نوع حلال آن هم پايى محكم براى رسيدن به حق و حقيقت نمى باشد.

پس موسيقى به طور كلّى نفى نمى شود، امّا مى توانيم حركتمان را از جايى ديگر شروع كنيم، يعنى هنگامى كه براى صفاى روح، عبادات، اعمال صالح، توسّل و نجواى صميمانه با خدا، موسيقى قرآنى، اُنس با مدح و مراثى ائمه اطهارعليهم السلام بستر اساسى اعتلاى روحى است، ديگر موسيقى، پايى توانا براى رفتن نيست، چنانكه وقتى انسان اتومبيل سريع و راحتى براى رسيدن به مقصد دارد؛ از يك خر لنگ استفاده نمى كند.

يكى از بهترين و لذت بخش ترين نعمات بهشتى «سماع» (موسيقى) است كه از طريق خوانندگان و هم از طريق ابزار موسيقى به گوش جان ميهمانان خداوند در بهشت مى رسد.(2)

روايت ذيل نمونه اى از طرح و ترسيم چنين نعمتى در ميان نعمات بهشت مى باشد.

عاصم بن حميد از امام صادق عليه السلام سؤال مى كند:

«...فدايت شوم مى خواهم از شما سؤال بكنم، امّا خجالت مى كشم!

حضرت فرمود: بپرس.

عرض كردم: آيا در بهشت «غنا» وجود دارد؟

فرمود: به درستى كه در بهشت درختى است كه خداوند به بادها امر مى كند به آن بوزند، از اين درخت اصواتى بلند مى شود كه خلايق تا كنون به زيبايى آن نشنيده اند.

سپس فرمود: (اين نعمت) عوض ترك شنيدن موسيقى هاى حرامى است كه مؤمنين از خوف خداوند در دنيا نموده اند».(3)

سيگار معتاد مى شود، اصلاً معنى ندارد، من حدود پنج سال است روزى سه نخ سيگار مى كشم و معتاد نشده ام.

اين اشخاص متوجه نيستند كه كاملاً وابسته شده اند، ولى غافلند.

برخى از آمار و گفته هاى بزرگان را در جزوه موسيقى مؤسسه «در راه حق» بخوانيد.

و موسيقى حرام زمينه ساز نفاق است.(9)

5. مردى به نام حسن مى گويد: من در منزل خود هنگامى كه به مستراح مى رفتم، نشستن را طول مى دادم تا صداى موسيقى غنايى كه از خانه همسايه ام به گوش مى رسيد را بشنوم.

بعد از اين كار، روزى نزد امام صادق عليه السلام رفتم؛ فرمود:

...ان السمع و البصر و الفؤاد كل اولئك كان عنه مسؤولاً

همانا گوش، چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد، گوش از آن چه شنيده، چشم از آنچه ديده و قلب به آنچه دل بسته و وابسته است.

6. راوى مى گويد: به امام رضاعليه السلام عرض كردم، عبّاسى از شما نقل قول نموده كه شما در موسيقى غنايى اجازه داده ايد.

امام عليه السلام فرمود: دروغ گفته است او از غنا سؤال كرد و من جواب دادم، روزى شخصى نزد امام باقرعليه السلام رفت و از غنا سؤال كرد.

امام عليه السلام به او گفت: فلانى! اگر خداوند متعال حق را در يك طرف و باطل را در طرف ديگر قرار دهد، غنا در كدام طرف خواهد بود؟

خودش گفت: در طرف باطل.

امام عليه السلام فرمود: خودت حكم نمودى.(10)

و غمگينى.

3 . پارانويا: مرضى كه شخص ادعاهاى بى مورد كرده و خود را بالاتر از ديگران مى داند؛

4 . ضعف اعصاب؛

5 . اختلالات دماغى (مغزى، هيجانات روحى، جنون)؛

6 . حمله قلبى؛

7 . انتحار و خودكشى؛

8 . فشار خون؛

9 . هيجانات فوق كنترل؛

10 . سلب غيرت؛

11 . فحشاء؛

12 . تهييج عشق هاى بى حساب.

و... .(12)

و به شهوترانى تشويق نمايد.(26)

به خاطرات افرادى كه با صوت خالى قرآن به دين اسلام ايمان آورده اند مراجعه كنيم:

در فرودگاه مصر، يك هواپيماى آلمانى به خاطر ضرورت پيش آمده مجبور به توقف شده بود، يكى از مسافران كه يك موسيقيدان آلمانى بود در سالن انتظار فرودگاه صداى تلاوت قرآن به گوشش خورد، قدرى كه قرآن را استماع كرد در وى چنان اثرى گذاشت كه به جستجو برآمد و در نهايت اسلام آورد، او اعتراف نمود كه با همه آگاهى من به قواعد و اصول و دستگاههاى موسيقى، هرچه فكر كردم، موسيقى قرآن را فراتر از اين دستگاه ها يافتم.

كتاب «چرا مسلمان شدم» نشر مؤسسه در راه حق، حكايت گر بسيارى از اين جاذبه هاست.

نكته مهم اين است كه اسلام، هارمونى و تناسب هر چيز را با فطرت يا همان ساختار باطنى انسان و نظم هستى در نظر دارد، اگر چيزى با اين ساختار تناسب نداشته باشد، براى انسان در جامعه آسيب ساز است، زيرا براساس بينش قرآنى جهان نظم و قانونمندى ويژه اى دارد و روابط انسان زمانى به رشد و كمال مى انجامد كه با اين نظم هماهنگ گردد؛ زيرا امروزه ثابت شده است كه رفتارهاى ما، در تمامى هستى اثر مى گذارد و دين عهده دار تبيين اين حقيقت است و رابطه انسان با خود و جامعه و با جهان و حاكم هستى را روشن مى كند.

اين دانش در توان علم، عقل و وجدان بشرى نيست. زيرا محدودند و حال آن كه وحى يعنى علم و دانش نامحدود حاكم هستى است و به همين دليل قرآن مى فرمايد:

علّمكم ما لم تكونوا تعلمون دين به شما چيزى را مى آموزد كه نمى توانستيد بدانيد.

يعنى در حوزه آگاهى شما نبود و به

همين دليل خبر مى دهد كه كارهاى بى حساب و دستاوردهاى آدميان در خشكى و دريا فساد آفريد.(35)

بنابراين نظم و هارمونى در شريعت است و دريغ از ناآگاهى انسان.

بيتلها به خيابان ها ريختند، اتومبيل ها را آتش زدند، شيشه هاى مغازه ها را شكستند و مغازه ها را غارت كردند و تعداد 315 نفر از آنها از فرط هيجان غش كرده و به بيمارستان انتقال داده شدند.(41)

و نزديك و مهربان، بن بست را مى شكند، پس چاره اى نداريم جز آن كه قضاوت دين را بپذيريم.

بنابراين مقدمه، مى گوييم موسيقى براساس نظر بسيارى از روانشناسان، احساسات بشر را در مسير غيرطبيعى و غيرعادى توسعه مى دهد و انسان را در يك عالم ناخودآگاه كامل فرو مى برد و قوّه خيالبافى غيرطبيعى را در انسان زياد مى كند.

موسيقى قوه خيال را تحريك مى كند و انسان از خيال هاى خود لذت مى برد و بيمارى روانى از همين جا شروع مى شود كه انسان در يك عالم گنگ فرو مى رود كه خود نمى تواند تعريف نمايد.

نمى خورم!

پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله فرمود:

شنيدن و استماع موسيقى قساوت قلب مى آورد.(44)

پس بايد هشيار باشيم و براى مثال، هنگامى كه احساس مى كنيم دل ما به عبادت بى ميل شده است، بايد بدانيم كه اين مورد يك نمونه از آثار جبرى موسيقى حرام است.

(اكستازى) استفاده كرد كه ده ها زيان روحى و جسمى به دنبال دارد؟(46)

ثانياً) در بسيارى از موارد، ما توهّم شادى داريم، علامه جعفرى رحمه الله مى گويد: درست است كه تحريك مثبت و تشجيعى را كه موسيقى انجام مى دهد ما را از موجوديت حقيقى خود با يك گروه نوسانات بالاتر مى برد، ولى هنگامى كه موسيقى تمام مى شود، يك سرازيرى حقيقى در خود احساس مى كنيم و مى بينيم كه موسيقى سايه اى از ما براى ما ساخته و آن را بالا برده بود، اكنون شبح مصنوعى از بين رفته و واقعيات با همان خشونت براى ما نمودار مى شود... خلاصه بايستى گفت: بشر از نظر كمبودى كه در معرفت و توانايى مواجهه با واقعيت دارد، موسيقى را براى تسلّى خود تأييد مى كند.

پس نام آن را ضرورت مى گذارد به همين جهت است كه اسلام به موسيقى روى خوشى نشان نمى دهد و مى خواهد انسان ها از زندگانى روحى و طبيعى خود با واقعيات روبرو گردند.(47)

امّا اين واقعيت چيست؟

1. در پرسش، از تنهايى و سردى زندگى نام برده شده در حالى كه ما تنها نيستيم، تنها كسى است كه اويى را ندارد. اوى مهربان، نزديك، بخشنده، زيبا و آگاه، همان خداست كه از رگ گردن به ما نزديك است و هر وقت بخواهيم مى توانيم با او اُنس بگيريم، حتى كسانى كه گناهان زيادى كرده اند از طرف او طرد نشده اند و با مهربانى صدا زده است كه اى كسانى كه در حق خود اسراف نموده ايد از رحمت خدا نااميد نشويد، خدا همه گناهان را مى آمرزد.(48)

پس با اين توصيف ما جداييم و سردى زندگى از اين جاست، چرا كه خدا خود فرموده است، كسى كه از ذكر و

ياد من روى برگرداند:

فان له معيشةً ضَنكاً

پس براى او زندگى تنگ و بسته خواهد بود.(49)

آرى!

اين نداى اوست و انسانى كه روى گردانيد، با خويشتن نيز بيگانه مى شود و در كوچه بن بست مى ماند، ولى راه بسته نيست و بايد بازگشت نمايد.

هر كسى كو دور شد از اصل خويش باز جويد روزگار وصل خويش و اگر بازگردد، زندگى سرشار از گرمى و نشاط خواهد شد.

بله!

در حديث قدسى آمده:

اگر آنان كه از من روى گردانده اند، مى دانستند كه چقدر در انتظارشان هستم از شوق مى مردند.

2. واقعيت دوم مسأله رنج هاست، كه ما خيال مى كنيم رنج نبايد در زندگى باشد و حالا كه هست ديگر بايد به هر چيزى پناه ببريم تا رنج نبريم، و اين اشتباهى بزرگ در ديدگاه ما نسبت به رنج است.

راه حل چيست؟

حقيقت اين است كه ما خود را فريب داده ايم و براى رنج، تسليت هاى آبكى و ناپايدار ساخته ايم.

بزرگى مى نويسد:(50)

هيچ شده كه شاهد تسليت دادن ها و تسلّى ها باشى؟

هيچ ديده اى چه جمله اى تكرارى و بى رمق حتى نفرت آور به كار مى رود؟

غم آخر شما باشد!

اين شتر بر در خانه همه مى خوابد.

آى دنياى بى وفايى است!

ان شاء اللَّه وضع بهتر مى شود!

پايان شب سيه سفيد است!

زمستان مى گذرد و رو سياهى به ذغال مى ماند!

اصلاً دنيا در گذر است... و غير تسليم و رضا، كو چاره اى؟

اين ها تسليت هاى ماست، اگر آنها را دسته بندى كنيم، معلوم مى شود از چه عواملى استفاده مى كنيم:

1 . كم نشان دادن درد و رنج؛

2 . عمومى بودن رنج؛

3 . گذرا بودن درد و رنج؛

4 . اميد دادن به وضع بهتر و سپيده فجر؛

5 . تلقين ها و باد كردن ها و تزريق ها؛

6 . تخديرها و بى تفاوت بار آوردن ها؛

7 . به فراموشى سپردن ها و از

غفلت و نسيان استفاده كردن.

اين راه ها در نهايت، تلقين امثال پايدارى و استقامت را تزريق مى كنند در حالى كه تو هنوز احساس نكرده اى و مقدماتش را نگذرانده اى و خيال مى كنى كه سدّ سِكَنْدر را شكسته اى.

اين ها تسليت هاى ماست كه همه در روانكاوى و روانپزشكى به گونه اى از آن استفاده مى كنيم و گره ها را مى گشاييم و اگر اين روانكاوى مؤثر نشد، بوسيله داروهاى خواب آور و تخدير كننده مريض را به بى خبرى و بى خيالى مى كشانيم و خواب مى كنيم، تا توان و قدرتش را به دست بياورد و سپس برپا بايستد.

يكى از همين روش ها، پناه بردن به موسيقى (به قول پرسش كننده) براى فرار از تنهايى و سردى زندگى و شادى كردن است!

اين كار ماست تا غم ها را در زَرورق پيچيده و در نهايت، مائده هاى زمينى درست مى كنيم و آن قدر سخت دروغ مى گوييم كه خودمان هم باور مى كنيم كه دنيا قشنگ است و اين مثل دروغ اشعث (آن طماع، كه خودش هم دروغش را باور مى كرده) خودمان را هم به دنبال مى كشد و توقع ما را بالا مى برد، ولى همين كه از خواب بيدار مى شويم، مى بينيم كه نه بابا! هيچ آشى خير نمى كنند و خوشى هاى دنيا، هنگام بلوغشان، ريش و سبيل ناخوشى در مى آورند و پدر مى سوزانند كه خوشى چيزى جز ناخوشى نيست.

راه حلّ صادقانه چيست؟

واقعيت اين است كه زندگى چهار فصل است، كسى كه مثل آندره ژيد فقط بهارش را ببيند، دروغگوست.

دنيا چهار فصل است و در حركت است و اگر دنيا هم ثابت بماند، اين انسان ماندنى نيست، تركيب و ساختار او حركت آفرين است، نمى تواند با تكرار و با تنوع خودش را فريب بدهد، لازمه

حركت جدايى است و لازمه جدايى و فراق، درد و رنج است.

اين درد و رنج هم آفت انسانى است كه زود دل مى بندد و اُنس مى گيرد.

اين تسليت ماست كه غم را كم جلوه دهيم و خوشى ها را باد كنيم، ولى غم هاى انسان كم نيستند و كم نمى شوند. هر چقدر انسان آگاهى اش بيشتر بشود و رابطه ها را بيشتر ببيند (رابطه با خود، با جهان و جامعه و اثر كارها) مسؤوليتش را زيادتر مى بيند و بارش را بيشتر و دردش را زيادتر.

وقتى انسان بفهمد كه هر فكر و قلب خالى و هر روح خسته اى بايد سرشار و پر بشود و با تو رابطه دارد و نمى توانيد بى تفاوت بمانيد، اينجاست كه بار تو و درد تو تنها درد خودت نيست، درد نان و آب و آش نيست بلكه تو با همه وجود خودت و با همه ابعاد وجود ديگران پيوند دارى.

پس مسئولى، پس در فشار و رنج مى شوى و همراهِ درد و رنج.

با اين ديد، ديگر چه تسليتى را مى توانى بپذيرى و چه دروغى را باور مى كنى؟ (چگونه مى توانى با چند آهنگ و موسيقى خودت را شاد كنى و اجاق دل را گرم نگاه دارى؟!)

چگونه مى توان نجات يافت؟

قرآن مى گويد:

الم نشرح لك صدرك راه نجات، شرح صدر و ظرفيت است...

يعنى چه؟

بينش قرآن و تسليت خدا اين است، در برابر دردهاى بزرگ و بارهاى سنگين يك راه بيشتر نيست، آن هم زياد كردن خودِ تو و باز كردن سينه تو و وسعت دادن به ظرفيت خويش است.

آنجا كه نمى توان غم ها را كم كرد، بايد ظرفيت ها را گسترده ساخت.

چگونه؟

يك ذكر و آگاهى رفيع لازم است كه ديگر درد را نبينيم، يعنى

همراه درد و رنج احساس راحتى كنيم.

چنان كه قرآن مى گويد:

ان مع العسر يسراً

همراه هر سختى آسانى است.

يعنى در برابر هر رنج سه راحتى هست، سه آسانى هست دو تا همراه درد و يكى در پايان.

چون همراه رنج، انسان اوّلاً) به جريان افتاده؛

ثانياً) ورزيدگى پيدا كرده؛

ثالثاً) در پايان هم بهره، پاداش و مزد دارد.

مثل كارگرى كه وقتى بارها را به دوش مى گيرد دو خوشحالى همراه و هنگام گرفتارى دارد و يك شادى در پايان كار. زيرا وقتى بار را قبول مى كند از بى كارى و ركود رها شده و همچنين با تحمل بار، ورزيده تر و نيرومند مى شود و آخر كار هم مزد و پاداش دارد، چنين است كه در قرآن سه بار اين آيه تكرار مى شود، دو بار «ان مع العسر يسراً»(51) و يك بار «سيجعل اللَّه بعد عسر يسراً»؛ يعنى به زودى خداوند بعد از سختى آسانى مى آورد.(52)

با اين ديدگاه كه در برابر هر سختى سه آسانى هست، ديگر بحران و ضعف اعصاب نمى ماند و اين وجود با همين درد و رنج ها ساخته شده و قدرت مى گيرد و نتيجه آخر اين كه، اين رنج ها و دردها ضربه هايى است كه آدم را از بت ها و معبودهاى خيالى رها مى كند.

پس كسى رنج مى برد كه اين ذكر رفيع، اين آگاهى بلند را ندارد.

كسى رنج مى برد كه خيال مى كند (در اين دنيا) براى خوشى آمده، امّا كسى كه بداند وجود انسانى بيش از خوشى مايه دارد و استعداد و سرمايه هاى او براى مقصدى مثل خوشى ساخته نشده، ديگر به تكرار خوشى و تنوع قانع نمى شود و با اين تخديرها زندگى نمى كند و موسيقى و نوايى را مى پسندد كه او را

با اين بينش بيشتر پيوند دهد و آگاهش كند.(53)

امام رضاعليه السلام.

20) گناهان كبيره آيةاللَّه شهيد دستغيب رحمه الله، ج 1، ص 315 - 311؛ به نقل از وسائل الشيعه.

21) استفتائات آيةاللَّه لنكرانى، ج 1، ص 255.

22) استفتائات آيةاللَّه لنكرانى، ج 1، ص 254.

23) استفتائات رهبر انقلاب، ج 2، صص 26 - 24؛ يادآور مى شود برخى فتاوى در اين باره متفاوت است و برخى مراجع شنيدن صداى زن حتى بدون مفسده را هم اشكال مى گيرند.

24)

25) استفتائات آيةاللَّه فاضل لنكرانى، ج 1، ص 484.

26) روزنامه جمهورى، 18/11/1377 به نقل از كتاب بهشت جوانان، ص 237.

27) آيةاللَّه بهجت.

28) استفتائات آيةاللَّه مكارم شيرازى، ج 1، ص 149.

29) همان، ج 2، ص 234.

30) آيةاللَّه لنكرانى.

31) آيةاللَّه تبريزى.

32) آيةاللَّه سيستانى.

33) آيةاللَّه خامنه اى.

34) در قرآن مى خوانيم: «اگر حق و حقيقت مى خواست پيرو هوى و هوس آدم ها شود، آسمان و زمين را فساد مى گرفت»، سوره مؤمنون، آيه 71.

35) سوره روم، آيه 41.

36) استفتائات، رهبر انقلاب، ج 2.

37) وسائل الشيعه، ج 12، ص 235.

38) بهشت جوان، ص 246 و 247، به نقل از: تأثير موسيقى بر روان و اعصاب، به نقل از مجله روشنفكر، شماره 556.

39) بهشت جوانان، ص 246.

40) همان.

41) همان.

42) انسان در جستجوى معنا از ويكتورفرانكل.

43) يكى از رمان هاى هرمان هسه به نام دميان.

44) وصاياى رسول صلى الله عليه وآله، ص 18.

45) خطبه متقين يا همّام، نهج البلاغه.

46) نتايج يك بررسى نشان مى دهد در انگلستان بين 800 هزار تا دو ميليون نفر و بيش از پنجاه هزار زن و مرد (كه بخش عمده اى از آن دانش آموزان هستند) اين دارو را تجربه كرده اند. «آمارها پرده برمى دارند، ص 113، نوشته اصغر جدايى»

47) بهشت جوانان، ص 240.

48) سوره زمر، آيه 53.

49) سوره طه، آيه 124.

50) كتاب تطهير با

جارى قرآن، استاد صفائى حائرى رحمه الله.

51) سوره انشراح.

52) سوره طلاق، آيه 7.

53) تطهير با جارى قرآن، استاد على صفايى، صص 83 - 75.