بِإِمَامَتِهِ وَ وَفَّقَهُ لِلدُّعَاءِ بِتَعْجِيلِ فَرَجِهِ قَالَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ فَقُلْتُ لَهُ يَا مَوْلَايَ هَلْ مِنْ عَلَامَةٍ يَطْمَئِنُّ إِلَيْهَا قَلْبِي فَنَطَقَ الْغُلَامُ عليه السلام بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ فَصِيحٍ فَقَالَ أَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ الْمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِهِ فَلَا تَطْلُبْ أَثَراً بَعْدَ عَيْنٍ يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاق(1)

احمد بن اسحاق(2) مى گويد: به حضور امام حسن عسكرى عليه السلام رسيدم، به اين قصد كه در مورد جانشين آن حضرت از ايشان بپرسم. هنگام ورود و پيش از طرح پرسش، آن حضرت خطاب به من فرمود:

خداوند از زمانى كه آدم را خلق كرده است، تا روز قيامت، زمين را خالى از حجّت نمى گذارد.

من پرسيدم: پس امام بعد از شما كيست؟

آن حضرت برخاست و داخل حجره شد و در حال بازگشت، كودك سه ساله اى را روى شانه خويش داشت و فرمود:

اى احمد بن اسحاق! اگر اعتبار و ارزش تو نزد خداوند و امامان عليهم السلام نبود، پسرم را به تو نشان نمى دادم، كه هم نام و هم كنيه پيامبر خداست.

من سؤال كردم: آيا نشانه اى وجود دارد كه اين پسر، امام بعد از تو باشد؟

در اين حال آن پسر، به زبان عربى فصيح شروع به سخن گفتن كرد و فرمود:

من هستم كسى كه خدا در زمين باقى گذارده است، و انتقام گيرنده از دشمنان خدا، پس وقتى كه من را مى بينى، پس چگونه به دنبال نشانه وجود من پرس و جو مى كنى؟

أَوْ قَرِيباً مِنْهَا قَالَ حَدَّثَنِي عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْفَدَكِيُّ قَالَ قَالَ الْأَوْدِيُّ بَيْنَا أَنَا فِي الطَّوَافِ قَدْ طُفْتُ سِتَّةً وَ أُرِيدُ أَنْ أَطُوفَ السَّابِعَةَ فَإِذَا أَنَا بِحَلْقَةٍ عَنْ يَمِينِ الْكَعْبَةِ وَ شَابٌّ حَسَنُ الْوَجْهِ طَيِّبُ الرَّائِحَةِ هَيُوبٌ وَ مَعَ هَيْبَتِهِ مُتَقَرِّبٌ إِلَى النَّاسِ فَتَكَلَّمَ فَلَمْ أَرَ أَحْسَنَ مِنْ كَلَامِهِ وَ لَا أَعْذَبَ مِنْ مَنْطِقِهِ فِي حُسْنِ جُلُوسِهِ فَذَهَبْتُ أُكَلِّمُهُ فَزَبَرَنِيَ النَّاسُ فَسَأَلْتُ بَعْضَهُمْ مَنْ هَذَا فَقَالَ ابْنُ رَسُولِ اللَّهِ يَظْهَرُ لِلنَّاسِ فِي كُلِّ سَنَةٍ يَوْماً لِخَوَاصِّهِ فَيُحَدِّثُهُمْ وَ يُحَدِّثُونَهُ فَقُلْتُ يَا سَيِّدِي مُسْتَرْشِدٌ أَتَاكَ فَأَرْشِدْنِي هَدَاكَ اللَّهُ قَالَ فَنَاوَلَنِي حَصَاةً فَحَوَّلْتُ وَجْهِي فَقَالَ لِي بَعْضُ جُلَسَائِهِ مَا الَّذِي دَفَعَ إِلَيْكَ ابْنُ رَسُولِ اللَّهِ فَقُلْتُ حَصَاةٌ فَكَشَفْتُ عَنْ يَدِي فَإِذَا أَنَا بِسَبِيكَةٍ مِنْ ذَهَبٍ فَذَهَبْتُ فَإِذَا أَنَا بِهِ قَدْ لَحِقَنِي فَقَالَ ثَبَتَتْ عَلَيْكَ الْحُجَّةُ وَ ظَهَرَ لَكَ الْحَقُّ وَ ذَهَبَ عَنْكَ الْعَمَى أَ تَعْرِفُنِي فَقُلْتُ اللَّهُمَّ لَا قَالَ أَنَا الْمَهْدِيُّ أَنَا قَائِمُ الزَّمَانِ أَنَا الَّذِي أَمْلَؤُهَا عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً إِنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ وَ لَا يَبْقَى النَّاسُ فِي فَتْرَةٍ أَكْثَرَ مِنْ تِيهِ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَ قَدْ ظَهَرَ أَيَّامُ خُرُوجِي فَهَذِهِ أَمَانَةٌ فِي رَقَبَتِكَ فَحَدِّثْ بِهَا إِخْوَانَكَ مِنْ أَهْلِ الْحَقِّ(3)

مرحوم علّامه مجلسى قدس سره(4) با سندى كه آورده از أوُدى نقل كرده است كه گفت: در مسجد الحرام در حال طواف بودم. شش دور از طواف تمام شد و مشغول دور هفتم طواف بودم. وقتى به طرف راست كعبه رسيدم، جوانى خوش سيما را ديدم كه با هيبت است.

وقتى شروع به سخن گفتن كرد، احساس كردم تاكنون چنين سخنورى نديده بودم و مجلس بسيار گرمى داشت. خواستم نزديك شوم و با او هم

صحبت شوم كه ازدحام جمعيّت مانع شد.

از مردم پرسيدم: او كيست؟ گفتند: پسر پيامبر خداست و هر سال يك بار براى دوستانش ظاهر مى شود و با آن ها به صحبت مى نشيند.

من عرض كردم: اى آقا و سرورم! به دنبال ارشاد هستم، من را راهنمايى كن.

آن حضرت سنگ ريزه اى به من داد و من برگشتم. برخى از افراد پرسيدند: چه گرفتى؟ گفتم: سنگ ريزه اى است. امّا وقتى مشتم را باز كردم ديدم قطعه اى از طلا است. پس از چند لحظه او به من ملحق شد و خطاب به من فرمود:

اكنون حجّت بر تو تمام شد و حق برايت ظاهر گرديد و بينا شدى. حال آيا من را مى شناسى؟ عرض كردم: خدايم مى داند هنوز شما را نشناختم.

آن حضرت فرمود:

منم مهدى. منم قائم آل محمّدصلى الله عليه وآله در آخر الزّمان. من هستم همان كسى كه زمين را پر از عدل و داد مى كنم، پس از آن كه پر از ظلم و ستم شده باشد.

زيرا كه زمين خالى از حجّت نمى ماند و مردم بيشتر از مقدار زمانِ بلاتكليفى و سرگردانى بنى اسرائيل، بلاتكليف نمى مانند. اكنون روزهاى قيام من نزديك است. اين حرف هايى را كه گفتم از طرف من امانتى است كه بر گردنت نهادم. اين جريان را به همه برادران شيعه خود بگو.

الْعَمْرِيِّ قَالَ خَرَجَ تَوْقِيعٌ بِخَطٍّ أَعْرِفُهُ مَنْ سَمَّانِي فِي مَجْمَعٍ مِنَ النَّاسِ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ(5)

مرحوم صدوق قدس سره(6) با سندى كه آورده است گفت: محمد بن عثمان عَمْرى گفت:

نامه اى از طرف حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به من رسيد كه خطّش را شناختم و دانستم كه از طرف آن حضرت است.

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - طىّ آن نامه فرمودند:

لعنت خدا بر كسى باد كه من را در بين مردم به نام «م - ح - م - د» صدا كند.

و در روايت ديگرى آمده است:

عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرٍ الْعَلَوِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ وَ حَيْدَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ آدَمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَلْخِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ الدَّقَّاقِ وَ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مُحَمَّدٍ قَالَا سَمِعْنَا عَلِيَّ بْنَ عَاصِمٍ الْكُوفِيَّ يَقُولُ خَرَجَ فِي تَوْقِيعَاتِ صَاحِبِ الزَّمَانِ عليه السلام مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ سَمَّانِي فِي مَحْفِلٍ مِنَ النَّاسِ(7)

لعنت شده است، لعنت شده است كسى كه در ميان مردم من را به نام م - ح - م - د صدا كند.

- آن گاه كه به دنيا آمد، روى انگشتان پا و زانو نشست و انگشت سبّابه خود را به طرف آسمان بلند كرد، سپس عطسه كرد و پس از آن فرمود:

سپاس خداى را كه پرودگار جهانيان است و درود خدا بر محمّد و خاندانش باد. همان پيامبرى كه بنده فروتن و خاضع است و از كارى شانه خالى نمى كند و خودخواه نيست.

سپس فرمود:

ستمگران مى پندارند كه امامت در حال تمام شدن است و امام حسن عسكرى عليه السلام فرزند ندارد و اگر خدا اجازه مى داد كه سخن بگوييم، شك ها برطرف مى شد.

النَّارَ فَإِنَّهُمْ إِنْ وَقَفُوا عَلَى الِاسْمِ أَذَاعُوهُ وَ إِنْ وَقَفُوا عَلَى الْمَكَانِ دَلُّوا عَلَيْهِ(15)

در جواب پرسش گران از اسم و مكان ما بگو؛ اگر سكوت شود، سزايش بهشت است و اگر كلامى مطرح شود، جزايش جهنّم است. زيرا مردم اگر از اسم ما باخبر شوند، نسبت به آن بى احترامى مى كنند و اگر از جايگاه ما اطّلاع پيدا كنند، حفظ زبان نمى كنند و به همه كس مى گويند، در نتيجه، خبر آن به دشمن مى رسد.

را كوتاه كرده است.

راوى مى گويد: پس از مسلّم شدن مرگ هلالى نيز نامه اى از حضرت رسيده كه نوشته شده بود:

او به قصد نبرد با ما حركت كرده بود، امّا صبر كرديم و خداوندِ والا و بلند مرتبه، با دعا و درخواست ما عمرش را كوتاه كرد.

ب دعاى مستجابِ حضرت براى شيخ صدوق قدس سره

اجْتَمَعَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ بَابَوَيْهِ مَعَ أَبِي الْقَاسِمِ الْحُسَيْنِ بْنِ رَوْحٍ وَ سَأَلَهُ مَسَائِلَ ثُمَّ كَاتَبَهُ بَعْدَ ذَلِكَ عَلَى يَدِ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ الْأَسْوَدِ يَسْأَلُهُ أَنْ يُوصِلَ لَهُ رُقْعَةً إِلَى الصَّاحِبِ عليه السلام وَ يَسْأَلُهُ فِيهَا الْوَلَدَ فَكَتَبَ إِلَيْهِ قَدْ دَعَوْنَا اللَّهَ لَكَ بِذَلِكَ وَ سَتُرْزَقُ وَلَدَيْنِ ذَكَرَيْنِ خَيِّرَيْنِ فَوُلِدَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍ وَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مِنْ أُمِّ وَلَدٍ وَ كَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنُ بْنُ عُبَيْدِ اللَّهِ يَقُولُ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ يَقُولُ أَنَا وُلِدْتُ بِدَعْوَةِ صَاحِبِ الْأَمْرِعليه السلام وَ يَفْتَخِرُ بِذَلِكَ(21)

ابن بابويه نامه اى براى حسين بن روح فرستاد كه به محضر حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - برساند و جواب دريافت كند كه در آن نامه از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - خواسته بود دعا كند تا خدا به او فرزندى عنايت كند.

پس از چندى نامه اى رسيد كه:

ما همان درخواست تو را از خدا خواستيم و اجابت شد، به زودى صاحب دو فرزند پسر نيكوكار مى شوى.

بعد از دعاى حضرت، خداوند دو فرزند «ابو جعفر و ابوعبداللَّه» به او داد.

ابو عبداللَّه حسين بن عبيد مى گويد: من بارها شنيدم كه ابوجعفر افتخار مى كرد و مى گفت: من با دعاى حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - متولّد شدم.

جَعْفَرٍ قَالَ وُلِدَ لِي مَوْلُودٌ فَكَتَبْتُ أَسْتَأْذِنُ فِي تَطْهِيرِهِ يَوْمَ السَّابِعِ أَوِ الثَّامِنِ فَلَمْ يَكْتُبْ شَيْئاً فَمَاتَ الْمَوْلُودُ يَوْمَ الثَّامِنِ ثُمَّ كَتَبْتُ أُخْبِرُ بِمَوْتِهِ فَوَرَدَ سَيَخْلُفُ عَلَيْكَ غَيْرُهُ وَ غَيْرُهُ فَسَمِّهِ أَحْمَدَ وَ بَعْدَ أَحْمَدَ جَعْفَراً(22)

محمد بن صالح گويد: ابو جعفر به من گفت: كودكى داشتم كه به تازگى متولّد شده بود و به همين جهت، نامه اى به حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نوشتم و اجازه خواستم كه روز هفتم يا هشتم آن كودك را ختنه كنم. امّا حضرت جوابى برايم ارسال نكرد و اتّفاقاً در روز هشتم، آن كودك از دنيا رفت.

سپس طىّ نامه اى خبر فوت كودك را براى آن حضرت نوشتم، كه در جوابِ آن نامه اى از طرف حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - رسيد كه در آن نوشته شده بود:

خداوند به زودى به جاى آن بچّه، دو فرزند ديگر به تو مى دهد. نام يكى را احمد و آن بعدى را جعفر قرار بده.

اتّفاقاً همان گونه شد كه حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرموده بودند.

فرجه الشّريف - نوشتم و از وضعيّت خود گله كردم.

نامه اى به من رسيد كه حضرت در آن نامه نوشته بودند:

به زودى از اين مشكل رهايى مى يابى.

اتّفاقاً آن دختر چهار سال بيشتر زنده نماند و از دنيا رفت. پس از آن، نامه اى از طرف حضرت رسيد كه در آن آمده بود:

خداوند حوصله دارد، ولى شما عجله مى كنيد.

ج - خبر دادن حضرت مهدى عليه السلام از زمانِ وفات صَيْمَرى

جَمَاعَةٌ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ حَمْزَةَ الْعَلَوِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْكُلَيْنِيِّ قَالَ كَتَبَ مُحَمَّدُ بْنُ زِيَادٍ الْمَصِيرِيُّ يَسْأَلُ صَاحِبَ الزَّمَانِ كَفَناً يَتَيَمَّنُ بِمَا يَكُونُ مِنْ عِنْدِهِ فَوَرَدَ أَنَّكَ تَحْتَاجُ إِلَيْهِ سَنَةً إِحْدَى وَ ثَمَانِينَ فَمَاتَ رَحِمَهُ اللَّهُ فِي الْوَقْتِ الَّذِي حَدَّهُ وَ بَعَثَ إِلَيْهِ بِالْكَفَنِ قَبْلَ مَوْتِهِ بِشَهْرٍ(24)

على بن محمد كلينى مى گويد: ابوالحسين على بن محمد بن زياد صَيْمَرى طىّ نامه اى از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - درخواست كرد از بين پارچه هايى كه در نزد آن حضرت وجود دارد به قدر يك كفن به او بدهد، تا آن را به عنوان تبرّك كفن خود قرار دهد.

در جواب نامه، حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نوشته اى فرستادند كه:

تو براى سال هشتاد و يك(25) به آن نياز پيدا مى كنى.

راوى مى گويد: اتّفاقاً محمد بن زياد صَيْمرى آن كفن را برايش فرستاد.

د علم حضرت به زبان هاى مختلف

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَتِّيلٍ قَالَ كَانَتِ امْرَأَةٌ يُقَالُ لَهَا زَيْنَبُ مِنْ أَهْلِ آبَهْ وَ كَانَتِ امْرَأَةُ مُحَمَّدِ بْنِ عِبْدِيلٍ الآْبِيِّ مَعَهَا ثَلَاثُ مِائَةِ دِينَارٍ فَصَارَتْ إِلَى عَمِّي جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَتِّيلٍ وَ قَالَتْ أُحِبُّ أَنْ أُسَلِّمَ هَذَا الْمَالَ مِنْ يَدِي إِلَى يَدِ أَبِي الْقَاسِمِ بْنِ

رَوْحٍ قَالَ فَأَنْفَذَنِي مَعَهَا أُتَرْجِمُ عَنْهَا فَلَمَّا دَخَلْتُ عَلَى أَبِي الْقَاسِمِ رَحِمَهُ اللَّهُ أَقْبَلَ عَلَيْهَا بِلِسَانٍ فَصِيحٍ فَقَالَ لَهَا زَيْنَبُ چونا خويذا كوابذا چون استه وَ مَعْنَاهُ كَيْفَ أَنْتِ وَ كَيْفَ مَكَثْتِ وَ مَا خَبَرُ صِبْيَانِكِ قَالَ فامتنعت [فَاسْتَغْنَتْ] مِنَ التَّرْجُمَةِ وَ سَلَّمَتِ الْمَالَ وَ رَجَعَتْ(26)

محمد بن على بن متّيل(27) مى گويد: زنى به نام زينب، اهل آوه [نزديكِ ساوه همسر محمد بن عبديل آبّى، سيصد دينار به حضور عمويم جعفر بن محمد بن متيّل آورد و گفت: مى خواهم اين مال را با دست خودم به دست ابوالقاسم بن روح برسانم.

عمويم پذيرفت و من را به عنوان مترجم [از فارسى به عربى و از عربى به فارسى همراهَش فرستاد. وقتى خدمت ابوالقاسم حسين بن روح، نماينده خاصّ حضرت رسيد، شروع كرد با زبان فارسى محلّى [ساوه اى با آن زن صحبت كردن، و نامه اى را از طرف حضرت به زن داد كه در بخشى از آن نوشته شده بود:

زينب! چونا، خويذا، كوابذا، چون استه.

كه يك لهجه فارسى آوجى است و به فارسى روان مى شود: زينب! چطورى؟ خوشى؟ كجا بودى؟ بچّه هايت چطورند؟

با اين كار، آن زن از ترجمه من بى نياز شد و اموال را تسليم كرد و برگشت.

عَشَرَةَ دَنَانِيرَ وَ فِيهِ ثَلَاثُ حَبَّاتٍ يُسَاوِي عَشَرَةَ دَنَانِيرَ وَ لِي إِلَى صَاحِبِ الزَّمَانِ حَاجَةٌ أُرِيدُ أَنْ يُخْبِرَنِي بِهَا قَبْلَ أَنْ أَسْأَلَهُ عَنْهَا فَقُلْتُ وَ مَا الْحَاجَةُ قَالَتْ عَشَرَةُ دَنَانِيرَ اسْتَقْرَضَتْهَا أُمِّي فِي عُرْسِي لَا أَدْرِي مِمَّنِ اسْتَقْرَضَتْهَا وَ لَا أَدْرِي إِلَى مَنْ أَدْفَعُهَا فَإِنْ أَخْبَرَكَ بِهَا فَادْفَعْهَا إِلَى مَنْ يَأْمُرُكَ بِهَا قَالَ فَقُلْتُ فِي نَفْسِي وَ كَيْفَ أَقُولُ لِجَعْفَرِ بْنِ عَلِيٍّ فَقُلْتُ هَذِهِ الْمِحْنَةُ بَيْنِي وَ بَيْنَ جَعْفَرِ بْنِ عَلِيٍّ فَحَمَلْتُ الْمَالَ وَ خَرَجْتُ حَتَّى دَخَلْتُ بَغْدَادَ فَأَتَيْتُ حَاجِزَ بْنَ يَزِيدَ الْوَشَّاءَ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ وَ جَلَسْتُ قَالَ أَ لَكَ حَاجَةٌ قُلْتُ هَذَا مَالٌ دُفِعَ إِلَيَّ لَا أَدْفَعُهُ إِلَيْكَ حَتَّى تُخْبِرَنِي كَمْ هُوَ وَ مَنْ دَفَعَهُ إِلَيَّ فَإِنْ أَخْبَرْتَنِي دَفَعْتُهُ إِلَيْكَ قَالَ يَا أَحْمَدَ بْنَ أَبِي رَوْحٍ تَوَجَّهْ بِهِ إِلَى سُرَّمَنْ رَأَى فَقُلْتُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ لَهَذَا أَجَلُّ شَيْ ءٍ أَرَدْتُهُ فَخَرَجْتُ وَ وَافَيْتُ سُرَّمَنْ رَأَى فَقُلْتُ أَبْدَأُ بِجَعْفَرٍ ثُمَّ تَفَكَّرْتُ فَقُلْتُ أَبْدَأُ بِهِمْ فَإِنْ كَانَتِ الْمِحْنَةُ مِنْ عِنْدِهِمْ وَ إِلَّا مَضَيْتُ إِلَى جَعْفَرٍ فَدَنَوْتُ مِنْ دَارِ أَبِي مُحَمَّدٍ فَخَرَجَ إِلَيَّ خَادِمٌ فَقَالَ أَنْتَ أَحْمَدُ بْنُ أَبِي رَوْحٍ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ هَذِهِ الرُّقْعَةُ اقْرَأْهَا فَإِذَا فِيهَا مَكْتُوبٌ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ يَا ابْنَ أَبِي رَوْحٍ أَوْدَعَتْكَ عَاتِكَةُ بِنْتُ الدَّيْرَانِيِّ كِيساً فِيهِ أَلْفُ دِرْهَمٍ بِزَعْمِكَ وَ هُوَ خِلَافُ مَا تَظُنُّ وَ قَدْ أُدِّيَتْ فِيهِ الْأَمَانَةُ وَ لَمْ تَفْتَحِ الْكِيسَ وَ لَمْ تَدْرِ مَا فِيهِ وَ فِيهِ أَلْفُ دِرْهَمٍ وَ خَمْسُونَ دِينَاراً وَ مَعَكَ قُرْطٌ زَعَمَتِ الْمَرْأَةُ أَنَّهُ يُسَاوِي عَشَرَةَ دَنَانِيرَ صُدِّقَتْ مَعَ الْفَصَّيْنِ اللَّذَيْنِ فِيهِ وَ فِيهِ ثَلَاثُ حَبَّاتِ لُؤْلُؤٍ شِرَاؤُهَا عَشَرَةُ دَنَانِيرَ وَ تُسَاوِي أَكْثَرَ فَادْفَعْ ذَلِكَ إِلَى خَادِمَتِنَا إِلَى فُلَانَةَ فَإِنَّا قَدْ وَهَبْنَاهُ لَهَا وَ صِرْ

إِلَى بَغْدَادَ وَ ادْفَعِ الْمَالَ إِلَى الْحَاجِزِ وَ خُذْ مِنْهُ مَا يُعْطِيكَ لِنَفَقَتِكَ إِلَى مَنْزِلِكَ وَ أَمَّا عَشَرَةُ الدَّنَانِيرِ الَّتِي زَعَمَتْ أَنَّ أُمَّهَا اسْتَقْرَضَتْهَا فِي عُرْسِهَا وَ هِيَ لَا تَدْرِي مَنْ صَاحِبُهَا بَلْ هِيَ تَعْلَمُ لِمَنْ هِيَ لِكُلْثُومٍ بِنْتِ أَحْمَدَ وَ هِيَ نَاصِبِيَّةٌ فَتَحَرَّجَتْ أَنْ تُعْطِيَهَا وَ أَحَبَّتْ أَنْ تَقْسِمَهَا فِي أَخَوَاتِهَا فَاسْتَأْذَنَتْنَا فِي ذَلِكَ فَلْتُفَرِّقْهَا فِي ضُعَفَاءِ أَخَوَاتِهَا وَ لَا تَعُودَنَّ يَا ابْنَ أَبِي رَوْحٍ إِلَى الْقَوْلِ بِجَعْفَرٍ وَ الْمِحْنَةِ لَهُ وَ ارْجِعْ إِلَى مَنْزِلِكَ فَإِنَّ عَمَّكَ قَدْ مَاتَ وَ قَدْ رَزَقَكَ اللَّهُ أَهْلَهُ وَ مَالَهُ فَرَجَعْتُ إِلَى بَغْدَادَ وَ نَاوَلْتُ الْكِيسَ حَاجِزاً فَوَزَنَهُ فَإِذَا فِيهِ أَلْفُ دِرْهَمٍ وَ خَمْسُونَ دِينَاراً فَنَاوَلَنِي ثَلَاثِينَ دِينَاراً وَ قَالَ أُمِرْتُ بِدَفْعِهَا إِلَيْكَ لِنَفَقَتِكَ فَأَخَذْتُهَا وَ انْصَرَفْتُ إِلَى الْمَوْضِعِ الَّذِي نَزَلَتْ فِيهِ وَ قَدْ جَاءَنِي مَنْ يُخْبِرُنِي أَنَّ عَمِّي قَدْ مَاتَ وَ أَهْلِي يَأْمُرُونِّي بِالِانْصِرَافِ إِلَيْهِمْ فَرَجَعْتُ فَإِذَا هُوَ قَدْ مَاتَ وَ وَرِثْتُ مِنْهُ ثَلَاثَةَ آلَافِ دِينَارٍ وَ مِائَةَ أَلْفِ دِرْهَمٍ(28)

احمد بن ابى روح مى گويد: زنى از اهالى دينور به حضورم آمد و گفت: اى ابى روح! از بين همه اهالىِ منطقه، تو بيشتر از ديگران مورد اعتماد هستى. من مى خواهم امانتى را به تو بسپارم، به شرطى كه قول بدهى هر آنچه مى گويم در مورد اين امانت انجام دهى.

من پذيرفتم و آن زن گفت:

1- اين ها كه مى بينى، كيسه اى سر به مهر، پر از پول است. تو نبايد درِ كيسه را باز كنى، بلكه بايد همين گونه سر به مهر، به كسى كه اطّلاعات لازم را در اختيارت قرار داد، بدهى.

2 - اين گوشواره را هم كه ده دينار مى ارزد و سه قطعه مرواريد در آن قرار دارد

كه آن هم ده دينار مى ارزد، به امانت از من بگير.

3 - يك پرسش دارم و مى خواهم از حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - بپرسم، مايلم پيش از آن كه من كلمه اى بگويم، خودِ ايشان جريان را بفرمايند.

پرسيدم: جريان چيست؟

آن زن گفت: مادرم براىِ عروسىِ من، ده دينار قرض كرده است، نمى دانم از چه كسى گرفته است تا پس بدهم.

ابن روح مى گويد: پيش خودم گفتم اين جريان را كه مربوط به علم غيب مى شود، چگونه با جعفر [جعفر كذّاب(29)] در ميان بگذارم. بعد با خودم گفتم: باشد همين كار را مى كنم تا امتحانش كنم.

به همين دليل امانت ها را برداشتم و به بغداد نزدِ حاجز بن يزيد وشّاء رفتم و گفتم: امانتى آورده ام، امّا تا نگويى چه مقدار است و چه كسى فرستاده است، به تو تحويل نمى دهم.

حاجز بن يزيد وشّاء گفت: حال كه انتظارِ خبرِ غيبى دارى، به منطقه سرّ من رأى، منطقه خانه امن امام حسن عسكرى عليه السلام برو.

پيش خود گفتم: عجب چيزى پيش آمد، اين همان چيزى بود كه مى خواستم.

وقتى به آن منطقه رسيدم، اوّل خواستم به حضور جعفر بن على [جعفر كذّاب بروم، بعد گفتم نه! اوّل به خانه امام عسكرى عليه السلام مى روم، تا بدانم آن پسرى كه مى گويند جانشينِ امام عسكرى عليه السلام است، چگونه از عهده امتحان برمى آيد و از غيب خبر مى دهد.

وقتى نزديكِ منزلِ امام رسيدم، خادمى به سوى من آمد و پرسيد: آيا احمد بن ابى روح تو هستى؟ گفتم: آرى.

آن خادم نامه اى را از طرف حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به دستم داد و گفت: بردار و بخوان.

در نامه نوشته

شده بود:

به نام خداوند بخشنده مهربان

اى فرزند ابى روح، عاتكه دختر ديرانى، كيسه پولى كه تو خيال مى كردى هزار درهم در آن است را پيش تو به امانت گذاشته است، در حالى كه گمانِ تو خلاف واقع بوده است.

البتّه تو امانت را به سلامت به صاحبش برگرداندى و درِ كيسه را باز نكردى و نفهميدى كه در حقيقت درون كيسه چه اندازه پول وجود داشت. در حالى كه به جاى هزار درهم كه فكر مى كردى، هزار درهم و پانصد دينار خالص با عيارِ كامل بود.

و دو قطعه گوشواره همراه توست كه گمان كردى ده دينار مى ارزد، البتّه به حساب دو نگينى كه دارد، حق با توست، امّا در داخلِ آن ها، به اندازه سه حبّه مرواريد(30) وجود دارد كه آن زن دَه دينار خريده بود، در حالى كه بيشتر از اين مقدار مى ارزد.

آن را به فلانى تحويل بده كه ما آن را به او بخشيديم و خودت به بغداد برو و ديگر اموال را به حاجز تحويل بده و آن مقدار خرجى راه را كه او براى بازگشت به منزل به تو مى دهد، از او بپذير.

امّا آن دَه دينار كه گمان كرد مادرش در جريانِ مراسمِ عروسىِ او قرض كرده است و نمى داند از چه كسى قرض كرده است، بدان كه آن زن مى دانست صاحبِ آن پول، كلثوم، دختر احمد كه زن ناصبيّه اى است مى باشد و آن زن دوست ندارد اين پول را به آن ناصبيّه بدهد.

بلكه دوست دارد كه آن پول را، به نحوى بينِ شيعيانِ ما تقسيم كند. تو هم اين كار را بكن و پول را بينِ شيعيان ما تقسيم كن.

اى ابن

ابى روح! از اين پس، ديگر به گفتارِ جعفر [جعفر كذّاب توجّه نكن و با او دوستى نكن و محبّت او را از دِلت بيرون كن. از همين جا به خانه ات باز گرد، زيرا دشمن تو مُرد و خداوند تمام مال و اموال و امور متعلّق به او را به تو واگذار كرده است.

ابن ابى روح مى گويد: با خواندنِ نامه آن حضرت، به بغداد برگشتم و كيسه پول را به حاجز بن وشّاء دادم و او هم آن پول ها را وزن كرد و درست به اندازه هزار درهم خالص و پانصد دينار بود.

و خودش سى دينار پول به من داد و گفت: دستور دارم اين پول را به تو تحويل بدهم.

من هم آن سى دينار را گرفتم و به سوى وطن حركت كردم. در بين راه، گروهى را ديدم كه به من خبر دادند، عمويم مرده است و خانواده ام پيام دادند كه زودتر برگردم.

برگشتم و از ارثيه اى كه عمويم بر جاى گذاشته بود، سه هزار دينار نصيبم شد.

از هم شهرى هاى من كه مقيم بغداد بودند، حادثه اى را در مورد پدرم «على بن حسين بن موسى بن بابويه، صدوق اوّل» برايم نقل كرده اند و گفته اند:

در سالى كه گروه قرامطه(32) بر عليه حلّاج(33) قيام كردند. يعنى همان سال كه به ريزش ستارگان معروف شد. پدرم - كه خدا او را بيامرزد - نامه اى به ابوالقاسم حسين بن روح، نايب خاصّ امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نوشت و از حضرت اجازه خواست تا آن سال را به حج مشرّف شود. در جواب آمده بود:

امسال به حج مشرّف نشويد.

امّا پدرم مجدّداً نامه نوشت و اظهار داشت كه من نذر كرده بودم، حال آيا مجاز هستم نذرم را ترك كنم؟ در جواب براى پدرم نوشته بودند:

اگر چاره اى جز رفتن ندارى، پس با آخرين قافله اى كه از شهر حركت مى كند، همراه شو.

پدر من هم با آخرين كاروان اعزامى به حج همراه شد. اتّفاقاً در آن سال همه كاروان هايى كه پيش از پدرم حركت كرده بودند، گرفتار درگيرى قرامطه و حلّاج گرديده و كشته شدند، امّا اعضاى آن كاروانى كه پدرم با آن ها بود، سالم ماندند.

يَدِهِ إِلَى يَدِهِ بَعْدَ ظُهُورِهِ قَالَ فَقَالَ الْحَسَنُ لَمَّا وَافَيْتُ بَغْدَادَ اكْتَرَيْتُ دَاراً فَنَزَلْتُهَا فَجَاءَنِي بَعْضُ الْوُكَلَاءِ بِثِيَابٍ وَ دَنَانِيرَ وَ خَلَّفَهَا عِنْدِي فَقُلْتُ لَهُ مَا هَذَا قَالَ هُوَ مَا تَرَى ثُمَّ جَاءَنِي آخَرُ بِمِثْلِهَا وَ آخَرُ حَتَّى كَبَسُوا الدَّارَ ثُمَّ جَاءَنِي أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ بِجَمِيعِ مَا كَانَ مَعَهُ فَتَعَجَّبْتُ وَ بَقِيتُ مُتَفَكِّراً فَوَرَدَتْ عَلَيَّ رُقْعَةُ الرَّجُلِ إِذَا مَضَى مِنَ النَّهَارِ كَذَا وَ كَذَا فَاحْمِلْ مَا مَعَكَ فَرَحَلْتُ وَ حَمَلْتُ مَا مَعِي وَ فِي الطَّرِيقِ صُعْلُوكٌ وَ يَقْطَعُ الطَّرِيقَ فِي سِتِّينَ رَجُلًا فَاجْتَزْتُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَنِي اللَّهُ مِنْهُ فَوَافَيْتُ الْعَسْكَرَ وَ نَزَلْتُ فَوَرَدَتْ عَلَيَّ رُقْعَةٌ أَنِ احْمِلْ مَا مَعَكَ فَصَبَبْتُهُ فِي صِنَانِ الْحَمَّالِينَ فَلَمَّا بَلَغْتُ الدِّهْلِيزَ فَإِذَا فِيهِ أَسْوَدٌ قَائِمٌ فَقَالَ أَنْتَ الْحَسَنُ بْنُ النَّضْرِ فَقُلْتُ نَعَمْ قَالَ ادْخُلْ فَدَخَلْتُ الدَّارَ وَ دَخَلْتُ بَيْتاً وَ فَرَّغْتُ صِنَانَ الْحَمَّالِينَ وَ إِذَا فِي زَاوِيَةِ الْبَيْتِ خُبْزٌ كَثِيرٌ فَأَعْطَى كُلَّ وَاحِدٍ مِنَ الْحَمَّالِينَ رَغِيفَيْنِ وَ أُخْرِجُوا وَ إِذَا بَيْتٌ عَلَيْهِ سِتْرٌ فَنُودِيتُ مِنْهُ يَا حَسَنَ بْنَ النَّضْرِ احْمَدِ اللَّهَ عَلَى مَا مَنَّ بِهِ عَلَيْكَ وَ لَا تَشُكَّنَّ فَوَدَّ الشَّيْطَانُ أَنَّكَ شَكَكْتَ وَ أَخْرَجَ إِلَيَّ ثَوْبَيْنِ وَ قِيلَ لِي خُذْهُمَا فَتَحْتَاجُ إِلَيْهِمَا فَأَخَذْتُهُمَا وَ خَرَجْتُ قَالَ سَعْدٌ فَانْصَرَفَ الْحَسَنُ بْنُ النَّضْرِ وَ مَاتَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ وَ كُفِّنَ فِي الثَّوْبَيْنِ(34)

سعد بن عبداللَّه گويد: بعد از شهادت امام حسن عسكرى عليه السلام حسن بن نضر و ابو صِدام و گروهى ديگر در مورد جانشين امام عسكرى عليه السلام و اين كه پول هايى كه در دست نمايندگان امام يازدهم است، به چه كسى بايد تحويل داده شود، سخن گفتند و قرار شد بررسى كنند تا مطلب روشن شود كه جانشين آن حضرت

كيست؟ حسن بن نضر گفت: به بغداد رفتم، يكى از نمايندگان امام حسن عسكرى عليه السلام مقدارى پول و پارچه نزد من آورد و رفت.

به همين صورت نفرات بعدى آمدند، تا اين كه آن خانه از اموال پر شد. من از اين جريان متعجّب بودم، تا اين كه از طرف حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نامه اى به من رسيد كه:

وقتى فلان مقدار از روز گذشت، همه اموالى را كه در نزد خود دارى بردار و بياور.

من نيز طبق دستور عمل كردم و به سامرّا رفتم. در اين حال نامه اى به من رسيد كه نوشته شده بود:

اموال را به حضور ما بياور.

من آن اموال را بر دوش باربرها گذاشتم و به مكانى كه فرمودند، رفتم. وقتى به آن مكان رسيدم، غلامى سياه را ديدم كه خطاب به من پرسيد: حسن بن نضر تو هستى؟

گفتم: آرى. گفت: وارد شو.

من وارد خانه شدم و به اتاقى وارد شدم و زنبيل ها را در آنجا گذاشتم. پس از آن حجره اى را مشاهده كردم كه پرده اى بر آن آويزان بود، از پشت پرده كسى مرا صدا زد و فرمود:

اى حسن بن نضر! براى منّتى كه خدا بر تو نهاد اين كه امام زمانِ خودت را شناختى و حقّش را به او رساندى، خدا را شكر گذار باش و هرگز در وجودِ ما شك نكن، چرا كه شيطان دوست دارد تو در وجودِ ما شك كنى.

سپس از پشت آن پرده، دو قطعه پارچه به من داده شد و همان صدا فرمود:

اين ها را بگير كه محتاجش خواهى شد.

من هم آن پارچه ها را گرفتم و از منطقه خارج شدم.

سعد بن عبداللَّه

گويد: حسن بن نضر بعد از بازگشت از حج، در ماه رمضان از دنيا رفت و با همان دو قطعه پارچه كفن شد.

پانصد دينار حساب مى كنم كه براى ناحيه مقدّسه(37) باشد.

به خدا قسم در اين مورد به كسى حرفى نزده بودم و لب به سخن نگشوده بودم كه حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - طىّ نامه اى به محمّد بن جعفر نوشت:

آن مغازه ها را از محمّد بن هارون، بابت پانصد دينارى كه بدهكار است، تحويل بگير.

وَ سَدِّ الْخَلَلِ وَ إِقَامَةِ الْحُدُودِ وَ تَسْرِيبِ الْجُيُوشِ لِفَتْحِ بِلَادِ الشِّرْكِ فَكَمَا أَشْفَقَ عَلَى نُبُوَّتِهِ أَشْفَقَ عَلَى خِلَافَتِهِ إِذْ لَيْسَ مِنْ حُكْمِ الِاسْتِتَارِ وَ التَّوَارِي أَنْ يَرُومَ الْهَارِبُ مِنَ الشَّيْ ءِ مُسَاعَدَةً إِلَى مَكَانٍ يَسْتَخْفِي فِيهِ وَ لَمَّا رَأَيْنَا النَّبِيَ صلى الله عليه وآله مُتَوَجِّهاً إِلَى الِانْجِحَارِ وَ لَمْ تَكُنِ الْحَالُ تُوجِبُ اسْتِدْعَاءَ الْمُسَاعَدَةِ مِنْ أَحَدٍ اسْتَبَانَ لَنَا قَصْدُ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وآله بِأَبِي بَكْرٍ إِلَى الْغَارِ لِلْعِلَّةِ الَّتِي شَرَحْنَاهَا وَ إِنَّمَا أَبَاتَ عَلِيّاًعليه السلام عَلَى فِرَاشِهِ لِمَا لَمْ يَكُنْ لِيَكْتَرِثَ لَهُ وَ لَمْ يَحْفِلْ بِهِ وَ لِاسْتِثْقَالِهِ لَهُ وَ لِعِلْمِهِ بِأَنَّهُ إِنْ قُتِلَ لَمْ يَتَعَذَّرْ عَلَيْهِ نَصْبُ غَيْرِهِ مَكَانَهُ لِلْخُطُوبِ الَّتِي كَانَ يَصْلُحُ لَهَا قَالَ سَعْدٌ فَأَوْرَدْتُ عَلَيْهِ أَجْوِبَةً شَتَّى فَمَا زَالَ يَقْصِدُ كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهَا بِالنَّقْضِ وَ الرَّدِّ عَلَيَّ ثُمَّ قَالَ يَا سَعْدُ دُونَكَهَا أُخْرَى بِمِثْلِهَا تُخْطَفُ آنَافُ الرَّوَافِضِ أَ لَسْتُمْ تَزْعُمُونَ أَنَّ الصِّدِّيقَ الْمُبَرَّى مِنْ دَنَسِ الشُّكُوكِ وَ الْفَارُوقَ الْمُحَامِيَ عَنْ بَيْضَةِ الْإِسْلَامِ كَانَا يُسِرَّانِ النِّفَاقَ وَ اسْتَدْلَلْتُمْ بِلَيْلَةِ الْعَقَبَةِ أَخْبِرْنِي عَنِ الصِّدِّيقِ وَ الْفَارُوقِ أَسْلَمَا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً قَالَ سَعْدٌ فَاحْتَلْتُ لِدَفْعِ هَذِهِ الْمَسْأَلَةِ عَنِّي خَوْفاً مِنَ الْإِلْزَامِ وَ حَذَراً مِنْ أَنِّي إِنْ أَقْرَرْتُ لَهُمَا بِطَوَاعِيَتِهِمَا لِلْإِسْلَامِ احْتَجَّ بِأَنَّ بَدْءَ النِّفَاقِ وَ نَشْوَهُ فِي الْقَلْبِ لَا يَكُونُ إِلَّا عِنْدَ هُبُوبِ رَوَائِحِ الْقَهْرِ وَ الْغَلَبَةِ وَ إِظْهَارِ الْبَأْسِ الشَّدِيدِ فِي حَمْلِ الْمَرْءِ عَلَى مَنْ لَيْسَ يَنْقَادُ لَهُ قَلْبُهُ نَحْوَ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَمَّا رَأَوْا بَأْسَنا قالُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَحْدَهُ وَ كَفَرْنا بِما كُنَّا بِهِ مُشْرِكِينَ فَلَمْ يَكُ يَنْفَعُهُمْ إِيمانُهُمْ لَمَّا رَأَوْا بَأْسَنا وَ إِنْ قُلْتُ أَسْلَمَا كَرْهاً كَانَ يَقْصِدُنِي بِالطَّعْنِ إِذْ لَمْ يَكُنْ ثَمَّ سُيُوفٌ مُنْتَضَاةٌ كَانَتْ تُرِيهِمُ [تُرِيهِمَا] الْبَأْسَ

قَالَ سَعْدٌ فَصَدَرْتُ عَنْهُ مُزْوَرّاً قَدِ انْتَفَخَتْ أَحْشَائِي مِنَ الْغَضَبِ وَ تَقَطَّعَ كَبِدِي مِنَ الْكَرْبِ وَ كُنْتُ قَدِ اتَّخَذْتُ طُومَاراً وَ أَثْبَتُّ فِيهِ نَيِّفاً وَ أَرْبَعِينَ مَسْأَلَةً مِنْ صِعَابِ الْمَسَائِلِ لَمْ أَجِدْ لَهَا مُجِيباً عَلَى أَنْ أَسْأَلَ فِيهَا خَيْرَ أَهْلِ بَلَدِي أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ صَاحِبَ مَوْلَانَا أَبِي مُحَمَّدٍعليه السلام فَارْتَحَلْتُ خَلْفَهُ وَ قَدْ كَانَ خَرَجَ قَاصِداً نَحْوَ مَوْلَانَا بِسُرَّ مَنْ رَأَى فَلَحِقْتُهُ فِي بَعْضِ الْمَنَاهِلِ فَلَمَّا تَصَافَحْنَا قَالَ لِخَيْرٍ لَحَاقُكَ بِي قُلْتُ الشَّوْقُ ثُمَّ الْعَادَةُ فِي الْأَسْئِلَةِ قَالَ قَدْ تَكَافَأْنَا عَلَى هَذِهِ الْخُطَّةِ [أي الخصلة] الْوَاحِدَةِ فَقَدْ بَرِحَ بِيَ الْقَرَمُ إِلَى لِقَاءِ مَوْلَانَا أَبِي مُحَمَّدٍعليه السلام وَ أُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَهُ عَنْ مَعَاضِلَ فِي التَّأْوِيلِ وَ مَشَاكِلَ فِي التَّنْزِيلِ فَدُونَكَهَا الصُّحْبَةَ الْمُبَارَكَةَ فَإِنَّهَا تَقِفُ بِكَ عَلَى ضَفَّةِ بَحْرٍ لَا تَنْقَضِي عَجَائِبُهُ وَ لَا تَفْنَى غَرَائِبُهُ وَ هُوَ إِمَامُنَا فَوَرَدْنَا سُرَّ مَنْ رَأَى فَانْتَهَيْنَا مِنْهَا إِلَى بَابِ سَيِّدِنَاعليه السلام فَاسْتَأْذَنَّا فَخَرَجَ إِلَيْنَا الْإِذْنُ بِالدُّخُولِ عَلَيْهِ وَ كَانَ عَلَى عَاتِقِ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ جِرَابٌ قَدْ غَطَّاهُ بِكِسَاءٍ طَبَرِيٍّ فِيهِ سِتُّونَ وَ مِائَةُ صُرَّةٍ مِنَ الدَّنَانِيرِ وَ الدَّرَاهِمِ عَلَى كُلِّ صُرَّةٍ مِنْهَا خَتْمُ صَاحِبِهَا قَالَ سَعْدٌ فَمَا شَبَّهْتُ مَوْلَانَا أَبَا مُحَمَّدٍحِينَ غَشِيَنَا نُورُ وَجْهِهِ إِلَّا بِبَدْرٍ قَدِ اسْتَوْفَى مِنْ لَيَالِيهِ أَرْبَعاً بَعْدَ عَشْرٍ وَ عَلَى فَخِذِهِ الْأَيْمَنِ غُلَامٌ يُنَاسِبُ الْمُشْتَرِيَ فِي الْخِلْقَةِ وَ الْمَنْظَرِ وَ عَلَى رَأْسِهِ فَرْقٌ بَيْنَ وَفْرَتَيْنِ كَأَنَّهُ أَلِفٌ بَيْنَ وَاوَيْنِ وَ بَيْنَ يَدَيْ مَوْلَانَا رُمَّانَةٌ ذَهَبِيَّةٌ تَلْمَعُ بَدَائِعُ نُقُوشِهَا وَسَطَ غَرَائِبِ الْفُصُوصِ الْمُرَكَّبَةِ عَلَيْهَا قَدْ كَانَ أَهْدَاهَا إِلَيْهِ بَعْضُ رُؤَسَاءِ أَهْلِ الْبَصْرَةِ وَ بِيَدِهِ قَلَمٌ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَسْطُرَ بِهِ عَلَى الْبَيَاضِ قَبَضَ الْغُلَامُ عَلَى أَصَابِعِهِ فَكَانَ مَوْلَانَاعليه السلام يُدَحْرِجُ الرُّمَّانَةَ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ يَشْغَلُهُ

بِرَدِّهَا لِئَلَّا يَصُدَّهُ عَنْ كِتْبَةِ مَا أَرَادَ فَسَلَّمْنَا عَلَيْهِ فَأَلْطَفَ فِي الْجَوَابِ وَ أَوْمَأَ إِلَيْنَا بِالْجُلُوسِ فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ كِتْبَةِ الْبَيَاضِ الَّذِي كَانَ بِيَدِهِ أَخْرَجَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ جِرَابَهُ مِنْ طَيِّ كِسَائِهِ فَوَضَعَهُ بَيْنَ يَدَيْهِ فَنَظَرَ الْهَادِي عليه السلام إِلَى الْغُلَامِ وَ قَالَ لَهُ يَا بُنَيَّ فُضَّ الْخَاتَمَ عَنْ هَدَايَا شِيعَتِكَ وَ مَوَالِيكَ فَقَالَ يَا مَوْلَايَ أَ يَجُوزُ أَنْ أَمُدَّ يَداً طَاهِرَةً إِلَى هَدَايَا نَجِسَةٍ وَ أَمْوَالٍ رَجِسَةٍ قَدْ شِيبَ أَحَلُّهَا بِأَحْرَمِهَا فَقَالَ مَوْلَايَ عليه السلام يَا ابْنَ إِسْحَاقَ اسْتَخْرِجْ مَا فِي الْجِرَابِ لِيُمَيَّزَ مَا بَيْنَ الْأَحَلِّ وَ الْأَحْرَمِ مِنْهَا فَأَوَّلُ صُرَّةٍ بَدَأَ أَحْمَدُ بِإِخْرَاجِهَا فَقَالَ الْغُلَامُ هَذِهِ لِفُلَانِ بْنِ فُلَانٍ مِنْ مَحَلَّةِ كَذَا بِقُمَّ تَشْتَمِلُ عَلَى اثْنَيْنِ وَ سِتِّينَ دِينَاراً فِيهَا مِنْ ثَمَنِ حُجَيْرَةٍ بَاعَهَا صَاحِبُهَا وَ كَانَتْ إِرْثاً لَهُ مِنْ أَخِيهِ خَمْسَةٌ وَ أَرْبَعُونَ دِينَاراً وَ مِنْ أَثْمَانِ تِسْعَةِ أَثْوَابٍ أَرْبَعَةَ عَشَرَ دِينَاراً وَ فِيهَا مِنْ أُجْرَةِ حَوَانِيتَ ثَلَاثَةُ دَنَانِيرَ فَقَالَ مَوْلَانَاعليه السلام صَدَقْتَ يَا بُنَيَّ دُلَّ الرَّجُلَ عَلَى الْحَرَامِ مِنْهَا فَقَالَ عليه السلام فَتِّشْ عَنْ دِينَارٍ رَازِيِّ السِّكَّةِ تَارِيخُهُ سَنَةُ كَذَا قَدِ انْطَمَسَ مِنْ نِصْفِ إِحْدَى صَفْحَتَيْهِ نَقْشُهُ وَ قُرَاضَةٍ آمُلِيَّةٍ وَزْنُهَا رُبُعُ دِينَارٍ وَ الْعِلَّةُ فِي تَحْرِيمِهَا أَنَّ صَاحِبَ هَذِهِ الْجُمْلَةِ وَزَنَ فِي شَهْرِ كَذَا مِنْ سَنَةِ كَذَا عَلَى حَائِكٍ مِنْ جِيرَانِهِ مِنَ الْغَزْلِ مَنّاً وَ رُبُعَ مَنٍّ فَأَتَتْ عَلَى ذَلِكَ مُدَّةٌ قَيَّضَ فِي انْتِهَائِهَا لِذَلِكَ الْغَزْلِ سَارِقاً فَأَخْبَرَ بِهِ الْحَائِكُ صَاحِبَهُ فَكَذَّبَهُ وَ اسْتَرَدَّ مِنْهُ بَدَلَ ذَلِكَ مَنّاً وَ نِصْفَ مَنٍّ غَزْلًا أَدَقَّ مِمَّا كَانَ دَفَعَهُ إِلَيْهِ وَ اتَّخَذَ مِنْ ذَلِكَ ثَوْباً كَانَ هَذَا الدِّينَارُ مَعَ الْقُرَاضَةِ ثَمَنَهُ فَلَمَّا فَتَحَ رَأْسَ الصُّرَّةِ صَادَفَ رُقْعَةً فِي وَسَطِ الدَّنَانِيرِ بِاسْمِ مَنْ أَخْبَرَ عَنْهُ وَ بِمِقْدَارِهَا

عَلَى حَسَبِ مَا قَالَ وَ اسْتَخْرَجَ الدِّينَارَ وَ الْقُرَاضَةَ بِتِلْكَ الْعَلَامَةِ ثُمَّ أَخْرَجَ صُرَّةً أُخْرَى فَقَالَ الْغُلَامُ عليه السلام هَذِهِ لِفُلَانِ بْنِ فُلَانٍ مِنْ مَحَلَّةِ كَذَا بِقُمَّ تَشْتَمِلُ عَلَى خَمْسِينَ دِينَاراً لَا يَحِلُّ لَنَا مَسُّهَا قَالَ وَ كَيْفَ ذَاكَ قَالَ لِأَنَّهَا مِنْ ثَمَنِ حِنْطَةٍ حَافَ صَاحِبُهَا عَلَى أَكَّارِهِ فِي الْمُقَاسَمَةِ وَ ذَلِكَ أَنَّهُ قَبَضَ حِصَّتَهُ مِنْهَا بِكَيْلٍ وَافٍ وَ كَالَ مَا خَصَّ الْأَكَّارَ بِكَيْلٍ بَخْسٍ فَقَالَ مَوْلَانَاصَدَقْتَ يَا بُنَيَّ ثُمَّ قَالَ يَا ابْنَ إِسْحَاقَ احْمِلْهَا بِأَجْمَعِهَا لِتَرُدَّهَا أَوْ تُوصِيَ بِرَدِّهَا عَلَى أَرْبَابِهَا فَلَا حَاجَةَ لَنَا فِي شَيْ ءٍ مِنْهَا وَ ائْتِنَا بِثَوْبِ الْعَجُوزِ قَالَ أَحْمَدُ وَ كَانَ ذَلِكَ الثَّوْبُ فِي حَقِيبَةٍ لِي فَنَسِيتُهُ فَلَمَّا انْصَرَفَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ لِيَأْتِيَهُ بِالثَّوْب(38)

با اسنادى كه مرحوم صدوق قدس سره آورده است از سعد بن عبداللَّه نقل شد كه گفت: من براى اين كه بيشتر به مسايل مهمّ و دقيق علوم آشنا شوم، به دنبال كتاب هاى بسيار مى گشتم و بخش مشكل آن ها را مورد مطالعه قرار مى دادم و اين كار را به اين خاطر انجام مى دادم، كه بتوانم در برابر اهل سنّت به راحتى از شيعه دفاع كنم و نام من هم در بين اهل سنّت سرِ زبان ها افتاده بود. تا اين كه روزى گرفتار مناظره با گروهى زبردست از ناصبى ها شدم، كه با زيركى و جَدَل صحنه را بر من تنگ كردند و من هم نسبن به آن ايرادهاى از پيش تنظيم شده، پاسخ روشنى نداشتم، امّا به نحوى از پس آن ها برآمدم.

ولى نگران بودم و از طرفى حدود چهل مسأله مشكل را جمع آورى كرده بودم كه جوابِ آن ها را نمى دانستم. به همين دليل تصميم گرفتم به حضور احمد بن

اسحاق بروم و مشكلم را حل كنم.

وقتى به دنبالش رفتم، گفتند: جهت ديدار با امام حسن عسكرى عليه السلام به عراق عزيمت كرده است. من هم از فرصت استفاده كردم و در بين راه خودم را به او رساندم، تا در شرفيابى خدمت آن حضرت، مشكلاتَم را حل كنم و احياناً به حضور امام حسن عسكرى عليه السلام هم برسم.

اتّفاقاً احمد بن اسحاق من را اميدوار كرد كه امام من را مى پذيرد و نيز وجوهاتى را به همراه داشت كه مى خواست به امام حسن عسكرى عليه السلام تحويل دهد. پس از ورود به سامرّا، به همراه احمد بن اسحاق به حضور امام حسن عسكرى عليه السلام رسيديم، سلام كرديم.

آن حضرت با خوش رويى جواب داد و با اشاره اجازه نشستن داد. نشستيم و احمد بن اسحاق از زير عبايش كيسه اى بيرون آورد و در حضور امام عسكرى عليه السلام قرار داد. آن حضرت خطاب به كودك خود كه در كنارش بود، فرمود:

پسر جان! مُهر هديه هاى شيعيان و دوستانت را باز كن!

حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در جوابِ پدر گفت:

اى مولاىِ من! آيا سزاست كه من دست هاى پاكم را به سوى هديه هايى كه نجس هستند و اموالى كه پليدى دارند، دراز كنم؟ در حالى كه حلال آن اموال، با حرامش مخلوط شده است؟

امام حسن عسكرى عليه السلام فرمود: اى ابن اسحاق! اموالِ داخلِ كيسه را بيرون بياور تا فرزندم حلال و حرام آن ها را از هم جدا كند.

در اين جا بود كه وقتى احمد بن اسحاق اوّلين بسته را از داخل كيسه بيرون آورد، حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

اين بسته از فلانى

پسرِ فلانى، از فلان محلّه قم است و در آن شصت و دو دينار موجود است كه چهل و پنج دينار از آن را با فروش مغازه اى كه از پدرش به ارث رسيده بود، به دست آورد و چهار دينار آن پول، از فروش نُه قطعه پارچه پيراهنى است و سه دينار آن اجاره مغازه هاى اوست كه جمعاً شصت و دو دينار مى شود.

امام حسن عسكرى عليه السلام فرمود: پسر جان! راست گفتى، آن مرد [احمد بن اسحاق بر مال حرام از آن اموال راهنمايى شد.

سپس حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - خطاب به احمد بن اسحاق فرمودند:

آن دينارى كه سكّه رازى بر آن زده شد و تاريخش مال فلان سال است، و نصفِ نقش يك روى آن سكّه پاك شده است، را پيدا كن و بيرون بياور و آن قطعات ريز طلاى تمام عيار و پول اندكى كه جمعاً وزن آن يك چهارم دينار است، را بيرون بياور.

و علّت حرام بودن اين سكّه هاى رازى و قراضه ها اين است كه صاحب آن ها در فلان سال و فلان ماه، مقدار يك مَن و يك چهارم مَن از پشم رشته شده را وزن كرد و به همسايه اش كه بافنده بود، تحويل داد تا چيزى را ببافد.

ولى پس از مدّتى آن بافنده مدّعى شد كه آن رشته ها را دزد برده است، ولى صاحب اين مال، حرف هاىِ آن بافنده را قبول نكرد. و به جاى رشته نخ هايى كه تحويل بافنده داده بود، مقدار يك مَن و نيم نخ رشته شده مرغوب تر از بافنده غرامت گرفت و ده سير اضافه هم دريافت كرد.

و با اين نخ هايى كه

به عنوان غرامت دريافت كرده بود، پارچه اى پيراهنى تهيّه نمود و آن را فروخت. اكنون اين دينار رازى و آن قراضه ها [قطعات كوچك طلا] بهاى آن پيراهن است كه فروخته بود.

وقتى احمد بن اسحاق آن بسته را باز كرد، در وسطِ دينارها يك نوشته اى بود، به نام همان شخصى كه حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - اسمش را معرّفى كرده بود و دينار و نيز قراضه ها به همان مقدار و با همان نشانه هايى بود كه حضرت بيان فرموده بودند.

سپس احمد بن اسحاق بسته ديگرى بيرون آورد و حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

اين مال فلانى پسر فلانى از فلان محلّه قم است كه پنجاه دينار در آن موجود است، امّا بر ما حلال نيست كه به آن دست بزنيم.

احمد بن اسحاق پرسيد: چرا آن را نمى پذيريد؟ حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

چون اين پنجاه دينار، پول يك گندمى است كه اين شخص در موقع تقسيم، به او ستم كرده است. به اين گونه كه در موقع وزن كردن براى خودش، پيمانه را پر مى كرد ولى در موقع وزن كردن سهم زارع، پيمانه را سَرخالى محاسبه مى كرد.

در اين جا امام حسن عسكرى عليه السلام خطاب به فرزندش فرمود: پسر جان! راست گفتى.

سپس حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

اى احمد بن اسحاق! همه اين ها را بردار و ببر كه يا به صاحبانش برسانى و يا وصيّت كنى كه به صاحبانَش برسانند(39)، ما به هيچ يك از اين اموالِ حرام نياز نداريم. برو پارچه پيراهنى كه آن پيرزن به تو

داده بود، را بياور.

احمد بن اسحاق گفت: امام عصر - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - راست فرمود. چون من آن پيراهن را در كيف شخصى خود قرار داده بودم و در موقع شرفيابى، فراموش كردم آن را به حضور امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - بياورم.

و پس از آن رفت و پيراهن را آورد.

مى روم. در اين ساعات من در بين خواب و بيدارى بودم كه پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله و همه امامان عليهم السلام را ديدم و بر يك يكِ آن ها سلام كردم و با آن ها روبوسى كردم.

با دو خصوصيّت، يكى اين كه وقتى با امام صادق عليه السلام روبوسى كردم، ايشان به من سخنانى فرمودند كه يادم نماند. جز اين كه به ياد دارم كه امام صادق عليه السلام برايم دعا كرد.

خصوصيّت دوم اين است كه امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - هم برايم دعا كرد. چون وقتى به آن حضرت رسيدم و با او دست دادم و روبوسى كردم، گريه كردم و گفتم: اى مولاى من! مى ترسم در اين بيمارى بميرم و به نهايت مطلوبم از علم و عمل نرسم.

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به من فرمود:

نترس! چون تو در اين بيمارى از دنيا نمى روى، بلكه خداوند تو را شفا مى دهد و عمرى طولانى خواهى داشت.

پس از آن حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - كاسه اى را به دستم داد و من از آب آن نوشيدم و در همان حال بيماريم برطرف شد و شفا گرفتم. فوراً از بسترم برخاستم و در حضور بستگانم نشستم. همگى تعجّب كردند، امّا من چيزى نمى گفتم، و پس از چند روز، جريانِ ملاقاتم با معصومين عليهم السلام و شفايم را بيان كردم.

رَأَيْتُهُ حَكَى لِي وَلَدُهُ شَمْسُ الدِّينِ قَالَ حَكَى لِي وَالِدِي أَنَّهُ خَرَجَ فِيهِ وَ هُوَ شَابٌّ عَلَى فَخِذِهِ الْأَيْسَرِ تُوثَةٌ مِقْدَارَ قَبْضَةِ الْإِنْسَانِ وَ كَانَتْ فِي كُلِّ رَبِيعٍ تَتَشَقَّقُ وَ يَخْرُجُ مِنْهَا دَمٌ وَ قَيْحٌ وَ يَقْطَعُهُ أَلَمُهَا عَنْ كَثِيرٍ مِنْ أَشْغَالِهِ وَ كَانَ مُقِيماً بِهِرَقْلَ فَحَضَرَ إِلَى الْحِلَّةِ يَوْماً وَ دَخَلَ إِلَى مَجْلِسِ السَّعِيدِ رَضِيِّ الدِّينِ عَلِيِّ بْنِ طَاوُسٍ رَحِمَهُ اللَّهُ وَ شَكَا إِلَيْهِ مَا يَجِدُهُ وَ قَالَ أُرِيدُ أَنْ أُدَاوِيَهَا فَأَحْضَرَ لَهُ أَطِبَّاءَ الْحِلَّةِ وَ أَرَاهُمُ الْمَوْضِعَ فَقَالُوا هَذِهِ التُّوثَةُ فَوْقَ الْعِرْقِ الْأَكْحَلِ وَ عِلَاجُهَا خَطَرٌ وَ مَتَى قُطِعَتْ خِيفَ أَنْ يَنْقَطِعَ الْعِرْقُ فَيَمُوتَ فَقَالَ لَهُ السَّعِيدُ رَضِيُّ الدِّينِ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ أَنَا مُتَوَجِّهٌ إِلَى بَغْدَادَ وَ رُبَّمَا كَانَ أَطِبَّاؤُهَا أَعْرَفَ وَ أَحْذَقَ مِنْ هَؤُلَاءِ فَأَصْحَبَنِي فَأَصْعَدُ مَعَهُ وَ أَحْضُرُ الْأَطِبَّاءَ فَقَالُوا كَمَا قَالَ أُولَئِكَ فَضَاقَ صَدْرُهُ فَقَالَ لَهُ السَّعِيدُ إِنَّ الشَّرْعَ قَدْ فَسَحَ لَكَ فِي الصَّلَاةِ فِي هَذِهِ الثِّيَابِ وَ عَلَيْكَ الِاجْتِهَادُ فِي الِاحْتِرَاسِ وَ لَا تُغَرِّرْ بِنَفْسِكَ فَاللَّهُ تَعَالَى قَدْ نَهَى عَنْ ذَلِكَ وَ رَسُولُهُ فَقَالَ لَهُ وَالِدِي إِذَا كَانَ الْأَمْرُ هَكَذَا وَ قَدْ حَصَلْتُ فِي بَغْدَادَ فَأَتَوَجَّهُ إِلَى زِيَارَةِ الْمَشْهَدِ الشَّرِيفِ بِسُرَّ مَنْ رَأَى عَلَى مُشَرِّفِهِ السَّلَامُ ثُمَّ أَنْحَدِرُ إِلَى أَهْلِي فَحَسَّنَ لَهُ ذَلِكَ فَتَرَكَ ثِيَابَهُ وَ نَفَقَتَهُ عِنْدَ السَّعِيدِ رَضِيِّ الدِّينِ وَ تَوَجَّهَ قَالَ فَلَمَّا دَخَلْتُ الْمَشْهَدَ وَ زُرْتُ الْأَئِمَّةَعليه السلام نَزَلْتُ السِّرْدَابَ وَ اسْتَغَثْتُ بِاللَّهِ تَعَالَى وَ بِالْإِمَامِ عليه السلام وَ قَضَيْتُ بَعْضَ اللَّيْلِ فِي السِّرْدَابِ وَ بَقِيتُ فِي الْمَشْهَدِ إِلَى الْخَمِيسِ ثُمَّ مَضَيْتُ إِلَى دِجْلَةَ وَ اغْتَسَلْتُ وَ لَبِسْتُ ثَوْباً نَظِيفاً وَ مَلَأْتُ إِبْرِيقاً كَانَ مَعِي وَ صَعِدْتُ أُرِيدُ الْمَشْهَدَ فَرَأَيْتُ أَرْبَعَةَ فُرْسَانٍ خَارِجِينَ مِنْ بَابِ السُّورِ وَ

كَانَ حَوْلَ الْمَشْهَدِ قَوْمٌ مِنَ الشُّرَفَاءِ يَرْعَوْنَ أَغْنَامَهُمْ فَحَسِبْتُهُمْ مِنْهُمْ فَالْتَقَيْنَا فَرَأَيْتُ شَابَّيْنِ أَحَدُهُمَا عَبْدٌ مَخْطُوطٌ وَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ مُتَقَلِّدٌ بِسَيْفٍ وَ شَيْخاً مُنَقِّباً بِيَدِهِ رُمْحٌ وَ الآْخَرُ مُتَقَلِّدٌ بِسَيْفٍ وَ عَلَيْهِ فرجية مُلَوَّنَةٌ فَوْقَ السَّيْفِ وَ هُوَ مُتَحَنِّكٌ بِعَذَبَتِهِ فَوَقَفَ الشَّيْخُ صَاحِبُ الرُّمْحِ يَمِينَ الطَّرِيقِ وَ وَضَعَ كَعْبَ رُمْحِهِ فِي الْأَرْضِ وَ وَقَفَ الشَّابَّانِ عَنْ يَسَارِ الطَّرِيقِ وَ بَقِيَ صَاحِبُ الفرجية عَلَى الطَّرِيقِ مُقَابِلَ وَالِدِي ثُمَّ سَلَّمُوا عَلَيْهِ فَرَدَّ عَلَيْهِمُ السَّلَامَ فَقَالَ لَهُ صَاحِبُ الفرجية أَنْتَ غَداً تَرُوحُ إِلَى أَهْلِكَ فَقَالَ لَهُ نَعَمْ فَقَالَ لَهُ تَقَدَّمْ حَتَّى أَبْصُرَ مَا يُوجِعُكَ قَالَ فَكَرِهْتُ مُلَامَسَتَهُمْ وَ قُلْتُ أَهْلُ الْبَادِيَةِ مَا يَكَادُونَ يَحْتَرِزُونَ مِنَ النَّجَاسَةِ وَ أَنَا قَدْ خَرَجْتُ مِنَ الْمَاءِ وَ قَمِيصِي مَبْلُولٌ ثُمَّ إِنِّي مَعَ ذَلِكَ تَقَدَّمْتُ إِلَيْهِ فَلَزِمَنِي بِيَدِي وَ مَدَّنِي إِلَيْهِ وَ جَعَلَ يَلْمِسُ جَانِبِي مِنْ كَتِفِي إِلَى أَنْ أَصَابَتْ يَدُهُ التُّوثَةَ فَعَصَرَهَا بِيَدِهِ فَأَوْجَعَنِي ثُمَّ اسْتَوَى فِي سَرْجِ فَرَسِهِ كَمَا كَانَ فَقَالَ لِيَ الشَّيْخُ أَفْلَحْتَ يَا إِسْمَاعِيلُ فَتَعَجَّبْتُ مِنْ مَعْرِفَتِهِ بِاسْمِي فَقُلْتُ أَفْلَحْنَا وَ أَفْلَحْتُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ قَالَ فَقَالَ هَذَا هُوَ الْإِمَامُ قَالَ فَتَقَدَّمْتُ إِلَيْهِ فَاحْتَضَنْتُهُ وَ قَبَّلْتُ فَخِذَهُ ثُمَّ إِنَّهُ سَاقَ وَ أَنَا أَمْشِي مَعَهُ مُحْتَضِنَهُ فَقَالَ ارْجِعْ فَقُلْتُ لَا أُفَارِقُكَ أَبَداً فَقَالَ الْمَصْلَحَةُ رُجُوعُكَ فَأَعَدْتُ عَلَيْهِ مِثْلَ الْقَوْلِ الْأَوَّلِ فَقَالَ الشَّيْخُ يَا إِسْمَاعِيلُ مَا تَسْتَحْيِي يَقُولُ لَكَ الْإِمَامُ مَرَّتَيْنِ ارْجِعْ وَ تُخَالِفُهُ فَجَهَّنِي بِهَذَا الْقَوْلِ فَوَقَفْتُ فَتَقَدَّمَ خُطُوَاتٍ وَ الْتَفَتَ إِلَيَّ وَ قَالَ إِذَا وَصَلْتَ بِبَغْدَادَ فَلَا بُدَّ أَنْ يَطْلُبَكَ أَبُو جَعْفَرٍ يَعْنِي الْخَلِيفَةَ الْمُسْتَنْصِرَ فَإِذَا حَضَرْتَ عِنْدَهُ وَ أَعْطَاكَ شَيْئاً فَلَا تَأْخُذْهُ وَ قُلْ لِوَلَدِنَا الرَّضِيِّ لِيَكْتُبَ لَكَ إِلَى عَلِيِّ بْنِ عِوَضٍ فَإِنَّنِي أُوصِيهِ يُعْطِيكَ الَّذِي تُرِيد(41)

اِربَلى

از شمس الدين پسر اسماعيل بن حسن هِرَقْلِى(42) نقل كرده است: در زمان جوانى روى ران چپم دُمَلى درآمد كه هر سال در فصل بهار چرك مى كرد و باعث ناراحتى فراوان من شده بود و با وساطت سيّد بن طاووس، به پزشكان حلّه و بغداد مراجعه كردم.

همه گفتند: اگر جراحى شود، بيمار مى ميرد. نااميد از پزشكان به سامرّا رفتم و به حرم عسكريّين پناهنده شدم. پس از زيارت آن دو امام عليهما السلام، به سوى سرداب مبارك رفتم و دست به دامن امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - شدم، تا در آن جا امام زمانم را ببينم و شفايم را بگيرم.

چند روزى ماندم و در آخرين غُسلى كه در رود دجله كردم. داشتم براى آخرين زيارت به شهر باز مى گشتم، كنار دروازه شهر، چند سوار ديدم كه از شهر خارج مى شدند. يكى از آنان علاوه بر لباس، با پارچه مخصوصى شبيه چفيه، صورت خويش را پوشانده بود. همراهانش بر من سلام كردند و من جواب سلام را دادم.

آن سوار «امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - » به من فرمود:

آيا تو فردا مى خواهى به شهر خويش برگردى؟ من گفتم: آرى! حضرت فرمود: جلو بيا تا ببينم. اين همان زخمى است كه اين قدر باعث ناراحتى تو شده است؟

هِرَقْلى مى گويد: پيش خود گفتم عرب ها معمولاً رعايت طهارت و نجاست را نمى كنند و من هم كه تازه غسل كرده ام و پيراهنم هنوز خشك نشده است، به همين دليل مايل نبودم او دست به بدنم بزند. امّا به هر حال اطاعت كردم و جلو رفتم.

آن حضرت دستم را گرفت و به طرف خود

كشيد و همان طور كه روى زين اسب نشسته بود، خم شد، به گونه اى كه با دست مباركش از شانه تا منطقه زخم پايم را دست كشيد و دست مباركش كه به زخم رسيد، فشارى داد كه درد شديدى احساس كردم. پيرمردى كه همراهش بود، خطاب به من گفت: نجات يافتى اى شمس الدين پسر اسماعيل! ابن حسن هرقلى. من ضمن اين كه تعجّب كردم كه چگونه من را به اسم مى شناسد، در پاسخ گفتم: هم شما و هم ما ان شاء اللَّه نجات يافته و رستگاريم.

آن پيرمرد خطاب به من گفت: اين همان امام زمان توست كه به دنبالش مى گشتى. من جلو رفتم و در همان حال كه سوار بر اسب بود، او را بغل كردم و ران پايش را بوسيدم و او حركت كرد و من هم به دنبالش به راه افتادم.

آن حضرت خطاب به من فرمود:

برگرد!

من گفتم: نه! هرگز از تو جدا نمى شوم.

دوباره آن حضرت فرمود:

مصلحت در اين است كه برگردى.

ولى من باز هم اصرار كردم و عرض كردم كه به همراهت مى آيم.

در اين جا آن پيرمرد خطاب به من گفت: اى اسماعيل! خجالت نمى كشى؟ امام تو دو بار به تو امر كرد كه برگردى، باز هم تو مخالفت مى كنى؟!

با تهديدِ او توقّف كردم و امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به حركت ادامه دادند، امّا پس از چند قدم كه رفتند، برگشتند و به من توجّه كرده و فرمودند:

وقتى به بغداد رسيدى، حتماً ابوجعفر المنتصر، خليفه عباسى تو را به حضور مى طلبد، وقتى به حضورش رسيدى و خواست به تو پول بدهد، از او پول دريافت نكن و

به فرزند ما رضى، سيّد بن طاووس بگو، نامه اى براى على بن عِوَض بنويسد و تو را معرّفى كند. ما به على بن عِوَض سفارش مى كنيم هر چه مى خواهى به تو بدهد.

به نماينده حضرت، محمد بن عثمان عَمْرى، جهت گرفتن جواب دادم.

نماينده امام نامه اى از طرف آن حضرت برايم آورد كه:

امّا اموال شما را ما هرگز قبول نمى كنيم، مگر اين كه آن ها را از مال حرام پاك كرده و خالص كنيد. از اين پس هر كس خواست و مايل بود با اين شرايط براىِ ما هديه اى بفرستد، كه خوب است و اگر نخواست نفرستد. به هر حال آن چه را كه خداوند به ما عنايت كرده است، بهتر است از آن چه كه شما براى ما بفرستيد.

است و ديگر خواندن زايران را نمى شنيد.

اين است كه تو مى خواهى بر او منّت نهاده و او را آزاد كنى.

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - مى فرمايد:

باشد اين شما و اين سفيانى من او را در اختيار شما گذاشتم، هر طور خواستيد تصميم بگيريد.

إِلَّا لِثَلَاثِ خِصَالٍ لِتَجْدِيدِ وُضُوءٍ أَوْ لِنَوْمٍ أَوْ لِوَقْتِ الْإِفْطَارِ فَأَدْخُلُ بَيْتِي وَقْتَ الْإِفْطَارِ فَأُصِيبُ رُبَاعِيّاً مَمْلُوءاً مَاءً وَ رَغِيفاً عَلَى رَأْسِهِ عَلَيْهِ مَا تَشْتَهِي نَفْسِي بِالنَّهَارِ فَ آكُلُ ذَلِكَ فَهُوَ كِفَايَةٌ لِي وَ كِسْوَةُ الشِّتَاءِ فِي وَقْتِ الشِّتَاءِ وَ كِسْوَةُ الصَّيْفِ فِي وَقْتِ الصَّيْفِ وَ إِنِّي لَأَدْخُلُ الْمَاءَ بِالنَّهَارِ فَأَرُشُّ الْبَيْتَ وَ أَدَعُ الْكُوزَ فَارِغاً وَ أُوتَى بِالطَّعَامِ وَ لَا حَاجَةَ لِي إِلَيْهِ فَأَصَّدَّقُ بِهِ لَيْلًا لِئَلَّا يَعْلَمَ بِي مَنْ مَعِي(49)

ابو محمّد حسن بن وجناء نصيبى(50) گويد: در چهارمين روز، از پنجاه و چهارمين سفرم به حج، در ساعات اوّليّه شب بود كه زير ناودان طلا در مسجد الحرام به سجده رفته بودم و مشغول دعا و تضرّع و زارى بودم. در اين هنگام شخصى مرا تكان داد و گفت: اى حسن بن وجناء برخيز!

برخاستم، امّا در برابرم كنيزى را مشاهده كردم كه رنگى زرد و جسمى لاغر داشت. او به راه افتاد و من هم همراهش به راه افتادم و چيزى نپرسيدم، تا اين كه من را به درب خانه حضرت خديجه عليها السلام رساند و در آن خانه، حجره اى بود كه بالاتر از سطح زمين و در وسط ديوار آن، درى داشت، شبيه پنجره هاىِ امروزى. آن كنيز از نردبان بالا رفت و واردِ حجره شد، و از داخل حجره صدايى بلند شد و فرمود:

اى حسن بيا!

من از نردبان بالا رفتم و دم درب حجره ايستادم.

در اين حال حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

يا حسن!

اى حسن! خيال مى كنى از ما پنهان هستى و ما با تو نيستيم؟ به خدا قسم هيچ زمانى از سال هاىِ حجّ به مكّه نيامدى، مگر اين

كه من با تو همراه بودم.

سپس تمام كارهايى را كه در جاهاى گوناگون انجام داده بودم، شمرد. در آن حال من از خود بى خود شده و به رو بر زمين افتادم. كمى بعد، دستى را بر بدنم احساس كردم و برخاستم. در آن هنگام حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - خطاب به من فرمود:

برو در خانه جعفر بن محمّد، امام صادق عليه السلام در مدينه باش و در آنجا سكوت كن و هرگز به فكر آب و نان و لباست نباش.

سپس نوشته اى را به من داد كه در آن دعاى فرج و صلوات(51) بر حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در آن نوشته شده بود، و فرمود:

اين گونه كه در آن نوشته است، دعا بخوان و بر من درود فرست و آن نوشته را به هيچ كس، جز آن گروه از دوستان كه به راستى دوستى با من را انتخاب كرده اند، نشان نده، مطمئن باش خداوند تو را موفّق مى كند و به مقصودت مى رساند.

من عرض كردم: اى سرورِ من! آيا بعد از اين نمى توانم شما را زيارت كنم؟

آن حضرت فرمود:

اى حسن! اگر خدا بخواهد، مى شود.

پس از آن كه از حج برگشتم و در مدينه، در خانه امام صادق عليه السلام ماندم و به دنبال كارم مى رفتم و فقط روزى سه مرتبه به خانه بر مى گشتم، يكى براى وضو گرفتن و دوّم براىِ خواب و سوّم براىِ افطار.

زمانى هم كه براى افطار وارد خانه مى شدم، مى ديدم كوزه اى پر از آب در آن جا است و قرص نانى هم روى آن قرار دارد و روى قرص نان، غذاى مورد علاقه روزم، قرار

داده شده است. وقتى مى خوردم برايم كافى بود و سير مى شدم.

و در تابستان، لباس تابستانى و در زمستان، برايَم لباس زمستانى حاضر بود و من هر روز با آب كوزه، خانه را آب پاشى مى كردم و كوزه خالى را سر جايش مى گذاشتم، امّا برگشتن مى ديدم كوزه پر از آب است.

من هم غذايى تهيّه مى كردم و آن را مخفى مى كردم و شب صدقه مى دادم، تا دوستانم از رازم آگاه نشوند.

و فرمود:

ما را نيازى به مال يك شخص از گروه مُرجِئَة نيست.

و امّا اگر يك نفر از پياده نظام در وسط خيابان حركت كند و برايش حادثه اى پيش آيد، هيچ ديه اى برايش مقدّر نمى شود.

مَا بَدَا عَلَيَّ مِنْهَا الصُّرَّةُ وَ إِنَّمَا كَانَتْ خَارِجاً فِي الْمَحْمِلِ فَسَقَطَتْ حِينَ تَبَدَّدَ الْمَتَاعُ قَالَ وَ ضَاقَ صَدْرِي بِبَغْدَادَ فِي مَقَامِي فَقُلْتُ فِي نَفْسِي أَخَافُ أَنْ لَا أَحُجَّ فِي هَذِهِ السَّنَةِ وَ لَا أَنْصَرِفَ إِلَى مَنْزِلِي وَ قَصَدْتُ أَبَا جَعْفَرٍ أَقْتَضِيهِ جَوَابَ رُقْعَةٍ كُنْتُ كَتَبْتُهَا فَقَالَ صِرْ إِلَى الْمَسْجِدِ الَّذِي فِي مَكَانِ كَذَا وَ كَذَا فَإِنَّهُ يَجِيئُكَ رَجُلٌ يُخْبِرُكَ بِمَا تَحْتَاجُ إِلَيْهِ فَقَصَدْتُ الْمَسْجِدَ وَ بَيْنَا أَنَا فِيهِ إِذْ دَخَلَ عَلَيَّ رَجُلٌ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَيَّ سَلَّمَ وَ ضَحِكَ وَ قَالَ لِي أَبْشِرْ فَإِنَّكَ سَتَحُجُّ فِي هَذِهِ السَّنَةِ وَ تَنْصَرِفُ إِلَى أَهْلِكَ سَالِماً إِنْ شَاءَ اللَّهُ قَالَ وَ قَصَدْتُ ابْنَ وَجْنَاءَ أَسْأَلُهُ أَنْ يَكْتَرِيَ لِي وَ يَرْتَادَ لِي عَدِيلًا فَرَأَيْتُهُ كَارِهاً ثُمَّ لَقِيتُهُ بَعْدَ أَيَّامٍ فَقَالَ لِي أَنَا فِي طَلَبِكَ مُنْذُ أَيَّامٍ قَدْ كُتِبَ إِلَيَّ أَنْ أَكْتَرِيَ لَكَ وَ أَرْتَادَ لَكَ عَدِيلًا ابْتِدَاء(58)

حسن بن فضل بن زيد يمانى گفت: پدرم [فضل بن زيد] با خطِّ خودش نامه اى براى حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نوشت و پرسش هايى را مطرح كرد و جواب دريافت نمود. سپس خودم نامه اى نوشتم و جواب دريافت نمودم.

پس از آن شخص ديگرى از اصحاب ما «شيعه» نامه اى برǙɠحضرت صاحب الامر - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نوشت، امّا جوابى دريافت نكرد. البتّه ما پس از آن كه از علّت نرسيدن جواب نامه جست و جو كرديم، يافتيم كه آن شخص، در عقيده اش تحوّلى پيدا شد و به عقيده قِرمَطى پيوست.

حسن بن فضل مى گويد: به قصد زيارت به طرفِ عراق حركت كردم و وارد طوس شدم و تصميم گرفتم، آن قدر در آن جا بمانم تا

تكليفم روشن شود و به حاجتم برسم و حتّى اگر تا موقع رسيدن به حاجتم، مجبور شوم با گدايى روزگار بگذرانم، چنين مى كنم.

حسن بن فضل مى گويد: در خلال اين زمان كه در آن جا ماندم، از ترس اين كه مبادا امسال به حج نرسم و توفيق مناسك از من گرفته شود، دل تنگ شدم.

در اين ميان روزى به حضور محمد بن احمد رسيدم و از او نظر خواستم.

او به من گفت: به فلان مسجد برو، در آن جا به شخصى برخورد مى كنى. [اشاره به اين كه مشكل تو آن جا حل مى شود.]

حسن بن فضل مى گويد: به آن مكان رفتم. بعد شخصى وارد شد، نگاهش كه به من افتاد خنديد. و گفت: غمگين نباش، چون تو در همين سال به حج مشرّف مى شوى و به سلامت نزد خانواده ات باز مى گردى.

حسن بن فضل گويد: مطمئن شدم و آرامش قلبى پيدا كردم. و با خود مى گفتم: اين آرامش، مصداق همان عشق ديدار يار است و خداى را سپاس كه به هر آن چه خواستم رسيدم.

حسن بن فضل گويد: سپس وارد سامرّا شدم. در آن جا كيسه اى به دستم رسيد، كه يك قطعه پارچه و چند دينار در آن بود. غمگين شدم و با خود گفتم: پاداش من نزد اهل بيت عليهم السلام اين است؟ كنايه از اين كه من به دنبالِ رفعِ گرفتارى هايم هستم و مى خواهم امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را ببينم، امّا آن ها برايم اين دينارها را مى فرستند؟!

به همين دليل نادانى كردم، آن ها را برگرداندم. كسى كه آن دينارها را آورده بود، نامه و دينارها را گرفت و هيچ حرفى نزد و كلمه اى

نگفت. امّا پس از آن كه او رفت، به شدّت پشيمان شدم و در دلم گفتم: اى واى! با اين برگرداندن هداياى مولايم، نسبت به امامم كافر شدم.

به همين دليل نامه اى جهت اقرار به گناه و اظهار پشيمانى و طلب توبه نوشتم و تصميم گرفتم اگر آن قاصد برگردد، نامه را به او بدهم. و خود از نگرانى دست به هم ماليدم و در اين مورد با خود مى انديشيدم كه اگر مولاى من به نفهمى من نگاه نكند و من را عفو كند و دينارها را دوباره به من برگرداند، سربندِ هميان را باز نمى كنم و در پول ها تصرّف نمى كنم، تا محموله را به پدرم برسانم، زيرا كه او آگاه تر از من است و مى داند با آن پول چه كند.

پس از چندى همان فرستاده بازگشت، در حالى كه خطاب به آن فرستاده كه پول را از من گرفته و برگردانده بود، نامه اى رسيد كه:

بد كردى كه پول را باز آوردى، بلكه مى خواستى آن شخص [حسن بن فضل را راهنمايى كنى و بگويى كه رسم ما اين است كه به دوستان خويش هديه مى دهيم. حتّى خودشان تقاضا مى كنند كه پولى به آن ها بدهيم، تا اموالشان متبرّك شود.

و خطاب به من هم نوشته بود:

اشتباه كردى كه احسان ما را باز گرداندى و حال كه توبه كردى، خداوند توبه ات را مى پذيرد و امّا چون نيّتت اين بود كه اگر ما پول را دوباره برگردانديم، هيچ تصرّفى در آن نمى كنى و براى خرجى راه از آن مصرف نخواهى كرد، حال كه براى مصرفِ راه، نياز به آن ندارى ما هم از دوباره فرستادن دينارها منصرف شديم، و آن را

براى ديگران مصرف مى كنيم.

امّا آن دو قطعه پارچه اى كه از پيش فرستاديم و نپذيرفتى، اكنون دوباره برايَت ارسال كرديم، زيرا كه به آن نياز پيدا مى كنى و بايد با آن مُحرم شوى.

حسن بن فضل مى گويد: از آن پس دو نامه نوشتم و نامه سوّم را كه خواستم بنويسم، ترسيدم باعثِ ناراحتىِ امام شود. پس از چندى جوابِ آن نامه و نيز پاسخ آن چه كه قصد كرده بودم بنويسم، امّا ننوشتم، رسيد. و خداوند را سپاس گفتم.

در نهايت بايد بگويم، من از قبل پس از آن كه ابن وجناء از پذيرفتن من در كاروان خويش براى حج تعلّل كرد، با جعفر بن ابراهيم نيشابورى در همان نيشابور قرار گذاشتم كه با كاروان او بروم. امّا پس از اين جريان ها، ابن وجناء با من برخورد كرد و گفت:

اى حسن بن فضل! من به دنبالت مى گشتم. به من گفتند تو دوست دارى هم كاروان من شوى و سفارش كردند كه احترام تو را نگه دارم و تو را به عنوان هم كاروان خود بپذيرم.

اللَّه تعالى فرجه الشّريف - مى گويد:

طىِّ نامه اى براىِ حضرت نوشتم كه خانواده من، مرا مورد ملامت قرار مى دهند و اين عملِ آنان به خاطر روايتى است كه از پدرانت نقل شده است كه فرمودند: «خادمين ما [امامان معصوم عليهم السلام و نمايندگانِ ما بدترين خلقِ خدا هستند.

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - طىّ نامه اى برايم نوشتند:

واى بر آن ها! [خانواده ات . آيا خانواده ات نمى دانند كه خداوند تبارك و تعالى نامِ ما و نامِ شما را در قرآنِ كريم آورده است، آنجا كه در قرآن كريم مى فرمايد: «و ميان آن ها و شهرهايى كه بركت داده بوديم، آبادى هاى آشكارى قرار داديم.»(60) خداوند ما و شما را تشبيه به شهر كرده است.

به خدا قسم! ما آن شهرى هستيم كه خداوند در آن شهر بركت داده است و شما آن آبادى هاى آشكار هستيد، كه واسطه بين ما و مردم مى باشيد.

و پايان همه كارها براى خداوند است.

بود، از در بيرون رفت؟

اهل خانه گفتند: كسى نيامده بود. ما كسى را نديديم كه وارد يا خارج شود!

محمد بن علي و علي بن محمد و الحسن بن علي أبي(65)

در روايت آمده است: جناب حكيمه خاتون دختر امام جوادعليه السلام و عمّه امام حسن عسكرى عليه السلام(66) نقل مى كند در پانزدهم شعبان سال 255 هجرى قمرى برادر زاده ام امام عسكرى عليه السلام برايَم پيغام فرستاد و مرا به افطار دعوت كرد و همان شب وعده، به دنيا آمدن حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را به من داد. من عرض كردم: از چه كسى اين فرزند به دنيا مى آمد؟

امام حسن عسكرى عليه السلام فرمود: از نرجس.(67) به دليل اين كه من آثارِ حمل را در نرجس نمى ديدم، تعجّب كردم كه در اين حال حضرت فرمود: جريان حامله شدن نرجس از جهتِ آثار حمل، مانند مادر حضرت موسى عليه السلام است و تا آخرين ساعات در ظاهر جسم او چيزى معلوم نيست.

در همان شب در هنگامه صبح بود پس از به دنيا آمدن امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - ديدم امام حسن عسكرى عليه السلام خطاب به حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود: «فرزندم به قدرت خدا سخن بگو.»

آن حضرت ابتدا جمله «أعوذ باللَّه من الشيطان الرّجيم» را بر زبان جارى كرد و سپس فرمود:

به نام خداوند بخشنده مهربان

ما مى خواستيم بر مستضعفان زمين منّت نهيم و آنان را پيشوايان و وارثان روى زمين قرار دهيم و حكومتشان را در زمين پابرجا سازيم، و به فرعون و هامان و لشكريانشان آن چه را كه از آن ها «بنى اسرائيل» بيم داشتند، نشان دهيم.

حكيمه خاتون فرمود: حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - پس از قرائتِ قرآن فرمود:

درود خداوند

بر پيامبرِ خدا - كه درود و سلام خدا بر او و بر خاندانش باد - و بر امير مؤمنان حضرت على عليه السلام و فاطمه زهراعليها السلام و امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام و حضرت على بن الحسين عليه السلام امام سجّاد و حضرت محمد بن على عليه السلام و حضرت جعفر بن محمدعليه السلام و حضرت موسى بن جعفر عليه السلام و حضرت على بن موسى عليه السلام و حضرت محمد بن على عليه السلام و حضرت على بن محمدعليه السلام و حضرت حسن بن على عليه السلام پدرم باد.

و در روايت ديگر آمده است:

عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ زَكَرِيَّا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَلِيلَانَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ غِيَاثِ بْنِ أَسَدٍ قَالَ سَمِعْتُ مُحَمَّدَ بْنَ عُثْمَانَ الْعَمْرِيَّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ يَقُولُ لَمَّا وُلِدَ الْخَلَفُ الْمَهْدِيُّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ سَطَعَ نُورٌ مِنْ فَوْقِ رَأْسِهِ إِلَى عَنَانِ السَّمَاءِ ثُمَّ سَقَطَ لِوَجْهِهِ سَاجِداً لِرَبِّهِ تَعَالَى ذِكْرُهُ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَ هُوَ يَقُولُ أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِكَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام(68)

راوى مى گويد: محمد بن عثمان عَمْرى قدس سره گفت: وقتى آن جانشين - يعنى حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - متولّد شد، از بالاىِ سرش نورى به آسمان بلند شد، سپس آن حضرت براى سجده بر خداوند خود را به صورت بر زمين انداخت. و سپس سر از سجده برداشت، در حالى كه مى فرمود:

خداوند خودش گواهى مى دهد كه خدايى جز خداى يكتا نيست و فرشتگان و صاحبان دانش نيز هر كدام به گونه اى بر اين مطلب گواهى مى دهد.

در حالى كه خداوند در

تمام جهان بر پاى دارنده عدالت است. خدايى جز خداى يكتاى عزيز حكيم نيست. البتّه كه در نزد خدا تنها دينِ مورد قبول، دين اسلام است.

بود، يك به يك اسامى را گفت و حرام ها را از حلال ها جدا كرد، امّا احمد بن اسحاق حواله مختصر يك پيرزن را در محلّ اقامت جا گذاشت و فراموش كرد كه بياورد. و حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به يادش آورد.

احمد بن اسحاق رفت تا آن بسته را بياورد. در اين فاصله امام حسن عسكرى عليه السلام فرمود: اى سعد! چه شد كه به حضورِ ما آمدى؟ گفتم: احمد بن اسحاق تشويقم كرد كه مى توانم به زيارتِ شما بيايم.

آن حضرت فرمود: پس آن مسايل را كه مى خواستى بپرسى چه شد؟ عرض كردم: آرى! هنوز هم مى خواهم بپرسم.

حضرت فرمود: از پسرم بپرس. و اشاره كرد به حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -.

حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

سَلْ عمّا بذالك منها.

هر چه در ذهن دارى بپرس.

سعد بن عبداللَّه قمى مى گويد: سؤالات زيادى پرسيدم. يكى از آن ها اين بود كه عرض كردم: يا بن رسول اللَّه! از تفسير كلمه «كهيعص» برايم بگو.

حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

اين حروف از خبرهاى غيبى هستند كه خداوند آن ها را به اطّلاع بنده اش، حضرت زكرياعليه السلام رساند و سپس داستان آن را براى حضرت محمدصلى الله عليه وآله نقل كرد. جريانش اين گونه بوده است كه حضرت زكريّا از خداوند خواست، اسم هاى پنج تن را به او بياموزد. جبرئيل نازل شد و اسم هاى پنج تن را برايش آورد و گفت آنان عبارتند از حضرت محمّدعليه السلام، حضرت على عليه السلام، حضرت فاطمه عليها السلام، امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام و با اين نام ها غم و غصّه اش از

بين مى رفت و اندوهش به خوشى تبديل مى گشت. امّا وقتى به نام مبارك امام حسين عليه السلام مى رسيد، اشك در چشمانش حلقه مى زد و نفس هايش به شماره مى افتاد.

روزى عرض كرد: پروردگارا! مرا چه مى شود كه وقتى نامِ چهار نفر اوّل از پنج تن را مى برم، با نام آن ها تسلّاى خاطر پيدا مى كنم و اندوهم برطرف مى گردد. امّا وقتى نامِ امام حسين عليه السلام را بر زبان جارى مى كنم، اشكم جارى مى شود و آه از جگرم بلند مى شود؟

خداوند داستان امام حسين عليه السلام را براى زكريّا نقل كرد و فرمود: «كهيعص» پس «كاف» علامت اختصارى نام كربلا است و «هاء» علامت شهادت خاندان امام حسين عليه السلام است و «ياء» علامت نام يزيد است، همان كسى كه اين ستم را بر امام حسين عليه السلام روا داشت؛ و «عين» علامت عطش و تشنگى امام حسين عليه السلام در روز عاشورا است و «صاد» علامت صبر و بردبارى امام حسين عليه السلام است.

وَ إِمَّا نَهْيٌ فَأَنْتَهِي اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِرَحْمَتِكَ خِيَرَةً فِي عَافِيَةٍ ثُمَّ يَقْبِضُ عَلَى قِطْعَةٍ مِنَ السُّبْحَةِ وَ يُضْمِرُ حَاجَتَهُ وَ يُخْرِجُ إِنْ كَانَ عَدَدُ تِلْكَ الْقِطْعَةِ زَوْجاً فَهُوَ افْعَلْ وَ إِنْ كَانَ فَرْداً لَا تَفْعَلْ أَوْ بِالْعَكْسِ(71)

از امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در مورد چگونگى استخاره(72) و آداب آن سؤال شد. آن حضرت در جواب در مورد استخاره با تسبيح نوشتند:

سوره حمد را ده مرتبه بخواند و اگر بخواهد كمتر كند، سه دفعه بخواند و اگر باز هم خواست كمتر كند، حدّاقلّ يك مرتبه بخواند، سپس سوره قدر را ده مرتبه بخواند، سپس اين دعايى كه در ذيل مى آيد را سه مرتبه بخواند:

پروردگارا! از تو طلب خير مى كنم، زيرا تو به عاقبت امور آگاهى دارى و به خاطر حسن ظنّ به تو در آمال و آرزوها، از تو طلب مشورت مى كنم.

پروردگارا! اگر اين كارى كه من مى خواهم انجام دهم، از كارهايى است كه جوانب گوناگون آن به بركت اتّصال دارد و روز و شبش پر از كرامت و خوش بختى است، پس طورى براى من تكليف معيّن كن كه آفتاب سعادت، فرمان بر و نرم خو به سوى من آيد.

پروردگارا! در اين تكليفى كه برايم با استخاره مشخّص مى كنى، اگر امر باشد، اطاعت خواهم كرد و اگر نهى باشد، از آن كار دورى مى جويم. پروردگارا! من در اين استخاره با اميد به رحمت تو از تو خير و بركتِ گوارا مى خواهم.

پس از آن، قطعه اى از دانه هاى تسبيح را در مشت خود قرار مى دهد و نيّت مى كند و آن مقدارى را كه در مشت قرار گرفت مى شمارد، اگر زوج بود، اشاره

به امر كردن بر انجام كار است و اگر فرد بود، اشاره بر تركِ آن كار است.

و يا برعكس يعنى اگر پس از گرفتن مقدارى از دانه هاى تسبيح اگر نيّت كرده است كه زوج را امر حساب كند و فرد را نهى، همان است، و يا برعكس اگر فرد را امر و زوج را نهى نيّت كرده است، همان است.

ثُمَّ تَسْجُدُ سَجْدَةً وَ تَقُولُ فِيهَا أَسْتَخِيرُ اللَّهَ خِيَرَةً فِي عَافِيَةٍ مِائَةَ مَرَّةٍ ثُمَّ تَرْفَعُ رَأْسَكَ وَ تَتَوَقَّعُ الْبَنَادِقَ فَإِذَا خَرَجَتِ الرُّقْعَةُ مِنَ الْمَاءِ فَاعْمَلْ بِمُقْتَضَاهَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى(73)

در روايتى آمده است: راوى مى گويد: من دست نوشته اى به حاشيه كتاب مصباح ديدم و آن نوشته اين است:

استخاره مصريّه كه در دو كاغذ جداگانه نوشته مى شود و از مولاى ما امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - رسيده است، آن است كه فرمود:

درخواست خير و بركت از خدا و پيامبرش، براى فلان شخص فرزندِ فلانه زن [در روايت عنوان فلانه، مسمّاى مادر آمده است و در يكى از آن دو ورقه مى نويسد، «انجام بده» و در ورقه ديگر مى نويسد «انجام نده».

بعد آن دو ورقه را در بطرى جداگانه قرار داده و در ظرفى پر از آب مى اندازد. سپس وضو مى گيرد و دو ركعت نماز مى خواند و بعد از نماز اين دعا را مى خواند:

پروردگارا! من همانند كسى كه امور خويش را به تو واگذار كرده باشد، و خود را تسليم تو كرده باشد و در كارِ خود بر تو توكّل كرده باشد و در مورد همه بلاها و خيراتى كه بر او نازل مى شود، تسليم اراده تو باشد، از تو طلب خير مى كنم.

پروردگارا! براى من انتخاب خير نما و انتخاب خيرم را به خودم واگذار نكن.

پروردگارا! به من كمك كن و كمك به خودم را، به خودم واگذار نكن و مرا يارى كن و يارى به خودم را، به خودم واگذار نكن و مرا در رفاه قرار ده و تأمينِ رفاه براى خودم را، به خودم واگذار نكن.

و مرا به سوى خير و نيكى

هدايت فرما و از گمراهى رهايم كن و مرا راضى به قضاى خود قرار ده و اندازه روزى خود را بر من مبارك گردان، زيرا تو هر چه را كه بخواهى انجام مى دهى و هر چه را كه بخواهى اعطاء مى كنى.

پروردگارا! اگر خير من در همين كارى است كه مى خواهم انجام دهم، پس توان انجام آن را به من بده و انجام آن را براى من مقدّر فرما و مرا مأمور انجام آن قرار ده و راهِ رسيدن به انجام آن عمل را به من نشان بده.

و اى خداى من!اگر خير من در غير از اين كارى است كه من مى خواهم انجام دهم، پس اين كار را از من دور كن و مرا بر كار ديگرى كه خير من در آن باشد، راهنمايى كن. زيرا تو قادرى و من فاقد قدرتم، و تو آگاه هستى و من ناآگاه، و تو آگاه بر پنهان هايى. اى رحم كننده بر رحم كنندگان.

سپس سجده اى انجام مى دهى و در سجده صد مرتبه مى گويى: از خدا طلب خير مى كنم، همچون كسى كه براى رسيدن به عافيت و سلامتى از خدا طلب خير مى كند. سپس سر از سجده بر مى دارى و يكى از بطرى ها را از آب بيرون مى آورى، هر ورقه اى كه از آب بيرون آمد، به تناسبِ آن عمل مى كنى. اگر خدا بخواهد و به صلاحِ تو باشد، به مقصود خواهى رسيد.

عَلَيْهَا الْعَمَلُ وَ يَدْعُوا بِهَا فِي صَلَاةِ الْحَاجَةِ وَ غَيْرِهَا ذَكَرَ أَبُو دُلَفٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْمُظَفَّرِ رَحِمَهُ اللَّهُ أَنَّهَا آخِرُ مَا خَرَجَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي عَزَمْتَ بِهِ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فَقُلْتَ لَهُمَا ائْتِيا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً قالَتا أَتَيْنا طائِعِينَ وَ بِاسْمِكَ الَّذِي عَزَمْتَ بِهِ عَلَى عَصَا مُوسَى فَإِذا هِيَ تَلْقَفُ ما يَأْفِكُونَ وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي صَرَفْتَ بِهِ قُلُوبَ السَّحَرَةِ إِلَيْكَ حَتَّى قالُوا آمَنَّا بِرَبِّ الْعالَمِينَ رَبِّ مُوسى وَ هارُونَ أَنْتَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ وَ أَسْأَلُكَ بِالْقُدْرَةِ الَّتِي تُبْلِي بِهَا كُلَّ جَدِيدٍ وَ تُجَدِّدُ بِهَا كُلَّ بَالٍ وَ أَسْأَلُكَ بِكُلِّ حَقٍّ هُوَ لَكَ وَ بِكُلِّ حَقٍّ جَعَلْتَهُ عَلَيْكَ إِنْ كَانَ هَذَا الْأَمْرُ خَيْراً لِي فِي دِينِي وَ دُنْيَايَ وَ آخِرَتِي أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تُسَلِّمَ عَلَيْهِمْ تَسْلِيماً وَ تُهَنِّيَهُ وَ تُسَهِّلَهُ عَلَيَّ وَ تَلْطُفَ لِي فِيهِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ وَ إِنْ كَانَ شَرّاً لِي فِي دِينِي وَ دُنْيَايَ وَ آخِرَتِي أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تُسَلِّمَ عَلَيْهِمْ تَسْلِيماً وَ أَنْ تَصْرِفَهُ عَنِّي بِمَا شِئْتَ وَ كَيْفَ شِئْتَ وَ تُرْضِيَنِي بِقَضَائِكَ وَ تُبَارِكَ لِي فِي قَدَرِكَ حَتَّى لَا أُحِبَّ تَعْجِيلَ شَيْ ءٍ أَخَّرْتَهُ وَ لَا تَأْخِيرَ شَيْ ءٍ عَجَّلْتَهُ فَإِنَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ يَا عَلِيُّ يَا عَظِيمُ يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ(74)

مرحوم علّامه مجلسى رحمه الله نقل كرده است كه ابودلف محمد بن مظفر، پس از بيانِ دعاىِ ذيل گفته است؛ اين آخرين توقيع شريف براى نماينده خاصّ است و نيز مرحوم مجلسى رحمه الله آورده است كه محمد بن على بن محمد، در كتاب جامعى كه دارد، اين دعا را

به عنوان دعاى استخاره بعد از نماز حاجت، كه از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - رسيده است، نقل كرده است.

آن دعا به اين شرح است:

به نام خداوند بخشنده مهربان

پروردگارا! تو را به آن نامت كه به وسيله آن، زمين و آسمان ها را خلق كردى و به آنان گفتى: به ميل و رغبت خود و يا با بى ميلى به سوى من آييد و آن ها گفتند: بلكه با ميل به سوى تو مى آييم، قَسَمَت مى دهم؛ و تو را به آن نامى كه با آن نام، به عصاى موسى دستور دادى، تا همه بافته هاى ساحران را بلعيد، قَسَمَت مى دهم؛ و به احترام آن نامى كه به وسيله آن دل هاى ساحران را به سوى خود جلب كردى، تا آن جا كه گفتند: به خداى جهان ها و خداى موسى و هارون ايمان آورده ايم، از تو كه خداى جهانيان هستى درخواست مى نمايم؛

و به احترام آن قدرتى كه به وسيله آن به هر مخلوق جديد، رشد و بالندگى مى دهى و هر بالنده اى را خلق مى كنى، از تو مى خواهم، و به احترام همه حقوقى كه تو بر مخلوقات دارى، از تو درخواست مى كنم؛

و به احترام همه حقوقى كه براى مخلوقات، بر خودت واجب دانسته اى، از تو درخواست مى كنم، اگر اين كارى كه مى خواهم انجام دهم، خير دنيا و دين و آخرتم در آن است، پس بر محمّد و خاندانش عليهم السلام درود و رحمت فرست و اين كار را بر من گوارا و آسان گردان، و با رحمت خود، اى مهربان ترين مهربانان، سايه لطف خويش را در اين كار بر من بگستران.

و اگر اين كار مضرّ به حال

دنيا و آخرت من است، پس بر محمّد و خاندانش درود و رحمت فرست و به هر گونه كه خود خواستى، آن شرّ و بدى را از من دور كن و مرا راضى به قضاى خود قرار ده واندازه روزى خود را بر من مبارك گردان، تا در مورد چيزى كه تو آن را به تأخير انداخته اى، خواستار تعجيل نباشم و نيز در مورد چيزى كه تو خواستار زود آمدن آن شده اى، هرگز خواستار تأخير در آمدنش نباشم، زيرا كه هيچ قدرتى نيست، مگر اين كه متّكى به قدرت بى پايان خداوندى است. اى بزرگ، اى بزرگوار، اى صاحب شكوه و كرامت.

خير! انجام نده.

سپس از خداوند چند بار طلب خير مى كند و بعد دست مى برد، يكى از آن انگشترها را برمى دارد و به هر چه در آن نوشته بود، عمل مى كند.

آيا اين كار جايز است؟ و آيا عمل كننده به چنين كارى كه از اين گونه استخاره دستور گرفته است و يا كسى كه با دستور ترك گرفتن از اين استخاره، به اين كار اقدام نمى كند، مانند كسى است كه با استخاره، تصميم بر انجام يا تركِ كارى گرفته باشد؟ و يا جريان غير از اين موارد است؟

آن چه كه در اين گونه موارد مطرح است و سنّت امام رضاعليه السلام است، استخاره با رُقعه و ورقه به همراه نماز است.

و فرشتگان و صاحبان دانش نيز هر كدام به گونه اى بر اين مطلب گواهى مى دهد.

در حالى كه خداوند در تمام جهان برپاى دارنده عدالت است. خدايى جز خداى يكتاى عزيز حكيم نيست. البتّه كه در نزد خدا تنها دينِ مورد قبول، دين اسلام است.

داده شده است.

و گروهى ديگر گفتند: امامان فقط با اذن خداوند مورد به مورد اقدام مى كنند، و از خدا مى خواهند با اجابت درخواست آنان، آفرينش و روزى ها را مقرّر مى كند و دليلش هم اين است كه فقط خداوند مى تواند موجودات را خلق كند.

در اين ميان درگيرى شديد شد و عقلاى قوم پيشنهاد كردند كه جريان از طريق محمّد بن عثمان [دومين نماينده خاصّ امام زمان] پيگيرى شود. آنان نيز طىّ نامه اى از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - پرسيدند و نامه ذيل جواب آن پرسش است.

خداوند تبارك و تعالى همان كسى است كه اجسام را خلق كرده است و روزى را تقسيم نموده است. زيرا كه خداوند جسم نيست و در هيچ جسمى هم قرار نمى گيرد، هيچ همانندى ندارد و او شنواى داناست.

امّا امامان معصوم عليهم السلام، نسبت به خلقت اشياء ابتدا از خداوند درخواست مى كنند، و سپس خداوند با پذيرش درخواست آنان اشياء را خلق مى كند و نيز براى روزى مردمان از خداوند درخواست مى كنند و خداوند براى بزرگداشت حق دوستى با آنان و به خاطر پاسخگويى به درخواست آنان، به مردم روزى مى دهد.

أَنَّهُ كَاذِبٌ فِي دَعْوَاهُ فَأَتَيَا مُحَمَّداً فَسَاعَدَاهُ عَلَى [قَوْلِ] شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ بَايَعَاهُ طَمَعاً فِي أَنْ يَنَالَ كُلٌّ مِنْهُمَا مِنْ جِهَتِهِ وِلَايَةَ بَلَدٍ إِذَا اسْتَقَامَتْ أُمُورُهُ وَ اسْتَتَبَّتْ أَحْوَالُهُ فَلَمَّا أَيِسَا مِنْ ذَلِكَ تَلَثَّمَا وَ صَعِدَا الْعَقَبَةَ مَعَ أَمْثَالِهِمَا مِنَ الْمُنَافِقِينَ عَلَى أَنْ يَقْتُلُوهُ فَدَفَعَ اللَّهُ كَيْدَهُمْ وَ رَدَّهُمْ بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنالُوا خَيْراً كَمَا أَتَى طَلْحَةُ وَ الزُّبَيْرُ عَلِيّاًعليه السلام فَبَايَعَاهُ وَ طَمِعَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا أَنْ يَنَالَ مِنْ جِهَتِهِ وِلَايَةَ بَلَدٍ فَلَمَّا أَيِسَا نَكَثَا بَيْعَتَهُ وَ خَرَجَا عَلَيْهِ فَصَرَعَ اللَّهُ كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مَصْرَعَ أَشْبَاهِهِمَا مِنَ النَّاكِثِين(78)

سعد بن عبداللَّه مى گويد: وقتى به عرض حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - رساندم كه: شخصى از مخالفين، هميشه از من مى پرسد بگو ابابكر و عمر با رضايت و رغبت مسلمان شدند و يا با بى ميلى و ناخرسندى درونى مسلمان شدند؟

امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمودند:

چرا به آن شخص نگفتى كه آن دو [ابابكر و عمر] به خاطر طمع مسلمان شدند.

و بعد اضافه فرمودند:

جريان از اين قرار است كه ابابكر و عمر معمولاً با يهوديان نشست و برخاست داشتند و اخبارى را كه يهوديان از تورات و ديگر كتب آسمانى، كه در مورد حوادث و رويدادهاى روزانه و به خصوص جريان ظهور حضرت محمّدصلى الله عليه وآله و پايان پيروزمندانه آن، دريافت مى كرده اند و جويا مى شدند و يهودى ها هم به آن دو مى گفتند: همان گونه كه بخت النّصر بر بنى اسرائيل چيره شد و همه بنى اسرائيل را در برابر خود تسليم نمود، محمّد هم مى آيد و بر تمام عرب مسلّط مى شود. البتّه با اين تفاوت كه

محمّدصلى الله عليه وآله وقتى آمد، به دروغ ادّعا مى كند كه پيامبر است!(79)، پس از اين بود كه ابابكر و عمر به حضورِ حضرت محمّدصلى الله عليه وآله رسيدند و با گفتن شهادتِ «لااله الّا اللَّه» به كمكِ آن حضرت شتافتند و به طمع اين كه هر يك از آن دو، بعد از پيروزى حضرت محمدصلى الله عليه وآله و تسليم شدن عرب و آرام گشتن اوضاع به حكومت يكى از ولايات گماشته شوند، با حضرت محمّدصلى الله عليه وآله بيعت كردند.

و بعد از آن كه از رسيدن به حكومت و رياستِ دلخواه خود، از طرف حضرت محمدصلى الله عليه وآله مأيوس شدند، در بازگشت از جنگِ تبوك، روبند و نقاب بر صورت زدند و به همراه عدّه اى از منافقين(80) همانند خويش از كوه عقبه بالا رفتند، و شتر پيامبرصلى الله عليه وآله را رم دادند تا آن حضرت را به قتل برسانند.

امّا تدبيرِ خداوند بر حيله آنان پيروز شد و خداوند مكر و دشمنى آنان را به خودشان بازگرداند و با همان خشم و كينه بازگشتند و از كار زشت خود، هيچ فايده اى نديدند.

اتّفاقاً نظيرِ همين مسأله، در زمانِ حضرت على عليه السلام پيش آمد، كه طلحه و زبير به حضور علىّ بن ابى طالب عليه السلام رسيدند و هر يك از آن دو به طمع رسيدن به حكومت و رياست يكى از شهرها، با حضرت على عليه السلام بيعت كردند.

امّا وقتى از رسيدن به پست هايى كه لياقتش را نداشتند، مأيوس گرديدند، بيعت با على عليه السلام را شكستند و بر عليهِ آن حضرت دست به شورش زدند و خداوند به گونه زمين خوردنِ ديگر عهد شكنان، آن

دو را بر زمين زد و نابود ساخت.

اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَنْبَأَهُمْ بِمَا يَأْكُلُونَ وَ مَا يَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِهِمْ وَ مِنْهُمْ مَنِ انْشَقَّ لَهُ الْقَمَرُ وَ كَلَّمَهُ الْبَهَائِمُ مِثْلُ الْبَعِيرِ وَ الذِّئْبِ وَ غَيْرِ ذَلِكَ فَلَمَّا أَتَوْا بِمِثْلِ هَذِهِ الْمُعْجِزَاتِ وَ عَجَزَ الْخَلْقُ مِنْ أُمَمِهِمْ عَنْ أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِهِ كَانَ مِنْ تَقْدِيرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لُطْفِهِ بِعِبَادِهِ وَ حِكْمَتِهِ أَنْ جَعَلَ أَنْبِيَاءَهُ مَعَ هَذِهِ الْمُعْجِزَاتِ فِي حَالٍ غَالِبِينَ وَ فِي أُخْرَى مَغْلُوبِينَ وَ فِي حَالٍ قَاهِرِينَ وَ فِي حَالٍ مَقْهُورِينَ وَ لَوْ جَعَلَهُمْ عَزَّ وَ جَلَّ فِي جَمِيعِ أَحْوَالِهِمْ غَالِبِينَ وَ قَاهِرِينَ وَ لَمْ يَبْتَلِهِمْ وَ لَمْ يَمْتَحِنْهُمْ لَاتَّخَذَهُمُ النَّاسُ آلِهَةً مِنْ دُونِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمَا عُرِفَ فَضْلُ صَبْرِهِمْ عَلَى الْبَلَاءِ وَ الْمِحَنِ وَ الِاخْتِبَارِ وَ لَكِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ أَحْوَالَهُمْ فِي ذَلِكَ كَأَحْوَالِ غَيْرِهِمْ لِيَكُونُوا فِي حَالِ الْمِحْنَةِ وَ الْبَلْوَى صَابِرِينَ وَ فِي حَالِ الْعَافِيَةِ وَ الظُّهُورِ عَلَى الْأَعْدَاءِ شَاكِرِينَ وَ يَكُونُوا فِي جَمِيعِ أَحْوَالِهِمْ مُتَوَاضِعِينَ غَيْرَ شَامِخِينَ وَ لَا مُتَجَبِّرِينَ وَ لِيَعْلَمَ الْعِبَادُ أَنَّ لَهُمْ عليه السلام إِلَهاً هُوَ خَالِقُهُمْ وَ مُدَبِّرُهُمْ فَيَعْبُدُوهُ وَ يُطِيعُوا رُسُلَهُ وَ تَكُونَ حُجَّةُ اللَّهِ تَعَالَى ثَابِتَةً عَلَى مَنْ تَجَاوَزَ الْحَدَّ فِيهِمْ وَ ادَّعَى لَهُمُ الرُّبُوبِيَّةَ أَوْ عَانَدَ وَ خَالَفَ وَ عَصَى وَ جَحَدَ بِمَا أَتَتْ بِهِ الْأَنْبِيَاءُ وَ الرُّسُلُ وَ لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ يَحْيى مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ فَعُدْتُ إِلَى الشَّيْخِ أَبِي الْقَاسِمِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ رُوحٍ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ مِنَ الْغَدِ وَ أَنَا أَقُولُ فِي نَفْسِي أَ تَرَاهُ ذَكَرَ مَا ذَكَرَ لَنَا يَوْمَ أَمْسِ مِنْ عِنْدِ نَفْسِهِ فَابْتَدَأَنِي فَقَالَ لِي يَا مُحَمَّدَ بْنَ إِبْرَاهِيمَ لَأَنْ أَخِرَّ مِنَ السَّمَاءِ

فَتَخْطَفَنِي الطَّيْرُ أَوْ تَهْوِي بِيَ الرِّيحُ فِي مَكانٍ سَحِيقٍ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ أَنْ أَقُولَ فِي دِينِ اللَّهِ تَعَالَى ذِكْرُهُ بِرَأْيِي وَ مِنْ عِنْدِ نَفْسِي بَلْ ذَلِكَ عَنِ الْأَصْلِ وَ مَسْمُوعٌ عَنِ الْحُجَّةِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ(81)

محمد بن ابراهيم بن اسحاق طالقانى مى گويد: به همراه جماعتى از جمله على بن عيسى قيصرى، نزد ابوالقاسم حسين بن روح رحمه الله بوديم كه شخصى نزديكش رفت و گفت: مى خواستم چيزى بپرسم.

حسين بن روح گفت: بپرس آن چه را كه در ذهن دارى. آن مرد پرسيد: از امام حسين عليه السلام برايم بگو، آيا او ولىّ اللَّه بود؟

حسين بن روح گفت: آرى. آن مرد پرسيد: آيا سزاوار است كه خداوند دشمن خودش «عدوّاللَّه» را بر ولىّ خودش «ولىّ اللَّه» مسلّط كند؟

ابوالقاسم بن روح در جواب گفت:

به آن چه كه مى گويم دقّت كن.

بدان كه خداوند تبارك و تعالى مردم را در حالى كه با چشمِ سر او را ببينند، مورد خطاب قرار نمى دهد و با حضور جسمانى با افراد سخن نمى گويد.

امّا خداوند بزرگ رسولانى را از جنس خودِ مردم و از نوعِ خودِ مردم كه بشرهايى همانند مردم هستند، به سوى آنان مى فرستد. و اگر از غير هم جنس و هم شكل مردم، رسولانى به سوى آنان مى فرستاد، از او دورى مى كردند و حرف هايش را نمى پذيرفتند.

از آن طرف وقتى رسولانى از جنس خودِ مردم كه مى خوردند و در بازار راه مى رفتند، به سوى آنان مبعوث شدند، مردم گفتند: شما بشرهايى همانند ما هستيد و ما حرف هايتان را نمى پذيريم، مگر اين كه يك كارى را كه ما نتوانيم انجام دهيم، انجام دهيد. و معجزه اى بياوريد تا ما بدانيم كه تنها شماييد كه چنين

كارى مى توانيد بكنيد و ما قادر بر آن نيستيم.

بر اين اساس، خداوند توان كارهاى اعجازآميزى را كه ديگران از انجام آن عاجز بودند، به پيامبران عنايت فرمود. و از پيامبران الهى، يكى حضرت نوح عليه السلام بود كه پس از انذار و ترساندن مردم از عذاب خداوند و اتمام حجّت بر آنان، خداوند به درخواست او، آن طوفان عظيم را آورد كه همه سركش ها و متمرّدين را غرق نمود.

و يكى ديگر از پيامبران الهى حضرت ابراهيم عليه السلام بود، كه در آتش افكنده شد، امّا آتش بر او سرد و ملايم گرديد. و يكى ديگر از پيامبران الهى حضرت صالح عليه السلام بود كه به قدرت خداوند، از درون كوه و قطعه سنگى سخت، شترى بيرون آورد و از پستان هاى آن شير جارى ساخت.

و يكى ديگر از پيامبران الهى حضرت موسى عليه السلام بود كه به اذن خداوند، دريا را شكافت و از درون سنگ، برايش چشمه ها براى بهره بردن قومش جارى شد و عصايى كه در دست داشت، مارى بزرگ شد و وسايل دروغين ساحران را بلعيد و نابود كرد.

و يكى ديگر از پيامبران الهى حضرت عيسى عليه السلام بود كه كور مادرزاد و نيز مبتلا به مرض پيسى را شفا داده و مرده ها را زنده كرد و اين همه به اذن خداوند انجام مى شد و از آن چه كه مردم مى خوردند و نيز در خانه هايشان ذخيره مى كردند، خبر داد.

و يكى ديگر از پيامبران الهى، حضرت محمدصلى الله عليه وآله بود. همان پيامبرى كه ماه را دو نيم كرد و چهار پايانى همانند شتر و سوسمار و غير آن ها با او سخن گفتند. آنگاه كه پيامبران الهى اين گونه

معجزات را آوردند و خلق در مورد آن ها عاجز ماندند و نتوانستند مثل آن ها را بياورند، با اين همه، از باب لطف خداوند به بندگان و حكمتى كه خداوند در اين كار قرار داده بود، اين شد كه پيامبران با اين همه قدرت اعجاز، باز هم در ظاهر گاهى پيروز و چيره شوند و گاهى شكست بخورند.

كه اگر خداوند در همه حال پيامبران را پيروز قرار مى داد، و آن ها را به بلاء گرفتار نمى كرد و امتحان نمى نمود، هر آينه مردم آنان را به جاى خداوند و به عنوان خدايان خود انتخاب مى كردند و جايگاه با فضيلت صبر و بردبارىِ پيامبران بر بلاها و امتحان ها، براى مردم روشن نمى شد.

امّا خداوند پيامبران را در مورد پيروزى و شكست، همانند ديگر مردمان قرار داد، تا در سختى و بلا صابر باشند و در رفاه و پيروزى بر دشمنان، شاكر باشند و در تمام حالات زندگى خود فروتن باشند و از خود راضى و متكبّر نباشند.

و بندگان نيز بدانند كه براى پيامبران هم، خدايى است كه خالق و مدبّر امور پيامبران است، تا مردم خدا را پرستش كنند و مطيع پيامبران الهى باشند و نيز بر كسانى كه در مورد پيامبران غلوّ و زياده روى كردند و پيامبران را خدا دانستند، حجّت تمام شود.

و نيز بر كسانى كه با پيامبران دشمنى آغاز كردند و به مخالفت برخاسته و نافرمانى كردند و آورده هاى پيامبران را انكار كردند، حجّت تمام باشد. تا هر كس كه هلاك مى گردد، بر اساس دليل و برهان هلاك گردد و هر كس كه زنده و جاويد مى ماند، بر اساس دليل و برهان، زنده و جاويد بماند.

محمد

بن ابراهيم بن اسحاق رحمه الله مى گويد وقتى اين مطلب را شنيدم، به حضورش رسيدم، در حالى كه به اين فكر بودم كه آن چه را كه ابن روح برايمان بيان كرد، از طرف خودش بود، يا از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - بيان كرده است؟

در همين حال و بدون اين كه چيزى بر زبان بياورم، حسين بن روح شروع به سخن كرد و خطاب به من فرمود:

اى محمّد بن ابراهيم! البتّه اگر از آسمان به طرف زمين بيافتم و در هوا پرنده شكارى من را بربايد و يا باد سهمگين مرا در مكانى دوردست بيندازد، برايم دوست داشتنى تر است، از اين كه از روى هواى نفس خود و با رأى خودم، مطلبى برايتان بگويم، بلكه آن چه را كه گفتم، مطابق با اصل است و از حضرت حجّت بن الحسن العسگرى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - شنيدم.

هُوَ وَ مَتَى كَانَ وَ أَيْنَ يَكُونُ وَ قَدْ مَاتَ وَ لَمْ يُعْقِبْ وَ لَوْ كَانَ صَحِيحاً مَا أَخَّرَهُ اللَّهُ تَعَالَى إِلَى هَذَا الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ فَصَبَرْتُ مُحْتَسِباً وَ قَدْ أَذِنَ اللَّهُ لِي فِيهَا بِإِذْنِهِ يَا جَدَّاه(82)

اى جدّ بزرگوار! تو وصف مرا بيان كردى و مردم را براى شناختن من راهنمايى كردى و نام و نَسَب و كنيه ام را براى آنان بيان كردى. امّا امّت تو، مرا انكار كردند و از فرمانم سرپيچى نمودند.

به طورى كه گروهى گفتند: او متولّد نشد و چنين شخصى وجود ندارد. و اگر هست، پس كجاست؟ و در چه زمانى وجود داشته و در كجا زندگى مى كند؟ و يا گفتند او مرده است و هيچ فرزندى بر جاى نگذاشت. و گفتند: اگر اين حرف ها - كه امام زمان وجود دارد - صحيح بود، هرگز خدا او را اين همه سال، دور از مردم نگه نمى داشت.

امّا من نظاره گر اين مسايل بودم و صبر كردم تا اين كه اكنون خداوند اجازه ظهورم را عنايت كرد و اكنون از آن همه بلا، به حضورت شكايت مى آورم.

غَيْرَ جَائِزَةٍ فِيهِمَا فَقَدْ أَوْجَبَ عَلَى مُوسَى عليه السلام أَنَّهُ لَمْ يَعْرِفِ الْحَلَالَ مِنَ الْحَرَامِ وَ لَمْ يَعْلَمْ مَا جَازَتِ الصَّلَاةُ فِيهِ مِمَّا لَمْ تَجُزْ وَ هَذَا كُفْر ٌ قُلْتُ فَأَخْبِرْنِي يَا مَوْلَايَ عَنِ التَّأْوِيلِ فِيهِمَا قَالَ إِنَّ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلَامُ كَانَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ فَقَالَ يَا رَبِّ إِنِّي أَخْلَصْتُ لَكَ الْمَحَبَّةَ مِنِّي وَ غَسَلْتُ قَلْبِي عَمَّنْ سِوَاكَ وَ كَانَ شَدِيدَ الْحُبِّ لِأَهْلِهِ فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ أَيِ انْزِعْ حُبَّ أَهْلِكَ مِنْ قَلْبِكَ إِنْ كَانَتْ مَحَبَّتُكَ لِي خَالِصَةً وَ قَلْبُكَ مِنَ الْمَيْلِ إِلَى مَنْ سِوَايَ مَشْغُولًا(83)

سعد بن عبداللَّه قمى مى گويد: در آن جلسه كه به همراه احمد بن اسحاق قمى به حضور امام حسن عسكرى عليه السلام رسيدم، به دستور امام، پرسش هايم را از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - پرسيدم و جواب دريافت كردم.

در يكى از آن پرسش ها از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - پرسيدم:

اى پسر رسول خدا! بفرماييد چرا خداوند به حضرت موسى عليه السلام دستور داد «كفش هايت را بيرون آور، كه تو در سرزمين مقدّس طوى هستى.»

چون فقهاى شيعه و سنّى مى پندارند كه كفش حضرت موسى از پوست مردارِ حيوان، يعنى حيوانى كه ذبح شرعى نشده باشد، بود.

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

هر كس چنين گفته است به حضرت موسى تهمت زده است و در عين حال به آن حضرت، نسبت جهالت و نادانى داده است، زيرا اين كه بگويند كفش حضرت موسى از پوست مردار بوده است، يكى از دو اشتباه را بايد به حضرت موسى نسبت داده اند.

چون يا نماز خواندن با آن نعلين جايز بود

و يا نبود. اگر بگوييد نماز خواندن در آن نعلين(84) براى حضرت موسى جايز بود، پس پوشيدن آن كفش و رفتن در آن مكان مقدّس هم جايز بود، و آن مكان هر اندازه كه مقدّس باشد، هرگز از نماز مقدس تر نيست.

و اگر نماز خواندن در آن نعلين جايز نبود، پس لازم مى آيد كه بگوييم حضرت موسى، حلال و حرام را تشخيص نمى داده و نمى دانست كه نماز خواندن در چه چيزى جايز است و در چه چيزى جايز نيست و اين كفر است.(85)

سعد بن عبداللَّه قمى مى گويد عرض كردم: اى پسر رسول خدا! در مورد دو آيه «فاخلع نعليك» و «انّك بالوادِ المقدّس» بفرماييد منظور چيست؟

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

حضرت موسى در وادى مقدّس با خداى خود مناجات كرد و عرض كرد: پروردگارا! من همه عشق و علاقه ام را خالصانه و مخلصانه براى تو قرار داده ام و دلم را از غير تو پاك كرده ام «در حالى كه حضرت موسى به خانواده اش محبّت بسيار داشت»، اين جا بود كه خداوند فرمود: اِخْلَع نَعلَيْكَ، يعنى اگر واقعاً مرا دوست دارى و از غير من دل كنده اى، دوستى و علاقه به خانواده ات را از دلت بيرون كن.

قَدْ أَرْهَجْتِ عَلَى الْإِسْلَامِ وَ أَهْلِهِ بِفِتْنَتِكِ وَ وردت [أَوْرَدْتِ] بَنِيكِ حِيَاضَ الْهَلَكَةِ بِجَهْلِكِ فَإِنْ كَفَفْتِ عَنِّي عَزَّ بِكِ وَ إِلَّا طَلَّقْتُكِ وَ نِسَاءُ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وآله قَدْ كَانَ طَلَّقَهُنَّ وَفَاتُهُ قَالَ مَا الطَّلَاقُ قُلْتُ تَخْلِيَةُ السَّبِيلِ قَالَ فَإِذَا كَانَ وَفَاةُ رَسُولِ اللَّهِ قَدْ خَلَّى لَهُنَّ السَّبِيلَ فَلِمَ لَا يَحِلُّ لَهُنَّ الْأَزْوَاجُ قُلْتُ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى حَرَّمَ الْأَزْوَاجَ

عَلَيْهِنَّ قَالَ وَ كَيْفَ وَ قَدْ خَلَّى الْمَوْتُ سَبِيلَهُنَّ قُلْتُ فَأَخْبِرْنِي يَا ابْنَ مَوْلَايَ عَنْ مَعْنَى الطَّلَاقِ الَّذِي فَوَّضَ رَسُولُ اللَّهِ حُكْمَهُ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَظَّمَ شَأْنَ نِسَاءِ النَّبِيِّ فَخَصَّهُنَّ بِشَرَفِ الْأُمَّهَاتِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله يَا أَبَا الْحَسَنِ إِنَّ هَذَا الشَّرَفَ بَاقٍ لَهُنَّ مَا دُمْنَ لِلَّهِ عَلَى الطَّاعَةِ فَأَيَّتُهُنَّ عَصَتِ اللَّهَ بَعْدِي بِالْخُرُوجِ عَلَيْكَ فَأَطْلِقْ لَهَا فِي الْأَزْوَاجِ وَ أَسْقِطْهَا مِنْ شَرَفِ أُمُومَةِ الْمُؤْمِنِينَ(86)

امام حسن عسكرى عليه السلام خطاب به سعد فرمود: اى سعد چه چيزى باعث شد كه به حضور ما برسى؟ سعد مى گويد عرض كردم: اى مولاى من! احمد بن اسحاق تشويقم كرد كه به حضور مولايم برسم.

حضرت فرمود: البتّه چند مسأله هم داشتى كه مى خواستى بپرسى. عرض كردم: آرى مولاى من! جريان همان گونه است كه فرموديد.

امام حسن عسكرى عليه السلام فرمود: از نور چشمم [فرزندم بپرس. و با اشاره مرا به طرف كودكى خردسال راهنمايى كرد.

سپس آن كودك رو به من كرد و فرمود:

هر چه به ذهنت رسيد، بپرس!

عرض كردم: اى مولاى ما و فرزند مولاى ما! از ناحيه شما براى ما روايت كرده اند كه پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه وآله، طلاق زن هاى خويش را به دست حضرت على عليه السلام قرار داد.

حتّى حضرت على عليه السلام

در جريان جنگ جمل، براى عايشه پيغام فرستاد كه تو با فتنه اى كه بر پا كرده اى، بر اسلام و در بين اهل اسلام گرد و غبار كينه را بلند كردى، و با نادانى خودت، فرزندانت را در معرض هلاكت قرار داده اى.

پس اگر دست از دشمنى و جنگ با من برداشتى، كه كارى با تو ندارم، والّا از همسرى پيامبرصلى الله عليه وآله تو را طلاق مى دهم. در حالى كه طلاق و جدايى زنان پيامبر، عملاً با وفات آن حضرت صورت پذيرفته بود؟

امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - از من پرسيد:

طلاق يعنى چه؟ [طلاق را چگونه معنى مى كنى؟]

من عرض كردم: زن طلاق مى گيرد، يعنى راه ازدواج او با ديگر مردان باز است.

آن حضرت فرمود:

خوب اگر طلاق و جدايى زنان پيامبر با وفات ايشان صورت گرفت، و فرض اين است كه آنان رها شدند و راه ازدواج آنان با ديگر مردان باز شد، پس چرا نمى توانند شوهر كنند؟

سعد مى گويد: عرض كردم: دليلش آن است كه خداوند بزرگ، ازدواج كردن را بر آنان حرام نمود.

آن حضرت فرمود:

با اين كه وفاتِ پيامبرصلى الله عليه وآله آنان را آزاد كرد، ديگر معنا ندارد كه ازدواج كردن بر آنان حرام باشد.

من عرض كردم: اى فرزند مولاى من! پس بفرماييد معناى طلاقى كه پيامبر اختيارش را در دست حضرت على عليه السلام قرار داده بود، چيست؟

آن حضرت فرمود:

خداوند بزرگ كه نامش مقدّس است، شأن و منزلت زنان پيامبر را باارزش قرار داد و اين شرافت را به آنان عنايت فرمود، كه مادران امّت اسلام باشند و پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه وآله خطاب به حضرت على عليه السلام فرمود: اين شرافت

براىِ زنان من تا وقتى باقى است، كه در اطاعت خداوند باشند و هر يك از زنان من كه بعد از من، با شوريدن بر تو از اطاعت خداوند بيرون رفت، او را رها كن و طلاقش را بده، تا بتواند شوهر كند و از شرافت مادرِ مؤمنين بودن خارجش كن.

طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ كَانَ نُوراً سَاطِعاً وَ قَمَراً زَهْراً اخْتَارَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ مَا عِنْدَهُ فَمَضَى عَلَى مِنْهَاجِ آبَائِهِ عليه السلام حَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ عَلَى عَهْدٍ عَهِدَهُ وَ وَصِيَّةٍ أَوْصَى بِهَا إِلَى وَصِيٍّ سَتَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِأَمْرِهِ إِلَى غَايَةٍ وَ أَخْفَى مَكَانَهُ بِمَشِيَّتِهِ لِلْقَضَاءِ السَّابِقِ وَ الْقَدَرِ النَّافِذِ وَ فِينَا مَوْضِعُهُ وَ لَنَا فَضْلُهُ وَ لَوْ قَدْ أَذِنَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيمَا قَدْ مَنَعَهُ وَ أَزَالَ عَنْهُ مَا قَدْ جَرَى بِهِ مِنْ حُكْمِهِ لَأَرَاهُمُ الْحَقَّ ظَاهِراً بِأَحْسَنِ حِلْيَةٍ وَ أَبْيَنِ دَلَالَةٍ وَ أَوْضَحِ عَلَامَةٍ وَ لَأَبَانَ عَنْ نَفْسِهِ وَ قَامَ بِحُجَّتِهِ وَ لَكِنَّ أَقْدَارَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَا تُغَالَبُ وَ إِرَادَتَهُ لَا تُرَدُّ وَ تَوْفِيقَهُ لَا يُسْبَقُ فَلْيَدَعُوا عَنْهُمُ اتِّبَاعَ الْهَوَى وَ لْيُقِيمُوا عَلَى أَصْلِهِمُ الَّذِي كَانُوا عَلَيْهِ وَ لَا يَبْحَثُوا عَمَّا سُتِرَ عَنْهُمْ فَيَأْثَمُوا وَ لَا يَكْشِفُوا سَتْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَيَنْدَمُوا وَ لْيَعْلَمُوا أَنَّ الْحَقَّ مَعَنَا وَ فِينَا لَا يَقُولُ ذَلِكَ سِوَانَا إِلَّا كَذَّابٌ مُفْتَرٍ وَ لَا يَدَّعِيهِ غَيْرُنَا إِلَّا ضَالٌّ غَوِيٌّ فَلْيَقْتَصِرُوا مِنَّا عَلَى هَذِهِ الْجُمْلَةِ دُونَ التَّفْسِيرِ وَ يَقْنَعُوا مِنْ ذَلِكَ بِالتَّعْرِيضِ دُونَ التَّصْرِيحِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ(87)

شيخ طوسى رحمه الله(88) گويد: نامه اى از امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را كه به عثمان بن عَمرى و فرزندش نوشته شده بود، با خطّ سعد بن عبداللَّه كه آن را روايت كرده بود ديدم كه آن حضرت خطاب به عَمرى و فرزندش فرمود:

خداوند شما را در مسير طاعت و عبادت موفّق بدارد و شما را بر دين خويش ثابت قدم نگه دارد و با رضايت خودش از شما، شما را خوش بخت كند.

نكاتى را كه در

مورد نظر ميثمى «يا هيثمى» و بحث هايى كه با مخالفين داشت و اين كه آنان گفته بودند: براى امام حسن عسكرى عليه السلام غير از جعفر بن على، وارثى نيست. و ميثمى نيز آنان را تصديق كرده است، همگى به من رسيد و نيز همه آن چه را كه از جانب اصحابتان نوشتيد، دانستم.

من از كورى بعد از بينايى و از گمراهى بعد از هدايت و از پيگردهاى كردار و از پرت گاه هاى فتنه، به خداوند پناه مى برم. زيرا كه خداوند بزرگ مى فرمايد: «الم، آيا مردم گمان كردند همين كه بگويند: ايمان آورديم، به حال خود رها مى شوند و آزمايش نخواهند شد؟!»(89)

اينان چگونه در فتنه فرو مى افتند و در سرگردانى و حيرت مُرَدّد هستند و به چپ و راست تمسّك مى كنند؟ آيا اينان از دين خود دست برداشته اند و يا نسبت به دين خود در شك افتاده اند؟ يا اين كه با حق دشمنى دارند و يا از مضامين روايات راست و درست بى خبرند؟

و يا مضامين روايات را مى دانند، امّا دريغ كرده اند از علمِ خود، كه همانا زمين خالى از حجّت نيست، يا دريغ كرده اند از شناختن حجّت آشكار «امامِ ظاهر و در معرض ديد همگان»، و يا حجّت مخفى از ديدگان. آيا آنان ندانسته اند كه امامان معصوم عليهم السلام به طور منظّم، پس از پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه وآله يكى پس از ديگرى آمدند، تا اين كه به اراده خداوند جريان امر به امام حسن عسكرى عليه السلام كه اكنون درگذشته است، منتهى شد؟

همان امامى كه در جايگاهِ پدرانِ خويش، به هدايتِ مردم به سوىِ حق و صراط مستقيم مشغول شد. همان امامانى كه نور درخشنده

و ستاره برّاق و ماهِ تابان بودند. پس از آن، خداوند او را به جوار رحمت خود فراخواند و او به روش پدران خويش عمل كرد و قدم جاى قدم پدران خود گذاشت و بر مبناى عهدى كه متعهّد شده بود، عمل كرد.

و بر اساس وصيّتى كه از پدرانِ خود گرفت و به وصىّ مخفى خود سپرد، عمل كرد. آرى! همان وصىّ اى كه خداوند او را به امر خود، تا زمانى كه خود مى داند، از ديده ها پنهان ساخت و با خواست خود بر اساس قضاى الهى اش و قَدَر در حالِ اجرايش، جايگاه و مكان زندگى اش را نيز مخفى ساخت.

آرى! جايگاه و فضيلتِ اين قضا و قَدَر الهى در وجود ماست. البتّه اگر خداوند نسبت به آنچه كه از او منع كرد، اجازه صادر مى نمود و حكم مخفى بودن را كه حكم الهى است، برمى داشت، هر آينه من ظاهر مى شدم و حق را با زيباترين چهره اش و روشن ترين برهان و واضح ترين نشانه براى آنان كسانى كه در ترديد واقع شده اند آشكار مى ساختم. آن گونه كه حق، با تمام جوانبش روشن شود و همه دليل هاى آن اقامه گردد.

امّا چه كنم كه هيچ چيز بر قضا قَدَر الهى پيروز نمى شود و خواست خداوند قطعى است و رد خور ندارد و هيچ چيز بر اراده او پيشى نمى گيرد.

بنابراين، آنان بايد پيروى از هوا و هوس را از خود دور كنند و بر اساس دينى كه بر آن بوده اند، استقامت كنند و باقى بمانند و به تفحّص و جست و جو در مورد آن چه را كه مخفى از ديد آن هاست، نپردازند «در فكر اين نباشند» كه

امام زمان خود را هميشه و در هر حال كه بخواهند، ببينند و بشناسند، كه اصرار بر اين كار، باعث گناه كار شدن آنان مى گردد و هرگز درصدد برنيايند كه رازِ پروردگار را بگشايند كه اين كار براى آنان باعث پشيمانى است و اين را بدانند كه حق با ماست و در ميان ماست؛ البتّه اين جمله را غير از ما، هر كس كه بگويد دروغگو و گمراه نااميد است.

پس آنان «كسانى كه نسبت به ما ترديد كرده اند» همين جمله را «أنَّ الحقَّ فينا و معنا» به خواست خداوند از ما داشته باشند و به آن اكتفا كنند و به همين مقدار قانع شوند و به تفسير آن نپردازند.

وَ مَا سَمِعْتُمُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ أَ وَ مَا عَلِمْتُمْ مَا جَاءَتْ بِهِ الآْثَارُ مِمَّا يَكُونُ وَ يَحْدُثُ فِي أَئِمَّتِكُمْ عَلَى الْمَاضِينَ وَ الْبَاقِينَ مِنْهُمْ عليهم السلام أَ وَ مَا رَأَيْتُمْ كَيْفَ جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ مَعَاقِلَ تَأْوُونَ إِلَيْهَا وَ أَعْلَاماً تَهْتَدُونَ بِهَا مِنْ لَدُنْ آدَمَ إِلَى أَنْ ظَهَرَ الْمَاضِي عليه السلام كُلَّمَا غَابَ عَلَمٌ بَدَا عَلَمٌ وَ إِذَا أَفَلَ نَجْمٌ طَلَعَ نَجْمٌ فَلَمَّا قَبَضَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اللَّهَ أَبْطَلَ دِينَهُ وَ قَطَعَ السَّبَبَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ خَلْقِهِ كَلَّا مَا كَانَ ذَلِكَ وَ لَا يَكُونُ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ وَ يَظْهَرَ أَمْرُ اللَّهِ وَ هُمْ كَارِهُونَ وَ إِنَّ الْمَاضِيَ مَضَى سَعِيداً فَقِيداً عَلَى مِنْهَاجِ آبَائِهِ عليه السلام حَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَ فِينَا وَصِيَّتُهُ وَ عِلْمُهُ وَ مَنْ هُوَ خَلَفُهُ وَ مَنْ يَسُدُّ مَسَدَّهُ وَ لَا يُنَازِعُنَا مَوْضِعَهُ إِلَّا ظَالِمٌ آثِمٌ وَ لَا يَدَّعِيهِ دُونَنَا إِلَّا جَاحِدٌ كَافِرٌ وَ لَوْ لَا أَنَّ أَمْرَ اللَّهِ لَا يُغْلَبُ وَ سِرَّهُ لَا يَظْهَرُ وَ لَا يُعْلَنُ لَظَهَرَ لَكُمْ مِنْ حَقِّنَا مَا تَبْهَرُ مِنْهُ عُقُولُكُمْ وَ يُزِيلُ شُكُوكَكُمْ لَكِنَّهُ مَا شَاءَ اللَّهُ كَانَ وَ لِكُلِّ أَجَلٍ كِتَابٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ سَلِّمُوا لَنَا وَ رُدُّوا الْأَمْرَ إِلَيْنَا فَعَلَيْنَا الْإِصْدَارُ كَمَا كَانَ مِنَّا الْإِيرَادُ وَ لَا تُحَاوِلُوا كَشْفَ مَا غُطِّيَ عَنْكُمْ وَ لَا تَمِيلُوا عَنِ الْيَمِينِ وَ تَعْدِلُوا إِلَى الْيَسَارِ وَ اجْعَلُوا قَصْدَكُمْ إِلَيْنَا بِالْمَوَدَّةِ عَلَى السُنَّةِ الْوَاضِحَةِ فَقَدْ نَصَحْتُ لَكُمْ وَ اللَّهُ شَاهِدٌ عَلَيَّ وَ عَلَيْكُمْ وَ لَوْ لَا مَا عِنْدَنَا مِنْ مَحَبَّةِ صَلَاحِكُمْ وَ رَحْمَتِكُمْ وَ الْإِشْفَاقِ عَلَيْكُمْ لَكُنَّا عَنْ مُخَاطَبَتِكُمْ فِي شُغُلٍ مِمَّا قَدِ امْتُحِنَّا مِنْ مُنَازَعَةِ الظَّالِمِ الْعُتُلِّ

الضَّالِّ الْمُتَابِعِ فِي غَيِّهِ الْمُضَادِّ لِرَبِّهِ الْمُدَّعِي مَا لَيْسَ لَهُ الْجَاحِدِ حَقَّ مَنِ افْتَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَهُ الظَّالِمِ الْغَاصِبِ وَ فِي ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ ص لِي أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ وَ سَيُرَدَّى الْجَاهِلُ رِدَاءَ عَمَلِهِ وَ سَيَعْلَمُ الْكَافِرُ لِمَنْ عُقْبَى الدَّارِ عَصَمَنَا اللَّهُ وَ إِيَّاكُمْ مِنَ الْمَهَالِكِ وَ الْأَسْوَاءِ وَ الآْفَاتِ وَ الْعَاهَاتِ كُلِّهَا بِرَحْمَتِهِ فَإِنَّهُ وَلِيُّ ذَلِكَ وَ الْقَادِرُ عَلَى مَا يَشَاءُ وَ كَانَ لَنَا وَ لَكُمْ وَلِيّاً وَ حَافِظاً وَ السَّلَامُ عَلَى جَمِيعِ الْأَوْصِيَاءِ وَ الْأَوْلِيَاءِ وَ الْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً(90)

از ابو عَمْر عامرى نقل شده است كه گفت: ابن ابى غانم قزوينى و گروهى از شيعيان، در مورد جانشين امام حسن عسكرى عليه السلام اختلاف كردند و ابن ابى غانم گفت: امام حسن عسكرى عليه السلام از دنيا رفت و جانشينى بر جاى نگذاشت «گويا امامت بعد از او به آخر رسيده است».

براى از بين رفتن درگيرى، آنان نامه اى را تنظيم كردند و مطلب مورد دعوا را در آن يادداشت كردند و در ناحيه مقدّسه قرار دادند و جواب آن طىّ نامه اى به خطِّ امام زمان - عجّل اللَّه فرجه الشّريف - به شرحِ ذيل ارسال گرديد:

به نام خداوند بخشنده مهربان

خداوند ما و شما را از بلاها به دور بدارد و روحِ يقين را بر ما ببخشايد و در دگرگونى، پناهِ ما و شما باشد.

همانا جريانِ شكّ و حيرت گروهى از شما، به خصوص برخى از بزرگانتان در دين، به ما رسيد. و اين باعثِ دلتنگىِ ما شد.امّا نه از جهت ضررى كه به ما مى رسد، بلكه به خاطرِ انحرافى كه در زندگى شما ايجاد

شده است، نگرانيم. زيرا خداوند با ماست.

بنابراين نيازى به غير خداوند نداريم و حق با ماست، پس عقب نشينى افراد از راه ما، به ما آسيبى نمى رساند، چه اين كه ما مخلوق برتر خداييم و ديگران به خاطر ما آفريده شده اند.

اى گروه! چه شده است كه در شك و ترديد سرگردانيد و در سرگردانى به رو افتاده ايد. آيا قول خداوند را نشنيده ايد كه فرمود: «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! اطاعت كنيد خدا را و اطاعت كنيد از پيامبر خدا و اولوالأمر «=امامان بعد از پيامبر»

آيا از آثار و احاديثى كه رسيده است، خبر نداريد كه در موردِ امامان گذشته و آينده اتان به شما خبر داده اند. آيا نديديد كه خداوند براى پناه گيرنده شما، پناهگاه هايى را قرار داده است؟ و رهبرانى را كه به وسيله آنان هدايت شويد، قرار داده است؟

به طورى كه از زمان حضرت آدم تا همين زمان اين چنين بوده است. به گونه اى كه هر گاه رهبرى از دنيا مى رفت، رهبرى ديگر به جاىِ آن ظاهر مى شد؟ و هر گاه ستاره اى غروب مى كرد، ستاره ديگرى رخ مى نمود؟

حال كه در اين زمان خداوند رهبرِتان [امام حسن عسكرى عليه السلام را قبض روح كرد گمان برديد كه احياناً خداوند دين خود را باطل نموده و سبب متّصل بين خود و خلق را قطع كرده است؟

هرگز! چنين نبوده است و چنين نيست، بلكه تا قيامت امرِ خداوند ظاهر است و رهبرى امّت ادامه دارد، هر چند كه دشمنان خوش ندارند.

آرى! آن امام فقيد [امام حسن عسكرى عليه السلام با سعادت قدم در جاىِ قدمِ پدرانش گذاشته و حركت كرد و سپس از دنيا رفت، امّا وصيت او و

علم او نزد ما هست. ما همان وصىّ او هستيم و كسى هستيم كه در سنگر او نشسته است و هيچ شخصى جز ستمگرِ گناه كار، براى جانشينى او با ما نزاع نمى كند و جز كافر بى منطق، در برابر ما ادّعاى جانشينى نمى كند.

و البتّه اگر نه اين بود كه خواست خدا بايد پيروز شود و در اين زمان سرّ خدا ظاهر و اعلان نگردد، هرآينه حقّ ما و ولايتِ ما، همچون روزِ روشن ظاهر مى شد، به گونه اى كه باعث شگفتى عقل هايِتان شود و شكّتان را برطرف كند.

امّا چه بايد كرد كه آن چه خدا بخواهد همان مى شود و هر موعدى سرنوشت خاصّ خودش را دارد.

پس تقوا پيشه كنيد و تسليمِ امر ما باشيد و امور را به ما واگذار كنيد. و همان گونه كه در سابق اوامر و فرامين به دستِ ما امامان عليهم السلام بود، و از اين پس نيز هست و شما در تكاپوى همه آن چه را كه بر شما پوشيده است، نباشيد و به سوى چپ و راست گرايش پيدا نكنيد و مقصد نهايى تان را بر اساس سنّت روشن پيامبر و اهل بيت عليهم السلام به سوىِ ما قرار دهيد.

من از سرِ خير خواهى با شما سخن گفتم و خدا را بر خودم و شما گواه قرار مى دهم و اگر نبود آن علاقه و عشقى كه به شما و اصلاح امورتان و قرار گرفتن شما در رحمت پروردگار دارم، هرگز شما را مخاطب قرار نداده و با شما سخن نمى گفتم و همانند برخورد با ظالمِ زورگوىِ گمراه، غرقِ در گمراهى، دشمن خدا، مدّعى و دروغگو(91)، و منكرِ حقّ كسانى كه خدا پيروى از

آنان را واجب كرده است، با شما برخورد مى كردم.

و الگوىِ من در انتخاب اين روش برخورد، سيره نيكوى دختر پيامبر است. و به زودى عنصر نادان، سزاى عمل خود را مى يابد و به زودى كافر خواهد دانست كه عاقبت امر با كيست؟.

خداوند ما و شما را از همه پرتگاه هاى خطر و سختى و زشتى ها، با رحمت خود حفظ كند، زيرا كه متولّى نجات، خداوند است و او است كه بر هر كارى توانا است و حافظ و نگهبان ما و شماست.

درود بر همه جانشينان پيامبران و بر همه اولياء و مؤمنين و رحمت خداوند و بركاتش بر همه آنان باد و درود خدا و سلام هاى خالص او بر پيامبر خدا، محمّدصلى الله عليه وآله باد.

كه از زيارت خانه خدا محروم مى شوم، غمى در دل دارم. آن حضرت طىّ نامه اى خطاب به من نوشتند:

از اين كه امسال به حج نرفتى دل تنگ نباش، چون سال آينده به حج خواهى رفت.

در سال بعد وقتى ايّامِ حج نزديك شد، نامه اى به امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نوشتم و درخواست اجازه سفر به حج را نمودم و نوشتم كه من با محمّد بن عبّاس قرار گذاشتم كه به همراهش بروم و به ديانت و امانت دارى او اعتماد دارم.

آن حضرت در جواب نوشتند:

ابوالحسين اسدى طرف قرارداد خوبى است، اگر جزء كاروان هاى اوّل بود، و كاروانش از راه رسيد، كسى را بر او ترجيح نده.

پس از چندى ابوالحسين اسدى وارد شد و من با او قرار گذاشتم به همراهش به حج بروم.

لَيْسَ بِجِسْمٍ وَ لَا حَالٍّ فِي جِسْمٍ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ فَأَمَّا الْأَئِمَّةُعليهم السلام فَإِنَّهُمْ يَسْأَلُونَ اللَّهَ تَعَالَى فَيَخْلُقُ وَ يسأله [يَسْأَلُونَهُ] فَيَرْزُقُ إِيجَاباً لِمَسْأَلَتِهِمْ وَ إِعْظَاماً لِحَقِّهِمْ(93)

ابوالحسن على بن احمد دلّال قمى نقل مى كند: گروهى از دانشمندان در مورد مسأله اى دو دسته شدند. و آن مسأله اين بود كه گروهى گفتند: خداوند همه اختيارات را به امامان معصوم عليهم السلام واگذار كرد و كارى به كار آن ها ندارد، هم آفرينش و هم روزىِ آنان، در اختيار امامان معصوم عليهم السلام قرار داده شده است.

و گروهى ديگر گفتند: امامان فقط با اذن خداوند مورد به مورد اقدام مى كنند، و از خدا مى خواهند با اجابت درخواست آنان، آفرينش و روزى ها را مقرّر مى كند و دليلش هم اين است كه فقط خداوند مى تواند موجودات را خلق كند.

در اين ميان درگيرى شديد شد و عقلاى قوم پيشنهاد كردند كه جريان از طريق محمّد بن عثمان [دومين نماينده خاصّ امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -] پيگيرى شود. آنان نيز طىّ نامه اى از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - پرسيدند و نامه ذيل جوابِ آن پرسش است.

خداوند تبارك و تعالى همان كسى است كه اجسام را خلق كرده است و روزى را تقسيم نموده است. زيرا كه خداوند جسم نيست و در هيچ جسمى هم قرار نمى گيرد، هيچ همانندى ندارد و او شنواى داناست.

امّا امامان معصوم عليهم السلام، نسبت به خلقت اشياء ابتدا از خداوند درخواست مى كنند، و سپس خداوند با پذيرش درخواست آنان اشياء را خلق مى كند و نيز براى روزى مردمان از خداوند درخواست مى كنند و خداوند براى بزرگداشت حق دوستى

با آنان و به خاطر پاسخگويى به درخواست آنان، به مردم روزى مى دهد.

الدَّنَانِيرَ الَّتِي اسْتَفْضَلْتَهَا مِنْ بَيْنِ النَّقْدَيْنِ مِنْ حِسَابِنَا وَ هِيَ بِضْعَةَ عَشَرَ دِينَاراً وَ اسْتَرِدَّ مِنْ قِبَلِكَ فَإِنَّ الزَّمَانَ أَصْعَبُ مَا كَانَ وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ(94)

از محمّد بن ابراهيم بن مهزيار اهوازى نقل شده است، در حالى كه نسبت به حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در ترديد قرار گرفته و در جست و جوىِ رسيدن به حقيقت بودم، وارد عراق شدم.

در اين حال، فرستاده اى از طرف حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - رسيد و فرمود:

به مهزيارى(95) بگو آن چه را كه از طرفِ دوستانِ ما در منطقه خودت به عنوان پيام آورده اى و حكايت كردى، مى دانم.

پس به دوستانِ ما بگو، آيا فرموده خداوند را نشنيده ايد كه فرمود: اى كسانى كه ايمان آورده ايد! اطاعت كنيد از خداوند و پيامبر خدا و اولوالأمر.

آيا هيچ امرى جز همان ولايت كه تا روز قيامت باقى است، وجود دارد؟ آيا نمى بينيد كه خداوند پناه گاه هايى را برايتان قرار داده است تا به آن پناه ببريد؟ و آيا برايتان از زمان حضرت آدم عليه السلام، همين زمان كه امامتان امام حسن عسكرى عليه السلام درگذشت، رهبرانى قرار نداده است كه با رفتن هر پرچم دارى، پرچم دار ديگرى ظاهر مى شد؟ و هرگاه ستاره اى غروب مى كرد، ستاره ديگرى طلوع مى نمود؟

امّا وقتى خداوند آن امام [امام حسن عسكرى عليه السلام را قبضِ روح كرد، گمان برديد كه خداوند سبب متّصل بين خود و خلقش را قطع نمود. هرگز چنين نيست و اين گونه هم نبود، بلكه اين سبب متّصل بين خدا و مردم تا روز قيامت وجود دارد. و خداوند امر ولايت را آشكار مى سازد، هر

چند دشمنان را خوشحال نمى كند.

اى محمّد بن ابراهيم! نسبت به آن چه كه از امرِ ولايت مطرح شد، شكّ و ترديد در تو راه پيدا نكند، زيرا كه خداوند، زمين را خالى از حجّت نمى گذارد. آيا پدرت نبود كه پيش از وفاتش به تو گفت: هم اكنون برو و شخص امينى را پيدا كن و بياور، تا اين دينارهاى بيت المال را از من امانت بگيرد.

امّا وقتى احساس كرد تا تو بروى و شخصِ امينى پيدا كنى، زمان مى گذرد و ممكن است مرگش به سرعت فرا رسد، خطاب به خودت گفت: تو خودت اين دينارها را از من به عنوان عاريه بپذير، و كيسه اى بزرگ از دينارها را در اختيارت قرار داد، چنان چه هم اكنون سه كيسه و يك هميان از دينارها با سكّه هاى گوناگون، نزد توست كه تو آن ها را به عنوان عاريه پذيرفتى و پدرت با مُهر شخصى خودش، بر آن ها مُهر زد و از تو نيز خواست كه با مُهر شخصى خودت بر آن ها مُهر بزنى.

و گفت: اگر خودم زنده ماندم، مى دانم با اين دينارها چه كنم و اگر دار فانى را وداع گفتم، ابتدا در مورد خودت و سپس در موردِ من از خدا بترس.

پس اى ابن مهزيار! برو و بر همين علاقه اى كه من به تو دارم باقى باش. خداى رحمتت كند، آن دينارهايى را كه از بين طلاها و نقره ها به حساب ما كنار گذاشته اى، كه ده دينار و اندى است، به اهلش برسان، زيرا كه زمان حاضر سخت تر از سابق است. خداوند براى ما كافى است و او بهترين وكيل است.

الْحَسَنِ بْنِ وَجْنَاءَ النَّصِيبِيِّ عَنْ أَبِي نُعَيْمٍ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ كُنْتُ حَاضِراً عِنْدَ الْمُسْتَجَارِ بِمَكَّةَ وَ جَمَاعَةٌ زُهَاءُ ثَلَاثِينَ رَجُلًا لَمْ يَكُنْ مِنْهُمْ مُخْلِصٌ غَيْرُ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ الْعَلَوِيِّ فَبَيْنَا نَحْنُ كَذَلِكَ فِي الْيَوْمِ السَّادِسِ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ سَنَةَ ثَلَاثٍ وَ تِسْعِينَ وَ مِائَتَيْنِ إِذْ خَرَجَ عَلَيْنَا شَابٌّ مِنَ الطَّوَافِ عَلَيْهِ إِزَارَانِ مُحْرِمٌ بِهِمَا وَ فِي يَدِهِ نَعْلَانِ فَلَمَّا رَأَيْنَاهُ قُمْنَا جَمِيعاً هَيْبَةً لَهُ وَ لَمْ يَبْقَ مِنَّا أَحَدٌ إِلَّا قَامَ فَسَلَّمَ عَلَيْنَا وَ جَلَسَ مُتَوَسِّطاً وَ نَحْنُ حَوْلَهُ ثُمَّ الْتَفَتَ يَمِيناً وَ شِمَالًا ثُمَّ قَالَ أَ تَدْرُونَ مَا كَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يَقُولُ فِي دُعَاءِ الْإِلْحَاحِ قُلْنَا وَ مَا كَانَ يَقُولُ قَالَ كَانَ يَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي بِهِ تَقُومُ السَّمَاءُ وَ بِهِ تَقُومُ الْأَرْضُ وَ بِهِ تُفَرِّقُ بَيْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ وَ بِهِ تَجْمَعُ بَيْنَ الْمُتَفَرِّقِ وَ بِهِ تُفَرِّقُ بَيْنَ الْمُجْتَمِعِ وَ بِهِ أَحْصَيْتَ عَدَدَ الرِّمَالِ وَ زِنَةَ الْجِبَالِ وَ كَيْلَ الْبِحَارِ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ لِي مِنْ أَمْرِي فَرَجاً وَ مَخْرَجاً ثُمَّ نَهَضَ وَ دَخَلَ الطَّوَافَ فَقُمْنَا لِقِيَامِهِ حَتَّى انْصَرَفَ وَ أُنْسِينَا أَنْ نَذْكُرَ أَمْرَهُ وَ أَنْ نَقُولَ مَنْ هُوَ وَ أَيُّ شَيْ ءٍ هُوَ إِلَى الْغَدِ فِي ذَلِكَ الْوَقْتِ فَخَرَجَ عَلَيْنَا مِنَ الطَّوَافِ فَقُمْنَا لَهُ كَقِيَامِنَا بِالْأَمْسِ وَ جَلَسَ فِي مَجْلِسِهِ مُتَوَسِّطاً فَنَظَرَ يَمِيناً وَ شِمَالًا وَ قَالَ أَ تَدْرُونَ مَا كَانَ يَقُولُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ بَعْدَ صَلَاةِ الْفَرِيضَةِ فَقُلْنَا وَ مَا كَانَ يَقُولُ قَالَ كَانَ يَقُولُ إِلَيْكَ رُفِعَتِ الْأَصْوَاتُ وَ دُعِيَتِ الدَّعَوَاتُ وَ لَكَ عَنَتِ الْوُجُوهُ وَ لَكَ خَضَعَتِ الرِّقَابُ وَ إِلَيْكَ التَّحَاكُمُ فِي الْأَعْمَالِ يَا خَيْرَ مَنْ سُئِلَ وَ يَا خَيْرَ مَنْ

أَعْطَى يَا صَادِقُ يَا بَارِئُ يَا مَنْ لا يُخْلِفُ الْمِيعادَ يَا مَنْ أَمَرَ بِالدُّعَاءِ وَ وَعَدَ بِالْإِجَابَةِ يَا مَنْ قَالَ «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ»(96) يَا مَنْ قَالَ «وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَ لْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ»(97) وَ يَا مَنْ قَالَ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»(98) لَبَّيْكَ وَ سَعْدَيْكَ هَا أَنَا ذَا بَيْنَ يَدَيْكَ الْمُسْرِفُ وَ أَنْتَ الْقَائِلُ «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً» ثُمَّ نَظَرَ يَمِيناً وَ شِمَالًا بَعْدَ هَذَا الدُّعَاءِ فَقَالَ أَ تَدْرُونَ مَا كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام يَقُولُ فِي سَجْدَةِ الشُّكْرِ فَقُلْتُ وَ مَا كَانَ يَقُولُ قَالَ كَانَ يَقُولُ يَا مَنْ لَا يَزِيدُهُ كَثْرَةُ الْعَطَاءِ إِلَّا سَعَةً وَ عَطَاءً يَا مَنْ لَا يَنْفَدُ خَزَائِنُهُ يَا مَنْ لَهُ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ يَا مَنْ لَهُ خَزَائِنُ مَا دَقَّ وَ جَلَّ لَا يَمْنَعْكَ إِسَاءَتِي مِنْ إِحْسَانِكَ أَنْتَ تَفْعَلُ بِيَ الَّذِي أَنْتَ أَهْلُهُ فَأَنْتَ أَهْلُ الْجُودِ وَ الْكَرَمِ وَ الْعَفْوِ وَ التَّجَاوُزِ يَا رَبِّ يَا اللَّهُ لَا تَفْعَلْ بِيَ الَّذِي أَنَا أَهْلُهُ فَإِنِّي أَهْلُ الْعُقُوبَةِ وَ قَدِ اسْتَحْقَقْتُهَا لَا حُجَّةَ لِي وَ لَا عُذْرَ لِي عِنْدَكَ أَبُوءُ لَكَ بِذُنُوبِي كُلِّهَا وَ أَعْتَرِفُ بِهَا كَيْ تَعْفُوَ عَنِّي وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِهَا مِنِّي أَبُوءُ لَكَ بِكُلِّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ كُلِّ خَطِيئَةٍ احْتَمَلْتُهَا وَ كُلِّ سَيِّئَةٍ علمتها [عَمِلْتُهَا] رَبِّ اغْفِرْ لِي وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّكَ أَنْتَ الْأَعَزُّ الْأَكْرَمُ وَ قَامَ فَدَخَلَ الطَّوَافَ فَقُمْنَا لِقِيَامِهِ وَ عَادَ مِنَ الْغَدِ فِي ذَلِكَ الْوَقْتِ فَقُمْنَا لِإِقْبَالِهِ كَفِعْلِنَا فِيمَا مَضَى فَجَلَسَ مُتَوَسِّطاً

وَ نَظَرَ يَمِيناً وَ شِمَالًا فَقَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ سَيِّدُ الْعَابِدِينَ يَقُولُ فِي سُجُودِهِ فِي هَذَا الْمَوْضِعِ وَ أَشَارَ بِيَدِهِ إِلَى الْحِجْرِ تَحْتَ الْمِيزَابِ عُبَيْدُكَ بِفِنَائِكَ مِسْكِينُكَ بِفِنَائِكَ فَقِيرُكَ بِفِنَائِكَ سَائِلُكَ بِفِنَائِكَ يَسْأَلُكَ مَا لَا يَقْدِرُ عَلَيْهِ غَيْرُكَ ثُمَّ نَظَرَ يَمِيناً وَ شِمَالًا وَ نَظَرَ إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ مِنْ بَيْنِنَا فَقَالَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ الْقَاسِمِ أَنْتَ عَلَى خَيْرٍ إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ كَانَ مُحَمَّدُ بْنُ الْقَاسِمِ يَقُولُ بِهَذَا الْأَمْرِ ثُمَّ قَامَ فَدَخَلَ الطَّوَافَ فَمَا بَقِيَ مِنَّا أَحَدٌ إِلَّا وَ قَدْ أُلْهِمَ مَا ذَكَرَهُ مِنَ الدُّعَاءِ وَ أُنْسِينَا أَنْ نَتَذَاكَرَ أَمْرَهُ إِلَّا فِي آخِرِ يَوْمٍ فَقَالَ لَنَا أَبُو عَلِيٍّ الْمَحْمُودِيُّ يَا قَوْمِ أَ تَعْرِفُونَ هَذَا هَذَا وَ اللَّهِ صَاحِبُ زَمَانِكُمْ فَقُلْنَا وَ كَيْفَ عَلِمْتَ يَا أَبَا عَلِيٍّ فَذَكَرَ أَنَّهُ مَكَثَ سَبْعَ سِنِينَ يَدْعُو رَبَّهُ وَ يَسْأَلُهُ مُعَايَنَةَ صَاحِبِ الزَّمَانِ قَالَ فَبَيْنَا نَحْنُ يَوْماً عَشِيَّةَ عَرَفَةَ وَ إِذَا بِالرَّجُلِ بِعَيْنِهِ يَدْعُو بِدُعَاءٍ وَعَيْتُهُ فَسَأَلْتُهُ مِمَّنْ هُوَ فَقَالَ مِنَ النَّاسِ قُلْتُ مِنْ أَيِّ النَّاسِ قَالَ مِنْ عَرَبِهَا قُلْتُ مِنْ أَيِّ عَرَبِهَا قَالَ مِنْ أَشْرَفِهَا قُلْتُ وَ مَنْ هُمْ قَالَ بَنُو هَاشِمٍ قُلْتُ مِنْ أَيِّ بَنِي هَاشِمٍ قَالَ مِنْ أَعْلَاهَا ذِرْوَةً وَ أَسْنَاهَا قُلْتُ مِمَّنْ قَالَ مِمَّنْ فَلَقَ الْهَامَ وَ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَ صَلَّى وَ النَّاسُ نِيَامٌ قَالَ فَعَلِمْتُ أَنَّهُ عَلَوِيٌّ فَأَحْبَبْتُهُ عَلَى الْعَلَوِيَّةِ ثُمَّ افْتَقَدْتُهُ مِنْ بَيْنِ يَدَيَّ فَلَمْ أَدْرِ كَيْفَ مَضَى فَسَأَلْتُ الْقَوْمَ الَّذِينَ كَانُوا حَوْلَهُ تَعْرِفُونَ هَذَا الْعَلَوِيَّ قَالُوا نَعَمْ يَحُجُّ مَعَنَا فِي كُلِّ سَنَةٍ مَاشِياً فَقُلْتُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ اللَّهِ مَا أَرَى بِهِ أَثَرَ مَشْيٍ قَالَ فَانْصَرَفْتُ إِلَى الْمُزْدَلِفَةِ كَئِيباً حَزِيناً عَلَى فِرَاقِهِ وَ نِمْتُ مِنْ لَيْلَتِي تِلْكَ فَإِذَا أَنَا بِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله

عليه وآله فَقَالَ يَا أَحْمَدُ رَأَيْتَ طَلِبَتَكَ فَقُلْتُ وَ مَنْ ذَاكَ يَا سَيِّدِي فَقَالَ الَّذِي رَأَيْتَهُ فِي عَشِيَّتِكَ هُوَ صَاحِبُ زَمَانِكَ قَالَ فَلَمَّا سَمِعْنَا ذَلِكَ مِنْهُ عَاتَبْنَاهُ عَلَى أَنْ لَا يَكُونَ أَعْلَمَنَا ذَلِكَ فَذَكَرَ أَنَّهُ كَانَ يَنْسَى أَمْرَهُ إِلَى وَقْتِ مَا حَدَّثَنَا بِهِ(99)

ابونعيم انصارى نقل مى كند: روز ششم ذى حجّه سال دويست و نود و سه هجرى قمرى، در مكّه در كنارِ باب مُستجار به همراه گروهى نشسته بوديم.

در همان حال، ديديم جوانى از محل طواف خارج شد و به طرفِ ما آمد و با دو عدد پارچه محرم شده است و دو لنگه كفش هم در دست دارد.

وقتى چشم ما به او افتاد، از هيبتى كه داشت همگى از جا برخاستيم و هيچ كس از ما باقى نماند و بر او سلام كرديم. سپس آن جوان نشست و به راست و چپ نگاهى كرد.

آن حضرت خطاب به جمع حاضر فرمود:

آيا مى دانيد امام صادق عليه السلام در موقعى كه با اصرار و خواهش فراوان در درگاه خداوند دست به دعا برمى داشت، چه مى فرمود؟ گفتيم: خوب! امام صادق عليه السلام چه مى فرمود؟

حضرت فرمود:

امام صادق عليه السلام همواره در آن دعا مى فرمود: پروردگارا! به حقّ آن نامت كه به وسيله آن آسمان و زمين را برپا مى دارى و تفاوت بين حق و باطل را مشخّص مى كنى و اختلاف «دوستان» را به اتّحاد مبدّل مى كنى و اتّحاد «دشمنان» را به اختلاف مبدّل مى كنى و نيز به وسيله آن، تعداد ريگ هاى بيابان و وزن كوه ها و مقدار آب درياها را مشخّص نمودى، از تو درخواست مى كنم كه بر محمّد و خاندانش درود فرستى و براى مشكل من گشايش و راه حلّى

بيابى.

پس از آن رفت و مشغول طواف شد و ما هم به احترامش برخاستيم، امّا فراموش كرديم از او بپرسيم كه كيست؟ فردا كه شد در حالى كه در همان مكان نشسته بوديم، باز همان جوان از طواف بيرون آمد و به سوى ما آمد و ما هم به احترامش برخاستيم و او در ميان ما نشست.

سپس به سمت چپ و راست نگاهى كرد و فرمود:

آيا مى دانيد اميرالمؤمنين على عليه السلام همواره بعد از نماز واجب چه دعايى مى خواند؟

گفتيم: نمى دانيم، خوب بگو اميرالمؤمنين چه دعايى مى خواند؟

آن جوان گفت:

حضرت على عليه السلام همواره بعد از نماز مى فرمود: پروردگارا! صداها به سوى تو بلند شده است و دعاها در درگاه تو انجام شده است و چهره ها در برابر تو تسليم شد و گردن ها در برابر تو خم شد و امضاء خوب و بد اعمال در اختيار توست.

اى بهترين پناه گاهِ درخواستِ مستمندان! و اى بهترين بخشش كننده! اى درست كردار! اى آفريننده! اى كسى كه در وعده ات خلافى صورت نمى گيرد! اى خدايى كه خود دستور دعا و راز و نياز در درگاه خودت را دادى و استجابت دعا را نيز تعهّد كردى!

اى خدايى كه در قرآن كريم فرمودى: «من را بخوانيد تا جواب شما را بدهم.»

اى كسى كه در قرآن كريم فرمودى: «و هنگامى كه بندگان من از تو درباره من سؤال كنند، بگو: نزديكم، دعاى دعاكننده را هنگامى كه من را مى خواند، پاسخ مى گويم، پس بايد دعوت من را بپذيرند و به من ايمان بياورند، به راه رشد برسند و به مقصد برسند.»

اى خدايى كه در قرآن كريم فرمودى: «بگو اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم

كرده ايد، از رحمت خداوند نااميد نشويد كه خدا همه گناهان را مى آمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است.»

پس از آن، بار ديگر نگاهى به چپ و راست انداخت و فرمود:

آيا مى دانيد اميرالمؤمنين على بن ابى طالب عليه السلام در سجده شكر چه ذكرى را مى خواند؟

ما عرض كرديم: خير! نمى دانيم چه ذكرى را مى خواند؟

آن حضرت فرمود:

حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام در سجده شكر عرضه مى داشت:

اى خدايى كه گدايانِ درگاهت، هر قدر كه در درخواست از تو اصرار و پافشارى بسيار كنند، بر جود و كرم تو افزوده مى شود. اى خدايى كه همه گنجينه هاى آسمان ها و زمين در اختيار او و مال اوست.

اى خدايى كه گنجينه هاى هر مكان پيشرفته و ارزشمند مال اوست. بدى هاى من هرگز مانع خوش رفتارى تو با من نمى شود. من از تو مى خواهم آن گونه كه در خورِ شخصيّت تو است، با من رفتار كنى. البتّه مى دانم كه تو اهلِ جود و كرم و بخشش هستى.

اى خداى من! اى پروردگار من! با من آن گونه كه در خور شخصيّت توست، رفتار كن. تو بر عذاب كردن من توانايى، و من مستحقّ عذاب هستم. هيچ عذر و دليلى ندارم كه به تو ارايه كنم.

با همه روسياهى و گناهان به تو پناه مى آورم و در حضور تو به گناهم اعتراف مى كنم. باشد كه من را ببخشى، هر چند تو نسبت به گناهانِ من از من آگاه ترى. با همه نافرمانى هايم به سوى تو مى آيم و با همه اشتباهاتى كه مرتكب شده ام و با همه زشتى هايى كه انجام داده ام، به سوى تو مى آيم.

اى پروردگارِ من! من را بيامرز و به من ترحّم كن و از هر

گناهى كه مرتكب شدم و فراموش كردم، امّا تو آن را مى دانى، درگذر. همانا تو عزيزترين و كريم ترين هستى.

پس از آن برخاست و وارد طواف كنندگان شد و ما هم به احترامش برخاستيم.

روز بعد نيز «روز سوم» در همان زمان به سوى ما آمد و ما به احترامش برخاستيم و او وسط مجلس نشست و با نگاهى به چپ و راست، فرمود:

حضرت على بن الحسين، امام زين العابدين عليه السلام در همين مكان (حضرت به حجر اسماعيل(100) و مخصوصاً مكانى كه زير ناودان طلا قرار دارد، اشاره كرد) در حال سجده مى فرمود: بنده كوچك تو به درگاه تو آمده است. بينوايت در درگاهت آمده است. از تو درخواستى دارم كه غير از تو كسى قادر به پاسخ گويى آن نيست.

سپس به طرف راست و چپ نگاهى كرد و نگاهى به محمد بن قاسم علوى انداخت و فرمود:

اى محمد بن قاسم! ان شاء اللَّه عاقبت به خير مى شوى.

البتّه در بين ما تنها محمّد بن قاسم شيعه بود. سپس آن حضرت برخاست و از ميان ما رفت و وارد طواف كنندگان شد و ما هم به احترام او برخاستيم.

همه ما به طور كلّى همه آن دعاها را كه چند روز به ما فرموده بود، حفظ كرديم و در ذهن داشتيم، امّا همگى فراموش كرديم كه از نام و نشان ايشان بپرسيم.

در آخرين روزهايى كه جمع ما در آن مكان نشسته بوديم، ابوعلى محمودى خطاب به ما گفت:

آيا مى دانيد آن جوان چه كسى بود؟ به خدا او امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - بود. ما گفتيم: چگونه؟ تو از كجا مى دانى كه او امام زمان -

عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - است؟

ابو على گفت:

من هفت سال بود كه به مكّه مى آمدم و از خداوند درخواست مى كردم امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را ببينم. تا اين كه در يك شامگاه، در عرفه بودم كه جوانى را عيناً با همين شكل ديدم، خودِ حضرت بود. دعايى را مى خواندند كه به دقّت گوش دادم و مضامين آن را فهميدم. سپس از ايشان پرسيدم: تو كيستى؟

ايشان فرمود:

من يكى از مردم اين مناطق هستم.

عرض كردم: از كدام گروه از مردم، از عرب ها يا از عجم ها هستى؟

فرمود:

از عرب ها هستم.

پرسيدم: از كدام طايفه از عرب ها هستى؟

فرمود:

از شريف ترين و با شخصيّت ترين طايفه هاى عرب هستم.

پرسيدم: آن طايفه و قبيله شريف، نامش چيست؟

فرمود:

بنى هاشم.

پرسيدم: از كدام خانواده از بنى هاشم هستى؟

فرمود:

از بزرگ ترين خانواده بنى هاشم، از نظر بلندى مرتبه و با شخصيّت ترين آن ها هستم.

پرسيدم: فرزندِ كدام يك از آن بزرگان بنى هاشم هستى؟

فرمود:

فرزند كسى كه فرقِ سرِ گردنكِشان را شكافت و تنها غذاىِ خود را به فقير داده و خود و خانواده اش گرسنه ماندند و شب در حالى كه مردم به خواب فرو رفته بودند، به نماز خواندن مشغول بود.

تا اين جا كه گفت دانستم كه او از علويان است و از فرزندان على و فاطمه عليهما السلام است و به همين خاطر كه علوى باشد، محبّتش را در دل گرفتم و در همين حال كه جلوى پايَم بود، گُمش كردم و نفهميدم چگونه از پيش من رفت.

به همين دليل از گروهى از حاجيان كه در اطرافش بودند، پرسيدم: آيا اين سيّد علوى را كه الان اين جا بود، مى شناسيد؟ گفتند: آرى! او هر سال با ما

پياده به حج مى آيد.

پيش خودم گفتم: من اثرى از پياده رفتن در پايش نديده بودم!

به هر حال از آن مكان به طرف مزدلفه رفتم، امّا بسيار ناراحت بودم و همان شب را خواب ديدم كه پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله در خواب به من فرمود:

اى احمد! به خواسته ات رسيدى و آن كس را كه مى خواستى ديدى.

عرض كردم: او چه كسى بود. پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله فرمود: همان كسى را كه در شامگاه عرفه ديدى، او امام زمانت بود.

ابو نعيم مى گويد: ما همگى به ابوعلى محمودى اعتراض كرديم كه چرا آن زمان كه حضرت در بين ما بود، به ما خبر ندادى؟

محمودى گفت: فراموش كرده بودم، هم اكنون يادم آمد كه اين جوان همان كسى است كه در عرفه ديدم.

باشد و تو را بر دين خويش ثابت قدم نگه دارد و تو را از شرّ آن دسته از بستگان و پسرعموهايم كه مرا انكار كرده اند، نگه دارد، بايد به تو بگويم اين را بدان كه خداوند با هيچ كس خويشاوندى و فاميلى ندارد. هر كس مرا انكار كند، از ما نيست و مسيرش، مسيرِ پسر نوح است كه گمراه شد.

وَ تُكِنُّ الضَّمَائِرُ وَ يَتَصَرَّفُ عَلَيْهِ السَّرَائِرُ وَ أَنْ لَا خَطَرَ لِاخْتِيَارِ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ بَعْدَ وُقُوعِ خِيَرَةِ الْأَنْبِيَاءِ عَلَى ذَوِي الْفَسَادِ لَمَّا أَرَادُوا أَهْلَ الصَّلَاح(102)

سعد بن عبداللَّه قمى مى گويد: در آن جلسه كه به حضور امام حسن عسكرى عليه السلام رسيدم، از امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - كه در دامنِ پدرش نشسته بود، پرسيدم: مولاىِ من! علّت چيست كه مردم توفيق پيدا نمى كنند امام زمانِ خود را انتخاب كنند؟ (گويا در پرسش به اين نكته اشاره شده است كه چگونه بعد از مدّت كوتاهى از وفات پيامبرصلى الله عليه وآله، مردم دچار اشتباه شدند و ابابكر را به خلافت برگزيدند؟)

امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمودند:

آيا آن شخصى كه توفيقِ انتخابِ امامِ حقيقى خود را ندارد، انسان صالح و پاكى است، يا انسان فاسدى است؟

عرض كردم: انسان صالحى است.

آن حضرت پرسيدند:

آيا امكان اين هست كه اين شخص، با اين كه انسانِ صالحى است، به گمانِ خودش فردى را كه نمى داند در واقع صالح است يا فاسد، بدونِ خبر از صالح بودنش، به عنوانِ فرد صالح انتخاب كند؟

عرض كردم: آرى چنين امكانى وجود دارد.

آن حضرت فرمود:

اين همان پاسخِ پرسش توست، كمكت كردم تا به پاسخِ تحقيقىِ پرسشِ خود برسى. حالا اگر به همين روش استدلال كنم آيا عقلت چنين استدلالى را مى پذيرد؟

عرض كردم: آرى!

آن حضرت فرمود:

بگو ببينم، آيا اين امكان در مورد پيامبرانى كه برگزيده خداوند هستند و داراىِ كتاب آسمانى نيز مى باشند و خداوند آن ها را از طريق وحى و نيز دادن مقام عصمت، مورد تأييد و حمايت خويش قرار داده است وجود دارد؟ با توجّه به آن كه

آنان بزرگان قوم خود بوده و هدايت يافته تر از آن بودند و آزاد بودنِ آنان در انجام وظايف، نياز به اثبات ندارد كه از جمله آنان حضرت موسى و عيسى عليهما السلام را مى توان نام برد.

حال با توجّه به رشد و كمال عقلى حضرت موسى و عيسى عليهما السلام و با توجّه به اين كه آنان در زندگى داراى اختيار و اراده بوده اند، آيا اين امكان وجود داشت كه آنان، كسانى را كه در واقع منافق بوده اند، به گمان خود صالح تشخيص داده و به عنوان مؤمن انتخاب كنند؟

عرض كردم: خير! امكان ندارد آنان چنين اشتباهى مرتكب شوند.

آن حضرت فرمود:

پس خوب گوش كن! اين موسى كليم اللَّه و سخن گوينده با خداوند است كه با همه رشد عقلى و كمال علمى و با اين كه وحى بر او نازل مى شد، از بينِ بزرگانِ قومِ خود و چهره هاى سرشناس نظامى، كه نسبت به ايمان و اخلاص آنان هرگز شك نداشت، براى ملاقات با خداوند هفتاد نفر را انتخاب كرد.

امّا جريان برعكس شد، يعنى او منافقين را انتخاب كرده بود و خود نمى دانست چنان كه قرآن كريم مى فرمايد: «موسى از قوم خود، هفتاد تن از مردان را براى ميعادگاه ما برگزيد، و هنگامى كه زمين لرزه آن ها را فرا گرفت و هلاك شدند، گفت: پروردگارا! اگر مى خواستى، مى توانستى آن ها و من را پيش از اين هلاك كنى، آيا ما را به آن چه بى خردهاىِ قوم ما انجام داده اند، هلاك مى كنى؟! اين جز آزمايش تو چيز ديگرى نيست، كه هر كس را بخواهى و مستحق بدانى، به وسيله آن گمراه مى سازى، و هر كس را كه بخواهى و شايسته بدانى،

هدايت مى كنى. تو ولىّ ما هستى، پس ما را بيامرز و بر ما رحم كن، كه تو بهترين آمرزندگانى.»(103)

بنابراين وقتى مى بينيم حضرت موسى عليه السلام كه خداوند او را به پيامبرى برگزيد، در موقع انتخاب، بدون آگاهى انگشت روىِ فاسدترين ها مى گذارد و عناصر نامطمئن را به اين خيال كه صالح هستند، انتخاب مى كند، در مى يابيم: كسى كه از پنهان شده درون و مخفى هاى دل بى خبر است و از اسرار دور است، توان اين را ندارد كه صالح ترينِ واقعى را انتخاب كند.

و در مى يابيم: با توجّه به اين كه پيامبران در هنگام انتخاب صالح، به اشتباه اهل فساد را انتخاب مى كنند، بر مجاهدين و انصار اشكالى وارد نيست، كه در هنگام انتخاب امام خود، دچار اشتباه شوند و احياناً به بيراهه بروند و حتّى در انتخاب خليفه دچار اشتباه شوند و به جاى امامان معصوم عليهم السلام، ديگران را انتخاب كنند.

أَجْمَعِينَ إِلَى مَبْلَغِ أَيَّامِي وَ مُنْتَهَى عَصْرِي عَبِيدُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمى وَ قَدْ كُنْتُ بَصِيراً قالَ كَذلِكَ أَتَتْكَ آياتُنا فَنَسِيتَها وَ كَذلِكَ الْيَوْمَ تُنْسى يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ قَدْ آذَانَا جُهَلَاءُ الشِّيعَةِ وَ حُمَقَاؤُهُمْ وَ مَنْ دِينُهُ جَنَاحُ الْبَعُوضَةِ أَرْجَحُ مِنْهُ وَ أُشْهِدُ اللَّهَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَ كَفَى بِهِ شَهِيداً وَ مُحَمَّداً رَسُولَهُ وَ مَلَائِكَتَهُ وَ أَنْبِيَاءَهُ وَ أَوْلِيَاءَهُ وَ أُشْهِدُكَ وَ أُشْهِدُ كُلَّ مَنْ سَمِعَ كِتَابِي هَذَا أَنِّي بَرِي ءٌ إِلَى اللَّهِ وَ إِلَى رَسُولِهِ مِمَّنْ يَقُولُ إِنَّا نَعْلَمُ الْغَيْبَ أَوْ نُشَارِكُ اللَّهَ فِي مُلْكِهِ أَوْ يُحِلُّنَا مَحَلًّا سِوَى الْمَحَلِّ الَّذِي نَصَبَهُ اللَّهُ لَنَا وَ خَلَقَنَا لَهُ أَوْ يَتَعَدَّى بِنَا عَمَّا قَدْ فَسَّرْتُهُ لَكَ وَ بَيَّنْتُهُ فِي صَدْرِ كِتَابِي وَ أُشْهِدُكُمْ أَنَّ كُلَّ مَنْ نَتَبَرَّأُ مِنْهُ فَإِنَّ اللَّهَ يَبْرَأُ مِنْهُ وَ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَوْلِيَاءَهُ وَ جَعَلْتُ هَذَا التَّوْقِيعَ الَّذِي فِي هَذَا الْكِتَابِ أَمَانَةً فِي عُنُقِكَ وَ عُنُقِ مَنْ سَمِعَهُ أَنْ لَا يَكْتُمَهُ مِنْ أَحَدٍ مِنْ مَوَالِيَّ وَ شِيعَتِي حَتَّى يَظْهَرَ عَلَى هَذَا التَّوْقِيعِ الْكُلُّ مِنَ الْمَوَالِي لَعَلَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَتَلَافَاهُمْ فَيَرْجِعُونَ إِلَى دِينِ اللَّهِ الْحَقِّ وَ يَنْتَهُوا [يَنْتَهُونَ] عَمَّا لَا يَعْلَمُونَ مُنْتَهَى أَمْرِهِ وَ لَا يَبْلُغُ مُنْتَهَاهُ فَكُلُّ مَنْ فَهِمَ كِتَابِي وَ لَمْ يَرْجِعْ إِلَى مَا قَدْ أَمَرْتُهُ وَ نَهَيْتُهُ فَلَقَدْ حَلَّتْ عَلَيْهِ اللَّعْنَةُ مِنَ اللَّهِ وَ مِمَّنْ ذَكَرْتُ مِنْ عِبَادِهِ الصَّالِحِينَ(104)

از جمله فرمايشاتى كه از امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در ردّ غلوّ كسانى كه در اظهار محبّت

به اهل بيت عليهم السلام و پيامبران الهى زياده روى مى كنند، وارد شده است، دست نوشته شريفى است كه در جواب نامه محمد بن على بن هلال كرخى مرقوم فرموده اند.

در نامه آن حضرت آمده است:

اى محمّد بن على! خداوند، بزرگ تر از آن اوصافى است كه شما مطرح مى كنيد. او منزّه است و سپاس او را سزاست.

ما هرگز در علم و قدرت خداوند، با او شريك نيستيم، بلكه غير از خدا هيچ كس از غيب آگاهى ندارد. چنان كه خداوند در قرآن كريم مى فرمايد: بگو كسانى كه در آسمان ها و زمين هستند، غيب نمى دانند، و فقط خداوند به آن آگاه است.(105)

و من و همه پدرانم از ابتدا يعنى حضرت آدم عليه السلام و حضرت نوح عليه السلام و حضرت ابراهيم عليه السلام و حضرت موسى عليه السلام و ديگر پيامبران سابق و نيز پدران متأخّر ما، يعنى حضرت محمّدصلى الله عليه وآله پيامبر خداوند، و حضرت على بن ابى طالب عليه السلام و امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام و ديگر امامان معصوم عليهم السلام از پدران من كه از دنيا رفته اند، تا هم اكنون كه زمان من است و تا هر موقع كه باشم و ظهور كنم، همگى بندگان پروردگاريم.

خداوند مى فرمايد: و هر كس از ياد من روى گردان شود، زندگى سخت و تنگى خواهد داشت و روز قيامت او را نابينا محشور مى كنيم. مى گويد: پروردگارا! چرا نابينا محشورم كردى؟ من كه بينا بودم.

خداوند مى فرمايد: آن گونه كه آيات ما براى تو آمد و تو آن ها را فراموش كردى، امروز نيز تو فراموش خواهى شد.(106)

اى محمد بن على! نادان ها و احمق ها از شيعيان، كه دين دارى آنان به اندازه پَر يك پشه

هم در نزد ما ارزش ندارند، در مورد دين خدا و تفسير دين خدا، مايه آزار ما شدند. خدايى را كه جز او خدايى نيست و بهترين شاهد است، گواه مى گيرم و حضرت محمّدصلى الله عليه وآله، پيامبر خدا و نيز فرشتگان و پيامبران الهى و همه اولياء خداوند را گواه مى گيرم و تو را اى محمّد بن على! و همه كسانى را كه از اين نوشته من آگاهى پيدا كنند، گواه مى گيرم كه:

من در پيشگاه خدا و پيامبرش، بيزارى مى جويم از كسى كه بگويد ما علم غيب [بدون نياز به خداوند] داريم و يا در سلطنت خداوند بر جهان با او شريك هستيم و يا ما را در جايگاهى، غير از آن جايگاهى كه خداوند براى ما قرار داده است و ما را براى آن خلق كرده است، قرار دهد و يا اين كه بيش از آن مقدارى كه برايت توضيح دادم و در ابتداى نامه ام نوشتم، براى ما مقام و منزلتى قائل شود و من شما را گواه مى گيرم كه هر كس ما از او بيزار باشيم، خداوند و فرشتگان و پيامبران الهى و اولياء خدا نيز از او بيزارند.

و اين مطالب كه از طريق اين نامه به دست شما رسيد، امانتى در گردنِ تو و همه كسانى كه از آن اطّلاع پيدا كرده اند مى باشد، كه آن را كتمان نكنيد و مطالب آن را به همه دوستان و شيعيان ما برسانيد، تا همه دوستان و علاقه مندان به ما، از محتواى اين نامه اطّلاع پيدا كند.

تا شايد خداوند بزرگ گذشته هاى آنان را جبران كند و آنان به دين حق برگردند و از اعمالى كه

نسبت به درستى آن آگاهى ندارند، دورى كنند. پس هر كس كه از نامه من و محتواى آن باخبر شود و بخواهد به آن چه در اين نامه نوشته ام، عمل نكند، لعنت خدا و همه بندگان صالح خدا - از پيامبران و معصومين و فرشتگان و مؤمنين - كه در نامه از آنان نام برده ام، بر او باد.

حَقُّهُ وَ فَضْلُهُ ثُمَّ سَكَتَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ عَنِّي سَاعَةً ثُمَّ قَالَ وَ جِئْتَ تَسْأَلُهُ عَنْ مَقَالَةِ الْمُفَوِّضَةِ كَذَبُوا بَلْ قُلُوبُنَا أَوْعِيَةٌ لِمَشِيَّةِ اللَّهِ فَإِذَا شَاءَ شِئْنَا وَ اللَّهُ يَقُولُ وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ يَشاءَ اللَّهُ ثُمَّ رَجَعَ السِّتْرُ إِلَى حَالَتِهِ فَلَمْ أَسْتَطِعْ كَشْفَهُ فَنَظَرَ إِلَيَّ أَبُو مُحَمَّدٍعليه السلام مُتَبَسِّماً فَقَالَ يَا كَامِلُ مَا جُلُوسُكَ قَدْ أَنْبَأَكَ بِحَاجَتِكَ الْحُجَّةُ مِنْ بَعْدِي فَقُمْتُ وَ خَرَجْتُ وَ لَمْ أُعَايِنْهُ بَعْدَ ذَلِكَ.(107)

محمد بن احمد انصارى مى گويد: گروهى از مفوِّضه(108) و مقصّره(109) كامل بن ابراهيم را، به نمايندگى از طرف خود به حضور امام حسن عسكرى عليه السلام فرستادند. كامل بن ابراهيم گفت:

پيش خود گفتم: وقتى به حضور امام حسن عسكرى عليه السلام برسم، علاوه بر پرسش هاى مفوّضه و مقصّره، يك پرسشِ ديگر هم از آن حضرت مى پرسم، كه آيا به جز كسانى كه معرفت به حقّ على بن ابى طالب عليه السلام، داشته باشند، افراد ديگرى هم وارد بهشت مى شوند؟

به حضرت سلام كردم و مقابل درى نشستم كه پرده اى بر آن آويزان بود. در اين حال بادى وزيد و گوشه پرده بالا رفت، ناگهان نوجوانى را كه همچون پاره اى از ماه بود و به نظر من، حدود چهار ساله بود ديدم.

آن جوان خطاب به من فرمود:

اى كامل بن ابراهيم!

در اين هنگام من به خود لرزيدم و رنگم سرخ شد. امّا گويا كه به من الهام شد كه فورى گفتم: لبّيك «بله» اى مولاى من!

آن حضرت فرمود:

به حضور ولىّ خدا و حجّت خدا آمدى كه از او بپرسى؛ آيا به غير از كسانى كه هم عقيده تو هستند و مانند تو در دين سخن مى گويند و به مولايت على عليه السلام معتقد

هستند، شخص ديگرى هم به بهشت مى رود يا خير؟

گفتم: به خدا قسم آرى!

آن حضرت فرمود:

به خدا قسم همان هايى كه مثل تو اعتقاد داشته باشند، به بهشت مى روند. به خدا قسم قومى وارد بهشت مى شوند كه معروف به گروه حقّيّه هستند. و غير از آن ها هيچ گروهى به بهشت نمى روند.

گفتم: اى مولاى من! آن ها چه كسانى هستند؟

آن حضرت فرمود:

گروهى هستند كه همه محبّت آن ها به حضرت على عليه السلام است، به مقام و منزلتِ او قسم مى خورند، امّا حقِّ او و مقام و منزلت او را نمى شناسند.

سپس ساكت شد و چيزى نفرمود. تا اين كه لحظاتى گذشت كه خطاب به من فرمود:

آمدى كه در مورد مفوّضه بپرسى. آن ها دروغ گفتند كه ما همه اختيارات را از خداوند گرفتيم و خدا همه امور را به ما واگذار كرده است. ما هرگز دست خدا را نبستيم، كه خود هر كارى خواستيم انجام دهيم، بلكه دل هاى ما ظرفِ اراده و خواست خداست.

هر زمان كه او چيزى را بخواهد، ما همان را اراده مى كنيم و خداوند در قرآن كريم مى فرمايد: «و شما چيزى را نمى خواهيد، مگر اين كه خدا بخواهد».(110)

پس از آن، پرده به حالت اوّل كه آويزان بود برگشت و ديگر نتوانستم پرده را كنار بزنم و با آن جوان به صحبت ادامه دهم. در اين هنگام امام حسن عسكرى عليه السلام در حالى كه لبخند بر لب داشت، خطاب به من فرمود:

اى كامل! چرا نشسته اى؟ امام بعد از من، از كار و حاجتت خبر داد و جوابت را گرفتى، پس چرا هنوز نشسته اى ؟

برخاستم و از منزل خارج شدم و ديگر آن جوان را نديدم.

سيّد عبدالرزّاق مقرم در كتاب وفاة فاطمة الزّهراعليها السلام نقل شده است؛ سيّد باقر فرزند مرحوم آية اللَّه سيّد محمّد هندى گفت: در شبِ عيد غدير حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را در خواب ديدم و مشاهده كردم كه آن حضرت غمگين و نالان است.

جلو رفتم و بر آن حضرت سلام كردم و دست هايش را بوسيدم و مشاهده كردم كه در فكر فرو رفته است. عرض كردم: مولاى من! در اين ايّام كه همه به خاطر عيد غدير خوشحالند، دليل ناراحتى شما چيست؟

حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در پاسخ فرمودند:

ذكرتُ امّى الزَّهراء وَ حُزْنها ثمَّ قال:

لا ترانى اتَّخَذْتُ لاوعلاها

بعد بيت الاحزان بيت سرورٍ(111)

به ياد مادرم زهرا و اندوهش افتادم. پس از آن شعرى را قرائت فرمود: با تأكيد مى گويم، به مقام و منزلت فاطمه زهرا قسم، هرگز نخواهى ديد كه بعد از بيت الأحزان فاطمه [جايگاه گريه حضرت فاطمه عليها السلام در قبرستان بقيع] در جايى به شادى و سرور بپردازم.

عَادَ إِلَى سِتَّةٍ وَ سِتِّينَ وَ بَنَى عَلَيْهَا فَإِذَا جَاوَزَ التَّحْمِيدَ مِائَةً فَلَا شَيْ ءَ عَلَيْهِ(112)

بر اساس رواياتى كه در متون فقهى موجود است، در فقه شيعه سعى شده است، سخت گيرى نشود، به خصوص در مستحبّات سخت گيرى نمى شود.

حميرى در مورد تسبيحات حضرت زهراعليها السلام از حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - پرسيد:

اگر كسى در موقع گفتن تسبيحات حضرت زهراعليها السلام، ذكرِ اللَّه اكبر را بيش از سى و چهار مرتبه بگويد و بعد از چند ذكر اضافى يادش بيايد، تكليف چيست؟

آيا در محاسبه با دانه هاى تسبيح برمى گردد و از دانه سى و چهار به بعد ذكر بعدى [سبحان اللَّه را مى گويد يا از همان جا سبحان اللَّه را مى گويد ولو كمتر از سى و سه عدد شود؟!

و از سى و چهار به بعد كه سبحان اللَّه را شروع كرد، فراموش كند و همه شصت و شش عدد باقى مانده را سبحان اللَّه بگويد، بعد كه يادش آمد، آيا بايد برگردد و از شصت و شش به بعد الحمدللَّه را بگويد؟ به هر حال در اين گونه موارد تكليف چيست؟

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در جواب مرقوم فرمودند:

اگر در تسبيحات فاطمه زهراعليها السلام فراموش كند و بيش از سى و چهار مرتبه «اللَّه اكبر» بگويد، برمى گردد به عدد سى و سه و بنا را بر سى و سه مى گذارد. و اگر در موقع گفتن «سبحان اللَّه» فراموش كند و از عدد شصت و هفت بگذرد، به همان عدد شصت و شش برمى گردد و بنا را بر آن مى گذارد و اگر در موقع گفتن «الحمد للَّه» از

عدد صد تجاوز كند، هر زمان كه يادش آمد، گفتن ذكر را قطع مى كند و براى اين فراموشى، انجام كار خاصّى لازم نيست.

السَّلَامُ عَلَى صَالِحٍ الَّذِي تَوَجَّهَ لِلَّهِ بِكَرَامَتِهِ السَّلَامُ عَلَى إِبْرَاهِيمَ الَّذِي حَبَاهُ اللَّهُ بِخَلَّتِهِ السَّلَامُ عَلَى إِسْمَاعِيلَ الَّذِي فَدَاهُ اللَّهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ مِنْ جَنَّتِهِ السَّلَامُ عَلَى إِسْحَاقَ الَّذِي جَعَلَ اللَّهُ النُّبُوَّةَ فِي ذُرِّيَّتِهِ السَّلَامُ عَلَى يَعْقُوبَ الَّذِي رَدَّ اللَّهُ عَلَيْهِ بَصَرَهُ بِرَحْمَتِهِ السَّلَامُ عَلَى يُوسُفَ الَّذِي نَجَّاهُ اللَّهُ مِنَ الْجُبِّ بِعَظَمَتِهِ السَّلَامُ عَلَى مُوسَى الَّذِي فَلَقَ اللَّهُ الْبَحْرَ لَهُ بِقُدْرَتِهِ السَّلَامُ عَلَى هَارُونَ الَّذِي خَصَّهُ اللَّهُ بِنُبُوَّتِهِ السَّلَامُ عَلَى شُعَيْبٍ الَّذِي نَصَرَهُ اللَّهُ عَلَى أُمَّتِهِ السَّلَامُ عَلَى دَاوُدَ الَّذِي تَابَ اللَّهُ عَلَيْهِ مِنْ خَطِيئَتِهِ السَّلَامُ عَلَى سُلَيْمَانَ الَّذِي ذَلَّتْ لَهُ الْجِنُّ بِعِزَّتِهِ السَّلَامُ عَلَى أَيُّوبَ الَّذِي شَفَاهُ اللَّهُ مِنْ عِلَّتِهِ السَّلَامُ عَلَى يُونُسَ الَّذِي أَنْجَزَ اللَّهُ لَهُ مَضْمُونَ عِدَتِهِ السَّلَامُ عَلَى عُزَيْرٍ الَّذِي أَحْيَاهُ اللَّهُ بَعْدَ مَيْتَتِهِ السَّلَامُ عَلَى زَكَرِيَّا الصَّابِرِ فِي مِحْنَتِهِ السَّلَامُ عَلَى يَحْيَى الَّذِي أَزْلَفَهُ اللَّهُ بِشَهَادَتِهِ السَّلَامُ عَلَى عِيسَى رُوحِ اللَّهِ وَ كَلِمَتِهِ السَّلَامُ عَلَى مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللَّهِ وَ صَفْوَتِهِ السَّلَامُ عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ الْمَخْصُوصِ بِأُخُوَّتِهِ السَّلَامُ عَلَى فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ ابْنَتِهِ السَّلَامُ عَلَى أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ وَصِيِّ أَبِيهِ وَ خَلِيفَتِهِ السَّلَامُ عَلَى الْحُسَيْنِ الَّذِي سَمَحَتْ نَفْسُهُ بِمُهْجَتِهِ السَّلَامُ عَلَى مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ فِي سِرِّهِ وَ عَلَانِيَتِهِ السَّلَامُ عَلَى مَنْ جَعَلَ اللَّهُ الشِّفَاءَ فِي تُرْبَتِهِ السَّلَامُ عَلَى مَنِ الْإِجَابَةُ تَحْتَ قُبَّتِهِ السَّلَامُ عَلَى مَنِ الْأَئِمَّةُ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ السَّلَامُ عَلَى ابْنِ خَاتَمِ الْأَنْبِيَاءِ السَّلَامُ عَلَى ابْنِ سَيِّدِ الْأَوْصِيَاءِ السَّلَامُ عَلَى ابْنِ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ السَّلَامُ عَلَى ابْنِ خَدِيجَةَ الْكُبْرَى السَّلَامُ عَلَى ابْنِ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى السَّلَامُ عَلَى ابْنِ جَنَّةِ الْمَأْوَى السَّلَامُ عَلَى ابْنِ زَمْزَمَ وَ الصَّفَا السَّلَامُ عَلَى الْمُرَمَّلِ بِالدِّمَاءِ السَّلَامُ عَلَى الْمَهْتُوكِ الْخِبَاءِ السَّلَامُ عَلَى خَامِسِ أَصْحَابِ أَهْلِ الْكِسَاءِ السَّلَامُ

عَلَى غَرِيبِ الْغُرَبَاءِ السَّلَامُ عَلَى شَهِيدِ الشُّهَدَاءِ السَّلَامُ عَلَى قَتِيلِ الْأَدْعِيَاءِ السَّلَامُ عَلَى سَاكِنِ كَرْبَلَاءَ السَّلَامُ عَلَى مَنْ بَكَتْهُ مَلَائِكَةُ السَّمَاءِ السَّلَامُ عَلَى مَنْ ذُرِّيَّتُهُ الْأَزْكِيَاءُ السَّلَامُ عَلَى يَعْسُوبِ الدِّينِ السَّلَامُ عَلَى مَنَازِلِ الْبَرَاهِينِ السَّلَامُ عَلَى الْأَئِمَّةِ السَّادَاتِ السَّلَامُ عَلَى الْجُيُوبِ الْمُضَرَّجَاتِ السَّلَامُ عَلَى الشِّفَاهِ الذَّابِلَاتِ السَّلَامُ عَلَى النُّفُوسِ الْمُصْطَلَمَاتِ السَّلَامُ عَلَى الْأَرْوَاحِ الْمُخْتَلَسَاتِ السَّلَامُ عَلَى الْأَجْسَادِ الْعَارِيَاتِ السَّلَامُ عَلَى الْجُسُومِ الشَّاحِبَاتِ السَّلَامُ عَلَى الدِّمَاءِ السَّائِلَاتِ السَّلَامُ عَلَى الْأَعْضَاءِ الْمُقَطَّعَاتِ السَّلَامُ عَلَى الرُّءُوسِ الْمُشَالَاتِ السَّلَامُ عَلَى النِّسْوَةِ الْبَارِزَاتِ السَّلَامُ عَلَى حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى آبَائِكَ الطَّاهِرِينَ السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى أَبْنَائِكَ الْمُسْتَشْهَدِينَ السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى ذُرِّيَّتِكَ النَّاصِرِينَ السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى الْمَلَائِكَةِ الْمُضَاجِعِينَ السَّلَامُ عَلَى الْقَتِيلِ الْمَظْلُومِ السَّلَامُ عَلَى أَخِيهِ الْمَسْمُومِ السَّلَامُ عَلَى عَلِيٍّ الْكَبِيرِ السَّلَامُ عَلَى الرَّضِيعِ الصَّغِيرِ السَّلَامُ عَلَى الْأَبْدَانِ السَّلِيبَةِ السَّلَامُ عَلَى الْعِتْرَةِ الْقَرِيبَةِ السَّلَامُ عَلَى الْمُجَدَّلِين فِي الْفَلَوَاتِ السَّلَامُ عَلَى النَّازِحِينَ عَنِ الْأَوْطَانِ السَّلَامُ عَلَى الْمَدْفُونِينَ بِلَا أَكْفَانٍ السَّلَامُ عَلَى الرُّءُوسِ الْمُفَرَّقَةِ عَنِ الْأَبْدَانِ السَّلَامُ عَلَى الْمُحْتَسِبِ الصَّابِرِ السَّلَامُ عَلَى الْمَظْلُومِ بِلَا نَاصِرٍ السَّلَامُ عَلَى سَاكِنِ التُّرْبَةِ الزَّاكِيَةِ السَّلَامُ عَلَى صَاحِبِ الْقُبَّةِ السَّامِيَةِ السَّلَامُ عَلَى مَنْ طَهَّرَهُ الْجَلِيلُ السَّلَامُ عَلَى مَنِ افْتَخَرَ بِهِ جَبْرَئِيلُ السَّلَامُ عَلَى مَنْ نَاغَاهُ فِي الْمَهْدِ مِيكَائِيلُ السَّلَامُ عَلَى مَنْ نُكِثَتْ ذِمَّتُهُ السَّلَامُ عَلَى مَنْ هُتِكَتْ حُرْمَتُهُ السَّلَامُ عَلَى مَنْ أُرِيقَ بِالظُّلْمِ دَمُهُ السَّلَامُ عَلَى الْمُغَسَّلِ بِدَمِ الْجِرَاحِ السَّلَامُ عَلَى الْمُجَرَّعِ بِكَاسَاتِ الرِّمَاحِ السَّلَامُ عَلَى الْمُضَامِ الْمُسْتَبَاحِ السَّلَامُ عَلَى الْمَنْحُورِ فِي الْوَرَى السَّلَامُ عَلَى مَنْ دَفَنَهُ أَهْلُ الْقُرَى السَّلَامُ عَلَى الْمَقْطُوعِ الْوَتِينِ السَّلَامُ عَلَى الْمُحَامِي بِلَا مُعِينٍ السَّلَامُ عَلَى الشَّيْبِ الْخَضِيبِ السَّلَامُ عَلَى الْخَدِّ التَّرِيبِ السَّلَامُ عَلَى الْبَدَنِ السَّلِيبِ السَّلَامُ عَلَى الثَّغْرِ الْمَقْرُوعِ

بِالْقَضِيبِ السَّلَامُ عَلَى الرَّأْسِ الْمَرْفُوعِ السَّلَامُ عَلَى الْأَجْسَامِ الْعَارِيَةِ فِي الْفَلَوَاتِ تَنْهَشُهَا الذِّئَابُ الْعَادِيَاتُ وَ تَخْتَلِفُ إِلَيْهَا السِّبَاعُ الضَّارِيَاتُ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلَايَ وَ عَلَى الْمَلَائِكَةِ الْمَرْفُوفِينَ حَوْلَ قُبَّتِكَ الْحَافِّينَ بِتُرْبَتِكَ الطَّائِفِينَ بِعَرْصَتِكَ الْوَارِدِينَ لِزِيَارَتِكَ السَّلَامُ عَلَيْكَ فَإِنِّي قَصَدْتُ إِلَيْكَ وَ رَجَوْتُ الْفَوْزَ لَدَيْكَ السَّلَامُ عَلَيْكَ سَلَامَ الْعَارِفِ بِحُرْمَتِكَ الْمُخْلِصِ فِي وَلَايَتِكَ الْمُتَقَرِّبِ إِلَى اللَّهِ بِمَحَبَّتِكَ الْبَرِي ءِ مِنْ أَعْدَائِكَ سَلَامَ مَنْ قَلْبُهُ بِمُصَابِكَ مَقْرُوحٌ وَ دَمْعُهُ عِنْدَ ذِكْرِكَ مَسْفُوحٌ سَلَامَ الْمَفْجُوعِ الْحَزِينِ الْوَالِهِ الْمُسْتَكِينِ سَلَامَ مَنْ لَوْ كَانَ مَعَكَ بِالطُّفُوفِ لَوَقَاكَ بِنَفْسِهِ حَدَّ السُّيُوفِ وَ بَذَلَ حُشَاشَتَهُ دُونَكَ لِلْحُتُوفِ وَ جَاهَدَ بَيْنَ يَدَيْكَ وَ نَصَرَكَ عَلَى مَنْ بَغَى عَلَيْكَ وَ فَدَاكَ بِرُوحِهِ وَ جَسَدِهِ وَ مَالِهِ وَ وَلَدِهِ وَ رُوحُهُ لِرُوحِكَ فِدَاءٌ وَ أَهْلُهُ لِأَهْلِكَ وِقَاءٌ فَلَئِنْ أَخَّرَتْنِي الدُّهُورُ وَ عَاقَنِي عَنْ نَصْرِكَ الْمَقْدُورُ وَ لَمْ أَكُنْ لِمَنْ حَارَبَكَ مُحَارِباً وَ لِمَنْ نَصَبَ لَكَ الْعَدَاوَةَ مُنَاصِباً فَلَأَنْدُبَنَّكَ صَبَاحاً وَ مَسَاءً وَ لَأَبْكِيَنَّ لَكَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَماً حَسْرَةً عَلَيْكَ وَ تَأَسُّفاً عَلَى مَا دَهَاكَ وَ تَلَهُّفاً حَتَّى أَمُوتَ بِلَوْعَةِ الْمُصَابِ وَ غُصَّةِ الِاكْتِيَابِ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلَاةَ وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الْعُدْوَانِ وَ أَطَعْتَ اللَّهَ وَ مَا عَصَيْتَهُ وَ تَمَسَّكْتَ بِهِ وَ بِحَبْلِهِ فَأَرْضَيْتَهُ وَ خَشِيتَهُ وَ رَاقَبْتَهُ وَ اسْتَجَبْتَهُ وَ سَنَنْتَ السُّنَنَ وَ أَطْفَأْتَ الْفِتَنَ وَ دَعَوْتَ إِلَى الرَّشَادِ وَ أَوْضَحْتَ سُبُلَ السَّدَادِ وَ جَاهَدْتَ فِي اللَّهِ حَقَّ الْجِهَادِ وَ كُنْتَ لِلَّهِ طَائِعاً وَ لِجَدِّكَ مُحَمَّدٍ ص تَابِعاً وَ لِقَوْلِ أَبِيكَ سَامِعاً وَ إِلَى وَصِيَّةِ أَخِيكَ مُسَارِعاً وَ لِعِمَادِ الدِّينِ رَافِعاً وَ لِلطُّغْيَانِ قَامِعاً وَ لِلطُّغَاةِ مُقَارِعاً وَ لِلْأُمَّةِ نَاصِحاً وَ فِي غَمَرَاتِ الْمَوْتِ سَابِحاً وَ لِلْفُسَّاقِ

مُكَافِحاً وَ بِحُجَجِ اللَّهِ قَائِماً وَ لِلْإِسْلَامِ وَ الْمُسْلِمِينَ رَاحِماً وَ لِلْحَقِّ نَاصِراً وَ عِنْدَ الْبَلَاءِ صَابِراً وَ لِلدِّينِ كَالِئاً وَ عَنْ حَوْزَتِهِ مُرَامِياً تَحُوطُ الْهُدَى وَ تَنْصُرُهُ وَ تَبْسُطُ الْعَدْلَ وَ تَنْشُرُهُ وَ تَنْصُرُ الدِّينَ وَ تُظْهِرُهُ وَ تَكُفُّ الْعَابِثَ وَ تَزْجُرُهُ وَ تَأْخُذُ لِلدَّنِيِّ مِنَ الشَّرِيفِ وَ تُسَاوِي فِي الْحُكْمِ بَيْنَ الْقَوِيِّ وَ الضَّعِيفِ كُنْتَ رَبِيعَ الْأَيْتَامِ وَ عِصْمَةَ الْأَنَامِ وَ عِزَّ الْإِسْلَامِ وَ مَعْدِنَ الْأَحْكَامِ وَ حَلِيفَ الْإِنْعَامِ سَالِكاً طَرَائِقَ جَدِّكَ وَ أَبِيكَ مُشَبَّهاً فِي الْوَصِيَّةِ لِأَخِيكَ وَفِيَّ الذِّمَمِ رَضِيَّ الشِّيَمِ ظَاهِرَ الْكَرَمِ مُتَهَجِّداً فِي الظُّلَمِ قَوِيمَ الطَّرَائِقِ كَرِيمَ الْخَلَائِقِ عَظِيمَ السَّوَابِقِ شَرِيفَ النَّسَبِ مُنِيفَ الْحَسَبِ رَفِيعَ الرُّتَبِ كَثِيرَ الْمَنَاقِبِ مَحْمُودَ الضَّرَائِبِ جَزِيلَ الْمَوَاهِبِ حَلِيمٌ رَشِيدٌ مُنِيبٌ جَوَادٌ عَلِيمٌ شَدِيدٌ إِمَامٌ شَهِيدٌ أَوَّاهٌ مُنِيبٌ حَبِيبٌ مَهِيبٌ كُنْتَ لِلرَّسُولِ صلى الله عليه وآله وَلَداً وَ لِلْقُرْآنِ مُنْقِداً وَ لِلْأُمَّةِ عَضُداً وَ فِي الطَّاعَةِ مُجْتَهِداً حَافِظاً لِلْعَهْدِ وَ الْمِيثَاقِ نَاكِباً عَنِ سُبُلِ الْفُسَّاقِ وَ بَاذِلًا لِلْمَجْهُودِ طَوِيلَ الرُّكُوعِ وَ السُّجُودِ زَاهِداً فِي الدُّنْيَا زُهْدَ الرَّاحِلِ عَنْهَا نَاظِراً إِلَيْهَا بِعَيْنِ الْمُسْتَوْحِشِينَ مِنْهَا آمَالُكَ عَنْهَا مَكْفُوفَةٌ وَ هِمَّتُكَ عَنْ زِينَتِهَا مَصْرُوفَةٌ وَ إِلْحَاظُكَ عَنْ بَهْجَتِهَا مَطْرُوفَةٌ وَ رَغْبَتُكَ فِي الآْخِرَةِ مَعْرُوفَةٌ حَتَّى إِذَا الْجَوْرُ مَدَّ بَاعَهُ وَ أَسْفَرَ الظُّلْمُ قِنَاعَهُ وَ دَعَا الْغَيُّ أَتْبَاعَهُ وَ أَنْتَ فِي حَرَمِ جَدِّكَ قَاطِنٌ وَ لِلظَّالِمِينَ مُبَايِنٌ جَلِيسُ الْبَيْتِ وَ الْمِحْرَابِ مُعْتَزِلٌ عَنِ اللَّذَّاتِ وَ الشَّهَوَاتِ تُنْكِرُ الْمُنْكَرَ بِقَلْبِكَ وَ لِسَانِكَ عَلَى حَسَبِ طَاقَتِكَ وَ إِمْكَانِكَ ثُمَّ اقْتَضَاكَ الْعِلْمُ لِلْإِنْكَارِ وَ لَزِمَكَ أَنْ تُجَاهِدَ الْفُجَّارَ فَسِرْتَ فِي أَوْلَادِكَ وَ أَهَالِيكَ وَ شِيعَتِكَ وَ مَوَالِيكَ وَ صَدَعْتَ بِالْحَقِّ وَ الْبَيِّنَةِ وَ دَعَوْتَ إِلَى اللَّهِ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ أَمَرْتَ بِإِقَامَةِ الْحُدُودِ

وَ الطَّاعَةِ لِلْمَعْبُودِ وَ نَهَيْتَ عَنِ الْخَبَائِثِ وَ الطُّغْيَانِ وَ وَاجَهُوكَ بِالظُّلْمِ وَ الْعُدْوَانِ فَجَاهَدْتَهُمْ بَعْدَ الْإِيعَازِ لَهُمْ وَ تَأْكِيدِ الْحُجَّةِ عَلَيْهِمْ فَنَكَثُوا ذِمَامَكَ وَ بَيْعَتَكَ وَ أَسْخَطُوا رَبَّكَ وَ جَدَّكَ وَ بَدَءُوكَ بِالْحَرْبِ فَثَبَتَّ لِلطَّعْنِ وَ الضَّرْبِ وَ طَحَنْتَ جُنُودَ الْفُجَّارِ وَ اقْتَحَمْتَ قَسْطَلَ الْغُبَارِ مُجَالِداً بِذِي الْفَقَارِ كَأَنَّكَ عَلِيٌّ الْمُخْتَارُ فَلَمَّا رَأَوْكَ ثَابِتَ الْجَأْشِ غَيْرَ خَائِفٍ وَ لَا خَاشٍ نَصَبُوا لَكَ غَوَائِلَ مَكْرِهِمْ وَ قَاتَلُوكَ بِكَيْدِهِمْ وَ شَرِّهِمْ وَ أَمَرَ اللَّعِينُ جُنُودَهُ فَمَنَعُوكَ الْمَاءَ وَ وُرُودَهُ وَ نَاجَزُوكَ الْفُتَّالُ وَ عَاجَلُوكَ النُّزَّالُ وَ رَشَقُوكَ بِالسِّهَامِ وَ النِّبَالِ وَ بَسَطُوا إِلَيْكَ أَكُفَّ الِاصْطِلَامِ وَ لَمْ يَرْعَوْا لَكَ ذِمَاماً وَ لَا رَاقَبُوا فِيكَ أَثَاماً فِي قَتْلِهِمْ أَوْلِيَاءَكَ وَ نَهْبِهِمْ رِحَالَكَ وَ أَنْتَ مُقَدَّمٌ فِي الْهَبَوَاتِ وَ مُحْتَمِلٌ لِلْأَذِيَّاتِ قَدْ عَجِبَتْ مِنْ صَبْرِكَ مَلَائِكَةُ السَّمَاوَاتِ فَأَحْدَقُوا بِكَ مِنْ كُلِّ الْجِهَاتِ وَ أَثْخَنُوكَ بِالْجِرَاحِ وَ حَالُوا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ الرَّوَاحِ وَ لَمْ يَبْقَ لَكَ نَاصِرٌ وَ أَنْتَ مُحْتَسِبٌ صَابِرٌ تَذُبُّ عَنْ نِسْوَتِكَ وَ أَوْلَادِكَ حَتَّى نَكَسُوكَ عَنْ جَوَادِكَ فَهَوَيْتَ إِلَى الْأَرْضِ جَرِيحاً تَطَئُوكَ الْخُيُولُ بِحَوَافِرِهَا أَوْ تَعْلُوكَ الطُّغَاةُ بِبَوَاتِرِهَا قَدْ رَشَحَ لِلْمَوْتِ جَبِينُكَ وَ اخْتَلَفَتْ بِالِانْقِبَاضِ وَ الِانْبِسَاطِ شِمَالُكَ وَ يَمِينُكَ تُدِيرُ طَرْفاً خَفِيّاً إِلَى رَحْلِكَ وَ بَيْتِكَ وَ قَدْ شُغِلْتَ بِنَفْسِكَ عَنْ وُلْدِكَ وَ أَهَالِيكَ وَ أَسْرَعَ فَرَسُكَ شَارِداً إِلَى خِيَامِكَ قَاصِداً مُحَمْحِماً بَاكِياً فَلَمَّا رَأَيْنَ النِّسَاءُ جَوَادَكَ مَخْزِياً وَ نَظَرْنَ سَرْجَكَ عَلَيْهِ مَلْوِيّاً بَرَزْنَ مِنَ الْخُدُورِ نَاشِرَاتِ الشُّعُورِ عَلَى الْخُدُودِ لَاطِمَاتٍ لِلْوُجُوهِ سَافِراتٍ وَ بِالْعَوِيلِ دَاعِيَاتٍ وَ بَعْدَ الْعِزِّ مُذَلَّلَاتٍ وَ إِلَى مَصْرَعِكَ مِبَادِرَاتٍ وَ الشِّمْرُ جَالِسٌ عَلَى صَدْرِكَ وَ مُولِغٌ سَيْفَهُ عَلَى نَحْرِكَ قَابِضٌ عَلَى شَيْبَتِكَ بِيَدِهِ ذَابِحٌ لَكَ بِمُهَنَّدِهِ قَدْ سَكَنَتْ حَوَاسُّكَ وَ

خَفِيَتْ أَنْفَاسُكَ وَ رُفِعَ عَلَى الْقَنَاةِ رَأْسُكَ وَ سُبِيَ أَهْلُكَ كاَلْعَبِيدِ وَ صُفِّدُوا فِي الْحَدِيدِ فَوْقَ أَقْتَابِ الْمَطِيَّاتِ تَلْفَحُ وُجُوهَهُمْ حَرُّ الْهَاجِرَاتِ يُسَاقُونَ فِي الْبَرَارِي وَ الْفَلَوَاتِ أَيْدِيهِمْ مَغْلُولَةٌ إِلَى الْأَعْنَاقِ يُطَافُ بِهِمْ فِي الْأَسْوَاقِ فَالْوَيْلُ لِلْعُصَاةِ الْفُسَّاقِ لَقَدْ قَتَلُوا بِقَتْلِكَ الْإِسْلَامَ وَ عَطَّلُوا الصَّلَاةَ وَ الصِّيَامَ وَ نَقَضُوا السُّنَنَ وَ الْأَحْكَامَ وَ هَدَمُوا قَوَاعِدَ الْإِيمَانِ وَ حَرَّفُوا آيَاتِ الْقُرْآنِ وَ هَمْلَجُوا فِي الْبَغْيِ وَ الْعُدْوَانِ لَقَدْ أَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله مَوْتُوراً وَ عَادَ كِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَهْجُوراً وَ غُودِرَ الْحَقُّ إِذْ قُهِرْتَ مَقْهُوراً وَ فُقِدَ بِفَقْدِكَ التَّكْبِيرُ وَ التَّهْلِيلُ وَ التَّحْرِيمُ وَ التَّحْلِيلُ وَ التَّنْزِيلُ وَ التَّأْوِيلُ وَ ظَهَرَ بَعْدَكَ التَّغْيِيرُ وَ التَّبْدِيلُ وَ الْإِلْحَادُ وَ التَّعْطِيلُ وَ الْأَهْوَاءُ وَ الْأَضَالِيلُ وَ الْفِتَنُ وَ الْأَبَاطِيلُ فَقَامَ نَاعِيكَ عِنْدَ قَبْرِ جَدِّكَ الرَّسُولِ صلى الله عليه وآله فَنَعَاكَ إِلَيْهِ بِالدَّمْعِ الْهَطُولِ قَائِلًا يَا رَسُولَ اللَّهِ قُتِلَ سِبْطُكَ وَ فَتَاكَ وَ اسْتُبِيحَ أَهْلُكَ وَ حَمَاكَ وَ سُبِيَتْ بَعْدَكَ ذَرَارِيكَ وَ وَقَعَ الْمَحْذُورُ بِعِتْرَتِكَ وَ ذَوِيكَ فَانْزَعَجَ الرَّسُولُ وَ بَكَى قَلْبُهُ الْمَهُولُ وَ عَزَّاهُ بِكَ الْمَلَائِكَةُ وَ الْأَنْبِيَاءُ وَ فُجِعَتْ بِكَ أُمُّكَ الزَّهْرَاءُ وَ اخْتَلَفَ جُنُودُ الْمَلَائِكَةِ الْمُقَرَّبِينَ تُعَزِّي أَبَاكَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ أُقِيمَتْ لَكَ الْمَأْتَمُ فِي أَعْلَى عِلِّيِّينَ وَ لَطَمَتْ عَلَيْكَ الْحُورُ الْعِينُ وَ بَكَتِ السَّمَاءُ وَ سُكَّانُهَا وَ الْجِنَانُ وَ خُزَّانُهَا وَ الْهِضَابُ وَ أَقْطَارُهَا وَ الْبِحَارُ وَ حِيتَانُهَا وَ الْجِنَانُ وَ وِلْدَانُهَا وَ الْبَيْتُ وَ الْمَقَامُ وَ الْمَشْعَرُ الْحَرَامُ وَ الْحِلُّ وَ الْإِحْرَامُ اللَّهُمَّ فَبِحُرْمَةِ هَذَا الْمَكَانِ الْمُنِيفِ صَلِّ [عَلَى] مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ احْشُرْنِي فِي زُمْرَتِهِمْ وَ أَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ بِشَفَاعَتِهِمْ اللَّهُمَّ إِنِّي أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ يَا أَسْرَعَ الْحَاسِبِينَ وَ يَا أَكْرَمَ

الْأَكْرَمِينَ وَ يَا أَحْكَمَ الْحَاكِمِينَ بِمُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ رَسُولِكَ إِلَى الْعَالَمِينَ أَجْمَعِينَ وَ بِأَخِيهِ وَ ابْنِ عَمِّهِ الْأَنْزَعِ الْبَطِينِ الْعَالِمِ الْمَكِينِ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ بِفَاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ وَ بِالْحَسَنِ الزَّكِيِّ عِصْمَةِ الْمُتَّقِينَ وَ بِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنِ أَكْرَمِ الْمُسْتَشْهَدِينَ وَ بِأَوْلَادِهِ الْمَقْتُولِينَ وَ بِعِتْرَتِهِ الْمَظْلُومِينَ وَ بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ زَيْنِ الْعَابِدِينَ وَ بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ قِبْلَةِ الْأَوَّابِينَ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ أَصْدَقِ الصَّادِقِينَ وَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ مُظْهِرِ الْبَرَاهِينِ وَ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى نَاصِرِ الدِّينِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ قُدْوَةِ الْمُهْتَدِينَ وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ أَزْهَدِ الزَّاهِدِينَ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ وَارِثِ الْمُسْتَخْلَفِينَ وَ الْحُجَّةِ عَلَى الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِينَ الْأَبَرِّينَ آلِ طَهَ وَ يس وَ أَنْ تَجْعَلَنِي فِي الْقِيَامَةِ مِنَ الآْمِنِينَ الْمُطْمَئِنِّينَ الْفَائِزِينَ الْفَرِحِينَ الْمُسْتَبْشِرِينَ اللَّهُمَّ اكْتُبْنِي فِي الْمُسَلِّمِينَ وَ أَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ وَ اجْعَلْ لِي لِسانَ صِدْقٍ فِي الآْخِرِينَ وَ انْصُرْنِي عَلَى الْبَاغِينَ وَ اكْفِنِي كَيْدَ الْحَاسِدِينَ وَ اصْرِفْ عَنِّي مَكْرَ الْمَاكِرِينَ وَ اقْبِضْ عَنِّي أَيْدِيَ الظَّالِمِينَ وَ اجْمَعْ بَيْنِي وَ بَيْنَ السَّادَةِ الْمَيَامِينِ فِي أَعْلَى عِلِّيِّينَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ اللَّهُمَّ إِنِّي أُقْسِمُ عَلَيْكَ بِنَبِيِّكَ الْمَعْصُومِ وَ بِحُكْمِكَ الْمَحْتُومِ وَ نَهْيِكَ الْمَكْتُومِ وَ بِهَذَا الْقَبْرِ الْمَلْمُومِ الْمُوَسَّدِ فِي كَنَفِهِ الْإِمَامُ الْمَعْصُومُ الْمَقْتُولُ الْمَظْلُومُ أَنْ تَكْشِفَ مَا بِي مِنَ الْغُمُومِ وَ تَصْرِفَ عَنِّي شَرَّ الْقَدَرِ الْمَحْتُومِ وَ تُجِيرَنِي مِنَ النَّارِ ذَاتِ السَّمُومِ اللَّهُمَّ جَلِّلْنِي بِنِعْمَتِكَ وَ رَضِّنِي بِقِسْمِكَ وَ تَغَمَّدْنِي بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ وَ بَاعِدْنِي مِنْ مَكْرِكَ وَ نَقِمَتِكَ اللَّهُمَّ اعْصِمْنِي مِنَ الزَّلَلِ وَ سَدِّدْنِي فِي الْقَوْلِ وَ الْعَمَلِ وَ افْسَحْ لِي فِي مُدَّةِ

الْأَجَلِ وَ أَعْفِنِي مِنَ الْأَوْجَاعِ وَ الْعِلَلِ وَ بَلِّغْنِي بِمَوَالِيَّ وَ بِفَضْلِكَ أَفْضَلَ الْأَمَلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْبَلْ تَوْبَتِي وَ ارْحَمْ عَبْرَتِي وَ أَقِلْنِي عَثْرَتِي وَ نَفِّسْ كُرْبَتِي وَ اغْفِرْ لِي خَطِيئَتِي وَ أَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي اللَّهُمَّ لَا تَدَعْ لِي فِي هَذَا الْمَشْهَدِ الْمُعَظَّمِ وَ الْمَحَلِّ الْمُكَرَّمِ ذَنْباً إِلَّا غَفَرْتَهُ وَ لَا عَيْباً إِلَّا سَتَرْتَهُ وَ لَا غَمّاً إِلَّا كَشَفْتَهُ وَ لَا رِزْقاً إِلَّا بَسَطْتَهُ وَ لَا جَاهاً إِلَّا عَمَرْتَهُ وَ لَا فَسَاداً إِلَّا أَصْلَحْتَهُ وَ لَا أَمَلًا إِلَّا بَلَّغْتَهُ وَ لَا دُعَاءً إِلَّا أَجَبْتَهُ وَ لَا مُضَيَّقاً إِلَّا فَرَّجْتَهُ وَ لَا شَمْلًا إِلَّا جَمَعْتَهُ وَ لَا أَمْراً إِلَّا أَتْمَمْتَهُ وَ لَا مَالًا إِلَّا كَثَّرْتَهُ وَ لَا خُلُقاً إِلَّا حَسَّنْتَهُ وَ لَا إِنْفَاقاً إِلَّا أَخْلَفْتَهُ وَ لَا حَالًا إِلَّا عَمَّرْتَهُ وَ لَا حَسُوداً إِلَّا قَمَعْتَهُ وَ لَا عَدُوّاً إِلَّا أَرْدَيْتَهُ وَ لَا شَرّاً إِلَّا كَفَيْتَهُ وَ لَا مَرَضاً إِلَّا شَفَيْتَهُ وَ لَا بَعِيداً إِلَّا أَدْنَيْتَهُ وَ لَا شَعِثاً إِلَّا لَمَمْتَهُ وَ لَا سُؤَالًا إِلَّا أَعْطَيْتَهُ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَ الْعَاجِلَةِ وَ ثَوَابَ الآْجِلَةِ اللَّهُمَّ أَغْنِنِي بِحَلَالِكَ عَنِ الْحَرَامِ وَ بِفَضْلِكَ عَنْ جَمِيعِ الْأَنَامِ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ عِلْماً نَافِعاً وَ قَلْباً خَاشِعاً وَ يَقِيناً شَافِياً وَ عَمَلًا زَاكِياً وَ صَبْراً جَمِيلًا وَ أَجْراً جَزِيلًا اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي شُكْرَ نِعْمَتِكَ عَلَيَّ وَ زِدْ فِي إِحْسَانِكَ وَ كَرَمِكَ إِلَيَّ وَ اجْعَلْ قَوْلِي فِي النَّاسِ مَسْمُوعاً وَ عَمَلِي عِنْدَكَ مَرْفُوعاً وَ أَثَرِي فِي الْخَيْرَاتِ مَتْبُوعاً وَ عَدُوِّي مَقْمُوعاً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَخْيَارِ فِي آنَاءِ اللَّيْلِ وَ أَطْرَافِ النَّهَارِ وَ اكْفِنِي شَرَّ الْأَشْرَارِ وَ طَهِّرْنِي مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْأَوْزَارِ وَ أَجِرْنِي

مِنَ النَّارِ وَ أَحِلَّنِي دَارَ الْقَرَارِ وَ اغْفِرْ لِي وَ لِجَمِيعِ إِخْوَانِي فِيكَ وَ أَخَوَاتِيَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ ثُمَّ تَوَجَّهْ إِلَى الْقِبْلَةِ وَ صَلِّ رَكْعَتَيْنِ وَ اقْرَأْ فِي الْأُولَى سُورَةَ الْأَنْبِيَاءِ وَ فِي الثَّانِيَةِ الْحَشْرَ وَ اقْنُتْ وَ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِينَ السَّبْعِ وَ مَا فِيهِنَّ وَ مَا بَيْنَهُنَّ خِلَافاً لِأَعْدَائِهِ وَ تَكْذِيباً لِمَنْ عَدَلَ بِهِ وَ إِقْرَاراً لِرُبُوبِيَّتِهِ وَ خُضُوعاً لِعِزَّتِهِ الْأَوَّلُ بِغَيْرِ أَوَّلٍ وَ الآْخِرُ إِلَى غَيْرِ آخِرٍ الظَّاهِرُ عَلَى كُلِّ شَيْ ءٍ بِقُدْرَتِهِ الْبَاطِنُ دُونَ كُلِّ شَيْ ءٍ بِعِلْمِهِ وَ لُطْفِهِ لَا تَقِفُ الْعُقُولُ عَلَى كُنْهِ عَظَمَتِهِ وَ لَا تُدْرِكُ الْأَوْهَامُ حَقِيقَةَ مَاهِيَّتِهِ وَ لَا تَتَصَوَّرُ الْأَنْفُسُ مَعَانِيَ كَيْفِيَّتِهِ مُطَّلِعاً عَلَى الضَّمَائِرِ عَارِفاً بِالسَّرَائِرِ يَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ مَا تُخْفِي الصُّدُورُ اللَّهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ عَلَى تَصْدِيقِي رَسُولَكَ صلى الله عليه وآله وَ إِيمَانِي بِهِ وَ عِلْمِي بِمَنْزِلَتِهِ وَ إِنِّي أَشْهَدُ أَنَّهُ النَّبِيُّ الَّذِي نَطَقَتِ الْحِكْمَةُ بِفَضْلِهِ وَ بَشَّرَتِ الْأَنْبِيَاءُ بِهِ وَ دَعَتْ إِلَى الْإِقْرَارِ بِمَا جَاءَ بِهِ وَ حَثَّتْ عَلَى تَصْدِيقِهِ بِقَوْلِهِ تَعَالَى الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوباً عِنْدَهُمْ فِي التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّباتِ وَ يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبائِثَ وَ يَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتِي كانَتْ عَلَيْهِمْ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ رَسُولِكَ إِلَى الثَّقَلَيْنِ وَ سَيِّدِ الْأَنْبِيَاءِ الْمُصْطَفَيْنَ وَ عَلَى أَخِيهِ وَ ابْنِ عَمِّهِ الَّذِينَ لَمْ يُشْرِكَا بِكَ طَرْفَةَ عَيْنٍ أَبَداً وَ عَلَى فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ سَيِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ وَ عَلَى سَيِّدَيْ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ صَلَاةً خَالِدَةَ الدَّوَامِ عَدَدَ قَطْرِ الرِّهَامِ وَ زِنَةَ الْجِبَالِ وَ

الآْكَامِ وَ مَا أَوْرَقَ السَّلَامُ وَ اخْتَلَفَ الضِّيَاءُ وَ الظَّلَامُ وَ عَلَى آلِهِ الطَّاهِرِينَ الْأَئِمَّةِ الْمُهْتَدِينَ الذَّائِدِينَ عَنِ الدِّينِ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ جَعْفَرٍ وَ مُوسَى وَ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُجَّةِ الْقُوَّامِ بِالْقِسْطِ وَ سُلَالَةِ السِّبْطِ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هَذَا الْإِمَامِ فَرَجاً قَرِيباً وَ صَبْراً جَمِيلًا وَ نَصْراً عَزِيزاً وَ غِنًى عَنِ الْخَلْقِ وَ ثَبَاتاً فِي الْهُدَى وَ التَّوْفِيقِ لِمَا تُحِبُّ وَ تَرْضَى وَ رِزْقاً وَاسِعاً حَلَالًا طَيِّباً مَرِيئاً دَاراً سَائِغاً فَاضِلًا مُفْضِلًا صَبّاً صَبّاً مِنْ غَيْرِ كَدٍّ وَ لَا نَكَدٍ وَ لَا مِنَّةٍ مِنْ أَحَدٍ وَ عَافِيَةً مِنْ كُلِّ بَلَاءٍ وَ سُقْمٍ وَ مَرَضٍ وَ الشُّكْرَ عَلَى الْعَافِيَةِ وَ النَّعْمَاءِ وَ إِذَا جَاءَ الْمَوْتُ فَاقْبِضْنَا عَلَى أَحْسَنِ مَا يَكُونُ لَكَ طَاعَةً عَلَى مَا أَمَرْتَنَا مُحَافِظِينَ حَتَّى تُؤَدِّيَنَا إِلَى جَنَّاتِ النَّعِيمِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَوْحِشْنِي مِنَ الدُّنْيَا وَ آنِسْنِي بِالآْخِرَةِ فَإِنَّهُ لَا يُوحِشُ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا خَوْفُكَ وَ لَا يُؤْنِسُ بِالآْخِرَةِ إِلَّا رَجَاؤُكَ اللَّهُمَّ لَكَ الْحُجَّةُ لَا عَلَيْكَ وَ إِلَيْكَ الْمُشْتَكَى لَا مِنْكَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعِنِّي عَلَى نَفْسِيَ الظَّالِمَةِ الْعَاصِيَةِ وَ شَهْوَتِيَ الْغَالِبَةِ وَ اخْتِمْ بِالْعَافِيَةِ اللَّهُمَّ إِنَّ اسْتِغْفَارِي إِيَّاكَ وَ أَنَا مُصِرٌّ عَلَى مَا نُهِيتُ قِلَّةُ حَيَاءٍ وَ تَرْكِيَ الِاسْتِغْفَارَ مَعَ عِلْمِي بِسَعَةِ حِلْمِكَ تَضْيِيعٌ لِحَقِّ الرَّجَاءِ اللَّهُمَّ إِنَّ ذُنُوبِي تُؤْيِسُنِي أَنْ أَرْجُوَكَ وَ إِنَّ عِلْمِي بِسَعَةِ رَحْمَتِكَ يَمْنَعُنِي أَنْ أَخْشَاكَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ صَدِّقْ رَجَائِي لَكَ وَ كَذِّبْ خَوْفِي مِنْكَ وَ كُنْ لِي عِنْدَ أَحْسَنِ ظَنِّي بِكَ يَا أَكْرَمَ الْأَكْرَمِينَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَيِّدْنِي بِالْعِصْمَةِ

وَ أَنْطِقْ لِسَانِي بِالْحِكْمَةِ وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ يَنْدَمُ عَلَى مَا ضَيَّعَهُ فِي أَمْسِهِ وَ لَا يَغْبَنُ حَظَّهُ فِي يَوْمِهِ وَ لَا يَهُمُّ لِرِزْقِ غَدِهِ اللَّهُمَّ إِنَّ الْغَنِيَّ مَنِ اسْتَغْنَى بِكَ وَ افْتَقَرَ إِلَيْكَ وَ الْفَقِيرُ مَنِ اسْتَغْنَى بِخَلْقِكَ عَنْكَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَغْنِنِي عَنْ خَلْقِكَ بِكَ وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ لَا يَبْسُطُ كَفّاً إِلَّا إِلَيْكَ اللَّهُمَّ إِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ قَنَطَ وَ أَمَامَهُ التَّوْبَةُ وَ وَرَاءَهُ الرَّحْمَةُ وَ إِنْ كُنْتُ ضَعِيفَ الْعَمَلِ فَإِنِّي فِي رَحْمَتِكَ قَوِيُّ الْأَمَلِ فَهَبْ لِي ضَعْفَ عَمَلِي لِقُوَّةِ أَمَلِي اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ مَا فِي عِبَادِكَ مَنْ هُوَ أَقْسَى قَلْباً مِنِّي وَ أَعْظَمُ مِنِّي ذَنْباً فَإِنِّي أَعْلَمُ أَنَّهُ لَا مَوْلَى أَعْظَمُ مِنْكَ طَوْلًا وَ أَوْسَعُ رَحْمَةً وَ عَفْواً فَيَا مَنْ هُوَ أَوْحَدُ فِي رَحْمَتِهِ اغْفِرْ لِمَنْ لَيْسَ بِأَوْحَدَ فِي خَطِيئَتِهِ اللَّهُمَّ إِنَّكَ أَمَرْتَنَا فَعَصَيْنَا وَ نَهَيْتَ فَمَا انْتَهَيْنَا وَ ذَكَرْتَ فَتَنَاسَيْنَا وَ بَصَّرْتَ فَتَعَامَيْنَا وَ حَذَّرْتَ فَتَعَدَّيْنَا وَ مَا كَانَ ذَلِكَ جَزَاءَ إِحْسَانِكَ إِلَيْنَا وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِمَا أَعْلَنَّا وَ أَخْفَيْنَا وَ أَخْبَرُ بِمَا نَأْتِي وَ مَا أَتَيْنَا فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تُؤَاخِذْنَا بِمَا أَخْطَأْنَا وَ نَسِينَا وَ هَبْ لَنَا حُقُوقَكَ لَدَيْنَا وَ أَتِمَّ إِحْسَانَكَ إِلَيْنَا وَ أَسْبِلْ رَحْمَتَكَ عَلَيْنَا اللَّهُمَّ إِنَّا نَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِهَذَا الصِّدِّيقِ الْإِمَامِ وَ نَسْأَلُكَ بِالْحَقِّ الَّذِي جَعَلْتَهُ لَهُ وَ لِجَدِّهِ رَسُولِكَ وَ لِأَبَوَيْهِ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ أَهْلِ بَيْتِ الرَّحْمَةِ إِدْرَارَ الرِّزْقِ الَّذِي بِهِ قِوَامُ حَيَاتِنَا وَ صَلَاحُ أَحْوَالِ عِيَالِنَا فَأَنْتَ الْكَرِيمُ الَّذِي تُعْطِي مِنْ سَعَةٍ وَ تَمْنَعُ مِنْ قُدْرَةٍ وَ نَحْنُ نَسْأَلُكَ مِنَ الرِّزْقِ مَا يَكُونُ صَلَاحاً لِلدُّنْيَا وَ بَلَاغاً لِلآْخِرَةِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ

اغْفِرْ لَنَا وَ لِوَالِدَيْنَا وَ لِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْيَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ وَ آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الآْخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ ثُمَّ تَرْكَعُ وَ تَسْجُدُ وَ تَجْلِسُ وَ تَتَشَهَّدُ وَ تُسَلِّمُ فَإِذَا سَبَّحْتَ فَعَفِّرْ خَدَّيْكَ وَ قُلْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ أَرْبَعِينَ مَرَّةً وَ اسْأَلِ اللَّهَ الْعِصْمَةَ وَ النَّجَاةَ وَ الْمَغْفِرَةَ وَ التَّوْفِيقَ بِحُسْنِ الْعَمَلِ وَ الْقَبُولَ لِمَا تَتَقَرَّبُ بِهِ إِلَيْهِ وَ تَبْتَغِي بِهِ وَجْهَهُ وَ قِفْ عِنْدَ الرَّأْسِ ثُمَّ صَلِّ رَكْعَتَيْنِ عَلَى مَا تَقَدَّمَ ثُمَّ انْكَبَّ عَلَى الْقَبْرِ وَ قَبِّلْهُ وَ قُلْ زَادَ اللَّهُ فِي شَرَفِكُمْ وَ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ وَ ادْعُ لِنَفْسِكَ وَ لِوَالِدَيْكَ وَ لِمَنْ أَرَدْتَ(115)

امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

اگر خواستى امام حسين عليه السلام را در روز عاشورا زيارت كنى، در مقابل قبرش بايست و بگو:

سلام بر حضرت آدم، برگزيده خدا از بين مخلوقات.

سلام بر حضرت شيث، ولىّ خدا و برگزيده او.

سلام بر حضرت ادريس كه به اقامه برهان الهى در بين مردم پرداخت.

سلام بر حضرت نوح كه خداوند دعايش را در مورد ارسال عذاب بر قوم كافر مستجاب كرد.

سلام بر حضرت هود كه با يارى خداوند به پيش رفت.

سلام بر حضرت صالح كه به خاطر كرامت خداوند بر او، به سوى پروردگار متوجّه شد.

سلام بر حضرت ابراهيم كه خداوند با دوست خود و خليل قرار دادنش، از او حمايت كرد.

سلام بر حضرت اسماعيل كه خداوند گوسفندى ارزشمند را از بهشتِ خود به عنوان فدايى او براى او فرستاد.

سلام بر حضرت اسحاق كه خداوند پيامبران

را از نسل او قرار داد.

سلام بر حضرت يعقوب كه خدا به رحمت خودش بينايى او را به او بازگرداند.

سلام بر حضرت يوسف كه خداوند به عظمت و قدرت خود او را از درون چاه نجات داد.

سلام بر حضرت موسى كه خداوند به قدرت خودش دريا را برايش شكافت.

سلام بر حضرت هارون كه خداوند با برگزيدنش به پيامبرى، او را به خود اختصاص داد.

سلام بر حضرت شعيب كه خداوند او را بر قومش پيروز ساخت.

سلام بر حضرت داوود كه خداوند از خطاى او درگذشت و توبه او را پذيرفت.

سلام بر حضرت سليمان كه به وسيله عزّت و جلال خداوند، جنّيان و پريان در تسخير او قرار گرفتند.

سلام بر حضرت ايّوب كه خداوند از آن بيمارى شفايش عنايت فرمود.

سلام بر حضرت يونس كه خداوند ضمانت قومش را از نفرين يونس پذيرفت، و آن ها را نجات داد.»

سلام بر حضرت عُزَيْر كه خداوند پس از آن كه او مرده بود، او را دوباره زنده كرد.

سلام بر حضرت زكريّا كه در مصيبت وارده [قتل يحيى صبر و بردبارى پيشه كرد.

سلام بر حضرت يحيى كه خداوند به خاطر دادن لياقت شهادت، او را به خود نزديك كرد.

سلام بر حضرت عيسى، روح خدا و كلمه پروردگار.

سلام بر حضرت محمّدصلى الله عليه وآله حبيب و دوست خدا و برگزيده او.

كانوا منظرينَ ممهلينَ اِلى وَقْتٍ آخر(116)

از حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نقل شده است كه فرمود:

حضرت يحياى پيامبرعليه السلام به همان گونه اى سَر بريده شد، كه سرِ مبارك امام حسين عليه السلام بريده شد و سر هر دو بزرگوار را از پشت گردن بريدند و زمين و آسمان گريان نشدند مگر براى آن دو نفر و هرگز آثار شهادت آن دو به تأخير نيفتاد.

اللَّه تعالى فرجه الشّريف - پرسيد: آيا انسان مى تواند از خاك قبر «تربت امام حسين عليه السلام» تسبيح تهيّه كند و آيا اين كار فضيلتى دارد؟

حضرت در جواب فرمودند:

كسى كه از تربتِ امام حسين عليه السلام دانه هاىِ تسبيح تهيّه كرده است، مى تواند به وسيله آن تسبيح خداوند بگويد و هيچ چيزى براىِ تسبيح گفتن، بافضيلت تر از آن نيست و براىِ نمونه، يكى از فضيلت هاى آن اين است كه، انسان با تسبيح تهيّه شده از تربت كه ذكر مى گويد ممكن است گاهى گفتن ذكر را فراموش كند، امّا همين كه دانه ها را در دست دارد و مى گرداند، خداوند ثوابِ گفتن ذكر را به او عنايت مى كند.

بن أحمد بن علي بن الصلت قدس الله روحه و يصف علمه و عمله و زهده و فضله و عبادته و كان أحمد بن محمد بن عيسى في فضله و جلالته يروي عن أبي طالب عبد الله بن الصلت القمي رضي الله عنه و بقي حتى لقيه محمد بن الحسن الصفار و روى عنه فلما أظفرني الله تعالى ذكره بهذا الشيخ الذي هو من أهل هذا البيت الرفيع شكرت الله تعالى ذكره على ما يسر لي من لقائه و أكرمني به من إخائه و حباني به من وده و صفائه فبينا هو يحدثني ذات يوم إذ ذكر لي عن رجل قد لقيه ببخارا من كبار الفلاسفة و المنطقيين كلاما في القائم عليه السلام قد حيره و شككه في أمره لطول غيبته و انقطاع أخباره فذكرت له فصولا في إثبات كونه عليه السلام و رويت له أخبارا في غيبته عن النبي و الأئمةعليه السلام سكنت إليها نفسه و زال بها عن قلبه ما كان دخل عليه من الشك و الارتياب و الشبهة و تلقى ما سمعه من الآثار الصحيحة بالسمع و الطاعة و القبول و التسليم و سألني أن أصنف له في هذا المعنى كتابا فأجبته إلى ملتمسه و وعدته جمع ما أبتغي إذا سهل الله لي العود إلى مستقري و وطني بالري. فبينا أنا ذات ليلة أفكر فيما خلفت ورائي من أهل و ولد و إخوان و نعمة إذ غلبني النوم فرأيت كأني بمكة أطوف حول بيت الله الحرام و أنا في الشوط السابع عند الحجر الأسود أستلمه و أقبله و أقول أمانتي أديتها و ميثاقي تعاهدته لتشهد لي بالموافاة فأرى مولانا القائم صاحب الزمان صلى الله عليه

وآله واقفا بباب الكعبة فأدنو منه على شغل قلب و تقسم فكر فعلم عليه السلام ما في نفسي بتفرسه في وجهي فسلمت عليه فرد علي السلام ثم قال لي لم لا تصنف كتابا في الغيبة حتى تكفى ما قد همك فقلت له يا ابن رسول الله قد صنفت في الغيبة أشياء فقال عليه السلام ليس على ذلك السبيل آمرك أن تصنف و لكن صنف الآن كتابا في الغيبة و اذكر فيه غيبات الأنبياء(119)

مرحوم شيخ صدوق قدس سره نقل مى كند؛ شبى در مورد آن چه كه از اهل بيتِ خودم و فرزندان و برادران و نعمت هاى الهى كه بر جاى گذاشتم، فكر مى كردم. در همين حال به خواب رفتم. در خواب احساس كردم كه در حال طواف خانه خدا در مسجد الحرام هستم و در دور هفتم طواف، به حجرالأسود رسيدم و مشغول دست كشيدن بر حجرالأسود و بوسيدن آن هستم و پيش خود خطاب به حجرالأسود مى گويم؛ امانتِ خود را ادا كردم و به عهد خود عمل كردم و تو بعد از مرگ من شاهد باش.

در همين حال مولايم حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را ديدم. كنار درب كعبه ايستاده است، با آن چه كه در قلبم مى گذشت، آرام به طرف آن بزرگوار رفتم و او با فراست و زيركى از چهره من متوجّه شد كه در دلم چه مى گذرد. سلام كردم و آن حضرت جواب سلام مرا داد. سپس فرمود:

چرا كتابى در مورد غيبت من نمى نويسى، تا كافى و كامل كننده آن كارهايى باشد كه انجام داده اى؟ عرض كردم: اى پسر رسول خدا! من در مورد غيبت شما مطلب زيادى نوشتم.

آن حضرت

فرمود: آن مقدار برايت راه گشا نيست، اكنون من به تو دستور مى دهم از اين پس شروع كن و كتابى مستقل در مورد غيبت من بنويس، به گونه اى كه تاريخ و جريان غيبت همه انبيايى كه غايب شده اند را نيز بنويسى.

در جواب فرمودند:

هيچ زنى در بهشت حامله نمى شود و بر اثر آميزش با حورالعين، يا همسرِ دنيايى، بچّه اى هم متولّد نمى شود و حيض يا نفاس هم در بهشت نيست. و مشكلات و گرفتارىِ بچّه دارى وجود ندارد، و همان طور كه خداوند در قرآن كريم فرمود: «و در آن [بهشت آن چه دل ها مى خواهند و چشم ها از آن لذّت مى برند، موجود است.(123)

پس مؤمن در بهشت هر زمان كه دلش خواست كودكى داشته باشد، خداوند بدون حمل، فرزندى براى او خلق مى كند. ولى به آن صورت كه در ذهن ها است، ولادتى در كار نيست، بلكه آفريدنِ فرزند، مانندِ آفريدن حضرت آدم عليه السلام است كه براى عبرت مخلوقات، بدون هيچ حمل و هيچ ولادتى آفريده شد.

الجبابرة و أحج بالناس حجة الإسلام و أجي ء إلى يثرب فأهدم الحجرة و أخرج من بهما و هما طريان فأمر بهما تجاه البقيع و آمر بخشبتين يصلبان عليهما فتورق من تحتهما فيفتتن الناس بهما أشد من الفتنة الأولى فينادي مناد من السماء يا سماء أبيدي و يا أرض خذي فيومئذ لا يبقى على وجه الأرض إلا مؤمن قد أخلص قلبه للإيمان قلت يا سيدي ما يكون بعد ذلك قال الكرة الكرة الرجعة الرجعة ثم تلا هذه الآية ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَ أَمْدَدْناكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ جَعَلْناكُمْ أَكْثَرَ نَفِيراً(124)

امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در حالى كه دستِشان را بلند كرده بودند، خطاب به على بن ابراهيم بن مهزيار اهوازى فرمودند:

اى پسر مهزيار! آيا مى خواهى آن خبر را برايَت بگويم؟ آن گاه كه بچّه بر جايگاهِ بزرگان تكيه زد.(125) و مغربى به جنب و جوش درآمد و عمانى راه افتاد و مردم با سفيانى بيعت كردند و خداوند به ولىّ امرش اجازه ظهور داد. من از بينِ صفا و مروه به همراه سيصد و سيزده تن از مردان خارج مى شوم و به كوفه مى آيم و مسجد كوفه رǠخراب مى كنم و در جاى اوّلِ آن مسجدى جديد مى سازم، و همه ساختمان هايى را كه ستمگران در اطراف مسجد كوفه برپا كرده اند، خراب مى كنم. و آن سال به همراهِ مردم به حجّ تمتّع مى روم و به شهرِ مدينه مى آيم... .

ابن مهزيار گويد: پرسيدم اى مولاىِ من! از آن پس ديگر چه مى شود؟ حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود: تكرارِ زندگى، تكرار زندگى. بازگشت، بازگشت. كه اشاره به رجعتِ امامان عليهم

السلام و ديگر مردگان است. سپس اين آيه شريفه را قرائت كرد: «سپس شما را بر آنان چيره مى كنيم، و شما را به وسيله دارايى ها و فرزندانى كمك خواهيم كرد و نفرات شما را بيشتر از دشمن قرار مى دهيم.»

آن مال را بين آن برادر مؤمن و فاميل فقيرش تقسيم كند تا به ثواب هر دو عمل برسد.

صدايى را شنيدم كه مى فرمود:

اى محمّد! از خدا بترس و از تمام آن كارها كه تاكنون انجام دادى، و تحت عنوان نمايندگى از ناحيه مقدّسه و به نام ما كارهايى را انجام دادى توبه كن، زيرا كه تو مسئوليّت بزرگى را بر عهده دارى.

السلام، از جناب شيخ باقر، فرزند شيخ هادى كاظمى نقل كرده است:

يكى از مؤمنين كه در حمّام دلّاك بود پدر پير و ناتوانى داشت و مرتّب در خدمت پدر بود و به كارهايش مى رسيد. به جز شب هاى چهارشنبه كه در خدمت پدر نبود و به مسجد سهله، براى عبادت مى رفت. امّا پس از مدّتى، رفتن به مسجد سهله را ترك كرد.

پرسيدم: چرا ديگر شب هاى چهارشنبه به مسجد سهله نمى روى؟

گفت: من مرتّب به مسجد سهله مى رفتم، تا چهل شب، امّا چهلمين چهارشنبه كه خواستم بروم، به خاطر برخى گرفتاريها رفتنم به تأخير افتاد، تا اين كه نزديك غروب آفتاب حركت كردم، كه به شب برخوردم.

شبِ مهتابى بود و يك سوم از راه را رفته بودم كه ناگهان ديدم عربى سوار بر اسب، به طرف من مى آيد. وحشت كردم و پيش خود گفتم: الان است كه بيايد و اموال من را بگيرد.

امّا با تعجّب ديدم وقتى به من رسيد، با زبان عربى محلّى با من سخن گفت و پرسيد: كجا مى روى؟ گفتم: به مسجد سهله مى روم.

پرسيد: از خوردنى ها چيزى به همراه دارى؟

گفتم: نه.

فرمود: دست در جيبت كن، پيدا مى كنى.

گفتم: مى دانم چيزى در جيبم نيست.

با تندى فرمود: دست در جيبت كن، پيدا مى كنى.

وقتى دست در جيبم گذاشتم، فهميدم آن مقدار كشمشى را كه براى كودكم خريده بودم، در جيبم مانده است. پس از آن، حضرت خطاب به من فرمودند:

مواظب پدر پيرت(129) باش، مواظب پدر پيرت باش، مواظب پدر پيرت باش.

و بعد از آن از نظرم غايب شد و من از اين جريان دو چيز دانستم؛ يكى اين كه آن شخص، همان مولاىِ من حضرت مهدى - عجّل اللَّه

تعالى فرجه الشّريف - بود.

و ديگر اين كه او راضى نيست من حتّى شب هاى چهارشنبه هم، از پدرم جدا شوم.

آيا مى تواند طورى بايستد كه قبر مقابل او و قبله اش قرار گيرد؟

3 - و آيا مى تواند در قسمت بالا سر و يا پايين پا بايستد و نماز بخواند؟

4 - و آيا مى تواند طورى براى نماز بايستد كه قبر پشت سر نمازگزار قرار گيرد، يا خير؟

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در جواب نوشتند:

در نمازِ نافله يا نماز واجب و يا زيارت، سجده بر قبر صحيح نيست. و آن چه كه سيره است و انجام مى شود، اين است كه زيارت كننده، گونه راست خودش را بر قبر بگذارد. و امّا نماز خواندن، فقط پشتِ قبر به طورى كه قبر جلوى روى نمازگزار واقع شود، جايز است.

و نماز خواندن در روبروىِ قبر به طورى كه قبر پشت سر نمازگزار باشد و يا نماز خواندن در پايين پا و يا نماز خواندن در بالاى سر جايز نيست، زيرا كه نمازگزار نبايد جلوتر از امام و يا مساوى امام بايستد.

- در جواب نوشتند:

امّا آن پرسشى كه در آن از حكم نماز خواندن در موقع طلوع خورشيد و غروب، اگر آن گونه كه سرِ زبان هاست كه خورشيد از ميان دو چشم شيطان طلوع مى كند و از ميان دو چشم شيطان غروب مى كند، درست باشد! پس چه چيزى بهتر و قوى تر از نماز مى تواند بينى شيطان را به خاك بمالد؟

پس در موقع طلوع و غروب خورشيد نماز بخوان و دماغ شيطان را به خاك بمال.

روايتى رسيده است كه فرمود: «من تعجّب مى كنم از كسى كه در نماز خود سوره قدر را نمى خواند، چگونه نمازِ او قبول مى شود.

و باز روايت شده كه امام عليه السلام فرمود: پاك و سالم نشد نمازى كه در آن سوره اخلاص خوانده نشود.

و باز روايت شده كه امام عليه السلام فرمود: هر كس در نمازهاىِ واجبش، سوره همزه را بخواند به مال و مكنت دنيايى مى رسد.

حال سؤال اين است كه آيا جايز است انسان در نماز سوره همزه را بخواند و سوره هاى قدر و يا اخلاص را رها كند؟ با توجّه به اين كه اگر آن دو سوره خوانده نشود، نماز قبول و پاك نمى گردد؟

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در جواب نوشتند:

هر يك از سوره هاىِ قرآن ثوابش به همان گونه است كه در روايتِ مربوط به آن ذكر شده است، ولى اگر سوره اى را با همه ثوابى كه دارد، ترك كند و به جايَش، به خاطرِ رسيدن به فضيلت و ثوابِ بيشتر، سوره قدر و يا اخلاص را بخواند، خداوند هم ثواب آن سوره اى را كه ترك كرده و هم ثواب سوره اى را كه خوانده است، به او عنايت مى كند.

البتّه غير از سوره قدر و اخلاص، هر سوره ديگرى را هم كه خواسته باشد، بخواند جايز است، ولى آن فضيلتِ بالاتر، از دستش رفته است.

عمل كند. در اين هنگام ديد عربى سوار بر اسب مى تازد. وقتى نزديك شد، خطاب به آن عرب روستايى فرمود:

نظر شيخ مفيد اين است كه شكم آن زن حامله را بشكافيد و كودك را نجات دهيد و بعد از آن، زن را دفن كنيد.

آن عرب به روستا رفت و دستورِ دوّم را اجرا كرد و پس از مدّتى جريان به گوشِ شيخ مفيدقدس سره رسيد. شيخ با خود فكر كرد كه من كه كسى را نفرستاده بودم و كسى هم از فتواىِ من خبر نداشت، پس آن شخص حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - بوده است كه از اشتباهِ من جلوگيرى كرد. پس بهتر است ديگر فتوا ندهم.

به همين دليل، دربِ خانه را بست و هيچ استفتاء و سؤالى را جواب نداد.

در اين حال، نامه اى از طرفِ حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - رسيد كه:

بر شماست كه فتوا بدهيد و بر ماست كه در لحظه اشتباه تذكّر دهيم.(134)

كنيد، زيرا آنان حجّت من بر شما هستند و من نيز حجّت خدايم.

شخصى نابينا در ايّام بينايى صحنه اى را شاهد بوده است و زيرِ نوشته اى را به عنوانِ شاهد امضاء كرده است و پس از آن بينايى خود را از دست داده است و نمى تواند خطّ خود را بخواند، تا تشخيص دهد خطّ او است يا خير، اكنون سؤال اين است كه: آيا شهادت آن جايز است و اساساً اگر آن شخص صحنه را در ياد دارد، اكنون مى تواند شهادت دهد كه آن صحنه را شاهد بوده است، يا نمى تواند شهادت دهد؟

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در جواب نوشتند:

اگر آن صحنه اى كه شاهدش بود، در يادش مانده است و زمانِ وقوعِ حادثه را هم در ياد دارد، مى تواند شهادت دهد.

و كسى را اجير كنند كه به نيابت از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - حج انجام دهد.

در يكى از سال ها هزينه حجّى به ابو محمّد دعلجى رسيد كه به شخص صالحى بدهد، تا او به نيابت از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - حج انجام دهد.

امّا ابو محمّد دعلجى بخشى از آن پول را به آن پسرش كه مشهور به فساد بود داد و با مابقى پول به مكّه رفت كه به نيابت از امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - حج انجام دهد.

در بازگشت از مكّه نقل كرد كه: روزى در محلّ وقوف در عرفات ايستاده بودم كه جوانى را ديدم، نزديك من ايستاده است. چهره اى زيبا و گندم گون داشت و به شدّت مشغول دعا و زارى بود. وقتى زمانِ كوچِ حاجيان فرا رسيد، رو به من كرد و فرمود:

اى شيخ! آيا حيا نمى كنى؟

ابو محمّد مى گويد عرض كردم: جريان چيست؟ چرا؟ حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

پولى كه به عنوان هزينه سفر حج به تو مى دهند، بخشى از آن را به يك فاسقِ شراب خوار مى دهى؟ چنين احساس مى شود كه چشمانت را از دست خواهى داد!

و با دستِ مبارك به يكى از چشمانِ دعلجى اشاره كرد.

راوى مى گويد: مرحوم شيخ مفيدقدس سره كه ابومحمد دعلجى را ديده بود و اين حكايت از او شنيده شده است، گفته است كه بعد از چهل روز، در همان چشمى كه آن حضرت به آن اشاره كرده بود، زخم و عفونتى پيدا شد و همان چشم كور شد.

طَالِبٍ الطَّبْرِسِيُّ فِي الْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيِّ عَنْ صَاحِبِ الزَّمَانِ عليه السلام أَنَّهُ كَتَبَ إِلَيْهِ يَسْأَلُهُ عَنْ سَجْدَةِ الشُّكْرِ بَعْدَ الْفَرِيضَةِ فَإِنَّ بَعْضَ أَصْحَابِنَا ذَكَرَ أَنَّهَا بِدْعَةٌ فَهَلْ يَجُوزُ أَنْ يَسْجُدَهَا الرَّجُلُ بَعْدَ الْفَرِيضَةِ وَ إِنْ جَازَ فَفِي صَلَاةِ الْمَغْرِبِ هِيَ بَعْدَ الْفَرِيضَةِ أَوْ بَعْدَ الْأَرْبَعِ رَكَعَاتِ النَّافِلَةِ فَأَجَابَ عليه السلام سَجْدَةُ الشُّكْرِ مِنْ أَلْزَمِ السُّنَنِ وَ أَوْجَبِهَا وَ لَمْ يَقُلْ إِنَّ هَذِهِ السَّجْدَةَ بِدْعَةٌ إِلَّا مَنْ أَرَادَ أَنْ يُحْدِثَ فِي دِينِ اللَّهِ بِدْعَةً فَأَمَّا الْخَبَرُ الْمَرْوِيُّ فِيهَا بَعْدَ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ وَ الِاخْتِلَافُ فِي أَنَّهَا بَعْدَ الثَّلَاثِ أَوْ بَعْدَ الْأَرْبَعِ فَإِنَّ فَضْلَ الدُّعَاءِ وَ التَّسْبِيحِ بَعْدَ الْفَرَائِضِ عَلَى الدُّعَاءِ بَعْدَ النَّوَافِلِ كَفَضْلِ الْفَرَائِضِ عَلَى النَّوَافِلِ وَ السَّجْدَةُ دُعَاءٌ وَ تَسْبِيحٌ فَالْأَفْضَلُ أَنْ يَكُونَ بَعْدَ الْفَرْضِ وَ إِنْ جَعَلْتَ بَعْدَ النَّوَافِلِ أَيْضاً جَازَ(142)

از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در موردِ سجده شكر بعد از نماز واجب پرسيدند كه:

بعضى از اصحاب گفته اند، انجام سجده شكر بعد از نماز واجب بدعت است، با توجّه به اين گفته اصحاب، آيا مى توان بعد از نماز واجب سجده شكر به جاى آورد؟

و اگر جايز باشد، سؤال اين است كه در نماز مغرب، آيا سجده شكر بعد از نماز مغرب انجام مى شود، يا بايد بعد از چهار ركعت نافله مغرب؟

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمودند:

سجده شكر از ضرورى ترين و لازم ترين مستحبّات است و هيچ كس نگفته كه اين سجده بدعت است، مگر اين كه خواسته باشد در دينِ خدا بدعتى ايجاد كند، و امّا در موردِ سجده شكر در نمازِ مغرب، بايد بگويم كه روايت وارده در عنوانِ بعد

از نماز واجب مغرب است.

ولى راويان اختلاف كردند كه آيا بعد از سه ركعت واجب مغرب، مراد است يا بعد از چهار ركعت نافله مغرب مراد است. چون دعا كردن بعد از نماز واجب يا مستحب، مانند فضيلت خودِ نمازهاى واجب بر مستحب است، و بعد از نمازِ واجب فضيلتِ بيشترى دارد، لكن سجده شكر هم، خودش نوعى دعا و تسبيح است، پس بهتر آن است كه بعد از نماز واجب مغرب انجام شود، البتّه مى توان آن را بعد از چهار ركعت نافله مغرب نيز انجام داد.

مُسْتَبْحِثاً عَنْ ذَلِكَ فَبَيْنَا أَنَا فِي الطَّوَافِ إِذْ تَرَاءَى لِي فَتًى أَسْمَرُ اللَّوْنِ رَائِعُ الْحُسْنِ جَمِيلُ الْمَخِيلَةِ يُطِيلُ التَّوَسُّمَ فِيَّ فَعَدَلْتُ إِلَيْهِ مُؤَمِّلًا مِنْهُ عِرْفَانَ مَا قَصَدْتُ لَهُ فَلَمَّا قَرُبْتُ مِنْهُ سَلَّمْتُ فَأَحْسَنَ الْإِجَابَةَ ثُمَّ قَالَ مِنْ أَيِّ الْبِلَادِ أَنْتَ قُلْتُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْعِرَاقِ قَالَ مِنْ أَيِّ الْعِرَاقِ قُلْتُ مِنَ الْأَهْوَاز ... ثُمَّ قَالَ يَا أَبَا إِسْحَاقَ لِيَكُنْ مَجْلِسِي هَذَا عِنْدَكَ مَكْتُوماً إِلَّا عَنْ أَهْلِ الصِّدْقِ وَ الْأُخُوَّةِ الصَّادِقَةِ فِي الدِّينِ إِذَا بَدَتْ لَكَ أَمَارَاتُ الظُّهُورِ وَ التَّمْكِينِ فَلَا تُبْطِئُ بِإِخْوَانِكَ عَنَّا وَ بِأَهْلِ الْمُسَارَعَةِ إِلَى مَنَارِ الْيَقِينِ وَ ضِيَاءِ مَصَابِيحِ الدِّينِ تَلْقَ رُشْداً إِنْ شَاءَ اللَّه(144)

اى ابو اسحاق!(145) نسبت به اين نشستى كه با ما داشتى، راز دار باش و فقط به افراد درست كار و برادران دينى راستين خود، همان ها كه اگر نشانه هاى ظهور پيدا شود، باتو همراه خواهند شد، مى توانى از اين نشست چيزى بگويى.

تو و برادرانت در مورد ما سستى نكنيد و به پويندگان قلّه يقين و جستجوگران نور چراغ هاى دين بپيونديد. ان شاء اللَّه به هدايت دسترسى پيدا مى كنى.

مَنْ أَكَلَ مِنْ مَالِنَا دِرْهَماً حَرَاما(146)

از ابو على نقل شده است كه گفت: پدرم ابو حسين محمد بن جعفر اسدى گفته است: بدون اين كه از پيش نامه اى بنويسم و پرسشى را مطرح كنم، توسّط محمد بن عثمان عَمْرى [دومين نماينده خاصّ حضرت ، نامه اى رسيد كه امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در آن نوشته بودند:

لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر كسى كه حتّى يك درهم از مال ما را براى خويش حلال بداند.

ابوالحسين اسدى گويد: با رسيدنِ چنين نامه اى، پيشِ خود فكر كردم كه اين روايت مربوط به كسى است كه اموالِ حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را براىِ خود حلال بشمارد و مربوط به تصرّف و مصرف مال نيست. بلكه صِرف حلال دانستن هم، باعثِ لعن و نفرين مى شود و نيز اگر كسى بدون اين كه تصرّف در مال امام را براى خود حلال بداند، در مال تصرّف كند، چه بسا موردِ لعن و نفرين نخواهد بود.

قسم به خدايى كه محمدصلى الله عليه وآله را برگزيد، بعد از اين كه چنين انديشه اى به ذهنم رسيد، وقتى براى بارِ دوّم به توقيع مراجعه كردم، ديدم كه دست نوشته عوض شده و كلمه «أكل» كه به معناىِ خوردن است، در آن آمده است و به صورتى نوشته شد كه در ذيل مى آيد:

به نام خداوند بخشنده مهربان

لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر كسانى كه بدون اجازه و به حرام مال ما را بخورند و حتّى در يك درهم از مالِ ما تصرّف كنند.

أَنَّ لُبْسَهُ كَرِيهٌ الْجَوَابُ جَائِزٌ ذَلِكَ وَ لَا بَأْس(147)

احمد بن داوود قمى نقل مى كند: در نوشته اى ديدم كه به خطّ ابراهيم نوبختى و املاء ابى القاسم حسين بن روح بود و در آن پرسش هايى از امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - شده بود كه از آن حضرت جواب هم دريافت كرده بودند و از جمله آن سؤال و جواب ها اين بود:

در مورد كفشى كه از پوست دبّاغى شده ساخته باشند، از آن حضرت سؤال شد كه بعضى از اصحاب ما مى گويند: پوشيدن آن صحيح نيست.

آن حضرت در پاسخ مرقوم فرمودند:

پوشيدنِ آن جايز است و اشكالى ندارد.

نمود، به نحوى كه از درآمدش ماليات آن نيز پرداخت شود، و باقى مانده درآمد آن از باب مال الاجاره زمين و براى جلب رضايت ما، براى ما ارسال شود، در جواب بايد بگويم در امور افرادِ معمولى هم، هيچ كس بدون اجازه صاحب آن، حقِّ تصرّف در مال ديگران را ندارد، پس چگونه بدون اجازه ما، در مالِ ما تصرّف مى كنند؟

هر كس بدونِ دستور از طرفِ ما چنين اقدامى بكند، مانندِ كسى است كه مال ما را كه بر او حرام است، بر خود حلال كند. و هر كس اگر چه ذرّه اى از اموالِ ما را بى حساب بخورد، همانا آتش را بلعيده است و به زودى در شعله هاى سوزان آتش مى سوزد.

آن زن ازدواج كند، يا علاوه بر اين يك حيض، پاك شدنِ از حيضِ دوّم هم لازم است؟

آن حضرت در جواب مرقوم فرمودند:

غير از اين يك حيض، پاك شدن از حيضِ دوّم هم نياز است. زيرا اقلّ عدَّه زن، يك حيض و يك طهارت كامله است.

او تعهّد گرفته است كه زنِ ديگرى اختيار نكند و براىِ خود كنيزى كه بتواند با او ازدواج كند، نخرد.

و آن مرد هم اكنون 10 سال است كه بر تعهّدِ خود با زنش باقى است و تاكنون ازدواجِ موقّت نكرده است. امّا گاهى به مسافرت مى رود و چند ماه از زنش دور مى شود.

و از آن طرف به خاطرِ علاقه به زنش و براى حفظ روابط خود با زنش، دوست مى دارد كه بر عهد خويش باقى بماند. او ازدواج موقّت را حرام نمى داند، بلكه ازدواج موقّت را مشروع مى داند.

اكنون آيا از اين كه متعه را ترك كرده است و حتّى يك بار هم ازدواج موقّت نكرده است، بلكه تعهّد كرده است كه ازدواج موقّت انجام ندهد، معصيت كار است؟

امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در جواب مرقوم فرمودند:

ولو يك بار هم كه شده بايد ازدواج موقّت انجام دهد و خدا را در اين كار مستحب اطاعت كند، تا آن قَسَمى را كه بر ترك اطاعت خورده است، باطل شود.

عَلَيْكَ يَا دَاعِيَ اللَّهِ وَ رَبَّانِيَّ آيَاتِهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا بَابَ اللَّهِ وَ دَيَّانَ دِينِهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا خَلِيفَةَ اللَّهِ وَ نَاصِرَ حَقِّهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللَّهِ وَ دَلِيلَ إِرَادَتِهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا تَالِيَ كِتَابِ اللَّهِ وَ تَرْجُمَانَهُ السَّلَامُ عَلَيْكَ فِي آنَاءِ لَيْلِكَ وَ أَطْرَافِ نَهَارِكَ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا بَقِيَّةَ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا مِيثَاقَ اللَّهِ الَّذِي أَخَذَهُ وَ وَكَّدَهُ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَعْدَ اللَّهِ الَّذِي ضَمِنَهُ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعَلَمُ الْمَنْصُوبُ وَ الْعِلْمُ الْمَصْبُوبُ وَ الْغَوْثُ وَ الرَّحْمَةُ الْوَاسِعَةُ وَعْدٌ غَيْرُ مَكْذُوبٍ السَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تَقُومُ السَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تَقْعُدُ السَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تَقْرَأُ وَ تُبَيِّنُ السَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تُصَلِّي وَ تَقْنُتُ السَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تَرْكَعُ وَ تَسْجُدُ السَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تَحْمَدُ وَ تَسْتَغْفِرُ السَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تُهَلِّلُ وَ تُكَبِّرُ السَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تُصْبِحُ وَ تُمْسِي السَّلَامُ عَلَيْكَ فِي اللَّيْلِ إِذا يَغْشى وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّى السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْإِمَامُ الْمَأْمُونُ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمُقَدَّمُ الْمَأْمُولُ السَّلَامُ عَلَيْكَ بِجَوَامِعِ السَّلَامِ أَشْهَدُ مَوَالِيَّ أَنِّي أُشْهِدُكَ يَا مَوْلَايَ إِنِّي أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ لَا حَبِيبَ إِلَّا هُوَ وَ أَهْلُهُ وَ أُشْهِدُكَ أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ حُجَّتُهُ وَ الْحَسَنَ حُجَّتُهُ وَ الْحُسَيْنَ حُجَّتُهُ وَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ حُجَّتُهُ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ حُجَّتُهُ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ وَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ حُجَّتُهُ وَ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى حُجَّتُهُ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ حُجَّتُهُ وَ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ حُجَّتُهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ حُجَّةُ اللَّهِ أَنْتُمُ الْأَوَّلُ وَ الآْخِرُ وَ أَنَّ رَجْعَتَكُمْ حَقٌّ لَا رَيْبَ فِيهَا يَوْمَ لا يَنْفَعُ نَفْساً

إِيمانُها لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمانِها خَيْراً وَ أَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ وَ أَنَّ نَاكِراً وَ نَكِيراً حَقٌّ وَ أَشْهَدُ أَنَّ النَّشْرَ وَ الْبَعْثَ حَقٌّ وَ أَنَّ الصِّرَاطَ وَ الْمِرْصَادَ حَقٌّ وَ الْمِيزَانَ وَ الْحِسَابَ حَقٌّ وَ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ حَقٌّ وَ الْوَعْدَ وَ الْوَعِيدَ بِهِمَا حَقٌّ يَا مَوْلَايَ شَقِيَ مَنْ خَالَفَكُمْ وَ سَعِدَ مَنْ أَطَاعَكُمْ فَاشْهَدْ عَلَى مَا أَشْهَدْتُكَ عَلَيْهِ وَ أَنَا وَلِيٌّ لَكَ بَرِي ءٌ مِنْ عَدُوِّكَ فَالْحَقُّ مَا رَضِيتُمُوهُ وَ الْبَاطِلُ مَا سَخِطْتُمُوهُ وَ الْمَعْرُوفُ مَا أَمَرْتُمْ بِهِ وَ الْمُنْكَرُ مَا نَهَيْتُمْ عَنْهُ فَنَفْسِي مُؤْمِنَةٌ بِاللَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ وَ بِرَسُولِهِ وَ بِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ بِكُمْ يَا مَوْلَايَ أَوَّلِكُمْ وَ آخِرِكُمْ وَ نُصْرَتِي مُعَدَّةٌ لَكُمْ وَ مَوَدَّتِي خَالِصَةٌ لَكُمْ آمِينَ آمِينَ الدُّعَاءُ عَقِيبَ هَذَا الْقَوْلِ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ نَبِيِّ رَحْمَتِكَ وَ كَلِمَةِ نُورِكَ وَ أَنْ تَمْلَأَ قَلْبِي نُورَ الْيَقِينِ وَ صَدْرِي نُورَ الْإِيمَانِ وَ فِكْرِي نُورَ الثَّبَاتِ وَ عَزْمِي نُورَ الْعِلْمِ وَ قُوَّتِي نُورَ الْعَمَلِ وَ لِسَانِي نُورَ الصِّدْقِ وَ دِينِي نُورَ الْبَصَائِرِ مِنْ عِنْدِكَ وَ بَصَرِي نُورَ الضِّيَاءِ وَ سَمْعِي نُورَ الْحِكْمَةِ وَ مَوَدَّتِي نُورَ الْمُوَالَاةِ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ حَتَّى أَلْقَاكَ وَ قَدْ وَفَيْتُ بِعَهْدِكَ وَ مِيثَاقِكَ فَتُغَشِّيَنِي رَحْمَتُكَ يَا وَلِيُّ يَا حَمِيدُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ حُجَّتِكَ فِي أَرْضِكَ وَ خَلِيفَتِكَ فِي بِلَادِكَ وَ الدَّاعِي إِلَى سَبِيلِكَ وَ الْقَائِمِ بِقِسْطِكَ وَ السَّائِرِ بِأَمْرِكَ وَلِيِّ الْمُؤْمِنِينَ وَ بَوَارِ الْكَافِرِينَ وَ مُجَلِّي الظُلْمَةِ وَ مُنِيرِ الْحَقِّ وَ النَّاطِقِ بِالْحِكْمَةِ وَ الصِّدْقِ وَ كَلِمَتِكَ التَّامَّةِ فِي أَرْضِكَ الْمُرْتَقِبِ الْخَائِفِ وَ الْوَلِيِّ النَّاصِحِ سَفِينَةِ النَّجَاةِ وَ عَلَمِ الْهُدَى وَ نُورِ أَبْصَارِ الْوَرَى وَ خَيْرِ مَنْ تَقَمَّصَ

وَ ارْتَدَى وَ مُجَلِّي الْغَمَّاتِ الَّذِي يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ(153)

به نام خداوند بخشنده مهربان

براىِ كارهاىِ الهى انديشه نمى كنيد و به حرف هاى اولياء خدا گوش نمى دهيد، قرآن كريم يك حكمت كاملى است كه به نهايت كمال رسيده است، امّا اخطار دادن به افرادى كه گوش به فرمان نيستند، سودى ندارد.(154)

سلام و درود بر ما و بر همه بندگان صالح خداوند باد.

سپس آن حضرت فرمود: اگر خواستيد با ياد كردن از ما، به خدا و ما متوسّل شويد، پس ابتدا همان گونه كه خداوند در قرآن كريم فرمود: درود بر پيامبر بفرستيد و بگوييد سلام بر خاندان ياسين «خاندان پيامبر»(155)

و در ادامه بگوييد: سلام بر تو اى دعوت كننده به سوىِ خدا و نشانه ارزشمند و داناىِ خدا! سلام بر تو اى دروازه ورود به محضر پروردگار و چيره دست در آگاهى نسبت به دين خدا!

سلام بر تو اى جانشين خدا در زمين و يارى كننده دين حق او!

سلام بر تو اى حجّت خدا و راهنماى رسيدن به آيات خداوندى!

سلام بر تو اى تلاوت كننده قرآن كريم و ترجمه كننده آن!

سلام بر تو در همه ثانيه هاى شب و در تمام ساعات روز تو!

سلام بر تو اى باقيمانده حجّت خداوند در زمين!

سلام بر تو اى پيمان محكم خداوند كه از مردم اخذ كرده است!

سلام بر تو اى وعده تضمين شده خداوند «براىِ نجات مردم»!

سلام بر تو اى پرچمِ برافراشته و اى دانش مورد رغبت ديگران و اى فريادرس و رحمت واسعه اى كه خداوند وعده آن را داد و هرگز دروغ نخواهد بود!

سلام بر تو هنگامى كه

ايستاده اى. سلام بر تو هنگامى كه نشسته اى.

سلام بر تو آن گاه كه به قرائت قرآن و روشن گرى مشغول هستى.

سلام بر تو آن گاه كه نماز مى خوانى و قنوت مى خوانى.

سلام بر تو آن گاه كه ركوع انجام مى دهى و به سجده مى روى.

سلام بر تو آن گاه كه «لا اله الّا اللَّه» و اللَّه اكبر مى گويى.

سلام بر تو آن گاه كه ثناى خداوند مى گويى و نيز استغفار مى كنى.

سلام بر تو آن گاه كه شب را صبح مى كنى و روز را به شب مى رسانى.

سلام بر تو در شب، آن گاه كه همه جا را فراگيرد و در روز، آن گاه كه جلوه كند.

سلام بر تو اى پيشواى پناه دهنده!

سلام بر تو اى پيشتازى كه همگان انتظار قدومت را داشته اند.

سلام بر تو با هر نوعى از سلام كه قابل هديه كردن به پيشگاه تو باشد.

اى مولاىِ من! اى صاحب الزّمان! تو را گواه مى گيرم كه شهادت مى دهم، خدايى جز خداى يكتا نيست، واحد است و شريكى ندارد و حضرت محمّد بن عبداللَّه صلى الله عليه وآله بنده او، پيام آور از ناحيه خداست. همان پيامبرى كه براى جز او و اهل بيتش عليهم السلام هيچ دوست ديگرى وجود ندارد.

و شهادت مى دهم كه اميرمؤمنان، حضرت على عليه السلام حجّت خداست و امام حسن مجتبى عليه السلام حجّت خداست و امام حسين عليه السلام حجّت خداست و حضرت على بن الحسين زين العابدين عليه السلام حجّت خداست و حضرت محمد بن على امام باقرعليه السلام حجّت خداست و حضرت جعفر بن محمد امام صادق عليه السلام حجّت خداست و حضرت موسى بن جعفر امام كاظم عليه السلام حجّت خداست و حضرت على بن موسى امام رضاعليه السلام حجّت خداست

و حضرت محمد بن على امام جوادعليه السلام حجّت خداست و حضرت على بن محمّد امام هادى عليه السلام حجّت خداست و حضرت حسن بن على امام عسكرى عليه السلام حجّت خداست؛ و گواهى مى دهم كه تو «يا صاحب الزّمان» حجّت خدا هستى.

اوّل و آخر خلقت بشر شما هستيد و در روزى كه اگر كسى از قبل، ايمان نياورده باشد و يا نتيجه خير از ايمان خود نگرفته باشد، ايمان آن روزش به او سودى نمى بخشد، رجعتِ شما امامان معصوم عليهم السلام در آن روز حق است و شكّى در آن نيست.

و شهادت مى دهم كه مرگ حق است و وجودِ دو فرشته اى كه در قبر سؤال از اعمال مى كنند «نكير و منكر» حق است و شهادت مى دهم كه روز قيامت و محشور شدن انسان ها در آن روز، حق است و پل صراط و گذرگاه عبور از محاسبات در قيامت حق است و جايگاه سنجش اعمال و حساب رسى اعمال بندگان حق است و بهشت و جهنّم حق است و وعده بهشت و تهديد به جهنّم حق است.

اى مولاى من، صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -! تيره بخت است كسى كه با شما از در مخالفت درآيد، و خوشبخت است كسى كه از شما پيروى كند، پس نسبت به آن چه كه در برابرتان به آن ها گواهى دادم، بر من گواه باش. البتّه من دوست دارتان هستم و از دشمنانتان بيزارم.

حق، چيزى است كه شما راضى به آن باشيد و باطل آن چيزى است كه شما به آن راضى نباشيد. نيكى چيزى است كه شما دستور انجام آن را داده باشيد و زشتى چيزى است كه

شما مردم را از آن برحذر بداريد.

روح و جانَم، به خدايى - كه يكى است و شريكى ندارد - ايمان آورده است و به پيامبر خدا و به اميرالمؤمنين و به همه امامان معصوم عليهم السلام و به تو اى مولاى من! ايمان دارم و به اوّلين افراد خانواده شما و آخرين افراد خانواده شما ايمان دارم و همه توانم را براى يارى شما به كار مى بندم و همه دوستى ام را خالصانه براى شما قرار مى دهم. آمين آمين.

و در ادامه آن نامه شريف آمده است:

پس از خواندن اين سلام ها و درودها، دعايى را كه در ذيل مى آيد، مى خوانى:

به نام خداوند بخشنده مهربان

پروردگارا! بر ولىّ خودت و فرزند اولياء خودت درود فرست. همان اوليايى كه پيروى از آنان را بر ما واجب كرده اى و حقّ آنان را بر گردن ما نهاده اى و پليدى را از آنان دور ساخته اى و با بهترين صورت، آنان را پاكيزه كرده اى.

پروردگارا! حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را يارى كن و دوستان خودت و دوستان او و پيروان و يارانش را به وسيله او يارى كن و ما را هم جزء كسانى كه از يارى او بهره مند مى شوند، قرار ده.

پروردگارا! او را از شرّ نافرمانان و گردن كشان و از شرّ همه مخلوقاتت نجات بده و او را از حوادث چپ و راست و پيش رو و پشت سر نگه دار و نگهبانش باش و هر بدى را از او دور كن و با نگهدارى از او، چهره پيامبرت و آل پيامبرت را نگه دار باش. به وسيله او عدالت را بر جهان حاكم ساز و با

كمك خود، او را يارى كن و ياران او را يارى كن.

و بدخواهان او را ذليل كن و به وسيله او، ستمگران كافر را درهم شكن و كافران و منافقان و همه منكران خدا، در شرق و غرب، در خشكى و يا دريا، همه را به دست حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به قتل برسان.

و به دستِ او دين پيامبرت را گسترش بده و مرا از ياران و انصار و از پيروان و شيعيانش قرار ده و به من توفيق ده كه خاندانِ پيامبرصلى الله عليه وآله را حاجت روا و دشمنان آنان را گرفتار در عذاب مشاهده كنم، اى خداى بر حق! آمين.

اى صاحب شكوه و كرامت و اى رحم كننده تر از همه رحم كنندگان!

پروردگارا! بر محمّدصلى الله عليه وآله پيامبرِ رحمتت و كلمه نور خويش درود فرست و دلم را پُر از نور يقين ساز و سينه ام را مملوّ از نور ايمان گردان و به انديشه ام استوارى عنايت كن و به تصميم من روشناى دانش عطا فرما و به زبانم نور راست گويى و به دينَم نور بينايى از طرفِ خويش و به ديدگانم نور روشنايى و به گوشم نور دريافت حكمت و دانش و به حسّ دوست داشتنم، نور دوستى با محمّد و خاندان محمّد، عنايت بفرما، اين همه را از تو درخواست مى كنم تا با وفاى به عهد و پيمان به ملاقات تو بيايم. اى سروَر و اى ستايش شده! مرا در رحمت بى كران خويش قرار ده.

پروردگارا! بر حجّتِ خودت در زمين و جانشين خويش در شهرها و دعوت كننده به سوى راه تو و برپادارنده عدالت

تو و خون خواه «مظلومان» به امرِ تو، ولىّ مؤمنان و هلاك كننده كافران و روشن كننده تاريكى ها و شعله ور كننده حق و نور دهنده با حكمت و حق و كلمه كامل خويش در زمين، همان كسى كه نگهبان دين توست، در عينِ بيم و هراس از دشمن و سرپرست اندرزگو، كشتى نجات و پرچم هدايت، و نور چشمان مردمان و بهترين كسى كه لباس جهان گسترى را پوشيد و روشن سازنده نقاط تاريك و كور است.

بر همان امامى كه زمين را پس از پُر شدن از ظلم و جور، پر از عدل و داد مى كند، درود فرست. زيرا كه تو بر هر كارى توانايى.

اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتُ قَدْ عَصَيْتُكَ فَإِنِّي قَدْ أَطَعْتُكَ فِي أَحَبِّ الْأَشْيَاءِ إِلَيْكَ وَ هُوَ الْإِيمَانُ بِكَ لَمْ أَتَّخِذْ لَكَ وَلَداً وَ لَمْ أَدْعُ لَكَ شَرِيكاً مَنّاً مِنْكَ بِهِ عَلَيَّ لَا مَنّاً مِنِّي بِهِ عَلَيْكَ وَ قَدْ عَصَيْتُكَ يَا إِلَهِي عَلَى غَيْرِ وَجْهِ الْمُكَابَرَةِ وَ لَا الْخُرُوجِ عَنْ عُبُودِيَّتِكَ وَ لَا الْجُحُودِ لِرُبُوبِيَّتِكَ وَ لَكِنْ أَطَعْتُ هَوَايَ وَ أَزَلَّنِي الشَّيْطَانُ فَلَكَ الْحُجَّةُ عَلَيَّ وَ الْبَيَانُ فَإِنْ تُعَذِّبْنِي فَبِذُنُوبِي غَيْرَ ظَالِمٍ وَ إِنْ تَغْفِرْ لِي وَ تَرْحَمْنِي فَإِنَّكَ جَوَادٌ كَرِيمٌ يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ حَتَّى يَنْقَطِعَ النَّفَسُ ثُمَّ يَقُولُ يَا آمِناً مِنْ كُلِّ شَيْ ءٍ وَ كُلُّ شَيْ ءٍ مِنْكَ خَائِفٌ حَذِرٌ أَسْأَلُكَ بِأَمْنِكَ مِنْ كُلِّ شَيْ ءٍ وَ خَوْفِ كُلِّ شَيْ ءٍ مِنْكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعْطِيَنِي أَمَاناً لِنَفْسِي وَ أَهْلِي وَ وُلْدِي وَ سَائِرِ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَيَّ حَتَّى لَا أَخَافَ أَحَداً وَ لَا أَحْذَرَ مِنْ شَيْ ءٍ أَبَداً إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ يَا كَافِيَ إِبْرَاهِيمَ نُمْرُودَ وَ يَا كَافِيَ مُوسَى فِرْعَوْنَ وَ يَا كَافِيَ مُحَمَّدٍصلى الله عليه وآله الْأَحْزَابَ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَكْفِيَنِي شَرَّ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ فَيَسْتَكْفِي شَرَّ مَنْ يَخَافُ شَرَّهُ فَإِنَّهُ يَكْفِي شَرَّهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى ثُمَّ يَسْجُدُ وَ يَسْأَلُ حَاجَتَهُ وَ يَتَضَرَّعُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى فَإِنَّهُ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَةٍ صَلَّى هَذِهِ الصَّلَاةَ وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ إِلَّا فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ لِلْإِجَابَةِ وَ يُجَابُ فِي وَقْتِهِ وَ لَيْلَتِهِ كَائِناً مَا كَانَ وَ ذَلِكَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ عَلَيْنَا وَ عَلَى النَّاسِ(156)

صاحب كتاب شريف مهج الدّعوات از مرحوم ابو على فضل بن حسن طبرسى،

در كتاب كنوز النّجاح نقل مى كند كه گفته است: دعايى از طرف حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - رسيده است كه براى رفع حاجات خوانده مى شود و آن دعا اين است:

هر كس حاجتى در درگاه خداوند دارد، شبِ جمعه و بعد از نيمه شب، غسل كند و به محل نماز خواندن خود برود و دو ركعت نماز بخواند و در ركعت اوّل در موقع خواندن سوره حمد، وقتى به «ايّاك نعبد و ايّاك نستعين» رسيد، يكصد بار آن را تكرار كند و يكصدمين «ايّاك نعبد و ايّاك نستعين» را كه گفت، تا آخر حمد بخواند و سوره توحيد را يك مرتبه بخواند، و در ركوع و سجده هر دو ركعت، هفت بار «سبحان اللَّه» بگويد و در ركعت دوّم نيز به همان ترتيبِ ركعتِ اوّل عمل كند و بعد از اتمام نماز، دعايى را كه در ذيل مى آيد، بخواند و البتّه هر حاجتى كه داشته باشد، برآورده مى شود، مگر اين كه درخواست قطع رَحِم كرده باشد، كه چنين درخواستى حتّى با اين دعا هم برآورده نمى شود و آن دعا اين است:

پروردگارا! اگر مطيع فرمان تو باشم، پس صفات پسنديده از توست و اگر نافرمانى كنم، پس تويى كه صاحب برهان و دليل هستى و من محكوم هستم. راحتى و آسايش در اختيار توست و رهايى از مشكلات به وسيله تو انجام مى شود.

منزّه است خدايى كه نعمت داده و در برابر اعمال، پاداش دهنده است. منزّه است خدايى كه قادر است و بخشنده گناهان.

پروردگارا! گر چه نافرمانى كردم، امّا نسبت به محبوب ترين چيز نزد تو، يعنى ايمان به تو، مطيع بودم و اطاعت

كردم. فرزندى برايت قائل نشدم و شريكى برايت قرار ندادم و اين از بابِ اين است كه منّت بر من نهادى و توفيق چنين اعتقادى را به من عنايت كردى و من در اين مورد هيچ منّتى بر تو ندارم.

اى خداى من! معصيت و نافرمانى كردم، امّا نه از اين بابت كه بى منطق و به استبداد عمل كنم و از بندگى تو خارج شوم و پروردگاريت را انكار كنم، بلكه به خاطر اين بود كه از هواى نَفْسم پيروى كردم و شيطان مرا به لغزش واداشت.

پس تو برهان لازم و بيان روشن را بر عليه من دارى و اگر بخواهى مرا به عذاب خود گرفتار كنى، مى دانم به خاطر گناهان من است و تو ظالم نيستى. و اگر بر من ترحّم مى كنى و مرا مى آمرزى، مى دانم كه تو بخشنده و با كرامت هستى، اى كريم! اى كريم!

آن حضرت فرمود: جمله اى كريم، را در يك مرحله هر چند بار كه شد و تا نفَسش مى آيد بگويد.

سپس بگويد:

اى كسى كه از هر خطرى آسوده و در امانى و هيچ چيزى از خوفِ تو در امان نيست، هر كسى در موردِ نافرمانى كردن، بايد از تو بترسد، به خاطر آسودگى ات از هر چيز و خوفِ همگان از ذاتِ پاكت، از تو مى خواهم كه بر محمّد و آل محمّدعليهم السلام درود فرستى و امان و آسايش را براىِ من و فرزندان و خانواده ام و همه آن چه را كه بر من منّت نهادى و نعمتِ داشتنِ آن را بر من عنايت كردى، مقرّر فرما، تا اين كه از هيچ كس نترسم و هرگز از چيزى نهراسم، همانا تو

بر هر چيزى قدرت دارى و خداوند ما را كافى است، و خوب كفايت كننده اى است.

اى خدايى كه ابراهيم را از شرِّ نمرود نجات دادى!

اى خدايى كه موسى را از شرّ فرعون نجات دادى!

اى خدايى كه محمّدصلى الله عليه وآله را از شرِّ احزاب نجات دادى! از تو مى خواهم بر محمّد و خاندانش درود فرستى و مرا از شرّ فلانى فرزند فلانى نجات دهى.

و به زودى دفع شرّ هر چيزى را كه از آن ترس دارد، از خداوند بخواهد و البتّه كه خداوند او را از آن شرّ و بدى نجات مى دهد. ان شاءاللَّه.

سپس به سجده مى رود و حاجتش را از خدا مى خواهد و در درگاهِ خداوند تضرّع و زارى مى كند، زيرا هيچ مؤمن و مؤمنه اى نيست كه چنين نمازى به جاى آورد و اين گونه دعا بخواند، مگر اين كه براى استجابت دعايش، درهاى آسمان باز مى شود و در همان لحظه و شب، دعايش هر چه كه باشد، مستجاب مى شود و اين از فضل و رحمت خداوند است كه بر ما و بر مردم منّت نهاده است.

اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ وَ أَنْتَ اللَّهُ الّذى لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَارِثُ الْأَرْضِ وَ مَنْ عَلَيْهَا أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي إِذَا دُعِيتَ بِهِ أَجَبْتَ وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَيْتَ وَ أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ بِحَقِّهِمُ الَّذِي أَوْجَبْتَهُ عَلَى نَفْسِكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْضِيَ لِي حَاجَتِي السَّاعَةَ السَّاعَةَ يَا سَيِّدَاهْ يَا مَوْلَاهْ يَا غِيَاثَاهْ.

أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ سَمَّيْتَهُ بِهِ نَفْسَكَ وَ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعَجِّلَ خَلاصَنا مِنْ هَذِهِ الشِّدَّةِ، يا مُقَلِّبَ الْقُلوبِ وَ الابْصارِ يَا سَمِيعَ الدُّعَاءِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ(157)

آن خداىِ آغازگرِ هستى و منتهاىِ آن، تويى. تو آن خدايى هستى كه خدايى جز تو نيست. تدبير امور به دست توست و تويى برانگيزنده همه مردمان از قبرها. و تو آن خدايى هستى كه خدايى جز تو نيست.

به موقع سخت گير و به موقع اهل گذشت هستى و تو آن خدايى هستى كه خدايى جز تو نيست و تو وارث زمين و اهلِ آن هستى.

به آن اسمى از تو درخواست مى كنم كه اگر به آن نام خوانده شوى، اجابت مى كنى و اگر به آن نام، موردِ پرسش قرارگيرى، عطا مى كنى. از تو مى خواهم بر محمّد و آل محمّد درود فرستى و به حق آن كسى كه رعايت حقّش را بر خودت سزاوار دانستى، از تو مى خواهم بر محمّد و آل محمّد درود فرستى و هم اكنون، همين الان حاجت مرا برآورى، اى آقا و مولاىِ من! اى پناهِ من!

به حقِّ هر اسمى كه خودت را به آن نام

خواندى و در علمِ غيبِ خود، آن را به خودت اختصاص دادى، از تو مى خواهم در رهايىِ ما از اين سختى تعجيل كنى. اى متحوّل سازنده دل ها و ديده ها! اى شنونده نيايش ها! همانا تو بر هر كارى توانايى. به رحمتِ خودت، اى مهربان ترين مهربانان، بر ما ترحّم كن!

كه فرشتگان آسمان در عزايش گريستند.

سلام بر آن امامى كه همه نسل او از افراد پارسا و برگزيده اند.

سلام بر سلطان دين.

سلام بر محلّ نزول براهين و دلايل واضح الهى.

سلام بر امامان داراى مقام سروَرى.

سلام بر سينه هاى چاك چاك «از شمشير و نيزه».

سلام بر آن لبان خشكيده «از تشنگى».

سلام بر جسم هاى ريشه كن شده «از دنيا».

سلام بر جان هاى ربوده شده.

سلام بر بدن هاى برهنه.

سلام بر جسم هايى كه بر اثر تابش آفتاب بر آنان، رنگشان تغيير كرد.

سلام بر آن خون هاى جارى شده.

سلام بر آن اعضاء قطعه قطعه شده بدن.

سلام بر سرهايى كه در بلندى قرار گرفت «بالاى نيزه» و همراه كاروان اسيران «در حركت بود».(160)

سلام بر زنان «بدون پوشش مناسب» به اسارت رفته، سلام بر حجّت خداى هستى.

سلام بر تو «اى حسين» و بر پدران پاك تو. سلام بر تو و بر فرزندان شهيدت.

سلام بر تو و بر ذرّيّه ات كه به يارى تو برخاسته اند.

سلام بر تو و بر فرشتگان خفته در كنارت.

سلام بر آن كشته مظلوم.

سلام بر برادر مسمومش «امام حسن مجتبى عليه السلام»، سلام بر حضرت على اكبرعليه السلام.

سلام بر شير خواره، حضرت على اصغرعليه السلام.

سلام بر بدن هاى افتاده «رها شده» در بيابان.

سلام بر خاندان نزديك پيامبرصلى الله عليه وآله.

سلام بر افتادگان در بيابان. سلام بر دور از وطن ها.

سلام بر بى كفن دفن شده ها. سلام بر آن سرهايى كه از بدن ها جدا شدند.

سلام بر آن امامِ امر به معروف و نهى از منكر كننده بردبار.

سلام بر مظلوم بى ياور. سلام بر ساكن خاكِ پاك.

سلام بر صاحب بارگاه باشكوه.

سلام بر آن امامى كه خداى بزرگ او را از پليدى ها پاك ساخت.

سلام بر آن امامى كه جبرييل به وجودِ او افتخار

كرد.

سلام بر آن امامى كه در كودكى و در گهواره، حضرت ميكاييل با او به زبان كودكى سخن گفت.

سلام بر آن امامى كه هم پيمان هاى او پيمان شكنى كردند.

سلام بر آن امامى كه حرمت حريم او شكسته شد.

سلام بر آن امامى كه خونش به ناحق بر زمين ريخته شد.

سلام بر آن امامى كه غسلش با خون زخم هاى بدنش بود.

سلام بر سيراب شده با كاسه هاى نيزه.

سلام بر آن ستم ديده اى كه خونش مباح شد.

سلام بر آن امامى كه در بيابان سربريده شد.

سلام بر آن امامى كه روستاييان او را دفن كردند.

سلام بر آن امامى كه شاهرگ گردنش را قطع كردند.

سلام بر آن امامِ مورد حمايتى كه «در روز عاشورا» بدون ياور ماند.

سلام بر ريش رنگ شده با خون.

سلام بر آن صورتِ بر خاك افتاده. سلام بر آن جنازه بر زمين مانده.

سلام بر آن لب هايى كه با چوب دستى «چوب خيزران» به آن زدند.

سلام بر آن سرِ روى نيزه ها.

سلام بر آن بدن هاى برهنه اى كه در بيابان ها افتاده بودند و گرفتار نيش ستم گرگ هاى ستمگر شدند. و درندگان وحشى به سوى آنان در رفت و آمد بودند.

سلام بر تو اى مولاى من! و بر فرشتگانى كه در اطراف بارگاهت در رفت و آمدند.

همان فرشتگانى كه بر تربت تو حلقه زدند و در صحن و سرايت در حال طوافند و براى زيارتت بر تو وارد شدند.

سلام بر تو، همانا من سوى تو آمده ام و رستگارى را نزد تو مى جويم.

سلام بر تو از طرفِ كسى كه حرمتِ حريم تو را مى شناسد و با اخلاص، ولايت تو را پذيرفته است و با ابراز محبّت به تو، مى خواهد به خداوند نزديك

شود.

و از دشمنان تو بيزار گردد.

سلامى از قلبى كه به خاطر مصيبت هاى وارده بر تو زخمى و مجروح است و در هنگام ياد تو اشك هايش جارى است. سلام انسانى دردمند و محزون و سرگردان، خوار و ذليل.

سلام بر تو از طرف كسى كه اگر در كربلا(161) حضور داشت، با سپر قرار دادن جان خود، جسم تو را از شمشيرها محافظت مى كرد و براى مردن در راه تو، آخرين نَفَس خود را هديه مى كرد و پاى ركاب تو جهاد مى كرد و تو را در جنگ بر عليه دشمنانى كه بر تو شوريده اند، يارى مى داد و جسم و جان و مال و فرزند و روح و روان خود را فداى جان تو كرده و اهل بيت خود را سپر بلاى اهل بيت توعليهم السلام قرار مى داد.

گر چه روزگار تولّد من را به تأخير انداخت و قضا قدر الهى مرا از يارى تو بازداشت و نتوانستم در برابر دشمن تو رو در روى بجنگم و در برابر كسى كه عَلَم دشمنى بر عليه تو برافراشته بپاخيزم، امّا هر آينه هر صبح و شام، به نوحه و زارى برايت مى پردازم و در عزايت به جاىِ اشك، خون از ديده مى بارم.

اين همه براى اين است كه بر آن چه كه بر تو گذشت، حسرت مى خورم و غمگين هستم و بر گرفتاريت تأسّف مى خورم. و هم چنان افسوس مى خورم تا از اندوه مصيبت وارده بر تو و غصّه افسردگى و دلى شكستگى بميرم.

شهادت مى دهم تو نماز را برپا داشتى(162) و زكات را ادا كردى و امر به معروف نموده و از منكر و دشمنى با خدا نهى كردى و مطيع

خداوند بودى و نافرمانى نكردى و به خداوند و ريسمان الهى تمسّك جُستى.

و ضعيف به تساوى تقسيم كردى. بهارِ اميد يتيمان و نگه دارنده مردمان، و مايه عزّت اسلام و معدن احكام الهى و ملازم نعمت ها بودى.

راه و روش جدّ و پدرت را طىّ كردى و در وصيّت كردن به روش برادرت امام حسن عليه السلام وصيّت كردى. در پيمان ها داراى خوى و خصلت پسنديده و كرامت روشن هستى. حتّى در تاريكى ها «جهل و نادانى جهان» به كوشش ادامه دادى و راه هاى استوار را انتخاب كردى.

با شرف و با كرامت تر از همه مخلوقاتى. پيشينه اى عظيم و عالى دارى. حَسَب و نَسَب شريف و بلندى دارى، و داراىِ رتبه والا و مناقب بسيار و نژادى پسنديده اى. و بردبار، رستگار و بازگشت كننده به سوىِ خدايى.

تو بخشنده دانا، نيرومند و بلند مرتبه هستى. امام شهيد، بسيار ناله كننده در پيشگاه خدا و بازگشت كننده به سوى خدايى. دوست داشتنى و داراى هيبت و وقارى.

براى پيامبر خدا، فرزند و براى قرآن كريم بررسى كننده و براى امّت اسلام بازوانى. و در طاعت پروردگار كوشا و نسبت به عهد و پيمان وفادار، و از راه فاسقان كناره گيرى كننده اى و انجام دهنده تمامى سعى و تلاش هستى و نيز داراى ركوع و سجود طولانى هستى.

و همانندِ كسى كه مى خواهد از دنيا كوچ كند، از دنيا كناره گرفتى و به دنيا مانند كسى كه از دنيا وحشت داشته باشد، نگاه مى كنى. از آرزوهاى دنيايى چشم پوشى و نظر همّت خود را زينت هاى دنيا برگرداندى و نگاهت از خوشى هاى دنيا برگرفته شده است و اشتياقت به آخرت شناخته شده است.

تا آن جا كه وقتى ستم، همه توان خود را به ميدان آورد و بيدادگرى پرده

از چهره برداشت و گمراهى پيروانش را فراخواند؛ تو در آن هنگام در كنارِ حرم جدّت در مدينه، سكونت داشتى و با ستمگران بيگانه بودى و همنشين خانه و محراب و كناره گيرنده از شهوات و لذّات بودى و به اندازه طاقت خود، با قلب و زبانت نهى از منكر مى نمودى.

پس از آن، آگاهيت از منكرات در جامعه، اقتضا كرد كه نهى از منكر عملى و علنى انجام دهى؛ و عملاً در برابر تبهكاران ايستاده و با آنان به نبرد بپردازى. به همين دليل به همراه فرزندانت و اهل بيت و نيز پيروان و دوستانت، جهد آغاز كردى و مقصود خود را با دليل و برهان آشكار كردى و با استفاده از علم و دانش و بردبارى و موعظه نيكو، مردم را به سوى خداوند دعوت كردى و به اقامه حدود الهى و اطاعت از خداوند امر و از پليدى و سركشى ها نهى كردى.

امّا آنان با ستم و تجاوز با تو مقابله كردند و تو بعد از حذر داشتن آنان و تكرار بيّنه و برهان بر آنان، با آن ها به جهاد برخواستى. ولى آن ها حرمت حريم تو و بيعت با تو را شكستند. و پروردگارت و نيز جدّت رسول خداصلى الله عليه وآله را خشمگين كردند و آغازگر جنگ با تو بودند.

پس صحنه، صحنه ضربت شمشير و نيزه شد و تو مرگ را بر لشكر كفّار تحميل كردى و در گرد و غبار ميدان جنگ غرق شدى و با ذوالفقارى وارد شدى كه گويا علىّ مرتضى در ميدان جنگ حاضر شده است.

وقتى كه ديدند تو اقوام و ياران ثابت قدمى دارى و بى قرارى و ترس

در تو مشاهده نمى شود، حيله هاى آشوب برانگيز خود را در مورد تو اجرا كردند و با حيله و نيرنگ و بدى هايشان با تو به نبرد پرداختند و آن ملعون به لشكرش امر كرد كه از رسيدن آب به تو جلوگيرى شود و نيز مانع رسيدنت به آب شدند و با تو جنگيدند و با عجله از تو خواستند در بيابان كربلا فرود آيى.

و تيرها به سويَت پرتاب كردند و براى ريشه كن كردنت دست ها دراز كردند و پيمانى را كه با تو بسته بودند، رعايت نكردند و در هنگامه كشتن دوستان و يارانت و مصادره اموالت، هرگز فكر نكردند كه اين اقدامِ آن ها گناهى بزرگ است.

در حالى كه تو در ميان گرد و غبار جنگ بودى و آزار و اذيّت ها را تحمّل مى كردى، آن گونه كه حتّى فرشتگان آسمان از بردباريت تعجّب كردند، آن دشمنان از هر جهت تو را محاصره كردند و با زخم هاىِ زيادى كه بر تو وارد كردند، ناتوانَت ساختند و بينِ تو و خيمه هاىِ حرم فاصله انداختند و مانع رفت و آمدت به خيمه هاىِ حرم شدند، آن گونه كه حتّى يك ياور هم برايت نماند، در حالى كه تو آمر به معروف و ناهى از منكر بودى.

بردبار بودى و مدام از زنان و فرزندانت دفاع مى كردى؛ تا آن كه تو را از اسب بر زمين انداختند. پس در حالى كه مجروح بودى، بر زمين قرار گرفتى، تا آن جا كه زير سُم اسبان قرار گرفتى، يا اين كه سركشان، شمشير بر بدن تو زدند و عرقِ مرگ بر پيشانى تو نشست و از اين پهلو به آن پهلو مى شدى.

آن گاه

كه نگاه مأيوسانه اى به خيمه هاى حرم و اهل بيت خويش كردى. آن گونه كه از شدّت دردها و جراحات مى رفت كه فرزندان و اهل بيت خود را فراموش كنى. در اين بين ذوالجناح به سرعت رَم كرد و به طرف خيمه هاى حرم رفت، در حالى كه شيهه هاى گريه آلود داشت.

وقتى كه زنان حرم اسب را ذليل و شرمسار ديدند و مشاهده كردند كه زين اسب بر اسبت آويزان است، مو پريشان و در حالى كه سيلى بر صورت هاى خود مى نواختند، نقاب از چهره گرفتند، از پشت پرده بيرون دويدند و شيون كنان و در حالى كه آثار ذلّت بعد از عزّت را مى ديدند، به سوى قتلگاهت شتابان دويدند.

در همان حال، شمر ملعون روى سينه ات نشسته بود. شمشيرش را بر گلويت مى كشيد، در حالى كه با دست ديگرش ريشِ مبارك تو را گرفته بود، كه با شمشير هندى خود سر از بدنت جدا كند.

در همان حال بود كه حواسّ پنج گانه ات از كار افتاد و نفس هاىِ آخر را زدى و سرت روى نيزه قرار گرفت و اهل بيت تو، همانند بردگان به اسارت برده شدند و با زنجير آهنى به بند كشيده شدند و بر روى پالان چهارپايان «شتران» سوار شدند، به گونه اى كه شدّت گرماى تابستان صورت آنان را سوزانيد و آنان از صحراها و بيابان ها بُرده شدند.

و در حالى كه دست هاى بسته آنان به گردنشان آويزان شده بود، در بازار شهرها چرخانده مى شدند.

پس واى بر گنهكاران فاسد كه با كشتن تو، اسلام را به قتل رساندند و نماز و روزه را تعطيل كردند و سنّت ها و احكام الهى را شكستند و پايه هاى ايمان را

منهدم كردند و آيات قرآن را تحريف كردند و در طغيان گرى و دشمنى با اهل بيت عليهم السلام تند رفتند و قساوت به خرج دادند.

از اين پس يك بار ديگر رسول خداصلى الله عليه وآله موردِ ستم قرار گرفت و ولىّ دم شد و حقّ انتقام گرفتن برايش باقى ماند و قرآن كريم يك بار ديگر غريب واقع شد.

و وقتى كه تو به شكست كشانده شدى، حق يك بار ديگر مورد خيانت قرار گرفت و شكست خورد و با رفتن تو تكبير و تهليل [لااله الّا اللَّه و حلال و حرام و قرآن و تفسير آن، همگى از بين رفت. و بعد از شهادت تو تغيير و تبديل و تحريفِ احكام و دشمنى با دين، تعطيل شدن احكام و هواپرستى و گمراهى و فساد و باطل گرايى، به صورت فرهنگ جامعه درآمد و ظاهر شد.

پس آن كس كه خبر شهادت تو را در مدينه در كنار قبر جدّت رسول خداصلى الله عليه وآله اعلان مى كرد، با اشك هاى طولانى خبر مرگ تو را به پيامبر داد.

در حالى كه خطاب به رسول خداصلى الله عليه وآله مى گفت: اى رسول خدا! جوان و نوه ات [حسين كشته شد و تعرّض به اهل بيت تو و افراد مورد حمايت تو را مباح شمردند و بعد از تو، فرزندان و نوه هاىِ تو به اسارت برده شدند و هر رفتار غير اصولى و غير انسانى را نسبت به عترت و اهل بيت تو انجام دادند.

آن جا بود كه پيامبر خدا برآشفت و گريه از درون قلبِ آرام او برآمد و در عزاى تو فرشتگان و پيامبران الهى به او تسليت گفتند و

در شهادت تو مادرت زهراعليها السلام سوگوار شد و لشكرهايى از فرشتگان مقرّب درگاه خداوند، براى تسليت گفتن به پدرت، حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در رفت و آمد بودند و در عزاىِ تو در بالاترين طبقاتِ بهشت، محافل عزا برپا كردند و در عزاىِ تو زنانِ بهشتى بر صورت هاىِ خود سيلى زدند و همه آسمان ها و ساكنان آن و بهشت و نگهبانان آن و كوه هاى مرتفع و دامنه هاى آن و درياها و ماهى هاى آن و بهشت و افراد آن، و خانه كعبه و مقام ابراهيم و مشعر و آنان كه در احرام بودند و نيز آنان كه از احرام بيرون آمدند، همگى در عزاى تو گريه كردند.

پروردگارا! به حرمت اين مكان ارزشمند [كربلا] بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا در قيامت به همراه آنان و جزء گروه آنان محشور كن و با شفاعت آنان مرا وارد بهشت كن.

به حقّ امام هشتم، على بن موسى، ياور دين و به حقّ امام نهم، محمد بن على، نمونه راه يافتگان و به حقّ امام دهم، على بن محمد، پارساترين پارسايان و به حقّ امام يازدهم حسن بن على، وارث بازماندگان و به حقّ امام دوازدهم، حجّت و گواه بر همه مخلوقات، تو را قسم مى دهم كه بر محمّد و خاندان پاك و راست كردارش، همان آل طه و يس درود فرستى و در قيامت مرا، از ايمن هاى مطمئنِ نجات يافته، و خوشحال بشارت ديده، قرار دهى.

پروردگارا! نامِ مرا در ليست مسلمانان بنويس و مرا به نيكوكاران ملحق ساز، و به من نسبت به ديگران، زبان راستگو عنايت كن و مرا بر سركشان پيروزى عنايت فرما و از حيله حسودان حفظ كن و حيله همه حيله گران را از من دور بدار.

دستِ سلطه ستمگران را از سر من كوتاه بگردان و به رحمت خودت اى رحم كننده تر از همه رحم كنندگان، مرا با بزرگان خجسته و با بركت، به همراه همان پيامبرانى كه مشمول نعمت خود قرار دادى و نيز شهيدان و نيكوگفتارانِ نيكومنش، همنشين قرار ده.

پروردگارا! تو را به پيامبر معصومت و به حكم ثابت و استوارت و نهى پنهانت و به حقِّ اين قبرى كه ارادتمندان براى زيارتش مى آيند، كه در درون آن، امام معصوم، همان كشته مظلوم جاى گرفته است، قسمت مى دهم كه همه اندوه هايم را برطرف كنى و شرّ قضا و قدر پنهان را از من دور بدارى و از شرّ آتش زهرآگين و خفقان آور پناهم دهى.

پروردگارا! با ارزانى داشتن نعمت خود بر من، مرا در خورِ ستايش خود قرار

ده و نسبت به آن اندازه از روزى كه به من دادى، مرا راضى ساز و مرا تحت پوشش جود و كرم خويش قرار ده و مرا از غضب خويش و نقشه هايى كه عليه دشمنانت مى كشى، دور بدار.

پروردگارا! مرا از لغزش نگه دار و در گفتار و كردار به من استوارى عنايت كن و فراخى و فزونى در مدّت اجل من ايجاد كن و مرا از تحميل سختى گرسنگى و مريضى دور نگه دار و به حقّ رهبران دينى ام، امامان معصوم عليهم السلام و به فضل و كرمت، بهترين آرزوها را نصيب من بفرما.

پروردگارا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و توبه ام را بپذير و بر گريه و اندوه شديدم ترحّم كن و از لغزش من درگذر و سختى هايم را برطرف ساز و گناهانم را بيامرز و نسل من را پاك و اصلاح كن.

پروردگارا! در اين بارگاه ملكوتى و مكانِ باكرامت، تمامى گناهانم را بيامرز و كليّه عيب هايم را بپوشان و تمام غصّه هايم را برطرف گردان و روزى ام را در همه زمينه ها گسترش بده و مقام و موقعيّت اجتماعى ام را فزونى بخش و همه مفاسد زندگى ام را اصلاح كن و من را به همه آرزوهايم برسان و همه دعاهايم را مستجاب گردان.

و همه تنگناهاى زندگى من را به رفاه مبدّل گردان و هر جمعيّت منتسب به من را منسجم گردان و هر كار مربوط به من را به سرانجام برسان و اموال و دارايى ام را بسيار گردان و اخلاقم را نيكو كن. و انفاقم را به جا و سزاوارتر قرار ده و سال مرا، سالى خوش قرار ده و هر حسود نسبت

به من را خوار و ذليل گردان و همه دشمن هايم را هلاك گردان و من را از آسيب هر شرّى بازدار.

و همه بيمارى هايم را شفا بخش و همه آرزوهاى دورم را نزديك و قابل دسترسى قرار ده و هر پراكندگى در زندگى ام را جمع كن و موارد همه درخواست هايم را به من عطا فرما.

پروردگارا! خير دنيا و پاداش آخرت را از تو مى خواهم.

پروردگارا! به وسيله روزىِ حلالت، مرا از مالِ حرام بى نياز گردان و به وسيله فضل و رحمت خود، من را از تمام مخلوقات بى نياز گردان.

پروردگارا! من از تو دشمنى منفعت رساننده و قلبى فروتن و يقينى كامل و كردارى پاك و صبرى نيكو و پاداشى عظيم درخواست دارم.

پروردگارا! توفيق شكرگزارى نعمت هايى كه به من داده اى را عنايت فرما و احسان و كرمت را بر من بيش از پيش گردان و مردم را نسبت به گفتارم شنوا گردان و كردارم را در نزد خودت صاحب جايگاه قرار ده و خيرات و نيكى هايم را دامنه دار گردان و دشمنم را خوار و ذليل گردان.

پروردگارا! بر محمّد و خاندانش عليهم السلام، در تمامِ لحظه هاىِ شب و روز درود فرست و شرّ اشرار را از من بازدار و من را از گناهان و وِزر و وبال ها پاك ساز و در برابر آتش جهنّم پناهم باش و بهشت جاويدان را برايم مقرّر گردان و به رحمت خودت، اى ترحّم كننده تر از همه ترحّم كنندگان من و همه برادران و خواهران دينى من را بيامرز.

حضرت صاحب الزّمان در ادامه دستورش به زيارت كننده قبر امام حسين عليه السلام مى فرمايد:

سپس رو به قبله بايست و دو

ركعت نماز به جاى آور. در ركعت اوّل «بعد از حمد» سوره انبياء را بخوان و در ركعت دوم «بعد از حمد» سوره حشر را بخوان. و در قنوت بگو: خدايى نيست جز خداى يكتا كه بردبار و باكرامت است.

خدايى نيست جز خداى بلند مرتبه و با عظمت، خدايى نيست جز خداىِ هفت آسمان و زمين، و هر چه كه در آن آسمان ها و زمين ها زندگى مى كنند و هر آن كه بين اين آسمان ها و زمين ها هستند.

اين شهادت به يگانگى را از باب مخالفت با دشمنان خدا و تكذيب كسانى كه از خداوند اعراض كرده اند و از باب اقرار به خداوندى خدا و فروتنى در برابر عظمت او بر زبان جارى كرده ام.

همان كس كه پيشينه همه چيز است و پيش از او هيچ نبوده است و آخر همه چيز است و خود آخرى ندارد و با قدرت خود بر هر چيزى اشراف دارد و با دانش و مهربانى خود، از درون همه چيز اطّلاع دارد.

عقل هاىِ بشرى به حقيقتِ وجودىِ او دسترسى ندارند و تصوّرِ بشرى، وجودِ او را درك نمى كند و مفهوم چگونگى وجود او براىِ بشر، قابل تصوّر نيست و بر باطن اشخاص آگاهى دارد و اسرار دل انسان ها را مى شناسد و از خيانت چشم ها و از رازهاى پنهان شده در سينه ها آگاه است.

پروردگارا! من بر پذيرش پيامبرت و ايمان آوردنَم به او و آگاه بودنم به جايگاه رفيع او، تو را گواه مى گيرم و گواهى مى دهم كه حضرت محمّدصلى الله عليه وآله همان پيامبرى است كه قرآن كريم در فضيلتِ او سخن گفت و همه پيامبران به آمدن او بشارت داده اند و آن

آيات قرآنى كه خود او آورده بود، از مردم دعوت كرد كه به پيامبرى او اقرار كنند.

و خداوند از طريقِ آيه مباركه اى كه نازل كرد، مردم را تشويق به تصديق او نمود كه فرمود: «همان ها كه از فرستاده خدا، پيامبر پيروى مى كنند، پيامبرى كه صفاتش را در تورات و انجيلى كه در نزدشان است، مى يابند. آن ها را به معروف دستور مى دهد و از منكر باز مى دارد.

اشياء پاكيزه را براى آن ها حلال مى شمرد و ناپاكى ها را حرام مى كند و بارهاى سنگين و زنجيرهايى را كه بر آن ها بود (از دوش و گردنشان) بر مى دارد.»(164)

و بر برادر و پسر عموى پيامبر، حضرت على عليه السلام، همان دو بزرگوارى كه حتّى در يك چشم به هم زدن هم مشرك نشده اند و نيز بر فاطمه زهرا، بانوى زنان جهان و بر دو مولاى جوانان بهشت، امام حسن و امام حسين عليهما السلام، به پايدارى ابديّت و به تعداد قطره هاى نم نم باران و هم وزن تپّه ها و كوه ها، تا موقعى كه درختان برگ دهند و زندگى و شب و روز برقرار باشد، درود فرست.

و بر خاندانِ آن پيامبر، همان امامان معصومِ هدايت شده و مدافعين دين خدا، يعنى: حضرت على بن الحسين عليه السلام، حضرت محمد بن على عليه السلام، حضرت جعفر بن محمدعليه السلام، حضرت موسى بن جعفرعليه السلام، حضرت على بن موسى عليه السلام، حضرت محمد بن على عليه السلام، حضرت على بن محمدعليه السلام، حضرت حسن بن عęɢعليه السلام، و حضرت حجّت بن الحسن العسكرى عليه السلام همان ها كه بر پاى دارندگان عدل هستند و همگى از نسل سبطِ پيامبر [امام حسين عليه السلام] هستند، درود و سلام فرست.

پروردگارا! به همين امام دوازدهم «امام

زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -» قسمت مى دهيم كه ظهورش را نزديك نمايى، و صبرى نيكو و پيروزى كامل و بى نيازى از خلق و پايدارى در راه هدايت و توفيق دست يابى به آن چه كه تو راضى هستى و دوست مى دارى، به ما عنايت فرمايى.

پروردگارا! روزي فراوان، حلال، پاك، سبك، هميشگى و روان كه از هر طرف فزونى داشته باشد، و مورد علاقه و اشتياق باشد و بدون دردسر و زحمت زياد و بدون منّت كشيدن از ديگران به دست آيد، به ما عنايت فرما.

پروردگارا! ما را از هر گرفتارى و درد و مريضى رهايى بخش و توفيقِ شكرگزارى بر سلامتى و بر نعمت هايت را به ما عنايت فرما و هر گاه زمانِ مرگ ما رسيد، ما را بر بهترين حالتى كه در حالِ طاعت تو و رعايت دستورات تو باشيم، بميران تا با رحمت خود، اى مهربان ترين مهربانان! ما را به بهشت جاويدان وارد كنى.

پروردگارا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و من را از دنيا بيزار و با آخرت مأنوس ساز، زيرا هيچ چيز جز ترس از تو، باعث فرار از دنيا نمى شود و هيچ چيز جز اميد به تو، باعث انس با آخرت نمى گردد.

پروردگارا! برهان در اختيار توست و تو هميشه حاكمى و هرگز برهانى عليه تو اقامه نشد و تو محكم نشدى. پروردگارا! همگان از ستم ديگران به سوى تو عرض حال مى آورند و هرگز از دست تو به سوى كسى عرض حال برده نمى شود.

پس بر محمد و خاندانش درود فرست و من را در جهت پيروزى بر نفس ستمگر و سركش و هواپرستى فراوانى كه در

درونم قرار دارد، يارى فرما و من را عاقبت به خير گردان.

پروردگارا! اين كه از يك طرف از تو طلب مغفرت مى كنم و از طرفى ديگر بر ارتكاب معصيت اصرار مى ورزم، به خاطر كمى حيا است و باز با اين كه مى دانم دائره بردبارى تو وسيع است، باز هم توبه نمى كنم و از تو طلب مغفرت نمى نمايم، ضايع ساختن و هدر دادن اميد به توست.

پروردگارا! گناهانم مرا از اميد بستن به تو نااميد مى كند و يقينِ من به فراگيرى رحمتت، مانع ترسيدن از تو مى شود. پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و اميدم را تلقّى به قبول كن و ترسم از خودت را ناديده بگير و در جايگاه بهترين گمان كنندگان به خود، همراه من باش، اى كريم كريمان!

پروردگارا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و براى مصون ماندن از گناه كمكم كن و زبانم را به حكمت و دانش عقلانى گويا ساز و من را جزء كسانى قرار ده كه از از دست دادن فرصتِ گذشته پشيمان مى شوند و در استفاده از فرصتِ هر روز خود متضرّر نمى شوند و غصّه روزى فردا را ندارند.

پروردگارا! بى نياز آن كسى است كه محتاج تو باشد و به وسيله تو از ديگران بى نيازى بجويد و فقير آن كسى است كه با دست نياز به سوى خلق دراز كردن، خود را از تو بى نياز بداند.

پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و با لطف خود، من را از مخلوقات بى نياز كن و من را جزء كسانى قرار ده كه به سوى هيچ كس جز تو دست خويش را دراز نمى كنند.

پروردگارا! بدبخت كسى است كه مأيوس شود در حالى

كه در پيش رويش توبه قرار گرفته است و در پشت سرش رحمت بى پايان تو واقع شده است. اگر چه در كردار ضعيف هستم، امّا در عرصه رحمت تو از آرزومندترين ها هستم، پس ضعف كردارم را با توجّه به فزونى اميد و آرزويم به تو، بر من ببخش.

پروردگارا! اگر تو مى دانى كه در بين بندگانت از من سنگدل تر و گنهكارتر نيست، امّا من هم مى دانم كه برتر از تو در عظمت و گسترده تر از تو در عفو و رحمت مولايى وجود ندارد.

پس اى مولايى كه در عفو و رحمت يكتايى، كسى را كه در اين دنيا تنها فردى نيست كه نافرمانى تو را مى كند، مورد عفو و رحمت خود قرار ده.

پروردگارا! تو به ما دستور دادى، امّا ما نافرمانى كرديم و ما را از بدى ها برحذر داشتى و ما از بدى ها دورى نكرديم و خطرها را به ما يادآورى كردى. امّا ما خود را به فراموشى زديم و تو ما را به سوى بينايى كشاندى، امّا ما خودمان را به نابينايى زديم و تو به ما هشدار دادى، امّا ما به تجاوزكارى ادامه داديم.

اين برخورد ما، سزاى آن نيكى هاى تو به ما نبود و تو آگاه ترى از آن چه كه ما در پيدا و پنهان انجام مى دهيم و تو از آن چه كه ما تاكنون انجام داديم و آن چه كه بعداً انجام مى دهيم، باخبرترى، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و ما را به خاطر آن اشتباه كارى ها و فراموش كارى ها مجازات نكن.

و از حقوقى كه بر گردن ما دارى درگذر و احسانت را به ما به آخر برسان و ما را

از تمام احسانت بهره مند گردان و رحمت خويش را بر ما جارى ساز.

خدايا! ما به حرمت اين امام راستين [امام زمان دستِ نياز به سوىِ تو دراز مى كنيم و به تو متوسّل مى شويم و به حقِّ عظمتى كه براىِ اين امام و جدّش رسول خودت و پدر و مادرش، على و فاطمه كه جزء اهل بيت رحمت هستند، قرار دادى؛ تو را قسم مى دهيم كه روزى دايم را كه پايه هاى حيات ماست، براى ما مقرّر بفرمايى. و اصلاح امور زندگى خانوادگى ما را مقرّر بگردانى.

پس تو همان كريمى هستى كه بخشندگى فراوان دارى و هر گاه بخواهى چيزى را كه از كسى دريغ كنى، با قدرت و توانايى از او دريغ مى كنى. خدايا! ما از تو آن رزق و روزى را مى خواهيم كه صلاح دنياى ما و رستگارى آخرت ما در آن باشد.

پروردگارا! بر محمد و خاندانش درود فرست و گناهان ما و پدر و مادر ما و همه مردان مؤمن و زنان با ايمان و همه زن و مرد مسلمان، چه زنده و چه مرده، همه را بيامرز و از نيكى دنيا و آخرت ما را بهره مند گردان و ما را از عذاب جهنّم نگهبان باش.

سپس حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

ركوع انجام مى دهى و به سجده مى روى و بعد تشهّد مى خوانى و نماز را سلام مى دهى. بعد وقتى تسبيحات حضرت زهرا را گفتى، صورت خويش را روى خاك بگذار و بگو: منزّه است خدا و سپاس مخصوص خداست و خدايى جز خداى يكتا نيست و خدا بزرگ است.

اين ذكر را چهل مرتبه تكرار مى كنى، سپس مصون ماندن از

گناه، نجات از خطرات، آمرزش گناهان و توفيق كار خير و قبولى اعمالى راكه باعث نزديك شدن به خداوند مى شوند و تو آرزوى آن را دارى، همگى را از خدا بخواه.

و بعد برو قسمت بالاى سر بايست و به همان صورتى كه گفته شد، دو ركعت نماز بجا آور، سپس به رو خود را روى قبر بيانداز و قبر مطهّر را ببوس و بگو: خداوند شرافت شما را زياد كند و درود خدا و رحمت و بركات خداوند بر شما باد. بعد از آن براى خود و پدر و مادرت و نيز براى هر كس كه خواستى دعا كن.

كُنَّا فِيهِ شَبِيهاً بِضَوْءِ الْمَشْعَلِ وَ رَأَيْتُ الْبَابَ قَدِ انْفَتَحَ وَ لَا أَرَى أَحَداً فَتَحَهُ مِنْ أَهْلِ الدَّارِ وَ رَأَيْتُ رَجُلًا رَبْعَةً أَسْمَرَ إِلَى الصُّفْرَةِ مَا هُوَ قَلِيلَ اللَّحْمِ فِي وَجْهِهِ سَجَّادَةٌ عَلَيْهِ قَمِيصَانِ وَ إِزَارٌ رَقِيقٌ قَدْ تَقَنَّعَ بِهِ وَ فِي رِجْلِهِ نَعْلٌ طَاقٌ فَصَعِدَ إِلَى الْغُرْفَةِ فِي الدَّارِ حَيْثُ كَانَتِ الْعَجُوزُ تَسْكُنُ وَ كَانَتْ تَقُولُ لَنَا إِنَّ فِي الْغُرْفَةِ ابْنَتَهُ لَا تَدَعُ أَحَداً يَصْعَدُ إِلَيْهَا فَكُنْتُ أَرَى الضَّوْءَ الَّذِي رَأَيْتُهُ يُضِي ءُ فِي الرِّوَاقِ عَلَى الدَّرَجَةِ عِنْدَ صُعُودِ الرَّجُلِ إِلَى الْغُرْفَةِ الَّتِي يَصْعَدُهَا ثُمَّ أَرَاهُ فِي الْغُرْفَةِ مِنْ غَيْرِ أَنْ أَرَى السِّرَاجَ بِعَيْنِهِ وَ كَانَ الَّذِي مَعِي يَرَوْنَ مِثْلَ مَا أَرَى فَتَوَهَّمُوا أَنَّ هَذَا الرَّجُلَ يَخْتَلِفُ إِلَى ابْنَةِ الْعَجُوزِ وَ أَنْ يَكُونَ قَدْ تَمَتَّعَ بِهَا فَقَالُوا هَؤُلَاءِ الْعَلَوِيَّةُ يَرَوْنَ الْمُتْعَةَ وَ هَذَا حَرَامٌ لَا يَحِلُّ فِيمَا زَعَمُوا وَ كُنَّا نَرَاهُ يَدْخُلُ وَ يَخْرُجُ وَ نَجِي ءُ إِلَى الْبَابِ وَ إِذَا الْحَجَرُ عَلَى حَالِهِ الَّتِي تَرَكْنَاهُ وَ كُنَّا نُغْلِقُ هَذَا الْبَابَ خَوْفاً عَلَى مَتَاعِنَا وَ كُنَّا لَا نَرَى أَحَداً يَفْتَحُهُ وَ لَا يُغْلِقُهُ وَ الرَّجُلُ يَدْخُلُ وَ يَخْرُجُ وَ الْحَجَرُ خَلْفَ الْبَابِ إِلَى وَقْتٍ نُنَحِّيهِ إِذَا خَرَجْنَا فَلَمَّا رَأَيْتُ هَذِهِ الْأَسْبَابَ ضُرِبَ عَلَى قَلْبِي وَ وَقَعَتْ فِي قَلْبِي فِتْنَةٌ فَتَلَطَّفْتُ الْعَجُوزَ وَ أَحْبَبْتُ أَنْ أَقِفَ عَلَى خَبَرِ الرَّجُلِ فَقُلْتُ لَهَا يَا فُلَانَةُ إِنِّي أُحِبُّ أَنْ أَسْأَلَكِ وَ أُفَاوِضَكِ مِنْ غَيْرِ حُضُورِ مَنْ مَعِي فَلَا أَقْدِرُ عَلَيْهِ فَأَنَا أُحِبُّ إِذَا رَأَيْتِنِي فِي الدَّارِ وَحْدِي أَنْ تَنْزِلِي إِلَيَّ لِأَسْأَلَكِ عَنْ أَمْرٍ فَقَالَتْ لِي مُسْرِعَةً وَ أَنَا أُرِيدُ أَنْ أُسِرَّ إِلَيْكَ شَيْئاً فَلَمْ يَتَهَيَّأْ لِي ذَلِكَ مِنْ أَجْلِ مَنْ مَعَكَ فَقُلْتُ مَا أَرَدْتِ أَنْ تَقُولِي فَقَالَتْ يَقُولُ لَكَ وَ

لَمْ تَذْكُرْ أَحَداً لَا تُحَاشِنْ أَصْحَابَكَ وَ شُرَكَاءَكَ وَ لَا تُلَاحِهِمْ فَإِنَّهُمْ أَعْدَاؤُكَ وَ دَارِهِمْ فَقُلْتُ لَهَا مَنْ يَقُولُ فَقَالَتْ أَنَا أَقُولُ فَلَمْ أَجْسُرْ لِمَا دَخَلَ قَلْبِي مِنَ الْهَيْبَةِ أَنْ أُرَاجِعَهَا فَقُلْتُ أَيَّ أَصْحَابِي تَعْنِينَ وَ ظَنَنْتُ أَنَّهَا تَعْنِي رُفَقَائِيَ الَّذِينَ كَانُوا حُجَّاجاً مَعِي قَالَتْ شُرَكَاءَكَ الَّذِينَ فِي بَلَدِكَ وَ فِي الدَّارِ مَعَكَ وَ كَانَ جَرَى بَيْنِي وَ بَيْنَ الَّذِينَ مَعِي فِي الدَّارِ عَنَتٌ فِي الدِّينِ فَسَعَوْا بِي حَتَّى هَرَبْتُ وَ اسْتَتَرْتُ بِذَلِكَ السَّبَبِ فَوَقَفْتُ عَلَى أَنَّهَا عَنَتْ أُولَئِكَ فَقُلْتُ لَهَا مَا تَكُونِينَ أَنْتِ مِنَ الرِّضَا فَقَالَتْ كُنْتُ خَادِمَةً لِلْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍ فَلَمَّا اسْتَيْقَنْتُ ذَلِكَ قُلْتُ لَأَسْأَلُهَا عَنِ الْغَائِبِ فَقُلْتُ بِاللَّهِ عَلَيْكِ رَأَيْتِهِ بِعَيْنِكِ فَقَالَتْ يَا أَخِي لَمْ أَرَهُ بِعَيْنِي فَإِنِّي خَرَجْتُ وَ أُخْتِي حُبْلَى وَ بَشَّرَنِيَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍ عليه السلام بِأَنِّي سَوْفَ أَرَاهُ فِي آخِرِ عُمُرِي وَ قَالَ لِي تَكُونِينَ لَهُ كَمَا كُنْتِ لِي وَ أَنَا الْيَوْمَ مُنْذُ كَذَا بِمِصْرَ وَ إِنَّمَا قَدِمْتُ الآْنَ بِكِتَابَةٍ وَ نَفَقَةٍ وَجَّهَ بِهَا إِلَيَّ عَلَى يَدِ رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ خُرَاسَانَ لَا يُفْصِحُ بِالْعَرَبِيَّةِ وَ هِيَ ثَلَاثُونَ دِينَاراً وَ أَمَرَنِي أَنْ أَحُجَّ سَنَتِي هَذِهِ فَخَرَجْتُ رَغْبَةً مِنِّي فِي أَنْ أَرَاهُ فَوَقَعَ فِي قَلْبِي أَنَّ الرَّجُلَ الَّذِي كُنْتُ أَرَاهُ هُوَ هُوَ فَأَخَذْتُ عَشَرَةَ دَرَاهِمَ صِحَاحاً فِيهَا سِتَّةٌ رَضَوِيَّةٌ مِنْ ضَرْبِ الرِّضَاعليه السلام قَدْ كُنْتُ خَبَأْتُهَا لِأُلْقِيَهَا فِي مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ عليه السلام وَ كُنْتُ نَذَرْتُ وَ نَوَيْتُ ذَلِكَ فَدَفَعْتُهَا إِلَيْهَا وَ قُلْتُ فِي نَفْسِي أَدْفَعُهَا إِلَى قَوْمٍ مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَعليه السلام أَفْضَلُ مِمَّا أُلْقِيهَا فِي الْمَقَامِ وَ أَعْظَمُ ثَوَاباً فَقُلْتُ لَهَا ادْفَعِي هَذِهِ الدَّرَاهِمَ إِلَى مَنْ يَسْتَحِقُّهَا مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَعليه السلام وَ كَانَ فِي نِيَّتِي أَنَّ الَّذِي رَأَيْتُهُ هُوَ الرَّجُلُ وَ إِنَّمَا تَدْفَعُهَا

إِلَيْهِ فَأَخَذَتِ الدَّرَاهِمَ وَ صَعِدَتْ وَ بَقِيَتْ سَاعَةً ثُمَّ نَزَلَتْ فَقَالَتْ يَقُولُ لَكَ لَيْسَ لَنَا فِيهَا حَقٌّ اجْعَلْهَا فِي الْمَوْضِعِ الَّذِي نَوَيْتَ وَ لَكِنْ هَذِهِ الرَّضَوِيَّةُ خُذْ مِنَّا بَدَلَهَا وَ أَلْقِهَا فِي الْمَوْضِعِ الَّذِي نَوَيْتَ فَفَعَلْتُ وَ قُلْتُ فِي نَفْسِي الَّذِي أُمِرْتُ بِهِ عَنِ الرَّجُلِ ثُمَّ كَانَ مَعِي نُسْخَةُ تَوْقِيعٍ خَرَجَ إِلَى الْقَاسِمِ بْنِ الْعَلَاءِ بِأَذْرَبِيجَانَ فَقُلْتُ لَهَا تَعْرِضِينَ هَذِهِ النُّسْخَةَ عَلَى إِنْسَانٍ قَدْ رَأَى تَوْقِيعَاتِ الْغَائِبِ فَقَالَتْ نَاوِلْنِي فَإِنِّي أَعْرِفُهُ فَأَرَيْتُهَا النُّسْخَةَ وَ ظَنَنْتُ أَنَّ الْمَرْأَةَ تُحْسِنُ أَنْ تَقْرَأَ فَقَالَ لَا يُمْكِنُنِي أَنْ أَقْرَأَهُ فِي هَذَا الْمَكَانِ فَصَعِدَتِ الْغُرْفَةَ ثُمَّ أَنْزَلَتْهُ فَقَالَتْ صَحِيحٌ وَ فِي التَّوْقِيعِ أُبَشِّرُكُمْ بِبُشْرَى مَا بَشَّرْتُهُ بِهِ [إِيَّاهُ] وَ غَيْرَهُ ثُمَّ قَالَتْ يَقُولُ لَكَ إِذَا صَلَّيْتَ عَلَى نَبِيِّكَ كَيْفَ تُصَلِّي فَقُلْتُ أَقُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كَأَفْضَلِ مَا صَلَّيْتَ وَ بَارَكْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ فَقَالَتْ لَا إِذَا صَلَّيْتَ عَلَيْهِمْ فَصَلِّ عَلَيْهِمْ كُلِّهِمْ وَ سَمِّهِمْ فَقُلْتُ نَعَمْ فَلَمَّا كَانَتْ مِنَ الْغَدِ نَزَلَتْ وَ مَعَهَا دَفْتَرٌ صَغِيرٌ فَقَالَتْ يَقُولُ لَكَ إِذَا صَلَّيْتَ عَلَى النَّبِيِّ فَصَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَى أَوْصِيَائِهِ عَلَى هَذِهِ النُّسْخَةِ فَأَخَذْتُهَا وَ كُنْتُ أَعْمَلُ بِهَا وَ رَأَيْتُ عِدَّةَ لَيَالٍ قَدْ نَزَلَ مِنَ الْغُرْفَةِ وَ ضَوْءُ السِّرَاجِ قَائِمٌ وَ كُنْتُ أَفْتَحُ الْبَابَ وَ أَخْرُجُ عَلَى أَثَرِ الضَّوْءِ وَ أَنَا أَرَاهُ أَعْنَى الضَّوْءَ وَ لَا أَرَى أَحَداً حَتَّى يَدْخُلُ الْمَسْجِدَ وَ أَرَى جَمَاعَةً مِنَ الرِّجَالِ مِنْ بُلْدَانٍ شَتَّى يَأْتُونَ بَابَ هَذِهِ الدَّارِ فَبَعْضُهُمْ يَدْفَعُونَ إِلَى الْعَجُوزِ رِقَاعاً مَعَهُمْ وَ رَأَيْتُ الْعَجُوزَ قَدْ دَفَعَتْ إِلَيْهِمْ كَذَلِكَ الرِّقَاعَ فَيُكَلِّمُونَهَا وَ تُكَلِّمُهُمْ وَ لَا أَفْهَمُ عَيْنَهُمْ وَ رَأَيْتُ

مِنْهُمْ فِي مُنْصَرَفِنَا جَمَاعَةً فِي طَرِيقِي إِلَى أَنْ قَدِمْتُ بَغْدَادَ نُسْخَةُ الدَّفْتَرِ الَّذِي خَرَجَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ سَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ وَ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ الْمُنْتَجَبِ فِي الْمِيثَاقِ الْمُصْطَفَى فِي الظِّلَالِ الْمُطَهَّرِ مِنْ كُلِّ آفَةٍ الْبَرِي ءِ مِنْ كُلِّ عَيْبٍ الْمُؤَمَّلِ لِلنَّجَاةِ الْمُرْتَجَى لِلشَّفَاعَةِ الْمُفَوَّضِ إِلَيْهِ دِينُ اللَّهِ اللَّهُمَّ شَرِّفْ بُنْيَانَهُ وَ عَظِّمْ بُرْهَانَهُ وَ أَفْلِحْ حُجَّتَهُ وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ وَ أَضِئْ نُورَهُ وَ بَيِّضْ وَجْهَهُ وَ أَعْطِهِ الْفَضْلَ وَ الْفَضِيلَةَ وَ الدَّرَجَةَ وَ الْوَسِيلَةَ الرَّفِيعَةَ [وَ الْوَسِيلَةَ وَ الدَّرَجَةَ الرَّفِيعَةَ] وَ ابْعَثْهُ مَقَاماً مَحْمُوداً يَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الآْخِرُونَ وَ صَلِّ عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلِّ عَلَى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلِّ عَلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلِّ عَلَى جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلِّ عَلَى مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلِّ عَلَى عَلِيِّ بْنِ مُوسَى إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلِّ عَلَى عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ

إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلِّ عَلَى الْخَلَفِ الصَّالِحِ الْهَادِي الْمَهْدِيِّ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الْأَئِمَّةِ الْهَادِينَ الْمَهْدِيِّينَ الْعُلَمَاءِ الصَّادِقِينَ الْأَبْرَارِ الْمُتَّقِينَ دَعَائِمِ دِينِكَ وَ أَرْكَانِ تَوْحِيدِكَ وَ تَرَاجِمَةِ وَحْيِكَ وَ حُجَجِكَ عَلَى خَلْقِكَ وَ خُلَفَائِكَ فِي أَرْضِكَ الَّذِينَ اخْتَرْتَهُمْ لِنَفْسِكَ وَ اصْطَفَيْتَهُمْ عَلَى عِبَادِكَ وَ ارْتَضَيْتَهُمْ لِدِينِكَ وَ خَصَصْتَهُمْ بِمَعْرِفَتِكَ وَ جَلَّلْتَهُمْ بِكَرَامَتِكَ وَ غَشَّيْتَهُمْ بِرَحْمَتِكَ وَ رَبَّيْتَهُمْ بِنِعْمَتِكَ وَ غَذَّيْتَهُمْ بِحِكْمَتِكَ وَ أَلْبَسْتَهُمْ مِنْ نُورِكَ وَ رَفَعْتَهُمْ فِي مَلَكُوتِكَ وَ حَفَفْتَهُمْ بِمَلَائِكَتِكَ وَ شَرَّفْتَهُمْ بِنَبِيِّكَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَيْهِمْ صَلَاةً كَثِيرَةً دَائِمَةً طَيِّبَةً لَا يُحِيطُ بِهَا إِلَّا أَنْتَ وَ لَا يَسَعُهَا إِلَّا عِلْمُكَ وَ لَا يُحْصِيهَا أَحَدٌ غَيْرُكَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى وَلِيِّكَ الْمُحْيِي سُنَّتَكَ الْقَائِمِ بِأَمْرِكَ الدَّاعِي إِلَيْكَ الدَّلِيلِ عَلَيْكَ وَ حُجَّتِكَ عَلَى خَلْقِكَ وَ خَلِيفَتِكَ فِي أَرْضِكَ وَ شَاهِدِكَ عَلَى عِبَادِكَ اللَّهُمَّ أَعِزَّ نَصْرَهُ وَ مُدَّ فِي عُمُرِهِ وَ زَيِّنِ الْأَرْضَ بِطُولِ بَقَائِهِ اللَّهُمَّ اكْفِهِ بَغْيَ الْحَاسِدِينَ وَ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ الْكَائِدِينَ وَ ازْجُرْ عَنْهُ إِرَادَةَ الظَّالِمِينَ وَ خَلِّصْهُ مِنْ أَيْدِي الْجَبَّارِينَ اللَّهُمَّ أَعْطِهِ فِي نَفْسِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ وَ شِيعَتِهِ وَ رَعِيَّتِهِ وَ خَاصَّتِهِ وَ عَامَّتِهِ وَ عَدُوِّهِ وَ جَمِيعِ أَهْلِ الدُّنْيَا مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ وَ بَلِّغْهُ أَفْضَلَ أَمَلِهِ فِي الدُّنْيَا وَ الآْخِرَةِ إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ اللَّهُمَّ جَدِّدْ بِهِ مَا مُحِيَ مِنْ دِينِكَ وَ أَحْيِ بِهِ مَا بُدِّلَ مِنْ كِتَابِكَ وَ أَظْهِرْ بِهِ مَا غُيِّرَ مِنْ حُكْمِكَ حَتَّى يَعُودَ دِينُكَ بِهِ وَ عَلَى يَدَيْهِ غَضّاً جَدِيداً خَالِصاً مُخْلَصاً لَا شَكَّ فِيهِ وَ لَا شُبْهَةَ مَعَهُ وَ

لَا بَاطِلَ عِنْدَهُ وَ لَا بِدْعَةَ لَدَيْهِ اللَّهُمَّ نَوِّرْ بِنُورِهِ كُلَّ ظُلْمَةٍ وَ هُدَّ بِرُكْنِهِ كُلَّ بِدْعَةٍ وَ اهْدِمْ بِعِزَّتِهِ كُلَّ ضَلَالَةٍ وَ اقْصِمْ بِهِ كُلَّ جَبَّارٍ وَ أَخْمِدْ بِسَيْفِهِ كُلَّ نَارٍ وَ أَهْلِكْ بِعَدْلِهِ كُلَّ جَائِرٍ وَ أَجْرِ حُكْمَهُ عَلَى كُلِّ حُكْمٍ وَ أَذِلَّ بِسُلْطَانِهِ كُلَّ سُلْطَانٍ اللَّهُمَّ أَذِلَّ كُلَّ مَنْ نَاوَاهُ وَ أَهْلِكْ كُلَّ مَنْ عَادَاهُ وَ امْكُرْ بِمَنْ كَادَهُ وَ اسْتَأْصِلْ بِمَنْ جَحَدَ حَقَّهُ وَ اسْتَهَانَ بِأَمْرِهِ وَ سَعَى فِي إِطْفَاءِ نُورِهِ وَ أَرَادَ إِخْمَادَ ذِكْرِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَى وَ عَلِيٍّ الْمُرْتَضَى وَ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ [وَ] الْحَسَنِ الرِّضَا وَ الْحُسَيْنِ الْمُصْطَفَى وَ جَمِيعِ الْأَوْصِيَاءِ وَ مَصَابِيحِ الدُّجَى وَ أَعْلَامِ الْهُدَى وَ مَنَارِ التُّقَى وَ الْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَ الْحَبْلِ الْمَتِينِ وَ الصِّرَاطِ الْمُسْتَقِيمِ وَ صَلِّ عَلَى وَلِيِّكَ وَ وُلَاةِ عَهْدِهِ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ وَ مُدَّ فِي أَعْمَارِهِمْ وَ زِدْ فِي آجَالِهِمْ وَ بَلِّغْهُمْ أَقْصَى آمَالِهِمْ دِيناً وَ دُنْيَا وَ آخِرَةً إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ(165)

مرحوم علّامه مجلسى قدس سره با سندى كه آورده است، از يعقوب بن يوسف ضرّاب غسّانى(166) نقل كرده است كه گفت: در سال دويست و هشتاد و يك هجرى قمرى به همراه گروهى از اهل سنّت، از هم شهرى هاى اصفهانى خودم به زيارت بيت اللَّه الحرام مشرّف شديم.

وقتى وارد مكّه شديم يكى از همراهان كه از اهل سنّت هم بود، پيش افتاد و در كوچه اى در «سوق اللّيل» كه همان خانه حضرت خديجه بود و «دارالرّضا» به آن مى گفتند، منزلى كرايه كرد كه در اختيار پيرزنى گندمگون گه قبلاً خادمه امام حسن عسكرى عليه السلام بود، قرار داشت.

من در غياب همراهانم با آن پيرزن انس گرفتم. امّا در

آن هنگام ديدم مردى چهارشانه و با چهره گندمگون با اين كه ما درب خانه را از پشت بسته بوديم، با چراغى بر دست وارد خانه شد و داخل حجره اى كه در طبقه بالا بود، شد و پيرزن به ما گفته بود كسى حق ندارد به طبقه بالا بيايد، چون من با دخترم زندگى مى كنم.

و من و همراهانم مى ديديم كه چنين شخصى مى آيد و مى رود و اثرى هم از باز بودن در نمى ديديم. تا اين كه به دلم افتاد، بايد از جريان آگاه شوم. به همين دليل به آن پيرزن گفتم:

همراهان من دوست دارِ اهل بيت نيستند و من مى خواهم مطلبى را با تو در ميان بگذارم. خواهش مى كنم اگر ديدى من در منزل تنها هستم، بيا پايين تا موضوعى را با تو در ميان بگذارم.

آن زن گفت: اتّفاقاً من هم مى خواستم مطلبى را بگويم، امّا فرصت پيدا نمى شد.

گفتم: بگو. گفت: ايشان گفته اند به شما بگويم وقتى كه با رفقايت بحث مى كنى، با فحش و تندى برخورد نكن.

رضوى(167) كه نيّت كرده بودم آن را در مقام ابراهيم در صندوق بيندازم، به آن زن دادم و گفتم: به اولاد فاطمه زهراعليها السلام بده.

و در ذهن داشتم كه او دينارها را به حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - مى رساند. آن زن نيز از من گرفت و رفت و برگشت و گفت: آقا فرمودند:

اين دينارها به كارِ ما نمى آيد. چون براى جاى ديگر نيّت كرده بودى

و يك دينار رضوى ديگر نيز داد و گفت:

اين را هم در همان جا كه نيّت كرده بودى، بينداز.

در اين جا بود كه به يادم آمد، آن توقيع كه از حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به ابوالقاسم علاء آذربايجانى رسيده بود را همراه دارم. به آن زن گفتم: آيا مى توانى اين توقيع را به كسى كه با دست خطّ حضرت صاحب الأمر - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - آشناست، نشان دهى كه بدانم واقعى است يا خير؟

آن زن دست نوشته را از من گرفت و رفت و برگشت و گفت: صحيح است.

و پيامى نيز آورد كه آقا مى فرمايد:

چگونه صلوات مى فرستى؟

گفتم: بر محمّد و خاندانش صلوات مى فرستم.

آن زن گفت: نه موقع صلوات فرستادن، نام تك تكِ امامان را ذكر كن. و من هم پذيرفتم. امّا فرداى آن روز، آن زن از حجره خويش پايين آمد و دفترِ كوچكى را به من داد و گفت: آقا فرمود:

آن گونه كه در اين دفتر نوشته شده است بر محمّد و خاندانش صلوات بفرست.

البتّه من شب هاىِ ديگر مى ديدم آن آقا مى آيد، امّا فقط نورِ چراغ پيدا بود و شخص پيدا نبود و مى ديدم كه افرادى

در خانه مى آيند و نامه اى مى دهند و پيرزن هم نامه را مى برد و بعد نامه اى هم برايشان مى آورد.

آن دعاى حضرت اين است:

به نام خداوند بخشنده مهربان

پروردگارا! بر محمّد، بزرگ رسولان و خاتم پيامبران و حجّت پروردگار بر عالميان درود فرست. همان كس كه منتخب هم پيمانى با خداست. همان برگزيده نجات يافته از بين جمعيّت گمراه. همان پاك و پاكيزه از هر نقص، همان خالص از هر عيب، همان آرزوى آرزومندان براى نجات خويش. همان اميد مردم براى شفاعت. همان كسى كه نشر دين خدا به او سپرده شد.

پروردگارا! اصل و نسبش را شريف گردان و دليل و برهانش را بزرگ گردان، استدلالش را پيروز كن و درجه اش را رفيع گردان و نورش را درخشان نما و او را رو سفيد گردان و به او برترى و كمال عنايت كن.

و درجه و وسيله ارزشمند به او عنايت كن و او را با جايگاهى ستوده به گونه اى كه انسان هاى اوّلين و آخرين آرزوى مقامش را كنند، مبعوث گردان.

و بر حضرت اميرمؤمنان و وارث پيامبران و رهبر و پيشواى مؤمنانى نورانى(168) و آقاى اوصياء پيامبران و حجّت خداوند عالميان درود فرست.

و بر امام حسن بن على عليهما السلام امام مؤمنان و وارث پيامبران و حجّت پروردگار جهانيان درود فرست.

و بر امام حسين بن على عليهما السلام امام مؤمنان و وارث پيامبران و حجّت پروردگار جهانيان درود فرست.

و بر حضرت على بن الحسين عليهما السلام امام مؤمنان و وارث پيامبران و حجّت پروردگار جهانيان درود فرست.

و بر حضرت محمد بن على عليهما السلام امام مؤمنان و وارث پيامبران و حجّت پروردگار جهانيان درود فرست.

و بر حضرت جعفر بن محمّدعليهما السلام امام

مؤمنان و وارث پيامبران و حجّت پروردگار جهانيان درود فرست.

و بر حضرت موسى بن جعفرعليهما السلام امام مؤمنان و وارث پيامبران و حجّت پروردگار جهانيان درود فرست.

و بر حضرت على بن موسى عليهما السلام امام مؤمنان و وارث پيامبران و حجّت پروردگار جهانيان درود فرست.

و بر حضرت محمد بن على عليهما السلام امام مؤمنان و وارث پيامبران و حجّت پروردگار جهانيان درود فرست.

و بر حضرت على بن محمّدعليهما السلام امام مؤمنان و وارث پيامبران و حجّت پروردگار جهانيان درود فرست.

و بر حضرت حسن بن على عليهما السلام امام مؤمنان و وارث پيامبران و حجّت پروردگار جهانيان درود فرست.

و بر حضرت حجّت، جانشين نيكو و هدايت كننده و راهنماى همه، امام مؤمنان و وارث پيامبران و حجّت پروردگار جهانيان درود فرست.

پروردگارا! بر محمّد و خاندانش درود فرست، همان ها كه امامان هدايت گر و هدايت شده و دانشمندان درستكار و پاكان پرهيزكار و ستون هاى دين تو و ركن هاى توحيد تو و منعكس كننده وحى تو به مردم و حجّت هاى تو بر مخلوقات و جانشينان تو در زمين هستند.

همان ها كه آن ها را براى دوستى با خود انتخاب كردى و براى مأموريّت به سوى بندگانت آنان را برگزيدى و راضى شدى كه آنان حافظان دين تو باشند و آنان را مردان ويژه اى براى شناخت خود قرار داده اى و به وسيله بزرگوارى خودت آنان را به بزرگى رساندى.

و آنان را غرق در رحمت خود كردى و با نعمت خود آنان را پرورش دادى و از حكمت خود آنان را تغذيه كرده اى و لباس نورت را بر آنان پوشانده اى و در ملكوت بالا، به آنان جايگاه بلند عنايت كردى و اطراف آنان را

پر از فرشتگان كرده اى و به خاطر پيامبرت آنان را به شرافت رساندى.

پروردگارا! بر محمّد و خاندانش درود فراوان دايمى فرست، به گونه اى كه هيچ كس جز تو بر همه اطراف آن احاطه نداشته باشد و دانش هيچ كس جز تو نتواند آن را دريابد و غير از تو كسى قادر نباشد تعداد آن را بداند.

پروردگارا! بر ولىِّ امرت درود فرست، همان كس كه سنّت تو را احياء مى كند و قائم به امر توست. انگيزه اش به سوى توست و راهنماى مردم براى رسيدن به توست و حجّت در بين مردم و جانشين تو در زمين و گواه تو بر بندگان است.

پروردگارا! دوست بدار او را تا او را يارى كنى و عمرش را طولانى كن و با طولانى كردن عمر او، زمين را زينت بخش.

خدايا! او را از تجاوز حسودان دور بدار و او را از شرّ حيله گران در امان بدار و تصميم بد ستمگران را از او دور ساز و او را از گرفتار شدن به دست ستم كاران نجات ببخش.

پروردگارا! از طرف خودش و از نسل و شيعيانش و از مردم تحت حكومتش و از طرف خواصّ منتسب به او و از عموم مردمى كه علاقه مند به او هستند و حتّى از طرف دشمنانش و از طرف تمام اهل دنيا، آن چه را كه باعث روشنى چشمش و خوشحالى قلبش شود، به او عنايت فرما. و او را در دنيا و آخرت به بالاترين و بهترين آرزوهايش برسان، زيرا كه تو بر هر كارى توانايى.

پروردگارا! همه آن اصول و فروع متروك مانده دينت را به وسيله او احياء بگردان و هر آيه اى

از قرآن را كه تحريف شده باشد، به وسيله او زنده كن.

و هر حكمى از احكام كه در غبار زمان چهره عوض كرده باشد، به وسيله او آشكار بگردان و تا اين كه دين تو، به وسيله او و به دست او به گونه اى كه هيچ شكّ و شبهه اى در او راه نيابد و هيچ باطل و يا بدعتى همراهش نباشد، به شادابى و تازگى و باصفايى و مصفّايى بازگردد.

پروردگارا! هر تاريكى را با نورِ وجودِ امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - روشن كن و هر بدعتى را به وسيله او در هم شكن و هر گمراهى را با عزّتِ او نابود كن و هر ستمگرى را به وسيله او نابود كن و با شمشير او، هر آتش فتنه اى را خاموش كن و با عدل او هر ظالمى را هلاك كن.

دستورات او را فوق همه دستورها و محو كننده همه حكم ها قرار ده و با قدرتى كه به او دادى، هر قدرتى را به خاك ذلّت بكشان.

پروردگارا! همه بدخواهان او را خوار كن و همه دشمنانِ او را هلاك كن و حيله هر حيله گرى را كه با او از درِ حيله درآيد، پاسخ گو باش و هر كس كه حقّ او را انكار مى كند و نسبت به امرِ او بى اعتنايى مى كند، و در خاموش كردن نور عظمت او مى كوشد و خواستار محو شدن ياد او مى باشد، ريشه كن فرما.

پروردگارا! بر محمّد مصطفى صلى الله عليه وآله، علىّ مرتضى عليه السلام، فاطمه زهراعليها السلام، و بر حسن مجتبى عليه السلام، راضى به رضاىِ خدا و بر حسين عليه السلام، برگزيده شده و بر همه جانشينان پيامبرعليهم السلام،

امامان معصوم عليهم السلام درود فرست.

همان امامانى كه چراغِ روشن در تاريكى هستند و رهبرانِ شاخصِ هدايتند و قلّه هاىِ پرهيزكارى هستند و دستگيره مطمئن و ريسمان محكم و راه مستقيم مى باشند.

و بر ولىِّ امرِ خويش و همه نمايندگانَش و همه پيشوايان از نسلِ او درود فرست و عمرِ آنان را طولانى گردان و مهلتِ زنده ماندن آنان را زياد كن و آنان را به بلندترين آرزوهاى دنيايى و آخرتى شان برسان، زيرا كه تو بر هر كارى توانايى.

محرك الحركات و مبدي نهاية الغايات و مخرج ينابيع تفريع قضبان النبات يا من شق صم جلاميد الصخور الراسيات و أنبع منها ماء معينا حياة للمخلوقات فأحيا منها الحيوان و النبات و علم ما اختلج في سر أفكارهم من نطق إشارات خفيات لغات النمل السارحات يا من سبحت و هللت و قدست و كبرت و سجدت لجلال جمال أقوال عظيم عزة جبروت ملكوت سلطنته ملائكة السبع سماوات يا من دارت فأضاءت و أنارت لدوام ديموميته النجوم الزاهرات و أحصى عدد الأحياء و الأموات صل على محمد و آل محمد خير البريات و افعل بي كذا و كذا(170)

خداوندا! به حقّ بزرگوارى و سربلندى، و بزرگوارى كه تو را عزيز كرده است، و به حق و قدرتمندى ات، و به حقِّ جاذبه نيرومند قدرتت، و به حقّ استحكام واژه ها در ستايش گرى و ستودن بزرگى ات، و به حقِّ دوام و ازلى بودنِ وجودت، و به حقِّ آن رضايت مندى، آمرزش و آسايشى كه در رحمتِ تو نهفته است، و به حقِّ بلند مرتبگى، بى نظيرى و استوارىِ سلطنَتت، و به حقِّ كوشش كنندگان راهروانِ مسيرِ رحمتت، و به حقِّ حقيقت هاىِ پذيرفته شده از سزاوارىِ حقوقِ تو بر مخلوقات.

و به حقِّ اسرارِ پنهان از پنهانى هاى اسرارت، و به حقِّ جايگاهِ بزرگ از بزرگىِ عزّتت، و به حقّ بانگِ ناله آرامش دهنده مريدانَت، و به حقِّ گرمى و فروافتادگى، نفس هاىِ عميقِ بندگان خائفت، و به حقِّ آرزوهاىِ كردارى گفتار به بار نشسته مجتهدى، و به حقّ عجز و از بين رفتن و قطعه قطعه شدن سختى ها در برابر صبرِ صابران، و به حقّ پذيرش بندگى و شب زنده دارى و تحمّل سختى ها

توسّط عبادت كنندگان، از تو مى خواهم كه حاجتِ من را برآورى!

پروردگارا! عقل ها بهت زده شد و ديده ها ناتوان ماند و ادراكات ضايع گرديد و افكار حيرت زده شد و دل ها عاجز ماند. و گمانه زنى در مورد آن مقدار از كيفيّت وجودى تو، از مناطق اقسام قدرت ظاهره بديع توست، چه رسد به اين كه انسان بتواند به درخشش نور برق هاى آسمانى ات، دسترسى پيدا كند.

پروردگارا! اى ايجاد كننده حركت ها و به وجود آورنده نهايت اهداف و جارى كننده چشمه هاى جدا شده از شاخه هاى گياهان. اى خدايى كه منطقه غير قابل نفوذِ صخره هاىِ سخت را شكافتى و از آن آبى را كه پايه و اساس حيات مخلوقات است، جوشان ساختى. و از آن آب، حيوانات و گياهان را زنده نگه داشتى و از آن گفتار اشاره گونه و پنهان كه در درون ذهن مورچگان در فعاليت و رفت و آمد، خطور مى كند آگاهى دارى.

اى خدايى كه به خاطر عظمت و خوش رويى و گفتار با عظمت و عزّت و جبروت و ملكوت زمامداريت، فرشتگان تو را تسبيح مى گويند و به گفتنِ «لااله إلّا اللَّه» مشغول شده و تو را تقديس مى كنند و بزرگ مى شمارند [به گفتن ذكر اللَّه اكبر مشغول مى شوند] و در برابرت به سجده مى افتند.

اى خدايى كه بر هستى احاطه كرده اى و درخشيدى و روشنى بخشيدى، تا حادث بودن و مخلوق بودن ستارگانِ درخشنده را به اثبات برسانى. و اى خدايى كه تعداد زنده ها و مرده ها را مى دانى، بر محمّد و خاندانَش كه بهترين اشخاص هستند، درود فرست و براىِ من چنين و چنان انجام ده!

در روايت آمده است كه به جاى چنين

و چنان، حاجات خويش را در نظر مى گيرد و ذكر مى كند.

مى فرمايد:

پروردگارا! شيعيان ما از پرتو نور وجود ما و باقى مانده سرشت ما خلق شده اند، امّا همين شيعيان، به خاطر مغرور شدن به دوستى با ما و داشتنِ ولايت و از روى بى توجّهى گرفتار گناهان بسيارى گشته اند.

حال اگر گناهانى كه آنان انجام داده اند، جزء گناهانى است كه بين تو و آن ها بايد حل شود، پس به خاطر ما آن ها را ببخش و ما هم از آن ها راضى هستيم و امّا اگر گناهانى كه انجام داده اند، حقّ النّاس و جزءِ گناهانى است كه بين خودشان است و بايد حقّ ديگران پرداخت شود براى پرداختِ بدهى آنان، از خمسى كه در اموال براىِ ما مقرّر كردى، به عنوان تقاصّ و تاوان بدهى آنان برداشت كن و به طلب كاران آن ها بده. و آن شيعيان را واردِ بهشت كن و از آتش جهنّم دور ساز و آن ها را با دشمنان ما كه گرفتار غضب تو هستند، در يك مكان قرار نده.

مقاومت در برابر آن را نداشته باشد و بر محمد و خاندان نجيب او درود فرست.

او از كسانى است كه به حضور حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - مشرّف شده است(177) و در جريان ملاقات پرسيد:

براىِ شما دو مقامِ تحت عنوان مقام امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نقل كرده اند، يكى در نعمانيّه(178) و يكى در حلّه. شما در چه زمان هايى در آن مكان ها حضور داريد؟

حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

در شب و روز سه شنبه در نعمانيّه هستم و در شب و روز جمعه در حلّه هستم. امّا اهالىِ شهر حلّه نسبت به مقامِ من [مقامِ امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -] احترامِ لازم را نگاه نمى دارند.

و بعد اضافه نمود:

هر كس مؤدّبانه و با احترام واردِ مقامِ من در حلّه شود و در آن مكان، بر من و بر امامان معصوم عليهم السلام سلام كند و دوازده بار بر من و امامانِ معصوم عليهم السلام درود فرستد و دو ركعت نماز، كه در هر ركعت يك سوره خوانده شود، بخواند و مناجاتِ خاصّى را در درگاهِ خداوند انجام دهد، خداوند همه حاجات او را برآورده مى كند كه كمترين حاجتى كه برآورده مى شود، آمرزشِ گناهان است.

نعمانى گويد: پرسيدم اى سرورِ من! آن مناجات را به من بياموز.

حضرت فرمود:

بگو: پروردگارا! طى نمودن مراحل تربيت از من سلب شد، تا جايى كه اكنون به سختى و بدحالى افتادم، البتّه تو مهربان ترين مهربانان هستى. گر چه با حاصلِ اين زندگى كه دارم [يعنى با گناهانى كه مرتكب شده ام ، مستحقِّ چندين برابر عذابى هستم كه اكنون برايم در نظر گرفته اى.

در حالى كه تو بردبارى و هر بنده اى در آرزوىِ رسيدن

به بردبارىِ توست. به گونه شايسته اى از گناهانِ زياد چشم پوشى مى كنى، زيرا كه عفو و رحمتِ تو بر عذابَت پيشى مى گيرد.

الْجَوْرِ وَ أُفَوِّضُ أُمُورِي كُلَّهَا إِلَيْكَ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ أَنْ تُرِيَنِي وَلِيَّ أَمْرِكَ ظَاهِراً نَافِذاً لِأَمْرِكَ مَعَ عِلْمِي بِأَنَّ لَكَ السُّلْطَانَ وَ الْقُدْرَةَ وَ الْبُرْهَانَ وَ الْحُجَّةَ وَ الْمَشِيَّةَ وَ الْإِرَادَةَ وَ الْحَوْلَ وَ الْقُوَّةَ فَافْعَلْ ذَلِكَ بِي وَ بِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ حَتَّى نَنْظُرَ إِلَى وَلِيِّكَ ظَاهِرَ الْمَقَالَةِ وَاضِحَ الدَّلَالَةِ هَادِياً مِنَ الضَّلَالَةِ شَافِياً مِنَ الْجَهَالَةِ أَبْرِزْ يَا رَبِّ مَشَاهِدَهُ وَ ثَبِّتْ قَوَاعِدَهُ وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ تَقَرُّ عَيْنُنَا بِرُؤْيَتِهِ وَ أَقِمْنَا بِخِدْمَتِهِ وَ تَوَفَّنَا عَلَى مِلَّتِهِ وَ احْشُرْنَا فِي زُمْرَتِهِ اللَّهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ جَمِيعِ مَا خَلَقْتَ وَ بَرَأْتَ وَ ذَرَأْتَ وَ أَنْشَأْتَ وَ صَوَّرْتَ وَ احْفَظْهُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ مِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ بِحِفْظِكَ الَّذِي لَا يَضِيعُ مَنْ حَفِظْتَهُ بِهِ وَ احْفَظْ فِيهِ رَسُولَكَ وَ وَصِيَّ رَسُولِكَ اللَّهُمَّ وَ مُدَّ فِي عُمُرِهِ وَ زِدْ فِي أَجَلِهِ وَ أَعِنْهُ عَلَى مَا أَوْلَيْتَهُ وَ اسْتَرْعَيْتَهُ وَ زِدْ فِي كَرَامَتِكَ لَهُ فَإِنَّهُ الْهَادِي الْمَهْدِيُّ الْقَائِمُ الْمُهْتَدِي الطَّاهِرُ التَّقِيُّ النَّقِيُّ الزَّكِيُّ الرَّضِيُّ الْمَرْضِيُّ الصَّابِرُ الْمُجْتَهِدُ الشَّكُورُ اللَّهُمَّ وَ لَا تَسْلُبْنَا الْيَقِينَ لِطُولِ الْأَمَدِ فِي غَيْبَتِهِ وَ انْقِطَاعِ خَبَرِهِ عَنَّا وَ لَا تُنْسِنَا ذِكْرَهُ وَ انْتِظَارَهُ وَ الْإِيمَانَ بِهِ وَ قُوَّةَ الْيَقِينِ فِي ظُهُورِهِ وَ الدُّعَاءَ لَهُ وَ الصَّلَاةَ عَلَيْهِ حَتَّى لَا يُقَنِّطَنَا طُولُ غَيْبَتِهِ مِنْ ظُهُورِهِ وَ قِيَامِهِ وَ يَكُونَ يَقِينُنَا فِي ذَلِكَ كَيَقِينِنَا فِي قِيَامِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وَ مَا جَاءَ بِهِ مِنْ وَحْيِكَ وَ تَنْزِيلِكَ قَوِّ قُلُوبَنَا عَلَى الْإِيمَانِ بِهِ حَتَّى تَسْلُكَ بِنَا عَلَى يَدِهِ مِنْهَاجَ الْهُدَى وَ الْمَحَجَّةَ الْعُظْمَى وَ الطَّرِيقَةَ الْوُسْطَى وَ قَوِّنَا عَلَى طَاعَتِهِ وَ ثَبِّتْنَا عَلَى مُشَايَعَتِهِ وَ اجْعَلْنَا فِي

حِزْبِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ أَنْصَارِهِ وَ الرَّاغِبِينَ بِفِعْلِهِ وَ لَا تَسْلُبْنَا ذَلِكَ فِي حَيَاتِنَا وَ لَا عِنْدَ وَفَاتِنَا حَتَّى تَوَفَّانَا وَ نَحْنُ عَلَى ذَلِكَ غَيْرُ شَاكِّينَ وَ لَا نَاكِثِينَ وَ لَا مُرْتَابِينَ وَ لَا مُكَذِّبِينَ اللَّهُمَّ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ أَيِّدْهُ بِالنَّصْرِ وَ انْصُرْ نَاصِرِيهِ وَ اخْذُلْ خَاذِلِيهِ وَ دَمْدِمْ عَلَى مَنْ نَصَبَ لَهُ وَ كَذَّبَ بِهِ وَ أَظْهِرْ بِهِ الْحَقَّ وَ أَمِتْ بِهِ الْجَوْرَ وَ اسْتَنْقِذْ بِهِ عِبَادَكَ الْمُؤْمِنِينَ مِنَ الذُّلِّ وَ أَنْعِشْ بِهِ الْبِلَادَ وَ اقْتُلْ بِهِ الْجَبَابِرَةَ الْكَفَرَةَ وَ اقْصِمْ بِهِ رُءُوسَ الضَّلَالَةِ وَ ذَلِّلْ بِهِ الْجَبَّارِينَ وَ الْكَافِرِينَ وَ أَبِرْ بِهِ الْمُنَافِقِينَ وَ النَّاكِثِينَ وَ جَمِيعَ الْمُخَالِفِينَ وَ الْمُلْحِدِينَ فِي مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا وَ بَحْرِهَا وَ بَرِّهَا وَ سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا حَتَّى لَا تَدَعَ مِنْهُمْ دَيَّاراً وَ لَا تُبْقِيَ لَهُمْ آثَاراً وَ تُطَهِّرَ مِنْهُمْ بِلَادَكَ وَ اشْفِ مِنْهُمْ صُدُورَ عِبَادِكَ وَ جَدِّدْ بِهِ مَا امْتَحَى مِنْ دِينِكَ وَ أَصْلِحْ بِهِ مَا بُدِّلَ مِنْ حُكْمِكَ وَ غُيِّرَ مِنْ سُنَّتِكَ حَتَّى يَعُودَ دِينُكَ بِهِ وَ عَلَى يَدِهِ غَضّاً جَدِيداً صَحِيحاً لَا عِوَجَ فِيهِ وَ لَا بِدْعَةَ مَعَهُ حَتَّى تُطْفِئَ بِعَدْلِهِ نِيرَانَ الْكَافِرِينَ فَإِنَّهُ عَبْدُكَ الَّذِي اسْتَخْلَصْتَهُ لِنَفْسِكَ وَ ارْتَضَيْتَهُ لِنُصْرَةِ دِينِكَ وَ اصْطَفَيْتَهُ بِعِلْمِكَ وَ عَصَمْتَهُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ بَرَّأْتَهُ مِنَ الْعُيُوبِ وَ أَطْلَعْتَهُ عَلَى الْغُيُوبِ وَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِ وَ طَهَّرْتَهُ مِنَ الرِّجْسِ وَ نَقَّيْتَهُ مِنَ الدَّنَسِ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَى آبَائِهِ الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ وَ عَلَى شِيعَتِهِمُ الْمُنْتَجَبِينَ وَ بَلِّغْهُمْ مِنْ آمَالِهِمْ أَفْضَلَ مَا يَأْمُلُونَ وَ اجْعَلْ ذَلِكَ مِنَّا خَالِصاً مِنْ كُلِّ شَكٍّ وَ شُبْهَةٍ وَ رِيَاءٍ وَ سُمْعَةٍ حَتَّى لَا نُرِيدَ بِهِ غَيْرَكَ وَ لَا نَطْلُبَ بِهِ إِلَّا وَجْهَكَ اللَّهُمَّ إِنَّا

نَشْكُو إِلَيْكَ فَقْدَ نَبِيِّنَا وَ غَيْبَةَ وَلِيِّنَا وَ شِدَّةَ الزَّمَانِ عَلَيْنَا وَ وُقُوعَ الْفِتَنِ بِنَا وَ تَظَاهُرَ الْأَعْدَاءِ وَ كَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ قِلَّةَ عَدَدِنَا اللَّهُمَّ فَافْرُجْ ذَلِكَ بِفَتْحٍ مِنْكَ تُعَجِّلُهُ وَ بِصَبْرٍ مِنْكَ تُيَسِّرُهُ وَ إِمَامِ عَدْلٍ تُظْهِرُهُ إِلَهَ الْحَقِّ رَبَّ الْعَالَمِينَ اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ أَنْ تَأْذَنَ لِوَلِيِّكَ فِي إِظْهَارِ عَدْلِكَ فِي عِبَادِكَ وَ قَتْلِ أَعْدَائِكَ فِي بِلَادِكَ حَتَّى لَا تَدَعَ لِلْجَوْرِ دِعَامَةً إِلَّا قَصَمْتَهَا وَ لَا بِنْيَةً إِلَّا أَفْنَيْتَهَا وَ لَا قُوَّةً إِلَّا أَوْهَنْتَهَا وَ لَا رُكْناً إِلَّا هَدَدْتَهُ وَ لَا حَدّاً إِلَّا فَلَلْتَهُ وَ لَا سِلَاحاً إِلَّا كَلَلْتَهُ وَ لَا رَايَةً إِلَّا نَكَّسْتَهَا وَ لَا شُجَاعاً إِلَّا قَتَلْتَهُ وَ لَا حُبّاً إِلَّا خَذَلْتَهُ ارْمِهِمْ يَا رَبِّ بِحَجَرِكَ الدَّامِغِ وَ اضْرِبْهُمْ بِسَيْفِكَ الْقَاطِعِ وَ بِبَأْسِكَ الَّذِي لَا يُرَدُّ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ وَ عَذِّبْ أَعْدَاءَكَ وَ أَعْدَاءَ دِينِكَ وَ أَعْدَاءَ رَسُولِكَ بِيَدِ وَلِيِّكَ وَ أَيْدِي عِبَادِكَ الْمُؤْمِنِينَ اللَّهُمَّ اكْفِ وَلِيَّكَ وَ حُجَّتَكَ فِي أَرْضِكَ هَوْلَ عَدُوِّهِ وَ كِدْ مَنْ كَادَهُ وَ امْكُرْ بِمَنْ مَكَرَ بِهِ وَ اجْعَلْ دَائِرَةَ السَّوْءِ عَلَى مَنْ أَرَادَ بِهِ سُوءاً وَ اقْطَعْ عَنْهُ مَادَّتَهُمْ وَ أَرْعِبْ بِهِ قُلُوبَهُمْ وَ زَلْزِلْ لَهُ أَقْدَامَهُمْ وَ خُذْهُمْ جَهْرَةً وَ بَغْتَةً شَدِّدْ عَلَيْهِمْ عِقَابَكَ وَ أَخْزِهِمْ فِي عِبَادِكَ وَ الْعَنْهُمْ فِي بِلَادِكَ وَ أَسْكِنْهُمْ أَسْفَلَ نَارِكَ وَ أَحِطْ بِهِمْ أَشَدَّ عَذَابِكَ وَ أَصْلِهِمْ نَاراً وَ احْشُ قُبُورَ مَوْتَاهُمْ نَاراً وَ أَصْلِهِمْ حَرَّ نَارِكَ فَإِنَّهُمْ أَضاعُوا الصَّلاةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَواتِ وَ أَذَلُّوا عِبَادَكَ اللَّهُمَّ وَ أَحْيِ بِوَلِيِّكَ الْقُرْآنَ وَ أَرِنَا نُورَهُ سَرْمَداً لَا ظُلْمَةَ فِيهِ وَ أَحْيِ بِهِ الْقُلُوبَ الْمَيِّتَةَ وَ اشْفِ بِهِ الصُّدُورَ الْوَغِرَةَ وَ اجْمَعْ بِهِ الْأَهْوَاءَ الْمُخْتَلِفَةَ عَلَى الْحَقِّ وَ أَقِمْ بِهِ الْحُدُودَ

الْمُعَطَّلَةَ وَ الْأَحْكَامَ الْمُهْمَلَةَ حَتَّى لَا يَبْقَى حَقٌّ إِلَّا ظَهَرَ وَ لَا عَدْلٌ إِلَّا زَهَرَ وَ اجْعَلْنَا يَا رَبِّ مِنْ أَعْوَانِهِ وَ مِمَّنْ يَقْوَى بِسُلْطَانِهِ وَ الْمُؤْتَمِرِينَ لِأَمْرِهِ وَ الرَّاضِينَ بِفِعْلِهِ وَ الْمُسَلِّمِينَ لِأَحْكَامِهِ وَ مِمَّنْ لَا حَاجَةَ بِهِ إِلَى التَّقِيَّةِ مِنْ خَلْقِكَ أَنْتَ يَا رَبِّ الَّذِي تَكْشِفُ السُّوءَ وَ تُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاكَ وَ تُنَجِّي مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ فَاكْشِفِ الضُّرَّ عَنْ وَلِيِّكَ وَ اجْعَلْهُ خَلِيفَةً فِي أَرْضِكَ كَمَا ضَمِنْتَ لَهُ اللَّهُمَّ وَ لَا تَجْعَلْنَا مِنْ خُصَمَاءِ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَجْعَلْنَا مِنْ أَعْدَاءِ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَجْعَلْنِي مِنْ أَهْلِ الْحَنَقِ وَ الْغَيْظِ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ فَإِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ ذَلِكَ فَأَعِذْنِي وَ أَسْتَجِيرُ بِكَ فَأَجِرْنِي اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِي بِهِمْ فَائِزاً عِنْدَكَ فِي الدُّنْيَا وَ الآْخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ(179)

ابو محمّد حسن بن احمد مكتّب نقل كرده است كه ابو على بن همام گفت: جناب محمد بن عثمان عَمْرى برايم دعايى را از طرفِ حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نوشته است و دستور داده است كه در زمانِ غيبت خوانده شود و آن دعايى است كه در نوزده فراز، مضامينِ والايى را مورد بررسى قرار داده است.

ترجمه آن دعا به اين شرح است:

پروردگارا! خود را به من بشناسان، زيرا اگر خودت را به من نشناسانى، من نمى توانم رسولت را بشناسم.

پروردگارا! پيامبرت را به من بشناسان، زيرا اگر تو پيامبرت را به من نشناسانى، من نمى توانم حجّت تو، امامان معصوم عليهم السلام را بشناسم.

پروردگارا! حجّت خود را به من بشناسان، زيرا اگر تو حجّت خود را به من معرّفى نكنى، از دينم منحرف مى شوم.

پروردگارا! مرا در

مرگى مانند مرگ مردم زمان جاهليّت [مرگ در بي دينى] نميران و پس از آن كه مرا هدايت كردى، قلبم را منحرف نساز.

پروردگارا! همان طور كه مرا با پيروى ام از كسانى، هم چون امامان و سرپرست هاى بعد از پيامبرت - كه درود خدا بر او و بر خاندانش باد - هدايت كردى، به گونه اى كه من ولايت حضرت اميرالمؤمنين على بن ابى طالب عليه السلام و امام حسن مجتبى عليه السلام و امام حسين عليه السلام و حضرت على بن الحسين عليه السلام و حضرت محمّد بن على عليه السلام و حضرت جعفر بن محمّدعليه السلام و حضرت موسى بن جعفرعليه السلام و حضرت على بن موسى عليه السلام و حضرت محمّد بن على عليه السلام و حضرت على بن محمّدعليه السلام و حضرت حسن بن على عليه السلام و حضرت حجّة بن الحسن مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - كه درود تو بر همه آنان باد، را پذيرفتم.

پروردگارا! اكنون كه ولايت امامان دوازده گانه را پذيرفتم پس مرا در دين خويش ثابت قدم بدار و من را به پيروى از خودت وادار كن و قلبم را با حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - مهربان گردان و مرا از حوادثى كه به وسيله آن، ديگران را امتحان كردى، معاف دار و مرا در پيروى از ولىّ امر خويش ثابت قدم بدار.

همان امامى كه او را از ديد مردم پنهان نمودى و به اذن تو از نظرها غايب شد و هنوز در انتظار فرمانت براى ظهور نشسته است و اين تويى كه بدون پرسيدن از كسى، مى دانى كه مصلحت ظهور او در چه زمانى است و چه زمانى

اجازه ظاهر شدن و كنار زدن پرده غيبت را به او مى دهى.

پس اى خدا! به من در اين كار بردبارى عنايت كن تا نسبت به آن چه كه تو در تأخير آن مصلحت ديدى، تعجيلِ بى جا نداشته باشم و نسبت به آن چه كه تو در زود رسيدن آن مصلحت ديده اى، دوست دار تأخير نباشم و دوست دار كشف آن چه كه تو در پنهان ماندنش مصلحت ديدى، نباشم.

و نسبت به آن چه كه تو آن را كتمان نموده اى، به بازرسى و جست و جوىِ بى جا نپردازم و با تو در تدبيرت مخالفت نكنم و هر دم نگويم كه چرا و چگونه و براى چيست كه امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - ظهور نمى كند، با اين كه جهان پر از ظلم شد؟ بلكه آن چنان كن كه همه امور را به دست باكفايت تو بسپارم.

پروردگارا! با توجّه به اين كه مى دانم تو صاحب سلطنت، قدرت، دليل، برهان، اراده و حول و قوّه هستى، از تو مى خواهم ولىِّ امر خويش، امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را كه آشكارا به اداره امور مى پردازد و مردم هم از او پيروى مى كنند، به من بنمايانى و چشمانَم را به جمالَش روشن كنى، پس در حقِّ من و همه مؤمنين اين محبّت را بكن، در حالى كه ولىِّ امرت - كه درودِ تو بر او باد - با سختىِ آشكار و با ارشادى واضح، مردم را از گمراهى نجات مى دهد و از بيمارىِ نادانى شفا مى بخشد، چهره نورانى او را به طور واضح و روشن ببينم.

و بنيانِ كارهايش را استوار كن و ما را

جزء كسانى كه چشمانشان به ديدار آن مولا روشن مى شود، قرار ده و ما را به خدمت برايش وادار كن و بر دين او بميران و در قيامت ما را در گروه او محشور گردان.

پروردگارا! او را از شرّ همه آن چه كه خلق كردى، آفريدى، آماده كردى، ايجاد نمودى و شكل و صورت دادى، محافظت فرما و در همه جوانب زندگى، از حوادث پيش رو و مشكلات پشت سر، و خطرهاى چپ و راست با محافظت خاصّ خودت كه هر كس را در آن محدوده قرار مى دهى، مصون مى ماند، پناه ده و به وسيله ولىّ امرت، امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -، جدّش حضرت محمّد - درود خدا بر او و بر خاندانش - و حضرت على عليه السلام را جاويد و پايدار بدار.

پروردگارا! عمرش را دراز و مهلَتَش را زياد كن و در اجراىِ امورى كه سرپرستى اش را به عهده او سپرده اى، كمكش كن و لطف و كَرَمت را بر او افزون كن، زيرا كه او همان راهنماى راه يافته و قيام كننده هدايت گر و همان عنصر پاك، باتقوا، خالص، راضى، پسنديده، بردبار، شكرگزار و كوشا است.

پروردگارا! همان گونه كه به بعثتِ پيامبر تو - كه درود خدا بر او و بر خاندانش باد - و آن چه كه رسول تو از وحى و قرآن آورده است، يقين داريم، اگر مدّت غيبت حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - طولانى شد، و خبرى از آن بزرگوار نداشتيم، يقين به وجودش را از ما نگير و يادش را از ذهن ما بيرون نبر و همواره انتظار او و ايمان

به او و شدّت يقين به ظهورش در آينده و دعا براى سلامتى اش و درود فرستادن بر او را در ذهن ما زنده نگه دار. تا اين كه طول غيبتش ما از از قيام آن قائم نااميد نكند.

پروردگارا! توفيق بده تا به همان گونه كه شايسته است، به ظهور ولىّ امرت يقين داشته باشيم، پس در مؤمن ماندن به او به ما كمك كن، تا تحت سرپرستى او در راه روشن هدايت و شاهراهِ مستقيم دين راه بپيماييم و در مسيرِ اطاعت از او، ما را تقويت كن و در پيروى از او ما را ثابت قدم بدار و ما را از گروه او و از يارانش قرار بده و نيز جزء كسانى كه راضى به كارهايش باشند، قرار بده.

و اين حالت را هم در زمان حيات و هم در زمان مرگ ما، برايمان نگه دار، و ما را در حالى كه هيچ شكّى در وجود او نداريم و نسبت به او پيمان شكنى نكرده ايم و هيچ شبهه اى در دل ما قرار نگرفته و او را تكذيب نكرده ايم، بميران.

پروردگارا! در ظهورش تعجيل كن و به يارىِ خودت او را تقويت كن و يارانَش را يارى كن و بدخواهانش را خوار و ذليل كن و هر كس را كه به دشمنى با او برخيزد و او را تكذيب كند، نابود ساز و به وسيله او حق را ظاهر ساز و باطل را بميران.

و به وسيله او بندگانِ مؤمنت را از خوارى رهايى بخش و شهرها را آباد و زنده كن و با دست او، سران سركش كفر را به قتل برسان و سران اصلى گمراهى را

درهم بشكن و زورگويان و كافران را به وسيله او نابود كن. و به وسيله او شرق و غرب زمين و خشكى و دريا و كوه و دشت را از وجود منافقان و پيمان شكنان پاك كن، به گونه اى كه در روى زمين هيچ زنده اى از آنان باقى نماند و هيچ اثرى از آنان برجاى نباشد.

خدايا! شهرهايت را از وجود آنان [منافقان پاك كن و با اين كار، دلِ دردمند بندگانت را شفا بخش و به وسيله ولىّ امرت، بخش هاى به فراموشى سپرده شده از دين خويش را زنده كن و به وسيله او هر تغيير نابجاى ايجاد شده در قانون و احكامت را اصلاح كن تا اين كه به دست او دين تو به سبْكى جدى، تازه و روان و سالم كه هيچ گونه انحراف و بدعتى در آن نباشد، عرضه شود.

تا به وسيله عدلِ او آتش فتنه كافران را خاموش گردانى، زيرا كه او همان بنده اى است كه تو او را مخصوص خويش كرده و براىِ يارىِ دينِ خويش او را پسنديدى و با آگاهىِ خودت او را برگزيدى و او را از نافرمانى و معصيت بازداشتى. و او را از هر عيبى دور كردى و با اراده و خواستِ خويش علمى از غيب به او عنايت كردى و به او نعمت دادى و او را از هر زشتى و پليدى، پاك و پاكيزه ساختى.

پروردگارا! پس بر ولىِّ امرت و بر پدران پاكَش، همان امامان معصوم عليهم السلام و بر شيعيانِ برگزيده اش درود فرست و آنان را به هر آرزويى كه تمنّايش را دارند، برسان و ايمان ما به آنان را از شكّ و شبهه و

ريا و شهرت طلبى خالص گردان. تا ما با اين اعتقادى كه داريم، جز ذات تو در جست و جوى چيز ديگرى نباشيم.

پروردگارا! ما در از دست دادن پيامبرمان و غايب بودن اماممان و سختى روزگار و روآوردن فتنه ها و اتّحاد دشمنان عليه ما و فراوانى دشمنان و كمى تعداد ياران، به سوى تو شكايت مى آوريم و درد دل مى كنيم.

پروردگارا! پس با پيروزى سريع از طرف خود و با آن صبرى كه خودت به ما مى دهى، اندوه ها را برطرف كن و با ظهور آن امام عادل، امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -، اين اندوهِ فراوان را از دل هاىِ ما دور كن.

پروردگارا! اى معبود بر حق! خداى جهانيان! از تو مى خواهيم براى ظاهر شدن عدل خود بين بندگان و كشتن دشمنانت در همه شهرها، به ولىّ امر خويش امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - اجازه ظهور عنايت فرمايى، تا به وسيله او همه ستون هاىِ ظلم و ستم را درهم شكنى و هر بنيانى از ستم را نابود كنى و هر نيرويى از آنان را سست كنى و هر ركنى از اركان آنان را درهم كوبى و همه خاك ريزهاى آنان را بشكنى و همه سلاح هاىِ آنان را از كار بيندازى و هر پرچمى از آنان را سرنگون سازى و هر پهلوانى از آنان را به قتل برسانى و هر لشكرى از آنان را تار و مار كنى.

پروردگارا! ظالمان و ستمگران را با سنگ هاىِ كوبنده ات سنگسار كن و با شمشير برّانت و آن انتقام سختت، كه هيچ جنايت كارى راه گريز از آن را ندارد، ظالمان و ستمگران را نابود كن و

دشمنانت و دشمنان ولىّ امرت، امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - و دشمنان پيامبرت - كه درود تو بر او و بر خاندانش باد - را به دستِ ولىِّ امرت و به دستِ بندگانِ مؤمِنَت عذاب كن!

پروردگارا! ولىّ امر و حجّت خويش در روى زمين را از هراسِ دشمن در امان بدار و به نفع او پاسخ گوى هر نيرنگى كه عليهِ او تدارك ديده مى شود، باش و هر حيله اى كه عليه او مى شود را خنثى كن و براىِ هر كس كه نسبت به او سوء قصد كند، گردش بد روزگار را مقرّر كن.

و شرِّ آنان را از سر او دور كن و در دل هاىِ آنان رعب و وحشت ايجاد كن و قدم هاىِ آنان را بلرزان و در آشكار و نهان، آنان را در تنگنا قرار ده و عذابَت را بر آنان سخت كن و در بين مردم آنان را رسوا كن و آنان را مورد لعن و نفرين مردم همه شهرها قرار بده.

و در پايين ترين طبقات آتش آنان را جاى ده. و سخت ترين عذابِ فراگير خويش را بر آنان مقرّر دار و آنان را وارد آتش جهنّم كن. و قبرهاى مردگان آنان را پر از آتش كن. زيرا آنان به نماز بى اعتنايى كردند و شهوت پرستى كردند و بندگانت را گمراه ساختند.

پروردگارا! به وسيله ولىّ امر خويش قرآن را زنده كن و نور هميشگى آن حضرت را بر ما بتابان، به گونه اى كه هرگز تاريكى در آن راه نيابد.

و به وسيله او دل هاى مرده را زنده كن و سينه هاى سوخته را شفا بخش و به وسيله او رأى هاى گوناگون بر محور

حق را به وحدت برسان و حدود الهىِ تعطيل شده و احكام به فراموشى سپرده شده را به وسيله او بپا دار، تا همه جوانب حق ظاهر شود و تمام غنچه هاى عدالت بشكفد.

پرورگارا! ما را از يارانِ امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - و از تقويت كنندگانِ حكومتِ او و از فرمان بران دستوراتش و از راضيان به كردارش و از تسليم شوندگان در برابر فرمان هايش و از كسانى كه براىِ ابراز محبّت به او نيازمند تقيّه از مردم نباشند، قرار ده. تو همان خدايى هستى كه گرفتارى ها را برطرف مى كنى و دعاىِ درمانده اى را كه تو را بخواند، اجابت مى كنى و هر درمانده را از اندوه بزرگ نجات مى دهى، پس اندوه و غم را از ولىّ امر خويش دور بدار و همان گونه كه تعهّد پذيرفتى، پس او را جانشين خود در زمين قرار بده.

پروردگارا! ما را از مخالفان با خاندانِ پيامبران صلى الله عليه وآله قرار نده. خداوندا! ما را جزء دشمنان خاندان محمدصلى الله عليه وآله قرار نده و ما را اهل خشم و غضب نسبت به خاندان محمدصلى الله عليه وآله قرار نده، خدايا! من از قرار گرفتن در چنين وضعيّتى به تو پناه مى برم.پس پناهم ده و از تو طلب كمك مى كنم، پس كمكم كن.

پرورردگارا! بر محمّد و خاندان او درود فرست و به اعتبار آنان مرا در دنيا و آخرت رستگار گردان و از مقرّبان درگاهت قرار ده.

حَقّاً حَقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِيمَاناً وَ صِدْقاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تَعَبُّداً وَ رِقّاً اللَّهُمَّ مُعِزَّ كُلِّ مُؤْمِنٍ وَحِيدٍ وَ مُذِلَّ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ أَنْتَ كَنَفِي حِينَ تُعْيِينِي الْمَذَاهِبُ وَ تَضِيقُ عَلَيَّ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ اللَّهُمَّ خَلَقْتَنِي وَ كُنْتَ غَنِيّاً عَنْ خَلْقِي وَ لَوْ لَا نَصْرُكَ إِيَّايَ لَكُنْتُ مِنَ الْمَغْلُوبِينَ يَا مُنْشِرَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَوَاضِعِهَا وَ مُخْرِجَ الْبَرَكَاتِ مِنْ مَعَادِنِهَا وَ يَا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِشُمُوخِ الرِّفْعَةِ فَأَوْلِيَاؤُهُ بِعِزِّهِ يَتَعَزَّزُونَ يَا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوكُ نِيرَ الْمَذَلَّةِ عَلَى أَعْنَاقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطْوَتِهِ خَائِفُونَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي فَطَرْتَ بِهِ خَلْقَكَ فَكُلٌّ لَكَ مُذْعِنُونَ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُنْجِزَ لِي أَمْرِي وَ تُعَجِّلَ لِي فِي الْفَرَجِ وَ تَكْفِيَنِي وَ تَقْضِيَ حَوَائِجِي السَّاعَةَ السَّاعَةَ اللَّيْلَةَ اللَّيْلَةَ إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ(180)

از حضرت اميرالمؤمنين، على بن ابى طالب عليه السلام نقل شده است كه فرمود:

گويا مى بينم او منجى عالم بشريّت آمده است و از وادى السّلام به طرف مسيل سهله،(181) و سوار بر اسب اَبلَقى كه در پايش لكّه هاى سفيد دارد، شده است و آن حضرت عبايى درخشنده بر دوش، حركت مى كند و دعا مى خواند و در دعا مى گويد:

با اعتقاد و درستى مى گويم، خدايى جز خداى يكتا نيست، با اظهار بردگى و بندگى مى گويم: خدايى جز خداى يكتا نيست. اى خداى هر مؤمن تنها مانده و خوار كننده هر ستمگر كينه توز؛ آن گاه كه آزار گروه هاى گوناگون خسته ام كند، و زمين با همه وسعتش بر من تنگ شود، تو نگه دار من هستى.

پروردگارا! تو مرا آفريدى، در حالى كه به آفرينش من نيازى نداشتى و اگر يارى تو نبود، تا اين

زمان من شكست خورده بودم. اى خدايى كه از جايگاه هاى رحمت به نشر رحمت مى پردازى و معدن ها و گنجينه هاى بركت خودت را عرضه مى كنى!

اى خدايى كه بلند مرتبه بودن را مخصوص خود قرار داده اى! و دوستانت از بركت عزّت تو، كسب عزّت و بزرگى مى كنند. اى خدايى كه پادشاهان براى ترس از قدرت تو، دايره آتش خوارى و ذلّت را بر گردن خويش مى آويزند. به حقّ آن نامت كه آفرينش را با آن آغاز كردى و پس از آن همگان به بزرگى تو اقرار كردند.

از تو درخواست مى كنم كه بر محمّد و خاندانش درود فرستى و امر ظهور و حاكميّت جهانى مرا به اجراء در بياورى و در ظهورم تعجيل كنى و من را تحت حمايت خود و در رفاه و آسايش قرار دهى و همين الان، الان و همين امشب، امشب، حاجت هاى مرا برآورده كنى، زيرا كه تو بر هر كارى توانايى.

- در قنوت خويش مى خوانند:

اللهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ يَا مَاجِدُ يَا جَوَادُ يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ يَا بَطَّاشُ يَا ذَا الْبَطْشِ الشَّدِيدِ يَا فَعَّالًا لِمَا يُرِيدُ يَا ذَا الْقُوَّةِ الْمَتِينِ يَا رَءُوفُ يَا رَحِيمُ يَا لَطِيفُ يَا حَيُّ حِينَ لَا حَيَّ اللَّهُمَّ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْمَخْزُونِ الْمَكْنُونِ الْحَيِّ الْقَيُّومِ الَّذِي اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ وَ لَمْ يَطَّلِعْ عَلَيْهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِكَ وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي تُصَوِّرُ بِهِ خَلْقَكَ فِي الْأَرْحَامِ كَيْفَ تَشَاءُ وَ بِهِ تَسُوقُ إِلَيْهِمْ أَرْزَاقَهُمْ فِي أَطْبَاقِ الظُّلُمَاتِ مِنْ بَيْنِ الْعُرُوقِ وَ الْعِظَامِ وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي أَلَّفْتَ بِهِ بَيْنَ قُلُوبِ أَوْلِيَائِكَ وَ أَلَّفْتَ بَيْنَ الثَّلْجِ وَ النَّارِ لَا هَذَا يُذِيبُ هَذَا وَ لَا هَذَا يُطْفِئُ هَذَا وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي كَوَّنْتَ بِهِ طَعْمَ الْمِيَاهِ وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي أَجْرَيْتَ بِهِ الْمَاءَ فِي عُرُوقِ النَّبَاتِ بَيْنَ أَطْبَاقِ الثَّرَى وَ سُقْتَ الْمَاءَ إِلَى عُرُوقِ الْأَشْجَارِ بَيْنَ الصَّخْرَةِ الصَّمَّاءِ وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي كَوَّنْتَ بِهِ طَعْمَ الثِّمَارِ وَ أَلْوَانَهَا وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي بِهِ تُبْدِئُ وَ تُعِيدُ وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْفَرْدِ الْوَاحِدِ الْمُتَفَرِّدِ بِالْوَحْدَانِيَّةِ الْمُتَوَحِّدِ بِالصَّمَدَانِيَّةِ وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي فَجَّرْتَ بِهِ الْمَاءَ مِنَ الصَّخْرَةِ الصَّمَّاءِ وَ سُقْتَهُ مِنْ حَيْثُ شِئْتَ وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي خَلَقْتَ بِهِ خَلْقَكَ وَ رَزَقْتَهُمْ كَيْفَ شِئْتَ وَ كَيْفَ شَاءُوا يَا مَنْ لَا تُغَيِّرُهُ الْأَيَّامُ وَ اللَّيَالِي أَدْعُوكَ بِمَا دَعَاكَ بِهِ نُوحٌ حِينَ نَادَاكَ فَأَنْجَيْتَهُ وَ مَنْ مَعَهُ وَ أَهْلَكْتَ قَوْمَهُ وَ أَدْعُوكَ بِمَا دَعَاكَ بِهِ إِبْرَاهِيمُ خَلِيلُكَ حِينَ نَادَاكَ فَأَنْجَيْتَهُ وَ جَعَلْتَ النَّارَ عَلَيْهِ

بَرْداً وَ سَلَاماً وَ أَدْعُوكَ بِمَا دَعَاكَ بِهِ مُوسَى كَلِيمُكَ حِينَ نَادَاكَ فَفَرَّقْتَ لَهُ الْبَحْرَ فَأَنْجَيْتَهُ وَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَ أَغْرَقْتَ فِرْعَوْنَ وَ قَوْمَهُ فِي الْيَمِّ وَ أَدْعُوكَ بِمَا دَعَاكَ بِهِ عِيسَى عليه السلام رُوحُكَ حِينَ نَادَاكَ فَنَجَّيْتَهُ مِنْ أَعْدَائِهِ وَ إِلَيْكَ رَفَعْتَهُ وَ أَدْعُوكَ بِمَا دَعَاكَ بِهِ حَبِيبُكَ وَ صَفِيُّكَ وَ نَبِيُّكَ مُحَمَّدٌصلى الله عليه وآله فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ مِنَ الْأَحْزَابِ نَجَّيْتَهُ وَ عَلَى أَعْدَائِكِ نَصَرْتَهُ وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي إِذَا دُعِيتَ بِهِ أَجَبْتَ يَا مَنْ لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ يَا مَنْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ ءٍ عِلْماً وَ أَحْصى كُلَّ شَيْ ءٍ عَدَداً يَا مَنْ لَا تُغَيِّرُهُ الْأَيَّامُ وَ اللَّيَالِي وَ لَا تَتَشَابَهُ عَلَيْهِ الْأَصْوَاتُ وَ لَا تَخْفَى عَلَيْهِ اللُّغَاتُ وَ لَا يُبْرِمُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّينَ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ فَصَلِّ عَلَيْهِمْ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِكَ وَ صَلِّ عَلَى جَمِيعِ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ الَّذِينَ بَلَغُوا عَنْكَ الْهُدَى وَ عَقَدُوا لَكَ الْمَوَاثِيقَ بِالطَّاعَةِ وَ صَلِّ عَلَى عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ يَا مَنْ لا يُخْلِفُ الْمِيعادَ أَنْجِزْ لِي مَا وَعَدْتَنِي وَ اجْمَعْ لِي أَصْحَابِي وَ صَبِّرْهُمْ وَ انْصُرْنِي عَلَى أَعْدَائِكَ وَ أَعْدَاءِ رَسُولِكَ وَ لَا تُخَيِّبْ دَعْوَتِي فَإِنِّي عَبْدُكَ ابْنُ عَبْدِكَ ابْنُ أَمَتِكَ أَسِيرُ بَيْنَ يَدَيْكَ سَيِّدِي أَنْتَ الَّذِي مَنَنْتَ عَلَيَّ بِهَذَا الْمَقَامِ وَ تَفَضَّلْتَ بِهِ عَلَيَّ دُونَ كَثِيرٍ مِنْ خَلْقِكَ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُنْجِزَ لِي مَا وَعَدْتَنِي إِنَّكَ أَنْتَ الصَّادِقُ وَ لَا تُخْلِفُ الْمِيعَادَ وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ(183)

پروردگارا! اى صاحبِ عظمت و پادشاهى! به هر كس كه خواهى سلطنت مى دهى و از هر كس كه بخواهى سلطنت را مى گيرى. هر كس را كه بخواهى عزيز مى كنى و

هر كس را كه بخواهى خوار و ذليل مى كنى. رشته همه خوبى ها در دست قدرت توست، البتّه تو بر هر كارى توانايى.

اى بزرگوار! اى بخشنده! اى صاحب شكوه و كرامت! اى خشمگين ترين، در هنگامه خشم! اى صاحب خشم شديد! اى انجام دهنده هر آن چه كه اراده كرده اى! اى صاحب توانمندى پايدار! اى مهربان! اى بخشنده! اى خوش خو! اى زنده جاويد از زمانى كه هيچ زنده اى نبود!

به حقّ آن نام پنهان در گنجينه ات، همان زنده پايدار [حىّ قيوم همان نامى كه به وسيله آن علم غيب را مخصوص به خود ساخته اى، به گونه اى كه هيچ يك از مخلوقاتت بر آن اطّلاعى ندارند، از تو درخواست دارم و به حقّ آن نامت كه به وسيله اش آن گونه كه بخواهى، مخلوقات را در رحم مادر چهره پردازى مى كنى و روزيشان را در رحم مادر، در تمام طبقات تاريك و بين رگ ها و استخوان ها به آنان مى رسانى، از تو درخواست مى كنم. و به حقّ آن نامت كه به وسيله آن، دل هاى دوستانت را به هم مهربان ساختى، و بين يخ و آتش آن چنان آشتى مى دهى كه نه آتش يخ را آب مى كند و نه يخ آتش را خاموش مى سازد، و به حقّ آن نامت كه به وسيله آن مزه آب را آفريدى، و به حقّ آن نامت كه به وسيله آن درون خاك آب را به ريشه گياهان مى رسانى و آب را به سوى ريشه هاى درختان روييده بر صخره سخت، هدايت مى كنى. و به حقّ آن نامت كه به وسيله آن مزه ميوه ها و رنگ هاى آن ها را آفريدى و به حقّ آن نامت كه به وسيله آن

هر چيز را مى آفرينى و سپس به عدم برمى گردانى، و به حقّ آن نام يكتا كه براى بيان يكتايى تو و نفوذ ناپذيرى تو انتخاب شده است، و به حقّ آن نامت كه به وسيله آن از درون صخره سخت، چشمه آب جارى كردى و به هر جا كه خواستى جارى ساختى، و به حقّ آن نامت كه به وسيله آن مخلوقات را آفريدى و به نحوى كه خود خواستى و آن ها خواستند به آنان روزى دادى؛ از تو درخواست مى كنم.

اى خدايى كه گذشت روز و شب تأثيرى در تو ندارد، در درگاهت آن گونه كه حضرت نوح در درگاهت به زارى ايستاد و دعا كرد و تو او و همراهانش را نجات دادى و ديگر افراد قوم او را هلاك ساختى، دست به دعا برمى دارم.

و در درگاهت به گونه اى كه حضرت ابراهيم، در هنگام مناجات با تو دست به دعا برداشت و تو آتش را بر ايشان سرد و ملايم قرار دادى، دست به دعا برمى دارم. و در درگاهت به گونه اى كه حضرت موسى كسى كه با تو سخن گفت، در هنگام مناجات دست به دعا برداشت و تو دريا را برايش شكافتى و او و بنى اسراييل را نجات دادى و فرعون و قومش را در دريا غرق كردى، دست به دعا برمى دارم.

و در درگاهت به گونه اى كه حضرت عيسى، روح اللَّه در هنگام مناجات دست به دعا برداشت و تو او را از شرّ دشمنان نجات دادى و به سوى خود بردى، دست به دعا برمى دارم.

و در درگاهت آن گونه كه دوست، برگزيده و پيامبرت حضرت محمّدصلى

الله عليه وآله دعا كرد و تو دعايش را مستجاب كردى و از شرّ احزاب متّحد نجاتش دادى و او را بر دشمنانش پيروز كردى، دست به دعا برمى دارم، و به حقّ آن نامت كه اگر به وسيله آن نام از تو درخواست شود، پاسخ مثبت مى دهى، از تو درخواست مى كنم.

اى خدايى كه آفرينش و آن فعل عجيب در اختيار توست، اى خدايى كه از نظر دانش بر هر مخلوقى احاطه دارى و آنان را در احاطه خود قرار داده اى. اى خدايى كه تعداد همه اشياء را مى دانى! اى خدايى كه گذشت شب و روز در او تأثيرى ندارد! فراوانى صداها و گويش ها، او را در تشخيص هويّت ها به اشتباه نمى اندازد و هرگز هيچ لغت و گويشى از او مخفى نيست و اصرار پافشارى كنندگان، در رأى او تغييرى ايجاد نمى كند.

اى خدا، همه اين درخواست ها و دست به دعا برداشتن ها خلاصه شده در اين است كه: از تو مى خواهم بر محمّد و خاندانش درود فرستى، همان بهترين ها از آفريدگانت. پس با برترين درودهايت بر آنان درود فرست. و بر همه پيامبران و رسولان الهى، همان ها كه به مأموريّت از طرف تو هدايت را به مردم رساندند و براى تو از مردم پيمان اطاعت گرفتند، درود فرست. و بر بندگان صالح خودت درود فرست.

اى خدايى كه وعده خلاف و غير واقعى به كسى نمى دهى، آن وعده اى را كه به من داده اى اجرا كن و همه اصحابَم را دور من جمع كن و به آنان بردبارى عنايت فرما و مرا بر دشمنانت و دشمنان پيامبرت پيروز گردان و نسبت به خواسته ام نااميدم نكن، زيرا كه من

بنده تو و فرزند كنيز تو هستم و اسير در دست قدرت تو هستم.

مولاى من! تو همان كسى هستى كه به خاطر دادن اين مقام و منزلت به من، بر من منّت نهادى و به جاى بسيارى ديگر از بندگانت، من را به وسيله اين مقام بر ديگران برترى دادى، از تو مى خواهم كه بر محمّد و خاندانش درود فرستى و آن وعده اى را كه به من داده اى، اجرا كنى، زيرا كه تو درستكارى و هرگز برخلاف وعده عمل نمى كنى و بر هر كارى توانايى.

نَقِمَتِكَ عَلَى أَعْدَائِكَ الْمُعَانِدِينَ وَ خُذْ بِالثَّارِ إِنَّكَ جَوَادٌ مَكَّار(186)

پروردگارا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و با عمل به وعده ظهورِ ولىّ امرت، دوستانت را به بزرگوارى برسان و توفيق رسيدن به آرزوى يارى خودت را به آنان عنايت فرما و آنان را از شرِّ كسانى كه پرچمِ مخالفت با تو را برافراشتند و در برابرِ نهىِ تو، با سوار شدن بر مركب مخالفت، به نافرمانى مشغول شدند، و خواستند كه با سوء استفاده از مهربانى و كمك تو، از مجازات فرار كنند.

و خواستند با سوء استفاده از دست قدرت تو بر تو ضربه وارد كنند، نگه دار باش. البتّه كه تو در برابرشان هر چه تمام تر بردبارى به خرج دادى، تا در ملأ عام و به گونه اى كه عبرت ديگران شوند، آنان را مجازات كنى و يا آنان را در همان غفلتى كه دارند، ريشه كن نمايى.

زيرا كه تو اى خدا! در قرآن كريم فرمودى و گفتار تو حق است: «تا زمانى كه زمين زيبايى خود را يافته و آراسته مى گردد و اهل آن مطمئن مى شوند كه مى توانند از آن بهره مند گردند. ناگهان فرمانِ ما، شب هنگام يا در روز براىِ نابودى آن فرا مى رسد، سرما يا صاعقه اى را بر آن مسلّط مى سازيم و آن چنان درو مى كنيم كه گويى ديروز هرگز چنين كشتزارى نبوده است! اين گونه نشانه هاى خود را براى گروهى كه مى انديشند، شرح مى دهيم.»

و نيز در قرآن كريم فرمودى: «امّا هنگامى كه ما را به خشم آوردند، از آن ها انتقام گرفتيم.»

البتّه كه در نزدِ ما مهلت به سر آمد و به پيروى از خشم تو بر دشمنان، ما نيز بر

آنان خشم گرفتيم و ما با تعصّب و دلبستگىِ بسيار، به يارى حق برخاستيم و مشتاقِ رسيدن دستوراتِ توييم و در آرزوى وفا شدن به وعده ات نشسته ايم و در انتظار عملى شدن تهديدهاى قدرتمند تو بر دشمنان هستيم.

پروردگارا! اجازه عملى شدن آرزوهاىِ ما را بده و راه ها را باز كن و رسيدن به پايانِ راه و ظهورِ منجى را آسان كن و مسير رسيدن به آن منجى را در زير پاى ما نرم كن و مرامنامه و قانونش را تصويب كن و لشكرها و يارانش را تأييد كن و قدرت شكننده خودت را به ستمكاران بنمايان و شمشير انتقامت را در بين دشمنان كينه توزت بگستران و انتقام مظلومان را بگير، زيرا كه تو بخشنده باتدبير هستى.

فَإِنَّكُمَا نَاصِرَايَ يَا مُحَمَّدُ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ يَا مُحَمَّدُ احْفَظَانِي فَإِنَّكُمَا حَافِظَايَ يَا مَوْلَايَ يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ الْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ أَدْرِكْنِي أَدْرِكْنِي أَدْرِكْنِي(187)

پروردگارا! بلا و گرفتارى زياد شد و پنهان، ظاهر شد و پرده برداشته شد و زمين بر ما تنگ شد Ƞآسمان از دادنِ باران دريغ كرد و به سوىِ تو اى خدا! شكايت و شكوه داريم و البتّه در سختى ها و آسانى ها تكيه گاه ما تويى.

پروردگارا! بر محمّد و خاندانش درود فرست. همان كسانى كه اطاعت از آن ها را بر ما واجب كردى و با اين دستورات، مقام و منزلتِ آنان را به ما شناساندى. پس به حقِّ آنان در يك چشم بر هم زدن يا زودتر از آن، گشايشى سريع در زندگى ما ايجاد كن.

اى محمّد، اى على، اى على، اى محمّد، مرا يارى كنيد، زيرا كه شما ياوران من هستيد و امورم را كفايت كنيد، زيرا شما كفايت كنندگان من هستيد.

اى مولاى من! اى صاحب الزّمان! به فريادم برس، به فريادم برس، به فريادم برس، من را درياب، من را درياب، من را درياب.

حقّ محمّد، رسول خدا كه درود خدا بر او و بر خاندانش باد، قسم مى دهم، براىِ ما و در جهت حراست و حفاظت از ما، نوعى سبب سازى كنى كه بدون كمك تو، رسيدن به آن هدف امكان نداشته باشد.

براى خواننده اش دعا مى كنند.

عناوين اين دعا به شرح ذيل است:

1 - لزوم اقرار به عظمت خداوند در دعا

2 - لزوم توصيف خداوند در دعا

3 - ناچيزى درخواست بنده در برابر قدرت خدا

4 - لزوم سپاسگزارى از خدا هنگام دعا

5 - لزوم توسّل به چهارده معصوم عليهم السلام هنگام دعا

6 - شيوه مناسب مطرح كردن حاجت هنگام دعا

الشيخ الأجل جمال الدين عن والده عن جده الفقيه يوسف عن السيد الرضي المذكور أنه كان مأخوذا عند أمير من أمراء السلطان جرماغون مدة طويلة مع شدة و ضيق فرأى في نومه الخلف الصالح المنتظر فبكى و قال يا مولاي اشفع في خلاصي من هؤلاء الظلمة. فقال عليه السلام ادع بدعاء العبرات فقال ما دعاء العبرات فقال عليه السلام إنه في مصباحك فقال يا مولاي ما في مصباحي فقال انظره تجده فانتبه من منامه و صلى الصبح و فتح المصباح فلقي ورقة مكتوبة فيها هذا الدعاء بين أوراق الكتاب فدعا أربعين مرة. و كان لهذا الأمير امرأتان إحداهما عاقلة مدبرة في أموره و هو كثير الاعتماد عليها. فجاء الأمير في نوبتها فقالت له أخذت أحدا من أولاد أمير المؤمنين علي عليه السلام فقال لها لم تسألين عن ذلك فقالت رأيت شخصا و كان نور الشمس يتلألأ من وجهه فأخذ بحلقي بين إصبعيه ثم قال أرى بعلك أخذ ولدي و يضيق عليه من المطعم و المشرب. فقلت له يا سيدي من أنت قال أنا علي بن أبي طالب قولي له إن لم يخل عنه لأخربن بيته. فشاع هذا النوم للسلطان فقال ما أعلم ذلك و طلب نوابه فقال من عندكم مأخوذ فقالوا الشيخ العلوي أمرت بأخذه فقال خلوا سبيله و أعطوه فرسا يركبها و دلوه على الطريق فمضى إلى بيته انتهى. و قال السيد الأجل علي بن طاوس في آخر مهج الدّعوات و من ذلك ما حدثني به صديقي و المواخي لي محمد بن محمد القاضي الآوي ضاعف الله جل جلاله سعادته و شرف خاتمته و ذكر له حديثا عجيبا و سببا غريبا و هو أنه كان قد حدث له

حادثة فوجد هذا الدعاء في أوراق لم يجعله فيها بين كتبه فنسخ منه نسخة فلما نسخه فقد الأصل الذي كان قد وجده إلى أن ذكر الدعاء و ذكر له نسخة أخرى من طريق آخر تخالفه وَ نَحْنُ نَذْكُرُ النُّسْخَةَ الْأَوْلَى تَيَمُّناً بِلَفْظِ السَّيِّدِ فَإِنَّ بَيْنَ مَا ذَكَرَهُ وَ نَقَلَ الْعَلَّامَةُ أَيْضاً اخْتِلَافاً شَدِيداً وَ هِيَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ يَا رَاحِمَ الْعَبَرَاتِ وَ يَا كَاشِفَ الْكُرُبَاتِ أَنْتَ الَّذِي تَقْشَعُ سَحَائِبَ الْمِحَنِ وَ قَدْ أَمْسَتْ ثِقَالًا وَ تَجْلُو ضَبَابَ الْإِحَنِ وَ قَدْ سَحَبَتْ أَذْيَالًا وَ تَجْعَلُ زَرْعَهَا هَشِيماً وَ عِظَامَهَا رَمِيماً وَ تَرُدُّ الْمَغْلُوبَ غَالِباً وَ الْمَطْلُوبَ طَالِباً إِلَهِي فَكَمْ مِنْ عَبْدٍ نَادَاكَ أَنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ فَفَتَحْتَ لَهُ مِنْ نَصْرِكَ أَبْوَابَ السَّمَاءِ بِمَاءٍ مُنْهَمِرٍ وَ فَجَّرْتَ لَهُ مِنْ عَوْنِكَ عُيُوناً فَالْتَقَى مَاءُ فَرَجِهِ عَلَى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ وَ حَمَلْتَهُ مِنْ كِفَايَتِكَ عَلَى ذَاتِ أَلْوَاحٍ وَ دُسُرٍ يَا رَبِّ إِنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ يَا رَبِّ إِنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ يَا رَبِّ إِنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْتَحْ لِي مِنْ نَصْرِكَ أَبْوابَ السَّماءِ بِماءٍ مُنْهَمِرٍ وَ فَجِّرْ لِي مِنْ عَوْنِكَ عُيُوناً لِيَلْتَقِيَ مَاءُ فَرَجِي عَلى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ وَ احْمِلْنِي يَا رَبِّ مِنْ كِفَايَتِكَ عَلى ذاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ يَا مَنْ إِذَا وَلَجَ الْعَبْدُ فِي لَيْلٍ مِنْ حَيْرَتِهِ يَهِيمُ فَلَمْ يَجِدْ لَهُ صَرِيخاً يُصْرِخُهُ مِنْ وَلِيٍّ وَ لَا حَمِيمٍ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ جُدْ يَا رَبِّ مِنْ مَعُونَتِكَ صَرِيخاً مُعِيناً وَ وَلِيّاً يَطْلُبُهُ حَثِيثاً يُنَجِّيهِ مِنْ ضَيْقِ أَمْرِهِ وَ حَرَجِهِ وَ يُظْهِرُ لَهُ الْمُهِمَّ مِنْ أَعْلَامِ فَرَجِهِ اللَّهُمَّ فَيَا مَنْ قُدْرَتُهُ قَاهِرَةٌ وَ آيَاتُهُ بَاهِرَةٌ وَ نَقِمَاتُهُ قَاصِمَةٌ لِكُلِّ

جُبَارٍ دَامِغَةٌ لِكُلِّ كَفُورٍ خَتَّارٍ صَلِّ يَا رَبِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انْظُرْ إِلَيَّ يَا رَبِّ نَظْرَةً مِنْ نَظَرَاتِكَ رَحِيمَةً تَجْلُو بِهَا عَنِّي ظُلْمَةً وَاقِفَةً مُقِيمَةً مِنْ عَاهَةٍ جَفَّتْ مِنْهَا الضُّرُوعُ وَ قَلَفَتْ مِنْهَا الزُّرُوعُ وَ اشْتَمَلَ بِهَا عَلَى الْقُلُوبِ الْيَأْسُ وَ جَرَتْ بِسَبَبِهَا الْأَنْفَاسُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ حِفْظاً حِفْظاً لِغَرَائِسَ غَرَسَتْهَا يَدُ الرَّحْمَنِ وَ شَرَّبَهَا مِنْ مَاءِ الْحَيَوَانِ أَنْ تَكُونَ بِيَدِ الشَّيْطَانِ تُجَزُّ وَ بِفَأْسِهِ تُقْطَعُ وَ تُحَزُّ إِلَهِي مَنْ أَوْلَى مِنْكَ أَنْ يَكُونَ عَنْ حَمَاكَ حَارِساً وَ مَانِعاً إِلَهِي إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ هَالَ فَهَوِّنْهُ وَ خَشُنَ فَأَلِنْهُ وَ إِنَّ الْقُلُوبَ كَاعَتْ فَطَنِّهَا وَ النُّفُوسُ ارْتَاعَتْ فَسَكِّنْهَا إِلَهِي تَدَارَكْ أَقْدَاماً قَدْ زَلَّتْ وَ أَفْهَاماً فِي مَهَامِهِ الْحَيْرَةِ ضَلَّتْ أَجْحَفَ الضُّرُّ بِالْمَضْرُورِ فِي دَاعِيَةِ الْوَيْلِ وَ الثُّبُورِ فَهَلْ يَحْسُنُ مِنْ فَضْلِكَ أَنْ تَجْعَلَهُ فَرِيسَةً لِلْبَلَاءِ وَ هُوَ لَكَ رَاجٍ أَمْ هَلْ يُحْمَلُ مِنْ عَدْلِكَ أَنْ يَخُوضَ لُجَّةَ الْغَمَّاءِ وَ هُوَ إِلَيْكَ لَاجٍ مَوْلَايَ لَئِنْ كُنْتُ لَا أَشُقُّ عَلَى نَفْسِي فِي التُّقَى وَ لَا أَبْلُغُ فِي حَمْلِ أَعْبَاءِ الطَّاعَةِ مَبْلَغَ الرِّضَا وَ لَا أَنْتَظِمُ فِي سِلْكِ قَوْمٍ رَفَضُوا الدُّنْيَا فَهُمْ خُمُصُ الْبُطُونِ عُمْشُ الْعُيُونِ مِنَ الْبُكَاءِ بَلْ أَتَيْتُكَ يَا رَبِّ بِضَعْفٍ مِنَ الْعَمَلِ وَ ظَهْرٍ ثَقِيلٍ بِالْخَطَاءِ وَ الزَّلَلِ وَ نَفَسٍ لِلرَّاحَةِ مُعْتَادَةٍ وَ لِدَوَاعِي التَّسْوِيفِ مُنْقَادَةٍ أَ مَا يَكْفِيكَ يَا رَبِّ وَسِيلَةً إِلَيْكَ وَ ذَرِيعَةً لَدَيْكَ أَنِّي لِأَوْلِيَائِكَ مُوَالٍ وَ فِي مَحَبَّتِكَ مُغَالٍ أَ مَا يَكْفِينِي أَنْ أَرُوحَ فِيهِمْ مَظْلُوماً وَ أَغْدُوَ مَكْظُوماً وَ أَقْضِيَ بَعْدَ هُمُومٍ هُمُوماً وَ بَعْدَ رُجُومٍ رُجُوماً أَ مَا عِنْدَكَ يَا رَبِّ بِهَذِهِ حُرْمَةٌ لَا تُضَيَّعُ وَ ذِمَّةٌ بِأَدْنَاهَا يُقْتَنَعُ فَلِمَ لَا يَمْنَعُنِي

يَا رَبِّ وَ هَا أَنَا ذَا غَرِيقٌ وَ تَدَعُنِي بِنَارِ عَدُوِّكَ حَرِيقٌ أَ تَجْعَلُ أَوْلِيَاءَكَ لِأَعْدَائِكَ مَصَائِدَ وَ تُقَلِّدُهُمْ مِنْ خَسْفِهِمْ قَلَائِدَ وَ أَنْتَ مَالِكُ نُفُوسِهِمْ لَوْ قَبَضْتَهَا جَمَدُوا وَ فِي قَبْضَتِكَ مَوَادُّ أَنْفَاسِهِمْ لَوْ قَطَعْتَهَا خَمَدُوا وَ مَا يَمْنَعُكَ يَا رَبِّ أَنْ تَكُفَّ بَأْسَهُمْ وَ تَنْزِعَ عَنْهُمْ مِنْ حِفْظِكَ لِبَاسَهُمْ وَ تُعْرِيَهُمْ مِنْ سَلَامَةٍ بِهَا فِي أَرْضِكَ يَسْرَحُونَ وَ فِي مَيَدَانِ الْبَغْيِ عَلَى عِبَادِكَ يَمْرَحُونَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَدْرِكْنِي وَ لَمَّا يُدْرِكْنِي الْغَرَقُ وَ تَدَارَكْنِي وَ لَمَّا غُيِّبَ شَمْسِي لِلشَّفَقِ إِلَهِي كَمْ مِنْ خَائِفٍ الْتَجَأَ إِلَى سُلْطَانٍ فَآبَ عَنْهُ مَحْفُوفاً بِأَمْنٍ وَ أَمَانٍ أَ فَأَقْصِدُ يَا رَبِّ بِأَعْظَمَ مِنْ سُلْطَانِكَ سُلْطَاناً أَمْ أَوْسَعَ مِنْ إِحْسَانِكَ إِحْسَاناً أَمْ أَكْثَرَ مِنِ اقْتِدَارِكَ اقْتِدَاراً أَمْ أَكْرَمَ مِنِ انْتِصَارِكَ انْتِصَاراً اللَّهُمَّ أَيْنَ كِفَايَتُكَ الَّتِي هِيَ نُصْرَةُ الْمُسْتَغِيثِينَ مِنَ الْأَنَامِ وَ أَيْنَ عِنَايَتُكَ الَّتِي هِيَ جُنَّةُ الْمُسْتَهْدَفِينَ لِجَوْرِ الْأَيَّامِ إِلَيَّ إِلَيَّ بِهَا يَا رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ إِنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ مَوْلَايَ تَرَى تَحَيُّرِي فِي أَمْرِي وَ تَقَلُّبِي فِي ضُرِّي وَ انْطِوَايَ عَلَى حُرْقَةِ قَلْبِي وَ حَرَارَةِ صَدْرِي فَصَلِّ يَا رَبِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ جُدْ لِي يَا رَبِّ بِمَا أَنْتَ أَهْلُهُ فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ يَسِّرْ لِي يَا رَبِّ نَحْوَ الْيُسْرَى مَنْهَجاً وَ اجْعَلْ لِي يَا رَبِّ مَنْ نَصَبَ حِبَالًا لِي لِيَصْرَعَنِي بِهَا صَرِيعَ مَا مَكَرَهُ وَ مَنْ حَفَرَ لِيَ الْبِئْرَ لِيُوقِعَنِي فِيهَا وَاقِعاً فِيمَا حَفَرَهُ وَ اصْرِفِ اللَّهُمَّ عَنِّي شَرَّهُ وَ مَكْرَهُ وَ فَسَادَهُ وَ ضَرَّهُ مَا تَصْرِفُهُ عَمَّنْ قَادَ نَفْسَهُ لِدِينِ الدَّيَّانِ وَ مُنَادٍ يُنَادِي لِلْإِيمَانِ إِلَهِي عَبْدُكَ عَبْدُكَ أَجِبْ دَعْوَتَهُ وَ ضَعِيفُكَ ضَعِيفُكَ فَرِّجْ

غُمَّتَهُ فَقَدِ انْقَطَعَ كُلُّ حَبْلٍ إِلَّا حَبْلُكَ وَ تَقَلَّصَ كُلُّ ظِلٍّ إِلَّا ظِلُّكَ مَوْلَايَ دَعْوَتِي هَذِهِ إِنْ رَدَدْتَهَا أَيْنَ تُصَادِفُ مَوْضِعَ الْإِجَابَةِ وَ يجعلني [مَخِيلَتِي إِنْ كَذَّبْتَهَا أَيْنَ تُلَاقِي مَوْضِعَ الْإِجَابَةِ فَلَا تَرُدَّ عَنْ بَابِكَ مَنْ لَا يَعْرِفُ غَيْرَهُ بَاباً وَ لَا يَمْتَنِعُ دُونَ جِنَابِكَ مَنْ لَا يَعْرِفُ سِوَاهُ جِنَاباً وَ يَسْجُدُ وَ يَقُولُ إِلَهِي إِنَّ وَجْهاً إِلَيْكَ بِرَغْبَتِهِ تَوَجَّهَ فَالرَّاغِبُ خَلِيقٌ بِأَنْ تُجِيبَهُ وَ إِنَّ جَبِيناً لَكَ بِابْتِهَالِهِ سَجَدَ حَقِيقٌ أَنْ يَبْلُغَ مَا قَصَدَ وَ إِنَّ خَدّاً إِلَيْكَ بِمَسْأَلَتِهِ يُعَفِّرُ جَدِيرٌ بِأَنْ يَفُوزَ بِمُرَادِهِ وَ يَظْفَرَ وَ هَا أَنَا ذَا يَا إِلَهِي قَدْ تَرَى تَعْفِيرَ خَدِّي وَ ابْتِهَالِي وَ اجْتِهَادِي فِي مَسْأَلَتِكَ وَ جِدِّي فَتَلَقَّ يَا رَبِّ رَغَبَاتِي بِرَأْفَتِكَ قَبُولًا وَ سَهِّلْ إِلَيَّ طَلِبَاتِي بِرَأْفَتِكَ وُصُولًا وَ ذَلِّلْ لِي قُطُوفَ ثَمَرَاتِ إِجَابَتِكَ تَذْلِيلًا إِلَهِي لَا رُكْنَ أَشَدُّ مِنْكَ فَ آوِي إِلى رُكْنٍ شَدِيدٍ وَ قَدْ أَوَيْتُ إِلَيْكَ وَ عَوَّلْتُ فِي قَضَاءِ حَوَائِجِي عَلَيْكَ وَ لَا قَوْلَ أَسَدُّ مِنْ دُعَائِكَ فَأَسْتَظْهِرَ بِقَوْلٍ سَدِيدٍ وَ قَدْ دَعَوْتُكَ كَمَا أَمَرْتَ فَاسْتَجِبْ لِي بِفَضْلِكَ كَمَا وَعَدْتَ فَهَلْ بَقِيَ يَا رَبِّ إِلَّا أَنْ تُجِيبَ وَ تَرْحَمَ مِنِّي الْبُكَاءَ وَ النَّحِيبَ يَا مَنْ لَا إِلَهَ سِوَاهُ وَ يَا مَنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ رَبِّ انْصُرْنِي عَلَى الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ وَ افْتَحْ لِي وَ أَنْتَ خَيْرُ الْفاتِحِينَ وَ الْطُفْ بِي يَا رَبِّ وَ بِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ(192)

مرحوم علّامه حلّى قدس سره(193) در كتاب منهاج الصّلاح با سندى كه آورده از مرحوم سيّد رضىّ الدّين محمد بن محمد بن محمد آوه اى «ساوجى» نقل كرده است كه گفت:

روزگارى گرفتار زندان يكى از پادشاهان جرماغون شدم و مدّتى زياد از زندان را

با اعمال شاقّه گذرانده بودم كه شبى حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را در خواب ديدم، گريه كردم و گفتم: اى مولاى من! فكرى به حالم بكن!

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

أدع بدعاء العبرات

دعاى عبرات را بخوان!

عرض كردم: دعاىِ عبرات چيست؟ تاكنون نديده ام.

آن حضرت فرمود: آن دعا در بينِ دعاهاىِ كتاب مصباح كه در نزدِ خود دارى، موجود است. عرض كردم: اى مولاىِ من! همه جاىِ كتابِ مصباح المتهجّد را خواندم، امّا چنين چيزى وجود نداشت.

آن حضرت فرمود:

أنظره تجده

در كتاب دقّت كن، پيدا مى كنى.

در اين هنگام از خواب بيدار شدم و پس از خواندنِ نمازِ صبح، كتاب مصباح را باز كردم، ديدم اوراقى در بين آن وجود دارد كه اين دعا بر آن نوشته شده است. من چهل مرتبه آن دعا را خواندم و همان دعا، باعث خلاصى من از زندان شد و آن گونه كه بعداً برايم مشخّص شد، حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام دستور آزادى مرا از طريق خواب يكى از زنان شاه كه زنى درستكار بود، براى شاه فرستاد و او را تهديد كرد. و شاه هم من را آزاد كرد و با احترام مرا روانه ساخت.

آن چه ذيل مى آيد، ترجمه همان دعايى است كه امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - دستور خواندن آن را داده است.(194)

به نام خداوند بخشنده مهربان

پروردگارا! از تو درخواست دارم، اى ترحّم كننده بر اشك ها و اى برطرف كننده اندوه ها! تويى آن كس كه ابرهاى سختى را در حالى كه به سنگين ترين حدّ ممكن رسيده اند، پراكنده مى كنى و مهِ غليظ را در حالى

كه هم چون توده بزرگ ابر مى باشد، ظاهر مى سازى و زراعت را خشك و شكننده مى سازى و استخوان ها را خاكستر مى كنى. و شكست خورده را پيروز مى سازى و هر مطلوبى را كه ديگران در جستجوى او هستند، طالب و جوينده قرار مى دهى.

پروردگارا! چه بسيار بودند بندگانى كه تو را خواندند و گفتند: «من شكست خورده ام، من را يارى كن.» و تو با كمك خود و با آبى جارى، درهاى آسمان را به روى آنان باز كردى و با يارى خود، چشمه هايى برايش باز كردى، تا اين كه از آن چشمه ها آبِ رهايى و تغيير قضا قدر الهى را نوشيد و با دست قدرت خود او را بر مركبى از تخته و ميخ هاى ساخته شده سوار كردى.(195)

اى خداى من! شكست خورده ام، پس من را يارى كن. اى خداى من! شكست خورده ام، پس من را يارى كن. اى خداى من! شكست خورده ام، پس من را يارى كن.(196)

پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و براى من به كمكِ خودت با آبِ جارى، درب هاى آسمان را باز كن و برايَم با يارى خودت چشمه هايى بگشا، تا آبِ رهايى و تغييرِ قضا و قدر الهى را بنوشم و با دست قدرتِ خود، مرا بر مركَبى كه از تخته و ميخ و مهره ها ساخته شده است، سوار كن.

اى خدايى كه اگر بنده ات در طلب تو وارد شب تاريك شود، با حيرت و بدون هدف راه مى پيمايد و فريادرسى كه حامى او شود و به فريادش برسد، نمى يابد. اكنون يك بار ديگر تقاضايم را تكرار مى كنم و از تو مى خواهم بر محمّد و خاندانش درود فرستى.

اى خدا! براىِ بنده ات به

كمك خودت ياورى فريادرس و كمك كار و سرپرست انتخاب كن، تا بنده ات به سرعت به دنبالش روان شود. تا آن فريادرس، بنده ات را از تنگناىِ زندگى و گرفتارى آن نجات دهد و نشانه هاى مهمّ رهايىِ بنده ات را آشكار سازد.

پروردگارا! اى كسى كه قدرتش فراگير و نشانه هايش فخر آفرين و انتقام گيرى هايش شكننده و به گونه اى است كه براى هر ستم گرى كوبنده و براى هر كافر ناسپاسى خُرد كننده است.

اى خدا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و نگاهى از نگاه هاى مهربانَت را به سوى من بيفكن. تا اين كه آن تاريكى باقى مانده در درونم را كه همچون آفت و بلايى كه شيرِ پستان ها را مى خشكاند و مزرعه را نابود مى كند و دل ها را مأيوس مى كند، و نَفَس ها را به شماره مى اندازد، و مرا گرفتار كرده است، به روشنايى مبدّل كند.

پروردگارا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و آن نهالهايى را كه دستِ قدرت تو آن ها را كاشته است و با آب حيات آن ها را آبيارى كرده است، به شدّت از بركنده شدن و نابود گشتن توسّط شيطان، و بريده و قطعه قطعه شدن با تيشه شيطان، حفظ كن.

پروردگارا! چه كسى سزاوارتر از توست كه نگه دارِ بندگان تو باشد و مانع ستم به آنان شود؟ پروردگارا! جريان زندگى به وضعيّت ترسناك و خشونت بارى رسيده است، پس آن را بر ما آسان و نرم كن و دل هاى مرده ما را زنده كن و نفس هاىِ طغيان كرده ما را آرام كن.

پروردگارا! آن قدم هايى را كه لغزيده اند، در راه راست استوار كن و انديشه هايى را كه در طوفان گمراهى افتاده اند، هدايت فرما.

آيا

در اين معركه نابودى و هلاكت، كه از سختى و شدّت، شير در پستان را خشكانده است، با فضل و احسانَت سازگار است كه بنده ات را، لقمه اى براى افتادن در حلقوم بلا و گرفتارى قرار دهى، در حالى كه او به تو اميد بسته است؟ و يا آن كه بنده ات را با عدل خود، در درّه اى از اندوه قرار مى دهى، در حالى كه او به تو پناهنده شده است.

مولاى من! گر چه من براى رسيدن به تقوا، خودم را به زحمت نينداختم و در فراهم كردن زمينه هاىِ بندگى، به حدِّ رضايتِ تو نرسيدم و هرگز نتوانستم در گروه مردم تاركِ دنيا قرار گيرم، همان ها كه از گريه، شكم به پشت چسبيده و هميشه اشك چشمشان جارى است.

بلكه اى خداى من! با همان عمل ضعيف و با پشتى خم شده و لغزيده از خطا و اشتباه و نَفْسى راحت طلب و تسليم در برابرِ انگيزه هاىِ امروز و فردا، به سوى تو آمده ام.

آيا همين مقدار كه من تمام دوستان تو را دوست مى دارم و سرمست عشق به تو هستم، برايم به عنوان واسطه در درگاه تو كافى نيست؟ آيا همين مقدار كه من در بين دوستانت سر به زير باشم، و صبح گاهانى غمگين داشته باشم، و غصّه ها را يكى پس از ديگرى تحمّل كنم و هميشه مورد نفرين باشم، برايم به عنوان شفيع درگاه تو كافى نيست؟

اى پروردگارم! آيا اين همه رنج من، در نزد تو سببِ حرمتى نمى شود كه تو براىِ پاسداشت آن اقدام كنى؟ و باعث نوعى امان نمى شود كه من به كمترينِ آن قناعت كنم؟

پس اى پروردگارم! من كه در حالِ غرق شدن هستم،

چرا مانع غرق شدن من نمى شوى؟ و مرا در آتش سوزان توطئه هاى دشمنت رها مى كنى؟

آيا دوستانت را دام هايى براى دشمنانَت قرار مى دهى؟ و با ذليل و خوار نمودن آنان، افسارِ خوارى و ذلّت بر گردن آنان آويزان مى كنى، در حالى كه تو مالك جان آنان هستى، به گونه اى كه اگر نظر عنايت خود را از آنان بردارى، در همان لحظه خشك مى شوند و نفَس كشيدن آنان در دست تو، به گونه اى است كه اگر آن را قطع كنى، آنان مى ميرند.

اى خدا! چه چيز مانع تو مى شود كه شرّ آنان را كم كنى؟ و به قدرت خود، لباس ستم را از تن آنان بركنى و لباس ستمكارى را از تن آنان بيرون كنى، تا به سير و سياحت در زمين تو بپردازند، در حالى كه آنان اكنون، در ميدان ستم و ستمكارى خوش مى گذرانند؟

پروردگارا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا درياب كه هرگز راه خلاصى از غرق شدن ندارم و به دادم برس كه آفتابِ زندگى ام غروب كرد، گويا كه هرگز قصد طلوع ندارد.

پروردگارا! چه بسيار مردم ترسيده از مشكلات بودند كه به سلطانى قدرتمند پناهنده شدند و آن سلطان در امن و امان كامل از آنان حمايت كرد و آنان را در پناه خود قرار داد. پس آيا بالاتر از قدرت تو اى خدا! قدرتى يافت مى شود كه من به او روى آوردم؟ يا گسترده تر از احسان تو، احسانى وجود دارد؟ آيا از گستره قدرت تو، قدرت وسيع ترى وجود دارد؟ و يا گواراتر از يارى تو، يارى و نصرتى وجود دارد؟

پروردگارا! آن حمايتِ تو كه به يارىِ مردمِ دادخواه مى آيد، كجاست؟ و آن

نظرِ توجّهِ تو كه سپر بلاى ستم ديدگان ايّام است، كجاست؟ اى پروردگارم! آن حمايت و عنايَتِ خودت را به سويَم بفرست، و مرا از شرِّ قومِ ستمگر نجات بخش كه كارم به شدّت و سختى رسيده است و تو ترحّم كننده بر ترحّم كنندگانى.

اى مولاىِ من! سرگردانى و افتادن در گرفتارى ام را مى بينى، و اين كه از شدّت آتش دل به خود مى پيچم و نيز حرارت سينه ام را مى بينى.

پس اى پروردگار! بر محمّد و خاندانش درود فرست و آن گونه كه خود اهل آن باشى، گشايش و رهايى در كارم ايجاد كن و براى من، اى خدا! راهى به سوى آسانى امور بگشا.

پروردگارا! آن كس كه براىِ به زمين زدن من نقشه بكشد، توان پاسخ گويى به حيله اش را به من عنايت فرما و هر كس كه سر راه من چاهى مى كَند، تا مرا در آن بيندازد، تو او را در همان چاهى كه كنده است، بينداز.

و شرّ حيله، آشوب و ضررش را از من دور كن، همان گونه كه شرّشان را از مردانى كه نَفْس خود را مطيع دين خدا قرار داده اند و نيز از مناديانى كه فرياد دين دارى سر مى دهند، نگه داشتى.

پروردگارا! بنده ات، بنده ات را ببين كه چگونه است. پس دعايش را مستجاب كن. بنده ناتوانت، بنده ناتوانت اكنون به درگاه تو آمده است، پس گره غصّه اش را باز كن. البتّه به جز ريسمان اميد به تو، همه ريسمان هاى اميد قطع شده است و همه سايه ها جمع شده است، به جز سايه تو كه باقى است.

پروردگارا! اگر اين دعايَم را رد كنى، پس در كجا به محلّ اجابت دعايَم دسترسى

پيدا كنم، اين گونه مى انديشم كه اگر تو درخواست مرا اجابت نكنى، پس در كجا جايگاه اجابت دعايم را بيابم؟

پس كسى را كه غير از درِ خانه تو، خانه ديگرى را نمى شناسد، از درِ خانه ات مران. و كسى را كه جز درگاه تو، درگاهى را نمى شناسد، از درگاهت دور مساز.

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

پس به سجده مى روى و مى گويى:

خدايا! اكنون صورتى با اشتياق به سوىِ تو متوجّه شده است، پس مشتاق تو سزاوار است كه جوابَش را دريافت كند. اكنون كه اين پيشانى كه براى تو، با تضرّع و زارى سجده كرده است، سزاوار است كه به مقصود خود برسد و گونه اى كه براى گدايى در خانه ات بر خاك افتاده است، سزاوار است كه به مرادش برسد و پيروز شود.

اى خداى من! اكنون مى بينى اين من هستم كه با گونه خاك آلود و با حالِ زارم، براى درخواست از درگاه تو، جدّيت و كوشش مى كنم. پس با مهربانىِ خودت، اشتياقَم را بپذير و با مهربانىِ خودت دسترسى به خواسته هايم را برايَم آسان گردان و براىِ من شاخه هاىِ ميوه اجابتِ دعايَم را به كامل ترين وجه در دسترس قرار ده.

پروردگارا! هيچ ركنى استوارتر از تو نيست، تا به آن ركنِ استوار پناهنده شوم. اكنون من به تو پناه آورده ام و در برآورده شدن حاجتَم، تكيه گاهم تو هستى و هيچ گفتارى محكم تر از دعاء در درگاهِ تو نيست تا به آن قولِ محكم دست يابم. در حالى كه همان گونه كه خود دستور دادى، دست دعا به درگاه تو دراز كردم. پس با فضل خود همان گونه كه وعده دادى،

دعايَم را مستجاب كن.

اى خداىِ من! آيا اكنون راهى جز اجابت دعايم، برايَت باقى مانده است؟ بر گريه و زارى من ترحّم كن. اى كسى كه خدايى جز او نيست! اى خدايى كه درخواست درمانده را اجابت مى كنى.

پروردگارا! مرا بر ستمكاران پيروز كن و گشايشى در كارم ايجاد كن كه تو بهترين گشايش دهندگانى و لطف خود را شامل حال من و همه مرد و زن مؤمن بگردان. اى ترحّم كننده بر ترحّم كنندگان.

وَ رَاعِياً و كافِياً(197)

عبداللَّه بن جعفر حميرى نقل كرده است: جهت تسليت گويى به شيخ ابو جعفر محمد بن عثمان عمرى در فوت پدرش [عثمان بن سعيد عمرى نامه اى از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - رسيد كه در آن نوشته شده بود:

همه از خداييم و به سوى او مى رويم

در حالى كه تسليم دستورات پروردگار و راضى به قضاىِ الهى هستيم، پدرت سعادتمند زندگى كرد و نيكو از دنيا رفت. پس خدا او را رحمت كند و او را با سرپرستان و سرورانش كه سلام خدا بر آن ها باد، همنشين كند.

او همواره در موردِ سرورانَش [امامان معصوم عليهم السلام كوشا بود و در انجام كارهايى كه او را به خدا و سرورانش نزديك كند، مى كوشيد. خدا چهره اش را نورانى كند و از لغزش هايَش درگذرد.

در بخشِ ديگرى از اين نامه آمده است:

خداوند به تو اجر و ثوابِ فراوان دهد و صبرى نيكو به تو عنايت كند. در اين جريان ما و شما مصيبت ديده ايم. فراقِ پدرت تو و ما را اندوهگين كرد. پس اميدواريم خداوند در آن زندگى آخرتى خوشنودش كند.

از بالاترين مراتب سعادت پدرت اين بود كه خداوند فرزندى مثلِ تو، به او عنايت فرمود، كه بعد از او جانشينَش شود و به جاى او به همان كارهايى كه او مى رسيد، رسيدگى كند و باعث رسيدن رحمت خداوندى بر او گردد.

اكنون مى گويم خداى را سپاس، زيرا كه تو در جايگاه روح هاى پاك هستى و آن چه كه خدا براى يك بنده صالح در نظر گرفته است، در تو موجود است. خداوند تو را يارى و تقويت كند و به تو

كمك نمايد و توفيقاتش را نصيب تو كند و سرپرست و حافظ و راهنما و نگه دارنده ات باشد.

در آن زمان بود، رسانده و به او مأموريّت مى دهد كه دستور آن حضرت را به ديگران ابلاغ كند.

و پسر [محمد بن عثمان بن سعيد] - كه خداوند او را از شرّ نگه دارد - و در زمان پدرش - كه خداوند از او راضى باشد و چهره اش را نورانى گرداند، هم چنان مورد اعتماد ما بود - اكنون در جايگاهِ پدرش جاى دارد و از طرفِ ما، جانشينِ پدرش محسوب مى شود. همين پسر، در بين مردم به امرِ ما، امر و نهى مى كند و به دستوراتِ ما عمل مى كند. خداوند او را تحتِ سرپرستىِ خودش قرار دهد.

روايت ادامه داشت تا آن حضرت خطاب به ابن مهزيار فرمود: جريان را براى كسانى كه با ما ارتباط دارند، بيان كن!

فرجه الشّريف - براى تأييدِ ابوالقاسم، حسين بن روح مرقوم فرمودند، به صورتِ ذيل است:

ما او را مى شناسيم، خداوند او را به همه خيرات و نيز آن چه كه باعثِ رضاىِ خدا مى شود، آشنا كند و با توفيقاتِ خود او را يارى كند. بر نوشته و نامه او آگاهى پيدا كرديم و كارهاى او مورد اعتماد ماست. و جايگاه و منزلت او در نزد ما به گونه اى است كه او را راضى كند.

خداوند احسان خويش را نسبت به او بيشتر كند، همانا خداوند سرپرست توانايى است و سپاس، مخصوص خداست و شريكى ندارد و درود خدا بر پيامبرش، حضرت محمّد و بر خاندانش عليهم السلام باد. چنان كه خداوند درود فراوان بر ايشان مى فرستد.

وَ قُلْتُ أَسِيرُ حَيْثُ وَجَّهَنِي وَ مَشَيْتُ غَيْرَ طَوِيلٍ فَوَقَعْتُ فِي أَرْضٍ خَضْرَاءَ نَضْرَةٍ كَأَنَّهَا قَرِيبَةُ عَهْدٍ بِغَيْثٍ وَ إِذَا تُرْبَتُهَا أَطْيَبُ تُرْبَةٍ وَ نَظَرْتُ فِي سَوَاءِ تِلْكَ الْأَرْضِ إِلَى قَصْرٍ يَلُوحُ كَأَنَّهُ سَيْفٌ فَقُلْتُ يَا لَيْتَ شِعْرِي مَا هَذَا الْقَصْرُ الَّذِي لَمْ أَعْهَدْهُ وَ لَمْ أَسْمَعْ بِهِ فَقَصَدْتُهُ فَلَمَّا بَلَغْتُ الْبَابَ رَأَيْتُ خَادِمَيْنِ أَبْيَضَيْنِ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِمَا فَرَدَّا عَلَيَّ رَدّاً جَمِيلًا وَ قَالَا اجْلِسْ فَقَدْ أَرَادَ اللَّهُ بِكَ خَيْراً وَ قَامَ أَحَدُهُمَا فَدَخَلَ وَ احْتَبَسَ غَيْرَ بَعِيدٍ ثُمَّ خَرَجَ فَقَالَ قُمْ فَادْخُلْ فَدَخَلْتُ قَصْراً لَمْ أَرَ بِنَاءً أَحْسَنَ مِنْ بِنَائِهِ وَ لَا أَضْوَأَ مِنْهُ وَ تَقَدَّمَ الْخَادِمُ إِلَى سِتْرٍ عَلَى بَيْتٍ فَرَفَعَهُ ثُمَّ قَالَ لِيَ ادْخُلْ فَدَخَلْتُ الْبَيْتَ فَإِذَا فَتًى جَالِسٌ فِي وَسَطِ الْبَيْتِ وَ قَدْ عُلِّقَ عَلَى رَأْسِهِ مِنَ السَّقْفِ سَيْفٌ طَوِيلٌ تَكَادُ ظُبَتُهُ تَمَسُّ رَأْسَهُ وَ الْفَتَى بَدْرٌ يَلُوحُ فِي ظَلَامٍ فَسَلَّمْتُ فَرَدَّ السَّلَامَ بِأَلْطَفِ الْكَلَامِ وَ أَحْسَنِهِ ثُمَّ قَالَ لِي أَ تَدْرِي مَنْ أَنَا فَقُلْتُ لَا وَ اللَّهِ فَقَالَ أَنَا الْقَائِمُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍصلى الله عليه وآله أَنَا الَّذِي أَخْرُجُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ بِهَذَا السَّيْفِ وَ أَشَارَ إِلَيْهِ فَأَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً فَسَقَطْتُ عَلَى وَجْهِي وَ تَعَفَّرْتُ فَقَالَ لَا تَفْعَلْ ارْفَعْ رَأْسَكَ أَنْتَ فُلَانٌ مِنْ مَدِينَةٍ بِالْجَبَلِ يُقَالُ لَهَا هَمَذَانُ قُلْتُ صَدَقْتَ يَا سَيِّدِي وَ مَوْلَايَ قَالَ فَتُحِبُّ أَنْ تَئُوبَ إِلَى أَهْلِكَ قُلْتُ نَعَمْ يَا سَيِّدِي وَ أُبَشِّرُهُمْ بِمَا أَتَاحَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِي فَأَوْمَأَ إِلَى الْخَادِمِ فَأَخَذَ بِيَدِي وَ نَاوَلَنِي صُرَّةً وَ خَرَجَ وَ مَشَى مَعِي خُطُوَاتٍ فَنَظَرْتُ إِلَى ظِلَالٍ وَ أَشْجَارٍ وَ مَنَارَةِ مَسْجِدٍ فَقَالَ أَ تَعْرِفُ هَذَا الْبَلَدَ قُلْتُ إِنَّ بِقُرْبِ بَلَدِنَا

بَلْدَةً تُعْرَفُ بِأَسْتَابَادَ وَ هِيَ تُشْبِهُهَا قَالَ فَقَالَ هَذِهِ أَسْتَابَادُ امْضِ رَاشِداً فَالْتَفَتُّ فَلَمْ أَرَهُ وَ دَخَلْتُ أَسْتَابَادَ وَ إِذَا فِي الصُّرَّةِ أَرْبَعُونَ أَوْ خَمْسُونَ دِينَاراً فَوَرَدْتُ هَمَذَانَ وَ جَمَعْتُ أَهْلِي وَ بَشَّرْتُهُمْ بِمَا أَتَاحَ اللَّهُ لِي وَ يَسَّرَهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ نَزَلْ بِخَيْرٍ مَا بَقِيَ مَعَنَا مِنْ تِلْكَ الدَّنَانِيرِ(201)

مرحوم صدوق قدس سره از احمد بن فارس اديب نقل كرده است كه گفت: قبيله اى در همدان به نام بنى راشد، همگى شيعه بودند و من از علّت شيعه شدن آن ها پرسيدم. پيرمردى از آن ها كه به نظر مى رسيد انسان درستى باشد، گفت: جدّ بزرگ ما در يكى از سال ها به مكّه مشرّف شد و در برگشتن براى ما نقل كرد:

وقتى بعد از مراسم حج به طرف منزل حركت كرديم، در بين راه علاقه مند شدم كه پياده حركت كنم و اين كار را كردم. امّا پس از مدّتى به خود گفتم: من در ابتداى قافله هستم، كمى دراز مى كشم تا آخر جمعيّت كه برسد، به همراه آنان به راه ادامه مى دهم.

كنارِ جادّه خوابيدم ولى بيدار نشدم و قافله رفت. زمانى بيدار شدم كه آفتاب غروب كرده بود. متحيّر ماندم و راه به جايى نمى بردم، تا اين كه به خود گفتم توكّل بر خدا مى كنم و حركت را شروع مى كنم تا به جايى برسم. كمى كه راه رفتم، به منطقه اى سرسبز رسيدم كه هواى خنكى داشت.

در آن جا به وسيله دو خادم، به حجره اى معرّفى شدم كه جوانى در آن نشسته بود. من را به اسم و مشخصات نام برد و كيسه اى كه بعداً فهميدم چهل يا پنجاه دينار در آن بود را به من داد

و به غلامى كه در آن جا بود فرمود كه من را به شهرم برساند.

در جريان اين ملاقات حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به جدِّ بزرگ بنى راشد فرمود:

من قائم آل محمدصلى الله عليه وآله هستم، آن كس كه با همين شمشير [اشاره به شمشيرى كرد كه بالاىِ سر ايشان آويزان بود] در آخر الزّمان قيام مى كند و زمين را پس از پر شدن از ظلم و ستم، پر از عدل و داد مى نمايد.

وقتى آن حضرت را شناختم، با صورت بر زمين افتادم و سر و رويم خاكى شد. آن حضرت فرمود:

اين كارها را نكن، سرت را بلند كن، تو فلانى و از شهر كوهستانى همدان آمده اى!

گفتم: درست فرمودى، اى آقا و مولاى من!

آن حضرت فرمود:

آيا دوست دارى نزدِ خانواده ات برگردى؟

عرض كردم: آرى! اى آقا و مولاىِ من! البتّه بابتِ اين نعمتى كه خداوند به من داده است، به آنان بشارت مى دهم.

آن حضرت به خادم اشاره فرمود، او من را چند قدمى جلو آورد، ديدم درختان و ديوار شهر پيداست. گفت: مى دانى چه شهرى است؟ گفتم: به اسد آباد شبيه است.

آن خادم گفت: آرى! اين همان شهر اسد آباد است. برو كه نجات يافتى.

تا رو برگرداندم، ديگر آن خادم را هم نديدم. امّا در وسايل من، همان چهل يا پنجاه دينار كه آن حضرت مرحمت فرموده بود، وجود داشت. پس از آن وارد شهر همدان شدم و بشارت ديدار حضرت صاحب الزّمان را رساندم و همگان از خير و بركت آن دينارها بهره مند شديم.

الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْأَخِيرِعليه السلام فَلَمْ أَقَعْ عَلَى شَيْ ءٍ مِنْهَا فَرَحَلْتُ مِنْهَا إِلَى مَكَّةَ مُسْتَبْحِثاً عَنْ ذَلِكَ فَبَيْنَا أَنَا فِي الطَّوَافِ... فَلَمَّا أَزِفَ ارْتِحَالِي وَ تَهَيَّأَ اعْتِزَامُ نَفْسِي غَدَوْتُ عَلَيْهِ مُوَدِّعاً وَ مُجَدِّداً لِلْعَهْدِ وَ عَرَضْتُ عَلَيْهِ مَالًا كَانَ مَعِي يَزِيدُ عَلَى خَمْسِينَ أَلْفَ دِرْهَمٍ وَ سَأَلْتُهُ أَنْ يَتَفَضَّلَ بِالْأَمْرِ بِقَبُولِهِ مِنِّي فَابْتَسَمَ وَ قَالَ يَا أَبَا إِسْحَاقَ اسْتَعِنْ بِهِ عَلَى مُنْصَرَفِكَ فَإِنَّ الشُّقَّةَ قُذْفَةٌ وَ فَلَوَاتِ الْأَرْضِ أَمَامَكَ جُمَّةٌ وَ لَا تَحْزَنْ لِإِعْرَاضِنَا عَنْهُ فَإِنَّا قَدْ أَحْدَثْنَا لَكَ شُكْرَهُ وَ نَشْرَهُ وَ أَرْبَضْنَاهُ عِنْدَنَا بِالتَّذْكِرَةِ وَ قَبُولِ الْمِنَّةِ فَتَبَارَكَ اللَّهُ لَكَ فِيمَا خَوَّلَكَ وَ أَدَامَ لَكَ مَا نَوَّلَكَ وَ كَتَبَ لَكَ أَحْسَنَ ثَوَابِ الْمُحْسِنِينَ وَ أَكْرَمَ آثَارِ الطَّائِعِينَ فَإِنَّ الْفَضْلَ لَهُ وَ مِنْهُ وَ أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ يَرُدَّكَ إِلَى أَصْحَابِكَ بِأَوْفَرِ الْحَظِّ مِنْ سَلَامَةِ الْأَوْبَةِ وَ أَكْنَافِ الْغِبْطَةِ بِلِينِ الْمُنْصَرَفِ وَ لَا أَوْعَثَ اللَّهُ لَكَ سَبِيلًا وَ لَا حَيَّرَ لَكَ دَلِيلًا وَ اسْتَوْدِعْهُ نَفْسَكَ وَدِيعَةً لَا تَضِيعُ وَ لَا تَزُولُ بِمَنِّهِ وَ لُطْفِهِ إِنْ شَاءَ اللَّه(202)

ابو اسحاق ابراهيم بن مهزيار اهوازى(203) مى گويد: در جست و جوىِ شناختن فرزندى از امام حسن عسكرى عليه السلام به مدينه رفتم و پس از جست و جو به نتيجه اى نرسيدم، به همين دليل به مكّه سفر كردم. روزى در حال طواف بودم كه جوانى به سويَم آمد و با هم آشنا شديم همان جوان مرا به خيمه امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در منطقه اى در طائف راهنمايى كرد، كه پس از پيمودن ريگزارهاى زيادى، خيمه آن حضرت نمودار شد.

در آن جا حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را ملاقات كردم و

چند روزى را در خدمت آن حضرت ماندم و احاديث و نصايح فراوانى به من آموختند، تا اين كه احساس كردم تأخير در بازگشتم به اهواز ممكن است خانواده ام را نگران كند. به همين دليل از آن حضرت جهت بازگشت اجازه خواستم و ايشان برايم دعا كردند و اجازه بازگشت دادند.

در آخرين روز كه رفتنم قطعى شد، مبلغى پول كه از پانصد هزار درهم بيشتر بود، به آن حضرت تحويل دادم و تقاضا كردم آن را از من بپذيرد.

آن حضرت لبخندى زدند و فرمودند:

اى ابواسحاق اين مال را كمك خرجِ بازگشتِ خودت قرار ده، زيرا مقصد دورى در پيش دارى و بيابان هاىِ زيادى از زمين در پيش روى توست، و از اين كه ما آن پول را نپذيرفتيم، دلهره نداشته باش.

و خيال نكن كه مالَت حلال نيست، چون چنان كه ديدى، ما بابَتِ آن پول از تو تشكّر كرديم و آن پول را جهتِ يادگار و يادبود و به خاطر لطف به تو برگردانديم.

پس اين عطاىِ الهى مباركَت باشد و خداوند توفيقِ دريافتِ دايمى اين گونه عطايا از ما را به تو عنايت كند. و بهترين پاداش نيكوكاران و بالاترين سودِ فرمانبرداران را برايَت مقرّر فرمايد، زيرا كه احسان و بخشش از اوست و از او سرچشمه مى گيرد.

و از خدا مى خواهم تو را با بهره فراوان در محبّت و سلامتِ قبيله ات و بر كرانه آرزوها در رسيدن به اهداف و بازگشتِ آرام بخش، به سوىِ بستگان و يارانَت بازگرداند و هرگز تو را گرفتارِ مشقّت و سختىِ راه نگرداند و راهنماىِ راهَت را گمراه نگرداند.

اى ابواسحاق! خود را به عنوانِ يك امانت به خداوند بسپار،

كه با لطف و منّت پروردگار در اين سفر، هرگز درد و رنج نمى بينى و از بين نمى روى.

برگشتم، همان گونه كه امام فرموده بودند مشاهده كردم كه امام از دنيا رفته است و صحنه اى به صورت ذيل مشاهده كردم:

وقتى داخل خانه شدم، مشاهده كرم كه جنازه امام حسن عسكرى عليه السلام را كفن كرده اند و جعفر [جعفر كذّاب، برادرِ آن حضرت] پيش رفت كه بر برادرِ خود نماز بگذارد.

در آن هنگام، وقتى همگان آماده تكبير گفتن شدند، ناگهان كودكى گندمگون، با موهايى پيچ در پيچ، كه دندان هايش كمى از يكديگر فاصله داشت، وارد شد و عباىِ جعفر را گرفت و كشيد و فرمود:

اى عمو! بيا عقب، من سزاوارترم كه بر پدرم نماز بخوانم.

الشّريف - ظاهر شد و خطاب به جعفر با تعجّب فرمود:

اى جعفر! آيا اين خانه توست؟!

سپس از نظرها غايب شد و ديگر ديده نشد.

مِنْ عِلْمِ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ مَا يُحْتَاجُ إِلَيْهِ وَ غَيْرَ ذَلِكَ مِنَ الْعُلُومِ كُلِّهَا قَالَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ فَلَمَّا قَرَأَتُ الْكِتَابَ كَتَبْتُ إِلَى صَاحِبِ الزَّمَانِ عليه السلام وَ صَيَّرْتُ كِتَابَ جَعْفَرٍ فِي دَرْجِهِ فَخَرَجَ إِلَيَّ الْجَوَابُ فِي ذَلِكَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ أَتَانِي كِتَابُكَ أَبْقَاكَ اللَّهُ وَ الْكِتَابُ الَّذِي فِي دَرْجِهِ وَ أَحَاطَتْ مَعْرِفَتِي بِجَمِيعِ مَا تَضَمَّنَهُ عَلَى اخْتِلَافِ أَلْفَاظِهِ وَ تَكَرُّرِ الْخَطَاءِ فِيهِ وَ لَوْ تَدَبَّرْتَهُ لَوَقَفْتَ عَلَى بَعْضِ مَا وَقَفْتُ عَلَيْهِ مِنْهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ حَمْداً لَا شَرِيكَ لَهُ عَلَى إِحْسَانِهِ إِلَيْنَا وَ فَضْلِهِ عَلَيْنَا أَبَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْحَقِّ إِلَّا تَمَاماً وَ لِلْبَاطِلِ إِلَّا زُهُوقاً وَ هُوَ شَاهِدٌ عَلَيَّ بِمَا أَذْكُرُهُ وَ لِي عَلَيْكُمْ بِمَا أَقُولُهُ إِذَا اجْتَمَعْنَا بِيَوْمٍ لَا رَيْبَ فِيهِ وَ سَأَلَنَا عَمَّا نَحْنُ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ وَ أَنَّهُ لَمْ يَجْعَلْ لِصَاحِبِ الْكِتَابِ عَلَى الْمَكْتُوبِ إِلَيْهِ وَ لَا عَلَيْكَ وَ لَا عَلَى أَحَدٍ مِنَ الْخَلْقِ جَمِيعاً إِمَامَةً مُفْتَرَضَةً وَ لَا طَاعَةً وَ لَا ذِمَّةً وَ سَأُبَيِّنُ لَكُمْ جُمْلَةً تَكْتَفُونَ بِهَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ يَا هَذَا يَرْحَمُكَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمْ يَخْلُقِ الْخَلْقَ عَبَثاً وَ لَا أَهْمَلَهُمْ سُدًى بَلْ خَلَقَهُمْ بِقُدْرَتِهِ وَ جَعَلَ لَهُمْ أَسْمَاعاً وَ أَبْصَاراً وَ قُلُوباً وَ أَلْبَاباً ثُمَّ بَعَثَ إِلَيْهِمُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ وَ يَأْمُرُونَهُمْ بِطَاعَتِهِ وَ يَنْهَوْنَهُمْ عَنْ مَعْصِيَتِهِ وَ يُعَرِّفُونَهُمْ مَا جَهِلُوهُ مِنْ أَمْرِ خَالِقِهِمْ وَ دِينِهِمْ وَ أَنْزَلَ عَلَيْهِمْ كِتَاباً وَ بَعَثَ إِلَيْهِمْ مَلَائِكَةً وَ بَايَنَ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ مَنْ بَعَثَهُمْ إِلَيْهِمْ بِالْفَضْلِ الَّذِي لَهُمْ عَلَيْهِمْ وَ مَا آتَاهُمْ مِنَ الدَّلَائِلِ الظَّاهِرَةِ وَ الْبَرَاهِينِ الْبَاهِرَةِ وَ الآْيَاتِ الْغَالِبَةِ فَمِنْهُمْ مَنْ جَعَلَ عَلَيْهِ النَّارَ بَرْداً وَ سَلَاماً وَ اتَّخَذَهُ خَلِيلًا وَ مِنْهُمْ

مَنْ كَلَّمَهُ تَكْلِيماً وَ جَعَلَ عَصَاهُ ثُعْبَاناً مُبِيناً وَ مِنْهُمْ مَنْ أَحْيَا الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أَبْرَأَ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ عَلَّمَهُ مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَ أُوتِيَ مِنْ كُلِّ شَيْ ءٍ ثُمَّ بَعَثَ مُحَمَّداًصلى الله عليه وآله رَحْمَةً لِلْعالَمِينَ وَ تَمَّ بِهِ نِعْمَتُهُ [تَمَّمَ بِهِ نِعْمَتَهُ] وَ خَتَمَ بِهِ أَنْبِيَاءَهُ وَ أَرْسَلَهُ إِلَى النَّاسِ كَافَّةً وَ أَظْهَرَ مِنْ صِدْقِهِ مَا ظَهَرَ وَ بَيَّنَ مِنْ آيَاتِهِ وَ عَلَامَاتِهِ مَا بَيَّنَ ثُمَّ قَبَضَهُ صلى الله عليه وآله حَمِيداً فَقِيداً سَعِيداً وَ جَعَلَ الْأَمْرَ مِنْ بَعْدِهِ إِلَى أَخِيهِ وَ ابْنِ عَمِّهِ وَ وَصِيِّهِ وَ وَارِثِهِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام ثُمَّ إِلَى الْأَوْصِيَاءِ مِنْ وُلْدِهِ وَاحِدٍ بَعْدَ وَاحِدٍ أَحْيَا بِهِمْ دِينَهُ وَ أَتَمَّ بِهِمْ نُورَهُ وَ جَعَلَ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ إِخْوَتِهِمْ وَ بَنِي عَمِّهِمْ وَ الْأَدْنَيْنَ فَالْأَدْنَيْنَ مِنْ ذَوِي أَرْحَامِهِمْ فَرْقاً بَيِّناً تُعْرَفُ بِهِ الْحُجَّةُ مِنَ الْمَحْجُوجِ وَ الْإِمَامُ مِنَ الْمَأْمُومِ بِأَنْ عَصَمَهُمْ مِنَ الذُّنُوبِ وَ بَرَّأَهُمْ مِنَ الْعُيُوبِ وَ طَهَّرَهُمْ مِنَ الدَّنَسِ وَ نَزَّهَهُمْ مِنَ اللَّبْسِ وَ جَعَلَهُمْ خُزَّانَ عِلْمِهِ وَ مُسْتَوْدَعَ حِكْمَتِهِ وَ مَوْضِعَ سِرِّهِ وَ أَيَّدَهُمْ بِالدَّلَائِلِ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَكَانَ النَّاسُ عَلَى سَوَاءٍ وَ لَادَّعَى أَمْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ كُلُّ وَاحِدٍ وَ لَمَا عُرِفَ الْحَقُّ مِنَ الْبَاطِلِ وَ لَا الْعِلْمُ مِنَ الْجَهْلِ وَ قَدِ ادَّعَى هَذَا الْمُبْطِلُ الْمُدَّعِي عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ بِمَا ادَّعَاهُ فَلَا أَدْرِي بِأَيَّةِ حَالَةٍ هِيَ لَهُ رَجَاءَ أَنْ يَتِمَّ دَعْوَاهُ أَ بِفِقْهٍ فِي دِينِ اللَّهِ فَوَ اللَّهِ مَا يَعْرِفُ حَلَالًا مِنْ حَرَامٍ وَ لَا يَفْرُقُ بَيْنَ خَطَإٍ وَ صَوَابٍ أَمْ بِعِلْمٍ فَمَا يَعْلَمُ حَقّاً مِنْ بَاطِلٍ وَ لَا مُحْكَماً مِنْ مُتَشَابِهٍ وَ لَا يَعْرِفُ حَدَّ الصَّلَاةِ وَ وَقْتَهَا

أَمْ بِوَرَعٍ فَاللَّهُ شَهِدَ [شَهِيدٌ] عَلَى تَرْكِهِ لِصَلَاةِ الْفَرْضِ أَرْبَعِينَ يَوْماً يَزْعُمُ ذَلِكَ لِطَلَبِ الشُّعْبَدَةِ وَ لَعَلَّ خَبَرَهُ تَأَدَّى إِلَيْكُمْ وَ هَاتِيكَ طُرُقٌ مُنْكَرَةٌ مَنْصُوبَةٌ وَ آثَارُ عِصْيَانِهِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَشْهُورَةٌ قَائِمَةٌ أَمْ بِآيَةٍ فَلْيَأْتِ بِهَا أَمْ بِحُجَّةٍ فَلْيُقِمْهَا أَمْ بِدَلَالَةٍ فَلْيَذْكُرْهَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كِتَابِهِ الْعَزِيزِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ حم تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلَّا بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ الَّذِينَ كَفَرُوا عَمَّا أُنْذِرُوا مُعْرِضُونَ قُلْ أَ رَأَيْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَرُونِي ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّماواتِ ائْتُونِي بِكِتابٍ مِنْ قَبْلِ هذا أَوْ أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ وَ هُمْ عَنْ دُعائِهِمْ غافِلُونَ وَ إِذا حُشِرَ النَّاسُ كانُوا لَهُمْ أَعْداءً وَ كانُوا بِعِبادَتِهِمْ كافِرِينَ فَالْتَمِسْ تَوَلَّى اللَّهُ تَوْفِيقَكَ مِنْ هَذَا الظَّالِمِ مَا ذَكَرْتُ لَكَ وَ امْتَحِنْهُ وَ اسْأَلْهُ عَنْ آيَةٍ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ يُفَسِّرُهَا أَوْ صَلَاةٍ يُبَيِّنُ حُدُودَهَا وَ مَا يَجِبُ فِيهِمَا لِتَعْلَمَ حَالَهُ وَ مِقْدَارَهُ وَ يَظْهَرَ لَكَ عَوَارُهُ وَ نُقْصَانُهُ وَ اللَّهُ حَسِيبُهُ حَفِظَ اللَّهُ الْحَقَّ عَلَى أَهْلِهِ وَ أَقَرَّهُ فِي مُسْتَقَرِّهِ وَ قَدْ أَبَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ تَكُونَ الْإِمَامَةُ فِي أَخَوَيْنِ بَعْدَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ إِذَا أَذِنَ اللَّهُ لَنَا فِي الْقَوْلِ ظَهَرَ الْحَقُّ وَ اضْمَحَلَّ الْبَاطِلُ وَ انْحَسَرَ عَنْكُمْ وَ إِلَى اللَّهِ أَرْغَبُ فِي الْكِفَايَةِ وَ جَمِيلِ الصُّنْعِ وَ الْوَلَايَةِ وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ(208)

احمد بن اسحاق اشعرى مى گويد: يكى از يارانِ ما نزد من آمد و نامه اى را

هم آورد كه جعفر بن على [جعفر كذّاب برادرِ امام حسن عسكرى عليه السلام آن نامه را برايش فرستاد و در آن نوشت كه امام بعد از امام يازدهم است و مدّعى شد كه علوم حلال و حرام و هر دانشى كه مردم نيازمند به آن باشند، در نزدِ اوست.

من وقتى نامه جعفر كذّاب را خواندم، نامه اى به حضرتِ مهدى- عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نوشتم و نامه جعفر كذّاب را نيز در درونِ آن نامه قرار دادم و براى حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرستادم.

آن حضرت در جواب نامه من طىّ دست خطّى شريف نوشتند:

به نام خداوند بخشنده مهربان

خدا تو را باقى بدارد، نامه ات رسيد و آن نامه جداگانه [نامه جعفر كذّاب كه داخلِ نامه اوّل بود را نيز ملاحظه كردم و با همه اشتباه نوشتارى كه نامه جعفر كذّاب داشت، حتّى با اشتباهاتِ تكرارى آن ديدم و البتّه اگر خودت دقّت بيشترى مى كردى، مى توانستى برخى از آن اشتباهاتى را كه من يافتم، بيابى.

و خداوند را به گونه اى كه معتقديم در احسانَش به ما و تفضّلش بر ما، هيچ شريكى ندارد، سپاس گذارى مى كنيم، در مورد حق، به چيزى جز به رسيدنِ آن رضايت نمى دهد و در موردِ باطل، به جز نابودى آن به چيزى ديگر رضايت نمى دهد و بر گفتارِ من خداوند شاهد است.

و در روز قيامت، روزى كه هيچ شكّى در آن نيست، و همه در يك جا جمع مى شويم و مورد بازخواست الهى فرار مى گيريم، خداوند در مورد آن چه كه من براى شما مى گويم، شاهد است و از شما بازخواست خواهد كرد.

همانا! آن كسى

كه نامه اش به دست دوست تو رسيد، هرگز امامت بر دوست تو و بر خودت و بر هيچ شخصى ندارد و بر هيچ كس واجب نشده است كه از او اطاعت كند و تعهّدى نسبت به پيروى از او داشته باشد. اكنون جملاتى را برايتان مى گويم تا به آن اكتفاء كنيد و مطلب برايتان روشن شود.

اى مرد! خدا تو را مشمول رحمت خود قرار دهد، خداوند هرگز مخلوقات را بيهوده نيافريد و پس از آفرينش نيز آنان را بى هدف رها نكرد. بلكه آفريدگان را با قدرت خويش آفريد و براى آنان چشم و گوش قرار داد و برايشان دل ها و عقل ها قرار داد.

سپس پيامبران را - كه درود خدا بر آنان باد - به سوى آنان به عنوانِ بشارت دهنده و بيم دهنده فرستاد، تا آنان را به اطاعت از خداوند و دورى از معصيت پروردگار امر كنند و نسبت به هر چه كه در مورد خداوند و دين آگاهى ندارند، آنان را روشن كنند و آگاهى دهند و كتاب آسمانى براى آنان نازل كرد.

و فرشتگانى را به سوى آنان فرستاد تا بين مردم و پيامبران در رفت و آمد باشند و برترى پيامبران را براى مردم گوشزد كنند و راه هاى هدايت را براى آنان هموار سازند و زمينه پذيرش آن دليل ها و معجزات نمايان و برهان هاى روشن و نشانه هاى الهى را كه پيامبران، آورنده آن ها بودند، براى مردم فراهم كنند.

يكى از پيامبران، كسى است كه خداوند آتش را بر او سرد و ملايم قرار داد و او را به عنوان دوست خود «خليل» معيّن كرد و يكى ديگر را هم صحبت خود «كليم» قرار

داد و به آن نحوه خاصّ با او سخن گفت و به قدرت خود، از عصاى آن پيامبر اژدهايى آشكار ساخت و به يكى ديگر از پيامبران «حضرت سليمان» سخن گفتن با پرندگان را آموخت و تسلّط بر همه موجودات زمين را به او عنايت فرمود.

سپس حضرت محمّد - كه درود خدا بر او و بر خاندانش باد - را به عنوان رحمت براى جهانيان فرستاد و با فرستادنِ پيامبر اسلام 9 نعمت خويش را بر مردم كامل كرد و او را پايان دهنده پيامبرى قرار داد كه دينِ او تا ابد بماند و او را براى هدايت همه عالم فرستاد و صدق و راستى او را، آن گونه كه شايسته بود، آشكار ساخت و از آيات و نشانه هاىِ قدرتِ خويش، آن گونه كه لازم بود، بيان كرد.

سپس آن پيامبرِ بلند مرتبه - كه درودِ خدا بر او و بر خاندانش باد - را قبضِ روح كرد، در حالى كه ستوده و با سعادت بود و مردم در فِقدانش سوگوار بودند و پس از او، جريانِ سرپرستى و ولايت بر امّت اسلام را به دست برادرش و پسرعمويش و وصىّ و وارثش، حضرتِ على بن ابى طالب عليه السلام داد و پس از او جانشين هاىِ او را از نسلش، يكى پس از ديگرى قرار داد، به گونه اى كه به وسيله آن جانشينان، دين خود را زنده كرد و به وسيله آن جانشينان، نشر نور خودش را كامل كرد و به گونه اى بين آن ها و برادرانشان و پسرعموهايِشان «بنى عبّاس» تفاوت قرار داد كه به راحتى مى توان حجّت را از غير حجّت و امام را از غير امام

تشخيص داد.

البتّه با ويژگى هايى مانند اين كه آن بزرگواران را از آلودگى به گناه بازداشت و از هر عيبى منزّه نمود و از آلودگى ها آنان را پاك ساخت و از اشتباه ها آنان را دور داشت و آنان را گنجينه دانش خويش و امانت دار حكمت خود و جايگاه اسرار الهى قرار داد.

و با برهان هاىِ روشن به كمك آن ها شتافت و اگر خداوند چنين نمى كرد، همه مردم به يك اندازه از نظر مقام و منزلت بودند و هر كس ادّعا مى كرد كه ولىّ امر است و حق از باطل تشخيص داده نمى شد و دانشمند از نادان قابل شناختن نبود. اكنون اين باطل گراى دروغگو «جعفر كذّاب» كه بر خدا تهمت مى زند، ادّعاهايى را مطرح كرده است كه نمى دانم، چگونه مى تواند ادّعاهاى خود را اثبات كند، آيا بر فرض با تفقّهى كه در دينِ خدا داشته است، مى خواهد ادّعاى خود را اثبات كند؟

در حالى كه به خدا قسم، او نمى فهمد حلال و حرام يعنى چه؟ و فرق بين خطاء و صواب را تشخيص نمى دهد.

و يا اين كه با دانشى كه دارد مى خواهد ادّعاى خود را اثبات كند؟ در حالى كه او هيچ شناختى نسبت به حق از باطل ندارد و محكمات را از متشابهات تشخيص نمى دهد و نماز و وقت آن را نمى شناسد و يا اين كه با تقوايى كه دارد، مى خواهد ادّعاى خود را اثبات كند؟

در حالى كه خدا گواه است او چهل روز به بهانه انجام يك تردستى و نيرنگ «يعنى شعبده بازى» نماز واجب خود را ترك كرد. و شايد خبر همين كارش، به شما هم رسيده است و نيز ظرف هاى مخصوص شراب خوارى

او، در معرض ديد افراد است و آثار نافرمانى او در درگاه پروردگار مشهور و ثابت است.

و يا اين كه آيا آيه اى بر او نازل شده كه مى خواهد با آن ادّعاىِ خودش را به اثبات برساند؟ اگر چنين است، پس آن آيه را بياورد و يا اين كه اگر دليلى بر مدّعاى خود دارد، پس اقامه كند و اگر راهنماى خاصّى را در اختيار دارد، كه اگر چنين است پس آن را بيان كند.

خداوند بزرگ و بلند مرتبه در قرآن كريم چنين آورده است:

«به نام خداوند بخشنده مهربان، اين كتاب از سوى خداوند عزيز و حكيم نازل شده است. ما آسمان ها و زمين و آن چه را كه در ميان اين دو است، جز به حق و براى سرآمد معيّنى نيافريديم. امّا كافران از آن چه انذار و ترسانده مى شوند، روى گردانند.»

به آنان بگو: «اين معبودهايى را كه غير از خدا پرستش مى كنيد، به من نشان دهيد كه چه چيزى از زمين را آفريده اند، يا شركتى در آفرينش آسمان ها دارند؟ يك كتابى آسمانى پيش از اين، يا اثر علمى از گذشتگان براى من بياوريد كه دليل راستى و درستى گفتار شما باشد اگر راست مى گوييد؟ چه كسى گمراه تر است از آن كس كه معبودى غير خدا را مى خواند كه تا قيامت هم به او پاسخ نمى گويد و از خواندنِ آن ها كاملاً بى خبر است؟ و صداىِ آنان را هيچ كس نمى شنود و هنگامى كه مردم محشور مى شوند، معبودهاى آنان دشمنانشان خواهند بود، حتّى عبادت آن ها را انكار مى كنند.»(209)

پس براىِ پيروزى بر اين ستمكار، از طريقِ مطالبى كه برايَت گفتم، از خداوند توفيق بخواه و آن ظالم را

مورد امتحان قرار بده و از آياتِ قرآن، چيزهايى از او بپرس و بخواه كه تفسيرش را بگويد، يا در مورد نماز واجبى از او بپرس، كه كيفيّت آن و اعمال واجبه در آن را بگويد، تا خوب بفهمى كه وضعيّت او چگونه است و اندازه دانش او چه قدر است و ضعف و نقصانش برايت روشن شود. محاسبه و بازخواست كردارش با خداوند است.

خداوند حقِّ او را در ميانِ اهلَش نگه داشته است و حق را در جايگاهش مستقر كرده است و حكمتِ خداوند چنين تعلّق گرفته است كه بعد از امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام، ديگر دو برادر پشتِ سر هم امام نشوند، پس عموى من جانشينِ برادرش امام عسكرى عليه السلام نيست. البتّه آن گاه كه خداوند به ما اجازه سخن گفتن دهد، حق روشن خواهد شد و باطل در هم شكسته مى شود و اين بلا از شما رفع مى گردد و از خداوند اميد كفايت امورتان را دارم. خدا ما را كافى است و خوب پشتوانه اى است. درود خدا بر محمّد و خاندانش باد.

عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ يَعْقُوبَ قَالَ سَأَلْتُ مُحَمَّدَ بْنَ عُثْمَانَ الْعَمْرِيَّ رَحِمَهُ اللَّهُ أَنْ يُوصِلَ إِلَيْهِ سَأَلْتُ فِيهِ عَنْ مَسَائِلَ أَشْكَلَتْ عَلَيَّ فَوَرَدَ التَّوْقِيعُ بِخَطِّ مَوْلَانَا صَاحِبِ الزَّمَان...َ أَمَّا سَبِيلُ عَمِّي جَعْفَرٍ وَ وُلْدِهِ فَسَبِيلُ إِخْوَةِ يُوسُفَ عليه السلام(210)

در روايتى ديگر اسحاق بن يعقوب كلينى نقل مى كند كه مجموعه اى از پرسش هايم را نوشتم و به محمد بن عثمان عَمرى [دومين نايب خاصّ امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -] سپردم تا به حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - برساند و جواب دريافت كند.

از جمله

اين جواب ها اين بود كه حضرت به خطّ خويش نوشته بودند:

امّا راهى كه عمويم جعفر [كذّاب و پسرش انتخاب كرده اند، پس مانند راهى است كه برادران يوسف رفته بودند.

يعنى عاقبت آن خسارت و پشيمانى است.

و نهايى فرا رسيده است.

و براى هيچ كس ظاهر نمى شوم، مگر بعد از اين كه خدا - كه ياد او با عظمت باد - اجازه دهد و اين اجازه الهى هم بعد از انتظار طولانى و قساوت پيدا كردن قلب ها و پر شدن زمين از ظلم و ستم محقّق خواهد شد. و در آينده كسانى از شيعيان من پيدا مى شوند كه ادّعا مى كنند در بيدارى و در حالى كه مرا شناختند با من ملاقات كرده اند.

آگاه باش! هر كس قبل از خروج سفيانى و بروز آن فرياد عظيم كه جهان را تكان مى دهد، ادّعاىِ ديدن مرا داشته باشد، بسيار بسيار دروغ گو است و تهمت مى زند، البتّه همه قوّت ها و قدرت ها در اختيار خداوند بزرگ و بزرگوار است.

كه اگر براى شما آشكار گردد، شما را ناراحت مى كند.(216) زيرا كه هيچ كس از پدران من زندگى نكرد، مگر اين كه بيعت با يك حاكم ظالم در گردنش بود،(217) امّا من وقتى قيام مى كنم، بيعتِ هيچ حاكم ستمگرى در گردن من نمى باشد.

أن يفوتني ما أملته من طلب صاحب الزمان فخرجت حتى أتيت مكة فقضيت حجتي و اعتمرت بها أسبوعا كل ذلك أطلب فبينما أنا أفكر إذ انكشف لي باب الكعبة فإذا أنا بإنسان كأنه غصن بان متزر ببردة متشح بأخرى قد كشف عطف بردته على عاتقه فارتاح قلبي و بادرت لقصده فانثنى إلي و قال من أين الرجل قلت من العراق قال من أي العراق قلت من الأهواز فقال أ تعرف الحضيني قلت نعم قال رحمه الله فما كان أطول ليله و أكثر نيله و أغزر دمعته قال فابن المهزيار قلت أنا هو قال حياك الله بالسلام أبا الحسن ثم صافحني و عانقني و قال يا أبا الحسن ما فعلت العلامة التي بينك و بين الماضي أبي محمد نضر الله وجهه قلت معي و أدخلت يدي إلى جنبي و أخرجت خاتما عليه محمد و علي فلما قرأه استعبر حتى بل طمره الذي كان على يده و قال يرحمك الله أبا محمد فإنك زين الأمة شرفك الله بالإمامة و توجك بتاج العلم و المعرفة فإنا إليكم صائرون ثم صافحني و عاتقني ثم قال ما الذي تريد يا أبا الحسن قلت الإمام المحجوب عن العالم قال ما هو محجوب عنكم و لكن جنه سوء أعمالكم قم سر إلى رحلك و كن على أهبة من لقائه إذا انحطت الجوزاء و ازهرت نجوم السماء فها أنا لك بين الركن و الصفا فطابت نفسي و تيقنت أن الله فضلني فما زلت أرقب الوقت حتى حان و خرجت إلى مطيتي و استويت على رحلي و استويت على ظهرها فإذا أنا بصاحبي ينادي يا أبا الحسن فخرجت فلحقت به فحياني بالسلام و قال

سر بنا يا أخي فما زال يهبط واديا و يرقى ذروة جبل إلى أن علقنا على الطائف فقال يا أبا الحسن انزل بنا نصلي باقي صلاة الليل فنزلت فصلى بنا الفجر ركعتين قلت فالركعتين الأوليين قال هما من صلاة الليل و أوتر فيهما و القنوت و كل صلاة جائزة و قال سر بنا يا أخي فلم يزل يهبط واديا و يرقى ذروة جبل حتى أشرفنا على وادي عظيم مثل الكافور فأمد عيني فإذا ببيت من الشعر يتوقد نورا قال هل ترى شيئا قلت أرى بيتا من الشعر فقال الأمل و انحط في الوادي و اتبعت الأثر حتى إذا صرنا بوسط الوادي نزل عن راحلته و خلاها و نزلت عن مطيتي و قال لي دعها قلت فإن تاهت قال هذا وادي لا يدخله إلا مؤمن و لا يخرج منه إلا مؤمن ثم سبقني و دخل الخباء و خرج إلي مسرعا و قال أبشر فقد أذن لك بالدخول فدخلت فإذا البيت يسطع من جانبه النور فسلمت عليه بالإمامة فقال لي يا أبا الحسن قد كنا نتوقعك ليلا و نهارا فما الذي أبطأ بك علينا قلت يا سيدي لم أجد من يدلني إلى الآن قال لي أ لم تجد أحدا يدلك ثم نكت بإصبعه في الأرض ثم قال لا و لكنكم كثرتم الأموال و تجبرتم على ضعفاء المؤمنين و قطعتم الرحم الذي بينكم فأي عذر لكم فقلت التوبة التوبة الإقالة الإقالة ثم قال يا ابن المهزيار لو لا استغفار بعضكم لبعض لهلك من عليها إلا خواص الشيعة الذين تشبه أقوالهم أفعالهم ثم قال يا ابن المهزيار و مد يده أ لا أنبئك الخبر إذا قعد الصبي و تحرك

المغربي و سار العثماني و بويع السفياني يؤذن لولي الله فأخرج بين الصفا و المروة في ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا فأجي ء إلى الكوفة و أهدم مسجدها و أبنيه على بنائه الأول و أهدم ما حوله من بناء الجبابرة و أحج بالناس حجة الإسلام و أجي ء إلى يثرب فأهدم الحجرة و أخرج من بهما و هما طريان فأمر بهما تجاه البقيع و آمر بخشبتين يصلبان عليهما فتورق من تحتهما فيفتتن الناس بهما أشد من الفتنة الأولى فينادي مناد من السماء يا سماء أبيدي و يا أرض خذي فيومئذ لا يبقى على وجه الأرض إلا مؤمن قد أخلص قلبه للإيمان قلت يا سيدي ما يكون بعد ذلك قال الكرة الكرة الرجعة الرجعة ثم تلا هذه الآية ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَ أَمْدَدْناكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ جَعَلْناكُمْ أَكْثَرَ نَفِيراً(219)

ابوالحسن على بن ابراهيم بن مهزيار اهوازى مى گويد:

در يكى از سال ها به قصد سفر حج حركت كردم و در مدينه چند روزى ماندم، شايد امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را ببينم. امّا ملاقاتِ ايشان قسمتِ ما نشد و با ناراحتى شديد وارد مكّه شدم. انجام مناسك حج را شروع كردم، ولى همچنان در فكر بودم.

در يك لحظه كه مقابل كعبه ايستاده بودم، احساس كردم دربِ خانه باز شد. شخصى را ديدم كه به سويم مى آيد. من هم به طرفش رفتم. پس از پرسيدنِ از مقصدِ من از من پرسيد: ابن مهزيار را مى شناسى؟ گفتم: خودم هستم.

سپس از انگشترِ امام حسن عسكرى عليه السلام كه پس از پدرم ابراهيم در دستِ من بود، پرسيد. انگشتر را به او نشان دادم.

بعد از آن پرسيد: چه كار

داشتى؟ گفتم: به دنبال آن امامى هستم كه از ما پنهان است. فرمود:

امام خود را پنهان نكرده است، اين اعمال شماست كه باعث غيبت امام زمان شده است. حال برو و دفعه ديگر بين ركن و صفا هم ديگر را مى بينيم.

سر وعده حاضر شدم و او نيز آمد، با هم پس از كمى راه رفتن به منطقه اى در طائف رسيديم، آن شخص پيش از من وارد خيمه اى شد و به سرعت برگشت و بشارت داد كه امام اجازه شرفيابى داده اند. وارد شدم و خانه اى ديدم كه از گوشه آن نور مى درخشيد. به عنوانِ امام، او را مخاطب ساخته و سلام كردم.

آن حضرت خطاب به من فرمود:

اى ابوالحسن على بن ابراهيم بن مهزيار! شب و روز در انتظار ديدار تو، لحظه شمارى مى كردم، چه شد كه تأخير كردى و به سوىِ ما نيامدى؟

ابن مهزيار مى گويد: عرض كردم:

اى مولاى من! كسى را نيافتم كه مرا به حضورت راهنمايى كند.

آن حضرت با تعجّبى همراه با پرسش فرمود:

كسى را نيافتى كه راهنمايى ات كند؟! سپس با انگشتانِ مبارك روى زمين كشيد و بعد فرمود:

نه! راهنما نداشتن دليلِ تأخيرت نيست، بلكه شما

1 - به مال اندوزى روى آورده ايد.

2 - در برابر مستضعفان فخر فروشى كرده و با آنان با بى اعتنايى رفتار كرده ايد.

3 - صله رحم را ترك كرده ايد. به اين دلايل توفيق زيارت ما را پيدا نكرده ايد. پس ديگر چه عذرى داريد؟

على بن مهزيار مى گويد: عرض كردم: توبه كردم، توبه، بازگشتم، بازگشتم. [معذرت مى خواهم.]

سپس حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - خطاب به ابن مهزيار فرمود:

اى پسر مهزيار! اگر برخى از شماها براىِ آمرزش بعضى ديگر، از خداوند طلب

مغفرت نمى كردند، به جز خواصّ شيعه، كلّيه انسان ها را گفتار و كردارشان هلاك مى كرد.

اشاره به اين كه من برايت از خداوند طلب بخشش مى كنم.

سپس در حالى كه دستشان را دراز كرده بودند، فرمود:

اى پسر مهزيار! آيا دوست ندارى از اخبارِ غيبى و پيشگويىِ آينده در موردِ ظهورم برايَت بگويم؟ آنگاه كه حاكم شدن بچّه رسم شود(220) و مغربى لشكر خويش را به حركت درآورد و عمّانى با يارانش به راه افتد و مردم با سفيانى بيعت كنند، به ولىّ خدا اجازه خروج داده مى شود، آن زمان من به همراهى سيصد و سيزده نفر، مردِ كارزار، بين صفا و مروه قيام مى كنم و به سوى كوفه مى آيم و مسجد كوفه را خراب مى كنم و به جاى آن مسجدى ديگر مى سازم و همه ساختمان هايى را كه در اطراف مسجد كوفه توسط مستكبران ساخته شده بود، خراب مى كنم و حج را با مردم انجام مى دهم.

آنگاه به مدينه و حجره پيامبرصلى الله عليه وآله مى آيم و آن دو را كه هنوز جنازه آن ها - براى امتحانِ مردم - تازه است، از قبر بيرون مى آوردم و دستور مى دهم در مقابلِ قبرستان بقيع، آن دو را بر دو درخت خشكيده خرما آويزان كنند.

آن دو درخت خشكيده سبز مى شوند، به همين خاطر است كه مردم در شديدترين امتحان واقع مى شوند، تا خالصى ها و ناخالصى ها مشخّص شود.

در آن زمان منادى از آسمان ندا مى دهد كه: اى آسمان فرو فرست و اى زمين برگير! از آن روز به بعد بر روى زمين از ياران من فقط مؤمنين خالص زندگى خواهند كرد.

على ابن مهزيار مى گويد: عرض كردم: اى پسر رسول خدا! پس از آن

چه مى شود؟

آن حضرت فرمود:

بازگشتن، رجعت، رجعت

يعنى رجعتِ امامان شيعه عليهم السلام. و سپس آيه زير را تلاوت فرمودند: «ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَ أَمْدَدْناكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ جَعَلْناكُمْ أَكْثَرَ نَفِيراً»

شَاسِعاً وَ نَبَذُوا الْعَهْدَ الْمَأْخُوذَ مِنْهُمْ وَراءَ ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لا يَعْلَمُونَ إِنَّا غَيْرُ مُهْمِلِينَ لِمُرَاعَاتِكُمْ وَ لَا نَاسِينَ لِذِكْرِكُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَزَلَ بِكُمُ اللَّأْوَاءُ وَ اصْطَلَمَكُمُ الْأَعْدَاءُ فَاتَّقُوا اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ وَ ظَاهِرُونَا عَلَى انْتِيَاشِكُمْ مِنْ فِتْنَةٍ قَدْ أَنَافَتْ عَلَيْكُمْ يَهْلِكُ فِيهَا مَنْ حُمَّ أَجَلُهُ وَ يُحْمَى عَلَيْهِ مَنْ أَدْرَكَ أَمَلَهُ وَ هِيَ أَمَارَةٌ لِأُزُوفِ حَرَكَتِنَا وَ مُبَاثَّتِكُمْ بِأَمْرِنَا وَ نَهْيِنَا وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ... وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ اعْتَصِمُوا بِالتَّقِيَّةِ مِنْ شَبِّ نَارِ الْجَاهِلِيَّةِ يَحْشُشْهَا عَصَبٌ أُمَوِيَّةٌ تَهُولُ بِهَا فِرْقَةً مَهْدِيَّةً أَنَا زَعِيمٌ بِنَجَاةِ مَنْ لَمْ يَرُمْ مِنْهَا الْمَوَاطِنَ الْخَفِيَّةَ وَ سَلَكَ فِي الطَّعْنِ مِنْهَا السُّبُلَ الرَّضِيَّةَ إِذَا حَلَّ جُمَادَى الْأُولَى مِنْ سَنَتِكُمْ هَذِهِ فَاعْتَبِرُوا بِمَا يَحْدُثُ فِيهِ وَ اسْتَيْقِظُوا مِنْ رَقْدَتِكُمْ لِمَا يَكُونُ مِنَ الَّذِي يَلِيهِ سَتَظْهَرُ لَكُمْ مِنَ السَّمَاءِ آيَةٌ جَلِيَّةٌ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلُهَا بِالسَّوِيَّةِ وَ يَحْدُثُ فِي أَرْضِ الْمَشْرِقِ مَا يَحْزُنُ وَ يُقْلِقُ وَ يَغْلِبُ مِنْ بَعْدُ عَلَى الْعِرَاقِ طَوَائِفُ عَنِ الْإِسْلَامِ مُرَّاقٌ يَضِيقُ بِسُوءِ فِعَالِهِمْ عَلَى أَهْلِهِ الْأَرْزَاقُ ثُمَّ تَتَفَرَّجُ الْغُمَّةُ مِنْ بَعْدِهِ بِبَوَارِ طَاغُوتٍ مِنَ الْأَشْرَارِ يُسَرُّ بِهَلَاكِهِ الْمُتљΙ™ϙșƙΠالْأَخْيَارُ وَ يَتَّفِقُ لِمُرِيدِي الْحَجِّ مِنَ الآْفَاقِ مَا يَأْمُلُونَهُ عَلَى تَوْفِيرِ غَلَبَةٍ مِنْهُمْ وَ اتِّفَاقٍ وَ لَنَا فِي تَيْسِيرِ حَجِّهِمْ عَلَى الِاخْتِيَارِ مِنْهُمْ وَ الْوِفَاقِ شَأْنٌ يَظْهَرُ عَلَى نِظَامٍ وَ اتِّسَاقٍ فَيَعْمَلُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْكُمْ مَا يَقْرُبُ بِهِ مِنْ مَحَبَّتِنَا وَ لِيَتَجَنَّبَ مَا يُدْنِيهِ مِنْ كَرَاهِيَتِنَا وَ سَخَطِنَا فَإِنَّ امْرَأً يَبْغَتُهُ فَجْأَةٌ حِينَ لَا {...} تَوْبَةٌ وَ لَا يُنَجِّيهِ مِنْ عِقَابِنَا نَدَمٌ عَلَى حَوْبَةٍ وَ اللَّهُ يُلْهِمُكَ الرُّشْدَ وَ يَلْطُفُ لَكُمْ بِالتَّوْفِيقِ بِرَحْمَتِهِ نُسْخَةُ التَّوْقِيعِ بِالْيَدِ الْعُلْيَا عَلَى صَاحِبِهَا السَّلَامُ هَذَا كِتَابُنَا عَلَيْكَ أَيُّهَا الْأَخُ الْوَلِيُّ وَ الْمُخْلِصُ

فِي وُدِّنَا الصَّفِيُّ وَ النَّاصِرُ لَنَا الْوَفِيُّ حَرَسَكَ اللَّهُ بِعَيْنِهِ الَّتِي لَا تَنَامُ فَاحْتَفِظْ بِهِ وَ لَا تُظْهِرْ عَلَى خَطِّنَا الَّذِي سَطَرْنَاهُ بِمَا لَهُ ضَمِنَّاهُ أَحَداً وَ أَدِّ مَا فِيهِ إِلَى مَنْ تَسْكُنُ إِلَيْهِ وَ أَوْصِ جَمَاعَتَهُمْ بِالْعَمَلِ عَلَيْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ(221)

مرحوم طبرسى قدس سره نقل مى كند؛ در چند روز به آخر ماه صفر سال 410 هجرى قمرى نامه اى از طرف حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به دست شيخ مفيدقدس سره رسيد كه آورنده نامه گفته بود اين نامه را از منطقه اى متّصل به حجاز آورده ام.

حضرت در اين نامه خطاب به شيخ مفيدقدس سره نوشتند:

به نام خداوند بخشنده مهربان

امّا بعد از حمد خداوند، سلام بر تو اى دوست با وفاىِ ما در دين، كه با علم و يقين به ما اعتماد دارى، ما به خاطر نعمت وجود تو، خدايى را كه جز او خدايى نيست، سپاس مى گوييم و از خداوند مى خواهيم كه بر مولاى ما حضرت محمدصلى الله عليه وآله و خاندان پاكش درود فرستد.

و به شما كه خداوند براىِ يارىِ حق توفيقت را زياد كند و به خاطرِ صدق راستگويى ات در سخن گفتن از طرفِ ما، ثوابِ نيكو به شما عنايت كند، اعلان مى داريم كه به ما اجازه داده شد كه شما را به افتخارِ مكاتبه با خويش مفتخر سازيم و تو را موظّف كنيم كه هر آن چه از طرف ما به تو مى رسد را، به دوستانِ ما كه نزدِ تو هستند، برسانى.

خداوند آن دوستان را با اطاعتى كه از خدا مى كنند، به عزّت برساند و با عنايت و محافظت

خود مشكلات و گرفتارى هاى آنان را برطرف كند.

با كمك خواستن از خداوند در برابر دشمنان خدا، همان ها كه از دين خارج شده اند، استقامت و مقاومت كن و به خواست خداوند، پيام هاى ما را كه باعث آرامش روحى تو مى شود، همان گونه كه گفتيم به دوستانِ ما برسان.

گر چه ما بر اساس اراده خداوندى، در جايى سكونت داريم كه دستِ ستمگران به ما نمى رسد و اين به صلاحِ شيعيان است كه تا مدّتى كه فاجران در رأس حكومت هستند، ما از ديده ها پنهان باشيم. امّا در عينِ حال، ما در همه حالات بر احوالات شما ناظريم و از امورتان اطّلاع لازم داريم.

ما اطّلاع داريم كه برخى از شيعيان برخلاف گذشتگان، دچار لغزش هايى شده و به انجامِ خلاف هايى كه گذشتگان از آن دورى مى كرده اند، گرايش نشان مى دهند و به پيمانى كه از آنان گرفته شده است، وفادار نمانده اند.

گويا نمى دانند كه ما ناظر بر اعمال شما هستيم و شما را رها نكرديم و فراموش ننموده ايم و اگر تحتِ رعايت و حمايت ما نبوديد، از هر طرف دشمن بر شما هجوم مى آورد و همه شما را از بين مى برد.

پس تقواىِ الهى پيشه كنيد و در گرفتارى هايى كه بر شما رو آورده است، از ما راه فرار از فتنه را بجوييد. آرى همين فتنه اى كه هر كس مرگش رسيده باشد، از آن به سلامت بيرون نمى رود و نيز هر كس به آرزويش رسيده باشد، هر چند دلش بخواهد به كنارى باشد و در فتنه وارد نشود، هرگز از آن به سلامت بيرون نمى رود.

و همين فتنه و گرفتارى، نشانه شروع قيام ما و اطاعت و فرمان پذيرى شما در برابر

امر و نهى ماست.

البتّه خداوند نورش را به كمال مطلوب مى رساند، هر چند كه كافران خوششان نيايد. با در پيش گرفتن تقيّه بر اساسِ موازينِ شرعى، از فتنه هايى نظير برافروخته شدن آتش جاهليّت، كه از تعصّب و نژادپرستى بنى اميّه سرچشمه مى گيرد و باعث وحشت گروه هدايت شده [شيعه مى گردد، بپرهيزيد.

و هر كس كه در اين فتنه ها از راه حل هاىِ شبهه ناك استفاده نكند و در حركتش در راهى كه باعث خشنودى ماست، حركت كند، من نجاتَش از گرفتارى را تضمين مى كنم.

آنگاه كه ماه جمادى الاوّلى همين سال [410 ه.ق برسد، از حوادثى كه در اين ماه رخ مى دهد، درس لازم را بگيريد و هوشيارى تان را براىِ مقابله با حوادثِ بعدى حفظ كنيد. به زودى نشانه آشكارِ آسمانى براىِ شما پديدار مى گردد و نمونه زمينى آن نيز رخ مى دهد و در مشرقِ زمين حوادثى اندوهبار و دلگير كننده رخ مى دهد و گروهى كه از اسلام خارج شده اند، بر عراق مسلّط مى گردند و به خاطر رفتار ناشايست آنان، سختى زندگى و قحطى در عراق پديدار مى شود.

سپس با مرگِ يكى از سركردگانِ طاغوت، سختى و محنتِ مردم پايان مى يابد و با مرگِ آن رهبرِ اشرار، مؤمنان پرهيزگار خشنود مى گردند و براى آرزومندان و علاقه مندان از سراسر عالم، سفر حج ميسّر و آسان مى شود، البتّه ما براى مقابله با مشكلات و باز شدن راه حج و ايجاد وحدت بين شيعيان، نقش خاصّ خودمان را داريم كه به موقع اجراء مى كنيم.

در آن هنگام است كه هر شخصى بايد كارى انجام دهد كه باعثِ تقرّب او به ما مى گردد و از انجام كارهايى كه باعث ناخشنودى و غضبِ ما مى گردد، دورى

كند، زيرا امرِ ظهورِ ما ناگهانى و بدون زمان از پيش تعيين شده، فرا مى رسد و آن هم زمانى است كه توبه دردى از جنايتكاران دوا نمى كند و راه گريز از مجازات هاى ما را ندارند.

خداوند راهِ رسيدن به كمالِ رشد را به تو الهام كند و به رحمتِ خودش توفيق را رفيقت سازد.

در آخرِ نامه با خطّ مبارك آن بزرگوار - كه درود خدا بر او باد - در مورد سفارش براى حفظ اين نامه و مضامين آن از دسترس بيگانگان آمده است:

اين نامه ما به تو بود، اى دوست و برادرى كه دوستى با ما را با اخلاص برگزيده و انتخاب كرده اى و يارِ باوفاى ما هستى. خداوند با ديدبانىِ خويش كه هرگز خواب در آن راه ندارد، از تو محافظت كند.

نامه ما را نگهدار و عين دست خطّ ما به آن گونه كه نوشتيم را به كسى نشان نده و مطالب آن را به كسانى كه اعتماد مى كنى، بگو. و آنان را بر عمل به مضمون نامه ما توصيه كن. ان شاء اللَّه. درود خدا بر محمد و بر خاندان پاكش باد.

فَقَدْ كُنَّا نَظَرْنَا مُنَاجَاتَكَ عَصَمَك اللَّهُ بِالسَّبَبِ الَّذِي وَهَبَهُ لَكَ مِنْ أَوْلِيَائِهِ وَ حَرَسَكَ مِنْ كَيْدِ أَعْدَائِهِ وَ شَفَّعَنَا ذَلِكَ الآْنَ مِنْ مُسْتَقَرٍّ لَنَا يُنْصَبُ فِي شِمْرَاخٍ مِنْ بَهْمَاءَ [بُهْمَى] صِرْنَا إِلَيْهِ آنِفاً مِنْ غَمَالِيلَ أَلْجَأَ إِلَيْهِ السَّبَارِيتُ مِنَ الْإِيمَانِ وَ يُوشِكُ أَنْ يَكُونَ هُبُوطُنَا مِنْهُ إِلَى صَحْصَحٍ مِنْ غَيْرِ بُعْدٍ مِنَ الدَّهْرِ وَ لَا تَطَاوُلٍ مِنَ الزَّمَانِ وَ يَأْتِيكَ نَبَأٌ مِنَّا بِمَا يَتَجَدَّدُ لَنَا مِنْ حَالٍ فَتَعْرِفُ بِذَلِكَ مَا تَعْتَمِدُهُ مِنَ الزُّلْفَةِ إِلَيْنَا بِالْأَعْمَالِ وَ اللَّهُ مُوَفِّقُكَ لِذَلِكَ بِرَحْمَتِهِ فَلْتَكُنْ حَرَسَكَ اللَّهُ بِعَيْنِهِ الَّتِي لَا تَنَامُ أَنْ تُقَابِلَ بِذَلِكَ فَفِيهِ تُبْسَلُ نُفُوسُ قَوْمٍ حَرَثَتْ بَاطِلًا لِاسْتِرْهَابِ الْمُبْطِلِينَ وَ تَبْتَهِجُ لِدَمَارِهَا الْمُؤْمِنُونَ وَ يَحْزَنُ لِذَلِكَ الْمُجْرِمُونَ وَ آيَةُ حَرَكَتِنَا مِنْ هَذِهِ اللُّوثَةِ حَادِثَةٌ بِالْحَرَمِ الْمُعَظَّمِ مِنْ رِجْسِ مُنَافِقٍ مُذَمَّمٍ مُسْتَحِلٍّ لِلدَّمِ الْمُحَرَّمِ يَعْمِدُ بِكَيْدِهِ أَهْلَ الْإِيمَانِ وَ لَا يَبْلُغُ بِذَلِكَ غَرَضَهُ مِنَ الظُّلْمِ لَهُمْ وَ الْعُدْوَانِ لِأَنَّنَا مِنْ وَرَاءِ حِفْظِهِمْ بِالدُّعَاءِ الَّذِي لَا يُحْجَبُ عَنْ مَلِكِ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ فَلْيَطْمَئِنَّ بِذَلِكَ مِنْ أَوْلِيَائِنَا الْقُلُوبُ وَ لِيَثِقُوا بِالْكِفَايَةِ مِنْهُ وَ إِنْ رَاعَتْهُمْ بِهِمُ الْخُطُوبُ وَ الْعَاقِبَةُ لِجَمِيلِ صُنْعِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ تَكُونُ حَمِيدَةً لَهُمْ مَا اجْتَنَبُوا الْمَنْهِيَّ عَنْهُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ نَحْنُ نَعْهَدُ إِلَيْكَ أَيُّهَا الْوَلِيُّ الْمُخْلِصُ الْمُجَاهِدُ فِينَا الظَّالِمِينَ أَيَّدَكَ اللَّهُ بِنَصْرِهِ الَّذِي أَيَّدَ بِهِ السَّلَفَ مِنْ أَوْلِيَائِنَا الصَّالِحِينَ أَنَّهُ مَنِ اتَّقَى رَبَّهُ مِنْ إِخْوَانِكَ فِي الدِّينِ وَ خَرَجَ عَلَيْهِ بِمَا هُوَ مُسْتَحِقُّهُ كَانَ آمِناً مِنَ الْفِتْنَةِ الْمُظِلَّةِ وَ مِحَنِهَا الْمُظْلِمَةِ الْمُضِلَّةِ وَ مَنْ بَخِلَ مِنْهُمْ بِمَا أَعَارَهُ اللَّهُ مِنْ نِعْمَتِهِ عَلَى مَنْ أَمَرَهُ بِصِلَتِهِ فَإِنَّهُ يَكُونُ خَاسِراً بِذَلِكَ لِأُولَاهُ وَ آخِرَتِهِ وَ لَوْ أَنَّ أَشْيَاعَنَا وَفَّقَهُمُ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَى اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِي الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ

عَلَيْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْيُمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَةُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَى حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُمْ بِنَا فَمَا يَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا يَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَكْرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ وَ هُوَ حَسْبُنَا وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ وَ صَلَوَاتُهُ عَلَى سَيِّدِنَا الْبَشِيرِ النَّذِيرِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ وَ سَلَّمَ(222)

مرحوم طبرسى قدس سره نقل مى كند؛ در روز پنجشنبه، بيست و سوم ذى الحجّة سال 412 ه.ق نامه اى از طرفِ حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به دستِ شيخ مفيدقدس سره رسيده است.

با توجّه به زمانِ وفاتِ شيخ مفيدقدس سره كه 27 رمضان سالِ 413 ه.ق بوده است، معلوم مى شود كه اين نامه دوم، هجده ماه پيش از وفاتِ شيخ به دستش رسيده است.

حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در اين نامه خطاب به شيخ مفيدقدس سره نگاشتند:

از پيشمرگِ راه خدا، به رَه يافته راه حق و راهنماى مردم؛

به نام خداوند بخشنده مهربان

سلام و درود خدا بر تو اى ياورِ حق! كه با گفتارِ راست، مردم را به سوىِ خدا دعوت مى كنى. ما خدا را به خاطر اين كه تو را به ما داد، سپاس مى گوييم. همان خدايى كه جز او خدايى نيست.

پروردگار ما، پروردگار پدران ما از ابتداىِ خلقت آدم است و از خدا مى خواهيم بر پيامبر ما و آقا و مولاى ما، آخرين پيام آور و بر خاندان پاكش درود فرستد.

و بعد ما شاهد مناجات تو در درگاه خداوند و عرض درخواست هايت بوديم. خداوند تو را به وسيله همان حِرز و نگه دارنده كه از طريق اولياء خدا به تو رسيده است، نگهدارى كند، از

نيرنگِ دشمنان تو را حفظ كند.

اتّفاقاً ما از همين مكان خودمان، كه در منطقه شمراخ در كشور يمن واقع است، در خيمه اى كه روى كوهى، در يك سرزمين بدون آب و علف برپا شده است و جديداً از يك منطقه بيابانى بسيار تاريك و ظلمانى و خالى از ايمان، به اينجا منتقل شده ايم، در درگاه خدا شفاعت تو را كرده ايم.

اميد اين است كه مستقر شدن ما در اين خيمه، مقدّمه ورود به دشتى وسيع در آينده اى نزديك باشد و در آينده نيز، خبر تغيير مكان و احوالات خودمان را براى شما مى نويسيم و خواهى يافت كه با اعمال صالحه اى كه انجام مى دهى و آرزو داريم خداوند توفيقش را به تو عنايت كند، در نزدِ ما چه مقام و منزلتى پيدا مى كنى!

پس تو كه خداوند با ديدگانِ هميشه بيدارش، از خطرات نگه دار تو باشد، بايد آماده روبرو شدن با اين فتنه باشى، فتنه اى كه در آن افرادى كه در پى آتش زدن هستى باطل، براى ترساندن باطل گرايان بوده اند، از خطرات در امان مى مانند و به خاطر نابودى باطل گرايان، مؤمنان خوشحال و مجرمان محزون مى گردند.

نشانه حركتِ ما از اين خيمه اى كه اكنون به آن منتقل شده ايم، حادثه اى است كه در حرم امن الهى، توسط آن منافق پليد، مطرودى كه ريختن خون هاى پاك را حلال مى داند و با نيرنگ، بر مؤمنان شبيخون مى زند، ايجاد مى شود. هر چند كه با همه اين ظلم و تجاوزگرى ها به مقصود خود نمى رسد.

چون ما در پشت سر مؤمنان به دعاگويى براى حفظِ جانِشان مشغوليم و آن گونه برايِشان دعا مى كنيم كه خداوند با آن دعا، زمين و آسمان را از

بلا نگه مى دارد.

پس دل هاىِ دوستان آرام باشد و اطمينان داشته باشند كه ما پشتيبانِ آنان هستيم، هر چند كه گرفتارى ها از چند طرف آنان را احاطه كرده باشد. با اقدام ستودنى خداوند، عاقبت امور به سود آنان خواهد بود.

اى دوستِ با اخلاص و مبارز در راهِ ما با ستمگران، كه خدا با آن نصرتى كه دوستان صالح ما را يارى كرده است، تو را نيز يارى مى كند؛ از هم اكنون با تو پيمان مى بنديم كه هر كس از برادران دينى تو پرهيزگار باشد و همه آن ماليات هاى شرعى «خمس و زكات و...» كه بر گردن دارد، به مستحقّان برساند، از اين آشوب طولانى و محنت ظلمانىِ گمراه كننده، نجات پيدا مى كند.

و هر كس از آن نعمت هايى كه خداوند به امانت نزدش گذاشته است، بُخل بورزد و به مستمندان هديه نكند، هم در دنيا و هم در آخرت زيان ديده است، البتّه اگر پيروان ما، كه خداوند براى اطاعت از خويش به آن ها توفيق عنايت كند، در راستاىِ وفادارى به پيمانى كه با ما داشته اند، وحدتِ خود را حفظ مى كردند، هرگز بركتِ ملاقاتِشان با ما تأخير پيدا نمى كرد و زودتر از اين، آن گونه كه شايسته شناخت و صدق نيّت آن ها بود، ما را مى ديدند.

البتّه هيچ چيز مانع ديدار ما با آن ها نمى شود، مگر انجام كارهاىِ ناپسندى كه ما انتظارِ انجامَش را از آن ها نداريم. خداوند يارى كننده ماست و او براى ما كافى است و خود پشتيبان ما است و درود خدا بر مولاى بشارت دهنده و انذار كننده، حضرت محمدصلى الله عليه وآله و خاندان پاكش باد.

سال 412 ه.ق نامه اى با دست خطّ حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - صادر شد كه نوشته شده بود:

اى دوست بزرگوارى كه راه حق به تو الهام شده است، اين نامه ماست كه برايَت با خطِّ خودمان و خطِّ شخصِ مورد اعتمادمان براى شما نوشته ايم، اين نامه را از ديگران مخفى كن و آن را حفظ كن. و يك نمونه از روىِ آن نسخه بردارى كن تا بتوانى به اطّلاعِ كسانى كه از دوستانِ تو باشند و به ولايت مدارى آن ها اعتماد كنى، برسانى.

خداوند به بركتِ دعاىِ ما، همه آن دوستان را دور هم جمع كند و وحدت آنان را حفظ كند، ان شاء اللَّه و سپاس مخصوص خداوند است و درود بر مولاى ما محمدصلى الله عليه وآله و بر خاندان پاك او باد.

ألبس قميصي فإذا بنداء من جانب الباب هو ما كان قميصك فتركته و أخذت سراويلي فنودي ليس ذلك منك فخذ سراويلك فألقيته و أخذت سراويلي و لبسته فقمت إلى مفتاح الباب أطلبه فنودي الباب مفتوح فلما جئت إلى الباب رأيت قوما من الأكابر فسلمت عليهم فردوا و رحبوا بي و ذهبوا بي إلى موضع هو المسجد الآن فلما أمعنت النظر رأيت أريكة فرشت عليها فراش حسان و عليها وسائد حسان و رأيت فتى في زي ابن ثلاثين متكئا عليها و بين يديه شيخ و بيده كتاب يقرؤه عليه و حوله أكثر من ستين رجلا يصلون في تلك البقعة و على بعضهم ثياب بيض و على بعضهم ثياب خضر و كان ذلك الشيخ هو الخضرعليه السلام فأجلسني ذلك الشيخ عليه السلام و دعاني الإمام عليه السلام باسمي و قال اذهب إلى حسن بن مسلم و قل له إنك تعمر هذه الأرض منذ سنين و تزرعها و نحن نخربها زرعت خمس سنين و العام أيضا أنت على حالك من الزراعة و العمارة و لا رخصة لك في العود إليها و عليك رد ما انتفعت به من غلات هذه الأرض ليبنى فيها مسجد و قل لحسن بن مسلم إن هذه أرض شريفة قد اختارها الله تعالى من غيرها من الأراضي و شرفها و أنت قد أضفتها إلى أرضك و قد جزاك الله بموت ولدين لك شابين فلم تنتبه عن غفلتك فإن لم تفعل ذلك لأصابك من نقمة الله من حيث لا تشعر. قال حسن بن مثلة قلت يا سيدي لا بد لي في ذلك من علامة فإن القوم لا يقبلون ما لا علامة و لا حجة عليه و لا يصدقون

قولي قال إنا سنعلم هناك فاذهب و بلغ رسالتنا و اذهب إلى السيد أبي الحسن و قل له يجي ء و يحضره و يطالبه بما أخذ من منافع تلك السنين و يعطيه الناس حتى يبنوا المسجد و يتم ما نقص منه من غلة رهق ملكنا بناحية أردهال و يتم المسجد و قد وقفنا نصف رهق على هذا المسجد ليجلب غلته كل عام و يصرف إلى عمارته. و قل للناس ليرغبوا إلى هذا الموضع و يعزروه و يصلوا هنا أربع ركعات للتحية في كل ركعة يقرأ سورة الحمد مرة و سورة الإخلاص سبع مرات و يسبح في الركوع و السجود سبع مرات و ركعتان للإمام صاحب الزمان عليه السلام هكذا يقرأ الفاتحة فإذا وصل إلى إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ كرره مائة مرة ثم يقرؤها إلى آخرها و هكذا يصنع في الركعة الثانية و يسبح في الركوع و السجود سبع مرات فإذا أتم الصلاة يهلل و يسبح تسبيح فاطمة الزهراءعليه السلام فإذا فرغ من التسبيح يسجد و يصلي على النبي و آله مائة مرة ثم قال عليه السلام ما هذه حكاية لفظه فمن صلاها فكأنما في البيت العتيق. قال حسن بن مثلة قلت في نفسي كان هذا موضع أنت تزعم أنما هذا المسجد للإمام صاحب الزمان مشيرا إلى ذلك الفتى المتكئ على الوسائد فأشار ذلك الفتى إلي أن أذهب. فرجعت فلما سرت بعض الطريق دعاني ثانية و قال إن في قطيع جعفر الكاشاني الراعي معزا يجب أن تشتريه فإن أعطاك أهل القرية الثمن تشتريه و إلا فتعطي من مالك و تجي ء به إلى هذا الموضع و تذبحه الليلة الآتية ثم تنفق يوم الأربعاء الثامن عشر من شهر رمضان المبارك

لحم ذلك المعز على المرضى و من به علة شديدة فإن الله يشفي جميعهم و ذلك المعز أبلق كثير الشعر و عليه سبع علامات سود و بيض ثلاث على جانب و أربع على جانب سود و بيض كالدراهم. فذهبت فارجعوني ثالثة و قال تقيم بهذا المكان سبعين يوما أو سبعا فإن حملت على السبع انطبق على ليلة القدر و هو الثالث و العشرون و إن حملت على السبعين انطبق على الخامس و العشرين من ذي القعدة و كلاهما يوم مبارك. قال حسن بن مثلة فعدت حتى وصلت إلى داري و لم أزل الليل متفكرا حتى اسفر الصبح فأديت الفريضة و جئت إلى علي بن المنذر فقصصت عليه الحال فجاء معي حتى بلغت المكان الذي ذهبوا بي إليه البارحة فقال و الله إن العلامة التي قال لي الإمام واحد منها أن هذه السلاسل و الأوتاد هاهنا. فذهبنا إلى السيد الشريف أبي الحسن الرضا فلما وصلنا إلى باب داره رأينا خدامه و غلمانه يقولون إن السيد أبا الحسن الرضا ينتظرك من سحر أنت من جمكران قلت نعم فدخلت عليه الساعة و سلمت عليه و خضعت فأحسن في الجواب و أكرمني و مكن لي في مجلسه و سبقني قبل أن أحدثه و قال يا حسن بن مثلة إني كنت نائما فرأيت شخصا يقول لي إن رجلا من جمكران يقال له حسن بن مثلة يأتيك بالغدو و لتصدقن ما يقول و اعتمد على قوله فإن قوله قولنا فلا تردن عليه قوله فانتبهت من رقدتي و كنت أنتظرك الآن. فقص عليه الحسن بن مثلة القصص مشروحا فأمر بالخيول لتسرج و تخرجوا فركبوا فلما قربوا من القرية رأوا جعفر الراعي و له

قطيع على جانب الطريق فدخل حسن بن مثلة بين القطيع و كان ذلك المعز خلف القطيع فأقبل المعز عاديا إلى الحسن بن مثلة فأخذه الحسن ليعطي ثمنه الراعي و يأتي به فأقسم جعفر الراعي أني ما رأيت هذا المعز قط و لم يكن في قطيعي إلا أني رأيته و كلما أريد أن آخذه لا يمكنني و الآن جاء إليكم فأتوا بالمعز كما أمر به السيد إلى ذلك الموضع و ذبحوه و جاء السيد أبو الحسن الرضا رضي الله عنه إلى ذلك الموضع و أحضروا الحسن بن مسلم و استردوا منه الغلات و جاءوا بغلات رهق و سقفوا المسجد بالجزوع و ذهب السيد أبو الحسن الرضا رضي الله عنه بالسلاسل و الأوتاد و أودعها في بيته فكان يأتي المرضى و الأعلاء و يمسون أبدانهم بالسلاسل فيشفيهم الله تعالى عاجلا و يصحون. قال أبو الحسن محمد بن حيدر سمعت بالاستفاضة أن السيد أبا الحسن الرضا في المحلة المدعوة بموسويان من بلدة قم فمرض بعد وفاته ولد له فدخل بيته و فتح الصندوق الذي فيه السلاسل و الأوتاد فلم يجدها. انتهت حكاية بناء هذا المسجد الشريف المشتملة على المعجزات الباهرة و الآثار الظاهرة في معز من معزى هذه الأمة(225)

علّامه مجلسى قدس سره مى گويد: در كتاب تاريخ قم، تأليف شيخ فاضل حسن بن محمد بن حسن قمى از كتاب مونس الحزين فى معرفة الحق و اليقين از تأليفات ابوجعفر، محمد بن بابويه قمّى، مطلبى در مورد تاريخچه بناى مسجد مقدّس جمكران در قم، تحت عنوان «فصل ذكر بناى مسجد جمكران» كه به امر حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - و توسط حسن بن مُثله جمكرانى ساخته

شده است، نقل گرديد كه:

حسن بن مثله جمكرانى مى گويد: در شب سه شنبه، هفدهم ماه مبارك رمضان سال سيصد و نود و سه هجرى قمرى در خانه ام «در روستاىِ جمكران قم» خوابيده بودم كه پس از نيمه شب، احساس كردم گروهى از مردم دمِ درب خانه ام ايستاده اند، و من را بيدار كردند و گفتند: برخيز، به خدمت امام مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - برس، چون او هم اكنون تو را به حضور طلبيده است.

از جا برخاستم، آماده شدم و به آن ها گفتم: كمى صبر كنيد، پيراهنم را بپوشم. در همين هنگام ندايى را شنيدم كه گفت: آن چه را كه مى خواهى بپوشى پيراهن تو نيست. من رهايش كردم و به سراغ روشلوارى رفتم و به خيال خودم روشلوارى خودم را گرفته بودم كه بپوشم.

دوباره صدايى را شنيدم كه گفت: آن روشلوارى مال تو نيست. روشلوارى خودت را بردار. من هم آن روشلوارى را به كنارى انداختم و روشلوارى خودم را برداشتم و پوشيدم. پس برخاستم كه به دنبال كليد درب بگردم، كه باز هم آن صدا را شنيدم كه گفت: در باز است.

وقتى دم درب آمدم، گروهى از بزرگان را ديدم، بر آنان سلام كردم. آن ها جواب سلام من را دادند و به من خوش آمد گفتند و من را به همراه خود، به مكانى كه هم اكنون مسجد جمكران در آن جا است بردند.

وقتى دقيق نگاه كردم، جايگاهى را ديدم كه فرش هاى زيبا روى آن بود و به بالش هاى زيبا مزيّن شده بود و جوانى حدوداً سى ساله را ديدم كه بر يكى از آن بالش ها تكيه داده بود و پيرمردى

در حضور آن جوان نشسته بود.

در حالى كه كتابى در دست داشت و از روى آن مى خواند كه آن جوان غلط هايش را تصحيح كند و اطراف آن جوان، بيش از شصت نفر مشغول نماز خواندن بودند كه برخى از آنان پيراهن سفيد داشتند و برخى پيراهن سبز.

آن پيرمردى كه روبروى آن جوان نشسته بود، حضرت خضر پيامبر بود. آن پيامبر دستور داد بنشينم و حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - من را به اسم صدا كرد و فرمود:(226)

پيش حسن بن مسلم برو و به او بگو كه تو چندين سال است اين زمين را آباد و كشت مى كنى و ما هم تخريبش مى كنيم. اكنون پنج سال است كه اين زمين را كاشتى. آيا با اين كه در اين چند سال هيچ محصولى به دست نياوردى، امسال هم مى خواهى بكارى؟ تو اجازه ندارى از اين پس وارد اين زمين بشوى. و تاكنون هر چه از محصول اين زمين سود برده اى، بايد تحويل دهى، تا براى بناى مسجدى در اين مكان هزينه شود.

آن حضرت خطاب به من فرمود:

به حسن بن مسلم بگو: اين جا مكان شريفى است كه خداوند آن را بر ديگر مكان ها برترى داده است. اين زمين آزاد بود امّا تو آن را به مزرعه خودت ملحق كردى و خداوند سزاىِ اين تجاوز را به تو داد. و دو فرزند جوانت را از تو گرفت. امّا تو عبرت نگرفتى و از خواب غفلت بيدار نشدى. از اين پس اگر آن چه را كه من گفتم، انجام ندهى، آن چنان گرفتار انتقام الهى مى شوى كه ندانى از كجا ضربه خوردى.

حسن بن مثله

مى گويد: عرض كردم اى مولاى من! حال كه بناست اين حرف ها را براى مردم مطرح كنم، بايد نشانه اى داشته باشم وگرنه مردم به حرف هايى كه بدون نشانه و دليل باشد، گوش نمى دهند و گفتارم را تصديق نمى كنند.

حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

تا آن جا كه برسد، ما مى دانيم چه كارى انجام دهيم، حالا تو برو پيام ما را برسان. و همچنين پيشِ سيّد ابوالحسن برو و جريان را به او بگو. او خودش مى آيد و حسن بن مسلم را احضار مى كند و همه درآمد چندين ساله اين زمين را از او مى گيرد و آن را به مردم مى دهد تا در اين جا مسجد بسازند و كسرى هزينه بناى مسجد را هم از درآمد محصول ملك «رهَق» در حومه اردهال تأمين مى كند و ما نصف ملك رهق را بر اين مسجد كه در اين مكان بنا مى شود، وقف كرديم تا هر ساله از درآمد آن، براى تعميرات اين مسجد استفاده شود و به مردم بگو براى آمدن به اين مكان، تمايل نشان دهند و از آن دفاع كنند و در اين مكان به قصد تحيّت، دو ركعت نماز بخوانند كه در هر ركعتى، سوره حمد يك مرتبه و سوره اخلاص هفت مرتبه قرائت مى شود و ذكر سبحان اللَّه را در ركوع و سجود در هر يك، هفت مرتبه مى گويند.

و دو ركعت هم نماز امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - مى خوانند، به اين صورت كه نمازگزار سوره حمد را شروع مى كند و وقتى به «ايّاك نعبد و ايّاك نستعين» رسيد، آن را صد مرتبه تكرار مى كند، سپس سوره حمد

را تمام مى كند و به همين روش در ركعت دوم نيز انجام مى دهد و در هر ركوع و سجود هم، هفت مرتبه ذكر «سبحان اللَّه» مى گويد و هر گاه نماز را تمام كرد «لااله الّااللَّه» مى گويد و ذكر تسبيح فاطمه زهراعليها السلام را بر زبان جارى مى كند و پس از ذكر تسبيح به سجده مى رود و صد مرتبه صلوات بر محمّد و خاندانش مى فرستد.

حسن بن مثله مى گويد: پس از آن حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - مطلبى را بيان فرمود كه عين عبارت آن حضرت اين است:

هر كس در آن مسجد نماز بخواند، مثل اين است كه در خانه كعبه نماز خوانده است.

حسن بن مثله گويد: در دِلَم به آن جوان گفتم تو گمان مى كنى كه مسجدى به نام امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - ساخته مى شود. در همان حال همان جوان با اشاره به من گفت:

برو!

من از حضور آنان مرخّص شدم و برگشتم. چند قدمى كه برداشتم، دوباره همان جوان صدايم زد و فرمود:

در گلّه گوسفندان جعفر كاشانى چوپان، يك بز هست كه بايد آن را بخرى. اگر اهالى جمكران پول خريد آن بز را به تو دادند كه با آن پول مى خرى و اگر ندادند، پول خريد آن بز را از مال خودت بپرداز و آن بز را به همين مكان بياور و فردا شب آن را قربانى كن.

پس در روز چهارشنبه، هجدهم ماه مبارك رمضان، گوشت آن را بين بيماران و به خصوص مريض هايى كه از دكترها كارى برايِشان ساخته نيست، تقسيم كن؛ زيرا كه خداوند همه آن هايى را كه از اين گوشت بخورند،

شفا مى دهد.

آن بز ابلق است و پشم آن زياد است و روى بدنش هفت نشانه كه بعضى سياه و بعضى سفيد مى باشند، وجود دارد كه سه نشانه در يك طرف و چهار نشانه در طرف ديگر بدنش واقع شده است. و آن سياهى و سفيدى هر يك به اندازه يك درهم است.

پس از آن دوباره به راه افتادم، امّا بارِ سوّم حضرتِ مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود:

در اين مكان هفتاد روز، (يا هفت روز) مى مانى!

اگر طبقِ هفت روز را فرموده باشد، مطابق با بيست و سوم ماه مبارك رمضان مى شود كه يكى از شب هاى قدر است. اگر هفتاد روز فرموده باشد، مطابق با بيست و پنجم ذى قعده است و هر دو روز مبارك است.

حسن بن مثله مى گويد: بعد از آن من از حضور آقا مرخّص شدم، در مسير بازگشت تا منزل و حتّى در منزل تا صبح مرتّب در فكر بودم، تا اين كه صبح دميد و نماز صبح را خواندم و به حضور على بن منذر رسيدم و جريان را برايش نقل كردم.

او همراهَم آمد تا به همان مكانى كه سحرگاه من را به آن جا برده بودند، رسيديم. به خدا قسم از نشانه هايى كه امام فرموده بودند، يكى همان زنجيرها و ميخ هايى بود كه در اين مكان مشاهده كرديم.

من و على بن منذر به طرف منزل سيّد ابوالحسن الرضا به راه افتاديم، وقتى به درب منزل رسيديم، ديديم خادم ها و مأمورانش ايستاده و مى گويند: سيّد ابوالحسن الرضا از سحر منتظر شماست. از جمكران آمديد؟ گفتم: آرى!

در همان حال وارد منزل سيّد ابوالحسن الرّضا شدم و بر او

سلام كردم و تواضع كردم و جواب سلام من را به نيكى داد و من را مورد احترام قرار داد و اجازه داد در كنارش بنشينم. پيش از اين كه من سخن بگويم، شروع به صحبت كرد و گفت:

اى حسن بن مثله! من ديشب، در خواب ديدم كه شخصى به من مى گويد: مردى از جمكران كه نامش حسن بن مثله است، فردا نزد تو مى آيد. حتماً حرف هايش را بپذير و به او اعتماد كن، زيرا هر آن چه كه او به تو مى گويد، همان حرفى است كه ما به او گفته ايم. حرفش را ردّ نكن.

در همان حال بيدار شدم و از آن زمان تا به حال در انتظارت بودم.

حسن بن مثله داستانش را به صورت مفصّل براى سيّد ابوالحسن الرّضا بيان كرد. در آن حسن حال ابوالحسن الرّضا دستور داد اسب ها را زين كنند، او و همراهانش از شهر خارج شدند. وقتى به نزديكى روستاى جمكران رسيدند، جعفر چوپان را ديدند كه به همراه گلّه گوسفندانش در كنار جادّه حركت مى كند.

حسن بن مثله وارد گلّه شد و آن بز در انتهاى گلّه بود. امّا با ديدن حسن بن مثله به طرفش آمد. حسن بن مثله او را گرفت و خواست قيمتش را بپردازد.

جعفر چوپان قسم خورد كه تا به امروز اين بز را نديده بود و در ميانِ گلّه اش چنين حيوانى نبود. و فقط امروز ديده شده و اضافه كرد كه هر چه خواستم او را بگيرم، نتوانستم و از من دور مى شد، ولى الان مى بينم كه به راحتى به حضورِتان آمد.

پس از آن به امر سيّد ابوالحسن الرّضا، آن بز را به همان

مكانى كه حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرموده بود، بردند و قربانى كردند و سيّد ابوالحسن الرّضا هم خودش را به آن جا رساند و حسن بن مسلم «كشاورز» را آوردند.

و همه محصول چند ساله آن زمين را از او پس گرفتند و محصول مزرعه رهق را هم آوردند و با تيرك ها سقف مسجد را آماده كردند و سيّد ابوالحسن الرّضا آن زنجيرها و ميخ ها «كه گويا دور زمين كشيده شده بود تا حد زمينى كه حسن بن مسلم به زمين خود ملحق كرده بود را مشخّص كند» را به همراه خود برد و در خانه اش به امانت نگه داشت.

بعدها افراد بيمار و مريض هاى درمان نشدنى مى آمدند و بدن خود را به آن زنجيرها مى ماليدند و خداوند به بركت آن زنجيرها، فورى آن ها را شفا مى داد و سلامتى خود را به دست مى آوردند.

ابوالحسن محمد بن حيدر مى گويد:

افراد بسيار زيادى از مردم گفتند، سيّد ابوالحسن الرّضا در شهر قم، در محلّه اى معروف به محلّه موسويان(227) زندگى مى كرد. پس از فوتِ او، پسرش بيمار شد. پس به آن خانه مخصوص، كه زنجيرها در آن جا نگه دارى مى شد، رفت و صندوقى كه زنجيرها و ميخ ها در آن بود را باز كرد، امّا زنجيرها را نديد.

اينك اين داستان و تاريخچه بناى مسجد جمكران بود كه معجزات و آثار زيادى دارد و براى امّت اسلام عزّت بخش است.(228)

الله تعالى فقال صل صلاة الظهر و العصر و المغرب بقصد صلاة الليل و كنت أفعل هكذا فسألت عن الحجةعليه السلام أصلي صلاة الليل فقال صلها و لا تفعل كالمصنوع الذي كنت تفعل(229)

در كتاب شريف بحارالانوار از مرحوم محمّد تقى مجلسى قدس سره [مجلسى اوّل نقل شده است كه گفت: در انجامِ واجبات وسواسِ زيادى داشتم و از اين كار ناراحت بودم. روزى در اصفهان، در حالِ خواب و بيدارى بودم كه ديدم حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در مسجد جامعِ اصفهان ايستاده است.

به ايشان سلام كردم، خواستم پايش را ببوسم، نگذاشت. امّا دستش را بوسيدم و عرض كردم:

من در نماز وسواس دارم و هميشه به انجام نماز قضاء مشغول مى شوم كه نكند نماز قبلى قبول نشده باشد. به همين دليل، فرصتى براى نافله شب نمى ماند. در اين مورد از شيخ بهايى چاره جويى كردم، ايشان فرمودند:

همان ظهر و عصر و مغرب را كه به عنوان قضا مى خوانى، نيّت نافله شب كن، حال وظيفه چيست؟

آن حضرت در جواب فرمودند:

نمازِ نافله شب را بخوان و از كارى كه تاكنون انجام مى دادى [وسواس] دست بردار!

نَمْضِي قُلْتُ وَ مَنْ مَعَنَا فَقَالَ لَيْسَ نُرِيدُ مَعَنَا أَحَداً قَالَ فَمَشَيْنَا لَيْلَتَنَا فَإِذَا نَحْنُ عَلَى مَقَابِرِ مَسْجِدِ السَّهْلَةِ فَقَالَ لِي هُوَ ذَا مَنْزِلُكَ فَإِنْ شِئْتَ فَامْضِ ثُمَّ قَالَ لِي تَمُرُّ إِلَى ابْنِ الزُّرَارِيِّ عَلِيِّ بْنِ يَحْيَى فَتَقُولُ لَهُ يُعْطِيكَ الْمَالَ الَّذِي عِنْدَهُ فَقُلْتُ لَهُ لَا يَدْفَعُهُ إِلَيَّ فَقَالَ لِي قُلْ لَهُ بِعَلَامَةِ أَنَّهُ كَذَا وَ كَذَا دِينَاراً وَ كَذَا وَ كَذَا دِرْهَماً وَ هُوَ فِي مَوْضِعِ كَذَا وَ كَذَا وَ عَلَيْهِ كَذَا وَ كَذَا مُغَطًّى فَقُلْتُ لَهُ وَ مَنْ أَنْتَ قَالَ أَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ يَقْبَلْ مِنِّي وَ طُولِبْتُ بِالدَّلَالَةِ فَقَالَ أَنَا وَرَاكَ قَالَ فَجِئْتُ إِلَى ابْنِ الزُّرَارِيِّ فَقُلْتُ لَهُ فَدَفَعَنِي فَقُلْتُ لَهُ الْعَلَامَاتِ الَّتِي قَالَ لِي وَ قُلْتُ لَهُ قَدْ قَالَ لِي أَنَا وَرَاكَ فَقَالَ لَيْسَ بَعْدَ هَذَا شَيْ ءٌ وَ قَالَ لَمْ يَعْلَمْ بِهَذَا إِلَّا اللَّهُ تَعَالَى وَ دَفَعَ إِلَيَّ الْمَالَ(230)

احمد بن على رازى از جناب ابوذر احمد بن ابى سوره [ابوسورة همان حسين بن عبداللَّه تميمى است كه زيدى مذهب هم بود] نقل مى كند كه گفت: از گروهى از مردم شنيدم كه داستانى را از پدرم [ابوسورة] نقل مى كردند و آن داستان اين است كه پدرم، روزى از منزل به طرف منطقه حير(231) رفت.

پدرم گفت: وقتى به منطقه حير رسيدم، جوانى خوش سيما را ديدم كه نماز مى خواند و آن جوان پس از سلامِ نماز خداحافظى كرد و با منطقه وداع كرد و من هم وداع كرده و از منطقه خارج شدم. به صورت اتفاقى با هم از منطقه بيرون آمديم و با هم حركت كرديم، تا به منطقه مَشْرَعَه(232) رسيديم.

آن جوان از من پرسيد:

اى ابا سوره قصدِ كدام

مسير را دارى؟

من گفتم: مى خواهم به كوفه بروم.

پرسيد:

به همراه چه كسى مى خواهى به كوفه بروى؟

من گفتم: به همراه همه مردم.

فرمود:

آيا دوست ندارى ما با هم برويم؟

من عرض كردم: چه كسى همراه ما مى آيد؟

فرمود:

منظورم اين نيست كه كسى همراهِ ما باشد بلكه من و شما با هم مى رويم.

ابى سوره مى گويد: من به همراه آن جوان به راه افتاديم و شب را به راه خود ادامه داديم كه ناگهان خود را در مقابل قبرستان مسجد سهله ديدم.

آن جوان فرمود:

منزلت آنجاست، اگر خواستى با من خداحافظى كن و برو.

سپس به من فرمود:

سرِ راهت على بن يحيى «پسر زرارى»(233) را مى بينى، به او بگو كه آن مقدار پولى كه نزد اوست به تو بدهد.

ابى سوره مى گويد: عرض كردم او به اين آسانى به من پول نمى دهد.

آن جوان فرمود:

نشان هايى از پول ها مى گويم به او بده.

سپس مقدار پول از نظر دينار و درهم و اين كه در كجا قرار دارد و روى آن با چه چيزى پوشانده شده است را به من فرمود. پرسيدم: شما كيستى؟

فرمود:

من محمد بن الحسن هستم.

يعنى حضرتِ مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -!

گفتم: اگر اين نشانه هايى را كه مى گويى قبول نكند و نشانى ديگرى بخواهد چه كنم؟

فرمود:

من از پشت سرت مى آيم.

ابى سوره گويد: من به حضورِ ابن زرارى رسيدم و تمامىِ نشانى ها را گفتم و او پول را به من تحويل داد. سپس گفتم: آن شخص گفته بود اگر پول ها را نداد، من پشت سرت مى آيم.

ابن زرارى گفت: لازم نيست! و اضافه كرد كه البتّه جز خدا كسى نمى داند كه او چه وقت مى آيد. اين را گفت و پول را تحويلَم داد.

آخوند ملاصفر على لاهيجى نقل كرده است كه گفت: استادم سيّد محمّد مجاهد، صاحب كتاب المناهل فى الفقه، فرزند سيّد على طباطبايى، مؤلّف كتاب رياض به من گفت: در حاشيه كتاب تهذيب الأحكام شيخ طوسى قدس سره، نوشته اى را كه به خطّ علّامه حلّى قدس سره بود، مشاهده كرد كه در كنار حديثى نوشته بود:

اين حديثى است كه در راه حلّه به كربلا، حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - آدرس آن را به من داد.

در موردِ اين داستان، مرحوم تنكابنى قدس سره با سندى آورده است: علّامه حلّى قدس سره گفت: در شب جمعه اى به قصد زيارت امام حسين عليه السلام به سوىِ كربلا حركت كردم. در حالى كه تنها و سوار بر الاغ بودم و تازيانه اى براى راندنِ مَركب در دست داشتم.

در بين راه عربى پياده همراه من به راه افتاد و با من هم صحبت شد. كم كم فهميدم شخص دانشمندى است، واردِ مسايلِ عِلمى شديم و برخى از مشكلات علمى را كه داشتم از او پرسيدم و پاسخ مناسب داد، تا اين كه در موضوعى سخن به ميان آمد و آن عرب فتوايى داد و من منكر شدم و گفتم: اين فتوا پشتوانه روايتى ندارد و حديثى بر طبق آن نداريم.

آن مرد عرب گفت:

در اين موضوع شيخ طوسى در تهذيب حديثى را آورده است. شما از اوّل تهذيب، فلان مقدار صفحه(234) بزن در سطر فلان حديث را خواهى يافت.

متحيّر شدم كه اين شخص كيست؟ كه اين همه آمادگى علمى دارد؟ در اين حال به فكرم رسيد كه از او بپرسم آيا اين امكان وجود دارد كه انسان حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى

فرجه الشّريف - را ببيند؟

در اين جا از شدّتِ لرزشى كه بدنم را فرا گرفت، تازيانه از دستم افتاد و آن بزرگوار خم شد و تازيانه را از زمين گرفت و در دستم گذاشت و فرمود:

چگونه صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را نمى توانى ببينى، در حالى كه اكنون دستِ او در دستِ توست.(235)

مرحوم علّامه قدس سره پس از شنيدنِ اين سخن، بى اختيار خود را از روىِ چهار پايى كه سوار بود، بر زمين انداخت تا پاىِ امام را ببوسد، امّا از شدّت شوق، بى هوش بر زمين افتاد، پس از آن كه به هوش آمد كسى را نديد.

پس از بازگشت، به كتاب التّهذيب مراجعه كرد و حديث را پيدا كرد و در حاشيه كتاب، در كنار حديث نوشت: اين حديثى است كه مولايم حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -، خبرِ وجودِ اين حديث را در اين كتاب به من داد.

گرهِ كارِ عالم، پس در اختيار خداوند است و آنان كه زمان خاصّى را براى ظهور من معيّن مى كنند، دروغگويانى بيش نيستند.

وَ قَالَ ابْنُ ذَكَا عَلَى مَا كَانَ عَلَيْهِ مَنْ تَقَدِّمَنَا لِنُظَرَائِهِ اتَّفَقُوا مِنَ الشَّرِيعِيِّ وَ النُّمَيْرِيِّ وَ الْهِلَالِيِّ وَ الْبِلَالِيِّ وَ غَيْرِهِمْ وَ عَادَةُ اللَّهِ قَالَ ابْنُ دَاوُدَ وَ هَارُونُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ وَ اتَّفَقُوا مَعَ ذَلِكَ قَبْلَهُ وَ بَعْدَهُ عِنْدَنَا جَمِيلَةٌ وَ بِهِ نَثِقُ وَ إِيَّاهُ نَسْتَعِينُ وَ هُوَ حَسْبُنَا فِي كُلِّ أُمُورِنَا وَ نِعْمَ الْوَكِيل(237)

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در نامه اى خطاب به حسين بن روح نوشتند:

خدا عمرِ طولانى به تو عنايت كند و شناختَت را نسبت به خوبى ها كامل نمايد و تو را عاقبت به خير گرداند. به همه برادران ايمانى و آن كسانى كه به دين آن ها اعتماد دارى و مى دانى كه خيرخواه هستند، شلمغانى را معرّفى كن و بگو كه محمد بن على معروف به شلمغانى، - كه خداوند به او مهلت ندهد و انتقامِ ما را از او بگيرد - مرتد شد و از دين برگشت و از دين جدا شد و به دشمنى با دين پرداخت.

و چيزى را ادّعا كرد كه با آن ادّعا، به خالق يكتا كافر مى گردد و دروغ و باطل را به خداوند نسبت داده است و تهمت زده و گناه بزرگى را مرتكب شد.

روى گردانان از خداوند به خدا دروغ بسته و به گمراهى غير قابل بازگشتى گرفتار شدند و خسارت و ضرر واضح و آشكار را متحمّل شدند و ما با پناه بردن به خداوند و پيامبر و خاندانَش - كه درود و سلام و رحمت و بركاتِ خداوند بر همه آنان باد - از شلمغانى بيزارى مى جوييم، و او را موردِ لعن و نفرين قرار داديم و چنان

چه مى بينى، در هر وقت و در هر حالى، شلمغانى و همه كسانى كه دنباله روِ او هستند و از او پيروى مى كنند و هر كسى كه اين پيام ما به او برسد، ولى او بر پيروى از شلمغانى باقى بماند، از طرفِ ما و خداوند، مستحقّ همه لعن و نفرين هاى ظاهرى و باطنى و مخفى و آشكار است.

خداوند به تو توفيق ولايت مدارى عنايت كند، به همگان بگو ما در دور بودن و خوددارى از رابطه با شلمغانى همان گونه هستيم كه در رابطه با امثال او همانند: شريعى،(238) نميرى،(239) و هلالى،(240) و بلالى،(241) و ديگران(242) عمل كرديم و هر چه را كه خداوند از قبل براى ما آورده و يا بعدها مى آورد، از ديدگاه ما نيكو است.

ما به خداوند اعتماد داريم و از او كمك مى خواهيم و او همه امور ما را كفايت مى كند و او وكيلى نيكوست.

أَنْدُبُكَ لِهَذَا قَالَ فَقَالَ الْمَعْرُوفُ بِابْنِ هِشَامٍ لَمَّا حَصَلْتُ بِمَكَّةَ وَ عُزِمَ عَلَى إِعَادَةِ الْحَجَرِ بَذَلْتُ لِسَدَنَةِ الْبَيْتِ جُمْلَةً تَمَكَّنْتُ مَعَهَا مِنَ الْكَوْنِ بِحَيْثُ أَرَى وَاضِعَ الْحَجَرِ فِي مَكَانِهِ فَأَقَمْتُ مَعِي مِنْهُمْ مَنْ يَمْنَعُ عَنِّي ازْدِحَامَ النَّاسِ فَكُلَّمَا عَمَدَ إِنْسَانٌ لِوَضْعِهِ اضْطَرَبَ وَ لَمْ يَسْتَقِمْ فَأَقْبَلَ غُلَامٌ أَسْمَرُ اللَّوْنِ حَسَنُ الْوَجْهِ فَتَنَاوَلَهُ وَ وَضَعَهُ فِي مَكَانِهِ فَاسْتَقَامَ كَأَنَّهُ لَمْ يَزُلْ عَنْهُ وَ عَلَتْ لِذَلِكَ الْأَصْوَاتُ فَانْصَرَفَ خَارِجاً مِنَ الْبَابِ فَنَهَضْتُ مِنْ مَكَانِي أَتْبَعُهُ وَ أَدْفَعُ النَّاسَ عَنِّي يَمِيناً وَ شِمَالًا حَتَّى ظُنَّ بِيَ الِاخْتِلَاطُ فِي الْعَقْلِ وَ النَّاسُ يَفْرِجُونَ لِي وَ عَيْنِي لَا تُفَارِقُهُ حَتَّى انْقَطَعَ عَنِ النَّاسِ فَكُنْتُ أُسْرِعُ الشَّدَّ خَلْفَهُ وَ هُوَ يَمْشِي عَلَى تُؤَدَةِ السَّيْرِ وَ لَا أُدْرِكُهُ فَلَمَّا حَصَلَ بِحَيْثُ لَا أَحَدٌ يَرَاهُ غَيْرِي وَقَفَ وَ الْتَفَتَ إِلَيَّ فَقَالَ هَاتِ مَا مَعَكَ فَنَاوَلْتُهُ الرُّقْعَةَ فَقَالَ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْظُرَ إِلَيْهَا قُلْ لَهُ لَا خَوْفَ عَلَيْكَ فِي هَذِهِ الْعِلَّةِ وَ يَكُونُ مَا لَا بُدَّ مِنْهُ بَعْدَ ثَلَاثِينَ سَنَةً قَالَ فَوَقَعَ عَلَيَّ الدَّمْعُ حَتَّى لَمْ أُطِقْ حَرَاكاً وَ تَرَكَنِي وَ انْصَرَفَ قَالَ أَبُو الْقَاسِمِ فَأَعْلَمَنِي بِهَذِهِ الْجُمْلَةِ فَلَمَّا كَانَ سَنَةُ سَبْعٍ وَ سِتِّينَ اعْتَلَّ أَبُو الْقَاسِمِ وَ أَخَذَ يَنْظُرُ فِي أَمْرِهِ وَ تَحْصِيلِ جَهَازِهِ إِلَى قَبْرِهِ فَكَتَبَ وَصِيَّتَهُ وَ اسْتَعْمَلَ الْجِدَّ فِي ذَلِكَ فَقِيلَ لَهُ مَا هَذَا الْخَوْفُ وَ نَرْجُو أَنْ يَتَفَضَّلَ اللَّهُ بِالسَّلَامَةِ فَمَا عَلَيْكَ بِمَخُوفَةٍ فَقَالَ هَذِهِ السَّنَةُ الَّتِي خُوِّفْتُ فِيهَا فَمَاتَ فِي عِلَّتِهِ(243)

ابوالقاسم جعفر بن قولويه(244) گويد: در سال سيصد و سى و نه ه.ق در همان سال كه قرامطه(245) تصميم داشتند تا حجرالأسود را كه به علّت تعميرات يا هر دليل ديگرى كه در جاى خود قرار نداشت، در

جايَش مستقر كنند.

قصد سفر حج كردم، چون در تاريخ خوانده بودم كه حجرالأسود را يا پيامبر و يا امام معصوم عليهم السلام بايد نصب كند، چنان چه در يك دوره، در زمان حجّاج بن يوسف، امام زين العابدين عليه السلام حجرالأسود را نصب كرد، به همين دليل تمام كوشش من اين بود كه در آن سال در مكّه باشم، تا ببينم چه كسى حجرالأسود را بر ديوار كعبه نصب مى كند؟

به همين جهت عازم سفر حج شدم، امّا وقتى به بغداد رسيدم، دچار بيمارى سختى شدم، به نحوى كه ترسيدم از اين بيمارى جان سالم به در نبرم. و چون نتوانستم به سفر ادامه دهم، شخصى كه معروف به «ابن هشام» بود را به نيابت از خود انتخاب كردم و نامه اى را كه در آن از حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در مورد مدّتِ عمرم و اين كه آيا از اين مرض جان به در مى برم يا نه، سؤال كردم و نامه را مهر و موم كردم و به ابن هشام دادم و به او گفتم: همه قصد من اين است كه اين نامه را به آن كسى كه حجرالأسود را نصب كرد، بدهى و جوابش را هم از او بگيرى، و اضافه كردم: من تو را فقط به خاطر همين كار مى فرستم.

ابن هشام به مكّه رفت و پس از بازگشت برايم اين گونه نقل كرد:

وقتى به مكّه رسيدم و زمان نصب حجرالأسود در جايگاهش رسيد، پول به خدمت كاران كعبه دادم تا جايگاهى برايم جور كنند كه از آن جا بتوانم شخصى را كه حجرالأسود را در جايگاه مى گذارد، ببينم.

و يك نفر

از آن ها را همراه خويش داشتم تا در ازدحام جمعيّت از من محافظت كند. پس از مهيّا شدن مقدّماتِ نصب حجرالأسود هر كس از افراد جلو مى رفت كه آن سنگ مقدّس را بلند كند و بر ديوار كعبه نصب نمايد، دچار اضطراب مى شد. در نتيجه حجرالأسود بر ديوار ثابت و مستقر نمى شد.

در اين هنگام، جوانى با چهره اى گندمگون و خوش سيما جلو آمد و آن سنگ مقدّس را برداشت و بر ديوار كعبه نصب كرد. به طورى كه حجرالأسود صاف، مستقيم و ثابت بر ديوار ماند كه گويا در همان جاى اصلى قرار گرفته است.

با اين كار، صداى مردم به تشويق بلند شد و آن جوان برگشت كه از در مسجدالحرام بيرون برود.

من به سرعت از جايگاهم برخاستم و به دنبالش رفتم، به طورى كه در بين راه به مردم برخورد مى كردم و از چپ و راست آن ها را از خود دور مى كردم كه راه را باز كنم و بروم و مردم خيال مى كردند كه ديوانه شدم و بر اين حركاتم مى خنديدند.

امّا من هم چنان چشم از آن جوان بر نمى داشتم و به دنبالش مى رفتم، تا اين كه از بين شلوغى جمعيّت بيرون رفت و من با بيشترين سرعت ممكن، پشت سرش حركت مى كردم، امّا او سنگين و آرام و باوقار راه مى رفت و با اين حال به او نمى رسيدم. وقتى به جايى رسيدم كه غير از من، كس ديگرى در مسير نبود، ايستاد و رو به من كرد و فرمود:

نامه اى را كه همراه دارى بده.

من نامه را به حضورش تقديم كردم و او بدون اين كه به نامه نگاه كند، فرمود: به او [ابن

قولويه بگو:

از اين بيمارى هراس نداشته باش، آن بيمارى كه در آن بيمارى از دنيا مى روى و گريزى از آن نيست، سى سال ديگر [سال 369 ه.ق به سراغِ تو مى آيد.

در اين حال، يك ترس و وحشت و لرزشى در من ايجاد شد، به طورى كه نتوانستم كوچك ترين حركتى داشته باشم. در همين حال آن حضرت از كنار من رفت.

ابوالقاسم ابن قولويه مى گويد: اين جريان را ابن هشام برايم نقل كرد.

راوى مى گويد: در سال سيصد و شصت و نه ه.ق [سى سال بعد از آن جريان ابوالقاسم محمد بن قولويه مريض شد و به سرعت شروع كرد به تجديدِ نظر در امور زندگى و مقدّمات و وسايل لازم بعد از مرگ و حتّى قبر را آماده كرد و وصيّت خود را نوشت و با سرعت و جدّيت همه كارهايش را انجام داد.

برخى از نزديكان گفتند: چرا اين همه هراسانى؟ ما اميد داريم خداوند بر تو تفضّل كند و سلامتى خودت را بازيابى. پس ترسى نداشته باش.

ابن قولويه گفت: امسال [سال 369 ه.ق همان سالى است كه خبر آن را به من داده اند.

راوى مى گويد: آن بزرگوار در همان مريضى از دنيا رفت.

به حضور پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله مى رسد و عرضه مى دارد:

... فَيَقُولُ يَا جَدَّاهْ وَصَفْتَنِي وَ دَلَلْتَ عَلَيَّ وَ نَسَبْتَنِي وَ سَمَّيْتَنِي وَ كَنَيْتَنِي فَجَحَدَتْنِي الْأُمَّةُ وَ تَمَرَّدَتْ وَ قَالَتْ مَا وُلِدَ وَ لَا كَانَ وَ أَيْنَ هُوَ وَ مَتَى كَانَ وَ أَيْنَ يَكُونُ وَ قَدْ مَاتَ وَ لَمْ يُعْقِبْ وَ لَوْ كَانَ صَحِيحاً مَا أَخَّرَهُ اللَّهُ تَعَالَى إِلَى هَذَا الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ فَصَبَرْتُ مُحْتَسِباً وَ قَدْ أَذِنَ اللَّهُ لِي فِيهَا بِإِذْنِهِ يَا جَدَّاه(246)

اى جدّ بزرگوار! تو وصف مرا بيان كردى و مردم را براى شناختن من راهنمايى كردى و نام و نَسَب و كنيه ام را براى آنان بيان كردى. امّا امّت تو، مرا انكار كردند و از فرمانم سرپيچى نمودند.

به طورى كه گروهى گفتند: او متولّد نشد و چنين شخصى وجود ندارد. و اگر هست، پس كجاست؟ و در چه زمانى وجود داشته و در كجا زندگى مى كند؟ و يا گفتند او مرده است و هيچ فرزندى بر جاى نگذاشت. و گفتند: اگر اين حرف ها - كه امام زمان وجود دارد - صحيح بود، هرگز خدا او را اين همه سال، دور از مردم نگه نمى داشت.

امّا من نظاره گر اين مسايل بودم و صبر كردم تا اين كه اكنون خداوند اجازه ظهورم را عنايت كرد و اكنون از آن همه بلا، به حضورت شكايت مى آورم.

اللَّه تعالى فرجه الشّريف - وقتى ظهور كند، در يكى از جنگ ها به ارمنستان بزرگ(247) مى رسد.

در آن جا مردم ارمنستان بزرگ، وقتى از ورود حضرت مطلّع مى شوند، يكى از راهبان كه بزرگ ترين دانشمند در بين آن هاست را انتخاب مى كنند و مى گويند: به سويش برو و ببين او و لشكريانش از ما چه مى خواهند.

وقتى راهب ارمنستانى به حضور حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - مى رسد، خطاب به آن حضرت مى گويد: آيا مهدى موعود تويى؟

آن حضرت در جواب مى فرمايد:

نَعَم! أَنَا المَذكور فى انجيلكم، أَنَا أخْرُجُ فى آخِرِ الزَّمان(248)

بله! من همان مهدى موعود هستم كه در انجيل شما، نام من و وعده ظهورم آمده است.

پس از آن راهب مسايل زيادى از آن حضرت مى پرسد و آن حضرت پاسخ مى گويد و راهب مسلمان مى شود، امّا ارمنستان تسليم نمى شود و لشكر حضرت بر آن ها پيروز مى گردد.

فَهُوَ باغٍ بَغِىَ عَلَيْنا(249)

اى مردم! بلاء و گرفتارى بر امّت محمّدصلى الله عليه وآله و به ويژه بر اهل بيت محمدعليهم السلام هجوم آورده است. اكنون او «سفيانى» تجاوزگرى است كه بر عليه ما طغيان كرده است.

وَ زِوالُها وَ آذَنَت بِالْوِداعِ فَاِنّى اَدْعوكُم اِلَى اللَّهِ وَ اِلى رَسولِهِ وَ الْعَمَلِ بِكِتابِهِ وَ اِماتَةِ الباطِل وَ اِحْياءِ سُنَّتِه(251)

اى مردم! خدا را به شما ياد آورى مى كنم و نيز جايگاهِتان در پيشگاهِ خدا را به يادتان مى آوردم. البتّه خدا حجّت انتخاب كرد و پيامبران را مبعوث نمود و كتاب الهى را نازل كرد و به شما دستور داد از هر گونه شركِ پنهان يا آشكار بپرهيزيد. و همواره بر اطاعت از خدا و پيامبرش پايدار باشيد و زنده نگه داريد هر آن چه را كه قرآن زنده نگه داشت و به نابودى بكشانيد، هر آن چه را كه قرآن به نابوى كشاند.

و ياوران هدايت و دژ محكم تقوى و پرهيزكارى باشيد، زيرا كه فناء و نابودىِ دنيا نزديك است و دنيا اعلان خداحافظى و وداع كرده است.

همانا من شما را به سوى خدا و پيامبرش و عمل به قرآن و نابود ساختن باطل و زنده نگه داشتن سنّت پيامبر دعوت مى كنم.

است كه خداوند به اين امّت [امّت محمّد] داده است.(253)

ما ستم شد و مورد آزار و اذيّت قرار گرفتيم و شكست ظاهرى را بر ما تحميل كردند و از روزى كه پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله رحلت كرد، تا به امروز، دشمنان حقِّ ما را به زور از ما گرفتند. پس ما از شما يارى مى طلبيم، پس به كمك ما بياييد.

أَمْرِي كَثْرَةُ الْهَرْجِ وَ الْمَرْجِ وَ الْفِتَنِ وَ آتِي مَكَّةَ فَأَكُونُ فِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَيُقَالُ انْصِبُوا لَنَا إِمَاماً وَ يَكْثُرُ الْكَلَامُ حَتَّى يَقُومَ رَجُلٌ مِنَ النَّاسِ فَيَنْظُرَ فِي وَجْهِي ثُمَّ يَقُولَ يَا مَعْشَرَ النَّاسِ هَذَا الْمَهْدِيُّ انْظُرُوا إِلَيْهِ فَيَأْخُذُونَ بِيَدِي وَ يَنْصِبُونِّي بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ فَيُبَايِعُ النَّاسُ عِنْدَ إِيَاسِهِمْ عَنِّي(255)

مرحوم علّامه مجلسى قدس سره از يمامى نقل كرده است كه گفت: از پسر خواهر ابوبكر بن نخالى عطّار كه عارف يا صوفى مسلَك بود، پرسيدم: هفده سالى كه در سفر بودى، چيز عجيبى نديدى كه نقل كنى؟ او گفت: زمانى كه وارد اسكندريّه شدم، در كاروان سرايى اطراق كردم. در آن جا مسجدى بود كه نماز جماعت در آن برگزار مى شد. جوانى را مى ديدم كه هر روز دير مى آيد، پشت سر امام جماعت نماز مى خواند و زود مى رود و با مردم، هم صحبت نمى شود.

به خاطر هيبتى كه داشت از او خواستم اجازه دهد كه من در خدمتش باشم.

آن جوان فرمود:

مى توانى با من باشى.

پس از مدّتى كه در خدمتش بودم و او با من انس گرفت، پرسيدم تو كيستى؟

آن حضرت فرمود:

منم صاحب حق صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -.

عرض كردم: پس چه زمانى ظهور مى كنى؟ آن حضرت فرمود:

اين روزها زمان ظهور من نيست.

راوى مى گويد: از اين پس همچنان در خدمتش بودم و او بر طبقِ معمول به نماز حاجت حاضر مى شود، تا اين كه روزى فرمود:

مى خواهم به مسافرت بروم.

عرض كردم: اگر اجازه بفرماييد من هم همراهتان بيايم.

ايشان اجازه دادند و من به همراه ايشان به مسافرت رفتيم. در يكى از روزهاىِ سفر از ايشان پرسيدم: مولاى من! پس جريان حكومت تو كى آشكار

مى شود؟ و در چه زمانى ظهور خواهى كرد؟ آن حضرت فرمود:

نشانه ظهور من آن است كه هرج و مرج و آشوب و بى نظمى و فتنه و فساد زياد مى شود. در آن زمان من به مكّه مى آيم و وارد مسجد الحرام مى شوم، در حالى كه مردم از بزرگان خود و از عاقلان قوم خود مى خواهند و مى گويند حال كه هر چه منتظر مانديم، امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - ظهور نكرد، پس امامى را انتخاب كنند، و از هر طرف فريادى بلند است، رهبر و امامى انتخاب كنيد و مشاجره بالا مى گيرد. در اين زمان شخصى از جا برمى خيزد و نگاهش به چهره من مى افتد و فرياد مى زند: اى مردم به اين شخص نگاه كنيد، اين مهدى است! و همه مى آيند و دستم را مى گيرند و من را بين ركن و مقام قرار مى دهند و مردم پس از آن همه سرگردانى و يأس و نااميدى با من بيعت مى كنند.

اللَّهِ صلى الله عليه وآله وَ الْمَسْجِدُ لَا يَسَعُنَا فَيَقُولُ أَنَا مُرْتَادٌ لَكُمْ فَيَخْرُجُ إِلَى الْغَرِيِّ فَيَخُطُّ مَسْجِداً لَهُ أَلْفُ بَابٍ يَسَعُ النَّاسَ عَلَيْهِ أَصِيصٌ وَ يَبْعَثُ فَيَحْفِرُ مِنْ خَلْفِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ عليه السلام لَهُمْ نَهَراً يَجْرِي إِلَى الْغَرِيَّيْنِ حَتَّى يَنْبِذَ فِي النَّجَفِ وَ يَعْمَلُ عَلَى فُوَّهَتِهِ قَنَاطِرَ وَ أَرْحَاءَ فِي السَّبِيلِ وَ كَأَنِّي بِالْعَجُوزِ وَ عَلَى رَأْسِهَا مِكْتَلٌ فِيهِ بُرٌّ حَتَّى تَطْحَنَهُ بِكَرْبَلَاءَ(256)

بر اساس روايتى كه مرحوم شيخ طوسى قدس سره و علّامه مجلسى قدس سره نقل كرده اند، مى توان برداشت كرد كه يكى از ملاقات هاىِ سردار حسنى و حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در كوفه است و شهر كوفه در زمان ظهور آن حضرت، تحت رهبرى يك سردار حسنى است، در برابر حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - تسليم مى شود.

امام باقرعليه السلام فرمود:

قائم آل محمد وقتى ظهور مى كند، واردِ كوفه مى شود و آن زمانى است كه كوفه با شنيدنِ خبرِ ظهور به پا خواسته است و سه پرچم در شهر، تحت سرپرستى آن سردار حسنى، در اهتزار است و مردم همگى آماده پذيرايى از آن حضرت مى شوند.

آن بزرگوار واردِ شهر مى شود و بر منبر مى رود و خطبه مى خواند، ولى مردم از شدّت گريه نمى توانند به حرفش گوش دهند و نمى فهمند كه چه مى گويد.

اين ورود به كوفه مصداقِ همان فرمايش پيامبر خداست كه فرمود: گويا هم اكنون مى بينم كه سردار حسنى و آن سردار حسينى «حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -» هر دو پرچم قيام و رهبرى را به دست مى گيرند و شهر تسليمِ سردارِ حسينى «حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف -» مى شود و مردم

با او بيعت مى كنند.

وقتى جمعه دوّم فرا مى رسد، مردم خطاب به حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - مى گويند: يابن رسول اللَّه! نماز خواندن پشت سر تو، همانند نماز خواندن پشت سر پيامبر خداست. در حالى كه مسجد كوفه گنجايش اين همه جمعيّت را ندارد.

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - مى فرمايد:

من برايتان مسجدى آماده مى كنم.

پس از آن به سوىِ نجف اشرف مى رود و نقشه مسجدِ بسيار مستحكم و بزرگى را طرح ريزى مى كند كه هزار درب دارد. سپس دستور مى دهد از قسمت پشت مزار امام حسين عليه السلام در كربلا، نهرى جارى كنند كه در زمين هاى نجف و كوفه جارى مى شود و كشاورزان از آن نهر استفاده مى كنند و در مسير آن نهر، پل ها و آسياب هاى بادى ساخته مى شود.(257)

امام باقرعليه السلام فرمود:

گويا هم اكنون مى بينم، زنى از اهل كوفه را كه زنبيل گندمى روى سر گذاشته و به طرف كربلا مى رود كه در آسياب هاى بين راه كربلا آرد كند.

آن شخص را جلوىِ امام حاضر مى كنند و امام دستور مى دهد گردنَش را بزنند. به همين دليل است كه در شرق و غرب عالَم، همگان از آن حضرت مى ترسند چون مى دانند كه از باطنِ افراد آگاه است... .

وَقْعَةٌ شَدِيدَةٌ تَذْهَلُ مِنْهَا الْعُقُولُ فَعِنْدَهَا يَكُونُ بَوَارُ الْفِئَتَيْنِ وَ عَلَى اللَّهِ حَصَادُ الْبَاقِينَ ثُمَّ تَلَا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ أَتاها أَمْرُنا لَيْلًا أَوْ نَهاراً فَجَعَلْناها حَصِيداً كَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالْأَمْسِ فَقُلْتُ سَيِّدِي يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا الْأَمْرُ قَالَ نَحْنُ أَمْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ جُنُودُهُ قُلْتُ سَيِّدِي يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهُ حَانَ الْوَقْتُ قَالَ وَ اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ(259)

در مورد علايم و نشانه هاىِ ظهور حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نكته اى مهمّ بايد مورد توجّهِ جدّى قرار گيرد، و آن اين است كه در موقع پيدايش علايم و نشانه ها اين گونه نيست كه ظهور حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرا رسيده باشد، و بعد بگوييم پس چرا قائم آل محمّد - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نيامد؟

بلكه با پيدا شدنِ آن نشانه ها، انتظار شدّت مى گيرد و زمانِ ظهور نزديك مى شود و در نتيجه بايد هيجان انتظار بيشتر شود و خانه تكانىِ نفس و خانواده و جامعه دقيق تر انجام شود.

و اين علايم و نشانه ها را گاهى پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله و امامان معصوم عليهم السلام بيان كرده اند و گاهى خودِ حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به تناسب به بيانِ علايم و نشانه ها پرداخته اند.

در اين مورد على بن مهزيار(260) مى گويد: حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - كه جان ما فدايش باد، فرمود:

اى پسرِ مهزيار! دوستانت در عراق در چه حالى هستند؟ گفتم: در تنگناى زندگى و فقدان آسايش گرفتارند. و گروه بنى شيصبان بر آن ها مسلّط هستند.

آن حضرت فرمود:

خدا آنان را بكشد، چگونه از حق انحراف مى يابند(261)

گويا مى بينم كه عذابِ الهى شب و روز آن ها را فرا گرفته و در همان شهر خود كشتار مى شوند.

عرض كردم: اى پسرِ رسول خدا! چه زمانى چنين اتّفاقى مى افتد؟

آن حضرت فرمود:

زمانى است كه در شهرهاىِ بين راهِ عراق و مكّه، گروهى مسلّط مى شوند و مانِع از ورود شما براىِ زيارت كعبه مى گردند كه هيچ وِجهه دينى ندارند و خداوند و پيامبرِ او از آنان بيزارند.

و يك سرخى خاصّى در سه ناحيه از آسمان پيدا مى شود كه در هر يك از آن ها ستونى از نور همانند ستون نقره اى وجود دارد كه مى درخشد و از منطقه ارمنستان و آذربايجان براىِ تسخير سرزمين هاىِ پشت منطقه رى [تهران] يعنى كوه سرسبزى كه چسبيده به كوه سرخ و كوه طالقان است، خروج مى كند.

و آن جنگ صيلمانى، [جنگِ شديد و سخت بين او و بين مروزى [مروى واقع مى شود و آن جنگى خواهد بود كه كودكان را پير و پيران را فرتوت و در بين آنان كشتار به راه مى افتد.

در آن زمان در انتظار هجوم «سيروس» به بغداد باشيد، او در آن منطقه به پيش مى رود، تا به منطقه باهات(262) مى رسد و سپس به منطقه واسط مى رود و در آنجا حدود يك سال يا كمتر مى ماند.

پس از آن به طرف كوفه مى رود و از شهر نجف تا حيره و كُلّاً در منطقه نجف، چنان جنگى رخ مى دهد كه وصف آن در عقل نمى گنجد و صحنه آن جنگ، جهنّمى از هلاكت براى دو گروه خواهد بود و نابود ساختن و درو كردن باقى مانده آن دو گروه هم با خداست. كه آنان را نابود مى كند.

سپس حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه

الشّريف - اين آيه از قرآن را تلاوت كرد:

به نام خداوند بخشنده مهربان

«ناگهان» فرمانِ ما شب هنگام يا در روز، «براى نابودى آنان» فرا مى رسد، «سرما يا صاعقه اى بر آنان مسلّط مى سازيم» و چنان آن ها را درو مى كنيم كه گويى ديروز هرگز چنين كشتزارى نبوده است.(263)

پرسيدم: مولاىِ من! اى پسر پيامبر خدا! اين كه قرآن مى فرمايد: امرِ ما آمد، اين امر به چه معنا است؟

آن حضرت فرمود:

«امرِ خدا و لشكريانِ او ما هستيم.»

پرسيدم: اى مولاىِ من! اى پسرِ پيامبر خدا! آيا وقتِ ظهور رسيده است؟

آن حضرت اين آيه از قرآن را قرائت فرمود:

قيامت نزديك شد و ماه از هم شكافت.(264)

نيز براىِ جنگ با سفيانى حركت مى كند.

شيخا في جامعها يتحدث عن عبد خير قال سمعت أمير المؤمنين علي بن أبي طالب صلى الله عليه وآله يقول قال لي رسول الله صلى الله عليه وآله يا علي الأئمة الراشدون المهتدون المعصومون من ولدك أحد عشر إماما و أنت أولهم و آخرهم اسمه اسمي يخرج فيملأ الأرض عدلا كما ملئت جورا و ظلما يأتيه الرجل و المال كدس فيقول يا مهدي أعطني فيقول خذ(268)

راوى مى گويد: از حضرت على عليه السلام شنيدم كه فرمود: حضرت محمدصلى الله عليه وآله خطاب به من فرمود:

يا على! امامانِ راهنما و هدايت گرِ معصوم، بعد از من كه از نسل تو نيز هستند، دوازده نفرند، كه تو اوّلين نفر از آن دوازده نفر هستى و دوازدهمين امام بعد از تو، هم نام من است كه پس از مدّت ها غايب بودن، ظهور مى كند و زمينِ پر شده از جور و ستم را، پر از عدل و داد مى كند.

و مردم در زمان او، آن چنان در رفاه و آسايش قرار مى گيرند كه پول فراوان است و نيازمند پيدا نمى شود و هر گاه مستمندى به حضور آن حضرت مى آيد و درخواست پول مى كند، حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به خرمنى از پول كه در مقابل اوست، اشاره مى كند و خطاب به فقير مى فرمايد: هر چه مى خواهى بردار.

جَدِّكَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وَ خَاتَمُهُ وَ بُرْدَتُهُ وَ دِرْعُهُ الْفَاضِلُ وَ عِمَامَتُهُ السَّحَابُ وَ فَرَسُهُ الْيَرْبُوعُ وَ نَاقَتُهُ الْعَضْبَاءُ وَ بَغْلَتُهُ الدُّلْدُلُ وَ حِمَارُهُ الْيَعْفُورُ وَ نَجِيبُهُ الْبُرَاقُ وَ مُصْحَفُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَيَخْرُجُ لَهُ ذَلِكَ ثُمَّ يَأْخُذُ الْهِرَاوَةَ فَيَغْرِسُهَا فِي الْحَجَرِ الصَّلْدِ وَ تُورِقُ وَ لَمْ يُرِدْ ذَلِكَ إِلَّا أَنْ يُرِيَ أَصْحَابَهُ فَضْلَ الْمَهْدِيِ عليه السلام حَتَّى يُبَايِعُوهُ فَيَقُولُ الْحَسَنِيُّ اللَّهُ أَكْبَرُ مُدَّ يَدَكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّى نُبَايِعَكَ فَيَمُدُّ يَدَهُ فَيُبَايِعُهُ وَ يُبَايِعُهُ سَائِرُ الْعَسْكَرِ الَّذِي مَعَ الْحَسَنِيِّ إِلَّا أَرْبَعِينَ أَلْفاً أَصْحَابُ الْمَصَاحِفِ الْمَعْرُوفُونَ بِالزِّيدِيَّةِ فَإِنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا هَذَا إِلَّا سِحْرٌ عَظِيمٌ فَيَخْتَلِطُ الْعَسْكَرَانِ فَيُقْبِلُ الْمَهْدِيُ عليه السلام عَلَى الطَّائِفَةِ الْمُنْحَرِفَةِ فَيَعِظُهُمْ وَ يَدْعُوهُمْ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ فَلَا يَزْدَادُونَ إِلَّا طُغْيَاناً وَ كُفْراً فَيَأْمُرُ بِقَتْلِهِمْ فَيُقْتَلُونَ جَمِيعاً ثُمَّ يَقُولُ لِأَصْحَابِهِ لَا تَأْخُذُوا الْمَصَاحِفَ وَ دَعُوهَا تَكُونُ عَلَيْهِمْ حَسْرَةً كَمَا بَدَّلُوهَا وَ غَيَّرُوهَا وَ حَرَّفُوهَا وَ لَمْ يَعْمَلُوا بِمَا فِيهَا(269)

مفضّل بن عمر مى گويد: از امام صادق عليه السلام در مورد وضع فاسق ها در زمان ظهور حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - پرسيدم.

امام صادق عليه السلام مطالب بسيارى بيان داشتند و بخشى از آن اين است كه فرمود:

روزى كه حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - ظهور كند، آن مرد حَسَنى خطاب به امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - عرض مى كند:

اى حجّت خدا! يا بن رسول اللَّه! دستت را دراز كن، تا با تو بيعت كنم.

حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - دست خود را دراز مى كند و او با امام بيعت مى كند و به همراه آن مرد حَسَنى، بقيّه لشكر هم با

امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - بيعت مى كنند و فقط چهار هزار نفر قرآن به دست، كه به گروه زيديّه معروف هستند، بيعت نمى كنند و مى گويند:

اين سحر بزرگى است كه اين مرد كرده است و خود را به عنوان امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - معرّفى مى كند.

و دو لشكر به بحث و مذاكره مى پردازند و حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - با آن گروه با احترام تمام برخورد مى كند و تا مدّتِ سه روز پشت سر هم از آن ها درخواست مى كند كه به او بپيوندند و آنان را موعظه مى كند، اما از آنان جز كفر و طغيان چيزى نمى بيند.

پس از آن، امام دستور اعدام آن ها را مى دهند و همه آنان كشته مى شوند و در نهايت خطاب به اصحاب خود مى فرمايد:

آن قرآن هايى را كه به همراه داشته اند، از آنان جدا نكنيد تا مايه حسرت آنان شود. همان گونه كه آنان مفاهيم قرآن را تغيير دادند و كلمات قرآنى را تحريف كردند و هرگز به قرآن عمل نكردند.

دجّال، او با لشكرش به طرف بيت المقدس فرار مى كند و در راه، گرفتار طوفان [باد سرخ مى شود و چهل هزار نفر ار يارانَش كشته مى شوند.

سپس حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - با يك لشكر صد هزار نفرى به او مى رسد و خطاب به لشكر دجّال مى فرمايد:

وَيْلَكُمْ أَتَشُكّونَ فى هذَا الأَعْوَرِ الكَذَّاب، اَنَّهُ الدَّجّال؟(270)

واى بر شما! آيا در موردِ دروغگويى و بر باطل بودن اين يك چشم دروغگو شك داريد؟

لشكريانش خطاب به حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - مى گويند:

ما مى دانيم كه او بر باطل است، امّا به خاطر غذايى كه به ما مى دهد، با او هستيم.

در اين جاست كه به امر خداوند همه آنان مسخ شده و تبديل به ميمون و خوك مى شوند.

النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ وَ مَنْ حَاجَّنِي فِي مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ فَأَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِمُحَمَّدٍ وَ مَنْ حَاجَّنِي فِي النَّبِيِّينَ فَأَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّبِيِّينَ أَ لَيْسَ اللَّهُ يَقُولُ فِي مُحْكَمِ كِتَابِهِ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِينَ ذُرِّيَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ فَأَنَا بَقِيَّةٌ مِنْ آدَمَ وَ ذَخِيرَةٌ مِنْ نُوحٍ وَ مُصْطَفًى مِنْ إِبْرَاهِيمَ وَ صَفْوَةٌ مِنْ مُحَمَّدٍصلى الله عليه وآله أَلَا وَ مَنْ حَاجَّنِي فِي كِتَابِ اللَّهِ فَأَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِكِتَابِ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ حَاجَّنِي فِي سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وآله فَأَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِسُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ فَأَنْشُدُ اللَّهَ مَنْ سَمِعَ كَلَامِي الْيَوْمَ لَمَّا بَلَّغَ الشَّاهِدُ مِنْكُمُ الْغَائِبَ وَ أَسْأَلُكُمْ بِحَقِّ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ بِحَقِّي فَإِنَّ لِي عَلَيْكُمْ حَقَّ الْقُرْبَى مِنْ رَسُولِ اللَّهِ إِلَّا أَعْنَتُمُونَا وَ مَنَعْتُمُونَا مِمَّنْ يَظْلِمُنَا فَقَدْ أُخِفْنَا وَ ظُلِمْنَا وَ طُرِدْنَا مِنْ دِيَارِنَا وَ أَبْنَائِنَا وَ بُغِيَ عَلَيْنَا وَ دُفِعْنَا عَنْ حَقِّنَا فَأَوْتَرَ [فَافْتَرَى] أَهْلُ الْبَاطِلِ عَلَيْنَا فَاللَّهَ اللَّهَ فِينَا لَا تَخْذُلُونَا وَ انْصُرُونَا يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ(271)

امام باقرعليه السلام فرمود:

روزى كه قائم آل محمّد - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در مكّه ظاهر شود، پشت به ديوار كعبه مى دهد و پناهنده به كعبه مى شود و در همان حال فرياد مى زند:

اى مردم! ما براى يارى خدا از شما طلب يارى مى كنيم. هر كس به نداى ما پاسخ مثبت دهد، بداند كه ما اهل بيت پيامبر شما هستيم. ما از همه مردم به خدا و پيامبر نزديك تر هستيم. و هر كس خواسته باشد پيروى و همراهى با حضرت آدم عليه السلام را به رخ من بكشد

و بگويد من پيرو حضرت آدم عليه السلام هستم و از تو پيروى نمى كنم پس بداند كه من از همه مردم به حضرت آدم نزديك تر و سزاوارترم.

و هر كس كه خواسته باشد پيروى و همراهى با حضرتِ نوح عليه السلام را به رخ من بكشد، پس بداند كه من از همه مردم به حضرتِ نوح عليه السلام نزديك تر و سزاوارترم.

و هر كس خواسته باشد پيروى و همراهى با حضرتِ ابراهيم خليل اللَّه عليه السلام را به رخ من بكشد، پس بداند كه من از همه مردم به حضرت ابراهيم خليل نزديك تر و سزاوارترم.

و هر كس بخواهد پيروى و همراهى با حضرت محمّدصلى الله عليه وآله را به رخِ من بكشد، پس بداند من از همه مردم به پيامبران نزديك تر و سزاوارترم. آيا اين خداوند نيست كه در قرآن مى فرمايد:

«خداوند، آدم و نوح و آل ابراهيم و آل عمران را بر جهانيان برترى داد. آن ها فرزندان «و دودمانى» بودند كه [از نظرِ پاكى، تقوا و فضيلت] بعضى از بعض ديگر گرفته شده بودند. [يعنى بعضى از آن ها، از نسل بعض ديگر هستند كه حضرت هم باقى مانده از آن نسل است و خداوند شنوا و داناست.

پس من بقيّةاللَّه هستم، باقى مانده از آدم و ذخيره باقى مانده از نوح و برگزيده از نسل ابراهيم و برگزيده ممتاز از نسل محمّدصلى الله عليه وآله. آگاه باشيد هر كس كه بخواهد پيروى از قرآن را به رخ من بكشد، پس بداند من از همه مردم به قرآن نزديك تر و سزاوارترم.

آگاه باشيد! هر كس بخواهد پيروى از سنّت پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله و روش او را به رخ من بكشد، پس بداند

كه من از همه مردم به سنّت پيامبرصلى الله عليه وآله و سيره اش نزديك ترم.

همه كسانى را كه مستقيماً و يا از طريق ابلاغ شاهدان به غايبان، امروز سخنان من را شنيده اند، به خدا سوگند مى دهم و از شما به حقّ خدا و حقّ پيامبرش و آن حقّى كه من بر شما دارم، كه همان خويشاوندى با پيامبر خداست، درخواست مى كنم كه ما را يارى كنيد و مانع ستمِ ستم كاران به ما شويد.

البتّه ما مورد ستم واقع شديم و از وطنِمان اخراج شديم و از فرزندانِمان دور شديم و ظلم و تجاوز بر ما روا داشته اند، و از دسترسى به حقّمان منع شديم و اهل باطل بر ما چيره شدند. پس خدا را، خدا را در مورد ما از خدا بترسيد. ما را رها نكنيد و ما را يارى كنيد كه خدا شما را يارى كند.

أَلَا وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى مُحَمَّدٍ وَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمَا فَهَا أَنَا ذَا مُحَمَّدٌصلى الله عليه وآله وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام أَلَا وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ عليه السلام فَهَا أَنَا ذَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ أَلَا وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ فَهَا أَنَا ذَا الْأَئِمَّةُعليه السلام أَجِيبُوا إِلَى مَسْأَلَتِي فَإِنِّي أُنَبِّئُكُمْ بِمَا نُبِّئْتُمْ بِهِ وَ مَا لَمْ تُنَبَّئُوا بِهِ وَ مَنْ كَانَ يَقْرَأُ الْكُتُبَ وَ الصُّحُفَ فَلْيَسْمَعْ مِنِّي ثُمَّ يَبْتَدِئُ بِالصُّحُفِ الَّتِي أَنْزَلَهَا اللَّهُ عَلَى آدَمَ وَ شَيْثٍ عليه السلام وَ يَقُولُ أُمَّةُ آدَمَ وَ شَيْثٍ هِبَةِ اللَّهِ هَذِهِ وَ اللَّهِ هِيَ الصُّحُفُ حَقّاً وَ لَقَدْ أَرَانَا مَا لَمْ نَكُنْ نَعْلَمُهُ فِيهَا وَ مَا كَانَ خَفِيَ عَلَيْنَا وَ مَا كَانَ أُسْقِطَ مِنْهَا وَ بُدِّلَ وَ حُرِّفَ ثُمَّ يَقْرَأُ صُحُفَ نُوحٍ وَ صُحُفَ إِبْرَاهِيمَ وَ التَّوْرَاةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ الزَّبُورَ فَيَقُولُ أَهْلُ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِيلِ وَ الزَّبُورِ هَذِهِ وَ اللَّهِ صُحُفُ نُوحٍ وَ إِبْرَاهِيمَ عليه السلام حَقّاً وَ مَا أُسْقِطَ مِنْهَا وَ بُدِّلَ وَ حُرِّفَ مِنْهَا هَذِهِ وَ اللَّهِ التَّوْرَاةُ الْجَامِعَةُ وَ الزَّبُورُ التَّامُّ وَ الْإِنْجِيلُ الْكَامِلُ وَ إِنَّهَا أَضْعَافُ مَا قَرَأْنَا مِنْهَا ثُمَّ يَتْلُو الْقُرْآنَ فَيَقُولُ الْمُسْلِمُونَ هَذَا وَ اللَّهِ الْقُرْآنُ حَقّاً الَّذِي أَنْزَلَهُ اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍصلى الله عليه وآله وَ مَا أُسْقِطَ مِنْهُ وَ حُرِّفَ وَ بُدِّلَ(272)

اى مردم آگاه باشيد! هر كس مى خواهد در چهره آدم و شيث نگاه كند، اين منم همان آدم و شيث. آگاه باشيد! هر كس كه بخواهد در چهره نوح و فرزندش سام بنگرد، اين منم همان نوح و سام.

آگاه باشيد! هر كس بخواهد در چهره ابراهيم و اسماعيل بنگرد،

اين منَم همان ابراهيم و اسماعيل. آگاه باشيد! هر كس بخواهد در چهره موسى و يوشع عليهما السلام بنگرد، اين منَم همان موسى و يوشع. آگاه باشيد! هر كس بخواهد در چهره عيسى و شمعون عليهما السلام بنگرد، اين منَم همان عيسى وشمعون.

آگاه باشيد! هر كس كه بخواهد در چهره حضرت محمّدصلى الله عليه وآله و حضرت على عليه السلام بنگرد، پس اين من هستم همان محمّد - كه درود خدا بر او و بر خاندانش باد - و اميرالمؤمنين على عليه السلام.

آگاه باشيد! هر كس بخواهد در چهره امام حسن و امام حسين عليهما السلام بنگرد، پس اين منم همان امام حسن و امام حسين عليهما السلام. آگاه باشيد! هر كس بخواهد در چهره امامان معصوم از نسلِ امام حسين عليهم السلام بنگرد، پس اين منم همان چهره امامان معصوم عليهم السلام

پس به درخواستِ من پاسخ مثبت دهيد، زيرا من در موردِ چيزهايى كه تاكنون شنيديد و آن چيزهايى كه تاكنون نشنيديد، اخبارى دارم. و هر كس كه اهلِ خواندن كتاب ها و صحيفه هاىِ آسمانى است، پس بايد به حرفِ من گوش فرا دهد.

پس از آن حضرتِ مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - ابتدا شروع به خواندنِ آن كتاب آسمانى كه بر حضرت آدم و شيث نازل شده است مى كند و از امّت حضرت آدم و شيث مى گويد:

اين صحيفه آسمانى به خدا قسم! همان كتاب هاىِ آسمانى است كه بر آدم و شيث نازل گرديد. البتّه خدا از طريقِ آن كتاب در موردِ بسيارى از چيزها كه ما نمى دانستيم و بسيارى ديگر از علوم كه بر ما پوشيده بود، به ما آگاهى داد.

اين را كه مى خوانيد، اصل آن كتاب هاست

و هيچ كلمه اى از آن كم نشد و از دست نرفت و نيز جابجايى در مطالب آن و تحريف در آن راه نيافت.

سپس شروع مى كند به قرائتِ كتاب هاىِ نوح و ابراهيم و نيز تورات و انجيل و زبور به گونه اى كه اهل تورات و انجيل و زبور مى گويند:

به خدا قسم به راستى اين اصل كتاب هاى حضرت نوح و حضرت ابراهيم است و هيچ كلمه اى از آن حذف نشده و نيز تبديل و تحريف در آن انجام نگرفته است.

به خدا قسم! اين را كه در اختيار دارد، همان تورات است كه توسّط حضرت موسى جمع آورى گرديد و اين هايى كه در دست دارد، همان زبور كامل ابراهيم و همه انجيل حضرت عيسى است و اين مطالبى را كه قرائت كرد، در هر موضوعى چندين برابر آن مطالبى است كه ما قرائت مى كرديم و در اختيار داريم.

سپس شروع به خواندن قرآن مى كند، كه در اين جا مسلمانانى كه آگاهى به قرآن دارند مى گويند:

به خدا قسم كه اين عينِ قرآن است كه مى خواند، همان قرآنى كه خداوند بر حضرت محمّدصلى الله عليه وآله نازل كرده است و يك حرف از آن كم و يا جابجا نكرده است و هيچ تحريفى در آن ايجاد نكرده است.(273)

نمايندگانى به بخش هاى مختلف جهان مى فرستد و خطاب به هر يك از آنان چنين مى گويد:

دستورالعمل كارىِ تو در كفِ دستِ توست، پس هر گاه حادثه اى پيش آمد كه روش برخورد با آن حادثه و حكم شرعى آن را ندانستى، به كف دست خود نگاه كن و به هر دستورى كه ديدى، عمل كن.

در موردِ تأمينِ آذوقه لشكر امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - فرمود: آن گاه كه قائم آل محمّد - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - از مكّه ظهور كرد و تصميم گرفت با لشكريانَش به طرف كوفه حركت كند، دستور مى دهد مناديانِ مخصوصِ او فرياد بزنند كه:

هيچ كس چيزى از خوردنى و آشاميدنى به همراه نياورد.

و سنگِ حضرت موسى عليه السلام - همان سنگى كه موسى با عصا بر او زد - را كه وزنَش به سنگينى يك بارِ شتر است، به همراه خويش مى آورد و در هر منزل و جايگاهى كه اُطراق مى كنند، از آن سنگ، چشمه اى مى جوشد كه گرسنگان را سير و تشنگان را سيراب مى كند و تا موقعى كه به پشت دروازه هاى كوفه برسند، زاد و توشه و غذا و آب آن ها، از همان سنگ تأمين مى شود.

تا آن حضرت را بيابند. امّا آن حضرت مجدّداً به مكّه باز مى گردد و اين كار تا سه بار ادامه پيدا مى كند، تا استقامتِ ياران سنجيده شود.

نكته اى كه بايد منشور هم پيمانى شما با من باشد، مواردى است كه در ذيل مى آيد: 1 - هرگز از اطاعت من سرپيچى نكنيد و از هيچ يك از اصول توافقات عقب نشينى ننماييد. 2 - هرگز دست به دزدى نزنيد. 3 - هرگز به زناكارى آلوده نگرديد. 4 - هرگز فعل حرام انجام ندهيد. 5 - هرگز به فحشا و فساد گرايش نداشته باشيد. 6 - به ناحق هيچ كس را نزنيد. 7 - به زراندوزى و جمع كردن طلا مبادرت نكنيد. 8 - به جمع كردن نقره مشغول نشويد. 9 - گندم را احتكار نكنيد. 10 - هرگز جو را احتكار نكنيد. 11 - هيچ مسجدى را خراب نكنيد. 12 - هرگز شهادت باطل ندهيد. 13 - هرگز از مؤمنين بدگويى نكنيد. 14 - هرگز ربا نخوريد. 15 - در سختى ها بردبار باشيد. 16 - بر هيچ خداپرستى لعنت نفرستيد. 17 - هرگز شراب نخوريد. 18 - هرگز لباس زربافت «بافته شده از تار و پود طلا» نپوشيد. 19 - هرگز پارچه ابريشمى را به روى خود نياندازيد. 20 - لباسى كه از ديباج «پارچه ابريشمى رنگ شده» دوخته شده است را نپوشيد. 21 - دشمن شكست خورده در حال فرار را تعقيب نكنيد و نكُشيد. 22 - هيچ خون ناحقى را نريزيد. 23 - با هيچ مسلمانى به حيله و نيرنگ برخورد نكنيد. 24 - حتّى بر كفار هم تجاوز و ستم نكنيد. 25 - با منافقان به تجاوز و ستم برخورد نكنيد. 26 - هرگز لباس دوخته شده از ابريشم بر تن نكنيد. 27- در زندگى ساده زيست باشيد و خاك،

فرش زندگى شما باشد. 28 - از فساد و فحشا همواره بى زارى بجوييد. 29 - امر به معروف را سرلوحه زندگى خويش قرار دهيد. 30 - همواره نهى از منكر كنيد. هرگاه شما نسبت به اين سى مورد ذكر شده، با من پيمان بستيد، اين حق را خواهيد داشت كه من هم در مورد هشت چيز به شما پيمان بسپارم: 1 - متعهّد مى شوم شما دوستان خاصّ من باشيد و ديگران را بر شما ترجيح ندهم. 2 - لباس هايى را كه مى پوشم، مانند لباس هاى شما باشد. 3 - غذا و خوراكم مانند غذاى شما باشد. 4 - مركب سوارى من همطراز مركب شما باشد. 5 - در همه حال و هر زمان با شما باشم. 6 - همواره همراه با شما حركت كنم. 7 - در زندگى به مقدار كم راضى باشم. 8 - زمينِ پر از ظلم و جور شده را، پر از عدل و داد كنم. پس همگان خدا را آن گونه كه شايسته است، عبادت مى كنيم. من به عهدم با شما وفا مى كنم و شما هم به عهدتان با من وفادار بمانيد.

- ظهور كند، واردِ دشتِ كوفه مى شود، با پاىِ خود زمينى را معيّن مى كند و با پاىِ خويش روى نقطه اى از زمين مى كوبد و با دست به آن مكان اشاره مى كند، سپس مى فرمايد:

اين جا را بكَنيد.

و يارانِ آن حضرت، در آن مكان، گودالى ايجاد مى كنند كه دوازده هزار زره و دوازده هزار شمشير و دوازده هزار كلاه خود را، از زمين بيرون مى آورند. سپس با صداى رسا ندا مى دهد كه پس از آن دوازده هزار مرد جنگى از عرب و عجم حاضر مى شوند.

و آن لباس هاى رزم را بر تن آنان مى پوشاند. و خطاب به آنان مى فرمايد:

هر كس اين گونه كه شما لباس رزم بر تن داريد، لباس نپوشيده بود، او را به قتل برسانيد.

فى صفات المؤمنين. ابو محمّد حسن بن محمّد ديلمى (م 711ه.ق)، تحقيق:مؤسسه آل البيت عليهم السلام،قم:موسسه آل البيت عليهم السلام،بى تا.

9.الإقبال بالأعمال الحسنة فيما يعمل مرّة فى السنة.ابوالقاسم على بن موسى حلّى، معروف به ابن طاووس(م 664ه.ق)، تحقيق: جواد قيّومى،قم:دفتر تبليغات اسلامى،چاپ اوّل،1414ه.ق.

10.الأمالى.ابو جعفر محمّدبن على بن حسين بن بابويه قمّى، معروف به شيخ صدوق(م 381ه.ق)، تحقيق: مؤسّسه بعثت، قم:موسّسه بعثت، چاپ اوّل،1407ه.ق.

11.الأمالى.ابو جعفر محمّد بن حسن معروف به شيخ طوسى(م 460ه.ق)، تحقيق: موسسه بعثت، قم: دارالثقافة، چاپ اوّل، 1414ه.ق.

12.الأمالى.ابو عبداللَّه محمّد بن نعمان عكبرى بغدادى، معروف به شيخ مفيد(م 413ه.ق)،تحقيق: حسين اُستاد ولى و على اكبر غفّارى،قم: دفترانتشارات اسلامى،چاپ دوم، 1404ه.ق.

13.بحارالانوار الجامعة لدُرَر أخبار الأئمّة الأطهارعليهم السلام.محمّد باقر بن محمّد تقى مجلسى(م 1110ه.ق)، بيروت: مؤسسه الوفاء، چاپ دوم، 1403ه.ق.

14.بصائر الدرجات.ابو جعفر محمّد بن حسن صفّار قمّى، معروف به ابن فرّوخ(م 290ه.ق)،قم:كتابخانه آية اللَّه العظمى مرعشى نجفى، چاپ اوّل، 1404ه.

15.تُحَف العقول عن آل رسول صلى الله عليه وآله .ابو محمّد حسن بن على حرّانى، معروف به ابن شعبه(م 381ه.ق)، تحقيق: على اكبر غفّارى، قم:دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1404ه.

16.تفسيرالقمّى.ابو الحسن على بن ابراهيم بن هاشم قمّى(م 307ه.ق)، تصحيح: سيّد طيّب موسوى جزايرى، نجف: چاپخانه اشرف، بى تا.

17.تفسير نورالثقلين.شيخ عبد على بن جمعه عروسى حويزى(م 1112ه.ق)، تحقيق: سيد هاشم رسولى محلاتى، قم: مؤسسه اسماعيليان، چاپ چهارم، 1412ه.ق.

18.تنبيه الخواطر ونزهة النواظر.(مجموعه ورّام). ابوالحسين ورّام بن ابى فراس(م 605ه.ق) بيروت: دارالتعارف و دار صعب، بى تا.

19.تهذيب الأحكام فى شرح المقنعة. ابو جعفر محمّد بن حسن، معروف به شيخ طوسى (م 460ه.ق)، بيروت: دارالتعارف، چاپ اول،1401ه.ق.

20.ثواب الأعمال و عقاب الأعمال.ابو جعفر محمّد بن على قمّى، معروف به شيخ صدوق(م 381ه.ق)، تحقيق:على اكبر غفّارى، تهران: كتابخانه صدوق، بى تا.

21.جامع الأحاديث.ابو محمّد جعفر بن احمد بن على قمّى، معروف به ابن

رازى(قرن چهارم)، تحقيق:سيّد محمّد حسينى نيشابورى، مشهد: مؤسّسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوى، چاپ اوّل، 1413ه.ق.

22.الخرائج و الجرائح. ابوالحسين سعيد بن عبداللَّه راوندى، معروف به قطب الدّين راوندى(م 573ه.ق)، تحقيق:مؤسّسه امام مهدى(عج)، قم: مؤسسه امام مهدى(عج)، چاپ اول،1409ه.ق.

23.الخصال.ابو جعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمّى، معروف به شيخ صدوق(م 381ه.ق)، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ چهارم، 1414ه.ق.

24.الدعوات.ابو الحسن سعيد بن عبداللَّه راوندى، معروف به قطب الدين راوندى(م 573ه.ق)، تحقيق: مؤسّسه امام مهدى(عج)، قم: مؤسّسه امام مهدى(عج)، چاپ اوّل، 1407ه.ق.

25.الدرّة الباهرة من الأصداف الطاهرة.محمّد بن شيخ جمال الدّين مكّى بن محمّد بن حامد بن احمد عاملى نبطى جزّينى، ملقّب به شهيد اوّل (م 786ه.ق)، مشهد:مؤسّسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوى، 1365 ش.

26. دلائل الإمامة.ابو جعفر محمّد بن جرير طبرى(م 310ه.ق)، تحقيق: مؤسّسه بعثت، قم: مؤسّسه بعثت، چاپ اوّل، 1413 ه.

27.صحيح مسلم.ابو الحسين مسلم بن حجّاج قشيرى نيشابورى (م 261ه.ق)، تحقيق:محمّد فؤاد عبدالباقى، قاهره: دراالحديث، چاپ اول، 1412ه.ق.

28. علل الشرائع.ابو جعفر محمّد بن على بن حسين بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق(م 381ه.ق)، بيروت: دار احياء التراث ، چاپ اول، 1408ه.ق.

29.عمدة الطالب فى أنساب آل أبى طالب.ابن عنبه احمد بن على حسنى(م 828ه.ق)، تحقيق: آل طالقانى،قم:منشورات رضى، چاپ دوم، 1362 ش.

30.عوالى اللآلى العزيزيّة فى الأحاديث الدينيّة. محمّد بن على بن ابراهيم احسانى، معروف به ابن ابى جمهور(م 940ه.ق)، تحقيق: حاج شيخ مجتبى عراقى،قم: چاپخانه سيدالشهداءعليه السلام، چاپ اول،1403ه.ق.

31. عيون أخبار الرضاعليه السلام.ابو جعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق(م 381ه.ق)، تحقيق:سيد مهدى حسينى لاجوردى، بيروت: مؤسّسه اعلمى،بى تا.

32.عيون الحكم و المواعظ.ابو الحسن على بن محمد ليثى واسطى(قرن ششم ه.ق)، تحقيق: حسين حسنى بيرجندى، قم: دارالحديث، چاپ

اول، 1376 ش.

33.الغيبة.ابو جعفر بن حسن بن على بن حسن طوسى(م 460ه.ق)، تحقيق: عباد اللَّه طهرانى و على احمد ناصح، قم: موسسه معارف اسلامى،چاپ اول،1411ه.ق.

34.الغيبة.ابو عبداللَّه محمد بن ابراهيم بن جعفركاتب نعمانى(م 350ه.ق)، تحقيق: على اكبر غفارى،تهران: كتاب فروشى صدوق،بى تا.

35.الكافى.ابو جعفر ثقة الاسلام محمدبن يعقوب بن اسحاق كلينى رازى (م 329ه.ق)، تحقيق: على اكبر غفارى، بيروت: دار صعب و دار التعارف، چاپ چهارم، 1401ه.ق.

36.كامل الزيارات.ابو القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (م 367ه.ق)، تحيق:جواد قيومى ، قم: نشر الفقاهة، چاپ اول، 1417ه.ق.

37.كتاب من لا يحضره الفقيه.ابو جعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق(م 381ه.ق)، تحقيق:على اكبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، بى تا.

38.كفاية الأثر فى النّص على الأئمّة الإثنى عشر.ابو القاسم على بن محمد بن خزّاز قمى (قرن چهارم)، تحقيق: سيد عبداللطيف حسينى كوه كمرى، قم: انتشارات بيدار، 1401ه.ق.

39.كمال الدين و تمام النعمة.ابو جعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق (م 381ه.ق)، تحقيق: على اكبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول،1405ه.ق.

40. نهج الحياة: فرهنگ سخنان حضرت مهدى عليه السلام محمد دشتى، قم: موسسه تحقيقاتى امير المؤمنين عليه السلام، چاپ اوّل، 1384 ه. ش.

41.كنزالعمّال فى سنن الأقوال و الأفعال.علاء الدين على متقى بن حسام الدين هندى (م 975ه.ق)، تصحيح:صفوة سقا،بيروت: مكتبة التراث الاسلام، چاپ اول،1397ه.

42.كنزالفوايد. ابو الفتح محمد بن على بن عثمان كراجكى طرابلسى (م 449ه.ق)، تصحيح: عبداللَّه نعمة، قم: دارالذخائر، چاپ اول،1410ه.ق.

43.مجموعة وفيات الأئمّة.(وفيات الأئمّه). گروهى از نويسندگان، قم: انتشارات شريف رضى، چاپ دوم، 1415ه.ق.

44.مشكاة الأنوار فى غرر الأخبار. ابو الفضل على طبرسى(قرن هفتم)، تحقيق: مهدى هوشمند، قم: دارالحديث، چاپ اول، 1418ه.ق.

45. معانى الأخبار.ابو جعفر محمدبن على

بن حسين بن بابويه قمى،معروف به شيخ صدوق(م 381ه.ق)، تحقيق:على اكبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول،1361 ش.

46.مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل.ميرزا حسين نورى طبرسى (م 1320ه.ق)، تحقيق: مؤسسه آل البيت عليهم السلام، قم:موسسه آل البيت عليهم السلام، چاپ اول، 1407ه.ق.

47.مسند أحمد.احمدبن محمد بن حنبل شيبانى(م 241ه.ق)، تحقيق: عبداللَّه محمد درويش، بيروت: دارالفكر، چاپ دوم،1414ه.ق.

48.مصباح المتهجّد.ابو جعفر محمدبن حسن بن على بن حسن طوسى (م 460ه.ق)، تحقيق: على اصغر مرواريد، بيروت:موسسه فقه الشيعه، چاپ اول،1411ه.ق.

49. مناقب آل أبى طالب. (المناقب لابن شهر آشوب). ابو جعفر رشيد الدين محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى (م 588ه.ق)، قم: چاپخانه علميه، بى تا.

50. نهج البلاغه. ابو الحسن شريف رضى محمد بن حسين بن موسى موسوى(م 406ه.ق)، شرح:محمد عبده، بيروت: موسسة المعارف،1416ه.ق.

51. وسائل الشيعه. محمد بن حسن حرّ عاملى (م 1104ه.ق)، تحقيق: موسسه آل بيت عليهم السلام، قم موسسه آل البيت عليهم السلام، چاپ اوّل، 1409 م.

: 380.

4) ملاّ محمد باقر بن ملا محمد تقى مجلسى» معروف به علّامه مجلسى، از بزرگ ترين و معروف ترين علماى شيعه در عهد صفويه است كه در سال 1037 در اصفهان متولد شده و به سال 1111 در همان شهر وفات يافت. وى در اواخر عهد شاه سليمان صفوى و قسمت عمده از عهد شاه سلطان حسين، رتبه شيخ الاسلامى و امامت جمعه و صاحب اختيار امور دينى كل كشور بود و نيز حائز رياست علمى و سياسى گرديد. تعداد تأليفات او متجاوز از شصت كتاب است كه معروف تر و مهم تر از همه -به زبان عربى- بحارالانوار است كه در حقيقت، دائرة المعارف شيعه مى باشد. بيشترين تأليفات او به زبان ساده است، مانندِ حق اليقين، حلية المتقين، حيوة القلوب، عين الحيوة و جلاء العيون.

معارف و معاريف 9 : 125.

5) كمال الدّين : 483؛ وسائل الشّيعة 16 : 242؛ بحارالأنوار 51 : 33.

6) در عرف علماىِ رجال، كنيه سه تن از فقهاى بزرگ شيعه است: «على بن حسين» و دو پسرش «ابو عبداللَّه حسين و ابو جعفر محمد صدوق».

بابويه، نام جدِّ اعلاىِ ايشان، كلمه اى است فارسى، منسوب به «بابو» يعنى بابا، پدر، پير و مرشد.

محمّد، فرزندِ «على بن حسين بابويه»، همان شيخ صدوق، معروف به «ابن بابويه» است. «على بن حسين بابويه» با دخترِ عموى خود (دختر محمد بن موسى بن بابويه) ازدواج كرد، امّا از او فرزندى نيافت. نامه اى به «حسين بن روح» نوشت و به وسيله او از امام زمان عليه السلام تقاضا كرد كه دعا بفرمايد تا خدا فرزندانى فقيه به او عنايت كند. از ناحيه امام عليه السلام پاسخ آمد كه از همسر فعلى خود

فرزندى نخواهى داشت، ولى به زودى كنيزى ديلمى را مالك مى شوى و دو پسر فقيه از او نصيب تو خواهد شد. ابن بابويه، سه پسر پيدا كرد (محمد، حسين و حسن). محمد و حسين، هر دو فقيه شدند و حسن، به عبادت و زهد مشغول شد. [الغيبة طوسى : 188.]

«ابن بابويه» از علماىِ بزرگ شيعه در قرنِ چهارم هجرى و صاحب تأليفات بسيار و ارزشمندى است. مرحوم محدث قمى مى نويسد: حدود سيصد تأليف دارد كه اين تأليفات عمدتاً در ابواب فقه و اصول و تفسير و سيره پيامبرصلى الله عليه وآله و ائمه عليهم السلام و احتجاج و اخبار فضائل اهل بيت و اخبار غيبت و علائم ظهور امام غايب عليه السلام و آداب زيارت مشاهد مشرفه و پاسخ به سؤالات علماى ساير بلاد است. از جمله آن كتاب ها: من لا يحضره الفقيه، توحيد صدوق، رساله اعتقادات، خصال، كمال الدين، عيون اخبار الرّضا و... است. صدوق به اجماعِ علماى شيعه در وسعت دانش و قوّتِ حافظه و نظم فكرى و كثرت تأليفات و جمع احاديث و صحّتِ اتقان فتاوى در ميان ساير علماىِ شيعه ممتاز است.

مرحوم صدوق در سال 381 هجرى، وفات و در شهر رى در گورستانى كه هم اكنون معروف به «ابن بابويه» است مدفون است. و مقبره پدرش (على بن حسين بابويه) در قم است.

[پيشواى دوازدهم، هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق، پاورقى ص 70.]

7) كمال الدّين : 482؛ وسائل الشّيعة 16 : 242؛ بحارالأنوار ج 51 : 33؛ الزام النّاصب 2731.

8) الغيبة للطّوسى : 244؛ كمال الدّين 2 : 430.

9) ابوالحسن على بن ابراهيم ابن أبان رازى كلينى معروف به علّان دايى مرحوم

كلينى [صاحب اصول كافى بود و از روات حديث است كه در راه مكّه كشته شد. برخى گفته اند حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در پيامى به او توصيه فرمودند: صبر كن امسال به حج نرو.

امّا او به خيال اين كه اين توصيه در حدّ سفارش به احتياط است پيش خود گفت: من احتياط مى كنم. به همين دليل به توصيه عمل نكرد و كشته شد. و امّا در موردِ خود مرحوم كلينى صاحب الكافى نيز خوب است بدانيد كه ايشان: «ابو جعفر محمد بن اسحاق كلينى رازى» معروف به ثقة الاسلام، شيخ مشايخ شيعه و رئيس محدثين علماى اماميه و اوثق و اعدل ايشان و مروّج مذهب شيعه در عصر غيبت امام عصرعليه السلام است. عامه و خاصه در فتاوى به وى مراجعه كرده اند و بدين جهت به ثقة الاسلام شهرت يافت. وى يكى از صاحبان كتب اربعه و صاحب كافى است كه در عقايد حقه اسلاميه و استنباط دينى، مرجع اكابر و مورد استفاده فقها و محدثين بزرگ است و به تصديق شيخ مفيد، اجلّ كتب اسلامى و اعظم مصنفات شيعه و مشتمل بر شانزده هزار و يكصد و نود و نه حديث است. كلينى از علماى زمان غيبت صغرى است و وفات او 69 سال پس از وفات امام عسكرى عليه السلام در ماه شعبان 329 هجرى اتفاق افتاد و قبرش در بغداد است.

[معارف و معاريف 8 : 576.]

10) خادمِ امام حسن عسكرى عليه السلام بود. وى يكى از كسانى است كه از تولّد حضرت مهدى عليه السلام اطلاع يافته و از آن خبر داده است. اين كنيز تربيت يافته بيت رفيع

حضرت عسكرى عليه السلام مى باشد.

بحارالانوار 51 : 5؛ كمال الدين 2 : 104-114.

11) از كنيزان امام حسن عسكرى عليه السلام بود. وى شاهد تولّدِ حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - بوده است.

معارف و معاريف 9 : 3.

12) الغيبة للطّوسى : 246؛ الخرائج 1 : 458؛ الدّعوات : 207؛ محجة البيضاء 4 : 346؛ اثبات الهداةج 7 : 344.

13) صندل أحمر - قرمز - دارويى گياهى است كه از گياهِ صندل تهيه مى شد صندل در فارسى به همين نام است و در نوشتن با سين نوشته مى شود «سندل».

14) نوّاب اربعه همان سفيران چهار گانه امام زمان عليه السلام در غيبت صغرى بودند. در تمام مدت غيبت صغرى، اين چهار نفر ميان امام زمان عليه السلام و مردم واسطه بودند و آنان نامه ها و عرايض شيعيان را به امام غايب مى رساندند و به دستور حضرت، به آنان پاسخ مى دادند. اين پاسخ ها به صورت توقيع از ناحيه مقدسه صادر مى گرديد. مرحوم مجلسى همه اين توقيعات را در «بحارالانوار» آورده است. آن چهار نفر عبارتند از :

1- ابو عمر و عثمان بن سعيد عمرى

2- ابو جعفر محمد بن عثمان عمرى

3- ابوالقاسم حسين بن روح نوبختى

4- ابوالحسن على بن محمد سمرى

به نواب اربعه، نواب خاص هم اطلاق مى شود. وظايف و فعاليت هاى اساسى نواب اربعه را مى توان چنين برشمرد: 1- مخفى داشتن نام و جايگاه امام 2- اخذ و توزيع اموال متعلق به امام 3- پاسخ گويى به سؤالات فقهى و مشكلات عقيدتى مردم 4- مبارزه با مدعيان دروغين نيابت.

ابو جعفر محمد بن عثمان عمرى كه در روايت بالا نامش آمده است: دوّمين نائب از «نوّاب اربعه» امام

زمان عليه السلام و فرزند نائب اول - عثمان بن سعيد - است. در زمانِ حيات پدرش از طرف امام حسن عسكرى عليه السلام به نيابت امام غائب معرفى شده بود و «عثمان بن سعيد» به هنگام مرگ خود، امر نيابت را به دستور امام زمان عليه السلام به فرزند خود «محمد» سپرد. شيعيان به عدالت، وثاقت و امانت دارى او اتّفاقِ نظر داشتند...

توقيعاتِ حضرت در امور مهمّ دينى، در طول زندگانى او با همان خطّى كه در زمان پدرش عثمان بن سعيد صادر مى شد، به دست او صادر مى گشت و به شيعيان مى رسيد. شيعيان جز او كسى را به نيابت نمى شناختند و علائم و كراماتى هم از او نقل شده است.

او بيشترين مدّتِ نيابت را در ميان «نواب اربعه» به خود اختصاص داد و حدود چهل سال به عنوان نايب و رابط بين امام و شيعيان بود. لِذا توفيق يافت مشكلات و مسائلِ فقهى، كلامى، اجتماعى و.... بيشترى را از محضر مبارك امام زمان عليه السلام استفسار نمايد و در اختيار عموم مردم قرار دهد. كنيه او «ابوجعفر» است و چندين لقب براى او ذكر شده است: «عَمرى»، «اسدى»، و «كوفى».

امام حسن عسكرى عليه السلام فرمودند: «عمرى - عثمان بن سعيد - و پسرش - محمّد بن عثمان - هر دو موثّق و موردِ اطمينان هستند، هر چه آن ها به تو برسانند از طرف ما مى رسانند...»

پس از وفاتِ نايب اوّل، نخستين كسى كه مورد خطاب ولى عصرعليه السلام قرار مى گيرد، محمد بن عثمان، پسر اوست. امام زمان عليه السلام مرگ پدر را بر او تسليت مى گويد و در آن نامه اشارتى به شخصيت محمد بن عثمان و تصريح به نيابت

او شده است. در زمان نايب دوّم (حدود 265 - 305) كسانى پيدا شدند كه از فرصت غيبت امام زمان عليه السلام سوء استفاده كرده و خود را به عنوان نايب امام عليه السلام معرفى كنند تا بدين وسيله شهرت و منصبى اجتماعى كسب نموده و اموال سرازير شده از سوى شيعيان به سوى امام را بدون مجوّز شرعى تصرّف نمايند. لذا يكى از وظايف محمد بن عثمان، تكذيب مدّعيان دروغين و رسوا كردن آنان و اثبات نيابت خود و فراهم آوردن اطمينان و اعتماد شيعيان به سوى خويش بود. يكى از دليل هاى مشهود و راه هاى عملى بر صحّت نيابت و وساطت خويش از طرف امام غائب، خبر دادن از امور غيبى و پنهانى با عنايت امام زمان عليه السلام به وسيله توقيعات و طرق ديگر بود.

«محمد بن عثمان» به جهت طولانى بودن دوره نيابت اش، فرصت بيان بعضى از حقايق راجع به امام زمان عليه السلام از تولّد تا غيبت را داشته است. لذا در زمينه هاى مختلف درباره امام زمان عليه السلام و درباره موضوعات ديگر، از ايشان روايت نقل شده است. احاديثى كه از ايشان نقل شده نشان مى دهد كه وى مكرّراً امام زمان عليه السلام را حتى از دوران كودكى آن حضرت ديده و در دوران امامتش با او ملاقات هايى داشته است. راوى مى گويد: محمد بن عثمان، قبرى را براى خود حفر كرد و آن را با چند قطعه تخته آماده ساخت. وقتى علّت آن را پرسيدم، گفت: براى مردن اسبابى هست! بعد از آن نيز از وى پرسيدم، گفت: مأمور شده ام كه خود را جمع و جور كنم. سپس دو ماه بعد وفات يافت.

ابو جعفر محمد

بن عثمان در سال 305 ه.ق در آخر ماه جمادى الاولى وفات كرده است. قبر او در كنار قبر مادرش، بر سر راه كوفه و در محلى كه خانه اش آن جا بود واقع است. اين محل در سمت غربى بغداد مى باشد.

تاريخ سياسى غيبت امام دوازدهم - عجّل اللَّه تعالى فرجهُ الشّريف - : 183. الغيبة للطوسى : 362. كمال الدين 2 : 510.

15) الغيبة للطّوسى : 364؛ بحارالأنوار 51 : 351.

16) محمّد بن نعمان عكبرى» معروف به شيخ مفيد، از بزرگان فقهاى شيعه در سده هاى چهارم و پنجم هجرى است. [رجال للنّجاشى : 402.]

در سال 336 ه.ق ديده به جهان گشود. در بغداد به كسب دانش پرداخت و پس از مدّتى از محضر بزرگانى چون شيخ صدوق محمد بن جنيد اسكافى ابوعلى صولى، ابوغالب رازى ابن قولويه قمى و... بهره گرفت. [اعيان الشيعة 9 : 522.]

با استعداد فوق العاده كه داشت، خيلى زود به مقام هاىِ عالى علمى نائل شد.

در كرخ بغداد كرسى درس پايه گذارى كرد و شاگردانى چون سيد مرتضى علم الهدى سيد رضى، نجاشى، شيخ طوسى، ابن حمزه و... را پرورش داد، [تنقيح المقال 3 : 18.]

كه بعدها هر كدام از ناموران بزرگ جهان اسلام شدند. شيخ مفيد در سال 413 ه.ق در بغداد ديده از جهان فرو بست و شاگردِ برجسته اش سيّد مرتضى بر او نماز گزارد و در منزِلَش دفن گرديد. از وى آثار ارزشمندى صادر شد و حضرت ولى عصر - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نامه هاىِ متعدّدى برايَش نوشت. به ويژه در سال هاىِ آخرِ زندگى اش، هر سال نامه اى از حضرت دريافت مى كرد. [امام مهدى - عجّل اللَّه تعالى

فرجهُ الشّريف - از ولادت تا ظهور : 251.]

17) انوار نعمانيّة 2 : 65.

18) الكافى 1 : 331؛ بحارالأنوار 52 : 66.

19) احمد بن هلال عبرتايى كرخى بغدادى» از مدّعيان دروغين نيابت در دوران نايب دوم بوده است. وى پس از وفات نايب اول، منكر وكالت محمد بن عثمان شد و خط انحرافى را پيش گرفت. بيشتر كتب رجالى او را ملقّب به «عبرتائى» مى دانند.[ رجال للطوسى : 410.]

و شيخ طوسى او را «كرخى» نام گذارى كرده [الغيبة للطّوسى : 399.] و «بغدادى» نيز درباره او گفته شده است.[ رجال للطّوسى : 410.]

وى در سال 180 ه.ق در «عبرتا» كه روستايى بزرگ و از نواحى نهروان بغداد است متولد شد و در سال 267 ه.ق از دنيا رفت. [رجال للنّجاشى 1 : 218.]

او قبل از انحرافَش از شخصيت والايى برخوردار بوده و عالمى برجسته و عارفى متّقى محسوب مى شده است. او از عصر امام رضاعليه السلام بوده تا هفت سال گذشته از غيبت صغرى، و عبارات بعضى از علماى رجال دلالت بر مقام والاى او دارد. نجاشى در رجال خويش مى گويد: او «صالح الرّواية» است و دو كتاب براى وى ذكر كرده است، كتاب «يومٌ وليلة» و «نوادر».[رجال للنجاشى 1 : 218.]

احمد بن هلال پنجاه و چهار بار به حج رفته است و بيست نوبت از آن را با پاى پياده حج نموده است. [اختيار معرفة الرجال 2 : 816.]

در توقيعى [الغيبة للطّوسى : 399.] از ناحيه مقدسه كه به دست حسين بن روح - نايب سوّم - صادر شد، حضرت وى را لعنت كرده و به شيعيان امر كرده بود كه از وى دورى

جويند.

آيت اللَّه خويى رحمه الله در معجم رجال الحديث 2 : 348. مى نويسند:

«شكّى نيست كه احمد بن هلال از نظرِ عقيده فاسد است و قابل اعتماد نيست، بلكه از زندگى او استفاده مى شود كه به چيزى پاى بند نبوده است؛ لِذا گاهى غلوّ مى كرده و گاهى اعمال ناصبى بودن از او ظاهر مى شده است...»

20) سوّمين نائب خاص از نوّاب اربعه «ابوالقاسم حسين بن روح نوبختى» است. وى در ميان شيعيان بغداد، از اشتهارِ خاصّى برخوردار بود و يكى از افراد مورد اطمينان و اعتماد «محمد بن عثمان عمرى» به شمار مى رفت. بعد از «ابوسهل اسماعيل بن على» مشهورترين افراد خاندان نوبختى، ابوالقاسم حسين بن روح بن ابى بحر است و عمده اشتهار او به واسطه مقام دينى بزرگى است كه در ميان شيعه اماميه دارد و از نوّاب اربعه حضرت قائم عليه السلام محسوب مى شود.[خاندان نوبختى : 212.]

تاريخ تولّدِ وى در كتب تاريخ و رجال مشخّص نشده است و همين مقدار روشن است كه در زمان حيات «محمد بن عثمان» يكى از كارگزاران وى بوده است و در بين سال هاىِ 305- 326 ه.ق به عنوان نايب امام زمان عليه السلام واسطه ميان امام و شيعيان بوده است.

برخى گفته اند «حسين بن روح» قمى بوده است. روايت كشّى او را ملقّب به قمى ذكر مى كند. [اختيار معرفة الرّجال 2 : 831.]

در تاريخ الاسلام ذهبى، اشاره به قمى بودن او شده است. [تاريخ الاسلام ذهبى : 190؛ تاريخ سياسى غيبت امام دوازدهم

وى به زبان «آبله» از نواحى قم تكلم مى كرده است. [كمال الدين 2 : 503.]

با وجود اين، بين «نوبختى» بودن و «قمى» بودن نايب سوّم، به يكى از دو

صورت مى شود، ارتباط برقرار كرد و آن ها را جمع كرد: 1- وى در اصل، قمى بوده و از طرفِ مادر، نوبختى ناميده شده است. [الغيبة للطوسى : 371؛ خاندان نوبختى : 414.]

2- وى از شاخه «بنو نوبخت» قم بوده و در زمان نخستين سفير، به بغداد مهاجرت كرده است. [تاريخ سياسى غيبت امام دوازدهم- عجّل اللَّه تعالى فرجهُ الشّريف

«محمد بن عثمان» از دو يا سه سال قبل از وفاتِ خود، با ارجاع بعضى از شيعيان به «حسين بن روح» كه اموالى از سهم امام و غير آن پيش او مى بردند، زمينه را براى نيابت وى از طرف امام زمان عليه السلام هموار مى نمود. نخستين توقيعى كه راجع به «حسين بن روح» از ناحيه مقدّسه صدور يافت، در سال 305 ه.ق بود. در آن توقيع آمده است: «او كاملاً مورد وثوق و اطمينان ماست و در نزدِ ما مقام و جايگاهى دارد كه او را مسرور مى گرداند.»

با اين كه «محمد بن عثمان» غير از «حسين بن روح» نُه وكيلِ ديگر در بغداد داشت و همگى زير نظر وى فعاليت مى كردند، اما «حسين بن روح» به نيابت امام زمان عليه السلام انتخاب شد. علّت آن علاوه بر متكلّم و فقيه بودن، بردبارى، هوشيارى و اخلاص او در آن موقعيت خاصّ سياسى بود. «حسين بن روح» با همكارى ده وكيل در بغداد و با وكلاى ساير بلاد اسلامى، كار خويش را در سمت نيابت امام زمان عليه السلام شروع كرد و توانست با روش معقولانه و منطقى، در ميان دوست و دشمن، از مقبوليت بالايى برخوردار باشد. بنابر شهادت مورّخين قرون اوليه و محدثين متقدّم، او «اعقل الناس» زمان خود

بوده است و از داناترين افراد به شمار مى رفت.

«حسين بن روح» بيست و يك سال نيابت حضرت را به عهده داشت و در ماه شعبان سال 326 ه.ق وفات يافت. [خاندان نوبختى : 221.]

قبر او در «نوبختيّه» در جانبِ غربى بغداد است.

[زندگانى نوّاب خاصِّ امام زمان عليه السلام على غفارزاده : 278.]

21) وسائل الشّيعة 3 : 428؛ بحارالأنوار 51 : 306؛ فرج المهموم : 130.

بدارد.

چون «جعفر بن احمد بن متيل» از دوستان نزديك «محمد بن عثمان» بود، برخى گمان مى كردند كه «محمد بن عثمان» امر وكالت و سفارت حضرت را پس از خود به او خواهد سپرد. چون هنگام وفات «محمد بن عثمان» فرا رسيد، ابن متيل در بالاى سر او و حسين بن روح در پايين پايش نشسته بودند. «محمد بن عثمان» در آن حال به ابن متيل رو كرد و گفت: من مأمور شدم كه حسين بن روح را وصىّ گردانم و امور را به او واگذارم. وقتى ابن متيل اين سخنان را شنيد از جاى خود بلند شد و دست «حسين بن روح» را گرفت و او را در بالاى سر «محمد بن عثمان» نشانيد و خود در پايين پاى او نشست. [خورشيد مغرب : 46.]

28) الخرائج 2 : 700؛ انوار المضيئة : 246؛ بحارالأنوار 51 : 296.

29) پسر امام هادى و برادر امام حسن عسكرى عليهما السلام است. پس از شهادت امام عسكرى عليه السلام با علم به اين كه امام حسن عسكرى عليه السلام فرزندى دارد و ايشان جانشين و امام بعد از او مى باشد، به دروغ ادّعاىِ امامت كرد. وى پس از شهادت حضرت، پيش از آن كه مردم جنازه را از خانه بيرون ببرند، دَمِ در ايستاده و تسليت نسبت به شهادت برادر و تبريك را نسبت به امامت خود، از مردم تحويل مى گرفت. شيخ طوسى رحمه الله در ضمن حديثى كه نقل مى كند و از شرابخوارى و مستىِ او حكايت مى كند، مى گويد: «كارهاىِ زشت و گفتارهاى ناهنجارى كه از وى روايت شده، به قدرى زياد است كه نمى توان احصاء نمود...» جعفر بن على، چون از طرف

دستگاه بنى عباس تقويت مى شد و آن عنصر فاسد را عامل خود دانسته و در مقابل امام حسن عسكرى عليه السلام تقويت مى كردند، پس از آن حضرت، او را وا مى داشتند كه خود را امام دوازدهم شيعه بداند تا بدان وسيله مسأله امام غائب را لوث كنند، جعفر نيز دعوى امامت و جانشينىِ برادر كرد. امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - طى توقيعاتى او را دروغگو دانست؛ به همين جهت در ميان شيعيان به «جعفر كذّاب» مشهور شد. [مفاخر اسلام 2 : 40.]

امام هادى عليه السلام اصحاب خود را از معاشرت و ارتباط با «جعفر» شديداً منع كرده و مى فرمايد: «او از تعاليم دين خارج، و زير بار فرمان من نيست.» [تاريخ سامرّا 2 : 251.]

جعفر كذّاب در سال 271 ه. ق به سن چهل و پنج سالگى در سامرّا درگذشت. [معارف و معاريف 4 : 165.]

30) هر حبّه 2 جو يك ششم دينار است.

31) الغيبة للطّوسى : 322 ح 270؛ اثبات الهداة 7 : 341؛ بحارالأنوار 51 : 293.

32) فرقه اى از غلاة شيعه (شش امامى، اسماعيليه) هستند كه به سبعيّه نيز ناميده شده اند. آنان مى گويند: محمد بن اسماعيل، امام هفتم و صاحب الزمان است و معتقد به قيام به سيف و قتل و حرق مخالفان خود از ساير مذاهب اسلامى بودند. زيارت قبور و بوسيدن سنگ كعبه و اعتقاد به ظواهر، در مذهب آنان حرام بود و در احكام شريعت، قائل به تأويل بودند. [معارف و معاريف 8 : 271.]

رئيس قرامطه، ابوطاهر قرمطى بود. قرامطه، حجرالاسود را از جا كنده و به بحرين - مسكنِ خود - بردند و بيست و دو سال

نزد خود نگاه داشتند. [مهدى موعود پاورقى : 616.]

33) صوفى معروف و نامش «حسين بن منصور حلاج بيضاوى» است. او يكى از مدعيان نيابت و وكالت بوده كه در آغاز، خود را رسول امام غايب عليه السلام و و كيل و باب آن حضرت معرفى كرد. از اين رو علماى علم رجال او را از مدّعيانِ بابيّت شمرده اند. [آخرين اميد : 144.] درباره شهر و محل تولّد او اختلاف است. خراسان، نيشابور، مرو، طالقان، رى و كوهستان اقوالِ مختلفى است كه به عنوان زادگاهش ذكر شده. ابوريحان بيرونى درباره الحاد و ارتداد او مى نويسد: حلاج، ابتدا مردم را به سوى مهدى دعوت مى كرد و چنان به مردم القا مى كرد كه او از طالقان ظهور خواهد كرد. او را گرفتند و به شام بردند و يك ماه حبس كردند، تا اين كه به حيله خود را آزاد كرد. او مردى شعبده باز و ساحر بود و با هر كس مجالست مى كرد، ابتدا با اعتقاد با او همراهى مى كرد، پس دعوى حلول و اتّحاد نمود و گفت: «روح القدس در من حلول كرده». خود را به نام خدا معرفى مى كرد و مى گفت: من خداى شما هستم. در نامه هايى كه به اصحاب خود مى نوشت، تصريح به خدايى خود مى كرد. پيروانش را از ذكر نام خدا باز مى داشت و مى گفت: گفتن لا اله الا اللَّه ممنوع است. [همان : 151.]

فقهاىِ مالكى در بغداد، در روزگار حكومت المقتدر، به اتّفاقِ آراء نتيجه گرفتند وى را به اين دلائل، به قتل برسانند: به سبب ادعاى الوهيت، به سبب قول به حلول، براى بيان «انا الحق» و اين كه قبول توبه او

را مشروع ندانستند. بالاخره او به دار آويخته شد و سپس جسد او را سوزاندند و سرش را بر چوبى بالاى پل بغداد زدند. بدين ترتيب او در سال 309 به جرم ادعاى باطل و كفر و الحاد به قتل رسيد. وى از نظر شيعه مطرود و ملعون است، هر چند برخى مانند شيخ عطّار در تذكرة الاولياء و جامى در نفخات الانس كرامات فراوانى براى او نقل كرده اند، كه اين مطالب به درد خرقه پوشان مى خورد و قهرمان پرورى هاى شاعرانه است. [همان : 154.]

34) الكافى 1 : 517؛ مدينة المعاجز 8 : 76؛ بحارالأنوار 51 : 309.

35) الكافى 1 : 521؛ كشف الغمة 3 : 347؛ مدينة المعاجز 8 : 86؛ بحارالأنوار 33451.

36) الكافى 1 : 524؛ أعلام الورى 2 : 266 ؛ الخرائج 1 : 472؛ بحارالأنوار 51 : 294.

37) ناحيه در لغت به معنى جهت، جانب، كرانه و گوشه زمين است و ناحيه مقدسه از القاب حضرت مهدى است [نجم الثاقب باب دوم.] اين تعبير احترام آميز، كنايه از جايگاهِ مخفىِ حضرت وولى عصر و يا كنايه از شخص آن حضرت بوده اين اسم رمز، بين شيعيان در زمان غيبيت صغرى رواج داشته است. [مجمع البحرين 1 : 410.] شيخ طوسى رحمه الله فرموده است: شيعيان در زمان غيبت نخستين، از آن حضرت و از غيبت او به عنوان ناحيه مقدّسه تعبير مى كردند و اين رمزى بود كه شيعيان آن را مى شناختند و امام را به يكديگر معرّفى مى نمودند. [كشف الغمّة 3 : 309.] محدّث نورى هم به نقل از جنّات الخلود آورده است: در ايّام تقيه، گاهى آن حضرت را به اين لقب

مى خواندند. [نجم الثاقب باب دوّم.]

38) كمال الدّين : 458؛ الاحتجاج 2 : 525؛ مدينة المعاجز 8 : 47؛ بحارالأنوار 52 : 81.

39) بر اساس برخى نقل ها احمد بن اسحاق در بازگشت از همان سفر در بين راه «در حُلوان نزديكى بغداد» از دنيا رفت. شايد به همين دليل امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - اشاره فرموده بودند كه وصيّت كنى آن اموال را به صاحبانش برسانند.

40) اثبات الهداة 7 : 378؛ بحارالأنوار 53 : 274؛ نجم الثّاقب : 389.

41) بحارالأنوار 52 : 62؛ منتهى الآمال 2 : 804؛ نجم الثّاقب : 267و 268؛ عبقرى الحسان 27.

42) هِرَقْل يكى از روستاهاىِ اطراف شهر حلّه است.

43) الكافى 1 : 519؛ الارشاد للمفيد : 352؛ الخرائج 2 : 695؛ بحارالأنوار 51 : 297؛ مدينة المعاجز ج 8 : 81.

44) زخم يا ورمى كه در اطراف مقعد پيدا شود.

45) كمال الدّين : 484؛ الغيبة للطّوسى : 290؛ الاحتجاج 2 : 543؛ بحارالأنوار 53 : 180.

46) نجم الثّاقب : 414 حكايت 81.

47) حَرب بن عَنْبَسَة بن مَرَّةِ بن كُلَيْب بن ساهَمَة بن زَيدِ بن عثمان بن خالد كه از نسل يزيد بن معاوية بن ابوسفيان است.

48) الزام النّاصب 2 : 206؛ الملاحم و الفتن 2 : 108.

49) كمال الدّين : 444؛ الخرائج 2 : 961؛ مدينة المعاجز 8 : 190و191.

50) ابو محمد حسن بن وجناء نصيبى» از امام عسكرى عليه السلام احاديثى نقل كرده و از كسانى است كه امام زمان عليه السلام را ملاقات نموده است. [معجم رجال الحديث 5 : 130؛ رجال للنّجاشى 2 : 240.]

وى در جلسه انتصاب «حسين بن روح» به جانشينى، حضور داشته است. او

با راهنمايى هاى خود، «محمد بن فضل موصلى» را كه از منكرين نيابت «حسين بن روح» بود، از انكار برگرداند. از مدافعانِ وكالت و نيابت «حسين بن روح» و از كارگزاران وى در نصيبين بود.

[الغيبة للطّوسى : 315؛ اثبات الهداة 3 : 692.]

51) متن دعاى فرج و صلوات بر صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در اين روايت نيامده است.

52) كمال الدّين : 510؛ بحارالأنوار 51 : 340؛ الخرائج 3 : 1132؛ مدينة المعاجز 8 : 177.

53) در برخى از نسخه ها احمد بن هارون فامى آمده است.

54) شيخ ابوجعفر محمد بن عبداللَّه بن جعفر بن الحسين بن جامع بن مالك حميرى قمى» (متوفّاىِ بعد از 298 ه. ق) از محدثان گران قدر و دانشوران نامدار شيعه در اوايل غيبت صغرى بوده است. پدرش از اصحاب بزرگوار امام حسن عسكرى عليه السلام و از مؤلفان و محدثان مورد وثوق به شمار آمده و از آثار ارزشمند او، جمع آورى و تدوين توقيعات بوده است. همچنين احمد، جعفر و حسين -برادران ديگر شيخ ابوجعفر حميرى، از محدّثان برومند و نامدار شيعه بوده اند و با حضرت بقيّة اللَّه مكاتبه داشته اند. نسبت حميرى از آن جهت است كه اين خاندان از نسل قبيله «حمير» از قبايل بزرگ يمن بوده اند و عنوان قمى، به اعتبار اقامت در شهر مقدس قم مى باشد. شيخ ابو جعفر حميرى، از اساتيد شيخ كلينى (متوفّى 329 ه.ق) به شمار آمده است. همچنين على بن حاتم قزوينى كتاب هايش را از وى روايت نموده و نيز شيخ صدوق (متوفّى 381 ه.ق) به واسطه احمد بن هارون فامى و جعفر بن الحسين از او روايت كرده

است. جعفر بن محمد بن قولويه (متوفّى 369 ه.ق) هم از حميرى حديث گرفته است. حميرى آثار ارزشمندى داشته، از جمله: كتاب الحقوق، كتاب الاوائل، كتاب السماء، كتاب الارض، الغيبة و الحيرة، كتاب المساحة و البلدان، قرب الاسناد، كتاب ابليس و جنوده، و كتاب الاحتجاج. نيز در ابوابِ مختلف شريعت، مسائلى از حضرت ولى عصرعليه السلام پرسيده است. سه توقيع از سوى آن حضرت در پاسخ به سؤالات او صادر گرديده است؛ در يكى از اين توقيعات پس از جواب سؤالات، امام زمان عليه السلام، زيارت آل ياسين را مرقوم داشته اند و شيعيان را به آن افتخار بخشيده اند. [رجال للنّجاشى : 152؛ الذرّيعة 4 : 401؛ تنقيح المقال 3 : 139.]

55) مُرجئه» گروهى از مسلمانان هستند كه در زمان معاويه پيدا شدند و اين گونه شعار مى دادند، كه هر كس «لااله الّا اللَّه» گفت، مؤمن است. و اگر هر گناهى را مرتكب شود و تنها شهادت به يگانگى خداوند و رسالت پيامبر خدا بدهد، كافى است كه انسان مسلمان باشد، اگر چه يك حكم از احكام الهى را انجام نداده و به آن عمل نكرده باشد.

اين فرقه در زمان خلفاى بنى اميّه رشد كردند و اقتدار زيادى به دست آوردند و آن هم به خاطر اين بود كه خلفاى بنى اميّه از هيچ معصيتى رويگردان نبودند و طرز تفكّر مُرجِئَة با مذاق آنان سازگار بود.

56) كمال الدّين : 485؛ الغيبةللطوسى : 292؛ الاحتجاج 2 : 544.

57) وسائل الشّيعة 29 : 243.

58) الكافى 1 : 520؛ كمال الدّين 2 : 490 الارشاد للمفيد : 353.

59) كمال الدّين : 483؛ الغيبة للطّوسى : 345؛ منتخب انوار المضيئة :

250؛ وسائل الشّيعة 15127؛ بحارالأنوار 51 : 343؛ خاتمة المستدرك 4 : 130.

60) سوره مباركه سبأ آيه 18.

61) شواهد التّنزيل 1 : 523؛ بحارالأنوار 52 : 373.

62) سوره مباركه فصّلت آيه 40.

63) بحارالأنوار 53 : 255؛ نجم الثّاقب : 438.

64) سوره مباركه قصص آيه 5 و 6.

65) الغيبة للطّوسى : 236؛ الخرائج 1 : 456.

66) حكيمه خاتون، از بانوان خاندان امامت و رسالت و زنى با كفايت و مؤمنه بود. وى دختر امام جوادعليه السلام، خواهر امام هادى عليه السلام و عمّ امام حسن عسكرى عليه السلام بود. امام هادى عليه السلام، نرجس خاتون را به خواهرش حكيمه خاتون سپرد تا احكام و دستورات اسلام را به او بياموزد. حكيمه خاتون، شاهد ولادت امام زمان عليه السلام بود و تاريخ و كيفيت ولادت حضرت مهدى عليه السلام را همه از حكيمه خاتون نقل كرده اند. حكيمه خاتون مى گويد: پس از چهل روز از ولادت حضرت مهدى عليه السلام، طبق دعوت امام حسن عسكرى عليه السلام به خانه اش رفتم. وقتى وارد اطاق شدم، ناگهان ديدم همان كودك، چون آفتاب درخشنده در مقابل پدر راه مى رود و به اندازه يك فرزند دو ساله مى ماند. تعجب كردم و از امام پرسيدم: اى سرور من! اين كودك به اندازه دو سال رشد كرده است؟! حضرت تبسمى كرد و فرمود: فرزندان پيامبران و جانشينان آنان كه به مقام پيشوايى و امامت برگزيده مى شوند، رشدشان همانند سايرين نيست، بلكه وقتى يك ماه از عمرشان مى گذرد، چنان است كه بر ديگران يك سال گذشته باشد. [بحارالانوار 51 : 14.]

حكيمه خاتون از محضر امام حسن عسكرى عليه السلام درخواست نمود كه در حق او دعا كند و از خدا بخواهد كه در

زمان حيات امام عليه السلام از دنيا برود و چنين شد. [روزگار رهايى 1 : 153.]

مزار او در سامرّا كنار حرم عسكريين است.

حكيمه خاتون، قابله حضرت مهدى عليه السلام نيز بوده است. [روزگار رهايى 1 : 12.] برخى منابع، يكى از نام هاى مادر حضرت مهدى عليه السلام را «حكيمه» ذكر كرده اند. [امام مهدى عليه السلام از ولادت تا ظهور : 14]

67) نرجس خاتون، همسر امام حسن عسكرى عليه السلام و مادر بزرگوار امام زمان عليه السلام، مليكه روميّه بود كه «سوسن» و «صيقل» و «ريحانه» نيز ناميده مى شد. از طرف پدر، دختر «يشوعا» پسر قيصر روم شرقى و از طرف مادر، نسل شمعون از ياران حضرت عيسى مسيح عليه السلام و وصىّ او به شمار مى رفت. او با اين كه در كاخ زندگى مى كرد، آن چنان پاك و با عفت بود كه گويى شباهت به خانواده خود ندارد و از حيث رفتار و اخلاق به خانواده مادرى كشيده، و زندگى اش همچون زندگى شمعون و عيسى و مريم عليه السلام، سرشار از صفا و معنويت و پاكى بود. [سيماى آفتاب : 61.]

از اين رو دوست داشت با يك خانواده پاك و خداپرست وصلت كند و خداوند او را در اين امر كمك كرد و او به طور غير عادى و تعجب آور، خود را به امام حسن عسكرى عليه السلام رساند. هنگامى كه نرجس خاتون وارد خانه امام هادى عليه السلام شد، امام او را به خواهرش حكيمه خاتون سپرد تا احكام و دستورات اسلام را به او بياموزد. حكيمه خاتون با اين كه خود از بزرگان بانوان خاندان امامت و رسالت بود، او را سيده خانواده خود [بحارالانوار 51 : 2.]

و خود را خدمتگزار

او خطاب مى كرد. [بحارالانوار 51 : 12.]

و اما بازداشت نرجس خاتون؛ جعفر كذّاب، جريان تجلى امام مهدى عليه السلام در نماز بر پدر و دريافت نامه ها و اموال شيعيان قم را به رژيم عباسى گزارش داد و بى درنگ خليف غاصب، دستور بازداشت سالار بانوان، نرجس خاتون، را صادر كرد و از او، فرزند گرانمايه اش حضرت مهدى عليه السلام را مطالبه نمود. اما او با درايت وصف ناپذير خويش از راه تقيه، جريان را نپذيرفت. ولى دستگاه از او دست برنداشت و آن بانوى گرانمايه را به زندان «قاضى» سامرا و تحت نظر او فرستاد، تا ضمن مراقبت شديد از او، جريان را دنبال كند. اما خداوند پس از مدتى كوتاه، راه نجات او را فراهم آورد. [امام مهدى عليه السلام از ولادت تا ظهور : 125.]

نرجس خاتون در سال 261 هجرى و به روايتى قبل از شهادت امام حسن عسكرى عليه السلام از دنيا رفت. قبر شريفش در سامرا، كنار قبر منور امام حسن عسكرى عليه السلام قرار دارد. [رياحين الشّريعة 3 : 25.]

68) كمال الدّين 2 : 433؛ مدينة المعاجز 8 : 38.

69) آيه اوّل سوره مباركه مريم.

70) كمال الدّين : 461.

تردد در انجام دادن و انجام ندادن امرى و او از خداوند مى خواهد كه آن چه به خير و صلاح او است در دل او اندازد و تصميمش را بدان استوار دارد و آن را برايش ميسر و ممكن سازد. از معلى بن خنيس نقل شده كه گفت: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: هيچ بنده مؤمنى از خداوند خود، گزينش بهترين را درخواست نكرد، جز اين كه خداوند آن چه بهتر بود، برايش انتخاب نمود، هر چند آن، مورد پسند بنده نباشد. در منابع شيعه از امام صادق عليه السلام و آن حضرت از پدرش روايت نموده كه مى فرمود: ما استخاره را آن چنان مى آموختيم كه سوره هاى قرآن را. [بحارالانوار 91 : 224.]

سه جور استخاره آمده است:

1- استخاره به استشاره: يعنى استخاره به وسيله مشورت با خدا. در مكارم الاخلاق از امام صادق عليه السلام روايت شده كه فرمود: چون خواستى وارد كارى شوى، پيش از آن كه با ديگران مشورت كنى، با خداى خويش مشورت كن. راوى مى گويد: عرض كردم: چگونه؟ فرمود: صد بار بگو: «استخير اللَّه». پس در كار مورد نظر، با مردم مشورت كن، كه خداوند هر آن چه به خير و صلاح تو است بر زبان هر كه بخواهد جارى مى سازد. [همان 91 : 253.]

2- استخاره به تسبيح: از مرحوم شيخ بهايى نقل شده كه گفت: از اساتيدمان شنيديم كه شفاهاً از حضرت ولى عصرعليه السلام نقل شده كه استخاره به تسبيح چنين است: تسبيح را به دست بگير و سه بار بر محمد و آل محمد صلوات بفرست و سپس يك مشت از تسبيح جدا ساز و دو دانه دو

دانه بشمار. اگر يكى ماند، آن كار را انجام بده و اگر دو تا ماند، انجام مده. [همان 91 : 250.]

3- استخاره به قرآن: از حضرت رسول عليه السلام روايت شده كه چون خواستى به قرآن استخاره كنى، سه بار «قل هو اللَّه احد» بخوان و سه بار بر محمد و آل محمد صلوات بفرست. سپس بگو «الّلهم تفألت بكتابك و توكلت عليك، فأرنى من كتابك ما هو مكتوم من سرّك المكنون فى غيبك». آن گاه قرآن كامل را مى گشايى و مطلب خود را در سطر اولِ صفحه دست راست مى بينى. [همان 91 : 241.]

73) وسائل الشّيعة 8 : 72.

74) مستدرك الوسائل 6 : 237.

75) الاحتجاج للطبرسى 2 : 586؛ وسائل الشّيعة 8 : 73.

76) كمال الدّين 2 : 433؛ مدينة المعاجز 8 : 38.

77) الغيبة للطوسى : 294. الاحتجاج 2 : 546.

78) كمال الدّين : 463؛ الاحتجاج 2 : 532.

79) اين تعبير غير مؤدبانه از يهود است كه حضرت ولى عصر - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به خاطرِ آگاهى سؤال كننده آن را نقل كرده است.

80) صاحب كشف اليقين نقل كرده است كه پس از نافرجام ماندن اين ترور حُذَيفَه كه به همراه پيامبرصلى الله عليه وآله بود پرسيد: اينان چه كسانى بودند كه دست به چنين اقدامى زدند؟

پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: نگاه كن. در اين هنگام برقى جهيد و حذيفه توانست چهره 12 نفر از آنان را ببيند و آن ها را بشناسد كه عبارت بودند از:

ابابكر عمر طلحه عبدالرحمن بن عوف «داماد عثمان» سعد بن ابى وقاص ابوعبيده جراح معاويه عمرو بن عاص - كه اين ها از قريش بودند - و

ابوموسى اشعرى مغيرة بن شعبه اوس بن حدثان بصرى ابوهريره كه اين ها از غير قريش بودند.

81) كمال الدّين : 507 و 508؛ الغيبة للطوسى : 324؛ الاحتجاج 2 : 547.

82) انوار نعمانيّة 2 : 91.

83) كمال الدّين : 460؛ الاحتجاج 2 : 528.

84) نعل نعلين و نعال معمولاً به كفش هايى گفته مى شود كه بند هايى دارد كه روى پا قرار مى گيرد و رويش بسته نيست. بنابراين مسأله نماز خواندن با نعلين مانع رسيدن انگشتان بر زمين نمى شود پس پوشيدن آن در نماز اشكالى ندارد.

85) محقّق كتاب كمال الدّين در 2 : 460 همان كتاب آورده است. خودِ صدوق رحمه الله در علل الشرايع از امام صادق عليه السلام روايت صحيحى را نقل كرده است كه اِخلأ نعليك نعلين خود را از پا درآور از اين بابت بود كه نعلين از پوست خر مردار تهيّه شده بود به همين دليل اين روايت منقول از امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را بعيد مى شمارد.

امّا بايد گفت: بر طبق بيان مجلسى رحمه الله در بحارالأنوار 13 : 65 در مورد تفسير اخلع نعليك در قرآن كريم شش احتمال را مطرح مى كند كه مورد ششم در مورد اين روايت احتمال بيشترى دارد و آن اين كه منظور اين است كه قلبت را از هر چيزى غير از خدا خالص كن.

86) كمال الدّين : 459؛ دلائل الامامة : 511.

87) كمال الدّين 2 : 511؛ الخرائج 3 : 110.

88) شيخ الطائفه ابى جعفر محمد بن الحسن الطوسى، معروف به شيخ طوسى، از عالمان بزرگ اسلام و صاحب كتاب ارزشمند «الغيبة» در باب غيبت امام زمان عليه السلام

است. وى در سال 385

ه.ق در شهر طوس به دنيا آمد و در سال 460 به ديدار حق شتافت. وى از شاگردان شيخ مفيد و سيد مرتضى بود.

وقتى سيد مرتضى در سال 436 ه. ق درگذشت و منصب زعامت و رياست اماميه به شيخ طوسى عليه السلام محوّل شد، در آن عصرِ فرقه دوازده امامى، كاملاً معروف و سرشناس بودند و مناقشات و مباحثات مذهبى مخصوصاً در مسأله امامت به اوج خود رسيده بود. افكار عالى شيخ مفيد و سيد مرتضى و ساير دانشمندان در پيرامونِ امامت، در بلاد اسلامى مخصوصاً بغداد پخش شده بود و بدين جهت، حملات و ردّ و ايرادهاى مخالفان، متوجه محيط علمى بغداد بود. فرقه اسماعيليه و زيديه به وسيله زبان و قلم به مبارزه مى پرداختند. اكثريّتِ مسلمين يعنى اهل تسنن نيز كه تا آن روز كاملاً به خطر توجه نداشتند، در مقابل اماميه بسيج شدند.

امّا محيط علمى بغداد، با تمام اين اوضاع خطرناك آماده تبليغ و مبارزه شده و فداكارى ها و مبارزات علمى شيخ مفيد و سيد مرتضى و ساير دانشمندان جهان اسلام را متوجه بغداد ساخته بود. در چنين محيط پر انقلاب و غوغايى، از طرف خليفه وقت «القائم باللَّه» كرسى كلام رسماً به شيخ طوسى واگذار شد و او در چنين موقعيت حساس و خطرناكى قرار گرفت و به پيكارهاى علمى و دفاع از عقيده تشيّع مشغول گشت. [ معارف و معاريف 9 : 36.]

89) سوره مباركه عنكبوت آيه 2.

90) الغيبة للطّوسى : 285؛ الاحتجاج للطبرسى، 2 : 536.

91) مرحوم علّامه مجلسى رحمه الله مى فرمايند: منظور از ستمگر با اين همه صفت جعفر كذّاب است و نيز ممكن است مراد خلفه عباسىِ زمان

باشد.

92) الكافى 1 : 522؛ الارشاد للمفيد 2 : 355؛ الغيبة للطّوسى : 416.

93) الغيبة للطوسى : 294. الاحتجاج 2 : 546.

94) كمال الدّين 2 : 487؛ دلائل الامامة : 526؛ الخرائج 3 : 116؛

95) منظور محمد بن ابراهيم بن مهزيار اهوازى است.

96) سوره مباركه غافر آيه 60.

97) سوره مباركه بقره آيه 183.

98) سوره مباركه زمر آيه 53.

99) كمال الدّين : 472؛ الغيبة للطّوسى : 261؛ بحارالأنوار 52 : 8؛ مستدرك الوسائل 1325؛ مكيال المكارم 1 : 218.

100) الحِجْر همان مكان معروف به حجر اسماعيل است و حجره اى بود در كنار خانه كعبه كه حضرت اسماعيل و نيز خود اسماعيل در آنجا مدفون هستند و ميزاب يعنى ناودان طلا هم در آن محدود است و آب باران يا هر آبى از سقف كعبه جارى شود در محدوده حجر اسماعيل مى ريزد.

101) كمال الدّين : 484؛ الاحتجاج 2 : 542؛ بحارالأنوار 53 : 180.

102) كمال الدّين : 461؛ دلائل الامامة : 514.

103) سوره مباركه اعراف آيه 155.

104) الاحتجاج 2 : 550؛ بحارالأنوار 25 : 267.

105) سوره مباركه نمل آيه 65.

106) سوره مباركه طه آيه 124 تا 126.

107) الغيبة للطّوسى : 247؛ مدينة المعاجز 8 : 44؛ كشف الغمّة 3 : 407؛ بحارالأنوار 5052.

108) تفويض به معناى واگذارى است. گروهى معتقدند كه خداوند تمام امور خويش را به مخلوقات و يا حتّى امامان معصوم عليهم السلام واگذار كرده است. اين واگذارى اگر در تكوين باشد كه بگوييم بندگان را امامان معصوم عليهم السلام خلق كرده اند به كلّى باطل است و اگر در تشريع باشد به اين گونه كه خداوند اصل آوردن احكام اسلام را به پيامبر واگذار كرده است اين

هم باطل است.

109) گويا همان گروه توّابين باشند كه بعد از شهادت امام حسين عليه السلام، از اين كه در روز عاشورا به يارى او نرفتند، پشيمان شدند و خود را مقصّر مى ناميدند، به همين دليل به مقصّره معروف شدند و به آنان توّابين هم مى گويند.

110) سوره مباركه انسان آيه 30 و سوره مباركه تكوير آيه 29.

111) عوالم العلوم 11 : 795.

112) الاحتجاج 2 : 590؛ وسائل الشّيعة 6 : 464.

113) سوره مباركه حج آيه 39.

114) تفسير صافى 3 : 381؛ بحارالأنوار 24 : 224.

115) المزار : 498؛ بحارالأنوار 98.

116) المناقب 4 : 92؛ نور الثقلين 4 : 628.

117) كمال الدّين : 484؛ الغيبة للطّوسى : 291؛ الاحتجاج 2 : 543؛ بحارالأنوار 53 : 181.

118) وسائل الشّيعة 6 : 457؛ الاحتجاج 2 : 583.

119) كمال الدّين 1 : 3؛ بحارالأنوار 1 : 74.

120) الكافى 1 : 331؛ وسائل الشّيعة 13 : 327.

121) سوره مباركه زخرف آيه 71.

122) الاحتجاج 2 : 580.

123) سوره مباركه زخرف آيه 71.

124) مدينة المعاجز 8 : 118؛ دلائل الامامة : 542؛ مكيال المكارم 1 : 318.

125) بعيد نيست كه اشاره به حاكم شدن تئورى فرزند سالارى باشد هر چند حمل كردن بر پادشاهى بچّه ها بعيد نيست.

126) الاحتجاج 2 : 587؛ بحارالأنوار 53 : 168.

127) كمال الدّين 2 : 487؛ الخرائج 3 : 118.

128) منتهى الآمال 2 : 844 نجم الثّاقب : 419؛ العبقرى الحسان 2 : 88.

129) عود» در عربى و با لهجه بَدَوى يعنى پدر پير.

130) وسائل الشّيعة 5 : 160؛ الاحتجاج 2 : 583؛ بحارالأنوار 53 : 165.

131) يعنى مقدار فضاى زير گنبد كه به آن روضه نيز مى گويند.

132) كمال

الدّين : 520؛ الغيبة للطّوسى : 296؛ الاحتجاج 2 : 558؛ بحارالأنوار 53 : 182.

133) الغيبة للطّوسى : 377؛ الاحتجاج 2 : 566؛ وسائل الشّيعة 6 : 80؛ بحارالأنوار 53 ص 152.

134) عبقرى الحسان 2 : 112؛ قصص العلماء : 399.

گفتنى است كه قديمى ترين منبعى كه در مورد اين جريان آمده است كتاب شريف قصص العلماء است و اين كتاب فارسى است. لِذا متن آورده شده از كتاب قصص العلماء مرحوم تنكابنى قدس سره است البتّه با كمى ويرايش.

135) كمال الدّين : 521؛ الاحتجاج 2 : 559؛ وسائل الشّيعة 9 : 541.

136) وسائل الشّيعة 18 : 229؛ كمال الدّين : 521؛ الاحتجاج 2 : 560.

137) قابل توجّه اين كه «حقّ المارّه» و اين كه مسافر در سر راه مى تواند از ميوه هاى درختان باغ ديگران كه از ديوار باغ بيرون است بخورد؛ «با توجّه به معناى حقّ المارّه كه مربوط به در حال گذشتن از آن مسير است شرط هايى هم دارد كه در فقه براى آن مطرح شده است و يكى از آن ها اين است كه به قصد چيدن ميوه هم به آن مسير نرفته باشد» بنابراين منظور اين نيست كه مسافر در كنار ديوار اُطراق كند و از ميوه ها بخورد بلكه منظور اين است كه در حال رفتن دستى برساند و ميوه اى بچيند.

138) كمال الدّين : 484؛ الغيبة للطّوسى : 291؛ الاحتجاج 2 : 543؛ بحارالأنوار 53 : 181.

139) وسائل الشّيعة 12 : 89؛ كمال الدّين : 430؛ الغيبة للطّوسى : 232؛ الخرائج 1 : 465؛ مكارم الاخلاق ج 2 : 200؛ اعلام الورى 2 : 217.

140) الاحتجاج 2 : 585؛ بحارالأنوار 53 : 166؛

وسائل الشّيعة 27 : 400.

141) وسائل الشّيعة 11 : 208. الخرائج 1 : 481.

142) الاحتجاج 2 : 576؛ وسائل الشّيعة 6 : 490؛ بحارالأنوار 53 : 161.

143) الاحتجاج 2 : 583؛ وسائل الشّيعة 5 : 366؛ بحارالأنوار 53 : 165.

144) كمال الدّين : 451؛ بحارالأنوار 52 : 36؛ يوم الخلاص : 207.

145) ابو اسحاق كنيه ابراهيم بن مهزيار اهوازى است.

146) كمال الدّين : 522؛ الاحتجاج 2 : 560؛ الخرائج 1183؛ وسائل الشّيعة 9 : 541.

147) الغيبة للطّوسى : 382؛ الاحتجاج 2 : 572.

148) كمال الدّين ص 520؛ الاحتجاج 2 : 558؛ وسائل الشّيعة 9 : 540.

149) كمال الدّين : 521؛ الاحتجاج 2 : 559.

150) الاحتجاج 2 : 581؛ وسائل الشّيعة 21 : 53.

151) الغيبة للطوسى : 383؛ الاحتجاج 2 : 573؛ وسائل الشّيعة 21 : 17.

152) سوره صافات، آيه 30.

153) الاحتجاج 2 : 595 - 591.

154) مرحوم طبرسى در مجمع البيان 9 : 309 مى گويد: امكان هم دارد كه «ما» در «ماتغنى» استفهام باشد كه معنا مى شود: وقتى گوش به فرمان نيستند ديگر انذار چه فايده اى دارد؟

155) سوره مباركه صافات آيه 30.

156) مهج الدّعوات : 502؛ مستدرك الوسائل 6 : 76.

157) منتخب الأثر 3 : 253.

158) درختى است در بهشت يا در آسمان هفتم در طرف راست عرش الهى.

159) يكى از بهشت هاى هشت گانه.

160) قابل ذكر است كه «مُشالات» كه اكنون در عبارت «رؤوس المشالات» از آن به سرهايى كه در بلندى قرار گرفتند تعبير شده است در لغت از باب افعال و اسم مفعول از اَشال يُشيل «شال يشول» جمع مؤنث و به معناى در ارتفاع قرار داده شده است و ترجمه به «نيزه» كه

توسّط برخى مترجمين انجام شده است از باب قرائن است كه سرهاى شهداء كربلا را با قرار دادن روى نيزه ها در بين كاروان از ديگر چيزها بالاتر گرفته بودند تا در معرض ديد باشد.

سفيد پا باشد كه مؤمنان خالص همانند آن اسب هاى سفيدپا و پيشانى سفيد تعدادشان در بين بشر كم است و نيز همين مؤمنان برترين هاى نسل بشر هستند.

به هر حال اين على عليه السلام است كه مى تواند حتّى بر خالص هاى قوم و برترين هاى از نسل بشر رهبر باشد.

169) الدّعوات : 94؛ بحارالأنوار 91 : 207.

170) المصباح للكفعمى : 354؛ البلد الأمين : 479.

171) قصص الانبياء : 363.

172) بحارالأنوار 53 : 302.

173) صحيفة المهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - : 62.

174) بحارالأنوار 53 : 226؛ دارالسّلام : 194؛ نجم الثّاقب : 307.

175) الغيبة للطّوسى : 251؛ بحارالأنوار 51 : 351.

176) بحارالأنوار 53 : 270؛ مكيال المكارم 2 : 474.

177) مرحوم علّامه مجلسى قدس سره در بحارالأنوار نقل كرده است كه شيخ زين العابدين حائرى شاگرد مرحوم شهيد نيز آورده است كه ابوجواد نعمائى در زمان غيبت كبرى امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را ملاقات كرده است.

178) شهرى است بين استان واسط و بغداد در عراق.

179) كمال الدّين : 512 ح 43؛ مصباح المتهجّد : 294 بحارالأنوار 92 : 327؛ مكيال المكارم 2 ص 125.

180) دلائل الامامة : 458؛ بحارالأنوار 52 : 391و392؛ نهج السّعادة 3 : 455.

181) در كتابِ دلائل الامامة تعبير به «مسجد سهله» آمده كه در آن صورت مسأله روشن است يعنى حضرت على عليه السلام مى فرمايد: امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - از وادى السّلام به طرف مسجد سهله مى روند.

امّا ديگر كتاب ها آمده است «مسيل سهله» را ثبت كرده اند و تقريب به ذهن اين گونه است كه حضرت على عليه السلام مى فرمايد: امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه

الشّريف - از وادى السلام به طرف آب راه منتهى به منطقه مسجد سهله مى روند.

182) بحارالأنوار 82 : 211.

183) مهج الدّعوات : 68؛ بلد الامين : 665؛ بحارالأنوار 82 : 234.

184) سوره مباركه يونس آيه 24.

185) سوره مباركه زخرف آيه 55.

186) بحارالأنوار 82 : 233؛ مكيال المكارم 2 : 41.

187) بحارالأنوار 88 : 190؛ الزام النّاصب 2 : 52.

188) مهج الدّعوات : 45؛ بحارالأنوار 91 : 365.

189) اقبال الاعمال : 317.

190) مصباح المتهجّد : 577.

191) الاقبال الاعمال : 578؛ تحفة الزّائر : 342؛ بحارالأنوار 99 : 104؛ مصباح الزّائر : 230 «اين دعا را ابن مشهدى در المزار : 190 نقل نموده است و ابن طاووس در مصباح الزائر در : 230 از ابن مشهدى نقل كرده است.»

192) بحارالأنوار 53 : 222؛ نجم الثّاقب : 301.

193) جمال الدين حسن بن يوسف بن مطهّر حلّى» معروف به علّامه حلّى، از كسانى است كه به ديدار حضرت نائل شده و از وجود ايشان بهره ها برده است. وى از علماى برجسته قرن هشتم هجرى است كه در سال 726 ه. ق از دنيا رفت و در نجف اشرف به خاك سپرده شد. در تمامِ علومِ اسلامى مهارت داشت، به طورى كه تأليفاتِ او را بيش از پانصد جلد تخمين زده اند.

نوشته اند: او «سلطان محمّد خدا بنده» - پادشاه مغول - را شيعه كرد و در اين مسير خدمتِ بزرگى به مذهبِ جعفرى نمود. [فرهنگ موعود : 159.]

194) هر چند اين دعا را مرحوم علّامه حلّى قدس سره و نيز مرحوم علّامه مجلسى قدس سره به امام صادق عليه السلام نسبت داده اند ولى چون بر طبق نقل خودِ علّامه مجلسى قدس سره در بحارالأنوار

در مقدّمه همين دعاى عبرات و نقل مرحوم ميرزا حسين نورى طبرسى در مقدّمه دعاى عبرات حضرت صاحب الزّمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به طور مستقيم دستورِ خواندن اين دعا را داده است و در خواب آن زندانىِ گرفتار آن را به نقل از بحارالأنوار «شايد نقل به معناى كلمات امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - و يا اساساً عين عبارت آن حضرت باشد» جملاتى از آن حضرت آمده است.

195) اشاره به سوره مباركه قمر آيه 13.

196) سه مرتبه تكرار در متن عربى موجود است و بر اساس متن عربى ترجمه تكرار شده است.

197) كمال الدّين : 510؛ الغيبة للطّوسى : 361؛ الاحتجاج 2 : 562؛ الخرائج 3 : 112.

198) كمال الدّين : 485؛ الغيبة للطّوسى : 291؛ الاحتجاج 2 : 543.

199) الغيبة للطّوسى : 362؛ بحارالأنوار 51 : 349.

200) الغيبة للطّوسى : 372؛ بحارالأنوار 51 : 356.

201) كمال الدّين : 454؛ بحارالأنوار 52 : 41.

202) كمال الدّين : 451؛ مدينة المعاجز 8 : 200.

203) كنيه او «ابو اسحاق» است. ابن طاووس او را از سفراى معروف حضرت ولى عصر - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - شمرده و گفته كه در اين امر، نزد شيعه اختلافى نيست. [معارف و معاريف 1 : 193.]

مهزيار، سه پسر داشته، اولى (و مشهور آن ها) على، دوّمى ابراهيم و سوّمى داود است كه همگى از فقها و اصحاب ائمه عليهم السلام بودند. على كه خدمت امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - رسيده، فرزند «ابراهيم بن مهزيار» بوده است. [نشريه موعود ش 21 : 71.]

204) كمال الدّين : 475؛ الخرائج 3 :

102.

205) از كسانى است كه بر جنازه امام حسن عسكرى عليه السلام نماز خوانده و در مراسم تشييع جنازه، حضرت بقية اللَّه - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را ديده است. [روزگار رهايى 1 : 164.]

206) كمال الدّين 2 : 442؛ الخرائج 2 : 960.

207) كمال الدّين 2 : 442؛ الخرائج 2 : 960.

208) الغيبة للطّوسى : 287.

209) سوره مباركه احقاف آيه 1 تا 6.

210) كمال الدّين : 484؛ الغيبة للطّوسى : 290؛ الاحتجاج 2 : 542؛ كشف الغمّة 3 ص 456.

211) حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در پنج سالگى و بعد از شهادت پدر در سال 260 هجرى قمرى غايب شد امّا با نايب هاى خاصّ خويش ارتباط داشت. چهار نايب به ترتيب: 1- عثمان بن سعيد 2- محمد بن عثمان 3- حسين بن روح 4- على بن محمد سمرى با آقا ارتباط داشتند و اين غيبت 69 سال طول كشيد كه اين دوره «غيبت صغرى» نام گرفت و از آن پس كه هيچ ارتباط مستقيم با هيچ كس به عنوان نايب خاصّى ندارد روزهاى غيبت كبرى است و در اين روزگارمجتهدين و فقهاى شيعه نايب هاى عام آن حضرت هستند كه تحت توجّهات و عنايات حضرت به گسترش اسلام مشغولند.

212) كمال الدّين : 516؛ الغيبة للطّوسى : 395؛ الخرائج 3 : 129؛ الاحتجاج 2 : 555؛ كشف الغمّة 3 : 455.

213) الكافى 1 : 333؛ وسائل الشّيعة 16 : 240؛ الزام النّاصب 1 : 248؛ مكيال المكارم 2 ص 107.

214) الغيبة للنّعمانى : 116؛ كمال الدّين : 328؛ منتخب الانوار : 308؛ الزام النّاصب 1 : 183؛ مكيال المكارم 1 : 84.

توضيح

اين كه متنِ فوق صريح آيه 21 سوره مباركه شعراء است كه در قرآن كريم از قول حضرت موسى عليه السلام نقل شده است و روايات فراوانى در بيان وجوه شباهت حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - و حضرت موسى عليه السلام به هنگام ظهور اين آيه را مطرح كرده اند.

215) الغيبة للطّوسى : 292؛ كمال الدّين : 485؛ الاحتجاج 2 : 544.

216) سوره مباركه مائده آيه 101.

217) يعنى ولو به عنوان تقيّه وانمود مى كرد قصد جنگيدن با او را ندارد و يا شرايط زمان طورى بود كه هيچ راهى براى جنگيدن نبود.

218) كمال الدّين : 485؛ الغيبة للطّوسى : 292؛ الخرائج 3 : 115؛ الاحتجاج 2 : 545.

219) دلائل الامامة : 541؛ بصائر الدّرجات : 176؛ مدينة المعاجز 8 : 118.

220) بعيد نيست كه اشاره به فرزند سالارى در خانواده ها باشد و يا اين كه اشاره به اين باشد كه در جهان افرادى با فكر بچّه گانه حاكم مى شوند.

221) الاحتجاج 2 : 597؛ بحارالأنوار 53 : 175.

222) الاحتجاج 2 : 600؛ بحارالأنوار 53 : 186.

223) عنايات حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - به علماء و مراجع تقليد كريمى جهرمى ص 110.

224) الارشاد للمفيد : 8؛ الاحتجاج 2 : 321؛ الكنى و الالقاب 3 : 199.

225) بحارالأنوار 53 : 230؛ الزام النّاصب 2 : 58؛ مكيال المكارم 2 : 383؛ نجم الثّاقب 247.

226) قابل ذكر است كه متن عربى اين حديث نقل به معنا از فرمايشات حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - است كه حسن بن مثله جمكرانى پس از شنيدن مضامين اين كلام را از حضرت نقل كرده است. ولى

بعضى از الفاظ اين حديث مانند مواردى است كه در احاديث ديگر نقل شده از حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - آمده است مانند: فَمَن صَلَّاها فَكَأنَما فى البيتِ العتيق. كه مرحوم علّامه مجلسى قدس سره نيز اين متن را در بحارالأنوار آورده اند و ما متن عربى را آورده ايم.

227) اين محلّه هم اكنون در شهر قم خيابان آذر منطقه بيمارستان نكويى كوچه حاج حيدر واقع است كه مقبره حضرت ابوالحسن الرّضا در آن مكان قرار دارد و زيارتگاه علاقمندان است.

228) جمكران نامِ روستايى در پنج كيلومترى جنوب قم است كه مسجد جمكران به جهت همجوارى با اين روستا بدين نام مشهور شده است. جمكران، روستايى است كوچك با مردمانى متديّن در حاشيه كوه دو برادران كه از رودخانه قم مشروب مى شود. باغات انار و انجير دارد و اهالى آن به كشاورزى و كرباس بافى گذران مى كنند. [فرهنگ جغرافيايى ايران 1 : 120.]

اين مكان از جمله اماكنى است كه همواره موردِ توجّهِ مخصوص امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - بوده است. اين مسجد از آنجا كه به امرِ مبارك امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - ساخته شده است، به مسجد امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - يا مسجد صاحب الزمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - نيز معروف و مشهور است. اين مسجد پس از بنا توسّط حسن بن مثله بارها تعمير شد. از جمله يك بار در زمان مرحوم صدوق و بعدها چندين مرتبه در دوره حكومت سلسله صفويه و يك بار هم در زمان مرجعيّت حضرت آيت اللَّه عبد الكريم حائرى - مؤسّس

محترم حوزه علميّه قم - توسّطِ مجاهد گرانقدر حجة الاسلام شيخ محمّد تقى بافقى و بعد از ايشان تعميراتى هم بوسيله يكى از تجّار معروف قم در آن صورت گرفته است. در سال هاى اخير به ويژه پس از پيروزى انقلاب اسلامى به علّت استقبال بى نظير مردم از سرتاسر ايران اسلامى به كمك امّت اسلامى، تحتِ نظارت هيئت امنا و مديريّت مسجد جمكران، طرح هاى عمرانى بسيار مهم و در عين حال لازم و ضرورى نظير سالن هاى اجتماعات و كتابخانه عمومى، انتشارات و نمايشگاهِ كتاب، درمانگاه، محلِّ اسكان براى نماز گزاران و... در كنار گسترش و توسعه ساختمان مسجد در دست اجراست و بعضى از آن ها نيز بهره بردارى شده است.

امروزه اين مكان مقدّس به يكى از ميعادگاه هاى بزرگِ عاشقان ولايت و امامت تبديل شϙǠاست كه هر هفته شب هاىِ سه شنبه و جمعه، به ويژه در ايّام مبارك نيمه شعبان هزاران نفر در آن گرد مى آيند و از طريقِ تشكيل مجلس دعا و نيايش ضمن تجديد عهد با امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - از خداوند تبارك و تعالى تعجيل در فرج منجى عالم بشريّت را درخواست مى نمايند.

229) بحارالأنوار 53 : 276؛ الزام النّاصب ج 1 : 83.

230) الغيبة للطّوسى : 269.

مى گفتند: از اوّل كتاب چند صفحه جلو برو و يا از آخر كتاب چند صفحه به عقب برگرد.

235) عبقرى الحسان 2 : 61؛ قصص العلماء : 346؛ منتخب الاثر 2 : 554.

236) كمال الدّين : 484؛ الغيبة للطّوسى : 291؛ بحارالأنوار 53 : 181؛ الاحتجاج 2 : 543.

237) الغيبة للطوسى : 410 و 411؛ الاحتجاج 2 : 553؛ بحارالأنوار 51 : 376 و 380.

238) ابو محمّد حسن شريعى از اصحاب امام دهم عليه السلام و امام يازدهم عليه السلام بود كه بعد از غيبت امام زمان عليه السلام ادّعاى نيابت خاصّه كرد.

239) محمد بن نصير نميرى از اصحاب امام حسن عسكرى عليه السلام بود كه بعد از امام عسكرى عليه السلام به جاى محمد بن عثمان عَمْرى خودش را نايب خاصّ معرّفى كرد.

240) احمد بن هلال عبرتائى كرخى كه از مذمومين است و ادّعاى بابى گرى داشت.

241) ابو محمّد و گويا نامش حسن است و از اصحاب امام دهم و يازدهم عليهما السلام بود و اوّلين نفرى بود كه ادّعاى نيابت خاصّ از طرف امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را كرد.

242) ر.ك. بحارالأنوار 51 : 367 باب مذمومين.

243) الخرائج 1 : 477؛ مدينة المعاجز 8 : 156.

244) مرحوم ابوالقاسم جعفر بن قولويه از بزرگان فقه و حديث و از عناصر مورد اطمينان همه فقهاى شيعه است كه به روايت صحيح در سال 369 ه.ق از دنيا رفته است. بر اساس روايتى از حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در سالى كه قرامطه حجرالأسود را به كعبه بازگرداندند و آن را بر ديوار كعبه نصب كردند در پيامى به ابن قولويه فرموده بود كه ايشان

سى سال ديگر مى مانند و سال ارجاع حجرالأسود از طرف گروه قرامطه سال 339 ه.ق بوده است چون بر طبق نقل مورّخين آن گروه در سال 317 ه.ق حجرالأسود را غصب كردند و مدّت 22 سال هم نزد آنان بود و پس از آن در سال 339 ه. ق بازگردانده شد. الخرائج 1 : 476.

245) گروهى از شيعيان اسماعيليّه هستند كه بعد از امام صادق محمد بن اسماعيل بن جعفر الصادق عليهم السلام را امام مى دانستند و مى گفتند كه مهدى اوست و پيامبر و اولوالعزم هم هست و زنده است و در بلاد روم زندگى مى كند.

246) انوار نعمانيّة 2 : 91.

247) ارمنستان بزرگ، منطقه اى در آسياى غربى است كه از جانب شمال به گرجستان و از شرق به درياچه خزر و از جنوب به درّه عُلياى دجله و از مغرب به درّه فرات غربى يا «قره سو» محدود است و اكنون در محدوده سه دولت ايران، تركيه و كشورهاى مشترك المنافع «شوروى سابق» قرار دارد. لغت نامه دهخدا - ذيل كلمه ارمنستان.

248) الزام النّاصب 2 : 208؛ الملاحم و الفتن 2 : 109؛ مجمع النّورين : 337.

249) كنز العمال 14 : 590.

250) منتخب انوار المضيئة : 85؛ معجم الملاحم و الفتن 2 : 111؛ الزام النّاصب 2 : 209.

251) التشريف بالمنن سيد بن طاووس : 137؛ معجم احاديث الامام المهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - 3 : 296.

252) مسند احمد حنبل 3 : 345؛ صحيح مسلم 2 : 193 كنز العمال 14 : 334.

253) مرحوم علّامه در ذيل روايت به نقل از صاحب كتاب كفاية الطّالب كه اين روايات را طىّ چند باب آورده

است نقل مى كند: اين حديث از نظر سند صحيح السند است كه حارث بن ابواسامه در مسند خودش آن را نقل كرده است و حافظ ابو نعيم هم در عوالى آن را آورده است.

اين حديث نشان مى دهد كه مهدى نجات بخش در آخر الزّمان غير از حضرت عيسى عليه السلام است كه بر زمين فرود مى آيد. بلكه حضرت عيسى عليه السلام در پاى ركاب حضرت مهدى قائم آل محمّدعليه السلام حاضر خواهد شد.

254) بحارالأنوار 52 : 307.

255) الغيبة للطّوسى : 302؛ بحارالأنوار 51 : 320.

بعيد نيست اين جريان مربوط به زمان غيبت صغرى باشد چون بر اساس بعض روايات در زمان غيبت كبرى كسى نمى تواند در عين حال كه مى داند اين شخص امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - است ايشان را ملاقات كند.

256) الغيبة للطّوسى : 469؛ بحارالأنوار 52 : 330.

257) در روايت تعبير به فوَّهته شده است و اين نشان مى دهد كه پل ها و آسياب ها مانند لب و دندانى است براى نهر در طول مسير آن جلوه مى كنند.

258) الغيبة للنّعمانى : 159؛ بحارالأنوار 52 : 355؛ مكيال المكارم 1 : 112.

259) كمال الدّين : 469؛ بحارالأنوار 52 : 45.

260) منظور ابوالحسن على بن ابراهيم بن مهزيار اهوازى است.

261) سوره مباركه توبه آيه 30.

262) در برخى نقل ها ماهان آمده است كه به نهاوند تعبير شد.

263) سوره مباركه يونس آيه 24.

264) سوره مباركه قمر آيه 1.

265) الغيبة للطّوسى : 455؛ بحارالأنوار 52 : 330.

266) كمال الدّين 1 : 331؛ اعلام الورى 2 : 292؛ كشف الغمة 3 : 461.

267) سوره مباركه هود، آيه 86.

268) الغيبة للنّعمانى : 59؛ الملاحم و الفتن : 149.

269) بصائر الدّرجات

: 190؛ الزام النّاصب 2 : 266؛ مكيال المكارم 1 : 78؛ الهداية الكبرى 404؛ بحارالأنوار 53 : 16.

270) نهاية الارب 14 : 214؛ شرح احقاق الحق 13 : 390.

271) الغيبة للنّعمانى : 188؛ الاختصاص : 256؛ بحارالأنوار 52 : 223؛ سيماى حضرت مهدى - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - در قرآن : 54 و 55.

272) بصائر الدّرجات : 184؛ بحارالأنوار 53 : 9؛ الزام النّاصب 2 : 258؛ مكيال المكارم 1 ص 195.

273) لازم به ذكر است كه بر اساس روايات كتاب هاى آدم و شيث و نوح و ابراهيم و داوود همان زمان به وسيله امّت هايشان نابود شد و كتابى وجود ندارد تا در زمان ظهور افرادى به عنوان پيرو وجود داشته باشند كه امام زمان - عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف - را تصديق كنند.

البتّه بعيد نيست بگوييم اين تصديق هايى كه در روايت هست مربوط به پيروان تورات و انجيل و قرآن است كه برخى از مطالب كتب حضرت آدم و ديگر پيامبران برايشان نقل شده بود.

274) الغيبة للنّعمانى : 219؛ بحارالأنوار 52 : 365.

275) الاختصاص للمفيد : 334.

276) الكافى 1 : 231 الغيبة للنّعمانى : 158. الخرائج 2 : 690.

277) الزام النّاصب 2 : 204؛ الملاحم و الفتن 2 : 106؛ مجمع النورين : 334.

278) الزام النّاصب 2 : 204؛ الملاحم و الفتن 2 : 106؛ مجمع النورين : 334.

279) الاختصاص : 334.