ص: 2

یک حرف از هزاران

ص: 3

ص: 4

5- نام امیرمؤمنان علی سبب پذیرفته شدن توبه آدم علیه السلام 51

6- امیرمؤمنان علی(علیه السلام) مولود کعبه 52

7- امیرمؤمنان علی(علیه السلام) اوّلین مسلمان 53

8- امیرمؤمنان علی(علیه السلام) نخستین نمازگزار 54

9- برتری ایمان امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 54

10- شمایل زیبای امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 54

11- کنیه ها و لقب های امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 56

12- نقش نگین انگشترهای امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 56

13- فضیلت های اختصاصی امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 57

14- دوستی امیرمؤمنان علی(علیه السلام) سرلوحه نامه هر مؤمن 58

15- دوستی امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، محوکننده گناهان 59

16- علم و آگاهی امیرمؤمنان علی(علیه السلام) به قرآن 59

17- ازدواج امیرمؤمنان علی(علیه السلام) با حضرت فاطمه زهرا علیها السلام 59

18- دستور خداوند به دوستی با امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 60

19- امیرمؤمنان علی(علیه السلام) راستگوی بزرگ 60

20- پیروی از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، پیروی از خداست 61

21- شباهت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) به انبیا علیهم السلام 61

22- شجاعت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در جنگ اُحد 62

23- شجاعت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در جنگ بدر 62

24- شجاعت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در جنگ خندق 63

25- شجاعت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در جنگ خیبر 63

26- ملائکه یاور امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در جنگ ها 64

27- در مشکلات باید به امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

مراجعه کرد 65

28- امیرمؤمنان علی(علیه السلام) محبوب رسول خدا 65

29- سفارش رسول خدا به امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 66

30- غیر از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) کسی رسول خدا را غسل نداد 67

31- امیرمؤمنان علی(علیه السلام) پرداخت کننده قرض های رسول خدا 67

ص: 6

32- پیش گویی امیرمؤمنان علی(علیه السلام) از شهادت خود 68

33- قاتل امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، بدبخت ترین مردم 69

34- آثار شهادت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در کائنات 69

35- اتّفاقات شب شهادت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 70

36- امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بر آیین رسول خدا به شهادت رسید 70

37- بهشت، مشتاق دیدار امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 70

38- جایگاه امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در بهشت 71

39- درخشش امیرمؤمنان علی(علیه السلام) برای بهشتیان علیه السلام1

40- حوریه مخصوص امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در بهشت 71

*فصل دوّم علیه السلام3

در مسیر اثبات امامت و ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 75

1- آیه «ولایت» 79

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) و آیه «ولایت» 79

آیه «ولایت» از دیدگاه مفسّران شیعه و سنّی 80

معنای صحیح ولایت در آیه 81

چرا در آیه «ولایت»، تعبیر به جمع شده است؟ 82

2- آیه «اولی الأمر» 83

«اولی الأمر» در روایات اهل تسنّن 83

اطاعت از «اولی الأمر» دستور خداست 84

«اولی الأمر»، فرزندان حضرت فاطمه زهرا علیها السلام هستند 84

«اولی الأمر»، دوازده امام علیهم السلام هستند 84

دلالت آیه «اولی الأمر» بر عصمت ائمّه اطهار علیهم السلام 85

دلالت آیه «اولی الأمر» بر اطاعت از ائمّه اطهار علیهم السلام 86

3- آیه «تبلیغ» 88

نکاتی پیرامون مفردات آیه «تبلیغ» 88

آیه «تبلیغ» بیانگر امامت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 89

ص: 7

رسول خدا مأمور به ابلاغ ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 89

فریاد شیطان در غدیر 90

حُزن شیطان در غدیر و سرور او در سقیفه 91

4- آیه «اکمال دین» 92

تفسیر آیه «اکمال دین» در مدارک معتبر شیعه و سنّی 92

ویژگی های روز عید غدیر در آیه 93

اگر عظمت غدیر شناخته می شد 93

برترین فضیلت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) از جانب رسول خدا صلی الله علیه و آله4

ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، رکن اساسی اسلام صلی الله علیه و آله5

ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، محور قرآن 95

کمال دین با ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 95

5- آیه «تطهیر» 96

تفسیر «آیه تطهیر» در مدارک معتبر شیعه و سنّی 96

نکاتی پیرامون مفردات آیه «تطهیر» 97

معنای «رجْس» در قرآن 98

نتیجه تفسیر «آیه تطهیر» 100

6- آیه «علْمُ الکتاب» 101

تفسیر آیه «علم الکتاب» در مدارک معتبر شیعه و سنّی 101

مقایسه وصی رسول خدا با وصی حضرت سلیمان علیه السلام 102

آگاهی امیرمؤمنان علی(علیه السلام) به کتاب های آسمانی 103

برترین فضیلت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در قرآن 103

نکات مهم آیه 104

7- آیه «مباهله» 105

معنای «مباهله» در لغت 105

تفسیر آیه «مباهله» در مدارک معتبر شیعه و سنّی 105

اتّفاق مفسّرین بر نزول آیه مباهله در مورد اهل بیت علیهم السلام 106

واقعه تاریخی مباهله 106

ص: 8

دلالت آیه «مباهله» بر امامت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 107

8- آیه «مودّت» 109

تفسیر آیه «مودّت» در مدارک معتبر شیعه و سنّی 109

اجر و مُزد رسالت انبیای الهی 109

چرا رسول خدا درخواست پاداش نمود؟ 110

وجوه دلالت آیه «مودّت» بر امامت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 111

1- وجوب مودّت، مستلزم وجوب اطاعت 111

2- وجوب محبّت مطلق، مستلزم افضلیّت 112

3- محبّت مطلق، ملازم با عصمت 113

9- آیه «لیلة المبیت» 114

تفسیر آیه «لیلة المبیت» در مدارک معتبر شیعه و سنّی 114

واقعه «لیلة المبیت» قابل انکار نیست 115

ظهور فضایل امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در شب هجرت 115

دلالت آیه «لیلة المبیت» بر امامت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 116

10- آیه «خیْرُ الْبریّة» 117

معنای «بریّة» 117

تفسیر آیه «خیرُ البریّة» در مدارک معتبر شیعه و سنّی 117

آیا امیرمؤمنان علی(علیه السلام) از رسول خدا

افضل است؟ 118

امیرمؤمنان علیه السلام بهترین بندگان 119

«شیعه» کیست؟ 120

11- آیه «هدایت» 122

تفسیر آیه «هدایت» در مدارک معتبر شیعه و سنّی 122

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) هدایت گر همه عالمیان 122

نقد و بررسی کلام فخر رازی در تفسیر آیه «هدایت» 123

12- آیه «سابقون» 125

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در آیه «سابقون» 125

وجوه دلالت آیه «سابقون» بر امامت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 126

ص: 9

سبقت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در فضیلت ها 127

13- آیه «صادقین» 128

تفسیر آیه «صادقین» در مدارک معتبر شیعه و سنّی 128

معنا و مفهوم «صدق و صادقین» 128

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) «صدّیق اکبر» 129

مراد از «صادقین» فقط اهل بیت علیهم السلام هستند 129

14- آیه «صلوات» 132

تفسیر آیه «صلوات» در مدارک معتبر شیعه و سنّی 132

معنای «صلوات» در روایات 133

کیفیّت صلوات بر رسول خدا 133

آل محمّد : در آیه «صلوات» چه کسانی اند؟ 134

آثار و برکات صلوات 134

1) موجب صلوات خدا 134

2) موجب صلوات فرشتگان 134

3) موجب آمرزش گناهان 135

4) موجب برآورده شدن حاجات 135

5) موجب زدوده شدن نفاق 135

6) نور روز قیامت 135

*فصل سوّم 137

نور اوّل : گفتگوی خدا با رسولش در مورد خلافت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 139

نور دوّم : خداوند منکر ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) را در آتش می افکند 140

نور سوّم : اثر قبول کردن ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 140

نور چهارم : اثر ایمان به ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 141

نور پنجم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) همتای حضرت فاطمه زهرا علیها السلام 141

نور ششم : نزول القاب اختصاصی امیرمؤمنان علی(علیه السلام) از آسمان 141

نور هفتم : اختصا(صلی الله علیه و آله)لقب «امیرالمؤمنین» به امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 142

ص: 10

نور هشتم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) قلعه محکم الهی 142

نور نهم : اگر امیرمؤمنان علی(علیه السلام) نبود، بهشت خلق نمی شد 144

نور دهم : نور امیرمؤمنان علی(علیه السلام) و فرزندانش در آسمان ها 144

نور یازدهم : مقام محبّین امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در کلام خداوند 146

نور دوازدهم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) همراه با پیامبر صلی الله علیه و آله در معراج 147

نور سیزدهم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) مظهر صفات الهی 147

نور چهاردهم : نزول رحمت الهی به برکت وجود امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 148

*فصل چهارم 151

چرا باید نسبت به امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

معرفت داشت؟ 153

1) معرفت و محبّت امام علیه السلام منشأ همه برکات 153

2) معرفت به خداوند بدون معرفت به امام علیه السلام ممکن نیست 153

3) هیچ عملی بدون معرفت امام علیه السلام پذیرفته نیست 154

حدیث اوّل : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) وصیّ و جانشین رسول خدا 157

حدیث دوّم : معرفت امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

به خدا و رسول صلی الله علیه و آله 157

حدیث سوّم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، تقسیم کننده بهشت و دوزخ 158

حدیث چهارم : دشمن امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

کافر است 158

حدیث پنجم : اشتیاق ملائکه به دیدار امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 159

حدیث ششم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، نخستین مسلمان 160

حدیث هفتم : زمین، مهریّه همسر امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 160

حدیث هشتم : هدیه های خداوند به امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 161

حدیث نهم : مقام والای امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در روز قیامت 161

حدیث دهم : پیروی از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، موجب رستگاری 162

حدیث یازدهم : سؤال از ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) پس از مرگ 163

حدیث دوازدهم : اثر عبادت بدون ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 163

حدیث سیزدهم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) همانند سوره توحید در قرآن 164

حدیث چهاردهم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) همانند عیسی بن مریم علیها السلام 165

ص: 11

معرفی امیرمؤمنان علیه السلام در کلام آخرین پیامبران صلی الله علیه و آله 166

*فصل پنجم 169

منقبت اوّل : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) نقطه باء «بسم اللّه» 171

منقبت دوّم : برائت اهل جابلقا از دشمنان امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 172

منقبت سوّم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، اول و آخر و ظاهر و 172

منقبت چهارم : برترین منقبت های امیرمؤمنان علیه السلام از زبان آن حضرت 174

منقبت پنجم : اثر متمسک شدن به ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 176

منقبت ششم : دوستان امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

در بهشت عدن الهی 176

منقبت هفتم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) آگاه به اسرار آسمان ها و زمین 177

منقبت هشتم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) حجّت خدا بر جهانیان 178

منقبت نهم : بدبخت ترین مردمان، انکارکننده فضایل امیرمؤمنان علیه السلام 179

منقبت دهم : آشنایی با مقام نورانیّت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 180

منقبت یازدهم : ذکر امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

شفای از تمام بیماری ها 182

منقبت دوازدهم : آثار پذیرش ولایت امیرمؤمنان و فرزندان بزرگوارش 182

منقبت سیزدهم : خصلت های اختصاصی امیرمؤمنان علیه السلام 184

منقبت چهاردهم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) امانت دار سرّ خداوند متعال 185

*فصل ششم 187

حضرت علی مرتضی علیه السلام؛ آفتاب عالم آرا 189

سخن اوّل : آفرینش فرشتگان از نور صورت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 192

سخن دوّم : جواز عبور از پُل صراط به دست امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 193

سخن سوّم : امیرمؤمنان علیه السلام، بهترین کسی که خورشید بر او تابیده 193

سخن چهارم : آثار اجتماع مردم بر محبّت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 193

سخن پنجم : برتری ایمان امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بر همه عالمیان 194

سخن ششم : اعتراف دشمنان به فضایل بی انتهای امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 194

سخن هفتم : اعتراف عمربن خطّاب به سه خصلت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 195

ص: 12

سخن هشتم : ندای درخت نخل به وصایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 196

سخن نهم : شفای چشم امیرمؤمنان به برکت آب دهان رسول خدا 196

سخن دهم : جاری شدن حکم الهی به دست امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 197

سخن یازدهم : برتری امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

مانند برتری ماه رمضان بر ماه های دیگر 198

سخن دوازدهم : مشاعره معاویه، یزید و عمرو عا(صلی الله علیه و آله)در فضایل امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 198

سخن سیزدهم : گفتار شافعی در مقام والای امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 199

سخن چهاردهم : آگاهی دشمنان امیرمؤمنان علی(علیه السلام) به فضایل آن حضرت 200

*فصل هفتم 201

پیشینه تاریخی روز عید غدیر 203

عظمت غدیر در کلام معصومین علیهم السلام 204

غدیر در کلام پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 204

غدیر در کلام حضرت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 204

غدیر در کلام حضرت فاطمه زهرا علیها السلام 204

غدیر در کلام امام حسن مجتبی علیه السلام 205

غدیر در کلام امام حسین علیه السلام 205

غدیر در کلام امام سجّاد علیه السلام 206

غدیر در کلام امام محمّد باقر علیه السلام 206

غدیر در کلام امام جعفر صادق علیه السلام 206

غدیر در کلام امام کاظم علیه السلام 207

غدیر در کلام امام رضا علیه السلام 207

غدیر در کلام امام عسکری علیه السلام 207

مدارک و اسناد متن خطبه غدیر 208

تحلیل و بررسی معنای حدیث غدیر 209

قراین اثبات ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

در حدیث غدیر 210

ص: 13

قرینه اوّل 210

قرینه دوّم 211

قرینه سوّم 212

قرینه چهارم 212

قرینه پنجم 213

قرینه ششم 214

قرینه هفتم 215

قرینه هشتم 216

قرینه نهم 217

قرینه دهم 218

فرازهایی از خطبه غدیر 220

فراز اوّل : نزول آیه «تبلیغ» در مورد خلافت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 220

فراز دوّم : خداوند تمام علوم را در سینه امیرمؤمنان علیه السلام قرار داده است 221

فراز سوّم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) امام هدایت کننده به سوی حقّ 221

فراز چهارم : خداوند، توبه منکر ولایت امیرمؤمنان علیه السلام را نمی پذیرد 222

فراز پنجم : غضب خداوند بر دشمن امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 222

فراز ششم : خداوند دین را با ولایت امیرمؤمنان علیه السلام به کمال رسانید 223

فراز هفتم : سوره «والعصر» در مورد امیرمؤمنان علیه السلام نازل شده است 223

فراز هشتم : رسول خدا نذیر، و امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بشیر است 224

فراز نهم : پیام غدیر، برای همه عالمیان تا روز قیامت 224

فراز دهم : علم امر و نهی، نزد امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 225

فراز یازدهم : قرآن، امامان بعد از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) را بیان می کند 225

فراز دوازدهم : فضایل بی انتهای قرآنی امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 226

فراز سیزدهم : پیمان با امیرمؤمنان، پیمان با خداوند متعال است 226

فراز چهاردهم : بیعت کنندگان با امیرمؤمنان علی(علیه السلام) رستگارانند 227

آداب و اعمال عید غدیر 228

فضیلت روزه داری 228

ص: 14

فضیلت افطاری دادن 229

فضیلت اطعام دادن 229

فضیلت دیدار با مؤمنان 229

فضیلت صلوات فرستادن 229

فضیلت نماز و عبادت 229

فضیلت بیزاری از دشمنان اهل بیت علیهم السلام 230

فضیلت عید گرفتن 230

فضیلت عیدی دادن 230

آداب تبریک گفتن 230

آداب عقد برادری 231

*فصل هشتم 233

کیمیای محبّت 235

عوامل محبّت 236

الف) انجام کارهای نیک 236

ب) خوش گمانی 236

ج) خوش رفتاری 237

د) گشاده رویی 237

ه ) اظهار دوستی 237

و) وفاداری 237

ز) انصاف 237

ح) کرامت 238

ط) بخشندگی 238

ی) نیکی کردن به مردم 238

ک) صله رحم 238

ل) هدیه دادن 238

م) سجده کردن میان اذان و اقامه 238

ص: 15

موانع محبّت 239

الف) بدخویی 239

ب) پریشانی 239

ج) تکبّر داشتن 239

د) کینه توزی 239

ه ) حسادت 239

و) گناه 240

ن) بی انصافی 240

ح) فریب دادن 240

1- دوستی و دشمنی برای خدا 241

2- محبّت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ستون اسلام است 242

3- محبّت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) نشانه حلال زادگی 243

4- محبّت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) نشانه ایمان 244

5- دوستدار امیرمؤمنان علی(علیه السلام) مؤمن است 244

6- محبّت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) میزان سنجش اعمال 245

7- سؤال از محبّت امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

در قیامت 246

8- دوستی امیرمؤمنان علی(علیه السلام) برترین اعمال 247

9- دوستی امیرمؤمنان علی(علیه السلام) فریضه ای الهی است 248

10- محبّت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، راه رهایی از خطرات 249

11- دوستدار امیرمؤمنان علی(علیه السلام) تمام ایمان را داراست 250

12- محبّت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بهترین نیکی هاست 251

13- امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، دوستان خود را می شناسد 252

14- آثار و برکات دوستی امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

در دنیا و آخرت 255

*فصل نهم 259

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) اوّلین مظلوم دوران 261

به آتش کشیدن کتاب های فضائل امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 262

ص: 16

پیشگیری از نقل فضایل امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 262

جلوگیری از نام گذاری به «علی» 263

گسترش مخالفت و بدگویی به امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 264

بدگویی به امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بر فراز منبرها 265

1- دشمن امیرمؤمنان علی(علیه السلام) دشمن خدا و رسول است 266

2- بوی بهشت به مشام دشمن امیرمؤمنان علی(علیه السلام) نمی رسد 267

3- دشمن امیرمؤمنان علی(علیه السلام) به مرگ جاهلی می میرد 267

4- دشمن امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در آتش است 268

5- دشمن امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در پایین ترین درجه جهنّم است 269

6- هر که با امیرمؤمنان علی(علیه السلام) دشمنی کند، منافق است 270

7- دشمن امیرمؤمنان علی(علیه السلام) کور و نابینا محشور می شود 270

8- دشمن امیرمؤمنان علی(علیه السلام) دشمن خدا و رسول اوست 271

9- دشمن امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در جهنّم افکنده می شود 272

10- دوستی و دشمنی امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

سبب قبولی اعمال 272

11- دشمنی با امیرمؤمنان علی(علیه السلام) نشانه پلیدی ولادت 274

12- محبوب ترین اعمال، دوستی و دشمنی در راه خدا 274

13- دشمن امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ناامید از رحمت الهی 275

14- دشمنان امیرمؤمنان علی(علیه السلام) کجایند؟! 277

*فصل دهم 279

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) پیشوای پیامبران علیهم السلام281

حکایت اوّل : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) یاور پیامبران علیهم السلام283

حکایت دوّم : تکمیل نبوّت پیامبران، به ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 284

حکایت سوّم : نجات یوسف علیه السلام به خاطر ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 285

حکایت چهارم : پیامبران ابلاغ کننده ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 286

حکایت پنجم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، ناجی حضرت نوح علیه السلام 287

حکایت ششم : افضلیّت امیرمؤمنان و فرزندان او بر پیامبران 289

ص: 17

حکایت هفتم : آفرینش امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

قبل از آدم علیه السلام 291

حکایت هشتم : خاتم سلیمان علیه السلام نزد امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 294

حکایت نهم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) اوّلین جانشین خدا در زمین 297

حکایت دهم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) شاهد رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله در قیامت 298

حکایت یازدهم : دیدن آدم علیه السلام نور امیرمؤمنان علی(علیه السلام) را در عرش 299

حکایت دوازدهم : برتری امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

بر مردم، مانند برتری جبرئیل بر فرشتگان 301

حکایت سیزدهم : استمداد حضرت سلیمان علیه السلام از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 303

حکایت چهاردهم : امیرمؤمنان علی(علیه السلام) و کشتی حضرت نوح علیه السلام 305

*فصل یازدهم 309

آثار و برکات نام زیبای امیرمؤمنان علی(علیه السلام) و ائمّه اطهار علیهم السلام 311

آثار و برکات نام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 313

نام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بر درهای بهشت 313

نام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بر روی خورشید 313

نام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بر بال جبرئیل 314

نام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در آسمان ها 314

نام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، اسم اعظم الهی 314

نام های قرآنی امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 316

1- منفق 316

2- حسنه 317

3- صالح المؤمنین 317

4- جنب الله 317

5- شاهد 318

6- مؤمن 318

7- علیّ 318

8- نور 319

ص: 18

9- عروة الوثقی 319

10- احسان 319

11- رحمت 319

12- کلمه تامّه 320

13- حق الیقین 320

14- انسان 320

15- سلم 321

16- یمین 321

17- ایمان 321

18- کلمه تقوا 322

19- حق 322

20- امام 322

21- امانت 322

22- هدی 323

23- تجارة 323

نام اوّل : «علی(علیه السلام) » 324

نام دوم : «أبُوتُراب» 326

نام سوم : «جنْبُ الله» 327

نام چهارم : «حبْلُ الله» 329

نام پنجم : «فضْلُ الله» 331

نام ششم : «کلمةُ الله» 334

نام هفتم : «إمام مُبین» 336

نام هشتم : «وجْهُ الله» 338

نام نهم : «لسان صدق» 339

نام دهم : «باب حطّة» 341

نام یازدهم : «صراط مستقیم» 343

نام دوازدهم : «نبأ عظیم» 345

ص: 19

نام سیزدهم : «حقّ الیقین» 347

نام چهاردهم : «نُور مُبین» 348

*فصل دوازدهم 351

نهج البلاغه 353

مؤلّف «نهج البلاغه» 353

عظمت «نهج البلاغه» از دیدگاه دانشمندان 354

سرچشمه ناب 355

عالی ترین کتاب 356

امام خطیبان 356

دو خطبه شگفت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 356

خطبه بدون الف 357

خطبه بدون نقطه 358

حکمت اوّل : «آیین دوست یابی در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 359

انواع دوستی 359

حقوق دوستی 359

محدوده دوستی 360

عوامل دوستی و راه نفوذ در دل ها 360

الف) صله رحم 360

ب) بخشش 360

ج) گشاده رویی 361

د) نیکی کردن 361

حکمت دوّم : «ارزش استغفار در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 362

آثار و خواصّ استغفار 362

الف) وسعت در رزق 362

ب) محو کردن گناهان 362

ج) بالاترین توسّل 363

ص: 20

د) موجب امیدواری 363

ه ) بهترین عبادت 363

و) بهترین شفیع 363

ره آورد استغفار 363

حکمت سوّم : «رزق و روزی در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 365

قدرت خداوند در روزی رساندن 365

اقسام رزق و روزی 365

موجبات برکت در رزق و روزی 366

الف) خوش اخلاقی 366

ب) استغفار 366

ج) نماز 366

د) صدقه 367

ه ) صله رحم 367

و) راستگویی 367

حکمت چهارم : «ایمان در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 368

تعریف ایمان 368

حقیقت ایمان 368

اهمیّت ایمان 369

کمال ایمان 369

آثار ایمان 369

الف) امنیّت 369

ب) نجات 369

ج) رستگاری 370

د) حیا 370

ه ) صبر 370

و) میل به آخرت 370

حکمت پنجم : «اهمیّت دعا در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 371

ص: 21

دعا، بلاها را دفع می کند 371

آداب دعا نمودن 371

الف) صلوات فرستادن 371

ب) اصرار در دعا 372

ج) ناامید نشدن 372

د) اخلا(صلی الله علیه و آله)372

ه ) مداومت در دعا 372

و) ستایش و ثنا پیش از دعا 373

ز) بسم الله گفتن در آغاز دعا 373

حکمت ششم : «ارزش توبه در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 374

پایه های توبه 374

شتاب در توبه کردن 374

توبه نصوح 374

آثار و برکات «توبه» 375

الف) نزول رحمت الهی 375

ب) پاک شدن گناهان 375

ج) موجب خشنودی خداوند 375

حکمت هفتم : «ارزش علم و دانش در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 376

علم بهتر از ثروت است 376

اقسام علم حقیقی 376

فضیلت طلب علم 376

حکمت هشتم : «ارزش یقین در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 379

بزرگ ترین سعادت 379

بالاترین دعا 379

یقین، رأس دین است 380

برترین عبادت 380

آثار و برکات «یقین» 380

ص: 22

الف) صبر 380

ب) اخلاص 380

ج) زُهد 381

د) خشنود بودن 381

ه ) توکّل 381

و) بهشت 381

حکمت نهم : «فضیلت حیا در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 382

شش چیز نیکوست، ولی از شش نفر نیکوتر 382

مواردی که در آن، «حیا» نیست 383

آثار و برکات «حیا» 383

الف) کلید همه خوبی ها 383

ب) سبب کرامت انسانی 384

ج) بازداشتن انسان از کارهای قبیح 384

د) نشانه ایمان 384

ه ) محوکننده گناهان 384

حکمت دهم : «سخاوت در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 385

حدّ و مرز بخشندگی 385

عطا کردن قبل از درخواست 385

آثار و برکات سخاوت 385

الف) زینت انسان 385

ب) ایجاد محبّت 386

ج) کم کردن گناهان 386

د) موجب برکت در رزق و روزی 386

ه ) موجب بزرگی 386

و) پوشیده شدن عیب ها 387

ز) موجب تقرّب به خدا 387

آفت سخاوت 387

ص: 23

حکمت یازدهم : «ره آورد حلم و بردباری در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 388

معنا و مفهوم «حلْم» 388

برترین صفات انسانی 388

آثار و برکات «حلم و بردباری» 389

الف) موجب عزّت و بزرگواری 389

ب) ثمره علم 389

ج) غلبه بر دشمن 389

د) ایمنی از عذاب الهی 389

ه ) زینت انسان 389

و) زینت علم 390

ز) کثرت علم 390

ح) رأس علم 390

ط) کمال ایمان 390

حکمت دوازدهم : «معنای احسان در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 391

بالاترین احسان 391

احسان به دیگران موجب کرامت خود انسان 391

آثار و برکات «احسان» 392

الف) موجب محبّت 392

ب) حُسن عاقبت 392

ج) موجب بزرگواری 392

د) بهترین توشه قیامت 392

ه ) کثرت دوستان 392

بالاترین فضیلت انسان 393

بالاترین اعمال 393

حکمت سیزدهم : «اهمیّت صدقه در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 394

آثار و برکات «صدقه» 394

الف) زیاد کردن روزی 394

ص: 24

ب) درمان بیماری ها 394

ج) نزول رحمت 395

د) دفع بلا 395

ه ) برکت در روزی 395

و) دفع فقر 395

ز) محو کردن گناهان 395

فضیلت صدقه نهانی و صدقه آشکارا 396

حکمت چهاردهم : «معنای خیر و نیکی در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) » 397

آنچه موجب خیر دنیا و آخرت است 397

بهترین کارها 397

اهمیّت شناخت «خیر و شرّ» 398

آنچه با آن خیر دنیا و آخرت به دست می آید 398

1- ذکر «لا حول و لا قوّة الّا بالله» 398

2- شکیبایی و شکرگزاری 398

3- حُسن خلق 399

4- قرائت سوره «طور» 399

بدترین چیزها در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 400

بهترین چیزها در کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 402

*فصل سیزدهم 405

امام کیست؟ 407

امامت چیست؟ 407

چرا به امام معصوم احتیاج داریم؟ 408

1- حدیث «ثقلین» 411

معنای لغوی «ثقلین» 411

اهمیّت حدیث ثقلین و تکرار آن 412

عظمت امامان معصوم علیهم السلام در حدیث ثقلین 413

ص: 25

1- اهل بیت علیهم السلام افضل و اشرف از تمام مردم 413

2- اهل بیت علیهم السلام معصوم از هر خطا و لغزش اند 413

3- اهل بیت علیهم السلام آگاه به تمام علوم قرآن 413

4- اهل بیت علیهم السلام خلیفه خدا و رسول اویند 414

5- هدایت و سعادت فقط منحصر در تمسّک به ثقلین 414

2- حدیث «منزلت» 415

مقام و منزلت هارون نسبت به موسی علیه السلام در قرآن 416

3- حدیث «غدیر» 418

اسناد حدیث غدیر 418

تصریح به تواتر حدیث غدیر 419

تصریح به صحّت حدیث غدیر 419

معنای حدیث غدیر در روایات معصومین علیهم السلام 420

4- حدیث «مدینة العلم» 421

اعلمیّت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) از همه مردم 421

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) باب علم رسول خدا 422

پیامبر صلی الله علیه و آله هزار باب علم را به امیرمؤمنان علی(علیه السلام) آموخت 422

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) دروازه شهر فقه است 422

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) دروازه شهر حکمت است 423

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) راه رسیدن به علوم پیامبر صلی الله علیه و آله 423

5- حدیث «سفینة» 424

تشبیه اهل بیت علیهم السلام به کشتی نوح علیه السلام 424

6- حدیث «سدّ الاْبْواب» 426

حدیث خُوخه 427

7- حدیث «ردُّ الشّمْس» 428

شهرت حدیث «ردُّ الشّمس» در میان اهل تسنّن 428

شبهه ابن تیمیّه درباره حدیث «ردّ الشّمس» 429

سخن گفتن خورشید با امیرمؤمنان علی(علیه السلام) 429

ص: 26

8- حدیث «طیْر مشْویّ» 431

نکات حدیث 431

1- امام علی(علیه السلام) ، محبوب ترین افراد نزد خداوند 432

2- برتری امام علی(علیه السلام) بر سایر صحابه 432

3- امامت حضرت علی(علیه السلام) 432

4- امام علی(علیه السلام) ، برتر از تمام پیامبران 433

9- حدیث «امان» 434

محتوای حدیث امان 434

معرفت اهل بیت علیهم السلام، امان از عذاب الهی 436

10- حدیث «رایت» 437

غزوه «خیبر» 437

11- حدیث «سلُونی» 440

علوم ظاهری و باطنی امیرمؤمنان علیه السلام 440

1- علم تفسیر و تأویل 440

2- علم منایا و بلایا و انساب 441

3- علم راه های آسمان ها و زمین ها 441

4- علم کتاب های آسمانی 441

کسانی که «سلُونی» گفتند و رسوا شدند 442

12- حدیث «شجرة» 443

شجره طیّبه در قرآن 443

شجره خبیثه در قرآن 444

13- حدیث «حکمت» 445

معنا و مفهوم حکمت 445

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) دروازه شهر حکمت 446

حکمت در قرآن 446

14- حدیث «معرفت امام» 448

حدیث «معرفت امام» در مدارک اهل تسنّن 448

ص: 27

منظور از «امام» چه کسی است؟ 448

*فصل چهاردهم 451

وصیّت اوّل : ثواب قرائت «آیة الکرسی» 453

وصیّت دوّم : چهار چیز را پیش از چهار چیز دیگر غنیمت بدان 453

وصیّت سوّم : شوخی، شخصیّت انسان را زایل می کند 454

وصیّت چهارم : چهار خصلت که سبب دخول بهشت می شود 454

وصیّت پنجم : سه خصلت موجب فضیلت انسان می شود 455

وصیّت ششم : حقیقت ایمان در این هفت خصلت است 455

وصیّت هفتم : خوابیدن چهار نوع است 456

وصیّت هشتم : فضیلت انگشتر عقیق 457

وصیّت نهم : سه چیز باعث نجات آدمی است 457

وصیّت دهم : فضیلت مسواک زدن 458

وصیّت یازدهم : ثواب قرائت بسم الله 458

وصیّت دوازدهم : فایده خوردن نمک در آغاز طعام 459

وصیّت سیزدهم : عظمت مؤمن واقعی 459

وصیّت چهاردهم : فضیلت وضو گرفتن قبل و بعد از غذا 460

منابع کتاب 461

ص: 28

بسم الله الرّحمن الرّحیم

و به نور عشق و رحمت خود به عالمیان وسعت بخشید و بار امانت عشق را به همه موجودات ارزانی داشت و در این میان هیچ کس به جز انسان نتوانست این بار امانت را به دوش بکشد :

(إنّا عرضْنا الاْمانة علی السّموات والاْرْض والْجبال فأبیْن أنْ یحْملْنها و أشْفقْن منْها و حملها الاْنْسانُ)(1) .

دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند

گل آدم بسرشتند و به پیمانه زدند

ساکنان حرم ستر و عفاف ملکوت

با من راه نشین باده مستانه زدند

آسمان بار امانت نتوانست کشید

قرعه فال به نام من دیوانه زدند

و آدمی را به واسطه گوهر فطرت و تحمّل بار امانت عشق، بر عالمیان برتری داد :

(و لقدْ کرّمْنا بنی آدم و فضّلْناهُمْ علی کثیرٍ ممّنْ خلقْنا تفْضیلاً)(2) .

نه فلک راست مسلّم نه ملک را حاصل

آنچه در سرّ هویدای بنی آدم از اوست

و تمامی عشق را در وجود انسان کامل تجلّی داد و او را مظهر تامّ و آیینه تمام جمال خویش قرار داد و جانشین خود در زمین نامید :

(و إذْ قال ربُّک للْملائکة إنّی جاعلٌ فی الاْرْض خلیفةً)(3)

و آسمان برافراشته و زمین گسترده، ماه تابان و خورشید درخشان، فلک چرخان و دریاهای روان را به خاطر او آفرید.(4)

ص: 30

همان که در آسمان «عالی»، و در زمین «علیّ» خوانندش، او که زبان واصفین از بیان اوصافش، کلام خطیبان در بیان خطبه های نغزش، فکر خردمندان از پی بردن به مقامش، علم دانشمندان در برابر دریاهای علوم بی کرانش، و قلم نویسندگان از بیان شرح حالاتش، در کمال عجز و ناتوانی و چونان قطره ای در برابر دریای بی کران اوست، او که خاتم پیامبران صلی الله علیه و آله در وصفش فرمود :

«علی جان! جز خدا و من کسی تو را نشناخت، و جز خدا و تو کسی مرا نشناخت، و غیر از من و تو کسی خدا را نشناخت.»(1)

علی را قدرْ پیغمبر شناسد

که هر کس خویش را بهتر شناسد

چه گویم در مورد شخصیّتی که آخرین پیامبر آسمانی در وصف او فرمود :

«اگر همه درختان قلم، همه دریاها مرکّب، همه فرشتگان حسابگر، و همه آدمیان نویسنده شوند، هرگز نمی توانند فضایل حضرت علیّ بن ابی طالب علیه السلام را بشمارند.»(2)

به عقل کل شبی گفتم علی کیست؟

بگفت آن کس که وصفشْ حدّ کس نیست

چه بنویسم؟ از کجا بگویم؟ هر چه بگویم، عجز و ناتوانی خود را بیان کرده ام.

سخن کوته، قلم لرزان، زبان سخت

تهی دستم، تهی دستم، تهی دست

چه گویم تا نریزد آبرویم تو خود گو، کیستی تا من بگویم

از تطهیر امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بگویم که مصداق (إنّما یُریدُ اللّهُ لیُذْهب عنْکُمُ الرّجْس أهْل الْبیْت و یُطهّرکُمْ تطْهیرآ)(3) است؟

ص: 31

از سخاوت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بگویم که تجلّی (الّذین یُقیمُون الصّلاة و یُؤْتُون الزّکاة و هُمْ راکعُون)(1) است؟

از علم و آگاهی امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

بگویم که خاتم الأنبیاء 9 فرمود : «أنا مدینةُ الْعلْم و علیٌّ بابُها»(2) ؟

از ولایت و امامت امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

بگویم که ظهور (الْیوْم أکْملْتُ لکُمْ دینکُمْ و أتْممْتُ علیْکُمْ نعْمتی و رضیتُ لکُمُ الاْسْلام دینآ)(3) است؟

از اسلام و ایمان امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

بگویم که «لکُلّ شیْءٍ أساسٌ و أساسُ الاْسْلام حُبُّنا أهْل الْبیْت»(4) ؟

از اسم های زیبای امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

بگویم که (و للّه الاْسْماءُ الْحُسْنی فادْعُوهُ بها)(5) در وصف اسماء نورانی اوست؟

از شناخت نورانی امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

بگویم که فرمود: «معْرفتی بالنُّورانیّة معْرفةُ اللّه عزّوجلّ و معْرفةُ اللّه عزّوجلّ معْرفتی بالنُّورانیّة»(6) ؟

از همسر امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بگویم که «لوْلا فاطمةُ لما خلقْتُکُما»(7) ؟

ص: 32

از صبر و حلم امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بگویم که فرمود: «صبرْتُ و فی الْعیْن قذی و فی الْحلْق شجی»(1) ؟

از شجاعت و دلاوری امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

بگویم که اوست مشمول ندای «ضرْبةُ علیٍّ علیه السلام یوْم الْخنْدق أفْضلُ منْ عبادة الثّقلیْن»(2) ؟

از عبادت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بگویم که فرمود: «الهی ما عبدْتُک خوْفآ منْ نارک و لا طمعآ فی جنّتک بلْ وجدْتُک أهْلاً للْعبادة فعبدْتُک»(3) ؟

از شیعیان امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بگویم که پیامبر صلی الله علیه و آله در وصف آنان فرمود: «]یاعلیُّ[ شیعتُک علی منابر منْ نُورٍ مُبْیضّةً وُجُوهُهُمْ»(4) ؟

از فضایل و مناقب امیرمؤمنان علی(علیه السلام)

-در قرآن - بگویم که بزرگ پیامبران صلی الله علیه و آله فرمود: «إنّ فضائل علیّ بْن أبی طالبٍ علیه السلام عنْد اللّه -و قدْ أنْزلها فی الْقُرْآن - أکْثرُ منْ أنْ أُحْصیها فی مقامٍ واحدٍ»؟

از یقین امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بگویم که فرمود: «لوْ کُشف الْغطاءُ ما ازْددْتُ یقینآ»(5) ؟

کتاب فضْل تو را آب بحر کافی نیست

که تر کنم سر انگشت و صفحه بشمارم

ص: 33

آری! خلاصه بگویم :

به پرده بود جمال جمیل عزّوجلّ

به خویش خواست کند جلوه ای به صبح ازل

چو خواست آن که جمیل جمال بنماید

علی شد آینه، خیرُ الکلام قلّ و دل

من از مفصّل این نکته مُجملی گفتم

تو خود حدیث مفصّل بخوان از این مجمل

ولی،

آب دریا را اگر نتوان کشید

هم به قدر تشنگی باید چشید

ما نیز با تمسّک به آیه کریمه (فقد اسْتمْسک بالْعُرْوة الْوُثْقی لا انْفصام لها)(1) ، و توسّل به (و اعْتصمُوا بحبْل اللّه جمیعآ و لا تفرّقُوا)(2) ، و بیان

شریفه «زیّنُوا مجالسکُمْ بذکْر علیّ بْن أبی طالبٍ علیه السلام»(3) ، قطره ای از دریای

بی کران مناقب مولای عرشیان امیرمؤمنان علی(علیه السلام) را نقل می کنیم، بدان امید که مشمول موهبت عظیمه «منْ أحبّنا بقلْبه و نصرنا بیده و لسانه فهُو معنا فی الْغُرْفة الّتی نحْنُ فیها»(4) قرار بگیریم.

ما را وظیفه ای ست نه دعوی به جاه خویش

بر من ببخش ور نه مدیح تو «هل اتی»ست

ص: 34

پیامبر خدا می فرماید :

«هنگامی که مؤمنی از دنیا می رود و از خود ورقه ای از دانش به جای می گذارد، این ورقه بین او و آتش حایل می گردد و خدای متعال به هر حرفی که بر آن نوشته است، شهری در بهشت به او عطا می کند که وسعت آن هفت برابر دنیاست.»(1)

این شرح بی نهایت کز حُسن یار گفتند

حرفی ست از هزاران کاندر عبارت آمد

ص: 35

ص: 36

ص: 38

رسول خدا فرمود :

«هر که چهل حدیث برای امّت من حفظ کند که در کار دینشان از آن بهره مند شوند، خداوند او را در روز قیامت از علما مبعوث می نماید؛ و عالم بر عابد، هفتاد درجه برتری دارد و فقط خدا می داند که فاصله هر درجه ای تا درجه دیگر چه مقدار است.»

قال رسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله: «منْ حفظ علی أُمّتی أرْبعین حدیثآ منْ أمْر دینها فهُو من الْعُلماء و کُنْتُ لهُ شفیعآ یوْم الْقیامة.»(1)

رسول خدا فرمود :

«هر که برای امّت من، چهل حدیث درباره امر دین آنها حفظ کند، از علما است و من در روز قیامت او را شفاعت می کنم.»

2. خواندن بر شیخ؛ که او بخواند و شیخ بشنود و انکار نکند.

3. شنیدن در حالت خواندن غیر؛ بر این وجه که دیگری بر شیخ بخواند و شیخ تصدیق نماید و او (راوی) در حاشیه مجلس شنیده باشد.

4. اجازه شیخ؛ و آن این است که شیخ می گوید که فلان حدیث و فلان حدیث، یا فلان کتاب و فلان کتاب را از من نقل کن، بی آن که تمام حدیث یا کتاب را برای او خوانده یا از او بشنود.

5. مُناوله؛ و آن این است که شیخ، کتاب تصحیح کرده خود را به او بدهد، و اشاره کند که آنچه در این کتاب است از من نقل کن.

6. کتابت شیخ؛ و آن اجازه به کتابت است؛ یعنی شیخ به خطّ خود بر جایی بنویسد که فلان حدیث و فلان حدیث یا فلان کتاب و فلان کتاب را از من روایت کن، بی آن که بر زبان آورد.

علما از میان وجوه ششگانه حدیث، وجه اوّل را بهتر دانسته و گفته اند حدیثی که بر آن وجه، منقول شده باشد حُجّت است.(1)

می گوید: پروردگارا! مرا توفیق ده تا شکر نعمتی را که به من و پدر و مادرم دادی به جا آورم و کار شایسته ای انجام دهم که از آن خشنود باشی، و فرزندان مرا صالح گردان. من به سوی تو بازمی گردم و توبه می کنم و من از مسلمانانم.»

از امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده که فرمودند: «بنده تا سن چهل سالگی مورد عفو و مغفرت پروردگار است و زمانی که به این سن رسید، خداوند متعال به دو ملک (رقیب و عتید) که موکّل بر اعمال و کردار او هستند وحی می فرستد که او در کردار و اعمالش رها و آزاد نیست؛ بر او سخت گیرید و هر آنچه از او سرمی زند، کم یا بسیار، دقیقآ ثبت و ضبط نمایید.»

در روایتی دیگر از امام جعفر صادق علیه السلام نقل شده است :

«إذا بلغ الْعبْدُ ثلاثآ و ثلثین سنةً فقدْ بلغ أشُدّهُ، و إذا بلغ أرْبعین سنةً فقدْ بلغ مُنْتهاهُ.»(1)

«زمانی که عبد به سی و سه سالگی رسید، به مرتبه قوام جسمی و روحی نایل می گردد و زمانی که به چهل سالگی رسید، عقل او به نهایت درجه قدرت و ادراک می رسد.»

خورشید تا چهل روز گرفته و نورش سرخ بود و کوه ها تکه تکه شده و پراکنده گشتند و دریاها روان گردیده و به تلاطم افتادند و فرشتگان تا چهل روز بر آن حضرت گریستند.»(1)

«اربعین» را در الذّریعة(1) نام می برد.

از جمله کتاب هایی که در فضایل امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)

با عنوان «چهل حدیث» نوشته شده، می توان موارد زیر را نام برد :

1- الأربعین عن الأربعین فی فضائل علیّ أمیرالمؤمنین علیه السلام: للشّیخ الخزاعیّ المفید الحافظ ابیمحمّد عبدالرّحمن احمد بن الحسین النیشابوری، 746 ه .ق.

2- الأربعین (فی فضائل الإمام أمیرالمؤمنین علیه السلام): للهرویّ عطاء الله بن فضل الله المعروف ب- «جمال الدّین» المحدّث الحسینی، 930 ه .ق.

3- الأربعون حدیثا (فی مناقب أمیرالمؤمنین علیه السلام): للفیض الکاشانی، ت 1091 ه .ق.

4- الأربعون حدیثا (فی فضائل أمیرالمؤمنین علیه السلام من طرق العامّة): للحیدر قلی خان الکابلی المعروف ب- «سردار» بن نور محمّدخان.

5- الأربعون حدیثآ عن الأربعین فی فضائل أمیرالمؤمنین علیه السلام: للشّیخ الفاضل محمّدرضا الطبسی.

6- الأربعون (فی فضائل أمیرالمؤمنین و إمامة الأئمّة المعصومین علیهم السلام) : المولی محمّد طاهر القمّی، ت 1098 ه .ق.

7- رسالة فی أربعین حدیثا (فی فضائل الأمیر 7)، مستخرجة من «فرائد السّمطین»: للمیرزا نجم الدّین جعفر بن میرزا محمّد الطهرانیّ العسکری.

8- رسالة فی أربعین حدیثآ (فی فضائل الأمیر 7) مستخرجة من «کنز العمّال»: للمیرزا نجم الدّین جعفر بن میرزا محمّد الطهرانی العسکری.

ما هم به سیره علما و دانشمندان بزرگ تمسّک کرده و چهل حدیث در مراحل مختلف زندگانی حضرت علیّ بن ابی طالب علیه السلام از مدارک معتبر اهل تسنّن نقل می کنیم.

ص: 45

و هر کس به فضیلتی از فضایل آن حضرت گوش فرادهد، خداوند گناهانی را که با گوش مرتکب شده می بخشد. و هر کس به نوشته ای از فضایل آن حضرت نگاه کند، خداوند گناهانی را که با چشم مرتکب شده می بخشد.»

سپس فرمودند: «نگاه کردن به علیّ بن ابی طالب علیه السلام و یاد او عبادت است، و ایمان هیچ بنده ای جز با ولایت علیّ بن ابی طالب علیه السلام و برائت و بیزاری از دشمنان او پذیرفته نمی شود.»(1)

«[ای رسول ما!] بگو: اگر دریا برای (نوشتن) کلمات پروردگارم مرکّب شود، دریاها پایان می گیرد، پیش از آن که کلمات پروردگارم پایان یابد؛ هر چند همانند آن (دریاها) را کمک آن قرار دهیم.»

و در آیه دیگر می فرماید :

(و لوْ أنّ ما فی الاْرْض منْ شجرةٍ أقْلامٌ و الْبحْرُ یمُدُّهُ منْ بعْده سبْعةُ أبْحُرٍ ما نفدتْ کلماتُ اللّه)(1)

«و اگر همه درختان روی زمین قلم شود و دریا برای آن مرکّب گردد، و هفت دریاچه به آن افزوده شود، این ها همه تمام می شود ولی کلمات خدا پایان نمی گیرد.»

با دقّت در آیات قرآن این معنا به دست می آید که منظور از «کلمات» فقط الفاظ نیست، بلکه معنای گسترده تری مراد است. آیه 171 سوره نساء که در آن از حضرت عیسی بن مریم علیها السلام با عنوان «کلمه» یاد شده: (إنّما الْمسیحُ عیسی بْنُ مرْیم رسُولُ اللّه و کلمتُهُ)؛ «مسیح عیسی بن مریم فقط فرستاده خدا و کلمه (و مخلوق) اوست» بیانگر همین نکته است.

امام صادق علیه السلام در تفسیر «کلمات پروردگار» -که پایان و تمامی ندارد- می فرماید: «نحْنُ کلماتُ اللّه الّتی لا تنْفدُ و لا تُدْرکُ فضائلُنا»؛ «ماییم کلمات پروردگار که فضایل ما را نمی توان احصا کرد.»(2)

دوات این و کتاب این و قلم این

بُود این جا تماشا در تماشا

تمام حاملین عرش اعظم

همه کرّوبیان مُلک بالا

صف اندر صف نشستیم و نوشتیم

صحیح و خوش عبارت، خوب و خوانا

فضیلت های بی پایان شاهی

که باشد فخر شاهان دو دنیا

شهنشاهی که خاک درگه اوست

مکین تاج خسرو، تخت کسرا

امیرالمؤمنین، مولی الموالی

ولیّ اللّه عزّ اسمه تعالی

نخستین آفتاب برج عصمت

امام اوّلین از آل طه

شهنشاهی که شأن و شوکت اوست

ورای حدّ و فهم و فکرت ما

شهنشاهی که مهر طلعت اوست

مدار سیر و گشت آسمان ها

برای حرمت نام علی بود

که حق تعلیم کرده نام اسما

غرض مدح علی بود این که در طشت

شنیدیم از زبان پاک یحیی

شعاع نور عالمگیر او بود

که دیدیم از ید بیضای موسی

به مُرده جان ندادی گر نبودی

دم او در دم جان بخش عیسی

مگر از عقل کُل نشنیده ای تو

زبان عقل کل در مدح مولا :

کسی نشناخت قدر و پایه او

به غیر از من به جز ایزد تعالی

پیمبر عقل کُل بود و چنین گفت

چه گوید فهم و عقل ناقص ما

کسانی که تو را حق می شناسند

زبان عُذرشان اینست فردا

الها، سیّدا، پروردگارا

تو ناپیدایی و وجه تو پیدا

چه گوید ذرّه ای در وصف خورشید

چه آرد قطره ای در پیش دریا؟

کمال ذرّه سرگردانی اوست

زتاب آفتاب عالم آرا

قلم بشکست و دریاها فروریخت

به آخر شد کتاب اعظم ما

ولی ما همچنان در اوّل وصف

ز بسم اللّه، آن هم نقطه باء(1)

ص: 49

مُسند از رسول خدا درباره علیّ مرتضی علیه السلام صادر شده است.»

اگر این رقم را بر ده سال هجرت و توقّف در مدینه تقسیم کنیم، هر سال سه هزار، هر ماه دویست و پنجاه و هر روز تقریبآ هشت حدیث، از زبان پیغمبر 9 درباره فضیلت و منقبت علی(علیه السلام) برای اصحاب بیان شده است.

پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله به امر خدا و به عناوین مختلف و عبارت های گوناگون، هر صبح و شام، مردم مسلمان را در سفر و حضر و در جنگ و صلح، به بزرگواری علی(علیه السلام) متذکّر ساخته تا در روز حوادث و سوانح و ابتلائات و امتحانات، خلیفه ایشان را برای یافتن راه نجات بشناسند.(1)

سألْتُ رسُول اللّه صلی الله علیه و آله عن الْکلمات الّتی تلقّاها آدمُ منْ ربّه فتاب علیْه، قال: «سأل بحقّ مُحمّدٍ و علیٍّ و فاطمة و الْحسن و الْحُسیْن : إلّا تُبْت علیّ فتاب علیْه.»(1)

سیوطی(2) در تفسیر خود در ذیل تفسیر آیه شریفه (فتلقّی آدم من ربّه

کلمات)؛ «سپس آدم از پروردگارش کلماتی را دریافت نمود»، از ابن عبّاس روایت کرده که می گوید: از رسول خدا پرسیدم: کلماتی را که خداوند متعال به آدم علیه السلام تلقین کرد و در نتیجه باعث پذیرش توبه آدم علیه السلام شد، چه بود؟ رسول خدا فرمود: «حضرت آدم علیه السلام خداوند متعال را به حقیقت محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام سوگند داد و در این هنگام خداوند توبه او را پذیرفت.»

«و قدْ تواترت الاْخْبارُ أنّ فاطمة بنْتُ أسدٍ ولدتْ أمیرالْمُؤْمنین علیّ بْن أبی طالبٍ] 7[ فی جوْف الْکعْبة»(1) ؛ یعنی: «و همانا روایات متواتر است که

فاطمه بنت اسد، حضرت امیر مؤمنان علیّ بن ابی طالب علیه السلام را در درون خانه کعبه به دنیا آورده است.»

خطیب بزرگ اهل تسنّن، موفّق بن احمد، معروف به «اخطب خوارزم»، می نویسد :

«علی(علیه السلام) در مکّه معظّمه در درون بیت اللّه الحرام، روز جمعه 13 رجب المرجّب، در سال 30 عام الفیل، 23 سال پیش از هجرت و 12 یا 10 سال پیش از بعثت متولّد شد، و هرگز احدی پیش از او در بیت خدا متولّد نشد، و این فضیلتی است که خداوند برای ابراز مقام شامخ آن حضرت به او اختصاص داده است.»

من الرّجال إلی الْقصْر هُو أدْعج الْعیْنیْن، حسنُ الْوجْه کأنّهُ الْقمرُ لیْلة الْبدْر حُسْنآ، ضخْمُ الْبطْن، عریضُ الْمنْکبیْن، شثْنُ الْکفّیْن، عتدٌ أغْید، کأنّ عُنُقهُ إبْریقُ فضّةٍ، أصْلعُ لیْس فی رأْسه شعْرٌ إلّا منْ خلْفه، کبیرُ اللّحْیة، لمنْکبه مشاشٌ کمشاش السّبُع الضّاری، لایتبیّنُ عضُدُهُ منْ ساعده قدْ أُدْمجتْ إدْماجآ، إذا مشی تکفّأ، و إذا أمْسک بذراع رجُلٍ أمْسک بنفْسه فلمْ یسْتطعْ أنْ یتنفّس، و هُو إلی السّمن ما هُو شدیدُ السّاعد و الْید و إذا مشی للْحرْب هرْول، ثبْتُ الْجنان، قویٌّ شُجاعٌ منْصُورٌ علی منْ لاقاهُ.»

علّامه ابن البر(1) از دانشمندان اهل تسنّن گفته که جالب ترین روایتی که

در شمایل حضرت علی(علیه السلام) دیده ام آن است که حضرت علی(علیه السلام)

میانه بالا و سیاه چشم و خوش سیما بود و مانند ماه شب چهارده، از زیبایی می درخشید. شکم مبارکش بزرگ و شانه هایش پهن و انگشتانی درشت و اندامی خوش و لطیف داشت، و گردنش از سپیدی مانند تُنگی از نقره بود. جلوی سرش مو نداشت و محاسنش انبوه بود. استخوان شانه اش از استواری مانند استخوان شانه شیر درّنده بود. بازوبند دستش از پیچیدگی قابل تشخیص نبود. در هنگام راه رفتن گام ها را کشیده برمی داشت و هرگاه بازوی کسی را می گرفت چنان بود که جان او را گرفته تا آن جا که قدرت نفس کشیدن نداشت. دست و بند دستانش فربه بود. هنگامی که به میدان جنگ وارد می شد، هروله می کرد، دلی محکم و ثابت داشت و دلاوری نیرومند بود و با هر همنوردی که روبه رو می شد بر او پیروز می گردید.(2)

ص: 55

مرا به خلافت بر زنان و کودکان موظّف می داری؟» رسول خدا پاسخ داد: «آیا راضی می شوی از این که منزلت تو نسبت به من، همانند منزلت هارون به موسی علیه السلام است با این تفاوت که پس از من پیغمبری نخواهد بود؟»

2- و در روز جنگ خیبر از رسول خدا

شنیدم که می فرمود: «فردا پرچم اسلام را به دست کسی می دهم که خدا و رسول او را دوست می دارند و او نیز خدا و رسولش را دوست می دارد.» همه ما در انتظار بودیم تا پرچم اسلام را در اختیار بگیریم. در آن هنگام، رسول خدا فرمود: «علی(علیه السلام) را به حضور من بیاورید.» در آن هنگام، علی دچار چشم درد بود. او را آوردند. رسول خدا آب دهان مبارکش را به چشم حضرت علی(علیه السلام) مالید تا دیدگانش شفا یافت. سپس پرچم اسلام را به او سپرد و فتح و پیروزی نصیب اسلام شد.

3- هنگامی که آیه مباهله نازل شد، رسول خدا حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام را به حضور طلبید و فرمود: «پروردگارا! اینان اهل بیت من هستند.»

انس می گوید: زمانی که رسول خدا

در مسجد تشریف فرما بود، خطاب به علی(علیه السلام)

فرمود :

«اکنون جبرئیل به من اطّلاع داد که پروردگار متعال حضرت فاطمه زهرا علیها السلام را به همسری تو درآورده و چهل هزار فرشته را شاهد این عقد قرار داده است.»

کاذبٌ، آمنْتُ قبْل النّاس سبْع سنین.»(1)

حضرت علی(علیه السلام) فرمود :

«من بنده خدا و برادر رسول خدا و صدّیق اکبرم؛ و این اوصاف را پس از من کسی نمی تواند به خود نسبت دهد، مگر انسان دروغگو! من هفت سال پیش از همه مردم به آیین اسلام گرویدم.»

رسول خدا فرمود :

«هر کس بخواهد به آدم در علمش، و به نوح در فهمش، و به ابراهیم در حلمش، و به یحیی بن زکریّا در زُهدش، و به موسی بن عمران در همّت و پشتکارش نظر کند، باید به علیّ بن ابی طالب علیه السلام بنگرد.»

«در روز بدر، فرشته ای به نام "رضوان" از آسمان فریاد زد: هیچ شمشیری نیست مگر ذوالفقار، و جوانمردی به جز علی(علیه السلام) نیست.»

قلعه خیبر نزدیک شدیم. خیبری ها از قلعه بیرون آمدند و حضرت علی(علیه السلام) با آنها به نبرد پرداخت. یکی از یهودی ها ضربه ای به حضرت وارد آورد. سپر از دست حضرت به زمین افتاد. در این هنگام، علی(علیه السلام) درب قلعه خیبر را از جا کند و مانند سپری روی سر خود قرار داد و همواره آن درب روی سر حضرتش بود و با خیبری ها می جنگید تا خدای تعالی قلعه خیبر را به دست آن حضرت گشود. سپس آن درب را به زمین افکند. پس از آن من و هفت نفر دیگر کنار آن درب آمدیم و هر چه کوشیدیم آن درب را از روی زمین بلند کنیم، نتوانستیم.»

را دید، او را زیر لحاف برد و در کنار خود نشاند و تا هنگامی که رحلت کرد، علی(علیه السلام) در کنارش بود، در حالی که پیغمبر اکرم دست روی بدن علی(علیه السلام) گذاشته بود.

سؤال کن.» کعب پرسید: «چه کسی آن حضرت را غسل داد؟» حضرت علی(علیه السلام) فرمود: «من آن حضرت را غسل می دادم و عبّاس نشسته بود و اُسامه و شُقران به نوبت آب می ریختند.»

یصیحُ منْ کان لهُ عنْد رسُول اللّه صلی الله علیه و آله عدة أوْ دیْنٌ فلْیأْتنی فکان یبعث کُلّ عامٍ عنْد الْعقبة یوْم النّحْر منْ یصیحُ بذلک حتّی تُوُفی، ثُمّ کان الْحسنُ بْنُ علیّ 8 یفْعلُ ذلک حتّی تُوُفی ثُمّ کان الْحُسیْنُ 7 یفْعلُ ذلک و انْقطع ذلک بعْدهُ :.

قال ابْنُ أبی عوْن: فلا یأْتی أحدٌ منْ خلْق اللّه إلی علیٍّ بحقٍّ أوْ باطلٍ إلّا أعْطاهُ.(1)

عبدالواحد بن ابی عون می گوید: هنگامی که رسول خدا

دعوت حقّ را لبّیک گفت، علی(علیه السلام) به منادی دستور داد تا فریاد بزند و بگوید: «هر کسی قراردادی با رسول خدا امضا کرده و یاطلبی از آن حضرت داشته است، بیاید تا به قرارداد او عمل کنم و طلبش را بپردازم.» این کار را هر ساله در عقبه و در روز عید قربان انجام می داد، تا این که حضرت به شهادت رسید و بعد از او، حسن بن علی(علیه السلام) این کار را انجام می داد. و سپس امام حسین علیه السلام و بعد از آن بزرگوار، این عمل منقطع شد.

ابن ابی عون پس از نقل این حدیث می گوید: هیچ یک از بندگان الهی -به حق یا ناحق - علیه پیغمبر ادّعایی نمی کرد، مگر این که حضرت علی(علیه السلام) حاجت او را برآورده می ساخت.

حضرت علیّ بن ابی طالب علیه السلام شنیدم که می فرمود: «قسم به خدایی که دانه را شکافته و مردم را آفریده است، محاسنم از خون سرم رنگین خواهد شد.»

انس بن مالک می گوید: شنیدم رسول خدا فرمود :

«بهشت مشتاق دیدار چهار نفر (از مؤمنان) است: علی(علیه السلام) ، مقداد، عمّار و سلمان.»

منْها حوْراءٌ فقُلْتُ لها: لمنْ أنْت؟ فقالتْ: لعلیّ بْن أبی طالبٍ. 7»(1)

ابوسعید می گوید: رسول خدا فرمود :

«شبی که به معراج رفتم، جبرئیل به من سیبی داد، آن را شکافتم و به دو نیم کردم، حوریه ای از میان آن بیرون آمد، از او پرسیدم: تو از آن کیستی؟ در پاسخ گفت: من برای علیّ بن ابی طالب علیه السلام خلق شده ام.»

ص: 72

ص: 74

(و هذا کتابٌ أنْزلْناهُ مُبارکٌ فاتّبعُوهُ و اتّقُوا لعلّکُمْ تُرْحمُون)(1) .

«و این کتابی است پربرکت، که ما ]بر تو[ نازل کردیم، از آن پیروی کنید و پرهیزگاری پیشه نمایید؛ باشد که مورد رحمت ]خدا[ قرار گیرید.»

تبیین فرمود و راه ]مستقیم[ را برایشان آشکار ساخت و آنان را در مسیر حقّ قرار داد و علی(علیه السلام) را به عنوان امام و راهنمای مردم تعیین نمود و تمام آنچه را که امّت به آن نیاز داشت، بیان کرد.

پس هر که گمان کند خداوند دینش را کامل نکرده، در حقیقت، کتاب خدا را رد کرده است و هر کس کتاب خدا را رد کند، کافر است.

آیا مردم به قدر و ارزش امامت و جایگاه آن در بین مردم آگاهند، تا انتخاب آنان در آن مورد، قابل قبول باشد؟

امامت، قدرش والاتر و شأنش بزرگ تر و جایگاهش والاتر و مکانش رفیع تر و عمقش ژرف تر از آن است که مردم با عقل خود به آن دست یابند، یا به آرا و عقاید خود آن را دریابند، یا بتوانند با انتخاب خود امامی را منصوب کنند.

همانا امامت مقامی است که خداوند، بعد از رتبه نبوّت و خُلّت در مرتبه سوم به ابراهیم علیه السلام اختصاص داد و به چنین فضیلتی مشرّفش نمود و نامش را بلندآوازه ساخت و فرمود: (إنّی جاعلُک للنّاس إمامآ)(1) . ابراهیم علیه السلام با

نهایت شادی به خداوند عرض کرد: "آیا از فرزندان و نسل من هم امام برمی گزینی؟" خداوند فرمود: "عهد من (امامت) به ظالمین نمی رسد." و این آیه، امامت هر ستمگری را تا روز قیامت باطل کرد و امامت را به پاکان اختصاص داد.

سپس این امامت مخصوص پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله گردید و به فرمان خداوند آن را به عهده علی(علیه السلام) نهاد و سپس در میان فرزندان برگزیده او که خداوند به آنان علم و ایمان عطا فرموده بود، قرار گرفت.

بنابر این، چون بعد از حضرت محمّد صلی الله علیه و آله پیامبری نیست، امامت تا روز قیامت تنها در فرزندان علی(علیه السلام) باقی خواهد بود.

ص: 76

پس این نادانان از کجا و به چه دلیل، خود، امام انتخاب می کنند؟

امامت، مقام پیامبران و میراث اوصیاست. امامت جانشینی خدا و جانشینی پیامبر و منزلت امیرالمؤمنین و میراث امام حسن و امام حسین علیهم السلام است.

همانا امامت زمام دین و مایه نظام مسلمین و صلاح دنیا و سبب عزّت مؤمنین است. امامت ریشه رشدکننده اسلام و شاخه بلند آن است. به واسطه آن، نماز، روزه، زکات، حجّ و جهاد به کمال خود می رسند و غنیمت و صدقات فزونی می یابند، حدود و احکام جاری می گردد و مرزها حفظ و حراست می شوند.

امام علیه السلام چون خورشید فروزانی است که نورش عالم را فراگیرد، و در افق است به نحوی که دست ها و دیدگان به آن نرسد.

امام علیه السلام ماه تابان، چراغ فروزان و نور درخشان و ستاره راهنما در دل تاریکی ها و در گذر شهرها و کویرها و گرداب هاست.

امام علیه السلام آب گوارایی است برای تشنگان، و راهنمای هدایت و نجات بخش از هلاکت است. امام علیه السلام آتش روی بلندی های بیابان است که گرمابخش سرمازدگان است و ره نمای مهلکه ها، و هر که از او جدا شود، هلاک می گردد.

امام علیه السلام ابری است پرباران و بارانی شتابنده و پربرکت و خورشیدی فروزنده و سقفی سایه افکن و زمینی گسترده و چشمه ای جوشنده و برکه ای پُر از آب و باغی پُر از گل.

بنابر این، چه کسی می تواند امام را بشناسد یا او را انتخاب کند؟

هیهات! هیهات! این جاست که خردها سرگشته شده، حلم ها بیراهه رفته، عقل ها سرگردان، اندیشه خردمندان قاصر و دیده ها بی نور می گردد. بزرگان احساس کوچکی می کنند، حکیمان متحیّر می شوند، و خطیبان درمانده و شاعران وامانده و ادیبان ناتوان و بلیغان درمانده می گردند، که

ص: 77

بتوانند یکی از شؤون امام یا فضیلتی از فضایلش را توصیف کنند و همگی به عجز و کوتاهی خود اقرار می کنند.»(1)

جای آن است که شاهان ز تو شرمنده شوند

سلطنت را بگذارند و همه بنده شوند

آری، در عظمت چونان خورشیدی همه باید زبان به عجز، بسته و خامُشی پیشه کنند و بهتر آن که به سراغ کتاب خدا رفته و فضایل قرآن ناطق، امیرمؤمنان علی(علیه السلام) را از زبان قرآن صامت، بشنوند.

ما نیز در این بخش، چهارده آیه درباره امامت و ولایت حضرت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) و فرزندان بزرگوارش نقل می کنیم و کلام دانشمندان شیعه و سنّی را در تفسیر آن می آوریم.

ما را وظیفه ایست، نه دعوی به جاه خویش

بر من ببخش، ورنه مدیح تو هل اتی است

ص: 78

ابوذر می گوید: «هنوز دعای پیامبر صلی الله علیه و آله پایان نیافته بود که جبرئیل نازل شده و به پیامبر صلی الله علیه و آله عرض کرد: "بخوان." فرمود: "چه بخوانم؟" گفت : "بخوان: (إنّما ولیّکم اللّه و رسوله و الّذین آمنوا)."»(1)

علّامه سیّد هاشم بحرانی در غایة المرام، بیست و چهار حدیث از منابع اهل تسنّن، و نوزده حدیث از منابع شیعه نقل کرده که این آیه در مورد ولایت حضرت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) نازل شده است.

طبری در تفسیر این آیه می گوید: «یعنی: ای مؤمنان! جز خدا و رسول خدا و مؤمنان که خداوند آنان را وصف کرده است، یاور شما نیستند.»(1)

فخر رازی می گوید: «چرا جایز نباشد که مقصود از واژه «ولی» در این آیه، ناصر و محبّ باشد، و ما دلیل اقامه خواهیم کرد بر این که این معنا بهتر است از حمل آن بر معنای متصرّف در امور.»(2)

از عُمر بن خطّاب نقل شده که گفت: «چهل بار در حال رکوع صدقه دادم تا آیه ای که درباره علی(علیه السلام) نازل شد درباره من نیز نازل شود، ولی هیچ آیه ای نازل نشد.»(1)

عتْرتی أهْل بیْتی"؛ حجّت کسی است که در حدیث آمده است، اولی الأمر شخصی است که در این روایت مطرح شده است.»(1)

الرّسُول و أُولی الاْمْر منْکُمْ) نازل شد، به رسول خدا عرض کردیم: «یا رسول الله! خدا و رسولش را شناختیم، امّا منظور از "اولی الامر" که خدا اطاعت آنان را در کنار اطاعت شما قرار داده است، چه کسانی هستند؟»

رسول خدا فرمود: «ای جابر! آنها جانشینان من هستند که پس از من امامت و رهبری مسلمانان با آنهاست. نخستین آنها علیّ بن ابی طالب علیه السلام است، پس از او حسن علیه السلام، پس از او حسین علیه السلام، پس از او علیّ بن الحسین علیه السلام، پس از او محمّد بن علی(علیه السلام)

است که در تورات به "باقر" معروف است، و تو ای جابر! او را خواهی دید، وقتی او را ملاقات کردی، سلام مرا به او برسان. پس از او جعفر بن محمّد صلی الله علیه و آله، پس از او موسی بن جعفر علیه السلام، پس از او علیّ بن موسی علیه السلام، پس از او محمّد بن علی(علیه السلام) ، پس از او حسن بن علی(علیه السلام) ، پس از او هم نام و هم کنیه من، حجّت خدا در روی زمین و بقیّة الله در میان بندگان، پسر حسن بن علی خواهد بود.

او همان کسی است که خدای متعال به دست او شرق و غرب عالم را فتح می کند و او همان کسی است که از شیعیان و دوستانش غایب می شود؛ غیبتی که باعث می شود تنها کسانی بر امامتش باقی بمانند که قلبشان به ایمان آزموده شده باشد.»

جابر گفت: «یا رسول الله! آیا شیعیان در غیبتش از او بهره مند می گردند؟» فرمود: «آری، سوگند به کسی که مرا به نبوّت برانگیخت، از او بهره مند می شوند و از نور ولایتش بهره می گیرند، همان طور که مردم از آفتاب پشت ابر بهره مند می شوند. ای جابر! این از اسرار الهی است، پس کتمانش کن و به غیر اهلش نگو.»(1)

منْکُمْ)، به اطاعت از اولی الأمر امر نموده است. روشن است که هر کس در چنین جایگاهی قرار گیرد، باید از هر خطا و اشتباهی معصوم باشد؛ زیرا بر فرض اقدام او بر اشتباه و خطا، لازم می آید که خداوند امر به اطاعت کسی کرده باشد که معصوم نیست و ممکن است خطا نماید. خطا از آن جهت که خطا است مورد نهی خداوند است. نتیجه این که در صورت عدم عصمت اولی الأمر در آیه فوق، لازم می آید که امر و نهی خداوند در یک فعل و به یک اعتبار با یکدیگر جمع شود که این به طور حتم محال است. پس باید مقصود از «اولی الأمر» در آیه، افراد معصوم از خطا و اشتباه باشند.(1)

سُلیم بن قیس هلالی(2) می گوید: از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) شنیدیم که ]در

بیان اولی الأمر[ می فرمود :

«إنّما الطّاعةُ للّه عزّوجلّ و لرسُوله و لوُلاة الاْمْر و إنّما أُمر بطاعة أُولی الاْمْر لانّهُمْ معْصُومُون مُطهّرُون و لا یأْمُرُون بمعْصیته.»(3)

«بر مردم واجب است که از خدا و رسول خدا و صاحبان امر پیروی کنند و علّت آن که مردم باید از صاحبان امر اطاعت کنند آن است که ایشان معصوم از گناه بوده و پاکیزه اند و مردم را امر به معصیت و گناه نمی کنند.»

أُولی الاْمْر منْکُمْ فإنْ تنازعْتُمْ فی شیْءٍ فرُدُّوهُ إلی اللّه و الرّسُول)(1) (و لوْ

ردُّوهُ إلی الرّسُول و إلی أُولی الاْمْر منْهُمْ لعلمهُ الّذین یسْتنْبطُونهُ منْهُمْ)(2) .»

امام حسن مجتبی علیه السلام -پس از بیعت مردم با ایشان - در خطبه ای فرمود : «از ما فرمان برید که اطاعت کردن از ما واجب است؛ زیرا فرمانبرداری از ما به فرمانبرداری از خدا و پیامبرش، مقرون و پیوسته است، آن جا که خداوند می فرماید: "ای کسانی که ایمان آورده اید! اطاعت کنید خدا را، و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولی الأمر را و هر گاه در چیزی نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر بازگردانید ]و از آنان داوری بطلبید[." و در جای دیگر می فرماید: "در حالی که اگر آن را به پیامبر و اولو الأمر -که قدرت تشخیص کافی دارند- بازگردانند، از ریشه های مسائل آگاه خواهند شد."»(3)

ص: 87

پیامبر صلی الله علیه و آله مأمور به ابلاغ آن شده اند، و اگر ابلاغ نشود، گویا رسالت آن حضرت ابلاغ نشده است، چیزی به جز مسأله ولایت و امامت امیرالمؤمنین علیه السلام نیست.

حاکم حسکانی(1) ، از علمای اهل تسنّن، حدیثی (در مورد آیه تبلیغ)

نقل کرده است. نقل او چنین است :

زیاد بن مُنذر می گوید: نزد امام محمّد باقر علیه السلام بودم، در حالی که آن حضرت در حال گفت وگو با مردم بود، شخصی از اهل بصره به نام «عثمان الاعشی» برخاست و گفت: «ای فرزند رسول خدا! جانم به فدایت باد! از حسن بصری پرسیدم که این آیه ]یا أیّها الرّسول بلّغ ما أنزل إلیک[ درباره چه کسی نازل شده است؟ گفت: "درباره مردی"، ولی نام او را مشخّص نکرد! ]لطفآ شما بفرمایید این آیه درباره چه کسی نازل شده است[؟»

امام علیه السلام فرمود: «اگر ]حسن بصری[ می خواست بگوید، می توانست نام او را بیان کند، ولی از ترس نگفته است ]چون او در دوران بنی امیّه بوده، و افزون بر آن با امیر مؤمنان علی(علیه السلام) هم میانه خوبی نداشته است[. امّا من می گویم هنگامی که خداوند جان پیامبر صلی الله علیه و آله را در مقابل خطرات احتمالی تضمین کرد، آن حضرت دست علیّ بن ابی طالب علیه السلام را بلند کرد و او را به عنوان جانشین و خلیفه خود معرّفی نمود.»(2)

روزی که مورد لعن خداوند قرار گرفت، روزی که از آسمان ها به زمین فرستاده شد، روزی که پیامبر صلی الله علیه و آله مبعوث شد، و روز غدیر خم ]که امیرالمؤمنین علیه السلام به امامت منصوب شد[.»(1)

در شأن نزول آیه اکمال دین -در غدیر خم - روایات بسیاری نقل شده است، علّامه سیّد هاشم بحرانی در غایة المرام در این زمینه از طریق اهل تسنّن، شش حدیث، و از طریق منابع شیعه، پانزده حدیث نقل کرده اند.

بلاذری(1) ، از دانشمندان اهل تسنّن، نقل می کند :

وقتی با ابوبکر بیعت شد، سلمان علیه السلام گفت: «کرداذ و ناکرداذ»؛ یعنی : «کردند و نکردند! (هر چه می خواستند انجام دادند)! اگر با علی(علیه السلام) بیعت می کردند، نعمت های الهی از بالای سر و زیر پایشان جاری می شد.»(2)

امام حسین علیه السلام می فرماید: «اگر مردم سخن خدا و پیامبرش را می شنیدند، آسمانْ بارانش را، و زمین برکتش را به آنان می بخشید و هرگز در این امّت اختلاف و درگیری پیش نمی آمد. و هیچ دو نفری با هم اختلاف پیدا نمی کردند و همه از نعمت های سرسبز دنیا تا روز قیامت برخوردار می شدند.»(3)

کاملاً پاک و تطهیر نما!

امّ سلمه عرض کرد: یا رسول الله! آیا من نیز با آنان هستم؟ رسول خدا فرمود: ای امّ سلمه! من تو را به خیر و خوبی بشارت می دهم ]ولی تو از آنان نیستی[.»(1)

علّامه طباطبایی این روایات را بیش از هفتاد روایت می داند و می فرماید: آن روایاتی که از طریق اهل تسنّن در این زمینه نقل شده، بیش از آن است که از طریق شیعه وارد شده است.(2)

علّامه سیّد هاشم بحرانی در غایة المرام این احادیث را به چهل و یک طریق از اهل تسنّن، و بیست و چهار طریق از شیعه نقل کرده است.

حسکانی، از دانشمندان اهل تسنّن، درباره تفسیر آیه تطهیر می گوید :

«نزلتْ فی خمْسةٍ: فی رسُول الله و علیٍّ و فاطمة و الْحسن و الْحُسیْن :؛ این آیه درباره رسول خدا و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام نازل شده است.»(3)

نیست: یا منظور آن است که از آنان خواسته تا به اطاعت خدا بپردازند و از گناهان بپرهیزند. یا مراد آن است که همه پلیدی ها را از آنان برده است؛ بدین گونه که عنایت خاصّی به آنان نموده که به این وسیله از زشتی ها امتناع می ورزند.

روا نیست که معنای اوّل مراد باشد؛ زیرا این اراده شامل همه مکلّفان می شود و اختصاصی به اهل بیت ندارد، در حالی که خلافی در این نیست که خداوند در این آیه، طهارت و پاکی را مخصوص اهل بیت علیهم السلام گردانیده است.»

(لیُذْهب): اذهاب به دو معنا به کار می رود: 1- برطرف ساختن چیزی از محلّ خود پس از ثبوتش در آن مکان؛ 2- دور ساختن چیزی از محلّی پیش از آن که به آن جا برسد.

(الرّجْس): به معنای چیز ناپاک و نجس است.

علّامه طباطبایی در این باره می فرماید :

«رجْس نسبت به انسان عبارت است از درک نفسانی یا اثری شعوری، که ناشی از تعلّق قلب به اعتقاد باطل یا عمل پست است و از آن جا که "الف و لام" در کلمه (الرّجس) برای جنس است، دلالت بر ازاله هر هیئت خُبث در نفس دارد که سبب خطا در اعتقاد یا عمل است و این حالت تنها منطبق بر عصمت الهی، همان صورت نفسانی است که انسان را از اعتقاد باطل و عمل بد باز می دارد.»(1)

وی یکی باشند گفته شده است، و هر گاه «اهل بیت» به طور مطلق به کار برده شود، درباره خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله خواهد بود و دلیل آن آیه تطهیر است.»

علّامه سیّد هاشم بحرانی در غایة المرام، بیست و سه حدیث از طریق شیعه و هیجده حدیث از طریق اهل تسنّن نقل می کند که منظور از «کسی که علم همه کتاب نزد اوست»، اهل بیت رسول خدا است.

العالمین، یعنی امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) به هفتاد و دو حرف از اسم اعظم الهی علم دارد، آیا قدرتش با آصف بن برخیا، وصیّ حضرت سلیمان علیه السلام قابل مقایسه خواهد بود؟

امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند: «نسبت کسی که بعضی از علم کتاب را دارا است (آصف بن برخیا) در مقابل کسی که آگاه به تمام کتاب است (حضرت علیّ بن ابی طالب علیه السلام)، مانند آبی است که پشه با بال خود از دریا بردارد در مقابل عظمت آب دریا.»(1)

«بهترین و بالاترین فضیلتی که خداوند به شما داده چیست؟» حضرت همین آیه (علم الکتاب) را تلاوت کرد و فرمود: «خداوند متعال از آیه (و منْ عنْدهُ علْمُ الْکتاب) ما اهل بیت را قصد نموده است.»(1)

حساب می آمدند، دعوت کرد و نیز حضرت فاطمه 3 را که جزء «نساء» او به حساب می آمد خواست، و نیز امیرالمؤمنین علیه السلام را که به حکم خداوند، نفس او به حساب می آمد، دعوت نمود.

این مطلب هم ثابت است که هیچ یک از مخلوقات خدای تعالی از پیامبر صلی الله علیه و آله افضل و بالاتر نیست. بنابر این، به حکم خدای عزّوجلّ باید کسی از نفس رسول خدا (یعنی امیر مؤمنان علی(علیه السلام) ) بالاتر نباشد.»

مأمون پرسید: «شاید منظور از "أنفسنا"، خود حضرت باشد.» امام رضا علیه السلام فرمود: «این صحیح نیست؛ زیرا دعوت کننده همیشه دیگری را فرامی خواند و معنا ندارد که خود را فرابخواند، در مباهله هم می بینیم که پیامبر صلی الله علیه و آله فقط یک نفر مرد را خوانده و او امیرالمؤمنین علیه السلام است. پس ثابت شد که علی(علیه السلام) نفس پیامبر صلی الله علیه و آله است که خداوند سبحان در کتابش قصد کرده و حکم خود درباره نفْس بودن امیرالمؤمنین علیه السلام نسبت به پیامبر صلی الله علیه و آله را در کتابش قرار داده است.»(1)

علما پرسیدند: «به ما خبر بده که آیا خداوند در کتابش "برگزیدن" را تفسیر کرده است؟» حضرت فرمود: «گذشته از باطن قرآن، در دوازده مورد از ظاهر قرآن بیان نموده است.» آن گاه مورد اوّل و دوم را ذکر کردند و در مورد سوم فرمودند :

«سومی آن گاه بود که خداوند، پاکان از خلقش را برگزید و به پیامبرش دستور داد به وسیله آنان مباهله کند، آن جا که در آیه مباهله فرمود: "ای محمّد! (فمنْ حآجّک فیه منْ بعْد ما جاءک من الْعلْم فقُلْ تعالوْا ندْعُ أبْناءنا و أبْناءکُمْ و نساءنا و نساءکُمْ و أنْفُسنا و أنْفُسکُمْ ثُمّ نبْتهلْ فنجْعلْ لعْنة اللّه علی الْکاذبین)". پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، حضرت علی و امام حسن و امام حسین و فاطمه زهرا علیها السلام را آورد و نفْس آنان را با نفْس خود قرین ساخت، آیا می دانید معنای "أنفُسنا و أنفسکم" چیست؟»

علما گفتند: «پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خودش را قصد کرده بود.»

امام رضا علیه السلام در ردّ گفتار آنان فرمود: «از گفتن "أنفسنا و أنفسکم"، علیّ بن ابی طالب علیه السلام را قصد کرده بود. دلیل بر این مطلب آن است که آن حضرت (در جایی دیگر) فرمود: بنو ولیعه دست بردارند که در غیر این صورت کسی را سراغ آنان می فرستم که مانند خودم است ]که منظور پیامبر از شخصی مانند خودم، حضرت علی(علیه السلام) بود[.

پس پیامبر صلی الله علیه و آله از "أنْفُسنا»، حضرت علیّ بن ابی طالب علیه السلام، و از "أبْناءنا"، امام حسن و امام حسین علیهما السلام، و از "نساءنا"، حضرت فاطمه زهرا علیها السلام را قصد کرده بود. این خصوصیّت و فضیلتی است که احدی در آن بر ایشان مقدّم نشده و فضیلتی است که احدی از بشر بعدآ هم به آن دست نمی یابد، و شرافتی است که هیچ خلقی به سوی آن سبقت نگرفته است؛ چرا که پیامبر صلی الله علیه و آله، علی(علیه السلام) را مانند نفْس خود قرار داده است.»(1)

ص: 108

بزرگ دیگر نیز مطرح می کند، با این تفاوت که هیچ کدام از آن بزرگواران اجر و مزدی درخواست نکرده اند و تمام آن بزرگواران فرموده اند: «من برای این دعوت و رسالت هیچ اجر و مزدی از شما درخواست نمی کنم، اجر من تنها بر پروردگار عالمیان است.»

آیه اوّل: حضرت نوح علیه السلام: (إذْ قال لهُمْ أخُوهُمْ نُوحٌ ألا تتّقُون * إنّی لکُمْ رسُولٌ أمینٌ * فاتّقُوا اللّه و أطیعُون * و ما أسْئلُکُمْ علیْه منْ أجْرٍ إنْ أجْری إلّا علی ربّ الْعالمین)(1) .

آیه دوّم: حضرت هود 7: (إذْ قال لهُمْ أخُوهُمْ هُودٌ ألا تتّقُون * إنّی لکُمْ رسُولٌ أمینٌ * فاتّقُوا اللّه و أطیعُون * و ما أسْئلُکُمْ علیْه منْ أجْرٍ إنْ أجْری إلّا علی ربّ الْعالمین)(2) .

آیه سوّم: حضرت صالح 7: (إذْ قال لهُمْ أخُوهُمْ صالحٌ ألا تتّقُون * إنّی لکُمْ رسُولٌ أمینٌ * فاتّقُوا اللّه و أطیعُون * و ما أسْئلُکُمْ علیْه منْ أجْرٍ إنْ أجْری إلّا علی ربّ الْعالمین)(3) .

آیه چهارم: حضرت لوط 7: (إذْ قال لهُمْ أخُوهُمْ لُوطٌ ألا تتّقُون * إنّی لکُمْ رسُولٌ أمینٌ * فاتّقُوا اللّه و أطیعُون * و ما أسْئلُکُمْ علیْه منْ أجْرٍ إنْ أجْری إلّا علی ربّ الْعالمین)(4) .

آیه پنجم: حضرت شعیب 7: (إذْ قال لهُمْ شُعیْبٌ ألا تتّقُون * إنّی لکُمْ رسُولٌ أمینٌ * فاتّقُوا اللّه و أطیعُون * و ما أسْئلُکُمْ علیْه منْ أجْرٍ إنْ أجْری إلّا علی ربّ الْعالمین)(5) .

نکرده اند، ولی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، اجر و مزد رسالت خود را مودّت و دوستی با نزدیکانش قرار داده است؟

برای روشن شدن پاسخ لازم است دو آیه دیگر از قرآن را در کنار آیه مودّت قرار دهیم :

آیه اوّل : (قُلْ ما سألْتُکُمْ منْ أجْرٍ فهُو لکُمْ إنْ أجْری إلّا علی اللّه و هُو علی کُلّ شیْءٍ شهیدٌ)(1) .

«]ای پیامبر![ بگو: من هر اجر و پاداشی از شما خواسته ام، برای خود شماست، و اجر من تنها بر خداوند است و او بر همه چیز گواه است.»

آیه دوّم : (قُلْ ما أسْألُکُمْ علیْه منْ أجْرٍ إلّا منْ شاء أنْ یتّخذ إلی ربّه سبیلاً)(2) .

«]ای پیامبر![ بگو: من در برابر آن ]ابلاغ آیین خدا[، هیچ گونه پاداشی از شما نمی طلبم، مگر کسی که بخواهد راهی به سوی پروردگارش برگزیند ]این پاداش من است[.»

با تأمّل در این دو آیه، به این نتیجه می رسیم که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله همچون سایر انبیای الهی، هیچ اجر و مزدی برای رسالت خود از مردم نخواسته است، و اگر در آیه، مسأله «مودّت نزدیکان» بیان شده، نفع آن به خود مردم برمی گردد.

این مطلب را از چند طریق می توان اثبات نمود :

الف) از طریق لفظ «مودّت»؛ زیرا مطابق رأی برخی از لغت شناسان، «مودّت» عبارت از محبّتی است که همراه با اطاعت باشد.

ب) از طریق مراجعه به آیات دیگر؛ زیرا خداوند متعال می فرماید: (قُلْ إنْ کُنْتُمْ تُحبُّون اللّه فاتّبعُونی یُحْببْکُمُ اللّهُ)(1) .

«]ای پیامبر![ بگو اگر خدا را دوست می دارید از من پیروی کنید تا خدا نیز شما را دوست بدارد.»

مقصود از متابعت در این آیه، همان اطاعت و فرمانبرداری است؛ زیرا خداوند در جایی دیگر می فرماید: (و إنّ ربّکُمُ الرّحْمنُ فاتّبعُونی و أطیعُوا أمْری)(2) ؛ «و همانا پروردگار شما خداوند رحمان است. پس از من پیروی

کنید و فرمانم را اطاعت نمایید.»

در این آیه، «اطاعت» عطف تفسیری بر متابعت شده است.

می دانیم که متابعت و فرمانبرداری تام و اطاعت مطلق، تنها برای امام و ولیّ خداست که ولایت و امامتش از جانب خداوند ثابت شده است.

علّامه حلّی می فرماید: «وجوب مودّت، مستلزم وجوب اطاعت است.»(3)

محبّت ما به او بیشتر است.»(1)

این را نیز می دانیم که مطابق قاعده، هر کس افضل است باید امام و رهبر جامعه باشد، ابن تیمیّه می گوید: «ولایت دادن به "مفضول"، با وجود "افضل" ظلم بزرگی است.»(2) محبّ الدّین طبری(3) می گوید: «به طور کلّی،

ولایت مفضول با وجود افضل، منعقد نمی گردد.»(4)

گفتند: "بخٍّ بخٍّ لک یابْن أبی طالبٍ، منْ مثْلُک؟ و قدْ باهی اللّهُ بک ملائکة السّماوات و فاخر بک؛ مبارک باد! مبارک باد! چه کسی مثل توست ای فرزند ابی طالب؟ در حالی که خداوند بر تو به ملائکه آسمان مباهات و افتخار می کند."

خداوند متعال در حالی که رسولش متوجّه به سوی مدینه بود، در شأن علی(علیه السلام) این آیه را نازل کرد: (و من النّاس منْ یشْری نفْسهُ ابْتغاء مرْضات اللّه و اللّهُ رؤُفٌ بالْعباد)(1) .

1) طبری، از مفسّران اهل تسنّن، در تفسیر خود از ابوجارود نقل می کند که از امام محمّد باقر علیه السلام درباره آیه: (أُولئک خیْرُ الْبریّة) پرسیدم، حضرت فرمود: «رسول خدا فرمود: ای علی! تو و شیعیانت خیر البریّة هستید.»(1)

2) جابر بن عبدالله انصاری می گوید: هنگامی که آیه «خیر البریّة» نازل شد، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رو به علی(علیه السلام) کرد و فرمود :

«هُمْ أنْت و شیعتُک تردُ علیّ و شیعتُک راضین مرْضیّین.»

«منظور از "خیر البریّة" تو و شیعیانت هستید و در روز قیامت بر من وارد می شوید در حالی که خدا از شما راضی است و شما هم از خداوند خشنود هستید.»(2)

3) از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) نقل شده که فرمود :

«رسول خدا در حالی که من او را به سینه چسبانده بودم از دنیا رحلت نمود، فرمود: "ای علی! آیا قول خداوند تعالی: (إنّ الّذین آمنُوا و عملُوا الصّالحات أُولئک هُمْ خیْرُ الْبریّة) را نشنیده ای؟ آنها شیعیان تو هستند، وعده گاه من و شما در کنار حوض کوثر است."»(3)

ثانیآ : برای «خیر البریّة» شدن، قرآن دو صفت بیان کرده است که یکی از آن دو صفت ایمان به خدا و رسول اوست، و امیرالمؤمنین علیه السلام به خاطر ایمان به خدا و رسول به مقام «خیر البریّة» رسیده است.

ثالثآ : طبق برخی از روایات که اهل سنّت نیز نقل کرده اند، آیه به بهترین مخلوق بعد ار رسول خدا اشاره دارد؛ همان گونه که حسکانی در شواهد التّنزیل(1) نقل کرده است: «قال جابرُ فأنْزل اللهُ (إنّ الّذین آمنُوا و عملُوا

الصّالحات أُولئک هُمْ خیْرُ الْبریّة) فکان علیٌّ علیه السلام إذ أقْبل قال أصْحابُ مُحمّدٍ قدْ أتاکُمْ خیْرُ الْبریّة بعْد رسُول الله صلی الله علیه و آله»؛ «جابر می گوید: پس از آن که خداوند آیه "خیر البریّه" را نازل کرد، هر گاه مسلمانان علی(علیه السلام) را می دیدند، می گفتند: بهترین مخلوق خدا، پس از رسول الله صلی الله علیه و آله آمد.»

که فرمود: «خیْرُ منْ مشی علی الاْرْض بعْدی علیُّ بْنُ أبی طالبٍ علیه السلام.» «پس از من بهترین کسی که روی زمین راه می رود، علیّ بن ابی طالب علیه السلام است.»(1)

دانشمندان شیعه و بسیاری از اهل تسنّن معتقدند که لفظ «شیعه» توسّط رسول خدا و در زمان آن حضرت، درباره پیروان علیّ بن ابی طالب علیه السلام به کار برده شده است. از آن جمله می توان موارد زیر را برشمرد :

پیامبر خدا به علی(علیه السلام) فرمود :

«أنْت و شیعتُک فی الْجنّة»؛

«تو و شیعیانت در بهشت خواهید بود.»(1)

پیامبر خدا فرمود :

«شفاعتی لاُمّتی منْ أحبّ أهْل بیْتی و هُمْ شیعتی.»(2)

«شفاعت من برای امّتم مخصوص کسانی است که اهل بیت من را دوست دارند و آنها شیعیان و پیروان من هستند.»

رسول خدا فرمود :

«علیٌّ علیه السلام و شیعتُهُ هُمُ الْفائزُون یوْم الْقیامة.»(3)

«علی و شیعیان او فائزان و نجات یافتگان در روز قیامت هستند.»

ص: 121

2) امام محمّد باقر علیه السلام در تفسیر این آیه شریفه فرمود :

«رسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله الْمُنْذرُ و لکُلّ زمان منّا هادٍ یهْدیهُمْ إلی ما جاء به نبیُّ اللّه ثُمّ الْهُداةُ منْ بعْده علیٌّ علیه السلام ثُمّ الاْوْصیاءُ واحدآ بعْد واحدٍ.»(1)

«در این آیه "مُنذر" و هشدار دهنده، رسول خدا است و برای هر زمانی راهنما و هدایت گری از ما اهل بیت است که مردم را به آنچه پیغمبر خدا آورده است راهنمایی کند. راهنما بعد از پیغمبر 9، علی(علیه السلام) و بعد از آن حضرت جانشینان او یکی پس از دیگری هستند.»

اگر بنا بود هر دو وصف برای پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله باشد، باید بفرماید: «إنّما أنْت مُنْذرٌ و هادٍ لکُلّ قوْمٍ»، و به تعبیر دیگر، نباید «لکُلّ قوْمٍ» که جار و مجرور است مقدّم بر «هادی» شود و اگر مقدّم شود باید بر هر دو وصف مقدّم گردد و گفته شود: «إنّما أنْت لکُلّ قوْمٍ مُنْذرٌ و هادٍ».

کوتاه سخن این که، هیچ وجهی برای مقدّم شدن «لکُلّ قوم» بر یکی از دو وصف و تأخیر از دیگری به نظر نمی رسد؛ یا باید بر هر دو مقدّم شود و یا از هر دو به تأخیر بیفتد (دقّت کنید).

تفسیر دوم نیز بسیار نامأنوس و نامناسب است؛ زیرا در هادی بودن خدا شکّ و تردیدی نیست که نیاز به بیان داشته باشد. به علاوه، ظاهر این جمله آن است که در هر عصر و زمانی هدایت گر خاصّی است، در حالی که خداوند یگانه و یکتا است، و این یگانگی با تعدّدی که از جمله «لکُلّ قوْمٍ هادٍ» استفاده می شود، سازگار نیست.

بنابر این، تنها تفسیری که برای آیه قابل قبول است، این است که پیامبر صلی الله علیه و آله «انذار کننده» است و برای هر قوم در عصر و زمان «هدایت گری» است.(1)

ص: 124

علّامه سیّد هاشم بحرانی در غایة المرام در تفسیر آیه «سابقون»، سه حدیث از طریق اهل تسنّن و سه حدیث از طریق شیعه نقل نموده است.

توجّه به این که واژه «صادقین» مطلق است، اختصاص به گفتار ندارد، بلکه بر اساس آیات و روایات، راست گویی، عمل صالح، کردار نیک و می تواند مصداق واژه صدق باشد.

شد، از پیامبر صلی الله علیه و آله پرسیدم: آیا صادقین عامّ است یا افراد خاصّی منظور است؟

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «خطاب آیه عامّ است و مخاطب، همه مردم هستند، ولی "صادقین" خاصّ هستند و آن مخصوص برادرم علی(علیه السلام) و جانشینان من تا روز قیامت است.»(1)

بُرید بن معاویه عجلی می گوید: از امام باقر علیه السلام درباره قول خداوند: «از خدابترسید و با راستگویان باشید» سؤال کردم؟ حضرت فرمود: «إیّانا عنی؛ خداوند ]از این آیه[ فقط ما را قصد کرده است.»(2)

آنچه دلالت دارد که «صادقین» در آیه شریفه، اختصاص به ائمّه معصومین علیهم السلام از دودمان پیغمبر 9 دارد و همه راستگویان مراد نیست، گذشته از روایات مستفیضی که شیعه و سنّی نقل کرده اند، این است که اگر مقصود از «صدق و راستگویی»، صدق و راستگویی به طور مطلق بود که شامل هر مرتبه آن باشد و از هر شخص با ایمانی انتظار برود و منظور از «صادقین» هم معنی عامّ آن بود که یکی از مراتب راستگویی را دارا باشد، لازم بود که در آیه شریفه، به جای لفظ «مع»، کلمه «من» به کار رود؛ زیرا هر مؤمنی باید از دروغ اجتناب ورزد و از راستگویان باشد.

پس این که به جای کلمه «من» در آیه شریفه، «مع» به کار رفته است، می رساند که منظور مرتبه خاصّی از راستی است و راستگویان افراد معیّنی هستند.

این مرتبه خاصّ مرتبه کاملی است که دارندگان آن شایستگی می یابند که سایر مؤمنین از آنها پیروی کنند. این مرتبه کامل صداقت و راستی، چیزی جز عصمت و طهارت نیست، که با داشتن آن، در گفتار و کردار دروغ راه پیدا نمی کند. می دانیم که در میان امّت اسلام، کسانی که خداوند آنها را پاک

ص: 130

نموده و پلیدی را از آنان دور ساخته است، به نصّ آیه تطهیر و اتّفاق تمام مسلمانان، اهل بیت پیغمبر 9 هستند.

پس اگر «صادقین» در آیه شریفه غیر از ائمّه معصومین علیهم السلام باشند، طبق آیه مزبور باید ائمّه معصومین، از افراد غیر معصوم که دورغ و لو از روی نادانی و اشتباه در آنان راه پیدا می کند، پیروی نمایند. در صورتی که این کار در پیشگاه عقل قبیح است. بنابر این، مسلّم است که منظور از «صادقین» راستگویان پاک سرشتی هستند که دارای تمام مراتب راستی در گفتار و کردار باشند و این معانی جز بر اهل بیت پیغمبر که خداوند پلیدی ها را از آنان دور ساخته و پاک و پاکیزه نموده است، صادق نیست. امام رضا علیه السلام نیز به همین مطلب اشاره نموده و می فرماید: «منظور امامان هستند که در طاعت خدا سخت راستگو می باشند.»

دلیل بر این که اهل بیت عصمت، پیشوایان مسلمین هستند، چنان که حضرت رضا علیه السلام در روایت یادآوری فرموده است، این است که خداوند سبحان بعد از این که به تمام افراد با ایمان دستور می دهد که پرهیزکار باشند و از خدا بترسند، امر می کند که با راستگویان باشند. بودن با راستگویان نیز جز با قرار گرفتن در تحت فرمان آن ها و دوری از نافرمانی آنان، تحقّق پیدا نمی کند. معنی امامت و پیشوایی مسلمین هم چیزی جز وجوب پیروی امام بر مأموم از جانب خدا نیست، بلکه درباره معنی امامت تعبیری از این بهتر نیست که خداوند به مؤمنین امر کند با امام باشند؛ زیرا حقیقت پیروی، عبارت از پیروی نسبت به پیشوای خود و جدا نگشتن از او است.(1)

ص: 131

پیامبر و خاندان او :، بیشتر از آن است که برای احدی جای تردید باقی بگذارد. علّامه سیّدهاشم بحرانی در غایة المرام در ذیل آیه صلوات، بیست و سه حدیث ازطریق اهل تسنّن و نوزده حدیث ازطریق شیعه نقل نموده است.

الْقبْر و نُورٌ علی الصّراط و نُورٌ فی الْجنّة.»(1)

«بسیار بر من صلوات بفرستید؛ زیرا صلوات فرستادن بر من، نور در قبر و نور بر صراط و نور در بهشت است.»

همان گونه که از مدارک معتبر شیعه و سنّی نقل شد، صلوات باید همان گونه که ائمّه اطهار علیهم السلام فرموده اند، گفته شود. و همان طور که صلوات کامل آثار و برکات بسیار زیادی دارد، صلوات ناقص نیز موجب سخط و عذاب الهی می شود، چنانچه پیامبر خدا فرمود: «هرکس بر من صلوات بفرستد و بر خاندانم صلوات نفرستد، بوی بهشت را که از فاصله پانصد سال راه به مشام می رسد، استشمام نمی کند.»(2)

ص: 136

ص: 138

یوْم الْقیامة.»(1)

رسول خدا فرمود: «وقتی که به سوی آسمان ها سیر داده شدم و به سدرة المنتهی رسیدم، از جانب خداوند ندا آمد: "ای محمّد، درباره علی(علیه السلام) به مردم توصیه خیر کن، چون او آقای مسلمانان و امام متّقیان و رهبر سفیدرویان (شیعیان) در روز قیامت است.»

من الْکل مُحمّدآ و جعلْتُهُ حبیبآ و صفیّآ و رضیّآ و بعثْتُهُ إلی خلْقی واصْطفیْتُ لهُ علیّآ و أیّدْتُهُ به و جعلْتُهُ أمینی و أمیری و خلیفتی علی خلْقی و ولیّی علی عبادی یُبیّنُ لهُمْ کتابی و یسیرُ فیهمْ بحُکْمی و جعلْتُهُ الْعلم الْهادی عن الضّلالة و بابی الّذی منْهُ أُؤتی و بیْتی الّذی منْ دخلهُ کان آمنآ منْ ناری و حصْنی الّذی منْ لجأ إلیْه حصّنْتهُ منْ مکْرُوه الدُّنْیا و الاْخرة، و وجْهی الّذی منْ توجّه إلیْه لمْ أصْرفْ عنْهُ وجْهی و حُجّتی علی أهْل سمواتی و أرْضی و علی جمیع منْ بیْنهُنّ منْ خلْقی فلا أقْبلُ عمل عاملٍ إلّا بالاْقْرار بولایته مع نُبُوّة أحْمد9 رسُولی و یدی الْمبْسُوطة فی عبادی بعزّتی خلفْتُ و بجلالی أقْسمْتُ إنّهُ لا یتولّی علیّآ عبْدٌ منْ عبادی إلّا زحْزحْتُهُ عنْ ناری و أدْخلْتُهُ جنّتی و لا یعْدلُ عنْ ولایته إلّا منْ أبْغضْتُهُ و أدْخلْتُهُ ناری.»(1)

رسول خدا ، از جبرئیل، از میکائیل، از اسرافیل، از خداوند متعال نقل فرموده که حضرت حقّ فرمود :

«من خدایی هستم که هیچ خدایی جز من نیست. من همه مخلوقات را با قدرت خود خلق کردم، و از میان آنها انبیا علیهم السلام را اختیار کردم، و از میان همه انبیا، محمّد صلی الله علیه و آله را برانگیختم و او را دوست، انتخاب شده و راضی شده قرار دادم و او را بر خلقم مبعوث کردم، و علی(علیه السلام) را جانشین او قرار دادم، و محمّد صلی الله علیه و آله را به کمک علی(علیه السلام) تأیید نمودم و علی(علیه السلام) را امین، امیر و خلیفه خود بر خلقم قرار دادم و او ولیّ من بر بندگان است، تا کتاب مرا برای آنان بیان کند و حُکم مرا در بین آنها اجرا کند. من علی(علیه السلام) را نشانه هدایت از گمراهی قرار دادم و او را دری قرار دادم که هر کس می خواهد به سوی من بیاید باید از آن در، وارد شود، و او خانه من است که هر که داخل آن شود از آتش جهنّم در امان است، و علی(علیه السلام) در و قلعه محکم من است که هر کس به آن پناه برد، از بدی های دنیا و آخرت او را حفظ می کنم. علی(علیه السلام) وجه من

ص: 143

است که هر کس به سوی او توجّه کند، روی خود را از او برنمی گردانم. علی(علیه السلام) حجّت من بر اهل آسمان ها و زمین و مابین آنهاست. پس من عمل کسی را قبول نمی کنم، مگر با اقرار به ولایت او همراه با نبوّت احمد 9، فرستادام، و علی(علیه السلام) دست گشاده من در بین بندگان. به عزّت و جلالم سوگند، هر که ولایت علی(علیه السلام) را قبول کند او را از آتش جهنّم دور می کنم و وارد بهشت می نمایم، و هر که از ولایت علی(علیه السلام) عدول کند و ولایتش را قبول نکند، من او را دشمن می دارم و داخل جهنّم می نمایم.»

مُحمّد بْن علیٍّ و جعْفر بْن مُحمّدٍ و مُوسی بْن جعْفرٍ و علیّ بْن مُوسی و مُحمّد بْن علیٍّ و علیّ بْن مُحمّدٍ و الْحسن بْن علیٍّ و الْحُجّةُ یتلاْلاُ بیْنهمْ کأنّهُ کوْکبٌ دُرّیٌّ، فقُلْتُ: یا ربّ منْ هؤُلاء و منْ هذا؟ فنُودیتُ: یا مُحمّدُ هُمُ الاْئمّةُ بعْدک الْمُطهّرُون منْ صُلْبک و هذا الْحُجّةُ الّذی یمْلاُ الاْرْض قسْطآ و عدْلاً و یشْفی صُدُور قوْمٍ مُؤْمنین.»(1)

رسول خدا فرمود :

«وقتی به آسمان ها عروج داده شدم، جایی رسیدم که جبرئیل می خواست مرا ترک کند، گفتم: دوست من! مرا در چنین جایگاهی تنها می گذاری؟ جبرئیل عرضه داشت: من نمی توانم از این مقام بالاتر بروم، چون اگر بالا بروم بال هایم می سوزد.

سپس نوری مرا احاطه کرد. پس خداوند بر من وحی فرمود: "ای محمّد! همانا من از همه بندگان روی زمینم آگاه شدم. از میان آنها تو را انتخاب نموده، و پیامبر قرار دادم. پس بار دوم هم که به زمین نگاه کردم، از میان همه مردم روی زمین، علی(علیه السلام) را انتخاب نموده، و او را جانشین تو قرار دادم و او بعد از تو امام و وارث علم تو است.

و از صُلب شما دو نفر، نسل های پاکی را بیرون می آورم که آنها امامان معصوم و وارثان علم من هستند.

اگر وجود شما دو نفر نبود، من نه دنیا را خلق می کردم، نه آخرت را و نه بهشت را و نه جهنّم را. ای محمّد! می خواهی آن فرزندانت را ببینی؟" گفتم : بلی، ای پروردگار! خطاب آمد که سرت را بلند کن. من سرم را بلند کردم. در آن هنگام، نور علی و فاطمه و حسن و حسین و علیّ بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علیّ بن موسی و محمّد بن علی و علیّ بن محمّد و حسن بن علی : را دیدم، و حجّت 7 که در بین همه

ص: 145

آنان مانند ستاره ای درخشنده نورافشانی می نمود. عرضه داشتم: خدایا! این ها چه کسانی هستند (و چه مقامی دارند) و این نور، کیست؟ ندا آمد: "ای محمّد! اینان امامان پاک بعد از تو هستند و از صُلب تو و علی(علیه السلام) بیرون می آیند و این نور، ]مهدی علیه السلام[ حجّت من است که زمین را پُر از عدل و داد می کند و قلب مؤمنان را شفا می بخشد".»

مقام محبّین علی نسبت به او همانند مقام علی نسبت به تو است".»

هُو بکُلّ شیْءٍ علیمٌ.

فقُلْتُ: یا ربّ ألیْس ذلک أنْت؟ ثُمّ فسّر سُبْحانهُ -بعْد توْصیف نفْسه - قال علیٌّ الاْوّلُ أی أوّلُ منْ أخذ میثاقی من الاْئمّة، و علیٌّ الاْخرُ أی آخرُ منْ أقْبضُ رُوحهُ من الاْئمّة، و هُو الدّابةُ الّتی یُکلّمهُمْ یا مُحمّدُ، علیٌّ الظّاهرُ أظْهرُ علیْه جمیع ما أوْحیْتُهُ إلیْک لیْس أنْ تکْتُم منْهُ شیْئآ یا مُحمّدُ علیٌّ الْباطنُ أبْطنْتُهُ سرّی الّذی أسْررْتُهُ إلیْک فلیْس فیما بیْنی و بیْنک سرٌّ دُونهُ، یا مُحمّدُ علیٌّ علیمٌ بکُلّ ما خلقْتُ منْ حلالٍ أوْ حرامٍ.»(1)

رسول خدا فرمود :

«هنگامی که خدا مرا به آسمان ها سیر داد و از پشت حجاب با من گفت وگو کرد، قسمتی از کلمات خداوند این بود که فرمود: "ای محمّد! علی اوّل است، علی آخر و ظاهر و باطن است و او به هر چیزی علم دارد."

عرض کردم: خداوندا! آیا این اوصاف تو نیست؟ آن گاه خداوند بعد از توصیف خودش این جملات را برایم تفسیر کرد و فرمود: "علی اوّل است؛ یعنی اوّل کسی است از امامان که از او میثاق گرفتم. علی آخر است؛ یعنی آخر کسی است که او را قبض روح می کنم و او جنبنده ای است که با مردم تکلّم خواهد کرد. ای محمّد! علی ظاهر است؛ یعنی همه آنچه را که به تو از طریق وحی گفتم برای او ظاهر کردم. ای محمّد! علی باطن است؛ یعنی آن سرّی است که تو را از آن باخبر کردم و تو پنهان کردی، در باطن علی هم قرار دادم و او در نهان دارد، پس هیچ سرّی بین من و تو نیست که او نداند. ای محمّد! علی به آنچه از حلال یا حرام آفریده ام عالم است و آن را می داند".»

علی خلْقی و دیّانُ دیْنی، أُخْرجُ منْ صُلْبه أئمّةً یقُومُون بأمْری و یدْعُون إلی سبیلی بهمْ أدْفعُ الْعذاب عنْ عبادی و إمائی و بهمْ أُنْزل رحْمتی.»(1)

رسول خدا فرمود :

«جبرئیل از جانب خداوند به من خبر داد: "علیّ بن ابی طالب علیه السلام حجّت من بر مخلوقات و حکم کننده بر طبق دینم می باشد. از نسل او امامانی خارج می کنم که به امر من قیام کرده و به راه من ]مردم را[ فرامی خوانند، و به خاطر ایشان عذاب را از بندگان و کنیزانم دور می کنم و به برکت ایشان رحمت را نازل می نمایم".»

ص: 149

ص: 150

ص: 152

(إنّ فی ذلک لذکْری لمنْ کان لهُ قلْبٌ أوْ ألْقی السّمْع و هُو شهیدٌ)(1) ؛

«در این ]کتاب[ تذکری است برای آن کس که عقل دارد، یا گوش دل فرادهد در حالی که حاضر باشد.»

لذا نمی توان پذیرفت که شخصی ادّعای معرفت خدا را داشته باشد امّا نسبت به ائمّه اطهار علیهم السلام بی تفاوت باشد. کسی که مطیع خداوند است باید پیامبرش را به پیامبری و امامش را به امامت قبول داشته باشد و اگر در این امر تردید کند، در حقیقت، در خداشناسی تردید کرده است. ابوحمزه ثمالی در حدیث بسیار زیبایی می گوید: امام محمّد باقر علیه السلام به من فرمود :

«همانا کسی بندگی خداوند را می کند که نسبت به او معرفت داشته باشد، ولی آن که اهل معرفت خداوند نیست، او را گمراهانه می پرستد.»

عرض کردم: «معرفت خدا چیست؟» فرمود :

«همانا معرفت خداوند، تصدیق او و پیامبر گرامی اش و دوستی با حضرت علی(علیه السلام)

و پذیرفتن امامت او و امامت ائمّه هدی : و بیزاری جستن از دشمنان ایشان است.»(1)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در یکی از احادیث مربوط به معراج خود فرمودند :

«شبی که من به سوی پروردگار جلیل سیر داده شدم و به معراج رفتم، خداوند به من چنین وحی فرمود: "ای محمّد! اگر کسی از بندگان من آن قدر مرا عبادت کند تا آن که قطعه قطعه شود و همچون مشک پوسیده گردد و سپس در حالی که منکر ولایت شماست نزد من بیاید، از او نمی گذرم تا آن که به ولایت و معرفت شما اعتراف نماید".»(1)

در روایات بسیاری ذکر شده است که اگر بنده ای در بین صفا و مروه، هزار سال خداوند را عبادت کند، آن گاه هزار سال دیگر و پس از آن نیز هزار سال دیگر، تا آن که همچون مشک پوسیده شود، امّا محبّت اهل بیت علیهم السلام را نداشته باشد، خداوند او را با صورت در آتش می افکند.(2)

از بهر علی به نصّ ارباب عقول

کفوی نبود به غیر زهرای بتول

گر عُمر دو صد نوح، خدایت بخشد

بی عشق علی عبادتت نیست قبول

خلاصه این که، ارزش و مقام هر کسی به اندازه معرفت او به خداوند متعال و ائمّه اطهار علیهم السلام است. در حدیث بسیار زیبایی، اُسطوره علم و معرفت، امیر بیان امیرمؤمنان علی(علیه السلام) فرمودند: «إنّ قیمة کُلّ امْرئٍ و قدْرهُ معْرفتُه»؛ «ارزش و منزلت هر کس به اندازه معرفت اوست.»(3)

امام محمّد باقر علیه السلام در تبیین معنای «معرفت» می فرماید :

«فإنّ الْمعْرفة هی الدّرایةُ للرّوایة و بالدّرایات للرّوایات یعْلُوا الْمُؤْمنُ إلی أقْصی درجات الاْیمان.»

«همانا معرفت عبارت است از فهم روایت، و مؤمن از طریق فهم روایات، تا بلندترین درجات ایمان بالا می رود.»(4)

ص: 155

پس به جاست که قبل از هر سخنی، در محضر خاتم پیامبران صلی الله علیه و آله بنشینیم و به فضایل علیّ بن ابی طالب علیه السلام از زبان آن بزرگوار گوش فرادهیم. به امید آن که به درجات بالای معرفت و ایمان دست یابیم.

علی را قدر پیغمبر شناسد

که هر کس خویش را بهتر شناسد

ص: 156

رسول خدا فرمودند :

«ای علی! خدا را جز من و تو کسی نشناخته، و مرا جز خدا و تو کسی نشناخته و تو را جز خدا و من کسی نشناخته است.»

لایُوالیک إلّا مُؤْمنٌ و لا یُعادیک إلّا کافرٌ»(1)

از رسول خدا نقل شده که به حضرت علیّ بن ابی طالب علیه السلام فرمود :

«ای علی! تنها کسی تو را دوست می دارد که ولادتش پاک باشد و دشمن تو کسی است که ولادتش خبیث و ناپاک باشد، و دوست نمی دارد تو را مگر مؤمن و با تو دشمنی نمی کند مگر کسی که کافر است.»

رسول خدا فرمودند :

«ای علی! روز قیامت کسی جز ما چهار تن سواره نیست.» مردی از انصار برخاست و گفت: پدر و مادرم فدای تو باد، این چهار تن چه کسانی هستند؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «من بر بُراق سوارم، و برادرم حضرت صالح 7 بر ناقه ای که آن را کشتند و عمویم حمزه 7 بر ناقه من که غضباء نام دارد و برادرم علیّ بن ابی طالب علیه السلام بر ناقه ای از ناقه های بهشت سوار است، در حالی که "پرچم حمد" در دست اوست و صدا می زند: "لا إله إلّا الله، محمدٌ رسول الله". پس آدمیان می گویند: "این کسی نیست جز فرشته ای مقرّب یا پیامبری مرسل یا ]از ملائکه [حامل عرش." در این میان، فرشته ای از درون عرش پاسخ می دهد: "ای گروه آدمیان! این نه فرشته مقرّب است و نه پیغمبر مُرسل و نه حامل عرش، بلکه این صدّیق اکبر، علیّ بن ابی طالب علیه السلام است."»

حجّ انجام دهد و سپس میان صفا و مروه مظلومانه کشته شود ولی ای علی ولایت تو را قبول نداشته باشد، بوی بهشت به مشامش نخواهد رسید و داخل آن نخواهد شد.»

7- «علیٌّ علیه السلام خیْرُ النّاس.»

«علی(علیه السلام) بهترین مردم است.»

8- «علیٌّ علیه السلام أفْضلُ رجال الْعالمین.»

«علی(علیه السلام) ، برترین مردان عالم است.»

9- «علیٌّ منّی و أنا منْ علیٍّ.»

«علی(علیه السلام) از من است و من از علی(علیه السلام)

هستم.»

10- «علیٌّ علیه السلام منّی کنفْسی.»

«علی(علیه السلام) نسبت به من همچون خود من است.»

11- «علیٌّ علیه السلام أحبُّ النّاس إلیّ.»

«علی(علیه السلام) ، محبوب ترین مردم نزد من است.»

12- «علیٌّ علیه السلام سیّدُ الاْوْصیاء.»

«علی(علیه السلام) ، سرور اوصیاست.»

13- «علیٌّ علیه السلام ولیُّ رسُول اللّه فی الدُّنْیا و الاْخرة.»

«علی(علیه السلام) ، جانشین رسول خدا در دنیا و آخرت است.»

14- «علیٌّ علیه السلام خلیفتی فی أُمّتی.»

«علی(علیه السلام) ، جانشین من در میان امّتم است.»

15- «علیٌّ علیه السلام مع الْحقّ و الْحقُّ مع علیٍّ.»

«علی(علیه السلام) با حق است و حق با علی(علیه السلام)

است.»

16- «علیٌّ علیه السلام أمیرُالْمُؤْمنین.»

«علی(علیه السلام) ، امیرمؤمنان است.»

17- «علیٌّ ولیُّ اللّه.»

«علی(علیه السلام) ، ولیّ خداست.»

18- «علیٌّ علیه السلام خاتمُ الْوصیّین.»

«علی(علیه السلام) ، خاتم اوصیاست.»

19- «علیٌّ علیه السلام أتْقی النّاس.»

ص: 167

«علی(علیه السلام) ، پرهیزکارترین مردم است.»

20- «علیٌّ علیه السلام أمینی.»

«علی(علیه السلام) ، امین و مورد اطمینان من است.»

ص: 168

ص: 170

علی ما فرّطْتُ فی جنْب اللّه)(1) و منْ فرّط فیّ فقدْ فرّط فی اللّه، و لمْ یجُزْ

لنبیٍّ نُبُوّةً حتّی یأْخُذُ خاتمآ منْ مُحمّدٍ صلی الله علیه و آله فلذلک سُمّی خاتمُ النّبیّین، مُحمّدٌ سیّدُ النّبیّین و أنا سیّدُ الْوصیّین، و أمّا خُزّانُ اللّه فی أرْضه، فقدْ علمْنا ما علّمنا رسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله بقُولٍ صادقٍ.

و أنا أُحْیی، أُحْیی سُنّة رسُول اللّه صلی الله علیه و آله، و أنا أُمیتُ، أُمیتُ الْبدْعة، و أنا حیٌّ لاأمُوتُ لقوْله تعالی: (و لا تحْسبنّ الّذین قُتلُوا فی سبیل اللّه أمْواتآ بلْ أحْیاءٌ عنْد ربّهمْ یُرْزقُون)(2) .»(3)

از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) پرسیده شد: چگونه صبح کردی؟ حضرت فرمود :

«صبح کردم در حالی که صدّیق اکبر و فاروق اعظم و وصیّ بهترین انسان ها هستم. من اوّل و آخر و ظاهر و باطن هستم. من دانای همه چیزها، چشم خدا، و جنب خدا، و امین خدا بر پیامبرانم. به وسیله ما خداوند بندگی و عبادت شد. ما در روی زمین و آسمان ها گنجینه دار خدا هستیم. من زنده می کنم و می میرانم و من زنده ای هستم که نمی میرم.»

اعرابی از بیان امیرمؤمنان علیه السلام شگفت زده شد، حضرت فرمود :

«من اوّل هستم؛ یعنی من اوّلین کسی هستم که به پیامبر ایمان آوردم. من آخر هستم؛ یعنی آخرین کسی هستم که در لحد قبر به آن حضرت نظر کردم. من ظاهر هستم؛ یعنی ظاهرکننده اسلامم. من باطنم؛ یعنی سینه ام پر از علم و دانش است. و به همه چیز علم دارم؛ یعنی عالمم به هر چیزی که خدا به پیامبرش خبر داده است و پیامبر صلی الله علیه و آله آنها را به من اطّلاع داده است. امّا من چشم خدا هستم؛ یعنی ناظر او بر مؤمنان و کافران هستم. امّا من جنب الله هستم، "مبادا کسی روز قیامت بگود: افسوس بر من از کوتاهی هایی که در

ص: 173

اطاعت فرمان خدا کردم"، هر کس درباره ]ولایت[ من کوتاهی کند، درباره خداوند متعال کوتاهی کرده است. و به هیچ پیامبری اجازه نبوّت داده نشد مگر این که مُهری از محمّد صلی الله علیه و آله داشته باشد و به همین جهت خاتم النّبیّین نام گرفت. محمّد سیّد انبیا است و من سیّد اوصیا هستم. و ما گنجینه داران خدا در روی زمین و آسمان هستیم. ما دانستیم آنچه را رسول خدا به گفتار صحیح و صادق خود به ما آموخت. و من زنده ام؛ یعنی زنده می کنم سنّت پیامبر را. و من می میرانم؛ یعنی می میرانم بدعت را. و من زنده ای هستم که نمی میرم؛ برای این که خداوند می فرماید: "هرگز کسانی را که در راه خدا کشته شده اند، مرده مپندار، بلکه زنده اند و نزد خدای خود از روزی های او بهره مند می شوند".»

أُولی الاْمْر منْکُمْ)(1) و غیْر ذلک.»

قال: قُلْتُ: فأخْبرْنی بأفْضل منْقبةً لک منْ رسُول اللّه صلی الله علیه و آله؟ فقال :

«نصْبُهُ إیّای یوْم غدیر خُمٍّ، فقام لی بالْولایة بأمْر اللّه عزّوجلّ و قوْلُهُ: "أنْت منّی بمنْزلة هارُون منْ مُوسی إلّا أنّهُ لا نبیّ بعْدی".»(2)

سلیم بن قیس می گوید: مردی خدمت امیرالمؤمنین علیه السلام آمد و در حالی که من هم می شنیدم عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! بالاترین منقبت خود را به من خبر بده.

فرمود: «آنچه خداوند در کتابش درباره من نازل کرده است؟» عرض کرد: خداوند درباره تو چه نازل کرده است؟

حضرت فرمود: «کلام خداوند که می فرماید: "آیا آن کس که دلیل آشکاری از جانب پروردگار خویش دارد و به دنبال آن شاهدی از سوی او می باشد"، من شاهد نسبت به رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هستم.

و کلام خداوند که می فرماید: "آنها که کافر شدند می گویند: تو پیامبر نیستی! بگو: کافی است که خداوند، و کسی که علم کتاب ]و آگاهی بر قرآن[ نزد اوست، میان من و شما گواه باشند!" و خداوند از "کسی که علم کتاب نزد اوست"، مرا قصد کرده است. و هیچ آیه ای نازل نکرده مگر این که مرا نیز یاد فرموده است.

و مثل کلام خداوند: "سرپرست و ولیّ شما تنها خدا و رسول او و آن مؤمنانی هستند که نماز به پا داشتند و به فقیران در حال رکوع زکات می دهند"، و کلام خداوند متعال که می فرماید: "ای کسانی که ایمان آورده اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبران خدا و اولوا الأمر ]اوصیای پیامبر[ را!"»

ص: 175

سلیم می گوید: عرض کردم: بالاترین منقبت و فضیلت خود را از جانب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به من خبر دهید. حضرت فرمود :

«منصوب کردن آن حضرت مرا در غدیر خم، که به امر خدای تبارک و تعالی ولایت را از جانب او برایم اقامه نمود، و دیگر سخن او که فرمود : "منزلت تو نسبت به من همانند منزلت هارون نسبت به موسی علیه السلام است، جز این که پیامبری بعد از من نیست".»

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) فرمود :

«هر کس ما را با قلب دوست بدارد و با زبان یاری کند و همراه ما با دشمنان ما بجنگد، در بهشت هم درجه ما خواهد بود. و هر که ما را به قلب دوست بدارد و با زبان یاری کند و همراه ما با دشمنان ما جنگ نکند، از این مقام درجه ای پایین تر است. و هر که ما را به قلب دوست بدارد، ولی با زبان و دست خود ما را یاری نکند، او هم با ما در بهشت است. و هر که با قلب خود ما را دشمن بدارد و با زبان و دستش بر ضدّ ما یاری کند، همراه با دشمنان ما در آتش جهنّم است. و هر که ما را با قلب دشمن دارد، ولی با زبان و دست خود بر ضدّ ما یاری کند پس او هم در آتش دوزخ است.»

گفتند: «ای امیرمؤمنان! از کجا فهمیدی که او جبرئیل است؟» امیرمؤمنان علی(علیه السلام) فرمود: «وقتی به آسمان نگاه کردم، تمام طبقه های آسمان را تا عرش دیدم، ولی او را نیافتم، آن گاه به تمام اطراف زمین نگریستم و او را ندیدم، پس فهمیدم که او جبرئیل است.»

لعنت خدا می باشند. حبیبم رسول خدا صلی الله علیه و آله بسیار می فرمود: "ای علی! دوستی تو تقوا و ایمان، و دشمنی با تو کفر است و نفاق. منم خانه حکمت و تویی کلید آن. دورغ می گوید آن که گمان می برد مرا دوست دارد و با تو دشمن است".»

برهم زدن، تخت بلقیس را از فارس به سبأ حمل کند، در حالی که نزد او مقداری از علم کتاب بود. همانا چگونه من نتوانم چندین برابر او انجام دهم، در حالی که نزد من یک هزار کتاب است. خداوند از آسمان، بر شیث پسر آدم پنجاه صحیفه و بر ادریس پیامبر سی صحیفه، بر ابراهیم خلیل بیست صحیفه و تورات و انجیل و زبور و فرقان را فرستاده است.»

عرض کردم: «راست فرمودی ای مولای من.»

سپس فرمود: «بدان ای سلمان! همانا شکّ کننده در کارها و علوم ما، مانند کسی است که معرفت و حقوق ما را مسخره می کند. و همانا خداوند متعال در قرآن ولایت ما را واجب کرده است و در آن جا بیان فرموده آنچه را واجب است عمل کردن به آن و آن آشکار است و بر کسی پوشیده نیست.»

سلْمانُ! صار مُحمّدٌ صلی الله علیه و آله الْمُنْذر و صرْتُ أنا الْهادی و ذلک قوْلُهُ عزّوجلّ: (إنّما أنْت مُنْذرٌ و لکُلّ قوْمٍ هادٍ)(1) ، فرسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله الْمُنْذرُ و أنا الْهادی.»(2)

در حدیثی که به حدیث «نورانیّت» مشهور است، امیرمؤمنان علی(علیه السلام) به سلمان و جندب فرمودند: «ای سلمان و ای جُنْدب!» عرض کردند: بلی، ای امیرمؤمنان! رحمت و درود خدا بر شما باد! فرمود :

«من و محمّد صلی الله علیه و آله یک نور از نور خدا بودیم، آن گاه خداوند به آن نور فرمود دو قسمت گردد، به نیمی از آن فرمود: محمّد باش، و به نصف دیگر آن فرمود: علی باش؛ لذا رسول خدا فرموده است: علی از من است و من از علی هستم، و دیْن مرا ادا نمی کند از طرف من مگر علی(علیه السلام) .

و هنگامی که ابوبکر را برای برائت از مشرکین ]و ابلاغ سوره برائت[ به طرف مکّه فرستاده بود، جبرئیل نازل شد و عرض کرد: "ای رسول خدا! پروردگارت فرموده است آن را خودت و یا شخصی از خودت ابلاغ کند"، مرا به دنبال ابوبکر فرستاد تا او را برگردانم. او به رسول خدا عرض کرد: آیا درباره من چیزی نازل شده است؟ فرمود: "نه، ولی این کار را انجام نمی دهد مگر من یا علی(علیه السلام) ."

ای سلمان و ای جُندب! کسی که شایستگی ندارد دستوری را از طرف رسول خدا ابلاغ کند، چگونه صلاحیّت امامت و پیشوایی مردم را دارد؟

ای سلمان و ای جُندب! پس من و رسول خدا یک نور بودیم، سپس او محمّد مصطفی شد و من وصیّ او علی مرتضی شدم، محمّد صلی الله علیه و آله سخنگو و ناطق گردید و من ساکت، و در هر زمانی باید یکی ناطق و دیگری صامت باشد.

ای سلمان! محمّد صلی الله علیه و آله بیم دهنده گردید و من هدایت کننده و این همان فرمایش خداوند است: (إنّما أنْت مُنْذرٌ و لکُلّ قوْمٍ هادٍ) مراد از "مُنْذر" در این آیه رسول خدا و مقصود از "هادی" من هستم.»

ص: 181

و منْ أحبّ أنْ یلْقی اللّه عزّوجلّ طاهرآ مُطهّرآ فلْیتوال مُوسی بْن جعْفرٍ الْکاظم علیه السلام.

و منْ أحبّ أنْ یلْقی اللّه عزّوجلّ و هُو ضاحکٌ فلْیتوال علیّ بْن مُوسی الرّضا علیه السلام.

و منْ أحبّ أنْ یلْقی اللّه عزّوجلّ و قدْ رُفعتْ درجاتُهُ و بُدّلتْ سیّئاتُهُ حسناتٍ فلْیتوال مُحمّد بْن علیّ الْجواد 7.

و منْ أحبّ أنْ یلْقی اللّه عزّوجلّ و یُحاسبهُ حسابآ یسیرآ و یُدْخلهُ جنّات عدْنٍ عرْضُها السّمواتُ و الاْرْضُ أُعدّتْ للْمُتّقین فلْیتوال علیّ بْن مُحمّدٍ الْهادی علیه السلام.

و منْ أحبّ أنْ یلْقی اللّه عزّوجلّ و هُو من الْفائزین فلْیتوال الْحسن بْن علیٍّ الْعسْکریّ علیه السلام.

و منْ أحبّ أنْ یلْقی اللّه عزّوجلّ و قدْ کمُل إیمانُهُ و حسُن اسْلامُهُ فلْیتوال الْحُجّة بْن الْحسن الْمُنْتظر7 هؤُلاء أئمّةُ الْهُدی و أعْلامُ التُّقی منْ أحبّهُمْ و تولاهُمْ کُنْتُ ضامنآ علی اللّه عزّوجلّ الْجنّة".»(1)

حضرت موسی بن جعفر علیه السلام، از پدران خود، از امیرمؤمنان علیّ بن ابی طالب علیه السلام نقل می کند که فرمود :

«برادر و حبیبم رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود :

هر کس می خواهد خداوند را ملاقات کند در حالی که به او توجّه داشته باشد و از او روی نگرداند، باید ای علی تو را دوست داشته باشد.

و هر کس دوست دارد، خداوند را ملاقات کند در حالی که از او راضی باشد، باید فرزندت حسن علیه السلام را دوست بدارد.

و هر کس دوست دارد خداوند را ملاقات کند در حالی که هیچ ترسی نداشته باشد، باید فرزندت حسین علیه السلام را دوست داشته باشد.

و هر کس دوست دارد خداوند را ملاقات کند در حالی که گناهانش از بین رفته باشد، باید علیّ بن الحسین علیه السلام را دوست بدارد؛ زیرا او از کسانی

ص: 183

است که خداوند درباره آنها فرموده: (سیماهُمْ فی وُجُوههمْ منْ أثر السُّجُود)؛ نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده ها نمایان است.

و هر کس دوست دارد خداوند را ملاقات کند در حالی که چشمش روشن است، باید محمّد بن علی(علیه السلام) را دوست داشته باشد.

و هر کس دوست دارد خداوند را ملاقات کند در حالی که نامه عملش را به دست راستش بدهند، باید جعفر بن محمّد صلی الله علیه و آله را دوست بدارد.

و هر کس دوست دارد خداوند را ملاقات کند در حالی که پاک و پاکیزه باشد، باید موسی بن جعفر علیه السلام را دوست بدارد.

و هر کس دوست دارد خداوند را ملاقات کند در حالی که شاد و خندان است، پس باید علیّ بن موسی الرّضا علیه السلام را دوست بدارد.

و هر کس دوست دارد خداوند را ملاقات کند در حالی که گناهانش تبدیل به حسنات شده باشد، باید محمّد بن علی(علیه السلام) را دوست بدارد.

و هر کس دوست دارد خداوند را ملاقات کند در حالی که حسابرسی او آسان باشد و داخل بهشتی شود که عرض آن به اندازه آسمان ها و زمین است که برای پرهیزکاران آماده شده، باید امام هادی علیه السلام را دوست بدارد.

و هر کس دوست دارد خداوند را ملاقات کند در حالی که از رستگاران باشد، باید حسن بن علی(علیه السلام) را دوست بدارد.

و هر کس دوست دارد خداوند را ملاقات کند در حالی که با ایمان کامل و اسلام نیکو باشد، پس حجّة بن الحسن علیه السلام را دوست بدارد.

ایشان پیشوایان هدایت و راهنمای تقوا هستند، هر که آنها را دوست بدارد، من از جانب خداوند بهشت را برای او ضامن می شوم".»

بعْدی. قال لی: "یا علیُّ! أنْت أخی فی الدُّنْیا و الاْخرة و أنْت أقْربُ النّاس منّی موْقفآ یوْم الْقیامة و منْزلی و منْزلُک فی الْجنّة متواجهیْن کمنْزل الاْخویْن و أنْت الْوصیُّ و أنْت الْولیُّ و أنْت الْوزیرُ و عدُوُّک عدُوّی و عدُوّی عدُوُّ اللّه و ولیُّک ولیّی و ولیّی ولیُّ اللّه".»(1)

امیرمؤمنان علی(علیه السلام) فرمود :

«من از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ده خصلت دارم که به هیچ کس پیش از من و بعد از من داده نشده است. پیامبر صلی الله علیه و آله به من فرمود: "ای علی! تو برادر من در دنیا و آخرت هستی و تو نزدیک ترین کس برای من در موقف روز قیامت هستی. منزل من و تو در بهشت مانند دو برادر، روبه روی هم است. و تو وصیّ و دوست و وزیر من هستی. دشمن تو دشمن من و دشمن من دشمن خداست. دوست تو دوست من و دوست من دوست خداست.»

ص: 186

ص: 188

(یُریدُون لیُطْفئُوا نُور اللّه بأفْواههمْ ویأْبی اللّهُ إلّا أنْ یُتمّ نُورهُ ولوْ کره الْکافرُون)(1)

«آنها می خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش کنند، ولی خدا جز این نمی خواهد که نور خود را کامل کند؛ هر چند کافران ناخشنود باشند.»

ابن ابی الحدید معتزلی، از دانشمندان بزرگ اهل تسنّن، درباره عظمت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) می گوید :

«چه بگویم درباره مردی که دوستان و دشمنانش همگی به فضل او اقرار کرده اند و نتوانسته اند منقبتی از مناقب او را انکار و یا فضیلتی از فضایل او را پنهان کنند.

تو می دانی که بنی امیّه در شرق و غرب عالم بر حکومت اسلام تسلّط یافتند و با تمام دسیسه های شیطانی شان در خاموش نمودن نور آن حضرت و نسبت دادن دروغین عیب ها و کارهایی که موجبات سرزنش را برای او فراهم می آورد، درباره وی کوشیدند و او را در بالای همه منابر سبّ و دشنام می دادند و ثناگویان او را تهدید می نمودند، بلکه آنان را حبس نموده و به کشتار آنان پرداختند و از هر حدیثی که دربردارنده فضیلتی برای او باشد و یا مقام او را بالا برد، جلوگیری کردند و ممنوع نمودند که نام کسی را علی بگذارند. با این همه، همواره مقام و عظمت او در میان مردم آن چنان بالا رفت، که چونان مُشکی که روی آن را بپوشانند عطرش بیشتر پخش می شد و هر قدر پرده پوشی از آن به عمل آوردند بیشتر منتشر گردید. او مانند خورشیدی است که با کف دست ها نمی توان آن را از دیده ها پنهان ساخت.»(1)

با این که دشمنان تلاش داشتند فضایل و مناقب آن بزرگوار را کتمان کنند، ولی هیبت، صلابت، شجاعت، شهادت، عفّت، حکمت، علم، عدالت و عظمت آن حضرت چنان آنان را مجذوب خود کرده بود که حتّی مخالفان و بیگانگان نیز به مقامات عالی و کمالات انسانی آن بزرگوار اقرار نموده اند.

از امام شافعی سؤال کردند: درباره علیّ بن ابی طالب علیه السلام چه سخنی

ص: 190

می گویی؟ گفت: «چه بگویم درباره کسی که دوستانش از ترس و دشمنانش از روی حسد و کینه، فضایل او را مخفی کردند. با این حال، درباره او به قدری فضایل روایت شده که مابین آسمان ها و زمین ها را پُر کرده است.»(1)

ما در این بخش به بیان قسمتی از فضایل امیرمؤمنان علی(علیه السلام) از زبان دشمنان و مخالفان می پردازیم.

هرگز حدیث وصل تو کوته نمی شود این گفت وگویْ تا به قیامت مسلسل است

ص: 191

«لوْ کان الْبحْرُ مدادآ و الرّیاضُ أقْلامآ و الاْنْسُ کُتّابآ و الْجنُّ حُسّابآ ما أحْصُوا فضائلک یا أبا الْحسن.»(1)

«اگر دریاها مرکّب و روییدنی ها ]از جمله درختان[ قلم و انسان ها نویسنده و جنّیان همه حسابگر شوند، نمی توانند فضایل تو را حساب کنند و به شمارش درآورند، ای اباالحسن!»

مأموریّت را در سر می پروراندند.

چون صبح شد، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «علیّ بن ابی طالب علیه السلام کجاست؟»

گفتند: «او دچار چشم درد شده است.»

پیامبر فرمود: «وی را بیاورید.» پس هنگامی که حضرتش را آوردند، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «نزدیک من بیا.» و چون نزدیک پیامبر شد به آب دهان، چشمانش را مسح نمود. در این هنگام، علی(علیه السلام) با دیدگان سالم از جا برخاست آن چنان که گویا سابقه چشم درد نداشته است. پس پیامبر صلی الله علیه و آله پرچم را به او داد، او هم مرْحب (جنگجوی بزرگ یهود) را کشت و خیبر را فتح نمود.

یعنی: «بهترین موجودات پس از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، علی(علیه السلام) است. انسان ها در مقایسه با آن حضرت چون زمین هستند و آن وصیّ پیامبر چون آسمان.»

عمرو عاص گفت :

هذا الّذی شهد الْعدُوُّ بفضْله

و الْفضْلُ ما شهدتْ به الاْعْداءُ

یعنی: «علی(علیه السلام) کسی است که دشمن به فضیلت و آقایی او گواهی می دهد، کمال فضیلت آن است که دشمنان به آن گواهی دهند.»

یزید گفت :

کملیحةٍ شهدتْ بها ضُرّائُها

و الْحُسْنُ ما شهدتْ به ضُرّاءُ

یعنی: «او مانند نمکینی است که حسودان برای برتریش گواهی داده اند و حُسن و خوبی در واقع آن است که حسودان به وجود آن شهادت دهند.»

شعر عمرو عاص از نظر شیدایی عبارت، برنده تشخیص داده شد و آن هدیه نفیس نصیب او گردید.(1)

و در شعر دیگری می گوید :

لوْ أنّ الْمُرْتضی أبدی محلّهُ

لصار النّاسُ طُرّآ سُجّدآ لهُ

کفی فی فضْل موْلانا علیٌّ

وُقُوعُ الشّکّ فیه أنّهُ اللهُ

و مات الشّافعی و لیْس یدْری

علیٌّ ربُّهُ أمْ ربُّهُ الله(1)

«اگر مقام و منزلت علی(علیه السلام) آشکار می شد و مردم آن حضرت را می شناختند، همه در مقابلش به سجده می افتادند.

و در فضیلت مولایمان علی(علیه السلام) همین بس، که در مورد خدا بودن او شکّ وجود است.

و شافعی در حالی مُرد که ندانست و نفهمید که علی علیه السلام خدای اوست یا الله خدای اوست.»

ص: 202

«خداوند بزرگ، هیچ پیامبری را مبعوث نکرد، مگر این که این روز را عید گرفت و عظمت و مقام آن را شناخت.»(1) امام صادق علیه السلام

8- در این روز، حضرت عیسی علیه السلام اعلان کرد که شمعون الصّفا وصیّ من است.(1)

9- در این روز، کشتی نوح علیه السلام بر کوه جودی قرار گرفت.(2)

زنان مهاجر و انصار به عیادت آن حضرت آمدند و گفتند: «ای بانوی بزرگ! اگر ابوالحسن این مطالب را قبل از بیعت با اهل سقیفه برای ما می گفت، هرگز با دیگری به جای او بیعت نمی کردیم»، فرمود :

«از من دور شوید که عذری از شما پذیرفته نیست فما جعل اللّهُ لاحدٍ بعْد غدیر خُمٍّ منْ حُجّةٍ و لا عُذْرٍ؛ بعد از روز غدیر خم، خداوند هیچ دلیل و عذری برای احدی باقی نگذاشته است.»(1)

«شما را به خدا قسم می دهم آیا می دانید که پیامبر در روز غدیر او را منصوب کرد و ولایت را برای او اعلام نمود و فرمود: باید حاضرین به غایبین خبر دهند؟» همه جمعیّت گفتند: «آری، به خدا قسم!»

«در روز غدیر آن نعمت (ولایت) را می شناسند و در روز سقیفه آن را انکار می کنند.»(1)

«أراد بذلک أنْ یجْعلهُ علمآ یُعْرفُ به حزْبُ اللّه عنْد الْفُرْقة.»

«پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می خواست با این کلام او را علامت و نشانه ای قرار دهد که هنگام تفرقه و اختلافات، حزب خداوند با او شناخته شوند.»(1)

الْحمْدُ للّه الّذی جعل کمال دینه و تمام نعْمته بولایة أمیرالْمُؤْمنین علیّ بْن أبی طالبٍ علیه السلام.(1)

پرسید: ولایت علی(علیه السلام) همانند کدام ولایت است؟ حضرت فرمود: «ولایت او همچون ولایت من است. هر کس را که من نسبت به او از خودش بیشتر اختیار دارم، علی هم نسبت به او از خودش صاحب اختیارتر است.»(1)

ما در این جا با استفاده از قرینه هایی که در خطبه غدیر وجود دارد روشن خواهیم نمود که منظور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از حدیث غدیر، تعیین خلیفه بلافصل بعد از خود بوده است.

علی(علیه السلام) ثابت کند، لذا ولیّ بودن امیرمؤمنان علی(علیه السلام) از همان سنخ مولا بودن خدا و پیامبر است و آن چیزی جز ولایت و رهبری حضرت علی(علیه السلام) نیست.

سبط ابن جوزی، از دانشمندان اهل تسنّن، پس از آن که ده معنی برای کلمه «مولی» برمی شمرد و معنای «اولی» را معنای دهم بیان می کند، می گوید :

«مراد از کلمه "مولی" در حدیث غدیر همان اطاعت مخصوص است که این همان معنی دهم (یعنی اولی) است و معنای حدیث این چنین می شود که هر کس من اولی بر او از خودش هستم، پس علی هم بر او اولی است.»(1)

در مکّه و چه در مدینه، به جان خویش خرید، جملگی از بین خواهد رفت. آیا عقل سلیم جز این حکم می کند که این امر باید تداوم بخش رسالت نبوی و ضامن بقای آن باشد که همان ولایت و پیشوایی امّت اسلام است؟

فراخوانده شده ام و نزدیک است دعوت حقّ را لبّیک بگویم و به جهان آخرت بروم»(1)

از این سخن این حقیقت معلوم می شود که از وظایف تبلیغی آن حضرت موضوع مهمّی باقی است که نگرانند مبادا رحلتشان فرارسد و آن را اعلام نکرده باشند. باید گفت که انتظار طبیعی مردم که این خبر سنگین و اندوه بار و اضطراب آور را می شنیدند آن بوده که پیامبر تکلیف آنان را برای زمان پس از ارتحالشان روشن کند. از درایت و عطوفت پیغمبر 9 نسبت به امّت نیز انتظاری غیر از تعیین تکلیف آینده نمی رود.

با توجّه به این مطالب، آیا پیغمبر جز معنای ولایت و رهبری، معنای دیگری از کلمه «مولی» اراده کرده بود؟

از این امر، آن هم با چنان تأکید و اصراری که به گوش همگان برسد، چیزی جز ولایت و پیشوایی حضرت علی(علیه السلام) نبوده است.

حضرت علی(علیه السلام) که سرآمد مؤمنان بود، یک مسأله محقّق و قطعی بود و دیگر یک امر جدید به حساب نمی آمد تا ابوبکر و عمر این گونه به آن حضرت تبریک بگویند.

همچنین باید افزود که از شأن و منزلت پیامبر صلی الله علیه و آله به دور است که این واضحات و بدیهیّات را در آن هنگامه حساس و نفس گیر برای مردم بیان کند و به خاطر آن، مردم را در آن گرمای سوزان بایستاند.

مشخّص گردد. آری، بدین وسیله است که نعمت خداوند بر مردم تمام و کامل می شود. در حقیقت، بدون این امر، دین و رسالت پیغمبر 9 کامل نمی گردید؛ چرا که هیچ تضمینی برای حفظ آیین پیامبر صلی الله علیه و آله بعد از حیات ایشان وجود نمی داشت. از همین روست که پیامبر صلی الله علیه و آله بعد از نزول این آیه فرمودند : «اللّهُ أکْبرُ علی إکْمال الدّین و إتْمام النّعْمة و رضا الرّبّ برسالتی و الْولایة لعلیّ بْن أبی طالبٍ علیه السلام منْ بعْدی؛ الله اکبر که دین خود را کامل و نعمت خویش را تمام کرد و از رسالت من و ولایت حضرت علی(علیه السلام) پس از من راضی و خشنود شد.»(1) بر این پایه، با توجّه به واضح بودن این کلام پیامبر صلی الله علیه و آله و نیز لفظ «من بعدی»، جای شکّ و تردید برای کسی باقی نمی ماند که معنای سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله، خلافت و ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بوده است؛ چرا که هر معنایی غیر از ولایت و رهبری برای این کلام تصوّر نماییم، معنا و مفهوم کلام اشتباه خواهد بود و در آن صورت باید بگوییم پیامبر صلی الله علیه و آله مسلمانان را امر کرد که بعد از خودش حضرت علی(علیه السلام) را دوست داشته باشند و او را یاری نمایند و این مستلزم آن است که در زمان حیات رسول خدا صلی الله علیه و آله دوستی و یاری حضرت علی(علیه السلام)

واجب نبوده است!

هم چنین اگر «مولی» را در حدیث به معنی محبّت و نصرت بگیریم، سیاق کلام رسول خدا صلی الله علیه و آله واژگون می گردد و به جای آن که مایه مباهات و فخر باشد، یک نوع نقص و ضعف محسوب می شود.

این حرکت رسول خدا صلی الله علیه و آله معنای خاصّی دارد؛ زیرا از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده است: «العمائم، تیجانُ العرب؛ عمّامه ها تاج های عرب هستند.»(1)

مرتضی حنفی زبیدی در کتاب تاج العروس می گوید: «عمامه در فرهنگ عرب مانند تاج های پادشاهان است؛ چرا که بیشتر اعراب در بیابان ها و صحراها سربرهنه اند و یا نوعی پوشش غیر از عمامه بر سر دارند، لذا عمامه در میان آنها کم است.(2) در جایی دیگر آمده است: عمّم (عمامه بر سر او

نهاد) به معنی سوّد (سروری یافت)، است(3) . پس همان گونه که در زبان فارسی گفته می شود: «تاج گذاری کرد»، در زبان عربی گفته می شود: «عمامه بر سر نهاد».

بنابر این، این که رسول خدا صلی الله علیه و آله در آن روز عمامه خویش را بر سر حضرت علی(علیه السلام) گذاشت، اشاره به این است که آن حضرت به مقام خلافت نایل شده است و پیامبر پس از خود ولایت و حکومت بر مردم را به ایشان سپرده است.

همین که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در غدیر خم در برابر مسلمانانی که از مراسم حجّ برمی گشتند، حدیث شریف غدیر را بیان نمودند، خبر آن در همه شهرها پخش شد. پس از این رویداد، حارث بن نعمان فهری، پیش پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت: «ای محمّد! از طرف پروردگار به ما دستور دادی تا به وحدانیّت خدا شهادت دهیم و این که تو فرستاده اویی، ما هم قبول کردیم. دستور دادی نماز بگزاریم و زکات دهیم و ماه رمضان را روزه بگیریم، ما نیز پذیرفتیم و انجام دادیم. حال، به این مقدار راضی نشدی تا این که دست پسر عمویت را بلند کردی و او را بر ما برتری دادی؟ و گفتی "هر کس من مولای او هستم، پس علی مولای اوست"، این سخن را از خودت گفتی یا از خدا؟»

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «به آن که جانم در دست اوست و جز او معبودی نیست سوگند می خورم که این فرمان از سوی پروردگار است.»

حارث برگشت و گفت: «خدایا! اگر این که محمّد می گوید حقّ است، از آسمان سنگی بر من بینداز و یا به عذابی دردناک گرفتارم کن.» حارث اندک زمانی حرکت نکرده بود که عذاب الهی بر سرش فرو ریخت و در دم هلاک شد و آیه مذکور نازل شد.(1)

حال، شما قضاوت کنید؛ اگر مقصود پیامبر صلی الله علیه و آله از حدیث غدیر، محبّت یا یاوری امام علی(علیه السلام) بود، این چنین مورد اعتراض این شخص متعصّب و جاهل قرار می گرفت؟

آری، این همان ولایت مطلقه ای بود که کافران قریش درباره خود پیامبر صلی الله علیه و آله بدان ایمان نیاوردند، تا این که معجزات فراوان یا نبردهای پی در پی روی داد(2) .

علی بعد احمد به نصّ جلی

بود بر تمام خلایق ولی

چنین گفت سالار پیغمبران

علی از من است و منم از علی

ص: 219

رسول خدا فداکاری کرد. اوست که با پیامبر خدا بود، در حالی که هیچ کس از مردان همراه او خدا را عبادت نمی کرد؛ اوّلین مردم در نماز گزاردن و نخستین کسی است که با من خدا را عبادت کرد. از طرف خداوند به او امر کردم تا در خوابگاه من بخوابد، او هم در حالی که جانش را فدای من کرده بود در جای من خوابید.»

«ای مردم! علی(علیه السلام) را برتری دهید که همانا او برترین مردم بعد از من از هر مرد و زن است تا آن هنگام که خداوند رزق و روزی را نازل می کند و خلق باقی هستند. ملعون است، ملعون است، مورد غضب است، مورد غضب است کسی که این گفتار را رد کند و با آن موافق نباشد.

بدانید که جبرئیل از جانب خداوند این خبر را برای من آورده است و می گوید: "هر کس با علی دشمنی کند و ولایت او را نپذیرد، لعنت و غضب من بر او باد. و هر کس باید بنگرد تا برای فردایش چه چیز از پیش فرستاده است". از خدا بترسید که با علی(علیه السلام) مخالفت کنید، و در نتیجه، قدمی بعد از ثابت بودن آن بلغزد. "خداوند از آنچه انجام می دهید آگاه است".»

الرّحْمن الرّحیم، والْعصْر * إنّ الاْنْسان لفی خُسْرٍ)(1) إلّا علیٌّ علیه السلام الّذی آمن

و رضی بالْحقّ و الصّبْر.»

«بدانید که با علی(علیه السلام) دشمنی نمی کند مگر شقی، و با علی(علیه السلام) دوستی نمی کند مگر باتقوا، و به او ایمان نمی آورد مگر مؤمن مخلص. به خدا سوگند سوره "والعصر" درباره علی(علیه السلام) نازل شده است: "قسم به عصر، همانا که انسان در زیان است" مگر علیّ بن ابی طالب علیه السلام که ایمان آورد و به حقّ و صبر راضی شد.»

«ای مردم! من امر خلافت را به عنوان امامت و وراثت در نسل خودم تا روز قیامت به ودیعه می سپارم. و آنچه را مأمور به ابلاغش بودم ]به شما[ رساندم تا حجّت باشد بر حاضر و غایب و بر همه کسانی که حضور دارند یا ندارند و به دنیا آمده اند یا نیامده اند. پس ]این پیام را[ حاضران به غایبان و پدران به فرزندان تا روز قیامت برسانند.»

پاینده ای در نسل های بعد از خود قرار داد"، و من نیز به شما گفتم: اگر به آن دو ]قرآن و اهل بیت[ تمسّک کنید، هرگز گمراه نمی شوید.»

مرتبه، و آیة الکرسی ده مرتبه. هر کس این نماز را بخواند، خداوند ثواب صد هزار حجّ و صد هزار عمره به او عطا فرماید، و هر حاجتی از حوایج دنیا و آخرت را از خدا درخواست کند، خداوند به آسانی برمی آورد.»(1)

دیگر تبریک بگویید، و هر گاه مؤمنی با برادرش ملاقات کرد، بگوید: الْحمْدُ للّه الّذی جعلنا من الْمُتمسّکین بولایة أمیرالْمُؤْمنین و الاْئمّة :.»(1)

ص: 232

ص: 234

(و من النّاس منْ یتّخذ منْ دُون اللّه أنْدادآ یُحبُّونهُمْ کحُبّ اللّه و الّذین آمنُوا أشدُّ حُبّآ للّه)(1) .

«بعضی از مردم، معبودهایی غیر از خداوند برای خود انتخاب می کنند و آنها را همچون خدا دوست می دارند، امّا آنها که ایمان دارند، عشقشان به خدا (از مشرکان نسبت به معبودشان) شدیدتر است.»

محبّت به خدا و اولیای او اساس همه خوبی هاست و آدمی را از ثری به ثُریا، از زمین به سما، از ادنی به اعلی، از فقر به غنی، از یأس به رجا، از عصیان به غفران، از سخط به رضوان، از کفر به ایمان و از شقاوت به سعادت می رساند.

امیر بیان امیرمؤمنان علیه السلام در عظمت این اکسیر اعظم می فرماید: «محبّت خدا آتشی است که بر چیزی نمی گذرد مگر این که آن می سوزد، و نور خدا بر چیزی نمی تابد مگر این که آن را روشنایی می بخشد، و از زیر ابر پُرباران خدایی چیزی عبور نمی کند مگر این که آن را به برکت خود می پوشاند، و نسیم الهی بر چیزی نمی وزد مگر این که آن را به حرکت درمی آورد، و آب الهی به هر چیزی حیات می دهد، و از زمین آفریدگار هر چیزی می روید. پس هر که خدا را دوست بدارد، خداوند به او همه چیز می دهد؛ از مال و ملک.»(1)

قبل از شناخت آثار محبّت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) ، لازم است گذری کوتاه به عوامل و موانع محبّت داشته باشیم.

دوستی آنان را به دست می آورد.»(1)

خاضعآ خاشعآ ذلیلاً"، خداوند متعال می گوید: ای ملائکه من! به عزّت و جلالم سوگند که محبّت او را در دل های مؤمنان، و شکوه او را در دل های منافقان، خواهم نهاد.»(1)

می شود: "بدون حساب وارد بهشت شوید".

فرشتگان با آنها ملاقات می کنند و می گویند: "به کجا می روید؟" گویند : "بدون حساب به سوی بهشت می رویم." ملائکه گویند: "شما جزء چه گروهی از مردم هستید؟" گویند: "ما دوستی کنان در راه خداییم." ملائکه می گویند: "اعمال شما چه بوده است؟" گویند: "برای خدا دوستی می کردیم و در راه خدا دشمنی می ورزیدیم." ملائکه می گویند: "چه خوب است پاداش کسانی که اهل عمل هستند."»

موْلده، فإنّهُ لا یُحبُّنا إلّا منْ طابتْ ولادتُهُ و لا یُبْغضُنا إلّا منْ خبُثتْ ولادتُهُ.»(1)

و فی حدیثٍ آخرٍ عنْهُ صلی الله علیه و آله :

«یا أباذرٍّ! منْ أحبّنا أهْل الْبیْت فلْیحْمد اللّه علی أوّل النّعم.» قال: «یا رسُول اللّه، و ما أوّلُ النّعم؟» قال: «طیبُ الْولادة، إنّهُ لا یُحبُّنا إلّا منْ طاب موْلدُهُ.»(2)

همانا خداوند علی(علیه السلام) را علامت جدایی نفاق و ایمان قرار داده است؛ هر که او را دوست بدارد مؤمن است و هر کس با او دشمنی کند منافق است. به درستی که خداوند متعال، علی(علیه السلام) را جانشین من و جایگاه نور هدایت بعد از من قرار داده است. او جایگاه سرّ من و گنجینه علم من است. او خلیفه بعد از من در خاندانم می باشد. من به خداوند متعال از ظالمان امّتم به وی شکایت می کنم.»

یوْمئذٍ عن النّعیم) «سپس در آن روز (همه شما) از نعمت هایی که داشته اید بازپرسی خواهید شد»، نقل شده که منظور از «نعیم»، محبّت و دوستی اهل بیت علیهم السلام است.(1)

مدّتی تناول کردند، پس نزدیک آن دو رفتم و گفتم: پدر و مادرم فدای شما! چه اعمالی را شما بهتر یافتید؟ گفتند: پدران و مادران ما فدای تو باد! همانا ما بافضیلت ترین اعمال را صلوات فرستادن بر تو و آب دادن ]به تشنگان[ و دوستی علیّ بن ابی طالب علیه السلام یافتیم.»

در روایات آمده که برترین اعمال و بالاترین عبادات، محبّت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و ائمّه اطهار علیهم السلام است؛ همان طور که از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: «إنّ فوْق کُلّ عبادةٍ عبادةٌ، و حُبُّنا أهْل الْبیْت أفْضلُ عبادةٍ.»(1)

«همانا بالای هر عبادتی، عبادتی است و محبّت به ما اهل بیت، برترین عبادات است.»

روایتی از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود :

«هر که دوست دارد خداوند متعال تمام خیرها را برای او جمع کند، پس باید -بعد از من - ولایت علی(علیه السلام) و فرزندانش را بپذیرد و با دشمنان او دشمنی کند.»(1)

زبان و دلش تو را دوست بدارد، دو سوم ایمان را داراست؛ و هر که به زبان و دل دوستت بدارد و با دستش تو را یاری کند، ایمانش کامل است. سوگند به آن که مرا به حقّ فرستاده، ای علی! اگر همه اهل زمین تو را دوست می داشتند آن گونه که اهل آسمان دوستت دارند، خداوند احدی را به آتش جهنّم عذاب نمی کرد.»

خواهید داشت؟»، یازده روایت نقل فرموده است که منظور از «حسنه» در آیه شریفه، معرفت و ولایت و محبّت اهل بیت علیهم السلام و منظور از «سیّئه»، بغض و دشمنی با اهل بیت علیهم السلام است.

صادق علیه السلام فرمود: «او در آتش است.»(1)

ألا و منْ أحبّ علیّا علیه السلام أظلّهُ اللّهُ فی ظلّ عرْشه مع الصّدّیقین و الشُّهداء و الصّالحین، و آمنهُ من الْفزع الاْکْبر و أهْوال یوْم الصّاخّة.

ألا و منْ أحبّ علیّا علیه السلام تقبّل اللّهُ منْهُ حسناته و تجاوز عنْ سیّئاته و کان فی الْجنّة رفیق حمْزة سیّد الشُّهداء.

ألا و منْ أحبّ علیّا علیه السلام أثْبت اللّهُ الْحکْمة فی قلْبه و أجْری علی لسانه الصّواب و فتح اللّهُ لهُ أبْواب الرّحْمة.

ألا و منْ أحبّ علیّا علیه السلام سُمّی أسیر اللّه فی الاْرْض و باهی اللّهُ به ملائکتهُ و حملة عرْشه.

ألا و منْ أحبّ علیّا علیه السلام ناداهُ ملکٌ منْ تحْت الْعرْش: أنْ یا عبْد اللّه اسْتأْنف الْعمل فقدْ غفر اللّهُ لک الذُّنُوب کُلّها.

ألا و منْ أحبّ علیّا علیه السلام جاء یوْم الْقیامة و وجْهُهُ کالْقمر لیْلة الْبدْر.

ألا و منْ أحبّ علیّا علیه السلام وضع اللّهُ علی رأْسه تاج الْکرامة، و ألْبسهُ حُلّة الْعزّة.

ألا و منْ أحبّ علیّا علیه السلام مرّ علی الصّراط کالْبرْق الْخاطف، و لمْ یر صُعُوبةً.

ألا و منْ أحبّ علیّا علیه السلام کتب اللّهُ لهُ براءةً من النّار و براءةً من النّفاق و جوازآ علی الصّراط و أمانآ من الْعذاب.

ألا و منْ أحبّ علیّا علیه السلام لا یُنْشرُ لهُ دیوانٌ، و لا یُنْصبُ لهُ میزانٌ و قیل لهُ: أُدْخُل الْجنّة بغیْر حسابٍ.

ألا و منْ أحبّ علیّا علیه السلام أمن من الْحساب و الْمیزان و الصّراط.

ألا و منْ مات علی حُبّ آل مُحمّدٍ : صافحتْهُ الْملائکةُ و زارتْهُ أرْواحُ الاْنْبیاء و قضی اللّهُ لهُ کُلّ حاجةٍ کانتْ لهُ عنْد اللّه تعالی.

ألا و منْ مات علی بُغْض آل مُحمّدٍ : مات کافرآ.

ألا و منْ مات علی حُبّ آل مُحمّدٍ : مات علی الاْیمان و کُنْتُ أنا کفیلهُ بالْجنّة.»(1)

ص: 254

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را بشناسد و او را دوست بدارد، خداوند ملک الموت را به سوی او می فرستد آن گونه که به سوی پیامبران علیهم السلاممی فرستد، و اضطراب و نگرانی منکر و نکیر را از او دور می کند و قبر او را نورانی می کند و به اندازه راه هفتاد سال قبرش را وسعت می دهد، و صورتش در روز قیامت سفید و نورانی می شود.

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را دوست بدارد، خداوند او را در سایه عرش خود همراه با صدّیقین و شهدا و صالحین قرار می دهد و او را از وحشت روز قیامت ایمن می دارد.

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را دوست بدارد، خداوند کارهای نیک او را قبول می کند و از گناهانش صرف نظر می نماید و در بهشت رفیق حضرت حمزه سیّدالشّهدا خواهد بود.

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را دوست بدارد، خداوند حکمت را در قلبش استوار و بر زبانش گفتار درست جاری می کند و درهای رحمت را برای او باز می نماید.

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را دوست بدارد، در زمین، اسیر خدا نامیده می شود و خداوند به وجود او بر فرشتگان و حاملان عرش، مباهات و افتخار می کند.

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را دوست بدارد، ملکی از زیر عرش او را ندا می دهد: ای بنده خدا! اعمالت را از سر بگیر، زیرا خداوند همه گناهانت را بخشید.

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را دوست بدارد، در روز قیامت در حالی وارد می شود که صورتش مانند ماه کامل و تمام، می درخشد.

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را دوست بدارد، خداوند بر سر او تاجی از کرامت می گذارد، و لباس عزّت بر او می پوشاند.

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را دوست بدارد، مانند برق جهنده از روی

ص: 256

پل صراط عبور می کند و سختی پل صراط را نمی بیند.

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را دوست بدارد، خداوند رهایی از آتش جهنّم و دوری از نفاق را برای او می نویسد و جواز عبور از پل صراط و امان نامه عذاب الهی به او داده می شود.

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را دوست بدارد، پرونده اعمالی برای او باز نمی شود و برای او میزان اعمالی نصب نمی گردد و به او گفته می شود: بدون حساب وارد بهشت شو.

آگاه باشید! هر کس علی(علیه السلام) را دوست بدارد، از ]سختی و نگرانی[ حساب و میزان و صراط در امان است.

آگاه باشید! هر کس با محبّت آل محمّد : بمیرد، فرشتگان با او مصافحه می کنند و ارواح همه انبیا به زیارت او می آیند و خداوند تعالی همه حاجات او را برآورده می کند.

آگاه باشید! هر کس با بغض و دشمنی آل محمّد : بمیرد، کافر از دنیا رفته است.

آگاه باشید! هر کس با محبّت آل محمّد : بمیرد، با ایمان از دنیا رفته و من بهشت را برای او ضمانت می کنم.»

ص: 257

ص: 258

ص: 260

(أمْ یحْسُدُون النّاس علی ما آتاهُمُ اللّهُ منْ فضْله)(1)

«یا این که نسبت به مردم (یعنی پیامبر و خاندانش) و بر آنچه خدا از فضلش به آنان بخشیده، حسد می ورزند؟»

و اوست اوّل مظلوم عالم. آنچه خداوند متعال از فضیلت ها به امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)

عطا فرموده است، موجب شد که بسیاری بر آن حضرت حسادت بورزند و با او دشمنی کنند، که زبان را قدرت گفتن و قلم را یارای نوشتن آن همه ظلم ها و ستم ها نیست. هم چنان که امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «به اندازه ریگ های بیابان به من ظلم شده است.»

در این مقدّمه به چند مورد از ظلم هایی که به آن حضرت شده است اشاره می کنیم.

می گوید: «زمامداران ستمکار، کسانی را که از آن حضرت به نیکی یاد می کردند، به زیر شلّاق می گرفتند و حتّی به خاطر آن، گردنشان را می زدند و مردم را به اعلام بیزاری از وی وامی داشتند.

رسم بر آن شده بود که به هیچ شکل از علی(علیه السلام) به خوبی یاد نشود، چه برسد به این که از فضایل او یاد شود یا مناقب او گزارش گردد و یا درباره حقّانیّت او استدلالی صورت گیرد.»(1)

علیّ بن جهْم بن بدر بن محمّد بن مسعود بن اسد بن ادینه ساجی (شاعر روزگار متوکّل)، مشهور به بدگویی بود و از علی(علیه السلام) و اهل بیت علیهم السلام بسیار عیب جویی می کرد.

گفته اند که وی پدرش را به خاطر آن که او را «علی» نامیده بود، لعن می کرد.(1)

در شب عقبه، پیامبر خدا را ]از مرکبش[ سرنگون کند، او را لعن کنید!.»

مردم آن روستا نیز علی(علیه السلام) را لعن می کردند، سپس، وی به روستایی دیگر می رفت و همین کار را انجام می داد.(1)

أُحُدٍ ذهبآ فأنْفقهُ فی سبیل اللّه و مُدّ فی عُمْره حتّی حجّ ألْف عامٍ علی قدمیْه، ثُمّ قُتل بیْن الصّفا و الْمرْوة مظْلُومآ، ثُمّ لمْ یُوالک یا علیُّ، لمْ یشمّ رائحة الْجنّة و لمْ یدْخُلها.»(1)

حالی که با تو دشمنی داشته باشد به مرگ جاهلی مرده است و به آنچه در دوران اسلام انجام داده، مؤاخذه خواهد شد. و هر که پس از تو زندگی کند و دوستت بدارد، خداوند تا زمانی که خورشید طلوع و غروب می کند، آرامش و ایمان را بر وی تمام می کند تا این که در کنار حوض کوثر بر من وارد شود.»

الدّرک الثّانیة من النّار منْ أبْغضنا بقلْبه و أعان علیْنا بلسانه و فی الدّرک الثّالثة من النّار منْ أبْغضنا بقلْبه.»(1)

اعمال، محبّت و ولایت ائمّه اطهار علیهم السلام و اقرار به امامت آن بزرگواران و همچنین برائت و بیزاری از دشمنان ایشان است.

یکی از زیباترین آنها روایتی است که در آن چنین نقل شده است: روزی امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) به مسجد کوفه رفتند، در حالی که قنبر در خدمت حضرت بود. در این هنگام، چشم قنبر به مردی افتاد که در حال نماز خواندن بود، به حضرت عرضه داشت: یا امیرالمؤمنین! مردی که زیباتر از این شخص نماز بخواند، ندیده ام!

حضرت فرمود: «ساکت باش ای قنبر! به خدا سوگند، اگر کسی به ولایت ما اهل بیت یقین پیدا کند از کسی که هزار سال عبادت کند بالاتر است. و اگر شخصی خداوند را هزار سال عبادت کند، عبادتش پذیرفته نمی شود مگر آن که ولایت ما را بشناسد ]و بپذیرد[. و اگر شخصی خدا را هزار سال عبادت کند و عبادت هفتاد و دو پیغمبر را انجام دهد، خداوند قبول نخواهد کرد مگر آن که ما را بشناسد ]و ولایت ما را بپذیرد[. و اگر ولایت ما را قبول نکند، خداوند او را با صورت به آتش جهنّم خواهد افکند.»(1)