ص:2

درس هایی از طبیعت

تألیف: محمدرضااکبری

ص:3

ص:4

ص:6

مجموعه بسیار است و بدون استثناء هر داستانی از یک یا چند نکته تربیتی یا آموزشی برخوردار است که در تقویت عقاید، اخلاق و ابعاد دیگر فرهنگ دینی و ارزشی انسان مؤثر است.

ضمن حمد و سپاس الهی که توفیق ارائه اثر فرهنگی موجود را به این بنده ناچیزش کرم فرمود از ذات مقدسش مسئلت دارم که مجموعه داستان های حیوانات را که هر کدام در یک قطعه تاریخی شکل گرفته اند قدمی مؤثر در بارور کردن ارزشها و باورهای دینی و فضایل انسانی قرار دهد.

محمّد رضا اکبری

ص:8

ص:10

پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: سوگند به خداوندی که جانم در دست اوست، دنیا در نزد خداوند از این بزغاله در نزد اهلش پست تر است.(1)

آن ها مورد تحقیر قرار می داد. یک روز که قرار بود امام علی نقی علیه السلام به دیدن او برود دستور داد قوچ ها را به جنگ یکدیگر اندازید تا وقتی امام شیعیان آمد به او شاخ بزنند و ما بخندیم.

قوچ ها را آوردند و افسار از گردن آن ها برداشتند. آن ها با یکدیگر شاخ به شاخ می شدند و می جنگیدند که امام دهم علیه السلام وارد شد. متوکل و اطرافیان او منتظر شاخ زدن قوچ ها به امام علیه السلام بودند که آن ها دو طرف صف کشیدند و خاضعانه ایستادند تا حضرت از بین آن ها عبور کرد و برای او تعظیم می کردند. متوکل و حضّار همه متحیر شده بودند. وقتی امام علیه السلام آمد و نشست فرمود:

ای خلیفه! جدّم رسول خداصلی الله علیه وآله از به جنگ انداختن حیوانات منع فرموده است. من شنیده ام گاهی به هنگام جنگ قوچ ها بعضی از افراد باوقار را دعوت می کنی و قوچ ها به آن ها شاخ می زنند و آنان را بر زمین می اندازند و مردم می خندند. مگر نشنیده ای که خدای تعالی فرموده است: کسی که به یکی از دوستان من توهین کند مرا به جنگ خود فراخوانده است؟ انسان گاهی غافل است که بافنده، کفنش را بافته است و کافور و غسلش را تجار خریده اند و در دکان عطار قرار گرفته است و او به لهو و لعب مشغول است و توجه ندارد.

دو سه شب بیشتر نگذشت که متوکل را کشتند.(1)

ص:14

من روا نبود. آن گاه پیاده شدیم و نماز گزاردیم. بعد از نماز به کنار بزغاله ها رفتم و آن ها را شمارش کردم، تعداد آن ها هفده عدد بود.(1)

حضرت به آن ها فرمود: وای بر شما! همسایه های ما را آزار ندهید. آن ها گوسفند شما را به سرقت نبردند بلکه گوسفند در منزل فلان شخص است. با معلوم شدن مکان گوسفند گم شده به آنجا رفتند و آن را در آن خانه یافتند. آن گاه با خشم و ناراحتی با صاحب منزل روبرو شدند و او را کتک زدند و لباس هایش را پاره کردند. صاحب منزل که مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود قسم می خورد که گوسفند را ندزدیده است تا این که او را به خدمت امام علیه السلام بردند.

حضرت فرمود: وای بر شما! چرا این مرد را کتک زدید و به او ستم کردید؟ گوسفند شما خود به منزل او رفت و صاحب خانه از ورود آن به منزل خود بی اطلاع بود. آن گاه صاحب منزل را به نزد خود فراخواند و در برابر آزاری که دیده بود و لباس هایی که از وی پاره شده بود، مورد بخشش مالی خود قرار داد.(1)

آگاهی کامل شرط اوّل قضاوت و اظهار نظر درباره مردم است و تا زمانی که انسان به یقین نرسیده است باید از هرگونه نسبت ناروا بپرهیزد.

ص:17

ص:18

ص:20

لحظه ای چند بر روی یخ می خوابید و با گرمی بدن خود ضخامت یخِ جایگاه خود را نازک تر می کرد. سرانجام گنجشک ها به قشر نازک یخ هجوم بردند و با نوک های خود آن را سوراخ کردند و به آب دست یافتند و جملگی سیراب شدند.

به راستی گنجشک ها این روش دست یابی به آب را از کدام کلاس آموختند؟(1) این تدبیر خدای حکیم است که این چنین گنجشک ها را در برخورد با طبیعت موفق کرده است.

و پاهای خود حامل سنگ ریزه ای بودند. سایه مرغان آسمان، لشکرگاه را تیره و تار کرده بود و سلاح های کوچک به ظاهر ناچیز آن ها اثر عجیبی از خود بر جای می گذاشت. مرغان مسلح به سنگ ریزه ها، به فرمان خدا لشکر ابرهه را سنگ باران کردند به طوری که سرهای آن ها شکست و گوشت های آن ها متلاشی گردید.

یکی از سنگ ریزه ها بر سر ابرهه فرود آمد، ترس و لرزش، سراسر بدن او را فرا گرفت و یقین کرد که قهر و غضب الهی او را احاطه کرده است. نظری به سپاه خود افکند و مشاهده کرد اجساد آن ها مانند برگ درختان بر زمین ریخته است. بی درنگ به کسانی که جان سالم به در برده بودند، فرمان داد به یمن بازگردند. آن ها نیز حرکت کردند اما در طول راه بسیاری از سپاهیان او بر اثر زخم ها و ترسی که پیدا کرده بودند جان سپردند حتی گوشت های بدن ابرهه در بازگشت به یمن متلاشی گردید و به وضع عجیبی جان سپرد.(1)

کبوتری بر زمین نشست و پاره نان خشکیده ای را به منقار گرفت اما هر چه نوک می زد خورد نمی شد، نان را انداخت و پرواز کرد و رفت. پس از ساعتی بازگشت و به سراغ آن تکه نان آمد و چندین بار آن را نوک زد و شکسته نشد، دوباره رفت و بعد از چندی آمد و بالاخره آن تکه نان را با منقارش خرد کرد و خورد.

از این کبوتر الهام گرفتم که باید در رسیدن به هدف همّت کرد. با اراده و همّت سیر و سلوک معنوی را ادامه دادم تا بعد از بیست و دو سال به نتیجه رسیدم.(1)

دوش مرغی به صبح می نالید

عقل و صبرم ببرد طاقت و هوش

یکی از دوستان مخلص را

مگر آواز من رسید به گوش

گفت: باور نداشتم که تو را

بانک مرغی کند چنین مدهوش

گفتم این شرط آدمیت نیست

مرغ تسبیح گوی و ما خاموش(1)

گیاه را کند و از آنجا دور کرد. مرغ وحشی که دوباره مورد اصابت نیش مسموم مار قرار گرفته بود به سوی آن گیاه بازگشت اما آن را ندید مدتی کوتاه به دور محل رویش آن گیاه چرخید و افتاد و مرد.

صیاد فهمید که مرغ وحشی خود را با خوردن آن گیاه از سم افعی معالجه می کرده است.(1)

این خدای حکیم است که داروخانه طبیعی خود را در همه جا گسترده است تا حیوانات مبتلا به بیماری ها، خود را به طور طبیعی و به دور از هرگونه امکانات طبی ساخته دست بشر مداوا کنند و به حیات خود ادامه دهند.

بهشتی ها با جهنمیان متفاوت است؟ این سزای کسی است که از قصر پادشاه فرار کند و به منزل یک پیرزن برود.(1)

آری ای عزیز تو هم مرغ باغ ملکوتی و اگر از آنجا فرار کنی شیطان تو را صید خواهد کرد آن گاه اسیر و زمین گیر خواهی شد و این سزای کسی است که از مولای خود بگریزد.

نگفتم رسول اللَّه صلی الله علیه وآله مشغول است؟ علی علیه السلام برگشت و من هم نزد حضرت برگشتم و شنیدم که برای سومین بار می گوید: خدایا بهترین خلق خود را به من برسان تا با یکدیگر این مرغ بریان شده را بخوریم.

علی علیه السلام آمد و درب را به طور محکم کوبید. پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: باز کن، باز کن، باز کن، وقتی رسول خداصلی الله علیه وآله به او نگریست، گفت: به نزد من بیا، به نزد من بیا، علی علیه السلام نزد حضرت نشست و مرغ پخته شده را با یکدیگر خوردند.(1)

از این داستان معلوم می گردد که بهترین خلق خدا بعد از پیامبرصلی الله علیه وآله امیرالمؤمنین علیه السلام است.

هم به اندازه ای که خداوند عطا فرموده است شکر و سپاس او بگو.(1) ای عزیز موجودات عالم بر اساس مصالح الهی خلق شده اند پس مبادا خلقت موجودی را بیهوده انگاری. اگر به خواص موجودات عالم آگاهی نداشته باشیم به این اثر آن ها آگاهیم که بنابر آیه اوّل سوره جمعه همه آن ها تسبیح خدا می گویند و این خود در علّت آفرینش آن ها کافی است.

حضرت گفت: می دانید این قمری چه می گوید؟

اطرافیان جواب دادند: خیر.

سلیمان گفت: می گوید: بزائید برای مرگ و بنا کنید برای خراب شدن.

و هنگامی که طاووس آواز بلند کرد فرمود: می گوید: همان گونه که عمل می کنید، پاداش می گیرید.

و هنگامی که کرکس بانگ برآورد فرمود: می گوید: از خدا آمرزش خواهید ای گنهکاران.

و چون طوطی صدا برآورد فرمود: می گوید: هر زنده ای می میرد و هر نویی کهنه می شود.

و وقتی کبوتری بانگ برآورد فرمود: می گوید: تسبیح می گویم پروردگار بلند مرتبه ام را به اندازه ای که زمین و آسمان از آن پر شود.(1)

و به دور از چشم پدر و مادر خود، به نیت شوم خویش عمل کند.

روزی او را بر فراز کوهی یافت که برای چرانیدن گوسفندان خود به آنجا رفته بود و در آن هنگام به خواب فرو رفته بود. قابیل که موقعیت را مناسب دید با سنگ بزرگی بر سر برادر خود زد و هابیل جان به جان آفرین تسلیم کرد. جسد او بر روی زمین افتاده بود و قابیل نمی دانست چگونه جسد برادر را دفن کند؛ زیرا این اوّلین مرتبه ای بود که با یک جسد بی جان انسان روبرو گردیده بود.

خداوند دو کلاغ را فرستاد تا در برابر او با یکدیگر مقاتله کردند و یکی از آن دو دیگری را کشت و گودالی کند و جسد کلاغ مرده را در آن دفن کرد و بر آن خاک ریخت.

قابیل گفت: وای بر من آیا نمی توانم همانند این کلاغ برادر خود را بپوشانم؟(1)

که از آن اطلاع نداری. از ملک و پادشاهی سبأ خبری یقینی برای تو آورده ام.

زنی را یافتم که بر مردم آن دیار حکومت می کند و از هر نعمتی بهره مند است و از تخت با عظمتی برخوردار می باشد. او و ملتّش را دیدم که برای خورشید سجده می کنند و شیطان اعمالشان را برای آن ها زینت داده است و آن ها را از خداوند بازداشته است تا هدایت نشوند و خدا را که هر پنهانی را در آسمان و زمین آشکار می کند و بر نهان و آشکار شما آگاه است بندگی نکنند. خدایی که جز او خدایی نیست و پروردگار عرش بزرگ است.

سلیمان علیه السلام خطاب به هدهد فرمود: باید تحقیق کنم که تو راست می گویی یا از دروغگویانی؟ حال این نامه مرا به آن ها برسان و برگرد تا پاسخ آن ها معلوم گردد.(1)

از این داستان که صریح آیات قرآن کریم است آگاهی دقیق حیوانات از معارف و واقعیت ها آشکار می گردد.(2)

همراه شده است. بسیار تعجّب کرد و گفت چگونه می شود یک کلاغ با یک کبوتر هماهنگ و همراه شود در حالی که بین آن ها هماهنگی نیست. در همین فکر بود که آن دو پرنده شروع به حرکت کردند در حالی که هر دو می لنگیدند. مالک گفت: این ها هم نقطه مشترک دارند.(1)

انسان های پرهیزگار از دوستان ناباب اجتناب می کنند تا مردم نقطه مشترکی بین آن ها احساس نکنند؛ چرا که همراهی با انسان های ناصالح جامعه حضور در موضع تهمت است که اسلام از آن نهی فرموده است.

ص:34

ص:36

فوق العاده ای برخوردار بود. همه دوست داشتند شتر پیامبرصلی الله علیه وآله در منطقه آن ها زانو بر زمین نهد. قلب ها در طپش بود که سرانجام سعادتِ میزبانی پیامبرصلی الله علیه وآله نصیب چه کسی خواهد شد؟.

شتر همچنان در میان جمعیت استقبال کننده حرکت می کرد تا این که در نزدیکی خانه ابوایوب انصاری که از فقرای مدینه بود زانو زد. ساکنان آن منطقه هر کدام برای دعوت آن حضرت اصرار می کردند. مادر ابوایوب از فرصت استفاده کرد و اثاثیه پیامبرصلی الله علیه وآله را به منزل برد. حضرت سؤال کرد: وسایل سفر من کجاست؟ عرض کردند: مادر ابوایوب به منزل خود برد. پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: «المرء مع رحله»؛ مرد همراه وسایل سفرش خواهد بود.(1)

با این ترتیب حضرت بدون آن که کسی را دلگیر کند به منزل ابوایوب رفت و افتخار بزرگ میزبانی خود را نصیب او کرد.

خروش مردم بالا می گرفت. وضعیتی استثنایی شهر قم را فراگرفته بود تا سرانجام خورشید ولایت در قم طلوع کرد و این شهر سلاله پاک پیامبرصلی الله علیه وآله را در آغوش گرفت و استقبال گرم و پر شوری از آن حضرت به عمل آمد.

در میان این شور و شوق عده ای به دعوت از آن حضرت همّت گمارده بودند تا افتخار بزرگ میزبانی حجت خدا را نصیب خود سازند اما امام علیه السلام نمی پذیرفت؛ زیرا پذیرش دعوت هر یک از شیعیان نگرانی احتمالی دیگران را به همراه داشت، به این خاطر امام علیه السلام فرمود: شتر من مأمور است، هر کجا فرود آید من به آن منزل وارد می شوم. هر یک از مردم قم دوست داشتند شتر امام علیه السلام در منزل او فرود آید.

شتر در حرکت بود و قلب ها می تپید که عاقبت شتر امام علیه السلام در کجا زانو می زند و این میزبانی پرافتخار تاریخی نصیب چه کسی می گردد، تا این که شتر در کنار خانه ای زانو زد و افتخار بزرگ میزبانی امام رضاعلیه السلام نصیب صاحب آن منزل گردید. صاحب منزلی که شب آن روز در خواب دیده بود امام رضاعلیه السلام مهمان اوست.

پس از چندی مردم محل زانو زدن شتر امام علیه السلام را مورد توجه قرار دادند و امروز یکی از مدارس علوم دینی به شمار می رود. این مدرسه که به نام مدرسه رضویه مشهور است در خیابان آذر قم قرار دارد.(1)

ص:39

یک روز آب آن برای مردم باشد و یک روز به شتر اختصاص یابد. و در آن روز مردم از شیر آن استفاده کنند.

یک روز که شتر از آب نهر می نوشید او را دنبال کردند تا از آن محل گریخت و خداوند به خاطر این عمل زشت، آن ها را عذاب کرد و جملگی تباه و نابود گشتند.(1)

را تحویل دهید و به نزد محمد بروید شاید آن را به شما ببخشد. تنی چند از آن ها نزد پیامبرصلی الله علیه وآله رفتند و عرض کردند ما صد شتر می دهیم و شما در برابر آن ها شتر ابوجهل را به ما بدهید.

حضرت فرمود: اگر آن را برای قربانی خانه کعبه قرار نداده بودم به شما می بخشیدم، بدون آن که چیزی از شما دریافت کنم.

اما در حال حاضر این شتر از مالکیت من بیرون است و نمی توانم آن را به شما واگذارم و امر فرمود شتر را کشتند.(1)

با عقب افتادن شتر پیامبرصلی الله علیه وآله اعتقاد مردم اصلاح شد و با سخن او دلتنگی آن ها بر طرف گردید و آموختند که هر لحظه ممکن است پیروزمندی مغلوب حریف خود گردد.

قندها تهیه شده است. بعد از آن که هر یک از مردم مبلغی پول نقد به متولی امامزاده هدیه کردند و در برابر، قدری از پشم شتر را برای تَبرّک به دست آوردند متفرق شدند.

ما برای تماشا وارد صحن امامزاده شدیم و در آنجا شتر کوه پیکری را دیدیم که به زانو درآمده بود و به خوردن نقل و نبات که زائرین به او داده بودند مشغول است.

آن چه در آنجا بیش از هر چیز دیگر جلب توجه می کرد این بود که ساربانِ شتر دامان متولی امامزاده را گرفته بود و به او التماس می کرد و با سوگند دادن به او می گفت این شتر مال من نیست و از آن مشیرالملک وزیر اصفهان است و اگر بفهمد که یکی از بهترین شترهایش از دست رفته است حتماً مرا مجازات خواهد کرد. برای رضای خداوند به من رحم کن و حال که بار شتر را تصاحب کردی، شتر را به من بازگردان. اما متولی با کمال تکّبر و بی اعتنایی فریاد می زد: ای بی رحم! این شتر از ظلم تو به این جا پناهنده شده است و کسی نمی تواند او را از این دژ محکم بیرون کند.

ساربان مدتی دیگر التماس کرد و حتی حاضر شد مبلغی به متولی بدهد و شتر را بگیرد اما موفق نشد و گریان به محلی که کاروان در آنجا اقامت کرده بود رفت.

ما هم برای آن که اطلاع بیشتری از این حادثه پیدا کنیم ساربان را دنبال کردیم و چون از چشم متولی و هم دستانش دور شدیم واقعه را از ساربان سؤال کردیم. او در جواب گفت: شب گذشته در موقعی که شترها مشغول

ص:46

چَرا بودند و شتربانان در خواب فرو رفته بودند، این متولی با چند نفر روستایی شتر مرا گرفتند و به امامزاده بردند و می گویند شتر در امامزاده «بست» نشسته است.(1)

این واقعه و نظیر آن نشان می دهد که همواره عده ای برای به دست آوردن دنیا حتی از مقدساتی نظیر امامزاده ها که مورد احترام و تعظیم همه مؤمنین هستند سوء استفاده می کنند و مردم باید حقایق را از لابلای خرافات و سوء استفاده ها جدا کنند تا ضمن برخورداری از ارزش ها و امور معنوی در دام دنیاطلبان قرار نگیرند.

در این هنگام مرد عرب ناراحت شد و با ضربتی که به شتر وارد کرد آن را کشت.

اصحاب پیامبرصلی الله علیه وآله به آن حضرت عرض کردند: این مرد عرب شتر خود را به قتل رسانید.

حضرت فرمود: آری و دهان های شما مملو از خون آن شتر است.(1)

گاهی انسان توجه ندارد که سخن یا حرکت او سبب بسیاری از گناهان و فتنه های دیگران است.

ص:48

ص:50

روز دیگری که به دیدار آن ها رفتم دیدم بچه گربه ها از شدت گرسنگی به خود می پیچند و پستان های مادر آن ها شیر ندارد؛ زیرا مادر گربه ها به خواب مرگ فرو رفته بود و پیکر بی جان و سرد او در کنار بچه ها قرار دارد.

فهمیدم که مادر گربه ها مرگ خود را پیش بینی کرده بود و در آخرین ساعت های حیات کوشید تا حامی و نگهبانی برای فرزندان خود بیابد.(1)

سفید

ص:56

فرمود: هرگز. این الاغ به خود می بالد و به شادمانی گراییده است و من هم کاری را انجام دادم که رسول اللَّه صلی الله علیه وآله انجام داده بود.

یک بار که پیامبرصلی الله علیه وآله بر الاغ خود که «عفیر» نام داشت سوار شده بود در هنگام حرکت به تکبّر و شادمانی گرایید به گونه ای که دوش های آن حضرت را به حرکت می آورد. پیامبرصلی الله علیه وآله مدتی سر خود را بر زین گذارد و سپس سر خود را بلند کرد و گفت:

«اللّهّم لیس منی ولکن ذامن عفیر؛ خداوندا این حرکت شانه ها از من نیست و لکن این تکبّر و به خود بالیدن از عفیر است.»

و من هم مانند پیامبرصلی الله علیه وآله عمل کردم.(1)

ای عزیز بنگر که چگونه پیامبرصلی الله علیه وآله و امام باقرعلیه السلام از حرکت شانه های خود در هنگام حرکت چهارپا اندیشه می کردند و از خداوند عذر می خواستند. پس مبادا در هنگام سوار شدن و یا حرکت ماشین در جاده ها به خود ببالی و به حرکت های متکبّرانه گرایی که از سیره پیامبر و ائمه علیه السلام فاصله گرفته ای.

به یک مجلس مهمانی دعوت کردند. از آنجا که او مورد احترام و علاقه میزبان بود از او پذیرایی گرم و صمیمانه ای به عمل آورد و دکتر به درخواست میزبان غذاهای متنوع و زیادی میل کرد.

ساعتی نگذشت که احساس درد شدیدی کرد و بد حال گردید. دستور داد مرکب او را که الاغی بود حاضر کردند. سوار مرکب شد و به طرف منزل حرکت کرد. در بین راه به نهر آبی رسید. از الاغ پیاده شد تا او را آب دهد. وقتی سیراب شد دکتر فاندیک عین جمله های محبت آمیزی را که میزبان در سر سفره به او گفته بود به الاغ می گفت که: «باز هم بخور، جان من بخور، از این بخور، از آن بخور» وقتی دید که الاغ بیش از آن چه خورده است نمی خورد و به گفته های او هیچ ترتیب اثری نمی دهد خطاب به الاغ گفت: ای الاغ! فاندیک تو هستی و من الاغم! تو که الاغ هستی می فهمی که زیادی، زیادی است و من که دکتر هستم نفهمیدم و این گونه گرفتار درد و بیماری شدم.(1)

مروان آمد. لشکریان او که الاغ خلیفه را بدون صاحب دیدند گمان بردند او را کشته اند و پا به فرار گذاردند. لشکر بنی عباس آن ها را دنبال می کردند که مشاهده کردند مروان بدون مرکب است. او را گرفتند و به قتل رسانیدند و دولت بنی امیه با مرگ او به پایان رسید.(1)

این داستان درس خوبی است برای هرکس که گفتار پیامبر خداصلی الله علیه وآله سرمشق زندگی اوست.

بود. حضرت با دیدن این حیوان اظهار فرمود: مگر نشنیده ای که من داغ گذارنده بر صورت حیوانات را لعنت کرده ام و کسی که به صورت آن ها بزند مورد لعنت من است.(1)

سفید

ص:64

شوخی و استهزاء گرفتند، اما وقتی فهمیدند که شوخی در کار نیست و این یک دستور الهی است از موسی علیه السلام درخواست کردند از خداوند بخواهد ویژگی های این گاو را بیان فرماید تا به ذبح آن اقدام نمایند.

موسی علیه السلام در جواب آن ها اظهار داشت خداوند می فرماید گاوی میانْ سال باشد نه پیر و از کار افتاده باشد و نه به اندازه ای جوان باشد که تا به حال نزائیده باشد.

بنی اسرائیلِ بهانه جو از موسی علیه السلام درخواست کردند تا رنگ گاو را مشخص نماید. موسی علیه السلام به دستور خداوند اظهار داشت گاوی زرد رنگ باشد به گونه ای که رنگ آن چشم های بینندگان را به شگفتی وادارد. بنی اسرائیل در پی بهانه جویی دیگری گفتند: ویژگی های این گاو برای ما مشتبه شده است و از خداوند بخواه تا به طور کامل برای ما روشن فرماید و ما را هدایت کند تا گاو مورد نظر را ذبح کنیم.

موسی علیه السلام از جانب خداوند فرمود: گاوی باشد که برای شخم زدن رام نشده باشد و کار آن کشیدن آب برای کشتزار نباشد. از رنگی یکدست برخوردار باشد و حتی یک نقطه از رنگ های دیگر در بدن او وجود نداشته باشد. در اینجا که دیگر بهانه ای باقی نمانده بود پذیرفتند و گاو مورد نظر را ذبح کردند اگر چه نزدیک بود از انجام آن سرباز زنند؛ زیرا ذبح گاو با افشای قاتل همراه بود.(1)

ص:66

زیرا با تیری که خود ساخته ام و اسبی که از پدرم به ارث رسیده است این آهو را شکار کرده ام.

شیخ در جواب گفت: یکی از پادشاهان برای استادم دو پرنده فرستاد و گفت: از این پرنده ها تناول کن حلال است زیرا با «بازی» شکار شده اند که از مال شخصی من می باشد.

استادم اظهار داشت: بحثی در این دو پرنده نیست بلکه سخن در غذای باز شکاری تو است که جوجه و مرغ کدام پیرزنی را خورده است و با قوتی که از آن ها به دست آورده است به شکار رفته است. بنابراین اگر چه آهو را با اسبی شکار کرده ای که از مال حلال به ارث رسیده است اما غذای اسب از مال کدام مظلومی به دست آمده است.(1)

بیان چنین تذکرات ظریفی به پادشاهان که بی پروا به مال مردم تجاوز می کردند قابل توجه بوده است.

کردم که به سرعت گله آهو پا به فرار گذارد و اگر آهوهای کوچک نتوانند بگریزند نرهای بزرگ می توانند فرار کنند اما فرار آن ها به نابودی آهوهای دیگر به دست گربه های وحشی تمام خواهد شد.

اما هیچ یک از آهوهای نر نگریختند بلکه در جلوی گله به یک مانور دفاعی شگفت انگیزی دست زدند. آهوهای بزرگ به شکل عدد «7» خط دفاعی تشکیل دادند. سپس نرهای کوچک به سوی آهوهای کوچک تر رفتند و آن ها را به میان شکل «7» جای دادند. گله آهوها به توده متراکمی تبدیل شد که دورش را نرهای بزرگ احاطه کرده بودند.

یک باره این جبهه دفاعی تبدیل به حمله گردید و آهوها به سوی گربه های وحشی تاختند، برخورد پاهای آهوها بر زمین سر و صدای وحشتناکی ایجاد کرد. حمله دسته جمعی آن ها به راستی وحشت آور بود. گربه ها که وضع را چنین دیدند فرار را بر قرار ترجیح دادند.

سپاه آهوها دست از تعقیب برنداشت و گربه ها را تا نقطه دوری دنبال کرد و پس از آن، بسیج همگانی آهوها منحل شد و دوباره با خاطری آسوده به چرا پرداختند.

اگر گربه ها فرار نمی کردند چه می شد؟ آهوها که امکان حمله به گربه های وحشی و قدرت مبارزه با آن ها را نداشتند اما این حرکت آن ها یک جنگ اعصاب بر علیه گربه های وحشی بود که آن ها را به فرار واداشت.(1) در پس این حرکت دفاعی آهوها تدبیر ظریف وحکیمانه خداوند مشاهده می شود.

ص:70

ص:72

هزار نفر آن ها به این نیرنگ دست می زدند و بقیه که عده کمی بودند از عمل زشت و حرام آن ها نهی می کردند و از عذاب الهی می ترسانیدند. عده ای می گفتند: چرا کسانی را موعظه می کنید که خداوند آن ها را به گناهانشان هلاک می کند یا عذاب شدید خود را به آن ها می چشاند؟ اما آن ها جواب می دادند: ما وظیفه داریم امر به معروف و نهی از منکر کنیم، ما آن ها را نهی می کنیم تا پروردگار مخالفت ما را با آن ها و عمل زشتی که دارند ببیند، شاید هدایت شوند و از عمل خود بپرهیزند و از عذاب الهی در امان بمانند.

وقتی این گروه ده هزار نفری نصایح و مواعظ خود را بدون تأثیر دیدند به قریه دیگری رفتند و گفتند: ما نمی خواهیم به هنگام نزول عذاب الهی در میان آن ها باشیم. وقتی آن ها شهر را ترک کردند شبانگاه خداوند همه متجاوزین از حدود الهی را به صورت بوزینه درآورد.

صبح آن روز کسی از شهر خارج نمی شد و این سبب گردید ساکنان اطراف پی جویی کنند. وقتی از بالا به درون شهر نگاه کردند مشاهده کردند همه مردان و زنان به بوزینه تبدیل شده اند. بعضی از دیدار کنندگان، دوستان یا اقوام و هم نشینان خود را می شناختند و سؤال می کردند تو فلانی هستی؟ اشک از چشمان او ریزش می کرد و با سر اشاره می کرد: بله. سه روز در این وضعیت به سر بردند و سپس خداوند باران و بادی را فرستاد و آن ها را به دریا ریخت و همگی هلاک شدند.(1)

ص:75

به این صورت گنهکاران به نتیجه شوم نیرنگ های شرعی که برای خود ساخته بودند رسیدند.

خداوند همواره ما را از سلامت فکر و اعتقاد و عمل و اخلاق برخوردار فرماید و لحظه ای از رحمت خود دور نگرداند.

پرید و به درون آب افتاد به طوری که با افتادن ماهی مقداری آب بر سینه و گلو و شانه های مأمون پاشید و لباسش تر شد. خدمتکار بار دیگر ماهی را گرفت و به نزد او آورد.

مأمون دستور داد به سرعت آن را پخته و آماده خوردن کنند اما از آب هایی که بر او پاشیده بود شروع به لرزیدن کرد به طوری که قادر به حرکت نبود، او را با چندین لحاف پوشاندند و همچنان می لرزید و فریاد می کشید: سرما، سرما. اطرافیان برای او آتش افروختند اما همچنان فریادش از سرما بلند بود. ماهی را سرخ کردند و برای او آوردند ولی نتوانست ذره ای از آن را بخورد.

وقتی حال او سخت تر شد دو پزشک مخصوص دربار بر بالینش حاضر شدند و نبض او را گرفتند و دریافتند حرکت نبض وی از اعتدال خارج شده و به مرگ نزدیک گردیده است. حال مأمون سخت تر شد، گفت: مرا به نقطه بلندی ببرید تا وضع لشکر خود را بررسی کنم. شب فرا رسیده بود و لشکریان او آتش های بسیاری افروخته بودند، نگاهی به آن ها کرد و گفت: ای خدایی که هرگز حکومت تو پایان نمی پذیرد بر کسی که حکومتش رو به زوال است رحم کن. سپس او را به بسترش آوردند و دیری نگذشت که جان سپرد.(1) و طومار حکومت ظالمانه اش در هم پیچیده شد. حکومتی که به خاطر آن امام رضاعلیه السلام را به شهادت رسانید و جهان تشیع را عزادار کرد.

ص:77

موسی علیه السلام را خواب گرفت اما همراه او بیدار بود و دید که ماهی حرکت کرد و به دریا افتاد. وقتی موسی علیه السلام از خواب بیدار شد همراه وی فراموش کرد جریان به دریا افتادن ماهی را برای او بیان کند. هر دو برخاستند و به راه ادامه دادند تا این که موسی علیه السلام خسته و گرسنه شد و به همراهش دستور داد تا غذای او را آماده کند.

در اینجا بود که به دریا رفتن ماهی را به یاد آورد و گفت: وقتی که به آن صخره رسیدیم ماهی در آب افتاد و شیطان مرا از ذکر رفتن او به فراموشی کشانید. موسی علیه السلام از این اعجاز الهی که ماهی به آب بازگشته است تعجب کرد و گفت: آن جا همان مکانی است که ما در طلب آنیم و هر دو به طرف صخره برگشتند و به دیدار حضرت خضرعلیه السلام نایل شدند.(1)

رسید، و با عده ای دیگر به کشتی نشست. کشتی دچار تلاطم شد به گونه ای که خطر همه را تهدید می کرد. پیری در کشتی لب به سخن گشود و گفت بنده گریخته ای در بین ماست. یونس علیه السلام گفت: آن بنده گریخته منم، اگر می خواهید به سلامت بروید مرا به آب اندازید. اما آن ها نپذیرفتند و چند بار قرعه زدند و هر بار به اسم یونس علیه السلام درآمد.

یونس را به کنار کشتی آوردند تا به دریا اندازند. هم زمان ماهی بزرگی بر کنار کشتی آمد و دهان باز کرد تا او را ببلعد اما یونس را به طرف دیگر کشتی بردند تا به دریا اندازند که ماهی به آن طرف رفته و دهان باز کرد و خود را آماده بلعیدن او نمود. آن ها که چاره ای جز به دریا انداختن یونس علیه السلام نداشتند او را به دریا انداختند و ماهی که براساس یک مأموریت الهی خود را آماده کرده بود او را بلعید و به سرعت به قعر دریا فرو برد. در این حال متذکر گردید و از رها کردن امتش پشیمان گشت و گفت: «لَّا إِلهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنتُ مِنَ الظَّالِمِینَ»(1)

خداوند او را اجابت کرد و بعد از سه ماه(2) از شکم ماهی نجات داد و به صحرا افتاد. یونس علیه السلام که در این مدت به اعجاز الهی در شکم ماهی به سر برده بود بسیار ضعیف شده بود و پس از مدتی به امت خود بازگشت و از او استقبال کردند.(3)

ص:80

سفید

ص:82

برای حرکت سریع ترِ اسب همواره بر پشت آن شلاق زند. حیوان که از شلاق های پیاپی صاحب خود به تنگ آمده بود با یک جست و خیز او را بر زمین زد و چند لگد به سر و صورت او کوبید. خون، سر و صورت صاحب اسب را فرا گرفت و در همان لحظه جان سپرد.

پس از مرگ او که اسب به خود آمده بود دقایقی چند بر بالین صاحب بی جانش ایستاد، و سپس چهره او را با زبانش لیسید و وقتی احساس کرد که حرکتی ندارد و جان داده است لحظاتی را با حالت یأس و اندوه به او خیره شد و به طرف پرتگاهی که در نزدیکی او بود رفت و خود را به پایین انداخت.(1)

شرمساری اسب درس بزرگی است تا کسانی که احکام الهی را لگدکوب کرده و به وظایف واجب خود عمل نکردند و به حرام آلوده شدند از کار خود شرمسار شوند و هواهای نفسانی را از خود فرو ریزند.

این از ظرافت های خلقت خداوند است که هر اسبی را از یک دستگاه زلزله شناسی طبیعی و دقیق بهره مند ساخته است.

وقار و زیبایی اسبی را برای آب دادن حرکت می دهد، تعجب کرد و خطاب به او گفت: وضع تو متناسب با آب دادن اسب نیست چه چیزی باعث شده است تو این کار را انجام دهی؟

زن با هیجان و ناراحتی گفت: این نتیجه کار زشت و ظالمانه عبداللَّه بن طاهر است. خدا او را بکشد و سپس جریان کار خود را شرح داد.

عبداللَّه از شنیدن سخنان زن بسیار متأثر و خشمگین شد و با خود گفت: عبداللَّه! مردم نیشابور از تو به شر و بدبختی گرفتار شده اند. فوراً دستور داد اعلام کنند همه لشکریان او تا غروب از نیشابور خارج شوند و در منطقه ای نزدیک آن اسکان یافتند.(1)

نتیجه این که نجات مردم نیشابور به برکت غیرت یک مؤمن بود.

گفت: خیر، اسب را نخریدی و تنها اظهار کردی من طالب این اسب هستم.

حضرت فرمود: این اسب را خریدم. اما آن عرب بیابان نشین معامله اسب را انکار کرد و می گفت اگر شاهدی برای خرید اسب داری حاضر نما.

در این میان خزیمةبن ثابت که از انصار بود رسید و سخنان مرد عرب را شنید و گفت: من شاهدم که پیامبرصلی الله علیه وآله این اسب را از تو خریداری کرد. پیامبرصلی الله علیه وآله به خزیمه فرمود: آیا تو به هنگام معامله حاضر بودی که شهادت می دهی؟ خزیمه گفت: پدر و مادرم فدایت باد من تو را در خصوص خبرهای آسمانی و جهنم و بهشت و اخبار گذشته و آینده تصدیق کردم حال در ارتباط با خرید اسبی که می فرمایی آن را خریده ام تصدیق نکنم؟

مردم همگی خزیمه(1) را تصدیق کردند و او را تحسین نمودند و مرد عرب بیابان نشین را توبیخ نمودند. او هم پول اسب را گرفت و رفت.(2)

امام علیه السلام دست های خود را به آسمان بلند کرد و گفت: خداوندا! او را به آتش واصل گردان. بلافاصله اسب ابن حوزه بنای چموشی گذارد و او را از پشت خود انداخت به طوری که پای چپش در رکاب بند بود و پای راستش واژگونه شده بود. مسلم ابن عوسجه به پیش تاخت و پای راست او را قطع کرد. آن گاه اسب ابن حوزه به اطراف می دوید و سر او را به هر سنگ و کلوخ و درختی می کوبید تا هلاک شد و به جهنم واصل گردید.(1)

عباسی) استری داشت که از نظر زیبایی و بزرگی بی نظیر بود اما از سواری دادن و زین گذاردن بر آن و لگام زدن بر دهانش سرپیچی می کرد و کسی از افراد با تجربه نتوانسته بود او را رام کند و بر پشتش سوار شود.

یکی از نزدیکان خلیفه به او گفت: چرا به دنبال حسن بن علی (امام حسن عسکری علیه السلام) نمی فرستی تا به اینجا بیاید و یا بر استر سوار شود یا این استر سرکش، او را بکشد و تو از دست او راحت شوی.

خلیفه نزد امام علیه السلام فرستاد. پدرم (حارث) که همراه او بود گفت: حضرت وارد خانه شد و نگاهی به قاطر کرد و دستی بر پشت آن کشید و به نزد مستعین آمد. خلیفه عباسی او را خوش آمد گفت و به نزد خود نشانید و گفت: ای ابامحمد! این استر را لگام کن... امام علیه السلام با قرار دادن میله آهنی در دهان قاطر که وصل به افسار است آن را لگام کرد.

مستعین گفت: این استر را زین کن حضرت آن را زین کرد و برگشت.

مستعین گفت: میل داری سوار بر آن شوی؟

حضرت فرمود: آری. به راحتی بر پشت آن سوار شد و با شیوه ای نیکو مسافت کوتاهی را طی کرد و برگشت و از استر فرود آمد.

مستعین گفت: ای ابامحمد! این استر را چگونه یافتی؟

حضرت فرمود: در زیبایی و راهواری بی نظیر است.

مستعین گفت: آن را به تو واگذار کردم. امام حسن علیه السلام به پدر حارث فرمود: افسار استر را بگیر، پدرم افسار آن را گرفت و حرکت کرد.(1)

ص:90

ص:92

ز خود فانی شدم کارم برآمد

سگی در راهم اوّل رهبر آمد

تو هم از راه چشم خویش برخیز

حجاب خود تویی از پیش برخیز

گرت مویی خودی(1) بر جای باشد

تو را بندی گران بر پای باشد(2)

را می مکیدند. با دیدن این ماجرا بر آن سگ ترحم کردم و با خود گفتم من که تا به حال گرسنگی کشیدم باز هم گرسنه می مانم. نان ها را در آب ترید کردم و جلوی آن گذاردم و بعد از آن که همه را خورد ظرف را که سگ از آن خورده بود خاک مال کردم و آب کشیدم و به صاحبش بازگرداندم.

طولی نکشید که از شهر شفت (که از شهرستان های گیلان است) کسی آمد و خبر داد که فلان حاجی فوت کرده است و یک سوم مال خود را برای شما وصیت کرده است. وقتی محاسبه شد معلوم گردید روز وصیت او هم زمان با عصر روزی بوده است که آن کله را به سگ دادم و از آن قدرت و مرجعیت در اصفهان برای من به وجود آمد.(1)

به این صورت آن حضرت درس خوش بینی و مثبت نگری را به یاران خود آموخت.

راست روشن مسئولیت مصادره اموال مردم را به عهده گرفته بود و این کار را سبب آبادی و نظم و انتظام کشور می دانست. او در راستای انجام کاری که به عهده داشت بسیاری از مردم را فقیر کرد و مال و ثروت بی حسابی را جمع آوری نمود تا این که به اموال گشتاسب سوء قصد کرد و خزانه مملکت را خالی نمود.

روزی پادشاه از روی دل تنگی به صحرا رفت. نگاهش به گله گوسفندی افتاد که چوپانش خوابیده بود و سگی را بردار کشیده بود.

پادشاه علت به دار کشیدن سگ را از چوپان جویا شد.

چوپان گفت: این سگ مورد اعتماد من بود و محافظت گوسفندان را به او سپرده بودم که ناگاه متوجه شدم با ماده گرگی جفت شده است و شب ها می خوابد و ماده گرگ به گله حمله می کند و گوسفندی را می درد و قدری از آن را می خورد و بقیه را سگ مورد استفاده خود قرار می دهد. این کار به اندازه ای تکرار شد که گله رو به نقصان گذارد. من که از ماجرا مطلع شدم سگ را به دار کشیدم زیرا جزای خیانت پیشگان رفتن بر بالای دار است.

گشتاسب گفت: این رهنمودی برای من بود که از وضع مسئولین و مردم آگاهی یابم. به بارگاه خود آمد و زندانیان را خواست تا به حضور آیند. بیشتر زندانیان کسانی بودند که «راست روشن» آن ها را حبس کرده بود و پادشاه را از حال آن ها در بی خبری قرار داده بود. پادشاه همه را آزاد کرد و وزیر را مورد رسیدگی قرار داد و گفت: به نام او که «راست روشن» است فریفته شدیم.

ص:97

اگر پادشاه از احوال مردم نپرسد، نزدیکان و درباریان و منصوبین او دست تعدی به مال و عیال مردم دراز می کنند و این اعمال سبب نابودی حکومت و تباهی مردم خواهد شد.(1)

خواب آن ها را طولانی کرد که پادشاه مُرد و مردم زمان آن ها همه مُردند و زمانه عوض گردید و مردم دیگری جای گذشتگان را گرفتند. آن گاه آن ها از خواب طولانی خود بیدار شدند و از یکدیگر سؤال می کردند که چه مقدار خوابیدیم؟ نگاهی به خورشید کردند که بالا آمده بود و گفتند یک روز یا بخشی از روز را در خواب بودیم. به یکی از افراد خود گفتند این سکه را بردار و برای تهیه غذا به طور ناشناس به شهر برو و مواظب باش تا تو را نشناسند که اگر شناخته شویم یا ما را خواهند کشت و یا به بت پرستی می کشانند. او وارد شهر شد اما شهر را به گونه ای دیگر دید که چهره آن تغییر کرده است و مردم آن، مردم دیگری شده اند و زبانی که با آن سخن می گفتند تغییر کرده است.

از او سؤال کردند که تو چه کسی هستی و از کجا آمده ای؟ او نیز ماجرای خود را برای آن ها بیان کرد، تا این که خبر شگفت انگیز وی به سلطان رسید. سلطان و یارانش به همراه او حرکت کردند تا به غار رسیدند اما خداوند ترسی در دل آن ها قرار داد که کسی غیر از فردی که از ناحیه آن ها برای خرید به شهر رفته بود جرأت ورود به غار را نداشت. وقتی وارد غار شد همه را هراسناک دید؛ زیرا گمان برده بودند مأموران دقیانوس پادشاه بت پرست و ستمگری که از ترس او فرار کرده بودند محل آن ها را شناسائی کرده است. اما او آن ها را از زمان طولانی خوابی که رفته بودند آگاه کرد و افزود خداوند ما را آیتی برای مردم قرار داده است.

آن ها گریه کردند و از خداوند خواستند تا دوباره به خوابی که رفته

ص:99

بودند بازگرداند. پادشاه خداپرست زمان که به سراغ آن ها آمده بود گفت: سزاوار است در اینجا مسجدی بنا کنیم زیرا این افراد جمعی از انسان های مؤمن و با خدا هستند.

آن ها در طول سال دوبار پهلو به پهلو می شدند و سگ آن ها دست های خود را بر در غار گسترده بود.(1)

بتواند با اخلاص خدا را پرستش کند عاجز مانده بود. روزی با خود گفت به مسجد متروکه ای که در گوشه شهر قرار دارد برود و به دور از چشم مردم خدا را عبادت کند.

نیمه های یک شب بارانی به مسجد رفت و مشغول عبادت شد. در حال عبادت بود که صدایی شنید. با خود گفت: کسی وارد مسجد شد و خوشحال گردید که او را در این مسجد دور افتاده در حال عبادت می بیند. عبادت خود را با جاذبه بیشتری ادامه داد و با نشاط کامل تا صبح به عبادت پرداخت. وقتی هوا روشن شد نگاهی انداخت تا شخصی را که وارد مسجد شده است بشناسد. مشاهده کرد سگ سیاهی است که بر اثر بارندگی شدید به درون مسجد آمده است. بسیار متأسف و شرمنده شد که ساعت ها برای سگ عبادت کرده است.(1)

این داستان درس بزرگی است که انسان مراقب باشد برای غیر خدا نظیر: پول، مقام، مال دنیا و هر امتیاز دیگر دنیوی عبادت نکند.

رفته رفته ضعیف و ضعیف تر می شد و عزم و اراده آن ها به سستی می گرایید.

فرمانده لشکر که در شرایط موجود، پیروزی سربازان خود را بعید می دانست به خدا متوجه شد و از او استمداد کرد. چند روزی روزه گرفت و از صمیم قلب برای سپاهیان اسلام دعا کرد و از خداوند پیروزی آنان را درخواست نمود. دعای فرمانده، مورد قبول درگاه الهی واقع شد و خیلی زود به این صورت به اجابت رسید: روزی در گوشه ای نشسته بود که مشاهده کرد سگ سیاهی از مسیری از درون قلعه برای پیدا کردن طعمه بیرون آمد و دوباره از همان مسیر وارد قلعه شد.

فرمانده با توجه به مسیر رفت و برگشت سگ کشف کرد که می تواند راه نفوذ به قلعه را پیدا کند. چند نفر را مأمور کرد تا مسیر سگ را با دقت مورد شناسایی قرار دهند. مأمورین به شناسایی پرداختند اما به نتیجه مثبت نرسیدند.

روز بعد مشاهده کردند سگ سیاه از همان مسیر از قلعه بیرون آمد، فرمانده دستور داد کیسه ای را که از پوست گوسفند تهیه شده بود چرب کردند و در آن مقداری ارزن ریختند و آن را سوراخ کردند و جلوی سگ انداختند، سگ که طعمه چربی یافته بود آن را به دندان گرفت و به سوی قلعه به راه افتاد. در مسیری که حرکت می کرد ارزن ها از سوراخ های کیسه به زمین می ریخت و مسیر حرکت به سوی قلعه را مشخص می کرد.

این بار مأمورین با توجه به ارزن های ریخته شده، راه قلعه را کشف کردند و فرمانده با طرح نقشه منظم و رعایت اصول غافل گیری، سپاه خود را از همان راه وارد قلعه کرد و دشمن غافل را مغلوب کرد و با گرفتن تعدادی اسیر، قلعه را فتح کردند.

ص:102

این سگ همه روزه به لشکرگاه مسلمین رفت و آمد می کرد و کسی به آن توجه نمی کرد و اگر کسی هم توجه می کرد هرگز تصور نمی کرد که این حیوان رمز پیروزی لشکر اسلام و کلید فتح قلعه باشد اما خداوند برای آن که دعای فرمانده را مستجاب کند توجه او را به سگ جلب کرد و راه پیروزی را بر آن ها گشود.(1)

کردم. سگ افتاد و من رفتم.

پس از آن که مسافت زیادی را طی کردم متوجه شدم کیفم را به همراه ندارم. پیش خود گفتم شاید در زیر درخت گذارده باشم. با توجه به اهمیت مدارک داخلی کیف با ناراحتی به سرعت برگشتم. وقتی به زیر درخت رسیدم و کیف را ندیدم بیشتر ناراحت شدم. به فکر سگ افتادم که در چه حالی است. به محیطی که به آن شلیک کرده بودم رفتم اما آنجا نبود. به دنبال اثر خون های او که بر زمین ریخته بود حرکت کردم تا به گودالی رسیدم که در آن افتاده بود. مشاهده کردم کیف را به دندان گرفته و مرده است. فهمیدم که بعد از تیر خوردن و مأیوس شدن از من کیف را از سر راه برداشته و در حد توانایی از جاده دور شده است تا از دسترس رهگذران به دور باشد. حال سزاوار نیست برای چنین سگی گریان شوم و از کردار ناپسند خود در برابر احسان او سخت ناراحت گردم!(1)

ای عزیز! تا چه اندازه به دستورات خدایی که ما را آفریده است با وفا باشیم و در حفظ احکام او وفاداری کنیم تا یک سگ گوی سبقت را در وفاداری به صاحب خود از ما نربوده باشد؟

خود بیرون کرد و شناکنان به طرف ساحل نزدیک شد. صاحب سگ که از نجات سگ عصبانی شده بود با رسیدن سگ به ساحل، با یک ضربه کارد که بر سر او فرود آورد سگ را مجروح کرد و خود بر اثر لغزش پا در رودخانه افتاد.

جریان شدید آب این مرد سنگ دل را تا به خفگی کشانید. در حالت بی خبری افتاده بود که ناگاه وسیله نجاتی به سراغش آمد و زندگی دوباره را به او بازگرداند. این نجات دهنده، سگ خون آلود و با وفای او بود که با آخرین تلاش صمیمانه بار دیگر به کمک صاحبش آمد و پس از نجات وی خود از مرگ استقبال کرد و در گوشه ای جان سپرد.

سعدی گوید:

سگی را لقمه ای هرگز فراموش

نگردد گر زنی صد نوبتش سنگ

وگر عمری نوازی سفله ای را

به کمتر تندی آید با تو در جنگ(1)

خواجه گفت: رختخواب مرا بر پشت آسیاب پهن کن.

آسیابان گفت: امشب هوا بارانی است و خوابیدن بر پشت بام مصلحت نیست.

خواجه نگاهی به آسمان کرد و با توجه به قواعد هواشناسی اثری بر بارش باران ندید از این رو بدون توجه به سخن آسیابان از او خواست رختخواب وی را بر بالای بام بگسترد و به خواب فرو رفت.

بعد از گذشت مدتی بارش باران آغاز شد به گونه ای که خواجه مجبور شد که به درون آسیاب رود. خواجه که خطای محاسبه خود و صحت حرف آسیابان را دریافته بود با شگفتی سؤال کرد شما ازکجا فهمیدی که امشب باران می بارد در حالی که علامتی از باران مشاهده نمی شد.

آسیابان گفت: من سگی دارم که هر وقت اوّل شب به درون آسیاب رود و بخوابد می فهمم که در آن شب باران می بارد و در این شب نیز سگ به درون آسیاب آمد و من فهمیدم که باران می بارد.(1)

می کردیم. یک روز که کاسه شیری را بر روی بت ریختم ناگاه سگی پیدا شد و آن شیرها را لیسید و سپس پای خود را بلند کرد و بر آن بت ادرار کرد. این منظره برای من ناراحت کننده بود. در حال ناراحتی دو بیت شعر گفتم (که مضمون آن چنین است)

ای بت برای من ثابت گردید که شرف و بزرگواری از تو به دور است واین سبب گردید که من هم از تو دوری نمایم، زیرا دیدم سگ از تو بالا رفت و تو را لیسید و بر تو ادرار کرد و نتوانستی آن سگ را از خود دور سازی که برگردن تو ادرار نکند.(1)

همین سؤال را از شخصی که در سمت چپ من بود کردم و همین پاسخ را شنیدم. دانستم که جز من کس دیگری نمی بیند.

وقتی که به درب صحن رسیدیم ناگاه آن سگ از جنازه جدا شد و پس از بازگشت جنازه از حرم مطهر و صحن شریف دوباره به جنازه ملحق گردید. به دنبال آن به قبرستان رفتم و به غسال خانه وارد شدم این سگ همواره با جنازه بود. وقتی میت را دفن کردند آن سگ هم در میان قبر از نظرم محو گردید.(1)

شدن سگ به درون منزل بسیار اصرار کردم اما سگ که از حمله به من شرمنده شده بود به منزل نیامد و من هم به ناچار درب را بستم و خوابیدم.

صبح که به سراغ سگ آمدم دیدم از شدت حیا جان داده است.(1)

اگر سگ این گونه در برابر صاحب خود حیا می کند انسان گنهکار چگونه باید به خاطر گناهان و مخالفت های خود با خداوند حیا کند و به گریه و پشیمانی و سوز و گداز روی آورد که حداقل از حیوانی چون سگ عقب نمانده باشد.

به آن ها می نگریست تا حیوان مرده صرف شد و جز استخوان های آن چیزی نمانده بود. سگ ها که همه گوشت های آن حیوان مرده را خورده بودند بازگشتند. سپس آن سگ به سراغ استخوان ها آمد و کمی خورد و رفت.(1)

وقتی یک سگ با رسیدن به یک طعمه لذیذ، قبل از کمترین استفاده از آن به سراغ هم نوعان خود برود و آن ها را برای صرف گوشت آن دعوت کند و خود میزبانی و مهمان داری نماید و همه را بر خود مقدم بدارد، انسان که گل سر سبد موجودات است چگونه در ارتباط با هم نوعان به ویژه فقرای با ایمان عمل کند که از یک سگ عقب نیفتاده باشد!

به جستجوی منشأ آن پرداختم. ناگاه جوان خوش صورتی را دیدم که به جانب آن قبر رفت و داخل شد. زمانی نگذشت که بوی بدی را احساس کردم که از بدی آن بسیار ناراحت شدم. به دنبال آن جستجو کردم سگی را دیدم که بر سر همان قبر آمد و داخل گردید.

بعد از مشاهده این قضیه متحیر مانده بودم که دیدم آن جوان با بدن مجروح و آشفته از میان قبر بیرون آمد. خود را به او رسانیدم و خواهش کردم که حقیقت را درباره آن چه واقع شده بود برای من بیان کند.

آن جوان گفت: من اعمال خوب این میت بودم و مأموریت داشتم که با او رفاقت کنم و مأنوس باشم. و آن سگ تجسم اعمال بد و قبیح او بود که می خواست او را در قبر آزار دهد. آن سگ بر من غلبه کرد و مرا مجروح ساخت و از قبر بیرون کرد. زیرا اعمال زشت او بیشتر و قوی تر از اعمال نیکوی او بود و من نتوانستم در مقابل او مقاومت کنم.(1)

ص:111

ص:112

ص:114

گفتم ای جوان! به این مار نگاه کن. وقتی چشمش به مار افتاد ماجرایی را که اتفاق افتاده بود برای او تعریف کردم. آن جوان گریان شد و گفت: شرم باد مرا، کسی که چنین خداوند کریمی دارد چرا معصیت کند؟

از او سؤال کردم قبل از آن که معصیت کنی چه کار خیری انجام داده بودی؟ بعد از آن که تفکر کرد گفت: سه عمل خیر انجام دادم. برای وضوی مادرم آب تهیه کردم و در کمک به عالمی رکاب گرفتم تا بر مرکب سوار گردید و چند قدمی هم او را مشایعت کردم، و سوم این که دیناری به فقیر دادم.

به او گفتم با این کارهای خیر نجات یافتی.(1)

مارگیر که گمان برده بود اژدها مرده است متحیر و هراسناک شد. اژدها به سوی او حرکت کرد و وی را به هلاکت رساند.(1)

ای عزیز! نفس انسان همانند اژدهای افسرده ای است که اگر حرارت مال و قدرت بر آن بتابد و کنترل نگردد هستی معنوی انسان را به باد فنا می دهد.

و پستی او در تاریخ کم نظیر و شاید بی نظیر است. وقتی امام حسین علیه السلام و یارانش به شهادت رسیدند خانواده آن ها را اسیر کردند و به نزد عبیداللَّه ابن زیاد بردند. او با اسرا بدرفتاری و بد زبانی می کرد و حتی تصمیم گرفت امام سجادعلیه السلام را به شهادت برساند.

وقتی سر بریده امام علیه السلام را در جلوی او گذاردند ساعتی با چوب بر لب و دندان او می زد.

ابراهیم بن اشتر که از سوی مختار بر جنگ با ابن زیاد گسیل شده بود در یک فرصت مناسب به او حمله برد و با ضربه شمشیر او را دو نیم کرد و یاران ابراهیم اشتر سر او را با سرهای سردارانش به نزد مختار فرستادند. مردم به تماشای سرها آمدند که ناگهان گفتند: مار آمد، مار آمد. مار باریکی آمد و سپس در میان سرها گردید تا به دهان عبیداللَّه فرو رفت و از سوراخ بینی او بیرون آمد و به سوراخ بینی او فرو رفت و از دهانش خارج شد و رفت به گونه ای که از دیده ها پنهان شد. اما ناگهان دوباره آمد و به سراغ سر عبیداللَّه رفت. این عمل چندین بار تکرار شد.(1)

حضرت با دیدن او فرمود: پایان زندگی این مرد فرا رسیده است و به زودی خواهد مرد. پس از مدتی کوتاه همان مرد را مشاهده کردند که با پشته ای هیزم برمی گردد.

اصحاب آن حضرت گفتند: یا روح اللَّه! شما ما را به مرگ این مرد خبر دادی در حالی که او را زنده می بینیم.

عیسی علیه السلام به آن مرد فرمود: هیزم ها را بر زمین گذار. هیزم هایش را بر زمین گذارد و پشته آن را گشود. همه مشاهده کردند که مار سیاهی در آن جای گرفته است.

حضرت سؤال کرد امروز چه عمل خیری انجام داده ای؟

پاسخ داد: دو قرص نان داشتم که یک قرص آن را به فقیری در راه انفاق کردم.(1)

ص:119

ص:120

ص:122

تعجب کرده بودم تا این که برای نماز صبح از منزل بیرون رفتم. وقتی که نماز گزاردم و به خانه برگشتم دیدم بر بالای پایه چراغ رفته و در کنار فتیله چراغ نشسته است. از او آموختم که برای رسیدن به هدف باید صبر و استقامت داشت، و با پیگیری و پشتکار و امید باید فعالیت کرد تا به هدف مورد نظر دست یافت. این درس را در زندگی خود به اجرا درآوردم تا به این موفقیت نائل شدم.(1)

روانه شدند. و یکایک از آن گذشتند و خود را به درخت رسانیدند. وقتی آخرین مورچه از پل گذشت، مورچه درشت سرخ رنگ که از خود پلی برای عبور مورچه ها ساخته بود پاهای خود را از سقف جدا کرد و روی برگ پرید و مشاهده کردم که کاروان مورچه ها در میان برگ های سبز درخت به راه افتاد.(1)

این حرکت ظریف مورچه سرخ رنگ نشانه ای از نشانه های پروردگار جهانیان است که این چنین هر جنبنده ای را تربیت می کند و در مسیر کمال قرار می دهد.

نمرود مدتی از گزند پشه ها در امان ماند تا خداوند پشه ای را بر او مسلط فرمود تا در بینی او فرو رفت و سبب تحریک شدید در حلق و بینی او گردید. از آن پس خدمت به نمرود این بود که همواره سر او را بکوبند تا تخفیفی در آزار او به وجود آید. اما ضربه های متوالی که بر سر او وارد می شد عذابش را بیشتر می کرد و از سلامت او می کاست تا بعد از مدتی جان سپرد.(1)

شاید علت این که خداوند نمرود را با پشه ای عذاب و تباه فرمود این باشد که متکبرین عالم آگاه شوند که متکبرترین افراد که خود را خدا می پندارند از دفاع خود در برابر پشه ای که آن را به حساب نمی آوردند عاجزند و باید با این ضعف بزرگی که دارند در برابر خداوند تسلیم باشند.

ص:127

ص:128

ص:130

نتیجه این که بسیاری از اختلاف نظرهای مردم درباره مسائل، ناشی از شناخت ناقص آنهاست و برای همین دیده می شود که از یک نفر انسان چند گونه تعریف می شود. کسی او را در هنگام عبادت می بیند و یک تعریف می کند و شخصی او را در حال غضب می بیند، تعریف دیگری می کند، کسی او را در حال ضعف و بیماری می بیند و تعریف متفاوت دیگری ارائه می دهد و هیچ کدام این ها نمی تواند او را به طور صحیحی بشناساند.

بنابراین تعریف های ناقص نمی تواند به واقعیت ها نزدیک باشد و نباید با شناخت ناقص، تعریف قطعی کرد.

عرض کرد «غاوی بن عبدالعزّا» یعنی «گمراه پسر بنده بت عزّا» پیامبرصلی الله علیه وآله نام او را عوض کرد و فرمود: نام تو «راشدبن عبدربه» است.(1)

نمی دانی او چه شخصیتی است و پاره ای از ویژگی های عبادی و اخلاقی امام علیه السلام را برای او ذکر کرد و افزود من از عاقبت این کارهای تو در هراسم.

نحریر بی رحم گفت: به خدا قسم، او را در بین درندگان می افکنم. سپس از خلیفه اجازه گرفت و امام علیه السلام را در جمع درندگان قرار داد. همه یقین داشتند که به زودی طعمه آن ها خواهد شد اما بعد از مدتی که به جایگاه امام علیه السلام نگاه کردند با کمال تعجب دیدند به نماز ایستاده است و با معجزه آن حضرت درندگان برگرد او حلقه زده اند و کمترین آزاری به او ندارند. نحریر، امام علیه السلام را از آنجا خارج کرد و به منزل فرستاد.(1)

این «قطع خود به خودی» یک تدبیر و تاکتیک دفاعی و حفاظتی است که مارمولک در پرتو آن توجه دشمن را به دم جدا شده خود جلب می کند تا از خطر بگریزد و به تعبیر دیگر، این موجود برای این که خود را از خطر مرگ نجات دهد حاضر است قسمتی از بدن خود را ایثار کند و بعد از نجات، عضو از دست رفته را ترمیم و بازسازی نماید.(1)