روزشمار تاریخ معاصر ایران

ص: 1

ص: 2

ص: 3

ص: 4

ص: 5

ص: 6

ص: 7

تاریخ نگاری جز بر بنیاد منابع اصل سامان نمی پذیرد. تولید و تعدد منابع برای دوره های اخیر تاریخی، به ویژه تاریخ معاصر، کوشش شناخته شده دیگری را برای پژوهشگر تاریخ در پی دارد که همانا ارزش گذاری بر اصالت منابع و تمییز آنها از یکدیگر است؛ چراکه تداوم نظارت بر ارزش منابع، با فراوانی آن، نه تنها کم نمی شود، بلکه فزونی می یابد. می دانیم که چشمان تاریخ پژوهی با تکثر منابع بیناتر شده، اما تلاشهای پیش رو برای تعیین اصالت، بر سختی کار پژوهشگر افزوده است. این صعوبت زمانی دوچندان می شود که بدانیم در پس پرده پژوهشهای تاریخی، غیر از حقیقت جویی، قصدی از تاریخ سازی نیز نهفته است و تاریخ نگاری، ناخواسته به یک رقابت ظاهرا فرهنگی اما سیاسی- در باطن- تبدیل گشته است. آن چه امروز در برخی پژوهشکده های علوم انسانی، مراکز شرق شناسی و بنیادهای فرهنگی مستقر در اروپا و امریکا، با موضوع ایران فرآوری و تولید می شود، چیزی نیست که با مهر علمیت و شرایط وجدانی حاکم بر کار مور خان به دست آمده باشد. کوشش برای حفظ منافع سیاسی، دیگر اختصاص به مناسبات روزمره ندارد و راه به تاریخ معاصر گشوده است. ازاین روست که تاریخ نگاری لایه و پوششی برای حفاظت از دیدگاه ها و منافع تولیدکنندگان پژوهشهای تاریخی شده، دامن آن را آلوده است. باید اعتراف کرد که ساحت تاریخ نگاری ما نیز از این گزارش نویسیهای تحقیق گونه به دور نیست. خوشبختانه این گونه تولیدات نامطلوب چه در بیرون مرزها نشر شده باشند و چه در داخل، در نقاله زمان، شناسایی شده، کنار گذاشته می شوند.

مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی با ایمان به امر حق جویی و پژوهشهای تاریخی می کوشد به دور از ساده پسندی در تولید اثر، با اتکاء به اسناد منتشر نشده، آثاری به دست دهد که در شمار منابع اصیل گنجیده، رتبه شایسته ای در کنار دیگر منابع بیاید. کتاب حاضر با این نگاه سخت پسندانه فراهم آمده، در میان دستان شماست.

مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی

ص: 8

ص: 9

تاریخ بزرگ ترین منبع شناخت از گذشته و ذخیره ای سرشار از تجارب ارزنده برای آینده است.

تاریخ موجبات آشنایی بشر را با سرچشمه های اصلی اندیشه ها و ریشه های تحولات فراهم می سازد. حوادث و ماجراهای گذشته و سرگذشت انسان های دیروز که امروز جزیی از کوله بار تاریخ شده اند به کمک بشر امروز آمده تا هویت و اصالت خود را بهتر شناخته و راه خوداتکایی و خودباوری به سوی آینده را طی نماید. در فرهنگ های کهن، زمان بسیاری را صرف آموزش تاریخ به کودکان می نمودند زیرا بر این باور بودند گذشته به کودک کمک می کند، بفهمد او کیست. گفته می شود کسی که گذشته را در دست بگیرد می تواند آینده را نیز بدست آورد. نگاه به گذشته، نگاه به امروز را تحت تأثیر قرار می دهد و بنابراین پاسخ هایی برای حل مشکلات امروز دیکته می نماید.

تاریخ از «گذشته» است اما برای «آینده» و آیندگان می نویسند. تاریخ هم دانش گذشتگان و هم دانشی درباره گذشتگان است. دانش گذشتگان به این دلیل که زندگی نیاکان ما همچون امروز براساس باورها و دانش رایج زمان بوده است و هنگامی که به این دانش دست یافتیم به دانشی درباره گذشته تبدیل می شود.

برخی تاریخ گذشته ملت خود را یکسره می ستایند و گروهی بر تمامی آن می تازند. اما هردو در پی یک هدف هستند و در آن توجیه و تثبیت خود را می طلبند. تکیه صرف بر مفاخر گذشتگان و نادیده گرفتن ضعف ها مورخ را به همان راهی می برد که در تاریخ نویسی پیوسته و تنها به دنبال کشف خیانت های گذشتگان خود باشد. تنها نگاه منصفانه و بهره جستن از شیوه های علمی است که تاریخ را به ابزاری مفید برای تفحص درباره گذشته مبدل می سازد. در تاریخ مور خان با دستیابی به اسناد و مدارک تازه که پیش از آن از محتویات آنها اطلاع نداشته اند آرا و دیدگاه جدیدی راجع به موضوعات مورد تحقیق خود پیدا می کنند که بر پایه آنها به تجدیدنظر و بازسازی تاریخ می پردازند.

ص: 10

البته واضح و مبرهن است که هرنوع تحقیق تاریخی بایستی با استناد به منابع خاصی صورت گیرد و تنها با تقسیم تاریخ به شاخه ها و رشته های مختلف می توان در تعیین و برگزیدن منابع هر رشته از تحقیقات تاریخی توفیق یافت. به عنوان نمونه هریک از شاخه های سیاسی، تاریخ اجتماعی، تاریخ هنر، تاریخ دیپلماسی و غیره نیازمند منابع خاص خود جهت انجام یک تحقیق تاریخی است. برای مثال مطبوعات هردوره بهترین وسیله برای شناخت مسائل جاری و اوضاع سیاسی و اجتماعی آن دوره است. صورت مذاکرات مجلس مقننه نمایانگر گرایش های فکری در مجلس و جامعه است. گزارش های رسمی مأموران خارجی که در کشور بیگانه مقام و مسئولیتی رسمی دارند، از این نظر جالب است که دیدگاه آنان را در واقعه ای خاص به خوبی نمایان می سازد و این دیدگاه ها و تحلیل ها که به طور عمده باید در سیاست گزاری مقامات دولت متبوعشان اثر بگذارد. خاطرات و سیاحت نامه هایی که مأموران رسمی و غیررسمی خارجی می نویسند، از این حیث که مؤلفان آنها به عنوان افراد بیگانه ای که با منظر خارجی به مسائل داخلی نگریسته اند و نکته بینانه بر بسیاری از مسائل تأکید کرده اند، قابل تأمل است.

بنابراین از آنجا که منابع تاریخی متنوع اند به ناگزیر اصالتشان نیز متنوع است. یک مدرک تاریخی می تواند برای بررسی قضیه یا مطلبی معتبر باشد و همان نوشته در مقوله دیگر به کلی نامعتبر باشد. به عنوان مثال مقالات روزنامه ها منبع عمده بررسی وجهه نظر مطبوعات و حتی برخی رویدادهاست، اما تحلیل سیاست خارجی صرفا به مأخذ نوشته های جراید، عاری از ارزش و اعتبار علمی است.

البته باید دانست که به تن هایی فن پژوهش در تاریخ، تمام تاریخ نیست. تاریخ هدف است و پژوهش وسیله ای برای وصول به سطح تاریخ واقعی. تنها دسترسی به اسنادی که به دقت انتخاب و با زمان و مکان تطبیق شده اند و یا نوع آنها مشخص شده و ارزش و اعتبارشان مورد نقد قرار گرفته است کافی نیست، بلکه مورخ باید در به کارگیری و استخراج اطلاعات لازم از آنچه این مدارک در دسترس او می گذارند نیز توانایی داشته باشد. بعد از این مرحله محقق بایستی اخبار و گزارش های مربوط به موضوع تحقیق را دسته بندی و تنظیم نموده و سپس به تجزیه وتحلیل و نقد آنها بپردازد.

برخی نویسندگان همچون «ولز» (H .G .Wells(، «ویل دورانت» (Will Durant( و «آریل دورانت» (Ariel Durant( تاریخ های جامع و کلی نوشته اند ولی برخی مورخین نیز گرایش های خاصی را هدف مطالعات و تحقیقات خود قرار داده اند. بر این اساس چندین روش متفاوت برای طبقه بندی اطلاعات تاریخی وجود دارد:

1. طبقه بندی اطلاعات بر مبنای ترتیب وقوع زمانی رخدادها)Chronologic(

2. طبقه بندی اطلاعات براساس نواحی مختلف جغرافیایی)Geographical(

3. طبقه بندی اطلاعات تاریخی بر مبنای ملیت ها و کشورهای مختلف)National(

4. طبقه بندی اطلاعات تاریخی به صورت موضوعی)Topical(

کرونولوژی علمی برای محاسبه زمان)Computing( یا دوره هایی از زمان و اختصاص رخدادها در تاریخ های دقیق وقوع آنهاست. کرونولوژی علمی است درباره محاسبه زمان

ص: 11

( Computing Time )

نه اندازه گیری زمان)Measuring Time( که دارای دو بخش می باشد.

بخش اول یک علم محاسباتی و مربوط به باستان شناسی است و بخش دوم به بررسی وقایع و رخدادها در تاریخ های زمانی دقیق آنها می پردازد، که البته این بخش بیشتر به تاریخ مربوط است.

کرونولوژی از دوره های قرون وسطی، رنسانس و باروک مورد توجه بوده است. بسیاری از نوشته های تاریخی، در واقع همان کرونولوژی به معنای تخصیص رخدادها به تاریخ های زمانی دقیق آنها می باشد.

کرونولوژی می تواند نسبی یا مطلق باشد. کرونولوژی نسبی، چینش وقایع مربوط به هم، نسبت به یکدیگر و نسبت به یک مبدأ زمانی است. ولی کرونولوژی مطلق، قرار دادن وقایع و رخدادها در تاریخ زمانی دقیق هریک از آنها می باشد. به بیانی دیگر کرونولوژی مطلق دسته بندی ویژه ای از وقایع است که تاریخ)date( نامیده می شود. این ویژگی در همه کرونولوژی های مطلق مشترک است.

اهمیت مقوله زمان و ترتیب وقوع حوادث، مور خان را بر آن داشت تا در گزارش رخدادها و وقایع، ترتیب و توالی زمانی را در نظر بگیرند. آنان به خوبی واقف بودند که تنها رعایت ترتیب و توالی رخدادهاست که به تاریخ هویت داده و آن را از اسطوره و افسانه متمایز می نماید.

«ژوزف جاستوس اسکالیگر» (1609- 1595))Joseph Justus Scaliger( اولین پژوهشگری بود که در وادی تحقیق درباره کرونولوژی به عبارات دریای علوم)The Sea of Sciences( و نور دنیا)The Light of Word( اشاره کرد. اگرچه برخی نتایج کاری اسکالیگر از سوی برخی محققین هم دوره او بویژه «آرسیلا»)Arsilla( پروفسور دانشگاه سالامانسا)Salamanca University( رد شد ولی در هرصورت کار او و همکارانش در قرن هفدهم راهگشای محققین برای مطالعه روی موضوع کرونولوژی بود.

کرونولوژی که در فارسی به آن روزشمار، گاه شمار، تقویم تاریخ و گاه نامه نیز اطلاق می شود، در مورد رویدادهای قرن حاضر متداول شده است و تاکنون کتاب های متعددی درباره تاریخ اروپا و امریکا به این سبک انتشار یافته و در کشور ما نیز در سال های اخیر توجه برخی وقایع نگاران را به خود جلب کرده است. کتاب ها و آثاری از این قبیل، منابع بسیار مناسبی برای علاقه مندان و پژوهشگران هستند، تا بادقت و سرعت، با تاریخ، سیاست، اقتصاد و فرهنگ و هنر و جامعه آن کشور آشنا گردند. ولی حتی در کتاب های تاریخی مشهوری چون تاریخ تمدن، تاریخ طبری، سیرت کورش کبیر، تاریخ جهان نو، طبقات الکبری و ناسخ التواریخ، زمان وقوع رویدادها به طور دقیق مشخص نیست بلکه به صورت تقریبی آورده شده است. مثلا جنگ بدر در سال دوم هجرت و جنگ احد یک سال بعد از جنگ بدر رخ داده است. درحالی که اطلاع کامل از زمان دقیق وقوع حوادث در تاریخ اهمیت زیادی دارد. چون در بسیاری موارد یک محقق تنها با علم بر تاریخ دقیق وقوع حوادث است که می تواند رویدادها را شرح و تفسیر نماید و رابطه علت و معلولی میان آنان را کشف نماید.

اهمیت و ضرورت موضوع

ص: 12

روزشمار تاریخ، ثبت وقایع و حوادث تاریخی در روز وقوع آن است تا محقق بتواند با برقراری ارتباط میان رخدادها از یک واقعه تصویری صحیح برای خود بسازد. در ثبت وقایع به صورت روزشمار، مورخ نباید وقایع را گزینش نماید بلکه باید همه وقایع مهم یا بی اهمیت را ذکر نماید. چراکه اگر وقایع تاریخی را با پیش فرض ها و معیارهای خودمان بنگریم و از میان رخدادهای گذشته آنچه را به نظر خودمان مهم است برگزینیم، هیچ گاه نمی توانیم چهره گذشته را آن طور که واقعا بوده معرفی نماییم. و در یک تحقیق تاریخی هیچ چیز غیرعلمی تر از این نیست که مطالب تاریخی را به طور گزینشی انتخاب نماییم و وقایع را به گونه ای تعبیر و تفسیر نماییم تا به قضاوت از پیش تعیین شده خودمان برسیم.

تاریخ معاصر ایران نیز از نظر محتوا و مضمون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و کیفیت تحولات و فرازوفرودهای آن، دربردارنده حوادث مهم و تجربیات گران ب هایی است. کودتای سوم اسفند 1299 از وقایع مهم تاریخ معاصر ایران و همچنین از تحولات مهم خاورمیانه در فضای بین المللی محسوب می شود که باوجود تحقیقات صورت گرفته همچنان نیازمند بررسی های بیشتر است. این مجموعه برای آشکار ساختن زوایای پنهان تحولات آن دوره (سوم اسفند 1299 به بعد) تنها به کنار هم قرار دادن رویدادها به ترتیب زمان وقوع آنها بسنده کرده است.

پیشینه تحقیق

در گذشته گاه شمار و روزشمارهای اندکی موجود بود که می توان از میان آنها به حقایق الاخبار ناصری (1)، روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه (2)، روزنامه خاطرات عین السلطنه (3)؛ کتاب های گاه نامه پنجاه سال شاهنشاهی پهلوی، (4) تقویم روز (5) و ایران در جنگ جهانی دوم(6)اشاره کرد. تاریخ 25 قرن ایران با عنوان کرونولوژی تاریخ ایران (7)، اثر «بهاء الدین پازارگاد» فقط وقایع قرن اخیر را با ذکر روز و ماه و سال بیان می کند. «حاج سیاح» نیز، سفرنامه فرنگ خود را به همین نحو نگاشته است. (8)

کتاب تقویم تاریخی، فرهنگی و هنری 2500 ساله اثر «محمد جواد بهروزی»، در واقع کلیاتی از تاریخ ایران را مطرح می کند. بعضی از گاه نامه ها مثل گاه نامه پنجاه سال شاهنشاهی پهلوی به

ص: 13

اخبار خاصی می پردازد و برخی دیگر مانند روزنامه اخبار مشروطیت (1) و وقایع اتفاقیه و روزگار (2) به زمان کوتاهی اختصاص دارد.

حتی برخی آثار نیز مانند تاریخ هفت هزار ساله بشر (3)، تنها به ذکر شماری از وقایع بشری پرداخته و به جز مواردی انگشت شمار که تاریخ واقعه را با قید روز آن مشخص نموده، به طور کلی به تقریب یکساله بسنده کرده است. کتاب روابط ایران و شوروی (1975- 1941) (4) تألیف هرمز خاکپور، اثری تخصصی در زمینه روابط خارجی ایران است که آن هم به یک دوره کوتاه اختصاص دارد.

اما در سال های اخیر گاه شمارهای زیادی منتشر شده است که از میان آنها می توان تقویم تاریخ انقلاب اسلامی ایران، (5) گاه شمار تاریخ ایران، (6) روزشمار انقلاب اسلامی، (7) هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، (8) یادداشت های روزانه، (9) روزنامه خاطرات ناصر الدین شاه، (10) روزشمار سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال 1375 (11) و روزشمار جنگ ایران و عراق (12)، روزشمار روابط ایران و امریکا (13) و کارنامه خاطرات آیت اللّه هاشمی رفسنجانی (14) اشاره کرد. در میان روزنامه ها، روزنامه اطلاعات و ... به گاه شمار توجه نشان داده اند و انتشاراتی در این زمینه داشته اند، از جمله گاه شمار جهان از آخرین قرن هزاره و گاه شمار انقلاب و ... است.

امروز بیشتر منابع مکتوب به زبان انگلیسی درباره زندگی افراد و شرح فعالیت سازمان های بین المللی و تقریبا هرسایت دولتی و دانشگاهی در شبکه جهانی- اینترنت- یا هرنشریه ای همچون نیوزویک و تایمز دارای گاه شمارهای موضوعی و تاریخی متنوعی است که چکیده وقایع را در پایان یا بخشی از اثر خود درج می کنند و لوح های فشرده ای هم در این زمینه وجود دارد که از جمله آن می توان به «گاه شمار روزبه روز قرن بیستم» 23 درباره قیمت نفت اشاره کرد.

در زبان فارسی این نقیصه به مراتب بیشتر احساس می شود. همچنین در روزشمار انقلاب اسلامی فقط به ذکر وقایع انقلاب اسلامی پرداخته شده است. دکتر عبد الرضا هوشنگ مهدوی نیز در انتهای کتاب دوجلدی تاریخ روابط خارجی ایران، در چند صفحه به تقویم تاریخ مهم مربوط به روابط خارجی ایران پرداخته است که برای دوره صفویه تا انقلاب اسلامی بسیار مختصر

ص: 14

است. (1) روزشمار روابط ایران و امریکا با در دست داشتن قریب پنجاه میلیون عنوان سند موجود در آرشیو وزارت امور خارجه، برای بررسی تاریخ 170 ساله روابط ایران و امریکا، تنها به چند صد سند استناد کرده و با اشاره مختصر به وقایع، توضیحات بیشتر را هم به منابع اصلی ارجاع داده است. این اثر ارزشمند، گرچه از ابتکار ذکر منابع خود بهره گرفته ولی همچنان در برخی از موارد از درج دقیق منبع، دریغ ورزیده و از منابع بیگانه در همه مقاطع زمانی استفاده نکرده است.

روزنامه اطلاعات به عنوان پرخبرترین روزنامه کشور و از جمله قدیمی ترین آنها، با وجود آنکه نسبت به دیگر روزنامه های کشور خبرهای بیشتری دارد اما از همان ضعف کلی روزنامه های کشور بی نصیب نمانده است و وقایع را از منظر تحلیل و نظریات افراد بویژه مسئولان بازگو می کند. این روزنامه با آنکه خود خبرساز است و به انواع مراکز خبری دنیا دسترسی دارد اما در پاره ای موارد به ترجمه ای گنگ از گاه شمارهای منتشر شده غربی روی آورده است.

روزشمار حاضر، توصیفی است و پس از نقل گزیده خبرهای سیاسی، تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، در صورت لزوم به شرح و بسط خبر می پردازد. از آنجا که ادبیات خبرهای مربوط به این دوره با نثر عصر کنونی تفاوت آشکاری دارد، علاوه بر استفاده از نثر و ادبیات متداول امروزی، برای سهولت مطالعه واژه های گنگ و مبهم و نامفهوم گویاسازی شده است. در این تحقیق تلاش شده است همه خبرهای مؤثر در شکل گرفتن تاریخ معاصر ایران آورده شود.

بر این اساس با مطالعه انبوهی از اسناد و منابع دیگر، اخبار مهم آن استخراج گردید. به طوری که برای تهیه هرمجلد از روزشمار حاضر، صدها هزار سند و ... مطالعه و اخبار از میان آن اسناد گزینش شده است.

روش تحقیق

مبنای اصلی برای گردآوری این اثر استفاده از اسناد و مدارک اصیل بوده است. ارزش اسناد تاریخی و امتیاز آنها بر دیگر منابع تاریخ نویسی به سبب اصالت و اعتبار آنهاست. زیرا محتوای هرقطعه از این اسناد با زمان و رویدادی حقیقی بستگی دارد و حاصل رابطه ای مستقیم و طبیعی بین اثر و مؤثر است. در نتیجه آنچه از محتوای آنها برداشت می گردد برخلاف کتب قدیمی که دستخوش تغییراتی بوده اند، بکر و معتبر است. به عنوان مثال کتاب های خاطرات رجال و سیاستمداران، هرچند اهمیت زیادی دارند ولی به تن هایی نمی توانند ملاک استناد قرار گیرند، زیرا محتویات این آثار در بیشتر اوقات، متأثر از دیدگاه های شخصی نویسنده است نه واقعیت های موجود؛ ازاین رو برای فراهم آوردن متن اخبار و پاورقی های روزشمار حاضر، از منابع و اسناد مراکز عمده اطلاع رسانی ذیل استفاده شده است:

مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی؛

سازمان اسناد ملی ایران؛

ص: 15

مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران؛

مرکز بررسی اسناد تاریخی؛

مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛

مرکز اسناد وزارت امور خارجه؛

مرکز اسناد ریاست جمهوری؛

مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛

اسناد مجموعه های خصوصی و ...؛

اسناد موجود در مجموعه های اسنادی بریتانیا، فرانسه، امریکا و روسیه (شوروی سابق) و ...؛

کلیه مطبوعات اعم از روزنامه ها، هفته نامه ها، ماه نامه ها، فصل نامه ها و سال نامه ها؛

کتب خاطرات و سفرنامه های معتبر داخلی و خارجی.

از مراکز و منابع اطلاعاتی گوناگون به دلایل زیر استفاده شده است، زیرا:

الف) برخی از مستندات و ضمایم بسیاری از اسناد در یک مرکز یا منبع وجود نداشت.

ب) برای تکمیل کتاب، گویاسازی متن، نمایاندن اتقان اسناد و زندگی نامه رجال و ... لازم می نمود.

در ابتدا سعی شد، تمامی اسناد موجود بازخوانی و بر اساس اولویت های تاریخی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و موضوعی مرتب شود سپس با تکیه بر مجموعه اسناد مربوط به یک واقعه، بازسازی خبری صورت پذیرد. در جریان تحقیق، مؤلف با مشکلاتی از قبیل کامل نبودن مجموعه اسناد درباره یک موضوع، روبه رو بود به طوریکه، گاه تلگراف یا نامه ای در مجموعه اسناد موجود بود ولی پاسخ تلگراف یا نامه مزبور در میان آن مجموعه به چشم نمی خورد؛ همین موضوع سبب می شد که نتوان از آن سند برای نوشتن یک خبر استفاده نمود. اگرچه در بعضی موارد، این قبیل نقایص با استفاده از اسناد موجود در دیگر مراکز اسنادی تکمیل می شد.

برای انجام این تحقیق حجم گسترده ای از اسناد مطالعه شد تا اسناد حاوی ارزش خبری برای وقایع نگاری، به دست آید.

از مشکلات عمده موجود در طول پژوهش، عدم خدمت رسانی مراکز اسنادی بود، ازاین رو اسناد توسط مؤلف استنساخ می شد و گاه بیش از ده ها سند از اسناد یک پوشه یا پرونده نوشته می شد تا از کم و کیف ماجرا به طور کامل اطلاع حاصل شده، بتوان از آن مجموعه، خبری تهیه نمود. بعضی از اسناد نیز که ارزش خبری نداشت ولی حاوی مطالبی برای گویاسازی زندگی رجال و موضوعات و توضیح اخبار دیگر از آنها استفاده شده است.

امید است این اثر بتواند راهنما و راهگشای محققین برای تکمیل تحقیقات اطلاعاتشان باشد.

تجربه ثابت کرده که فهرست های کامپیوتری و نمایه های اسنادی در تمام مراکز اسنادی کامل نیست و منابع روزشمار می تواند راهنمای خوبی برای آنها باشد. در طول این تحقیق، بسیار دیده شده که اسنادی با موضوع خاص در پرونده ای نگهداری می شوند که هیچ ارتباطی با موضوع آن پرونده ندارند.

ص: 16

در پایان بر خود لازم می دانم از ریاست و معاونت محترم پژوهشی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی قدردانی نمایم. همچنین از مسئولین محترم مراکز اسنادی کشور از جمله از مرکز اسناد و خدمات پژوهشی وزارت امور خارجه، مرکز اسناد ریاست جمهوری، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، سازمان اسناد ملی کتاب خانه ملی ایران، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و دیگر سازمان ها و کارمندان متعهد و پرتلاش مراکز مذکور که به انحای مختلف مرا یاری نموده اند، کمال سپاسگزاری خود را ابراز دارم.

در پایان از زحمات همسرم که در انجام این تحقیق مشوق و حامی بنده بود و در طول این فعالیت طاقت فرسا، متحمل سختی های فراوانی شد، سپاسگزاری می نمایم. با این همه، بار سنگین همه قصور و کاستی های تحقیق را به تن هایی به دوش می کشم و نیز مرهون منت همه دوستان دور و نزدیکی هستم که به هرشیوه مرا یاری نمودند.

امید می برم خواننده شکیبا در این اثر، روزنه ای روشن برای حل ابهامات و مسائل تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و معرفتی خود بیابد.

حسن فراهانی تابستان 1385

روزشمار تاریخ معاصر ایران، مقدمه ج 1، ص: 17

ص: 17

اخبار و مندرج ها در روزشمار تاریخ معاصر ایران (عصر پهلوی) مراحل ذیل را طی کرده است:

الف) ارزیابی اسناد

ب) گزینش خبر

ج) عنوان خبر

د) شرح خبر

ه) منبع خبر

و) گویاسازی خبر

ارزیابی اسناد

اگرچه اسناد در همه تحقیقات تاریخی از اهمیت زیادی برخوردار هستند ولی همواره باید به محتویات آنها با دید انتقادی نگریست. در این اثر نیز برای جلوگیری از بروز هرگونه نقص و اشتباه، اسناد با دیدگاه انتقادی مطالعه شده و این سؤال مطرح بود که آیا این سند همانگونه که خود می نماید و دعوی دارد هست یا نه؟ و چنانچه اصالت یک سند و صحت خبر آن مورد تردید بود حذف می شد و گاه از مجموع مطالب یک سند، حقایق آن قبول و مبطلاتش رد می شد.

گزینش خبر

ملاک انتخاب اخبار، تأثیر آنها در تاریخ معاصر ایران، تواتر در منابع، دامنه آن در روزها، ماه ها و سال های بعد بوده و سعی شده است اخبار متنوعی با موضوعات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، شرایط آب و هوا، حوادث خاص و ... برای تلطیف در میان خبرهای دیگر گنجانده شود. برای درج خبرهای منتخب هرروز نیز سعی شده «تقدم و تأخر» حوادث و «اهمیت موضوع» تا آنجا که ممکن است رعایت شود. همچنین اخباری که در صحت خبر یا تاریخ آنها

ص: 18

تردید هایی وجود داشته از ذکر آن اخبار خودداری شده است.

عنوان خبر

1- برای هرخبر یک عنوان درج شده است.

2- در نگارش «عنوان»، اسامی خاصی که در مکاتبات رسمی دوره مورد نظر، تشخص و مفهوم خاصی دارند، به همان صورت استفاده شده اند. به عبارت دیگر از برگرداندن چنین واژه ها، عبارت ها، اسامی خاص، نهادها و ... به زبان فارسی معیار خودداری می شود. برخی از واژه های مذکور چنین است: نظمیه، قزاق، کلنل، وزیرمختار، امیر لشکر، سواد، مراسله، ارکان حرب و ....

3- برای عنوان هرخبر، به طور میانگین یک سطر دایرة المعارفی در قالب یک عبارت انتخاب شده به طوری که منتقل کننده روح کلی خبر باشد.

شرح خبر

شرح خبر با جملاتی به زبان فارسی معیار درج شده است.

1- در نگارش شرح خبر همه موارد مربوط به عنوان، رعایت شده است.

2- برای خبر هایی که توضیحی بیش از آن در منبع وجود نداشته، سابقه ای ارائه شده است.

3- همه خبرها، ابهام زدایی خواهند شد.

منبع خبر

منبع خبر در پایان شرح خبر و در داخل پرانتز () به صورت ذیل خواهد آمد

1- اسناد

1- 1) اسناد وزارت امور خارجه (مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه).

2- 1) اسناد ملی ایران (سازمان اسناد ملی ایران).

3- 1) اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی (مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی).

4- 1) اسناد مؤسسه تاریخ معاصر (مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران).

5- 1) اسناد ریاست جمهوری (مرکز اسناد ریاست جمهوری اسلامی ایران).

6- 1) اسناد انقلاب اسلامی (مرکز اسناد انقلاب اسلامی).

7- 1) اسناد مجلس (مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی).

2- کتاب: در منابع برای ذکر نام کتاب دو کلمه اول نام کتاب و شماره صفحه (ص) می آید مانند (خواب آشفته، ص 27).

1- 2) کتاب هایی که نامشان تک کلمه ای است عینا آمده است.

2- 2) کتاب هایی که عنوان اصلی و فرعی دارند، دو کلمه اول عنوان اصلی به کار رفته است.

3- 2) کتاب هایی که عنوان اصلی یک کلمه است و عنوان فرعی هم دارند. عنوان اصلی آن استفاده شده است.

ص: 19

4- 2) کتاب هایی که بیش از یک جلد است به صورت زیر ارجاع داده شده است. (نام کتاب، ج 1، ص).

5- 2) برخی کتاب ها که نام مشابه دارند به صورت کامل ذکر شده است.

6- 2) ارجاع به کتاب های لاتین مانند کتاب های فارسی می باشد.

7- 2) کتاب شناسی کامل در پایان هرجلد و به ترتیب حروف الفبا، نام نویسنده و نام کتاب ذکر شده است.

3- مطبوعات: روزنامه ها، هفته نامه ها و ماه نامه ها و فصل نامه ها به ترتیب ذیل درج شده اند.

1- 3) نام روزنامه، تاریخ و صفحه مثال: (خراسان، 3/ 2/ 1300، ص 2).

2- 3) نام هفته نامه ها، ماه نامه ها و فصل نامه ها تاریخ و صفحه، مثال: (یادگار، س 2، ش 18، ص 3).

گویاسازی خبر

واژه ها، نام اشخاص، مکان ها، نهادها، اشیاء، احزاب، مطبوعات و ... مربوط به دوره مورد نظر گویاسازی شده است.

همچنین موضوعاتی که در خبر بدان اشاره شده ولی در خبرهای پیشین (یک جمله) توضیحی برای آن نیامده توضیحی برای آنها ذکر شده است. واژه های فارسی غیرمتداول، القاب و ...

نام افراد

تمام اشخاص مهم که نامشان در خبر آمده به شرط آنکه در روزهای پیشین گویاسازی نشده باشد در پاورقی همان روز گویاسازی خواهد شد. گویاسازی اشخاصی که نام آنها تکرار شده لزوما در اولین خبر مربوط به آنها ذکر نشده و ممکن است در صفحات بعد گویاسازی شده باشند. این موضوع به دلیل محدودیت های موجود در کل کار و صفحه آرایی بوده است.

همه پاورقی ها و در همه حال به ازای هرروز منفصل خواهد بود.

نام اماکن جغرافیایی: بیشتر نام اماکن و مناطق جغرافیایی در این اثر از لغت نامه دهخدا و فرهنگ های معین و جغرافیایی استخراج شده است و برای پرهیز از تکرار، مأخذ ذکر نشده است.

واژه های غیرفارسی

واژه های غیرفارسی شرح خبر، در داخل متن و در دو پرانتز خواهد آمد.

ملاک آوانگاری و ترجمه برای واژه های انگلیسی «فرهنگ لغات و بستر»، واژه های فرانسه، فرهنگ لغات «روبرت» و واژه های عربی فرهنگ لغات «نوین» است.

تذکر: در گویاسازی ها سعی شده است تا از منابع تاریخی درجه اول استفاده شود.

در مواردی غیر از این، نام منبع ذکر شده و در برخی موارد هم که اطلاعات از طریق تحقیق

ص: 20

میدانی حاصل شده است به صورت (م) به معنای مؤلف آورده شده است.

ساختار مهندسی کتاب

1- رسم الخط و نقطه گذاری

رسم الخط مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی ملاک عمل خواهد بود. در صورتی که واژه ای در قواعد فرهنگستان یافت نشود، بایستی تلاش کرد تا قاعده آن از مرجع مربوطه اخذ شود در صورتی که این امر میسر نباشد رسم الخط متداول ملاک عمل خواهد بود.

2- خبرهای هرروز منفصل خواهد بود به عبارت دیگر، در صورتی که خبر یک روز در میانه های صفحه ای به پایان برسد، خبرهای روز بعد از صفحه دیگر آغاز خواهد شد.

3- از تصاویر، نقشه ها و ... در بین متن و در بخش های سفید صفحه در فاصله خبرهای دو روز متوالی استفاده خواهد شد.

4- تطبیق تاریخ ها: یکی از مشکلاتی که در مسیر تهیه گاه شمار پدید آمد، استفاده منابع مختلف از تقویم های گوناگون در ذکر رویدادها بود. در منابع فارسی و عربی و ترکی استانبولی معمولا تاریخ ها به تقویم هجری قمری ذکر شده اند اما در منابع غربی، تقویم میلادی مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین تاریخ رویدادهای قرن نوزدهم در بسیاری از منابع غربی به تقویم میلادی قدیم (تقویم ژولین) آمده است که با تقویم جدید میلادی (تقویم گریگورین) چند روز اختلاف دارد. ازاین رو، تطبیق این تقویم ها با یکدیگر ضرورت داشت. در این تطبیق، تقویم میلادی قدیم به جدید بازگردانده شد و معادل تاریخ هجری شمسی و هجری قمری نیز استخراج گردید.

برای این منظور با استفاده از کتاب تقویم تطبیقی هزار و پانصد ساله هجری قمری و میلادی اثر «فردیناندو و ستنفلد» و «ادوارد ماهلر»، ترجمه «دکتر حکیم الدین قریشی»، چاپ اول (1360) و کتاب گاه شمار تطبیقی تألیف «احمد بیرشک»، چاپ اول (1367) و کتاب التواریخ الهجریه بالسنین الافرنکیه و القبطیه، تألیف «محمد مختار پاشا»، چاپ اول (1980) و همچنین با بهره گیری از نرم افزار «میزان» و مقایسه با تاریخ های ذکر شده در مطبوعات آن دوره جدول تطبیقی فراهم آمد.

به هرحال در روزشمار حاضر با تلفیق و مقایسه همه تقویم ها، تطبیق تاریخ ها صورت گرفته است و ابتدا سال شمسی سپس میلادی و هجری قمری آمده است.

نکته: در تقویم های سال های قبل از 1304 هجری شمسی نام ماه ها به برج فلکی ذکر شده است. مدت زمان این بروج مساوی نبود و در نتیجه ماه های یک سال، به تفاوت از 29 روز تا 32 روز تغییر می کرد. تا اینکه در تاریخ 11/ 1/ 1304 ش، قانونی از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و طبق آن، بروج فلکی به ماه های پارسی تبدیل شد. (1) برج ها نیز هرکدام نام خاص خود را داشته اند که بعدها از این نام ها استفاده نشد.

ص: 21

مؤلف نصاب الصبیان اسامی برج های دوازده گانه را چنین به نظم آورده است:

بر جهان دیدم که از مشرق برآوردند سرچون حمل چون ثور چون جوزا و سرطان و اسد

جمله در تسبیح و در تهلیل حی لایموت سنبله میزان و عقرب قوس و جدی و دلو و حوت فروردین- حمل

اردیبهشت- ثور

خرداد- جوزا

تیر- سرطان

مرداد- اسد

شهریور- سنبله

مهر- میزان

آبان- عقرب

آذر- قوس

دی- جدی

بهمن- دلو

اسفند- حوت

نشانه ها و اختصارات فارسی

ج- جزوه دان

س- سال

شم ت- شماره تنظیم

شم پ- شماره پوشه یا پرونده

ر ض- رضی اللّه عنه

ر ک- رجوع شود به کتاب

ن ک- نگاه کنید به کتاب

ر ه- رحمة اللّه علیه

ص- صفحه یا صفحات

ق- قمری

ک- کارتن

(م)- مؤلف

همان- همان مؤلف یا منبع

همو- همان نویسنده

م- میلادی

ش- شمسی

شم- شماره

نشانه ها و اختصارات انگلیسی

(جلد)VoI Volume

(ویرایش- به نظارت)ed ./eds .Editors

(همان/ همانجا)Ibid .Ibidem

(همو)Id .Idem

(ترجمه)Tr .Translatedby

(همان اثر)Op .cit .Opera citato

(صفحه رو)r .Recto

(صفحه پشت)v .Verso

(شماره)no .Number

ص: 22

(و بعد/ صفحه بعد)f .And the FolloWing page

(به بعد/ صفحات بعد)ff .And the FolloWing pages

CAB 23. 24

صورتجلسه ها و یادداشت های کابینه

CAB 27

کمیته های کابینه

FO 248. 251

پرونده های سفارت در تهران

FO 37/ 1

وزارت امور خارجه، مکاتبات عمومی، سیاسی (قسمت های شرقی، مرکزی، شمالی و امریکا)

FO 416/ 414

وزارت امور خارجه، چاپ محرمانه: ایران، امریکا

WO 32

وزارت جنگ، اسناد ثبت شده، سری های عمومی

WO 95

وزارت جنگ، روزشمارهای جنگ (1922- 1914)

WO 106

وزارت جنگ، اداره عملیات نظامی و اطلاعات

WO 157

وزارت جنگ، گزارش های اطلاعاتی

WO 158

وزارت جنگ، مکاتبات و اسناد سرفرماندهی های نظامی

کتاب خانه وزارت هند

L/ PS/ 10, L/ PS/ 11

قسمت سیاسی

L/ MIL/ 5,

قسمت نظامی

L/ MIL/ 7, L/ MIL/ 17

اقامتگاه های خلیج فارس

R/ 15

روزشمار تاریخ معاصر ایران، مقدمه ج 1، ص: 23

ص: 23

پس از انقلاب مشروطیت، سیاست های انگلیس و روس در ایران، بر پایه قرارداد معروف 1907 م، اجرا می شد. با وقوع انقلاب بلشویکی در روسیه و تغییر سیاست خارجی آن دولت و لغو قراردادهای دوره تزاری، دولت بلشویکی سیاست عدم مداخله در ایران را پیشه کرد و در نتیجه، دولت انگلیس برای مداخله در امور ایران بی رقیب ماند و در صدد برآمد تا سلطه و نفوذ خود را بر سراسر ایران گسترش دهد.

درباره چگونگی تأمین منافع و نفوذ بریتانیا در ایران، در شرایط پس از جنگ جهانی اول، دو گرایش در هیئت حاکمه بریتانیا وجود داشت که اگرچه در استقرار دولتی متمرکز و مقتدر در ایران، هم رأی بودند. اما در چگونگی تحقق این امر با یکدیگر اختلاف نظر داشتند.

جناح وزارت امور خارجه به رهبری «جورج کرزن» بر اجرای قرارداد 1919 و حضور نظامیان انگلیس برای ضمانت اجرای آن قرارداد تأکید داشت، و جناح وزارت جنگ به رهبری «وینستون چرچیل»، خروج نظامیان انگلیس و استقرار یک دولت مقتدر مرکزی از طریق کودتا را پی می گرفت.

هم زمان با ظهور نشانه های شکست قرارداد 1919 در نتیجه مخالفت عمومی ایرانیان و دولت های خارجی، جناح وزارت جنگ بر فعالیت های خود افزود و در این راستا، «ژنرال آیرونساید» در اوایل مهر 1299 ش، وارد ایران شد تا ببیند که «در قبال اوضاع کنونی ایران چه اقدامی صلاح است و چه باید کرد؟» (1)

هنگامی که همه راه های توفیق به روی قرارداد 1919 بسته شد و نیروهای انگلیس هم می بایست در بهار 1300 ش، ایران را ترک می کردند، دو طرح از سوی جناح نظامی مورد بررسی قرار گرفت:

ص: 24

یکی تأسیس «فدراسیون جنوب ایران» (1) و دیگری تصرف تهران با کودتای نظامی. طرح فدراسیون جنوب با مخالفت دفتر هند و خزانه داری انگلیس روبه رو شد (2) و بنابراین طرح کودتا در دستور کار قرار گرفت. (3) «آیرونساید»، بر این باور بود که دیکتاتوری نظامی در ایران تمام اشکالات کنونی ما را حل خواهد کرد. (4)

برای اجرای این طرح، بسترسازی های لازم انجام گرفت. از یک سو، افکار عمومی را از احتمال حمله بلشویک ها و وقوع انقلاب کمونیستی در کشور به وحشت انداختند، (5) به گونه ای که «احمد شاه» و بسیاری از مردم قصد ترک تهران را داشتند، (6) و از سوی دیگر به شناسایی نیروهای مجری کودتا پرداختند. «آیرونساید» در کمتر از چهار ماه رضا خان را از فرماندهی یک آتریاد به فرماندهی کل قزاق ترفیع داد. (7) او در خاطراتش می نویسد: با رضا گفتگو کردم و مأموریتش را به او تفهیم کردم و با او شرط کردم که به بریتانیا خیانت نکند و شاه را هم از سلطنت خلع نکند.

رضا هردو شرط را با خوشرویی پذیرفت، من دست او را فشردم و به «اسمایس» گفتم بگذار به تدریج راه بیفتد. (8) «آیرونساید» همچنین می نویسد که گفتگو هایم با رضا خان را به نرمن گفتم و با او ترتیب دادم تا تاریخ روزی را قطعی کند که قزاق های ایرانی از سرپرستی ما خارج می شوند، یعنی عملیات کودتا را شروع کنند. (9)در راستای این فرایند، هم زمان با اینکه به رضا خان اجازه داده شد که به تدریج راه بیفتد، در تهران نیز از سوی سفارت بریتانیا اقداماتی انجام می گرفت تا مدیریت سیاسی کودتا تعیین و فعال شود، (10) و ژاندارمری از هرگونه اقدامی برای جلوگیری از قزاق ها بازداشته شود. (11) در نتیجه چنین هماهنگی هایی بود که نیروهای قزاق به فرماندهی رضا خان از قزوین عازم تهران شدند، در نزدیکی تهران «سید ضیاء الدین طباطبایی» هم به آنها پیوست و آنها سرانجام در سحرگاه سوم اسفند 1299 ش، وارد تهران شدند.

ص: 2

[تصویر] رضا خان به همراه جمعی از افسران روسی و ایرانی قزاق خانه

در این عکس محمود آیرم، میرپنج حسین خزاعی، سرتیپ عبد اللّه خان طهماسبی، سلطان سیف اللّه شهاب، دیده می شوند.

* مقاومت اندک در برابر کودتاچیان

در روز کودتا فقط کلانتری ها در برابر کودتاچیان کمی مقاومت کردند. ماژور «بیرلینگ» (1))Byerling( معاون رئیس پلیس تنها افسر سوئدی وفادار به قانون بود که در مقر کلانتری مرکز حضور داشت و به هیچ وجه حاضر نشد، در برابر گلوله های مسلسل و توپ های سنگین پانصد قزاق محاصرکننده کلانتری، تسلیم شود. وی در این مقاومت به طور معجزه آسایی نجات یافت. ولی هشت پلیس به شدت مجروح و یک پلیس و دو زندانی (2)کشته شدند.(3)

* گشت زنی قزاق ها در خیابان های تهران

در همه خیابان های شهر تهران قزاق ها به گشت زنی و پاسداری مشغول بودند، در جلو عمارت قزاق خانه نیز یک توپ شنیدر صحرائی گذاشته و مسلسل ها هم در برج های اطراف میدان مشق دیده می شد. (4)

* تعطیلی بازار تهران

در پی کودتای نظامیان، امروز، بازارهای تهران تعطیل و شهر کاملا آرام بود. (5)

* جلوگیری از بست نشینی در کنسولگری ها

قزاق های کودتاچی مسئولیت حفاظت از کنسولگری ها را به عهده گرفتند تا مطابق معمول و مرسوم کسی در این مکان ها متوسل به «بست»(6) نگردد. (7)

* دیدار مسعود خان کیهان با هوپنو

ص: 3

صبح امروز مسعود خان کیهان و بیان خان (برادرزن منوچهر خان سپانلو) به دیدار «هوپنو» کاردار سفارت فرانسه رفتند. طی این ملاقات آنها از طرف رضا خان به هوپنو اطمینان دادند، فرانسویان مورد رعایت و احترام قرار خواهند گرفت. آنان از کاردار فرانسه خواستند، از مراجعه ایرانیان به نمایندگی این کشور جلوگیری نماید. (1)

* ماژور کاظم خان حاکم نظامی تهران شد

ماژور «کاظم خان سیاح» (2)به عنوان حاکم نظامی تهران معرفی شد. کاظم خان سیاح که یکی از عوامل اصلی کودتا به شمار می رفت از دو روز قبل برای آخرین بررسی نقشه و اجرای عملیات کودتا در تهران به سر می برد.(3)

* انتصاب رئیس زندان قزاق خانه

امروز نایب کریم آقا (کریم بوذرجمهری) به ریاست زندان(4) قزاق خانه منصوب شد. (5)

* ملاقات نرمن با احمد شاه

صبح امروز «نرمن» وزیرمختار انگلیس با احمد شاه ملاقات نمود و به او توصیه کرد با رهبران کودتا رابطه برقرار کند و به تقاضاهای آنان پاسخ مثبت دهد درحالی که احمد شاه بسیار ترسیده بود، «نرمن» در مورد سلامت شخصی اش به او اطمینان داد. (6)

* نگرانی اتباع فرانسه از اوضاع تهران

امروز عده ای از فرانسویان به سفارت فرانسه رفتند تا اخبار لازم را بدست آورند.

کاردار سفارت فرانسه نیز با اتومبیل به مناطق مختلف تهران رفت تا دیگر هموطنان خود را آگاه کند که در امان هستند و نگرانی آنان را برطرف نماید. (7)

* قطع سیم تلگراف بین شیراز و تهران

در پی قطع خطوط تلگراف در کشور، بامداد امروز نیز سیم تلگراف شیراز- تهران قطع شد. هرکس این پیش آمد را به نوعی تعبیر می کرد. (8)

* وحشت اهالی قم

از آن جا که ارتباط تلگرافی خط قم و ساوه و عراق (اراک) هنوز قطع نشده بود.

اخبار مختلفی از مرکز بدان نواحی ارسال می شد، از جمله به قم خبر داده شده بود که قزاق ها بلشویک شده تهران را گرفته و غارت کرده اند، مردم قم از این خبر وحشت زده شده و اجناس مغازه ها و دکاکین را به خانه های خود برده و پنهان کردند و تعدادی از مردم نیز در صحن حضرت معصومه (علیها السلام) اجتماع نمودند. (9)

* بازگشت ایرانیان مقیم قفقاز

«ساعد الوزاره» کنسول ایران در بادکوبه، که چهار ماه پیش به تفلیس رفته بود، شش روز پیش به ایران بازگشت.

در اثر اقدامات و فعالیت های وی در خصوص بازگرداندن ایرانیانی که به علت جنگ روسیه و گرجستان در قفقاز دچار مشکل شده بودند، امروز یک کشتی حامل یکصد و پنجاه نفر از اتباع ایران وارد آستارا شدند.

اخبار حاکی از آن بود که بقیه اتباع ایرانی نیز به زودی به ایران بازخواهند گشت. (10)

[تصویر] سرجوخه رضا خان در کنار وزیرمختار سفارت هلند در تهران

ص: 4

[تصویر] عکس هوایی از قزوین، در زمان کودتا

* صدور اعلان از سوی رضا خان

اعلانی با عنوان «حکم می کنم» (1) از سوی رضا خان بر دیوارهای شهر تهران نصب شد. متن اعلان به شرح ذیل بود:

«ماده اول- تمام اهالی شهر طهران باید ساکت و مطیع احکام نظامی باشند.

ماده دوم- حکومت نظامی در شهر برقرار و از ساعت هشت بعد از ظهر غیر از افراد نظامی و پلیس مأمور انتظامات شهر کسی نباید در معابر عبور نماید.

ماده سوم- کسانی که از طرف قوای نظامی و پلیس مظنون به مخل آسایش و انتظامات واقع شوند فورا جلب و مجازات سخت خواهند شد.

ماده چهارم- تمام روزنامجات و اوراق مطبوعه تا موقع تشکیل دولت به کلی موقوف و بر حسب حکم و اجازه که بعد داده خواهد شد، باید منتشر شوند.

ماده پنجم- اجتماعات در منازل و نقاط مختلفه به کلی موقوف، در معابر هم اگر بیش از سه نفر گردهم باشند با قوه قهریه متفرق خواهند شد.

ماده هفتم- تا زمان تشکیل دولت تمام ادارات و دوایر دولتی غیر از اداره ارزاق تعطیل خواهد بود. پست خانه، تلفون خانه و تلگراف خانه هم مطیع این حکم خواهند بود.

ماده هشتم- کسانی که در اطاعت از مواد فوق خودداری نمایند به محکمه نظامی جلب و به سخت ترین مجازات ها خواهند رسید.

ماده نهم- کاظم خان به سمت کماندانی شهر انتخاب و معین می شود و مأمور اجرای مواد فوق خواهد بود.

رئیس دیویزیون قزاق اعلیحضرت اقدس شهریاری و فرمانده کل قوا رضا» (2)

* برگزاری مجلس ترحیم سید محمد طباطبایی

به مناسبت درگذشت «سید محمد طباطبایی»، از رهبران معروف نهضت مشروطیت، بعد از ظهر دیروز و امروز (3) از طرف وزارت عدلیه، مجلس ترحیمی در مسجد ناصری تهران برگزار شد. (4)

* درگیری اشرار ترکمن با ژاندارم ها

گزارش های رسیده از استرآباد حاکی از آن بود که اشرار ترکمن هنوز دست از جنگ نکشیده و گاهی به ژاندارم ها حمله می کردند ولی نیروهای ژاندارمری موفق شده بودند، این حملات را دفع کنند(5)

* حمل پول از اصفهان به شیراز و بوشهر

از طرف بانک شاهنشاهی اصفهان، مبلغی پول نقد و بعضی اشیاء دیگر به شیراز و بوشهر حمل گردید. (6)

* وضعیت نامساعد معیشتی کارکنان دولت در زنجان

به خاطر اوضاع نامطلوب امور مالیه در زنجان، کارکنان حوزه حکومت و اداره نظمیه به علت دریافت نکردن حقوق شش ماه گذشته خود، دچار عسرت و تنگدستی شده بودند.(7)

* بازگشت شوکت الملک علم به بیرجند

شوکت الملک که مدتی در سیستان حضور داشت پس از حل مسائل سرحدی ایران و افغانستان و رسیدگی به امورات

ص: 5

معوقه آن منطقه امروز با اتومبیل عازم بیرجند گردید.(1)

* بازگشت آرامش نسبی به تهران

تهران نخستین شب پس از کودتا را در آرامش نسبی گذراند. گشتی هایی مرکب از قزاق ها و پاسبان های نظمیه در تمام طول شب مشغول حراست و حفاظت از شهر بودند و فقط گهگاه صدای شلیک گلوله به گوش می رسید. (2)

ص: 6

ص: 7

* انتصاب سید ضیاء به سمت رئیس الوزرایی

امروز بعد از ظهر، احمد شاه (1)، سید ضیاء الدین طباطبایی (2) را به قصر فرح آباد احضار کرد و طی فرمانی (3) او را به سمت ریاست وزرا منصوب کرد(4)

[تصویر] احمد شاه و محمد حسن میرزا ولیعهد

* تبلیغ ضد انگلیسی در گنبد کاوس

امروز اعلانی حاوی توصیه هایی به تراکمه و تمجید از شورای حکومتی ترکستان و مطالبی علیه دولت انگلستان در میان تراکمه (5) گنبد قابوس منتشر گردیده بود. (6) وزارت امور خارجه پس از اطلاع از انتشار چنین اعلانی در تلگرافی به کارگزاری استرآباد، درخواست نمود به حکومت گنبد قابوس متذکر شوند از این قبیل تبلیغات جلوگیری به عمل آید. (7)

* انتصاب محمد خان نائینی به ریاست کابینه دولت

سلطان محمد خان نائینی (8) نماینده مردم نائین در مجلس شورای ملی، به ریاست کابینه ریاست وزرا منصوب شد. (9)

* اعلام حکومت نظامی در تهران

امروز در شهر تهران حکومت نظامی اعلام شد. براساس مقررات حکومت نظامی، عبور و مرور در خیابان ها پس از ساعت هفت شب و اجتماع بیش از سه تن در معابر ممنوع اعلام شد. (10)

* تعطیل شدن مجدد بازار تهران

به دنبال وقایع کودتا در روز گذشته، بازار تهران امروز صبح باز شد. اما در پی گیری لفظی بین یک قزاق و یک درشکه چی و جانبداری مردم از درشکه چی و دخالت قزاق ها، بازار مجددا تعطیل شد. (11)

* کودتای حیرت انگیز

«لنسلات الیفانت»)Lancelot Oliphant( کودتای سوم اسفند را کودتایی حیرت انگیز خواند و گفت: «امکان ندارد این تعداد زیاد افراد نظامی در تهران یا از نزدیکی قزوین گذشته باشند و «آیرونساید» از حضور آنها بی اطلاع مانده باشد.»(12)

* ارتقای درجه بوذر جمهری

نایب کریم آقا بوذرجمهری که روز گذشته به ریاست زندان قزاق خانه منصوب شده بود، امروز به درجه سلطانی (سروانی)

ص: 8

ارتقاء یافت. (1)

[تصویر] کریم بوذرجمهری

[تصویر] محمد درگاهی

* بست نشینی امام جمعه خویی

امروز نظامیان کودتاچی برای دستگیری امام جمعه خویی به خانه اش یورش بردند ولی او موفق شد بگریزد و در حرم حضرت عبد العظیم بست بنشیند. (2)

* انتصاب حاکم نظامی قم

محمد درگاهی افسر ژاندارم که در قم اقامت داشت به عنوان حاکم نظامی قم منصوب شد. (3)

ص: 9

ص: 10

چهارشنبه 5 اسفند 1299/ 23 فوریه 1921/ 14 جمادی الثانی 1339

* تمایل برخی شخصیت ها به پناهنده شدن در کنسولگری فرانسه

دو پسر (1) «امام جمعه خوبی» (2)، با مراجعه به سرکنسول فرانسه در تهران از او پرسیدند (3) چنانچه برخی از شخصیت های ایرانی تمایل داشته باشند به کنسولگری فرانسه پناهنده شوند، آیا مورد موافقت قرار خواهد گرفت؟ که این موضوع از سوی کنسول فرانسه مورد پذیرش واقع نشد. (4)

ص: 11

پنجشنبه 6 اسفند 1299/ 24 فوریه 1921/ 15 جمادی الثانی 1339

* معرفی انگلستان به عنوان عامل اصلی کودتا

روزنامه «اومانیته» (1)(HUMANITE) چاپ پاریس در شماره امروز با انتشار مطلبی درباره کودتای سوم اسفند در ایران و نقش انگلستان در آن، منشأ این بحران را دولت انگلستان معرفی کرد که تلاش می کند به هرنحو از انعقاد عهدنامه مابین ایران و روسیه جلوگیری نماید. (2) این روزنامه در ادامه به این نکته اشاره کرد، دیویزیون قزاق که مجری کودتا بوده، از ماه نوامبر تحت کنترل و نظارت انگلستان قرار داشته است.

اومانیته درباره سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزرای جدید ایران نیز نوشت: او یک روزنامه نگار است که سابقا از عمّال حکومت پاریس بوده (3) و اخیرا هم از طرف دولت انگلستان مقرّری دریافت می کرده است.(4)

* ملاقات یکی از افسران کودتا با کاردار فرانسه در تهران

کاردار فرانسه در تهران با یکی از افسرانی (5) که از عوامل اصلی کودتای سوم اسفند به شمار می رفت و در مدرسه «سن سیر» فرانسه تحصیل کرده بود، ملاقات کرد.(6)

* موضع گیری مصدق السلطنه در قبال رئیس الوزرای جدید

پس از اعلام ریاست وزرایی سید ضیاء الدین طباطبایی از سوی احمد شاه به حکام ایالات و ولایات، «مصدق السلطنه» (7) والی فارس در طی تلگرافی به احمد شاه اظهار داشت(8)چنانچه این خبر در ایالت فارس منتشر شود، سبب بروز اغتشاش و شورش هایی خواهد شد که کنترل آن آسان نخواهد بود. (9)

* ممنوعیت صدور اسلحه و مهمات به خارج از کشور

مولیتر رئیس کل گمرکات کشور صادرات اسلحه و ملحقات آن، اشیاء عتیقه و تاریخی (جز با کسب اجازه مخصوص از وزارت علوم) و مسکوکات و اشیاء طلا و نقره را مطلقا ممنوع اعلام کرد. ولی هرنفر مسافر می توانست با اجازه اداره گمرک در تهران یا در سرحدات، با خود یک طپانچه و یکصد عدد فشنگ حمل نماید.(10)

* تقاضای ارامنه برای آزادی میرزا یانس

«میرزا یانس» (11) رئیس هیئت ارامنه تهران در جریان کودتا دستگیر و در اداره قزاق خانه توقیف بود ازاین رو هیئت ارامنه تهران در نامه ای به سید ضیاء الدین طباطبایی خواستار آزادی میرزا یانس شدند. (12)

[تصویر] مصدق السلطنه والی فارس

ص: 12

* تقاضای آزادی علاء السلطان از زندان

امروز مدیر الملک(1)در مراسله ای به سید ضیاء به توقیف و زندانی شدن علاء السلطان نماینده خزانه قزاق خانه به خاطر رسیدگی به محاسباتش اشاره کرده و خواستار آزادی فوری علاء السلطان از زندان شد. مدیر الملک با بیان اینکه رسیدگی به حساب با حبس مأمور دولت منافات دارد وعده داد پس از سه روز از آزادی علاء السلطان محاسبات دوره تصدی وی و دفاعیات مشار الیه تهیه و ارائه خواهد شد. (2)

ص: 13

جمعه 7 اسفند 1299/ 25 فوریه 1921/ 16 جمادی الثانی 1339

* مخفی کردن ماهیت دولت جدید

سید ضیاء الدین طباطبایی از «نرمن» (1)(وزیرمختار انگلیس) خواست، برای احتراز از مخالفت شوروی ماهیت دولت وی مبنی بر طرفداری از دولت انگلیس تا حدامکان مخفی بماند.(2)

* حمایت نرمن از سید ضیاء

پیش از اعلام الغای قرارداد 1919 به وسیله سید ضیاء، نرمن به کرزن وزیر خارجه انگلیس، اطمینان داد که الغای قرارداد واجد معنا نخواهد بود زیرا سید ضیاء محتوای قرارداد را از طریق افسران و مستشاران مالی انگلستان به اجرا خواهد گذاشت و قزاق خانه را با افسران انگلیسی تجدید سازمان خواهد داد. (3)

«نرمن» وزیرمختار انگلیس در ایران به «کرزن» (4) وزیر خارجه کشورش گزارش داد: سید ضیاء قصد دارد اداره امور دو دستگاه اصلی (مالیه و قشون) را به دست انگلیسی ها بسپارد.

نرمن معتقد بود این سیاست نیز در ن هایت می تواند بریتانیا را به بیشتر امتیاز هایی که انتظار داشت از قرارداد غیرعملی 1919 به دست آورد، برساند.

* پیشنهاد سید ضیاء برای استخدام مستشاران خارجی

پس از آنکه سید ضیاء قرارداد 1919 را لغو کرد (5)به نرمن پیشنهاد نمود مستشاران مالی و افسران نظامی انگلیسی را برای تجدید سازمان و کنترل مالیه و قشون استخدام کند. وی عنوان کرد هدفش از واگذاری دو تشکیلات مهم مالیه و قشون به انگلیسی ها این است که خاک به چشمان بلشویک ها و ناراضیان داخلی پاشانده شود سید ضیاء به نرمن اطلاع داد اجرای این سیاست، بیشتر امتیازات و منافعی را که بریتانیا انتظار دارد از یک قرارداد غیرعملی کسب کند، نصیب این کشور خواهد نمود.(6)

* گزارش نرمن به کرزن درباره سیاست دولت ایران

نرمن وزیرمختار انگلیس پس از مذاکره با سید ضیاء الدین طباطبایی، گزارشی را درباره سیاست دولت جدید به کرزن وزیر خارجه انگلیس ارسال کرد. وی در این گزارش آورده است: سید ضیاء سیاست خود را به طور محرمانه برای من چنین شرح داد: «کاستن از تعداد وزیران و سپردن کار وزارت خانه ها به معاونین دائمی و لغو قرارداد ایران و انگلیس، زیرا در غیر این صورت دولت قادر نخواهد بود برنامه های خود را اجرا کند و در اعلامیه ای که بدین منظور صادر خواهد شد، دولت خاطرنشان خواهد کرد که ضدیت با قرارداد مذکور نشانه دشمنی دولت ایران با انگلستان نیست بلکه به عکس دولت جدید ایران خواهد کوشید دوستی و حسن نیت انگلستان را نسبت به خود جلب نماید زیرا این حسن نیت برای بقا و رفاه ملت ایران ضرورت دارد. (7)

* ملاقات و مذاکره مسعود خان با هوپنو

مسعود خان کیهان (8) از طرف سید ضیاء الدین طباطبایی به منظور تبادل نظر و مشورت با هوپنو کاردار سفارت فرانسه به محل سفارت فرانسه در تهران رفت. در این دیدار وی خواهان نظرات هوپنو)Henri Hoppenot( درباره تشکیل کابینه جدید و شرکت دادن شخصیت های مورد علاقه دولت فرانسه در این کابینه بود. (9)

* تقاضای دهخدا برای آزادی برادرش

میرزا علی اکبر خان دهخدا در مراسله ای به کاظم خان سیاح فرمانده حکومت نظامی تهران خواستار آزادی برادرش میرزا یحیی خان از زندان شد. (10) روزشمار تاریخ معاصر ایران ج 1 13 * تقاضای دهخدا برای آزادی برادرش ..... ص : 13

ص: 14

ص: 15

شنبه 8 اسفند 1299/ 26 فوریه 1921/ 17 جمادی الثانی 1339

* اعلامیه سید ضیاء الدین خطاب به ملت ایران

پس از انتصاب سید ضیاء الدین طباطبایی به ریاست دولت، وی امروز بیانیه ای را خطاب به ملت ایران صادر نمود. (1) او در این اعلامیه پس از اشاره به اینکه پانزده سال پس از مشروطیت هیچ گاه اوضاع ایران بدین نابسامانی نبوده است برنامه های دولت خود را تشریح کرد. جلوگیری از اسراف و تبذیر، اداره مملکت با عواید داخلی، بهبود اوضاع عدلیه، تقسیم خالصجات و اراضی دولتی مابین دهقانان، بهبود وضعیت زندگی کارگران و دهاقین، جلوگیری از هرج ومرج مالیه، بهره مندسازی عموم طبقات از نعمت تعلیم و تربیت، رونق دادن به اوضاع تجارت و صنعت، ایجاد تشکیلات وسیع بلدیه، و ... موضوعاتی بودند که سید ضیاء به عنوان برنامه های دولت خود به آنها اشاره نمود. همچنین سید ضیاء در این بیانیه سیاست خارجی دولت را بر مبنای دوستی با همه کشورها و یکسان نگری توصیف نمود و اعلام کرد که «کاپیتولاسیون را که مخالف استقلال یک ملت» است لغو خواهد نمود.

سید ضیاء در این بیانیه لغو قرارداد 1919 را نیز به اطلاع عموم رساند.(2)

* ورود نیروهای روسی به ایران

روس ها نزدیک به هزار نفر نیروی سوار و پیاده به سرخس کهنه وارد کردند. (3)

* تقاضای سفارت انگلستان برای دریافت اسامی دستگیرشدگان کودتا

«والتر الکساندر اسمارت» (4)از اعضای سفارت انگلستان در نامه ای به سید ضیاء الدین طباطبایی خواستار ارسال اسامی افراد دستگیر شده پس از کودتا، برای وزیرمختار انگلستان شد. (5) پیرو این مراسله سفارت انگلیس، رئیس الوزراء به کاظم خان سیاح فرمانده حکومت نظامی تهران دستور داد که صورتی از اسامی اشخاصی که اخیرا دستگیر شده اند تهیه و برای «کادت» ارسال نماید.(6)

[تصویر] سید ضیاء الدین طباطبائی در دوران نوجوانی به همراه معین التجار

* اعدام دو نفر از افراد گروه شرور منصور

چند نفر از اشرار که جزو دسته منصور(7)بوده و در اطراف کاشان شرارت و راهزنی می کردند، چندی قبل توسط ژاندارمری دستگیر شده و پس از آنکه در کاشان و اصفهان بازجویی شده بودند، از مرکز دستور اعدام آنها صادر شده بود

ص: 16

[تصویر] از راست به چپ: زمان خان معاون وزارت جنگ، عبد اللّه میرزا، کلنل کاظم خان سیاح افسر ژاندارمری، ماژور علی خان ریاضی افسر ژاندارمری و دوست سید ضیاء الدین، میرزا حسن خان مشار الملک وزیر دربار احمد شاه، اسفندیار غیاثوند، میرزا حسین خان عدال الملک معاون رئیس الوزرا و کفیل وزارت داخله، سید ضیاء الدین طباطبائی رئیس الوزراء، کلنل گلروپ سوئدی رئیس ژاندارمری، فتحعلی توپچی ثقفی، ماژور مسعود خان وزیر جنگ، خانبابا قلعه بیگی، رضا خان سردار سپه. در این عکس فقط یک وزیر کابینه سید ضیاء الدین دیده می شود. در بعضی از کتب به اشتباه این عکس را کابینه سید ضیاء الدین نوشته اند.

که امروز دو نفر از آنان در میدان شاه اصفهان به دار آویخته شدند. (1)

* ضمیمه شدن بریگاد مرکزی به قزاق خانه

مسعود خان کیهان (وزیر جنگ) طی نامه ای به رضا خان رئیس دیویزیون قزاق (2) تمایلش را برای ضمیمه شدن بریگاد مرکزی (3) به قزاق خانه اعلام نمود. رضا خان را مأمور کرد هرچه سریعتر بریگاد مرکزی را تحویل بگیرد. (4)

* انتصاب معاون اداره ژاندارمری

سلطان اول عطاء اللّه خان به سمت معاونت اداره مرکزی ژاندارمری منصوب شد.(5)

* ایجاد تشکیلات جدید در بلدیه

سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزراء و وزیر داخله در بیانیه ای اعلام کرد: به زودی تشکیلات جدید در بلدیه تهران ایجاد خواهد نمود. (6)

* امضای قرارداد ایران و روسیه

امروز در مسکو قرارداد مودت ایران و روسیه امضاء شد. (7)

این قرارداد بر برابری حقوق، احترام به استقلال و حاکمیت ایران، تأکید می ورزید. (8)

ص: 17

ص: 18

یکشنبه 9 اسفند 1299/ 27 فوریه 1921/ 18 جمادی الثانی 1339

* واگذاری حکومت برخی مناطق به صاحب منصبان قزاق

رضا خان رئیس دیویزیون قزاق از سید ضیاء الدین طباطبایی خواست فهرست اسامی نقاطی که حکومت آن را می توان برای صاحب منصبان ارشد اداره قزاق در نظر گرفت، به وی معرفی نماید تا برای هرنقطه، کاندیدایی معین و انتخاب شود. (1)

* پاسخ سید ضیاء به میانجی گری عدل الملک برای یکی از زندانیان کودتا

«سید ضیاء» در نامه ای به «عدل الملک» (2)، او را که برای آزادی یکی از دستگیرشدگان کودتا میانجی گری کرده بود، از این کار منع نموده و خطاب به وی تصریح کرد: «... عواطف، محبت و وساطت نه اینکه منتهی به نتیجه مطلوبی نمی شود بلکه شفاعت کننده را در پیشگاه تشکیلات جدید متهم به عدم خبرویت، مهارت در زندگانی معرفی کرده جزو مزاحمین اداره کنندگان مملکت معرفی نموده و اینجانب خیلی متأسف خواهم شد اگر جنابعالی خودتان را جزو این طبقه معرفی نمایید ...». (3)

* تقاضای ارباب کیخسرو از سید ضیاء در خصوص رفع توقیف از مخابرات و ...

«کیخسرو شاهرخ» در نامه ای به سید ضیاء الدین طباطبایی، رفع توقیف مخابرات عمومی، روشن شدن وضعیت نمایندگان مجلس و آزادی حاج شیخ «محمد حسین استرآبادی» (4) را خواستار شد. «کیخسرو شاهرخ» در نامه خود به سید ضیاء با اشاره به اینکه تلفن خانه عمومی، نه روز است توقیف می باشد، اظهار نمود: اگر این توقیف همچنان ادامه یابد، حاصلی برای دولت نخواهد داشت، ضمن آنکه احتمال وارد آمدن خسارت به شرکت تلفن وجود دارد. کیخسرو شاهرخ در ادامه نامه خود اظهار نموده است عده ای از نمایندگان مجلس شورای ملی که از نقاط دوردست به تهران آمده اند، می خواهند بدانند با توجه به شرایط موجود آیا امیدی به افتتاح مجلس وجود دارد یا نه، که آنها در تهران بمانند یا به اوطان خود بازگردند. کیخسرو شاهرخ به عنوان آخرین درخواست از سید ضیاء در این نامه ضمن اشاره به اینکه عده ای از بستگان و دوستان «حاج شیخ محمد حسین استرآبادی» وی را واسطه قرار داده اند، از سید ضیاء درخواست کرد، با توجه به کسالت «شیخ محمد حسین استرآبادی» که در جریان کودتا دستگیر شده بود او را آزاد نماید. (5)

* مطالبه حقوق گمرکی اتومبیل های نصرت الدوله

به دنبال ضبط و توقیف اتومبیل های (6) متعلق به شاهزاده «نصرت الدوله» (7) به دست نظامیان، امروز اداره کل گمرکات نامه ای را به ضمیمه یاداشت نصرت الدوله در این خصوص به وزارت مالیه ارسال کرد ولی پاسخ وزارت مالیه این بود که باید اداره کل گمرکات از طریق «کاظم خان سیاح» فرمانده حکومت نظامی تهران تحقیقات لازم را انجام دهد تا در صورتیکه حقوق گمرکی اتومبیل ها پرداخت نشده، حقوق گمرکی آنها مطالبه شود (8).

* از سرگیری فعالیت دوایر تحدید و د خانیات و رسومات

دوایر سه گانه تحدید، (9) د خانیات و رسومات که به دستور دولت چند روزی تعطیل شده بودند، از امروز فعالیت خود را از سرگرفتند (10)

* افزایش عوارض گمرکی در مصر

حکومت مصر به دلیل بحران مالی که با آن روبه رو شده بود میزان ده قروش به عوارض گمرکی توتون و تنباکو (11) افزود. عوارض جدید گمرکی این محصولات در مصر به قرار ذیل اعلام شد: هر کیلوگرم برگ توتون و تنباکو، 62 قروش و هر کیلوگرم برگ و توتون پاک شده آن 72 قروش. (12)

ص: 19

* اعطای لقب سردار سپه به رضا خان

امروز احمد شاه لقب سردار سپه را به رضا خان رئیس دیویزیون قزاق اعطا کرد.(1)

ص: 20

دوشنبه 10 اسفند 1299/ 28 فوریه 1921/ 19 جمادی الثانی 1339

* اعتراض سید ضیاء به مصدق السلطنه

سید ضیاء الدین طباطبایی با ارسال تلگرافی به «مصدق السلطنه» والی فارس ضمن اعتراض نسبت به اقدام وی در جلوگیری از انتشار خبر رئیس الوزرایی او، (1)خاطرنشان کرد که با قشونی که تحت فرمان دارد هرمانع و مشکلی را به هیچ می شمارد. (2)

* وساطت اسمارت برای آزادی برخی زندانیان

«والتر الکساندر اسمارت» پیرو دریافت نامه احمد درخشان درخواست او برای وساطت نزد سید ضیاء الدین طباطبایی برای آزادی «صلاح السلطنه» (3)، شوهرخواهرش و «صلاح الملک» (4)برادرش، امروز در نامه ای به سید ضیاء، ضمن اشاره به رابطه دوستی خود با درخشان، از سید ضیاء خواست چنانچه می تواند تقاضای درخشان را بپذیرد. (5)

* پیشنهاد برقراری حکومت نظامی در بارفروش

اوضاع بارفروش (6)پس از کودتای سوم اسفند آشفته و اهالی در تشویش و اضطراب به سر می بردند، طرفداران امیر مؤید سوادکوهی (7) مشغول اقداماتی بر ضد دولت جدید بودند.

«رکن الوزاره» در گزارشی به وزیر امور خارجه ضمن اعلام خبر فوق، خواستار برقراری حکومت نظامی در بارفروش شد تا از تحرکات مخالفین جلوگیری به عمل آید. (8)

* بازگرداندن بایگانی سابق قزاق خانه به اداره قزاق خانه

در زمان عزیمت نظامیان روس به کشورشان، تمام سوابق بایگانی قزاق خانه به سفارت خانه روسیه (9) تحویل داده شده بود.

اداره قزاق خانه که به این آرشیو نیاز داشت، با ارسال نامه ای به سید ضیاء الدین طباطبائی ریاست وزراء، تقاضا نمود کلیه اسناد و بایگانی قزاق خانه از سفارت روسیه به اداره قزاق خانه بازگردانده شود. (10)

[تصویر] افسران قزاق و روس

* اعطای درجه نظامی به سه نفر از صاحب منصبان

سید ضیاء الدین طباطبایی ریاست وزرا که مقام وزارت داخله را نیز عهده دار بود طی حکمی (11) به «کاظم خان سیاح» حکمران نظامی تهران، یاور «حبیب اللّه خان شیبانی» فرمانده رژیمان 2 و

ص: 21

یاور «علی خان ریاضی» فرمانده آتاماژور و محاسبات کل درجه نایب سرهنگی اعطا نمود.(1)

* تقاضای آزادی و معالجه سالار فاتح

دکتر «جوزف اسکات» جراح مریض خانه دولتی در یادداشتی گواهی داد که سالار فاتح مدتی قبل به دلیل بیماری گوارشی و آپاندیست تحت معالجه بوده و یک عمل جراحی دیگر لازم است تا بیماری وی رفع شود و ماندن در حبس برای سلامتی او مضر است. (2) پیرو این یادداشت دستور اعزام سالار فاتح به مریض خانه دولتی برای معالجه وی صادر گردید.

ص: 22

سه شنبه 11 اسفند 1299/ 1 مارس 1921/ 20 جمادی الثانی 1339

* معرفی وزیران دولت سید ضیا به حضور احمد شاه

پیش از ظهر امروز سید ضیاء الدین طباطبایی با حضور در قصر فرح آباد وزیران دولت خود را به شرح ذیل به حضور احمد شاه معرفی کرد:

کفیل وزارت داخله عدل الملک؛ وزیر امور خارجه، مدیر الملک؛ وزیر مالیه، میرزا عیسی خان فیض (1)؛ وزیر جنگ، مسعود خان کیهان، کفیل وزارت عدلیه، منصور الملک؛ وزیر معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نیر الملک؛ وزیر فواید عامه و فلاحت و تجارت، موقر الدوله؛ وزیر پست و تلگراف، مشیر معظم و وزیر صحیه و امور خیریه، مؤدب الدوله (2)؛ وزیران معرفی شده از امروز به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کردند (3)

* مهلت حکومت نظامی تهران به مردم برای تحویل اسحله های خود

کلنل کاظم خان سیاح فرمانده حکومت نظامی تهران به دستور سید ضیاء الدین طباطبایی ریاست وزراء با انتشار اعلانی (4) در پنج ماده(5) از عموم مردم تهران خواست اسلحه های خود را تا مدت ده روز به مأمورین نظمیه تحویل دهند. (6)

* اظهارات معاون وزارت خارجه انگلیس در خصوص وقایع اخیر ایران

پاسخ «هارموث» معاون وزارت خارجه انگلیس به سؤال مطبوعات انگلیس، درباره وقایع اخیر و تغییر حکومت در ایران، امروز در مطبوعات لندن از جمله «تایمز»)TIMES( و «بیرمنگام پست»)BIRMINGHAM POST( به چاپ رسید.

«بیرمنگام پست» در مطلبی با عنوان موقعیت بی طرفانه انگلستان، اظهارات «هارموث» را منتشر نمود. هارموث مدعی بود دولت انگلستان در عملیات قزاقان ایرانی دخالتی نداشته و هیچ مسئولیتی را هم در این خصوص به عهده نمی گیرد.

هارموث در اظهارات خود گفته بود کمک مالی دولت انگلستان به نیروهای قزاق نیز از ماه «می» 1920 قطع شده بوده است. هامورث تأکید داشت، انگلستان نسبت به این اقدام قزاق ها موضعی کاملا بی طرف اتخاذ کرده است! (7)

* دخالت انگلیس در کودتای سوم اسفند

«نرمن» وزیرمختار انگلیس در تهران، امروز در تلگرافی به کرزن اطلاع داد: تمام اتباع خارجی مقیم ایران تصور می کنند که انگلیس کودتای سوم اسفند را برنامه ریزی کرده به طوریکه، تکذیب های او نیز بی اثر(8) بوده است. (9)

[تصویر] عیسی خان فیض وزیر مالیه

ص: 23

[تصویر] بانک استقراضی

* تشکیل اولین جلسه دولت سید ضیاء الدین طباطبایی

اولین جلسه هیئت وزیران (1) در دولت سید ضیاء الدین طباطبایی امروز برگزار شد. در این جلسه مقرر شد شب ها از ساعت 9 بعد از ظهر حکومت نظامی برقرار و رفت وآمد در شهر ممنوع باشد. همچنین از آنجا که در چند روز گذشته ادارات پست و تلگراف و تلفن در تعقیب حکومت نظامی تعطیل بود، قرار شد از فردا، مطابق معمول، این ادارات کار خود را آغاز نمایند. (2)

* تعیین رئیس بانک استقراضی ایران

سید ضیاء الدین طباطبایی به موجب حکمی(3) الکساندر طومانیانس را به ریاست بانک استقراضی ایران منصوب کرد تا پس از واگذاری کامل این بانک به دولت ایران، وی ریاست این بانک را عهده دار شود. (4)

* تقاضای دریافت مراسلات توقیفی سفارت فرانسه

«هنری هوپنو» کاردار سفارت فرانسه در مراسله ای به سید ضیاء الدین طباطبایی به وی اطلاع داد، در بین مکتوباتی که از شاهزاده نصرت الدوله ضبط شده دو فقره مراسله موجود است که از پاریس برای وی ارسال شده و در زمان بازگشت هنگام مراجعت ایشان از فرانسه و توقیف وی این مراسلات نیز ضبط شده است که آن مراسلات متعلق به «ژنرال ژان کوکتو» و «فیلیپ برتولت» سفیر فرانسه و منشی وزارت خارجه فرانسه بوده است. «هوپنو»، با توجه به ضبط این مراسلات توسط دولت ایران رفع توقیف این مراسلات را خواستار گردید. (5) در روزهای بعد برای بازگرداندن این مراسلات پیگیری هایی صورت گرفت. (6)

* انتصاب حکمران های نظامی قزوین، سمنان، دامغان، قم و کاشان

از طرف ریاست وزرا، کلنل «منوچهر خان سپانلو» با اختیارات تامه به حکومت نظامی قزوین منصوب شد و حکومت های سمنان و دامغان و قم و کاشان نیز به اداره ژاندارمری و صاحب منصبانی که در آن نقاط بودند تفویض شد. (7)

* تعطیلی راه آهن بوشهر- برازجان

مطابق اعلام رسمی جنرال کنسولگری انگلیس در بوشهر، استفاده عمومی از خط راه آهن بوشهر- برازجان از امروز متوقف شد.

انگلیسی ها تدریجا در حال جمع آوری ادوات و آلات خط راه آهن مذکور بودند.(8)

* اعطای مدال به ژنرال دیکسن

احمد شاه قاجار طی حکمی به ژنرال «دیکسن» تبعه دولت انگلیس یک قطعه تمثال همایونی درجه دوم اعطا نمود.

وزارت امور خارجه مأمور امضا و رسانیدن این فرمان به «دیکسون» شد.(9)

* دستور عدم ممانعت از برگزاری مجلس ترحیم فضلعلی آقا مجتهد

ریاست وزرا به حکومت نظامی تهران دستور داد، برای برگزاری مجلس ترحیم میرزا فضلعلی آقا مجتهد تبریزی (10) که در مسجد شیخ عبد الحسین (مسجد ترکها) انعقاد خواهد یافت ممانعت ایجاد ننمایند. (11)

ص: 24

* درخواست اعزام تعدادی از نیروهای پلیس جنوب به تهران

سید ضیاء الدین طباطبایی، به فرمانده قشون جنوب در شیراز دستور داد یک ستون قشون (1)را به همراه توپ خانه به تهران اعزام نماید. (2)

ص: 25

چهارشنبه 12 اسفند 1299/ 2 مارس 1921/ 21 جمادی الثانی 1339

* پیشنهاد اشغال ایران

پس از اشغال تفلیس (1)، امروز «پاولسکی» کمیسر سیاسی ارتش یازدهم سرخ، با نوشتن نامه ای به مسکو خواستار اجرای عملیات مشابهی در ایران شد. وی معتقد بود، مقاومت بلوک ایران و انگلیس، با نخستین حملات نیروهای سرخ به آسانی درهم خواهد شکست. (2)

* کودتای سوم اسفند محصول یک توطئه

«جی. پی. چرچیل» (3))Churchil( در خصوص کودتا در یادداشتی برای درج در پرونده نوشت: قضیه کودتا ظاهرا نتیجه یک توطئه است. (4)

* کناره گیری مورخ الدوله از مسائل سیاسی

احمد علی سپهر (مورخ الدوله) در نامه ای به سید ضیاء الدین طباطبایی به وی قول داد در امور سیاسی مداخله نکرده، مراوده و معاشرت با افراد را ترک نماید و در خانه به تدوین و نشر زندگینامه شخصی سید ضیاء به زبان فارسی و فرانسه مشغول شود. «مورخ الدوله» سپس از سید ضیاء تقاضا کرد به ادارات قزاق خانه و نظمیه دستور دهد متعرض او و پدرش نشوند. (5)

* معرفی اعضای کابینه سید ضیاء به فرمانفرمایان ایالات و حکام ولایات

سید ضیاء الدین طباطبایی با ارسال متحد المآنی(6) به فرمانفرمایان ایالات و حکام ولایات به منظور معرفی اعضای کابینه، خود را به عنوان وزیر داخله، و آقایان میرزا محمود خان مدیر الملک، میرزا عیسی خان (فیض)، مسعود خان (کیهان)، میرزا علی محمد خان موقر الدوله، رضا قلی خان نیر الملک، میرزا نقی خان مشیر معظم، میرزا علی اصغر خان مؤدب الدوله، میرزا حسن خان عدل الملک و میرزا مصطفی خان منصور السلطنه را به ترتیب به عنوان وزیر امور خارجه، وزیر مالیه، وزیر جنگ، وزیر فواید عامه، وزیر معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، وزیر پست و تلگراف، وزیر صحیه، کفیل وزارت عدلیه معرفی نمود.(7)

* ضبط آرشیو شعب بانک استقراضی در خراسان، تبریز و اصفهان

سید ضیاء الدین طباطبایی در متحد المآنی خطاب به والیان خراسان، تبریز و اصفهان با بیان اینکه دولت ایران، بانک استقراضی روس را ضبط نموده و «الکساندر خان طومانیانس» نیز به ریاست آن منصوب شده است. از آنان خواست، بدون آنکه، متصدیان بانک روس آگاهی یابند با حضور کارگزار و امین مالیه هرچه سریعتر اسناد، دفاتر و آرشیو بانک را امضا و ضبط نمایند و صورت آن چه را ضبط می نمایند به امضای کارگزار و امین مالیه رسانده، فورا به تهران ارسال نمایند. (8)

* انتشار روزنامه ایران

امروز از بین کلیه روزنامه های مرکز که از صبح روز چهارم اسفند توقیف شده بودند، فقط به روزنامه ایران اجازه انتشار داده شد(9)

* دایر شدن وزارت خانه ها

امروز وزارت خانه ها که بعد از کودتا تعطیل شده بودند، دایر و وزرای جدید مشغول به کار شدند ولی در وزارت عدلیه، محاکم همچنان به حال تعطیل باقی بود.(10)

* تقاضای سید ضیا برای ارسال اسامی شهریه بگیران

سید ضیاء الدین طباطبایی ریاست وزرا طی فرمانی از خزانه کل کشور خواست، صورت کاملی از اسامی همه افرادی که از خزانه کل شهریه و حقوق دریافت می دارند با ذکر میزان شهریه دریافتی آنان را برای او ارسال نمایند. (11)

ص: 26

[تصویر] ژنرال وستداهل رئیس سوئدی اداره نظمیه ایران به اتفاق ابو القاسم ناصر الملک نایب السلطنه، قاسم والی (سردار همایون) و بیورلینگ رئیس کلانتری و جمعی از کارکنان و صاحب منصبان ایرانی و سوئدی اداره نظمیه

* تغییر ساعت منع عبورومرور در تهران

پس از وقوع کودتای سوم اسفندماه، از طرف حکومت نظامی تهران مقرر گردیده بود از ساعت 8 شب به بعد اشخاص بدون جواز عبور، حق خارج شدن از منزل را ندارند ولی از امروز ساعت منع عبورومرور افزایش یافت و ساعت شروع حکومت نظامی از ساعت 8 شب به ساعت 9 شب به بعد تغییر یافت. (1)

* مهروموم نمودن بانک استقراضی

«ابو القاسم فروهر» نماینده اداره محاکمات وزارت امور خارجه، عصر امروز به اتفاق «الکساندر خان طومانیانس» و شاهزاده «ابتهاج السلطان»، خزانه، آرشیو، صندوق و اطاق های متعلق به بانک استقراضی را با حضور مسئولین هریک از شعب مهروموم نمودند. (2)

* شروع به کار اداره پست و تلگراف و برقراری مخابرات تلفنی شهر تهران

امروز مخابرات تلگراف و ارسال بسته های پستی در اداره پست و تلگراف پذیرفته شد. بعد از چند روز مخابرات تلفنی هم در شهر تهران برقرار گردید. (3)

* پیشنهاد افزایش تعداد نظامیان سرحدی خراسان

قوام السلطنه والی خراسان در تلگرافی به وزارت داخله با بیان اینکه، جهت اطمینان خاطر عموم اهالی، لازم است قوای نظامی در سرحدات افزایش یابند، پیشنهاد کرد، هشتصد نفر پیاده و بیست نفر سوار برای این منظور در نظر گرفته شود.

وی در ادامه افزود، هزینه استخدام این عده چهل هزار تومان برآورد شده است. قوام السلطنه از وزارت داخله سؤال نمود که آیا امکان دارد برای تهیه این مبلغ از اهالی خراسان کمک گرفته شود؟ (4)

* اعدام اشرار گروه منصور در اصفهان

پس از اعدام دو تن از اشرار «دسته منصور»، که در اطراف کاشان شرارت و راهزنی می کردند، در روز شنبه گذشته در اصفهان، امروز نیز، دو نفر دیگر از آنان پس از بازجویی هایی که در کاشان و اصفهان از آنان به عمل آمده بود، در میدان شاه اصفهان به دار آویخته شدند. (5)

* تقاضای دولت روسیه جهت تشکیل کمیسیون در خصوص فیروزه و جزایر خلیج استرآباد

دولت روسیه اعلام کرد بر طبق فصل سوم عهدنامه مودت ایران و روسیه، تمایل دارد از سوی ایران برای تحویل گرفتن فیروزه و جزایر خلیج استرآباد کمیسیون هایی تشکیل شود. (6)

* اعطای لقب از سوی احمد شاه به شاهزاده جلیل الدوله

شاهزاده «جلیل الدوله» فرزند ارشد شاهزاده «سیف الدوله» از طرف احمد شاه ملقب به «سیف الدوله» گردید. (7)

* تقاضای اعطای نشان به بصیر الوزاره

والی آذربایجان از وزارت داخله تقاضا نمود، به پاس خدمات «بصیر الوزاره» به ایشان نشان دولتی اعطا شود. (8)

* تشکیل کمیسیون بلدیه تهران

امروز کمیسیون بلدیه مرکب از آقایان حکیم اعظم، میرزا

ص: 27

نصر اللّه خان، ایپکیان، معتمد الممالک، میرزا عبد اللّه خان (مختار الملک صبا)، مات، آلبرت، وستن (1)و تیگران (2) در وزارت داخله تشکیل شد. هدف از تشکیل این کمیسیون تهیه لوایح لازم برای اصلاحات در ساختار بلدیه بود. (3)

* ملاقات وزیرمختار انگلیس و رئیس نظمیه با رئیس الوزراء

پیش از ظهر امروز وزیرمختار انگلیس در دربار با رئیس الوزراء ملاقات و مذاکره کرد. رئیس الوزراء با ژنرال «وستداهل» (4)رئیس تشکیلات نظمیه (5)نیز ملاقات داشت.

* دعوت رضا خان برای جذب افراد داوطلب خدمت در قزاق خانه

امروز رضا خان، رئیس دیویزیون قزاق و فرمانده کل قوا، با انتشار اعلانی (6)در شهر تهران از اشخاص داوطلب واجد شرایط، جهت استخدام در قزاق خانه دعوت به همکاری کرد (7)

ص: 28

پنجشنبه 13 اسفند 1299/ 3 مارس 1921/ 22 جمادی الثانی 1339

* تصویب الغای قرارداد 1919 در هیئت دولت

هیئت دولت در جلسه امروز به اتفاق آرا معاهده مورخه نهم ماه اوت 1919 م، بین ایران و انگلستان را ملغی و به وزارت خارجه اعلام کرد که با تنظیم لایحه ای درباره الغای قرارداد مذکور مراتب را به سفارت انگلیس اعلام نماید. (1)

* حمایت «نرمن» از اقدامات سید ضیاء

«نرمن» وزیرمختار انگلیس در ایران که از حامیان و طرفداران اقدامات سید ضیاء علیه طبقه حاکمه بود، به لرد کرزن وزیر خارجه انگلیس چنین اظهار نمود که قدرت را جز با زور نمی توان از چنگ گروه کوچکی از افراد فاسد و بی کفایت یا هردو که تا به حال آن را در انحصار خود داشته اند و تقریبا کشور را به نابودی کشانده اند، درآورد. نرمن نیز تأیید کرد که حبس و تبعید تنها راه جلوگیری از دستیابی مجدد آنان به مقام های پیشین است. او حتی در این گزارش که برای کرزن ارسال نمود، خاطرنشان ساخت که بعضی از طبقه حاکمه قدیم از کودتا و نتایج آن به عنوان تنها راه نجات ایران از چنگال بلشویک ها استقبال می کنند. (2)

* تمایل وزارت خارجه انگلیس به حضور افسران انگلیسی در ایران

وزارت خارجه انگلیس که به حفظ افسران انگلیسی در شمال ایران تمایل داشت، به وزارت جنگ (3)انگلیس پیشنهاد داد، افسران انگلیسی مزبور به طور انفرادی و داوطلبانه وارد خدمت در ایران شوند که مسئولیتی متوجه دولت انگلیس نباشد. (4)

* موافقت دولت با استخدام مستشاران خارجی

امروز هیئت دولت با استخدام عده ای مستشار از کشورهای مختلف اروپا و آمریکا به شرح ذیل موافقت نمود:

1- یک نفر افسر عالی رتبه سوئدی که حداقل دارای درجه سرهنگی و بیست و چهار نفر صاحب منصب سوئدی که دارای درجات مختلف نظامی باشند، با نظر وزارت خانه های داخله و جنگ از کشور سوئد برای تشکیلات اداره ژاندارمری.

2- یک نفر مستشار عالی رتبه و ده نفر متخصص مالیه از انگلستان که متناسب با مشاغل مورد نظر با مشاوره وزارت مالیه در نظر گرفته شوند.

3- یک نفر مستشار عالی رتبه و ده نفر متخصص امور کشاورزی از آمریکا با موافقت وزارت خانه های مالیه و فلاحت و تجارت برای اصلاح امور کشاورزی و تقسیم اراضی خالصه.

4- یک نفر مستشار عالی رتبه و چهار نفر متخصص قضایی برای عدلیه با موافقت نظر وزارت عدلیه از فرانسه، همچنین مسئولیت استخدام مستشاران و متخصصین خارجی، به «میرزا حسین خان علاء» محول شد. وظیفه انتخاب مستشاران و عقد قرارداد با آنان نیز به عهده میرزا حسین خان علاء گذاشته شد. (5)

* اعزام نیروهای روس به پل خاتون

روس ها یکصد و پنجاه نفر از نیروهای خود را که اخیرا به ایران وارد کرده بودند به پل خاتون اعزام نمودند.(6)

* ضبط دارایی های تجارت خانه تومانیانس

مصوبه مهم دیگر در جلسه امروز در دولت ضبط دارایی تجارت خانه تومانیانس (7)اعم از منقول و غیرمنقول (در هرنقطه از کشور) در مقابل بدهی این تجارت خانه به دولت بود. (8)

* عدم پذیرش توصیه اشخاص از سوی وزیر جنگ

«مسعود کیهان» وزیر جنگ با انتشار بیانیه ای اعلام کرد: با توجه به این که، وزارت جنگ برای اصلاحات نظامی مجبور به اتخاذ تصمیمات اساسی است، از این به بعد هرگونه توصیه ای، درباره هرکس، به این وزارت خانه برسد، بدون پاسخ

ص: 29

خواهد ماند و ترتیب اثر داده نخواهد شد (1)

* مقایسه سید ضیاء و میرزا تقی خان امیرکبیر

«نرمن» در مقام معرفی سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزرای جدید ایران به «کرزن» وزیر خارجه انگلیس وی را نخستین کسی دانست که، جدا در صدد برآمده تا دست به اصلاحات بزند ... نخستین کسی است که، پس از میرزا تقی خان امیرکبیر در صدد تغییرهای جدی برآمده است. (2)

* تهیه بودجه دوایر دولتی

از سوی رئیس الوزراء به تمام وزارت خانه ها و دوایر دولتی دستور داده شد، هرچه زودتر بودجه های سال آینده خود را تهیه نموده و به هیئت دولت ارائه کنند. (3)

* مذاکره رضا خان با رئیس الوزراء

قبل از ظهر امروز رضا خان رئیس دیویزیون قزاق به حضور رئیس الوزراء رسید و مدتی با وی مذاکره و گزارش هایی را به او ارائه کرد. (4)

* تحویل عایدات تحدید و د خانیات به خزانه کل

امروز مبلغ بیست و شش هزار و پانصد تومان از بابت درآمدهای اداره تحدید و دو هزار و پانصد تومان از بابت درآمدهای اداره د خانیات به خزانه داری کل تحویل گردید. (5)

* معرفی دوایر و شعب وزارت فلاحت و تجارت به موقر الدوله

پیش از ظهر امروز «موقر الدوله» وزیر فلاحت و تجارت و فواید عامه به تمام دوایر و شعب این وزارت خانه سرکشی کرده، و افراد هریک از این دوایر به او معرفی شدند، به هریک از این کارکنان جهت بهبود امور اداری توصیه های لازم ارائه شد. (6)

* مجلس ترحیم میرزا فضلعلی مجتهد تبریزی

به مناسبت درگذشت مرحوم «میرزا فضلعلی مجتهد تبریزی» (7) امروز مجلس ترحیمی در مسجد شیخ عبد الحسین (مسجد ترک ها) برگزار گردید. (8)

* حمل پول از اصفهان به اراک

مبلغ پنجاه هزار تومان از بانک شاهنشاهی شعبه اصفهان به عراق (اراک) حمل گردید.

ص: 30

جمعه 14 اسفند 1299/ 4 مارس 1921/ 23 جمادی الثانی 1339

* مخابرات حضوری خوانین بختیاری

سردار محتشم، سردار فاتح (1) و امیر حسین خان (2) پسر سردار ظفر با حضور در تلگراف خانه اصفهان، با صمصام السلطنه، سردار ظفر(3)و امیر جنگ (4) در تهران مخابرات حضوری به عمل آوردند. آقایان در تهران از طرف مسئولین دولت به آقایان در اصفهان امیدواری داده و اظهار نمودند که سردار جنگ (5)و سردار اشجع به تهران اعزام شوند. این دستور مقامات دولتی به آقایان سردار جنگ و سردار اشجع که در نجف آباد اقامت داشتند ابلاغ شد. (6)

* سرپیچی اتباع فرانسوی از قانون منع فروش مشروبات الکلی

حکومت نظامی تهران با احضار چند نفر از اتباع فرانسوی از آنان تعهد گرفت، فروش مشروبات الکلی چه به مشتریان ایرانی و خارجی را متوقف نمایند و هرقدر از این گونه مشروبات دارند به اداره رسومات تحویل دهند. پس از این اقدام حکومت نظامی تهران، سفارت فرانسه در نامه ای به وزارت امور خارجه به اقدام حکومت نظامی تهران بدون اطلاع سفارت فرانسه اعتراض نمود و به اتباع خود نیز دستور داد از امضای اظهاریه ای که به این طریق به آنان داده شده است خودداری نمایند. (7)

* حمل پول از اصفهان به یزد

بانک شاهنشاهی شعبه اصفهان مبلغ پنج هزار تومان، توسط مکاری به یزد ارسال کرد.(8)

* تعطیلی عدلیه در اصفهان

پیرو تعطیل شدن وزارت عدلیه و صدور دستور تعطیلی و انحلال ادارات عدلیه، در سراسر کشور، امروز از سوی وزارت عدلیه به اداره عدلیه اصفهان دستور داده شد، باید تمام دوایر عدلیه در ولایات تعطیل شوند. ازاین رو، حکومت اصفهان جهت حفاظت از اسناد و مدارک موجود، تعدادی ژاندارم را به آنجا اعزام کرد.(9)

[تصویر] خسرو خان (سردار ظفر)

* تحویل گرفتن بانک استقراضی از روس ها

الکساندر طومانیانس(10)که طی حکمی از سوی سید

ص: 31

ضیاء الدین طباطبایی به ریاست بانک استقراضی منصوب شده بود با انتشار بیانیه ای خطاب به کارکنان این بانک، خود را به عنوان رئیس بانک معرفی و اعلام نمود، تحویل گرفتن دارایی و دفاتر و اموال منقول و غیرمنقول بانک از همین امروز آغاز خواهد شد. (1)

* انتصاب جدید در اداره وزارت امور خارجه

امروز «احتشام الوزاره» به ریاست اداره مرموزات وزارت امور خارجه منصوب گردید.(2)

ص: 32

شنبه 15 اسفند 1299/ 5 مارس 1921/ 24 جمادی الثانی 1339

* انحلال وزارت جنگ و تشکیل ساختار جدید

اولین اقدام مسعود کیهان در سمت وزارت، انحلال وزارت جنگ و تشکیل کمیسیونی برای بررسی ساختار جدید (1) این وزارت خانه بود. (2)

* انتصاب مدیرکل جدید وزارت امور خارجه

امروز «انتظام الملک» (3) از صاحب منصبان قدیمی وزارت امور خارجه به سمت مدیرکل آن وزارت خانه منصوب شد. (4)

* شیوع آبله در گلپایگان

به دنبال شیوع بیماری آبله در گلپایگان، حکومت گلپایگان از وزارت داخله تقاضا نمود(5)تا پزشک صحیه گلپایگان تا زمان برطرف شدن این مرض و آبله کوبی و معالجه بیماران در آن منطقه حضور داشته باشد. (6)

* ورود اردوی نظامیان به گنبد کاووس

امروز اردوی بزرگی مرکب از قزاق ها و ژاندارم های پیاده و سوار و نظامیان دیگر و سایر قوای دولتی برای سرکوبی اشرار ترکمن وارد گنبد کاووس شدند، تعداد آنان به اندازه ای بود که در ساختمان های دولتی و منازل شخصی و حتی مغازه ها استقرار یافتند. (7)

* امتناع اتباع خارجی از قانون منع فروش مشروبات الکلی

حکومت نظامی تهران در نامه ای به وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه اتباع خارجی برخلاف قانون عمومی که برای کلیه مشروب فروشان مقرر شده، همچنان به مشروب فروشی مشغول می باشند و چون تبعه خارجی هستند نمی توان با جدیت با آنان برخورد نمود، از وزارت امور خارجه درخواست نمود با کلیه سفارت خانه های کشورهای خارجی در ایران، درباره این موضوع مذاکرات لازم را به عمل آورند. (8)

* اخطار به خانواده مستشار الدوله

حکومت نظامی تهران به خانواده مستشار الدوله (9) اخطار کرد:

اگر از تاریخ 15 اسفند لغایت پنج روز، مستشار الدوله خود را به حکومت نظامی تهران تسلیم ننماید، (10) کلیه اموال منقول و غیرمنقول وی از سوی دولت ضبط خواهد شد. (11)

[تصویر] صادق صادق (مستشار الدوله)

ص: 33

* انتصاب کفیل خزانه داری کل

«عمید الملک» که مدتی در وزارت مالیه و خزانه داری، دارای مقام مهمی بود امروز به سمت کفالت خزانه داری کل منصوب شد. (1)

* موافقت دولت با پرداخت مبلغ یک هزار تومان به کارلیه بلژیکی

هیئت دولت با پرداخت مبلغ یک هزار تومان به بازماندگان موسیو «کارلیه بلژیکی» رئیس گمرک بندر لنگه که به دلیل بیماری در بوشهر فوت نموده بود، موافقت کرد. (2)

* درخواست وزارت فلاحت و تجارت برای آزادی دو تن از کارکنان این وزارت خانه

وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه برای آزادی دو نفر از کارکنان این وزارت خانه که به جای «مدبر الملک»(3)دستگیر شده بودند، برای سید ضیاء الدین طباطبائی، نامه ای ارسال نمود.

در این نامه خطاب به سید ضیاء تصریح شده است: پس از اینکه مأمورین حکومت نظامی موفق نمی شوند مدبر الملک را دستگیر نمایند، در عوض «اسد اللّه خان» و «محمد قلی خان» را (برادران او که از کارکنان وزارت فواید عامه بودند)، دستگیر می نمایند. وزارت فواید عامه که این کارمندان خود را بی تقصیر می دانست، با توجه به معوق ماندن کارهای مرجوعه به آنان درخواست آزادی آنها را نمود. (4)

ص: 34

یکشنبه 16 اسفند 1299/ 6 مارس 1921/ 25 جمادی الثانی 1339

* استعفای مصدق السلطنه

«مصدق السلطنه» والی ایالت فارس، استعفای (1) خود را از این سمت به احمد شاه اعلام کرد. وی در تلگراف خود پیش آمدهای محتمل الوقوع و کسالت مزاج را علت این امر برشمرد. (2)

* پیشنهاد آموزش اجباری و توسعه آموزش زنان

روزنامه ایران از ارائه طرحی از سوی وزارت معارف درباره آموزش اجباری و تأسیس دار العلم و توسعه تعلیمات ابتدایی برای زنان و ایجاد یک کتاب خانه بزرگ خبر داد که قرار بود به زودی جهت تصویب و اجرا به هیئت دولت ارائه شود. (3)

* ورود یکصد و پانزده نفر قزاق به ایوانکی

یکصد نفر قزاق پیاده و پانزده سوار با یک عراده توپ و شصت تیر، به سرکردگی «ایوب خان میرپنج» که در حال عزیمت به طرف سمنان بودند، امروز به «ایوانکی»(4)وارد شدند.(5)

* انتصاب ریاست کمیسیون اعانه مهاجرین گیلان

از آنجا که، کمیسیون اعانه مهاجرین (6)گیلان منحل شده و مهاجرین گیلان برای امرارمعاش و تعیین تکلیف خود معطل بودند، «اعتلاء الملک» (7)که قبلا عضو کمیسیون مزبور بود، به ریاست این کمیسیون معین گردید. (8)

* تلاش برای خریدن راه آهن بوشهر- برازجان

امروز بعد از ظهر، جلسه ای در خصوص خرید راه آهن بوشهر- برازجان از انگلیسی ها، در محل حکومت کل بنادر تشکیل شد. در این جلسه که به ریاست «مسعود السلطان» کفیل حکومت بنادر و با حضور آقایان، یمین الممالک کارگزار کل بنادر خلیج فارس و خوزستان، حاجی محمد باقر تاجر بهبهانی، میرزا حسن علی تاجر کازرونی، حاج محمد علی دهدشتی و ...

برگزار شد، همگی شرکت کنندگان پس از مذاکرات، وجود راه آهن بوشهر- برازجان را لازم دانسته و نتیجه این مذاکرات این شد که مسعود السلطان، و یمین الممالک برای نیل به این مقصود، با مقامات مربوطه مذاکره بنمایند.(9)

* تجمع مأمورین امنیه در شاهرود

مأمورین امنیه راه در شاهرود که پنج ماه حقوق دریافت نکرده بودند، فعالیت های خود را تعطیل کرده و برای مطالبه حقوق خود اجتماع نمودند. (10)

* مذاکره درباره تشکیلات وزارت عدلیه در هیئت دولت

در جلسه فوق العاده امروز هیئت دولت، راجع به تشکیلات وزارت عدلیه بحث و گفتگو شد و اصلاحاتی در آن صورت گرفت و مقرر شد این لایحه در جلسه بعدی هیئت دولت به تصویب رسیده و برای احمد شاه ارسال شود. (11)

* جنگ بین گرجستان و آذربایجان

«منشور الملک» امروز در گزارشی به وزارت امور خارجه اظهار داشت: زمانی که نماینده رسمی دولت گرجستان راجع به اعزام مأمور رسمی به دربار ایران صحبت نموده و تقاضای اجازه خرید آذوقه از ایران کرده بود، روابط گرجستان و آذربایجان مطلوب و بین طرفین صلح حاکم بود، اما اکنون بین گرجستان و آذربایجان قفقاز جنگ سختی درگرفته و دولت آذربایجان قفقاز، همه نمایندگان رسمی گرجستان را دستگیر و زندانی نموده است، بنابراین، موضوع خرید آذوقه از ایران به کلی منتفی شده است. (12)

* فراخوان استخدام نظمیه

اداره نظمیه تهران که به تصویب هیئت دولت، قصد ایجاد

ص: 35

گارد شهری را داشت، امروز با انتشار اعلانی، از افراد داوطلب دعوت به همکاری کرد. در این اعلان قید شده بود به افراد داوطلب بعد از طی دوره آموزشی سه ماهه، هرماه بیست تومان حقوق پرداخت خواهد شد. (1)

* آزاد شدن مشار الدوله

پیرو دستورات شفاهی رئیس الوزراء به حکومت نظامی تهران در خصوص آزادی «مشار الدوله»، (2) امروز ریاست وزراء در مراسله ای از حکمران نظامی تهران خواست تا «مشار الدوله» را از توقیف خارج نموده و برای ملاقات و مذاکره به هیئت وزراء بفرستد. (3)

[تصویر] مشار الدوله

ص: 36

دوشنبه 17 اسفند 1299/ 7 مارس 1921/ 26 جمادی الثانی 1339

* انتصاب معاضد السلطنه به حکومت گیلان

وزارت امور خارجه با ارسال تلگرافی به «منشور الملک» در آستارا اعلام کرد که «معاضد السلطنه» (1) به حکومت گیلان منصوب شده و به زودی به محل مأموریت خود اعزام خواهد شد. (2)

* انتصاب مدیرکل وزارت معارف

به دستور رئیس الوزراء میرزا عبد المجید خان آهی 3 به سمت مدیرکل وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه منصوب گردید. (3)

* منع تعرض به سعد الملک و معدل الممالک شیرازی

سید ضیاء الدین طباطبائی به حکومت نظامی تهران دستور داد سعد الملک و معدل الممالک شیرازی از هرنوع تعرض مصون هستند و مأمورین نظامی متعرض ایشان نشوند. (4)

* هماهنگی کاردار سفارت آمریکا در ایران با همتایان انگلیسی اش

وزارت خارجه آمریکا به «گدس» (5))Geddes( اطلاع داد کاردار سفارت آمریکا در تهران در مسائل نفتی در هماهنگی کامل با همکاران انگلیسی اش کار می کند. (6)

* تأکید وزیر داخله بر تقویت قوای نظامی

وزیر داخله در تلگرافی به حکومت کل بنادر و جزایر خلیج فارس خاطرنشان کرد، یک سلسله اراجیف و شایعات بی اساس در ولایات منتشر می شود و برخی اوضاع مرکز را که در ن هایت امنیت به سر می برد به اشکال مختلف نقل و تعبیر می کنند. بنابراین، لازم است، عموم اهالی آگاه شوند که وضعیت نه تنها مساعد و امنیت کامل برقرار است، بلکه اصلاحات وطنی و اجتماعی شروع شده و رئیس دولت، وی را مأمور ساخته است تا به اطلاع همه مردم برساند که روز اصلاحات فرارسیده و دولت تمام تلاش و وقت خود را مصروف تقویت قوای انتظامی کرده تا مساکین ولایات نعمت امنیت را به معنی حقیقی آن درک نمایند. (7)

[تصویر] عبد المجید آهی در زمان تحصیل در روسیه

ص: 37

ص: 38

سه شنبه 18 اسفند 1299/ 8 مارس 1921/ 27 جمادی الثانی 1339

* اعلام الغای قرارداد 1919

وزارت امور خارجه طی مراسله ای به سفارت انگلستان، لغو قرارداد 1919 بین ایران و انگلستان را رسما از سوی دولت ایران به دولت انگلستان اعلام کرد. (1)

* تحقیقات برای یافتن عوامل قطع سیم تلگراف در ساری

در پی قطع سیم تلگراف شهرستان ساری به اشرف (2)، کارگزاری مازندران تحقیقات خود را در خصوص یافتن فرد یا افرادی که مبادرت به این اقدام کرده بودند، آغاز کرد.(3)

* استقرار نظامیان در پست های سرحدی

در چند روز گذشته یکصد و پنجاه نفر از نیروهای دولتی و امروز نیز پنجاه نفر دیگر، از سرخس جهت استقرار در پست های سرحدی «شیرتپه» (4)، «پل خاتون» (5) و «آق رباط» به این مناطق اعزام شدند، روس ها نیز به تعداد مأموران سرحدی خود افزوده بودند. (6)

* تشکیل کمیسیون برای تحویل گرفتن جزایر خلیج استرآباد

سید ضیاء الدین طباطبایی ریاست وزراء به والی ایالت خراسان و استرآباد اظهار داشت: چون براساس ماده سوم عهدنامه مودت ایران و روسیه بایستی کمیسیونی از سوی دولت ایران برای تحویل گرفتن منطقه فیروزه و جزایر خلیج استرآباد تعیین شود، لازم است نسبت به معرفی افرادی که صلاحیت عضویت در این کمیسیون را داشته باشند، اقدام نماید. (7)

* رضا خان عامل کودتا

نشریه «کرسپندانس دورین»)CORRESPONDANCE DORIENT( چاپ پاریس در شماره امروز خود با معرفی رضا خان به عنوان [تصویر] رضا خان

ص: 39

عامل کودتای 21 فوریه 1921 به نقل از وی نوشت: حکومت جدیدی تحت اختیارات احمد شاه تشکیل خواهد شد و خود او [رضا خان] فرماندهی قوای نظامی را به عهده گرفته است. (1)

* تهیه آمار کودکان تهران

چون صورت اسامی کودکان تهران برای آموزش اجباری لازم بود، وزارت معارف از وزارت داخله تقاضا نمود براساس دفاتر سجل احوال کلیه مناطق تهران، صورت مذکور تهیه و ارائه گردد (2)

* مخابرات حضوری سید ضیا با شاهزاده نادر میرزا

«شاهزاده نادر میرزا» (3) نماینده ایران در عشق آباد که از ترکستان به کشور بازگشته بود، امروز در تلگراف خانه لطف آباد مدتی با رئیس الوزراء مشغول مخابرات حضوری بود و اقدامات خود را به اطلاع وی رساند. (4)

* آزاد شدن عماد السلطنه به دستور سید ضیاء

ریاست وزرا به حکومت نظامی تهران دستور داد، عماد السلطنه را که یکی از دستگیرشدگان در جریان کودتا بود، آزاد نمایند. عماد السلطنه (5) وثیقه ای معتبر ارائه کرد تا هر مبلغی که به دولت بدهی دارد، فورا پرداخت نماید. ازاین رو، دستور آزادی او صادر شد. (6) روزشمار تاریخ معاصر ایران ج 1 39 * صدور مجوز برای مجله عالم نسوان ..... ص : 39

* صدور مجوز برای مجله عالم نسوان

سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزراء در نامه ای به حکومت نظامی تهران اظهار داشت: مدرسه دخترانه آمریکایی تقاضای چاپ و انتشار مجله عالم نسوان (7)را نموده و چون این مجله دارای گرایش و مطالب سیاسی نخواهد بود، برای آن مجوز (8) نشر صادر شود. (9)

* ورود یک کشتی حامل نفت به بندر آستارا

یک فروند کشتی حامل سی هزار پوط (10) نفت به بندر آستارای ایران وارد شده و تخلیه محمولات خود را برای مبادله آغاز نمود. (11)

ص: 40

چهارشنبه 19 اسفند 1299/ 9 مارس 1921/ 28 جمادی الثانی 1339

* انحلال اداره بلدیه

به دستور سید ضیاء الدین طباطبائی اداره بلدیه تهران منحل گردید.

مقرر شد، پس از اعلام نتیجه اقدامات کمیسیون اصلاحات بلدیه، این اداره مجددا فعالیت خود را از سر بگیرد. (1)

* بازشدن پرونده های لیانازوف

امروز قبل از ظهر پرونده های ممهور متعلق به مارتین لیانازوف (2) در حضور محمد خان فهیمی نماینده وزارت خارجه ایران، در سفارت شوروی (3) در تهران باز شد و اسنادی که متعلق به دولت ایران بود، ضبط و مهر و لاک شد تا به وزارت امور خارجه تحویل داده شود. (4)

* تلاش حکومت نظامی تهران برای کاهش قیمت ارزاق

بنا به دستور رئیس الوزراء، امروز، کلنل کاظم خان سیاح، حاکم نظامی تهران، کلیه رؤسای اصناف را به اداره حکومتی احضار نمود.

وی مدتی درباره کاهش قیمت (5) کلیه ارزاق با آنان مذاکره نمود. (6)

* تقاضای یک آمریکایی برای تصدی کنسول افتخاری ایران

ک. ج. آستین از اتباع آمریکایی، طی مکاتبه ای با وزارت امور خارجه ایران، خواستار آن شد، تا وی به عنوان ژنرال کنسول افتخاری (7) ایران در مکزیک یا لس آنجلس منصوب شود. (8)

* تقاضای عفو سالار ارفع

با وجود مذاکره سردار ظفر بختیاری با سید ضیاء الدین طباطبائی در خصوص عفو سالار ارفع و مذاکره سردار ظفر با رضا خان که در این باره قول مساعد به او داده بود، امروز از سوی حکومت نظامی تهران با ارسال نامه ای به خانواده و کسان سالار ارفع اخطار داده شد:

چنانچه وی، تا پنج روز پس از صدور این اخطاریه خود را به حکومت نظامی تهران تسلیم ننماید تمام اموال و دارائی های او اعم از منقول و غیرمنقول ضبط خواهد شد. (9)

* عزیمت کلنل فریزر به تهران

کلنل فریزر فرمانده پلیس جنوب در شیراز که دیروز به اصفهان آمده بود، امروز به سمت تهران حرکت کرد. (10)

[تصویر] کلنل کاظم خان

ص: 41

[تصویر] بلدیه (شهرداری) تهران- میدان توپ خانه

* ورود اقبال نظام سوادکوهی به بارفروش و اقدامات وی علیه دولت

امروز اقبال نظام سوادکوهی وارد بارفروش شد. وی حامل دستور هایی از ساری برای اجرای تعطیل عمومی و بسیج افکار عمومی علیه دولت جدید بود. حکمران و رئیس نظمیه نیز که سوادکوهی بودند با وی همراهی می کردند.

رکن الوزاره که از قطع سیم تلگراف و تصرف تلگراف خانه توسط این گروه بیم داشت، از تهران تقاضا کرد برای جلوگیری از عملیات این گروه، فورا اقدامات لازم صورت گیرد. (1)

* جشن و چراغانی در آستارا

به مناسبت صدور بیانیه رسمی مبنی بر الغای قرارداد 1919، اهالی شهر آستارا سه شب چراغانی کرده بودند. امروز نیز، مجلس جشن بزرگی در مقابل اداره نظمیه برگزار شد. در این مراسم یک دسته موزیک هم از آستارای روسیه دعوت شده بودند (2)

* جلوگیری از خروج زنان از کشور

گزارش های متعدد از محمره، (3) بصره و سایر نقاط بین النهرین به وزارت امور خارجه می رسید، مبنی بر اینکه عده ای افراد مجهول الهویه، برخی زنان و دختران ایرانی را برای اعمال شنیع و فساد به بین النهرین می برند.

وزارت امور خارجه در پی دریافت این گزارش ها امروز به کارگزاری کل بنادر جنوب دستور داد، از خروج این قبیل افراد و صدور تذکره برای آنان جلوگیری به عمل آورند. (4)

مشابه این دستور به کارگزاری کرمانشاهان نیز داده شد. (5)

* انتقال حفظ الصحه به وزارت صحیه

بنا به دستور رئیس الوزراء مقرر شد مجلس حفظ الصحه دولتی و اداره حفظ الصحه از وزارت داخله به وزارت صحیه منتقل شود. (6)

* جاری شدن سیل در اسدآباد

چند روز بارندگی مداوم در اسدآباد همدان باعث جاری شدن سیل در این منطقه گردید که باعث خرابی تلگراف خانه و چند مغازه شد. البته این سیل تلفات جانی نداشت. (7)

* انتصاب ریاست اداره معارف

دکتر احمد خان عماد الملک به سمت ریاست اداره معارف منصوب گردید. (8)

ص: 42

ص: 43

پنجشنبه 20 اسفند 1299/ 10 مارس 1921/ 29 جمادی الثانی 1339

* اعلام زمان مراجعت نظامیان انگلیسی از شمال غرب ایران

خبرگزاری «رویتر» (1))Reuter( از زمان بازگشت نظامیان انگلیسی از ایران خبر داد و افزود ترتیب بازگشت قشون انگلیسی از شمال غرب ایران طوری برنامه ریزی شده است که به مجرد پاک شدن جاده ها و معابر از برف و قابل عبور بودن راه ها برای حرکت نظامیان، عقب نشینی آغاز گردد (2).

* اعزام سیصد سوار از سیستان به مسقط

از سه روز قبل کنسولگری انگلیس در سیستان از طریق سردار خداداد خان، سیصد نفر سوار از اهالی سیستان را در ازای پرداخت مبلغ ماهانه چهارده تومان حقوق به خدمت گرفتند. این سواران پس از مسلح شدن، فورا به مسقط (3) اعزام شدند. کنسولگری انگلیس در صدد بود سیصد نفر سوار دیگر را نیز به خدمت گرفته و به مسقط اعزام نماید. (4)

* تقاضای افزایش نیروهای پلیس کرمان

چون تعداد افراد نظمیه کرمان برای برقراری امنیت شهر کرمان به اندازه کافی نبود، ایالت کرمان از وزارت داخله خواست، تعداد افراد نظمیه کرمان افزایش یابد. (5)

* انتصاب ریاست رژیمان ژاندارمری اصفهان

به پیشنهاد اداره ژاندارمری و تصویب وزارت داخله، کلنل علی خان از صاحب منصبان ژاندارمری، به سمت ریاست رژیمان نمره 6 اصفهان منصوب شد. (6)

* انتصاب پیشکار مالیه خراسان

«دبوا»(7)کفیل مالیه خراسان، به پیشنهاد وزارت مالیه و تصویب رئیس الوزراء، به سمت پیشکاری مالیه خراسان انتخاب گردید. (8)

* آزادی عبد الرحیم خلخالی

از طرف حکومت نظامی تهران به سید عبد الرحیم خلخالی اخطار شده بود، در مدت پنج روز خود را تسلیم اداره حکومت نظامی نماید. بر این اساس، عبد الرحیم خلخالی (9) امروز به نزد رئیس الوزراء رفت و متعهد گردید، در آینده متشبث به هیچ اقدام و عملیاتی علیه دولت نشود و در برخی از جریان های سیاسی وارد نشود. سید ضیاء الدین طباطبایی نیز حکم آزادی و عدم تعرض به وی را صادر کرد. (10)

[تصویر] عبد الرحیم خلخالی

ص: 44

* تصویب نظامنامه تشکیلات وزارت مالیه

نظامنامه جدید تشکیلات وزارت مالیه در جلسه امروز هیئت دولت تصویب شد. (1)

* شکایت تجار بندر لنگه از مدیر گمرک

مدیر گمرک بندر لنگه که به دستور مرکز کالاهای قاچاق را از تجار و اهالی گمرک بندر لنگه ضبط می کرد. اعلام نموده بود، کسی بدون مجوز حق خروج از بندر را به وسیله کشتی ندارد و افرادی هم که به بندر وارد می شدند مورد تفتیش قرار می گرفتند. ازاین رو، تجار لنگه علاوه بر شکایاتی که از مدیر گمرک بندر لنگه به مرکز کرده بودند، تلگراف هایی را نیز، به هندوستان و کراچی مخابره نمودند، که کالاهای متعلق به آنان به بندر لنگه فرستاده نشود. همچنین کالاهای خود را از لنگه به بندر «دبی» منتقل می کردند. (2)

* انتصاب پیشکار مالیه فارس

میرزا حبیب اللّه خان علی آبادی از کارکنان وزارت مالیه به دستور رئیس الوزراء به سمت پیشکاری مالیه فارس انتخاب گردید. (3)

[تصویر] ژولیوس رویتر

ص: 45

جمعه 21 اسفند 1299/ 11 مارس 1921/ 1 رجب 1339

* تحویل تلگراف خانه های خوزستان به دولت ایران

امروز رئیس اداره تلگراف خانه خوزستان با «کاپیتان پیلونیس» کنسول انگلیس در اهواز ملاقات و درباره تلگراف خانه های شوشتر، دزفول و محمره مذاکره نمودند. در این مذاکره عنوان شد بنا به پیشنهادی که قبلا سفارت انگلیس به دولت ایران داده و صورتش نیز در کنسولگری اهواز موجود است، هرگاه مأمورین تلگراف ایران در نقاط سه گانه فوق الذکر حاضر شوند، مأمورین سیاسی انگلیس تلگراف خانه های مزبور را به آنان تسلیم خواهند کرد ولی تا زمانیکه، نیروهای انگلیسی در ناصری (اهواز)، مستقر باشند، از طرف مأمورین سیاسی انگلیس یک نفر تلگرافچی، در محمره و یک نفر در ناصری حضور داشته باشد تا چند ساعت در شبانه روز خدمات سیاسی را انجام دهد ولی چون از طرف دولت ایران جوابی به سفارت انگلیس داده نشده، این موضوع، کما فی السابق باقی مانده.

کاپیتان پیلونیس مصمم بود، پیشنهاد سفارت را به اداره سیاسی بغداد و به سفارت انگلیس در تهران متذکر شوند و کسب تکلیف نمایند. (1)

* ایجاد پنج شعبه در وزارت جنگ

امروز مسعود خان وزیر جنگ پیشنهادی مبنی بر تقسیم وزارت جنگ به پنج شعبه، به هیئت دولت ارائه کرد. (2)

* ضبط اموال بانک روس در خراسان

به دستور والی خراسان هیئتی متشکل از «دبوا»، «معاضد الملک» (3) و «سالار حشمت»، مأمور ضبط اموال بانک استقراضی روس در خراسان شدند. در این ماجرا دفتر بانک و یک خانه مسکونی واقع در خارج شهر مشهد، توقیف شد. به جز پول های «بولاتف»)Boulatoff( تنها پول موجود در بانک معادل یک هزار و پانصد تومان بود و چون «راستونویچ»)M .Rustonovich( مدعی بود که این پول از اموال شخصی اوست، این مبلغ نیز به او تحویل داده شد. (4)

* ضبط باغ هشت بهشت اصفهان از سوی دولت

بنا به دستور صادره از تهران، حکومت اصفهان موظف شد باغ هشت بهشت را که از جمله باغ های دولتی بوده، و مدتی در تصرف بانوی عظمی (5) و پسر او سردار اعظم بود، توسط اداره مالیه ضبط نماید. به ژاندارمری اصفهان هم دستور داده شد که پس از ضبط این مکان اداره ژاندارمری را به آنجا منتقل نماید. (6) ازاین رو، امروز از طرف اداره ژاندارمری به آن باغ رفته و آنجا را تصرف نمودند. (7)

* تحصن کارمندان حکومت و پلیس نظمیه آستارا

کارکنان حکومت و پلیس نظمیه آستارا که چند ماه بود حقوقی دریافت نکرده بودند، امروز در تلگراف خانه متحصن شده و با ارسال تلگرافاتی به ریاست دولت و والی آذربایجان، خواستار توجه به وضعیتشان شدند و اظهار داشتند تا پاسخ مساعد دریافت نکنند از تلگراف خانه خارج نخواهند شد. (8)

* دستگیری و توقیف عبد اللّه خان چهاردولی

عبد اللّه خان چهاردولی که از اشرار معروف افشار و اسفندآباد (9)بود، توسط قوای ژاندارمری دستگیر شده و در کرمانشاه در توقیف به سر می برد. چون عمده شرارت او در منطقه کردستان صورت گرفته بود، حکمران کرمانشاه تقاضا نمود که عبد اللّه خان چهاردولی را برای مجازات به کردستان اعزام نمایند. (10)

* صدور حکم آزادی سالار ارفع

امروز حکم آزادی سالار ارفع صادر شد و پس از آن به مأمورین نظامی شهر تهران تأکید شد که از این پس به وی کاری نداشته باشند. (11)

ص: 46

[تصویر] سفارت انگلستان در تهران

ص: 47

شنبه 22 اسفند 1299/ 12 مارس 1921/ 2 رجب 1339

* انتصاب رضا خان به حکومت سوادکوه و فیروزکوه

سید ضیاء الدین طباطبایی با توجه به لزوم استقرار نظم در مناطق سوادکوه (1)و فیروزکوه (2)، حکومت این دو محل را به رضا خان، فرمانده دیویزیون قزاق واگذار کرد. (3)

* تصویب پرداخت حقوق کارمندان دولت

امروز در هیئت دولت تصویب شد، حقوق ماه های دی و بهمن کارمندان دولت پرداخت شود، و حقوق اسفندماه فقط به کارکنان و کارمندانی که از خدمت منفصل می شوند، پرداخت شود. البته کارکنان وزارت پست و تلگراف از این مصوبه مستثنی شدند. (4)

* انتصاب حکومت سمنان و دامغان

بنا به پیشنهاد وزارت داخله و تصویب رئیس الوزراء، عباسقلی خان، امیر تومان قزاق خانه به حکومت سمنان و دامغان منصوب شد. (5)

* تشکیل محاکم موقتی عدلیه

برای رسیدگی به پرونده هایی که از چند سال قبل در وزارت عدلیه مانده و هنوز خاتمه نیافته بود، در جلسه امروز هیئت دولت، قانونی موقتی در هشت ماده به تصویب رسید که تا زمانی که تشکیلات جدید عدلیه تنظیم گردد، برای رسیدگی به پرونده های عقب افتاده و ناتمام، محاکم موقتی عدلیه تشکیل گردند و مقرر شد کمیسیونی (6)به ریاست منصور السلطنه (7) برای بررسی و تدوین قوانین عدلیه تشکیل شود که پس از بررسی قوانین مزبور، آن را به دولت تقدیم نماید. (8)

* ملاقات عمید الملک با یمین الملک در زندان

امروز عمید الملک با مجوز رئیس الوزراء توانست با یمین الملک که در توقیف به سر می برد، ملاقات نماید. (9)

* منع تعرض به ناظم التجار کرمانی

امروز رئیس الوزراء به حکومت نظامی تهران دستور داد از آنجا که ناظم التجار کرمانی تحت نظر مأمورین نظامی است و متعهد شده است در برخی از جریان های سیاسی وارد نشود و طبق مقررات حکومت نظامی رفتار نماید، به مأمورین نظامی دستور داده شود از توقیف ناظم التجار کرمانی منصرف و متعرض وی نشوند. (10)

[تصویر] منصور السلطنه

ص: 48

[تصویر] سید ضیاء الدین طباطبائی

* تقاضای دولت ایران از وزیرمختار جدید شوروی برای تغییر حرکت مسیر خود به تهران

نادر میرزا نماینده ایران در عشق آباد، طی تلگرافی به آستارا، از ورود وزیرمختار جدید شوروی و همراهانش به عشق آباد خبر داد و افزود: آنها راجع به مسیر عزیمت خود به تهران از دولت ایران سؤال نموده اند. از آن جا که، وزیرمختار جدید از طریق خراسان به واسطه نامساعد بودن راه و ریزش برف فراوان و نبودن وسائل حمل ونقل، با مشکل همراه بود و با توجه به اینکه انگلیسی ها اعلام کرده بودند خروج نظامیان خود را در ماه آوریل آغاز خواهند کرد؛ دولت ایران اعلام کرد:

برای رفاه وزیرمختار جدید ترجیح می دهد، او ابتدا به انزلی رفته و مقدمات انحلال جمهوری گیلان و بازگشت نظامیان روسیه را فراهم نموده و سپس به طرف تهران عزیمت نماید. (1)

ص: 49

یکشنبه 23 اسفند 1299/ 13 مارس 1921/ 3 رجب 1339

* اعتراض سواران سرحدی دره جز به عدم دریافت حقوق

سواران مستحفظ (1) سرحدی منطقه «دره جز (2)» به دلیل دریافت نکردن حقوق معوقه خود قصد استعفا داشتند، ولی حکومت دره جز با وعده پرداخت حقوق، آنان را از قصد خود منصرف ساخت.(3)

* استنکاف وزیر معارف از پرداخت حقوق گمرکی

نصیر الدوله (4) وزیر معارف در سیزده خردادماه گذشته، اتومبیلی از خارج به کشور وارد کرده بود ولی از پرداخت حقوق گمرکی آن استنکاف می ورزید. ازاین رو، وزارت مالیه طی نامه ای از وی خواست جهت پرداخت حقوق گمرکی اتومبیل خود به اداره گمرک اقدام نماید.(5)

* ملاقات و مذاکره صمصام السلطنه با رئیس الوزراء

امروز بعد از ظهر صمصام السلطنه به دربار رفت و با سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزراء ملاقات و مذاکره کرد (6)

* مذاکره امیرنظام با رئیس الوزراء

امروز پیش از ظهر، امیرنظام به دربار رفت و مدتی با رئیس الوزراء مذاکره کرد. (7)

* آزاد شدن سید جلال و یمین الملک

به دستور رئیس الوزراء، سید جلال و یمین الملک که در توقیف به سر می بردند، آزاد گردیدند. (8)

* آزادی نصرت الملک، شیخ العراقین زاده و سید علی قمی

حکومت نظامی تهران به اداره نظمیه دستور داد آقایان نصرت الملک، شیخ العراقین زاده و سید علی قمی را آزاد نموده و مقرر کند تا مأمورین متعرض آنها نشوند. (9)

ص: 50

دوشنبه 24 اسفند 1299/ 14 مارس 1921/ 4 رجب 1339

* مذاکره رئیس الوزراء با شاهزاده نصرت السلطنه

شاهزاده نصرت السلطنه (1) به دربار رفت و مدتی با سید ضیاء الدین طباطبایی مذاکره کرد. 2(2)

* ملاقات رئیس الوزراء با وزیرمختار آمریکا

امروز سید ضیاء الدین طباطبایی در محل سفارت خانه آمریکا، با کالدول (3) وزیرمختار آن کشور، نزدیک به دو ساعت مذاکره کرد. (4)

* شروع به کار محاکم موقتی

به دنبال تصویب هیئت دولت مبنی بر تشکیل محاکم موقتی عدلیه جهت رسیدگی به انبوه دعاوی که از گذشته مانده و معرفی اعضای این محاکم (5) در بیست و دوم اسفندماه، امروز عدلیه بازگشایی و محاکم کار خود را آغاز کردند.(6)

* ملاقات و مذاکره وزیرمختار انگلیس با رئیس الوزراء.

دیروز و امروز سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزراء با حضور در سفارت خانه انگلیس با نرمن وزیرمختار انگلیس ملاقات و مذاکره کرد. (7)

ص: 51

سه شنبه 25 اسفند 1299/ 15 مارس 1921/ 5 رجب 1339

* تلاش برخی برای بدست آوردن مقام های دولتی

مسعود خان (مسعود کیهان) وزیر جنگ، با انتشار اعلانی خطاب به مردم با اشاره به این که، برخی از افراد به وی مراجعه می کنند تا از طریق او مشاغل غیرنظامی از قبیل حکومت، ریاست مالیه و غیره را بدست آورند؛ ضمن نابجا خواندن توقع این عده تصریح کرد: وزیر جنگ نمی تواند افراد غیرنظامی را به مسئولین کشوری معرفی نماید. این افراد باید به رؤسای دوایر کشوری مراجعه نمایند. (1)

* انتصاب حکومت شاهرود و بسطام

به پیشنهاد وزارت داخله و تصویب رئیس الوزراء عباس خان، سرتیپ قزاق خانه به سمت حکومت شاهرود و بسطام منصوب گردید. (2)

* برچیده شدن خطوط راه آهن بوشهر- برازجان

رفت وآمد عمومی در راه آهن بوشهر- برازجان پایان یافت، قرار بود تا خردادماه 1300، انگلیسی ها کلیه خطوط راه آهن را برچیده و به وسیله کشتی به هند ارسال کنند. (3)

* حذف هزینه قهوه و چای از بودجه کشور

براساس مصوبه هیئت دولت مقرر گردید: از اول فروردین 1300 شمسی در تمام دوایر کشوری و لشکری در تهران و سایر ولایات، صرف چای و قهوه به هزینه دولت قطع شود تا تحت این عنوان هزینه ای بر بودجه کشور تحمیل نشود. (4)

* مهمترین مصوبات امروز دولت

براساس مصوبه امروز هیئت دولت مقرر شد، محاکمات اتباع روس و آذربایجان و گرجستان و ارمنستان و به طور کلی تمام دول مجزا شده از روسیه و محاکمات اتباع عثمانی و همچنین تمام محاکمات اهالی بین النهرین و شامات و به طور کلی تمام نقاطی که جزء امپراتوری عثمانی بوده است، بایستی به عدلیه ارجاع داده شود. از دیگر مصوبات امروز این بود که به دلیل مخارج بالا و نداشتن درآمد و ضرورت برخی مخارج غیرقابل تأخیر، هیئت دولت به اتفاق آراء تصمیم گرفتند، به اعتبار عایدات سه ساله 1921، 1922 و 1923 م، نفت جنوب، سهام خزانه داری انتشار یابد و تهیه مقدمات این کار نیز به وزیر مالیه محول شد. درباره راه آهن برازجان نیز، نظر به منافعی که حفظ و ادامه این خطآهن برای تجارت جنوب کشور داشت، دولت با خرید آن موافقت کرد و به وزیر فواید عامه و تجارت اختیار داده شد به قیمت مناسب عادلانه ای که مقدور باشد با سفارت انگلیس داخل مذاکره شوند و خریداری نمایند. (5)

* منع تعرض به ممتاز الدوله

رئیس الوزراء در فرمانی به حکومت نظامی تهران دستور داد قزاق هایی که به منظور دستگیری ممتاز الدوله (6)به منزل وی رفته اند بازگردانده شوند و کسی متعرض وی نگردد. (7)

* ممنوعیت ورود و فروش مشروبات الکلی به ایران

براساس مصوبه امروز (8) هیئت وزیران ورود کلیه مشروبات الکلی از خارج به ایران اکیدا ممنوع گردید. به دستور رئیس الوزراء مشروبات الکلی برای کلیه طبقات ممنوع شد. (9)همچنین دستور داده شد که کلیه دکان های مشروب فروشی نیز تعطیل شوند. (10)

* تحویل میرزا یانس به نظمیه

میرزا یانس رئیس هیئت ارامنه، که بعد از کودتا دستگیر شده بود، به دستور رئیس الوزراء از سوی حکومت نظامی تهران به اداره نظمیه تحویل داده شد. همچنین حکومت نظامی تهران درخواست نمود، پرونده میرزا یانس به اداره حکومتی ارسال

ص: 52

شود. (1)

* ایجاد محکمه جنحه و جنایت

برای رسیدگی به امور قضایی جنحه و جنایت، محکمه ای با همین نام در وزارت عدلیه به ریاست میرزا شفیع جهانشاهی (2) افتتاح گردید. (3)

* انتصاب ریاست اداره معارف

دکتر احمد خان عماد الملک به سمت ریاست اداره معارف منصوب گردید. (4)

[تصویر] میرزا شفیع جهانشاهی

ص: 53

چهارشنبه 26 اسفند 1299/ 16 مارس 1921/ 6 رجب 1339

* گلایه رئیس اداره ژاندارمری از صاحب منصبان قزاق

رئیس اداره ژاندارمری در نامه ای به سید ضیاء با اشاره به اینکه افراد و صاحب منصبان اداره قزاق از ادای احترامات نظامی نسبت به صاحب منصبان و افراد ژاندارمری خودداری می نمایند، از وی خواست برای تحکیم روابط حسن ه بین دو اداره ژاندارمری و قزاق، توصیه های لازم در این زمینه به اداره قزاق خانه صادر شود تا صاحب منصبان و افراد آن اداره احترامات نظامی را رعایت نمایند. رئیس اداره ژاندارمری در نامه خود اظهار نمود اجزای قزاق خانه در موقع عبور و مرور به صاحب منصبان ژاندارمری اعتنایی نمی کنند و حتی خود او نیز به دفعات مورد بی اعتنایی آنان واقع شده است. (1)

* عدم موافقت دولت ایران با ادامه خدمت صمد خان در پاریس

وزیر امور خارجه ایران از وزیرمختار فرانسه در تهران تقاضا کرد تا به استحضار دولت متبوع خویش برساند: «دولت ایران متأسف است که این بار نمی تواند با ادامه خدمت صمد خان در پاریس موافقت نماید و به صمد خان دستور داده شد که امور کنسولگری را در پاریس به «نظر آقا» تحویل دهد و مقرر شد تا تعیین وزیرمختار جدید، نظر آقا عهده دار پست کاردار سفارت ایران باشد.» (2)

* اصرار دولت ایران بر برکناری صمد خان از خدمت در پاریس

هوپنو (3) کاردار سفارت فرانسه، افزون بر مخابره اصرار دولت ایران درباره برکناری صمد خان، (4) سه تلگراف را نیز به شماره 81 به شرح ذیل برای وزیر امور خارجه فرانسه ارسال کرد: «با اطمینان به اینکه، تصمیم اتخاذ شده از طرف آن جناب مبتنی به دلایل جدی و محکم است. با این وجود، تصور می کنم وظیفه به من حکم می نماید پس از دیداری که با وزیر خارجه ایران داشتم و شخصا پیام رئیس دولت ایران را به من ابلاغ نمود، یادآور می شوم که در تلگرام جنابعالی در زمینه اصرار به نگهداری صمد خان، در تهران تأثیر بسیار ناگواری برجای خواهد نهاد. من باید اذعان نمایم که در ایران حتی با یک نفر برخورد نکردم که از صمد خان دفاع کند. در تمام محافل جدی و حتی نزدیکان و محارم شاه و یا شخصیت های بی نظر، مثل مشیر الدوله، با همان نوع قضاوت مواجه شدم. و همگی متأسف بودند که می دیدند پاریس بدین سان، علیه احساسات بهترین دوستانش که در این باب متفق القول هستند، عمل می کند ... دولت ایران جدا مصمم است، وی را احضار کند (5) و به این مسأله بسیار اهمیت می دهد. (6)»

* صدور حکم آزادی مهام الدوله

حکومت نظامی تهران به عموم مأمورین نظامی شهر تهران ابلاغ کرد مهام الدوله از هرتعرض آزاد و مصون است و هیچ یک از نظامیان و مأمورین نباید برای وی مزاحمتی فراهم نمایند.(7)

* مذاکره رئیس الوزراء با ولیعهد

امروز سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزراء مدت یک ساعت با محمد حسن میرزا ولیعهد ملاقات و مذاکره کرد. (8)

* اعطای نشان شیر و خورشید به علی پاشا صالح

به پیشنهاد وزارت امور خارجه و تصویب رئیس الوزراء، یک قطعه نشان و فرمان شیر و خورشید از نوع درجه چهارم به علی پاشا خان صالح مترجم سفارت آمریکا اعطا گردید. (9)

* انتصاب حاکم زنجان

به دستور سید ضیاء الدین طباطبائی رئیس الوزراء سالار منصور قزوینی که در کمیته آهن نیز عضویت داشت به

ص: 54

حکومت زنجان منصوب گردید تا براساس دستورات سری که به وی داده شده بود، مقدمات دستگیری جهانشاه خان (1) از متنفذین زنجان را فراهم نموده و او را تحت الحفظ به تهران بفرستد. (2)

* تحت نظر قرار گرفتن مستشار الدوله

به دستور رئیس الوزراء، قزاق هایی که خانه مستشار الدوله را تحت نظر داشتند از امروز برداشته شدند و دو نفر قزاق معین شدند که همراه او به شمیران بروند (3) تا اعمال و فعالیت های او را زیر نظر داشته و مراقب باشند با کسی مراوده و معاشرت نداشته باشد. (4)

* امضای عهدنامه تجارتی روسیه و انگلستان

روسیه و انگلستان عهدنامه (5)تجارتی امضا نمودند. روس و انگلیس قبلا بر سر ایران، افغانستان، هندوستان و سایر نقاط همجوار آنها اختلاف داشتند ولی بالاخره موضوع ایران را از دستور کار خود خارج نمودند. به موجب این عهدنامه روس ها متعهد شدند از اقدامات بر ضد منافع انگلیسی ها در خراسان جلوگیری نمایند و از تبلیغات علیه آنان در مصر و آسیا خصوصا در افغانستان و هندوستان احتراز نمایند. انگلیسی ها نیز متعهد شدند از اقدامات مزبور در روسیه و دولت های کوچکی که از روسیه مجزا شده اند احتراز نمایند.(6)

ص: 55

پنجشنبه 27 اسفند 1299/ 17 مارس 1921/ 7 رجب 1339

* مذاکره وزیرمختار انگلیس با رئیس الوزراء

در ساعت سه بعد از ظهر وزیرمختار انگلیس با حضور در دربار به مدت دو ساعت با سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزراء مشغول مذاکره بود.(1)

* فرمان سید ضیاء برای آزادی یک تبعه آمریکایی

سید ضیاء الدین طباطبایی به درخواست سفارت آمریکا به رضا خان رئیس دیویزیون قزاق دستور داد دکتر جاناتان تبعه آمریکا و پزشک مخصوص آن سفارت خانه را که در اداره قزاق خانه توقیف بود، آزاد نماید. (2)

* ارائه گزارش رئیس کل نظمیه به رئیس الوزراء

پیش از ظهر امروز، ژنرال وستداهل در دربار با رئیس الوزراء ملاقات کرد و مدتی مشغول ارائه گزارش و دریافت دستورات لازم بود. (3)

* بیماری میرزا یانس در زندان

سید ضیاء الدین طباطبایی به حکومت نظامی تهران دستور داد میرزا یانس را که در زندان بیمار شده بود به مریض خانه یا اتاقی که از هوای بهتری برخوردار است منتقل کرده و تحت معالجه قرار دهند. میرزا یانس که بعد از کودتا در توقیف به سر می برد، در زندان به بیماری مبتلا شده بود. (4)

* ایجاد شعبه استنطاق در عدلیه

جهت رسیدگی به امور معوقه عدلیه، شعبه استنطاق به ریاست میرزا مهدی شریعت زاده در وزارت عدلیه دایر گردید. (5)

* پرداختن انعام به اعضای هیئت اعزامی به مسکو

با توجه به خدماتی که هیئت اعزامی به مسکو در معیت مشاور الممالک سفیر فوق العاده دولت ایران انجام داده بودند هیئت دولت در جلسه امروز با پیشنهاد مشاور الممالک برای پرداخت مبلغ چهار هزار تومان به اعضای هیئت مذکور موافقت نمود. (6)

* عزیمت عده ای قزاق به شاهرود

دیروز یک عده قزاق سوار و پیاده با یک عراده مسلسل به فرماندهی ایوب خان میرپنج وارد دامغان شده و امروز به سوی شاهرود حرکت کردند. (7)

* تعدیل بودجه کشور

امروز سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزراء در اقدامی به منظور تعدیل بودجه، حقوق (8) احمد شاه و تمام شاهزادگان کشور را کاهش داد. (9)

ص: 56

جمعه 28 اسفند 1299/ 18 مارس 1921/ 8 رجب 1339

* تأخیر در عزیمت نیروهای انگلیسی

عزیمت نیروهای انگلیسی تحت فرمان ژنرال «کووی»)General Covy( به علت ریزش برف و وضع نابسامان جاده های همدان تا اردیبهشت ماه به تعویق افتاد. (1)

* میزان تعطیلات ایام عید

به دستور سید ضیاء الدین طباطبایی که به کلیه وزارت خانه ها و دوایر دولتی ابلاغ شد، مدت تعطیلات ایام عید سه روز اعلام شد. (2)

* مذاکره سید ضیاء با شارژدافر سفارت آلمان

پیش از ظهر امروز سید ضیاء الدین طباطبایی به سفارت آلمان رفته، به مدت یک ساعت با شارژدافر سفارت آلمان مذاکره کرد. (3)

* تأکید وزارت خارجه فرانسه بر انگلیسی بودن کودتا و مخالفت با انفصال صمد خان

وزیر امور خارجه فرانسه به تلگرام های کاردار فرانسه در تهران در خصوص انفصال صمد خان، پاسخی بدین شرح ارسال کرد:

«متن تلگرام های شماره 80 و 81 شما را دریافت داشتم و حیرت کردم که شما به جای اجرای دستورهای من و در نتیجه اخذ نظر مساعد دولت ایران، نقش وکیل مدافع آن دولت را نزد من بازی می کنید، آن هم دولت بخت مساعدی را که به وسیله دو هزار قزاق و کمک و توافق انگلیسی ها سرکار آمده است. آداب و عادات ایرانی ها در تهران و پاریس تفاوتی ندارد، وانگهی هیچ نوع بی نزاکتی و یا بداخلاقی مستقیم تاکنون درباره صمد خان گفته نشده و علیه او مطلبی ارائه نگردیده، درحالی که، وی همواره سعی داشته است از منافع کشور خویش دفاع کند. این دلایلی است که ما را بر آن می دارد تا از صمد خان دفاع کنیم و بیم داریم که جانشین وی یا یک آلمانوفیل باشد و یا مأموری که تضمین و یا تأمینی درباره او نتوان داشت. (4)»

* مذاکره رئیس الوزراء با وزیرمختار انگلیس و رضا خان

ساعت سه بعد از ظهر امروز، سید ضیاء الدین طباطبایی در منزل شخصی خود با وزیرمختار انگلیس ملاقات و مدتی با وی مذاکره کرد. سپس در ساعت پنج بعد از ظهر، به منزل رضا خان فرمانده دیویزیون قزاق خانه رفت و مدتی نیز با او مشغول مذاکره بود. (5)

[تصویر] صمد خان (ممتاز السلطنه)

ص: 57

[تصویر] جمعی از نیروهای قزاق قبل از کودتا

* پرداخت حقوق کارمندان دولت

امروز به دستور دولت حقوق عقب افتاده ماه های دی و بهمن کلیه کارمندان دولت پرداخت شد. (1)

* تشکیل کمیسیون اعانه به مهاجرین گیلان

کمیسیون اعانه به مهاجرین گیلان به ریاست اعتلاء الملک تشکیل گردید. (2)

پس از مذاکرات درباره بازگشت مهاجرین به طرف گیلان چنین مقرر شد هرکس خواهان دریافت وجه برای بازگشت به گیلان باشد، یک نفر ضامن در تهران به کمیسیون اعانه معرفی نماید تا در صورت عدم مراجعت، وجه پرداختی از ضامن او مسترد شود.

همچنین مقرر شد، برای مخارج راه نیز، کمیسیون مبلغی را تعیین نماید که نصف آن به صورت نقدی در تهران پرداخت شود و نصف دیگر به صورت حواله به قزوین ارسال شود تا مهاجرین آن را در قزوین دریافت نمایند. (3)

* تحویل میرزا یانس به زندان

میرزا یانس که به دستور رئیس الوزراء از اداره حکومت نظامی تهران به نظمیه فرستاده شده بود، امروز به دایره زندان تحویل داده شد. (4)

* مذاکره سید ضیاء با وزیرمختار افغانستان

صبح امروز سید ضیاء الدین طباطبایی به سفارت افغانستان در تهران رفت و به مدت یک ساعت با وزیرمختار آن کشور مذاکره کرد.(5)

* مذاکره سید ضیاء با وزیرمختار ارمنستان

سید ضیاء الدین طباطبایی نزدیک ظهر امروز با حضور در سفارت ارمنستان مدتی را در آنجا مشغول مذاکره بود. (6)

* آغاز به کار تشکیلات جدید وزارت امور خارجه

امروز تشکیلات جدید در وزارت امور خارجه ایران آغاز به کار کرد. در تشکیلات جدید، اداره عثمانی این وزارت خانه منحل و به اداره روسیه ملحق گردید. (7)

ص: 58

شنبه 29 اسفند 1299/ 19 مارس 1921/ 9 رجب 1339

* مذاکرات هیئت دولت درباره انتقال پلیس جنوب به دولت ایران

هیئت دولت در جلسه امروز خود درباره پلیس جنوب (1) و اتخاذ تدابیری برای جلوگیری از انحلال آن و انتقال این نیرو به دولت ایران به طوریکه کاملا در تحت اختیار دولت باشد، بحث و گفتگو کردند. (2)

* ورود تعدادی از نیروهای پلیس جنوب به اصفهان

امروز یک ساعت قبل از ظهر، یک گروه چهار صد و پنجاه نفری از نیروهای پلیس جنوب به اصفهان وارد شده به سرباز خانه فرح آباد که از قبل برای آنها در نظر گرفته شده بود، رفتند. کنسول انگلیس در اصفهان و سایر انگلیسی ها و دسته موزیک ژاندارمری در هزار جریب فرح آباد از آنان استقبال نمودند. (3)

* چهل و دو ساعت بارندگی در تهران

بارندگی طولانی در تهران و اطراف که از صبح روز پنج شنبه گذشته آغاز شده بود، بامداد امروز پایان یافت. در اثر این بارندگی که تقریبا چهل و دو ساعت طول کشید به ساختمان های زیادی خسارت وارد شد.

ساختمان های خشت گلی و حتی ساختمان های شیروانی دار متزلزل و از شدت بارندگی، بسیاری از سقف های خانه ها سوراخ شدند.

بسیاری از خانه های داخل شهر خراب شده و مردم به خاطر ریختن و آمدن آب از سقف ها، مجبور به ترک خانه های خود شدند.

بسیاری از سقف های بازار نیز خراب شده یا در شرف انهدام بود. (4)

* اظهار پشیمانی خداوردی خان

امروز برادران خداوردی خان، نزد نادر میرزا آراسته، نماینده ایران در عشق آباد رفته و پیغام خداوردی را به وی رساندند.

خداوردی در پیغامش اظهار پشیمانی و ندامت کرده و تقاضای عفو و تأمین نموده بود تا بتواند به ایران بازگردد. علاوه بر این، خداوردی خان درخواست کرده بود با نادر میرزا گفتگوی حضوری داشته باشد ولی نادر میرزا پاسخ به این تقاضا را منوط به دریافت دستور از ایران کرد.(5)

[تصویر] شاهزاده نادر میرزا (نادر آراسته)

ص: 59

[تصویر] افسران انگلیسی پلیس جنوب

* انتصاب وزیرمختار جدید ایران در سوئد

به پیشنهاد وزارت امور خارجه و تصویب رئیس الوزراء امروز، میرزا غفار خان، مستشار سفارت لندن به سمت وزیرمختار ایران در سوئد انتخاب گردید. (1)

* پرداخت حقوق کارمندان وزارت معارف

امروز حقوق ماه های دی و بهمن کارمندان وزارت معارف از طرف خزانه داری کل کشور پرداخت شد.(2)

ص: 60

یکشنبه 30 اسفند 1299/ 20 مارس 1921/ 10 رجب 1339

* مقابله با گرانی برنج در تهران

در پی گرانی و کمبود برنج در تهران، به منظور رفع این مشکل، امروز مقدار صد بار برنج به تهران وارد گردید. از طرف حکومت نظامی مأموری نیز برای جمع آوری و توزیع برنج ها تعیین و مقرر شد مطابق دستور، این برنج ها در نقاط مختلف شهر و به قیمت معین به فروش رسانده شود. (1)

* تقاضای اعطای نشان برای سالار نظام

حکومت کردستان با ارسال شرحی راجع به خدمات سالار نظام به وزارت داخله، تقاضا نمود در مقابل زحمات مشار الیه، یک قطعه نشان شیر و خورشید از درجه دوم به او اعطا شود. (2)

* بررسی بودجه کشور

بودجه کل کشور و همچنین صورت اسامی کلیه شهریه بگیران به رئیس الوزراء ارائه گردید و او به مطالعه و رسیدگی آن مشغول شد. (3)

* مذاکره و تصمیم گیری درباره شیرک خانه های تهران

رئیس اداره رسومات و ذبایح (4)و شیرکچی ها (5) بعد از صدور حکم منع فروش مشروبات در تهران و عایدات اداره رسومات از این محل گفتگو شد. 8(6)

* انتشار اعلان از سوی کارگزار اصفهان

امروز «فاخر الدوله» کارگزار اصفهان با انتشار اعلانی به اهالی اصفهان اطلاع داد عهدنامه ایران و روسیه در هفدهم جمادی الثانی در مسکو امضا شده و در خصوص بازگشت نظامیان روسیه و انحلال جمهوری گیلان نیز، بین طرفین توافق حاصل شده است. (7)

* اعطای نشان به میرزا ابو القاسم خان کحال زاده

به پیشنهاد وزارت امور خارجه و تصویب رئیس الوزراء، یک قطعه نشان شیر و خورشید درجه سوم به میرزا ابو القاسم خان کحال زاده (8) منشی و مترجم سفارت آلمان اعطا شد. (9)

[تصویر] ابو القاسم خان کحال زاده

ص: 61

ص: 62

دوشنبه 1 فروردین 1300/ 21 مارس 1921/ 11 رجب 1339

* برپایی جشن نوروز

جشن ملی نوروز امروز با نظم و شکوه بسیار برگزار شد.

دو ساعت قبل از ظهر، احمد شاه از قصر فرح آباد به شهر تهران وارد شد.

در اطراف اتومبیل حامل احمد شاه، اتومبیل های رضا خان فرمانده نیروی قزاق، کلنل گلروپ (1) سوئدی رئیس ژاندارمری، وستداهل سوئدی رئیس نظمیه به همراه تعداد زیادی صاحب منصب پلیس و ژاندارم و قزاق حرکت می کردند. احمد شاه در مسیر رسیدن به کاخ گلستان، خیابان دوشان تپه، میدان بهارستان، خیابان شاه آباد، خیابان لاله زار، میدان توپ خانه، و خیابان ناصریه (2)را طی کرد. در تمام طول مسیر افراد سواره و پیاده، پلیس، ژاندارم و قزاق ایستاده و جمعیت زیادی نیز در انتظار ورود احمد شاه صف کشیده بودند. (3)دولت کودتا امروز را به عنوان پایان نخستین ماه موجودیت خویش جشن گرفت.

همه ساله در این روز مراسمی برپا می شد. اما امسال هیئت دولت عوض شده و در بین وزیران، چهره های جدیدی به چشم می خورد و افراد آشنای همه ساله در این مراسم حضور نداشتند. رژه نظامی برخلاف سال قبل، شکوه و عظمت بیشتری داشت و صحبت نمایندگان سیاسی پیرامون برنامه هیئت دولت جدید بود.

در این مراسم، سفیر آمریکا به عنوان مقدم السفرا سخنرانی ایراد نمود و احمد شاه در پاسخ اشاره کرد که امیدوار است آغاز سال نو همراه با برنامه های نوین و پیشرفت های قابل توجه برای مملکت باشد. (4)

* توقف انتشار روزنامه ایران به مدت یک هفته

روزنامه ایران با تبریک سال نو به عموم ایرانیان خصوصا خوانندگان این روزنامه اعلام کرد به دلیل تعطیلی ادارات و به خاطر احترام به شعائر ملی، این روزنامه به مدت یک هفته منتشر نخواهد شد ولی چنانچه، اخبار و اطلاعاتی برسد، این روزنامه به صورت فوق العاده و در صورت زیاد بودن اخبار، به صورت عادی منتشر خواهد شد. (5)

* آغاز استفاده از تاریخ هجری شمسی به جای تاریخ هجری قمری

از امروز استفاده از تاریخ هجری شمسی به جای استفاده از تاریخ هجری قمری در وزارت خانه ها و سایر دوایر دولتی آغاز شد.(6)

* اعطای شمشیر مرصع به سردار سپه

احمد شاه امروز در مراسم سلام عید نوروز ضمن اظهار تشکر و قدردانی از خدمات و مراتب شایستگی سردار سپه، فرمانده کل قوا، یک قبضه شمشیر مرصع (7) که از مهمترین هدایای نظامی بود به وی اعطا کرد. احمد شاه پس از اعطای این شمشیر خطاب به سردار سپه گفت: «شما این نکته را ثابت و آشکار کردید که ایرانی لیاقت اداره کردن قشون را دارد.» (8)

* برگزاری مراسم جشن نوروز در سفارت ایران در استانبول

امروز در سفارت ایران در استانبول (9)به مناسبت فرارسیدن نوروز 1300 شمسی جشن باشکوهی با حضور ایرانیان مقیم استانبول و دانش آموزان و آموزگاران دبستان ایرانیان برگزار شد. در این جشن حسین دانش (10) و ابو القاسم لاهوتی (11) اشعار خود را برای حاضرین قرائت کردند. (12)

* مذاکره مستشار وزارت فواید عامه با رئیس الوزراء

مستر پترول مستشار وزارت فواید عامه بعد از ظهر امروز به ملاقات سید ضیاء رفت و درباره ساختن خیابان های شهر و بعضی ساختمان های بلدیه با وی مذاکره نمود.

رؤسای دوایر بلدیه نیز احضار شده بودند که دستورات لازم

ص: 63

[تصویر] کابینه سید ضیاء الدین طباطبایی در مراسم نوروز 1300 در کاخ گلستان

برای شروع کار به آنان داده شد. (1)

* تعیین مهلت خروج برای کارمندان بانک استقراضی

حکومت نظامی تهران به بعضی از کارمندان روسی بانک استقراضی اخطار داد تا ظرف چهل و هشت ساعت، از کشور خارج گردند، اما رئیس الوزراء، از حکومت نظامی تهران خواست با توجه به اینکه، برخی از آنها وسایل حرکت خود را فراهم نکرده اند به آنان مهلت داده شود تا شرایط سفر خود را فراهم نمایند. (2)

* خروج امیر مؤید از سوادکوه

در پی انتشار خبر انتصاب رضا خان به حکومت سوادکوه و فیروزکوه، امیر مؤید سوادکوهی عصر امروز بدون اطلاع کسی، با اتباع شخصی خود از سوادکوه خارج شد. (3)

* شکایت اهالی یزد از اداره مالیه

عده ای از اهالی یزد با نوشتن شرحی به وزارت داخله از تعدیات اخیر از سوی اداره مالیه نسبت به خودشان، شکایت نموده و خواستار رسیدگی شدند. (4)

* ملاقات هیئت دولت با احمد شاه

بعد از ظهر امروز، رئیس الوزراء به همراه وزیران کابینه برای عرض تبریک سال نو به حضور احمد شاه رفتند. (5)

* بازداشت سردار معظم خراسانی

سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) به دلیل تماس با نورمن، وزیرمختار انگلیس و انتقاد از اعمال سید ضیاء الدین طباطبائی، بازداشت و سپس به قم تبعید شد. تیمورتاش تا روی کار آمدن دولت قوام در تبعید بود. (6)

ص: 64

سه شنبه 2 فروردین 1300/ 22 مارس 1921/ 12 رجب 1339

* پذیرش استعفای مصدق السلطنه

احمد شاه پس از تصویب رئیس الوزراء با استعفای مصدق السلطنه والی فارس، موافقت کرد. (1)

* ملاقات دیپلمات های مقیم تهران با رئیس الوزراء

پیش از ظهر امروز دیپلمات های مقیم تهران برای تبریک سال نو به حضور سید ضیاء رفتند. رئیس الوزراء در عمارت ابیض از آنان پذیرایی نمود. (2)

* ملاقات وزرای مختار و نمایندگان کشورهای خارجی با ولیعهد

امروز قبل از ظهر وزرای مختار و نمایندگان کشورهای خارجی در ایران به همراه وزیر امور خارجه، برای عرض تبریک نوروز به حضور ولیعهد رفتند. (3)

* درگیری ژاندارم ها با اکراد در قلعه کاظم

ملک زاده (4) فرمانده رژیمان نمره 13 آذربایجان صبح امروز با اردوی «آهن» به طرف ساوجبلاغ حرکت کردند. این اردو به ژاندارم ها و نیروهای محلی در «قلعه کاظم» که یک توپ داشتند پیوسته و به اکراد حمله نمودند. در این درگیری «عمر آقا» یکی از سرکرده های اکراد مجروح شد. اکراد تلفات زیادی داده و شکست سختی خوردند. به طوریکه پس از این شکست، «اسماعیل سمیتقو»(5)مجبور شد عده ای نیرو از «سلماس» (6) و «چهریق»(7)به آن منطقه سوق دهد. (8)

ص: 65

چهارشنبه 3 فروردین 1300/ 23 مارس 1921/ 13 رجب 1339

* موافقت رسمی دولت انگلیس با لغو قرارداد 1919

در جلسه امروز هیئت وزیران پاسخ نامه ای که قبلا دولت ایران راجع به لغو قرارداد معروف ایران و انگلیس (قرارداد 1919) به سفارت انگلیس نوشته بود و اصل و قرائت شد. به موجب پاسخ نامه مذکور که از طرف سفارت انگلیس ارسال شده بود، دولت انگلستان موافقتش را با الغای این قرارداد اعلام نموده بود. (1)

* تصمیم دولت برای استخدام مستشاران خارجی

در جلسه هیئت دولت مقرر شد وزیر امور خارجه، در خصوص استخدام مستشار هایی از کشورهای انگلیس، فرانسه، آمریکا و سوئد، مکاتبه و مذاکره با سفارت خانه های آنان را آغاز نموده و در این راستا نامه هایی را به سفارت خانه های کشورهای مورد نظر ارسال نماید. 2(2)

* تصویب لایحه تشکیلات بلدیه

در جلسه امروز هیئت وزیران که از ساعت 2 بعد از ظهر در دربار تشکیل شد و تا ساعت 8 بعد از ظهر به طول انجامید، لایحه تشکیلات بلدیه عالی با بودجه عایدات و مصارف آن، که سالانه بالغ بر نهصد هزار تومان (ماهی هفتاد و پنج هزار تومان) بود، تصویب گردید. (3)روزشمار تاریخ معاصر ایران ج 1 65 * انتقال تشکیلات پلیس جنوب به دولت ایران ..... ص : 65

* انتقال تشکیلات پلیس جنوب به دولت ایران

امروز هیئت وزیران به اتفاق آرا تصویب نمودند در خصوص انتقال تشکیلات پلیس جنوب با مهمات آن به دولت ایران با دولت انگلیس مذاکرات لازم به عمل آید و صاحب منصبان انگلیسی و هندی آن از خدمت خارج شده و تشکیلات آن مطابق تشکیلات ژاندارمری دولتی و دستور العمل دولت ایران اداره شود. مقرر شد وزارت امور خارجه این تصمیم دولت را طی نامه ای به سفارت انگلیس اطلاع دهد. از آنجا که، در ایران صاحب منصبان کارآمد و مناسب وجود نداشت، برای حفظ انتظامات و نگاهداری این نیرو، در زمان انتقال از دولت انگلیس به دولت ایران، هیئت وزیران برحسب ضرورت تصویب نمودند به طور موقت عده ای مرکب از پانزده نفر صاحب منصب انگلیسی و یک نفر «سیویل» (4) برای ریاست محاسبات و سه نفر دکتر و سه نفر بیطار (5)، استخدام شوند تا در نقاط و قسمت های مختلف تشکیلات ژاندارمری که دولت مقرر می دارد، به خدمت گماشته شوند.(6)

* تبریک مقامات کشوری و لشکری به احمد شاه

صبح امروز رئیس الوزراء به همراه هیئت وزیران برای عرض تبریک میلاد حضرت علی علیه السلام، به خدمت احمد شاه رفتند. پس از عرض تبریک، احمد شاه از خدمات و مساعی رئیس الوزراء و اعضای هیئت دولت قدردانی نمود و از جریان امور مملکتی اظهار خوشوقتی نمود. بعد از این مراسم، سردار سپه و صاحب منصبان ارشد قزاق، کلنل «گلروپ» و صاحب منصبان ژاندارمری، کلنل «وستداهل» و صاحب منصبان ارشد نظمیه و رؤسای دوایر لشکری و کشوری نیز به حضور احمد شاه رفته، سال نو را تبریک گفتند. (7)

* ملاقات سید ضیاء با صمصام السلطنه، نصرت السلطنه و رضا خان

ساعت چهار بعد از ظهر امروز سید ضیاء به منزل صمصام السلطنه رفت و پس از بازدید از صمصام السلطنه ساعت پنج بعد از ظهر به منزل شاهزاده نصرت السلطنه رفت و پس از بازگشت از آنجا، برای مذاکره به منزل سردار سپه رفت.(8)

* انتصاب کنسول انگلیس در بوشهر

پس از آن که، ماژور «دبلیو. ان. مید» کنسول انگلیس در بوشهر که از افسران انگلیسی ارتش هند بود به عنوان مرخصی

ص: 66

به انگلستان عزیمت کرد، امروز «اچ. جی. چیک» (1) دارنده نشان امپراتوری هند به جای او به کنسولگری انگلیس در بوشهر منصوب شد. (2)

* تقاضای ابطال «فهرست سیاه»

سفارت آلمان که در تاریخ 17 فوریه 1921 طی مراسله ای به وزارت امور خارجه ایران، از محتشم السلطنه وزیر امور خارجه وقت درخواست ابطال «فهرست سیاه» (3) را نموده ولی هنوز پاسخی از سوی دولت ایران دریافت نکرده بود، امروز طی یادداشتی دیگر، درخواست خود را از دولت ایران تکرار نمود. فهرست سیاه صورت عده ای از اتباع آلمانی شامل نمایندگان سیاسی، کنسول ها و تجار آلمانی بود که به توصیه انگلیسی ها، مدت ده سال از ورود به خاک ایران منع شده بودند. (4)

[تصویر] یکی از صاحب منصبان سوئدی اداره نظمیه

ص: 67

پنجشنبه 4 فروردین 1300/ 24 مارس 1921/ 14 رجب 1339

* بازگشت فارغ التحصیلان ایرانی مقیم آمریکا به کشور

جلیل هاشم زاده (1)به نمایندگی از جمعی از فارغ التحصیلان ایرانی که در آمریکا مقیم بوده و قصد بازگشت به ایران را داشتند، در نامه ای به وزیر داخله، تقاضا نمود به دلیل عدم استطاعت مالی برای بازگشت به کشور به آنها کمک مالی بشود. (2)

[تصویر] میرزا علی دیوسالار (سالار فاتح)

* آزاد شدن سالار فاتح از زندان

سید ضیاء الدین طباطبایی ریاست وزرا، به کلنل کاظم خان سیاح حکمران نظامی تهران دستور داد، سالار فاتح (3) را از زندان آزاد نماید. (4)

* دستگیری تظاهرکنندگان مخالف دولت

تعدادی از آزادی خواهان و شاگردان مدرسه سیاسی، مدیران جراید و برخی سیاسیون به دلیل برپا کردن تظاهرات علیه کودتا دستگیر و در باغ سردار اعتماد حبس شدند. (5)

در آنجا با عده ای از آزادی خواهان و طرفداران مشروطه، انجمن و مدرسه حقیقت را تشکیل داد اما با تکفیر هایی که افراد مخالف «انجمن حقیقت» نمودند اعضای آن رو به کاهش نهاد. پس از بمباران و تعطیلی مجلس، با وجود پافشاری و کوشش سالار فاتح، مشروطه خواهان به کلی در ساری متفرق شدند و از سویی با تعطیلی مجلس و آغاز مبارزه مشروطه خواهان علیه مستبدان، اعضای انجمن حقیقت نیز هرکدام به سویی رفتند. سالار فاتح هم خانواده خود را در ساری رها کرده و به همراه سپهدار تنکابنی به رشت عزیمت کرد. در عاشورای سال 1327 ق، در آستانه ورود سالار فاتح و

ص: 68

سپهدار تنکابنی به رشت، معز السلطان و سایر مجاهدان، «آقا بالا خان» حاکم خودکامه رشت را کشته و شهر را تصرف کردند. از آن پس سالار فاتح و «یفرم خان ارمنی» به همراه نیروهای سپهدار تنکابنی جنگ های زیادی تا فتح تهران آغاز می کنند. در نخستین جنگ معروف به «یوزباشی» یفرم خان و سالار فاتح، پسر «غیاث نظام قوتی» از خوانین منطقه را که بر ضد مشروطه در تدارک جنگ بود شکست دادند.

در جنگ نیکویه (قریه ای در یک فرسخی راه شوسه همدان) نیز پیروز شدند.

پس از این واقعه قزوین فتح گردید. صبح روز 27 جمادی الثانی 1327 ق، کمیسیون عالی تشکیل یافت و نمایندگان احضار شدند و سپهدار ملقب به سپهسالار گردید و سردار مفخم و سردار اسعد آشتی کردند. مقاوله نامه ای با شاه و سفارتین تنظیم شد و شاه از سلطنت خلع و پسرش احمد میرزا به سلطنت رسید و عضد الملک به نیابت سلطنت برقرار گردید و میرزا علی خان دیو سالار به پاس خدماتش در فتح تهران لقب سالار فاتح گرفت. پس از فتح تهران یفرم خان ارمنی که جزو مجاهدین گیلان بود، رئیس نظمیه شد و سالار فاتح به معاونت نظمیه برگزیده شد. تا زمان کشته شدن یفرم خان سالار فاتح به معاونت نظمیه را بر عهده داشت و از آن پس مدتی کوتاه ریاست نظمیه به عهده اش بود. سرانجام از مقام خود برکنار و به موطن خویش مازندران بازگشت. در دوره دوم رئیس الوزرایی وثوق الدوله، در 29 شوال 1336 ق، دولت قوایی برای قلع و قمع مجاهدان جنگل از راه قزوین و منجیل گسیل کرد، عده ای هم به سوی کجور جهت سرکوبی آزادیخواهان آن دیار روان شدند. در این زمان سالار فاتح به تهران آمده و متعهدش کردند که بی اجازه دولت به «کجور» بازنگردد. در کودتای سال 1299 ش، نیز سالار فاتح مدتی زندانی بود. پس از خودکشی سپهسالار، املاکش می بایست به جای قرض های وی به نفع بانک ایران ضبط می شد و این در واقع مقدمه ای برای فروش اجباری املاک کجور بود. در همین ایام سالار فاتح جهت سرکشی به املاک به کجور رفته که «چراغعلی خان امیر اکرم مازندرانی» او را در ساری زندانی کرد. به هرروی حاکم مازندران از او باج خواهی کرد، اما سالار فاتح مقاومت کرده و پس از مدتی آزاد شد. در دوره پهلوی بیش از پنج بار زندانی شد و آخرین بار هم به ده سال حبس محکوم گردید. سال 1315 ش، سالار فاتح را به قریه «خاچین» در شش فرسنگی زنجان تبعید کردند. پس از رخدادهای شهریور 1320 ش، وی از «خاچین» به تهران آمد و بقیه عمرش را زمانی در تهران و گاهی در زنجان به کشاورزی گذراند تا اینکه در 23 آبان 1326 ش، در سن 86 سالگی درگذشت. (یادداشت های تاریخی راجع به فتح تهران و اردوی برق، ص 2؛ یادداشت های سپهسالار تنکابنی، ص 96؛ روزشمار تاریخ ایران، ج 1، ص 364؛ سردار جنگل، ص 467).

ص: 69

جمعه 5 فروردین 1300/ 25 مارس 1921/ 15 رجب 1339

* تغییر ساعت شروع حکومت نظامی در تهران

حکومت نظامی تهران، ساعت عبور و مرور شبانه را که قبلا تا ساعت بیست و یک بود تا ساعت بیست و دو افزایش داد و اعلام کرد از این تاریخ عبور و مرور از ساعت ده شب به بعد بدون جواز عبور و مرور ممنوع خواهد بود. (1)

* انفصال مستخدمین روسی بانک استقراضی از خدمت

هیئت وزیران تصویب نمودند: تمام مستخدمین روسی در مرکز بانک استقراضی و شعبات آن از خدمت منفصل شوند و فقط عده ای از کارکنان که وجودشان برای تحویل بانک به ایران ضروری است تا پایان امور تحویل، در خدمت بانک باشند و وزارت مالیه حقوق این عده را پرداخت نماید. درباره سایر مستخدمین روسی و غیره که به وجودشان در بانک نیازی نبود، تصمیم گرفته شد حقوق عقب افتاده آنان به اضافه سه ماه حقوق به عنوان انعام برای مخارج مسافرتشان از ایران با قید اینکه پس از دریافت مبلغ مزبور، در اسرع وقت ایران را ترک نمایند، پرداخت شود. مقرر شد، بدین منظور، مبلغ چهل هزار تومان اعتبار به وزارت مالیه پرداخته شود (2)

* انتصاب نقی آقای سرتیپ به حکومت ساوه

رضا خان رئیس دیویزیون قزاق طی نامه ای از سید ضیاء الدین طباطبایی خواست، دستور دهد حکومت ساوه به نقی آقای سرتیپ (3) محول شود. (4)

* تعهد ملک زاده به عدم مداخله در امور سیاسی

با توجه به اینکه، ریاست وزرا به حکومت نظامی تهران دستور داده بود، مأمورین حکومت نظامی متعرض مهدی ملک زاده نشوند، ملک زاده نیز، با ارسال یادداشتی به حکومت نظامی تهران، متعهد شد که به هیچ وجه، در امور سیاسی مداخله نکند و با اشخاصی که با حکومت حاضر مخالفند، معاشرت و مراوده نداشته باشد. (5)

* ورود کفیل اداره ژاندارمری به اصفهان

ماژور حیدر قلی خان به عنوان کفیل اداره ژاندارمری اصفهان امروز به این شهر وارد شد و امور مربوط به تحویل گرفتن اداره ژاندارمری را آغاز نمود تا کلنل علی خان رئیس اداره ژاندارمری به اصفهان بیاید. (6)

[تصویر] سید ضیاء الدین طباطبایی

ص: 70

* انتصاب امین مالیه جدید قم

«میرزا عیسی خان» امین مالیه قم از سمت خود منفصل و «میرزا آقا خان» به جای او به سمت امین مالیه قم و محلات منصوب شد. «میرزا آقا خان» برای آغاز کار خود، امروز به قم وارد گردید. (1)

* انتصاب بنان السلطان به سمت ریاست کابینه وزارت فلاحت و تجارت

بنان السلطان که مدتی در وزارت مالیه فعالیت داشت، به سمت ریاست کابینه وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه انتخاب گردید. (2)

* ورود کشتی حامل نفت به مشهدسر

یک کشتی متعلق به فردی به نام «میرزا آقا» حامل پنجاه هزار پوط نفت، از بادکوبه (3) به مشهدسر (4) وارد شد. صاحب این نفت ها، «میرزا عباسعلی رضازاده تبریزی» بود. (5)

* عزیمت مصدق السلطنه به تهران

مصدق السلطنه که پس از استعفایش، (6) از سوی احمد شاه به تهران احضار شده بود، امروز شیراز را به قصد عزیمت (7)به تهران ترک کرد. (8)

[تصویر] حرم حضرت معصومه (س) در قم در سال 1300

ص: 71

نبه 6 فروردین 1300/ 26 مارس 1921/ 16 رجب 1339

* تقاضای صهیونیست ها برای تشکیل مجامع و شعب در سراسر ایران

«تشکیلات صهیونیست ایران» (1) با ارسال نظامنامه تشکیلات، به وزارت امور خارجه موجودیت خود را اعلام نمود و تقاضا کرد که از تشکیل مجامع و شعب این تشکیلات در ایالات و ولایات جلوگیری نشود، بلکه از سوی دولت و مأمورین دولتی، از آنها حمایت نیز بشود. متن نظامنامه این تشکیلات به شرح ذیل بود:

«بخش اول:

1- تشکیلات صهیونیست ایران که شامل شعبات مختلف صهیونیست در ایران می باشد و در کمیته فعال تشکیلات صهیونیست جهانی شناخته شده است، قصد دارد عملیات و اقدامات صهیونیست را در ایران ساماندهی نموده و در آینده آن را توسعه دهد و بین منطقه عملیاتی خود در ایران و ارض مقدس ارتباط و همکاری برقرار نماید.

2- صهیونیست در سیاست داخلی ایران مداخله نمی کند و نسبت به احزاب مختلف در ایران موضع بی طرف دارد.

بخش دوم:

تشکیلات صهیونیست در راستای رسیدن به اهداف خود، موارد ذیل را وجهه همت خود قرار خواهد داد:

1- ایجاد شعبه صهیونیست در هرنقطه ای که این تشکیلات وجود ندارد.

2- تنویر افکار و ارتقای حالات روحی و تهذیب اخلاق یهودیان ایران از طریق برگزاری کنفرانس ها و انتشار مطبوعات (روزنامه، مجله، رسائل و غیره)

3- برپایی کلاس های شبانه و قرائت خانه به منظور ترویج زبان عبری و فارسی و تاریخ و علوم بنی اسرائیل و هرزبان یا علم دیگری که لازم شناخته شود.

4- تأسیس و تشویق مدارس عالی

5- توسعه و ارتقای تربیت طبیعی جوانان

6- شرکت در مراسم اجتماعی یهودیان به منظور افزایش احساسات ملی و صهیونیست نمودن و آشنا ساختن آنان، با هیئت اجتماعی بنی اسرائیل ایران

7- برقرار نمودن روابط مستقیم و همیشگی با ارض مقدس و تشکیلات صهیونیست ها در تمام کشورهای مختلف جهان

8- تهیه و تدارک وسایل آسایش و راحتی اشخاصی که خود داوطلبانه حاضر می باشند به ارض مقدس مهاجرت نمایند.

تبصره: در صورتی که مهاجرین دارای کلیه شرایط لازم، مطابق با نظامنامه مخصوص مهاجرت باشند.

9- ایجاد روابط حسن ه با دولت متبوعه خود، ایران، به منظور حفظ و حراست حقوق ملی یهودیان ساکن در نقاط مختلف ایران. (2)

* انتصاب مشار الملک به سمت وزیر دربار

«مشار الملک» (3) از سوی احمد شاه به قصر فرح آباد احضار شد. از آنجا که، مدتی بود شاهزاده «موثق الدوله» از سمت وزارت دربار کناره گیری کرده بود، «مشار الملک»، به سمت وزیر دربار منصوب شد. (4)

* حرکت اسکادران چهل و دوم سواره نظام انگلیسی ها به مقصد هندوستان

نیمی از اسکادران (5) چهل و دوم سواره نظام انگلیسی ها، تحت فرماندهی ستوان «استروک»)SturrocK( ، مشهد را به مقصد هندوستان ترک کردند. بقیه افراد این اسکادران، به همراه یک هیئت نظامی بریتانیا با کلیه تجهیزات نظامی و پزشکی در روز بعد عزیمت نمودند. (6)

* حمل تجهیزات نظامی به استرآباد

امروز از شاهرود عده ای قزاق که حامل «قور خانه» بودند، به طرف استرآباد حرکت کردند. (7)

ص: 72

[تصویر] بنیانگذاران جنبش صهیونیست در ایران: از چپ 1- ناشناس 2- حاجی عزیز القانیان 3- سلیمان حیم 4- بنیامین مساچی 5 و 6- ناشناس 7- سلیمان کهن صدق 8- لقمان نهواری 9- حبیب لوی 10- سینیور یادگار 11- ناشناس 12- شموئل رخسار 13- الیاهو خسروی

* انتصاب معاون حکومت نظامی تهران

بنا به پیشنهاد حکومت نظامی تهران و تصویب ریاست وزراء، «امیر امجد» (1) به سمت معاون حکومت نظامی تهران منصوب شد. (2)

* تشکیل کمیسیون تهیه لوایح و قوانین وزارت عدلیه

کمیسیونی که برای تهیه لوایح و قوانین تشکیلات وزارت عدلیه معین شده بود، امروز با حضور «منصور السلطنه» کفیل وزارت عدلیه منعقد شد. «آقا میرزا احمد خان» مدیر سابق امور اداره عدلیه نیز که برای عضویت در کمیسیون دعوت شده بود در این جلسه حضور داشت. (3)

* تصویب قانون تشکیلات وزارت جنگ

قانون تشکیلات وزارت جنگ که از سوی وزیر جنگ، به هیئت وزراء پیشنهاد شده بود، به تصویب رسید. (4)

* عزیمت دو مقام نظامی انگلیسی از کردستان به کرمانشاه و همدان

چند روز قبل، کاپیتان «وارن» و کاپیتان «روزرس» به کردستان آمده بودند. امروز یک نفر از آنان به طرف کرمانشاه و دیگری به سمت همدان حرکت نمودند. (5)

* دستگیری جمعی از بستگان تجار بندرعباس

به دستور نایب الحکومه(6) بندرعباس، جمعی از بستگان تجار بندرعباس دستگیر شدند. و نایب الحکومه دستور داد آنان را با چوب کتک زدند. به دنبال این اقدام نایب الحکومه، تجار بندرعباس، شکوائیه هایی را به حکومت کل بنادر ارسال نمودند. (7)

* ترخیص ژاندارم های محافظ دوایر دولتی اصفهان

ژاندارم هایی که بعد از کودتای سوم اسفند، جهت حفاظت از دوایر دولتی در اصفهان گماشته شده بودند، از امروز بنا به حکم اداره ژاندارمری اصفهان برچیده شدند. (8)

* مصاحب ه روزنامه لسان العرب با جنرال کنسول ایران در شامات

روزنامه «لسان العرب»، مصاحب ه ای را با «حبیب اللّه خان عین الملک» (9)(هویدا) جنرال کنسول دولت ایران در شامات در خصوص کودتای سوم اسفند و آینده ایران از لحاظ سیاست داخلی و خارجی به چاپ رساند. در این مصاحب ه حبیب اللّه خان، عوامل داخلی و مقابله با «بلشویزم» را از عوامل سقوط کابینه سپهدار اعظم ذکر کرد. (10)

* انتصاب پیشکار مالیه قزوین

آقای «میرزا ابراهیم» رئیس شعبه حوالجات وزارت مالیه برحسب تصویب وزیر مالیه به سمت پیشکاری مالیه قزوین منصوب گردید. (11)

* انتشار خبر انتصاب نصرت السلطنه به ایالت فارس

پس از انتشار خبر انتصاب شاهزاده «نصرت السلطنه» به

ص: 73

ایالت فارس، شیراز در التهاب به سر می برد. امروز هم حزب دموکرات در خارج از دروازه باغ شاه اجتماع سیاسی برگزار کرد که بیش از سه هزار نفر در آنجا حضور یافتند. موضوع سخنان آنان درباره مخالفت با انتصاب «نصرت السلطنه» بر ایالت فارس بود. (1)

ص: 74

یکشنبه 7 فروردین 1300/ 27 مارس 1921/ 17 رجب 1339

* برگزاری تظاهرات در شیراز

در یکی از باغ های شهر شیراز (باغ کلانتری) جلسه ای با حضور علمای درجه اول، اعیان و رهبران حزب دموکرات تشکیل شد. گروهی نیز، از طرف آقایان حجج اسلام مأمور شده بودند به سراغ رؤسای همه دوایر رفته و آنان را با خود به این جلسه بیاورند. پس از حضور رؤسای همه دوایر، آقایان علما هریک به نوبت سخنرانی هایی علیه اقدامات دولت و ایالت شاهزاده «نصرت السلطنه» ایراد نمودند، در پایان نیز، میثاق نامه ای نوشته و همگی آن را مهر نمودند. رؤسای دوایر را هم تهدید نمودند که هرکدام اقدام یا حرکتی خلاف مقاصد و اهداف آنها انجام دهند، از کار خود اخراج خواهند شد. یک ساعت از ظهر گذشته جمعیت متفرق گردیدند. (1)

* عدم پذیرش استعفای وزیر جنگ

نافرمانی ها و اهانت های رضا خان رئیس دیویزیون قزاق نسبت به مسعود خان کیهان- وزیر جنگ- به حدی رسید که امروز مسعود کیهان از سمتش استعفا داد. اما سید ضیاء الدین طباطبایی استعفای وی را نپذیرفت. (2)

* اخطار به ورثه لیانازوف برای تسویه حساب با دولت

وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه با صدور اعلانی خطاب به موسیو «مارتین» و «لئون لیانازوف» و مادام «ورینکارا خارونا لیانازوف» ورثه تجارت خانه «گ. س. لیانازوف» اعلام نمود، از آنجا که برای خاتمه و تسویه محاسبات آن تجارت خانه به دولت و اشخاص متفرقه و مشخص شدن وضعیت قطعی آن تجارت خانه در مقابل دولت تا تاریخ 18/ 1/ 1300، باید صورت کامل قروض و دارایی این تجارت خانه در ایران و ترتیب تسویه کلیه قروض تجارت خانه نسبت به دولت و اشخاص متفرقه مشخص شود، بنابراین تا تاریخ مقرر ذکر شده، شرکا درباره این دو موضوع تصمیم مشترکی اتخاذ نموده و به وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه اعلام نمایند. مدیرکل فلاحت و تجارت با ارسال متن اعلان به جریده ایران، تقاضا نمود این آگهی دو مرتبه در ظرف یک هفته در صفحه اول روزنامه به چاپ برسد.(3)

* عزیمت گروهی از نظامیان انگلیسی به هندوستان

ماژور «سارجست» از افسران انگلیسی به اتفاق دو افسر دیگر و حدود یکصد و هفتاد نفر از نظامیان انگلیسی مشهد را به قصد عزیمت به تربت حیدریه و از آنجا به هندوستان ترک کردند. (4)

* تبریک رؤسای عشایر و ایلات و سرحدداران به رئیس الوزراء

روزنامه ایران نوشت: از طرف رؤسای عشایر و ایلات و سرداران سرحدی از قبیل «اقبال السلطنه ماکوئی»، «سردار معزز بجنوردی» و «سردار اقدس» و ... تلگرافاتی برای تبریک سال نو، به رئیس الوزراء رسیده است. (5)

* معرفی کنسول انگلیس به کارگزار کرمانشاه

وزارت امور خارجه، «کوان» را که به سمت کنسول انگلیس در کرمانشاهان تعیین شده بود، به کارگزاری کرمانشاه معرفی نمود و اعلام کرد که وی به زودی عازم کرمانشاه خواهد شد. (6)

* درخواست مدیر روزنامه هگئولا برای انتشار این روزنامه

در جریان توقیف روزنامه ها پس از کودتای سوم اسفند، روزنامه «هگئولا» که به زبان عبری برای جامعه یهودیان منتشر می شد، توقیف گردیده بود. بنا به تقاضای «میرزا عزیز اللّه نعیم» (7)مدیر این روزنامه، وزارت معارف و اوقاف از حکومت نظامی خواست از آنجا که، این روزنامه به هیچ وجه در مسائل

ص: 75

سیاسی وارد نمی شود، اجازه انتشار آن صادر شود. (1)

* عرض تبریک پادشاهان ایتالیا، انگلستان و رئیس جمهور فرانسه به احمد شاه

به مناسبت آغاز سال نو، پیام های تبریکی در ایام نوروز از سوی «جرج» پادشاه انگلستان، «الکساندر میلراند» رئیس جمهور فرانسه و «ویکتور امانوئل» پادشاه ایتالیا و «آلبرت» پادشاه بلژیک برای احمد شاه ارسال شد. (2)

* اعلامیه رئیس الوزراء درباره الغای قرارداد ایران و انگلیس

امروز رئیس الوزراء سید ضیاء الدین طباطبایی اعلامیه ای (3)را خطاب به ملت ایران درباره الغای قرارداد ایران و انگلیس (قرارداد 1919) منتشر کرد و در آن متذکر شد: «... من ملت ایران را برای این موفقیت دوگانه یعنی الغای قرارداد با موافقت طرفین (انگلیس- ایران) و درعین حال تحکیم روابط دوستانه با همسایه (4)عظیم الشأن تاریخی خود که نیات حسن ه وی همواره برای ما گرانبها بوده است، تبریک می گویم ...» (5)

[تصویر] سید ضیاء الدین طباطبایی به اتفاق حسن مشار وزیر دربار و چند تن از مقامات نظامی در ایام کودتای 1299 ش

ص: 76

دوشنبه 8 فروردین 1300/ 28 مارس 1921/ 18 رجب 1339

* عزیمت فرمانده کل قوای انگلیس در خراسان به هندوستان

امروز کلنل «ریدل» فرمانده کل قوای نظامی انگلیس (1) در خراسان به همراه کاپیتان «جلال شاه» و «محمد یعقوب خان» و دو افسر دیگر از مشهد به تربت حیدریه وارد شدند. با توجه به اینکه، کلنل «ریدل» در حرکت خود به هندوستان تعجیل داشت، جنرال کنسول انگلیس در مشهد طی تلگرافی از «منیع السلطنه» خواست انبارهای مهمات شهرنو که تحت نظارت وی بودند، به طور موقت به سردار «کوربخش» هندی تحویل داده و مهروموم شود تا « خان بهادر» معاون جنرال کنسولگری انگلیس در چند روز آینده برای تحویل گرفتن آنها به تربت حیدریه برود. (2)

* اعتراض روس ها نسبت به اقدامات سارقین یموتی

سفارت روسیه با ابراز نارضایتی از اینکه، اخیرا ناحیه «قره کالین» از ایالات ماورای خزر روسیه مورد حملات مداوم سارقین یموتی قرار می گیرد و سارقین مرتکب قتل نفس نیز می شوند، مواشی اهالی آن منطقه را به سرقت می برند و در مناطق مرزی بجنورد از سرحدات ایران مخفی و پنهان می شوند، از دولت ایران خواست اقداماتی مجدانه برای پایان دادن به عملیات سارقین ترتیب دهند. (3)

* مذاکره سردار سپه با رئیس الوزراء

صبح امروز سردار سپه، رئیس دیویزیون قزاق به دربار آمد و مدتی با رئیس الوزراء مشغول مذاکره بودند. (4)

* اعتراض سفارت روسیه به تعرض نظامیان به منازل اتباع روسیه

در پی اقدام مأمورین حکومت نظامی تهران در ورود به خانه های برخی صاحب منصبان روسی به بهانه یافتن اسلحه، سفارت روسیه در نامه ای اعتراض آمیز به وزارت امور خارجه اظهار داشت: مأمورین دولتی بدون اطلاع صاحب منصبان مزبور و سفارت با حالتی وحشیانه به منازل آنان رفته و بدون رعایت نزاکت و احترام نسبت به خانواده های آنها، خانه های آنان را تفتیش کرده اند، در صورتیکه، می توانستند با اطلاع سفارت و یا خود آنها و با رعایت حفظ نزاکت به جستجو بپردازند.(5)

* ورود خداوردی خان به دره جز

به دنبال شورش زبردست خان و قتل حاکم آن شهر «معتصم السلطنه» کارگزار خراسان امروز به وزارت امور خارجه گزارش داد: فقط تا این اندازه مطلع شده است که «زبردست خان»، حاکم دره جز را کشته (6) و «خداوردی» (7) شرور معروف را دعوت کرده و مشار الیه نیز، به دره جز آمده است.

«معتصم السلطنه» در پایان با مهم دانستن قضیه، ابراز امیدواری کرد اقداماتی صورت گیرد تا این وقایع تکرار نشود. (8)

* انتصاب منصور الملک به حکومت دره جز

بعد از کشته شدن رضا خان حاکم دره جز به دست زبردست خان، امروز «منصور الملک» به حکومت دره جز منصوب شد. (9)

* جلوگیری از خروج فواحش

حکومت بنادر خلیج فارس و عربستان اعلام کرد: برای جلوگیری از مسافرت فواحش به طرف بصره و غیره، اقدامات لازم را به عمل آورده و به کارگزاری، نیز دستور داده است، تذکره عبور به هیچ یک از آنان داده نشود. (10)

* انتصاب رئیس جدید شعبه استنطاق وزارت عدلیه

بعد از استعفای «آقا میرزا مهدی شریعت زاده» از ریاست شعبه استنطاق عدلیه، «آقا میرزا علی خان» به جای وی به این

ص: 77

سمت انتخاب شد. (1)

* انتصاب ریاست بازرسی وزارت معارف

میرزا «علی اصغر خان حکمت» (2) که مدتی در اداره پرسنلی وزارت معارف سمت ریاست داشت و چندی در اداره انطباعات خدمت می کرد، به سمت ریاست بازرسی وزارت معارف منصوب شد. (3)

[تصویر] میرزا علی اصغر خان حکمت

* درخواست حق اشتراک برخی روزنامه های خارجی برای ایران

وزارت امور خارجه از سفارت ایران در لندن تقاضا نمود، اشتراک نشریاتی از قبیل تایمز، دیلی تلگراف، مورنینگ پست و ... را برای وزارت امور خارجه ایران دریافت نمایند. (4)

ص: 78

سه شنبه 9 فروردین 1300/ 29 مارس 1921/ 19 رجب 1339

* عزیمت نصرت السلطنه به سوی فارس

پس از آنکه، «مصدق السلطنه» از تصدی ایالت فارس مستعفی و شاهزاده «نصرت السلطنه» به جای او به این سمت منصوب گردید، امروز «نصرت السلطنه» با همراهان خود عازم فارس شد. (1)

* چند عزل و نصب اداره نظمیه

«ادیب السلطنه» معاون اداره پلیس از سمت خود استعفا داد و به جای وی «رکن الدین خان» رئیس سابق نظمیه رشت به سمت معاونت اداره نظمیه منصوب شد. ماژور «ابراهیم خان» نیز، از معاونت تأمینات و محبس منفصل و سلطان «پاشا خان» رئیس کمیساریای مرکزی به معاونت تأمینات منصوب گردید.

همچنین ریاست شعبه سیاسی نظمیه هم به وی محول شد.

سلطان «عطاء اللّه خان» مأمور نظمیه رشت نیز، به معاونت محبس انتخاب شد. (2)

* بازگشت سردار اقدس از کویت به محمره

امروز «سردار اقدس»(3) پس از یک ماه حضور در کویت به محمره بازگشت.(4)

* پیشنهاد خریداری مشروبات موجود در شیرک خانه ها

رئیس دایره رسومات و ذبایح در گزارشی به رئیس اداره کل مالیات و خالصجات و ارزاق تهران اظهار داشت: از آنجا که دولت، در نظر دارد فروش و استعمال مسکرات را برای همیشه در سراسر کشور ممنوع سازد و این اقدام نه تنها اجرای مقررات شریعت اسلامی، بلکه خدمت به عالم انسانیت است ولی باید در نظر داشت که یکصد و شصت خانواده شیرکچی و دویست خانواده مشروب فروشان، بی نان شب شده و از هستی ساقط می گردند. وی در ادامه پس از اشاره به اینکه، دولت باید برای شیرکچی ها به فکر ایجاد مشاغل جدید باشد، پیشنهاد داد (5)برای جلوگیری از وارد آمدن خسارت به این عده، دولت مشروبات موجود در شیرک خانه ها را خریداری نماید و به مرور آنها را به الکل 60 درجه (60 درصد) و 80 درجه (درصد) تبدیل نموده و به مصارف دارویی برساند. (6)

* عزیمت رضا خان به قزوین

بعد از اینکه، مقرر شد قشون انگلیس تا اواسط ماه آوریل جبهه قزوین و منجیل را تخلیه کرده، رهسپار بین النهرین شوند، و نظر به اینکه، لازم بود بعد از خروج این قشون، قوای ایرانی در مواقع نظامی فوق الذکر مستقر شوند، «رضا خان» برای اتخاذ تدابیر لازم صبح امروز به طرف قزوین حرکت کرد.(7)

[تصویر] رضا خان سردار سپه

ص: 79

* کشف پانصد قبضه تفنگ در منزل امیر الدوله

در نتیجه تحقیقات و تفتیشات برای جمع آوری اسلحه، امروز مأمورین حکومت نظامی تهران پانصد و چند (1) قبضه تفنگ «ورندل» بلندقد با سرنیزه و لوازم آن، در منزل «امیر الدوله» واقع در خیابان «فرمانفرما» کشف و ضبط کردند. (2) بعد از کشف و ضبط این تفنگ ها، «امیر الدوله» هم توقیف شده و بازجویی از او آغاز شد.

* کمیابی گندم در بیجار

به خاطر کمبود گندم در بیجار و در مضیقه قرار گرفتن اهالی، حکومت گروس از وزارت داخله تقاضا نمود برای تهیه گندم و رفع عسرت و سختی اهالی بیجار اقدامات لازم صورت گیرد. (3)

* اعتراض تجار بندرعباس به اقدامات ظالمانه نایب الحکومه بندرعباس

پیرو ماجرای به فلک بستن برخی از بستگان تجار بندر عباس، به دستور نایب الحکومه در ششم فروردین ماه و اعتراض تجار بندرعباس، امروز نیز جمعی از تجار که بستگانشان در این حادثه مورد تعرض قرار گرفته بودند، در اعتراض به تعدیات نایب الحکومه بندرعباس در تلگراف خانه متحصن شده و برای تظلم خواهی تلگرافاتی را به تهران ارسال نمودند. (4)

* شیوع آبله در مازندران

از چند روز پیش، مرض آبله در منطقه مازندران شیوع یافته بود. خبر شیوع این بیماری در مازندران، در روزنامه امروز ایران منتشر گردید. (5)

* انتشار نشریه نوروز

امروز اولین شماره نشریه نوروز، به مدیرمسئولی «میرزا یحیی خان ریحان» (6) که از ابتدای فروردین ماه شروع (7) به کار کرده بود، منتشر گردید. (8)

ص: 80

چهارشنبه 10 فروردین 1300/ 30 مارس 1921/ 20 رجب 1339

* جلوگیری از تعرض قزاق ها نسبت به اتباع خارجی

برخی از سفارت خانه های کشورهای خارجی در ایران به وزارت امور خارجه شکایت کردند که قزاق ها، به بهانه کشف اسلحه داخل خانه های اتباع خارجی مقیم ایران شده و با ن هایت شدت و عدم رعایت نزاکت، خانه را بازرسی می کنند و حتی در بعضی خانه ها، برای باز کردن درب صندوق ها و دولابچه ها با وجود آنکه، صاحب خانه خود حاضر به باز کردن درب صندوق بوده، آنها درب را شکسته اند و حتی نسبت به خانواده های آنان نیز از هتک احترام مضایقه ننموده اند. وزارت امور خارجه امروز در نامه ای به حکومت نظامی تهران، پس از ذکر شکایات سفارت خانه های خارجی و با اشاره به اینکه، نظیر این اتفاق در خانه بعضی از اعیان کشور هم اتفاق افتاده است، از حکومت نظامی تهران خواست، چون ادامه این وضع، ممکن است مشکلات بزرگتری تولید بنماید، هرچه زودتر از این اقدامات جلوگیری نمایند. (1)

* خروج نظامیان انگلیسی از مشهد

ماژور «سارجست» که به همراه دو افسر دیگر و حدود یکصد و هفتاد نفر نظامی انگلیسی در روز هفتم فروردین ماه، مشهد را به قصد هندوستان ترک کرده بودند، امروز به تربت حیدریه وارد شدند.

آنان مقداری غله و مواد غذایی و مقداری بنزین از انبارهای شهرنو برداشتند و مقدار زیادی بنزین و سایر اشیا را نیز، به خان بهادر معاون کنسولگری جهت مصرف کنسولگری تحویل دادند و سپس به طرف هندوستان عزیمت نمودند. (2)

* تبعید سردار معظم خراسانی

به دنبال بازداشت سردار معظم خراسانی (3) در اول فروردین ماه سال جاری امروز رئیس الوزراء به حکومت نظامی تهران دستور داد سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) به نظم الملک رئیس محاکمات وزارت امور خارجه تحویل داده شود.

سید ضیاء الدین مقرر نمود مدت بیست و چهار ساعت به سردار معظم خراسانی مهلت داده شود تا مقدمات عزیمت خود را به قم مهیا کند و چنانچه، تمایل داشته باشد، خانواده خود را نیز همراه با خود، به قم ببرد.

رئیس الوزراء تأکید کرد که در این مدت نظم الملک مسئول حفظ سردار معظم خواهد بود. (4)

[تصویر] سردار معظم خراسانی (تیمورتاش)

ص: 81

* جمع آوری یکصد و پنجاه قبضه تفنگ از سطح شهر تهران

در پی بازرسی خانه های افرادی که مظنون به داشتن اسلحه بودند، تعدادی اسلحه در کمیساریاهای محلات مختلف تهران جمع آوری شده بود که امروز تعداد یکصد و پنجاه قبضه از این تفنگ ها به اداره حکومت نظامی تهران تحویل داده شد. (1)

* تصویب پرداخت اعانه به مهاجرین گیلان و تعمیر ابنیه سلطنتی

مهمترین مصوبات امروز دولت به قرار ذیل بود:

«1- وزارت مالیه مبلغ ده هزار تومان برای اعانه مهاجرین گیلان بپردازد.

2- برای تسهیل و تسریع در امر تعمیر ابنیه سلطنتی و دولتی تهران که به واسطه بارندگی های اخیر خسارات زیاد به آنها وارد شده بود، مبلغ بیست هزار تومان اعتبار به وزارت مالیه داده شود.

3- برای مهمانی که قرار بود از طرف رئیس الوزراء در جمعه شب برای سفرای کشورهای خارجی برگزار شود،: وزارت مالیه مبلغ یک هزار تومان اعتبار به وزارت خارجه پرداخت نماید.

4- قانون مرور زمان که به امضای اعضای کمیسیون ویژه وزارت عدلیه رسیده بود، به هیئت وزرا پیشنهاد شد و مقرر شد به موقع به اجرا گذاشته شود.» (2)

* انتصاب ریاست جدید تعلیمات متوسطه و عالیه

«میرزا عیسی خان صدیق» (3) از طرف وزارت معارف به سمت ریاست تعلیمات متوسطه و عالیه منصوب شد.(4)

[تصویر]

میرزا عیسی خان صدیق

* عزیمت وزیر جنگ به قزوین

وزیر جنگ عازم قزوین شد تا شاهد عزیمت نیروهای انگلیس در دروازه قزوین و جانشین شدن افراد ایران به جای آنها باشد. (5)

* مذاکره رئیس الوزراء با سفیر عثمانی در تهران

قبل از ظهر امروز رئیس الوزراء به سفارت عثمانی رفته و در آنجا نزدیک به چهل و پنج دقیقه با سفیر عثمانی مشغول مذاکره بود. (6)

* مذاکره شارژدافر سفارت آلمان با سید ضیاء الدین طباطبایی

پیش از ظهر امروز، زمر شارژدافر سفارت آلمان، با حضور در دربار مدتی با رئیس الوزراء مشغول مذاکره بود. (7)

* ورود معتصم السلطنه به مشهد

معتصم السلطنه کارگزار جدید ایالت خراسان به مشهد وارد شد. وی به پرایدوکس کنسول انگلیس در مشهد اطلاع داد: بنا به ملاحظات اقتصادی به زودی اکثر مناصب کارگزاری ها در سراسر ایران ملغی و مأموران وقایع نگار جانشین آنان خواهند شد. (8)

معزز الملک در دوره دوم مجلس شورای ملی به نمایندگی مردم مشهد انتخاب شد. سخنرانی وی در دفاع از لایحه دولت مستوفی الممالک، مبنی بر لزوم خلع سلاح مجاهدان تبریزی مقیم در تهران، به تصویب آن در مجلس انجامید.

وی در دوره سوم مجلس شورای ملی به نمایندگی مردم قوچان به مجلس راه یافت و در دوران فترت میان مجلس سوم و چهارم، سردار معظم از سوی میرزا حسن خان وثوق الدوله، حاکم گیلان گردید. اندکی بعد از ورود سردار معظم به گیلان، عده ای از آزادی خواهان نهضت جنگل از جمله دکتر حشمت را به دار آویختند. سردار معظم چندی بعد، به علت بدرفتاری با مردم و صدور حکم اعدام بدون محاکمه برکنار شد و به تهران آمد. در دوره چهارم مجلس شورای ملی وی به نمایندگی مردم قاینات (بیرجند) انتخاب شد. در این دوره وی و عده ای دیگر حزب اصلاح طلبان را به وجود آوردند که اکثریت مجلس را تشکیل می داد. سردار معظم پس از استعفای نمایندگی مجلس، در دولت مشیر الدوله، وزیر عدلیه شد. وی در این سمت طرح اعطای اختیارات به کمیسیون عدلیه مجلس و اجرای قوانین عدلیه را به طور موقت به مجلس شورای ملی برد و تقاضای اختیارات کرد که به تصویب رسید. او به پیشنهاد قوام السلطنه در تیر 1301 ش، والی کرمان و بلوچستان گردید.

ص: 82

در انتخابات پنجمین دوره مجلس شورای ملی، سردار معظم به نمایندگی مردم نیشابور انتخاب شد. وی در این دوره مجلس رئیس کمیسیون نظام بود و همین امر موجب نزدیکی او با سردار سپه گردید. چند ماه بعد، وی از نمایندگی استعفا کرد و در شهریور 1303 ش، وزیر تجارت و فوائد عامه در دولت سردار سپه گردید. وی در پی تصویب قانون لغو القاب و درجات نظامی در 1304 ش، نام خانوادگی تیمورتاش را برای خود برگزید.

پس از به سلطنت رسیدن رضا خان، تیمورتاش وزیر دربار شد و از آن پس به عنوان راهنما و مشاور، کارگزار اصلی رضا شاه در بسیاری از امور گردید.

تیمورتاش در اولین ماه های سلطنت رضا شاه، پیشنهاد تشکیل حزب «ایران نو» را به وی داد. او ابتدا موافقت نمود، ولی چندی بعد، به دلیل احساس خطر از ناحیه حزب، دستور انحلال آن را صادر کرد. تیمورتاش در دوره ششم مجلس شورای ملی، مجددا از نیشابور به نمایندگی مجلس انتخاب شد. تیمورتاش در این سال ها قدرت مطلق بعد از شاه به حساب می آمد. و عملا کارگردان سیاست خارجی ایران بود و حل مسائل مهمی چون اختلافات ایران و انگلستان را بر عهده داشت. تیمورتاش به رغم نفوذ و قدرت فراوان به طور ناگهانی در 3 دی 1311 بازداشت و از وزارت دربار عزل گردید. تیمورتاش در 9 مهرماه 1312 در زندان قصر به قتل رسید.

خانواده او ابتدا به حوالی تربت جام و سپس به کاشمر در استان خراسان تبعید و بعد از استعفای رضا شاه به تهران منتقل شدند.

درباره علت برکناری و سرنوشت بعدی تیمورتاش دیدگاه های متفاوتی بیان شده است. تیمورتاش در طول حیات خود دو بار ازدواج کرد؛ همسر اول وی سرور السلطنه، دختر حاج خازن الملک (داماد نیر الدوله و نوه دختری علی رضا خان عضد الملک نایب السلطنه) بود که از وی صاحب چهار فرزند شد. سه پسر به نام های منوچهر، امیر هوشنگ، مهرپور و یک دختر به نام ایراندخت. ایراندخت از روزنامه نگاران دهه 1320 ش، و مدیر روزنامه رستاخیز ایران بود. همسر دوم تیمورتاش (تاتیانا)، از ارامنه قفقاز بود که از وی نیز صاحب دو دختر به نام های پریچهر و نوش آفرین شد. وی پس از جدایی از تیمورتاش به اتفاق دو دخترش در آمریکا اقامت کرد.

(یادداشت های دکتر قاسم غنی، ج 1، ص 167- 159؛ تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج 3، ص 564؛ تیمورتاش در صحنه سیاست ایران، ص 11، 21، 120، 114؛ زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، ج 2، ص 319؛ ایران دیروز ...، ص 141- 140؛ شرح زندگانی من، ...، ج 2، ص 87- 85؛ سفرنامه بلوشر، ص 199- 198؛ صعود و سقوط تیمورتاش، ...، 89- 85 و 43 و 42 و 32 و 30 و 27؛ خاطرات صدر الاشرف، 241- 240؛ خاطرات سیاسی فرخ، ص 289 و 50، 35؛ تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ج 1، ص 57 و 134؛ دولتهای عصر مشروطیت، ص 158 و 157 و 140؛ گاهنامه پنجاه ساله شاهنشاهی پهلوی، ج 1، ص 44؛ خاطرات و خطرات، ص 371؛ تاریخ بیست ساله ایران، ج 5، ص 211 و 189؛ روزنامه اطلاعات، 3/ 10/ 1311، ص 2؛ مقالات تقی زاده، ج 5، ص 65؛ «یادداشت های عباسقلی گلشائیان» در یادداشت های دکتر قاسم غنی، ج 4، ص 488- 487).

ص: 83

پنجشنبه 11 فروردین 1300/ 31 مارس 1921/ 21 رجب 1339

* بازگشت رضا خان از قزوین به تهران

رضا خان که روز سه شنبه نهم فروردین ماه به قزوین سفر کرده بود، پس از بازدید و تنظیم امورات و تدارکات نیروهای نظامی مقیم قزوین، عصر امروز به تهران بازگشت. (1)

* توصیه وزارت امور خارجه به رعایت عدالت در محاکمات اتباع خارجی

وزارت امور خارجه امروز در نامه ای به وزارت داخله تأکید کرد، در این هنگام که کاپیتولاسیون (2) لغو گردیده، لازم است به همه حکام ایالات و ولایات تأکید شود، نسبت به اتباع روسیه و دول مجزا شده از روسیه (شوروی) با ن هایت انصاف و عدالت رفتار نمایند تا حقی از آنها تضییع نشود، به طوریکه، دولت های دیگر حسن رفتار تشکیلات قضایی در ایران را مشاهده نمایند و بعدها در الغای کاپیتولاسیون نسبت به خود بهانه ای نداشته باشند. (3)

* مهروموم کردن کنسولگری های روسیه در ایران

پس از انعقاد قرارداد مودّت بین ایران و روسیه که در مسکو به امضا رسید، حکومت مسکو از دولت ایران خواست تا ورود مأمورین سیاسی جدید روس به ایران، آرشیو و ساختمان ها و وسایل سفارت و کنسولگری های روسیه، تحت نظارت و حفاظت دولت ایران باشد. از طرف وزارت امور خارجه در خصوص سفارت روسیه در تهران اقدامات لازم صورت گرفت و در رابطه با کنسولگری های روسیه در دیگر نقاط، دستورات لازم به کارگزاری های تبریز، مشهد، شیراز، اصفهان و بارفروش صادر شد تا با حضور نماینده حکومت و مأمور کنسولگری روس آرشیو کنسولگری ها مهروموم شود. پیرو این اقدامات، امروز وزارت امور خارجه از وزارت داخله خواست:

در تأیید دستور العمل های وزارت امور خارجه، دستورات لازم را به حکام نقاط مذکور صادر نمایند. (4)

* تقاضای میرزاده عشقی برای انتشار هفته نامه قرن بیستم

امروز میرزاده عشقی (5) با ارسال نامه ای به رئیس الوزراء برای انتشار یک هفته نامه اجتماعی، سیاسی، ادبی و اخلاقی به نام قرن بیستم و اجرای دو نمایش (6) به نام های «رستاخیز سلاطین ایران در خرابه های مدائن» و «از تاریکی به روشنایی» تقاضای مجوز نمود. (7)

[تصویر] میرزاده عشقی

ص: 84

[تصویر] رضا خان و سروان مرتضی یزدان پناه قبل از کودتای 1299، هنگام آموزش نظامی افراد تحت امر خود

* ورود دو تن از نمایندگان تجاری روسیه به مشهد

دو تن از نمایندگان تجاری روسیه به نام های «ولادیمیروف» و «فوخ» به همراه مترجم ایرانی خود به نام «هاشم اف»(1)برای خرید گندم به مشهد وارد شدند. آنان از کارگزار خراسان درخواست کردند، مقدمات آزادی مائوموف (2))Maoumof( را فراهم نماید. (3)

* تقاضای وزارت امور خارجه برای دریافت روزنامه های روسیه

وزارت امور خارجه از «نادر میرزا»، نماینده ایران در عشق آباد خواست نشریات «پراودا» (4) و «ایزوستیا» (5) را برای وزارت امور خارجه آبونه نماید. (6)

وزارت خارجه در درخواستی مشابه از «منشور الملک» در آستارا نیز تقاضا نمود روزنامه های رسمی ترکی یا روسی بادکوبه، تفلیس (7) و ایروان (8) را با عنوان وزارت امور خارجه آبونه نماید. (9)

* ورود مستشاران سفارت انگلیس به تهران

«رجینالد فرانسیس»)Reginald Fransis( و «ارلاندو بریجمن» که در هیئت دیپلماتیک انگلستان، دارای سمت مستشاری بودند، امروز به تهران وارد شده و وظایف مستشاری سفارت انگلیس را عهده دار شدند. (10)

* اعزام ژاندارم به باجگیران

والی ایالت خراسان برای مقابله و جلوگیری از شرارت های «خداوردی»، که در چند روز گذشته از روسیه به «درونگر» واقع در سه فرسخی باجگیران (11)آمده بود، پنجاه نفر ژاندارم و یکصد و پنجاه نفر سرباز به منطقه باجگیران اعزام نمود. بر اساس اخبار رسیده، «خداوردی» نیز در درونگر مشغول جمع آوری سوار و گرفتن اسب و تفنگ بود و این طور، شایع شده بود که «زبردست خان» نیز او را به «دره جز» فراخوانده است. (12)

* عزیمت منصور الملک به دره جز

«منصور الملک» دره جزی که بعد از قتل امیر مسعود به حکومت دره جز معین و منصوب شده بود امروز عصر از مشهد به سوی دره جز حرکت کرد. (13)

* اعلام ساعت کار سینماها و تئاترها

رئیس الوزراء در نامه ای به حکومت نظامی تهران اظهار داشت: مقرر شود سینماتوگراف ها (14) و تئاترها جهت فعالیت آزاد باشند، مشروط به اینکه، فعالیتشان از ساعت هیجده شروع شده و تا ساعت بیست و یک و سی دقیقه خاتمه یابد. (15)

* مبادله چهار نهال لوگانبری با قلمه های نیشکر

چهار نهال «لوگانبری» (پیوند توت فرنگی و تمشک) در ازای ارسال قلمه های نیشکر که از ایران به آمریکا فرستاده شده بود، از سوی وزارت کشاورزی آمریکا به وزارت امور خارجه ایران اهدا شد. (16)

* عدم ممانعت از انتشار روزنامه وطن

پیرو درخواست میرزا هاشم خان محیط مبنی بر چاپ و انتشار مجدد روزنامه وطن، امروز رئیس الوزراء طی مراسله ای به کلنل کاظم خان سیاح دستور داد از چاپ و انتشار این روزنامه جلوگیری نشود. (17)

* مذاکره سید ضیاء با سردار سپه

سردار سپه فرمانده دیویزیون قزاق خانه در دربار با سید ضیاء الدین طباطبایی ملاقات و مذاکره کرد. (18)

ص: 85

ص: 86

جمعه 12 فروردین 1300/ 1 آوریل 1921/ 22 رجب 1339

* مطالبه سفارت فرانسه از بانک استقراضی

سفارت فرانسه صورت وجوهی را که به نام سفارت فرانسه در بانک استقراضی (1) روس امانت گذاشته بود، طی نامه ای به وزارت امور خارجه ایران ارسال کرد و خواستار استرداد وجوه مذکور شد. (2)

ص: 87

شنبه 13 فروردین 1300/ 2 آوریل 1921/ 23 رجب 1339

* دستگیری والی خراسان

در ساعت هفت بعد از ظهر، هنگامی که «قوام السلطنه» (1) والی خراسان با اتومبیل عازم منزل خود بود، توسط گروهی از ژاندارم های مسلح محاصره شد و «کلنل پسیان» پس از ارائه تلگراف مخابره شده از تهران به «قوام السلطنه»، وی را بازداشت کرد. در همین زمان سایر مقامات محلی، از جمله «میرزا قاسم خان»، «سالار حشمت»، «معتصم الملک» (2)، «شجاع السلطان»، «سالار مظفر»، «فتح السلطنه» (3)، «خبیر خاقان»، «هژبر الملک»، ماژور «عبد اللّه خان» (4) و «میرزا جواد خان سینکی» (5)نیز بازداشت گردیدند. همه افراد دستگیر شده به مرکز فرماندهی کل ژاندارمری منتقل شدند. (6)

* تشریح سیاست های سید ضیاء الدین برای نمایندگان هیئت های سیاسی خارجی

سید ضیاء الدین طباطبایی، رئیس الوزراء در یک ضیافت شام که به افتخار نمایندگان هیئت های سیاسی خارجی برپا شده بود، برنامه سیاست خارجی دولت خویش را توضیح داد. وی نخست از وزیرمختار انگلستان در تهران سپاسگزاری نمود که در مسأله قرارداد (7) 1919، با او اشتراک مساعی کرده و از وی پشتیبانی نموده است. سید ضیا در ادامه، اندیشه خود را در بهره گیری از همه دولت های خارجی در زمینه های گوناگون بیان کرد. (8)

* اظهارنظر روتشتین در خصوص تحویل بانک استقراضی به ایران

«روتشتین» وزیرمختار جدید شوروی در ایران که هنوز در عشق آباد به سر می برد در گفتگو، با «نادر میرزا» نماینده ایران در عشق آباد درباره تحویل بانک استقراضی، به او گفت بهتر است، دولت ایران در این خصوص تعجیل نکند تا وی به تهران برود و پس از رسیدگی به دفاتر محاسبات، بانک را به مأمورین ایران تحویل دهد تا وجوهات و اموال بانک که متعلق به دولت ایران است از بین نرود. (9)

* توقیف مسکوکات و اموال یک یهودی توسط مأمورین گمرک شاهکدار

«شائول خضوری» منشی تجارت خانه «الیاهومیر» تاجر بغدادی پس از کسب اجازه رسمی عبور از کنسولگری انگلیس در همدان به طرف مرز قصرشیرین حرکت کرد، اما امروز در پست گمرکی «شاهکدار» در نزدیکی قصرشیرین مأمورین اتومبیل او را متوقف و مانع از حرکت وی شدند و حتی پس از آنکه، شائول مجوز عبور خود را به مأمورین گمرک نشان داد، مأمورین برگه مجوز او را پاره کرده و به بهانه اینکه، وی قصد عزیمت به «قوره تو» و خروج قاچاق از کشور را دارد تمام اموال وی را توقیف کردند. پیرو این قضیه، سفارت انگلیس در تاریخ 3 آوریل به وزارت امور خارجه نوشت: تمام اموال وی که می بایست در قصرشیرین برای خرید کالا در بین النهرین صرف می کرده، توسط مأمورین گمرک ضبط شده و این در حالی است که، او حتی اگر قصد رفتن به «قوره تو» را هم می داشت به موجب جواز عبور کنسولگری انگلیس امکان رفتن به آنجا را نداشت. همچنین مطابق قانون حمل سکه طلا به قصرشیرین ممنوع نیست. سفارت انگلیس پس از بیان این توضیحات، از وزارت امور خارجه تقاضا کرد تا اقدامات لازم در خصوص رفع توقیف اموال شائول خضوری صورت گیرد. (10)

* دستگیری عبد اللّه خان چهاردولی

«عبد اللّه خان چهاردولی» شرور معروف را که در کرمانشاه دستگیر شده و در منطقه «کامیاران» (11) به حکومت کامیاران تحویل داده شده بود، امروز در میان تعداد زیادی از اهالی و علما و رؤسای دوایر دولتی به اداره حکومتی آوردند. دستگیری

ص: 88

نامبرده باعث شادی مردم شده بود.(1)

* تمدید مهلت تحویل اسلحه های مردم به حکومت نظامی تهران

کلنل کاظم خان سیاح رئیس حکومت نظامی تهران با انتشار اعلانی مدت تحویل و تسلیم اسلحه هایی را که در دست غیرنظامیان بود، یک هفته دیگر تمدید کرد. (2)

[تصویر] قوام السلطنه

* خروج نظامیان انگلیسی از ایران

روزنامه «دبا» چاپ پاریس در شماره امروز خود در مطلبی با عنوان تخلیه ایران از قشون انگلیس نوشت: قوای انگلیس در ایران که منتظر پایان فصل سرما بودند شروع به تخلیه ایران نموده اند. حکمران رشت نیز، رهسپار گیلان شده تا با نمایندگان دولت آذربایجان و روسیه درباره موضوع خروج قوای سرخ از ایران وارد مذاکره شود. (3)

ص: 89

یکشنبه 14 فروردین 1300/ 3 آوریل 1921/ 24 رجب 1339

* دستور فرمانده سپاه یازدهم شوروی برای توقف عملیات در ایران

مقامات انگلیسی پیامی را که از سوی فرمانده سپاه یازدهم سرخ شوروی در باکو به «نیکلای گیکالو»، فرمانده قوای شوروی در گیلان ارسال شده بود، کشف رمز کردند. در این پیام به «نیکلای گیکالو» دستور داده شده بود به منظور جلوگیری از ایجاد اختلال در اجرای معاهده مودت ایران و شوروی کلیه عملیات خود را در ایران متوقف کند. (1)

* موافقت دولت با استخدام مستشار آمریکایی

از آنجا که قرارداد مستر «نیو» مستشار تلگراف خانه و موسیو «مولیتور» رئیس پست نزدیک به اتمام بود، هیئت دولت با استخدام یک نفر مستشار آمریکایی متخصص در امور پست و تلگراف موافقت نمود. (2)

* تخصیص اعتبار برای گارد شهری

هیئت وزیران با پیشنهاد وزارت داخله مبنی بر تخصیص اعتبار ماهانه مبلغ شش هزار و هشتصد و هفده تومان و پنج هزار دینار برای گارد شهری که عده آنها اعم از صاحب منصبان و سربازان، سیصد و سی و هشت نفر بود، موافقت کردند. (3)

* ایجاد خطوط مخابراتی جدید

وزارت پست و تلگراف به دولت پیشنهاد داد در مناطقی که از اهمیت برخوردار هستند خطوط جدید مخابراتی ایجاد شود.

سیم کشی جدید از کرمانشاه به قصرشیرین، از قصرشیرین به خانقین (4)، از قصرشیرین به قروه(5)، از صائین قلعه به بیجار، از تهران به دماوند و فیروزکوه و علی آباد، از عراق (اراک) به گلپایگان و خوانسار، از استرآباد به گمش تپه تا سرحد روس و سیم کشی از استرآباد به کتول (6) و رامیات و گنبد قابوس و «جاظلی» از برنامه های وزارت پست و تلگراف بود. (7)

* درخواست انگلیسی ها برای استقرار افسران نظامی در قزوین و زنجان

پس از خروج نیروهای انگلیسی از قزوین و زنجان، سفارت انگلیس که می خواست دو تن از صاحب منصبان نظامی اش به نام های ماژور «ادموندز»)Edmonds( و کاپیتان «چپ من»)Chapman( که قبلا با عنوان مأمور سیاسی همراه نیروهای انگلیس در قزوین و زنجان بودند، همچنان در این دو شهر مستقر باشند، و از طرفی نمی خواست، حضور آنان با عناوین نظامی موجب بروز سوءتفاهم شود، از وزارت امور خارجه ایران خواست تا از امروز «ادموندز» و «چپمن» به عنوان کنسول و جانشین کنسول انگلیس شناخته شوند. (8)

* تیراندازی قشقایی ها به اتومبیل کلنل فریزر

«کلنل فریزر» (9) افسر عالی رتبه انگلیسی پس از آنکه، از تهران به اصفهان آمد، به طرف شیراز حرکت نمود. امروز کنسول انگلیس به کارگزار اصفهان اطلاع داد: در مسیر عزیمت «کلنل فریزر» به شیراز در راه قمشه، گلوله ای به اتومبیل او اصابت می کند و چون گمان می کند این اقدام از سوی قراسوران ها صورت گرفته، سه قبضه تفنگ آنها را ضبط و به فرمانده پلیس جنوب تحویل می دهد. پلیس جنوب نیز پس از دستگیری پنج نفر از قراسوران ها آنان را به اصفهان آورده، به حکومت اصفهان تحویل داده است، (10) ولی پس از اظهارات کنسول انگلیس، امروز عصر «سردار محتشم» حکمران اصفهان اظهار داشت اقدام به تیراندازی از سوی قراسوران ها به اتومبیل «کلنل فریزر» به هیچ عنوان صحت ندارد، بلکه این اقدام، از سوی اشرار و سارقین قشقایی صورت گرفته است که با نایب الحکومه قمشه نیز، درگیری پیدا کرده بودند و یک نفر از آنان هم در این درگیری کشته شده و چون شناسایی شده اند،

ص: 90

تحت تعقیب قرار گرفته اند. (1)

* انتصاب پسیان به سمت حکومت نظامی خراسان

سواد حکم رئیس الوزراء مبنی بر تفویض حکومت نظامی کل ایالت خراسان به «کلنل محمد تقی خان پسیان» (2) و لزوم اطاعت تمام مأمورین کشوری و لشکری خراسان از اوامر وی منتشر و به اطلاع عموم رسید. (3)

[تصویر] محمد تقی خان پسیان در لباس نیروی هوایی آلمان

* تشکیل جلسه کمیسیون تحویل بانک استقراضی به دولت ایران

جلسه کمیسیون تحویل بانک استقراضی به دولت ایران با حضور شاهزاده نادر میرزا نماینده وزارت امور خارجه ایران، «یرلسکپن» نماینده سفارت شوروی و میرزا علی اصغر خان عضو کمیسیون سابق تحویل بانک و رؤسای قدیم و جدید بانک استقراضی، امروز ساعت یازده صبح در ساختمان وزارت امور خارجه منعقد گردید و راجع به دعاوی کارکنان آن بانک نیز به طور جداگانه مذاکره شد. (4)

* دستگیری حکمران قوچان

«محمود خان نوذری» (5) با دویست ژاندارم وارد قوچان شد و «امیر معتمد» حکمران قوچان را توقیف و تحت الحفظ به مشهد اعزام کرد و در قوچان حکومت نظامی برقرار نمود. (6)

* آزاد شدن چهارده برده

لیوتنان کلنل «ا. پی. ترور» نمایندگی سیاسی انگلیس در بوشهر گزارش داد: تعداد چهارده برده (7) در سال گذشته، آزاد شدند که ترکیب آنها به قرار ذیل است: بندرعباس سه برده، بحرین چهار برده، شارجه (8) چهار برده، مسقط دو برده و لنگه یک برده. (9)

* رژه قزاق ها در تهران

قزاق ها در شهر تهران یک رژه نظامی را انجام دادند و برای نخستین بار احمد شاه از آنها پیاده سان دید. (10)

* حرکت صدها قزاق و ژاندارم به سوی قزوین

قسمتی از اردوی قزاق از آتریاد (11) همدان به همراه پانصد نفر ژاندارم با مهمات و تجهیزات کامل عازم قزوین شدند. (12)

* پیشنهاد خرید اسلحه از انگلیس

در جلسه امروز هیئت دولت، مسعود خان کیهان وزیر جنگ پیشنهاد داد، مبلغ سیصد هزار تومان اعتبار برای خرید اسلحه از بغداد و مبلغ پنجاه هزار تومان اعتبار برای خرید اسلحه از قشون انگلیس در قزوین پرداخت شود، همچنین چون قشون انگلیس در حال تخلیه فرونت قزوین بودند، مسعود خان وزیر جنگ پیشنهاد داد، برای مخارج اعزام نیروهای قشونی به قزوین مبلغ یکصد هزار تومان به قزاق خانه پرداخت شود.

پیشنهادهای مسعود خان کیهان در هیئت دولت به تصویب رسید. (13)

ص: 91

ص: 92

دوشنبه 15 فروردین 1300/ 4 آوریل 1921/ 25 رجب 1339

* اعلام حکومت نظامی در مشهد

«کلنل محمد تقی خان پسیان» رئیس ژاندارمری و فرمانده نظامی ایالت خراسان با صدور اعلانی، در شهر مشهد حکومت نظامی، اعلام کرد. با صدور این اعلان، تشکیل اجتماعات به هرشکل و در هرجا ممنوع اعلام شد و مردم فقط حق داشتند تا سه ساعت بعد از غروب آفتاب در خیابان ها و معابر رفت و آمد کنند.

در این اعلان برای متخلفین و افرادی که اقدام به نشر اکاذیب و شایعات نمایند، مجازات هایی در نظر گرفته شده بود. نظمیه و واحدهای ژاندارمری مسئول اجرای دستورهای این اعلان بودند. (1)

* خروج نظامیان انگلیس از قزوین و همدان و کرمانشاهان

پیرو اعلانی که کنسولگری انگلیس در کرمانشاهان در نوزدهم جمادی الاول برای فروش ساختمان های نظامیان از همدان تا سرحد منتشر کرده بود، از امروز خروج (2)نیروهای انگلیسی از قزوین و همدان و کرمانشاهان به طرف سرحد آغاز شد. (3)

* شکست اکراد در سلدوز

در «سلدوز» (4) اکراد به نیروهای ژاندارمری و سوارانی که در ساخلو بودند حملات شدیدی وارد آوردند که متعاقبا با تلفات زیادی دفع شدند. در این حملات پنج نفر از نیروهای دولتی زخمی و یک نفر کشته شد. به گزارش «مخبر السلطنه» (5) والی ایالت آذربایجان بیش از یکصد نفر از اشرار در این درگیری ها کشته شدند. (6)

* کشته شدن پسر اسماعیل سمیتقو

یک گروه چهار صد نفری از اکراد اطراف حیدرآباد به اردوی دولتی حمله کرده مشغول جنگ شدند، اخبار رسیده حکایت از آن داشت که اردوی دولتی موفق شده بود، خسارات زیاد به اکراد وارد آورد. تعداد زیادی از اکراد در این جنگ کشته شدند. از جمله کشته شدگان، پسر «اسماعیل سمیتقو» و برادر «عمر آقا» بودند. (7)

* تشکیلات جدید بلدیه در تهران

مصوبه هیئت دولت در دوم فروردین ماه، در خصوص تشکیلات جدید در بلدیه تهران، امروز طی اعلانی به اطلاع عموم رسید.

در بخشی از مقدمه این بیانیه آمده است: «... بالاخره نظر به صدها دلایل عدیده در لزوم اتخاذ تدابیری که پایتخت ایران یک منظره قابل سکونت پیدا کرده و تمام ساکنین آن دارای زندگانی رضایت بخش شوند و اسباب و عللی که عامل هزارها فجایع و جنایات بوده از سواد اعظم ایران برطرف گردد در جلسه مورخه دوم برج تخافوی ئیل 1300 برحسب پیشنهاد و تقاضای آقای رئیس الوزراء و وزیر داخله، هیئت وزراء مواد و مقررات ذیل (8) را برای تشکیلات بلدیه تهران با عواید قدیم و جدیدی که بجزو (به جزء) نگاشته می شود، تصویب نمودند ...»(9)

* آغاز به کار کتاب خانه ملی در اصفهان

کتاب خانه دولتی به نام کتاب خانه ملی برای استفاده عموم اهالی در محل سابق عمارت اشرف در اصفهان آغاز به کار کرد. برای راه اندازی این کتاب خانه، کلیه عایدات اضافه مالیاتی از اول آذر ماه 1299 تا اول فروردین 1300 با نظارت اداره مالیه اصفهان به اداره معارف این شهر به عنوان تأمین اعتبار برای تهیه اثاثیه، قفسه و تعمیر عمارت کتاب خانه پرداخت شده بود. (10)

* تحویل عبد اللّه چهاردولی به حکومت کردستان

«عبد اللّه چهاردولی» شرور معروف که در روز سیزدهم

ص: 93

فروردین به حکومت «کامیاران» تحویل داده شده بود، امروز به اداره حکومتی کردستان تحویل داده شد. (1)

* مذاکره وزیرمختار انگلیس با سید ضیاء

وزیرمختار دولت انگلیس با حضور در دربار با سید ضیاء ملاقات و مدتی با وی مذاکره کرد. (2)

[تصویر] مخبر السلطنه هدایت

ص: 94

سه شنبه 16 فروردین 1300/ 5 آوریل 1921/ 26 رجب 1339

* اعلام آمار نیروهای انگلیسی در بین النهرین و ایران

در مجلس نمایندگان انگلستان، وزیر جنگ در پاسخ به سئوالی راجع به تعداد نیروهای دولت انگلیس در بین النهرین و ایران آمار ذیل را ارائه داد:

12400 نفر از نیروهای انگلیسی و 72300 نفر از نیروهای هندی در بین النهرین مستقر هستند و 2300 نفر از نیروهای انگلیسی و 9300 نفر از نیروهای هندی در ایران حضور دارند. (1)

* تمجید روزنامه تایمز از دولت سید ضیاء

روزنامه تایمز لندن امروز از قول خبرنگار خود در تهران مطلبی راجع به اوضاع ایران منتشر نمود و از اقدامات دولت جدید ایران تمجید فراوان کرد. (2)

* موافقت با پرداخت کمک هزینه به مدرسه ایران و آلمان

هیئت وزیران با پیشنهاد رئیس الوزراء، مبنی بر پرداخت ماهانه، یک هزار تومان برای دایر نمودن مدرسه آلمانی (مدرسه ایران و آلمان) موافقت کردند. این مبلغ قبلا هم به این مدرسه پرداخت می شد ولی در زمان دولت قبلی پرداخت آن متوقف شده بود. در جلسه امروز تصویب شد که این مبلغ، علاوه بر بودجه وزارت معارف برای دایر نمودن مدرسه پرداخت شود، مشروط به اینکه، غیر از آموزش زبان، دروس فنی هم در این مدرسه، تدریس شود و طرح دستور تعلیمات این مدرسه با نظارت دو وزارت معارف و صحیه باشد. در پایان مقرر شد، این تصمیم دولت به سفارت آلمان نیز ابلاغ شود. (3)

* عسرت و فلاکت شیرکچی های تهران

پیرو ارسال گزارش رئیس دایره رسومات و ذبایح به رئیس اداره کل مالیات و خالصجات و ارزاق تهران، امروز وی با ارسال این گزارش به وزیر مالیه و با اشاره به مشکلات ناشی از حکم صدور منع فروش مشروبات الکلی و عسرت و فلاکت عده ای که تنها ممر معاش آنان ساختن و فروش مسکرات است، پیشنهاد داد: در صورت موافقت وزیر مالیه، کمیسیونی با حضور رئیس دایره رسومات و نمایندگان ادارات ذیصلاح تشکیل شود تا درباره این موضوع مطالعه و مذاکره نموده، تصمیمی مناسب اتخاذ نمایند که پس از تصویب مقامات مربوط اجرا گردد. (4)

* بهبودی اوضاع ایران

خبرگزاری رویتر گزارش داد: امروز «لویدجرج»(5)در پاسخ به سئوال یکی از نمایندگان مجلس انگلستان اظهار داشت: به موجب گزارش هایی که از تهران رسیده اوضاع رضایت بخش است و دولت انگلستان نیز، با ن هایت دلسوزی و صمیمیت ناظر و مراقب تلاش های کابینه جدید می باشد و کابینه جدید ایران می تواند مطمئن باشد هرگونه اقدامی که برای حفظ امنیت و استقرار وضعیت عادی در ایران به عمل آورد، مورد حمایت انگلستان خواهد بود. (6)

ص: 95

چهارشنبه 17 فروردین 1300/ 6 آوریل 1921/ 27 رجب 1339

* مقررات تعطیلی مغازه ها از سوی حکومت نظامی تهران

از سوی حکومت نظامی تهران اعلانی منتشر شد مبنی بر اینکه، عموم طبقات تجار و اصناف به استثنای (خبّاز، قصاب، دوافروش، بقال، عطار، سلمانی، طباخ، سبزی فروش، میوه فروش، نعلبند، ماست بند، علاف و سایرین) باید در روزهای جمعه و ایام متبرکه مغازه های خود را تعطیل نمایند و هرکس مقررات مذکور را رعایت نکند به سختی مجازات خواهد شد. (1)

* مذاکره سید ضیاء با احمد شاه

امروز قبل از ظهر سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزراء با احمد شاه در قصر فرح آباد ملاقات و به مدت یک ساعت با وی در خصوص مسائل مهم کشور مذاکره کرد. (2)

* عزیمت کاپیتان فریزر به انگلستان

کاپیتان «دی. رام. اس. فریزر»، از ارتش هند و دبیر نمایندگی سیاسی انگلیس در خلیج فارس، امروز به عنوان مرخصی به انگلستان رفت و «سی. اچ. گیدنی»، از نیروهای خدمات کشوری هند، وظایف او را بر عهده گرفت. (3)

* پایان حکومت نظامی در نهاوند

لغو حکومت نظامی از طرف اداره ژاندارمری در نهاوند اعلام شد. (4)

* دخالت کنسول انگلیس در امور ایران

امروز کارگزاری بندر لنگه به کارگزاری کل بنادر خلیج فارس و عربستان گزارش داد: کنسول انگلیس در بحرین با عنوان سرپرستی در امور مربوط به اتباع ایران دخالت می نماید، و در زمان مسافرت اتباع ایرانی مقیم بحرین، به آنها برگه تصدیق تابعیت ایرانی (5) می دهد. (6)

* عزیمت سالار مکرم به اردبیل

سالار مکرم که اخیرا به سمت کفالت حکومت اردبیل معین شده بود؛ امروز عازم محل مأموریت خود شد. (7)

[تصویر] سید ضیاء الدین طباطبایی

ص: 96

پنجشنبه 18 فروردین 1300/ 7 آوریل 1921/ 28 رجب 1339

* تقاضای اسمارت در خصوص ابقای منوچهر خان سپانلو در سمت خود

«والتر الکساندر اسمارت» در نامه ای به سید ضیاء الدین طباطبایی بر لزوم ابقای «منوچهر خان سپانلو» (1) و «فکل کلو» در سمت هایشان تأکید کرد. بعد از استعفای «منوچهر خان سپانلو» حاکم قزوین از سمت خود و انتشار این خبر که دولت قصد دارد «فکل کلو» رئیس نظمیه قزوین را از سمتش برکنار نماید، ماژور «ادموندز» یکی از صاحب منصبان نظامی انگلیسی در قزوین که این تغییرات را به صلاح نمی دانست، لیوتنان گریوز، معاون خود را به تهران فرستاد تا این پیغام را به مقامات انگلیسی در تهران برساند و از طریق آنان از این تغییرات در قزوین جلوگیری نماید. (2)

* دستگیری ملک زاده

ملک زاده (3)مدیر روزنامه تازه بهار، از طرف حکومت نظامی مشهد دستگیر شد.(4)

* درخواست اسمارت از سید ضیاء برای واگذاری شغل مناسب به سلطان روح اللّه خان در تهران

«والتر الکساندر اسمارت» به توصیه کاپیتان «کانالی» و «کافی» از صاحب منصبان انگلیسی که سابقا در اداره پلیس جنوب بودند، از سید ضیاء درخواست کرد، شغل مناسبی در تهران به سلطان «روح اللّه خان (5)» واگذار شده و از اعزام وی به قزوین جلوگیری شود. اسمارت در نامه ای به سید ضیاء در این رابطه نوشت: «... کاپیتان کانالی و کافی که هردو سابقا در اداره پلیس جنوب بوده اند خیلی از کفایت سلطان روح اللّه خان تمجید می نمایند. مشار الیه سابقا در پلیس جنوب بوده و در حال حاضر در اداره ژاندارمری است و مدتی در خدمت ژاندارمری در قزوین بوده و حالا در طهران است. گویا اکنون دولت قصد دارد این شخص را مجددا به قزوین روانه نماید.

به عقیده کاپیتان کانالی و کافی وجود سلطان روح اللّه خان که مدتی با ایشان در پلیس جنوب مشغول خدمت بوده اند، برای تشکیلات مرکزی خیلی مفید می باشد این است که در مقام تصدیع برمی آید که، چنانچه صلاح دانسته می شود مقرر شود، تا شغل مناسبی در تشکیلات جدید نظامی به سلطان روح اللّه خان در مرکز داده شود ...»(6)

[تصویر] فکل کلو یکی از صاحب منصبان سوئدی نظمیه

ص: 97

[تصویر] روتشتین و برخی از اعضای سفارت روسیه در ایران

* اوضاع ایران پس از کودتا

روزنامه شرق نزدیک در شماره امروز با چاپ مطلبی با عنوان «بروز روح جدید در ایران» درباره اوضاع ایران پس از کودتای سوم اسفند، این واقعه را مهم ترین واقعه در شانزده سال گذشته پس از انقلاب مشروطه در ایران دانست. (1)

* ممانعت مأمورین دولت از فروش ماهی های حرام

قبل از تصمیم هیئت دولت و صدور حکم جلوگیری از صید ماهی های حرام و ...، بیش از پنجاه نفر از تجار و کسبه انزلی و رشت حدود چهار صد هزار ماهی صوف را نمک زده و خشک کرده بودند ولی اکنون که قصد فروش آنها را داشتند، مأمورین مانع از کار آنان بودند.

«وثوق السلطنه» حکمران رشت در تلگرافی به رئیس الوزراء ضمن اعلام خبر فوق تصریح کرد این اقدام باعث وارد آمدن ضرر و زیان فراوان به تجار و کسبه خواهد شد. ازاین رو، بایست یا اجازه حمل ماهی ها به تجار و کسبه داده شود یا اینکه به گونه ای از آنان خریداری شود که ضرری متوجه آنان نشود. (2)

* ورود وزیرمختار روسیه به ایران

«روتشتین»)Monsieur Theodor Rothstein( وزیرمختار روسیه در ایران از عشق آباد (3) وارد باجگیران شد تا از طریق مشهد عازم تهران شود.

دو تن از مقامات با دو کالسکه ضبط شده از قوام السلطنه والی سابق خراسان، وزیرمختار و دیگر اعضای سفارت روس را از باجگیران تا مشهد همراهی نمودند. (4)

* تقاضای سفارت روسیه برای جلوگیری از اقدامات اشرار ایرانی

در مناطق سرحدی ترکستان در «تجن» و «سرخس» گروه هایی از اشرار به پست های نظامی روسیه حمله کردند.

وزارت امور خارجه روسیه همچنین اظهار می کرد نظیر این اتفاقات در باجگیران نیز رخ داده است و ضمن اعتراض به سفارت ایران در مسکو خواست اقدامات لازم در خصوص جلوگیری از وقوع این حوادث صورت گیرد، زیرا تکرار این قبیل حوادث مانع از روابط بازرگانی دو دولت خواهد بود.(5)

* مسدود شدن راه سرخس کهنه

تجار و اهالی سرخس کهنه و ناصری که به واسطه بسته شدن راه سرخس کهنه به روسیه از سوی دولت آن کشور، دچار عسرت و سختی شده بودند، خواستار اقدامات دولت ایران برای بازگشایی این راه شدند. (6)

* صدور اجازه انتشار روزنامه ناهید

وزارت معارف و اوقاف به دستور رئیس الوزراء به حکومت نظامی تهران اطلاع داد که میرزا ابراهیم خان ناهید اجازه دارد روزنامه کاریکاتور به نام ناهید را منتشر نماید و مأمورین حکومت نظامی نباید از چاپ و نشر آن جلوگیری نمایند. (7)

* منع نظامیان از تفتیش منزل مخبر السلطنه

سید ضیاء الدین طباطبایی به حکومت نظامی تهران ابلاغ نمود، منزل مخبر السلطنه، فرمانفرمای ایالت آذربایجان از هرگونه اقدامی به عنوان تفتیش اسلحه و غیره معاف و مستثنی

ص: 98

است و مأمورین نظامی به هیچ وجه نباید به منزل مشار الیه بروند. (1)

ص: 99

جمعه 19 فروردین 1300/ 8 آوریل 1921/ 29 رجب 1339

* کودتای ناموفق علیه پسیان

«علی اصغر خان سرتیپ» فرمانده توپ خانه رهبری یک کودتا را که توسط «سالار امجد»، فرمانده نیروی پیاده طراحی شده بود، بر عهده گرفت.

کودتاچیان قصد داشتند پس از آزاد کردن «قوام السلطنه» والی سابق خراسان، کلنل «محمد تقی خان پسیان» را از قدرت برکنار کنند. اما این کودتای ناموفق به دستگیری «سالار امجد» منجر شد. (1)

* دستگیری جمعی از رجال مشهد

پیرو دستگیری «قوام السلطنه» و جمعی از متمولین و متنفذین شهر مشهد، امروز نیز گروه دیگری از قبیل «مقبل السلطنه» از مستأجرین املاک آستانه مقدسه، «شیخ محمد کاظم بلور فروش»، «حاج محمد جعفر» برادر آقای منیر مدیر روزنامه مهر منیر (2)، «میرزا محمد دانش طهرانی» و «مؤید حضور» از اعضای ایالت سابق دستگیر و در اداره ژاندارمری توقیف شدند. (3)

* شروع به کار مجدد نشریات در مشهد

جراید مشهد که چند روزی برای اجرای شرایط حکومت نظامی تعطیل شده بود، امروز از حالت توقیف و تعطیل خارج شده و آغاز به کار کردند. (4)

* انتشار مطلبی درباره بدرفتاری با یهودیان در ایران

روزنامه «تریبون ژویو» چاپ پاریس با انتشار مطلبی در شماره امروز خود، مدعی شد در ایران نسبت به یهودیان بدرفتاری می شود.

در پی درج این مطلب، وزارت امور خارجه ایران طی مراسله ای از سفارت ایران در پاریس خواست تا ضمن تکذیب این موضوع، اعلام نماید که دولت ایران حقوق تمام اقلیت ها را رعایت کرده، با کمال عدالت و رأفت با آنان رفتار می نماید. (5)

* ضیافت شام در مقر رئیس الوزراء

سید ضیاء الدین برای رؤسای نمایندگی های سیاسی خارجی، اعضای برجسته کنسولگری ها، کارشناسان، معلمان و مستشاران خارجی در خدمت دولت ایران ضیافت شامی در مقر رئیس الوزرایی ترتیب داد. در این مهمانی برای پذیرایی از هشتاد نفر شام تهیه شده بود. برای نخستین بار در این ضیافت مشروبات الکلی به چشم نمی خورد و به جای شراب، تنگ ها و قدح های دوغ و شربت قرار داده بودند. (6)

* درخواست استرداد وجوه شرکت خیریه فرانسه در بانک استقراضی

سفارت فرانسه که توانسته بود فقط مبلغ 999 قران را که به نام شرکت خیریه فرانسه در بانک استقراضی روس داشت، مسترد نماید، به وزارت امور خارجه ایران اطلاع داد: دیگر در خصوص استرداد وجوهی که به نام سفارت فرانسه در بانک استقراضی روس است، اقدامی نخواهد کرد و این موضوع را پیگیری نمی نماید، بلکه از دولت ایران انتظار دارد رسیدگی به محاسبات این موسسه مالی را هرچه زودتر به پایان برساند. (7)

* شکایت شیعیان بندر لنگه از نایب الحکومه

جمعی از شیعیان ساکن (8)بندر لنگه که از ظلم و تعدی «محمد رضا خان بستکی» (9)، نایب الحکومه منطقه، به ستوه آمده بودند با ارسال عریضه ای به سید ضیاء الدین طباطبایی، رئیس الوزرای وقت خواستار رفع این مظالم از خود شدند. آنها در این عریضه «دریابیگی» حکمران بنادر را مسبب وضع فلاکت بار خود معرفی کردند، زیرا او محمد رضا خان را در سمت نایب الحکومه بندر لنگه گماشته بود. (10)

«سید جعفر بحرانی» (11) نیز با ارسال نامه ای به رئیس الوزراء از تعدیات «محمد رضا خان بستکی» نایب الحکومه بندر لنگه نسبت به شیعیان شکایت کرد و تصریح نمود: بیشتر اهالی بندر لنگه و نایب الحکومه آنجا از اهل سنت می باشند و شیعیان این

ص: 100

منطقه به واسطه آزار و تعدی و شکنجه در شرایط سختی به سر می برند. بحرانی خواستار رفع ظلم و تعدی از مردم این منطقه شد. (1)

* تعطیلی سراها و تجارت خانه های تهران

به دنبال انتشار اعلان حکومت نظامی تهران درباره تعطیلی سراها و تجارت خانه ها در روزهای تعطیل، امروز که روز اول اجرای این قانون بود، کلیه سراها و تجارت خانه ها، بازار و حتی در محلات و گذرها و کوچه ها نیز دکاکین بسته و تعطیل بودند. این قانون اتباع خارجی مقیم تهران را نیز شامل می شد. (2)

[تصویر] قوام السلطنه

* تخلیه روسیه توسط نظامیان عثمانی

عده ای از نظامیان مستقر در «شاه تختی» به سمت ماکو(3) حرکت کردند. قرار بود در روزهای آینده عثمانی ها خاک روسیه را کاملا تخلیه نمایند. (4)

ص: 101

شنبه 20 فروردین 1300/ 9 آوریل 1921/ 30 رجب 1339

* برگزاری مانور نظامی

مانوری نظامی خارج در وزاره دولت در حضور احمد شاه برگزار شد. رئیس الوزراء، هیئت وزیران و نمایندگان کشورهای خارجی نیز در این مانور حضور داشتند. این مانور در حقیقت امتحانی بود که رضا خان سردار سپه و رئیس دیویزیون قزاق، خود، داوطلبانه آن را برای نمایش قدرت نظامیان ترتیب داده بود. (1)

* عزیمت نیروهای انگلیسی از گیلان

عزیمت نیروهای انگلیسی از منطقه گیلان آغاز شده و قزاق ها به تدریج جای آنها را می گرفتند. وابسته نظامی فرانسه در ایران در این باره گزارشی به شرح ذیل نوشت: «من قبلا از ژنرال کووی فرمانده نیروهای انگلیسی اجازه گرفته بودم که هنگام این نقل و انتقالات حضور داشته باشم. بدین مناسبت روز هفتم آوریل به قزوین رفتم و روز هشتم به همراه ماژور «ادموندز»)Maj .Edmonds( ، افسر سیاسی قزوین با اتومبیل به طرف «منجیل» (2)راه افتادیم به طوریکه روز نهم در «لوشان» (3) و روز دهم در منجیل بودیم. سرهنگ «فرانسیس»)Col .Francis( فرمانده دسته انگلیسی ها همان شب با نگرانی به من اظهار داشت که پل را آب برده و جابجایی نیروها را با مشکل روبرو کرده است.

فردا صبح یازدهم، ما «منجیل» را ترک کرده و به آن طرف رود خانه به سوی «جوبین» (4)رفتیم و در راه دیدیم که قزاق ها پست های خویش را تحویل می گرفتند، اما آنچه موجب شگفتی من شد، این بود که انگلیسی ها با کامیون وسایل خویش را حمل می کردند و قزاق ها سوار بر قاطر و شتر بارهای خویش را می آوردند. (5)

* ایجاد پست های نظامی در منطقه سوادکوه

«امیر مؤید» در منطقه «سوادکوه» از «شیرگاه» (6) تا «گدوک» (7)پست های نظامی ایجاد کرد که در هرکدام از آنها بیست نفر مأمور مستقر بودند و روزی چهار قران هم دستمزد دریافت می کردند. تعداد مأموران در مناطق مذکور بیش از پانصد نفر بود. (8)

[تصویر] امیر مؤید سوادکوهی

* تصویب اختصاص بودجه برای تجهیز یک اردوی نظامی در آذربایجان

در پی پیشنهاد تلگرافی «مخبر السلطنه» والی (9)آذربایجان برای تأمین مخارج تجهیزات یک اردوی نظامی در آذربایجان، هیئت وزیران تصویب نمودند که مبلغ یکصد هزار تومان در مدت یک ماه به ایالت آذربایجان، پرداخته شود که صرف مخارج

ص: 102

[تصویر] نان فروشی در تهران قدیم

لازم شود. (1)

* توقیف روزنامه نوروز

جریده نوروز به دلیل درج مطلبی (2)با عنوان «غارتگران مفتخر» (3) در شماره اخیر خود، امروز از طرف دولت توقیف گردید. (4).

* انتصاب معتمد دیوان به حکومت طالقان

«معتمد دیوان» از صاحب منصبان قدیمی وزارت داخله که به حکومت طالقان (5) منصوب شده بود، امروز به طرف محل مأموریت خود حرکت کرد. (6)

* آزادی حسین ملک پس از چند روز توقیف

«حاج حسین آقای ملک» (7) که روز شنبه گذشته در مشهد دستگیر و توقیف شده بود، امروز آزاد شد ولی سایر دستگیر شدگان همچنان در توقیف بودند. (8)

ص: 103

یکشنبه 21 فروردین 1300/ 10 آوریل 1921/ 1 شعبان 1339

* خودداری کسبه خارجی مقیم تهران از اجرای دستورات اداره نظمیه

در پی حکم صادره از اداره نظمیه، مبنی بر اینکه، نوشته ها و تابلوی سردر دکاکین نباید به حروف خارجی نوشته شود، کمیساریای برخی مناطق به اداره نظمیه گزارش دادند این حکم به اتباع خارجی و کلیه کسبه ای که در تابلوهای مغازه هایشان از حروف خارجی استفاده شده بود، ابلاغ شده است ولی اتباع خارجی(1)اظهار می دارند باید این موضوع از سوی سفارت خانه متبوعه شان به آنان دستور داده شود. (2)

* برگزاری مراسم عقد ولیعهد با دختر شعاع السلطنه

مراسم عقد شاهزاده خانم دختر بزرگ مرحوم شعاع السلطنه که با اجازه احمد شاه با ولیعهد نامزد شده بودند، در پارک «منصوریه» برگزار گردید.

در این مراسم اعضای خانواده سلطنتی، رئیس الوزراء، وزیر دربار و پیشکار مخصوص ولیعهد و چند نفر از اعضای دربار احمد شاه حضور داشتند. (3)

* ورود وزیرمختار روسیه به مشهد

«روتشتین» وزیرمختار روسیه و همراهانش وارد مشهد شدند. «نیکونویچ»)NiKonovitch( ، «بیراکوف»)BiraKoff( ، «بریسکین»)BrisKin( از اعضای هیئت همراه «روتشتین» بودند. لازم به ذکر است که «نادر میرزا» کنسول ایران در عشق آباد نیز از همراهان وزیرمختار روسیه بود که در این روز به مشهد وارد شدند. (4)

* تشکیل مجالس قمار در منزل شاهزاده داراب میرزا

شاهزاده داراب میرزا، با مراجعه به حکومت نظامی تهران و بیان اینکه، او در روزهای دوشنبه و جمعه مهمانی خصوصی داشته و در این مهمانی ها، مجلس قمار هم برپا می کند از حکومت نظامی تهران، خواست تا با توصیه به ریاست پلیس اونیفرمه مزاحمتی برای مجالس او ایجاد نشود. (5)

* فرار خداوردی و همراهانش به کوه های قوچان

«شجاع الممالک» که مأمور دستگیری «خداوردی» شده و بدین منظور به «درونگر» عزیمت نموده بود، امروز پس از بازگشت از «درونگر» اظهار داشت: خداوردی از قلعه «رحمن قلی» (6) به مرز رفته و دیروز بعد از ظهر، از آنجا با همراهانش به کوه های قوچان فرار کرده است. (7)

* مذاکره شارژدافر سفارت آلمان با سید ضیاء الدین طباطبایی

امروز پیش از ظهر، زمر شارژدافر سفارت آلمان، در دربار با رئیس الوزراء مدتی مشغول مذاکره بود.(8)

* تسلیم شدن رئیس التجار در مشهد

«رئیس التجار» که تا امروز مخفی شده و تسلیم «پسیان» نشده بود، امروز خود را تسلیم کرد. ولی به جای او دو پسر و احمد دانش داماد وی از زندان آزاد شدند.

رئیس التجار در این مدت در خانه افرادی چون «شیخ فاضل مجتهد»، «دکتر حسن خان» و «مقبل السلطنه» مخفی مانده بود. (9)

* برگزاری مسابقات اسب دوانی در اصفهان

کلوپ ایران و انگلیس در اصفهان برای برپایی مسابقات اسب دوانی در روزهای نهم و دوازدهم اردیبهشت اعلانی منتشر نمود و از مردم و علاقه مندان خواست، برای شرکت در این مسابقه و یا تماشای آن حداکثر تا پایان فروردین ماه تقاضاهای خود را به دفتر کلوپ ارسال نمایند. ریاست این کلوپ به عهده والی اصفهان و جنرال کنسول انگلیس در اصفهان بود. (10)

ص: 104

[تصویر] مردم تهران در حال خرید و فروش در مسجد سپهسالار

ص: 105

دوشنبه 22 فروردین 1300/ 11 آوریل 1921/ 2 شعبان 1339

* صدور مجور انتشار هفته نامه قرن بیستم

سید ضیاء الدین طباطبایی با انتشار نشریه قرن بیستم موافقت نموده و به حکومت نظامی تهران اطلاع داد که میرزاده عشقی (1) اجازه دارد یک هفته نامه اجتماعی، سیاسی، ادبی و اخلاقی به نام قرن بیستم را منتشر کند و لازم است به مأمورین نظامی اطلاع داده شود که از انتشار این هفته نامه جلوگیری نکنند.(2)

* انتشار روزنامه ناهید

امروز روزنامه ناهید (3)به مدیریت میرزا ابراهیم خان ناهید انتشار خود را در تهران آغاز کرد. (4)

* ملاقات روتشتین با کنسول انگلیس در مشهد

«روتشتین» به همراه نادر میرزا کنسول ایران در عشق آباد به کنسولگری انگلیس در مشهد رفت و با «پرایدوکس» کنسول انگلیس در مشهد ملاقات نمود.

یک ساعت بعد نیز پرایدوکس به همراه سرگرد «والیس» وابسته نظامی و سروان «فالکونر» دستیار کنسول برای بازدید وزیرمختار شوروی رفتند. (5)

* مراسم آتش بازی در میدان توپ خانه

امشب به مناسبت فرارسیدن تولد امام حسین (ع) آتش بازی مفصلی در میدان توپ خانه تهران، در مقابل اداره نظمیه به معرض نمایش گذارده شد. (6)

* جاری شدن سیل در ایوانکی

در اثر بارش فراوان باران در ایوانکی که از دو روز پیش شروع شده بود، سیل بزرگی در این منطقه جاری شد. این سیل به خانه ها و املاک مردم خسارات زیادی وارد نمود.(7)

ص: 106

سه شنبه 23 فروردین 1300/ 12 آوریل 1921/ 3 شعبان 1339

* جاری شدن سیل در قم

بارش باران که از عصر روز شنبه گذشته شروع شده بود، باعث راه افتادن سیل در قم شد که به بعضی از خانه ها و قنوات شهر و روستاهای اطراف، خسارات زیادی وارد کرد.

همچنین سیل باعث طغیان رود خانه قم (1) و آسیب دیدن پل های رود خانه شور و عسگرآباد و جاده شوسه تهران شده بود. (2)

* دعوت از دولت ایران برای شرکت در «کنگره بین المللی ضد الکل»

وزارت امور خارجه سوئیس از دولت ایران برای شرکت و اعزام نماینده در شانزدهمین «کنگره بین المللی ضد الکل» که در تاریخ 22 تا 27 اوت 1921 م، در شهر لوزان و با ریاست افتخاری رئیس جمهور سوئیس برگزار می شد، دعوت نمود. (3)

* اعلام آمادگی افسران انگلیسی برای استخدام در ایران

سفارت انگلیس اسامی پنج نفر صاحب منصب انگلیسی که برای استخدام در دولت ایران آمادگی خود را اعلام کرده بودند، به وزارت امور خارجه ارسال کرد. (4) اسامی این صاحب منصبان از سوی جنرال فرمانده نیروهای انگلیسی در شمال ایران به شرح ذیل به سفارت انگلیس اعلام شده بود:

1- کاپیتان «جد کینس»L .E .H .JudKins

2- کاپیتان «آلدورث»T .P .AldWorth

3- کاپیتان «نرمن»A .L .Norman

4- لیوتنان «پروکتر»D .H .T .procter

5- لیوتنان «ماوهود»J .C .MaWhood(5)

* دستگیری صارم الدوله

«اکبر میرزا صارم الدوله» (6) والی کرمانشاه دستگیر شد. در حین دستگیری، زدوخوردی بین سواران کلهر (7)و نیروهای ژاندارم که در دستگیری والی با ژاندارم ها متحد شده بودند در عمارت حکومتی روی داد ولی مشخص نشد علت شلیک کردن ژاندارم ها به «کلهرها» چه بوده است. در جریان تیراندازی ژاندارم ها هشت نفر از کلهرها، کشته و پانزده نفر مجروح شدند. «صارم الدوله» هم توقیف و به مرکز اعزام گردید. (8)

[تصویر] اکبر میرزا مسعود (صارم الدوله)

* تعطیلی دوایر دولتی

امروز به مناسبت ولادت حضرت سید الشهدا (ع) کلیه وزارت خانه ها و دوایر دولتی تعطیل بود.(9)

* خروج نیروهای انگلیسی از شمال ایران

دولت انگلیس نیروهای خود در شمال ایران را به منظور خروج از ایران فراخواند. (10)

ص: 107

ص: 108

چهارشنبه 24 فروردین 1300/ 13 آوریل 1921/ 4 شعبان 1339

* دیدگاه مقامات شوروی نسبت به دولت سید ضیاء

«مشاور الممالک» سفیر ایران در مسکو در پاسخ پرسش رئیس الوزراء به وی گزارش داد که مقامات شوروی «نظر مثبتی» نسبت به دولت او ندارند. (1)

* اعزام ژاندارم جهت دستگیری خداوردی به قلعه کیان

کلنل «محمد تقی خان» حاکم نظامی خراسان برای تعقیب و دستگیری «خداوردی» و همراهان وی عده ای نیرو با مهمات کافی به قلعه کیان محل استقرار خداوردی اعزام کرد. قوای اعزامی در قلعه کیان با خداوردی و همراهانش درگیر شدند و ن هایتا این قلعه به تصرف قوای اعزامی درآمد. نیروهای خداوردی شکست خوردند ولی خودش موفق به فرار از مهلکه شد. (2)

* تداوم تخلیه شمال ایران از نیروهای انگلیسی

روزنامه تایمز امروز نوشت تخلیه شمال ایران از نیروهای انگلیسی به سرعت پیش می رود و تا نیمه ماه می پایان خواهد یافت. (3)

* منع تعرض به تجار و صاحب ان مغازه های اتباع خارجی

به دنبال اعتراض سفارت فرانسه به اقدام مأمورین نظمیه و حکومت نظامی، برای محو نمودن خطوط فرانسوی (4) در تابلوهای سردر مغازه های اتباع فرانسه و همچنین شکایت های مشابه از دیگر سفارت خانه های کشورهای خارجی در ایران، وزارت امور خارجه امروز در نامه ای به حکومت نظامی تأکید کرد، لازم است هرچه سریع تر حکومت نظامی مأمورین مزبور را از این اقدام بازداشته و به آنان دستور دهد در این زمینه، به هیچ وجه متعرض تجار و صاحب ان مغازه ها که از اتباع خارجی هستند، نشوند. (5)

* مذاکره وزیرمختار آمریکا با سید ضیاء

امروز بعد از ظهر کالدول وزیرمختار آمریکا در دربار با سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزراء ملاقات و مذاکره نمود. (6)

ص: 109

پنجشنبه 25 فروردین 1300/ 14 آوریل 1921/ 5 شعبان 1339

* قرض دولت از بانک شاهنشاهی جهت مهاجرین گیلان

امروز هیئت وزیران تصویب نمودند: دولت مبلغ شصت هزار تومان از بانک شاهنشاهی به ضمانت خود، به مدت 19 الی 21 ماه برای مهاجرین گیلان قرض نماید و بانک در مدت چهار ماه، در اقساط مساوی پرداخت نماید. دولت قصد داشت املاک مهاجرین را رهن بگیرد که اگر پس از انقضای این مدت بدهی خود را نپردازند، املاکشان را تصرف نماید. (1)

* افزایش مالیات د خانیات

هیئت دولت مقرر نمود از اول اردیبهشت ماه مثقالی ده شاهی بر باندرل (2) تریاک (3)افزوده شود، همچنین مالیات د خانیات نیز از اول اردیبهشت ده درصد افزایش یابد بطوریکه از تاریخ مزبور به انضمام مالیات سابق، از توتون چپق و تنباکو چهل درصد و از توتون سیگار سی درصد مالیات اخذ شود. (4)

* انتصاب رئیس جدید بانک شاهنشاهی کرمان

کاپیتان «ارتن» نایب رئیس بانک شاهنشاهی اصفهان که به سمت ریاست بانک شاهنشاهی کرمان تعیین شده بود امروز به طرف محل مأموریت خود حرکت کرد. (5)

* تعیین مواجب صاحب منصبان انگلیسی

وزیران کابینه با پرداخت ماهانه مبلغ ششصد تومان به عنوان مواجب به کلنل «اسمایس» و کلنل «هادلستن» و کلنل «فریزر» سه تن از صاحب منصبان انگلیسی موافقت نمودند. علاوه بر این مقرر شد به هریک از این صاحب منصبان علیق دواب (6) و پنجاه تومان کرایه منزل و سوخت و روشنایی پرداخت شود.

همچنین موافقت شد به سایر صاحب منصبان انگلیسی نیز که قرار بود برای استخدام در دولت ایران پذیرفته شوند، بیست و پنج درصد حقوق بیشتر از آنچه که در انگلستان دریافت می کردند، پرداخت شود.

* تقاضای لیانازوف برای تابعیت ایران

مارتین کئورکویچ لیانازوف از اتباع روسیه مقیم تهران که نزدیک به پنجاه سال در ایران اقامت داشته و صاحب تجارت خانه بزرگی بود، با ارسال نامه ای به وزارت خارجه از دولت ایران تقاضای تابعیت(7)نمود. (8)

ص: 110

جمعه 26 فروردین 1300/ 15 آوریل 1921/ 6 شعبان 1339

* تجاوز قشون روسیه به خاک ایران

قشون روسیه از منطقه «بیله سوار»(1) و «موران» (2) به خاک ایران تجاوز نمودند. ید اللّه خان سیف السلطان رئیس طایفه «آلارلو» (3) به کمک «آقا لار بیگ» رئیس طایفه «موران» با تقریبا هزار نفر نیروی مسلح که در اختیار داشتند به جنگ با روس ها پرداختند. (4)

* تسلیم شدن خداوردی خان

پیرو اقدامات کلنل «محمد تقی خان» حاکم نظامی خراسان برای دستگیری و قلع و قمع «خداوردی» و در نتیجه مصادمه اخیری که به وقوع پیوست، «خداوردی» و همراهان او به کلی مضمحل و رشته آنها از هم گسیخته شد، (5) امروز یک نفر از طرف خداوردی به بجنورد آمده و از حکومت آنجا برای وی تأمین خواست.

حکومت بجنورد نیز، برای رفع غائله و مزاحمت وی از طرف دولت به او تأمین داد و هنگام غروب «خداوردی» با دو برادر و بیست و یک نفر از همراهانش به بجنورد (6) وارد شده و خود را به حکومت آنجا تسلیم کردند. (7)

* ورود دویست ژاندارم به بجنورد

ماژور «محمود خان نوذری» که به همراه دویست نفر ژاندارم جهت تحویل گرفتن «خداوردی» ظهر امروز به بجنورد وارد شده بودند، (8) او را به همراه بیست و چهار نفر از نیرو هایش از «سردار معزز» تحویل گرفتند. (9)

ص: 111

شنبه 27 فروردین 1300/ 16 آوریل 1921/ 7 شعبان 1339

* بیانیه سید ضیاء درباره خروج نیروهای انگلیسی از ایران

سید ضیاء الدین طباطبایی با انتشار بیانیه ای، خروج نیروهای انگلیسی را از ایران، به طور رسمی اعلام کرد. در بخشی از این بیانیه آمده است: «قشون انگلیسی که وضعیات جنگ بین المللی آنها را به ایالات و شمال مملکت ما آورده بود اینک ایران را تخلیه کرده به مملکت خویش رهسپار می گردند. در خدمات این قشون مجال انکار نیست. اما بزرگ تر از تمام خدمات درس عبرتی است که، ورود و حضور قشون مزبور به ما داده و آن درس عبارت از این است که، ما باید از جوانان خویش برای حفظ وطن سربازانی داشته باشیم تا دیگران از ضعف ما استفاده نکرده و خاک مقدس ایران را معرض تجاوز خود قرار ندهند ...». سید ضیاء در بخش دیگر بیانیه، از اینکه، واقعه مزبور در دوره زمامداری او رخ داده، سرافرازی و سرور خود را ابراز نمود. (1)

* موافقت وزارت عدلیه با تشکیل دوایر موقتی عدلیه در ایالات و ولایات

وزارت عدلیه پس از تشکیل دوایر موقتی برای رسیدگی به کارهای معوقه در تهران، با تشکیل این قبیل دوایر موقتی در بعضی ایالات و ولایات نیز موافقت نمود تا تشکیلات ثابت این وزارت خانه ایجاد گردد. (2)

* برگزاری مراسم مذهبی ارامنه تهران

به مناسبت مراسم مذهبی ارامنه که همه ساله در سوگواری و تعزیت قتل حضرت مسیح برگزار می شد متولیان نماز خانه های ارامنه تهران، از حکومت نظامی تهران خواستند، از آنجا که ارامنه بایستی در شب جمعه 9/ 2/ 1300 سه ساعت از شب گذشته تا نزدیک صبح به «نماز خانه» رفته و رسوم مذهبی خود را به جا آورند، مأمورین حکومت نظامی در آن شب از آمدورفت ارامنه ممانعت نکنند تا ارامنه بتوانند آزادانه در آن شب به «نماز خانه های» دروازه قزوین و دروازه شاه عبد العظیم رفته، رسوم مذهبی خود را به جا آورند. متولیان نماز خانه های ارامنه تهران همچنین از حکومت نظامی تهران خواستند به آنان اجازه داده شود در این خصوص اعلانی را به زبان ارمنی منتشر نمایند. (3)

* عزیمت کنسول انگلیس در بوشهر به خوزستان

کلنل «تریور» جنرال کنسول انگلیس در بوشهر که به قاهره سفر کرده بود پس از بازگشت از قاهره (4)و چند روز توقف با یک کشتی انگلیسی به خوزستان (عربستان) عزیمت کرد. بنا به اظهارات شفاهی تریور، او قصد داشت برخی از کنسولگری های عربستان را منحل نماید. (5)

* کاهش قیمت گوشت در مشهد

رئیس بلدیه مشهد با انتشار اعلامیه ای به مردم اطلاع داد: بنا به مصالح عمومی و دستور کلنل پسیان والی نظامی خراسان و سیستان، از قیمت گوشت دوازده شاهی کاسته می شود و از بیست و هشتم فروردین قیمت یک من گوشت، هشت قران خواهد بود. (6)

* فرستادن مدیر روزنامه نوروز به دار المجانین

امروز مدیر روزنامه نوروز که پس از دستگیری به وسیله مأمورین حکومت نظامی به زندان اداره نظمیه فرستاده شده بود، به دستور رئیس الوزراء به دار المجانین (7) فرستاده شد. (8)

* اخطار به اتباع خارجی درباره ممنوعیت خرید و فروش و استعمال مسکرات

در پی مصوبه دولت، مبنی بر ممنوعیت تجارت و خرید و فروش و استعمال انواع مشروبات الکلی، کابینه ریاست وزرا، وزارت امور خارجه را موظف نمود برای جلوگیری از بروز

ص: 112

[تصویر] دروازه قزوین تهران

هرگونه مشکلی در رابطه با اتباع خارجی، با سفارت خانه های کشورهای خارجی در این باره مذاکره نموده و به آنها اعلام نماید از اول اردیبهشت ماه حتی اگر اتباع خارجی از این قانون تخلف ورزند، پلیس و حکومت نظامی آنان را تحت تعقیب قرار خواهد داد. (1)

* کمبود گندم در ملایر

به دلیل کمبود گندم در ملایر و در مضیقه قرار گرفتن مردم حکومت ملایر از وزارت داخله تقاضا کرد: برای رفع این عسرت از مردم، به اداره مالیه ملایر دستور صادر شود که روزانه پنج خروار گندم برای گذران معیشت اهالی به حکومت ملایر تحویل بدهد. (2)

ص: 113

ص: 114

یکشنبه 28 فروردین 1300/ 17 آوریل 1921/ 8 شعبان 1339

* تقسیم پول بین مهاجرین گیلان

کمیسیون اعانه مهاجرین گیلان مرتبا در اداره حکومتی تهران جلسات خود را تشکیل می داد و مشغول پرداخت وجه به مهاجرین گیلان بود. در دو روز گذشته نیز، مبلغ دو هزار و یکصد تومان بین مهاجرین تقسیم شد. بیش از یکصد و پنجاه نفر از مهاجرین داوطلب بودند تا به وطن خود بازگردند.

ازاین رو، مقداری وجه نقد در تهران در اختیار آنان گذاشته شد و مقداری برای پرداخت در قزوین به آنجا حواله گردید. (1)

* توقف جنگ میان قشون روس و طوایف آلارلو و موران

جنگ میان قشون روس و طوایف «آلارلو» و «موران» در منطقه بیله سوار و موران با عقب نشینی روس ها از مناطق مرزی مغان و خروج آنان از خاک ایران متوقف شد. (2)

* عزیمت هفتصد ژاندارم به قزوین

یک گروه هفتصد نفری از ژاندارم ها برای استقرار در پست های نظامی خطوط «فرونت» (3) رشت از باغ شاه به طرف قزوین حرکت کردند. (4)

* انتشار اعلان در مشهد

اعلانی از سوی حکومت در مشهد منتشر شد که در آن نسبت به دخالت و شفاعت برخی از متنفذین برای آزادی زندانیان، اخطار داده شده بود. متن اعلان بدین شرح است:

«چون والی نظامی پس از تغییر حکومت با جدیت تمام سرگرم بازسازی تشکیلات تحت کنترل خویش است، از این روی اجبارا از رسیدگی به مکاتبات مربوط به درخواست استخلاص افراد زندانی معذور است و بدین وسیله به صاحب ان نامه ها اعلام می شود که منتظر پاسخ نباشند. به شفاعت کنندگان نیز اخطار می شود که دخالتشان در این گونه امور، باعث سوءظن حکومت نسبت به آنها می شود. حکومت فعلی به شدت با فساد مخالف است و راشی و مرتشی را به سختی مجازات می کند. دو نفری که اخیرا می خواستند به حکومت رشوه بدهند باید از خودشان خجالت بکشند و این را یک اخطار تلقی نمایند.» (5)

* انتشار اعلامیه دولت درباره خروج انگلیسی ها از قزوین

اعلامیه دولت دایر بر تخلیه قزوین از قوای انگلیس منتشر گردید و جای نیروهای انگلیسی را ژاندارم و قزاق گرفته و منجیل را سنگر بستند. (6)

* احداث خیابان های جدید در تهران

روزنامه ایران امروز گزارش داد: بلدیه تهران از چهار خیابان یوسف آباد (7)، مریض خانه، باغ شاه (8) و خیابان متصل به خانه سلطان علی خان، شروع به تسطیح و احداث خیابان و کوچه های جدید کرده و ساباطهای (9)موجود در مسیر عبور و مرور را خراب می کند. (10)

* جلوگیری مأمورین دره جز از ورود افراد به ایران

کارگزاری دره جز، به وزارت امور خارجه گزارش داد:

مأمورین حکومتی دره جز در مرز، به دستور ایالت نظامی خراسان به افراد اجازه ورود به خاک ایران را نمی دهند. (11)

* تقاضای انتشار مجدد روزنامه هگئولا

عزیز اللّه نعیم مدیر روزنامه هگئولا که قبلا نیز، از رئیس الوزراء برای چاپ و انتشار مجدد نشریه اش اجازه خواسته ولی پاسخی دریافت نکرده بود، امروز مجددا در نامه ای به رئیس الوزراء اظهار داشت: تعطیلی این جریده منجر به وارد آمدن خسارت به کارکنان آن شده است. او با اشاره به اینکه، هگئولا جریده ای ملی، اجتماعی، ادبی، اخلاقی و تاریخی است و بیشتر درباره اوضاع و احوال کلیمیان بحث

ص: 115

کرده و اخبار ملی آنان را منتشر می نماید، درخواست خود مبنی بر انتشار این جریده را تکرار نمود. (1)

* توقیف حسن دهشتانی در ملایر

روزنامه ایران به نقل از حکومت ملایر از دستگیری و توقیف یکی از اشرار نامی صفحه ملایر به نام «حسن دهشتانی» خبر داد. (2)

* مراقبت از علاقه جات سردار معظم

پیرو مذاکره نظم الملک رئیس محاکمات وزارت خارجه با سید ضیاء الدین طباطبایی در بیست و پنجم فروردین ماه و توصیه شفاهی وی در خصوص حفظ و مراقبت از علاقه جات سردار معظم در خراسان که به شهر قم تبعید شده بود، امروز سید ضیاء الدین طباطبایی به کلنل محمد تقی خان پسیان فرمانده ژاندارمری خراسان دستور داد نسبت به حفظ و نگاهداری از علاقه جات سردار معظم در آن منطقه مراقبت لازم صورت گیرد تا کسی به آنها تخطی و تجاوز ننماید. (3)

[تصویر] سردار معظم خراسانی (تیمورتاش)

* انتصاب ریاست کابینه بلدیه

«مشرف الدوله» که مدتی ریاست رسومات اداره ثلاث را به عهده داشت به ریاست اداره کابینه بلدیه منصوب گردید. (4)

* آزادی مدیر روزنامه نوروز

مدیر روزنامه نوروز که به دار المجانین جلب شده بود، امروز آزاد گردید. (5)

* مذاکره تجار آذربایجان قفقاز با حکومت استرآباد

نمایندگان تجارتی دولت آذربایجان قفقاز به استرآباد وارد شده و مذاکرات خود را با حکومت استرآباد آغاز نمودند. (6)

ص: 116

دوشنبه 29 فروردین 1300/ 18 آوریل 1921/ 9 شعبان 1339

* کشف پول نقره از اتومبیل نظامیان انگلیسی

مأمورین گمرک «شاهکدار (1)» از بازرسی یک دستگاه اتومبیل نظامی انگلیسی که سرنشین آن ایرانی و از کرمانشاه عازم قوره تو بود، سه کیسه محتوی سه هزار تومان پول نقره کشف کردند که جواز گمرکی از کرمانشاه برای آن صادر نشده بود.

وجوه مزبور، از طرف گمرک «شاهکدار» ضبط شد ولی یکی از صاحب منصبان انگلیسی که با دادوفریاد سرنشین اتومبیل از ماجرا مطلع شد، به همراه دو نفر سرباز مسلح بی اعتنا به مأمورین گمرک (2)، به سراغ کیسه های پول رفته و آنها را برداشتند. (3)

* اعدام یک جاسوس کرد در بندر شرف خانه

یک نفر جاسوس اکراد بعد از بازجویی و اثبات تقصیر، به حکم فرمانده قزاق هایی که به طسوج مأموریت یافته بودند در شرف خانه اعدام شد و ده نفر دیگر نیز که به این اتهام زندانی شده بودند، با قید قسم آزاد شدند. (4)

* صدور اعلان عمومی وزیر جنگ

مسعود کیهان وزیر جنگ، طی یک اعلان عمومی از کلیه افرادی که قبلا در دوایر قشونی خدمت کرده بودند، برای اعزام به قزوین درخواست همکاری کرد. متن اعلان کیهان به شرح ذیل می باشد:

«برای اردوی دولتی که در فرونت گیلان مشغول عملیات هستند و همچنین برای قسمت مؤخره اردوی مزبور، یک عده صاحب منصب رشید فداکار و آشنا به معلومات صفوف مختلفه جنگی (سوار، پیاده، توپ خانه و مترالیوز) لازم می باشد. بنابراین وزارت جنگ به عموم صاحب منصبانی که در دستجات و دوایر قشونی مشغول به خدمت بوده اند (به استثنای دیویزیون های قزاق و ژاندارم) اعلان می نماید در صورتیکه واقعا می خواهند برای مملکت فداکاری نموده و انصافا خود را لایق کار و خدمت می دانند و نیز برای اینکه از بیکاری شکایت ننموده و آنچه در موقع آسایش دعوی می کنند، در میدان جنگ عین آن را عملا ثابت کنند، می توانند به فوریت در مدرسه نظام حاضر شده و خودشان را به کمیسیونی که برای همین کار تشکیل شده است، معرفی نمایند، تا وسایل حرکت شان تهیه شده و سریعا به قزوین اعزام شوند. (5)»

* انتصاب محمد خان عامری به سمت معاون کل وزارت مالیه

به دستور سید ضیاء الدین طباطبایی و موافقت وزیر مالیه، «سلطان محمد خان عامری»، به سمت معاونت کل وزارت مالیه منصوب شد. (6)

* منع کارکنان دولت از استعمال تریاک

سید ضیاء تصویب نامه ای مبنی بر منع استعمال تریاک، در مستخدمین کشوری و لشکری، به تمام وزارت خانه ها، اداره ها و دوایر مرکزی ایالات و ولایات صادر کرد. بر طبق این مصوبه (7) از این تاریخ، استعمال تریاک برای کلیه کارکنان دولت ممنوع اعلام شد و هشدار داده شد: چنانچه هرکسی از این بعد مرتکب این عمل گردد، از خدمت اخراج خواهد شد. (8)

* نارضایتی کرزن از اقدامات سید ضیاء

به دنبال تصمیم دولت ایران برای استخدام چند کارشناس مالی و اداری از آمریکا و برخی کشورهای اروپایی، «کرزن» وزیر خارجه انگلیس به «نرمن» وزیرمختار کشورش در تهران هشدار داد: این کارها عواقب وخیمی برای منافع بریتانیا دارد و ایجاد بانکی جدید در ایران به بانک شاهنشاهی لطمه می زند و استخدام اتباع آمریکایی در وزارت پست و تلگراف برای مصالح انگلستان که مالک خط تلگراف هند و اروپاست، بی مخاطره نیست. کرزن در پایان می گوید: «مقاصد

ص: 117

[تصویر] ژنرال هالدین و ژنرال آیرونساید در لنجی بر روی رود دجله در بغداد

رئیس الوزراء ... انسان را نسبت به ادعای انگلوفیل بودن او سخت به شک می اندازد.» (1)

* تأکید انگلیس بر عدم استخدام مستشار آمریکایی در ایران

«کرزن» به «نرمن» وزیرمختار انگلیس در تهران دستور داد، به سید ضیاء بگوید: بانک جدیدی نباید در ایران به وجود آید و هیچ آمریکایی نیز، نباید در وزارت پست و تلگراف استخدام شود. (2)

* ممانعت والی لرستان از ورود الوار مسلح به شهر

از طرف والی لرستان به صورت کتبی به الوار اطلاع داده شد می توانند بدون داشتن اسلحه آزادانه به شهر عبور و مرور نمایند و فقط خوانین آنها مجازند که یک نفر نوکر مسلح داشته باشند ولی قبلا باید جواز حمل اسلحه را از ژاندارمری بگیرند. (3)

* حمله اشرار تراکمه به خیوه

حکومت «دره جز» براساس گزارش نایب الحکومه «خیوه» (4) خبر داد: یکصد نفر از اشرار تراکمه در نزدیکی خیوه جمع شده و «اوبه های» (5) آنجا را غارت کرده اند. روس ها نیز نیروهای خود را به آنجا اعزام کرده و از تراکمه تعداد زیادی شتر برای حمل آب گرفته اند. آنها همچنین مسافرینی را که به راه آهن «آرتق» وارد می شوند، به منظور تفتیش و بازجویی به «مرو» اعزام می کنند. (6)

* اخذ ویزای فرانسه جهت هیئت اعزامی از ایران

از آنجا که هیئتی از ایران قصد عزیمت به فرانسه را داشت، «نظر آقا» کاردار ایران در پاریس جهت اخذ ویزا برای هیئت اعزامی از ایران نامه ای را به وزارت امور خارجه فرانسه نگاشت و ضمن ارائه توضیحات در خصوص هریک از این افراد، خواستار تسریع در امر صدور ویزا شد. (7)

* اعطای نشان به کلنل اسمایس و برخی دیگر از صاحب منصبان انگلیسی

«مسعود خان کیهان» وزیر جنگ به «سید ضیاء الدین طباطبایی» پیشنهاد داد: چون مدت زمانی که کلنل «اسمایس» در وزارت جنگ مشغول به خدمت بوده، وزارت جنگ کمال رضایت را از او داشته، از طرف دولت نشان درجه اول خارجه به مشار الیه اعطا شود. «کیهان» همچنین پیشنهاد کرد: در این زمان که ژنرال «آیرونساید» (8) و ژنرال «گوری» و بعضی از صاحب منصبان انگلیسی که در گیلان ابراز لیاقت نموده اند، می خواهند از ایران بروند (9) به آنها نیز نشان هایی اعطا شود. (10)

* تقاضای رفع توقیف جریده زبان زنان

وزارت معارف و اوقاف پیرو درخواست صدیقه دولت آبادی (11) مدیر جریده زبان زنان (12) مبنی بر درخواست رفع توقیف از این جریده، ضمن ارسال درخواست نامه صدیقه دولت آبادی به رئیس الوزراء، درباره توقیف این جریده توضیح دادند که این جریده در زمان سپهدار و بدون ارجاع به وزارت معارف، از طرف حکومت اصفهان توقیف گردیده است. (13)

* ورود ژاندارم ها به بروجرد

امروز ظهر عده ای ژاندارم از ملایر با دو عراده توپ کوهستانی و دو عراده ماکزیم و موزیک به بروجرد وارد شدند.

از طرف اداره ژاندارمری مراسم استقبال از این گروه به عمل

ص: 118

آمد. (1)

ص: 119

سه شنبه 30 فروردین 1300/ 19 آوریل 1921/ 10 شعبان 1339

* انحلال اداره محاسبات و محاکمات وزارت امور خارجه

هیئت وزیران در جلسه امروز خود تصویب کرد: اداره محاسبات وزارت امور خارجه منحل و فقط دو نفر محاسب برای رسیدگی به محاسبات وزارت امور خارجه و شعبات آن در نظر گرفته شوند. همچنین اداره محاکمات و دوایر قضایی وزارت امور خارجه و تشکیلات و کارگزاری های ولایات منحل و وظایف قضایی آنها کاملا به وزارت عدلیه محول شود و محاکم عدلیه از این پس مطابق مقررات و عهدنامه های موجود، رسیدگی به امور قضایی اتباع خارجی را عهده دار شوند تا دولت بتواند در باب الغا حق قضاوت کنسول های خارجی موفقیت کامل حاصل نماید. هیئت وزیران در جلسه امروز وظایف کارگزاری ها در مناسبات و روابط با مأمورین خارجی را به معاونین حکام محول کرد و برای اینکه، در آینده معاونین حکام از عهده این امر برآیند، مقرر شد مأمورین لایق وزارت امور خارجه به وزارت داخله منتقل شوند تا معاونین حکام در آینده از بین آنان انتخاب شوند. (1)

* موافقت با خرید ماشین جاده کوبی

هیئت دولت امروز با خرید یک دستگاه ماشین جاده کوبی، متعلق به انگلیسی ها که در گمرک بوشهر بود موافقت نمود. (2)

* موافقت با ایجاد خطوط مخابراتی

وزیران کابینه سید ضیاء با سیم کشی جدید خطوط مخابراتی از سقز به بوکان با هزینه سه هزار و دویست تومان موافقت نمودند. (3)

* ورود نیروهای انگلیسی به مسقط

گروهی از نیروهای انگلیسی مستقر در سیستان که دویست و پنجاه نفر بودند به فرماندهی کاپیتان «میکارتی» مأمور ساخلو «مسقط» شده بودند. این گروه امروز به «مسقط» وارد شده و در منطقه «وطینه» در خارج از شهر مسقط مستقر شدند. تأمین مخارج و حقوق این نظامیان را حکومت مسقط، تقبل کرده بود. (4)

* خارج شدن اکراد از سلدوز

فرمانده اردوی ساوجبلاغ اعلام کرد اکراد از سلدوز خارج شده اند ولی خروج آنها از حیدرآباد هنوز مشخص نشده است. (5)

* خروج نیروهای روس از ایران

از کارگزاری اردبیل به تبریز و از آنجا به وزارت امور خارجه گزارش داده شد: نیروهای روس طی چند روز گذشته کلیه اراضی ایران و سرحدات مغان را تخلیه کرده و از خاک ایران خارج شده اند. (6)

* حمایت انگلیس از صارم الدوله

پس از دستگیری صارم الدوله والی کرمانشاه، «کرزن» وزیر خارجه انگلیس به «نرمن» وزیرمختار کشورش در تهران دستور داد به سید ضیاء الدین طباطبایی رئیس الوزراء اطلاع دهد که صارم الدوله «تحت حمایت انگلیس (7)» می باشد. (8)

* تصویب نظامنامه واردات و فروش مواد مخدر

در جلسه امروز هیئت وزیران نظامنامه ای(9)مشتمل بر بیست و یک ماده درباره واردات و فروش مواد مخدر و ساخارین (10) تصویب شد. به موجب ماده یک این نظامنامه مقرر شد جواز واردات این داروها فقط برای نیازهای طبی و توسط وزارت صحیه و امور خیریه صادر شود. در ادامه این ماده تصریح شده است که جواز مذکور به داروسازان کشور که مقدار تقاضای آنها محدود (11) و بیش از نیازهای طبی نباشد داده خواهد شد و به کلیه داروسازان در تهران تا یک ماه و در شهرهای دیگر تا

ص: 120

[تصویر] اداره مخابرات در میدان توپ خانه

چهار ماه فرصت داده شد مقدار مورفین (1)، کوکائین (2) و مشتقات آنها و ساخارینی را که در دارو خانه های آنان موجود است به وزارت صحیه اطلاع دهند. (3)

* پیشنهاد ایجاد پست هوایی

وزیر امور خارجه پیشنهادهای «مستر مور» کارشناس انگلیسی را راجع به پست هوایی ایران به دولت تقدیم کرد و قرار شد، به کمیته دایمی امتیازات مراجعه شود تا کمیته نظر خود را به هیئت وزیران پیشنهاد نماید. (4)

* تصویب بودجه وزارت جنگ

بودجه ادارات مرکزی وزارت جنگ سالانه بالغ بر مبلغ دویست و شش هزار و شصت و پنج تومان، امروز در دولت به تصویب رسید.(5)

ص: 121

چهارشنبه 31 فروردین 1300/ 20 آوریل 1921/ 11 شعبان 1339

* اعزام قوام السلطنه به تهران

«قوام السلطنه» والی سابق خراسان در شامگاه امروز با کالسکه ای تحت مراقبت چهل ژاندارم به تهران اعزام شد. دکتر «حاذق الدوله» پزشک مخصوص «قوام السلطنه» نیز به همراه وی به تهران اعزام شد. (1)

* دستور پسیان مبنی بر لزوم احترام به نمایندگان دول خارجی

در پی توقیف خودروهای کنسولگری انگلیس در تربت حیدریه برای دریافت نواقل (2) و توقیف خودرویی دیگر در نزدیک مشهد و ضبط اسلحه راننده آن، کلنل «محمد تقی خان پسیان» والی نظامی خراسان ضمن ابراز تأسف شدید از وقوع این دو حادثه از سوی نیروهای امنیه و قشون ایران، طی بیانیه ای از کلیه فرماندهان نظامی خواست: حفظ احترام نمایندگان سیاسی دول خارجی به خصوص دولت بریتانیا را در نظر داشته باشند و از تکرار این گونه حوادث بپرهیزند. (3)

* عدم پذیرش نیروی جدید توسط دیویزیون قزاق

در اعلان منتشر شده از سوی رضا خان در روزنامه ایران، اعلام شد با توجه به اینکه اداره محاسبات دیویزیون قزاق به اندازه کافی، نیروی کار دارد، از پذیرفتن مستخدمین جدید معذور است و از تاریخ نشر این اعلان به درخواست اشخاص متقاضی شغل از این اداره پاسخی داده نخواهد شد.(4)

* عدم مداخله کارگزاری ها در امور اتباع روسیه، ارمنستان، گرجستان، آذربایجان، بین النهرین و شامات

به دستور هیئت دولت کارگزاری ها موظف شدند از امروز، به هیچ وجه، در امور اتباع روس و ارمنستان و گرجستان و آذربایجان و قفقاز و اهالی بین النهرین و شامات، مداخله ننمایند و کلیه امور آنان، همانند اتباع ایرانی به عهده محاکم صلاحیت دار داخل کشور باشد و مقرر شد در خصوص کار هایی که راجع به این قبیل اشخاص تا این تاریخ در دست اقدام بوده و ناتمام مانده است، دستور تعقیب و یا عدم تعقیب آن، به اداره محاکمات وزارت خارجه یا به کارگزاری ها ابلاغ شود. (5)

* ملاقات زمر با سید ضیاء

زمر شارژدافر سفارت آلمان در دربار با سید ضیاء الدین طباطبایی ملاقات و مدتی با وی گفتگو کرد. (6)

* ورود روتشتین به شاهرود

دو ساعت و نیم به غروب مانده وزیرمختار دولت روسیه و سه نفر همراهانش با شاهزاده «نادر میرزا» به شاهرود وارد شدند و مورد استقبال حکومت، رؤسای دوایر و سواران ژاندارم و قزاق قرار گرفتند. (7)

* انتصاب مدیرکل جدید وزارت صحیه

«هدایت قلی خان اعتضاد الممالک» به سمت مدیرکلی وزارت صحیه و امور خیریه منصوب شد.(8)

ص: 122

ص: 123

جمعه 2 اردیبهشت 1300/ 22 آوریل 1921/ 13 شعبان 1339

* سید ضیاء آلت دست انگلیس

«نرمن» وزیرمختار انگلیس در تهران به «کرزن» وزیر خارجه کشورش نوشت: سید ضیاء در هرمورد با وی مشورت کرده است. ولی گاهی باید چیز هایی بگوید یا کار هایی بکند که معلوم نشود آلت دست انگلیس است. (1)

[تصویر] لرد کرزن

* دستگیری حاکم ترشیز

به دستور «پسیان» والی نظامی خراسان، «عماد الملک» (2) حاکم ترشیز (3) را تحت الحفظ به مشهد آوردند (4). ظاهرا پسیان، دستور برکناری حکام طرفدار «قوام السلطنه» را صادر کرده بود. (5)

ص: 124

شنبه 3 اردیبهشت 1300/ 23 آوریل 1921/ 14 شعبان 1339

* اقرار انگلیس به ناتوانی در مهار کامل ایران

در پی گزارش های ارسالی از ایران به لندن، انگلیسی ها مجبور شدند، اذعان کنند که دیگر نمی تواند ایران را کاملا در انحصار (1)خود نگه دارند. (2)

* پیشنهاد واگذاری ساخت و فروش مواد الکلی به بلدیه

اداره بلدیه تهران به دولت پیشنهاد داد: ساخت و فروش مواد الکلی در ایالت تهران، منحصرا در اختیار بلدیه تهران قرار گیرد. (3)

* برپایی جشن نیمه شعبان در تهران

امشب به مناسبت عید نیمه شعبان در میدان توپ خانه مراسم آتش بازی برپا شد جمعیت کثیری از مرد و زن برای تماشا در محل حضور داشتند. همچنین تمام سراها، تجارت خانه ها، مغازه ها و ... به گونه ای ابراز شادی و سرور نموده و دکان ها با چراغ ها زینت شده بود.

برای اینکه مردم بتوانند با خاطری آسوده در مراسم این عید مسعود شرکت نمایند از طرف حکومت نظامی تهران اعلام شد که اهالی می توانند امشب تا صبح آزادانه عبور و مرور داشته باشند و مأمورین دولتی برای عبور و مرور در شب متعرض کسی نخواهند شد. (4)

* پیشنهاد انحلال اداره رسومات

رئیس اداره کل مالیات و خالصجات و ارزاق تهران، پیرو نامه ای که در 16/ 1/ 1300 برای وزیر مالیه ارسال کرده بود، امروز در نامه ای دیگر، به این موضوع اشاره کرد که در ماه های گذشته عواید رسومات از محل شیرک خانه ها بیش از چهار هزار تومان بوده، ولی در حال حاضر جز مبلغ مختصری که بابت جرایم دریافت می شود، عواید دیگری ندارد به طوری که، برای حقوق کارکنان فعلی آن نیز کافی نیست و ادامه این روند برای دولت جز ضرر نتیجه دیگری نخواهد داشت. بنابراین، در صورتی که، محل دیگری جهت تأمین عواید برای دایره رسومات در نظر گرفته نشود، ناگزیر باید این دایره را منحل و به کارکنان آن رسما اعلام نمود. رئیس اداره کل مالیات و خالصجات و ارزاق تهران در ادامه نامه پیشنهاد کرد: تمام کارکنان و متعلقات مربوط به دایره رسومات به اداره بلدیه انتقال داده شود تا با نظر رئیس بلدیه، کارکنان این دایره در مشاغل دیگر گماشته شوند. (5)

* ملاقات وزیرمختار آمریکا با رئیس الوزراء

وزیرمختار آمریکا بعد از ظهر امروز به دربار آمد و با سید ضیاء الدین طباطبایی ملاقات و مذاکره نمود. (6)

* عدم تمدید قرارداد رؤسای پست و تلگراف

هیئت دولت در جلسه چهاردهم فروردین ماه تصویب نمودند، برای وزارت پست و تلگراف یک مستشار آمریکایی استخدام شود، ازاین رو، رئیس الوزراء امروز در یادداشتی به وزارت پست و تلگراف خاطرنشان کرد: به «نیو» رئیس کل تلگراف و «کامیل مولیتر» رئیس کل پست اطلاع داده شود که پس از انقضای مدت قرارداد کنونی، (7) قرارداد آنان تمدید نخواهد شد و چون از زمان قرارداد «مولیتر» بیش از پنج ماه و چند روز باقی نمانده است و مطابق قرارداد، مولیتر می تواند پنج ماه از مرخصی استفاده نماید، در واقع فقط چند روز تا پایان زمان خدمت وی باقی است، بنابراین، لازم است اداره پست از وی تحویل گرفته شود. (8)

* اعتراف نرمن به انگلوفیل بودن سید ضیاء

امروز مجددا «نرمن» به «کرزن» نوشت: «سیاست سید ضیاء رئیس الوزراء، متکی به دوستی و پشتیبانی از بریتانیاست و این سیاست متأسفانه بد تعبیر و تفسیر می شود.

ص: 125

[تصویر] انجام مراسم نظامیان در میدان توپ خانه تهران

حکومت های مرتجع سابق وعده می دادند ولی کاری از پیش نمی بردند، این رئیس الوزراء چون شهرت دارد که انگلوفیل دو آتشه است و صاحب روزنامه رعد است که همه از دیرباز آن را آلت دست این سفارت می دانند، می باید بخصوص مواظب باشد تا چنین اتهاماتی به او نبندند ... به همین سبب است که، تظاهر به دوستی آمریکا و فرانسه می کند. خیال دارد تملق فرانسه را بگوید ولی چیز چندانی به آنها ندهد با شوروی ها نیز باید دست به عصا راه برود تا «جلو اعتراض آنها را بگیرد.» (1)

* تعیین نیابت تولیت مدرسه ناصری

تولیت مدرسه ناصری از طرف احمد شاه به شیخ محمد مجتهد حائری محول گردید. (2)

ص: 126

یکشنبه 4 اردیبهشت 1300/ 24 آوریل 1921/ 15 شعبان 1339

* انتشار روزنامه خراسان

نخستین شماره روزنامه خراسان (1) منتشر گردید. سید محمد طباطبایی صاحب امتیاز و سردبیر روزنامه خراسان، سال گذشته از اداره مالیه خراسان اخراج شده بود. (2)

[تصویر] رضا خان قبل از کودتا

* معرفی رضا خان به عنوان وزیر جنگ

رضا خان سردار سپه، رئیس کل دیویزیون قزاق قبل از ظهر امروز پس از پایان مراسم جشن نیمه شعبان، به عنوان وزیر جنگ معرفی شد. (3)

* انتقال خداوردی و افرادش به مشهد

پس از تحقیقات و بازجویی از خداوردی و اتباع او در قوچان، امروز بعد از ظهر، مأمورین ژاندارمری خداوردی را به همراه برادر و افرادش به مشهد اعزام کردند.

قرار بود به محض ورود به مشهد، محاکمه وی و همراهانش آغاز شود. (4)

* لغو دریافت عوارض نفت

پس از لغو دریافت عوارض، از حمل و واردات نفت، قیمت نفت کاهش پیدا کرده و به هرپوط، هفت الی هشت قران رسید. امروز هم یک «لتکا»(5) حامل نفت به «مشهدسر» (6) وارد شد. قبلا قیمت نفت به دلیل دریافت عوارض از آن، به هر پوط دوازده قران الی دو تومان رسیده بود. (7)

ص: 127

دوشنبه 5 اردیبهشت 1300/ 25 آوریل 1921/ 16 شعبان 1339

* قطع ارتباط وزیران مختار آمریکا و فرانسه با وزیرمختار روسیه

امروز داوود مفتاح السلطنه (1) با ارسال تلگرافی به وزارت امور خارجه ایران اطلاع داد (2) به وزیران مختار آمریکا و فرانسه در تهران دستور رسیده است با وزیرمختار روسیه در ایران، ارتباطی نداشته باشند. تلگراف «مفتاح السلطنه» که حاوی این خبر بود در جلسه هیئت وزیران در تاریخ ششم اردیبهشت نیز قرائت شد. (3)

* آغاز به کار معاون جدید وزارت عدلیه

«آقا میرزا علی قمی» مدیر روزنامه رعد که به سمت معاونت وزارت عدلیه منصوب شده بود از امروز در این وزارت خانه کار خود را آغاز کرد. (4)

* سؤال نمایندگان پارلمان انگلیس درباره دستگیری های اخیر در ایران

در پارلمان انگلیس، نمایندگان از نماینده وزارت امور خارجه آن کشور سؤال کردند آیا صحت دارد عده ای از وزیران سابق ایران به جرم حیف ومیل اموال ملت زندانی شده و قرار است محاکمه شوند و آیا دولت انگلیس از امنیت جان و مال این اشخاص حمایت کرده است؟ نماینده وزارت امور خارجه انگلیس در پاسخ به این سؤال اظهار داشت:

دو نفر از وزرای کابینه وثوق الدوله (5)و جمعی دیگر به این جرم دستگیر شده اند. که حمایت دولت انگلیس از این دو وزیر سابق ضروری است و دولت انگلیس وظیفه خود می داند که بر روند این محاکمات نظارت داشته باشد. (6)

* ورود وزیرمختار شوروی به تهران

تئودور روتشتین، نماینده مختار دولت شوروی در ایران، به همراه دو نفر از کارمندان سفارت آن دولت، امروز به تهران وارد شدند. (7)

[تصویر] داوود مفتاح (مفتاح السلطنه)

* تأکید کرزن به اداره ارتش ایران توسط افسران انگلیسی

«کرزن» وزیر خارجه انگلیس به «نرمن» وزیرمختار کشورش در تهران نوشت: اگر اطمینان های انگلوفیلی سید ضیاء الدین را هم بپذیرد، اتباع فرانسوی یا آمریکایی نباید در

ص: 128

ارتش ایران استخدام بشوند. کرزن در ادامه با ذکر اینکه معتقد است قرار دادن ارتش زیر نظر افسرانی با ملیت واحد، ترجیحا انگلیسی، به صلاح ایران است افزود: اگر سید ضیاء می خواهد برای مقاصد دیگر، ملیت های دیگری استخدام کند آنها «باید بلژیکی ها یا احیانا سوئدی باشند.» (1)

ص: 129

سه شنبه 6 اردیبهشت 1300/ 26 آوریل 1921/ 17 شعبان 1339

* استعفای وزیر جنگ

مسعود خان کیهان به علت اختلاف نظر با رضا خان (1) رئیس دیویزیون قزاق، از مقام وزارت جنگ کناره گیری کرد. (2)

* ممنوعیت اعطای نشان به اتباع داخلی

سید ضیاء به وزارت امور خارجه ابلاغ کرد به خاطر بی نظمی که تاکنون در اعطای امتیازات بوده، فعلا از اعطای هرنوع نشان به اتباع داخله خودداری نمایند.

وزارت امور خارجه نیز این تصمیم را به تمام وزارت خانه ها و ادارات دولتی ابلاغ نمود. (3)

* اظهارات کنسول انگلیس علیه مؤتمن السلطنه

«مؤتمن السلطنه» کارگزار سابق خراسان، مشهد را به قصد تهران ترک کرد.

کنسول انگلیس ضمن اطلاع خروج غیرمنتظره او از مشهد، به سفارت انگلیس گزارش داد که مؤتمن السلطنه در زمان خدمت او در مشهد، همیشه خود را ضد خارجیان نشان می داده و روزنامه تازه بهار به توصیه وی همیشه مقالاتی را علیه برناردی (4)، سیوبرگ (5)، آنتی پوف (6)، دبوا (7)، دکتر هافمن (8) و خود من (کنسول) منتشر می کرده است. (9)

* واگذاری سرباز خانه های انگلیسی به ایران

به دنبال خروج نظامیان انگلیسی از مشهد و تربت حیدریه درخواست واگذاری سرباز خانه ها (پادگان ها) به دولت ایران از سوی وزیر جنگ، سفیر انگلیس امروز به «مدیر الملک» وزیر امور خارجه اطلاع داد که این سرباز خانه ها در مشهد و تربت حیدریه به کارگزاران دولت ایران تحویل داده شده است. سفیر انگلیس در ادامه از دولت ایران مبلغ سی و پنج هزار تومان (10) بابت واگذاری این ساختمان ها مطالبه نمود. (11)

* ورود روتشتین به تهران

«تئودور روتشتین» وزیرمختار شوروی در ایران و هیئت همراه به تهران وارد شدند (12)

[تصویر] مسعود کیهان

* انحلال کارگزاری نیشابور

بنا به دستور دولت، اداره کارگزاری نیشابور تعطیل و تابلو

ص: 130

آن نیز برچیده شد. (1)

* ورود کشتی حامل نفت به مشهدسر

کشتی «پاسیدون» حامل نفت و مقداری مال التجاره دیگر از «بادکوبه» به «مشهدسر» وارد شد. نمایندگان وزارت تجارت «بادکوبه» که مأمور مذاکره تجارتی با ایران بودند نیز با این کشتی به ایران وارد شدند. ریاست این هیئت، با «احمد محمداف» بود که از کنسول ایران در بادکوبه سفارش نامه داشت. قرار بود این گروه فردا به سمت بارفروش (2) حرکت کنند. (3)

* سانسور مراسلات پستی در قزوین

فردی به نام «میرزا حبیب اللّه آشوری» که در گذشته از سوی نظامیان انگلیسی مأمور سانسور مراسلات پستی بود، از طرف حکومت نظامی قزوین مجددا مامور سانسور مراسلات پستی گردید. (4)

ص: 131

چهارشنبه 7 اردیبهشت 1300/ 27 آوریل 1921/ 18 شعبان 1339

* انتصاب رضا خان به سمت وزیر جنگ

در پی استعفای مسعود کیهان از سمت وزارت جنگ (1)، رئیس الوزراء رضا خان (2) را به این سمت منصوب نمود. (3)

* انتصاب مسعود خان به سمت وزیر مشاور

مسعود خان کیهان وزیر جنگ سابق، به سمت وزیر مشاور در هیئت وزراء منصوب شد. (4)

* استخدام صاحب منصبان سوئدی در وزارت جنگ

کمیسیونی در وزارت جنگ در خصوص استخدام صاحب منصبان سوئدی تشکیل شد. این کمیسیون تصمیم گرفت تعداد بیست و پنج نفر از صاحب منصبان سوئدی را با درجات و تخصص های مختلف برای وزارت جنگ استخدام نماید. (5)

* تصویب استخدام یک مستشار آمریکایی

هیئت وزرا تصویب نمود که یک نفر مستشار آمریکایی برای وزارت پست و تلگراف استخدام شود. (6)

* تبلیغ آئین بهائیت در بندرعباس

میرزا سیاوش، از مبلغین ب هایی و از گماشتگان ارباب جمشید (7) پس از بازگشت از بمبئی، امروز اوراقی حاوی تبلیغات درباره آئین بهائیت، (8) در بازار بندرعباس توزیع نمود.

این امر با اعتراض شدید مردم روبرو شد به طوری که، عده ای با او درگیر شده و سر وی را مجروح کردند. پس از این حادثه میرزا سیاوش از بندرعباس خارج شد. (9)

* ملاقات وزیرمختار آمریکا با نصرت الدوله فیروز در زندان

سید ضیاء الدین طباطبایی نامه ای به وزارت جنگ نوشت و اعلام کرد که کالدول، وزیرمختار آمریکا، با یک نفر مترجم می خواهد درباره موضوعی شخصی نصرت الدوله فیروز را در زندان ملاقات نماید، او دستور داد مأمورین محافظ نصرت الدوله از این ملاقات ممانعت به عمل نیاورند. (10)

[تصویر] ارباب جمشید

* ملاقات غیررسمی سید ضیاء با روتشتین

وزیرمختار جدید روسیه به اتفاق شاهزاده «نادر میرزا» به طور خصوصی و غیررسمی به منزل سید ضیاء رفته و مدتی

ص: 132

طولانی با وی مذاکره کردند. (1)

* کاهش قیمت نفت

از سوم اردیبهشت ماه تا امروز مقدار چهار صد هزار پوط نفت از «بادکوبه» به «بندر جز» و «مشهدسر» وارد گردیده، که همین عامل باعث کاهش عمده قیمت بود. برای حمل نفت به تهران نیز اقدامات لازم صورت گرفته بود. (2)

ص: 133

پنجشنبه 8 اردیبهشت 1300/ 28 آوریل 1921/ 19 شعبان 1339

* لزوم تعمیرات عمارت چهل ستون در اصفهان

حکومت اصفهان از وزارت داخله خواست به علت حفظ و حراست عمارت چهل ستون (1) و لزوم تعمیر آن، به اداره مالیه دستور داده شود مبلغ دویست تومان برای تعمیرات این عمارت اختصاص دهند. (2)

* شلیک مأمورین گمرک قصرشیرین به اتومبیل مدیر گمرک انگلیس

«داویسون» مدیر گمرک انگلیس که با اتومبیل در حال عبور از مرز قصرشیرین به طرف خانقین بود در دهکده «کچل کچلها» از سوی مأمورین گمرک مرزی قصر، مورد اصابت گلوله قرار گرفت.

مأمورین گمرکی که برای جلوگیری از خروج سکه نقره و طلاآلات از ایران، عابرین و اتومبیل ها را بازرسی می کردند، می خواستند اتومبیل را متوقف و بازرسی نمایند ولی سرنشینان اتومبیل که مأمورین گمرک بعدا متوجه شدند یکی از آنان «داویسون» بوده است، بی اعتنا به راه خود ادامه دادند و مأمورین به ناچار به سوی آنها، تیراندازی نمودند که پای «داویسون» در این ماجرا مجروح شد. (3)

* موافقت انگلیس با استخدام مستشاران خارجی در ایران

به دنبال محکوم کردن قرارداد 1919 م از سوی رئیس الوزراء و پیشنهاد استخدام مستشاران مالی و نظامی انگلیسی به «نرمن»، سید ضیاء الدین طباطبایی در راستای استمالت از سایر قدرت های خارجی (فرانسوی ها، آمریکایی ها و روس ها) از آنان دعوت کرد تا مقام های معدودی را در سایر وزارت خانه ها به دست آورند. (4)

این موضوع با مقاومت هایی از سوی وزارت خارجه انگلیس روبرو شد ولی سرانجام وزارت خارجه انگلیس با ارسال تلگرافی به «نرمن» با اکراه به مشارکت دیگر دولت های خارجی در ایران رضایت داد. (5)

* نامه ارامنه به «پرنس آرقوطیان» در خصوص قتل پسر نرسس ارمنی

گروهی از ارامنه کرمان با ارسال تلگرافی به «پرنس آرقوطیان» (6) و هیئت نمایندگان ارامنه تهران، موضوع قتل پسر «نرسس» را اطلاع داده و از آنان درخواست نمودند با ارائه تظلم و دادخواهی به اولیای دولت دستگیری و مجازات مرتکبین را خواستار شوند. (7)

* اقدام ژاندارم ها برای دستگیری زبردست خان و مرسل صدیق اف

دویست ژاندارم به فرماندهی سلطان احمد خان، مشهد را به قصد قوچان برای دستگیری زبردست خان و مرسل صدیق اف (8)ترک کردند. (9)

* تسلیم اعتبارنامه وزیرمختار دولت شوروی به احمد شاه

روتشتین وزیرمختار جدید شوروی در ایران، اعتبارنامه خویش را طی مراسمی تسلیم احمد شاه کرد. در همین مراسم روتشتین آلبومی از تصاویر سران رژیم جدید روسیه شوروی را روی یک سینی طلا به احمد شاه هدیه کرد. (10)

* شیوع طاعون در جنوب سرخس

خبر شیوع طاعون در روستایی حدود چهل کیلومتری جنوب سرخس در مشهد منتشر شد. به دستور کلنل «پسیان»، کمیته بهداشت محلی، اقدامات لازم را برای جلوگیری از گسترش بیماری انجام داد و یک اردوگاه ویژه به منظور قرنطینه افراد مبتلا به بیماری طاعون در بین راه مشهد به سرخس ایجاد گردید. (11)

ص: 134

[تصویر] جشن مدرسه نظام از سمت راست: سرتیپ امیر موثق نخجوان، سالار نظام کوپال، سردار رفعت نقدی، علی ریاضی، سردار همایون، سردار سپه، جان محمد خان، سردار مدحت جلایر، سرتیپ مرتضی خان

* ورود معاضد السلطنه به قزوین

امروز «معاضد السلطنه» به قزوین وارد شد قرار بود وی پس از دو روز توقف در آنجا عازم «منجیل» شود. (1)

* استقرار سرفرماندهی نیروهای قزاق در قزوین

بخشی از نیروهای نظامی ایران قزوین را ترک کردند و سرفرماندهی نیروی قزاق و واحد مسئول سربازگیری در قزوین مستقر شدند (2)

* تعیین ساعات کار کارمندان حکومت نظامی تهران

حکومت نظامی تهران با انتشار اعلانی به کارمندان آن اداره اطلاع داد که ساعت کار کارمندان آن اداره از ساعت هفت صبح تا دوازده و از ساعت پانزده تا هیجده عصر خواهد بود و چنانچه کارمندی در ساعت مذکور در اداره حضور نداشته باشد جریمه خواهد شد. (3)

ص: 135

جمعه 9 اردیبهشت 1300/ 29 آوریل 1921/ 20 شعبان 1339

* تخلیه قزوین از سوی نظامیان انگلیس

نظامیان انگلیسی مستقر در قزوین، این شهر را به طور کامل تخلیه کرده و به طرف همدان عزیمت نمودند. (1)

* وحشت و نگرانی اهالی خوی از ورود نظامیان عثمانی

در پی ورود نظامیان عثمانی به خوی (2) اهالی این منطقه دیروز و امروز مجالس متعددی تشکیل داده و در این خصوص به مذاکره پرداختند. آنان نمایندگانی را نزد حکومت خوی فرستاده و به عدم جلوگیری حکومت از ورود نظامیان عثمانی اعتراض نموده و تقاضا کردند آنان را بعد از خلع سلاح از خوی خارج نمایند اهالی که از این پیش آمد فوق العاده در وحشت و نگرانی به سر می بردند، قصد داشتند. در صورتی که از سوی حکومت خوی مساعدت صورت نگیرد با مقامات بالاتر مذاکره نمایند. (3)

* ملاقات صمصام السلطنه و وزیرمختار آمریکا با سید ضیاء

قبل از ظهر امروز «صمصام السلطنه» در منزل شخصی سید ضیاء با وی ملاقات و مذاکره کرد. وزیرمختار آمریکا نیز در این روز با حضور در منزل سید ضیاء مدتی با وی مشغول مذاکره بود. (4)

* اعزام دویست ژاندارم به قم

دویست ژاندارم به فرماندهی «سلطان رفیع خان» از اصفهان به قم اعزام گردیدند. (5)

* تقاضای ایران از انگلیس برای پذیرفتن حفاظت از منافع ایرانیان مقیم بلغارستان

پیرو مذاکرات شفاهی «مدیر الملک» وزیر امور خارجه وقت در ماه مارس گذشته، با سفارت انگلیس در تهران، در خصوص پذیرش حفاظت از منافع اتباع ایرانی در بلغارستان، دولت انگلیس امروز اعلام کرد تا زمان ورود «کنت منتفرت»)Count Monteforte( به «صوفیا» که به سمت شارژدافری ایران در «صوفیا» (6) انتخاب شده بود، در جهت حفاظت از منافع اتباع ایرانی در بلغارستان (7)تلاش های لازم را انجام خواهد داد. (8)

ص: 136

شنبه 10 اردیبهشت 1300/ 30 آوریل 1921/ 21 شعبان 1339

* تأکید سید ضیاء بر حفظ منافع بریتانیا در ایران

«نرمن» به «کرزن» وزیر خارجه انگلیس اطلاع داد: سید ضیاء رئیس الوزراء دولت ایران متأسف است که نمی تواند تقاضای انگلیس را مبنی بر عدم استخدام مستشاران آمریکایی بپذیرد اما اطمینان می دهد که منافع بریتانیا را حفظ نماید. نرمن در ادامه افزود رئیس الوزراء برای بازرسی فنی پست و تلگراف یک نفر انگلیسی را به کار می گیرد و بانک جدید هم با سرمایه انگلیسی تشکیل می شود. (1)

* توقیف «مهر منیر» و «خراسان»

به دستور پسیان روزنامه های «مهر منیر» و «خراسان» در مشهد توقیف شدند. علت توقیف روزنامه خراسان، درج مقاله ای علیه «دبوا» پیشکار مالیه خراسان بود. (2)

* مصادره اموال سردار فاتح

اموال و اثاثیه «سردار فاتح» پسر «امیر افشار» به دستور سید ضیاء الدین طباطبایی از سوی حکومت نظامی تهران توقیف شد. (3)

* کسب مجوز خروج همسران ایرانی اتباع هند

چون برخی هندی های ساکن ایران به خصوص هندی های مقیم شیراز و بوشهر در بازگشت به کشورشان زنان و کودکان ایرانی را برای خدمت گزاری با خود می بردند کارگزاری بوشهر پس از اطلاع از این ماجرا با مذاکره با کنسولگری انگلیس و صدور دستور به گمرک سعی در جلوگیری از این عمل جلوگیری نمودند ولی با توجه به اینکه، برخی هندی های مسلمان، همسران ایرانی در عقد خود داشته و می خواستند آنان را با خود به هندوستان ببرند، امروز کارگزاری بوشهر از وزارت امور خارجه درباره این که، آیا این هندی های مسلمان می توانند همسران خود را همراه ببرند یا نه، سؤال نمود.(4)

وزارت امور خارجه نیز در پاسخ اظهار داشت در صورتی که زنان ایرانی ازدواج شرعی و مطابق با قباله صحیح با هندی های مسلمان داشته باشند می توانند به میل خود به همراه همسران خود بروند. (5)

* تقاضای هیئت ارامنه تهران برای مجازات عاملین قتل پسر نرسس

هیئت نمایندگان ارامنه تهران در نامه ای به وزارت داخله خواستار دستگیری و مجازات عاملین قتل پسر «نرسس ارمنی» در کرمان شدند. (6)

* تحکیم مواضع روس ها بین رشت و انزلی

فرستاده منشور الملک امروز پس از بازگشت از رشت گزارش داد اوضاع رشت هیچ تغییر نکرده و هنوز نظامیان روسیه از رشت خارج نشده اند ولی خبر آمدن نیروهای قزاق از تهران به سوی گیلان آنها را مشوش نموده و مشغول تحکیم مواضع خود بین رشت و انزلی هستند (7)

______________________________

(1).

(2).

(3).

(4).

(5).

(6).

(7).

ص: 137

یکشنبه 11 اردیبهشت 1300/ 1 می 1921/ 22 شعبان 1339

* عدم تسویه حقوق کارگران و قروض تجارت خانه لیانازوف

وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه که در تاریخ 7 فروردین، با نشر آگهی از وارث تجارت خانه «گ. س. لیانازوف» خواسته بود تا برای رسیدگی و تسویه محاسبات این تجارت خانه با دولت به این وزارت خانه مراجعه نمایند، بار دیگر امروز در نامه ای خطاب به ورثه «لیانازوف»، به آنان خاطرنشان ساخت با توجه به اینکه نزدیک به سه سال از الغای قرارداد اجاره شیلات که با تجارت خانه «گ. س. لیانازوف» منعقد شده می گذرد ولی هنوز از طرف ورثه تجارت خانه برای تسویه حقوق کارگران و قروض تجارت خانه به دولت، اقدامی صورت نگرفته است. وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه در ادامه با اشاره به اینکه تسامح در این امر موجب خسارت به دولت، طلبکاران و حتی زیان خود تجارت خانه شده است، به ورثه «لیانازوف» تأکید کرد نظر به حفظ حقوق دولت، کارگران و سایر طلبکاران و تعیین تکلیف قطعی اداره شیلات، این وزارت خانه، از این تاریخ برای مطالعه در این امر و ارسال پاسخ تا پنج روز دیگر نیز به شما فرصت می دهد. (1)

* تجهیز و تکمیل دوایر نظامی

برای تهیه و تدارک لوازم و تجهیزات قشونی، رضا خان به کلیه دوایر و ادارات نظامی ایالات و ولایات دستور داد که هر چه زودتر نواقص و کمبود هایشان را به وزارت جنگ اطلاع دهند تا برای رفع آنها اقدام شود. (2)

* شیوع طاعون در دولت آباد سرخس

در روستای «دولت آباد» سرخس مرضی با علائم طاعون بروز نموده که تا به امروز نزدیک به یکصد نفر جان خود را در اثر این بیماری از دست داده بودند. بنابراین وزارت صحیه و امور خیریه به کمیسیون صحیه ایالت خراسان دستور داد یک نفر پزشک دیگر به آن منطقه اعزام نمایند تا با کمک پزشک حاضر در آن منطقه، تحقیقات لازم را انجام داده و بیماری را به طور قطعی مشخص نمایند و در صورتی که تشخیص داده شد بیماری طاعون است در کشتن موش ها و سگ ها و گربه ها و ضدعفونی نمودن منازل و سوزانیدن البسه آلوده و غیره اقدامات لازم را انجام دهند. همچنین امروز در این خصوص مجلس شورای عالی صحی جلسه ای تشکیل داد. (3)

* حضور سمیتقو در سلدوز

اسماعیل سمیتقو به همراه ششصد نفر از افراد خود در «سلدوز» حضور داشتند. (4)

* قحطی در ارومیه و فشار از سوی سمیتقو

شهر ارومیه در قحطی به سر می برد. به دستور سمیتقو مردم این شهر برای دادن پول و اسلحه زیر فشار قرار گرفته بودند. (5)

* دستگیری قاتل پسر نرسس

پنج نفر (6) از عاملین قتل پسر نرسس ارمنی در کرمان پس از دستگیری، تحت بازجویی قرار گرفتند. (7)

* بازگشت کنسول انگلیس در بوشهر از خوزستان

کلنل «تریور» جنرال کنسول انگلیس در بوشهر که به خوزستان سفر کرده بود امروز به بوشهر بازگشت. (8)

* صدور مجوز انتشار روزنامه هگئولا

پیرو درخواست میرزا عزیز اللّه نعیم (9) کلیمی، مدیر روزنامه هگئولا، ریاست وزراء به حکومت نظامی تهران دستور داد از طبع و نشر روزنامه «هگئولا» (10) که به زبان فارسی و حروف عبری، منتشر می شود، جلوگیری ننمایند. (11)

ص: 138

[تصویر] خانواده های یهودی: نظریان، کاشانی، سیمان توب، بن لوی، یرمیاه (تهران)

ص: 139

دوشنبه 12 اردیبهشت 1300/ 2 می 1921/ 23 شعبان 1339

* آغاز ثبت نام مدرسه نظامی

بنا به اعلان قبلی «محمد باقر دولوی» مدیر مدرسه نظام، ثبت نام از داوطلبین واجد شرایط برای تحصیل در این مدرسه از امروز آغاز شد. شرایط داوطلبین به شرح ذیل اعلام شد مسلمان و تبعه ایران، حداقل سن هجده سال و حداکثر بیست و دو سال. داوطلبان می بایست از سلامت کافی برخوردار بوده و سوءپیشینه نیز نداشته باشند. (1)

[تصویر] صاحب منصبان اداره نظمیه در سال های پایانی دوره قاجاریه

* تلاش ایران برای دریافت واکسن و سرم ضد طاعون

در پی بروز بیماری «طاعون خیارکی» (2)در سرخس، به منظور جلوگیری از سرایت این بیماری به مناطق دیگر دولت ایران از سفارت فرانسه در تهران تقاضا کرد هرمقدار واکسن و سرم ضد طاعون موجود دارند به وزارت صحیه و امور خیریه ایران بدهند تا هرچه زودتر برای آن مناطق ارسال شود. (3)

* کاهش زمان حکومت نظامی در تهران

اداره حکومت نظامی به اداره نظمیه تهران دستور داد، ساعت عبور و مرور عابرین در شب را یک ساعت افزایش داده و از ساعت یازده بعد از ظهر به بعد مانع از عبور و مرور افراد گردند. (4)

ص: 140

سه شنبه 13 اردیبهشت 1300/ 3 می 1921/ 24 شعبان 1339

* موافقت دولت با پرداخت مستمری به بازماندگان سه تن از مأمورین نظمیه

امروز به پیشنهاد وزارت داخله و تقاضای اداره نظمیه، هیئت دولت تصویب نمود از اول فروردین ماه 1300، تا مدت سه سال، ماهانه دوازده تومان مستمری به ورثه سه نفر از مأمورین نظمیه که در شب کودتای سوم اسفند در درگیری با قزاق ها کشته شده بودند، پرداخت شود. (1)

* تصویب قرارداد پستی مادردید در هیئت دولت

هیئت وزیران بنا به پیشنهاد وزارت پست و تلگراف، سه فقره قرارداد پستی را که «مولیتور» رئیس کل پست و نماینده ایران در کنگره پستی «مادرید» (2) در 30 نوامبر 1920 م، به امضاء رسانده بود تصویب کردند و مقرر شد وزارت امور خارجه تصویب این قراردادها را به سفارت ایران در «مادرید» اطلاع دهد. (3)

* مذاکره سید ضیاء الدین با نرمن

بعد از ظهر امروز، وزیرمختار دولت انگلیس با حضور در دربار، مدتی با سید ضیاء الدین مذاکره کردند. (4)

* واگذاری امتیاز ساخت و فروش مواد الکلی به بلدیه

هیئت دولت بنا به پیشنهاد اداره بلدیه تهران امروز با اکثریت آرا تصویب نمودند به خاطر مصالح کشور به منظور جلوگیری از مصرف مشروبات الکلی و پیشگیری از ضرر و زیان آن، از این پس امتیاز ساخت و فروش مواد الکلی در تهران منحصرا به اداره بلدیه واگذار شود. مصوبه هیئت دولت در این خصوص در هفت ماده تنظیم شد. بنا به ماده یک این مصوبه مقرر شد از تاریخ انتشار این مصوبه ساخت و فروش مواد الکلی به وسیله اشخاص متفرقه در ایالت تهران، ممنوع اعلام شود ولی از آن جا که، بعضی مواد الکلی در امور پزشکی، داروسازی و صنعتی کاربرد دارند فقط بلدیه تهران، مواد مزبور را تهیه و به فروش برساند در این تصویبنامه (5) هیئت دولت با فروش آزاد الکل متیلیک (متانول) که قابل شرب نیست موافقت نمود. (6)

* عدم تمایل دولت انگلیس به حمایت از اتباع ایرانی در چین

پس از امضای پیش نویس عهدنامه بین چین و ایران دولت انگلستان اعلام نمود. از این پس، اتباع ایرانی مقیم چین تحت حمایت انگلیس نخواهند بود. (7)

ص: 141

چهارشنبه 14 اردیبهشت 1300/ 4 می 1921/ 25 شعبان 1339

* دستگیری عاملین قتل پسر نرسس ارمنی در کرمان

پس از پیگیری های فراوان در خصوص شناسایی عاملین قتل پسر «نرسس ارمنی» در کرمان، قاتلین دستگیر و بازجویی شدند. فردی به نام ماشاء اللّه، گماشته بانک شاهنشاهی و چهار نفر از همدستانش در حضور برخی از رؤسای اداره ها و سازمان های دولتی کرمان، ضمن اعتراف به قتل پسر نرسس، به صراحت اقرار کردند به مدت چند سال است که به هتک نوامیس مردم، خصوصا زرتشتی ها مبادرت نموده و تاکنون به چند دختر زرتشتی نیز تجاوز نموده اند. (1)

انجمن ملی ارامنه کرمان و انجمن زرتشتیان کرمان نیز در خصوص اقدامات این گروه، به نخست وزیر اطلاع دادند: این گروه، که اخیرا مرتکب قتل نرسس ارمنی شده اند، همه شب به خانه های زرتشتی ها تعرض کرده و به نوامیس آنها تجاوز می کردند به طوری که، زرتشتیان مجبور شده بودند شب ها در یک مکان جمع شوند تا جان و ناموس خود را در امان نگه دارند. (2)

* برپایی تظاهرات سیاسی در رشت

امروز در شهر رشت تظاهرات سیاسی بزرگی برپا شد.

برخی از رهبران بلشویک ها نیز در این تظاهرات شرکت داشتند. «اوساچف»)Osatchef( افسر سیاسی مقیم گیلان در یک سخنرانی برای اجتماع کنندگان اظهار داشت: انگلیسی ها باید خاک ایران را ترک کنند و تا چنین نشود مسکو با تخلیه گیلان موافقت نخواهد کرد. وی سپس افزود: روس ها همچنان از حکومت «میرزا کوچک خان» (3) حمایت خواهند کرد. (4)

* تسلط سمیتقو به نواحی سلماس تا سلدوز

اسماعیل سمیتقو سراسر ناحیه سلماس تا سلدوز(5) را زیر سلطه خود گرفت. مقامات رسمی حکومت مرکزی چند ماهی بود که امکان رفت وآمد به آن منطقه را نداشتند (6)

[تصویر] میرزا کوچک خان

ص: 142

ص: 143

پنجشنبه 15 اردیبهشت 1300/ 5 می 1921/ 26 شعبان 1339

* تحلیل روزنامه شرق نزدیک از تغییرات اخیر در وزارت جنگ ایران

روزنامه شرق نزدیک در بخشی از مطلبی که راجع به دولت ایران به چاپ رسانده بود، انتصاب رضا خان به جای مسعود خان کیهان به سمت وزارت جنگ را عاملی دانست که می تواند، موقعیت کابینه سید ضیاء را مستحکم تر سازد. این روزنامه در ادامه افزود رضا خان در قضیه کودتا مجرب است، زیرا رضا خان قبل از کودتای 21 فوریه نیز هنگامی که سرکردگی فوج همدان را بر عهده داشت به چنین اقدامی مبادرت ورزیده بود (1) که در نتیجه آن، استروسلسکی فرمانده بریگاد قزاق گردید. (2)

* دستور مصادره اموال سپهسالار اعظم

سید ضیاء الدین طباطبایی دستور مصادره اموال سپهسالار اعظم را صادر کرد. او در نامه ای که در این خصوص به وزارت مالیه نوشت، تأکید کرد به دلیل بدهی های فوق العاده زیاد سپهسالار اعظم به دولت، لازم است کلیه باغات، قنوات، مستغلات، خانه، حمام و سایر ابنیه متعلق به نامبرده را مأمورین وزارت مالیه ضبط و توقیف نموده و سپس در اختیار بلدیه قرار دهند. 3

* تصمیم وزارت خارجه انگلیس برای تسویه قرضه های انگلیس به ایران

وزارت خارجه انگلیس به پیشنهاد مک لین (3) مستشار مالی آن وزارت خانه، تصمیم گرفت طرح پیشنهادی آرمیتاژ اسمیت در ژوئیه 1920 م (مرداد 1299 ش)، یعنی یک کاسه کردن کلیه قرضه های انگلیسی به ایران و تقاضای تسویه فوری آنها را اجرا کند و آن را برای بررسی به خزانه داری فرستاد 5 به باور «مک لین» اعمال چنین حقوقی، می توانست ابزار مفیدی در خدمت دیپلماسی انگلیس در ایران باشد، آن هم در دورانی که شاید دولت انگلیس نتواند کمک های مالی یا دیگر کمک ها را اعطا کند و چنانچه اجازه داده شود مطالبات انگلیس معوق بماند، عایدات تعهدشده ای آزاد می شود که دولت ایران می تواند به خلاف میل انگلیس، به منزله وثیقه برای اخذ قرضه های جدید از انگلیس یا از دیگران، ارائه دهد. (4)

* نظر شوروی درباره کودتا و استخدام افسران انگلیسی در ایران

لئون کارا خان، معاون کمیسر امور خارجه شوروی، در اظهارنظری کودتای سوم اسفند و بویژه دعوت سید ضیاء از افسران انگلیسی را برای وارد شدن به خدمت ایران، اقداماتی خصمانه علیه روسیه شوروی دانست. (5)

* برپایی جشن در باغ هشت بهشت اصفهان

به مناسبت ضبط باغ تاریخی هشت بهشت از سوی دولت، در اصفهان و ملی شدن این بنای تاریخی دوره صفویه و همزمان با ایام سالروز تاجگذاری احمد شاه، امروز از ساعت سه بعد از ظهر تا ساعت ده شب مراسم جشنی در این باغ تاریخی برگزار شد. برای شرکت در این مراسم، تهیه جواز ورود و خرید بلیط الزامی بود. این مراسم در روزهای 16 و 18 اردیبهشت نیز در این مکان برگزار گردید. (6)

* انتقاد از کامیل مولیتر رئیس اداره پست در روزنامه وطن

پس از انفصال کامیل مولیتر رئیس اداره پست از سمتش، روزنامه وطن امروز با انتقاد شدید (7) از مولیتر او را متهم به حیف ومیل اموال دولتی کرد و خواستار رسیدگی به محاسبات مولیتر شد. این روزنامه با چاپ مطلبی با عنوان «قابل توجه وزارت جلیله پست و تلگراف» نوشت: «موسیو مولیتر رئیس سابق پست که از شغل خود منفصل گردیده آیا به

ص: 144

محاسبات ایشان رسیدگی شده است مخصوصا محاسبات تمبرها و غیره که بالغ بر چند صد هزار تومان است از ایشان دریافت گردیده است یا مثل سایر همکاران خود بدون پرداخت حساب رهسپار اروپا خواهد شد. بعلاوه می شنویم که همه روزه باز به اداره پست حاضر می شود، جای بسی تعجب است. جواب سؤالات فوق را هرچه زودتر منتظریم ...» (1)

* استخدام سیف اللّه خان در ژاندارمری

سیف اللّه خان (سیف اللّه خان شهاب) (2) نایب سرهنگ سابق بریگاد مرکزی و از صاحب منصبان قدیمی ژاندارمری با حکم عمومی ژاندارمری دولتی، مجددا با همان رتبه به خدمت نیروهای ژاندارمری درآمد. (3)

[تصویر] سیف اللّه شهاب

ص: 145

جمعه 16 اردیبهشت 1300/ 6 می 1921/ 27 شعبان 1339

* برگزاری جشن تاجگذاری احمد شاه در سراسر ایران

همزمان با برگزاری جشن تاجگذاری و تولد احمد شاه در تهران، در سایر شهرهای کشور نیز به همین مناسبت جشن هایی برپا شد.

در اصفهان این جشن در عمارت حکومتی برگزار شد و میهمانان پس از صرف شام برای تماشای آتش بازی به عمارت چهل ستون رفتند. در شیراز هم مراسم جشن در میدان توپ خانه و ارک حکومتی برگزار شد. در این جشن ها که در سراسر کشور برگزار شد. امسال از مشروبات الکلی استفاده نشد. لازم به ذکر است که به همین مناسبت جشن های باشکوهی در سفارت خانه ها و کنسولگری های ایران در خارج از کشور نیز برگزار شد. (1)

* حضور هیئت نمایندگان سیاسی در کاخ گلستان به مناسبت جشن تاج گذاری

قبل از ظهر به مناسبت جشن تاجگذاری احمد شاه، هیئت نمایندگان سیاسی در کاخ گلستان حضور یافتند. وزیرمختار آمریکا که مقام شیخ السفرایی داشت در نطقی که ایراد نمود از طرف خود و همراهانش به احمد شاه تبریک گفت. وزیرمختار دولت جمهوری روسیه و شارژدافر عثمانی نیز به حضور احمد شاه رسیده به وی تبریک گفتند. (2)

همچنین روتشتین وزیرمختار روسیه نیز که در این مراسم شرکت کرده بود طی نطق خود گفت: «خاطر اعلیحضرت همایونی را مطمئن می سازد که دولت متبوعه دوستدار نظر به تعهداتی که در موقع انعقاد قرارداد نموده است با ن هایت صمیمیت اقدامات لازمه را در تسریع تصفیه مسئله گیلان اتخاذ خواهد نمود.»

شاه در پاسخ او اظهار داشت: «آرزوی ما این است که بر تشیید روابط دوستی موجود بین دو ملت که اساس آن بر روی معاهده ای است که اخیرا منعقد شده افزوده گردد. در این موقع به شما اطمینان می دهم که با هیئت دولت مساعی جمیله را برای اجرای این مقصود به عمل آورده و یقین داریم که حل و تصفیه فوری قضیه گیلان چنان که اظهار نمودید فوق العاده موجب تسهیل منظور ما خواهد گردید.» (3)

* مهمانی شام در کاخ گلستان

به مناسبت جشن تاجگذاری احمد شاه، هیئت وزیران، معاونین و رؤسای دوایر و هیئت نمایندگان سیاسی که عده آنها یکصد و سی نفر بود از طرف رئیس الوزراء در باغ گلستان به شام دعوت شدند. عده ای نیز در ساعت ده شب، بعد از شام و برای شب نشینی در باغ گلستان حضور به هم رساندند تعداد مدعوین بیش از ششصد نفر بود. (4)

* جشن تاجگذاری احمد شاه در مشهد

به مناسبت تاجگذاری احمد شاه قاجار شهر مشهد و بناهای دولتی و غیردولتی به شکل بی سابقه ای با پرچم و قالی تزئین شده بود و چراغانی و آتش بازی هم در شب برگزار شد. کلنل محمد تقی خان پسیان نیز به همین مناسبت ضیافت ناهاری را ترتیب داد که در آن سی و یک نفر از جمله پنج افسر انگلیسی، سه افسر هندی، یک بلژیکی، یک سوئدی و یک مبلغ آمریکایی و همچنین معتصم السلطنه، نجد السلطنه و میرزا جواد خان سینکی، در این مراسم حضور داشتند. در این ضیافت، پسیان ضمن ایراد یک سخنرانی طولانی از رئیس الوزراء و اقداماتش ستایش کرد. (5)

* ورود جنرال کنسول روس به منجیل

امروز جنرال کنسول روسیه و «رگاتچف» آتاشه (وابسته) نظامی روس و دو نفر دیگر به همراه «میرزا اسماعیل خان» جانشین کنسول ایران در «بادکوبه» به «منجیل» وارد شدند و با سفارت روس در تهران مخابرات حضوری داشتند. (6)

ص: 146

* انتشار روزنامه قرن بیستم

امروز نخستین شماره روزنامه قرن بیستم (1)به مدیریت میرزاده عشقی در تهران منتشر گردید. (2)

* ورود هشت هزار نفر نظامی شوروی برای مقابله با شاهسون ها به بیله سوار

حدود هشت هزار نفر از نظامیان شوروی برای رویارویی و مقابله با شاهسون ها (3)به «بیله سوار» اعزام شده بودند. سردار «سابلین» یکی از افسران عالی رتبه شوروی این خبر را تأیید کرد. منشور الملک از آستارا ضمن اعلام این خبر به وزارت امور خارجه، افزود گویا روس ها قصد دارند به عنوان سرکوبی «داشناک» نیروی زیادی به حدود تبریز اعزام نمایند. (4)

* معرفی وزیرمختار شوروی به نرمن

در ضیافتی که در دربار ایران برگزار شد، «مدیر الملک» وزیر امور خارجه، «روتشتین» وزیرمختار شوروی را به «نرمن» وزیر مختار انگلیس معرفی کرد. در این مراسم «روتشتین» از «نرمن» درخواست کرد تا وقتی را برای ملاقات (5) و مذاکره با وی تعیین نماید. (6)

* تدوین قانون خرید و فروش مواد مخدر

امروز شورای عالی وزارت صحیه نظامنامه ای را مشتمل بر بیست و یک ماده درباره خرید و فروش مواد مخدر و در باب استعمال مرفین، کوکائین و مشتقات آن تدوین نمود. (7)

[تصویر] موقر الدوله (وزیر فواید عامه)

* سرقت یک قافله دولتی در بنک کم

یک گروه سی و پنج نفری از سارقین طایفه عرب «مرینجانی» به یک قافله دولتی حامل محموله های پستی که از بندرعباس عازم سیرجان بودند حمله کرده، بیست و دو نفر شتر آن قافله را سرقت کردند. این حادثه در «بنک کم» رخ داد، که پس از آن، افراد پلیس جنوب به تعقیب سارقین رفته و توانستند با دستگیری دو نفر از سارقین کلیه اموال سرقت شده را بازگردانند. (8)

* درگذشت موقر الدوله

امروز صبح، موقر الدوله (9) وزیر فواید عامه در سن پنجاه و شش سالگی دار فانی را وداع گفت. (10)

ص: 147

شنبه 17 اردیبهشت 1300/ 7 می 1921/ 28 شعبان 1339

* حضور نیروهای کوچک خان در کسما

«مؤید حضور» که برای کسب اطلاع از اوضاع گیلان به منجیل رفته بود پس از تحقیق و بررسی به وزارت امور خارجه اطلاع داد میرزا کوچک خان در «کسما»، هزار و دویست نفر نیرو در اختیار دارد و همچنین قرار بوده است چهار روز قبل «خالو قربان» و «احسان اللّه خان» با میرزا کوچک خان در «کسما» (1) ملاقات نمایند. (2)

* خروج روس ها از رشت و انزلی

«مؤید حضور» کارگزار گیلان به وزارت امور خارجه گزارش داد: روس ها به تدریج در حال خروج از شهر رشت و انزلی و عزیمت به طرف بادکوبه هستند ولی در جبهه متجاسرین، در هفت فرسخی شهر رشت هنوز روس ها مستقر هستند، کارگزار گیلان در ادامه خاطرنشان ساخت روز گذشته بیست نفر از آنان به اردوی دولتی تسلیم شده اند و گویا همه روزه تعدادی از آنان به اردوی دولتی ملحق می شوند. (3)

* ورود مرسل خان صدیق اف به مشهد

کلنل پسیان دو هفته قبل «مرسل خان صدیق اف» و «زبردست خان» را برای دادن پاره ای توضیحات در خصوص مرگ سرگرد رضا خان به مشهد فراخوانده بود که امروز «مرسل خان صدیق اف» وارد مشهد شد و با کلنل پسیان ملاقات و مذاکره کرد اما «زبردست خان» از بیم جان خویش از اجرای دستور فوق سرباز زد.(4)

* اجتماع هزاران نفر مقابل دار الایاله کرمان

امروز بعد از ظهر، تعدادی از علما و وعاظ و نزدیک به شش هزار نفر از اهالی کرمان به استانداری کرمان رفتند و تعدادی از علما با حکمران کرمان مذاکره کردند. آنها قصد آزادی ماشاء اللّه و همدستانش (قاتلین نرسس ارمنی) را داشتند ولی حکمران کرمان به آنان گفت که تاکنون برای مجازات قاتلین (ماشاء اللّه در همدستانش) تصمیمی گرفته نشده است.

همچنین هنگ سوار بختیاری نیز به منظور جلوگیری از بروز هرگونه اخلال در نظم و امنیت، به نظمیه کرمان فرستاده شد. (5)

* دستگیر خدام آستان قدس رضوی در مشهد

طی عملیاتی که یکصد ژاندارم و سی پلیس در آن مشارکت داشتند، خدّام عالی رتبه آستانه امام رضا «ع» به جز متولی باشی، دستگیر شده و به صورت انفرادی از آستانه به بیرون منتقل شدند. طی این عملیات ژاندارم ها وظیفه نگهبانی از درهای دهگانه را بر عهده گرفتند. از خدّام های دستگیر شده بیست و یک نفر در بازداشت نگاه داشته شده و بقیه آزاد شدند، «نایب التولیه» و «میرزا یحیی» ناظر جزو بازداشت شدگان بودند. (6)

* تعطیلی بازار و تظاهرات در کرمان

صبح امروز عموم مغازه های کرمان تعطیل گشت و به تدریج گروهی از اصناف و زنان کرمانی در مسجد جامع اجتماع نمودند و چند نفر از روحانیون برای آنان سخنرانی کردند و ضمن اشاره به فقر و ناتوانی اهالی، عدم امکان تأدیه نواقل جدید را به حکمران متذکر شدند که در پاسخ به آنان گفته شد: تعطیلی بازار به خلاف امنیت بوده و به ضرر طبقات فقیر و ضعیف جامعه می باشد. و شاید بتوان وجوهات جدیدی که به نواقل حبوبات و گندم اضافه شده، حذف کرد؛ و بدین ترتیب قضیه پایان یافت.

اما نزدیک غروب امروز قضیه رنگ دیگری به خود گرفت و برخی از علما از جمله آقا سید علی، آقا میرزا عبد الحسین و میرزا محمد جمال الدین با گروهی از اهالی نزد والی کرمان رفتند و در ابتدا اظهارات قبلی را تکرار کردند ولی پس از مدتی میرزا محمد جمال الدین اظهار داشت: موضوع اعدام

ص: 148

ماشاء اللّه، قاتل نرسس ارمنی باید متوقف گردد و دلیلی ندارد که برای کشته شدن یک نفر ارمنی، مسلمانی کشته شود.

گروهی از مردان و زنان نیز، فریاد یا حسین! سردادند و قصد حمله به اداره نظمیه را داشتند که با مشاهده سواران مسلح از قصد خود منصرف شدند. (1)

* عزیمت خانواده قوام السلطنه به تهران

پس از دستگیری قوام السلطنه اعضای خانواده وی، امروز به همراه «جلال السلطنه» پسرخوانده وی، از مشهد، عازم تهران شدند. (2)

* تقاضای زرتشتیان و ارامنه برای مجازات قاتل نرسس ارمنی

انجمن ناصری زرتشتیان و انجمن ملی ارامنه کرمان در نامه ای به سید ضیاء الدین طباطبایی ضمن تشریح بخشی از اقدامات فجیع (3)ماشاء اله نام گماشته بانک شاهنشاهی کرمان و همدستانش به ویژه یکی از آنها به نام «داداش»، (4) اعتراض خود را نسبت به جنایات آنها ابراز داشتند ارامنه و زرتشتیان در بخشی از نامه خود با بیان اینکه مطابق قوانین تمام ادیان عالم، زانی، سارق، قاتل و محارب محکوم به اعدام هستند و این عده نیز به قتل و جنایت خود اقرار کرده اند، اظهار داشتند با رعایت قوانین عدل و انصاف و حفظ حدود و حقوق و تأمین آسایش اقوام مختلف خصوصا اقلیت ها خواستار قصاص فوری دستگیرشدگان هستند. ارامنه و زرتشتیان در انتهای نامه خود به تلاش دولت برای الغای کاپیتولاسیون اشاره کرده و اظهار داشتند، درحالی که عده ای عوام فریب حقوق غیر مسلمانان را از حقوق حیوانات بارکش هم پست تر قرار می دهند چگونه می توان موافقت ملل مختلف را برای الغای کاپیتولاسیون جلب نمود! (5)

* تقاضای ایران از دولت انگلیس برای حمایت از اتباع ایرانی مقیم چین

پس از اعلام دولت انگلیس مبنی بر عدم حمایت از اتباع ایرانی مقیم چین، وزارت امور خارجه امروز در پاسخ به این تصمیم دولت انگلیس، با ارسال نامه ای به سفارت انگلیس در تهران با اظهار این که، هیچ مانعی برای حفاظت از منافع ایرانیان مقیم چین از سوی مأمورین دولت انگلیس وجود ندارد زیرا ایران هنوز نماینده سیاسی به چین اعزام نکرده است، (6) از دولت این کشور تقاضا نمود مأمورین انگلیس در چین مانند گذشته حمایت از اتباع ایرانی را بر عهده داشته باشند تا مأمورین سیاسی دولت ایران به چین اعزام شوند. (7)

ص: 149

یکشنبه 18 اردیبهشت 1300/ 8 می 1921/ 29 شعبان 1339

* تقاضای مجازات عاملین فجایع کرمان

کیخسرو شاهرخ در نامه ای به سید ضیاء الدین طباطبایی ریاست وزرا و وزیر داخله با اشاره به فجایع و جنایات ماشاء اللّه نام گماشته بانک شاهنشاهی و همدستانش در کرمان نسبت به زرتشتیان و ارامنه و قضیه قتل پسر نرسس ارمنی اظهار داشت: اکنون که عاملین ارتکاب این جنایت فجیع دستگیر و به جنایات خود اعتراف نموده اند، مردم منتظر صدور حکم مجازات آنها می باشند. (1)

* معرفی مدیرکل وزارت مالیه

بعد از اتخاذ تصمیم هیئت دولت مبنی بر واگذاری مقام مدیرکلی وزارت مالیه برعهده «میرزا محمد علی خان فرزین» (2)، وزارت مالیه امروز ضمن معرفی وی به وزارت داخله از آن وزارت خانه و ادارات تابعه آن درخواست کرد امضای مشار الیه را رسما به سمت مذکور، بشناسند. (3)

* چگونگی تحویل دادن اسلحه و مهمات پلیس جنوب

سفارت انگلیس بنا به درخواست دولت انگلیس و حکومت هندوستان و کلنل فریزر مفتش کل قشون جنوب، از وزارت امور خارجه، سؤال کرد دولت ایران در چه تاریخی قصد دارد پلیس جنوب را تحویل بگیرد و تحت چه شرایطی اسلحه و مهمات متعلق به پلیس جنوب را تحویل خواهد گرفت. (4)

ص: 150

دوشنبه 19 اردیبهشت 1300/ 9 می 1921/ 1 رمضان 1339

* عزیمت وابسته نظامی سفارت و کنسول روسیه به تهران

«روگاتچف» وابسته نظامی سفارت روسیه و یک نفر از اعضاء سفارت روسیه که به اتفاق جنرال کنسول روس به منجیل رفته بودند، امروز ساعت دوازده ظهر، عازم قزوین شدند تا از آنجا به طرف تهران حرکت کنند. (1)

* مهاجرت اهالی روستاهای مرزی بیله سوار

در پی اعزام حدود هشت هزار نفر از نظامیان روسی به «بیله سوار» و استقرار عده ای از نیروهای بلشویک نزدیک «کلون» واقع در سرحدات ایران که منجر به مهاجرت اهالی روستاهای این مناطق به داخل خاک ایران شده بود، وزارت امور خارجه در نامه ای اعتراض آمیز به سفارت روسیه نوشت، احتمال قوی وجود دارد که این نیروها به بهانه ضدیت با شاهسون ها به اراضی ایران تجاوز نمایند و بدیهی است که وقوع چنین حادثه ای ناقض عهدنامه مودت ایران و شوروی است و ممکن است در آینده در مناسبات و روابط دو دولت اشکالاتی را به وجود آورد.

وزارت امور خارجه در پایان از سفارت روسیه خواست تا با مذاکره با مقامات مسکو و «بادکوبه» از وقوع هرگونه اتفاقی جلوگیری نمایند. (2)

* تلفات بیماری وبا در سرخس

براساس گزارش کلنل محمد تقی خان پسیان، یکصد و دوازده نفر از اهالی سرخس در اثر شیوع بیماری مسری «وبا» در آن منطقه تلف شده بودند.

دو نفر از کشته شدگان از اهالی سرخس و بقیه از روستاهای اطراف بودند. (3)

* عرضحال تجار خسارت دیده ایرانی در شوروی

عده ای از تجار (4) ایرانی که در گذشته در ترکستان به تجارت مشغول بوده و در زمان وقوع انقلاب بلشویک ها مجبور به فرار و اقامت در مشهد شده بودند، با ارائه عرضحالی به کارگزاری خراسان صورت خسارات وارده به خود را ارائه کردند. (5)

* ارسال پول به بانک شاهنشاهی تهران

امروز پانزده دستگاه گاری حامل دویست و چهل هزار تومان پول از بانک شاهنشاهی شعبه اصفهان به تهران روانه شد. (6)

* لغو حکومت نظامی تهران به مناسبت ماه رمضان

حکومت نظامی تهران در آستانه ماه رمضان با انتشار اعلانی، عبور و مرور در شب های ماه رمضان را برای اهالی آزاد و بلامانع اعلام کرد و قوانین مقرر شده برای این ماه را نیز به اطلاع همگان رسانید.

بر این اساس، تشکیل مجالس قمار در منازل شخصی، اماکن و معابر عمومی، تجاهر به فسق و تشکیل اجتماعات زن و مرد در معابر اکیدا ممنوع اعلام شد. (7)

* دستگیری مرسل خان صدیق اف

مرسل خان که از زمان ورود به شهر مشهد، تحت نظر قرار داشت، پس از وقایع «دربندی» و هجوم «زبردست خان» به نیروهای ژاندارمری، در شامگاه امروز دستگیر شد. (8)

* ملاقات روتشتین و نرمن

امروز «نرمن» با «روتشتین» در سفارت انگلیس ملاقات کرد.

«نرمن» گزارش داد: «تقریبا نخستین سخنی که به روتشتین گفتم، این بود که، همه قوای انگلیس، قزوین را سر راه خود به بین النهرین ترک کرده اند» روتشتین با تعجب پرسید: آیا آنان واقعا ایران را ترک می کنند؟ خیال من راحت شد و اینک قوای شوروی نیز، می توانند راه بیفتند و از ایران خارج شوند.(9)

ص: 151

[تصویر] گروهی از افراد ژاندارمری خراسان در وسط با پالتو مشکی کلنل محمد تقی خان پسیان و از راست به چپ نفر سوم ماژور اسماعیل خان بهادر نفر ششم دست چپ ماژور محمود خان نوذری و نفر دست راست کلنل محمد تقی خان سالار امجد

ص: 152

سه شنبه 20 اردیبهشت 1300/ 10 می 1921/ 2 رمضان 1339

* آغاز جمع آوری کودکان بی سرپرست در تهران

براساس تصمیم هیئت دولت، اداره بلدیه و دایره خیریه آن اقداماتی را در راستای جمع آوری کودکان بی سرپرست که در کوچه ها، خیابان ها و بازارها سرگردان بودند، شروع کرد و از امروز جمع آوری این کودکان توسط کمیساریاهای محلات آغاز شد. همچنین طبق این تصویب نامه مقرر گردیده بود از بیست و پنج اردیبهشت ماه نیز گدایان تهران جمع آوری شوند و تا اول خردادماه، این حکم کاملا اجرا شود و از این تاریخ به بعد، دیگر کسی حق تکدی نداشته باشد. (1)

* تلاش سفارت انگلیس برای ورود مشروبات الکلی به کشور

سفارت انگلیس از وزارت امور خارجه درخواست نمود به تجار اجازه داده شود، مشروباتی را که قبل از تاریخ اجرای قانون منع ورود مشروبات الکلی (2)به کشور خریداری نموده اند، به کشور وارد نموده و بفروشند. (3)

* بررسی امتیاز کشتی رانی در دریاچه ارومیه

کمیته دائمی امتیازات بنا به درخواست وزارت فواید عامه پس از تحقیق و بررسی درباره موضوع کشتی رانی در دریاچه ارومیه به اتفاق آراء چنین رأی داد: با توجه به آنکه حق کشتی رانی (4) دریاچه ارومیه که به موجب فرمانی به شاهزاده امامقلی میرزا داده شده بود به عنوان تیول بوده و کلیه تیول ها در سال 1324 ق به موجب تصمیم مجلس شورای ملی برگشت کرده است. بنابراین، شاهزاده امامقلی میرزا از تاریخ تصمیم مزبور که قبل از واگذاری و یا شرکت مشار الیه با بوداغیانس بوده است، (5)صاحب هیچ گونه حقی در دریاچه ارومیه نبوده و در نتیجه اجازه چنین اقدامی را نداشته که آن را به دیگری واگذار کند و بر فرض داشتن حق کشتی رانی، حق واگذاری این امتیاز به تبعه خارجی را نداشته است. بنابراین، مسئولین دولت باید هرنقل وانتقالی را که شاهزاده امامقلی میرزا در مورد دریاچه ارومیه نموده باشد، «کان لم یکن» و بی اعتبار بدانند و در صورتی که در اثر این نقل و انتقالات نامشروع امامقلی میرزا به اتباع داخلی یا خارجی ضرر رسیده باشد، می توانند از مسئولین سابق مطالبه خسارت نمایند. (6)

* سفر تجار روسی به تبریز

هیئت بازرگانی روس شامل چهل نفر به قصد سفر به تبریز وارد باکو شدند. هدف آنان از این سفر خرید گندم، سبزیجات و خشکه بار از ایران بود. (7)

ص: 153

چهارشنبه 21 اردیبهشت 1300/ 11 می 1921/ 3 رمضان 1339

* بمباران مناطق سرحدی مغان از سوی روس ها

«بابا بیگ» نماینده کارگزاری اردبیل که به سرحدات مغان اعزام شده بود، امروز از آن مناطق بازگشت. از قرار گزارش وی و شکایات پی درپی که از اهالی روستاهای مرزی می رسید، روس ها در ن هایت شدت مشغول بمباران و گلوله باران آن مناطق بودند و اهالی روستاهای مرزی به ناچار محل زندگی خود را ترک کرده و به محل های دور و امن پناه می بردند. (1)

* استخدام صاحب منصبان سوئدی در نظمیه ایران

از آنجا که، دولت جدید در ایران مصمم بود تشکیلات نظمیه ولایات را توسعه دهد، رئیس الوزراء در تلگرافی به حسین علاء که مأمور استخدام صاحب منصبان خارجی شده بود، در لندن دستور داد به محض ورود به سوئد نسبت به استخدام پنج نفر صاحب منصب (2)عالی رتبه جهت خدمت در نظمیه ایران اقدام نماید. (3)

* شکایت کمپانی شرق علیه فتح السلطنه

«فتح السلطنه» معاون سابق وزارت جنگ، با کمپانی قالی شرق (4)جهت بافتن قالی قراردادی را امضا نموده بود ولی در زمان حضور قشون روسیه در کشور، روستای «داغداغ آباد» (5) که متعلق به وی بود غارت شده و همه قالی های بافته شده و بافته نشده به سرقت رفته بود. وی حاضر به تسویه قرارداد خود با کمپانی شرق بود ولی کنسول انگلیس در همدان با توجه به اظهارات مدیر کمپانی، به فتح السلطنه گفته بود که باید مبلغ پانصد تومان به کمپانی پرداخت کند، تا کمپانی صورت حساب بدهد. و او پاسخ داده بود تا صورت حساب نگیرد و نداند چه میزان بدهی دارد وجهی پرداخت نخواهد کرد. مدیر کمپانی شرق نیز که می دانست اگر به کارگزاری جهت ادامه دعوی مراجعه نماید، از وی مدارک و صورت حساب خواسته خواهد شد، مستقیما به حکومت نظامی شکایت نموده و از طرف حکومت نظامی هم مأموری نزد فتح السلطنه فرستاده بودند. وزارت خارجه، تقاضا نمود، دستوری صادر شود که حکومت نظامی رسیدگی به این قبیل مسائل را به کارگزاری واگذار نماید. (6)

* نامه اهالی کرمان به سید ضیاء

جمعی از اهالی کرمان با ارسال تلگرافی به ریاست وزرا در خصوص قتل نرسس ارمنی در کرمان با اشاره به این که پنج نفر مسلمان به اتهام قتل یک ارمنی توقیف شده و شایع است که قرار است اعدام شوند، اظهار داشتند به اتهام این پنج نفر در محضر شرع و محاکمات قانونی رسیدگی نشده است. اهالی کرمان درخواست کردند محاکمه این پنج نفر در محضر مجتهدین و عدلیه صورت گیرد و پس از محاکمه هرحکمی صادر شد اجرا شود. (7)

ص: 154

پنجشنبه 22 اردیبهشت 1300/ 12 می 1921/ 4 رمضان 1339

* محاکمه قاتلین آقا سیف اللّه تاجر در کردستان

در پی دستگیری قاتلین «آقا سیف اللّه» تاجر در کردستان، محکمه فوق العاده نظامی تشکیل شده و بر طبق حکم دادگاه و فتوی مفتی کردستان و تصویب اعضای محکمه، ابراهیم، احمد و کل محمد (کربلائی محمد) که در قتل آقا سیف اللّه همکاری داشتند، به دار آویخته شدند. (1)

* انتقال اداره محاکمات وزارت امور خارجه به وزارت عدلیه

وزارت امور خارجه طی یادداشتی به کلیه سفارت خانه های کشورهای خارجی در ایران به جز سفارت روس، عثمانی، آذربایجان قفقاز و ارمنستان اعلام کرد: دولت ایران تصمیم گرفته است به دلایل اقتصادی اداره محاکمات وزارت امور خارجه و قسمت مربوط به امور قضایی کارگزاری های ولایات را به وزارت عدلیه انتقال دهد و وظایف سیاسی کارگزاری ها را نیز به معاونین حکام واگذار نماید که این تصمیم دولت ایران از اول خردادماه سال 1300 ش، اجرا خواهد شد. وزارت امور خارجه در ادامه این یادداشت، با بیان اینکه، مفاد عهدنامه های موجود بین دولت ایران و سایر دولت ها کاملا رعایت خواهد شد و در حفظ منافع و احقاق حق اتباع آنان ن هایت سعی و اهتمام مبذول خواهد شد، تضمین داد از تعهداتی که مطابق عهدنامه های مزبور، اتباع دولت های خارجی برخوردار بودند چیزی کاسته نشود. (2)

* پذیرش شرایط عهدنامه صلح و پرداخت خسارات جنگ از سوی آلمان

پس از چند روز مذاکره و دادن اولتیماتوم(3) از سوی کشورهای متفق در جنگ جهانی اول به دولت آلمان و استعفای این دولت، دولت جدید آلمان تمام تکالیف و شرایط دول متفق را برای پرداخت خسارات جنگ و اجرای شرایط عهدنامه صلح (4)، پذیرفت. این موضوع، به طور رسمی امروز اعلام شد. (5)

* انتشار قوانین کمیته انقلاب

احسان اللّه خان و خالو قربان در روزنامه ایران سرخ که در گیلان منتشر می شد مفاد توافق با میرزا کوچک خان را اعلام کردند. بر این اساس کمیته جدیدی تشکیل شد. این کمیته علاوه بر توافق و همراهی با حکومت های روسیه شوروی، آذربایجان و گرجستان، توافق خودش را با موارد ذیل اعلام کرد:

1- گیلان، پایگاه انقلاب در ایران خواهد شد و از آن جا برای آزادی سایر نقاط کشور، تدارکات صورت خواهد گرفت.

2- هیچ کشور خارجی حق مداخله در امور داخلی ایران را نخواهد داشت.

3- فقط در صورت اضطرار، همراهی شوروی تقاضا خواهد شد. (6)

* ماجرای بردن پرونده های اداره پست به منزل مولیتر

پیرو گزارش وزارت پست و تلگراف به وزارت امور خارجه، مبنی بر اینکه، «کامیل مولیتر» بسیاری از پرونده های مهم اداره پست را به منزل خود برده و تحویل نمی دهد و به دلیل نیاز به این پرونده ها تمام امور پستی معطل و راکد مانده است (7)؛ پس از پیگیری موضوع از سوی وزارت امور خارجه، «کامیل مولیتر» امروز پاسخ داد، پرونده هایی که نزد وی می باشد، عبارتند از: یکی پرونده مأموریت خودش، به عنوان نماینده دولت ایران در کنگره بین المللی «مادرید» که ناقص نیز می باشد زیرا قسمتی از این پرونده که قصد داشته است آن را به رئیس الوزراء ارائه دهد در اداره پست موجود است، چون وزیر پست و تلگراف اجازه آوردن آن قسمت از پرونده را نداده است و همچنین پرونده مخارج مأموریتش در کنگره

ص: 155

[تصویر] اعضای شورای انقلاب از چپ به راست: میرصالح مظفرزاده، گائوک آلمانی (هوشنگ) کاژانف فرمانده قوای ارتش سرخ، کارگاری تلی (شاپور)، میرزا کوچک خان، حسن آلیانی (معین الرعایا)، کامران آقایف

«مادرید» می باشد که هنوز تسویه حساب هم نشده است.

«مولیتر» مدعی شد، غیر از دو مورد فوق، هیچ پرونده دیگری نزد وی نیست و سایر پرونده ها در ادارات پست و در دسترس دوایر مربوط و کفیل اداره پست می باشد و موضوع بردن پرونده های اداره پست به منزل، به کلی تهمت و افترا است. (1)

ص: 156

جمعه 23 اردیبهشت 1300/ 13 می 1921/ 5 رمضان 1339

* فرار زبردست خان به روسیه

نیروهای ژاندارمری پس از یک درگیری مختصر با افراد زبردست خان، در ناحیه «صفاکلا» و «میرکلا»، وارد لطف آباد شدند. زبردست خان به همراه یکصد نفر از سواران خود نخست به میان ترکمن ها گریخت و اندک زمانی بعد پس از عبور از مرز به روسیه پناهنده شد.

روس ها او و خانواده اش را در آرتق توقیف کردند.

زبردست خان پیش از فرار، یکی از گروگان های خود را کشت. (1)

* تقاضای سفارت انگلیس برای برخورد عادلانه با قاتلین نرسس

سفارت انگلیس در نامه ای به وزیر امور خارجه با اشاره به ماجرای قتل نرسس)Narsess( تلگرافچی تلگراف خانه «هند و اروپ» در کرمان و بیان اینکه، حفظ امنیت کارکنان این تلگراف خانه به عهده دولت ایران می باشد، درخواست نمود در خصوص مجازات عاملین قتل، عدالت اجرا شود. سفارت انگلیس همچنین درخواست نمود مبلغ سه هزار و ششصد تومان به بازماندگان نرسس پرداخت شود. (2)

* پیشروی نیروهای بلشویک به سمت ایران

از کارگزاری اردبیل گزارشی مبنی بر پیشروی بلشویک ها به سمت مرزهای ایران و بمباران (گلوله باران) روستاهای مرزی به وزارت امور خارجه رسید.

این گزارش حاکی از آن بود که، قشون احمر (سرخ) نزدیک به یک ماه است در سرحدات مغان از پست مرادلو و شیرین سو و قیزقالاس و اشیک چی و موران و دلاغروه تا پست دیمان آمده و پیوسته روستاهای سرحدی ایران را که نزدیک به چهل و چند روستا می باشد بمباران (گلوله باران) می کنند، بطوریکه، این اقدامات، اهالی روستاها را مجبور کرده است، دست از خانه و زندگی خود کشیده و در بیابان زندگی کنند.

چند روستا نیز خالی از سکنه شده بود. کارگزار اردبیل در ادامه گزارش خود نقل کرده است در نتیجه درگیری که در بیله سوار بین نجفقلی خان و بلشویک ها رخ داده، نجفقلی خان نیز تا پست دیمان (ده فرسخی اردبیل) عقب نشینی نموده است.

کارگزار اردبیل در ادامه افزود:

بلشویک ها از نجفقلی خان مأیوس شده و فعلا رحیم خان رئیس طایفه موران را با خودشان همراه کرده و می خواهند به کمک او به ایران تجاوز نمایند و حتی برخی ایلات را نیز فریب داده و آنان را به شورش و انقلاب تحریک می نمایند. در ادامه گزارش تصریح شده است: که فرماندهان بلشویک به طور علنی اظهار کرده اند، نیرو هایشان را به اردبیل خواهند آورد و هم اکنون به سرحد کلوز (واقع در چهار فرسخی اردبیل) رسیده اند. کارگزار اردبیل در پایان ذکر کرد که از اهالی روستاهای مرزی روس نیز، عده زیادی به ایران وارد شده اند و در اثر این حوادث و وقایع، اوضاع شهر بسیار نابسامان است و مردم در تشویش و اضطراب به سر می برند. (3)

ص: 157

شنبه 24 اردیبهشت 1300/ 14 می 1921/ 6 رمضان 1339

* اطلاع قبلی کلنل اسمایس از کودتای سوم اسفند

«پیرسن دیکسن»)Pierson Dixson( کارمند وزارت خارجه انگلستان، در گزارشی که برای «کرزن» ارسال کرد، اظهار داشت: کلنل «اسمایس» از کودتای سوم اسفند اطلاع قبلی داشت و با کودتاچیان همکاری می کرد. (1)

* جمع آوری متکدیان در تهران

بلدیه تهران اداره نظمیه را مکلف نمود تا اول خردادماه به موجب اوراق شناسایی که از سوی بلدیه مشخص گردیده است، اشخاص ناتوان و ضعیف و بی بضاعت را که مشغول تکدی می باشند، جمع آوری نموده و به دار المساکین اعزام دارند.

همچنین به اداره نظمیه تأکید شد که از اول خردادماه باید تکدی گری ممنوع گردد و اشخاصی که از این قانون تخطی نمایند توسط نظمیه جلب و به محاکم مربوط معرفی گردند. (2)

* دومین ترمیم در دولت کودتا

دومین ترمیم کابینه در دولت کودتا صورت پذیرفت و مدیر الملک به وزارت دارایی منصوب شد. «میرزا عیسی خان فیض» وزیر سابق مالیه به سبب بیماری عازم اروپا گردید و معزز الدوله تقی نبوی ملقب به معزز الدوله، فرزند ابو القاسم نبوی در 1301 ق، در تهران متولد شد. تحصیلات مقدماتی را در تهران انجام داد و چندی در تبریز و سپس در قفقاز مشغول تحصیل شد و زبان روسی و فرانسه را فراگرفت.

در 1318 ق، در وزارت امور خارجه استخدام گردید و عضو غیررسمی در کارگزاری آذربایجان شد. پس از آن کنسول در باطوم و سپس کنسول در عشق آباد گردید.

دیگر مشاغل وی عبارتند از: کارگزاری خراسان و سیستان، رئیس اداره تحریرات روسیه و ژنرال قنسول قفقاز. تقی نبوی که در سال 1332 ق، لقب معزز الدوله گرفت.

تقی نبوی در اردیبهشت 1300 در ترمیم کابینه سید ضیاء الدین طباطبائی به جای محمود جم به وزارت امور خارجه منصوب گردید و قریب یک ماه وزیر امور خارجه بود. پس از سقوط کابینه سید ضیاء الدین، وی به سمت ژنرال قنسول ایران در هندوستان منصوب شد. مدت نسبتا مدیدی دارای این سمت بود، سپس ژنرال قنسول ایران در قفقاز گردید. آنگاه ژنرال قنسول ایران در بیروت شد. در 1309 ش، به سمت وزیرمختار ایران در بغداد تعیین گردید و تا 1311 در آن سمت بود. در 1318 ش، به ریاست هیئت مدیره شرکت مختلف شیلات ایران و شوروی برگزیده شد و سالیانی چند در آن سمت استوار بود. در 1325 پس از پایان جنگ جهانی دوم، مجددا روابط سیاسی ایران با چکسلواکی برقرار گردید و تقی نبوی با سمت وزیرمختار به پراگ رفت و این مأموریت، تا شهریور 1329 دوام داشت. در 1340 ش، در سوئیس درگذشت. (زندگی نامه و شرح حال وزرای امور خارجه، ص 217). به جای مدیر الملک به سمت وزیر امور خارجه به حضور احمد شاه معرفی شد. اسناد وزارت خارجه فرانسه، مجلد 17، ص 144؛ زندگانی سیاسی، اجتماعی سید ضیاء الدین طباطبائی، ص 229.

* اعدام مرسل خان صدیق اف

دادگاه محاکمه «مرسل خان صدیق اف» عصر امروز با حضور کلنل «محمد تقی خان پسیان» تشکیل شد. در این دادگاه از مرسل خان خواسته شد متن کتبی اعتراف به گناه خویش را امضاء کند. «مرسل خان» پس از محکومیت در دادگاه، با کالسکه ای که به شدت از آن محافظت می شد، به بیرون شهر مشهد، منتقل و پس از تیرباران در قبرستان نزدیک دروازه ارگ، به خاک سپرده شد. (3)

* خلع سلاح افراد شجاع الملک

امروز دویست نفر سوار از قهقهه (4) و یکصد نفر پیاده از «بابادومرز» به میدان «سلطان دشت» رفته و یکصد و بیست نفر از همراهان «شجاع الملک» را خلع سلاح نمودند. عده ای از آنان فرار کردند ولی هفتاد نفر از آنان را به «آرتق» (5) آوردند.(6)

[تصویر] سید تقی نبوی (معزز الدوله)

ص: 158

* تصرف محمدآباد و لطف آباد توسط ژاندارم ها

نظامیانی که از مشهد برای دستگیری زبردست خان به سمت محمدآباد و لطف آباد (1) اعزام شده بودند امروز توانستند این دو منطقه را تصرف کنند، ولی زبردست خان توانست به روسیه فرار کند. محمد تقی خان پسیان ضمن اعلام این خبر به رئیس الوزراء، خواست تا در زمینه توقیف و تسلیم زبردست خان با وزیرمختار دولت روسیه مذاکره شود. (2)

* وارد کردن سکه های ایرانی ضرب شده در روسیه به آستارا، انزلی و رشت

از آستارا به وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه گزارش رسید تعداد زیادی سکه پنج قرانی که در روسیه ضرب شده در آستارا مشاهده شده است و چند مرتبه نیز روس ها برای خرید جنس این سکه ها را وارد کرده اند (3)، همچنین تاکنون مقدار زیادی از این سکه ها برای مصارف قشونی به انزلی و رشت نیز وارد شده است. (4)

ص: 159

یکشنبه 25 اردیبهشت 1300/ 15 می 1921/ 7 رمضان 1339

* ورود خبیر الصنایع و مصدق السلطنه به اصفهان

امروز صبح، «میرزا مهدی خان خبیر الصنایع» رئیس تلگراف خانه شیراز که برای تصدی ریاست تلگراف خانه اصفهان تعیین شده بود، به همراه «مصدق السلطنه» والی سابق فارس به اصفهان وارد شدند. «مصدق السلطنه» که در این سفر خانواده اش نیز همراه وی بودند بدون آن که، در اصفهان بماند عازم تهران شد. 1

[تصویر] مصدق السلطنه در دوران جوانی

* درخواست پسیان برای تسلیم زبردست خان

در پی انتشار خبر دستگیری زبردست خان و همراهان او توسط روس ها، امشب کلنل محمد تقی خان پسیان در تلگرافی به رئیس الوزراء از وی خواست برای تحویل آنان به حکومت نظامی دره جز هرچه سریعتر اقدام شود. روس ها، زبردست خان و همراهانش را دستگیر کرده و به عشق آباد برده بودند. کلنل محمد تقی خان در این رابطه خود نیز مستقیما تلگرافی به عشق آباد ارسال کرده بود. 2

* نظر سفارت آلمان در خصوص تغییر شیوه محاکمات در ایران

«زمر» شارژدافر سفارت آلمان که تصمیم وزارت امور خارجه در خصوص انحلال کارگزاری ها و انتقال محاکمات وزارت امور خارجه به وزارت عدلیه را به دولت آلمان اطلاع داده و منتظر پاسخ از سوی دولت خود بود، امروز در پاسخ به نامه وزارت امور خارجه با بیان اینکه بواسطه این تصمیم دولت ایران در شیوه محاکمات که تاکنون معمول بوده است تغییراتی حاصل خواهد شد، اظهار داشت: دولت آلمان حق خود را در پذیرش این تغییرات برای خود محفوظ می دارد. 3

* مذاکره ماژور محمود خان با مأمورین سرحدی روس برای تسلیم زبردست خان

ماژور محمود خان نوذری که از قوچان حرکت کرده و عصر روز 23 اردیبهشت ماه به محمدآباد رسیده بود، امروز صبح به لطف آباد وارد شد. تا امروز نزدیک به ششصد نفر سوار و پیاده و توپ خانه نیز به لطف آباد وارد شده بودند. ماژور محمود خان در بدو ورود سخنرانی مهیجی، ایراد نمود بطوریکه، مردم شعارهای زنده باد شاهنشاه محبوب، رئیس الوزرای اعظم و هیئت دولت و فرمانفرمای خراسان را فریاد می زدند. ماژور محمود خان سپس برای تسلیم اشرار فراری زبردست خان و

ص: 160

[تصویر] خرابی های ناشی از سیل

همراهانش) با مأمورین سرحدی روس وارد مذاکره شد.

کارگزاری دره جز و کلات ضمن ارسال گزارش فوق به وزارت امور خارجه خواست تا زمانی که، اشرار فراری کاملا دستگیر و تسلیم نشده اند از روی احتیاط نیرو هایی، در سرحدات دره جز و کلات و بجنورد مستقر شوند. 4

* ابراز امیدواری دولت فرانسه از به تعویق افتادن انحلال کارگزاری ها

وزیرمختار فرانسه در تهران، امروز به وزارت امور خارجه اطلاع داد دولت فرانسه را از تصمیم دولت ایران در خصوص انحلال کارگزاری ها و انتقال محاکم وزارت امور خارجه به وزارت عدلیه مطلع کرده است و ابراز امیدواری کرد اجرای این تصمیم به تعویق افتد تا دولت های مختلفی که در این موضوع ذینفع هستند، بتوانند نظریات خود را ابراز نمایند. 5

* وقوع سیل در کاشان

در پی دو ساعت بارندگی شدید، سیل عظیمی در نوش آباد کاشان جاری شد که هفتصد دستگاه خانه را به کلی ویران نمود و همه قنوات را خراب کرد. و علاوه بر این کشته شدن بیست نفر از اهالی و تلف شدن بیش از هزار رأس از احشام، موجب گردید اهالی منطقه را ترک نمایند. 6

______________________________

(1). تلگراف کارگزاری اصفهان به وزیر خارجه، 27/ 2/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ک 46، پ 5، ص 129.

(2). تلگراف محمد تقی خان پسیان به ریاست وزرا، 25/ 2/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ک 42، پ 7، ص 35.

(3). مراسله سفارت آلمان به وزارت خارجه، 25/ 2/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ک 68، پ 9، ص 9.

(4). تلگراف حسن کریمی از لطف آباد به وزیر خارجه، 25/ 2/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ک 42، پ 9، ص 67.

(5). مراسله سفارت فرانسه به وزارت خارجه، 25/ 2/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ک 68، پ 9، ص 7.

(6). روزنامه ایران 27/ 2/ 1300، ص 1.

ص: 161

دوشنبه 26 اردیبهشت 1300/ 16 می 1921/ 8 رمضان 1339

* عدم استفاده از حقوق دول کاملة الوداد برای اتباع لهستانی در ایران

سفارت فرانسه در ایران اعلام کرد، حمایت از اتباع لهستانی مقیم ایران به عهده این سفارت خانه گذاشته شده است. (1) اما چون دولت لهستان با دولت ایران هیچ گونه عهدنامه ای نداشت، وزارت خارجه ایران در پاسخ سفارت فرانسه اعلام کرد دولت ایران قصد دارد در عهدنامه های جدیدی که با دیگر کشورها منعقد می کند در مسائل قضایی مربوط به اتباع خارجی، مقابله به مثل را اساس قرار دهد؛ ازاین رو، اتباع لهستان در ایران نخواهند توانست از حقوق دول کاملة الوداد (2)استفاده نمایند و امور قضایی اتباع آن دولت در ایران بر عهده محاکم قضایی خواهد بود و فقط در امور سیاسی می توانند به سفارت فرانسه مراجعه نمایند. (3)

* اعزام کمیسیون حل اختلاف با روسیه بر سر آب هریرود

اعضای هیئت چهار نفری کمیسیون حل اختلاف با روسیه بر سر آب هریرود (4) از مشهد عازم سرخس شدند. (5)«پسیان» بنا به دستوری که از تهران به وی رسیده بود، چهار نفر را برای شرکت در کمیسیون حل اختلاف ایران و روس بر سر آب های هریرود معین نمود تا با نمایندگان رسمی دولت شوروی مذاکره نمایند. اعضای معرفی شده از سوی پسیان عبارت بودند از: «منتظم السلطنه» کارگزار سابق قوچان، حاجی مرتضی میرزا حاکم گناباد، سالار مؤید حاکم سابق سرخس و میرزا احمد خان. (6)

* تقاضای ایرانیان مقیم تفلیس برای بازگشت به ایران

نمایندگان اتباع ایرانی مقیم تفلیس با مراجعه به کنسولگری ایران در تفلیس خواستار بازگشت به ایران و اسکان در ارومیه و سلماس شدند. کنسولگری نیز به آنان وعده مساعدت و همکاری داد. اتباع ایرانی که نزدیک به یکصد خانوار بودند در سال های قبل، از ایران به قفقاز مهاجرت کرده و در محال «شولار» از محالات تفلیس مقیم شده و نزد ملاکین آن جا به کشاوری و کارگری مشغول شده بودند ولی پس از وضع قوانین جدید در حکومت جدید گرجستان در خصوص مالکیت اراضی دیگر به ایرانیان کار داده نمی شد، ازاین رو اقامت آنان در آنجا غیرممکن شده بود. (7)

* سخنرانی نماینده ایران در کنفرانس صاحب ان صنایع در نیویورک

کنفرانس صاحب ان صنایع آمریکا در نیویورک تشکیل شد.

«صدیق السلطنه» نیز برحسب دعوت و برنامه قبلی به عنوان نماینده ایران در این کنفرانس شرکت کرد و در خصوص تجارت و اوضاع اقتصادی و مالی ایران شرحی را ایراد نمود. (8)

* خلع سلاح زبردست خان و افرادش در سلطان دشت

امروز ظهر «لیپلوسکی» (9)، «شیرماکوف» (10) به لطف آباد آمده و اظهار کردند: «زبردست خان» و افرادش را که یکصد و بیست و یک نفر بوده و دو پلیمت و مقداری مهمات نیز به همراه داشتند در «سلطان دشت» براساس نقشه از قبل طراحی شده خلع سلاح کرده اند، چهار نفر از آنان فرار کرده و یکصد و هفده نفر را از طریق راه آهن به آرتق برده اند. لیپلوسکی و شیرماکوف همچنین اظهار داشتند در پاسخ به نامه ماژور محمود خان نوذری و درخواست او برای تعیین زمان تسلیم زبردست خان، به عشق آباد و مرو تلگراف زده اند و هرگونه که به آنان دستور داده شود، همانطور اقدام خواهند کرد. (11)

* اعتراض ایران به گلوله باران روستاهای سرحدی مغان

بنا به اخبار رسیده به وزارت امور خارجه، نیروهای نظامی روس، روستاهای سرحدی مغان (12) را بمباران می کردند و اهالی آن مناطق مجبور شده بودند به طور کامل محل سکونت خود

ص: 162

را ترک نمایند.

ازاین رو، امروز وزارت امور خارجه در نامه ای اعتراض آمیز به سفارت روسیه خواستار جلوگیری از این قبیل اقدامات و جبران خسارات ناشی از آن شد. (1)

[تصویر] احسان اللّه خان

* اعلامیه مشترک خالو قربان و احسان اللّه خان

پس از ردوبدل شدن نامه های متعدد، بین احسان اللّه خان و خالو قربان و میرزا کوچک خان، آنان برای ملاقات میرزا به فومن رفته و با وی آشتی کردند. در بازگشت به رشت احسان اللّه خان با خالو قربان اعلامیه ای منتشر نمودند که وحدت بین دو گروه انقلابی جنگل را مژده می داد.

آنها در این بیانیه تصریح کردند، میتینگ های ضدانقلابی و هرگونه عمل و رفتاری برخلاف انقلاب (جنگل) موجب عکس العمل شدید حکومت است، مخصوصا در این موقع که، وحدت بین دو گروه انقلابی برقرار شده است به هیچ کس، اجازه تبلیغات سوء داده نمی شود و متخلفین به جوخه اعدام سپرده خواهند شد. (2)

* وقوع سیل در آسیابک

در اثر جاری شدن سیلی عظیم در «آسیابک» نیمی از روستاهای این منطقه ویران شد و خسارت زیادی به اموال، احشام و محصولات کشاوزی مردم وارد گردید. این سیل سه نفر کشته نیز برجای گذاشت. (3)

ص: 163

سه شنبه 27 اردیبهشت 1300/ 17 می 1921/ 9 رمضان 1339

* عدم تمایل بلژیکی ها به انتقال محاکم وزارت امور خارجه به وزارت عدلیه

سفارت بلژیک به وزارت امور خارجه، اعلام کرد: تصمیم دولت ایران، مبنی بر انحلال کارگزاری ها و انتقال محاکم وزارت امور خارجه به وزارت عدلیه را تا زمانی که دیگر دولت های ذینفع، آرا و عقاید خود را درباره این موضوع اعلام ننمایند، نمی تواند بپذیرد.(1)

* موافقت دولت با پرداخت مقرری به پسیان

وزیران کابینه در جلسه امروز خود تصویب نمودند به منظور قدردانی از خدمات کلنل «محمد تقی خان» در خراسان، علاوه بر حقوق نظامی او، ما دام العمر همه ماهه سیصد تومان از اول خردادماه به وی پرداخت شود.

* تصویب بودجه بازگشت مهاجرین گیلان

به پیشنهاد «اعتلاء الملک» رئیس کمیسیون اعانه مهاجرین گیلان تصویب شد تا دو ماه، وزارت عدلیه ماهانه مبلغ پنج هزار تومان توسط کمیسیون به مهاجرین بپردازد، که سه هزار تومان اعانه به محترمین و دو هزار تومان اعانه ماهانه به نسوان گیلان پرداخت شود و مبلغ پنج هزار تومان هم یک مرتبه برای مخارج سفر مراجعت کنندگان پرداخت شده و کمیسیون منحل گردید. (2)

* مخالفت بلژیکی ها با قانون منع فروش مشروبات الکلی

سفارت بلژیک پس از دریافت مراسله وزارت امور خارجه درباره اعلام قانون انحصار ساخت و فروش مشروبات الکلی به اداره بلدیه تهران، امروز در پاسخ به وزارت امور خارجه اعلام کرد که این تصمیم به هیچ وجه، نمی تواند به حقوق اتباع خارجی که بر طبق معاهدات جاری تأمین شده است، خللی وارد نماید و اتباع خارجی کاملا آزاد خواهند بود، در منازل خود مشروبات الکلی را ساخته و مقداری مشروبات را که فعلا در مغازه های خود دارند آزادانه به فروش برسانند. (3)

* تلاش برای حفظ حقوق اتباع سوئیس در ایران

پیرو یادداشت وزیر امور خارجه به کنسولگری سوئیس در تهران مبنی بر این که، امور قضایی و حقوقی میان اتباع سوئیس و ایران در اداره عدلیه مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت و این تغییر هیچ خللی به عهدنامه های مودت و اقتصادی میان دو دولت وارد نخواهد آورد، امروز «استتلر» کنسول سوئیس در ایران در پاسخ به وزیر امور خارجه ایران اظهار داشت: لازم است که وزارت امور خارجه ایران نسبت به حفظ حقوق اتباع سوئیس جدیت و تلاش مبذول دارد.(4)

* اوضاع مناطق مرزی در گمرک مینوار

کارگزار اردبیل بنا به گزارش مباشر گمرک «مینوار»، درباره اوضاع آن مناطق به وزارت امور خارجه، گزارش داد: نظامیان شوروی در پست های سرحدی خودشان مستقر هستند و اهالی روستاهای مرزی آن مناطق به دیدن بلشویک ها رفته و با آنان درباره اوضاع ایران صحبت می کنند. آنان حتی فرماندهان نظامیان را به روستاهای خودشان مهمان می کنند و برای قشون آنها نیز آذوقه تهیه می کنند. همچنین فردی به نام احمد، از کماندان(5) قشون شوروی به گمرک «مینوار» پیغام داده است که سواران گمرک حق ندارند در مرز عبور و مرور نمایند. (6)

* کوچ اهالی روستاهای سرحدی اردبیل به شوروی

نظامیان شوروی تا روستای «پره دورا» آمده و حتی برخی از نمایندگان قشون شوروی تا روستای کلوز (7) آمده و از این نیروها بازدید کرده بودند. اهالی روستاهای سرحدی زمین را حفر، اشیا و اثاثیه منازل خودشان را پنهان کرده و خود به نقاط مختلف کوچ می کردند. کارگزار اردبیل در گزارشی تلگرافی به

ص: 164

وزارت امور خارجه ضمن بیان این اخبار، درباره اوضاع سرحدات، اظهار داشت هنوز مشخص نیست که آیا نیروهای شوروی قصد تجاوز به ایران را دارند یا خیر؟ اما تعداد نظامیان بسیار زیاد بوده و هرروز هم رو به افزایش است.(1)

* تعیین ریاست کل ارکان حرب

کلنل کاظم خان سیاح حاکم نظامی تهران از سوی سردار سپه وزیر جنگ، به ریاست کل ارکان حرب برگزیده شد. (2)

* معرفی معاون وزیر جنگ

«نظم الدوله» (3) که در گذشته حکمران زنجان بود، با تصویب وزیر جنگ، به سمت معاونت وزارت جنگ انتخاب گردید. (4)

* نزاع در اداره نظمیه تهران

امروز بعد از ظهر در اداره نظمیه تهران، میان ماژور «بیورلینگ» یکی از افسران سوئدی و فردی به نام پاشا خان درگیری صورت گرفت و پاشا خان، بیورلینگ را مورد حمله قرار داد. سفارت فرانسه که حافظ منافع اتباع سوئدی در ایران بود، در یادداشتی به سید ضیاء الدین طباطبایی، ضمن اعتراض به این قضیه و یادآوری این نکته که، از چند ماه پیش تاکنون چندبار به سوئدی های مقیم ایران توهین شده است، تصریح کرد: چنانچه رضایت ماژور «بیورلینگ» فراهم نشود، دولت سوئد را از کلیه وقایعی که به منافع آن دولت در ایران لطمه می سازد، آگاه خواهد کرد. (5)

[تصویر] یکی از افسران سوئدی نظمیه

* تقاضای اعزام ژاندارم برای اداره تحدید ورامین

همزمان با اینکه، مأمورین تحدید در اطراف شهر ورامین در حال رسیدگی به امور مربوط به کشت تریاک بودند، وزارت مالیه از وزارت داخله تقاضا نمود یک نفر ژاندارم سوار از گروهان ورامین از تاریخ 30 اردیبهشت در اختیار رئیس شعبه تحدید آن منطقه قرار گیرد تا با کمک او، مأمورین اداره تحدید تمام مناطق زیر کشت تریاک را شناسایی کرده و مطابق قانون از صاحب ان آنان اظهارنامه مالیاتی دریافت نمایند. همچنین برای جلوگیری از قاچاق تریاک در هنگام حمل شیره تریاک به انبار اداره تحدید، سه نفر ژاندارم به شعبه اعزام شوند، تا با کمک آنان تمام شیره تریاک روستاهای ورامین به انبار انتقال داده شود. (6)

ص: 165

چهارشنبه 28 اردیبهشت 1300/ 18 می 1921/ 10 رمضان 1339

* آغاز عملیات اجرایی ساختن خیابان چراغ برق

اداره بلدیه، جهت ساختن خیابان چراغ برق مبلغ بیست و شش هزار تومان اعتبار تصویب نموده بود که از امروز عملیات اجرایی ساختن این خیابان آغاز گردید. (1)

* اعتراض نرمن به تأخیر در مجازات عاملین قتل نرسس ارمنی در کرمان

«نرمن» وزیرمختار انگلیس در تهران نسبت به تأخیر در مجازات عاملین قتل پسر نرسس ارمنی، (تلگرافچی هند و اروپ در کرمان)، به وزارت امور خارجه اعتراض کرد. وی معترض بود چرا با وجود آنکه، چهار نفر از پنج نفر دستگیر شده در ماجرای قتل نرسس به جرم خود اعتراف کرده، ولی هنوز مجازات نشده اند. او در ادامه اظهار نمود، در صورتیکه مرتکبین مجازات نشوند، این فاجعه امنیت ارامنه ای را که در خدمت تلگراف خانه هند و اروپ هستند، به کلی سلب خواهد نمود. (2)

* ملاقات داوود مفتاح السلطنه با شارژدافر سفارت سوئد در انگلیس

داوود مفتاح السلطنه با شارژدافر سفارت سوئد در انگلیس ملاقات نمود. در این مذاکره خصوصی و طولانی، شارژدافر سفارت، به طور محرمانه به «مفتاح السلطنه» گفت: وزیر خارجه انگلیس در دیدارش با وزیرمختار سوئد، به وی اظهار کرده است: به شما توصیه نمی کنم به ایران صاحب منصب بدهید و لیکن شما را هم منع نمی کنم. (3)

* مخالفت انگلیسی ها با انتقال اداره محاکمات

در پی اعلام وزارت امور خارجه ایران به کلیه سفارت خانه های کشورهای خارجی در خصوص انحلال کارگزاری ها و انتقال اداره محاکمات وزارت امور خارجه به وزارت عدلیه و دادن تضمیناتی مبنی بر این که، از تعهداتی که تاکنون برای اتباع خارجی وجود داشته، چیزی کاسته نخواهد شد، امروز وزیرمختار انگلیس در تهران در نامه ای به وزارت امور خارجه، با ذکر این سئوال که چگونه بعد از انحلال محاکمات وزارت امور خارجه، این تضمین های داده شده، رعایت خواهد شد؟ به صراحت اعلام کرد: بدون تأیید و پذیرش این موضوع از سوی دولت انگلیس، مقررات جدید را نخواهد پذیرفت و در پایان نامه اش خواست تا زمان قبول این مسئله از سوی دولت انگلیس، ترتیباتی که تاکنون برای رسیدگی به مسائل حقوقی و قضایی اتباع انگلیس بوده است، حفظ شود. (4)

* اجرای قانون ثبت اسناد