نويسنده : محمد شاه آبادي
ناشر : قم: عصر رهايي
برگرفته از:
http://www.alshahabadi.ir/Default.aspx?tabid=4622

رساله توضيح المسائل كه متن آن مطابق است با فتاوي فقيد سعيد حضرت حجه الاسلام و المسلمين سيد العلما و المجتهدين آيت الله العظمي حاج آقا حسين طباطبايي بروجردي با حاشيه حضرت آيت الله العظمي حاج آقا شيخ محمد شاه آبادي حفظه الله تعالي شماره هاي درج شده در متن هر مساله نشانه حاشيه معظم له است. در غير اينصورت ديدگاه ايشان عينا همان ديدگاه مرحوم آيت الله العظمي بروجردي مي باشد.

مسأله1- عقيده مسلمان به اصول دين بايد از روي دليل باشد (1) و نمي توان در اصول دين تقليد نمايد، يعني بدون دليل گفته كسي را قبول كند. ولي در احكام دين (2) بايد يا مجتهد باشد كه بتواند احكام را از روي دليل به دست آورد، يا از مجتهد تقليد كند، يعني به دستور او رفتار نمايد، يا از راه احتياط طوري به وظيفه خود عمل نمايد كه يقين كند تكليف خود را انجام داده است، مثلاً اگر عده‌اي از مجتهدين عملي را حرام مي‌دانند و عده ديگر مي‌گويند حرام نيست، آن عمل را انجام ندهد، و اگر عملي را بعضي واجب و بعضي مستحب مي‌دانند آن را بجا آورد. پس كساني كه مجتهد نيستند و نمي‌توانند به احتياط عمل كنند، واجب است از مجتهد تقليد نمايند.
1- بايد قطعي باشد ولو از طريق برهان و دليل نباشد
2- در غير احكام ضروري
كد مسأله: 15516

مسأله 2- تقليد در احكام، (1) عمل كردن به دستور مجتهد است. و از مجتهدي بايد تقليد كرد كه مرد و بالغ و عاقل و شيعه دوازده امامي و حلال زاده و زنده (2) و عادل باشد. و عادل كسي است (3) كه كارهايي را كه بر او واجب است بجا آورد و كارهايي را كه بر او حرام است ترك كند كه اگر از اهل محل يا همسايگان او يا كساني كه با او معاشرت دارند حال او را بپرسند، خوبي او را تصديق نمايند. و نيز مجتهدي كه انسان از او تقليد مي كند بايد اعلم باشد،(4) يعني در فهميدن حكم خدا از تمام مجتهدين زمان خود استادتر باشد.
1- تقليد عبارت است از عملي كه مستند به رأي و نظر مجتهد باشد نه صرفاً مطابق با نظر و رأي او باشد و استناد و اتكائي به او نداشته باشد.
2- لازم نيست مجتهد زنده باشد و تقليد ابتدايي از مجتهد ميت هم جايز است.
3- بلكه عادل كسي است كه داراي ملكه عدالت باشد و حسن ظاهري كه در عبارت ذكر شده طريق تعبدي آن است نه خود آن چنانچه تصديق ديگران طريق كشف آن است نه حقيقت آن پس منحصراً حقيقت آن ملكه نفساني است و اين دو، طريق به آن است تعبداً
4- در مسائل مورد اختلاف و با عدم اختلاف تقليد هر دو مساوي است.
كد مسأله: 15641

مسأله 3- مجتهد و اعلم را از سه راه مي‌توان شناخت: اول: آنكه خود انسان يقين كند، مثل آنكه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. دوم: آنكه دو نفر عالم عادل كه مي‌توانند مجتهد و اعلم را تشخيص دهند، مجتهد بودن يا اعلم بودن كسي را تصديق كنند، به شرط آنكه دو نفر عالم عادل ديگر با گفته آنان مخالفت ننمايند. سوم: آنكه عده‌اي از اهل علم كه مي‌توانند مجتهد و اعلم را تشخيص دهند و از گفته آنان اطمينان پيدا مي‌شود، مجتهد بودن و يا اعلم بودن كسي را تصديق كنند.
كد مسأله: 15642

مسأله4- اگر شناختن اعلم مشكل باشد بايد از كسي تقليد كند كه گمان به اعلم بودن او دارد،(1) بلكه اگر احتمال ضعيفي هم بدهد كه كسي اعلم است‌و بداند ديگري از او اعلم نيست به احتياط واجب بايد از او تقليد نمايد.(2) و اگرچند نفر در نظر او اعلم از ديگران و با يكديگر مساوي باشند بايد از يكي ازآنان تقليد نمايد. ولي چنانچه يكي از آنان پرهيز كارتر باشد(3) بايد از او تقليد نمايد.
1-با علم به اختلاف ولو اجمالاً تقليد مظنون الاعلميه احتياط واجب است
2-با علم به اختلاف در فتوي ولو اجمالاً تقليد محتمل الاعلميه احتياط واجب است.
3-بنابر احتياط واجب
كد مسأله: 15643

مسأله 5- به دست آوردن فتوي يعني دستور مجتهد چهار راه دارد: اول: شنيدن از خود مجتهد. دوم: شنيدن از دو نفر عادل كه فتواي مجتهد را نقل كنند. سوم: شنيدن از كسي كه انسان به گفته او اطمينان دارد. چهارم: ديدن در رساله مجتهد در صورتي كه انسان به درستي آن رساله اطمينان داشته باشد.
كد مسأله: 15644

مسأله 6- تا انسان يقين نكند كه فتواي مجتهد عوض شده است، مي‌تواند به آنچه در رساله نوشته شده عمل نمايد، و اگر احتمال دهد كه فتواي او عوض شده، جستجو لازم نيست.
كد مسأله: 15645

مسأله 7- اگر مجتهد اعلم در مساله‌اي فتوي دهد، مقلد آن مجتهد يعني كسي كه از او تقليد مي‌كند نمي‌تواند در آن مساله به فتواي مجتهد ديگر عمل كند، ولي اگر فتوي ندهد و بفرمايد احتياط آن است كه فلان طور عمل شود، مثلا بفرمايد احتياط آن است كه در ركعت سوم و چهارم نماز، سه مرتبه تسبيحات اربعه يعني "سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر" بگويند، مقلد بايد يا به اين احتياط كه احتياط واجبش مي‌گويند عمل كند و سه مرتبه بگويد، و يا به فتواي مجتهدي كه علم او از مجتهد اعلم كمتر و از مجتهدهاي ديگر بيشتر است عمل نمايد، پس اگر او يك مرتبه گفتن را كافي بداند، مي‌تواند يك مرتبه بگويد و همچنين است اگر مجتهد اعلم بفرمايد مسأله محل تامل يا محل اشكال است.
كد مسأله: 15646

مسأله 8- اگر مجتهد اعلم بعد از آن كه در مسأله فتوا داده احتياط كند، مثلا بفرمايد ظرف نجس را كه يك مرتبه در آب كر بشويند پاك مي‌شود، اگر چه احتياط آن است كه سه مرتبه بشويند، مقلد او نمي‌تواند در آن مسأله به فتواي مجتهد ديگر رفتار كند بلكه بايد يا به فتوا عمل كند، يا به احتياط بعد از فتوا كه آن را احتياط مستحب مي‌گويند عمل نمايد.
كد مسأله: 15647

مسأله 9- اگر مجتهدي كه انسان از او تقليد مي¬كند، از دنيا برود بايد از مجتهد زنده تقليد كرد. ولي كسي كه در مسأله¬اي به فتواي مجتهدي عمل كرده، اگر بعد از مردن آن مجتهد در آن مسأله به فتواي مجتهد زنده رفتار نكرده باشد، مي¬تواند در آن مسأله به فتواي مجتهدي كه از دنيا رفته باقي باشد (1) اگر چه احتياط مستحب آن است كه به فتواي مجتهد زنده رفتار نمايد.
1- اگر حي و ميت مساوي باشد و اگر ميت اعلم باشد بايد باقي بماند و اگر حي اعلم باشد بايد رجوع كند با اختلاف در فتوي و در صورت عدم اختلاف حكم، مخير است.
كد مسأله: 15648

مسأله10- اگر در مساله‌اي به فتواي مجتهدي عمل كند و بعد از مردن او در همان مسأله به فتواي مجتهد زنده رفتار نمايد دوباره نمي‌تواند آن را مطابق فتواي مجتهدي كه از دنيا رفته است انجام دهد. ولي اگر مجتهد زنده در مسأله‌اي فتوي ندهد، و احتياط نمايد و مقلد مدتي به آن احتياط عمل كند، دوباره مي‌تواند به فتواي مجتهدي كه از دنيا رفته عمل نمايد مثلا اگر مجتهدي گفتن يك مرتبه "سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر" را در ركعت‌سوم و چهارم نماز،كافي بداند و مقلد مدتي به اين دستور عمل نمايد و يك مرتبه بگويد، چنانچه آن مجتهد از دنيا برود و مجتهد زنده احتياط واجب را در سه مرتبه گفتن بداند و مقلد مدتي به اين احتياط عمل كند و سه مرتبه بگويد، دوباره مي‌تواند به فتواي مجتهدي كه از دنيا رفته برگردد و يك مرتبه بگويد.
كد مسأله: 15649

مسأله 11- مسائلي را كه انسان غالبا به آنها احتياج دارد واجب است، ياد بگيرد.
كد مسأله: 15650

مسأله 12- اگر براي انسان مسأله‌اي پيش آيد كه حكم آن را نمي‌داند، چنانچه ممكن است، (1) بايد صبر كند تا فتواي مجتهد اعلم را به دست آورد. و اگر ممكن نيست بايد به فتواي مجتهدي كه علم او كمتر از مجتهد اعلم و بيشتر از مجتهدهاي ديگر است عمل كند، يا اگر مي تواند از راه احتياط وظيفه خود را انجام دهد.
1- در صورت عدم علم اختلاف در فتوي از مجتهد غير اعلم تقليد مي كند و يا احتياط اگر ممكن باشد و در صورت علم اختلاف در فتواي ولو اجمالاً احتياط مي كند اگر ممكن باشد و اگر نباشد بايد صبر كند.
كد مسأله: 15651

مسأله13- اگر كسي فتواي مجتهدي را به ديگري بگويد، چنانچه فتواي آن مجتهد عوض شود،لازم نيست به او خبر دهد كه فتوي عوض شده، ولي اگر بعد از گفتن فتوي بفهمد اشتباه كرده در صورتي كه ممكن باشد، بايد اشتباه را برطرف كند.
كد مسأله: 15652

مسأله 14- اگر مكلف مدتي اعمال خود را بدون تقليد انجام دهد، در صورتي اعمال او صحيح است كه با فتواي مجتهدي كه وظيفه اش تقليد از او بوده يا با فتواي مجتهدي كه فعلا بايداز او تقليد كند، مطابق باشد، يا از راه ديگري بفهمد كه وظيفه واقعي خود رفتار كرده است.
كد مسأله: 15653

مسأله15- آب يا مطلق است يا مضاف: آب مضاف آبي است كه آن را از چيزي بگيرند: مثل آب هندوانه و گلاب، يا با چيزي مخلوط باشد، مثل آبي كه به قدري با گل و مانند آن مخلوط شود، كه ديگر به آن آب نگويند و غير اينها آب مطلق است، و آن بر پنج قسم است: اول: آب كر. دوم: آب قليل. سوم: آب جاري. چهارم: آب باران. پنجم: آب چاه.
كد مسأله: 15654

مسأله 16- آب كر مقدار آبي است كه اگر در ظرفي كه درازا و پهنا و گودي آن هر يك سه وجب و نيم است (1) بريزند آن ظرف را پر كنند، و وزن آن از صد و بيست و هشت من تبريز بيست مثقال كمتر است، كه 376.740 كيلوگرم مي‌شود. (2)
1- بلكه اگر حجم آن سي و شش وجب هم باشد كر است.
2- ظاهراً اين مقدار كمي زيادتر از كر است و بايد به دقت حساب شود.
كد مسأله: 15655

مسأله 17- اگر عين نجس مانند بول و خون يا چيز ديگري كه نجس شده است مانند لباس نجس، به آب كر برسد. چنانچه آن آب، بو يا رنگ يا مزه¬ي نجاست را بگيرد، نجس مي¬شود. و اگر تغيير نكند نجس نمي¬شود.
كد مسأله: 15656

مسأله 18- اگر بوي آب كر به واسطه غير نجاست تغيير كند، نجس نمي‌شود.
كد مسأله: 15657

مسأله 19- اگر عين نجس مانند خون به آبي كه بيشتر از كر است برسد و بو يا رنگ يا مزه قسمتي از آن را تغيير دهد، چنانچه مقداري كه تغيير نكرده كمتر از كر باشد، تمام آب نجس مي‌شود. و اگر به اندازه كر يا بيشتر باشد، فقط مقداري كه بو يا مزه يا رنگ آن تغيير كرده نجس است.
كد مسأله: 15658

مسأله20- آب فواره اگر متصل به كر باشد، آب نجس را پاك مي‌كند. ولي اگر قطره قطره روي آب نجس بريزد، آن را پاك نمي‌كند، مگر آنكه چيزي روي فواره بگيرند، تا آب آن قبل از قطره قطره شدن، به آب نجس متصل شود. و بنا بر احتياط واجب بايد (1) آب فواره با آن آب نجس مخلوط گردد.
1- اتصال كافي است و اختلاط مستحسن است.
كد مسأله: 15659

مسأله 21- اگر چيز نجس را زير شيري كه متصل به كر است بشويند، آبي كه از آن چيز مي‌ريزد اگر متصل به كر باشد و بو يا رنگ يا مزه نجاست نگرفته باشد و عين نجاست هم در آن نباشد پاك است.
كد مسأله: 15660

مسأله 22- اگر مقداري از آب كر يخ ببندد و باقي آن بقدر كر نباشد، چنانچه نجاست به آن برسد نجس مي‌شود، و هر قدر از يخ هم آب شود نجس است.
كد مسأله: 15661

مسأله 23- آبي كه به اندازه كر بوده، اگر انسان شك كند از كر كمتر شده يا نه، مثل آب كر است، يعني نجاست را پاك مي‌كند و اگر نجاستي هم به آن برسد نجس نمي‌شود. و آبي كه كمتر از كر بوده و انسان شك دارد به مقدار كر شده يا نه حكم آب كر ندارد.
كد مسأله: 15662

مسأله 24- كر بودن آب به سه راه ثابت مي‌شود: اول: آن كه خود انسان يقين كند. (1) دوم: آن كه دو مرد عادل خبر دهند. سوم: كسي كه آب در اختيار او است به كر بودن آب خبر دهد مثلاً حمامي بگويد آب حوض حمام كر است.
1- يا اطمينان نمايد.
كد مسأله: 15663

مسأله 25- آب قليل آبي است كه از زمين نجوشد و از كر كمتر باشد.
كد مسأله: 15664

مسأله 26- اگر آب قليل روي چيز نجس بريزد، يا چيز نجس به آن برسد نجس مي‌شود. ولي اگر از بالا با فشار (1) روي چيز نجس بريزد، مقداري كه به آن چيز مي‌رسد نجس، و هر چه بالاتر از آن است پاك مي‌باشد.
1- فشار لازم نيست جهت علو كافي است و اگر در جهت دنّو است فشار معتبر است. مثل فواره
كد مسأله: 15665

مسأله 27- آب قليلي كه براي برطرف كردن عين نجاست روي چيز نجس ريخته شود و از آن جدا گردد، نجس است، و همچنين بنا براحتياط واجب بايد از آب قليلي هم كه بعد از برطرف شدن عين نجاست، براي آب كشيدن چيز نجس روي آن مي‌ريزند، و از آن جدا مي‌شود، اجتناب كنند. (1) ولي آبي كه با آن مخرج بول و غائط را مي شويند با پنج‌شرط پاك است:
اول: آن كه بو يا رنگ يا مزه نجاست نگرفته باشد.
دوم: نجاستي از خارج به آن نرسيده باشد.
سوم: نجاست ديگري مثل خون، با بول يا غائط بيرون نيامده باشد.
چهارم: ذره‌هاي غائط در آب پيدا نباشد.
پنجم: بيشتر از مقدار معمول، نجاست به اطراف مخرج نرسيده باشد.
1- علي الاقوي نجس و بايد از آن اجتناب نمايد
كد مسأله: 15666

مسأله 28- آب جاري آبي است كه از زمين بجوشدو جريان داشته باشد مانند آب چشمه و قنات.
كد مسأله: 15667

مسأله 29- آب جاري اگر چه كمتر از كر باشد، چنانچه نجاست به آن برسد تا وقتي بو يا رنگ يا مزه آن بواسطه نجاست تغيير نكرده پاك است.
كد مسأله: 15668

مسأله 30- اگر نجاستي به آب جاري برسد، مقداري از آن، كه بو يا رنگ يا مزه‌اش بواسطه نجاست تغيير كرده نجس است. و طرفي كه متصل به چشمه است اگر چه كمتر از كر باشد پاك است. و آبهاي ديگر نهر اگر به اندازه كر باشد يا بواسطه آبي كه تغيير نكرده به آب طرف چشمه متصل باشد، پاك و گر نه نجس است.
كد مسأله: 15669

مسأله 31- آب چشمه‌اي كه جاري نيست ولي طوري است كه اگر از آن بردارند باز مي‌جوشد حكم آب جاري دارد. يعني اگر نجاست به آن برسد، تا وقتي بو يا رنگ يا مزه آن بواسطه نجاست تغيير نكرده پاك است.
كد مسأله: 15670

مسأله 32- آبي كه كنار نهر ايستاده و متصل به آب جاري است، حكم آب جاري دارد.
كد مسأله: 15671

مسأله 33- چشمه‌اي كه مثلا در زمستان مي‌جوشد و در تابستان از جوشش مي‌افتد فقط وقتي كه مي‌جوشد حكم آب جاري دارد.
كد مسأله: 15672

مسأله 34- آب حوض حمام اگر چه كمتر از كر باشد، چنانچه به خزينه اي كه آب آن به اندازه كر است متصل باشد، مثل آب جاري است.
كد مسأله: 15673

مسأله 35- آب لوله‌هاي حمام كه از شيرها و دوشها مي‌ريزد، اگر متصل به كر باشد مثل آب جاري است.
كد مسأله: 15674

مسأله 36- آبي كه روي زمين جريان دارد ولي از زمين نمي‌جوشد، چنانچه كمتر از كر باشد و نجاست به آن برسد نجس مي‌شود. اما اگر از بالا با فشار (1) به پايين بريزد، چنانچه نجاست به پايين آن برسد بالاي آن نجس نمي‌شود.
1- جهت علّو كافي در عدم انفعال است و فشار و شدت در آن معتبر نيست. ولي فشار معتبر است اگر آب قليل در جهت دنو باشد مثل فواره چون با فشار خارج مي¬شود اگر جهت علّو آن ملاقات با نجاست نمايد جهت دنو آن نجس نمي¬شود.
كد مسأله: 15675

مسأله 37- اگر به چيز نجسي كه عين نجاست در آن نيست يك مرتبه باران ببارد، جايي كه باران به آن برسد پاك مي‌شود. و در فرش و لباس و مانند اينها فشار لازم نيست. ولي باريدن دو سه قطره فايده ندارد، بلكه بايد طوري باشد كه بگويند باران مي‌آيد.
كد مسأله: 15676

مسأله 38- اگر باران، به عين نجس ببارد و به جاي ديگر ترشح كند، چنانچه عين نجاست همراه آن نباشد و بو يا رنگ يا مزه نجاست نگرفته باشد پاك است. پس اگر باران بر خون ببارد و ترشح كند، چنانچه ذره‌اي خون در آن باشد، يا آن كه بو يا رنگ يا مزه خون گرفته باشد نجس مي باشد.
كد مسأله: 15677

مسأله 39- اگر بر سقف عمارت يا روي بام آن عين نجاست باشد، تا وقتي باران به بام مي‌بارد آبي كه به چيز نجس رسيده و از سقف يا ناودان مي‌ريزد پاك است. و بعد از قطع شدن باران اگر معلوم باشد آبي كه مي‌ريزد، به چيز نجس رسيده است نجس مي‌باشد.
كد مسأله: 15678

مسأله 40- زمين نجسي كه باران بر آن ببارد پاك مي‌شود. و اگر باران بر زمين جاري شود و به جاي نجسي كه زير سقف است برسد آن را نيز پاك مي‌كند.
كد مسأله: 15679

مسأله 41- خاك نجسي كه به واسطه باران گل شود و آب آن را فرا گيرد پاك است.
كد مسأله: 15680

مسأله 42- هرگاه آب باران در جايي جمع شود اگر چه كمتر از كر باشد، چنانچه موقعي كه باران مي‌آيد چيز نجسي را در آن بشويند و آب بو يا رنگ يا مزه نجاست نگيرد، آن چيز نجس پاك مي‌شود.
كد مسأله: 15681

مسأله 43- اگر بر فرش پاكي كه روي زمين نجس است باران ببارد، و بر زمين نجس جاري شود، (1) فرش نجس نمي‌شود و زمين هم پاك مي‌گردد.
1- جريان شرط نيست و وصول كافي در طهارت زمين و عدم انفعال فرش است.
كد مسأله: 15682

مسأله44- آب چاهي كه از زمين مي‌جوشد، اگر چه كمتر از كر باشد چنانچه نجاست به آن برسد، تا وقتي بو يا رنگ يا مزه آن به واسطه نجاست تغيير نكردهپاك است، ولي مستحب است پس از رسيدن بعضي از نجاستها مقداري كه در كتابهاي مفصل گفته شده از آب آن بكشند.
كد مسأله: 15683

مسأله 45- اگر نجاستي در چاه بريزد و بو يا رنگ يا مزه آب آن را تغيير دهد، چنانچه تغيير آب چاه از بين برود، بنا بر احتياط واجب (1) موقعي پاك مي‌شود كه با آبي كه از چاه مي‌جوشد، مخلوط گردد.
1- امتزاج و اختلاط لازم نيست و مجرد زوال تغيير كافي در طهارت است علي الاقوي
كد مسأله: 15684

مسأله 46- اگر آب باران يا آب ديگر، در گودالي جمع شود و كمتر از كر باشد، با رسيدن نجاست به آن نجس مي‌شود. (1)
1- اگر باران قطع شده باشد و الا نجس نمي شود.
كد مسأله: 15685

مسأله 47- آب مضاف كه معني آن گفته شد، چيز نجس را پاك نمي‌كند، وضو و غسل هم باآن باطل است.
كد مسأله: 15686

مسأله 48-آب مضاف هر قدر زياد باشد (1) اگر ذره‌اي نجاست به آن برسد نجس مي‌شود، ولي چنانچه از بالابا فشار (2) روي چيز نجس بريزد، مقداري كه به چيز نجس رسيده نجس، و مقداري كه بالاتر از آن است پاك مي‌باشد. مثلا اگر گلاب را از گلابدان روي دست نجس بريزند،آنچه به دست رسيده نجس، و آنچه به دست نرسيده پاك است.
1- نجاست مقدار كر و مافوق آن به مجرد ملاقات با نجاست محل اشكال است.
2- با فشار ولو از پايين پس ملاك فشار است و علو اعتباري ندارد.
كد مسأله: 15687

مسأله 49- اگر آب مضاف نجس، طوري با آب كر يا جاري مخلوط شود، كه ديگر آب مضاف به آن نگويند، پاك مي‌شود.
كد مسأله: 15688

مسأله 50- آبي كه مطلق بوده و معلوم نيست مضاف شده يا نه، مثل آب مطلق است،يعني چيز نجس را پاك مي‌كند، وضو و غسل هم با آن صحيح است. و آبي كه مضاف بوده‌و معلوم نيست مطلق شده يا نه مثل آب مضاف است، يعني چيز نجس را پاك نمي‌كند،وضو و غسل هم با آن باطل است.
كد مسأله: 15689

مسأله 51- آبي كه معلوم نيست مطلق است‌يا مضاف، و معلوم نيست كه قبلا مطلق يا مضاف بوده نجاست را پاك نمي‌كند، وضو و غسل هم با آن باطل است، ولي اگر به‌اندازه كر يا بيشتر باشد و نجاست به آن برسد حكم به نجس بودن آن نمي‌شود.
كد مسأله: 15690

مسأله 52- آبي كه عين نجاست مثل خون و بول به آن برسد و بو يا رنگ يا مزه آن را تغيير دهد، اگر چه كر يا جاري باشد، نجس مي‌شود. ولي اگر بو يا رنگ يا مزه آب، به واسطه نجاستي كه بيرون آن است عوض شود، مثلاً مرداري كه پهلوي آب است بوي آن را تغيير دهد، نجس نمي‌شود.
كد مسأله: 15691

مسأله 53- آبي كه عين نجاست مثل خون و بول در آن ريخته و بو يا رنگ يا مزه آن را تغيير داده، چنانكه به كر يا جاري متصل شود، يا باران بر آن ببارد يا باد باران را در آن بريزد، يا آب باران از ناودان در آن جاري شود،و تغيير آن از بين برود، پاك مي‌شود، ولي بنا بر احتياط واجببايد آب باران يا كر يا جاري با آن مخلوط گردد. (1)
1- اختلاط و امتزاج لازم نيست و به مجرد زوال تغيير پاك مي¬شود علي الاقوي
كد مسأله: 15692

مسأله 54- اگر چيز نجس را در آب كر يا جاري آببكشند، آبي كه بعد از بيرون آوردن، از آن مي¬ريزد پاك است.
كد مسأله: 15693

مسأله 55- آبي كه پاك بوده و معلوم نيست نجس شده يا نه پاك است، و آبي كه نجس بوده و معلوم نيست پاك شده يا نه، نجس است.
كد مسأله: 15694

مسأله 56- نيم خورده سگ و خوك و كافر، نجس و خوردن آن حرام است. و نيم خورده حيوانات حرام گوشت، پاك و خوردن آن مكروه مي‌باشد.(1)
1- در گربه مكروه نيست و در مؤمن شفاء است.
كد مسأله: 15695

مسأله 57- واجب است انسان وقت تخلي و مواقع ديگر، عورت خود را از كساني كه مكلفند، اگر چه مثل خواهر و مادر با او محرم باشند، و همچنين از ديوانه و بچه‌هاي مميز كه خوب و بد را مي‌فهمند، بپوشاند، ولي زن و شوهرلازم نيست عورت خود را از يكديگر بپوشانند. (1)
1- در مالك و كنيز لازم نيست عورت خود را از يكديگر ستر نمايند و همچنين در كنيز محلله براي طرفين (زن و مرد) ستر لازم نيست و نظر جائز است.
كد مسأله: 15696

مسأله 58- لازم نيست با چيز مخصوصي عورت خود را بپوشاند و اگر مثلا با دست هم آن را بپوشاند كافي است.
كد مسأله: 15697

مسأله 59- موقع تخلي بايد طرف جلوي بدن يعني شكم و سينه و زانوها (1) رو به قبله و پشت به قبله نباشد.
1- اعتباري به استقبال زانوها و استدبار آنها نيست.
كد مسأله: 15698

مسأله 60- اگر موقع تخلي طرف جلوي بدن كسي رو به قبله يا پشت به قبله باشد و عورت را از قبله بگرداند، كفايت نمي‌كند. و اگر جلوي بدن او رو به قبله يا پشت به قبله نباشد، احتياط واجب آن است كه عورت را رو به قبله يا پشت به قبله ننمايد.
كد مسأله: 15699

مسأله 61- احتياط واجب آن است كه طرف جلو بدن در موقع استبراء كه احكام آن بعداً گفته مي شود. و در موقع تطهير مخرج بول و غائط رو به قبله و پشت به قبله نباشد. (1)
1- در موقع استبراء و تطهير اقوي جواز استقبال و استدبار قبله است ولكن احتياط حسن است
كد مسأله: 15700

مسأله 62- اگر براي آنكه نامحرم او را نبيند مجبور شود رو به قبله يا پشت به قبله بنشيند بايد رو به قبله يا پشت به قبله بنشيند. و نيز اگر از راه ديگر ناچار باشد كه رو به قبله يا پشت به قبله بنشيند، مانعي ندارد.
كد مسأله: 15701

مسأله 63- احتياط واجب آن است كه بچه را در وقت تخلي رو به قبله يا پشت به قبله ننشانند. ولي اگر خود بچه بنشيند. جلوگيري از او واجب نيست.
كد مسأله: 15702

مسأله 64- در چهار جا تخلي حرام است: اول: در كوچه‌هاي بن بست در صورتي كه صاحبانش اجازه نداده باشند. دوم: در ملك كسي كه اجازه تخلي نداده است. سوم: در جايي كه براي عده مخصوصي وقف شده است، مثل بعضي از مدرسه‌ها. چهارم: روي قبر مؤمنين در صورتي كه بي‌احترامي به آنان باشد.
كد مسأله: 15703

مسأله 65- در سه صورت مخرج غائط فقط با آب پاك مي‌شود: اول: آنكه با غائط، نجاست ديگري مثل خون بيرون آمده باشد. دوم: آنكه نجاستي از خارج به مخرج غائط رسيده باشد. سوم: آنكه اطراف مخرج بيشتر از مقدار معمول آلوده شده باشد. و در غير اين سه صورت مي‌شود مخرج را با آب شست و يا به دستوري كه بعدا گفته مي‌شود. با پارچه‌و سنگ و مانند اينها پاك كرد، اگر چه شستن با آب بهتر است.
كد مسأله: 15704

مسأله 66- مخرج بول با غير آب پاك نمي‌شود، و در كر و جاري اگر بعد از برطرف شدن بول يك مرتبه بشويند كافي است، ولي با آب قليل بايد دو مرتبه شست (1)و بهتر است سه مرتبه شسته شود.
1- بنابر احتياط واجب
كد مسأله: 15705

مسأله 67- اگر مخرج غائط را با آب بشويند، بايد چيزي از غائط در آن نماند. ولي باقي ماندن رنگ و بوي آن مانعي ندارد و اگر در دفعه اول طوري شسته شود كه ذره‌اي از غائط در آن نماند، دوباره شستن لازم نيست.
كد مسأله: 15706

مسأله 68- با سنگ و كلوخ و مانند اينها اگر خشك و پاك باشند مي¬شود مخرج غائط را تطهير كرد، و چنانچه رطوبت كمي داشته باشند كه به مخرج نرسد اشكال ندارد. ولي بايد از سه دفعه كمتر نباشد اگر چه به يك مرتبه يا دو مرتبه مخرج پاكيزه شود. (1)
1- ملاك نقاء است اگر چه به يك مرتبه حاصل شود عل الاقوي و تعدد از نقاء (پاك شدن) مستحسن است.
كد مسأله: 15707

مسأله 69- احتياط واجب (1) آن است كه سنگ يا پارچه¬اي كه غائط را با آن بر طرف مي¬كنند، سه قطعه باشد و اگر با سه قطعه بر طرف نشود بايد به قدري اضافه نمايند تا مخرج كاملاً پاكيزه شود، ولي باقيماندن ذره¬هاي كوچكي كه ديده نمي¬شود اشكال ندارد.
1- اين احتياط مستحسن است و حجر يا خرقه ذوالجهات كافي است
كد مسأله: 15708

مسأله70- پاك كردن مخرج غائط با چيزهايي كه احترام آنها لازم است: مانند كاغذي كه اسم خدا و پيغمبران بر آن نوشته شده حرام است و با استخوان و سر گين هم (1) نبايد مخرج غائط را پاك كرد. و اگر كسي با اينها غائط را بر طرف كند، معصيت كرده ولي مخرج پاك مي¬شود.
1- بنابر احتياط مستحن و لكن اقوي جواز تطهير است با آنها
كد مسأله: 15709

مسأله 71- اگر شك كند كه مخرج را تطهير كرده يا نه، اگرچه هميشه بعد از بول يا غائط فوراً تطهير مي­كرده، احتياط واجب (1) آن است كه تطهير نمايد.
1- علي الاقوي بايد تطهير نمايد.
كد مسأله: 15710

مسأله 72- اگر بعد از نماز شك كند كه قبل از نماز مخرج را تطهير كرده يا نه، نمازي كه خوانده صحيح است ولي براي نمازهاي بعد بايد تطهير كند.
كد مسأله: 15711

مسأله 73- استبراء عمل مستحبي است كه مردها بعد از بيرون آمدن بول انجام مي‌دهند، براي آنكه يقين كنند بول در مجري نمانده است و آن داراي اقسامي است و بهترين آنها اين است كه بعد از قطع شدن بول اگر مخرج غائط نجس شده اول آن را تطهير كنند، بعد سه دفعه با انگشت ميانه دست چپ از مخرج غائط تا بيخ آلت بكشند، و بعد شست را روي آلت و انگشت پهلوي شست را زير آن بگذارند و سه مرتبه تا ختنه‌گاه بكشند (1) و پس از آن سه مرتبه سر آلت را فشار دهند.
1- بلكه تا سر آلت سه مرتبه بكشند.
كد مسأله: 15712

مسأله 74- آبي كه گاهي بعد از ملاعبه و بازي كردن از انسان خارج مي‌شود، و به آن مذي‌مي‌گويند پاك است.و نيز آبي كه گاهي بعد از مني بيرون مي‌آيد، و به آن وذي گفته مي‌شود و آبي كه گاهي بعد از بول بيرون مي‌آيد و به آن ودي مي‌گويند، اگر بول به‌آن نرسيده باشد، پاك است. و چنانچه انسان بعد از بول استبراء كند و بعد آبي از او خارج شود و شك كند كه بول است يا يكي از اينها، پاك مي‌باشد.
كد مسأله: 15713

مسأله 75- اگر انسان شك كند استبراء كرده يا نه و رطوبتي از او بيرون آيد كه نداند پاك است‌يا نه، نجس مي‌باشد، و چنانچه وضو گرفته باشد باطل مي‌شود. ولي اگر شك كند كه استبرائي كه كرده درست بوده يا نه و رطوبتي از او بيرون آيد كه نداند پاك است يا نه، پاك مي‌باشد، وضو را هم باطل نمي‌كند.
كد مسأله: 15714

مسأله 76- كسي كه استبراء نكرده اگر به واسطه آنكه مدتي از بول كردن او گذشته، يقين كند (1) بول در مجري نمانده است، و رطوبتي ببيند و شك كند كه پاك است يا نه،آن رطوبت پاك مي‌باشد، وضو را هم باطل نمي كند.
1- يا اطمينان نمايد و لكن مظنّه كافي نيست و در حكم شك است.
كد مسأله: 15715

مسأله 77- اگر انسان بعد از بول استبراء كند و وضو بگيرد، چنانچه بعد از وضو رطوبتي ببيند كه بداند يا بول است يا مني، واجب است احتياطاً غسل كند، وضو هم بگيرد. ولي اگر وضو نگرفته باشد، فقط گرفتن وضو كافي است.
كد مسأله: 15716

مسأله 78- براي زن استبراء از بول نيست و اگر رطوبتي ببيند و شك كند پاك است يا نه، پاك مي‌باشد، وضو و غسل او را هم باطل نمي‌كند.
كد مسأله: 15717

مسأله 79- مستحب است در موقع تخلي جايي بنشيند كه كسي او را نبيند، و موقع وارد شدن به مكان تخلي، اول پاي چپ و موقع بيرون آمدن اول پاي راست را بگذارد. و همچنين مستحب است در حال تخلي سر را بپوشاند و سنگيني بدن را بر پاي چپ بيندازد.
كد مسأله: 15718

مسأله 80- نشستن روبروي خورشيد و ماه در موقع تخلي مكروه است، ولي اگر عورت خود را به وسيله‌اي بپوشاند مكروه نيست. و نيز در موقع تخلي نشستن روبروي باد، و در جاده و خيابان و كوچه و درب خانه، و زير درختي كه ميوه مي‌دهد، و چيز خوردن و توقف زياد، و تطهير كردن با دست راست مكروه مي­باشد. و همچنين است‌حرف زدن در حال تخلي، ولي اگر ناچار باشد يا ذكر خدا بگويد، اشكال ندارد.
كد مسأله: 15719

مسأله 81- ايستاده بول كردن و بول كردن در زمين سخت و سوراخ جانوران و در آب خصوصا آب ايستاده، مكروه است.
كد مسأله: 15720

مسأله 82- خودداري كردن از بول و غائط مكروه است. و اگر براي بدن ضرر داشته باشد، حرام است.
كد مسأله: 15721

مسأله 83- مستحب است انسان پيش از نماز و پيش از خواب و پيش از جماع و بعد از بيرون آمدن مني بول كند.
كد مسأله: 15722

مسأله 84- نجاسات دوازده چيز است: اول: بول. دوم: غائط. سوم مني. چهارم: مردار. پنجم: خون. ششم و هفتم: سگ و خوك. هشتم: كافر. نهم: شراب. دهم: فقّاع. يازدهم و داوازدهم عرق جنب از حرام (1) و عرق حيوان نجاستخوار كه بنابر احتياط واجب بايد از آن اجتناب كرد.
1- اقوي طهارت آن است ولكن نماز در ان صحيح نيست.
كد مسأله: 15723

مسأله 85- بول و غائط انسان و هر حيوان حرام گوشتي كه خون جهنده دارد كه اگر رگ آن را ببرند، خون از آن جستن مي‌كند، نجس است. و بنابر احتياط واجب بايد از بول و غائط حيوان حرام (1) گوشتي كه خون آن جستن نمي­كند، مثل ماهي حرام گوشت اجتناب كرد ولي فضله حيوانات كوچك مثل پشه و مگس كه گوشت ندارد، پاك است.
1- اجتناب از غائط لازم نيست و مستحب است ولي از بول بايد اجتناب كرد علي الاقوي
كد مسأله: 15724

مسأله 86- بنابر احتياط واجب بايد از فضله پرندگان حرام گوشت، اجتناب كرد. (1)
1- بلكه بنا بر احتياط مستحسن ولكن اقوي طهارت است.
كد مسأله: 15725

مسأله 87- بول و غائط حيوان نجاستخوار، نجس است و همچنين است بول و غائط حيواني كه انسان آن را وطي كرده، يعني با آن نزديكي نموده، و گوسفندي كه گوشت آن از خوردن شير خوك، محكم شده است.
كد مسأله: 15726

مسأله 88- مني حيواني كه خون جهنده دارد نجس است.
كد مسأله: 15727

مسأله 89- مردار حيواني كه خون جهنده دارد، نجس است، چه خودش مرده باشد، يا به غير دستوري كه در شرع معين شده، آن را كشته باشند، و ماهي چون خون جهنده ندارد، اگر چه در آب بميرد پاك است.
كد مسأله: 15728

مسأله 90- چيزهايي از مردار كه مثل پشم و مو و كرك و استخوان و دندان روح نداشته، پاك مي‌باشد.
كد مسأله: 15729

مسأله 91- اگر از بدن انسان يا حيواني كه خون جهنده دارد و در حالي كه زنده است گوشت‌يا چيز ديگري را كه روح دارد جدا كنند نجس است.
كد مسأله: 15730

مسأله 92- پوستهاي مختصر لب و جاهاي ديگر بدن كه موقع افتادنشان رسيده، اگرچه آنها را بكنند پاك است. ولي بنابر احتياط واجب (1) بايد از پوستي كه موقع افتادنش نرسيده و آن را كنده‌اند اجتناب نمايند.
1- بلكه بنابر احتياط مستحسن نه لازم
كد مسأله: 15731

مسأله 93- تخم مرغي كه از شكم مرغ مرده بيرون مي‌آيد، اگر پوست روي آن سفت شده باشد (1) پاك است، ولي ظاهر آن را بايد آب كشيد.
1- سفت شدن لازم نيست.
كد مسأله: 15732

مسأله 94- اگر بره و بزغاله پيش از آن كه علف‌خوار شوند بميرند، پنير مايه‌اي كه‌در شيردان آنها مي‌باشد پاك است، ولي ظاهر آن را بايد آب كشيد.
كد مسأله: 15733

مسأله 95- دواجات روان و عطر و روغن و واكس و صابون كه از خارجه مي‌آورند، اگر انسان يقين به نجاست آنها نداشته باشد، پاك است.
كد مسأله: 15734

مسأله 96- گوشت و پيه و چرمي كه در بازار مسلمانان فروخته شود پاك است و همچنين است اگر يكي از اينها در دست مسلمان باشد. ولي اگر بدانند آن مسلمان از كافر گرفته و رسيدگي نكرده كه از حيواني است كه به دستور شرع كشته شده يا نه، نجس مي‌باشد.
كد مسأله: 15735

مسأله 97- خون انسان و هر حيواني كه خون جهنده دارد، يعني حيواني كه اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن مي‌كند نجس است، پس خون حيواني كه مانند ماهي و پشه خون جهنده ندارد پاك مي‌باشد.
كد مسأله: 15736

مسأله 98- اگر حيوان حلال گوشت را به دستوري كه در شرع معين شده بكشند و خون آن به مقدار معمول بيرون آيد، خوني كه در بدنش مي‌ماند پاك است ولي اگر به علت نفس كشيدن يا به واسطه اينكه سر حيوان در جاي بلندي بوده خون به بدن حيوان برگردد، آن خون نجس است.
كد مسأله: 15737

مسأله 99- بنابر احتياط واجب (1) از تخم مرغ كه ذره اي خون در آن است بايد اجتناب كرد. ولي اگر خون در زرده باشد تا پوست نازك روي آن پاره نشده سفيده پاك مي باشد.
1- اجتناب از تخم مرغ لازم نيست و لكن مستحسن است ولي خوردن خون جائز نيست.
كد مسأله: 15738

مسأله 100- خوني كه گاهي موقع دوشيدن شير ديده مي‌شود، نجس است و شير را نجس مي‌كند.
كد مسأله: 15739

مسأله 101- خوني كه از لاي دندانها مي‌آيد، اگر به واسطه مخلوط شدن با آب دهان از بين برود پاك است، ولي احتياط واجب (1) آن است كه آن را فرو نبرند.
1- واجب نيست ولي مستحسن است.
كد مسأله: 15740

مسأله 102- خوني كه به واسطه كوبيده شدن، زير ناخن يا زير پوست مي‌ميرد، اگر طوري شود كه ديگر به آن خون نگويند، پاك است، و اگر به آن خون بگويند نجس است و در اين صورت چنانچه ناخن يا پوست سوراخ شود، اگر مشقت ندارد، بايد براي وضو و غسل خون را بيرون آورند و اگر مشقت دارد بايد اطراف آن را به طوري كه نجاست زياد نشود بشويند، و پارچه يا چيزي مثل پارچه بر آن بگذارند و روي پارچه دست تر بكشند و تيمم هم بكنند. (1)
1- تيمم لازم نيست ولي مستحسن است
كد مسأله: 15741

مسأله 103- اگر انسان نداند كه خون زير پوست مرده يا گوشت به واسطه كوبيده شدن به‌آن حالت در آمده، پاك است.
كد مسأله: 15742

مسأله 104- اگر موقع جوشيدن غذا ذره‌اي خون در آن بيفتد، تمام غذا و ظرف آن نجس مي‌شود، و جوشيدن و حرارت و آتش پاك كننده نيست.
كد مسأله: 15743

مسأله 105- زرد آبه‌اي كه در حال بهبودي زخم در اطراف آن پيدا مي‌شود، اگر معلوم نباشد كه با خون مخلوط است، پاك مي‌باشد.
كد مسأله: 15744

مسأله 106- سگ و خوكي كه در خشكي زندگي مي‌كنند، حتي مو و استخوان و پنجه و ناخن و رطوبت‌هاي آنها نجس است، ولي سگ و خوك دريايي پاك است.
كد مسأله: 15745

مسأله 107- كافر يعني كسي كه منكر خدا است يا براي خدا شريك قرار مي‌دهد، يا پيغمبري حضرت خاتم الانبياء محمد ابن عبدالله (ص) را قبول ندارد، نجس است. و نيز كسي كه ضروري دين يعني چيزي را كه مثل نماز و روزه، مسلمانان جزو دين اسلام مي‌دانند منكر شود، چنانچه بداند آن چيز ضروري دين است نجس مي‌باشد، و اگر نداند، احتياطاً بايداز او اجتناب كرد.
كد مسأله: 15746

مسأله 108- تمام بدن كافر، حتي مو و ناخن و رطوبت هاي او نجس است.
كد مسأله: 15747

مسأله 109- اگر پدر و مادر و جد و جده بچه نابالغ كافر باشند آن بچه هم نجس است و اگر يكي از اينها مسلمان باشد، بچه پاك است.
كد مسأله: 15748

مسأله 110- كسي كه معلوم نيست مسلمان است يا نه پاك مي‌باشد (1) ، ولي احكام ديگر مسلمانان را ندارد (2) ، مثلا نمي‌تواند زن مسلمان بگيرد و نبايد در قبرستان مسلمانان دفن شود.
1 – اگر اصلي بر كفر او نباشد والا نجس است علي الاقوي
2 – اگر اصلي بر اسلام او نباشد والا ساير احكام بر او مترتب است علي الاقوي
كد مسأله: 15749

مسأله 111- اگر مسلماني به يكي از دوازده امام دشنام دهد، يا با آنان دشمني داشته باشد، نجس است.
كد مسأله: 15750

مسأله 112- شراب و هر چيزي كه انسان را مست مي‌كند، چنانچه به خودي خود روان باشد، نجس است و اگر مثل بنگ و حشيش روان نباشد، اگر چه چيزي در آن بريزند كه روان شود، پاك است.
كد مسأله: 15751

مسأله 113- الكل صنعتي كه براي رنگ كردن درب و ميز و صندلي و مانند اينها بكارمي‌برند، اگر انسان نداند از چيزي كه مست كننده و روان است درست كرده‌اند، پاك مي‌باشد. (1)
1- يا نداند كه خود الكل مست كننده است پاك است.
كد مسأله: 15752

مسأله 114- اگر انگور و آب انگور به خودي خود جوش بيايد حرام و نجس است (1) و اگر به واسطه پختن جوش بيايد، خوردنش حرام است، و بنابر احتياط واجب نجس مي­باشد. (2)
1-علي الاقوي پاك است مگر در صورت اسكار كه نجس است علي الاقوي
2- علي الاقوي پاك است مگر اينكه مسكر باشد.
كد مسأله: 15753

مسأله 115- خرما و مويز و كشمش و آب آنها اگر جوش بيايد پاك و خوردن آنها حلال است اگر چه احتياط مستحب آن است كه از آنها اجتناب كنند.
كد مسأله: 15754

مسأله 116- فقاع كه از جو گرفته مي‌شود و به آن آبجو مي‌گويند، نجس است. ولي آبي كه به دستور طبيب از جو مي‌گيرند و به آن ماءالشعير مي‌گويند، پاك مي‌باشد.
كد مسأله: 15755

مسأله 117- عرق جنب از حرام بنابر احتياط واجب نجس است: (1) چه در حال جماع بيرون آيد يا بعد از آن، از مرد باشد يا از زن از زنا باشد يا از لواط يا از وطي و نزديكي كردن با حيوانات يا استمناء. (و استمناء آن است كه انسان با خود كاري كند كه مني از او بيرون آيد).
1- علي الاقوي پاك است ولي احتياط مستحسن است و نماز در آن صحيح نيست.
كد مسأله: 15756

مسأله 118- اگر انسان در موقعي كه نزديكي با زن حرام است مثلاً در روزه ماه رمضان، با زن خود نزديكي كند، بنابر احتياط واجب (1) بايد از عرق خود در نماز اجتناب نمايد.
1- علي الاقوي پاك است ولي نماز در آن صحيح نيست.
كد مسأله: 15757

مسأله 119- اگر جنب از حرام عوض غسل تيمم نمايد و بعد از تيمم عرق كند، باز هم بنابر احتياط واجب (1) بايد از عرق خود در نماز اجتناب نمايد.
1- پاك است حتي علي القول بالنجاسه
كد مسأله: 15758

مسأله 120- اگر كسي از حرام جنب شود و بعد با حلال خود نزديكي كند، يا اول با حلال خود نزديكي كند و بعد، از حرام جنب شود، احتياط واجب آن است كه از عرق خود اجتناب نمايد. (1)
1- در صورت دوم پاك است حتي علي القول بالنجاسه و نماز در آن صحيح است و در صورت اول پاك است ولي نماز در آن صحيح نيست.
كد مسأله: 15759

مسأله 121- بنابر احتياط واجب بايد از عرق شتر نجاستخوار و هر حيواني كه به خوردن نجاست انسان عادت كرده اجتناب كرد.
كد مسأله: 15760

مسأله 122- نجاست هر چيز از سه راه ثابت مي‌شود: اول: آنكه خود انسان يقين كند (1) چيزي نجس است و اگر گمان داشته باشد چيزي نجس است، لازم نيست از آن اجتناب نمايد بنابراين غذا خوردن در قهوه‌خانه و مهمان‌خانه‌هايي كه مردمان لا ابالي و كساني كه پاكي و نجسي را مراعات نمي‌كنند در آنها غذا مي‌خورند، اگر انسان يقين نداشته باشد غذايي را كه براي او آورده‌اند نجس است، اشكال ندارد. دوم: آنكه كسي كه چيزي در اختيار او است بگويد آن چيز نجس است، مثلا همسر انسان يا نوكر يا كلفت بگويد، ظرف يا چيز ديگري كه در اختيار او است نجس مي‌باشد. سوم: آنكه دو مرد عادل بگويند چيزي نجس است، و نيز اگر يك نفر عادل هم بگويد چيزي نجس است، بنابر احتياط واجب، بايد از آن چيز اجتناب كرد.
1- يا اطمينان داشته باشد.
كد مسأله: 15761

مسأله 123- اگر به واسطه ندانستن مسأله، نجس بودن و پاك بودن چيزي را نداند، مثلاً نداند عرق جنب از حرام پاك است يا نه، بايد مسأله را بپرسد، ولي اگر با اين كه مسأله را مي‌داند. چيزي را شك كند پاك است يا نه، مثلاً شك كند آن چيز خون است يا نه يا نداند كه خون پشه است يا خون انسان، پاك مي‌باشد.
كد مسأله: 15762

مسأله 124- چيز نجسي كه انسان شك دارد پاك شده يا نه نجس است، و چيز پاك را اگر شك كند نجس شده يا نه پاك است، و اگر هم بتواند نجس بودن يا پاك بودن آن را بفهمد لازم نيست وارسي كند.
كد مسأله: 15763

مسأله 125- اگر بداند يكي از دو ظرف يا دو لباسي كه از هر دوي آنها استفاده مي‌كند نجس شده و نداند كدام است، بايد از هر دو اجتناب كند، ولي اگرمثلا نمي‌داند لباس خودش نجس شده يا لباسي كه هيچ از آن استفاده نمي‌كند و مال ديگري است از لباس خودش هم لازم نيست اجتناب نمايد.
كد مسأله: 15764

مسأله 126- اگر چيز پاك به چيز نجس برسد و هر دو يا يكي از آنها به طوري تر باشد كه تري يكي به ديگري برسد چيز پاك نجس مي‌شود. و اگر تري به قدري كم باشد كه به ديگري نرسد چيزي كه پاك بوده نجس نمي‌شود.
كد مسأله: 15765

مسأله 127- اگر چيز پاكي به چيز نجس برسد و انسان شك كند كه هر دو يا يكي از آنها تر بوده يا نه، آن چيز پاك نجس نمي‌شود.
كد مسأله: 15766

مسأله 128- دو چيزي كه انسان نمي‌داند كدام پاك است و كدام نجس است، اگر چيز پاكي با رطوبت به يكي از آنها برسد نجس نمي‌شود.
كد مسأله: 15767

مسأله 129- زمين و پارچه و مانند اينها اگر رطوبت داشته باشد، هر قسمتي كه نجاست به آن برسد نجس مي‌شود و جاهاي ديگر آن پاك است. و همچنين است خيار و خربزه و مانند اينها.
كد مسأله: 15768

مسأله 130- هرگاه شيره و روغن و مانند اينها طوري باشد كه اگر مقداري از آن بر دارند جاي آن خالي نمي ماند (1) ، همين كه يك نقطه از آن نجس شد، تمام آن نجس مي شود. ولي اگر طوري باشد كه جاي آن در موقع بر داشتن خالي بماند اگر چه بعد پر شود، فقط جائي كه نجاست به آن رسيده نجس مي باشد. پس اگر فضله موش در آن بيفتد جائي كه فضله افتاده نجس و بقيه پاك است.
1 – ملاك خالي ماندن و خالي نماندن نيست بلكه ملاك ميعان و جمود است.
كد مسأله: 15769

مسأله 131- اگر مگس يا حيواني مانند آن روي چيز نجسي كه تر است بنشيند و بعد روي چيز پاكي كه آن هم تر است بنشيند، چنانچه انسان بداند نجاست همراه آن حيوان بوده چيز پاك نجس مي‌شود و اگر نداند پاك است.
كد مسأله: 15770

مسأله 132- اگر جايي از بدن كه عرق دارد نجس شود و عرق از آنجا به جاي ديگر برود، هر جا كه عرق به آن برسد نجس مي‌شود، و اگر عرق به جاي ديگر نرود جاهاي ديگر بدن پاك است.
كد مسأله: 15771

مسأله 133- اخلاطي كه از بيني يا گلو مي‌آيد، اگر خون داشته باشد، جايي كه خون دارد نجس و بقيه آن پاك است. پس اگر به بيرون دهان يا بيني برسد مقداري را كه انسان يقين دارد جاي نجس اخلاط به آن رسيده نجس است و محلي را كه شك دارد جاي نجس به آن رسيده يا نه پاك مي‌باشد.
كد مسأله: 15772

مسأله 134- اگر آفتابه‌اي را كه ته آن سوراخ است روي زمين نجس بگذارند چنانچه آب طوري زير آن جمع گردد كه با آب آفتابه يكي حساب شود آب آفتابه نجس مي‌شود،(1) ولي اگر آب بر زمين جاري شود يا فرو رود، در صورتي كه سوراخ آفتابه به زمين نجس متصل باشد، باز هم بنابر احتياط واجب (2) بايد از آب آفتابه اجتناب كرد، ولي اگر سوراخ آن به زمبن نجس متصل نباشد و آب زير آفتابه هم با آب داخل آن يكي حساب نشود آب آفتابه نجس نمي‌شود.
1 – اگر آب آفتابه با فشار خارج مي­شود نجس نمي­شود و اگر فشار ندارد نجس مي­شود.
2- اين احتياط مستحسن است نه واجب علي الاقوي آب آفتابه پاك است.
كد مسأله: 15773

مسأله 135- اگر چيزي داخل بدن شود و به نجاست برسد در صورتي كه بعد از بيرون آمدن، آلوده به نجاست نباشد پاك است. پس اگر اسباب اماله يا آب آن در مخرج غائط وارد شود يا سوزن و چاقو و مانند اينها در بدن فرو رود و بعد از بيرون آمدن به نجاست آلوده نباشد نجس نيست. و همچنين است آب دهان و بيني اگر در داخل به خون برسد و بعد از بيرون آمدن به خون آلوده نباشد.
كد مسأله: 15774

مسأله 136- نجس كردن خط و ورق قرآن حرام است و اگر نجس شود بايد فورا آن را آب بكشند.
كد مسأله: 15775

مسأله 137- اگر جلد قرآن نجس شود، در صورتي كه بي‌احترامي به قرآن باشد بايد آن را آب بكشند.
كد مسأله: 15776

مسأله 138- گذاشتن قرآن روي عين نجس مانند خون و مردار، اگر چه آن عين نجس خشك باشد، حرام است و برداشتن قرآن از روي آن واجب مي‌باشد.
كد مسأله: 15777

مسأله 139- نوشتن قرآن با مركب نجس اگر چه يك حرف آن باشد حرام است. و اگر نوشته شود بايد آن را آب بكشند، يا به واسطه تراشيدن و مانند آن كاري كنند كه از بين برود.
كد مسأله: 15778

مسأله 140- دادن قرآن به كافر حرام و گرفتن قرآن از او واجب است.
كد مسأله: 15779

مسأله 141- اگر ورق قرآن يا چيزي كه احترام آن لازم است، مثل كاغذي كه اسم خدا يا پيغمبر يا امام بر آن نوشته شده، در مستراح بيفتد، بيرون آوردن و آب كشيدن آن اگر چه خرج داشته باشد واجب است. و اگر بيرون آوردن آن ممكن نباشد، بايد به آن مستراح نروند تا يقين كنند آن ورق پوسيده است. و نيز اگر تربت در مستراح بيفتد و بيرون آوردن آن ممكن نباشد، بايد تا وقتي كه يقين نكرده‌اند، به كلي از بين رفته به آن مستراح نروند.
كد مسأله: 15780

مسأله 142- خوردن و آشاميدن چيز نجس حرام است و همچنين است خورانيدن آن به ديگري حتي به اطفال (1) ولي اگر خود طفل غذاي نجس را بخورد يا با دست نجس غذا را نجس كند و بخورد، لازم نيست از او جلوگيري كنند.
1- در اعيان نجسه و اما در متنجسات اقوي جواز است ولي احتياط حسن است
كد مسأله: 15781

مسأله 143- فروختن و عاريه دادن چيز نجسي كه مي‌شود آن را آب كشيد، اگر نجس بودن آن را به طرف نگويند، اشكال ندارد.
كد مسأله: 15782

مسأله 144- اگر انسان ببيند كسي چيز نجسي را مي‌خورد يا با لباس نجس نماز مي‌خواند، لازم نيست به او بگويد.
كد مسأله: 15783

مسأله 145- اگر جايي از خانه يا فرش كسي نجس باشد و ببيند بدن يا لباس يا چيز ديگر كساني كه وارد خانه او مي‌شوند با رطوبت به جاي نجس رسيده است، لازم نيست به آنان بگويد. (1)
1- لازم نيست به آنان بگويد مگر در صورت نسبيت
كد مسأله: 15784

مسأله 146- اگر صاحب خانه در بين غذا خوردن بفهمد غذا نجس است، بايد به مهمانها بگويد. اما اگر يكي از مهمانها بفهمد، لازم نيست به ديگران خبر دهد. ولي چنانچه طوري با آنان معاشرت دارد كه ممكن است به واسطه نجس بودن آنان خود او هم نجس شود، بايد بعد از غذا به آنان بگويد.
كد مسأله: 15785

مسأله 147- اگر چيزي را كه عاريه كرده نجس شود چنانچه صاحبش آن چيز را در كاري كه شرط آن پاكي است استعمال مي­كند مانند لباس كه با آن نماز مي­خواند، واجب است (1) نجس شدن آنرا به او بگويد بلكه اگر در كاري هم كه شرط آن پاكي است استعمال نمي­كند، بنابراين احتياط واجب (2) بايد نجس شدن آنرا به او خبر دهد.
1- در مورد نماز واجب نيست ولي در مورد اكل و شرب بايد بگويد.
2-واجب نيست بلكه احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 15786

مسأله 148- اگر بچه بگويد چيزي نجس است يا چيزي را آب كشيده نبايد حرف او را قبول كرد ولي بچه­اي كه تكليفش نزديك است اگربگويد چيزي را آب كشيدم حرف او قبول مي­شود (1) و اگر بگويد چيزي نجس است احتياط مستحب آن است كه از آن اجتناب كنند.
1- بلكه قبول نمي­شود مگر موجب علم يا اطمينان شود.
كد مسأله: 15787

مسأله 149- يازده چيز نجاست را پاك مي‌كند و آنها را مطهرات گويند: اول: آب. دوم: زمين. سوم: آفتاب. چهارم: استحاله. پنجم: كم شدن دو سوم آب انگور. (1) ششم: انتقال. هفتم: اسلام. هشتم: تبعيت. نهم: برطرف شدن عين نجاست. دهم: استبراء حيوان نجاستخوار. يازدهم: غائب شدن مسلمان. و احكام اينها بطور تفصيل در مسايل آينده گفته مي‌شود.
1- از محلّلات است نه مطهرات علي الاقوي، زيرا غليان عصير موجب نجاست نيست تا ذهاب ثلثين مطهر آن باشد بلكه موجب حرمت است و ذهاب ثلثين محلل آن است.
كد مسأله: 15788

مسأله 150- آب با چهار شرط، چيز نجس را پاك مي‌كند: اول: آنكه مطلق باشد، پس آب مضاف مانند گلاب و عرق بيد چيز نجس را پاك نمي‌كند. دوم: آنكه پاك باشد. سوم: آنكه وقتي چيز نجس را مي‌شويند آب مضاف نشود و بو يا رنگ يا مزه نجاست هم نگيرد. (1) چهارم: آنكه بعد از آب كشيدن چيز نجس، عين نجاست در آن نباشد. و پاك شدن چيز نجس با آب قليل يعني آب كمتر از كر شرطهاي ديگري هم دارد كه بعداً گفته مي‌شود.
1- در خصوص غسله مطهره نه غير آن.
كد مسأله: 15789

مسأله 151- ظرف نجس را با آب قليل بايد سه مرتبه شست. و در كر و جاري يك مرتبه كافي است، ولي ظرفي كه سگ ليسيده يا از آن ظرف، آب يا چيز روان ديگر خورده، بايد اول با خاك پاك، خاك مال كرد (1) و بعد يك مرتبه در كر يا جاري يا با آب قليل شست، و همچنين ظرفي را كه آب دهان سگ در آن ريخته، بنابر احتياط واجب(2) بايد پيش از شستن خاك مال كرد. (3)
1- بنابر احتياط
2- بلكه بنا بر اقوا
3 – بايد با مزج به آب خاك مال كرد نه با خاك بدون مزج با آب
كد مسأله: 16435

مسأله 152- اگر دهانه ظرفي كه سگ دهن زده، تنگ باشد و نشود آن را خاك مال كرد، چنانچه ممكن است بايد كهنه به چوبي به پيچند و به توسط آن، خاك را به آن ظرف بمالند (1) و اگر ممكن نيست بايد خاك را در آن بريزند و به شدت حركت دهند (2) تا به همه آن ظرف برسد.
1- با مزج مقداري آب كافي است.
2- با مزج مقداري آب كافي است.
كد مسأله: 16438

مسأله 153- ظرفي را كه خوك بليسد (1) يا از آن چيز رواني بخورد، با آب قليل بايد هفت مرتبه شست، و در كر و جاري يك مرتبه كافي است و لازم نيست آن را خاك مال كنند، اگر چه احتياط مستحب آن است كه خاك مال شود.
1 – يا موش صحرايي در آن بميرد حكم هر دو يكي است
كد مسأله: 16440

مسأله 154- اگر بخواهند ظرفي را كه به شراب نجس شده با آب قليل آب بكشند، بنابر احتياط واجب (1) بايد هفت مرتبه بشويند.
1- زائد بر سه مرتبه مستحب است.
كد مسأله: 16445

مسأله 155- كوزه‌اي كه از گل نجس ساخته شده و يا آب نجس در آن فرو رفته، اگر در آب كر يا جاري بگذارند، به هر جاي آن كه آب برسد پاك مي‌شود، و اگر بخواهند باطن آن هم پاك شود، بايد به قدري در آب كر يا جاري بماند كه آب به تمام آن فرو رود.
كد مسأله: 16448

مسأله 156- ظرف نجس را با آب قليل، دو جور مي‌شود آب كشيد: يكي آنكه سه مرتبه پر كنند و خالي كنند، ديگر آن كه سه دفعه قدري آب در آن بريزند و در هر دفعه آب را طوري در آن بگردانند كه به جاهاي نجس آن برسد و بيرون بريزند.
كد مسأله: 16450

مسأله 157- اگر ظرف بزرگي مثل پاتيل و خمره نجس شود، چنانچه سه مرتبه آن را از آب پر كنند و خالي كنند، پاك مي‌شود. و همچنين است اگر سه مرتبه از بالا آب در آن بريزند، به طوري كه تمام اطراف آن را بگيرد و در هر دفعه آبي كه ته آن جمع مي‌شود بيرون آورند و احتياط واجب آن است كه (1) در هر دفعه ظرفي را كه با آن آبها را بيرون مي‌آورند، آب بكشند.
1- اين احتياط مستحب است نه واجب.
كد مسأله: 16453

مسأله 158- اگر مس نجس و مانند آن را آب كنند و آب بكشند، ظاهرش پاك مي‌شود.
كد مسأله: 16455

مسأله 159- تنوري كه به بول نجس شده است، اگر دو مرتبه از بالا آب در آن بريزند به طوري كه تمام اطراف آن را بگيرد پاك مي‌شود. و در غير بول اگربعد از برطرف شدن نجاست يك مرتبه به دستوري كه گفته شد آب در آن بريزند كافي است. و بهتر است كه گودالي ته آن بكنند تا آبها در آن جمع شود و بيرون بياورند، بعد آن گودال را با خاك پاك پر كنند.
كد مسأله: 16459

مسأله 160- اگر چيز نجس را بعد از برطرف كردن عين نجاست، يك مرتبه در آب كر يا جاري فرو برند كه آب به تمام جاهاي نجس آن برسد، پاك مي‌شود. و در فرش و لباس و مانند اينها فشار لازم نيست.
كد مسأله: 16463

مسأله 161- اگر بخواهند چيزي را كه به بول نجس شده با آب قليل آب بكشند، چنانچه يك مرتبه آب روي آن بريزند و از آن جدا شود، در صورتي كه بول در آن چيز نمانده باشد، يك مرتبه ديگر كه آب روي آن بريزند پاك مي‌شود، ولي در لباس و فرش و مانند اينها بايد بعد از هر دفعه فشار دهند تا غساله آن بيرون آيد. (و غساله آبي است كه معمولا در وقت شستن و بعد از آن از چيزي كه شسته مي‌شود، خود به خود يا به وسيله فشار مي‌ريزد)
كد مسأله: 16467

مسأله 162- اگر چيزي به بول پسر شيرخواري كه غذا خور نشده، و شير خوك و زن كافره (1) نخورده نجس شود، چنانچه يك مرتبه آب روي آن بريزند كه به تمام جاهاي نجس آن برسد، پاك مي‌شود ولي احتياط مستحب آنست كه يك مرتبه ديگر هم آب روي آن بريزند. و در لباس و فرش و مانند اينها فشار لازم نيست.
1- نخوردن شير خوك و زن كافره شرط نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 16470

مسأله 163- اگر چيزي به غير بول نجس شود، چنانچه بعد از برطرف كردن نجاست يك مرتبه آب روي آن بريزند و از آن جدا شود پاك مي‌گردد. و نيز اگر در دفعه اولي كه آب روي آن مي ريزند نجاست آن برطرف شود و بعد از برطرف شدن نجاست هم آب روي آن بيايد پاك مي‌شود. ولي در هر صورت لباس و مانند آن را بايد فشار دهند تا غساله آن بيرون آيد.
كد مسأله: 16473

مسأله 164- اگر حصير نجس را كه با نخ بافته شده در آب كر يا جاري فرو برند، بعد از بر طرف شدن عين نجاست پاك مي‌شود. ولي اگر بخواهند آنرا با آب قليل آب بكشند. بنابراين احتياط واجب بايد به هر قسم كه ممكن است اگرچه به لگد كردن باشد دو دفعه فشار دهند، (1) كه در هر دفعه غساله آن جدا شود.
1- در حصير و امثال آن فشار لازم نيست.
كد مسأله: 16477

مسأله 165- اگر ظاهر گندم و برنج و صابون و مانند اينها نجس شود، به فرو بردن در كر و جاري پاك مي‌گردد. و اگر باطن آنها نجس شود، پاك شدن باطن آنها محل اشكال است. (1)
1- اگر آب مطلق به آن نفوذ كند بي­اشكال پاك مي­شود.
كد مسأله: 16479

مسأله 166- اگر انسان شك كند كه آب نجس به باطن صابون رسيده يا نه، باطن آن پاك است.
كد مسأله: 16482

مسأله 167- اگر ظاهر برنج و گوشت‌يا چيزي مانند اينها نجس شده باشد، چنانچه آن را در ظرفي بگذارند و سه مرتبه (1) آب روي آن بريزند و خالي كنند پاك مي‌شود، و ظرف آن هم پاك مي‌گردد. ولي اگر بخواهد لباس يا چيزي را كه فشار لازم دارد در ظرفي بگذارند و آب بكشند، بايد در هر مرتبه كه آب روي آن مي ريزند، آن را فشار دهند و ظرف را كج كنند، تا غساله‌اي كه در آن جمع شده بيرون بريزد.
1- يك مرتبه در غير بول و دو مرتبه در بول كافي است ولي سه مرتبه مستحسن است.
كد مسأله: 16484

مسأله 168- لباس نجسي را كه به نيل و مانند آن رنگ شده اگر در آب كر يا جاري فرو برند و آب پيش از آنكه به واسطه رنگ پارچه مضاف شود به تمام آن برسد، آن لباس پاك مي‌شود، اگر چه موقع فشار دادن، آب مضاف يا رنگين از آن بيرون‌آيد.
كد مسئله: 16486
گروه: آب

مسأله 169- اگر لباسي را در كر يا جاري آب بكشند، و بعد مثلا لجن آب در آن ببينند، چنانچه احتمال ندهند كه جلوگيري از رسيدن آب كرده آن لباس پاك است.
كد مسأله: 16489

مسأله 170- اگر بعد از آب كشيدن لباس و مانند آن، خورده گل يا اشنان در آن ديده شود پاك است. ولي اگر آب نجس به باطن گل يا اشنان رسيده باشد، ظاهر گل و اشنان پاك و باطن آنها نجس است. (1)
1- اگر آب نفوذ در آنها نكرده باشد و الا پاك است.
كد مسأله: 16491

مسأله 171- هر چيز نجس تا عين نجاست را از آن برطرف نكنند، پاك نمي‌شود، ولي اگر بو يا رنگ نجاست در آن مانده باشد اشكال ندارد. پس اگر خون را از لباس برطرف كنند و لباس را آب بكشند و رنگ خون در آن بماند، پاك مي‌باشد. اما چنانچه به واسطه بو يا رنگ يقين كنند يا احتمال دهند كه ذره‌هاي نجاست در آن چيز مانده نجس است.
كد مسأله: 16495

مسأله 172- اگر نجاست بدن را در آب كر يا جاري برطرف كنند، بدن پاك مي‌شود. و بيرون آمدن و دوباره در آب رفتن لازم نيست.
كد مسأله: 16497

مسأله 173- غذاي نجسي كه لاي دندانها مانده اگر آب در دهان بگردانند و به تمام غذاي نجس برسد پاك مي‌شود.
كد مسأله: 16499

مسأله 174- اگر موي سر و صورت زياد باشد و با آب قليل آب بكشند، بايد فشار دهند كه غساله آن جدا شود. (1)
1- در مورد كثيرالشعر لازم است ولي در خفيف الشعر فشار لازم نيست.
كد مسأله: 16502

مسأله 175- اگر جايي از بدن يا لباس را با آب قليل آب بكشند، اطراف آن جا كه متصل به آن است و معمولا موقع آب كشيدن آن جا نجس مي‌شود، با پاك شدن جاي نجس پاك مي‌شود. و همچنين است اگر چيز پاكي را پهلوي چيز نجس بگذارند و روي هر دو آب بريزند. پس اگر براي آب كشيدن يك انگشت نجس، روي همه انگشتها آب بريزند و آب نجس به همه آنها برسد، بعد از پاك شدن انگشت نجس تمام انگشتها پاك مي‌شود.
كد مسأله: 16504

مسأله 176- گوشت و دنبه‌اي كه نجس شده مثل چيزهاي ديگر آب كشيده مي‌شود. و همچنين است اگر بدن يا لباس، چربي كمي داشته باشد كه از رسيدن آب به آنها جلوگيري نكند.
كد مسأله: 16507

مسأله 177- اگر ظرف يا بدن نجس باشد، و بعد به طوري چرب شود كه جلوگيري از رسيدن آب به آنها كند، چنانچه بخواهند ظرف و بدن را آب بكشند، بايد چربي را برطرف كنند تا آب به آنها برسد.
كد مسأله: 16509

مسأله 178- چيز نجسي كه عين نجاست در آن نيست، اگر زير شيري كه متصل به كر است يك دفعه بشويند، پاك مي‌شود. و نيز اگر عين نجاست در آن باشد، چنانچه عين نجاست آن، زير شير يا به وسيله ديگر برطرف شود و آبي كه از آن چيز مي‌ريزد بويا رنگ يا مزه نجاست به خود نگرفته باشد، با آب شير پاك مي‌گردد. اما اگر آبي كه از آن مي ريزد، بو يا رنگ يا مزه نجاست گرفته باشد، بايد به قدري آب شير روي آن بريزند تا در آبي كه از آن جدا مي‌شود بو يا رنگ يا مزه نجاست نباشد.
كد مسأله: 16512

مسأله 179- اگر چيزي را آب بكشد و يقين كند پاك شده و بعد شك كند كه عين نجاست را از آن بر طرف كرده يا نه، چنانچه موقع آب كشيدن متوجه برطرف كردن عين نجاست بوده آن چيز پاك است، و اگر متوجه بر طرف كردن عين نجاست نبوده، بايد دوباره آن را آب بكشد. (1)
1- لازم نيست چون اُذكريت حين العمل حكمت است نه علت و لكن مستحسن است.
كد مسأله: 16515

مسأله 180- زميني كه آب روي آن جاري نمي‌شود، اگر نجس شود با آب قليل پاك نمي‌گردد. (1) ولي زميني كه روي آن شن يا ريگ باشد، چون آبي كه روي آن مي‌ريزند ازآن جدا شده و در شن و ريگ فرو مي‌رود، با آب قليل پاك مي‌شود، اما زير ريگها نجس مي‌ماند.
1- اگر آبهاي مجتمع را به وسيله­اي بر دارند و دوباره به آب بشويند و آبهاي مجتمع را ثانياً بردارند پاك مي­شود.
كد مسأله: 16517

مسأله 181- زمين سنگ فرش و آجر فرش و زمين سختي كه آب در آن فرو نمي رود، اگر نجس شود با آب قليل پاك مي‌گردد، ولي بايد به قدري آب روي آن بريزند كه جاري شود. و چنانچه آبي كه روي آن ريخته‌اند از سوراخي بيرون رود همه زمين پاك مي‌شود، و اگر بيرون نرود جايي كه آبها جمع مي شود نجس مي‌ماند، و براي پاك شدن آنجا بايد گودالي بكنند، كه آب در آن جمع شود، بعداً آب را بيرون بياورند و گودال را با خاك پاك پر كنند. (1)
1- يا آب جمع شده را به وسيله اي بردارند و ثانياً بشويند و آب آن را دوباره بردارند پاك مي شود.
كد مسأله: 16520

مسأله 182- اگر ظاهر نمك سنگ و مانند آن نجس شود، با آب كمتر از كر هم پاك مي‌شود.
كد مسأله: 16522

مسأله 183- اگر شكر آب شده نجس را قند بسازند و در آب كر يا جاري بگذارند، پاك نمي‌شود.
كد مسأله: 16524

مسأله 184- زمين با سه شرط كف پا و ته كفش نجس را پاك مي‌كند: اول: آنكه زمين پاك باشد. دوم: آنكه خشك باشد. (1) سوم: آنكه اگر عين نجس مثل خون و بول، يا متنجس مثل گلي كه نجس شده در كف پا و ته كفش باشد، به واسطه راه رفتن يا ماليدن پا به زمين برطرف شود. و نيز زمين بايد خاك يا سنگ يا آجر فرش و مانند اينها باشد، و با راه رفتن روي فرش و حصير و سبزه، كف پا و ته كفش نجس پاك نمي‌شود.
1- لازم نيست ولي مستحسن است.
كد مسأله: 16528

مسأله 185- پاك شدن كف پا و ته كفش نجس، به واسطه راه رفتن روي آسفالت و روي زميني كه با چوب فرش شده، محل اشكال است.
كد مسأله: 16532

مسأله 186- براي پاك شدن كف پا و ته كفش، بهتر است پانزده قدم (1) يا بيشتر راه بروند، اگر چه به كمتر از پانزده قدم يا ماليدن پا به زمين، نجاست برطرف شود.
1- بلكه پانزده ذراع به حسب دليل
كد مسأله: 16534

مسأله 187- لازم نيست كف پا و ته كفش نجس، تر باشد. بلكه اگر خشك هم باشد به راه رفتن پاك مي‌شود.
كد مسأله: 16536

مسأله 188- بعد از آنكه كف پا و ته كفش نجس به راه رفتن پاك شد، مقداري از اطراف آن هم كه معمولا به گل آلوده مي‌شود، پاك مي‌گردد.
كد مسأله: 16539

مسأله 189- كسي كه با دست و زانو راه مي­رود، اگر كف دست‌يا زانوي او نجس شود، با راه رفتن پاك مي­گردد. و همچنين است ته عصا و ته پاي مصنوعي و نعل چهارپايان و چرخ اتومبيل و درشكه (1) و مانند اينها.
1-­ اينها مورد اشكال است.
كد مسأله: 16542

مسأله 190- اگر بعد از راه رفتن ذره‌هاي كوچكي از نجاست كه ديده نمي‌شود، در كف پا يا ته كفش بماند، اشكال ندارد. (1) اگرچه احتياط مستحب آن است به قدري راه روند كه آنها هم بر طرف شوند.
1- اگر يقين به ذرات صغار دارد بايد زائل شود و الا مشكل است.
كد مسأله: 16544

مسأله 191- توي كفش و مقداري از كف پا كه به زمين نمي‌رسد، به واسطه راه رفتن پاك نمي‌شود. و پاك شدن كف جوراب به واسطه راه رفتن، محل اشكال است. (1)
1- اشكال ندارد و پاك مي شود.
كد مسأله: 16546

مسأله 192- آفتاب، زمين و ساختمان و چيزهايي كه مانند درب و پنجره در ساختمان به كار برده شده، و همچنين ميخي را كه به ديوار كوبيده‌اند با پنج شرط پاك مي‌كند: اول: آنكه چيز نجس به طوري تر باشد كه اگر چيز ديگري به آن برسد تر شود. پس اگر خشك باشد، بايد به وسيله‌اي آن را تر كنند تا آفتاب خشك كند. دوم: آنكه اگر عين نجاست در آن چيز باشد پيش از تابيدن آفتاب، آن را برطرف كنند. سوم: آنكه چيزي از تابيدن آفتاب جلوگيري نكند. پس اگر آفتاب از پشت پرده يا ابر و مانند اينها بتابد و چيز نجس را خشك كند، آن چيز پاك نمي‌شود. ولي اگر ابر به قدري نازك باشد كه از تابيدن آفتاب جلوگيري نكند، اشكال ندارد. چهارم: آنكه آفتاب به تنهايي چيز نجس را خشك كند. پس اگر مثلاً چيز نجس به واسطه باد و آفتاب خشك شود، پاك نمي‌گردد، ولي اگر باد به قدري كم باشد، كه نگويند به خشك شدن چيز نجس كمك كرده، اشكال ندارد. پنجم: آنكه آفتاب مقداري از بنا و ساختمان را كه نجاست به‌آن فرو رفته، يك مرتبه خشك كند. پس اگر يك مرتبه بر زمين و ساختمان نجس بتابد، و روي آن را خشك كند و دفعه ديگر زير آن را خشك نمايد، فقط روي آن پاك مي‌شود و زير آن نجس مي‌ماند.
كد مسأله: 16549

مسأله 193- آفتاب حصير نجس را پاك مي‌كند (1) ولي اگر يك طرف آن را خشك كند، پاك شدن طرف ديگر آن اشكال دارد. و نيز پاك شدن درخت و گياه به واسطه آفتاب محل اشكال است. (2)
1- مشكل است.
2- اشكال ندارد پاك مي كند.
كد مسأله: 16551

مسأله 194- اگر آفتاب به زمين نجس بتابد، بعد انسان شك كند كه زمين موقع تابيدن آفتاب تر بوده يا نه، يا تري آن به واسطه آفتاب خشك شده يا نه، آن زمين نجس است و همچنين است اگر شك كند كه پيش از تابش آفتاب عين نجاست از آن برطرف شده يا نه، يا شك كند كه چيزي مانع تابش آفتاب بوده يا نه.
كد مسأله: 16554

مسأله 195- اگر آفتاب به يك طرف ديوار نجس بتابد، طرفي كه آفتاب به آن نتابيده پاك نمي‌شود. (1)
1- مانند باطن ديوار است كه پاك مي­شود در صورتي كه يك دفعه خشك كند و الا نجس است مانند باطن زمين و ديوار
كد مسأله: 16557

مسأله 196- اگر جنس چيز نجس به طوري عوض شود كه به صورت چيز پاكي در آيد، پاك مي‌شود و مي‌گويند استحاله شده است. مثل آن كه چوب نجس بسوزد و خاكستر گردد، يا سگ در نمكزار فرو رود و نمك شود. ولي اگر جنس آن عوض شود، مثل آن كه گندم نجس را آرد كنند يا نان بپزند، پاك نمي‌شود.
كد مسأله: 16561

مسأله 197- كوزه گلي و مانند آن، كه از گل نجس ساخته شده نجس است. و بنابر احتياط واجب (1) بايد از ذغالي كه از چوب نجس درست شده اجتناب نمايند.
1- بلكه احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 16563

مسأله 198- چيز نجسي كه معلوم نيست استحاله شده يا نه، نجس است. (1)
1- بلكه پاك است.
كد مسأله: 16566

مسأله 199- اگر شراب به خودي خود يا به واسطه آنكه چيزي مثل سركه و نمك در آن ريخته‌اند سركه شود، پاك مي‌گردد.
كد مسأله: 16568

مسأله 200- شرابي كه از انگور نجس و مانند آن درست كنند، يا نجاست ديگري به آن برسد، به سركه شدن پاك نمي شود.
كد مسأله: 16571

مسأله 201- سركه‌اي كه از انگور و كشمش و خرماي نجس درست كنند نجس است.
كد مسأله: 16573

مسأله 202- اگر پوشال زير انگور يا خرما داخل آنها باشد و سركه بريزند، ضرر ندارد. ولي احتياط واجب (1) آن است كه تا خرما و كشمش و انگور سركه نشده، خيار و بادمجان و مانند اينها در آن نريزند.
1- اين احتياط مستحسن است نه واجب مگر در صورتي كه آنها قبل سركه شدن مسكر شوند.
كد مسأله: 16575

مسأله 203- آب انگوري كه به آتش جوش آمده، اگر آنقدر بجوشد كه ثلثان شود، يعني دو قسمت آن كم شود و يك قسمت آن بماند، پاك مي­شود. (1) ولي اگر بخودي خود جوش بيايد فقط به سركه شدن پاك مي‌شود. (2)
1- قبل از ثلثان شدن پاك است ولي خوردن آن حرام و به ذهاب ثلثين حلال مي­شود.
2- فرقي نيست در جوش آمدن با آتش و غير آن در حرمت قبل از ذهاب ثلثين و حليت به ذهاب ثلثين.
كد مسأله: 16578

مسأله 204- اگر دو قسمت آب انگور بدون جوش آمدن كم شود، چنانچه باقيماند ه آن جوش بيايد نجس است. (1)
1- بلكه پاك است فقط خوردنش حرام است و به ذهاب ثلثين حلال مي شود.
كد مسأله: 16583

مسأله 205- آب انگوري كه معلوم نيست جوش آمده يا نه پاك است، ولي اگر جوش بيايد تا انسان يقين نكند كه دو قسمت آن كم شده، پاك نمي­شود. (1)
1- پاك است ولي حرام و بذهاب ثلثين حلال مي شود.
كد مسأله: 16587

مسأله 206- اگر مثلاً در يك خوشه غوره يك دانه يا دو دانه انگور باشد، چنانچه به آبي كه از آن خوشه گرفته مي شود، آب غوره بگويند و اثري از شيريني انگور در آن نباشد و بجوشد پاك و خوردن آن حلال است.
كد مسأله: 16589

مسأله 207- اگر يك دانه انگور در چيزي كه با آتش مي­جوشد، بيفتد و بجوشد، احتياط واجب آن است (1) كه از آن اجتناب كنند و خوردن آن هم حرام است.
1- پاك است و اجتناب واجب نيست بلكه مستحسن است و اما در صورت استهلاك خوردنش حلال است و الا حرام.
كد مسأله: 16591

مسأله 208- اگر بخواهند در چند ديگ شيره بپزند، بايد كفگيري را كه در ديگ جوش آمده زده­اند در ديگي كه جوش نيامده نزنند (1) و اگر همه جوش آمده باشد. بايد كفگير ديگي را كه ثلثان نشده، در ديگي كه ثلثان شده نزنند. (2)
1- اشكالي ندارد چون پاك است
2- اشكالي ندارد زيرا نجس نيست.
كد مسأله: 16594

مسأله 209- چيزي كه معلوم نيست غوره است يا انگور، اگر جوش بيايد نجس نمي شود.
كد مسأله: 16596

مسأله 210- اگر خون بدن انسان (1) يا خون حيواني كه خون جهنده دارد، يعني حيواني كه وقتي رگ آن را ببرند، خون از آن جستن مي‌كند، به بدن حيواني كه خون جهنده ندارد، برود و خون آن حيوان حساب شود پاك مي‌گردد، و اين را انتقال گويند. پس خوني كه زالو از انسان مي‌مكد، چون خون زالو به آن گفته نمي‌شود و مي‌گويند خون انسان است، نجس مي‌باشد.
1- و كذا ساير نجاسات اگر انتقال پيدا كند به نحوي كه استناد به منتقل اليه داشته باشد نه منتقل منه پاك است.
كد مسأله: 16598

مسأله 211- اگر كسي پشه‌اي را كه به بدنش نشسته بكشد و نداند خوني كه از پشه بيرون آمده از او مكيده يا از خود پشه مي‌باشد، پاك است. و همچنين است اگر بداند از او مكيده ولي جزو بدن پشه حساب شود، اما اگر فاصله بين مكيدن خون و كشتن پشه به قدري كم باشد، كه بگويند خون انسان است، يا معلوم نباشد كه مي‌گويند خون پشه است يا خون انسان، نجس مي‌باشد.
كد مسأله: 16601

مسأله 212- اگر كافر شهادتين بگويد، يعني بگويد: "اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمدا رسول الله"، (1) مسلمان مي‌شود، و بعد از مسلمان شدن، بدن و آب دهان و بيني و عرق او پاك است. ولي اگر موقع مسلمان شدن، عين نجاست به بدن او بوده، بايد برطرف كند و جاي آن را آب بكشد. بلكه اگر پيش از مسلمان شدن، عين نجاست برطرف شده باشد، احتياط واجب آنستكه جاي آنرا آب بكشد.
1- به هر لغت كه باشد و اختصاص به لغت عربي ندارد.
2- بلكه علي الاقوي بايد جاي آن را بشويد.
كد مسأله: 16605

مسأله 213- اگر موقعي كه كافر بوده، لباس او با رطوبت به بدنش رسيده باشد و آن لباس در موقع مسلمان شدن در بدن او نباشد نجس است، بلكه اگر در بدن او هم باشد، بنابر احتياط واجب (1) بايد از آن اجتناب كند.
1 – بلكه علي الاقوي بايد اجتناب نمايد.
كد مسأله: 16607

مسأله 214- اگر كافر شهادتين بگويد، و انسان نداند قلباً مسلمان شده يا نه، پاك است. ولي اگر بداند قلباً مسلمان نشده نجس است.
كد مسأله: 16609

مسأله 215- تبعيت آن است كه چيز نجسي به واسطه پاك شدن چيز نجس ديگر، پاك شود.
كد مسأله: 16612

مسأله 216- اگر شراب سركه شود، ظرف آن هم تا جايي كه شراب موقع جوش آمدن به‌آن جا رسيده، پاك مي‌شود. و كهنه و چيزي هم كه معمولا روي آن مي‌گذارند، اگر به آن رطوبت نجس شود، پاك مي‌گردد. ولي اگر پشت ظرف به آن شراب آلوده شود، احتياط واجب آن است كه بعد از سركه شدن شراب از آن اجتناب كنند.
كد مسأله: 16614

مسأله 217- آب انگور اگر به آتش جوش بيايد و پيش از آن كه دو قسمت از سه قسمت آن كم شود بجايي بريزد. بنابر احتياط واجب بايد آنجا را آب بكشند. (1) ولي ظرفي كه آب انگور در آن جوش مي­آيد و چيزهايي كه مانند كفگير براي پختن آب انگور بكار مي­رود، بعد از كم شدن دو قسمت آب انگور پاك مي­شود. (2)
1- بنابر احتياط مستحسن زيرا علي الاقوي پاك است.
2- بلكه حلال مي­شود ولي پاك بود.
كد مسأله: 16616

مسأله 218- تخته يا سنگي كه روي آن ميت را غسل مي‌دهند، و پارچه‌اي كه با آن عورت ميت را مي‌پوشانند، و دست كسي كه او را غسل مي‌دهد، بعد از تمام شدن غسل پاك مي‌شوند.
كد مسأله: 16619

مسأله 219- كسي كه چيزي را با دست‌خود آب مي‌كشد، بعد از پاك شدن آن چيز، دست او هم پاك مي‌شود. (1)
1- بالاصاله لا بالتبع
كد مسأله: 16621

مسأله 220- اگر لباس و مانند آن را با آب قليل، آب بكشند و به اندازه معمول فشار دهند تا آبي كه روي آن ريخته اند جدا شود، آبي كه در آن مي‌ماند پاك است.
كد مسأله: 16623

مسأله 221- ظرف نجس را كه با آب قليل آب مي‌كشند، بعد از جدا شدن آبي كه براي پاك شدن، روي آن ريخته‌اند، آب كمي كه در آن مي‌ماند پاك است.
كد مسأله: 16626

مسأله 222- اگر بدن حيوان به عين نجس مثل خون، يا متنجس مثل آب نجس آلوده شود، چنانچه آنها برطرف شود، بدن آن حيوان پاك مي‌شود. و همچنين است باطن بدن انسان مثل توي دهان و بيني. مثلاً اگر خوني از لاي دندان بيرون آيد و در آب دهان از بين برود، آب كشيدن توي دهان لازم نيست. ولي اگر دندان عاريه در دهان نجس شود، بايد آن را آب بكشند. (1)
1- احتياطاً
كد مسأله: 16629

مسأله 223 - اگر غذا لاي دندان مانده باشد و داخل دهان خون بيايد، چنانچه انسان نداند كه خون به غذا رسيده، آن غذا پاك است. و اگر خون به آن برسد نجس مي‌شود. (1)
1- محل اشكال است چون نجاست در باطن متجنس نيست پس علي الاقوي پاك است.
كد مسأله: 16632

مسأله 224- مقداري از لب­ها و پلك چشم كه موقع بستن، روي هم مي­آيد و نيز جايي را كه انسان نمي­داند از ظاهر بدن است يا باطن آن، اگر نجس شود بنابر احتياط واجب بايد آب بكشد. (1)
1- احتياط مستحسن است نه واجب زيرا نجاست مشكوك است و محل جريان قاعده طهارت است.
كد مسأله: 16635

مسأله 225- اگر گرد و خاك نجس به لباس و فرش و مانند اينها بنشيند، چنانچه طوري آنها را تكان دهند كه گرد و خاك نجس از آنها بريزد، پاك مي شود.
كد مسأله: 16638

مسأله 226- بول و غائط حيواني كه به خوردن نجاست انسان عادت كرده، نجس است. و اگر بخواهند پاك شود بايد آن را استبراء كنند. يعني تا مدتي كه بعد از آن مدت ديگر نجاستخوار به آن نگويند، نگذارند نجاست بخورد و غذاي پاك به آن بدهند. و بنابر احتياط واجب (1) بايد شتر نجاستخوار را چهل روز و گاو را سي روز و گوسفند را ده روز و مرغابي را هفت يا پنج روز و مرغ خانگي را سه روز، از خوردن نجاست جلوگيري كنند و غذاي پاك به آنها بدهند، اگر بعد از اين مدت باز هم نجاستخوار به آنها گفته شود، بايد تا مدتي كه بعد از آن مدت ديگر نجاست خوار به آنها نگويند آنها را از خوردن نجاست جلوگيري نمايند.
1- اين احتياط مستحسن است نه واجب
كد مسأله: 16642

مسأله 227- اگر بدن يا لباس مسلمان يا چيز ديگري كه مانند ظرف و فرش در اختيار او است، نجس شود و آن مسلمان غايب گردد، با شش شرط پاكست. (1)
1- بلكه با دو شرط اول و پنجم و بقيه اعتباري ندارد اگرچه احوط است.
اول- آنكه آن مسلمان چيزي كه بدن يا لباسش را نجس كرده نجس بداند پس اگر مثلاً لباسش به عرق جنب از حرام آلوده شود و آنرا نجس نداند، بعد از غائب شدن او نمي­شود آن لباس را پاك دانست.
دوم – آنكه بداند بدن يا لباسش به چيز نجس رسيده است.
سوم – آنكه انسان ببيند آن چيز را در كاري كه شرط آن پاكي است استعمال مي­كند، مثلاً ببيند با آن لباس نماز مي­خواند.
چهارم – آنكه آن مسلمان بداند شرط كاري را كه با آن چيز انجام مي­دهد پاكي است، پس اگر مثلاً نداند كه بايد لباس نمازگزار پاك باشد، و با لباسي كه نجس شده نماز بخواند، نمي­شود آن لباس را پاك دانست.
پنجم – آنكه انسان احتمال دهد آن مسلمان چيزي را كه نجس شده آب كشيده است پس اگر يقين داشته باشد كه آب نكشيده، نبايد آن چيز را پاك بداند. و نيز اگر نجس و پاك در نظر آن مسلمان فرق نداشته باشد، پاك دانستن آن چيز محل اشكال است.
ششم – آنكه بنابر احتياط واجب آن مسلمان بالغ باشد.
كد مسأله: 16647

مسأله 228- اگر خود انسان يقين كند كه چيزي كه نجس بوده، پاك شده است، يا دو عادل به پاك شدن آن خبر دهند، آن چيز پاك است. و همچنين است اگر كسي كه چيز نجس در اختيار او است بگويد آن چيز پاك شده، يا مسلماني چيز نجس را آب كشيده باشد، اگر چه معلوم نباشد درست آب كشيده يا نه.
كد مسأله: 16650

مسأله 229- كسي كه وكيل شده است لباس انسان را آب بكشد، اگر بگويد آب كشيدم و انسان به گفته او اطمنيان پيدا كند (1) آن لباس پاك است.
1- اطمينان لازم نيست
كد مسأله: 16652

مسأله 230- اگر انسان حالي دارد كه در آب كشيدن چيز نجس يقين پيدا نمي‌كند، مي‌تواند به گمان اكتفا نمايد. (1)
1- تطهير به نحو متعارف كافي در طهارت است و علم و مظنه لازم نيست.
كد مسأله: 16655

مسأله 231- ظرفي كه از پوست سگ يا خوك يا مردار ساخته شده، خوردن و آشاميدن از آن ظرف حرام است. و نبايد آن ظرف را در وضو و غسل و كارهايي كه بايد با چيز پاك انجام داد، استعمال كنند. بلكه احتياط واجب (1) آن است كه چرم سگ و خوك و مردار را اگر چه ظرف هم نباشد، استعمال نكنند.
1- اقوي جواز استعمال است اگر چه احوط استحبابي ترك استعمال است.
كد مسأله: 16659

مسأله 232- خوردن و آشاميدن از ظرف طلا و نقره و استعمال آنها اگر براي زينت اطاق هم باشد حرام است. (1) بلكه نگهداشتن آن اگرچه استعمال هم نكنند، حرام مي­باشد. و بر صاحب ظرف واجب است طوري آن را بشكند كه ديگران به آن، ظرف نگويند.
1- براي زينت حرام نيست و نگهداشتن آن نيز حرام نيست و شكستن آن واجب نيست.
كد مسأله: 16661

مسأله 233- ساختن ظرف طلا و نقره و مزدي كه براي آن مي‌گيرند، حرام است.
1- ساختن و مزد گرفتن تكليفاً و وضعاً حرام نيست و ليكن احتياط استحبابي ترك آن است.
كد مسأله: 16664

مسأله 234- خريد و فروش ظرف طلا و نقره و پول عوضي هم كه فروشنده مي‌گيرد حرام است. (1)
1- خريد و فروش و عوض آن تكليفاً و وضعاً حرام نيست ولكن احتياط استحبابي ترك آن است.
كد مسأله: 16666

مسأله 235- گيره استكان كه از طلا يا نقره مي‌سازند اگر بعد از برداشتن استكان، ظرف به آن گفته شود، استعمال آن چه به تنهايي و چه با استكان حرام است. و اگر ظرف به آن گفته نشود، استعمال آن مانعي ندارد.
كد مسأله: 16669

مسأله 236- استعمال ظرفي كه روي آن را آب طلا يا آب نقره داده‌اند، اشكال ندارد.
كد مسأله: 16673

مسأله 237- اگر فلزي را با طلا يا نقره مخلوط كنند و ظرف بسازند، چنانچه مقدار آن فلز به قدري زياد باشد كه ظرف طلا يا نقره به آن ظرف نگويند، استعمال آن مانعي ندارد.
كد مسأله: 16675

مسأله 238- اگر انسان غذايي را كه در ظرف طلا يا نقره است به قصد اينكه چون غذا خوردن در ظرف طلا و نقره ديگر حرام مي باشد، در ظرف ديگر بريزد اشكال ندارد، و اگر به اين قصد نباشد، ريختن غذا از ظرف طلا يا نقره در ظرف ديگر حرام است (1) ولي در هر دو صورت خوردن غذا از ظرف دوم مانعي ندارد.
1- اگر به قصد خوردن از ظرف ديگر هم ، تخليه از ظرف طلا و نقره نكند اشكالي ندارد.
كد مسأله: 16678

مسأله 239- استعمال بادگير قليان و غلاف شمشير و كارد و قاب قرآن، (1) اگر از طلا يا نقره باشد، اشكال ندارد. ولي احتياط واجب آن است كه عطر دان و سرمه دان و ترياكدان طلا و نقره را استعمال نكنند.
1 – احتياط لازم ترك استعمال آنهاست.
كد مسأله: 16680

مسأله 240- استعمال ظرف طلا يا نقره در حال ناچاري اشكال ندارد، ولي براي وضو و غسل، در حال ناچاري هم نمي شود ظرف طلا و نقره را استعمال كرد.
كد مسأله: 16682

مسأله 241- استعمال ظرفي كه معلوم نيست از طلا يا نقره است يا از چيز ديگر، اشكال ندارد.
كد مسأله: 16685

مسأله 242- در وضو واجب است صورت و دستها را بشويند و جلوي سر و روي پاها را مسح كنند.
كد مسأله: 16687

مسأله 243- درازاي صورت را بايد از بالاي پيشاني جايي كه موي سر بيرون مي‌آيد تا آخر چانه شست، و پهناي آن به مقداري كه بين انگشت وسط و شست قرار مي‌گيرد، بايد شسته شود، و اگر مختصري از اين مقدار نشويد، وضو باطل است. و براي آنكه يقين كند اين مقدار كاملا شسته شده، بايد كمي اطراف آن را هم بشويد.
كد مسأله: 16689

مسأله 244- اگر صورت يا دست كسي كوچكتر يا بزرگتر از معمول مردم باشد، بايد ملاحظه كند كه مردمان معمولي تا كجاي صورت خود را مي‌شويند، او هم تا همان جا را بشويد. و اگر در پيشاني او مو روئيده يا جلوي سرش مو ندارد بايد به اندازه معمول، پيشاني را بشويد.
كد مسأله: 16692

مسأله 245- اگر احتمال دهد چرك يا چيز ديگري در ابروها و گوشه‌هاي چشم و لب او هست كه نمي‌گذارد آب به آنها برسد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، بايد پيش از وضو وارسي كند كه اگر هست برطرف نمايد.
كد مسأله: 16694

مسأله 246- اگر پوست صورت از لاي مو پيدا باشد، بايد آب را به پوست برساند، واگر پيدا نباشد، شستن مو كافي است و رساندن آب به زير آن لازم نيست.
كد مسأله: 16696

مسأله 247- اگر شك كند كه پوست صورت از لاي مو پيدا است يا نه، بنابر احتياط واجب بايد مو را بشويد و آب را به پوست هم برساند.
كد مسأله: 16701

مسأله 248- شستن توي بيني و مقداري از لب و چشم كه در وقت بستن ديده نمي‌شود واجب نيست، ولي براي آنكه يقين كند از جاهايي كه بايد شسته شود چيزي باقي نمانده، واجب است مقداري از آنها را هم بشويد. و كسي كه نمي‌دانسته بايد اين مقدار را بشويد، اگر نداند در وضوهايي كه گرفته اين مقدار را شسته يا نه، نمازهايي كه خوانده صحيح است.
كد مسأله: 16703

مسأله 249- بايد صورت و دست­ها را از بالا به پائين شست و اگر از پايين به بالا بشويد وضو باطل است.
كد مسأله: 16706

مسأله 250- اگر دست را تر كند و به صورت و دستها بكشد، چنانچه تري دست به‌قدري باشد كه به واسطه كشيدن دست، آب كمي در آنها جاري شود، كافي است.
كد مسأله: 16708

مسأله 251- بعد از شستن صورت بايد دست راست و بعد از آن دست چپ را از آرنج تا سر انگشتها بشويد.
كد مسأله: 16710

مسأله 252- براي آنكه يقين كند آرنج را كاملا شسته، بايد مقداري بالاتر از آرنج را هم بشويد.
كد مسأله: 16713

مسأله 253- كسي كه پيش از شستن صورت دستهاي خود را تا مچ شسته، در موقع وضو بايد تا سر انگشتان را بشويد و اگر فقط تا مچ را بشويد وضوي او باطل است.
كد مسأله: 16715

مسأله 254- در وضو شستن صورت و دستها مرتبه اول واجب و مرتبه دوم مستحب و مرتبه سوم و بيشتر از آن حرام مي‌باشد. و اينكه كدام شستن، اول يا دوم يا سوم است مربوط به قصد كسي است كه وضو مي گيرد، پس اگر به قصد شستن مرتبه اول مثلاً ده مرتبه آب به صورت بريزد اشكال ندارد. و همه آنها شستن اول حساب مي شود، و اگر به قصد اينكه سه مرتبه بشويد سه مرتبه آب بريزد مرتبه سوم آن حرام است.
كد مسأله: 16717

مسأله 255- بعد از شستن هر دو دست بايد جلوي سر را با تري آب وضو كه در دست مانده مسح كند. و احتياط واجب (1) آن است كه با دست راست از بالا به پائين مسح نمايد.
1- اين احتياط واجب نسبت بلكه مستحن است با دست راست و از بالا به پايين مسح نمايد.
كد مسأله: 16721

مسأله 256- يك قسمت از چهار قسمت سر، كه مقابل پيشاني است جاي مسح مي‌باشد، و هر جاي اين قسمت را به هر اندازه مسح كند كافي است، اگر چه احتياط مستحب آن است كه از درازا به اندازه درازاي يك انگشت و از پهنا به اندازه پهناي سه انگشت بسته مسح نمايد.
كد مسأله: 16723

مسأله 257- لازم نيست مسح سر بر پوست آن باشد، بلكه بر موي جلوي سر هم صحيح است، ولي كسي كه موي جلوي سر او به اندازه‌اي بلند است كه اگر مثلا شانه كند به صورتش مي‌ريزد، يا به جاهاي ديگر سر مي‌رسد، بايد بيخ موها را مسح كند يا فرق سر را باز كرده، پوست‌سر را مسح نمايد، و اگر موهايي را كه به صورت مي‌ريزد يا به جاهاي ديگر سر مي‌رسد جلوي سر جمع كند و بر آنها مسح نمايد يا بر موي جاهاي ديگر سر كه جلوي آن آمده مسح كند باطل است.
كد مسأله: 16726

مسأله 258- بعد از مسح سر بايد با تري آب وضو كه در دست مانده روي پاها را از سر يكي از انگشتها تا برآمدگي روي پا مسح كند و احتياط واجب آن است تا مفصل را هم مسح نمايد.
كد مسأله: 16728

مسأله 259- پهناي مسح پا به هر اندازه باشد كافي است، ولي بهتر آنست كه به اندازه پهناي سه انگست بسته مسح نمايد، و بهتر از آن مسح تمام روي پا است.
كد مسأله: 16730

مسأله 260- احتياط واجب (1) آنست كه در مسح پا دست را بر سر انگشت­ها بگذارد و بعد به پشت پا بكشد، نه آنكه تمام دست را روي پا بگذارد و كمي بكشد.
1- اين احتياط مستحسن است نه واجب و اگر تمام دست را روي پا بگذارد و كمي بكشد كافي است.
كد مسأله: 16733

مسأله 261- در مسح سر و روي پا بايد دست را روي آنها بكشد و اگر دست را نگهدارد و سر يا پا را به آن بكشد، وضو باطل است. ولي اگر موقعي كه دست را مي‌كشد سر يا پا مختصري حركت كند، اشكال ندارد.
كد مسأله: 16735

مسأله 262- جاي مسح بايد خشك باشد و اگر به قدري تر باشد كه رطوبت كف دست به‌آن اثر نكند مسح باطل است، ولي اگر تري آن به قدري كم باشد كه رطوبتي كه بعداز مسح در آن ديده مي‌شود، بگويند فقط از تري كف دست است، اشكال ندارد.
كد مسأله: 16738

مسأله 263- اگر براي مسح، رطوبتي در كف دست نمانده باشد، نمي‌تواند دست را با آب خارج، تر كند بلكه بايد از اعضاي ديگر وضو رطوبت بگيرد و با آن مسح نمايد.
كد مسأله: 16740

مسأله 264- اگر رطوبت كف دست فقط به اندازه مسح سر باشد، احتياط واجب (1) آن است كه سر را با همان رطوبت مسح كند، و براي مسح پاها از اعضاي ديگر وضو رطوبت بگيرد.
1- اين احتياط واجب نيست.
كد مسأله: 16742

مسأله 265- مسح كردن از روي جوراب و كفش باطل است، ولي اگر به واسطه سرماي شديد يا ترس از دزد و درنده و مانند اينها نتواند كفش يا جوراب را بيرون آورد، مسح كردن بر آنها اشكال ندارد. و اگر روي كفش نجس باشد، بايد چيز پاكي برآن بيندازد و بر آن چيز مسح كند. و احتياط واجب (1) آن است كه تيمم هم بنمايد.
1- واجب نيست وليكن مسحتسن است.
كد مسأله: 16744

مسأله 266- اگر روي پا نجس باشد و نتواند براي مسح، آن را آب بكشد، بايد تيمم نمايد.
كد مسأله: 16747

مسأله 267- وضوي ارتماسي آن است كه انسان صورت و دستها را به قصد وضو در آب فرو برد، (1) يا آنها را در آب فرو برد و به قصد وضو بيرون آورد. و اگر موقعي كه دست­ها را در آب فرو مي­برد نيت وضو كند و تا وقتي كه آنها را از آب بيرون مي­آورد و ريزش آب تمام مي­شود به قصد وضو باشد، وضوي او صحيح است و نيز اگر موقع بيرون آوردن از آب قصد وضو كند و تا وقتي كه ريزش آب تمام مي­شود، به قصد وضو باشد وضوي او صحيح مي­باشد.
1- خصوص دست­ها آنهارا به قصد وضو در آب فرو نبرد زيرا جهت مسح مشكل مي­شود بلكه به قصد وضو، از آب بيرون بياورد تا جهت مسح اشكالي پيدا نشود.
كد مسأله: 16752

مسأله 268- در وضوي ارتماسي هم بايد صورت و دستها از بالا به پايين شسته شود. پس اگر وقتي كه صورت و دستها را در آب فرو مي‌برد (1) قصد وضو كند بايد صورت را از طرف پيشاني و دستها را از طرف آرنج در آب فرو برد. و اگر موقع بيرون آوردن از آب قصد وضو كند، بايد صورت را از طرف پيشاني و دستها را از طرف آرنج بيرون آورد.
1-خصوص دستها آنها را به قصد وضو در آب فرو نبرد زيرا جهت مسح مشكل مي شود بلكه به قصد وضوء از آب بيرون بياورد تا جهت مسح اشكالي پيدا نشود.
كد مسأله: 16754

مسأله 269- اگر وضوي بعضي از اعضا را ارتماسي و بعضي را غير ارتماسي انجام دهد، اشكال ندارد.
كد مسأله: 16757

مسأله 270- كسي كه وضو مي‌گيرد مستحب است موقعي كه نگاهش به آب مي‌افتد بگويد:"بسم الله و بالله و الحمد لله الذي جعل الماء طهورا و لم يجعله نجسا" و موقعي كه پيش از وضو دست خود را مي‌شويد بگويد: "اللهم اجعلني من التوابين و اجعلني من المتطهرين" و در وقت مضمضه كردن، يعني آب در دهان گرداندن بگويد: "اللهم لقني حجتي يوم القاك و اطلق لساني بذكرك" و در وقت استنشاق يعني آب در بيني كردن بگويد: "اللهم لا تحرم علي ريح الجنه و اجعلني ممن يشم ريحها و روحها و طيبها" و موقع شستن رو بگويد: "اللهم بيض وجهي يوم تسود فيه الوجوه و لا تسود وجهي يوم تبيض فيه الوجوه" و در وقت‌شستن دست راست بخواند: "اللهم اعطني كتابي بيميني و الخلد في الجنان بيساري و حاسبني حسابا يسيرا" و موقع شستن دست چپ بگويد: "اللهم لا تعطني كتابي بشمالي و لا من وراء ظهري و لا تجعلها مغلوله الي عنقي و اعوذ بك من مقطعات النيران" و موقعي كه سر را مسح مي‌كند بگويد: "اللهم غشني برحمتك و بركاتك و عفوك" و در وقت مسح پا بخواند: "اللهم ثبتني علي الصراط يوم تزل فيه الاقدام و اجعل سعيي في ما يرضيك عني يا ذا الجلال و الاكرام".
كد مسأله: 16759

شرايط صحيح بودن وضو سيزده چيز است: شرط اول: آنكه آب وضو پاك باشد. شرط دوم: آنكه مطلق باشد.
مسأله 271- وضو با آب نجس و آب مضاف باطل است. اگر چه انسان نجس بودن يا مضاف بودن آن را نداند يا فراموش كرده باشد. و اگر با آن وضو نمازي هم خوانده باشد، بايد آن نماز را دوباره با وضوي صحيح بخواند.
كد مسأله: 16762

مسأله 272- اگر غير از آب آلوده مضاف، آب ديگري براي وضو ندارد، چنانچه وقت نماز تنگ است، بايد تيمم كند و اگر وقت دارد، احتياط واجب آن است كه (1) بايد صبر كند تا آب صاف شود و وضو بگيرد.
1- علي الاقوي بايد صبر نمايد تا آب صاف شود.
شرط سوم: آنكه آب وضو و فضايي كه در آن وضو مي­گيرد مباح باشد. (1)
1- اباحه فضا در غسل شرط نيست چون غسل اتحاد با غصب ندارد ولي در مسح شرط است چون متحد با غصب است.
كد مسأله: 16764

مسأله 273- وضو با آب غصبي و با آبي كه معلوم نيست صاحب آن راضي است يا نه، حرام و باطل است. و نيز اگر آب وضو از صورت و دستها در جاي غصبي بريزد، چنانچه در غير آن نتواند وضو بگيرد وضوي او باطل مي­باشد. و اگر در غير آنجا بتواند وضو بگيرد وضو صحيح است. (1)
1- اگر وضو علت براي تصرف در غصب است وضو باطل است و حرام است ولو در غير آن مكان بتوان وضو بگيرد.
كد مسأله: 16768

مسأله 274- وضو گرفتن از حوض مدرسه‌اي كه انسان نمي‌داند آن حوض را براي همه مردم وقف كرده‌اند يا براي محصلين همان مدرسه، در صورتي كه معمولا مردم از آب آن وضو بگيرند، اشكال ندارد.
كد مسأله: 16770

مسأله 275- كسي كه نمي‌خواهد در مسجدي نماز بخواند، اگر نداند حوض آن را براي همه مردم وقف كرده‌اند يا براي كساني كه در آن جا نماز مي‌خوانند، نمي‌تواند (1) از حوض آن وضو بگيرد، ولي اگر معمولا كساني هم كه نمي‌خواهند در آن جا نماز بخوانند از حوض آن وضو مي‌گيرند، مي‌تواند از حوض آن وضو بگيرد.
1- بلكه مي­تواند مگر با علم به اختصاص
كد مسأله: 16773

مسأله 276- وضو گرفتن از حوض تيمچه‌ها و مسافرخانه‌ها و مانند اينها براي كساني كه ساكن آن جاها نيستند، در صورتي صحيح است (1) كه معمولا كساني هم كه ساكن آن جاها نيستند، با آب آنها وضو بگيرند.
1 – كه علم يا اطمينان به رضاي مالك حاصل شود.
كد مسأله: 16775

مسأله 277- وضو گرفتن در نهرهاي بزرگ اگر چه انسان نداند كه صاحب آنها راضي است، اشكال ندارد. ولي اگر صاحب آنها از وضو گرفتن نهي كند، احتياط واجب (1) آن است كه با آب آنها وضو نگيرند.
1- بلكه اقوي آن است كه وضو نگيرد.
كد مسأله: 16777

مسأله278- اگر فراموش كند آب غصبي است و با آن وضو بگيرد صحيح است، ولي كسي كه خودش آب را غصب كرده اگر غصبي بودن آن را فراموش كند و وضو بگيرد وضوي او باطل است. (1)
1- بلكه صحيح است چون حكم تحريم فعلي نيست.
شرط چهارم: آنكه ظرف آب وضو مباح باشد. (1)
1- اگر وضوي ارتماسي بگيرد و الا تدريجي وضوء اشكالي ندارد اگر چه باغتراف معصيت كرده.
شرط پنجم: آنكه ظرف آب وضو طلا و نقره نباشد. (1)
1- اگر وضوي ارتماسي بگيرد و الا تدريجي وضوء اشكالي ندارد اگر چه باغتراف معصيت كرده.
كد مسأله: 16779

مسأله 279- اگر آب وضو در ظرف غصبي است و غير از آن، آب ديگري ندارد بايد تيمم كند، و نمي تواند (1) با آب آنها وضو بگيرد. و اگر آب مباح ديگري دارد چنانچه در آن ظرف غصبي، يا طلا و نقره وضوي ارتماسي بگيرد يا با آنها آب را به صورت و دست-ها بريزد وضوي او باطل است و در صورتي كه با مشت يا چيز ديگر، آب را از آنها بر دارد و به صورت و دست ها بريزد وضوي او صحيح است.
1- به نحو ارتماسي و اما به نحو تدريجي وضو صحيح است اگرچه باغتراف معصيت كرده است.
كد مسأله: 16782

مسأله 280- بنا بر احتياط واجب بايد در حوضي كه مثلا يك آجر يا يك سنگ آن غصبي است، وضو نگيرد. (1)
1- به نحو ارتماسي و اما به نحو تدريجي وضوء صحيح است اگر چه باغتراف معصيت كرده
كد مسأله: 16784

مسأله281- اگر در صحن يكي از امامان يا امام‌زادگان كه سابقا قبرستان بوده، حوض يا نهري بسازند، چنانچه انسان نداند كه زمين صحن را براي قبرستان وقف كرده‌اند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشكال ندارد.
شرط ششم: آنكه اعضاي وضو موقع شستن و مسح كردن پاك باشد.
كد مسأله: 16787

مسأله 282- اگر پيش از تمام شدن وضو، جايي را كه شسته يا مسح كرده نجس شود، وضو صحيح است.
كد مسأله: 16789

مسأله 283- اگر غير از اعضاي وضو جايي از بدن نجس باشد، وضو صحيح است. ولي اگر مخرج را از بول يا غائط تطهير نكرده باشد، احتياط مستحب آن است كه اول آن را تطهير كند بعد وضو بگيرد.
كد مسأله: 16791

مسأله 284- اگر يكي از اعضاي وضو نجس باشد و بعد از وضو شك كند كه پيش از وضو آن جا را آب كشيده يا نه، چنانچه در موقع وضو ملتفت پاك بودن و نجس بودن آن جا نبوده، وضو باطل است. (1) و اگر مي‌داند ملتفت بوده يا شك دارد كه ملتفت بوده يا نه، وضو صحيح است. و در هر صورت جايي را كه نجس بوده بايد آب بكشد.
1- بلكه صحيح است.
كد مسأله: 16793

مسأله 285- اگر در صورت يا دستها بريدگي يا زخمي است كه خون آن بند نمي‌آيد و آب براي آن ضرر ندارد، بايد در آب كر يا جاري فرو برد و قدري فشار دهد كه خون بند بيايد بعد به دستوري كه گفته شد وضوي ارتماسي بگيرد.
شرط هفتم: آنكه وقت براي وضو و نماز كافي باشد.
كد مسأله: 16796

مسأله286- هرگاه وقت به قدري تنگ است كه اگر وضو بگيرد، تمام نماز يا مقداري از آن بعد از وقت خوانده مي‌شود، بايد تيمم كند. ولي اگر براي وضو و تيمم يك اندازه وقت لازم است، بايد وضو بگيرد.
كد مسأله: 16798

مسأله287- كسي كه در تنگي وقت نماز بايد تيمم كند، اگر به قصد قربت يا براي كار مستحبي مثل خواندن قرآن وضو بگيرد صحيح است و اگر براي خواندن آن نماز وضو بگيرد باطل است. (1)
1- اگر به عنوان تقييد باشد والا صحيح است.
شرط هشتم: آنكه به قصد قربت يعني براي انجام فرمان خداوند عالم وضو بگيرد و اگر براي خنك شدن يا به قصد ديگري وضو بگيرد باطل است.
كد مسأله: 0168

مسأله 288- لازم نيست نيت وضو را به زبان بگويد يا از قلب خود بگذراند، ولي بايد در تمام وضو متوجه باشد كه وضو مي‌گيرد، به طوري كه اگر از او بپرسند چه مي‌كني، بگويد وضو مي‌گيرم.
شرط نهم: آنكه وضو را به ترتيبي كه گفته شد به جا آورد، يعني اول صورت و بعد دست راست و بعد دست چپ را بشويد و بعد از آن سر و بعد پاها را مسح نمايد، و بايد پاي راست را پيش از پاي چپ مسح كند. و اگر به اين ترتيب وضو نگيرد، باطل است.
شرط دهم: آنكه كارهاي وضو را پشت‌سر هم انجام دهد.
كد مسأله: 16804

مسأله 289- اگر بين كارهاي وضو به قدري فاصله شود كه وقتي مي‌خواهد جايي را بشويد يا مسح كند، رطوبت جاهايي كه پيش از آن شسته يا مسح كرده خشك شده باشد، وضو باطل است و اگر فقط رطوبت جايي كه جلوتر از محلي است كه مي‌خواهد بشويد يا مسح كند خشك شده باشد، مثلا موقعي كه مي‌خواهد دست چپ را بشويد رطوبت دست راست‌خشك شده باشد و صورت تر باشد، احتياط واجب آن است كه وضو را باطل كند و از سر بگيرد. (1)
1- ابطال وضو لازم نيست ولي احتياطاً استيناف كند.
كد مسأله: 16806

مسأله 290- اگر كارهاي وضو را پشت‌سر هم بجا آورد، ولي به واسطه گرماي هوا يا حرارت زياد بدن و مانند اينها رطوبت خشك شود، وضوي او صحيح است.
كد مسأله: 16808

مسأله 291- راه رفتن در بين وضو اشكال ندارد. پس اگر بعد از شستن صورت و دستها چند قدم راه برود و بعد سر و پا را مسح كند، وضوي او صحيح است.
شرط يازدهم: آنكه شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها را خود انسان انجام دهد. و اگر ديگري او را وضو دهد يا در رسانيدن آب به صورت و دستها و مسح سر و پاها به او كمك نمايد، وضو باطل است.
كد مسأله: 16811

مسأله 292- كسي كه نمي‌تواند وضو بگيرد، بايد نايب بگيرد كه او را وضو دهد. و چنانچه مزد هم بخواهد در صورتي كه بتواند بايد بدهد، (1) ولي بايد خود او نيت وضو كند و با دست خود مسح نمايد، و اگر نمي‌تواند بايد نايبش دست او را بگيرد و به جاي او مسح بكشد. و اگر اين هم ممكن نيست، بايد از دست او رطوبت بگيرند و با آن رطوبت سر و پاي او را مسح كنند.
1- اگر مضر به حالش نباشد.
كد مسأله: 16813

مسأله 293- هر كدام از كارهاي وضو را كه مي‌تواند به تنهايي انجام دهد، نبايد در آن كمك بگيرد.
شرط دوازدهم: آنكه استعمال آب براي او مانعي نداشته باشد.
كد مسأله: 16815

مسأله 294- كسي كه مي‌ترسد كه اگر وضو بگيرد مريض شود يا اگر آب را به مصرف وضو برساند تشنه بماند، نبايد وضو بگيرد، ولي اگر نداند كه آب براي او ضرر دارد و وضو بگيرد اگر چه بعد بفهمد ضرر داشته وضوي او صحيح است.
كد مسأله: 16818

مسأله 295- اگر رساندن آب به صورت و دستها به مقدار كمي كه وضو با آن صحيح است ضرر ندارد و بيشتر از آن ضرر دارد، بايد با همان مقدار وضو بگيرد.
شرط سيزدهم – آنكه در اعضاء وضو مانعي از رسيدن آب نباشد.
كد مسأله: 16820

مسأله 296- اگر مي‌داند چيزي به اعضاي وضو چسبيده، ولي شك دارد كه از رسيدن آب جلوگيري مي‌كند يا نه، بايد آن را برطرف كند يا آب را به زير آن برساند.
كد مسأله: 16825

مسأله 297- اگر زير ناخن چرك باشد، وضو اشكال ندارد ولي اگر ناخن را بگيرند بايد براي وضو آن چرك را بر طرف كنند. و نيز اگر ناخن بيشتر از معمول بلند باشد، بايد چرك زير مقداري را كه از معمول بلندتر است برطرف نمايند.
كد مسأله: 16833

مسأله 298- اگر در صورت و دستها و جلوي سر و روي پاها به واسطه سوختن يا چيز ديگر برآمدگي پيدا شود، شستن و مسح روي آن كافي است و چنانچه سوراخ شود رساندن آب به زير پوست لازم نيست، بلكه اگر پوست يك قسمت آن كنده شود لازم نيست آب را به زير قسمتي كه كنده نشده برساند. ولي چنانچه پوستي كه كنده شده گاهي به بدن مي‌چسبد و گاهي بلند مي‌شود، بايد آن را قطع كند يا آب را به زير آن برساند.
كد مسأله: 16843

مسأله 299- اگر انسان شك كند كه به اعضاي وضوي او چيزي چسبيده يا نه، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد مثل آنكه بعد از گل كاري شك كند گل بدست او چسبيده يا نه، بايد وارسي كند يا به قدري دست بمالد كه اطمينان پيدا كند كه اگر بوده برطرف شده يا آب به زير آن رسيده است.
كد مسأله: 16846

مسأله 300- جايي را كه بايد شست و مسح كرد هر قدر چرك باشد، اگر چرك آن مانع از رسيدن آب به بدن نباشد اشكال ندارد. و همچنين است اگر بعد از گچ كاري و مانند آن چيز سفيدي كه جلوگيري از رسيدن آب به پوست نمي‌نمايد بر دست بماند، ولي اگر شك كند كه با بودن آنها آب به بدن مي‌رسد يا نه، بايد آنها را برطرف كند.
كد مسأله: 16848

مسأله 301- اگر پيش از وضو بداند كه در بعضي از اعضاي وضو مانعي از رسيدن آب هست و بعد از وضو شك كند كه در موقع وضو آب را به آنجا رسانده يا نه، وضوي او صحيح است.
كد مسأله: 17646

مسأله 302- اگر در بعضي از اعضاي وضو مانعي باشد كه گاهي آب به خودي خود زير آن مي‌رسد و گاهي نمي‌رسد، و انسان بعد از وضو شك كند كه آب زير آن رسيده يا نه، چنانچه بداند موقع وضو ملتفت رسيدن آب به زير آن نبوده، احتياط واجب (1) آنست كه دوباره وضو بگيرد.
1- بلكه مستحب است دوباره وضو بگيرد.
كد مسأله: 17647

مسأله 303- اگر بعد از وضو چيزي كه مانع از رسيدن آب است در اعضاي وضو ببيند و نداند موقع وضو بوده يا بعد پيدا شده، وضوي او صحيح است. ولي اگر بداند كه‌در وقت وضو ملتفت آن مانع نبوده، احتياط واجب (1) آن است كه دوباره وضو بگيرد.
1- استيناف وضو مستحسن است نه واجب.
كد مسأله: 17650

مسأله 304- اگر بعد از وضو شك كند چيزي كه مانع رسيدن آب است در اعضاي وضو بوده يا نه، وضو صحيح است.
كد مسأله: 17651

مسأله 305- كسي كه در كارهاي وضو و شرايط آن مثل پاك بودن آب و غصبي نبودن آن خيلي شك مي‌كند، بايد به شك خود اعتنا نكند.
كد مسأله: 17652

مسأله 306- اگر شك كند كه وضوي او باطل شده يا نه، بنا مي‌گذارد كه وضوي او باقي است. ولي اگر بعد از بول استبراء نكرده و وضو گرفته باشد و بعد از وضو رطوبتي ازاو بيرون آيد كه نداند بول است يا چيز ديگر، وضوي او باطل است.
كد مسأله: 17653

مسأله 307- كسي كه شك دارد وضو گرفته يا نه، بايد وضو بگيرد.
كد مسأله: 17654

مسأله 308- كسي كه مي‌داند وضو گرفته و حدثي هم از او سر زده مثلا بول كرده، اگر نداند كدام جلوتر بوده، چنانچه پيش از نماز است بايد وضو بگيرد و اگر در بين نماز است بايد نماز را بشكند (1) و وضو بگيرد، و اگر بعد از نماز است نمازي كه خوانده صحيح است و براي نمازهاي بعد بايد وضو بگيرد.
1- ولي احتياط مستحب آن است كه نماز را تمام كند و بعد وضو بگيرد و نماز را اعاده نمايد.
كد مسأله: 17655

مسأله 309- اگر بعد از وضو يا در بين آن يقين كند كه بعضي جاها را نشسته يا مسح نكرده است، چنانچه رطوبت جاهايي كه پيش از آن است خشك شده، بايد دوباره وضو بگيرد و اگر خشك نشده بايد جايي را كه فراموش كرده و آنچه بعد از آن است بشويد يا مسح كند، و اگر در بين وضو در شستن يا مسح كردن جايي شك كند بايد به همين دستور عمل نمايد.
كد مسأله: 17656

مسأله 310- اگر بعد از نماز شك كند كه وضو گرفته يا نه، نماز او صحيح است، ولي بايد براي نمازهاي بعد وضو بگيرد.
كد مسأله: 17657

مسأله 311- اگر در بين نماز شك كند كه وضو گرفته يا نه، نماز او باطل است (1) و بايد وضو بگيرد و نماز را بخواند.
1- احتياط مستحب آن است كه نماز را تمام كند و بعد وضو بگيرد و اعاده نمايد.
كد مسأله: 17658

مسأله 312- اگر بعد از نماز شك كند كه قبل از نماز وضوي او باطل شده يا بعد از نماز، نمازي كه خوانده صحيح است.
كد مسأله: 17664

مسأله 313- اگر انسان مرضي دارد كه بول او قطره قطره مي ريزد يا نمي‌تواند از بيرون آمدن غائط خودداري كند، چنانچه يقين دارد كه از اول وقت نماز تا آخر آن به مقدار وضو گرفتن و نماز خواندن مهلت پيدا مي‌كند، بايد نماز را در وقتي كه مهلت پيدا مي‌كند بخواند. و اگر مهلت او به مقدار كارهاي واجب نماز است بايد در وقتي كه مهلت دارد فقط كارهاي واجب نماز را بجا آورد و كارهاي مستحب آن مانند اذان و اقامه و قنوت را ترك نمايد.
كد مسأله: 17665

مسأله 314- اگر به مقدار وضو و نماز مهلت پيدا نمي‌كند و در بين نماز چند دفعه بول يا غائط از او خارج مي‌شود، كه اگر بخواهد بعد از هر دفعه وضو بگيرد سخت نيست، بايد ظرف آبي پهلوي خود بگذارد و هر وقت بول يا غائط از او خارج شد، فوراً وضو بگيرد و بقيه نماز را بخواند. و احتياط مستحب آن است كه همان نماز را دوباره با يك وضو بخواند و اگر در بين آن نماز وضوي او باطل شد اعتنا نكند.
كد مسأله: 17666

مسأله 315- كسي كه بول يا غائط او طوري پي در پي از او خارج مي‌شود كه وضو گرفتن بعد از هر دفعه براي او سخت است، اگر بتواند مقداري از نماز را با وضو بخواند، بايد براي هر نماز يك وضو بگيرد.
كد مسأله: 17669

مسأله 316- كسي كه بول يا غائط پي در پي از او خارج مي‌شود، اگر نتواند هيچ مقدار از نماز را با وضو بخواند، احتياط واجب (1) آن است كه براي هر نماز يك وضو بگيرد.
1- بلكه اين احتياط مستحسن است و اقوي كفايت يك وضو است براي نمازهاي كثير
كد مسأله: 17672

مسأله 317- اگر مرضي دارد كه نمي‌تواند از خارج شدن باد جلوگيري كند، بايد به وظيفه كساني كه نمي‌توانند از بيرون آمدن غائط خودداري كنند، عمل نمايد.
كد مسأله: 17673

مسأله 318- كسي كه بول و غائط پي در پي از او خارج مي‌شود، بايد براي هر نمازي وضو بگيرد (1) و فورا مشغول نماز شود. ولي براي بجا آوردن سجده و تشهد فراموش شده و نماز احتياط كه بايد بعد از نماز انجام داد، در صورتي كه آنها را بعد از نماز فورا بجا بياورد، وضو گرفتن لازم نيست.
1- يك وضو براي نمازهاي كثيره كافي است.
كد مسأله: 17674

مسأله 319- كسي كه بول او قطره قطره مي ريزد بايد براي نماز به وسيله كيسه‌اي كه‌در آن، پنبه يا چيز ديگري است كه از رسيدن بول به جاهاي ديگر جلوگيري مي‌كند، خود را حفظ نمايد. و احتياط واجب آن است كه پيش از هر نماز مخرج بول و كيسه را كه نجس شده آب بكشد. (1) و نيز كسي كه نمي‌تواند از بيرون آمدن غائط خودداري كند، چنانچه ممكن باشد، بايد به مقدار نماز از رسيدن غائط به جاهاي ديگر جلوگيري نمايد. و احتياط واجب آن است كه اگر مشقت ندارد، براي هر نماز مخرج غائط را آب بكشد.
1- تطهير كيسه لازم نيست بلكه مستحب است.
كد مسأله: 17675

مسأله 320- كسي كه نمي‌تواند از بيرون آمدن بول و غائط خودداري كند، در صورتي كه ممكن باشد بايد به مقدار نماز از خارج شدن بول و غائط جلوگيري نمايد. اگر چه خرج داشته باشد، بلكه اگر مرض او به آساني معالجه شود، احتياط واجب آن است كه خود را معالجه نمايد.
كد مسأله: 17676

مسأله 321- كسي كه نمي‌تواند از بيرون آمدن بول و غائط خودداري كند، بعد از آن كه مرض او خوب شد، لازم نيست نمازهايي را كه در وقت مرض مطابق وظيفه‌اش خوانده قضا نمايد. ولي اگر در بين وقت نماز مرض او خوب شود، بايد نمازي را كه در آن وقت خوانده دوباره بخواند.
كد مسأله: 17677

مسأله 322- براي شش چيز وضو گرفتن واجب است:
اول: براي نمازهاي واجب غير از نماز ميت.
دوم: براي سجده و تشهد فراموش شده، اگر بين آنها و نماز حدثي از او سر زده مثلاً بول كرده باشد. و احتياط واجب آن است كه براي سجده سهو هم وضو بگيرد.
سوم: براي طواف واجب خانه كعبه.
چهارم: اگر نذر يا عهد كرده يا قسم خورده باشد كه وضو بگيرد.
پنجم: اگر نذر كرده باشد كه جايي از بدن خود را به خط قرآن برساند.
ششم: براي آب كشيدن قرآني كه نجس شده يا بيرون آوردن آن از مستراح و مانند آن، در صورتي كه مجبور باشد دست‌يا جاي ديگر بدن خود را به خط قرآن برساند. ولي چنانچه معطل شدن به مقدار وضو بي احترامي به قرآن باشد، بايد بدون اين كه وضو بگيرد، (1) قرآن را از مستراح و مانند آن بيرون آورد، يا اگر نجس شده آب بكشد.
1- اگر متمكن از تيمم نباشد و الا تيمم واجب است مگر اينكه تأخير بمقدار تيمم هم هتك حساب شود.
كد مسأله: 17678

مسأله 323- مس نمودن خط قرآن يعني رساندن جايي از بدن به خط قرآن براي كسي كه وضو ندارد، حرام است. و احتياط واجب (1) آن است كه موي خود را هم به خط قرآن نرساند. ولي اگر قرآن را به زبان فارسي يا به زبان ديگر ترجمه كنند. مس آن اشكال ندارد.
1- اين احتياط لازم نيست ولي مستحسن است.
كد مسأله: 17680

مسأله 324- جلوگيري بچه و ديوانه از مس خط قرآن واجب نيست. ولي اگر مس نمودن آنان بي احترامي به قرآن باشد، بايد از آنان جلوگيري كنند.
كد مسأله: 17682

مسأله 325- كسي كه وضو ندارد، حرام است اسم خداوند متعال را به هر زباني نوشته شده باشد، مس نمايد. و احتياط واجب (1) آن است كه اسم مبارك پيغمبر و امام و حضرت زهرا عليهم السلام را هم مس ننمايد.
1- اين احتياط واجب نيست وليكن مستحسن است.
كد مسأله: 17685

مسأله326- اگر پيش از وقت نماز به قصد اينكه با طهارت باشد وضو بگيرد يا غسل كند، صحيح است. و نزديك وقت نماز هم اگر به قصد مهيا بودن براي نماز وضو بگيرد، اشكال ندارد.
كد مسأله: 17687

مسأله 327- كسي كه يقين دارد وقت داخل شده اگر نيت وضوي واجب كند و بعد از وضو بفهمد وقت داخل نشده، وضوي او صحيح است. (1)
1- اگر به نحو تقييد نباشد والا باطل است.
كد مسأله: 17688

مسأله 328- مستحب است انسان براي نماز ميت و زيارت اهل قبور و رفتن به مسجد و حرم امامان عليهم السلام وضو بگيرد، و همچنين براي همراه داشتن قرآن و خواندن و نوشتن آن و نيز براي مس حاشيه قرآن و براي خوابيدن، وضو گرفتن مستحب است و نيز مستحب است كسي كه وضو دارد دوباره وضو بگيرد. و اگر براي يكي از اين كارها وضو بگيرد هر كاري را كه بايد با وضو انجام داد، مي‌تواند بجا آورد، مثلا مي‌تواند با آن وضو نماز بخواند.
كد مسأله: 17689

مسأله 329- هفت چيز وضو را باطل مي‌كند: اول: بول. دوم: غائط. سوم: باد معده و روده كه از مخرج غائط خارج شود. چهارم: خوابي كه به واسطه آن چشم نبيند و گوش نشنود. ولي اگر چشم نبيند و گوش بشنود وضو باطل نمي‌شود. پنجم: چيزهايي كه عقل را از بين مي‌برد، مانند ديوانگي و مستي و بيهوشي. ششم: استحاضه زنان، كه بعدا گفته مي‌شود.
هفتم: كاري كه براي آن بايد غسل كرد مانند جنابت.
كد مسأله: 17690

چيزي كه با آن زخم و شكسته را مي‌بندند و دوايي كه روي زخم و مانند آن مي‌گذارند جبيره ناميده مي‌شود.
مسأله 330- اگر در يكي از جاهاي وضو زخم يا دمل يا شكستگي باشد، چنانچه روي آن باز است و آب براي آن ضرر ندارد، بايد به طور معمول وضو گرفت.
كد مسأله: 17694

مسأله 331- اگر زخم يا دمل يا شكستگي در صورت و دستها است و روي آن باز است و آب ريختن روي آن ضرر دارد، چنانچه كشيدن دست تر بر آن ضرر ندارد، احتياط واجب (1) آن است كه دست تر بر آن بكشد و بعد پارچة پاكي روي آن بگذارد و دست تر را روي پارچه هم بكشد. و اگر اين مقدار هم ضرر دارد يا زخم نجس است و نمي شود آب كشيد، بايد اطراف زخم را به طوري كه در وضو گفته شد، از بالا به پايين بشويد و بنا بر احتياط واجب (2) پارچهي پاكي روي زخم بگذارد و دست تر روي آن بكشد، و اگر گذاشتن پارچه ممكن نيست بايد اطراف زخم را بشويد و بنابر احتياط واجب تيمم هم بنمايد. (3)
1- اين احتياط لازم نيست بلكه مستحب است و فقط روي محل را مسح مي كند.
2- واجب نيست و شستن اطراف زخم كافي است ولي مستحن است.
3- لازم نيست و شستن اطراف زخم كافي است ولي تيمم مستحسن است.
كد مسأله: 17695

مسأله 332- اگر زخم يا دمل يا شكستگي در جلوي سر يا روي پاها است و روي آن باز است چنانچه نتواند آن را مسح كند، بايد پارچه پاكي روي آن بگذارد و روي پارچه را با تري آب وضو كه در دست مانده مسح كند،(1) و اگر گذاشتن پارچه ممكن نباشد، مسح لازم نيست ولي بايد بعد از وضو تيمم نمايد.
1 – گذاشتن پارچه لازم نيست ولي مستحسن است و بايد تيمم هم بعد از وضو بنا بر احتياط لازم بنمايد.
كد مسأله: 17696

مسأله 333- اگر روي دمل يا زخم يا شكستگي بسته باشد، چنانچه بازكردن آن ممكن است و آب هم براي آن ضرر ندارد، بايد روي آن را باز كند و وضو بگيرد، چه زخم و مانند آن در صورت و دستها باشد، يا جلوي سر و روي پاها.
كد مسأله: 17697

مسأله 334- اگر زخم يا دمل يا شكستگي در صورت يا دستها باشد و بشود روي آن را باز كرد، چنانچه ريختن آب روي آن ضرر دارد و كشيدن دست تر ضرر ندارد، احتياط واجب (1) آن است كه دست تر روي آن بكشد و بعد پارچه پاكي روي آن بگذارد و روي پارچه را هم دست تر بكشد.
1- لازم نيست ولي مستحسن است و كافي است دست تر روي زخم كشيدن
كد مسأله: 17698

مسأله 335- اگر نمي‌شود روي زخم را باز كرد ولي زخم و چيزي كه روي آن گذاشته پاك است و رسانيدن آب به زخم ممكن است و ضرر و زحمت و مشقت هم ندارد، بايد آب را به روي زخم برساند، و اگر زخم يا چيزي كه روي آن گذاشته نجس است، چنانچه آب كشيدن آن و رساندن آب به روي زخم ممكن باشد، بايد آن را آب بكشد و موقع وضو آب را به زخم برساند، و در صورتي كه آب براي زخم ضرر دارد، يا آن كه رساندن آب به روي زخم ممكن نيست يا زخم نجس است و نمي‌شود آن را آب كشيد، بايد اطراف زخم را بشويد و اگر جبيره پاك است‌روي آن را مسح كند، و اگر جبيره نجس است يا نمي‌شود روي آن را دست تر كشيد، مثلاً دوايي است كه به دست مي‌چسبد، پارچه پاكي را به طوري كه جزء جبيره حساب شود، روي آن بگذارد و دست تر روي آن بكشد و اگر اين هم ممكن نيست احتياط واجب آن است كه وضو بگيرد و تيمم هم بنمايد.
كد مسأله: 17699

مسأله 336- اگر جبيره تمام صورت يا تمام يكي از دستها يا تمام هر دو دست را گرفته باشد. بايد وضوي جبيره بگيرد و بنابر احتياط واجب(1) تيمم هم بنمايد.
1- لازم نيست ولي مستحسن است.
كد مسأله: 17700

مسأله 337- اگر جبيره تمام اعضاي وضو را گرفته باشد، بنابر احتياط واجب بايد وضوي جبيرهاي بگيرد و تيمم هم بنمايد. (1)
1- اقوي كفايت تيمم است و وضو جبيره لازم نيست ولي جمع مستحسن است.
كد مسأله: 17701

مسأله 338- كسي كه در كف دست و انگشتها جبيره دارد و در موقع وضو دست تر روي آن كشيده است بايد سر و پا را با همان رطوبت مسح كند.
كد مسأله: 17702

مسأله 339- اگر جبيره تمام پهناي روي پا را گرفته ولي مقداري از طرف انگشتان و مقداري از طرف بالاي پا باز است، بايد جاهايي كه باز است روي پا را و جايي كه جبيره است روي جبيره را مسح كند.
كد مسأله: 17704

مسأله 340- اگر در صورت يا دستها چند جبيره باشد، بايد بين آنها را بشويد. و اگر جبيره‌ها در سر يا روي پاها باشد، بايد بين آنها را مسح كند. و در جاهايي كه جبيره است بايد بدستور جبيره عمل نمايد.
كد مسأله: 17706

مسأله 341- اگر جبيره بيشتر از معمول اطراف زخم را گرفته و برداشتن آن ممكن نيست، بايد به دستور جبيره عمل كند، و بنابر احتياط واجب تيمم هم بنمايد واگر برداشتن جبيره ممكن است بايد جبيره را بردارد، پس اگر زخم در صورت و دست است اطراف آن را بشويد و اگر در سر يا روي پاها است اطراف آن را مسح كند و براي جاي زخم به دستور جبيره عمل نمايد.
كد مسأله: 17708

مسأله 342- اگر در جاي وضو زخم و جراحت و شكستگي نيست، ولي به جهت ديگري آب براي همه دست و صورت ضرر دارد، بايد تيمم كند و احتياط مستحب آن است كه وضوي جبيره‌اي هم بگيرد.
كد مسأله: 17709

مسأله 343- اگر جايي از اعضاي وضو را رگ زده است و نمي‌تواند آن را آب بكشد يا آب براي آن ضرر دارد، بايد به دستور جبيره عمل كند.
كد مسأله: 17710

مسأله 344- اگر در جاي وضو يا غسل چيزي چسبيده است كه برداشتن آن ممكن نيست، يا به‌قدري مشقت دارد كه نمي‌شود تحمل كرد، بايد به دستور جبيره عمل كند، و بنابر احتياط واجب(1) تيمم هم بنمايد.
1- واجب نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 17711

مسأله 345- غسل جبيره‌اي مثل وضوي جبيره‌اي است، ولي بايد آن را تربيتي بجا آورد و اگر ارتماسي انجام دهند باطل است. (1)
1- علي الاقوي صحيح است.
كد مسأله: 17712

مسأله 346- كسي كه وظيفه او تيمم است، اگر در بعضي از جاهاي تيمم او زخم يا دمل يا شكستگي باشد، بايد به دستور وضوي جبيره‌اي، تيمم جبيره‌اي نمايد.
كد مسأله: 17713

مسأله 347- كسي كه بايد با وضو يا غسل جبيره‌اي نماز بخواند چنانچه بداند كه تا آخر وقت عذر او برطرف نمي‌شود، مي‌تواند در اول وقت نماز بخواند. ولي اگر اميد دارد كه تا آخر وقت عذر او برطرف شود، احتياط واجب آن است كه صبر كند واگر عذر او برطرف نشد در آخر وقت نماز را با وضو يا غسل جبيره‌اي بجا آورد.
كد مسأله: 17714

مسأله 348- اگر انسان براي مرضي كه در چشم اوست موي چشم خود را بچسباند، بايد وضو و غسل را جبيره‌اي انجام دهد، و احتياط آن است كه تيمم هم بنمايد.
كد مسأله: 17715

مسأله 349- كسي كه نمي‌داند وظيفه‌اش تيمم است يا وضوي جبيره‌اي بنابر احتياط واجب بايد هر دو را بجا آورد.
كد مسأله: 17716

مسأله 350- نمازهايي را كه انسان با وضوي جبيره‌اي خوانده، صحيح است ولي بعد از آن كه عذرش برطرف شد، براي نمازهاي بعد هم بايد وضو بگيرد. (1)
1- لازم نيست و براي نمازهاي بعد كفايت ميكند ولي وضو گرفتن مستحسن است.
كد مسأله: 17720

غسلهاي واجب هفت است: اول: غسل جنابت. دوم: غسل حيض. سوم: غسل نفاس. چهارم: غسل استحاضه. پنجم: غسل مس ميت. ششم: غسل ميت. هفتم: غسلي كه به واسطه نذر و قسم و مانند اينها واجب مي‌شود.
كد مسأله: 17721

مسأله 351- به دو چيز انسان جنب مي‌شود: اول: جماع. دوم: بيرون آمدن مني، چه در خواب باشد يا بيداري، كم باشد يا زياد، با شهوت باشد يا بي‌شهوت، با اختيار باشد يا بي‌اختيار.
كد مسأله: 17722

مسأله 352- اگر رطوبتي از انسان خارج شود و نداند مني است‌يا بول يا غير اينها چنانچه با شهوت و جستن بيرون آمده و بعد از بيرون آمدن آن بدن سست‌شده، آن رطوبت‌حكم مني دارد، و اگر هيچ يك از اين سه نشانه يا بعضي از اينها را نداشته باشد، حكم مني ندارد. ولي در زن و مريض، لازم نيست آن آب با جستن بيرون آمده باشد، بلكه اگر با شهوت بيرون آمده باشد، و در موقع بيرون آمدن بدن سست شود در حكم مني است.
كد مسأله: 17723

مسأله 353- اگر از مردي كه مريض نيست، آبي بيرون آيد كه يكي از سه نشانه‌اي را كه در مساله پيش گفته شد داشته باشد و نداند نشانه‌هاي ديگري را داشته يا نه، چنانچه پيش از بيرون آمدن آن آب وضو داشته غسل تنها كافي است (1) و اگر وضو نداشته، بايد غسل كند (2) و بنا بر احتياط واجب وضو هم بگيرد.
1- بلكه بايد جمع كند بين وضو و غسل
2- بلكه وضو تنها كافي است و غسل لازم نيست اگر چه مستحسن است.
كد مسأله: 17724

مسأله 354- مستحب است انسان بعد از بيرون آمدن مني بول كند، و اگر بول نكند و بعداز غسل رطوبتي از او بيرون آيد، كه نداند مني است يا رطوبت ديگر، حكم مني دارد.
كد مسأله: 17726

مسأله 355- اگر انسان جماع كند و به اندازه ختنه‌گاه يا بيشتر داخل شود، در زن باشد يا در مرد، در قبل باشد يا در دبر، بالغ باشند يا نابالغ اگر چه مني بيرون نيايد هر دو جنب مي‌شوند.
كد مسأله: 17728

مسأله 356- اگر شك كند كه به مقدار ختنه‌گاه داخل شده يا نه، غسل بر او واجب نيست.
كد مسأله: 17730

مسأله 357- اگر نعوذ بالله حيواني را وطي كند يعني با او نزديكي نمايد و مني از او بيرون آيد غسل تنها، كافي است. و اگر مني بيرون نيايد، چنانچه پيش از وطي وضو داشته باز هم غسل تنها كافي است، و اگر وضو نداشته، احتياط واجب آن است كه غسل كند، وضو هم بگيرد.
كد مسأله: 17731

مسأله 358- اگر مني از جاي خود حركت كند و بيرون نيايد يا انسان شك كند كه مني ازاو بيرون آمده يا نه غسل بر او واجب نيست.
كد مسأله: 17732

مسأله 359- كسي كه نمي‌تواند غسل كند ولي تيمم برايش ممكن است، بعد از داخل شدن وقت نماز، هم ميتواند با عيال خود نزديكي كند.
كد مسأله: 17733

مسأله 360- اگر در لباس خود مني ببيند و بداند كه از خود او است و براي آن غسل نكرده، بايد غسل كند و نمازهايي را كه يقين دارد بعد از بيرون آمدن مني خوانده قضا كند، ولي نمازهايي را كه احتمال مي‌دهد بعد از بيرون آمدن آن مني خوانده، لازم نيست قضا نمايد.
كد مسأله: 17734

مسأله 361- پنج چيز بر جنب حرام است:
اول: رساندن جايي از بدن به خط قرآن يا به اسم خدا و اسامي مباركه پيامبران و امامان (1) عليهم‌السلام، به طوري كه در وضو گفته شد.
دوم: رفتن در مسجدالحرام و مسجد پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم، اگر چه از يك در داخل و از در ديگر خارج شود.
سوم: توقف در مساجد ديگر و حرم امامان عليهم السلام،(2) ولي اگر از يك در داخل و از در ديگر خارج شود، يا براي برداشتن چيزي برود مانعي ندارد.
چهارم: گذاشتن چيزي در مسجد.
پنجم: خواندن سوره اي كه سجده واجب دارد و آن چهار سوره است: اول: سوره سي و دوم قرآن (الم تنزيل) دوم: سوره چهل و يكم (حم سجده) سوم: سوره پنجاه و سوم (و النجم) چهارم: سوره نود و ششم (اقرا) و اگر يك حرف را به قصد يكي از اين چهار سوره هم بخواند حرام است.
1- بنابر احتياط واجب.
2 – بنابر احتياط واجب
كد مسأله: 17737

مسأله 362- نه چيز بر جنب مكروه است:
اول و دوم: خوردن و آشاميدن، ولي اگر وضو بگيرد يا دستها را بشويد مكروه نيست.
سوم: خواندن بيشتر از هفت آيه از سوره‌هايي كه سجده واجب ندارد.
چهارم: رساندن جايي از بدن به جلد و حاشيه و بين خطهاي قرآن.
پنجم: همراه داشتن قرآن.
ششم: خوابيدن، ولي اگر وضو بگيرد يا به واسطه نداشتن آب، بدل از غسل تيمم كند، مكروه نيست.
هفتم: خضاب كردن به حنا و مانند آن.
هشتم: ماليدن روغن به بدن.
نهم: جماع كردن بعد از آن كه محتلم شده، يعني در خواب مني از او بيرون آمده است.
كد مسأله: 17738

مسأله 363- غسل جنابت به خودي خود مستحب است، و براي خواندن نماز واجب و مانند آن واجب مي‌شود. ولي براي نماز ميت و سجده شكر و سجده‌هاي واجب قرآن غسل جنابت لازم نيست.
كد مسأله: 17739

مسأله 364- لازم نيست در وقت غسل نيت كند كه غسل واجب يا مستحب مي‌كنم و اگر فقط به قصد قربت يعني براي انجام فرمان خداوند عالم غسل كند، كافي است.
كد مسأله: 17740

مسأله 365- اگر يقين كند وقت نماز شده و نيت غسل واجب كند بعد معلوم شود كه پيش از وقت غسل كرده، غسل او صحيح است. (1)
1- اگر بعنوان داعي باشد نه تقييد و الا باطل است.
كد مسأله: 17741

مسأله 366- غسل را چه واجب و چه مستحب، به دو قسم مي‌شود انجام داد: ترتيبي و ارتماسي.
كد مسأله: 17742

مسأله 367- در غسل ترتيبي بايد به نيت غسل، اول سر و گردن، بعد طرف راست، بعد طرف چپ بدن را بشويد. (1) و اگر عمداً يا از روي فراموشي يا به واسطه ندانستن مسأله به اين ترتيب عمل نكند، غسل او باطل است.
1- ترتيب بين طرف راست و چپ بنابر احتياط لازم است نه علي الاقوي
كد مسأله: 17743

مسأله 368- نصف ناف و نصف عورت را بايد با طرف راست بدن و نصف ديگر را بايد با طرف چپ بشويد، بلكه بهتر است تمام ناف و عورت با هر دو طرف شسته شود.
كد مسأله: 17744

مسأله 369- براي آنكه يقين كند هر سه قسمت، يعني سر و گردن و طرف راست و طرف چپ را كاملا غسل داده، بايد هر قسمتي را كه مي‌شويد مقداري از قسمتهاي ديگر را هم با آن قسمت بشويد. بلكه احتياط مستحب آن است كه تمام طرف راست گردن را با طرف راست بدن، و تمام طرف چپ گردن را با طرف چپ بدن بشويد.
كد مسأله: 17745

مسأله 370- اگر بعد از غسل بفهمد جايي از بدن را نشسته و نداند كجاي بدن است، بايد دوباره غسل كند.
كد مسأله: 17746

مسأله 371- اگر بعد از غسل بفهمد مقداري از بدن را نشسته، چنانچه از طرف چپ باشد شستن همان مقدار كافي است، و اگر از طرف راست باشد، بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشويد. (1) و اگر از سر و گردن باشد، بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف راست و بعد طرف چپ را بشويد.
1- بنابر احتياط لازم
كد مسأله: 17747

مسأله 372- اگر پيش از تمام شدن غسل، در شستن مقداري از طرف چپ شك كند، شستن همان مقدار كافي است. ولي اگر در شستن مقداري از طرف راست شك كند،(1) بايد بعد از شستن آن مقدار، طرف چپ را هم بشويد و اگر در شستن مقداري از سر و گردن شك كند، (2) بايد بعد از شستن آن، دوباره طرف راست و طرف چپ را بشويد.
1- اگر داخل در طرف چپ شده اعتناء به آن نكند والا مشكوك و ما بعد آن را بشويد.
2- اگر داخل در طرف راست شده اعتناء به آن نكند و الا مشكوك و ما بعد ان را بشويد.
كد مسأله: 17748

مسأله 373- در غسل ارتماسي بايد آب در يك آن تمام بدن را بگيرد، (1) پس اگر به نيت غسل ارتماسي در آب فرو رود، چناچه پاي او روي زمين باشد بايد از زمين بلند كند.
1- و اگر آب بتدريج تمام بدن را فرا گيرد كافي است و در يك آن لازم نيست.
كد مسأله: 17749

مسأله 374- در غسل ارتماسي بنابر احتياط واجب بايد موقعي نيت كند كه مقداري از بدن از آب بيرون باشد. (1)
1- لازم نيست و اگر تمام بدن را آب فرا گرفت نيّت غسل كافي است و حركت مختصري زير آب به خود مي دهد.
كد مسأله: 17751

مسأله 375- اگر بعد از غسل ارتماسي بفهمد به مقداري از بدن آب نرسيده، چه جاي آن را بداند يا نداند، بايد دوباره غسل كند.
كد مسأله: 17752

مسأله 376- اگر براي غسل ترتيبي وقت ندارد و براي ارتماسي وقت دارد بايد غسل ارتماسي كند.
كد مسأله: 17753

مسأله 377- كسي كه روزه واجب گرفته يا براي حج يا عمره احرام بسته، نمي‌تواند غسل ارتماسي كند. ولي اگر از روي فراموشي غسل ارتماسي كند، صحيح است.
كد مسأله: 17754

مسأله 378- در غسل ارتماسي بايد تمام بدن پاك باشد، ولي در غسل ترتيبي پاك بودن تمام بدن لازم نيست. و اگر تمام بدن نجس باشد و هر قسمتي را پيش از غسل دادن آن قسمت آب بكشد، كافي است.
كد مسأله: 17755

مسأله 379- كسي كه از حرام جنب شده و اگر بخواهد با آب گرم غسل كند. عرق ميكند، چون عرق او بنابر احتياط واجب نجس است، (1) بايد با آب سرد غسل كند و اگر آب سرد پيدا نكند يا براي او ضرر داشته باشد نميتواند در بيرون آب غسل ترتيبي كند و چنانچه بعد از آنكه تمام بدن زير آب رفت نيت غسل ترتيبي كند و به نيت سر و گردن بدن را حركت دهد بعد يك مرتبه به نيت طرف راست بدن و مرتبه ديگر به نيت طرف چپ بدن را حركت دهد غسل او صحيح است.
1- علي الاقوي پاك است و غسل با آب گرم و ترتيبي هر دو صحيح است.
كد مسأله: 17756

مسأله 380- اگر در غسل به اندازه سر مويي از بدن نشسته بماند، غسل باطل است، ولي شستن جاهايي از بدن كه ديده نمي‌شود، (1) مثل توي گوش و بيني، واجب نيست.
1- ملاك باطن است نه عدم رؤيت
كد مسأله: 17757

مسأله 381- جايي را كه شك دارد از ظاهر بدن است يا از باطن آن، بنابراين احتياط واجب بايد بشويد. (1)
1- اين احتياط مستحسن است نه واجب و علي الاقوي لازم نيست مگر در صورتي كه مشكوك فعلي سابقاً از ظاهر بدن محسوب بوده بايد شسته شود.
كد مسأله: 17758

مسأله 382- اگر سوراخ جاي گوشواره و مانند آن به قدري گشاد باشد كه داخل آن ديده شود، بايد آن را شست و اگر ديده نشود، شستن داخل آن لازم نيست. (1)
1- ملاك باطن و ظاهر است نه رؤيت و عدم رؤيت
كد مسأله: 17759

مسأله 383- چيزي را كه مانع رسيدن آب به بدن است، بايد بر طرف كند. و اگر پيش از آن كه يقين كند بر طرف شده غسل نمايد، غسل او باطل است.
كد مسأله: 17760

مسأله 384- اگر موقع غسل شك كند، چيزي كه مانع از رسيدن آب باشد، در بدن او هست‌يا نه، بايد وارسي كند تا مطمئن شود كه مانعي نيست.
كد مسأله: 17761

مسأله 385- در غسل بايد موهاي كوتاهي را كه جزو بدن حساب مي‌شود، بشويد و شستن موهاي بلند واجب نيست. بلكه اگر آب را طوري به پوست برساند كه آنها تر نشود، غسل صحيح است ولي اگر رساندن آب به پوست بدون شستن آنها ممكن نباشد، بايد آنها را بشويد كه آب به بدن برسد.
كد مسأله: 17762

مسأله 386- تمام شرطهايي كه براي صحيح بودن وضو گفته شد، مثل پاك بودن آب و غصبي نبودن آن، در صحيح بودن غسل هم شرط است. ولي در غسل لازم نيست بدن را از بالا به پايين بشويد، و نيز در غسل ترتيبي، لازم نيست بعد از شستن هر قسمت فورا قسمت ديگر را بشويد، بلكه اگر بعد از شستن سر و گردن مقداري صبر كند و بعد طرف راست را بشويد و بعد از مدتي طرف چپ را بشويد، اشكال ندارد. ولي كسي كه نمي‌تواند از بيرون آمدن بول و غائط خودداري كند، اگر به اندازه‌اي كه غسل كند و نماز بخواند، بول و غائط از او بيرون نمي‌آيد، بايد هر قسمت را فورا بعد از قسمت ديگر (1) غسل دهد و بعد از غسل هم فورا نماز بخواند. و همچنين است حكم زن مستحاضه كه بعدا گفته مي‌شود.
1- شرط صحّت غسل نيست ولي بحسب تكليف بايد چنين كند.
كد مسأله: 17763

مسأله 387- كسي كه قصد دارد پول حمامي را ندهد يا بدون اينكه بداند حمامي راضي است بخواهد نسيه بگذارد، اگر چه بعد حمامي را راضي كند، غسل او باطل است.
كد مسأله: 17764

مسأله 388- اگر حمامي راضي باشد كه پول حمام نسيه بماند ولي كسي كه غسل مي‌كند قصدش اين باشد كه طلب او را ندهد، يا از مال حرام بدهد، غسل او اشكال دارد. (1)
1- بلكه صحيح است ولي ذمه او بري نميشود.
كد مسأله: 17765

مسأله 389- اگر بخواهد پول حرام يا پولي كه خمس آن را نداده به حمامي بدهد، غسل او باطل است. (1)
1- اگر اجرت كلي باشد ولي منطبق بر حرام كند غسلش صحيح است ولي ذمه اش بري نمي شود و اگر اجرت شخصي باشد و حرام يا كلي في المعين باشد و حرام غسلش باطل است.
كد مسأله: 17766

مسأله 390- اگر مخرج غائط را در آب خزينه تطهير كند و پيش از غسل شك كند كه چون در خزينه تطهير كرده حمامي به غسل كردن او راضي است يا نه، غسل او باطل است، مگر اينكه پيش از غسل حمامي را راضي كند.
كد مسأله: 17767

مسأله 391- اگر شك كند كه غسل كرده يا نه، بايد غسل كند. ولي اگر بعد از غسل شك كند كه غسل او درست بوده يا نه، لازم نيست دوباره غسل نمايد.
كد مسأله: 17768

مسأله 392- اگر در بين غسل حدث اصغر از او سر زند مثلا بول كند، احتياط واجب (1) آن است كه غسل را تمام نمايد و دوباره غسل كند وضو هم بگيرد، يا غسل را رها كرده و غسل ديگري نمايد و بعد از آن وضو بگيرد.
1- اقوي صحت آن غسل است و اعاده و استيناف لازم نيست ولو بايد بعد از غسل وضوء بگيرد.
كد مسأله: 17771

مسأله 393- اگر به خيال اين كه به اندازه غسل و نماز وقت دارد براي نماز غسل كند، اگر چنانچه بعد از غسل به اندازه خواندن يك ركعت يا بيشتر وقت داشته باشد، غسل او صحيح است و اگر كمتر از يك ركعت وقت داشته باشد غسل او باطل است. (1)
1- اگر به عنوان تقييد باشد والا صحيح است.
كد مسأله: 17772

مسأله 394- كسي كه جنب شده اگر شك كند غسل كرده يا نه، نمازهايي را كه خوانده صحيح است، ولي براي نمازهاي بعد بايد غسل كند.
كد مسأله: 17773

مسأله 395- كسي كه چند غسل بر او واجب است مي‌تواند به نيت همه آنها يك غسل به جا آورد،(1) يا آنها را جدا جدا انجام دهد.
1- اقوي كفايت واحد معين است از باقي و اگر بخواهد بقيه را به جا آورد به عنوان رجاء قصد نمايد.
كد مسأله: 17774

مسأله 396- اگر بر جايي از بدن، آيه قرآن يا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد، بنابراين احتياط واجب اگر ممكن است بايد آنرا از بين ببرد، (1) و اگر ممكن نيست بايد وضو و غسل را ارتماسي انجام دهد، و چنانچه بخواهد وضو يا غسل را ترتيبي به جا آورد، بايد آب را طوري به بدن برساند كه دست او به نوشته نرسد.
1- واجب نيست ولكن مستحسن است.
كد مسأله: 17775

مسأله 397- كسي كه غسل جنابت كرده، نبايد براي نماز وضو بگيرد، ولي با غسلهاي ديگر نمي‌شود نماز خواند و بايد وضو هم گرفت.
كد مسأله: 17776

يكي از خونهايي كه از زن خارج مي‌شود، خون استحاضه است. و زن را در موقع ديدن خون استحاضه، مستحاضه مي‌گويند.
مسأله 398- خون استحاضه در بيشتر اوقات زرد رنگ و سرد است و بدون فشار و سوزش بيرون ميايد و غليظ هم نيست، ولي ممكن است گاهي سياه يا سرخ و گرم و غليظ باشد و با فشار و سوزش بيرون آيد.
كد مسأله: 17777

مسأله 399- استحاضه سه قسم است: قليله و متوسطه و كثيره. استحاضه قليله آن است كه خون فقط روي پنبه‌اي را كه زن داخل فرج مي‌نمايد سوراخ كند و در آن فرو نرود، استحاضه متوسطه آن است كه خون در پنبه فرو رود، اگر چه در يك گوشه آن باشد، ولي از پنبه به دستمالي كه معمولاً زن ها براي جلوگيري از خون مي‌بندند، نرسد، استحاضه كثيره آن است كه خون پنبه را بگيرد و به دستمال هم برسد.
كد مسأله: 17778

مسأله 400- در استحاضه قليله بايد زن براي هر نماز يك وضو بگيرد و پنبه را عوض كند و ظاهر فرج را هم اگر خون به آن رسيده، آب بكشد.
كد مسأله: 17779

مسأله 401- در استحاضه متوسطه بايد زن براي نماز غسل كند و تا صبح ديگر براي نمازهاي خود، كارهاي استحاضه قليله را كه در مسأله پيش گفته شد انجام دهد. و اگر عمداً يا از روي فراموشي براي نماز صبح غسل نكند، بايد براي نماز ظهر و عصر غسل كند و اگر براي نماز ظهر و عصر غسل نكند، بايد پيش از نماز مغرب و عشاء غسل نمايد، چه آنكه خون بيايد يا قطع شده باشد.
كد مسأله: 17780

مسأله 402- در استحاضه كثيره علاوه بر كارهاي استحاضه متوسطه كه در مسأله پيش گفته شد، بايد براي هر نماز دستمال را عوض كند، يا آب بكشد و يك غسل براي نماز ظهر و عصر و يكي براي نماز مغرب و عشا به جا آورد، و بين نماز ظهر و عصر فاصله نيندازد. و اگر فاصله بيندازد بايد براي نماز عصر دوباره غسل كند. و نيز اگر بين نماز مغرب و عشا فاصله بيندازد، بايد براي نماز عشا دوباره غسل نمايد.
كد مسأله: 17781

مسأله 403- اگر خون استحاضه، پيش از وقت نماز هم بيايد، چنانچه زن براي آن خون، وضو و غسل بجا نياورده باشد، بايد در موقع نماز وضو و غسل را بجا آورد.
كد مسأله: 17782

مسأله 404- مستحاضه متوسطه و كثيره كه بايد وضو بگيرد و غسل كند، هر كدام را اول بجا آورد، صحيح است. ولي بهتر آن است كه اول وضو بگيرد.
كد مسأله: 17784

مسأله 405- اگر استحاضه قليله زن، بعد از نماز صبح متوسطه شود، بايد براي نماز ظهر و عصر غسل كند. و اگر بعد از نماز ظهر و عصر متوسطه شود، بايد براي نماز مغرب و عشا غسل نمايد.
كد مسأله: 17785

مسأله 406- اگر استحاضه قليله يا متوسطه زن بعد از نماز صبح كثيره شود، بايد براي نماز ظهر و عصر يك غسل، و براي نماز مغرب و عشا غسل ديگري بجا آورد. و اگربعد از نماز ظهر و عصر كثيره شود، بايد براي نماز مغرب و عشا غسل نمايد.
كد مسأله: 17786

مسأله 407- مستحاضه كثيره يا متوسطه اگر پيش از داخل شدن وقت نماز براي نماز غسل كند، غسل او باطل است. ولي اگر نزديك اذان صبح براي نماز شب غسل كند و نماز شب را بخواند، و همين كه وقت داخل شد، فوراً نماز صبح را بخواند اشكال ندارد.
كد مسأله: 17787

مسأله 408- زن مستحاضه، براي هر نمازي چه واجب باشد و چه مستحب، بايد وضو بگيرد. و نيز اگر بخواهد نمازي را كه خوانده احتياطاً دوباره بخواند،(1) يا بخواهد نمازي را كه تنها خوانده است دوباره با جماعت بخواند،(2) بايد تمام كارهايي را كه براي استحاضه گفته شد انجام دهد. ولي براي خواندن نماز احتياط و سجده فراموش شده و تشهد فراموش شده و سجده سهو، اگر آنها را بعد از نماز فوراً بجا آورد، لازم نيست كارهاي استحاضه را انجام دهد.
1- علي الاقوي لازم نيست تجديد نمايد اگرچه حسن است
2- علي الاقوي لازم نيست تجديد اعمال سابقه نمايد اگر چه حسن است.
كد مسأله: 17788

مسأله 409- زن مستحاضه بعد از آن كه خونش قطع شد، فقط براي نماز اولي كه مي‌خواند، بايد كارهاي استحاضه را انجام دهد و براي نمازهاي بعد لازم نيست.
كد مسأله: 17789

مسأله 410- اگر زن نداند استحاضه او چه قسم است، موقعي كه مي‌خواهد نماز بخواند، بايد مقداري پنبه داخل فرج نمايد و كمي صبر كند و بيرون آورد و بعد از آن كه فهميد استحاضه او كدام يك از آن سه قسم است كارهايي را كه براي آن قسم دستور داده شده انجام دهد، ولي اگر بداند تا وقتي كه مي‌خواهد نماز بخواند استحاضه او تغيير نمي‌كند، پيش از داخل شدن وقت هم مي‌تواند خود را وارسي نمايد.
كد مسأله: 17790

مسأله 411- زن مستحاضه اگر پيش از آنكه خود را وارسي كند، مشغول نماز شود، چنانچه قصد قربت داشته و به وظيفه خود عمل كرده مثلاً استحاضه اش قليله بوده و به وظيفه استحاضه قليله عمل نموده، نماز او صحيح است. و اگر قصد قربت نداشته يا عمل او مطابق وظيفه‌اش نبوده، مثل آنكه استحاضه او متوسطه بوده و به وظيفه قليله رفتار كرده، نماز او باطل است.
كد مسأله: 17791

مسأله 412- زن مستحاضه اگر نتواند خود را وارسي نمايد، بايد به آنچه مسلماً وظيفه اوست عمل كند، مثلاً اگر نمي‌داند استحاضه او قليله است يا متوسطه، بايد كارهاي استحاضه قليله را انجام دهد، و اگر نمي‌داند متوسطه است يا كثيره، بايد كارهاي استحاضه متوسطه را انجام دهد. ولي اگر بداند سابقا كدام يك از آن سه قسم بوده، بايد به وظيفه همان قسم رفتار نمايد.
كد مسأله: 17793

مسأله 413- اگر خون استحاضه در باطن باشد و بيرون نيايد، وضو و غسل باطل نمي‌شود. (1) و اگر بيرون بيايد، هر چند كم باشد، وضو و غسل را به تفصيلي كه گذشت باطل مي‌كند.
1- اگر از عرق عاذل خارج شده و به فضاء رحم آمده ولو خارج از رحم نشده احتياط لازم بطلان وضو و غسل است.
كد مسأله: 17795

مسأله 414- زن مستحاضه اگر بعد از نماز خود را وارسي كند و خون نبيند اگر چه بداند دوباره خون مي‌آيد، با وضويي كه دارد مي‌تواند نماز بخواند. (1)
1- اگر در باطن هم از عرق عاذل خارج نشده باشد و الا احتياط وضو ساختن است.
كد مسأله: 17798

مسأله 415- زن مستحاضه اگر بداند از وقتي كه مشغول وضو يا غسل شده، خوني از او بيرون نيامده مي‌تواند خواندن نماز را تأخير بيندازد. (1)
1- به شرط اينكه از عرق عاذل هم خارج نشده باشد و الا تأخير جائز نيست.
كد مسأله: 17799

مسأله 416- اگر مستحاضه بداند كه پيش از گذشتن وقت نماز به كلي پاك مي‌شود، يا به اندازه خواندن نماز، خون بند مي‌آيد، بايد صبر كند و نماز را در وقتي كه پاك است بخواند.
كد مسأله: 17800

مسأله 417- اگر بعد از وضو و غسل، خون در ظاهر قطع شود و مستحاضه بداند كه اگر نماز را تأخير بيندازد، به مقداري كه وضو و غسل و نماز را به جا آورد، به كلي پاك مي‌شود، بايد نماز را تأخير بيندازد و موقعي كه به كلي پاك شد، دوباره وضو و غسل را بجا آورد و نماز را بخواند. و اگر وقت نماز تنگ شد، لازم نيست (1) وضو و غسل را دوباره به جا آورد، بلكه با وضو و غسلي كه دارد، مي‌تواند نماز بخواند.
1- و لكن تيمم نمايد و اگر وقت ضيق باشد نماز را با وضو و غسل سابق بخواند و بعد از وقت قضاء كند.
كد مسأله: 17801

مسأله 418- مستحاضه كثيره و متوسطه وقتي به كلي از خون پاك شد بايد غسل كند.ولي اگر بداند از وقتي كه براي نماز پيش، مشغول غسل شده ديگر خون نيامده (1) لازم نيست دوباره غسل نمايد.
1- ظاهراً و باطناً و الا اگر از عرق باذل در باطن آمده باشد غسل لازم است بنا بر احتياط واجب
كد مسأله: 17802

مسأله 419- مستحاضه قليله بعداز وضو، و مستحاضه كثيره و متوسطه بعد از غسل و وضو بايد فورا مشغول نماز شود، ولي گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهاي قبل از نماز اشكال ندارد. و در نماز هم مي‌تواند كارهاي مستحب مثل قنوت و غير آن را بجاآورد.
كد مسأله: 17803

مسأله 420 - زن مستحاضه اگر بين غسل و نماز فاصله بيندازد، بايد دوباره غسل كند (1) و بلافاصله مشغول نماز شود.
1- اگر خون مجدداً بيايد ولو در باطن فرج و الا لازم نيست.
كد مسأله: 17804

مسأله 421- اگر خون استحاضه زن جريان داشته باشد و قطع نشود، چنانچه براي او ضرر نداشته باشد، بايد پيش از غسل و بعد از آن به وسيله پنبه از بيرون آمدن خون جلوگيري كند. ولي اگر هميشه جريان ندارد، فقط بايد بعد از وضو و غسل از بيرون آمدن خون جلوگيري نمايد. و چنانچه كوتاهي كند و خون بيرون آيد، بايد دوباره غسل كند (1) و اگر نماز هم خوانده، بايد دوباره بخواند.
1- بنابر احتياط لازم
كد مسأله: 17805

مسأله 422- اگر در موقع غسل خون قطع نشود، غسل صحيح است. ولي اگر در بين غسل،استحاضه متوسطه كثيره شود، احتياط واجب آن است كه غسل را از سر بگيرد. (1)
1- بلكه علي الاقوي واجب است استيناف نمايد.
كد مسأله: 17806

مسأله 423- احتياط واجب آن است كه زن مستحاضه در تمام روزي كه روزه است، به‌مقداري كه مي‌تواند از بيرون آمدن خون جلوگيري كند.
كد مسأله: 17807

مسأله 424- روزه زن مستحاضه‌اي كه غسل بر او واجب مي‌باشد، در صورتي صحيح است كه غسل نماز مغرب و عشاي شبي كه مي‌خواهد فرداي آن را روزه بگيرد بجا آورد. و نيز در روز غسل هايي را كه براي نمازهاي روزش واجب است، (1) انجام دهد. ولي اگر براي نماز مغرب و عشا غسل نكند و براي خواندن نماز شب پيش از اذان صبح غسل نمايد و در روز هم غسلهايي را كه براي نمازهاي روزش واجب است بجا آورد، روزه او صحيح است.
1- و همچنين غسل هايي را كه در شب بعد لازم است انجام دهد.
كد مسأله: 17808

مسأله 425- اگر بعد از نماز عصر مستحاضه شود و تا غروب غسل نكند، روزه او صحيح است. (1)
1- به شرط غسل نماز مغرب و عشاء و الا خالي از اشكال نيست.
كد مسأله: 17809

مسأله 426- اگر استحاضه قليله زن پيش از نماز متوسطه يا كثيره شود، بايد كارهاي متوسطه يا كثيره را كه گفته شد انجام دهد. و اگر استحاضه متوسطه، كثيره شود بايد كارهاي استحاضه كثيره را انجام دهد. و چنانچه براي استحاضه متوسطه غسل كرده باشد، فايده ندارد و بايد دوباره براي كثيره غسل كند.
كد مسأله: 17810

مسأله 427- اگر در بين نماز، استحاضه متوسطه زن كثيره شود، بايد نماز را بشكند و براي استحاضه كثيره غسل كند و وضو بگيرد و كارهاي ديگر آن را انجام دهد و همان نماز را بخواند. و اگر براي هيچ كدام از غسل و وضو وقت ندارد، بايد دو تيمم كند، يكي بدل از غسل و ديگري بدل از وضو. و اگر براي يكي از آنها وقت ندارد، بايد عوض آن تيمم كند و ديگري را بجا آورد. ولي اگر براي تيمم هم وقت ندارد، نمي‌تواند نماز را بشكند، و بايد نماز را تمام كند، و بنابر احتياط واجب (1) قضا نمايد. و همچنين است اگر در بين نماز استحاضه قليله او متوسطه يا كثيره شود.
1- بلكه واجب است زيرا صدق فوت حتمي است.
كد مسأله: 17811

مسأله 428- اگر در بين نماز، خون بند بيايد و مستحاضه نداند كه در باطن هم قطع شده يا نه، چنانچه بعد از نماز بفهمد قطع شده بوده، بايد وضو و غسل و نماز را دوباره بجا آورد.
كد مسأله: 17812

مسأله 429- اگر استحاضه كثيره زن متوسطه شود، بايد براي نماز اول، عمل كثيره و براي نمازهاي بعد، عمل متوسطه را بجا آورد. مثلاً اگر پيش از نماز ظهر استحاضه كثيره متوسطه شود، بايد براي نماز ظهر غسل كند و براي نماز عصر و مغرب و عشا فقط وضو بگيرد. ولي اگر براي نماز ظهر غسل نكند و فقط به مقدار نماز عصر وقت داشته باشد، بايد براي نماز عصر غسل نمايد. و اگر براي نماز عصر هم غسل نكند، بايد براي نماز مغرب غسل كند. و اگر براي آن هم غسل نكند و فقط به مقدار نماز عشا وقت داشته باشد، بايد براي عشا غسل نمايد.
كد مسأله: 17813

مسأله 430- اگر پيش از هر نماز خون مستحاضه كثيره قطع شود و دوباره بيايد، براي‌هر نماز بايد يك غسل بجا آورد.
كد مسأله: 17814

مسأله 431- اگر استحاضه كثيره قليله شود، بايد براي نماز اول عمل كثيره و براي نمازهاي بعد عمل قليله را انجام دهد. و نيز اگر استحاضه متوسطه قليله شود، بايد براي نماز اول، عمل متوسطه و براي نمازهاي بعد عمل قليله را بجا آورد.
كد مسأله: 17815

مسأله 432- اگر مستحاضه يكي از كارهايي را كه بر او واجب مي‌باشد حتي عوض كردن پنبه را ترك كند، نمازش باطل است.
كد مسأله: 17816

مسأله 433- مستحاضه قليله اگر بخواهد غير از نماز كاري انجام دهد، كه شرط آن وضو داشتن است، مثلاً بخواهد جايي از بدن خود را به خط قرآن برساند، بايد وضو بگيرد، و وضويي كه براي نماز گرفته كافي نيست.
كد مسأله: 17817

مسأله 434- اگر مستحاضه غسل هاي واجب خود را به جا آورد، رفتن در مسجد و توقف در آن و خواندن سوره‌اي كه سجده واجب دارد و نزديكي شوهر با او حلال مي‌شود، اگر چه كارهاي ديگري را كه براي نماز واجب است، مثل وضو و عوض كردن پنبه و دستمال انجام نداده باشد.
كد مسأله: 17818

مسأله 435- اگر زن در استحاضه كثيره يا متوسطه بخواهد پيش از وقت نماز سوره اي را كه سجده واجب دارد بخواند، يا مسجد برود، بنابر احتياط واجب بايد غسل نمايد، و همچنين است اگر شوهرش بخواهد با او نزديكي كند (1) ولي اگر بخواهد جايي از بدن خود را به خط قرآن برساند، بايد وضو هم بگيرد.
1- علي الاقوي بايد غسل نمايد.
كد مسأله: 17819

مسأله 436- نماز آيات بر مستحاضه واجب است. و بايد براي نماز آيات هم كارهايي را كه براي نماز يوميه گفته شد، انجام دهد.
كد مسأله: 17820

مسأله 437- هرگاه در وقت نماز يوميه نماز آيات بر مستحاضه واجب شود، اگر چه بخواهد هر دو را پشت سر هم به جا آورد، بايد براي نماز آيات هم تمام كارهايي را كه براي نماز يوميه او واجب است، انجام دهد. و نميتواند هر دو را با يك غسل و وضو بخواند. (1)
1- علي الاحوط اگر چه اقوي كفايت است.
كد مسأله: 17821

مسأله 438- اگر زن مستحاضه بخواهد نماز قضا بخواند، بايد براي هر نماز كارهايي را كه براي نماز ادا بر او واجب است بجا آورد. (1)
1- ولي احوط استحبابي آن است كه صبر نمايد تا نقاء حاصل شود مگر در صورت ضيق وقت قضاء
كد مسأله: 17822

مسأله 439- اگر زن بداند خوني كه از او خارج مي‌شود خون زخم نيست و شرعاً حكم حيض و نفاس را ندارد، بنابر احتياط واجب بايد به دستور استحاضه عمل كند. بلكه اگر شك داشته باشد كه خون استحاضه است يا خونهاي ديگر، چنانچه نشان@ آنها را نداشته باشد، بنابر احتياط واجب بايد كارهاي استحاضه را انجام دهد.
كد مسأله: 17823

حيض خوني است كه غالباً در هر ماه چند روزي از رحم زنها خارج مي‌شود، و زن را در موقع ديدن خون حيض، حائض مي‌گويند.
مسأله 440- خون حيض در بيشتر اوقات، غليظ و گرم و رنگ آن سياه يا سرخ است و با فشار و كمي سوزش بيرون مي‌آيد.
كد مسأله: 17824

مسأله 441- زنهاي سيده بعد از تمام شدن شصت‌سال يائسه مي‌شوند، يعني خون حيض نمي‌بينند و زنهايي كه سيده نيستند، بعد از تمام شدن پنجاه سال يائسه مي‌شوند.
كد مسأله: 17825

مسأله 442- خوني كه دختر پيش از تمام شدن نه سال و زن بعد از يائسه شدن مي‌بيند، حيض نيست.
كد مسأله: 17826

مسأله 443- زن حامله و زني كه بچه شير مي‌دهد، ممكن است‌حيض ببيند.
كد مسأله: 17827

مسأله 444- دختري كه نمي‌داند نه سالش تمام شده يا نه، اگر خوني ببيند كه نشانه‌هاي حيض را نداشته باشد، حيض نيست. و اگر نشانه‌هاي حيض را داشته باشد، حيض است و معلوم مي‌شود نه سال او تمام شده است.
كد مسأله: 17828

مسأله 445- زني كه شك دارد يائسه شده يا نه، اگر خوني ببيند و نداند حيض است يا نه، بايد بنا بگذارد كه يائسه نشده است.
كد مسأله: 17829

مسأله 446- مدت حيض كمتر از سه روز و بيشتر از ده روز نمي‌شود. و اگر مختصري هم ازسه روز كمتر باشد، حيض نيست.
كد مسأله: 17831

مسأله 447- بايد سه روز اول حيض، پشت سر هم باشد. پس اگر مثلا دو روز خون ببيند و يك روز پاك شود و دوباره يك روز خون ببيند حيض نيست.
كد مسأله: 17832

مسأله 448- لازم نيست در تمام سه روز خون بيرون بيايد، بلكه اگر در فرج يا رحم، خون باشد، كافي است. و چنانچه در بين سه روز مختصري پاك شود و مدت پاك شدن به قدري كم باشد كه بگويند (1) در تمام سه روز در فرج يا رحم خون بوده، باز هم حيض است. (2)
1- بلكه كافي نيست علي الاقوي و بايد در فضاي فرج و در خارج از آن باشد.
2- علي الاقوي حيض نيست ولي علي الاحوط بين تروك حائض و عمل مستحاضه جمع نمايد.
كد مسأله: 17833

مسأله 449- لازم نيست‌شب اول و شب چهارم را خون ببيند، ولي بايد در شب دوم و سوم خون قطع نشود. پس اگر از اذان صبح روز اول تا غروب روز سوم پشت سر هم خون بيايد، يا در وسطهاي روز اول شروع شود و در همان موقع از روز چهارم قطع شود و در شب دوم و سوم (1) هم هيچ خون قطع نشود، حيض است.
1- و چهارم قطع نشود حيض است
كد مسأله: 17834

مسأله 450- اگر سه روز پشت‌سر هم خون ببيند و پاك شود، چنانچه دوباره خون ببيند و روزهايي كه خون ديده و در وسط پاك بوده، روي هم از ده روز بيشتر نشود، روزهايي هم كه در وسط پاك بوده حيض است.
كد مسأله: 17835

مسأله 451- اگر خوني ببيند كه از سه روز بيشتر و از ده روز كمتر باشد، و نداند خون دمل و زخم است يا خون حيض بايد آن را حيض قرار دهد. (1)
1- اگر از طرف ايسر خارج مي شود حيض است والا حيض نيست مگر آنكه بداند زخم يا دمل طرف ايسر است در اين صورت بايد جمع بين تروك حائض و عمل طاهر نمايد مگر آنكه حالت سابقه حيض باشد كه بايد حيض قرار دهد و يا طهر باشد كه بايد طهر قرار دهد.
كد مسأله: 19200

مسأله 452- اگر خوني ببيند كه نداند خون زخم است يا حيض بنابر احتياط واجب (1) بايد عبادتهاي خود را به جا آورد و كارهايي را كه بر حائض حرام است ترك كند.
1-حكم آن در مسأله سابق ذكر شد.
كد مسأله: 19204

مسأله 453- اگر خوني ببيند و شك كند كه خون حيض است يا نفاس، (1) چنانچه شرايط حيض را داشته باشد، بايد حيض قرار دهد.
1- ظاهراً طرف شك استحاضه است نه حيض و كلمه نفاس سهو قلم است.
كد مسأله: 19207

مسأله 454- اگر خوني ببيند كه نداند خون حيض است يا بكارت، بايد خود را وارسي كند، يعني مقداري پنبه داخل فرج نمايد و كمي صبر كند بعد بيرون آورد، پس اگر اطراف آن آلوده باشد، خون بكارت است. و اگر به همه آن رسيده، حيض مي‌باشد.
كد مسأله: 19209

مسأله 455- اگر كمتر از سه روز خون ببيند و پاك شود و بعد از سه روز خون ببيند خون دوم حيض است و خون اول اگر چه در روزهاي عادتش باشد حيض نيست.
كد مسأله: 19211

مسأله456- چند چيز بر حائض حرام است:
اول: عبادتهايي كه مانند نماز بايد با وضو يا غسل يا تيمم بجا آورده شود، ولي بجا آوردن عبادتهايي كه وضو و غسل و تيمم براي‌آنها لازم نيست، مانند نماز ميت، مانعي ندارد.
دوم: تمام چيزهايي كه بر جنب حرام است و در احكام جنابت گفته شد.
سوم: جماع كردن در فرج، كه هم براي مرد حرام است و هم براي زن، اگر چه به مقدار ختنه گاه داخل شود و مني هم بيرون نيايد، بلكه احتياط واجب آن است كه مقدار كمتر از ختنه‌گاه را هم داخل نكند. و در دبر زن حائض وطي ننمايد. (1)
1- حرام نيست ولي مكروه است و احتياط حسن است.
كد مسأله: 19216

مسأله 457- جماع كردن در روزهايي هم كه حيض زن قطعي نيست ولي شرعاً بايد براي خود حيض قرار دهد، حرام است. پس زني كه بيشتر از ده روز خون مي‌بيند و بايد به دستوري كه بعداً گفته مي‌شود روزهاي عادت خويشان خود را حيض قرار دهد، شوهرش نمي‌تواند در آن روزها با او نزديكي كند.
كد مسأله: 19217

مسأله 458- اگر شماره روزهاي حيض زن به سه قسمت تقسيم شود و مرد در قسمت اول آن، با زن خود در قبل جماع كند، هيجده نخود طلا كفاره (1) به فقير بدهد و اگر در قسمت دوم جماع كند، نه نخود و اگر در قسمت‌سوم جماع كند بايد چهار نخود و نيم بدهد. مثلاً زني كه شش روز خون حيض مي‌بيند اگر شوهرش در شب يا روز اول و دوم با او جماع كند بايد هيجده نخود طلا بدهد و در شب يا روز سوم و چهارم نه نخود و در شب يا روز پنجم و ششم بايد چهار نخود و نيم بدهد.
1- اين احتياط مستحب است نه واجب ولي احتياط حسن است.
كد مسأله: 19219

مسأله 459- بنابر احتياط واجب (1) براي وطي در دبر زن حائض، كفاره بدهد.
1- اين احتياط واجب نيست وليكن مستحن است.
كد مسأله: 19222

مسأله 460- احتياط واجب آن است (1) كه هيجده نخود طلاي كفاره را سكه دار بدهد و اگر ممكن نباشد، قيمت آن را هم ميتوان داد.
1- اين احتياط واجب نيست اگرچه مستحب است.
كد مسأله: 19225

مسأله 461- اگر قيمت طلا در وقتي كه جماع كرده با وقتي كه مي‌خواهد به فقير بدهد فرق كرده باشد، بايد قيمت وقتي را كه مي‌خواهد به فقير بدهد حساب كند.
كد مسأله: 19226

مسأله 462- اگر كسي هم در قسمت اول و هم در قسمت دوم و هم در قسمت سوم حيض بازن خود جماع كند، بايد هر سه كفاره را كه روي هم سي و يك نخود و نيم مي‌شود بدهد. (1)
1- واجب نيست ولي مستحسن است.
كد مسأله: 19227

مسأله 463- اگر انسان بعد از آنكه در حال حيض جماع كرده و كفاره آن را داده دوباره جماع كند واجب است باز هم كفاره بدهد. (1)
1- واجب نيست ولي مستحسن است.
كد مسأله: 19228

مسأله 464- اگر با زن حائض چند مرتبه جماع كند و در بين آن كفاره ندهد، احتياط واجب (1) آن است كه براي هر جماع يك كفاره بدهد.
1- واجب نيست وليكن مستحسن است.
كد مسأله: 19229

مسأله 465- اگر مرد در حال جماع بفهمد زن حائض شده، بايد فورا از او جدا شود. و اگر جدا نشود، بايد كفاره بدهد. (1)
1- عزل واجب است ولي كفاره لازم نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 19230

مسأله 466- اگر مرد با زن حائض زنا كند يا با زن حائض نامحرمي به گمان اينكه عيال خود او است جماع نمايد، احتياط واجب (1) آن است كه كفاره بدهد.
1- اين احتياط واجب نيست ولي مستحب است.
كد مسأله: 19231

مسأله 467- كسي كه نمي‌تواند كفاره بدهد، بنابر احتياط واجب بايد استغفار كند، و هر وقت توانست بايد كفاره بدهد. (1)
1- كفاره دادن واجب نيست ولي مستحب است.
كد مسأله: 19232

مسأله 468- طلاق دادن زن در حال حيض، به طوري كه در كتاب طلاق گفته مي‌شود، باطل است.
كد مسأله: 19234

مسأله 469- اگر زن بگويد حائضم يا از حيض پاك شده‌ام، بايد حرف او را قبول كرد.
كد مسأله: 19237

مسأله 470- اگر زن در بين نماز حائض شود، نماز او باطل است.
كد مسأله: 19239

مسأله 471- اگر زن در بين نماز شك كند كه حائض شده يا نه، نماز او صحيح است. ولي اگر بعد از نماز بفهمد كه در بين نماز حائض شده، نمازي كه خوانده باطل است.
كد مسأله: 19241

مسأله 472- بعد از آنكه زن از خون حيض پاك شد، واجب است براي نماز و عبادتهاي ديگري كه بايد با وضو يا غسل يا تيمم بجا آورده شود، غسل كند. و دستور آن مثل غسل جنابت است. ولي براي نماز بايد پيش از غسل يا بعد از آن وضو هم بگيرد، و اگر پيش از غسل وضو بگيرد بهتر است.
كد مسأله: 19244

مسأله 473- بعد از آن كه زن از خون حيض، پاك شد، اگر چه غسل نكرده باشد، طلاق او صحيح است، و شوهرش هم مي‌تواند با او جماع كند. ولي احتياط مستحب آن است كه پيش از غسل از جماع با او خودداري نمايد. اما كارهاي ديگري كه در وقت حيض بر او حرام بوده مانند توقف در مسجد و مس خط قرآن، تا غسل نكند بر او حلال نمي‌شود.
كد مسأله: 19247

مسأله 474- اگر آب براي وضو و غسل كافي نباشد و به اندازه‌اي باشد كه بتواند يا غسل كند يا وضو بگيرد، بنابر احتياط واجب بايد غسل كند و بدل از وضو تيمم نمايد. و اگر فقط براي وضو كافي باشد و به اندازه غسل نباشد، بايد وضو بگيرد و عوض غسل تيمم نمايد. و اگر براي هيچ يك از آنها آب ندارد، بايد دو تيمم كند، يكي بدل از غسل و ديگري بدل از وضو.
كد مسأله: 19250

مسأله 475- نمازهاي يوميه‌اي كه زن در حال حيض نخوانده، قضا ندارد، ولي روزه‌هاي واجب را بايد قضا نمايد.
كد مسأله: 19252

مسأله 476- هرگاه وقت نماز داخل شود و بداند كه اگر نماز را تاخير بيندازد حائض مي‌شود، بايد فورا نماز بخواند.
كد مسأله: 19254

مسأله 477- اگر زن نماز را تاخير بيندازد و از اول وقت به اندازه انجام واجبات يك نماز بگذرد و حائض شود، قضاي آن نماز بر او واجب است. (1) ولي در تند خواندن و كند خواندن و چيزهاي ديگر بايد ملاحظه حال خود را بكند، مثلاً زني كه مسافر نيست اگر در اول ظهر نماز نخواند، قضاي آن در صورتي واجب مي‌شود كه به مقدار خواندن چهار ركعت نماز به دستوري كه گفته شد از اول ظهر بگذرد و حائض شود، و براي كسي كه مسافر است گذشتن وقت به مقدار خواندن دو ركعت كافي است.
1- اگر از اول وقت به اندازه خواندن نماز يا تحصيل طهارت از حدث وقت بگذرد و نماز را نخواند قضا بر او واجب است اگرچه متمكن از ساير شرايط نباشد.
كد مسأله: 19257

مسأله 478- اگر زن در آخر وقت نماز از خون پاك شود و به اندازه غسل و وضو و مقدمات ديگر نماز مانند تهيه كردن لباس يا آب كشيدن آن و خواندن يك ركعت نماز يا بيشتر از يك ركعت وقت داشته باشد، بايد نماز را بخواند و اگر نخواند بايد قضاي آن را بجا آورد.
1- بلكه اگر وقت به اندازه يك ركعت با طهارت از حدث داشته باشد نماز بر او واجب و اگر ترك كند قضا بر او لازم است اگرچه وقت به مقدار ساير شرايط نداشته باشد.
كد مسأله: 19258

مسأله 479- اگر زن حائض به اندازه غسل و وضو وقت ندارد، ولي مي‌تواند با تيمم نماز را در وقت بخواند آن نماز بر او واجب نيست. اما اگر گذشته از تنگي وقت تكليفش تيمم است، مثل آنكه آب برايش ضرر دارد، بايد تيمم كند و آن نماز را بخواند.
كد مسأله: 19259

مسأله 480- اگر زن حائض شك كند كه براي نماز وقت دارد يا نه، بايد نمازش را بخواند.
كد مسأله: 19260

مسأله 481- اگر به خيال اين كه به اندازه تهيه مقدمات نماز و خواندن يك ركعت وقت ندارد نماز نخواند، و بعد بفهمد وقت داشته، بايد قضاي آن نماز را بجا آورد.
كد مسأله: 19262

مسأله 482- مستحب است زن حائض در وقت نماز خود را از خون پاك نمايد و پنبه و دستمال را عوض كند و وضو بگيرد، و اگر نمي‌تواند وضو بگيرد تيمم نمايد و در جاي نماز رو به قبله بنشيند و مشغول ذكر و دعا و صلوات شود.
كد مسأله: 19265

مسأله 483- خواندن و همراه داشتن قرآن و رساندن جايي از بدن به حاشيه و ما بين خطهاي قرآن و نيز خضاب كردن به حنا و مانند آن براي حائض مكروه است.
كد مسأله: 19267

مسأله 484- زنهاي حائض بر شش قسمند:
اول: صاحب عادت وقتيه و عدديه، و آن زني است كه دو ماه پشت سر هم در وقت معين خون حيض ببيند و شماره روزهاي حيض اوهم در هر دو ماه يك اندازه باشد، مثل آنكه دو ماه پشت سر هم از اول ماه تا هفتم خون ببيند.
دوم: صاحب عادت وقتيه، و آن زني است كه دو ماه پشت سر هم در وقت معين، خون حيض ببيند ولي شماره روزهاي حيض او در هر دو ماه يك اندازه نباشد، مثلاً دو ماه پشت‌سر هم از روز اول ماه خون ببيند ولي ماه اول روز هفتم، و ماه دوم روز هشتم از خون پاك شود.
سوم: صاحب عادت عدديه، و آن زني است كه شماره روزهاي حيض او در دو ماه پشت سر هم به يك اندازه باشد، ولي وقت ديدن آن دو خون يكي نباشد، مثل آنكه ماه اول از پنجم تا دهم و ماه دوم از دوازدهم تا هفدهم خون ببيند.
چهارم: مضطربه، و آن زني است كه چند ماه خون ديده، ولي عادت معيني پيدا نكرده يا عادتش به هم خورده و عادت تازه‌اي پيدا نكرده است.
پنجم: مبتدئه، و آن زني است كه دفعه اول خون ديدن او است.
ششم: ناسيه، و آن زني است كه عادت خود را فراموش كرده است.
و هر كدام اينها احكامي دارند كه در مسايل آينده گفته مي‌شود.
كد مسأله: 19272

مسأله 485- زنهايي كه عادت وقتيه و عدديه دارند سه دسته‌اند:
اول: زني كه دو ماه پشت‌سر هم در وقت معين، خون حيض ببيند و در وقت معين هم پاك شود، مثلا دو ماه پشت سر هم از روز اول ماه، خون ببيند و روز هفتم پاك شود، كه عادت حيض اين زن از اول ماه تا هفتم است.
دوم: زني كه از خون پاك نمي‌شود ولي دو ماه پشت سر هم چند روز معين مثلا از اول ماه تا هشتم خوني كه مي‌بيند نشانه‌هاي حيض را دارد، يعني غليظ و سياه و گرم است و با فشار و سوزش بيرون مي‌آيد. و بقيه خونهاي او نشانه‌هاي استحاضه را دارد، كه عادت او از اول ماه تا هشتم مي‌شود.
سوم: زني كه دو ماه پشت‌سر هم در وقت معين، خون حيض ببيند و بعداز آنكه سه روز يا بيشتر خون ديد يك روز يا بيشتر پاك شود و دوباره خون ببيند و تمام روزهايي كه خون ديده با روزهايي كه در وسط پاك بوده از ده روز بيشتر نشود و در هر دو ماه همه روزهايي كه خون ديده و در وسط پاك بوده روي هم يك اندازه باشد كه عادت او به اندازه تمام روزهايي است كه خون ديده و در وسط پاك بوده است، و لازم نيست روزهايي كه در وسط پاك بوده در هر دو ماه به يك اندازه باشد، مثلا اگر در ماه اول از روز اول ماه تا سوم خون ببيند و سه روز پاك شود و دوباره سه روز خون ببيند و در ماه دوم بعد از آن كه سه روز خون ديد، سه روز يا كمتر يا بيشتر پاك شود و دوباره خون ببيند و روي هم از نه روز بيشتر نشود،همه حيض است، و عادت اين زن نه روز مي‌شود.
كد مسأله: 19273

مسأله 486- زني كه عادت وقتيه و عدديه دارد اگر در وقت عادت يا دو سه روز جلوتر يا دو سه روز عقب‌تر خون ببيند، به طوري كه بگويند حيض را جلو يا عقب انداخته اگر چه آن خون، نشانه‌هاي حيض را نداشته باشد، بايد به احكامي كه براي زن حائض گفته شد عمل كند. و چنانچه بعد بفهمد حيض نبوده مثل اينكه پيش از سه روز پاك شود، بايد عبادتهايي را كه بجا نياورده قضا نمايد.
كد مسأله: 19277

مسأله 487- زني كه عادت وقتيه و عدديه دارد اگر چند روز پيش از عادت و همه روزهاي عادت و چند روز بعد از عادت خون ببيند و روي هم رفته از ده روز بيشتر نشود، همه حيض است. و اگر از ده روز بيشتر شود، فقط خوني را كه در روزهاي عادت خود ديده، حيض است و خوني كه پيش از آن و بعد از آن ديده استحاضه مي باشد. و بايد عبادت هايي را كه در روزهاي پيش از عادت و بعد از عادت به جاي نياورده قضا نمايد. و اگر همه روزهاي عادت را با چند روز پيش از عادت خون ببيند و روي هم رفته از ده روز بيشتر نشود، همه حيض است. و اگر از ده روز بيشتر شود، فقط روزهاي عادت او حيض است و خوني كه جلوتر از آن ديده استحاضه مي باشد و چنانچه در آن روزها عبادت نكرده بايد قضا نمايد. و اگر همه روزهاي عادت را با چند روز بعد از عادت خون ببيند و روي هم از ده روز بيشتر نشود، همه حيض است. و اگر بيشتر شود فقط روزهاي عادت حيض و باقي استحاضه است.
كد مسأله: 19279

مسأله 488- زني كه عادت وقتيه و عدديه دارد، اگر مقداري از روزهاي عادت را با چند روز پيش از عادت خون ببيند و روي هم از ده روز بيشتر نشود، همه حيض است. و اگر از ده روز بيشتر شود، روزهايي كه در عادت خون ديده با چند روز پيش از آن كه روي هم به مقدار عادت او شود حيض، و روزهاي اول را استحاضه قرار مي‌دهد. واگر مقداري از روزهاي عادت را با چند روز بعد از عادت خون ببيند و روي هم از ده روز بيشتر نشود، همه حيض است. و اگر بيشتر شود، بايد روزهايي كه در عادت خون ديده با چند روز بعد از آن كه روي هم به مقدار عادت او شود حيض، و بقيه را استحاضه قرار دهد.
كد مسأله: 19281

مسأله 489- زني كه عادت دارد، اگر بعد از آنكه سه روز يا بيشتر خون ديد، پاك شود و دوباره خون ببيند و فاصله بين دو خون كمتر از ده روز باشد و همه روزهايي كه خون ديده با روزهايي كه در وسط پاك بوده از ده روز بيشتر باشد، مثل آنكه پنج روز خون ببيند و پنج روز پاك شود و دوباره پنج روز خون ببيند، چند صورت دارد:
1- آنكه تمام خوني كه دفعه اول ديده، يا مقداري از آن، در روزهاي عادت باشد و خون دوم كه بعد از پاك شدن مي‌بيند در روزهاي عادت نباشد، كه بايدهمه خون اول را حيض و خون دوم را استحاضه قرار دهد.
2- آنكه خون اول در روزهاي عادت نباشد، و تمام خون دوم يا مقداري از آن در روزهاي عادت باشد كه بايد همه خون دوم را حيض و خون اول را استحاضه قرار دهد.
3- آنكه مقداري از خون اول و دوم در روزهاي عادت باشد، و خون اولي كه در روزهاي عادت بوده از سه روز كمتر نباشد و با پاكي وسط و مقداري از خون دوم كه آن هم در روزهاي عادت بوده از ده روز بيشتر نباشد، كه در اين صورت همه آنها حيض است. و مقداري از خون اول كه پيش از روزهاي عادت بوده و مقداري از خون دوم كه بعد از روزهاي عادت بوده استحاضه است، مثلاً اگر عادتش از سوم ماه تا دهم بوده، در صورتي كه يك ماه از اول تا ششم خون ببيند و دو روز پاك شود و بعد تا پانزدهم خون ببيند، از سوم تا دهم حيض است و از اول تا سوم و همچنين از دهم تا پانزدهم استحاضه مي‌باشد.
4- آنكه مقداري از خون اول و دوم در روزهاي عادت باشد. ولي خون اولي كه در روزهاي عادت بوده، از سه روز كمتر باشد، كه بايد در تمام دو خون و پاكي وسط، كارهايي را كه بر حائض حرام است و سابقا گفته شد ترك كند و كارهاي استحاضه را بجا آورد، يعني به دستوري كه براي زن مستحاضه گفته شد عبادتهاي خود را انجام دهد.
كد مسأله: 19284

مسأله 490- زني كه عادت وقتيه و عدديه دارد، اگر در وقت عادت خون نبيند و در غير آن وقت به شماره روزهاي حيضش خون ببيند، بايد همان را حيض قرار دهد، چه پيش از وقت عادت ديده باشد چه بعد از آن.
كد مسأله: 19286

مسأله 491- زني كه عادت وقتيه و عدديه دارد، اگر در وقت عادت خود خون ببيند، ولي شماره روزهاي آن كمتر يا بيشتر از روزهاي عادت او باشد و بعد از پاك شدن، دوباره به شماره روزهاي عادتي كه داشته خون ببيند، بايد در هر دو خون كارهايي را كه بر حائض حرام است ترك كند (1) و كارهاي استحاضه را بجا آورد.
1- بايد خون در ايام عادت را حيض قرار دهد و در غير ايام عادت را استحاضه مگر آنكه مجموع دو خون و نقاء متخلل متجاوز از ده روز نباشد كه در اين صورت مجموع محكوم به حيض است.
كد مسأله: 19287

مسأله 492- زني كه عادت وقتيه و عدديه دارد، اگر بيشتر از ده روز خون ببيند، خوني كه در روزهاي عادت ديده اگر چه نشانه‌هاي حيض را نداشته باشد، حيض است. و خوني كه بعد از روزهاي عادت ديده، اگر چه نشانه‌هاي حيض را داشته باشد، استحاضه است. مثلا زني كه عادت حيض او از اول ماه تا هفتم است، اگر از اول تا دوازدهم خون ببيند، هفت روز اول آن حيض، و پنج روز بعد استحاضه مي‌باشد.
كد مسأله: 19288

مسأله 493- زنهايي كه عادت وقتيه دارند سه دسته‌اند:
اول: زني كه دو ماه پشت سر هم در وقت معين، خون حيض ببيند و بعد از چند روز پاك شود، ولي شماره روزهاي آن در هر دو ماه يك اندازه نباشد. مثلا دو ماه پشت سر هم روز اول ماه خون ببيند ولي ماه اول روز هفتم، و ماه دوم روز هشتم از خون پاك شود، كه اين زن بايد روز اول ماه را عادت حيض خود قرار دهد.
دوم: زني كه از خون پاك نمي‌شود ولي دو ماه پشت‌سر هم در وقت معين خون او نشانه‌هاي حيض را دارد، يعني غليظ و سياه و گرم است و با فشار و سوزش بيرون مي‌آيد، و بقيه خونهاي او نشانه استحاضه را دارد، و شماره روزهايي كه خون او نشانه حيض دارد، در هر دو ماه يك اندازه نيست. مثلا در ماه اول، از اول ماه تا هفتم، و در ماه دوم از اول ماه تا هشتم، خون او نشانه‌هاي حيض و بقيه نشانه استحاضه را داشته باشد، كه اين زن هم بايد روز اول ماه را روز اول عادت حيض خود قرار دهد.
سوم: زني كه دو ماه پشت سر هم در وقت معين، سه روز يا بيشتر خون حيض ببيند و بعد پاك شود و دو مرتبه خون ببيند و تمام روزهايي كه خون ديده با روزهايي كه در وسط پاك بوده از ده روز بيشتر نشود ولي ماه دوم كمتر يا بيشتر از ماه اول باشد. مثلا در ماه اول (از اول ماه) هشت روز و در ماه دوم (از اول ماه) نه روز باشد، كه اين زن هم بايد روز اول ماه را روز اول عادت حيض خود قرار دهد.
كد مسأله: 19289

مسأله 494- زني كه عادت وقتيه دارد، اگر در وقت عادت خود يا دو سه روز پيش از عادت يا دو سه روز بعد از عادت، خون ببيند به طوري كه بگويند حيض راجلو يا عقب انداخته، اگر چه آن خون نشانه‌هاي حيض را نداشته باشد، بايد به احكامي كه براي زنهاي حائض گفته شد، رفتار نمايد. و اگر بعد بفهمد حيض نبوده، مثل آنكه پيش از سه روز پاك شود، بايد عبادتهايي را كه بجا نياورده قضا نمايد.
كد مسأله: 19290

مسأله 495- زني كه عادت وقتيه دارد، اگر بيشتر از ده روز خون ببيند و نتواند حيض را به واسطه نشانه‌هاي آن تشخيص دهد، بايد شماره عادت خويشان خود را حيض قرار دهد، چه پدري باشند چه مادري، زنده باشند يا مرده. ولي در صورتي مي‌تواند عادت آنان را حيض خود قرار دهد كه شماره روزهاي حيض همه آنان يك اندازه باشد و اگر شماره روزهاي حيض آنان يك اندازه نباشد، مثلاً عادت بعضي پنج روز و عادت بعضي ديگر هفت روز باشد، نمي‌تواند عادت آنان را حيض خود قرار دهد. مگر كساني كه عادتشان با ديگران فرق دارد، به قدري كم باشند كه در مقابل آنان هيچ حساب شوند، كه در اين صورت بايد عادت بيشتر آنان را حيض خود قرار دهد.
كد مسأله: 19291

مسأله 496- زني كه عادت وقتيه دارد و شماره عادت خويشان خود را حيض قرار مي‌دهد، بايد روزي را كه در هر ماه اول عادت او بوده، اول حيض خود قرار دهد. مثلا زني كه هر ماه، روز اول ماه خون مي‌ديده و گاهي روز هفتم و گاهي روز هشتم پاك مي‌شده، چنانچه يك ماه، دوازده روز خون ببيند و عادت خويشانش هفت روز باشد، بايد هفت روز اول ماه را حيض و باقي را استحاضه قرار دهد.
كد مسأله: 19292

مسأله 497- زني كه بايد شماره عادت خويشان خود را حيض قرار دهد، چنانچه خويش نداشته باشد، يا شماره عادت آنان مثل هم نباشد، بايد در هر ماه از روزي كه خون مي‌بيند تا هفت روز را حيض، (1) و بقيه را استحاضه قرار دهد. ولي اگر در خون روزهاي وسط يا آخر نشانه¬هاي حيض بيشتر باشد بايد هفت روز وسط يا آخر را حيض قرار دهد.
1- يا تا شش روز را حيض قرار دهد يا تا سه روز را حيض قرار دهد و هفت روز تعيين ندارد بلكه يكي از اطراف تخيير است.
كد مسأله: 19293

مسأله 498- زنهايي كه عادت عدديه دارند سه دسته‌اند:
اول: زني كه شماره روزهاي حيض او در دو ماه پشت‌سر هم يك اندازه باشد، ولي وقت‌خون ديدن او يكي نباشد كه در اين صورت هر چند روزي كه خون ديده عادت او مي‌شود. مثلاً اگر ماه اول از روز اول تا پنجم و ماه دوم از يازدهم تا پانزدهم خون ببيند، عادت او پنج روز مي‌شود.
دوم: زني كه از خون پاك نمي‌شود ولي دو ماه پشت‌سر هم چند روز از خوني كه مي‌بيند نشانه حيض و بقيه نشانه استحاضه را دارد و شماره روزهايي كه خون نشانه حيض دارد در هر دو ماه يك اندازه است، اما وقت آن يكي نيست، كه در اين صورت هر چند روزي كه خون او نشانه حيض را دارد، عادت او مي‌شود. مثلاً اگر يك ماه از اول ماه تا پنجم و ماه بعد از يازدهم تا پانزدهم، خون او نشانه حيض و بقيه نشانه استحاضه را داشته باشد، شماره روزهاي عادت او پنج روز مي‌شود.
سوم: زني كه دو ماه پشت‌سر هم سه روز يا بيشتر خون ببيند و يك روز يا بيشتر پاك شود و دو مرتبه خون ببيند و وقت ديدن خون در ماه اول با ماه دوم فرق داشته باشد، كه اگر تمام روزهايي كه خون ديده و روزهايي كه در وسط پاك بوده از ده روز بيشتر نشود و شماره روزهاي آن هم به يك اندازه باشد، تمام روزهايي كه خون ديده با روزهاي وسط كه پاك بوده عادت حيض او مي‌شود، و لازم نيست روزهايي كه در وسط پاك بوده در هر دو ماه به يك اندازه باشد. مثلاً اگر ماه اول از روز اول ماه تا سوم خون ببيند و دو روز پاك شود، و دوباره سه روز خون ببيند و ماه دوم از يازدهم تا سيزدهم خون ببيند و دو روز يا بيشتر يا كمتر پاك شود و دوباره خون ببيند و روي هم از هشت روز بيشتر نشود، عادت او هشت روز مي‌شود.
كد مسأله: 19295

مسأله 499- زني كه عادت عدديه دارد، اگر بيشتر از شماره عادت خود خون ببيند و از ده روز بيشتر شود، چنانچه همه خونهايي كه ديده يك جور باشد، بايد از موقع ديدن خون به شماره روزهاي عادتش حيض، و بقيه را استحاضه قرار دهد. و اگر همه خونهايي كه ديده يك جور نباشد، بلكه چند روز از آن نشانه حيض و چند روز ديگر نشانه استحاضه را داشته باشد، اگر روزهايي كه خون، نشانه حيض را دارد با شماره روزهاي عادت او يك اندازه است، بايد همان روزها را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد. و اگر روزهايي كه خون نشانه حيض دارد، از روزهاي عادت او بيشتر است، فقط به اندازه روزهاي عادت او حيض، و بقيه استحاضه است. و اگر روزهايي كه خون نشانه حيض دارد از روزهاي عادت او كمتر است، بايد آن روز را باچند روز ديگر كه روي هم به اندازه روزهاي عادتش شود، حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد.
كد مسأله: 19297

مسأله 500- مضطربه يعني زني كه چند ماه خون ديده ولي عادت معيني پيدا نكرده اگر بيشتر از ده روز خون ببيند و همه خونهايي كه ديده يك جور باشد، چنانچه عادت خويشان او هفت روز است، بايد هفت روز را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد، و اگر كمتر است مثلاً پنج روز است، بايد همان را حيض قرار دهد. و بنابر احتياط واجب (1) در تفاوت بين شماره عادت آنان و هفت روز، كه دو روز است، كارهايي را كه بر حائض حرام است ترك نمايد، و كارهاي استحاضه را بجا آورد، يعني به دستوري كه براي زن مستحاضه گفته شد عبادتهاي خود را انجام دهد. و اگر عادت خويشانش بيشتر از هفت روز مثلاً نه روز است، بايد هفت روز را حيض قرار دهد و بنابر احتياط واجب (2) در تفاوت بين هفت روز و عادت آنان، كه دو روز است، كارهاي استحاضه را بجا آورد و كارهايي را كه بر حائض حرام است ترك نمايد.
1و2- بلكه بنابر احتياط مستحب
كد مسأله: 19304

مسأله 501- مضطربه اگر بيشتر از ده روز خوني ببيند كه چند رز آن، نشانه حيض و چند روز ديگر نشانه استحاضه دارد، چنانچه خوني كه نشانه حيض دارد كمتر از سه روز يا بيشتر از ده روز باشد، بايد به دستوري كه در مسألهي قبل گفته شد رفتار نمايد، و اگر خوني كه نشانهي حيض دارد كمتر از سه روز و بيشتر از ده روز نباشد، همه آن حيض است. ولي اگر پيش از گذشتن ده روز از خوني كه نشانه حيض دارد، دوباره خوني ببيند كه آن هم نشانه حيض را داشته باشد، مثل آنكه پنج روز خون سياه و نه روز خون زرد، و دوباره پنج روز خون سياه ببيند، بايد به دستوري كه در مسأله قبل گفته شد رفتار نمايد.
كد مسأله: 19307

مسأله 502- مبتدئه يعني زني كه دفعه اول خون ديدن اوست، اگر بيشتر از ده روز خون ببيند و همه خونهايي كه ديده يك جور باشد، بايد عادت خويشان خود را به طوري كه در وقتيه گفته شد حيض، و بقيه را استحاضه قرار دهد.
كد مسأله: 19309

مسأله 503- مبتدئه اگر بيشتر از ده روز خوني ببيند كه چند روز آن نشانه حيض و چند روز ديگر نشانه استحاضه را داشته باشد، چنانچه خوني كه نشانه حيض دارد كمتر از سه روز و بيشتر از ده روز نباشد، همه آن حيض است. ولي اگر پيش از گذشتن ده روز از خوني كه نشانه حيض دارد دوباره خوني ببيند كه آن هم نشانه خون حيض داشته باشد، مثل آن كه پنج روز خون سياه و نه روز خون زرد و دوباره پنج روز خون سياه ببيند، بايد عادت خويشان خود را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد.
كد مسأله: 19311

مسأله 504- مبتدئه اگر بيشتر از ده روز خوني ببيند كه چند روز آن نشانه حيض و چند روز ديگر آن نشانه استحاضه داشته باشد، چنانچه خوني كه نشانه حيض دارد از سه روز كمتر يا از ده روز بيشتر باشد، بايد عادت خويشان خود را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد.
كد مسأله: 19312

مسأله 505- ناسيه يعني زني كه عادت خود را فراموش كرده است، اگر بيشتر از ده روز خون ببيند، بايد روزهايي كه خون او نشانه حيض را دارد تا ده روز حيض قرار دهد و اگر نتواند حيض را به واسطه نشانه هاي آن تشخيص دهد، بايد هفت روز اول را حيض (1) و بقيه را استحاضه قرار دهد.
1- به نحو تخيير بين هفت روز و يا شش روز و يا سه روز را حيض قرار دهد و تعيين هفت روز براي حيض وجهي ندارد.
كد مسأله: 19313

مسأله 506- مبتدئه و مضطربه و ناسيه و زني كه عادت عدديه دارد، اگر خوني ببينند كه نشانه‌هاي حيض داشته باشد يا يقين كنند كه سه روز طول مي‌كشد، بايد عبادت را ترك كنند. و چنانچه بعد بفهمند حيض نبوده، بايد عبادتهايي را كه بجا نياورده‌اند، قضا نمايند. ولي اگر يقين نكنند كه تا سه روز طول مي‌كشد و نشانه‌هاي حيض را هم نداشته باشد، بنابر احتياط واجب بايد تا سه روز كارهاي استحاضه را بجا آورند و كارهايي را كه بر حائض حرام است ترك نمايند. و چنانچه پيش از سه روز پاك نشدند، بايد آن را حيض قرار دهند.
كد مسأله: 19314

مسأله 507- زني كه در حيض عادت دارد، چه در وقت حيض عادت داشته باشد چه در عدد حيض، يا هم در وقت و هم در عدد آن، اگر دو ماه پشت‌سر هم بر خلاف عادت خود خوني ببيند كه وقت آن يا شماره روزهاي آن يا هم وقت و هم شماره روزهاي آن يكي باشد، عادتش بر مي‌گردد به آنچه در اين دو ماه ديده است. مثلا اگر از روز اول ماه تا هفتم خون مي‌ديده و پاك مي‌شده چنانچه دو ماه از دهم تا هفدهم ماه، خون ببيند و پاك شود، از دهم تا هفدهم عادت او مي‌شود.
كد مسأله: 19317

مسأله 508- مقصود از يك ماه، از ابتداي خون ديدن است تا سي روز، نه از روز اول ماه تا آخر ماه.
كد مسأله: 19319

مسأله 509- زني كه معمولا ماهي يك مرتبه خون مي‌بيند، اگر در يك ماه دو مرتبه خون ببيند و آن خون نشانه‌هاي حيض را داشته باشد، چنانچه روزهايي كه در وسط پاك بوده از ده روز كمتر نباشد، بايد هر دو را حيض قرار دهد.
كد مسأله: 19321

مسأله 510- اگر سه روز يا بيشتر خوني ببيند كه نشانه حيض را دارد، بعد ده روز يا بيشتر خوني ببيند كه نشانه استحاضه را دارد و دوباره سه روز خوني به نشانه‌هاي حيض ببيند، بايد خون اول و خون آخر را كه نشانه‌هاي حيض داشته، حيض قرار دهد.
كد مسأله: 19323

مسأله 511- اگر زن پيش از ده روز پاك شود و بداند كه در باطن خون نيست، بايد براي عبادتهاي خود غسل كند، اگر چه گمان داشته باشد كه پيش از تمام شدن ده روز دوباره خون مي‌بيند. ولي اگر يقين داشته باشد كه پيش از تمام شدن ده روز دوباره خون مي‌بيند، نبايد غسل كند.
كد مسأله: 19324

مسأله 512- اگر زن پيش از ده روز پاك شود، و احتمال دهد كه در باطن خون هست، بايد قدري پنبه داخل فرج نمايد و كمي صبر كند و بيرون آورد. پس اگر پاك بود، غسل كند و عبادتهاي خود را بجا آورد. و اگر پاك نبود، اگر چه به آب زرد رنگي هم آلوده باشد، چنانچه در حيض عادت ندارد يا عادت او ده روز است، بايد صبر كند كه اگر پيش از ده روز پاك شد، غسل كند، و اگر سر ده روز پاك شد، يا خون او از ده گذشت، سر ده روز غسل نمايد. و اگر عادتش كمتر از ده روز است، در صورتي كه بداند پيش از تمام شدن ده روز يا سر ده روز پاك مي‌شود، نبايد غسل كند. و اگر احتمال دهد خون او از ده روز مي‌گذرد، احتياط واجب (1) آن است كه تا دو روز عبادت را ترك كند و بعد از دو روز تا روز دهم كارهاي استحاضه را بجا آورد و كارهايي را كه بر حائض حرام است ترك نمايد. پس اگر پيش از تمام شدن ده روز يا سر ده روز از خون پاك شد تمامش حيض است، و اگر از ده روز گذشت، بايد عادت خود را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد و عبادتهايي را كه بعد از روزهاي عادت بجا نياورده قضا نمايد.
1- بلكه واجب است استظهار نمايد يعني ترك عبادت كند تا ده روز اگر قطع شد تمامش حيض است و الا ايام عادت را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد و نمازهاي ايام استحاضه را قضا ميكند.
كد مسأله: 19325

مسأله 513- اگر چند روز را حيض قرار دهد و عبادت نكند، بعد بفهمد حيض نبوده است، بايد نماز و روزه‌اي را كه در آن روزها بجا نياورده قضا نمايد. و اگر چند روز را به گمان اين كه حيض نيست عبادت كند، بعد بفهمد حيض بوده، چنانچه آن روزها را روزه گرفته، بايد قضا نمايد.
كد مسأله: 19326

مسأله 514- از وقتي كه اولين جزو بچه از شكم مادر بيرون مي‌آيد، هر خوني كه زن مي‌بيند، اگر پيش از ده روز يا سر ده روز قطع شود، خون نفاس است، و زن را در حال نفاس، نفساء مي‌گويند.
كد مسأله: 19327

مسأله 515- خوني كه زن پيش از بيرون آمدن اولين جزء بچه مي‌بيند، نفاس نيست.
كد مسأله: 19328

مسأله 516- لازم نيست كه خلقت بچه تمام باشد، بلكه اگر خون بسته‌اي هم از رحم زن (1) خارج شود و خود زن بداند، يا چهار نفر قابله بگويند كه اگر در رحم مي‌ماند انسان مي‌شد، خوني كه تا ده روز ببيند، خون نفاس است.
1- علقه و مضقه ملحق به ولد نيست و خون بعد از آن محكوم به نفاس نميباشد و در ترتيب احكام نفاس صدق ولد ولو به نحو ناقص معتبر است.
كد مسأله: 19330

مسأله 517- ممكن است خون نفاس يك آن بيشتر نيايد، ولي بيشتر از ده روز نمي‌شود.
كد مسأله: 19333

مسأله 518- هرگاه شك كند كه چيزي سقط شده يا نه، يا چيزي كه سقط شده اگر مي‌ماند انسان مي‌شد يا نه، لازم نيست وارسي كند. و خوني كه از او خارج مي‌شود شرعاً خون نفاس نيست.
كد مسأله: 19334

مسأله 519- توقف در مسجد و رساندن جايي از بدن به خط قرآن و كارهاي ديگري كه بر حائض حرام است، بر نفساء هم حرام است. و آنچه بر حائض واجب و مستحب و مكروه است، بر نفساء هم واجب و مستحب و مكروه مي‌باشد.
كد مسأله: 19335

مسأله 520- طلاق دادن زني كه در حال نفاس است و نزديكي كردن با او حرام مي‌باشد. (1) و اگر شوهرش با او نزديكي كند، احتياط مستحب آن است به دستوري كه در احكام حيض گفته شد، كفاره بدهد.
1- طلاق دادن او باطل است نه حرام باشد.
كد مسأله: 19336

مسأله 521- وقتي زن از خون نفاس پاك شد، بايد غسل كند و عبادتهاي خود را بجا آورد. و اگر دوباره خون ببيند، چنانچه روزهايي كه خون ديده با روزهايي كه در وسط پاك بوده، روي هم ده روز يا كمتر از ده روز باشد، تمام آن نفاس است. و اگر روزهايي كه پاك بوده روزه گرفته باشد، بايد قضا نمايد.
كد مسأله: 19337

مسأله 522- اگر زن از خون نفاس پاك شود و احتمال دهد كه در باطن خون هست، بايد مقداري پنبه داخل فرج نمايد و كمي صبر كند كه اگر پاك است، براي عبادتهاي خود غسل كند.
كد مسأله: 19338

مسأله 523- اگر خون نفاس زن از ده روز بگذرد، چنانچه در حيض عادت دارد، به اندازه روزهاي عادت او نفاس و بقيه استحاضه است. و اگر عادت ندارد، تا ده روز نفاس و بقيه استحاضه مي‌باشد. و احتياط مستحب آن است كسي كه عادت دارد، از روز بعد از عادت و كسي كه عادت ندارد، بعد از روز دهم تا روز هيجدهم زايمان كارهاي استحاضه را بجا آورد و كارهايي را كه بر نفساء حرام است، ترك كند.
كد مسأله: 19339

مسأله 524- زني كه عادت حيضش كمتر از ده روز است، اگر بيشتر از روزهاي عادتش خون نفاس ببيند، بايد به اندازه روزهاي عادت خود نفاس قرار دهد، و بعد از آن بنابر احتياط واجب (1) تا دو روز عبادت را ترك نمايد و بعد از دو روز تا دهم كارهاي استحاضه را بجا آورد و كارهايي را كه بر نفساء حرام است ترك نمايد و اگر از ده روز بگذرد استحاضه است و بايد روزهاي بعد از عادت تا روز دهم را هم استحاضه قرار دهد و عبادت هايي كه در آن روزها بجا نياورده قضا نمايد. مثلاً زني كه عادت او شش روز بوده اگر بيشتر از شش روز خون ببيند، بايد شش روز را نفاس قرار دهد و بنابر احتياط واجب در روز هفتم و هشتم عبادت را ترك كند و در روز نهم و دهم كارهاي استحاضه را بجا آورد و كارهايي را كه بر نفساء حرام است ترك نمايد و اگر بيشتر از ده روز خون ديد. از روز بعد از عادت او استحاضه مي باشد.
1- بلكه واجب است تا ده روز استظهار نمايد اگر قطع شد همه نفاس است و اگر قطع نشد مازاد بر عادت حيض، استحاضه است و بايد احكام آنرا عمل نمايد و نمازهاي مازاد بر عادت حيض را قضا نمايد.
كد مسأله: 19340

مسأله 525- زني كه در حيض عادت دارد، اگر بعد از زاييدن تا يك ماه يا بيشتر از يك ماه، پي در پي خون ببيند، به اندازه روزهاي عادت او نفاس است. و ده روز از خوني كه بعد از نفاس مي‌بيند، اگر چه در روزهاي عادت ماهانه‌اش باشد، استحاضه است. مثلا زني كه عادت حيض او از بيستم هر ماه تا بيست و هفتم آن است، اگر روز دهم ماه زاييد و تا يك ماه يا بيشتر پي در پي خون ديد، تا روز هفدهم نفاس، و از روز هفدهم تا ده روز حتي خوني كه در روزهاي عادت خود كه از بيستم تا بيست و هفتم است مي‌بيند، استحاضه مي‌باشد. و بعد از گذشتن ده روز، اگر خوني را كه مي‌بيند، در روزهاي عادتش باشد حيض است، چه نشانه‌هاي حيض را داشته باشد يا نداشته باشد. و همچنين است اگر در روزهاي عادتش نباشد، ولي نشانه‌هاي حيض را داشته باشد، اما اگر خوني كه بعد از گذشتن ده روز از نفاس ميبيند، در روزهاي عادت حيض او نباشد و نشانههاي حيض را هم نداشته باشد استحاضه است.
كد مسأله: 19343

مسأله 526- زني كه در حيض عادت ندارد، اگر بعد از زايمان تا يك ماه يا بيشتراز يك ماه خون ببيند، ده روز اول آن نفاس و ده روز دوم آن استحاضه است. و خوني كه بعد از آن مي‌بيند، اگر نشانه حيض را داشته باشد حيض، و گرنه آن هم استحاضه مي‌باشد.
كد مسأله: 19345

مسأله 527- اگر كسي بدن انسان مرده‌اي را كه سرد شده و غسلش نداده‌اند مس كند، يعني جايي از بدن خود را به آن برساند، بايد غسل مس ميت نمايد، چه در خواب مس كند چه در بيداري، با اختيار مس كند يا بي‌اختيار. حتي اگر ناخن و استخوان او به ناخن و استخوان ميت برسد، بايد غسل كند. ولي اگر حيوان مرده‌اي را مس كند، غسل بر او واجب نيست.
كد مسأله: 19348

مسأله 528- براي مس مرده‌اي كه تمام بدن او سرد نشده، غسل واجب نيست، اگر چه جايي را كه سرد شده مس نمايد.
كد مسأله: 19349

مسأله 529- اگر موي خود را به بدن ميت برساند، يا بدن خود را به موي ميت، يا موي خود را به موي ميت برساند، (1) احتياط واجب آن است كه غسل است.
1- در موي ثلثه غسل واجب نسبت علي الاقوي و لكن مستحسن است.
كد مسأله: 19350

مسأله 530- براي مس بچه مرده، حتي بچه سقط شده‌اي كه چهار ماه او تمام شده غسل مس ميّت واجب است، بلكه بنا بر احتياط واجب (1) براي مس بچهي سقط شده‌اي كه از چهار ماه كمتر دارد غسل كرد. بنابر اين اگر بچه چهار ماهه‌اي مرده به دنيا بيايد، مادر او بايد غسل مس ميت كند، (2) بلكه اگر از چهار ماه كمتر هم داشته باشد بنا بر احتياط واجب (3) بايد مادر او غسل نمايد.
1- واجب نيست ولكن مستحسن است
2- اگر مولود بعد از سرد شدن به دنيا بيايد و در كيسه نباشد والا واجب نيست.
3- واجب نيست ولكن مستحسن است.
كد مسأله: 19351

مسأله 531- بچه‌اي كه بعد از مردن مادر به دنيا مي‌آيد، وقتي بالغ شد، واجب است غسل مس ميت كند. (1)
1- در صورتيكه بعد از سرد شدن بدن مادر متولد شود و در كيسه نباشد و الا لازم نيست.
كد مسأله: 19352

مسأله 532- اگر انسان ميتي را كه سه غسل او كاملا تمام شده مس نمايد، غسل بر او واجب نمي‌شود. ولي اگر پيش از آنكه غسل سوم تمام شود جايي از بدن او را مس كند، اگرچه غسل سوم آن جا تمام شده باشد بايد غسل مس ميت نمايد.
كد مسأله: 19353

مسأله 533- اگر ديوانه يا بچه نابالغي ميت را مس كند، بعد از آنكه آن ديوانه عاقل يا بچه بالغ شد، بايد غسل مس ميت نمايد.
كد مسأله: 19355

مسأله 534- اگر از بدن زنده يا مردهاي كه غسلش ندادهاند، قسمتي كه داراي استخوان است جدا شود و پيش از آنكه قسمت جدا شده را غسل دهند، انسان آنرا مس نمايد، بايد غسل مس ميت كند، ولي اگر قسمتي كه جدا شده، استخوان نداشته باشد، براي مس آن غسل واجب نيست.
كد مسأله: 19357

مسأله 535- براي مس استخواني كه گوشت ندارد و آنرا غسل نداده اند، چه از مرده جدا شده باشد چه از زنده بنابر احتياط واجب بايد غسل كرد. (1) و همچنين است براي مس دنداني كه از مرده جدا شده باشد، در صورتي كه آن مرده را غسل نداده باشند ولي براي مس دنداني كه از زنده جدا شده و گوشت ندارد. يا گوشت آن خيلي كم است، غسل واجب نيست.
1- در استخوان جدا شده از ميت و دندان جدا شده از ميت بايد غسل كرد و در استخوان و دندان جدا شده از حي غسل واجب نيست.
كد مسأله: 19360

مسأله 536- غسل مس ميت را بايد مثل غسل جنابت انجام دهند. ولي كسي كه غسل مس ميت كرده، اگر بخواهد نماز بخواند، بايد وضو هم بگيرد.
كد مسأله: 19362

مسأله 537- اگر چند ميت را مس كند يا يك ميت را چند بار مس نمايد، يك غسل كافي است.
كد مسأله: 19363

مسأله 538- براي كسي كه بعداز مس ميت غسل نكرده است، توقف در مسجد و جماع و خواندن سوره‌هايي كه سجده واجب دارد، مانعي ندارد. ولي براي نماز و مانند آن بايد غسل كند و وضو بگيرد.
كد مسأله: 19364

مسأله 539- مسلماني را كه محتضر است يعني در حال جان دادن مي‌باشد، مرد باشد يا زن، بزرگ باشد يا كوچك، بايد به پشت بخوابانند، به طوري كه كف پاهايش به طرف قبله باشد. و اگر خواباندن او كاملا به اين طور ممكن نيست، تا اندازه‌اي كه ممكن است، بايد به اين دستور عمل كنند. و چنانچه خواباندن او به هيچ قسم ممكن نباشد بايد او را رو به قبله بنشانند. و اگر آن هم نشود، بايد او را به پهلوي راست‌يا به پهلوي چپ، رو به قبله بخوابانند. (1)
1- علي الاحوط د رهمه مراحل
كد مسأله: 19365

مسأله 540- احتياط واجب (1) آن است كه تا وقتي غسل ميت تمام نشده او را رو به قبله بخوابانند ولي بعد از آنكه غسلش تمام شد، بهتر است او را مثل حالتي كه بر او نماز ميخوانند بخوابانند.
1- واجب نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 19366

مسأله 541- رو به قبله كردن محتضر بر هر مسلمان واجب است، (1) و اجازه گرفتن از ولي او لازم نيست.
1- علي الاحوط
كد مسأله: 19367

مسأله 542- مستحب است شهادتين و اقرار به دوازده امام عليهم السلام و ساير عقايد حقه را، به كسي كه در حال جان دادن است طوري تلقين كنند كه بفهمد. و نيز مستحب است چيزهايي را كه گفته شد، تا وقت مرگ تكرار كنند.
كد مسأله: 19368

مسأله 543- مستحب است اين دعاها را طوري به محتضر تلقين كنند كه بفهمد: "اللهم اغفر لي الكثير من معاصيك و اقبل مني اليسير من طاعتك يا من يقبل اليسير و يعفو عن الكثير اقبل مني اليسير و اعف عني الكثير انك انت العفو الغفور اللهم ارحمني فانك رحيم".
كد مسأله: 19369

مسأله 544- مستحب است كسي را كه سخت جان مي‌دهد، اگر ناراحت نمي‌شود به جايي كه نماز مي‌خوانده ببرند.
كد مسأله: 19370

مسأله 545- مستحب است براي راحت شدن محتضر بر بالين او سوره مباركه "يس" و"الصافات" و " احزاب" و "آية الكرسي" و آيه پنجاه و چهارم از سوره اعراف و سه آيه آخر سوره بقره، بلكه هر چه از قرآن ممكن است بخوانند.
كد مسأله: 19372

مسأله 546- تنها گذاشتن محتضر و گذاشتن چيزي (1) روي شكم او و بودن جنب و حائض نزد او و همچنين حرف زدن زياد، و گريه كردن و تنها گذاشتن زنها نزد او مكروه است.
1- اگر ايذاء نباشد و الاحرام است
كد مسأله: 19373

مسأله 547- بعد از مرگ مستحب است چشم ها و لبها (1) و چانه ميت را ببندند و دست و پاي او را دراز كنند و پارچه‌اي روي او بيندازند و اگر شب مرده است، در جايي كه مرده، چراغ روشن كنند، و براي تشييع جنازه او مؤمنين را خبر كنند. و در دفن او عجله نمايند، ولي اگر يقين به مردن او ندارند، بايد صبر كنند تا معلوم شود و نيز اگر ميت حامله باشد و بچه در شكم او زنده باشد بايد به قدري دفن را عقب بيندازند، كه پهلوي چپ او را بشكافند و طفل را بيرون آورند و پهلو را بدوزند.
1- بلكه دهان ميت را به هم گذارند كه باز نماند.
كد مسأله: 19374

مسأله 548- غسل و كفن و نماز و دفن مسلمان اگرچه دوازده امامي نباشد، بر هر مكلفي واجب است. و اگر بعضي انجام دهند، از ديگران ساقط مي‌شود. و چنانچه هيچ كس انجام ندهد همه معصيت كرده‌اند.
كد مسأله: 19375

مسأله 549- اگر كسي مشغول كارهاي ميت شود، بر ديگران واجب نيست اقدام نمايند. ولي اگر او عمل را نيمه كاره بگذارد، بايد ديگران تمام كنند.
كد مسأله: 19376

مسأله 550- اگر انسان يقين كند كه ديگري مشغول كارهاي ميت شده، واجب نيست به‌كارهاي ميت اقدام كند. ولي اگر شك يا گمان دارد، بايد اقدام نمايد.
كد مسأله: 19377

مسأله 551- اگر كسي بداند غسل يا كفن يا نماز يا دفن ميت را باطل انجام داده‌اند، بايد دوباره انجام دهد. ولي اگر گمان دارد كه باطل بوده يا شك دارد كه درست بوده يا نه، لازم نيست اقدام نمايد.
كد مسأله: 19378

مسأله 552- براي غسل و كفن و نماز و دفن ميت، بايد از ولي او اجازه بگيرند.
كد مسأله: 19379

مسأله 553- ولي زن شوهر او است و بعد از او، مردهايي (1) كه از ميت ارث مي‌برند مقدم بر زنهاي ايشانند.
1- بنابر احتياط
كد مسأله: 19380

مسأله 554- اگر كسي بگويد من وصي يا ولي ميتم يا ولي ميت به من اجازه داده كه غسل و كفن و دفن ميت را انجام دهم، چنانچه به حرف او اطمينان دارند و ديگري هم نمي‌گويد من ولي يا وصي ميتم يا ولي ميت به من اجازه داده است، انجام كارهاي ميت با اوست. و اگر به حرف او اطمينان ندارند يا ديگري مي گويد من ولي يا وصي ميتم يا ولي ميت به من اجازه داده است، در صورتي كه دو نفر عادل به گفته اولي شهادت دهند بايد حرف او را قبول كرد.
كد مسأله: 19381

مسأله 555- اگر ميت براي غسل و كفن و دفن و نماز خود غير از ولي، كس ديگري را معين كند، احتياط واجب (1) آن است كه ولي و آن كس هر دو اجازه بدهند، و لازم نيست كسي كه ميت، او را براي انجام اين كارها معين كرده، اين وصيت را قبول كند ولي اگر قبول كرد، بايد به آن عمل نمايد.
1- احتياط واجب نيست بلكه وصيت نافذ است و محتاج به اجازه ولي نيست و لكن احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 19382

مسأله 556- واجب است ميت را سه غسل بدهند: اول: به آبي كه با سدر مخلوط باشد. دوم: به آبي كه با كافور مخلوط باشد. سوم: با آب خالص.
كد مسأله: 19384

مسأله 557- سدر و كافور بايد به اندازه‌اي زياد نباشد كه آب را مضاف كند و به‌اندازه‌اي هم كم نباشد كه نگويند سدر و كافور با آب مخلوط شده است.
كد مسأله: 19386

مسأله 558- اگر سدر و كافور به اندازه‌اي كه لازم است پيدا نشود، بنابر احتياط واجب بايد مقداري كه به آن دسترسي دارند، در آب بريزند.
كد مسأله: 19388

مسأله 559- كسي كه براي حج احرام بسته است، اگر پيش از تمام كردن طواف حج يا عمره بميرد نبايد او را با آب كافور غسل دهند و به جاي آن بايد با آب خالص غسلش بدهند.
كد مسأله: 19389

مسأله 560- اگر سدر و كافور يا يكي از اينها پيدا نشود يا استعمال آن جايز نباشد، مثل آن كه غصبي باشد، بايد بجاي هر كدام كه ممكن نيست، ميت را با آب خالص غسل بدهند.
كد مسأله: 19390

مسأله 561- كسي كه ميت را غسل مي‌دهد بايد مسلمان دوازده امامي و بالغ (1) و عاقل باشد و مسايل غسل را هم بداند.
1- بلوغ شرط صحت نيست بلكه غير بالغ اگر مميز باشد عمل او صحيح است.
كد مسأله: 19391

مسأله 562- كسي كه ميت را غسل مي‌دهد، بايد قصد قربت داشته باشد، يعني غسل را براي انجام فرمان خداوند عالم بجا آورد و در اول غسل دوم و سوم هم نيت غسل را تجديد نمايد.
1- تجديد لازم نيست و داعي كافي است.
كد مسأله: 19392

مسأله 563- غسل بچه مسلمان اگر چه از زنا باشد، واجب است. و غسل و كفن و دفن كافر و اولاد او جايز نيست. و كسي كه از بچگي ديوانه بوده و به حال ديوانگي بالغ شده چنانچه پدر و مادر او يا يكي از آنان مسلمان باشند، بايد اورا غسل داد و اگر هيچ كدام آنان مسلمان نباشند، غسل دادن او جايز نيست.
كد مسأله: 19393

مسأله 564- بچه سقط شده را اگر چهار ماه يا بيشتر دارد، بايد غسل بدهند، و اگر چهار ماه ندارد، بايد در پارچه‌اي بپيچند و بدون غسل دفن كنند.
كد مسأله: 19394

مسأله 565- حرام است مرد زن را، و زن مرد را غسل بدهد. ولي زن مي‌تواند شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم مي‌تواند زن خود را غسل دهد، اگر چه احتياط مستحب آن است كه زن شوهر خود، و شوهر زن خود را غسل ندهد.
كد مسأله: 19395

مسأله 566- مرد مي‌تواند دختر بچه‌اي را كه سن او از سه سال بيشتر نيست، غسل دهد. زن هم مي‌تواند پسر بچه‌اي را كه سه سال بيشتر ندارد، غسل دهد.
كد مسأله: 19396

مسأله 567- اگر براي غسل دادن ميتي كه مرد است مرد پيدا نشود، زناني كه با او نسبت دارند و محرمند مثل مادر و خواهر و عمه و خاله، يا به واسطه شير خوردن با او محرم شده‌اند، مي‌توانند از زير لباس (1) يا چيزي كه بدن او را بپوشاند غسلش بدهند. و نيز اگر براي غسل ميت زن، زن ديگري نباشد، مردهايي كه با او نسبت دارند و محرمند، يا به واسطه شير خوردن با او محرم شده‌اند، مي‌توانند از زير لباس (2) او را غسل دهند.
1 و 2 - در خصوص عورت بايد از زير لباس باشد ولي در غير عورت ستر لازم نيست ولكن مستحسن است.
كد مسأله: 19399

مسأله 568- اگر ميت و كسي كه او را غسل مي‌دهد، هر دو مرد يا هر دو زن باشند، بهتر آن است كه غير از عورت، جاهاي ديگر ميت برهنه باشد.
كد مسأله: 19401

مسأله 569- نگاه كردن به عورت ميت حرام است، و كسي كه او را غسل مي‌دهد اگر نگاه كند معصيت كرده، ولي غسل باطل نمي‌شود.
كد مسأله: 19403

مسأله 570- اگر جايي از بدن ميت نجس باشد، بايد پيش از آنكه آنجا را غسل بدهند، آب بكشند. و احتياط مستحب آن است كه تمام بدن ميت، پيش از شروع به غسل پاك باشد.
كد مسأله: 19406

مسأله 571- غسل ميت مثل غسل جنابت است. و احتياط واجب (1) آن است كه تا غسل ترتيبي ممكن است، ميت را غسل ارتماسي ندهند. و در غسل ترتيبي هم اگر ممكن است هر يك از سه قسمت بدن را در آب فرو نبرند (2) بلكه آب را روي آن بريزند.
1 – واجب نيست بلكه غسل ارتماسي با تمكن از غسل ترتيبي صحيح است ولي احتياط مستحسن است.
2- ارتماس اعضاء در كر صحيح است اگرچه احتياط مستحسن ترك ارتماسي است.
كد مسأله: 19408

مسأله 572- كسي را كه در حال حيض يا در حال جنابت مرده، لازم نيست غسل حيض يا غسل جنابت بدهند، بلكه همان غسل ميت براي او كافي است.
كد مسأله: 19410

مسأله 573- مزد گرفتن براي غسل دادن ميت حرام است (1) و اگر كسي براي گرفتن مزد، ميت را غسل دهد، آن غسل باطل است (2) ولي مزد گرفتن براي كارهاي مقدماتي غسل حرام نيست.
1- علي الاحوط
2- مگر به عنوان داعي بر داعي كه در اين صورت صحيح است.
كد مسأله: 19413

مسأله 574- اگر آب پيدا نشود، يا استعمال آن مانعي داشته باشد، بايد عوض هر غسل، (1) ميت را يك تيمم بدهند و احتياط واجب آن است كه يك تيمم ديگر هم عوض هر سه غسل بدهند و اگر كسي كه تيمم مي دهد، در تيمم سوم قصد مافي الذمه نمايد يعني نيت كند كه اين تيمم را براي آن كه به تكليف عمل شده است، انجام مي دهم، تيمم چهارم لازم نيست.
1- بلكه يك تيمم از سه غسل كافي است اگر چه احتياط حسن است
كد مسأله: 19415

مسأله 575- كسي كه ميت را تيمم مي‌دهد، بايد دست خود را به زمين بزند و به صورت و پشت دستهاي ميت بكشد و اگر ممكن باشد، احتياط مستحب آن است كه با دست ميت هم او را تيمم بدهد.
كد مسأله: 19416

مسأله 576- ميت مسلمان را بايد با سه پارچه كه آنها را لنگ و پيراهن و سرتاسري مي‌گويند، كفن نمايند.
كد مسأله: 19421

مسأله 577- لنگ بايد از ناف تا زانو، اطراف بدن را بپوشاند، و بهتر آن است كه از سينه تا روي پا برسد. و پيراهن بايد از سر شانه تا نصف ساق پا تمام بدن را بپوشاند، و بهتر آن است كه تا روي پا برسد. و درازاي سرتاسري بايد به‌قدري باشد كه بستن دو سر آن ممكن باشد، و پهناي آن بايد به اندازه‌اي باشد كه يك طرف آن روي طرف ديگر بيايد.
كد مسأله: 19422

مسأله 578- مقداري از لنگ، كه از ناف تا زانو را مي‌پوشاند و مقداري از پيراهن كه از شانه تا نصف ساق را مي‌پوشاند، مقدار واجب كفن است. و آنچه بيشتر از اين مقدار در مسأله قبل گفته شد، مقدار مستحب كفن مي‌باشد.
كد مسأله: 19423

مسأله 579- اگر ورثه بالغ باشند و اجازه دهند كه بيشتر از مقدار واجب كفن را، كه در مسأله قبل گفته شد از سهم آنان بردارند، اشكال ندارد. و احتياط واجب آن است كه بيشتر از مقدار واجب كفن را از سهم وارثي كه بالغ نشده، برندارند. (1)
1- و نيز از سهم وارثي كه بالغ شده بر ندارند مگر با رضايت او
كد مسأله: 19424

مسأله 580- اگر كسي وصيت كرده باشد كه مقدار مستحب كفن را كه در دو مسأله قبل گفته شد، از ثلث مال او بردارند، يا وصيت كرده باشد ثلث مال را به مصرف خود او برسانند، ولي مصرف آن را معين نكرده باشد، يا فقط مصرف مقداري از آن را معين كرده باشد، مي‌توانند مقدار مستحب كفن را از ثلث مال او بردارند.
كد مسأله: 19426

مسأله 581- اگر ميت وصيت نكرده باشد كه كفن را از ثلث مال او بردارند، و بخواهند از اصل مال بردارند، احتياط واجب آن است (1) كه مقدار واجب كفن را به ارزانترين قيمتي كه ممكن است تهيه نمايد ولي اگر كساني از ورثه كه بالغ هستند اجازه بدهند كه از سهم آنان بردارند، مقداري را كه اجازه دادهاند، از سهم آنان ميشود برداشت.
1- بلكه واجب نيست و جايز است مطابق شأن ميت كفن واجب را از اصل مال او بردارند.
كد مسأله: 19429

مسأله 582- كفن زن بر شوهر است، اگر چه زن از خود مال داشته باشد. و همچنين اگر زن را به شرحي كه در كتاب طلاق گفته مي‌شود، طلاق رجعي بدهند و پيش از تمام شدن عده بميرد، شوهرش بايد كفن او را بدهد. و چنانچه شوهر بالغ نباشد يا ديوانه باشد، ولي شوهر بايد از مال او كفن زن را بدهد.
كد مسأله: 19431

مسأله 583- كفن ميت بر خويشان او واجب نيست، اگر چه مخارج او در حال زندگي برآنان واجب باشد.
كد مسأله: 19432

مسأله 584- احتياط واجب آن است كه هر يك از سه پارچه كفن به قدري نازك نباشد كه بدن ميت از زير آن پيدا باشد.
كد مسأله: 19433

مسأله 585- كفن كردن با پوست مردار (1) و چيز غصبي، اگر چيز ديگري هم پيدا نشود جايز نيست. و چنانچه كفن ميت غصبي باشد و صاحب آن راضي نباشد، بايد از تنش بيرون آورند، اگر چه او را دفن كرده باشند.
1- در حال ضرورت جايز است.
كد مسأله: 19434

مسأله 586- كفن كردن ميت با چيز نجس و با پارچه ابريشمي خالص، يا پارچهاي كه با طلا بافته شده جايز نيست، ولي در حال ناچاري اشكال ندارد.
كد مسأله: 19775

مسأله 587- كفن كردن با پارچه‌اي كه از پشم يا موي حيوان حرام گوشت تهيه شده، در حال اختيار جايز نيست. ولي احتياط واجب آن است كه با پوست‌حيوان حلال گوشتي هم كه به دستور شرع كشته شده، ميت را كفن نكنند ولي اگر كفن از مو و پشم حيوان حلال گوشت باشد اشكال ندارد، اگرچه احتياط مستحب آن است كه با اين دو هم كفن ننمايند.
كد مسأله: 19777

مسأله 588- اگر كفن ميت به نجاست خود او، يا به نجاست ديگري نجس شود، چنانچه كفن ضايع نمي‌شود، بايد مقدار نجس را بشويند يا ببرند. اگرچه بعد از گذاشتن در قبر باشد. و اگر شستن يا بريدن آن ممكن نيست، در صورتي كه عوض كردن آن ممكن باشد، بايد عوض نمايند.
كد مسأله: 19780

مسأله 589- كسي كه براي حج‌يا عمره احرام بسته، اگر بميرد بايد مثل ديگران كفن شود، و پوشاندن سر و صورتش اشكال ندارد.
كد مسأله: 19782

مسأله 590- مستحب است انسان در حال سلامتي، كفن و سدر و كافور خود را تهيه كند.
كد مسأله: 19784

مسأله 591- بعد از غسل واجب است ميت را حنوط كنند، يعني به پيشاني و كف دستها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاهاي او كافور بمالند. و مستحب است به سر بيني ميت هم كافور بمالند، و بايد كافور ساييده و تازه باشد. و اگر به واسطه كهنه بودن، عطر او از بين رفته باشد، كافي نيست.
كد مسأله: 19786

مسأله 592- احتياط واجب آن است (1) كه اول كافور را به پيشاني ميت بمالند، ولي در جاهاي ديگر ترتيب لازم نيست.
1- احتياط واجب نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 19789

مسأله 593- بهتر آن است كه ميت را پيش از كفن كردن، حنوط نمايند. اگر چه در بين كفن كردن و بعد از آن هم، مانعي ندارد.
كد مسأله: 19791

مسأله 594- كسي كه براي حج احرام بسته است، اگر پيش از تمام كردن طواف بميرد حنوط كردن او جايز نيست.
كد مسأله: 19794

مسأله 595- زني كه شوهر او مرده و هنوز عده‌اش تمام نشده، اگر چه حرام است خود را خوشبو كند، ولي چنانچه بميرد، حنوط او واجب است.
كد مسأله: 19796

مسأله 596- احتياط واجب آن است كه ميت را با مشگ و عنبر و عود و عطرهاي ديگر خوشبو نكنند، و اينها را با كافور مخلوط ننمايد.
كد مسأله: 19798

مسأله 597- مستحب است، قدري تربت‌حضرت سيدالشهدا (ع) با كافور مخلوط كنند ولي بايد از آن كافور به جاهايي كه بي‌احترامي مي‌شود، نرسانند. و نيز بايد تربت به قدري زياد نباشد، كه وقتي با كافور مخلوط شد آن را كافور نگويند.
كد مسأله: 19800

مسأله 598- اگر كافور پيدا نشود، يا فقط به اندازه غسل باشد، حنوط لازم نيست. و چنانچه از غسل زياد بيايد ولي به همهي هفت عضو نرسد، بايد اول به پيشاني و اگر زياد آمد به جاهاي ديگر بمالند.
كد مسأله: 19802

مسأله 599- مستحب است دو چوب تر و تازه در قبر همراه ميت بگذارند.
كد مسأله: 19804

مسأله 600- نماز خواندن بر ميت مسلمان، اگر چه بچه باشد، واجب است. ولي بايد پدر و مادر آن بچه يا يكي از آنان مسلمان باشند و شش سال بچه تمام شده باشد.
كد مسأله: 19806

مسأله 601- نماز خواندن بر بچهاي كه شش سال او تمام نشده مستحب است ولي نماز خواندن بر بچهاي كه مرده به دنيا آمده مستحب نيست.
كد مسأله: 19808

مسأله 602- نماز ميت بايد بعد از غسل و حنوط و كفن كردن او خوانده شود و اگر پيش از اينها، يا در بين اينها بخوانند، اگر چه از روي فراموشي يا ندانستن مسأله باشد كافي نيست.
كد مسأله: 19811

مسأله 603- كسي كه ميخواهد نماز ميت بخواند، لازم نيست با وضو يا غسل يا تيمم باشد و بدن و لباسش پاك باشد و اگر لباس او غصبي هم باشد اشكال ندارد. اگرچه احتياط مستحب آن است كه تمام چيزهايي را كه در نمازهاي ديگر لازم است، رعايت كند.
كد مسأله: 19813

مسأله 604- كسي كه به ميت نماز ميخواند، بايد رو به قبله باشد و نيز واجب است ميت را مقابل او به پشت بخوابانند، به طوري كه سر او به طرف راست نمازگزار و پاي او به طرف چپ نمازگزار باشد.
كد مسأله: 19815

مسأله 605- مكان نمازگزار بايد غصبي نباشد و نيز بايد از جاي ميت پستتر يا بلندتر نباشد ولي پستي و بلندي مختصر اشكال ندارد.
كد مسأله: 19817

مسأله 606- نمازگزار بايد از ميت دور نباشد، ولي كسي كه نماز ميت را به جماعت ميخواند، اگر از ميت دور باشد، چنانچه صفها به يكديگر متصل باشد اشكال ندارد.
كد مسأله: 19820

مسدله 607- نمازگزار بايد مقابل ميت بايستد، ولي اگر نماز به جماعت خوانده شود و صف جماعت از دو طرف ميت بگذرد، نماز كساني كه مقابل ميت نيستند اشكال ندارد.
كد مسأله: 19822

مسأله 608- بين ميت و نمازگزار، بايد پرده و ديوار يا چيزي مانند اينها نباشد ولي اگر ميت در تابوت و مانند آن باشد اشكال ندارد.
كد مسأله: 19824

مسأله 609- در وقت خواندن نماز، بايد عورت ميت پوشيده باشد و اگر كفن كردن او ممكن نيست، بايد عورتش را اگرچه با تخته و آجر و مانند اينها باشد بپوشانند.
كد مسأله: 19827

مسأله 610- نماز ميت را بايد ايستاده و با قصد قربت بخواند و در موقع نيت، ميت را معين كند، مثلاً نيت كند نماز مي‌خوانم بر اين ميت قربه الي الله.
كد مسأله: 19831

مسأله 611- اگر كسي نباشد كه بتواند نماز ميت را ايستاده بخواند، مي‌شود نشسته بر او نماز خواند.
كد مسأله: 19833

مسأله 612- اگر ميت وصيت كرده باشد كه شخص معيني بر او نماز بخواند، احتياط واجب آن است (1) كه آن شخص از ولي ميت اجازه بگيرد و بر ولي هم واجب است كه اجازه بدهد.
1- واجب نيست احتياطاً از ولي اجازه بگيرد و لكن مستحسن است.
كد مسأله: 19836

مسأله 613- مكروه است بر ميت چند مرتبه نماز بخوانند، ولي اگر ميت اهل علم و تقوي باشد مكروه نيست.
كد مسأله: 19838

مسأله 614- اگر ميت را عمداً يا از روي فراموشي يا به جهت عذري بدون نماز دفن كنند، يا بعد از دفن معلوم شود، نمازي كه بر او خوانده شده باطل بوده است، تا وقتي جسد او از هم نپاشيده، واجب است با شرطهايي كه براي نماز ميت گفته شد به قبرش نماز بخوانند.
كد مسأله: 19840

مسأله 615- نماز ميت پنج تكبير دارد و اگر نماز گزار پنج تكبير به اين ترتيب بگويد كافي است: بعد از نيت و گفتن تكبير اول بگويد: "اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله". و بعد از تكبير دوم بگويد: "اللهم صل علي محمد و آل محمد". و بعد از تكبير سوم بگويد: "اللهم اغفر للمؤمنين و المؤمنات". و بعد از تكبير چهارم اگر ميت مرد است بگويد: "اللهم اغفر لهذا الميت" و اگر زن است بگويد: "اللهم اغفر لهذه الميت" و بعد تكبير پنجم را بگويد. و بهتر است بعد از تكبير اول بگويد: "اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله ارسله بالحق بشيرا و نذيرا بين يدي الساعه". و بعد از تكبير دوم بگويد: "اللهم صل علي محمد و آل محمد و بارك علي محمد و آل محمد و ارحم محمدا و آل محمد كافضل ما صليت و باركت و ترحمت علي ابراهيم و آل ابراهيم انك حميد مجيد و صل علي جميع الانبياء و المرسلين و الشهداء و الصديقين و جميع عباد الله الصالحين". و بعد از تكبير سوم بگويد: "اللهم اغفر للمؤمنين و المؤمنات و المسلمين و المسلمات الاحياء منهم و الاموات تابع بيننا و بينهم بالخيرات انك مجيب الدعوات انك علي كل شي‌ء قدير". و بعد از تكبير چهارم اگر ميت مرد است بگويد: "اللهم ان هذا عبدك و ابن عبدك و ابن امتك نزل بك و انت‌خير منزول به اللهم انا لا نعلم منه الا خيرا و انت اعلم به منا اللهم ان كان محسنا فزد في احسانه و ان كان مسيئا فتجاوز عنه و اغفر له اللهم اجعله عندك في اعلي عليين و اخلف علي اهله في الغابرين و ارحمه برحمتك يا ارحم الراحمين". و بعد تكبير پنجم را بگويد. ولي اگر ميت زن است بعد از تكبير چهارم بگويد: "اللهم ان هذه امتك و ابنه عبدك و ابنه امتك نزلت بك و انت‌خير منزول به اللهم انا لا نعلم منها الا خيرا و انت اعلم بها منا اللهم ان كانت محسنه فزد في احسانها و ان كانت مسيئه فتجاوز عنها و اغفر لها اللهم اجعلها عندك في اعلي عليين و اخلف علي اهلها في الغابرين و ارحمها برحمتك يا ارحم الراحمين".
كد مسأله: 19852

مسأله 616- بايد تكبيرها و دعاها را طوري پشت سر هم بخواند كه نماز از صورت خود خارج نشود.
كد مسأله: 19854

مسأله 617- كسي كه نماز ميت را به جماعت مي‌خواند، بايد تكبيرها و دعاهاي آن را هم بخواند.
كد مسأله: 19857

مسأله 618- چند چيز در نماز ميت مستحب است:
اول: كسي كه نماز ميت مي‌خواند با وضو يا غسل يا تيمم باشد. و احتياط مستحب آن است در صورتي تيمم كند كه وضو و غسل ممكن نباشد، يا بترسد كه اگر وضو بگيرد يا غسل كند به نماز ميت نرسد.
دوم: اگر ميت مرد است امام جماعت‌يا كسي كه فرادي به او نماز مي‌خواند مقابل وسط قامت او بايستد، و اگر ميت زن است مقابل سينه‌اش بايستد.
سوم: پابرهنه نماز بخواند.
چهارم: در هر تكبير دستها را بلند كند.
پنجم: فاصله او با ميت به قدري كم باشد كه اگر باد لباسش را حركت دهد به جنازه برسد.
ششم: نماز ميت را به جماعت بخواند.
هفتم: امام جماعت تكبير و دعاها را بلند بخواند و كساني كه با او نماز مي‌خوانند، آهسته بخوانند.
هشتم: در جماعت اگر چه مأموم يك نفر باشد، عقب امام بايستد.
نهم: نمازگزار به ميت و مؤمنين زياد دعا كند.
دهم: پيش از نماز سه مرتبه بگويد: الصلاه.
يازدهم: نماز را در جايي بخوانند كه مردم براي نماز ميت بيشتر به آنجا مي‌روند.
دوازدهم: زن حائض اگر نماز ميت را به جماعت مي‌خواند، در صفي تنها بايستد.
كد مسأله: 19860

مسأله 619- خواندن نماز ميت در مساجد مكروه است ولي در مسجد الحرام مكروه نيست.
كد مسأله: 19864

مسأله 620- واجب است ميت را طوري در زمين دفن كنند كه بوي او بيرون نيايد و درندگان هم نتوانند بدنش را بيرون آورند. و اگر ترس آن باشد كه جانور بدن او را بيرون آورد بايد قبر را با آجر و مانند آن محكم كنند.
كد مسأله: 19867

مسأله 621- اگر دفن ميت در زمين ممكن نباشد، مي‌توانند به جاي دفن او را در بنا يا تابوت بگذارند.
كد مسأله: 19869

مسأله 622- ميت را بايد در قبر به پهلوي راست طوري بخوابانند كه جلوي بدن او رو به قبله باشد.
كد مسأله: 19871

مسأله 623- اگر كسي در كشتي بميرد، چنانچه جسد او فاسد نمي‌شود و بودن او در كشتي مانعي ندارد، بايد صبر كنند تا به خشكي برسند و او را در زمين دفن كنند، و گرنه بايد در كشتي غسلش بدهند و حنوط و كفن كنند و پس از خواندن نماز ميت چيز سنگيني به پايش ببندند و به دريا بيندازند، يا او را در خمره بگذارند (1) و درش را ببندند و به دريا بيندازند. و اگر ممكن است بايد او را در جايي بيندازند كه فوراً طعمه حيوانات نشود.
1- احتياط لازم آن است كه اول اين طريق را اختيار كنند و اگر اين طريق ممكن نشد آن طريق را عمل نمايند.
كد مسأله: 19874

مسأله 624- اگر بترسند كه دشمن قبر ميت را بشكافد و بدن او را بيرون آورد و گوش يا بيني يا اعضاي ديگر او را ببرد، چنانچه ممكن باشد بايد به طوري كه در مساله پيش گفته شد، او را به دريا بيندازند.
كد مسأله: 19876

مسأله 625- مخارج انداختن در دريا و مخارج محكم كردن قبر ميت را در صورتي كه لازم باشد بايد از اصل مال ميت بردارند.
كد مسأله: 19879

مسأله 626- اگر زن كافره بميرد و بچه در شكم او مرده باشد، يا هنوز روح به بدن او داخل نشده باشد، چنانچه پدر بچه مسلمان باشد، بايد زن را در قبر به پهلوي چپ پشت به قبله بخوابانند كه روي بچه به طرف قبله باشد.
كد مسأله: 19882

مسأله 627- دفن مسلمان در قبرستان كفار و دفن كافر در قبرستان مسلمانان جايز نيست.
كد مسأله: 19884

مسأله 628- دفن مسلمان در جايي كه بي‌احترامي به او باشد، مانند جايي كه خاكروبه و كثافت مي‌ريزند، جايز نيست.
كد مسأله: 19887

مسأله 629- دفن ميت در جاي غصبي و در زميني كه مثل مسجد براي غير دفن كردن وقف شده، جايز نيست.
كد مسأله: 19889

مسأله 630- دفن ميت در قبر مردهي ديگر، جايز نيست. مگر آنكه قبر، كهنه شده و ميت اولي از بين رفته باشد.
كد مسأله: 19893

مسأله 631- چيزي كه از ميت جدا مي‌شود، اگر چه مو و ناخن و دندانش باشد، بايدبا او دفن شود. و دفن ناخن و دنداني كه در حال زندگي از انسان جدا ميشود، مستحب است.
كد مسأله: 19895

مسأله 632- اگر كسي در چاه بميرد و بيرون آوردنش ممكن نباشد، بايد در چاه را ببندند و همان چاه را قبر او قرار دهند.
كد مسأله: 19897

مسأله 633- اگر بچه در رحم مادر بميرد و ماندنش در رحم براي مادر خطر داشته باشد، بايد به آسانترين راه او را بيرون آورند. و چنانچه ناچار شوند كه او را قطعه قطعه كنند، اشكال ندارد. ولي بايد به وسيله شوهرش اگر اهل فن است يا زني كه اهل فن باشد او را بيرون بياورند. و اگر ممكن نيست، مرد محرمي كه اهل فن باشد. و اگر آن هم ممكن نشود، مرد نامحرمي كه اهل فن باشد بچه را بيرون بياورد. و در صورتي كه آن هم پيدا نشود، كسي كه اهل فن نباشد مي‌تواند بچه را بيرون آورد.
كد مسأله: 19899

مسأله 634- هرگاه مادر بميرد و بچه در شكمش زنده باشد، اگر چه اميد زنده ماندن طفل را نداشته باشند، بايد به وسيله كساني كه در مساله پيش گفته شد، پهلوي چپ او را بشكافند و بچه را بيرون آورند و دوباره بدوزند.
كد مسأله: 19902

مسأله 635- مستحب است قبر را به اندازه قد انسان متوسط گود كنند. و ميت را در نزديكترين قبرستان دفن نمايند، مگر آنكه قبرستان دورتر از جهتي بهتر باشد مثل آنكه مردمان خوب در آنجا دفن شده باشند يا مردم براي فاتحه اهل قبور بيشتر به آنجا مي‌روند و نيز جنازه را در چند ذرعي قبر زمين بگذارند و تا سه مرتبه كم كم نزديك ببرند و در هر مرتبه زمين بگذارند و بردارند و در نوبت چهارم وارد قبر كنند و اگر ميت مرد است در دفعه سوم طوري زمين بگذارند كه سر او طرف پايين قبر باشد و در دفعه چهارم از طرف سر وارد قبر نمايند و اگر زن است در دفعه سوم طرف قبله قبر بگذارند و به پهنا وارد قبر كنند و در موقع وارد كردن پارچه‌اي روي قبر بگيرند و نيز مستحب است جنازه را به آرامي از تابوت بگيرند و وارد قبر كنند و دعاهايي كه دستور داده شده پيش از دفن و موقع دفن بخوانند و بعد از آنكه ميت را در لحد گذاشتند گره‌هاي كفن را باز كنند و صورت ميت را روي خاك بگذارند و بالشي از خاك زير سر او بسازند و پشت ميت‌خشت‌خام يا كلوخي بگذارند كه ميت به پشت برنگردد و پيش از آنكه لحد را بپوشانند دست راست را به شانه راست ميت بزنند و دست چپ را به قوت بر شانه چپ ميت بگذارند و دهان را نزديك گوش او ببرند و به شدت حركت دهند و سه مرتبه بگويند : "اسمع افهم يا فلان بن فلان". و بجاي فلان، اسم ميت و پدرش را بگويند. مثلاً اگر اسم او محمد و اسم پدرش علي است، سه مرتبه بگويند: "اسمع افهم يا محمد بن علي". پس از آن بگويند: "هل انت علي العهد الذي فارقتنا عليه من شهاده ان لا اله الا الله وحده لا شريك له و ان محمدا صلي الله عليه و آله عبده و رسوله و سيد النبيين و خاتم المرسلين و ان عليا امير المؤمنين و سيد الوصيين و امام افترض الله طاعته علي العالمين و ان الحسن و الحسين و علي بن الحسين و محمد بن علي و جعفر بن محمد و موسي بن جعفر و علي بن موسي و محمد بن علي و علي بن محمد و الحسن بن علي و القائم الحجه المهدي صلوات الله عليهم ائمه المؤمنين و حجج الله علي الخلق اجمعين و ائمتك ائمه هدي بك ابرار يا فلان بن فلان" و بجاي فلان بن فلان اسم ميت و پدرش را بگويد. و بعد بگويد: "اذا اتاك الملكان المقربان رسولين من عند الله تبارك و تعالي و سئلاك عن ربك و عن نبيك و عن دينك و عن كتابك و عن قبلتك و عن ائمتك فلا تخف و لا تحزن و قل في جوابهما الله ربي و محمد صلي الله عليه و آله نبيي و الاسلام ديني و القرآن كتابي و الكعبه قبلتي و امير المؤمنين علي بن ابي طالب امامي و الحسن بن علي المجتبي امامي و الحسين بن علي الشهيد بكربلا امامي و علي زين العابدين امامي و محمد الباقر امامي و جعفر الصادق امامي و موسي الكاظم امامي و علي الرضا امامي و محمد الجواد امامي و علي الهادي امامي و الحسن العسكري امامي و الحجه المنتظر امامي هؤلاء صلوات الله عليهم اجمعين ائمتي و سادتي و قادتي و شفعائي بهم اتولي و من اعدائهم اتبرء في الدنيا و الاخره ثم اعلم يا فلان بن فلان" بجاي فلان بن فلان اسم ميت و پدرش را بگويد. بعد بگويد: "ان الله تبارك و تعالي نعم الرب و ان محمداً صلي الله عليه و آله نعم الرسول و ان علي بن ابي طالب و اولاده المعصومين الائمه الاثني عشر نعم الائمه و ان ما جاء به محمد صلي الله عليه و آله حق و ان الموت حق و سؤال منكر و نكير في القبر حق و البعث‌حق و النشور حق و الصراط حق و الميزان حق و تطاير الكتب حق و ان الجنه حق و النار حق و ان الساعه آتيه لا ريب فيها و ان الله يبعث من في القبور" پس بگويد: "ا فهمت‌يا فلان" و بجاي فلان اسم ميت را بگويد.پس از آن بگويد: "ثبتك الله بالقول الثابت و هداك الله الي صراط مستقيم عرفك الله بينك و بين اوليائك في مستقر من رحمته" پس بگويد: "اللهم جاف الارض عن جنبيه و اصعد بروحه اليك و لقه منك برهانا اللهم عفوك عفوك".
كد مسأله: 19904

مسأله 636- مستحب است كسي كه ميت را در قبر مي‌گذارد با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد، و از طرف پاي ميت از قبر بيرون بيايد، و غير از خويشان ميت كساني كه حاضرند با پشت دست‌خاك بر قبر بريزند و بگويند: "انا لله و انا اليه راجعون". اگر ميت زن است كسي كه با او محرم مي‌باشد او را در قبر بگذارد، و اگر محرمي نباشد خويشانش او را در قبر بگذارند.
كد مسأله: 19907

مسأله 637- مستحب است قبر را مربع يا مربع مستطيل بسازند و به اندازه چهار انگشت از زمين بلند كنند و نشانه‌اي روي آن بگذارند كه اشتباه نشود و روي قبر آب بپاشند. و بعد از پاشيدن آب كساني كه حاضرند، دستها را بر قبر بگذارند و انگشتها را باز كرده در خاك فرو برند و هفت مرتبه سوره مباركه "انا انزلناه" بخوانند و براي ميت طلب آمرزش كنند و اين دعا را بخوانند: "اللهم جاف الارض عن جنبيه و اصعد اليك روحه و لقه منك رضوانا و اسكن قبره من رحمتك ما تغنيه به عن رحمه من سواك".
كد مسأله: 19909

مسأله 638- پس از رفتن كساني كه تشييع جنازه كرده‌اند، مستحب است ولي ميت‌يا كسي كه از طرف ولي اجازه دارد، دعاهايي را كه دستور داده شده به ميت تلقين كند.
كد مسأله: 19912

مسأله 639- بعد از دفن مستحب است صاحبان عزا را سر سلامتي دهند. ولي اگر مدتي گذشته است كه به واسطه سر سلامتي دادن مصيبت يادشان مي‌آيد، ترك آن بهتر است. و نيز مستحب است تا سه روز براي اهل خانه ميت غذا بفرستند، و غذا خوردن نزد آنان و در منزلشان مكروه است.
كد مسأله: 19915

مسأله 640- مستحب است انسان در مرگ خويشان مخصوصا در مرگ فرزند صبر كند و هر وقت ميت را ياد مي‌كند "انا لله و انا اليه راجعون" بگويد. و براي ميت قرآن بخواند، و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محكم بسازد كه زود خراب نشود.
كد مسأله: 19917

مسأله 641- جايز نيست انسان در مرگ كسي صورت و بدن را بخراشد و به خود لطمه بزند.
كد مسأله: 19920

مسأله 642- پاره كردن يقه در مرگ غير پدر و برادر جايز نيست. و احتياط واجب (1) آن است كه در مصيبت آنان هم يقه پاره نكند.
1- اين احتياط واجب نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 19922

مسأله 643- اگر زن در عزاي ميت صورت خود را بخراشد، يا موي خود را بكند، (1) بايد يك بنده آزاد كند يا ده فقير را طعام دهد و يا آنها را بپوشاند. و همچنين است اگر مرد در مرگ زن يا فرزند يقه يا لباس خود را پاره كند.
1- و اگر موي خود را ببرد بايد كفاره افطار ماه رمضان را بدهد يعني دو ماه روزه يا اطعام شصت مسكين يا يك بنده آزاد نمايد.
كد مسأله: 19924

مسأله 644- احتياط واجب آن است كه در گريه بر ميت، صدا را خيلي بلند نكنند.
كد مسأله: 19927

مسأله 645- مستحب است در شب اول قبر دو ركعت نماز وحشت براي ميت بخوانند. و دستور آن اين است كه در ركعت اول بعد از حمد، يك مرتبه آيه الكرسي و در ركعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره "انا انزلناه" بخوانند، و بعداز سلام نماز بگويند: "اللهم صل علي محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الي قبر فلان" و به جاي كلمه فلان، اسم ميت را بگويند.
كد مسأله: 19929

مسأله 646- نماز وحشت را در هر موقع از شب اول قبر مي‌شود خواند، ولي بهتر است در اول شب بعداز نماز عشا خوانده شود.
كد مسأله: 19932

مسأله647- اگر بخواهند ميت را به شهر دوري ببرند، يا به جهت ديگر دفن او تاخير بيفتد، بايد نماز وحشت را تا شب اول قبر او تاخير بيندازند.
كد مسأله: 19934

مسأله 648- نبش قبر مسلمان يعني شكافتن قبر او اگر چه طفل يا ديوانه باشد، حرام است. ولي اگر بدنش از بين رفته و خاك شده باشد، اشكال ندارد.
كد مسأله: 19937

مسأله 649- نبش قبر امامزاده‌ها و شهدا و علما و صلحا اگر چه سالها بر آن گذشته باشد، حرام است.
كد مسأله: 19939

مسأله 650- شكافتن قبر در چند مورد حرام نيست:
اول: آنكه ميت در زمين غصبي دفن شده باشد و مالك زمين راضي نشود كه در آنجا بماند.
دوم: آنكه كفن يا چيز ديگري كه با ميت دفن شده غصبي باشد و صاحب آن راضي نشود كه در قبر بماند و همچنين است اگر چيزي از مال خود ميت كه به ورثه او رسيده با او دفن شده باشد و ورثه راضي نشوند كه آن چيز در قبر بماند ولي اگر وصيت كرده باشد كه دعا يا قرآن يا انگشتري را با او دفن كنند، براي بيرون آوردن اينها نميتواند قبر را بشكافند. (1)
سوم: آن كه ميت بي غسل يا بي كفن دفن شده باشد، يا بفهمند غسلش باطل بوده، يا به غير دستور شرع كفن شده يا در قبر، او را رو به قبله نگذاشته‌اند.
چهارم: آنكه براي ثابت‌شدن حقي بخواهند بدن ميت را ببيند.
پنجم: آنكه ميت را در جايي كه بي‌احترامي به اوست مثل قبرستان كفار يا جايي كه كثافت و خاكروبه مي‌ريزند، دفن كرده باشند.
ششم: آنكه براي يك مطلب شرعي كه اهميت آن از شكافتن قبر بيشتر است قبر را بشكافند مثلا بخواهند بچه زنده را از شكم زن حامله‌اي كه دفنش كرده‌اند بيرون آورند.
هفتم: آنكه بترسند درنده‌اي بدن ميت را پاره كند يا سيل او را ببرد يا دشمن بيرون آورد.
هشتم: آنكه قسمتي از بدن ميت را كه با او دفن نشده بخواهند دفن كنند. ولي احتياط مستحب آن است (2) كه آن قسمت از بدن را طوري در قبر بگذارند كه بدن ميت ديده نشود.
1- اگر مورد وصيت زايد بر ثلث نباشد والا با رضايت ورثه نبش قبر جايز است.
2- بلكه احتياط لازم است.
كد مسأله: 19942

مسأله 651- غسلهاي مستحب در شرع مقدس اسلام بسيار است و از آن جمله است:
1- غسل جمعه، و وقت آن از اذان صبح است تا ظهر، و بهتر است نزديك ظهر بجاآورده شود. و اگر تا ظهر انجام ندهد بهتر است كه بدون نيت ادا و قضا تا عصر جمعه بجا آورد. و اگر در روز جمعه غسل نكند، مستحب است از صبح شنبه تا غروب قضاي آن را بجا آورد. و كسي كه مي‌ترسد در روز جمعه آب پيدا نكند،مي‌تواند روز پنجشنبه يا شب جمعه غسل را انجام دهد، و مستحب است انسان در موقع غسل جمعه بگويد:
"اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له و ان محمدا عبده و رسوله اللهم صل علي محمد و آل محمد و اجعلني من التوابين و اجعلني من المتطهرين".
2- غسل شب اول ماه رمضان و تمام شبهاي طاق مثل شب سوم و پنجم و هفتم. ولي از شب بيست و يكم مستحب است همه شب غسل كند، و براي غسل شب اول و پانزدهم و هفدهم و نوزدهم و بيست و يكم و بيست و سوم و بيست و پنجم و بيست و هفتم و بيست و نهم بيشتر سفارش شده است. و وقت غسل شبهاي ماه رمضان تمام شب است، و بهتر است مقارن غروب بجا آورده شود، ولي از شب بيست و يكم تا آخر ماه بهتر است غسل را بين نماز مغرب و عشا بجا آورد. و نيز مستحب است در شب بيست و سوم غير از غسل اول شب، يك غسل هم در آخر شب انجام دهد.
3- غسل روز عيد فطر و عيد قربان، و وقت آن از اذان صبح است تا غروب، (1) و بهتر است آن را پيش از نماز عيد بجا آورد.
4- غسل شب عيد فطر، و وقت آن از اول مغرب است تا اذان صبح، و بهتر است در اول شب بجا آورده شود.
5- غسل روز هشتم و نهم ذي‌الحجه، و در روز نهم بهتر است آن را نزديك ظهر بجا آورد.
6- غسل روز اول و پانزدهم و بيست و هفتم و آخر ماه رجب.
7- غسل روز عيد غدير، و بهتر است پيش از ظهر آنرا انجام دهند.
8- غسل روز بيست و چهارم ذي الحجه.
9- غسل روز عيد نوروز و پانزدهم شعبان و نهم و هفدهم ربيع الاول و روز بيست و پنجم ذي قعده.
10- غسل دادن بچه‌اي كه تازه بدنيا آمده.
11- غسل زني كه براي غير شوهرش بوي خوش استعمال كرده است.
12- غسل كسي كه در حال مستي خوابيده.
13- غسل كسي كه جايي از بدنش را به بدن ميتي كه غسل داده‌اند رسانده.
14- غسل كسي كه در موقع گرفتن خورشيد و ماه نماز آيات را عمدا نخوانده، (2) در صورتي كه تمام ماه و خورشيد گرفته باشد.
15- غسل كسي كه براي تماشاي دار آويخته رفته و آنرا ديده باشد. ولي اگر اتفاقا يا از روي ناچاري نگاهش بيفتد، يا مثلاً براي شهادت دادن رفته باشد، غسل مستحب نيست.
1- بلكه تا ظهر و از ظهر تا غروب به قصد رجاء عبوديت بجا آورد نه به قصد ورود.
2- احتياطاً آنرا ترك نكند و بقصد ما في الذمه بجا آورد.
كد مسأله: 19946

مسأله 652- پيش از داخل شدن در حرم مكه، شهر مكه، مسجدالحرام، خانه كعبه، حرم مدينه، شهر مدينه، مسجد پيغمبر و حرم امامان عليهم‌السلام مستحب است انسان غسل كند و اگر در يك روز چند مرتبه مشرف شود، يك غسل كافي است و كسي كه مي‌خواهد در يك روز داخل حرم مكه و مسجدالحرام و خانه كعبه شود، اگر به نيت همه يك غسل كند كافي است و نيز اگر در يك روز بخواهد داخل حرم مدينه و شهر مدينه و مسجد پيغمبر (ص) شود، يك غسل براي همه كفايت مي‌كند و براي زيارت پيغمبر و امامان از دور يا نزديك و براي حاجت خواستن از خداوند عالم و همچنين براي توبه و نشاط به جهت عبادت و براي سفر رفتن خصوصا سفر زيارت حضرت سيدالشهداء عليه‌السلام مستحب است انسان غسل كند و اگر يكي از غسلهايي را كه در اين مساله گفته شد بجا آورد و بعد كاري كند كه وضو را باطل مي‌نمايد مثلا بخوابد غسل او باطل مي‌شود و مستحب است دوباره غسل را بجا آورد.
كد مسأله: 19950

مسأله 653- انسان نمي‌تواند با غسل مستحبي كاري كه مانند نماز وضو لازم دارد انجام دهد.
كد مسأله: 19952

مسأله 654- اگر چند غسل بر كسي مستحب باشد و به نيت همه، يك غسل بجا آورد، كافي است.
كد مسأله: 19955

در هفت مورد به جاي وضو و غسل بايد تيمم كرد:
اول آنكه تهيه آب به قدر وضو يا غسل ممكن نباشد.
مسأله 655- اگر انسان در آبادي باشد، بايد براي تهيه آب وضو و غسل بقدري جستجو كند كه از پيدا شدن آن نااميد شود. و اگر در بيابان باشد، چنانچه زمين آن پست و بلند است بايد در هر يك از چهار طرف به اندازه پرتاب يك تير قديمي كه با كمان پرتاب مي‌كردند در جستجوي آب برود. و اگر زمين آن اين طور نيست، بايد در هر طرف به اندازه پرتاب دو تير جستجو نمايد.
كد مسأله: 19958

مسأله 656- اگر بعضي از چهار طرف هموار و بعضي ديگر پست و بلند بايد در طرفي كه هموار است به اندازه پرتاب يك تير جستجو كند.
كد مسأله: 19961

مسأله 657- در هر طرفي كه يقين دارد آب نيست، در آن طرف جستجو لازم نيست.
كد مسأله: 19963

مسأله 658- كسي كه وقت نماز او تنگ نيست و براي تهيه آب وقت دارد، اگر يقين دارد در محلي دورتر از مقداري كه بايد جستجو كند آب هست بايد براي تهيه آب برود و اگر گمان دارد آب هست رفتن به آن محل لازم نيست (1) ولي اگر گمان او قوي باشد، بنابر احتياط واجب بايد براي تهيه آب به آن محل برود.
1- اگر به حد اطمينان واصل شده جستجو واجب است و اگر به حد اطمينان نرسيده لازم نيست ولو مظنه قوي باشد و لكن احتياط حسن است.
كد مسأله: 19965

مسأله 659- لازم نيست‌خود انسان در جستجوي آب برود، بلكه مي‌تواند كسي را كه به‌گفته او اطمينان دارد بفرستد. و در اين صورت اگر يك نفر از طرف چند نفر برود، كافي است.
كد مسأله: 19968

مسأله 660- اگر احتمال دهد كه داخل بار سفر خود يا در منزل يا در قافله آب هست بايد بقدري جستجو نمايد كه به نبودن آب يقين كند يا از پيدا كردن آن نااميد شود.
كد مسأله: 19970

مسأله 661- اگر پيش از وقت نماز جستجو نمايد و آب پيدا نكند و تا وقت نماز همان جا بماند، چنانچه احتمال دهد كه آب پيدا ميكند احتياط واجب آن است كه دوباره در جستجوي آب برود. (1)
1- اگر احتمال پيدا شدن آب عقلائي باشد والا احتياط لازم نيست.
كد مسأله: 19973

مسأله 662- اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو كند و آب پيدا نكند و تا وقت نماز ديگر در همانجا بماند، چنانچه احتمال دهد كه آب پيدا ميشود، احتياط واجب آن است كه دوباره در جستجو آب برود. (1)
1- اگر احتمال پيدا شدن آب عقلائي باشد والا احتياط لازم است.
كد مسأله: 19977

مسأله 663- اگر وقت نماز تنگ باشد يا از دزد و درنده بترسد يا جستجوي آب به قدري سخت باشد كه نتواند تحمل كند، جستجو لازم نيست.
كد مسأله: 19980

مسأله 664- اگر در جستجوي آب نرود تا وقت نماز تنگ شود، معصيت كرده ولي نمازش با تيمم صحيح است.
كد مسأله: 19982

مسأله 665- كسي كه يقين دارد آب پيدا نمي‌كند، چنانچه دنبال آب نرود و با تيمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه اگر جستجو مي‌كرد آب پيدا مي‌شد، نمازش باطل است.
كد مسأله: 19985

مسأله 666- اگر بعد از جستجو آب پيدا نكند و با تيمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد در جايي كه جستجو كرده آب بوده، نماز او صحيح است.
كد مسأله: 19987

مسأله 667- كسي كه يقين دارد وقت نماز تنگ است، اگر بدون جستجو با تيمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه براي جستجو وقت داشته، احتياط واجب آن است كه دوباره نمازش را بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد. (1)
1- اگر در وقت بفهمد اعاده كند و اگر در خارج وقت بفهمد قضاء ندارد.
كد مسأله: 19990

مسأله 668- اگر بعد از داخل شدن وقت نماز وضو داشته باشد و بداند كه اگر وضوي خود را باطل كند، تهيهي آب براي او ممكن نيست، يا نميتواند وضو بگيرد، چنانچه بتواند وضوي خود را نگهدارد، نبايد آنرا باطل نمايد.
كد مسأله: 19993

مسأله 669- اگر پيش از وقت نماز وضو داشته باشد و بداند كه اگر وضوي خود را باطل كند، تهيه آب براي او ممكن نيست، چنانچه بتواند وضوي خود را نگهدارد، احتياط واجب آن است كه آن را باطل نكند.
كد مسأله: 19995

مسأله 670- كسي كه فقط به مقدار وضو يا به مقدار غسل آب دارد، و ميداند كه اگر آن را بريزد آب پيدا نمي‌كند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد، ريختن آن حرام است. و احتياط واجب آن است كه پيش از وقت نماز هم آن را نريزد.
كد مسأله: 19997

مسأله 671- كسي كه مي‌داند آب پيدا نمي‌كند، اگر بعد از داخل شدن وقت نماز وضوي خود را باطل كند يا آبي كه دارد بريزد، معصيت كرده ولي نمازش با تيمم صحيح است. اگر چه احتياط مستحب آن است كه قضاي آن نماز را بخواند.
كد مسأله: 20000

مسأله 672- اگر به واسطه پيري يا ترس از دزد و جانور و مانند اينها يا نداشتن وسيله‌اي كه آب از چاه بكشد، دسترسي به آب نداشته باشد، بايد تيمم كند. و همچنين است اگر تهيه كردن آب يا استعمال آن به قدري مشقت داشته باشد كه مردم تحمل آن را نكنند.
كد مسأله: 20015

مسأله 673- اگر براي كشيدن آب از چاه دلو و ريسمان و مانند اينها لازم دارد و مجبور است بخرد يا كرايه نمايد، اگر چه قيمت آن چند برابر معمول باشد، بايد تهيه كند. و همچنين است اگر آب را به چندين برابر قيمتش بفروشند. ولي اگر تهيه آنها به قدري پول مي‌خواهد كه نسبت به حال او آن مقدار ضرر دارد، واجب نيست تهيه نمايد.
كد مسأله: 20018

مسأله 674- اگر ناچار شود كه براي تهيه آب قرض كند، بايد قرض نمايد. ولي كسي كه مي‌داند يا گمان دارد كه نمي‌تواند قرض خود را بدهد، واجب نيست قرض كند. (1)
1- اگر موجب اهانت و ذلّت شود و الا واجب است.
كد مسأله: 20021

مسأله 675- اگر كندن چاه مشقت ندارد، بايد براي تهيه آب، چاه بكند.
كد مسأله: 20024

مسأله 676- اگر كسي مقداري آب بي‌منت به او ببخشد، بايد قبول كند.
كد مسأله: 20026

مسأله 677- اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد يا بترسد كه به واسطه استعمال آن، مرض يا عيبي در او پيدا شود يا مرضش طول بكشد يا شدت كند يا به سختي معالجه شود، بايد تيمم نمايد. ولي اگر آب گرم براي او ضرر ندارد، بايد با آب گرم وضو بگيرد يا غسل كند.
كد مسأله: 20028

مسأله 678- لازم نيست‌يقين كند كه آب براي او ضرر دارد، بلكه اگر احتمال ضرر بدهد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد و از آن احتمال ترس براي او پيدا شود، بايد تيمم كند.
كد مسأله: 20030

مسأله 679- كسي كه مبتلا به درد چشم است و آب براي او ضرر دارد، بايد تيمم نمايد.
كد مسأله: 20033

مسأله 680- اگر به واسطه يقين يا ترس ضرر تيمم كند و پيش از نماز بفهمد كه آب برايش ضرر ندارد، تيمم او باطل است. و اگر بعد از نماز بفهمد، بنابر احتياط واجب (1) بايد دوباره نماز را با وضو يا غسل بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
1- اين احتياط مستحب است نه واجب.
كد مسأله: 20035

مسأله 681- كسي كه مي‌داند آب برايش ضرر ندارد، چنانچه غسل كند يا وضو بگيرد و بعد بفهمد كه آب براي او ضرر داشته، وضو و غسل او صحيح است.
1- ولكن احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 20037

مسأله 682- هرگاه بترسد كه اگر آب را به مصرف وضو يا غسل برساند، خود او يا عيال و اولاد او، يا رفيقش و كساني كه با او مربوطند مانند نوكر و كلفت از تشنگي بميرند يا مريض شوند يا به قدري تشنه شوند كه تحمل آن مشقت دارد، بايد به‌جاي وضو و غسل، تيمم نمايد. و نيز اگر بترسد حيواني كه مال خود اوست از تشنگي تلف شود بايد آب را به آن بدهد و تيمم نمايد، و همچنين است اگر كسي كه حفظ جان او واجب است به طوري تشنه باشد كه اگر انسان آب را به او ندهد، تلف شود.
كد مسأله: 20039

مسأله 683- اگر غير از آب پاكي كه براي وضو يا غسل دارد آب نجسي هم به مقدار آشاميدن خود و كساني كه با او مربوطند داشته باشد، بايد آب پاك را براي آشاميدن بگذارد و با تيمم نماز بخواند ولي چنانچه آب را براي حيوانش بخواهد، بايد آب نجس را به آن بدهد و با آب پاك وضو و غسل را انجام دهد.
كد مسأله: 20042

مسأله 684- كسي كه بدن يا لباسش نجس است و كمي آب دارد كه اگر با آن وضو بگيرد يا غسل كند براي آب كشيدن بدن يا لباس او نمي‌ماند، بايد بدن يا لباس را آب بكشد و با تيمم نماز بخواند. ولي اگر چيزي نداشته باشد كه بر آن تيمم كند،بايد آب را به مصرف وضو يا غسل برساند و با بدن يا لباس نجس نماز بخواند.
كد مسأله: 20045

مسأله 685- اگر غير از آب يا ظرفي كه استعمال آن حرام است آب يا ظرف ديگري ندارد مثلاً آب يا ظرفش غصبي است و غير از آن، آب و ظرف ديگري ندارد، بايد به جاي وضو و غسل تيمم كند.
كد مسأله: 20047

مسأله 686- هرگاه وقت به قدري تنگ باشد كه اگر وضو بگيرد يا غسل كند، تمام نماز يا مقداري از آن بعد از وقت خوانده مي‌شود، بايد تيمم كند.
كد مسأله: 20049

مسأله 687- اگر عمداً نماز را به قدري تاخير بيندازد كه وقت وضو يا غسل نداشته باشد معصيت كرده، ولي نماز او با تيمم صحيح است. اگر چه احتياط مستحب (1) آن است كه قضاي آن نماز را بخواند.
1- ولي مستحب مؤكد است.
كد مسأله: 20052

مسأله 688- كسي كه شك دارد كه اگر وضو بگيرد يا غسل كند وقت براي نماز او مي‌ماند يا نه، بايد وضو يا غسل بجا آورد. (1)
1- بلكه بايد تيمم كند
كد مسأله: 20054

مسأله 689- كسي كه به واسطه تنگي وقت تيمم كرده، چنانچه بعد از نماز آبي كه داشته از دستش برود، اگر چه تيمم خود را نشكسته باشد، در صورتي كه وظيفه‌اش تيمم باشد، بايد دوباره تيمم نمايد. (1)
1- اگر وقت به اندازه وضو گرفتن داشته باشد و بعد از آن فاقد آب شود و الا تكرار تيمم لازم نيست.
كد مسأله: 20057

مسأله 690- كسي كه آب دارد اگر به واسطه تنگي وقت با تيمم مشغول نماز شود و در بين نماز آبي كه داشته از دستش برود، چنانچه وظيفهاش تيمم باشد احتياط واجب (1) آن است كه براي نمازهاي بعد دوباره تيمم كند.
1- لازم نيست و تيمم اول كافي است ولي احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 20060

مسأله 691- اگر انسان به قدري وقت دارد كه مي‌تواند وضو بگيرد يا غسل كند و نماز را بدون كارهاي مستحبي آن مثل اقامه و قنوت بخواند، بايد غسل كند يا وضو بگيرد و نماز را بدون كارهاي مستحبي آن به جا آورد. بلكه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد، بايد غسل كند يا وضو بگيرد و نماز را بدون سوره بخواند.
كد مسأله: 20063

مسأله 692- تيمم به خاك و ريگ و كلوخ و سنگ صحيح است. ولي احتياط واجب آن است (1) كه اگر خاك ممكن باشد به چيز ديگر تيمم نكند و اگر خاك نباشد با ريگ و اگر ريگ نباشد با كلوخ و چنانچه كلوخ هم نباشد، با سنگ تيمم نمايد.
1- واجب نيست و همه در عرض هم واقعند ولي احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 20065

مسأله 693- تيمم بر سنگ گچ و سنگ آهك صحيح است. ولي تيمم به گچ و آهك پخته (1) و سنگ معدن مثل عقيق باطل ميباشد.
1- اقوي جواز تيمم با آنهاست ولي احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 20068

مسأله 694- اگر خاك و ريگ و كلوخ و سنگ پيدا نشود، بايد به گرد و غباري كه روي فرش و لباس و مانند اينهاست، تيمم نمايد. و چنانچه گرد پيدا نشود، بايد به گل تيمم كند. و اگر گل هم پيدا نشود، احتياط مستحب آن است كه نماز را بدون تيمم بخواند، و واجب است بعداً قضاي آن را بجا آورد.
كد مسأله: 20070

مسأله 695- اگر بتواند با تكاندن فرش و مانند آن خاك تهيه كند، تيمم به گرد باطل است. و اگر بتواند گل را خشك كند و از آن خاك تهيه نمايد، تيمم به گل باطل مي‌باشد.
كد مسأله: 20072

مسأله 696- كسي كه آب ندارد، اگر برف يا يخ داشته باشد، چنانچه ممكن است بايد آن را آب كند و با آن وضو بگيرد يا غسل نمايد. و اگر ممكن نيست و چيزي هم كه تيمم به آن صحيح است ندارد، احتياط واجب (1) آن است كه با برف يا يخ، اعضاء وضو يا غسل را نمناك كند، و اگر اين هم ممكن نيست به يخ يا برف تيمم نمايد ولي در دو صورت اخير نمازي را كه خوانده بايد قضا كند.
1- واجب نيست ولي مستحسن است چنانچه تيمم به آنها هم لازم نيست ولي مستحسن است.
كد مسأله: 20075

مسأله 697- اگر با خاك و ريگ، چيزي مانند كاه كه تيمم به آن باطل است مخلوط شود، نمي‌تواند به آن تيمم كند. ولي اگر آن چيز به قدري كم باشد كه در خاك يا ريگ از بين رفته حساب شود، تيمم به آن خاك و ريگ صحيح است.
كد مسأله: 20078

مسأله 698- اگر چيزي ندارد كه بر آن تيمم كند، چنانچه ممكن است بايد به خريدن و مانند آن تهيه نمايد.
كد مسأله: 20080

مسأله 699- تيمم به ديوار گلي صحيح است. و احتياط مستحب آن است كه با بودن زمين يا خاك خشك، به زمين يا خاك نمناك تيمم نكند.
كد مسأله: 20082

مسأله 700- چيزي كه با آن تيمم ميكند بايد پاك باشد و اگر چيز پاكي كه تيمم به آن صحيح است ندارد، نماز بر او واجب نيست ولي بايد قضاي آن را بجا آورد.
كد مسأله: 20085

مسأله 701- اگر يقين داشته باشد كه تيمم به چيزي صحيح است و به آن تيمم نمايد، بعد بفهمد تيمم به آن باطل بوده، نمازهايي را كه با آن تيمم خوانده، بايد دوباره بخواند.
كد مسأله: 20087

مسأله 702- چيزي كه بر آن تيمم مي‌كند و مكان آن چيز بايد غصبي نباشد،(1) پس اگر بر خاك غصبي تيمم كند، يا خاكي را كه مال خود اوست بياجازه در ملك ديگري بگذارد و بر آن تيمم كند تيمم او باطل ميباشد.
1- عدم غصبي بودن مكان شرط نيست و تيمم صحيح است زيرا متحد با غصب نيست.
كد مسأله: 20089

مسأله 703- تيمم در فضاي غصبي باطل نيست. پس اگر در ملك خود دستها را به زمين بزند و بي‌اجازه داخل ملك ديگري شود و دستها را به پيشاني بكشد، تيمم او باطل نمي‌شود.
كد مسأله: 20091

مسأله 704- تيمم بر چيز غصبي، يا در فضاي غصبي يا بر چيزي كه در ملك غصبي است، در صورتي باطل است كه انسان بداند غصب است و عمداً تيمم كند و چنانچه نداند، يا فراموش كرده باشد، تيمم او صحيح است. ولي اگر چيزي را خودش غصب كند و فراموش كند كه غصب كرده و بر آن تيمم كند، يا ملكي را غصب نمايد و فراموش كند كه غصب كرده و چيزي را كه بر آن تيمم ميكند در آن ملك بگذارد، يا در فضاي آن ملك تيمم نمايد، تيمم او باطل است. (1)
1- بلكه صحيح است.
كد مسأله: 20094

مسأله 705- كسي كه در جاي غصبي حبس است، اگر آب و خاك او غصبي است، بايد با تيمم نماز بخواند.
كد مسأله: 20096

مسأله 706- مستحب است چيزي كه بر آن تيمم مي‌كند، گردي داشته باشد كه به دست بماند. و بعد از زدن دست بر آن، مستحب است دست را بتكاند كه گرد آن بريزد.
كد مسأله: 20098

مسأله 707- تيمم به زمين گود و خاك جاده و زمين شوره زار كه نمك روي آن را نگرفته، مكروه است. واگر نمك روي آن را گرفته باشد، باطل است.
كد مسأله: 20101

مسأله 708- در تيمم چهار چيز واجب است: اول: نيت. دوم: زدن كف دو دست با هم (1) بر چيزي كه تيمم به آن صحيح است. سوم: كشيدن كف هر دو دست به تمام پيشاني و دو طرف آن از جايي كه موي سر مي‌رويد تا ابروها و بالاي بيني و احتياطاً (2) بايد دست ها روي ابروها هم كشيده شود. چهارم: كشيدن كف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن كشيدن كف دست راست به تمام پشت دست چپ.
1- بعيد نيست كفايت وضع دو دست
2- اين احتياط واجب نيست بلكه مستحسن است
كد مسأله: 20103

مسأله 709- در تيمم بدل از غسل، بعد از آنكه نيت كرد و به دستوري كه در مسأله پيش گفته شد، دست ها را به زمين زد و به پيشاني كشيد، بايد يك مرتبه ديگر دست ها را به زمين بزند و به پشت دست ها بكشد و احتياط مستحب آن است كه تيمم را چه بدل از وضو باشد، چه بدل از غسل، به اين ترتيب بجا آورد: يك مرتبه دست ها را به زمين بزند و به پيشاني و پشت دست ها بكشد و يك مرتبه ديگر به زمين بزند و پشت دست ها را مسح نمايد.
كد مسأله: 20105

مسأله 710- اگر مختصري از پيشاني و پشت دستها را هم مسح نكند، تيمم باطل است، چه عمداَ مسح نكند يا مسأله را نداند يا فراموش كرده باشد. ولي دقت زياد هم لازم نيست و همين قدر كه بگويند تمام پيشاني و پشت دست مسح شده كافي است.
كد مسأله: 20108

مسأله 711- براي آنكه يقين كند تمام پشت دست را مسح كرده، بايد مقداري بالاتراز مچ را هم مسح نمايد. ولي مسح بين انگشتان لازم نيست.
كد مسأله: 20110

مسأله 712- پيشاني و پشت دستها را بايد از بالا به پايين مسح نمايد و كارهاي آن را بايد پشت‌سر هم بجا آورد و اگر بين آنها به قدري فاصله دهد كه نگويند تيمم مي‌كند، باطل است.
1- علي الاحوط
كد مسأله: 20113

مسأله 713- در موقع نيت بايد معين كند (1) كه تيمم او بدل از غسل است يا بدل از وضو. و اگر بدل از غسل باشد، بايد آن غسل را معين نمايد. و چنانچه اشتباهاً به‌جاي بدل از وضو، بدل از غسل، يا به جاي بدل از غسل، بدل از وضو، نيت كند يا مثلا در تيمم بدل از غسل جنابت، نيت تيمم بدل از غسل مس ميت نمايد، تيمم او باطل است. (2)
1- اگر مبدل مقصود باشد و الا لازم نيست.
2- اگر به نحو تقييد باشد و اگر به نحو اشتباه در تطبيق است صحيح است.
كد مسأله: 20115

مسأله 714- در تيمم بايد پيشاني و كف دستها و پشت دستها پاك باشد، و اگر كف دست نجس باشد و نتواند آن را آب بكشد، احتياط واجب (1) آن است كه دو تيمم كند: يكي با كف دست و يكي با پشت دست يعني پشت دست را به چيزي كه تيمم با آن صحيح است بزند و به پيشاني و پشت دستها بكشد.
1- اين احتياط واجب نيست، تيمم به كف دست نجس كافي است مگر آنكه نجاست مسري باشد و تحفيف (خشك كردن) ممكن نباشد، آنگاه تيمم به پشت دست كافي است ولي احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 20118

مسأله 715- انسان بايد براي تيمم انگشتر را از دست بيرون آورد. و اگر در پيشاني يا پشت دستها يا در كف دستها مانعي باشد، مثلا چيزي به آنها چسبيده باشد، بايدبرطرف نمايد.
كد مسأله: 20120

مسأله 716- اگر پيشاني يا پشت دستها زخم است و پارچه يا چيز ديگري را كه بر آن بسته، نمي‌تواند باز كند، بايد دست را روي آن بكشد. و نيز اگر كف دست زخم باشدو پارچه يا چيز ديگري را كه بر آن بسته نتواند باز كند، بايد دست را با همان پارچه به چيزي كه تيمم به آن صحيح است بزند و به پيشاني و پشت دستها بكشد.
كد مسأله: 20122

مسأله 717- اگر پيشاني و پشت دستها مو داشته باشد، اشكال ندارد. ولي اگر موي سر روي پيشاني آمده باشد، بايد آن را عقب بزند.
كد مسأله: 20124

مسأله 718- اگر احتمال دهد كه در پيشاني و كف دستها يا پشت دستها مانعي هست، چنانچه احتمال او در نظر مردم به جا باشد، بايد جستجو نمايد تا يقين يا گمان كند (1) كه مانعي نيست.
1- مظنه كافي نيست ولي اگر اطمينان حاصل شود كافي است.
كد مسأله: 20127

مسأله 719- اگر وظيفه او تيمم است و نمي‌تواند تيمم كند، بايد نايب بگيرد. و كسي كه نايب مي‌شود، بايد او را با دست خود او تيمم دهد. و اگر ممكن نباشد،بايد نايب دست خود را به چيزي كه تيمم به آن صحيح است بزند و به پيشاني و پشت دستهاي او بكشد.
كد مسأله: 20129

مسأله 720- اگر در بين تيمم شك كند كه قسمت پيش از آن را فراموش كرده يا نه، بايد آن قسمت را با آنچه بعد از آن است بجا آورد. (1)
1- اگر تجاوز از محل مشكوك نكرده باشد والا اعتنا به شك نكند.
كد مسأله: 20132

مسأله 721- اگر بعد از مسح دست چپ شك كند كه درست تيمم كرده يا نه، تيمم او صحيح است.
كد مسأله: 20134

مسأله 722- كسي كه وظيفه‌اش تيمم است نميتواند پيش از وقت نماز براي نماز تيمم كند. ولي اگر براي كار واجب ديگر يا مستحبي تيمم كند و تا وقت نماز عذر او باقي باشد، مي‌تواند با همان تيمم نماز بخواند.
كد مسأله: 20136

مسأله 723- كسي كه وظيفه‌اش تيمم است، اگر بداند تا آخر وقت عذر او باقي مي‌ماند، در وسعت وقت مي‌تواند با تيمم نماز بخواند. ولي اگر بداند كه تا آخر وقت عذر او برطرف مي‌شود، بايد صبر كند و با وضو يا غسل نماز بخواند. و نيز اگر اميد دارد كه عذرش بر طرف شود (1) ، بايد صبر كند و با وضو يا غسل نماز بخواند. يا در تنگي وقت با تيمم نماز را بجا آورد.
1- در اين صورت صبر لازم نيست و نماز با تيمم صحيح است ولي صبر مستحسن است.
كد مسأله: 20138

مسأله 724- كسي كه نمي‌تواند وضو بگيرد يا غسل كند، اگر احتمال ندهد كه عذرش به زودي برطرف شود، مي‌تواند نمازهاي قضاي خود را با تيمم بخواند، ولي اگر احتمال دهد، به زودي عذر او برطرف مي‌شود، خواندن نمازهاي قضا براي او اشكال دارد. (1)
1- اشكال ندارد ولي اگر يقين به زوال عذر عن قريب دارد نماز با تيمم مشكل است.
كد مسأله: 31345

مسأله 725- كسي كه نمي‌تواند وضو بگيرد يا غسل كند، جايز است نمازهاي مستحبي را كه مثل نافله‌هاي شبانه روز وقت معين دارد با تيمم بخواند، ولي اگر احتمال دهد كه تا آخر وقت آنها عذر او برطرف ميشود. نبايد آنها را در اول وقتشان بجا آورد. (1)
1- در اين صورت جايز است در اول وقت نوافل را به جا آورد.
كد مسأله: 31348

مسأله 726- كسي كه احتياطا بايد غسل جبيره‌اي و تيمم نمايد، مثلا جراحتي در پشت او است، اگر بعد از غسل و تيمم نماز بخواند و بعداز نماز حدث اصغري از او سر زند، مثلا بول كند براي نمازهاي بعد بايد بدل از غسل احتياطاً تيمم كند و وضو بگيرد. (1)
1- تيمم بدل از غسل واجب نيست و تا عذر باقي است يك تيمم بدل از غسل كافي است فقط بايد براي رفع حدث اصغر وضو بگيرد و اگر نميتواند تيمم بدل از وضو كند و لكن احتياط مستحب است.
كد مسأله: 31350

مسأله 727- اگر به واسطه نداشتن آب يا عذر ديگري تيمم كند، بعد از برطرف شدن عذر، تيمم او باطل مي‌شود.
كد مسأله: 31353

مسأله 728- چيزهايي كه وضو را باطل مي‌كند، تيمم بدل از وضو را هم باطل مي‌كند. و چيزهايي كه غسل را باطل مي‌نمايد، تيمم بدل از غسل را هم باطل مي‌نمايد.
كد مسأله: 31356

مسأله 729- كسي كه نمي‌تواند غسل كند، اگر چند غسل بر او واجب باشد، احتياط واجب آن است (1) كه بدل هر يك از آنها يك تيمم نمايد.
1- اين احتياط واجب نيست و يك تيمم به عنوان بدل از همه اغسال كافي است.
كد مسأله: 31358

مسأله 730- كسي كه نمي‌تواند غسل كند، اگر بخواهد عملي را كه براي آن غسل واجب است انجام دهد، بايد بدل از غسل تيمم نمايد. و اگر نتواند وضو بگيرد و بخواهد عملي را كه براي آن وضو واجب است انجام دهد، بايد بدل از وضو تيمم نمايد.
كد مسأله: 31360

مسأله 731- اگر بدل از غسل جنابت تيمم كند، لازم نيست براي نماز وضو بگيرد. ولي اگر بدل از غسلهاي ديگر تيمم كند، بايد وضو بگيرد. و اگر نتواند وضو بگيرد، بايد تيمم ديگري هم بدل از وضو بنمايد.
كد مسأله: 31362

مسأله 732- اگر بدل از غسل تيمم كند و بعد كاري كه وضو را باطل مي‌كند براي او پيش آيد، چنانچه براي نمازهاي بعد نتواند غسل كند، بايد وضو بگيرد. و بنا بر احتياط واجب (1) بدل از غسل تيمم نمايد و اگر نميتواند وضو بگيرد، بايد دوتيمم كند يكي بدل از غسل و ديگري بدل از وضو ولي اگر تيمم او بدل از غسل جنابت باشد، چنانچه يك تيمم نمايد به قصد اينكه آنچه تكليف اوست انجام داده باشد، كافي است.
1- اين احتياط واجب نيست بلكه مستحسن است و وضو يا تيمم بدل از آن كافي است.
كد مسأله: 31365

مسأله 733- كسي كه بايد براي انجام عملي مثلاً براي خواندن نماز، بدل از وضو و بدل از غسل تيمم كند، احتياط واجب (1) آن است كه تيمم سومي هم به قصد اينكه بتواند آن عمل را انجام دهد بنمايد. ولي اگر در تيمم اول، نيت بدل از وضو يا نيت بدل از غسل نمايد و تيمم دوم را به قصد اينكه وظيفهي خود را انجام داده باشد بجا آورد، تيمم سوم لازم نيست.
1- اين احتياط واجب نيست
كد مسأله: 31367

مسأله 734- كسي كه وظيفه‌اش تيمم است، اگر براي كاري تيمم كند، تا تيمم و عذر او باقي است، كارهايي را كه بايد با وضو يا غسل انجام داد، مي‌تواند به جا آورد. ولي اگر عذرش تنگي وقت بوده، يا با داشتن آب براي نماز ميت يا خوابيدن، تيمم كرده، فقط كاري را كه براي آن تيمم نموده، ميتواند انجام دهد.
كد مسأله: 31370

مسأله 735- در چند مورد مستحب است نمازهايي را كه انسان با تيمم خوانده، دوباره بخواند:
اول: آنكه از استعمال آب ترس داشته و عمداً خود را جنب كرده و با تيمم نماز خوانده است.
دوم: آنكه مي‌دانسته يا گمان داشته كه آب پيدا نمي‌كند و عمداً خود را جنب كرده و با تيمم نماز خوانده است.
سوم: آنكه تا آخر وقت عمداً در جستجوي آب نرود و با تيمم نماز بخواند و بعد بفهمد كه اگر جستجو مي‌كرد، آب پيدا مي‌شد.
چهارم: آنكه عمداً نماز را تأخير انداخته و در آخر وقت با تيمم نماز خوانده است.
پنجم: آنكه مي‌دانسته يا گمان داشته كه آب پيدا نمي‌شود و آبي را كه داشته ريخته است.
ششم: آنكه از ترس مزاحمت جمعيت و نرسيدن به نماز جماعت، نماز جمعه را با تيمم خوانده است.
كد مسأله: 31372

نماز مهمترين اعمال ديني است كه اگر قبول درگاه خداوند عالم شود، عبادتهاي ديگر هم قبول مي‌شود. و اگر پذيرفته نشود، اعمال ديگر هم قبول نمي‌شود. و همانطور كه اگر انسان شبانه روزي پنج نوبت در نهر آبي شستشو كند، چرك در بدنش نمي‌ماند، نمازهاي پنجگانه هم انسان را از گناهان پاك مي‌كند. و سزاوار است كه انسان نماز را در اول وقت بخواند. و كسي كه نماز را پست و سبك شمارد، مانند كسي است كه نماز نمي‌خواند. پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: "كسي كه به نماز اهميت ندهد و آن را سبك شمارد، سزاوار عذاب آخرت است". روزي حضرت در مسجد تشريف داشتند، مردي وارد و مشغول نماز شد، و ركوع و سجودش را كاملا به جا نياورد. حضرت فرمودند: "اگر اين مرد در حالي كه نمازش اين طور است از دنيا برود، به دين من از دنيا نرفته است". پس انسان بايد مواظب باشد كه به عجله و شتابزدگي نماز نخواند، و در حال نماز به ياد خدا و با خضوع و خشوع و وقار باشد، و متوجه باشد كه با چه كسي سخن مي‌گويد، و خود را در مقابل عظمت و بزرگي خداوند عالم بسيار پست و ناچيز ببيند. و اگر انسان در موقع نماز كاملا به‌اين مطلب توجه كند، از خود بي‌خبر مي‌شود. چنانچه در حال نماز تير را از پاي مبارك امير المؤمنين عليه‌السلام بيرون كشيدند و آن حضرت متوجه نشدند. و نيز بايد نمازگزار توبه و استغفار نمايد و گناهاني كه مانع قبول شدن نماز است مانند حسد،كبر، غيبت، خوردن حرام، آشاميدن مسكرات و ندادن خمس و زكات، بلكه هر معصيتي را ترك كند. و همچنين سزاوار است كارهايي كه ثواب نماز را كم مي‌كند بجانياورد، مثلا در حال خواب آلودگي و خودداري از بول به نماز نايستد و در موقع نماز به آسمان نگاه نكند. و نيز كارهايي كه ثواب نماز را زياد مي‌كند بجا آورد، مثلا انگشتري عقيق به دست كند، و لباس پاكيزه بپوشد، و شانه و مسواك كند، و خود را خوشبو نمايد.
كد مسأله: 31395

نمازهاي واجب شش است: اول: نماز يوميه. دوم: نماز آيات. سوم: نماز ميت. چهارم: نماز طواف واجب خانه كعبه. پنجم: نماز قضاي پدر و مادر (1) كه بر پسر بزرگتر واجب است. ششم: نمازي كه به واسطه اجاره و نذر و قسم و عهد واجب مي‌شود.
1- نمازهاي قضاي مادر بر ولد اكبر لازم نيست.
كد مسأله: 31397

نمازهاي واجب يوميه پنج است: ظهر و عصر هر كدام چهار ركعت، مغرب سه ركعت، عشا چهار ركعت، صبح دو ركعت.
مسأله 736- در سفر بايد نمازهاي چهار ركعتي را با شرايطي كه گفته مي‌شود، دو ركعت‌خواند.
كد مسأله: 31400

مسأله 737- اگر چوب يا چيزي مانند آن را راست در زمين هموار فرو برند، صبح كه خورشيد بيرون مي‌آيد، سايه آن به طرف مغرب مي‌افتد و هر چه آفتاب بالا مي‌آيد، اين سايه كم مي‌شود. و در شهرهاي ما در اول ظهر شرعي به آخرين درجهي كمي مي‌رسد، و ظهر كه گذشت، سايهي آن به طرف مشرق برمي‌گردد. و هر چه خورشيد رو به مغرب مي‌رود، سايه زيادتر مي‌شود. بنابر اين وقتي سايه به آخرين درجه كمي رسيد و دو مرتبه رو به زياد شدن گذاشت، معلوم مي‌شود ظهر شرعي شده است. ولي در بعضي شهرها مثل مكه كه گاهي موقع ظهر سايه به كلي از بين مي‌رود، بعد از آنكه سايه دوباره پيدا شد، معلوم مي‌شود ظهر شده است.
كد مسأله: 31403

مسأله 738- چوب يا چيز ديگري را كه براي معين كردن ظهر به زمين فرو مي‌برند، شاخص گويند.
كد مسأله: 31405

مسأله 739- نماز ظهر و عصر هر كدام وقت مخصوص و مشتركي دارند: وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتي كه از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد. كه اگر كسي سهواً تمام نماز عصر را در اين وقت بخواند، نمازش باطل است و وقت مخصوص نماز عصر موقعي است كه به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد كه اگر كسي تا اين موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و بايد نماز عصر را بخواند و ما بين وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترك نماز ظهر و نماز عصر است، كه اگر كسي در اين وقت اشتباهاً تمام نماز عصر را پيش از نماز ظهر بخواند نمازش صحيح است و بايد نماز ظهر را بعد از آن بجا آورد. (1)
1- بلكه صحيح است و عصر واقع مي شود و احتياط مستحسن آن است كه آن را ظهر حساب كند و چهار ركعت به عنوان مافي الذمه بجا آورد و نه قصد ظهر نمايد و نه عصر، اين حكم در وقت مشترك است نه مختص.
كد مسأله: 31408

مسأله 740- اگر پيش از خواندن نماز ظهر سهواً مشغول نماز عصر شود و در بين نماز بفهمد اشتباه كرده است، چنانچه در وقت مشترك باشد، بايد نيت را به نماز ظهر برگرداند. يعني نيت كند كه آنچه تا حال خوانده‌ام و آنچه را مشغولم و آنچه بعد مي‌خوانم، همه نماز ظهر باشد. و بعد از آنكه نماز را تمام كرد، نماز عصر را بخواند. و اگر در وقت مخصوص به ظهر باشد بنا بر احتياط واجب، (1) بايد نيت را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام كند، بعد هر دو نماز را به ترتيب بجا آورد.
1- بلكه در وقت مخصوص علي الاقوي باطل است و عدول صحيح نيست و بايد هر دو نماز را به جا آورد.
كد مسأله: 31410

مسأله 741- در زمان حضور امام (ع) واجب است، انسان در روز جمعه به جاي نماز ظهر، دو ركعت نماز جمعه بخواند. ولي در اين زمان اگر كسي نماز جمعه خواند، احتياط واجب (1) آن است كه نماز ظهر را هم بخواند.
1- بلكه اقوي وجوب نماز ظهر است و نماز جمعه را به عنوان رجاء عبوديت بجا آورد و كافي از نماز ظهر نيست.
كد مسأله: 31413

مسأله 742- وقت نماز جمعه از اول ظهر است تا وقتي كه سايهي شاخص به اندازهي خود شاخص شود.
كد مسأله: 31415

مسأله 743- مغرب موقعي است كه سرخي طرف مشرق كه بعد از غروب آفتاب پيدا مي‌شود، از بالاي سر انسان بگذرد.
كد مسأله: 31418

مسأله 744- نماز مغرب و عشا هر كدام وقت مخصوص و مشتركي دارند:
وقت مخصوص نماز مغرب از اول مغرب است تا وقتي كه از مغرب به اندازهي خواندن سه ركعت نماز بگذرد كه اگر كسي مثلا مسافر باشد و تمام نماز عشا را سهواً در اين وقت بخواند، نماز ش باطل است. و وقت مخصوص نماز عشا موقعي است كه به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده باشد كه اگر كسي تا اين موقع نماز مغرب را نخواند، بايد اول نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند. و بين وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا، وقت مشترك نماز مغرب و عشا است، كه اگر كسي در اين وقت اشتباهاً نماز عشا را پيش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود، نمازش صحيح است و بايد نماز مغرب را بعد از آن بجا آورد.
كد مسأله: 31420

مسأله 745- وقت مخصوص و مشترك كه معني آن در مسأله پيش گفته شد، براي اشخاص فرق مي‌كند. مثلا اگر به اندازه خواندن دو ركعت نماز از اول ظهر بگذرد، وقت مخصوص نماز ظهر كسي كه مسافر است، تمام شده و داخل وقت مشترك مي‌شود. و براي كسي كه مسافر نيست، بايد به اندازهي خواندن چهار ركعت نماز بگذرد.
كد مسأله: 31423

مسأله 746- اگر پيش از خواندن نماز مغرب، سهواً مشغول نماز عشا شود و در بين نماز بفهمد كه اشتباه كرده، چنانچه تمام آنچه را خوانده يا مقداري از آن را، در وقت مشترك خوانده و به ركوع ركعت چهارم نرفته است، بايد نيت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام كند و بعد نماز عشا را بخواند. و اگر به ركوع ركعت چهارم رفته بايد نماز را تمام كند، بعد نماز مغرب (1) را بخواند اما اگر تمام آنچه را خوانده، در وقت مخصوص نماز مغرب خوانده باشد و پيش از ركوع ركعت چهارم يادش بيايد، احتياط واجب (2) آن است كه نيت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام كند و دوباره نماز مغرب و بعد از آن عشا را بخواند.
1- و احتياط آن است كه نماز عشاء را بعد از نماز مغرب بخواند
2- اقوي بطلان نماز است و بايد نماز مغرب و عشاء را بخواند ولي احتياط مستحسن عدول به نماز مغرب و اتمام آن و دوباره خواندن نماز مغرب و عشاء و اگر در ركوع ركعت چهارم و بعد از آن متذكر شد نماز را به عنوان عشاء تمام كند و صحيح است زيرا بعضي از آن در وقت مشترك واقع شده و بعد از آن نماز مغرب را ميخواند ولي احتياط مستحسن خواندن نماز عشاء است بعد از نماز مغرب.
كد مسأله: 31425

مسأله 747- آخر وقت نماز عشا نصف شب است. و شب را بايد از اول غروب تا اذان صبح حساب كرد، نه تا اول آفتاب.
كد مسأله: 31428

مسأله 748- اگر از روي معصيت يا به واسطهي عذري نماز مغرب يا نماز عشا را تا نصف شب نخواند، بنابر احتياط واجب بايد تا قبل از اذان صبح بدون اينكه نيت ادا و قضا كند، بجا آورد.
كد مسأله: 31430

مسأله 749- نزديك اذان صبح از طرف مشرق سفيده‌اي رو به بالا حركت مي‌كند، كه آن را فجر اول گويند. موقعي كه آن سفيده پهن شد، فجر دوم و اول وقت نماز صبح است. و آخر وقت نماز صبح، موقعي است كه آفتاب بيرون مي‌آيد.
كد مسأله: 31433

مسأله 750- موقعي انسان مي‌تواند مشغول نماز شود، كه يقين كند وقت داخل شده است، (1) يا دو مرد عادل به داخل شدن وقت‌خبر دهند.
1- يا اطمينان كند به دخول وقت يا عدل عارف به وقت آذان بگويد يا ثقه عارفِ به وقت آذان بگويد يا دو عادل شهادت به دخول وقت بدهند يا يك عادل شهادت به دخول وقت بدهد.
كد مسأله: 31435

مسأله 751- اگر به واسطه ابر يا غبار يا نابينايي و يا بودن در زندان نتوان در اول وقت نماز به داخل شدن وقت يقين كند، چنانچه گمان (1) داشته باشد كه وقت داخل شده ميتواند مشغول نماز شود ولي احتياط مستحب آن است كه نماز را تأخير بيندازد تا يقين كند، وقت داخل شده است.
1- مظنه به دخول وقت كافي نيست مگر در مورد غيم براي افطار نه دخول در نماز و در بقيه موارد بايد اطمينان داشته باشد يا دو عادل بدخول وقت شهادت دهند يا آذان عادل عارف يا آذان ثقه عارف به دخول وقت باشد.
كد مسأله: 31437

مسأله 752- اگر دو مرد عادل به داخل شدن وقت‌خبر دهند يا انسان يقين كند كه وقت نماز شده و مشغول نماز شود و در بين نماز بفهمد كه هنوز وقت داخل نشده، نماز او باطل است. و همچنين است اگر بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را پيش از وقت خوانده. ولي اگر در بين نماز بفهمد وقت داخل شده، يا بعد از نماز بفهمد كه در بين نماز وقت داخل شده، نماز او صحيح است.
كد مسأله: 31440

مسأله 753- اگر انسان ملتفت نباشد كه بايد با يقين به داخل شدن وقت مشغول نماز شود، چنانچه بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را در وقت خوانده، نماز او صحيح است. و اگر بفهمد تمام نماز را پيش از وقت خوانده يا نفهمد كه در وقت خوانده يا پيش از وقت، نماز باطل است. بلكه اگر بعد از نماز بفهمد كه در بين نماز وقت داخل شده است، احتياط واجب آن است كه دوباره آن نماز را بخواند.
كد مسأله: 31442

مسأله 754- اگر يقين كند وقت داخل شده و مشغول نماز شود و در بين نماز شك كند كه وقت داخل شده يا نه، نماز او باطل است. ولي اگر در بين نماز يقين داشته باشد كه وقت‌شده و شك كند كه آنچه از نماز خوانده در وقت بوده يا نه، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 31445

مسأله 755- اگر وقت نماز به قدري تنگ است كه به واسطه به جا آوردن بعضي از كارهاي مستحب نماز، مقداري از آن بعد از وقت خوانده مي‌شود، بايد آن مستحب را به جا نياورد. و اگر به واسطه خواندن قنوت مقداري از نماز بعد از وقت خوانده مي‌شود، بايد قنوت نخواند.
كد مسأله: 31447

مسأله 756- كسي كه به اندازه خواندن يك ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز را به نيت ادا بخواند. ولي نبايد عمدا نماز را تا اين وقت تأخير بيندازد.
كد مسأله: 31450

مسأله 757- كسي كه مسافر نيست، اگر تا مغرب به اندازه خواندن پنج ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز ظهر و عصر هر دو را بخواند. و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط نماز عصر را بخواند و بعداً نماز ظهر را قضا كند. و اگر تا نصف شب به اندازه خواندن پنج ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز مغرب و عشا را بخواند. و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط عشا را بخواند و بعدا بايد نماز مغرب را قضا نمايد. (1)
1- به قصد مافي الذمه بجا آورد نه قصد اداء كند و نه قصد قضا نمايد چنانچه سابقاً ذكر شد.
كد مسأله: 31452

مسأله 758- كسي كه مسافر است، اگر تا مغرب به اندازه خواندن سه ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز ظهر و عصر را بخواند. و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط عصر را بخواند و بعداً نماز ظهر را قضا كند. و اگر تا نصف شب به اندازهي خواندن چهار ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز مغرب و عشا را بخواند. و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط عشا را بخواند و بعداً مغرب را قضا نمايد. (1) و چنانچه بعد از خواندن عشا معلوم شود كه به مقدار يك ركعت يا بيشتر وقت به نصف شب مانده است، بايد فوراً نماز مغرب را به نيت ادا بجا آورد.
1- نه قصد قضاء و نه قصد اداء كند بلكه به عنوان مافي الذمه بجا آورد.
كد مسأله: 31455

مسأله 759- مستحب است انسان نماز را در اول وقت آن بخواند، و راجع به آن خيلي سفارش شده است. و هر چه به اول وقت نزديكتر باشد، بهتر است. مگر آنكه تأخير آن از جهتي بهتر باشد، مثلا صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند.
كد مسأله: 31457

مسأله 760- هرگاه انسان عذري دارد كه اگر بخواهد در اول وقت نماز بخواند، ناچار است مثلاً با تيمم يا با لباس نجس نماز بخواند، چنانچه بداند عذر او تا آخر وقت باقي است، مي‌تواند در اول وقت نماز بخواند. ولي اگر احتمال (1) دهد كه عذر او از بين مي‌رود، بايد صبر كند تا عذرش برطرف شود. و چنانچه عذر او برطرف نشد، در آخر وقت نماز بخواند. و لازم نيست به قدري صبر كند كه فقط بتواند كارهاي واجب نماز را انجام دهد، بلكه اگر براي مستحبات نماز مانند اذان و اقامه و قنوت هم وقت دارد، مي‌تواند تيمم كند و نماز را با آن مستحبات بجا آورد.
1- در غير موارد تيمم بايد صبر نمايد تا آخر وقت يا مأيوس شود از زوال عذر و در موارد تيمم صبر لازم نيست و در اول وقت هم ميتواند بخواند.
كد مسأله: 31460

مسأله 761- كسي كه مسايل نماز و شكيات و سهويات را نميداند و احتمال ميدهد كه يكي از اينها در نماز پيش آيد، بايد براي ياد گرفتن اينها نماز را از اول وقت تاخير بيندازد. (1) ولي اگر اطمينان دارد كه نماز را به طور صحيح تمام مي‌كند، مي‌تواند در اول وقت مشغول نماز شود. پس اگر در نماز مساله‌اي كه حكم آن را نمي‌داند پيش نيايد، نماز او صحيح است. و اگر مساله‌اي كه حكم آن را نمي‌داند پيش بيايد جايز است به يكي از دو طرفي كه احتمال مي‌دهد عمل نمايد و نماز را تمام كند. ولي بعد از نماز بايد مسأله را بپرسد كه اگر نمازش باطل بوده، دوباره بخواند و اگر صحيح هم بوده، بنابر احتياط واجب دوباره بجا آورد. (2)
1- در صورت غلبه اتفاق يكي از مسائل مذكوره در متن و الا تأخير لازم نيست و تقدم جايز است.
2- واجب نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 31463

مسأله 762- اگر وقت نماز وسعت دارد و طلبكار هم طلب خود را مطالبه مي‌كند، در صورتي كه ممكن است، بايد اول قرض خود را بدهد، بعد نماز بخواند. و همچنين است اگر كار واجب ديگري كه بايد فوراً آنرا بجا آورد پيش آمد كند، مثلاً ببيند مسجد نجس است كه بايد اول مسجد را تطهير كند، بعد نماز بخواند. و چنانچه اول نماز بخواند معصيت كرده، ولي نماز او صحيح است.
كد مسأله: 31466

مسأله 763- انسان بايد نماز عصر را بعد از نماز ظهر، و نماز عشا را بعد از نماز مغرب بخواند. و اگر عمدا نماز عصر را پيش از نماز ظهر و نماز عشا را پيش از نماز مغرب بخواند، باطل است.
كد مسأله: 31468

مسأله 764- اگر به نيت نماز ظهر مشغول نماز شود و در بين نماز يادش بيايد كه نماز ظهر را خوانده است، نمي‌تواند نيت را به نماز عصر برگرداند، بلكه بايد نماز را بشكند و نماز عصر را بخواند. و همينطور است در نماز مغرب و عشا.
كد مسأله: 31470

مسأله 765- اگر در بين نماز عصر يقين كند كه نماز ظهر را نخوانده است و نيت را به نماز ظهر برگرداند چنانچه يادش بيايد كه نماز ظهر را خوانده بوده بنابر احتياط واجب (1) بايد نيت را به نماز عصر برگرداند و بعد از تمام كردن نماز دوباره نماز عصر را بخواند.
1- احتياط واجب نيست ولكن مستحسن است ولي نماز عصر را بايد بخواند ولو در صورت عدول نيت به نماز عصر
كد مسأله: 31473

مسأله 766- اگر در بين نماز عصر شك كند كه نماز ظهر را خوانده يا نه، بايد نيت را (1) به نماز ظهر برگرداند. ولي اگر وقت به قدري كم است كه بعد از تمام شدن نماز مغرب مي‌شود، بايد به نيت نماز عصر، نماز را تمام كند.
1- لازم نيست و قاعده تجاوز حيثي جاري ميشود و نماز عصر را تصحيح ميكند و ميگويد صلوه ظهر قبل از آن از جهت اشتراط ترتيب آمده و بعد از نماز عصر بايد نماز ظهر را به جا آورد.
كد مسأله: 31475

مسأله 767- اگر در نماز عشا پيش از ركوع ركعت چهارم شك كند كه نماز مغرب را خوانده يا نه، چنانچه وقت به قدري كم است كه بعد از تمام شدن نماز، نصف شب مي‌شود، بايد به نيت عشا نماز را تمام كند. و اگر بيشتر وقت دارد، بايد نيت را (1) به نماز مغرب برگرداند و نماز را سه ركعتي تمام كند، بعد نماز عشا را بخواند.
1- عدول لازم نيست نماز عشاء را تمام ميكند و نماز مغرب را بعد از آن بجا ميآورد.
كد مسأله: 31478

مسأله 768- اگر در نماز عشا بعد از رسيدن به ركوع ركعت چهارم، شك كند كه نماز مغرب را خوانده يا نه، بايد نماز را تمام كند، بعد نماز مغرب را بخواند. (1)
1- اگر در وقت مشترك شك واقع شود و اگر در وقت مختص به عشاء باشد نماز مغرب بعد از نماز عشاء لازم نيست.
كد مسأله: 31481

مسأله 769- اگر انسان نمازي را كه خوانده احتياطاً دوباره بخواند و در بين نماز يادش بيايد، نمازي را كه بايد پيش از آن بخواند نخوانده است، نمي‌تواند نيت را به آن نماز برگرداند. مثلا موقعي كه نماز عصر را احتياطاً مي‌خواند، اگر يادش بيايد نماز ظهر را نخوانده است، نمي‌تواند نيت را به نماز ظهر برگرداند.
كد مسأله: 31483

مسأله 770- برگرداندن نيت از نماز قضا به نماز ادا، و از نماز مستحب به نماز واجب جايز نيست.
كد مسأله: 31485

مسأله 771- اگر وقت نماز ادا وسعت داشته باشد، انسان مي‌تواند در بين نماز نيت را به نماز قضا برگرداند، ولي بايد برگرداندن نيت به نماز قضا ممكن باشد. مثلا اگر مشغول نماز ظهر است، در صورتي مي‌تواند نيت را به قضاي صبح برگرداند كه داخل ركعت‌سوم نشده باشد.
كد مسأله: 31487

مسأله 772- نمازهاي مستحبي زياد است و آنها را نافله گويند. و بين نمازهاي مستحبي، به خواندن نافله‌هاي شبانه روز بيشتر سفارش شده، و آنها در غير روز جمعه سي و چهار ركعتند، كه هشت ركعت آن نافله ظهر و هشت ركعت نافله عصر و چهار ركعت نافله مغرب و دو ركعت نافله عشا و يازده ركعت نافله شب و دو ركعت نافله صبح مي‌باشد. و چون دو ركعت نافله عشا را بنابر احتياط واجب (1) بايد نشسته خواند، يك ركعت‌حساب مي‌شود. ولي در روز جمعه بر شانزده ركعت نافله ظهر و عصر، چهار ركعت اضافه مي‌شود.
1- اين احتياط مستحسن است و علي الاقوي قيام در آن جايز است.
كد مسأله: 31490

مسأله 773- از يازده ركعت نافله شب، هشت ركعت آن بايد به نيت نافله شب، و دو ركعت آن به نيت نماز شفع، و يك ركعت آن به نيت نماز وتر خوانده شود. و دستور كامل نافله شب در كتابهاي دعا گفته شده است.
كد مسأله: 31492

مسأله 774- نمازهاي نافله را مي‌شود نشسته خواند ولي بهتر است دو ركعت نماز نافله نشسته را يك ركعت حساب كند. مثلا كسي كه مي‌خواهد نافله ظهر را كه هشت ركعت است نشسته بخواند، بهتر است شانزده ركعت بخواند. و اگر مي‌خواهد نماز وتر را نشسته بخواند، دو نماز يك ركعتي نشسته بخواند.
كد مسأله: 31495

مسأله 775- نافله ظهر و عصر و عشاء را (1) در سفر نبايد خواند.
1- علي الاقوي نافله عشاء در سفر ساقط است ولي بهتر آن است كه آنرا رجاء عبوديت بجا آورند.
كد مسأله: 31498

مسأله 776- نافلهي نماز ظهر پيش از نماز ظهر خوانده مي‌شود. و وقت آن از اول ظهر است تا موقعي كه آن مقدار از سايه شاخص كه بعداز ظهر پيدا مي‌شود، به اندازه دو هفتم آن شود. مثلاً اگر درازي شاخص هفت وجب باشد، هر وقت مقدار سايه‌اي كه بعد از ظهر پيدا مي‌شود به دو وجب رسيد، آخر وقت نافله ظهر است.
كد مسأله: 31500

مسأله 777- نافله عصر پيش از نماز عصر خوانده مي‌شود. و وقت آن تا موقعي است‌كه آن مقدار از سايهي شاخص كه بعد از ظهر پيدا مي‌شود، به چهار هفتم آن برسد. و چنانچه بخواهد نافله ظهر يا نافلهي عصر را بعد از وقت آنها بخواند، بايد نافله ظهر را بعد از نماز ظهر (1) و نافله عصر را بعد از نماز عصر بخواند. و بنابر احتياط واجب، نيت ادا و قضا نكند.
1- لازم نيست تأخير نافله ظهر و عصر از نماز ظهر و عصر بلكه تقديم و تأخير هر دو جايز است ولكن بعد از مضي وقت نافله به عنوان مافي الذمه بجا آورند نه قصد اداء كند و نه قصد قضا نمايد.
كد مسأله: 31503

مسأله 778- وقت نافله مغرب، بعد از تمام شدن نماز مغرب است تا وقتي كه سرخي طرف مغرب كه بعد از غروب كردن آفتاب در آسمان پيدا مي‌شود، از بين برود. (1)
1- بلكه وقت نافله مغرب ممتد است به امتداد وقت نماز مغرب علي الاقوي ولكن احتياط آن است كه بعد از زوال حمزه مغربيه به عنوان رجاء عبوديت بجا آورد.
كد مسأله: 31505

مسأله 779- وقت نافله عشا، بعد از تمام شدن نماز عشا تا نصف شب است. و بهتر است بعد از نماز عشا بلافاصله خوانده شود.
كد مسأله: 31508

مسأله 780- نافله صبح پيش از نماز صبح خوانده مي‌شود. و وقت آن بعد از فجر اول است تا وقتي كه سرخي طرف مشرق پيدا شود. و نشانه فجر اول در وقت نماز صبح گفته شد، و ممكن است نافله صبح را بعد از نافله شب بلافاصله بخوانند.
كد مسأله: 31510

مسأله 781- وقت نافله شب از نصف شب است، تا اذان صبح، و بهتر است نزديك اذان صبح خوانده شود.
كد مسأله: 31512

مسأله 782- مسافر و كسي كه براي او سخت است، نافله شب را بعد از نصف شب بخواند، مي‌تواند آن را در اول شب بجا آورد.
كد مسأله: 31515

مسأله 783- يكي از نمازهاي مستحبي نماز غفيله است، كه بين نماز مغرب و عشا خوانده مي‌شود. و وقت آن بنابر احتياط پيش از آن است كه سرخي طرف مغرب از بين برود. و در ركعت اول آن بعد از حمد، بايد به جاي سوره، اين آيه را بخوانند:
"و ذا النون اذ ذهب مغاضبا فظن ان لن نقدر عليه فنادي في الظلمات ان لا اله الا انت سبحانك اني كنت من الظالمين فاستجبنا له و نجيناه من الغم و كذلك ننجي المؤمنين". و در ركعت دوم بعد از حمد به جاي سوره، اين آيه را بخوانند: "و عنده مفاتح الغيب لا يعلمها الا هو و يعلم ما في البر و البحر و ما تسقط من ورقه الا يعلمها و لا حبه في ظلمات الارض و لا رطب و لا يابس الا في كتاب مبين". و در قنوت آن بگويند: "اللهم اني اسئلك بمفاتح الغيب التي لا يعلمها الا انت ان تصلي علي محمد و آل محمد و ان تفعل بي كذا و كذا". و به جاي كلمه كذا و كذا حاجتهاي خود را بگويند. و بعد بگويند: "اللهم انت ولي نعمتي و القادر علي طلبتي تعلم حاجتي فاسئلك بحق محمد و آل محمد عليه و عليهم السلام لما قضيتها لي".
كد مسأله: 31517

مسأله 784- خانه كعبه كه در مكههي معظمه مي‌باشد قبله است، و بايد روبروي آن نماز خواند. ولي كسي كه دور است، اگر طوري بايستد كه بگويند رو به قبله نماز مي‌خواند، كافي است. و همچنين است كارهاي ديگري كه مانند سر بريدن حيوانات بايدرو به قبله انجام گيرد.
كد مسأله: 31520

مسأله 785- كسي كه نماز واجب را ايستاده مي‌خواند، بايد صورت و سينه و شكم و جلوي پاهاي او رو به قبله باشد و احتياط مستحب آن است كه انگشتان پاي او هم روبه قبله باشد.
كد مسأله: 31522

مسأله 786- كسي كه بايد نشسته نماز بخواند، اگر نمي‌تواند به طور معمول بنشيند ودر موقع نشستن، كف پاها را به زمين مي‌گذارد، بايد در موقع نماز صورت و سينه و شكم و ساق پاي او (1) رو به قبله باشد.
1- صدق عرفي در مقابه با جهت كعبه كافي است و مقابله ساق پا لازم نيست.
كد مسأله: 31525

مسأله 787- كسي كه نمي‌تواند نشسته نماز بخواند، بايد در حال نماز به پهلوي راست طوري بخوابد كه جلوي بدن او رو به قبله باشد. و اگر ممكن نيست، بايد به پهلوي چپ طوري بخوابد كه جلوي بدن او رو به قبله باشد. و اگر اين را هم نتواند، بايد به پشت بخوابد، به طوري كه كف پاي او رو به قبله باشد.
كد مسأله: 31527

مسأله 788- نماز احتياط و سجده و تشهد فراموش شده و سجده سهو را بايد رو به قبله بجا آورد.
كد مسأله: 31530

مسأله 789- نماز مستحبي را مي‌شود در حال راه رفتن و سواري خواند. و اگر انسان در اين دو حال نماز مستحبي بخواند، لازم نيست رو به قبله باشد.
كد مسأله: 31532

مسأله 790- كسي كه مي‌خواهد نماز بخواند، بايد براي پيدا كردن قبله كوشش نمايد تا يقين كند (1) كه قبله كدام طرف است و اگر نتواند يقين پيدا كند، بايد به گماني كه از محراب مسجد مسلمانان يا قبرهاي آنان يا از راههاي ديگر پيدا ميشود عمل نمايد، حتي اگر از گفته فاسق يا كافري كه به واسطه قواعد علمي قبله را مي‌شناسد گمان به قبله پيدا كند، كافي است.
1- يا اطمينان پيدا كند يا دو عادل شهادت دهند.
كد مسأله: 31534

مسأله 791- كسي كه گمان به قبله دارد، اگر بتواند گمان قويتري پيدا كند، نمي‌تواند به گمان خود عمل نمايد. مثلا اگر ميهمان از گفته صاحبخانه گمان به قبله پيدا كند، ولي بتواند از راه ديگر گمان قويتري پيدا كند، نبايد به حرف او عمل نمايد.
كد مسأله: 31537

مسأله 792- اگر براي پيدا كردن قبله وسيله‌اي ندارد، يا با اينكه كوشش كرده گمانش به طرفي نمي‌رود، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بايد چهار نماز به چهار طرف بخواند. و اگر به اندازه چهار نماز وقت ندارد، بايد به اندازه‌اي كه وقت دارد نماز بخواند. مثلا اگر فقط به اندازه يك نماز وقت دارد، بايد يك نماز به‌هر طرفي كه مي‌خواهد بخواند. و بايد نمازها را طوري بخواند كه يقين كند يكي ازآنها رو به قبله بوده، يا اگر از قبله كج بوده، به طرف دست راست و دست چپ قبله نرسيده است.
كد مسأله: 31539

مسأله 793- اگر يقين يا گمان كند كه قبله در يكي از دو طرف است، بايد به هر دو طرف نماز بخواند. ولي احتياط مستحب آن است كه در صورت گمان، به چهار طرف نماز بخواند.
كد مسأله: 31542

مسأله 794- كسي كه بايد به چند طرف نماز بخواند، اگر بخواهد دو نماز بخواند كه مثل نماز ظهر و عصر بايد يكي بعد از ديگري خوانده شد، احتياط واجب (1) آن است كه نماز اول را به هر چند طرف كه واجب است بخواند، بعد نماز دوم را شروع كند.
1- لازم نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 31544

مسأله 795- كسي كه يقين به قبله ندارد، اگر بخواهد غير از نماز كاري كند كه بايدرو به قبله انجام داد، مثلا بخواهد سر حيواني را ببرد، بايد به گمان عمل نمايد. و اگر گمان ممكن نيست، به هر طرف كه انجام دهد، صحيح است. (1)
1- در صورت تحقق يكي از عناوين ثانيه مثل اضطرار يا ضرر يا غير اينها والا اشتراط استقبال ساقط نميشود.
كد مسأله: 31547

مسأله 796- مرد بايد در حال نماز، اگر چه كسي او را نمي‌بيند، عورتين خود را بپوشاند. و بهتر است از ناف تا زانو را هم بپوشاند.
كد مسأله: 31549

مسأله 797- زن بايد در موقع نماز تمام بدن، حتي سر و موي خود را بپوشاند. و احتياط واجب (1) آن است كه كف پا را هم بپوشاند. ولي پوشاندن صورت به مقداري كه در وضو شسته مي‌شود، و دستها تا مچ، و پاها تا مچ پا لازم نيست. اما براي آنكه يقين كند كه مقدار واجب را پوشانده است، بايد مقداري از اطراف صورت و قدري پايين تر از مچ را هم بپوشاند.
1- لازم نيست.
كد مسأله: 31552

مسأله 798- موقعي كه انسان قضاي سجده فراموش شده يا تشهد فراموش شده را بجا مي‌آورد، بلكه بنابر احتياط واجب در موقع سجده سهو هم، بايد خود را مثل موقع نماز بپوشاند.
كد مسأله: 31554

مسأله 799- اگر انسان عمداً، يا از روي ندانستن مسأله (1) در نماز عورتش را نپوشاند، نمازش باطل است.
1- در صورت جهل حكم چه قصوري باشد و چه تقصيري نماز صحيح است ولي اعاده مستحسن است.
كد مسأله: 31557

مسأله 800- اگر در بين نماز بفهمد كه عورتش پيدا است، بايد آن را بپوشاند. و احتياط واجب (1) آن است كه نمازش را تمام كند و دوباره بخواند. ولي اگر بعداز نماز بفهمد كه در نماز عورت او پيدا بوده، نمازش صحيح است.
1- نمازش صحيح است و اعاده لازم نيست اگرچه مستحسن است.
كد مسأله: 31559

مسأله 801- اگر در حال ايستاده، لباسش عورت او را مي‌پوشاند، ولي ممكن است در حال ديگر مثلا در حال ركوع و سجود نپوشاند، چنانچه موقعي كه عورت او پيدا مي‌شود به‌وسيله‌اي آن را بپوشاند، نماز او صحيح است. ولي احتياط مستحب آن است كه با آن لباس نماز نخواند.
كد مسأله: 31562

مسأله 802- انسان مي‌تواند در نماز خود را به علف و برگ درختان بپوشاند، ولي احتياط مستحب آن است كه موقعي خود را با اينها بپوشاند كه چيز ديگري نداشته باشد.
كد مسأله: 31564

مسأله 803- انسان در حال ناچاري ميتواند در نماز خود را با گل بپوشاند.
كد مسأله: 31566

مسأله 804- اگر چيزي ندارد كه در نماز خود را با آن بپوشاند، چنانچه احتمال دهد كه پيدا مي‌كند، بنابر احتياط واجب (1) بايد نماز را تأخير بيندازد و اگر چيزي پيدا نكرد، در آخر وقت مطابق وظيفه‌اش نماز بخواند.
1- بلكه علي الاقوي بايد نماز را تأخير بياندازد.
كد مسأله: 31568

مسأله 805- كسي كه مي‌خواهد نماز بخواند، اگر براي پوشاندن خود حتي برگ درخت و علف و گل و لجن نداشته باشد، و آب گل آلود يا چاله اي هم كه در آن به ايستد پيدا نكند و احتمال ندهد كه تا آخر وقت چيزي پيدا كند كه خود را با آن بپوشاند، در صورتي كه احتمال بدهد كه نامحرم او را مي‌بيند، بايد نشسته نماز بخواند و براي ركوع و سجود به قدري خم شود (1) كه عورتش پيدا نباشد و براي سجود كمي بيشتر از ركوع خم شود و مهر را بالا بياورد و پيشاني را بر آن بگذارد و اگر اطمينان دارد كه نامحرم او را نمي بيند، احتياط واجب آن است كه دو نماز ايستاده بخواند (2) و موقعي كه ايستاده قبل خود را با دست بپوشاند (3) و در يكي از آن دو نماز، ركوع و سجود را بجا آورد و در ديگري بجاي ركوع و سجود با سر اشاره نمايد.
1- خم شدن لازم نيست و براي ركوع و سجود ايماء و اشاره مي كند.
2- بلكه علي الاقوي يك نماز قائماً با ايماء و اشاره به ركوع و سجود كافي است و نماز دوم لازم نيست ولي احتياط مستحسن است.
3- علي الاحوط.
كد مسأله: 31572

مسأله 806- لباس نمازگزار شش شرط دارد: اول: آنكه پاك باشد. دوم: آنكه مباح باشد. سوم: آنكه از اجزاي مردار نباشد. چهارم: آنكه از حيوان حرام گوشت نباشد. پنجم و ششم: آنكه اگر نمازگزار مرد است، لباس او ابريشم خالص و طلاباف نباشد. و تفصيل اينها در مسائل آينده گفته مي‌شود.
كد مسأله: 31575

شرط اول
مسأله 807- لباس نمازگزار بايد پاك باشد. و اگر كسي عمداً با بدن يا لباس نجس نماز بخواند، نمازش باطل است.
كد مسأله: 31577

مسأله 808- كسي كه نمي‌داند با بدن و لباس نجس نماز باطل است، اگر با بدن يا لباس نجس نماز بخواند، نمازش باطل مي‌باشد. (1)
1- در جهل تقصيري نه قصوري
كد مسأله: 31580

مسأله 809- اگر به واسطه تقصير در ندانستن مسأله، چيز نجسي را نداند نجس است، مثلاً نداند عرق جنب از حرام نجس است و با آن نماز بخواند، نمازش باطل است. (1)
1- در جهل تقصيري نه قصوري
كد مسأله: 31582

مسأله 810- اگر نداند كه بدن يا لباسش نجس است و بعد از نماز بفهمد نجس بوده، نماز او صحيح است. ولي احتياط مستحب آن است كه اگر وقت دارد دوباره آن نماز را بخواند.
كد مسأله: 31585

مسأله 811- اگر فراموش كند كه بدن يا لباسش نجس است و در بين نماز يا بعد از آن يادش بيايد، بايد نماز را دوباره بخواند، و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
كد مسأله: 31587

مسأله 812- كسي كه در وسعت وقت مشغول نماز است، اگر در بين نماز بدن يا لباس او نجس شود و پيش از آن كه چيزي از نماز را با نجاست بخواند، ملتفت شود كه نجس شده يا بفهمد بدن يا لباس او نجس است و شك كند كه همان وقت نجس شده يا از پيش نجس بوده، در صورتي كه آب كشيدن بدن يا لباس يا عوض كردن لباس يا بيرون آوردن آن، نماز را به هم نمي‌زند، بايد در بين نماز بدن يا لباس را آب بكشد يا لباس را عوض نمايد يا اگر چيز ديگري عورت او را پوشانده لباس را بيرون آورد. ولي چنانچه طوري باشد كه اگر بدن يا لباس را آب بكشد يا لباس را عوض كند يا بيرون آورد نماز به هم مي‌خورد و اگر لباس را بيرون آورد برهنه مي‌ماند، بايد نماز را بشكند و با بدن و لباس پاك نماز بخواند.
كد مسأله: 31590

مسأله 813- كسي كه در تنگي وقت مشغول نماز است، اگر در بين نماز لباس او نجس شود و پيش از آنكه چيزي از نماز را با نجاست بخواند بفهمد كه نجس شده يا بفهمد كه لباس او نجس است و شك كند كه همان وقت نجس شده يا از پيش نجس بوده، در صورتي كه آب كشيدن يا عوض كردن يا بيرون آوردن لباس، نماز را به هم نمي‌زند و مي‌تواند لباس را بيرون آورد، بايد لباس را آب بكشد يا عوض كند يا اگر چيز ديگري عورت او را پوشانده، لباس را بيرون آورد و نماز را تمام كند. اما اگر چيز ديگري عورت او را نپوشانده و لباس را هم نمي‌تواند آب بكشد يا عوض كند، بايد لباس را بيرون آورد و به دستوري كه براي برهنگان گفته شد، نماز را تمام كند. ولي چنانچه طوري است كه اگر لباس را آب بكشد يا عوض كند، نماز به هم مي‌خورد و يا به واسطههي سرما و مانند آن نمي‌تواند لباس را بيرون آورد، بايد با همان حال نماز را تمام كند و نمازش صحيح است.
كد مسأله: 31592

مسأله 814- كسي كه در تنگي وقت مشغول نماز است، اگر در بين نماز بدن او نجس شود و پيش از آن كه چيزي از نماز را با نجاست بخواند، ملتفت شود كه نجس شده يا بفهمد بدن او نجس است، و شك كند كه همان وقت نجس شده يا از پيش نجس بوده، در صورتي كه آب كشيدن بدن نماز را به هم نمي‌زند، بايد آب بكشد. واگر نماز را به هم مي‌زند، بايد با همان حال نماز را تمام كند و نماز او صحيح است.
كد مسأله: 31594

مسأله 815- كسي كه در پاك بودن بدن يا لباس خود شك دارد، چنانچه نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه بدن يا لباسش نجس بوده، نماز او صحيح است.
كد مسأله: 31597

مسأله 816- اگر لباس را آب بكشد و يقين كند كه پاك شده است و با آن نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد پاك نشده، بايد نماز را دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد. (1)
1- اعاده و قضاء لازم نيست ولي مستحسن است.
كد مسأله: 31599

مسأله 817- اگر خوني در بدن يا لباس خود ببيند و يقين كند كه از خونهاي نجس نيست، مثلا يقين كند كه خون پشه است، چنانچه بعداز نماز بفهمد از خونهايي بوده كه نمي‌شود با آن نماز خواند، نماز او صحيح است.
كد مسأله: 31602

مسأله 818- اگر يقين كند خوني كه در بدن يا لباس اوست، خون نجسي است كه نماز با آن صحيح است، مثلا يقين كند خون زخم و دمل است، چنانچه بعد از نماز بفهمد خوني بوده كه نماز با آن باطل است، احتياط واجب (1) آن است كه نماز را دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
1- بلكه اقوي وجوب اعاده در وقت يا قضاء خارج وقت است.
كد مسأله: 31604

مسأله 819- اگر نجس بودن چيزي را فراموش كند و بدن يا لباسش با رطوبت به آن برسد و در حال فراموشي نماز بخواند و بعد از نماز يادش بيايد نماز او صحيح است. ولي اگر بدنش با رطوبت به چيزي كه نجس بودن آن را فراموش كرده برسد و بدون اينكه خود را آب بكشد غسل كند و نماز بخواند، غسل و نمازش باطل است. و نيز اگر جايي از اعضاي وضو با رطوبت به چيزي كه نجس بودن آن را فراموش كرده برسد و پيش از آنكه آن جا را آب بكشد وضو بگيرد و نماز بخواند، وضو و نمازش باطل مي‌باشد.
كد مسأله: 31606

مسأله 820- كسي كه يك لباس دارد، اگر بدن و لباسش نجس شود و به اندازه آب كشيدن يكي از آنها آب داشته باشد، چنانچه بتواند لباسش را بيرون آورد، بايد بدن را آب بكشد و نماز را به دستوري كه براي برهنگان گفته شد به جا آورد. و اگر به واسطه سرما يا عذر ديگر نتواند لباس را بيرون آورد، هر كدام از بدن يا لباس را كه مي خواند، مي تواند آب بكشد. ولي اگر مثلاً نجاست يكي بول است كه اگر بخواهد با آب قليل آب بكشد بايد دو مرتبه آب روي آن بريزد و ديگري خون است كه يك مرتبه ريختن آب روي آن كافيست، بايد آن را كه به بول نجس شده آب بكشد. (1)
1- تعيين ندارد اگرچه احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 31608

مسأله 821- كسي كه غير از لباس نجس لباس ديگري ندارد بايد نماز را به دستوري كه براي برهنگان گفته شد بجا آورد. ولي اگر به واسطههي سرما و مانند آن نمي تواند لباسش را بيرون آورد، بايد با لباس نجس نماز بخواند و نماز او صحيح است.
كد مسأله: 31610

مسأله 822- كسي كه دو لباس دارد، اگر بداند يكي از آنها نجس است و نداند كدام يك آنهاست، چنانچه وقت دارد بايد با هر دو لباس نماز بخواند، مثلاً اگر مي خواهد نماز ظهر و عصر بخواند بايد با هر كدام يك نماز ظهر و يك نماز عصر بخواند، ولي اگر وقت تنگ است بايد نماز را به دستوري كه براي برهنگان گفته شد بجا آورد. و احتياط مستحب (1) آن است كه آن نماز را با لباس پاك قضا نمايد.
1- بلكه احتياط لازم آن است كه آن نماز را با لباس پاك قضا نمايد.
كد مسأله: 31613

شرط دوم
مسأله 823- لباس نمازگزار بايد مباح باشد و كسي كه مي‌داند پوشيدن لباس غصبي حرام است، اگر عمداً در لباس غصبي يا در لباسي كه نخ يا دگمه يا چيز ديگر آن غصبي است نماز بخواند، باطل است.
كد مسأله: 31615

مسأله 824- كسي كه مي‌داند پوشيدن لباس غصبي حرام است ولي نمي‌داند نماز را باطل مي‌كند، اگر عمدا با لباس غصبي نماز بخواند، نمازش باطل است. (1)
1- بلكه صحيح است ولي احتياط مستحسن اعاده است.
كد مسأله: 31618

مسأله 825- اگر نداند يا فراموش كند كه لباس او غصبي است و با آن، نماز بخواند، نمازش صحيح است. ولي اگر خودش آن لباس را غصب نمايد و فراموش كند كه غصب كرده است و باآن نماز بخواند، نمازش باطل است.
كد مسأله: 31620

مسأله 826- اگر نداند يا فراموش كند كه لباس او غصبي است و در بين نماز بفهمد، چنانچه چيز ديگري عورت او را پوشانده است و مي‌تواند فورا يا بدون اينكه موالات يعني پي در پي بودن نماز بهم بخورد لباس غصبي را بيرون آورد، بايد آن را بيرون آورد و نمازش صحيح است. و اگر چيز ديگري عورت او را نپوشانده يا نمي‌تواند لباس غصبي را فورا بيرون آورد يا اگر بيرون آورد پي در پي بودن نماز بهم مي‌خورد، در صورتي كه به مقدار يك ركعت هم وقت داشته باشد، بايد نماز را بشكند و با لباس غير غصبي نماز بخواند. و اگر به اين مقدار وقت ندارد، بايد در حال نماز لباس را بيرون آورد و به دستور نماز برهنگان، نماز را تمام نمايد.
كد مسأله: 31622

مسأله 827- اگر كسي براي حفظ جانش با لباس غصبي نماز بخواند، يا مثلا براي اينكه دزد لباس غصبي را نبرد با آن نماز بخواند، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 31625

مسأله 828- اگر با عين پولي كه خمس يا زكات آن را نداده لباس بخرد، نماز خواندن در آن لباس باطل است. (1)
1- ولي اگر معامله كلي نمايد نماز صحيح است ولو در مقام تفريغ ذمّه از مال غير مخمّس اداء نمايد ولو اينكه از اوّل قاصد همين معني باشد.
كد مسأله: 31627

شرط سوم
مسأله 829- لباس نمازگزار بايد از اجزاي حيوان مرده‌اي كه خون جهنده دارد، يعني حيواني كه اگر رگش را ببرند، خون از آن جستن مي‌كند، نباشد. بلكه اگر از حيوان مرده‌اي كه مانند ماهي، خون جهنده ندارد لباس تهيه كند، احتياط واجب آن است كه با آن نماز نخواند. (1)
1- واجب نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 31630

مسأله 830- هر گاه چيزي از مردار مانند گوشت و پوست آن كه روح داشته همراه نمازگزار باشد، گرچه لباس او هم نباشد نمازش باطل است.
كد مسأله: 31632

مسأله 831- اگر چيزي از مردار حلال گوشت مانند مو و پشم كه روح ندارد همراه نمازگزار باشد يا با لباسي كه از آنها تهيه كرده‌اند نماز بخواند، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 31650

شرط چهارم
مسأله 832- لباس نمازگزار بايد از حيوان حرام گوشت نباشد. و اگر مويي ازآن هم همراه نمازگزار باشد، نماز او باطل است.
كد مسأله: 31653

مسأله 833- اگر آب دهان يا بيني يا رطوبت ديگري از حيوان حرام گوشت مانند گربه بربدن يا لباس نمازگزار باشد، چنانچه تر باشد، نماز باطل و اگر خشك شده و عين آن برطرف شده باشد، نماز صحيح است.
كد مسأله: 31655

مسأله 834- اگر مو و عرق و آب دهان كسي بر بدن يا لباس نمازگزار باشد، اشكال ندارد. و همچنين است اگر مرواريد و موم و عسل همراه او باشد.
كد مسأله: 31657

مسأله 835- اگر شك داشته باشد كه لباسي از حيوان حلال گوشت است يا حرام گوشت، چه در داخله تهيه شده باشد چه در خارجه، احتياط واجب (1) آن است كه با آن نماز نخواند.
1- احتياط مستحسن است و اقوي صحت صلوه در ثوب مشكوك است.
كد مسأله: 31660

مسأله 836- صدف از حيوان حرام گوشت است. (1) و اگر انسان احتمال دهد كه تكمههي صدفي و مانند آن از آن حيوان است، احتياط واجب آن است كه با آن نماز نخواند.
1- معلوم نيست صدف از اجزاء حيوان حرام گوشت باشد و در صورت احتمال احتياط لازم نيست بلكه مستحسن است و اقوي صحّت صلوه در صدف است.
كد مسأله: 31662

مسأله 837- پوشيدن خز خالص در نماز اشكالي ندارد، ولي احتياط واجب آن است كه با پوست سنجاب(1) نماز نخوانند.
1- احتياط مستحسن است و اقوي صحت صلوه در پوست سنجاب است.
كد مسأله: 31667

مسأله 838- اگر با لباسي كه نمي‌داند يا فراموش كرده كه از حيوان حرام گوشت است نماز بخواند بنابر احتياط واجب (1) بايد آن نماز را دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
1- احتياط واجب نيست بلكه مستحسن است و اقوي صحت صلوه است و اعاده و قضاء هم ندارد.
كد مسأله: 31669

شرط پنجم
مسأله 839- پوشيدن لباس طلاباف براي مرد حرام و نماز با آن باطل است. ولي براي زن در نماز و غير نماز اشكال ندارد.
كد مسأله: 31671

مسأله 840- زينت كردن به طلا مثل آويختن زنجير طلا به سينه و انگشتر طلا به دست كردن و بستن ساعت مچي طلا به دست براي مرد حرام و نماز خواندن با آنها باطل است و احتياط واجب آن است كه از استعمال عينك طلا هم خودداري كند. ولي زينت كردن به طلا براي زن در نماز و غير نماز اشكال ندارد.
كد مسأله: 31673

مسأله 841- اگر مردي نداند يا فراموش كند كه انگشتري يا لباس از طلا است يا شك داشته باشد و با آن نماز بخواند احتياط واجب (1) آن است كه آن نماز را دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
1- احتياط مستحسن است و اقوي صحّت صلوه است و اعاده و قضاء ندارد.
كد مسأله: 31675

شرط ششم
مسأله 842- لباس مرد نمازگزار حتي عرقچين و بند شلوار او بايد ابريشم خالص نباشد و در غير نماز هم پوشيدن آن براي مرد حرام است.
كد مسأله: 31677

مسأله 843- اگر آستر تمام لباس يا آستر مقداري از آن ابريشم خالص باشد، پوشيدن آن براي مرد حرام و نماز در آن باطل است.
كد مسأله: 31679

مسأله 844- لباسي را كه نمي‌داند از ابريشم خالص است يا چيز ديگر، اگر در غير نماز بپوشد اشكال ندارد، ولي احتياط واجب (1) آن است كه با آن نماز نخواند.
1- احتياط مستحسن است و اقوي صحّت صلوه است.
كد مسأله: 31681

مسأله 845- دستمال ابريشمي و مانند آن اگر در جيب مرد باشد، اشكال ندارد، و نماز را باطل نمي‌كند.
كد مسأله: 31684

مسأله 846- پوشيدن لباس ابريشمي براي زن در نماز و غير نماز اشكال ندارد.
كد مسأله: 31686

مسأله 847- پوشيدن لباس غصبي و ابريشمي خالص و طلاباف و لباسي كه از مردار تهيه شده، در حال ناچاري مانعي ندارد. و نيز كسي كه ناچار است لباس بپوشد و لباس ديگري غير از اينها ندارد مي‌تواند با اين لباسها نماز بخواند.
كد مسأله: 31688

مسأله 848- اگر غير از لباس غصبي و لباسي كه از مردار تهيه شده لباس ديگري ندارد و ناچار نيست لباس بپوشد، بايد به دستوري كه براي برهنگان گفته شد نماز بخواند.
كد مسأله: 31690

مسأله 849- اگر غير از لباسي كه از حيوان حرام گوشت تهيه شده لباس ديگري ندارد چنانچه در پوشيدن لباس ناچار باشد مي‌تواند با همان لباس نماز بخواند و اگر ناچار نباشد بايد به دستوري كه براي برهنگان گفته شد نماز را بجا آورد، و بنابر احتياط واجب يك نماز ديگر هم با همان لباس بخواند. (1)
1- احتياط واجب نيست و اقوي كفايت نماز بدون ستر است ولي احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 31692

مسأله 850- اگر مرد غير از لباس ابريشمي خالص يا طلاباف لباس ديگري نداشته باشد چنانچه در پوشيدن لباس ناچار نباشد بايد به دستوري كه براي برهنگان گفته شد نماز بخواند.
كد مسأله: 31694

مسأله 851- اگر چيزي ندارد كه در نماز عورت خود را با آن بپوشاند، واجب است اگرچه به كرايه يا خريداري باشد تهيه نمايد. ولي اگر تهيه آن به قدري پول لازم دارد كه نسبت به دارايي او زياد است، يا طوري است كه اگر پول را به مصرف لباس برساند به حال او ضرر دارد، بايد به دستوري كه براي برهنگان گفته شد،نماز بخواند.
كد مسأله: 31696

مسأله 852- كسي كه لباس ندارد، اگر ديگري لباس به او ببخشد يا عاريه دهد، چنانچه قبول كردن آن براي او مشقت نداشته باشد، بايد قبول كند. بلكه اگر عاريه كردن يا طلب بخشش براي او سخت نيست، بايد از كسي كه لباس دارد طلب بخشش يا عاريه نمايد.
كد مسأله: 31698

مسأله 853- پوشيدن لباسي كه پارچه يا رنگ يا دوخت آن براي كسي كه مي‌خواهد آن را بپوشد معمول نيست مثل آنكه اهل علم لباس نظامي بپوشد، حرام است ولي اگر با آن لباس نماز بخواند اشكال ندارد.
كد مسأله: 31700

مسأله 854- احتياط واجب آن است كه مرد لباس زنانه، و زن لباس مردانه نپوشد ولي اگر با آن نماز بخواند، اشكال ندارد.
كد مسأله: 31702

مسأله 855- كسي كه بايد خوابيده نماز بخواند، اگر برهنه باشد و لحاف يا تشك (1) او نجس يا ابريشم خالص يا از اجزاي حيوان حرام گوشت باشد، احتياط واجب آن است كه در نماز، خود را با آنها نپوشاند.
1- تشك با عدم تستّر به آن اشكالي ندارد.
كد مسأله: 31704

مسأله 856- در سه صورت كه تفصيل آنها بعدا گفته مي‌شود، اگر بدن يا لباس نمازگزار نجس باشد، نماز او صحيح است:
اول: آنكه به واسطه زخم يا جراحت‌يا دملي كه در بدن او است، لباس يا بدنش به خون آلوده شده باشد.
دوم: آنكه بدن يا لباس او به مقدار كمتر از درهم (1) «كه تقريبا به اندازه يك اشرفي مي‌شود» به خون آلوده باشد.
سوم: آنكه ناچار باشد با بدن يا لباس نجس نماز بخواند. و در دو صورت اگر فقط لباس نمازگزار نجس باشد، نماز او صحيح است:
اول: آنكه لباسهاي كوچك او مانند جوراب و عرقچين نجس باشد.
دوم: آنكه لباس زني كه پرستار پسر بچه است، نجس شده باشد. و احكام اين پنج صورت مفصلاً در مسائل بعد گفته مي‌شود.
1- كه تقريباً به مقدار بند انگشت سبابه است.
كد مسأله: 31707

مسأله 857- اگر در بدن يا لباس نمازگزار خون زخم يا جراحت‌يا دمل باشد، چنانچه طوري است كه آب كشيدن بدن يا لباس يا عوض كردن لباس براي بيشتر مردم سخت است، (1) تا وقتي كه زخم يا جراحت‌يا دمل خوب نشده است،مي‌تواند با آن خون نماز بخواند. و همچنين است اگر چركي كه با خون بيرون آمده يا دوايي كه روي زخم گذاشته‌اند و نجس شده، در بدن يا لباس او باشد.
1- بلكه براي شخص سخت باشد چه اينكه براي نوع سخت باشد يا نباشد
كد مسأله: 31709

مسأله 858- اگر خون بريدگي و زخمي كه به زودي خوب مي‌شود و شستن آن آسان است، در بدن يا لباس نمازگزار باشد، نماز او باطل است. (1)
1- مگر آنكه كمتر از درهم باشد كه در اين صورت نمازش صحيح است.
كد مسأله: 31712

مسأله 859- اگر جايي از بدن يا لباس كه با زخم فاصله دارد به رطوبت زخم نجس شود، جايز نيست با آن نماز بخواند. ولي اگر مقداري از بدن يا لباس كه معمولا به رطوبت زخم آلوده مي‌شود، به رطوبت آن نجس شود، نماز خواندن با آن مانعي ندارد.
كد مسأله: 31714

مسأله 860- اگر از زخمي كه توي دهان و بيني و مانند اينها است خوني به بدن يا لباس برسد احتياط واجب (1) آن است كه با آن نماز نخواند و همچنين است خون بو اسير در صورتي كه دانههايش بيرون نباشد ولي با خون بواسير كه دانههاي آن بيرون است، ميشود نماز خواند.
1- واجب نيست و لكن مستحسن است و همچنين در بواسير فرقي بين ظاهر و باطن نيست، يعني هر دو معفّو است.
كد مسأله: 31716

مسأله 861- كسي كه بدنش زخم است، اگر در بدن يا لباس خود خوني ببيند و نداند از زخم است يا خون ديگر، احتياط واجب (1) آن است كه با آن نماز نخواند.
1- واجب نيست و لكن مستحسن است
كد مسأله: 31718

مسأله 862- اگر چند زخم در بدن باشد و به طوري نزديك هم باشند كه يك زخم حساب شود، تا وقتي همه خوب نشده‌اند، نماز خواندن با خون آنها اشكال ندارد. ولي اگر به قدري از هم دور باشند كه هر كدام يك زخم حساب شود، هر كدام كه خوب شد، بايد براي نماز بدن و لباس را از خون آن، آب بكشد.
كد مسأله: 31721

مسأله 863- اگر سر سوزني خون حيض يا نفاس، يا استحاضه يا خون سگ يا خوك يا كافر، يا مردار يا حيوان حرام گوشت در بدن يا لباس نمازگزار باشد، نماز او باطل (1) است. ولي خونهاي ديگر مثل خون بدن انسان يا خون حيوان حلال گوشت، اگرچه در چند جاي بدن و لباس باشد در صورتي كه روي هم كمتر از درهم باشد (كه تقريباً به اندازه يك اشرفي (2) ميشود) نماز خواندن با آن اشكال ندارد.
1- بنابر احتياط واجب در نفاس و استحاضه
2- كه تقريباً به مقدار بند انگشت سبابه است.
كد مسأله: 31723

مسأله 864- خوني كه به لباس بي‌آستر بريزد و به پشت آن برسد، يك خون حساب مي‌شود. ولي اگر پشت آن، جدا خوني شود، بايد هر كدام را جدا حساب نمود پس اگر خوني كه در پشت و روي لباس است، روي هم كمتر از درهم باشد نماز با آن صحيح، و اگر بيشتر باشد، نماز با آن باطل است.
كد مسأله: 31725

مسأله 865- اگر خون روي لباسي كه آستر دارد بريزد و به آستر آن برسد، و يا به آستر بريزد و روي لباس خوني شود، بايد هر كدام را جدا حساب نمود. پس اگر خون روي لباس و آستر كمتر از درهم باشد، نماز با آن صحيح، و اگر بيشتر باشد،نماز با آن باطل است.
كد مسأله: 31727

مسأله 866- اگر خون بدن يا لباس كمتر از درهم باشد و رطوبتي به آن برسد، در صورتي كه خون و رطوبتي كه به آن رسيده، به اندازه درهم يا بيشتر شود و اطراف را آلوده كند، نماز با آن باطل است. بلكه اگر رطوبت و خون به اندازه درهم نشود و اطراف را هم آلوده نكند، نماز خواندن با آن اشكال دارد. (1)
1- در صورت عدم استهلاك ولي در صورت استهلاك نماز صحيح است چه اطراف را آلوده كرده باشد يا نه.
كد مسأله: 31729

مسأله 867- اگر بدن يا لباس خوني نشود ولي به واسطه رسيدن به خون نجس شود، اگرچه مقداري كه نجس شده كمتر از درهم باشد، نمي‌شود با آن، نماز خواند.
كد مسأله: 31731

مسأله 868- اگر خوني كه در بدن يا لباس است، كمتر از درهم باشد و نجاست ديگري به‌آن برسد، مثلاً يك قطره بول روي آن بريزد، نماز خواندن با آن جايز نيست. (1)
1- در صورت عدم استهلاك ولي در صورت استهلاك صحيح است علي الاقوي
كد مسأله: 31734

مسأل 869- اگر لباسهاي كوچك نمازگزار مثل عرقچين و جوراب كه نمي‌شود با آنها عورت را پوشانيد نجس باشد، چنانچه از مردار و حيوان حرام گوشت درست نشده باشد، نماز با آنها صحيح است. و نيز اگر با انگشتري نجس نماز بخواند، اشكال ندارد.
كد مسأله: 31735

مسأله 870- احتياط واجب (1) آن است كه چيز نجس مانند دستمال و كليد و چاقوي نجس همراه نمازگزار نباشد، ولي كسي كه اين مسأله را نميدانسته و مثلاً مدتي با اينكه دستمال نجس در جيبش بوده نماز خوانده، لازم نيست آن نمازها را قضا كند.
1- واجب نيست در محموليكه ساتر عورت نباشد و لكن مستحسن است.
كد مسأله: 31738

مسأله 871- زني كه پرستار بچه است (1) و بيشتر از يك لباس ندارد، چنانچه نتواند (2) لباس ديگري بخرد، يا كرايه و يا عاريه نمايد، هرگاه شبانه روز يك مرتبه لباس خود را آب بكشد، اگرچه تا روز ديگر لباسش به بول بچه نجس شود، مي تواند با آن لباس نماز بخواند. ولي احتياط مستحب آن است كه لباس خود را طرف عصر براي نماز ظهر و عصر آب بكشد و نيز اگر بيشتر از يك لباس دارد ولي ناچار است كه همههي آن ها را بپوشد، چنانچه شبانه روزي يك مرتبه همههي آنها را آب بكشد كافي است.
1- در غير مادر محل اشكال است
2- بلكه در صورت تمكن از تهيه لباس ديگر هم نماز با آن لباس صحيح است و تهيه لباس لازم نيست.
كد مسأله: 31740

مسأله 872- هرگاه لباس پرستار (1) به بول دختر بچه نجس شود، اگرچه روزي يك مرتبه آن را آب كشد، چنانچه بعد از آن نجس شود، احتياط واجب (2) آن است كه با آن لباس نماز نخواند.
1- در غير مادر محل اشكال است.
2- احتياط واجب نيست و لكن مستحسن است.
كد مسأله: 31742

مسأله 873- چند چيز در لباس نمازگزار مستحب است كه از آن جمله است: عمامه با تحت الحنك، پوشيدن عبا و لباس سفيد و پاكيزه‌ترين لباسها، و استعمال بوي خوش، و دست كردن انگشتري عقيق.
كد مسأله: 31745

مسأله 874- چند چيز در لباس نمازگزار مكروه است، و از آن جمله است: پوشيدن لباس سياه و چرك و تنگ، و لباس شرابخوار، و لباس كسي كه از نجاست پرهيز نمي‌كند، و لباسي كه نقش صورت دارد. و نيز باز بودن تكمه‌هاي لباس و دست كردن انگشتري كه نقش صورت دارد، مكروه مي‌باشد.
كد مسأله: 31747

مكان نمازگزار چند شرط دارد:
شرط اول: آنكه مباح باشد.
مسأله 875- كسي كه در ملك غصبي نماز مي‌خواند، اگر چه روي فرش و تخت (1) و مانند اينها باشد، نمازش باطل است. ولي نماز خواندن در زير سقف غصبي و خيمه غصبي، مانعي ندارد.
1- اگر فضاء نمازگزار غصبي باشد و الا نماز صحيح است.
كد مسأله: 31749

مسأله 876- نماز خواندن در ملكي كه منفعت آن مال ديگري است بدون اجازه كسي كه منفعت ملك مال او مي‌باشد باطل است مثلا در خانه اجاره‌اي اگر صاحب خانه يا ديگري بدون اجازه كسي كه آن خانه را اجاره كرده نماز بخواند نمازش باطل است و همچنين است اگر در ملكي كه ديگري در آن حقي دارد نماز بخواند مثلاً اگر ميت وصيت كرده باشد كه ثلث مال او را به مصرفي برسانند تا وقتي ثلث را جدا نكنند نمي‌شود در ملك او نماز خواند.
كد مسأله: 31752

مسأله 877- كسي كه در مسجد نشسته، اگر ديگري جاي او را غصب كند و در آنجا نماز بخواند، نمازش باطل است.
كد مسأله: 31754

مسأله 878- اگر در جايي كه نمي‌داند غصبي است، نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، يا در جايي كه غصبي بودن آن را فراموش كرده، نماز بخواند، و بعد از نماز يادش بيايد، نماز او صحيح است. ولي كسي كه خودش جايي را غصب كرده، اگر فراموش كند و در آن جا نماز بخواند نمازش باطل است. (1)
1- علي الاقوي صحيح است ولكن مستحسن اعاده است.
كد مسأله: 31756

مسأله 879- اگر بداند جايي غصبي است ولي نداند كه در جاي غصبي نماز باطل است، و در آنجا نماز بخواند، نماز او باطل است.
كد مسأله: 31759

مسأله 880- كسي كه ناچار است نماز واجب را سواره بخواند، چنانچه حيوان سواري يا زين يا نعل (1) آن غصبي باشد، نماز او باطل است و همچنين است اگر بخواهد بر آن حيوان نماز مستحبي بخواند.
1-در نعل غصبي مورد اشكال است چون صدق تصرف در غصب معلوم نيست.
كد مسأله: 31761

مسأله 881- كسي كه در ملكي با ديگري شريك است اگر سهم او جدا نباشد، بدون اجازه شريكش نمي‌تواند در آن ملك تصرف كند، و نماز بخواند.
كد مسأله: 31764

مسأله 882- اگر با عين پولي كه خمس و زكات آن را نداده ملكي بخرد تصرف او در آن ملك حرام و نمازش هم در آن باطل است.
كد مسأله: 31766

مسأله 883- اگر صاحب ملك به زبان اجازه نماز خواندن بدهد و انسان بداند كه قلباً راضي نيست، نماز خواندن در ملك او باطل است. و اگر اجازه ندهد و انسان يقين كند كه قلباً راضي است نماز صحيح است.
كد مسأله: 31768

مسأله 884- تصرف در ملك ميتي كه خمس يا زكات بدهكار است حرام و نماز در آن باطل است ولي اگر بدهي او را بدهند يا ضامن شوند كه ادا نمايند، تصرف و نماز در ملك او اشكال ندارد.
كد مسأله: 31770

مسأله 885- تصرف در ملك ميتي كه به مردم بدهكار است حرام، و نماز در آن باطل است. ولي اگر ضامن شوند كه قرضهاي او را بپردازند يا اين كه طلبكارها و وصي ميت (1) يا طلبكارها و حاكم شرع اجازه بدهند، تصرف و نماز در ملك او مانعي ندارد.
1- در صورت وصيت به ثلث احتياج به اذن وصي يا حاكم شرع در صورت فقدان وصي هست و اما در صورت عدم وصيت به ثلث احتياج به اذن وصي يا حاكم شرع نيست و فقط رضايت ديان كافي است براي صحت صلوه و جواز تصرف
كد مسأله: 31772

مسأله 886- اگر ميت قرض نداشته باشد، ولي بعضي از ورثه او صغير يا ديوانه يا غايب باشند، تصرف در ملك او حرام، و نماز در آن باطل است. (1)
1- مگر به اذن ولي صغير و مجنون و غايب كه تصّرف جايز و نماز صحيح است.
كد مسأله: 31775

مسأله 887- نماز خواندن در مسافر خانه و حمام و مانند اينها كه براي واردين آماده است اشكال ندارد (1) ولي در غير اين قبيل جاها، در صورتي مي‌شود نماز خواند كه مالك آن اجازه بدهد، يا حرفي كه معلوم شود، (2) براي نماز خواندن اذن داده است، مثل اينكه به كسي اجازه دهد در ملك او بنشيند و بخوابد كه از اينها فهميده مي‌شود براي نماز خواندن هم اذن داده است.
1- اگر از قرائن و شواهد علم يا اطمينان به رضاي مالك حاصل شود و الا صحيح نيست.
2- يا وثوق و اطمينان به رضاء مالك تحقق پيدا كند و الا نماز باطل است.
كد مسأله: 31777

مسأله 888- در زمين بسيار وسيعي كه براي بيشتر مردم مشكل است،(1) موقع نماز از آنجا به جاي ديگر بروند، بي اجازههي مالك مي شود نماز خواند.
1- ملاك تعذّر و تعسّر شخصي است نه نوعي و عمومي اگر چه براي شخص تعذّر و تعسّر نداشته باشد پس سقوط رضاي مالك جهت تعذّر يا تعسّر اجتناب از چنين اراضي است. پس اگر براي شخص تعسّر يا تعذّر نداشته باشد تصرف بدون اجازه مالك صحيح نيست و نماز باطل است.
كد مسأله: 31780

شرط دوم
مسأله889- مكان نمازگزار بايد بي‌حركت باشد، (1) و اگر به واسطه تنگي وقت يا جهت ديگر ناچار باشد در جايي كه حركت دارد، مانند اتومبيل و كشتي و ترن نماز بخواند، به قدري كه ممكن است بايد در حال حركت چيزي نخواند، و اگر آنها از قبله به طرف ديگر حركت كنند، به طرف قبله برگردد.
1- به حيثي كه منافي استقرار باشد و الا اگر منافي استقرار مصلي نباشد حركت مكان مصلي مضر نيست و عدم آن لازم نميباشد مثل مراكبي كه تكان ندارد و ميشود با استقرار نماز خواند در اين صورت در حال اختيار هم نماز اشكال ندارد.
كد مسأله: 31783

مسأله 890- نماز خواندن در اتومبيل و كشتي و ترن و مانند اينها، وقتي ايستاده‌اند، مانعي ندارد.
كد مسأله: 31786

مسأله 891- روي خرمن گندم و جو و مانند اينها، كه نمي‌شود بي‌حركت ماند، نماز باطل است.
كد مسأله: 31788

شرط سوم
مسأله 892- بنابر احتياط واجب بايد در جايي نماز بخواند كه اطمينان داشته باشد (1) نماز را تمام مي كند و در جايي كه به واسطه احتمال باد و باران و زيادي جمعيت و مانند اينها اطمينان ندارد كه بتواند نماز را تمام كند، احتياط واجب آن است كه نماز نخواند. (2)
1- اطمينان شرط نيست بلكه احتمال اتمام در جواز كافي است.
2- تكليفاً حرام است و اما وضعاً حكم به اشتراط و فساد مشكل است.
شرط چهارم: آنكه در جايي كه ماندن در آن حرام است. مثلاً زير سقغي كه نزديك است خراب شود نماز نخواند.
شرط پنجم: آنكه روي چيزي كه ايستادن و نشستن روي آن حرام است، مثل فرشي كه اسم خدا بر آن نوشته نماز نخواند.
شرط ششم: آنكه در جايي كه سقف آن كوتاه است و نمي تواند در آنجا راست بايستد، يا به اندازه اي كوچك است كه جاي ركوع و سجود ندارد، نماز نخواند، و اگر ناچار شود كه در چنين جايي نماز بخواند، بايد به قدري كه ممكن است قيام و ركوع و سجود را بجا آورد.
كد مسأله: 31791

شرط هفتم
مسأله 893- بنابر احتياط واجب (1) بايد جلوتر از قبر پيغمبر و امام عليهم السلام نماز نخواند.
1- اقوي عدم جواز تقدم است.
كد مسأله: 31793

مسأله 894- اگر در نماز چيزي مانند ديوار بين او و قبر مطهر باشد كه بي‌احترامي نشود اشكال ندارد، ولي فاصله شدن صندوق شريف و ضريح و پارچه‌اي كه روي آن افتاده،كافي نيست.
شرط هشتم: آنكه مكان نمازگزار اگر نجس است به طوري تر نباشد كه رطوبت آن به بدن يا لباس او برسد، ولي جايي كه پيشاني را بر آن مي‌گذارد اگر نجس باشد در صورتي كه خشك هم باشد، نماز باطل است، و احتياط مستحب آن است كه مكان نمازگزار اصلا نجس نباشد.
كد مسأله: 31797

شرط نهم
895- بنابر احتياط واجب، (1) بايد زن عقب‌تر از مرد بايستد و جاي سجده او ازجاي ايستادن كمي عقب‌تر باشد.
1- اين احتياط واجب نيست ولكن مستحسن است و اگر زن مقدم بر مرد يا مساوي با او نماز كند مكروه است نه باطل
كد مسأله: 31800

مسأله 896- اگر زن برابر مرد يا جلوتر بايستد، و با هم وارد نماز شوند، احتياط واجب (1) آن است كه نماز را دوباره بخوانند و اگر يكي زودتر از ديگري به نماز بايستد، نماز او صحيح است و كسي كه بعد مشغول نماز شده، بنابر احتياط واجب بايد نمازش را دو باره بخواند.
1- واجب نيست بلكه مستحسن است و همچنين احتياط بعد از آن واجب نيست بلكه مستحب است.
كد مسأله: 31802

مسأله 897- اگر بين مرد و زن، ديوار يا پرده يا چيز ديگري باشد كه يكديگر را نبينند.يا بين آنان اقلاً ده ذراع كه تقريباً پنج ذرع مي شود، فاصله باشد چنانچه زن برابر مرد يا جلوتر از او باشد نماز هر دو صحيح است و همچنين است اگر مكان يكي از آنان به قدري بلند باشد كه نگويند زن جلوتر از مرد يا برابر او ايستاده است. (1)
1- قبلاً گفته شد كه تقدم يا مساوي بودن زن با مرد مكروه است نه موجب بطلان نماز
شرط دهم: آنكه جاي پيشاني نمازگزار از جاي زانوهاي او، بيش از چهار انگشت بسته پست تر يا بلندتر نباشد، و تفصيل اين مسأله در احكام سجده گفته مي شود.
كد مسأله: 31805

مسأله 898- بودن مرد و زن نامحرم در اطاقي كه كسي در آنجا نيست و كسي هم نميتواند وارد شود، حرام است و احتياط واجب آن است كه در آنجا نماز نخوانند ولي اگر يكي از آنها مشغول نماز باشد و ديگري كه با او نامحرم است وارد شود، نماز او اشكال ندارد.
كد مسأله: 31807

مسأله 899- نماز خواندن در جايي كه تار و مانند آن استعمال مي‌كنند باطل است.
كد مسأله: 31809

مسأله 900- احتياط واجب (1) آن است كه در خانه كعبه و بر بام آن نماز واجب نخوانند ولي در حال ناچار اشكال ندارد.
1- واجب نيست بلكه مستحن است و اقوي صحت صلوه واجب است در حال اختيار و اضطرار
كد مسأله: 31811

مسأله 901- خواندن نماز مستحب در خانه كعبه و بر بام آن اشكال ندارد. بلكه مستحب است در داخل خانه مقابل هر ركني دو ركعت نماز بخوانند.
كد مسأله: 31814

مسأله 902- در شرع مقدس اسلام بسيار سفارش شده است، كه نماز را در مسجد بخوانند. و بهتر از همه مسجدها مسجدالحرام است، و بعد از آن مسجد پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم، و بعد مسجد كوفه، و بعد از آن مسجد بيت‌المقدس، (1) و بعد از مسجد بيت‌المقدس مسجد جامع هر شهر، و بعد از آن مسجد محله، و بعد از مسجد محله مسجد بازار است.
1- مسجد كوفه با مسجد بيت المقدس از جهت فضيلت مساوي است.
كد مسأله: 38346

مسأله 903- براي زنها نماز خواندن در خانه، بلكه در صندوقخانه و اطاق عقب بهتر است، ولي اگر بتوانند كاملا خود را از نامحرم حفظ كنند بهتر است (1) در مسجد نماز بخوانند.
1- اگر عنوان ديگري غير از عنوان مسجد نباشد در بيت افضل است.
كد مسأله: 38349

مسأله 904- نماز در حرم امامان عليهم‌السلام مستحب، بلكه بهتر از مسجد است و نماز در حرم مطهر حضرت اميرالمؤمنين عليه‌السلام برابر دويست هزار نماز است.
كد مسأله: 38353

مسأله 905- زياد رفتن به مسجد و رفتن در مسجدي كه نمازگزار ندارد، مستحب است. و همسايه مسجد اگر عذري نداشته باشد، مكروه است در غير مسجد نماز بخواند.
كد مسأله: 38355

مسأله 906- مستحب است انسان با كسي كه در مسجد حاضر نمي‌شود، غذا نخورد و در كارها با او مشورت نكند، و همسايه او نشود، و از او زن نگيرد و به او زن ندهد.
كد مسأله: 38357

مسأله 907- نماز خواندن در چند جا مكروه است و از آن جمله است: حمام، زمين نمكزار، مقابل انسان، مقابل دري كه باز است، در جاده و خيابان و كوچه اگر براي كساني كه عبور مي‌كنند زحمت نباشد. و چنانچه زحمت باشد حرام و نماز باطل است، مقابل آتش و چراغ، در آشپزخانه و هر كجا كه كوره آتش باشد، مقابل چاه و چاله‌اي كه محل بول باشد، روبروي عكس و مجسمه چيزي كه روح دارد، مگر آنكه روي آن پرده بكشند، در اطاقي كه جنب در آن باشد، در جايي كه عكس باشد اگر چه روبروي نمازگزار نباشد، مقابل قبر، روي قبر، بين دو قبر، در قبرستان.
كد مسأله: 38360

مسأله 908- كسي كه در محل عبور مردم نماز مي‌خواند، يا كسي روبروي اوست، مستحب است جلوي خود چيزي بگذارد، و اگر چوب يا ريسماني هم باشد كافي است.
كد مسأله: 38363

مسأله 909- نجس كردن زمين و سقف و بام و طرف داخل ديوار مسجد حرام است. و هر كس بفهمد كه نجس شده است، بايد فوراً نجاست آن را برطرف كند. و احتياط واجب (1) آن است كه طرف بيرون ديوار مسجد را هم نجس نكنند. و اگر نجس شود، نجاستش را برطرف نمايند
1- بلكه اقوي تحريم تنجيس است مگر اين كه جزء وقف مسجد نباشد كه در اين صورت تنجيس حرام نيست علي الاقوي
كد مسأله: 38368

مسأله 910- اگر نتواند مسجد را تطهير نمايد، يا كمك لازم داشته باشد و پيدا نكند، تطهير مسجد بر او واجب نيست. ولي بنابر احتياط واجب بايد به كسي كه مي‌تواند تطهير كند اطلاع دهد.
كد مسأله: 38371

مسأله 911- اگر جايي از مسجد نجس شود كه تطهير آن بدون كندن يا خراب كردن ممكن نيست، بايد آنجا را بكنند، يا خراب (1) نمايند. و پر كردن جايي كه كنده¬اند، و ساختن جايي كه خراب كرد¬اند، واجب نيست. ولي اگر چيزي مانند آجر مسجد نجس شود، در صورتي كه ممكن باشد، بايد بعد از آب كشيدن، به جاي اولش بگذارند.
1- اگر جزيي باشد كه ضرري به وقف وارد ننمايد و اگر كلي باشد كه موجب ضرر شود جايز نيست.
كد مسأله: 38374

مسأله 912- اگر مسجدي را غصب كنند و به جاي آن خانه و مانند آن بسازند يا به طوري خراب شود كه نماز خواندن در آن ممكن نباشد، باز هم نجس كردن آن حرام و تطهير آن واجب است.
كد مسأله: 38376

مسأله 913- نجس كردن حرم امامان عليهم‌السلام، حرام است. و اگر يكي از آنها نجس شود، چنانچه نجس ماندن آن بي‌احترامي باشد، تطهير آن واجب است. بلكه احتياط مستحب آن است كه اگر بي‌احترامي هم نباشد، آن را تطهير كنند.
كد مسأله: 38382

مسأله 914- اگر حصير مسجد نجس شود، بايد آن را آب بكشند، ولي چنانچه به واسطه¬ آب كشيدن، خراب مي¬شود و بريدن جاي نجس بهتر است بايد آن را ببرند.
كد مسأله: 38384

مسأله 915- بردن عين نجس مانند خون در مسجد اگر بي‌احترامي به مسجد باشد حرام است. بلكه احتياط واجب آن است كه اگر بي¬احترامي هم نباشد، عين نجس را در مسجد نبرند. ولي بردن چيزي كه نجس شده، در صورتي حرام است كه بي‌احترامي به مسجد باشد.
كد مسأله: 38398

مسأله 916- اگر مسجد را براي روضه خواني چادر بزنند و فرش كنند و سياهي بكوبند و اسباب چاي در آن ببرند، در صورتي كه اين كارها به مسجد ضرر نرساند و مانع نماز خواندن نشود، اشكال ندارد.
كد مسأله: 38406

مسأله 917- زينت كردن مسجد به طلا حرام است و بنابر احتياط واجب، نبايد صورت چيزهايي كه مثل انسان و حيوان روح دارد در مسجد نقش كنند، و نقاشي چيزهايي كه روح ندارد، مثل گل و بوته، مكروه است.
كد مسأله: 38408

مسأله 918- اگر مسجد خراب هم شود، نمي‌توانند آن را بفروشند يا داخل ملك و جاده نمايند.
كد مسأله: 38410

مسأله 919- فروختن در و پنجره و چيزهايي ديگر مسجد حرام است، و اگر مسجد خراب شود، بايد اينها را صرف تعمير همان مسجد كنند، و چنانچه به درد آن مسجد نخورد بايد در مسجد ديگر مصرف شود. ولي اگر به درد مسجدهاي ديگر هم نخورد، مي‌توانند آن را بفروشند و پول آن را اگر ممكن است صرف تعمير همان مسجد و گرنه صرف تعمير مسجد ديگر نمايند.
كد مسأله: 38412

مسأله 920- ساختن مسجد و تعمير مسجدي كه نزديك به خرابي مي‌باشد مستحب است. و اگر مسجد طوري خراب شود كه تعمير آن ممكن نباشد، مي‌توانند آن را خراب كنند و دوباره بسازند. بلكه مي‌توانند مسجدي را كه خراب نشده براي احتياج مردم خراب كنند و بزرگتر بسازند.
كد مسأله: 38415

مسأله 921- تميز كردن مسجد و روشن كردن چراغ آن مستحب است و كسي كه مي‌خواهد مسجد برود، مستحب است‌خود را خوشبو كند و لباس پاكيزه و قيمتي بپوشد و ته كفش خود را وارسي كند كه نجاستي به آن نباشد. و موقع داخل شدن به مسجد اول پاي راست و موقع بيرون آمدن اول پاي چپ را بگذارد. همچنين مستحب است از همه زودتر به مسجد آيد و از همه ديرتر از مسجد بيرون رود.
كد مسأله: 38417

مسأله 922- وقتي انسان وارد مسجد مي‌شود، مستحب است دو ركعت نماز به قصد تحيت و احترام مسجد بخواند، و اگر نماز واجب يا مستحب ديگري هم بخواند كافي است.
كد مسأله: 38422

مسأله 923- خوابيدن در مسجد، اگر انسان ناچار نباشد و صحبت كردن راجع به كارهاي دنيا و مشغول صنعت شدن و خواندن شعري كه نصيحت و مانند آن نباشد، مكروه است. و نيز مكروه است آب دهان و بيني و اخلاط سينه را در مسجد بيندازد، و گمشده‌اي را طلب كند و صداي خود را بلند كند، ولي بلند كردن صدا براي اذان مانعي ندارد.
كد مسأله: 38424

مسأله 924- راه دادن بچه و ديوانه به مسجد مكروه است. و كسي كه پياز و سير و مانند اينها خورده كه بوي دهانش مردم را اذيت ميكند، مكروه است به مسجد برود.
كد مسأله: 38426

مسأله 925- براي مرد و زن مستحب است پيش از نمازهاي واجب يوميه اذان و اقامه بگويند (1) ولي پيش از نمازهاي واجب غير يوميه مثل نماز آيات، مستحب است سه مرتبه بگويند الصلوه(2)
1- ولي اقامه مستحب مؤكد است خصوصاً در نماز صبح و مغرب
2- در خصوص نماز عيدين و در غير آن به عنوان رجاء گفته شود.
كد مسأله: 38429

مسأله 926- مستحب است در روز اولي كه بچه به دنيا مي‌آيد يا پيش از آنكه بندنافش بيفتد، در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگويند.
كد مسأله: 38439

مسأله 927- اذان هيجده جمله است:
"الله اكبر" چهار مرتبه، "اشهد ان لا اله الا الله،اشهد ان محمدا رسول الله، حي علي الصلاه، حي علي الفلاح، حي علي خير العمل، الله اكبر، لا اله الا الله"، هر يك دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است‌يعني دو مرتبه"الله اكبر" از اول اذان، و يك مرتبه "لا اله الا الله" از آخر آن كم مي‌شود، و بعداز گفتن "حي علي خير العمل" بايد دو مرتبه "قد قامت الصلاه" اضاضه نمود.
كد مسأله: 38441

مسأله 928- "اشهد ان عليا ولي الله" جزو اذان و اقامه نيست، ولي خوب است بعداز "اشهد ان محمدا رسول الله" به قصد قربت گفته شود.»
كد مسأله: 38446

"الله اكبر" يعني خداي تعالي بزرگتر از آن است كه او را وصف كنند."اشهد ان لا اله الا الله" يعني شهادت مي‌دهم كه غير خدايي كه يكتا و بي‌همتا است، خداي ديگري سزاوار پرستش نيست. "اشهد ان محمدا رسول الله" يعني شهادت مي‌دهم كه حضرت محمد بن عبد الله صلي الله عليه و آله و سلم، پيغمبر و فرستاده خدا است. "اشهد ان عليا امير المؤمنين ولي الله" يعني شهادت مي‌دهم كه حضرت علي عليه الصلاة و السلام، امير المؤمنين و ولي خدا بر همه خلق است. "حي علي الصلاه"يعني بشتاب براي نماز. "حي علي الفلاح" يعني بشتاب براي رستگاري. "حي علي خيرالعمل" يعني بشتاب براي بهترين كارها كه نماز است. "قد قامت الصلاه" يعني به تحقيق نماز برپا شد. "لا اله الا الله" يعني خدايي سزاوار پرستش نيست مگر خدايي كه يكتا و بي‌همتا است.
مسأله 929- بين جمله‌هاي اذان و اقامه بايد خيلي فاصله نشود. و اگر بين آنها بيشتر از معمول فاصله بيندازد، بايد دوباره آن را از سر بگيرد.
كد مسأله: 38450

مسأله 930- اگر در اذان و اقامه صدا را در گلو بيندازد، چنانچه غنا شود يعني به طور آوازه خواني كه در مجالس لهو و بازيگري معمول است اذان و اقامه را بگويد حرام است، و اگر غنا نشود مكروه مي‌باشد.
كد مسأله: 38453

مسأله 931- در پنج نماز اذان ساقط مي‌شود : اول: نماز عصر روز جمعه. دوم: نماز عصر روز عرفه كه روز نهم ذي‌حجه است. سوم: نماز عشاي شب عيد قربان براي كسي كه در مشعر الحرام باشد. چهارم: نماز عصر و عشاي زن مستحاضه. پنجم: نماز عصر و عشاي كسي كه نمي‌تواند از بيرون آمدن بول و غائط خودداري كند. و در اين (1) پنج نماز در صورتي اذان ساقط مي‌شود كه با نماز قبلي فاصله نشود، يا فاصله كمي بين آنها باشد، ولي فاصله شدن نافله (2) و تعقيب ضرر ندارد.
1- بلكه در هر موردي كه دو نماز متوالياً خوانده شود اذان از نماز دوم ساقط است.
2- فصل نافله مضر به جمع بين صلوتين است.
كد مسأله: 38455

مسأله 932- اگر براي نماز جماعتي اذان و اقامه گفته باشند، كسي كه با آن جماعت نماز مي‌خواند، نبايد براي نماز خود اذان و اقامه بگويد.
كد مسأله: 38458

مسأله 933- اگر كسي براي خواندن نماز جماعت (1) به مسجد رود و ببيند جماعت تمام شده، تا وقتي كه صفها به هم نخورده و جمعيت متفرق نشده مي‌تواند (2) براي نماز خود اذان و اقامه نگويد.
1- يا فرادي
2- احتياط واجب ترك اذان و اقامه است
كد مسأله: 38461

مسأله 934- در جايي كه عده‌اي مشغول نماز جماعتند يا نماز آنان تازه تمام شده وصفها به هم نخورده است، اگر انسان بخواهد فرادي يا با جماعت ديگري كه برپا مي‌شود نماز بخواند، با شش (1) شرط اذان و اقامه از او ساقط مي‌شود:
اول: آن كه نماز جماعت در مسجد باشد و اگر در مسجد نباشد، ساقط شدن اذان و اقامه اشكال دارد.
دوم: آن كه براي آن نماز اذان و اقامه، گفته باشند.
سوم: آن كه نماز جماعت باطل نباشد.
چهارم: آن كه نماز او و نماز جماعت در يك مكان باشد، پس اگر نماز جماعت، داخل مسجد باشد. و او بخواهد در بام مسجد نماز بخواند، مستحب است اذان و اقامه بگويد.
پنجم: آن كه نماز او و نماز جماعت هر دو ادا باشد.
ششم: آن كه وقت نماز او و نماز جماعت مشترك باشد مثلاً هر دو نماز ظهر، يا هر دو نماز عصر بخوانند، يا نمازي كه به جماعت خوانده مي¬شود، نماز ظهر باشد و او نماز عصر بخواند، يا او نماز ظهر بخواند و نماز جماعت نماز عصر باشد.
1- بلكه با سه شرط زيرا اولي و پنجمي و ششمي معتبر نيست.
كد مسأله: 38463

مسأله 935- اگر در شرط سوم از شرطهايي كه در مساله پيش گفته شده شك كند، يعني شك كند كه نماز جماعت صحيح بوده يا نه، اذان و اقامه از او ساقط است. ولي اگردر يكي از پنج شرط ديگر شك كند مستحب (1) است اذان و اقامه بگويد.
1- اگر شك كند كه اذان و اقامه به جماعت گفته شده يا نه ولي اگر شك وحدت در مكان داشته باشد، مستحب نيست اذان و اقامه بگويد. و اگر خواست بگويد به عنوان رجاء عبوديت بگويد و سه شرط ديگر معتبر نيست تا شك در آنها مورد بحث باشد زيرا در صورت قطع به وجود هم اذان و اقامه مستحب است.
كد مسأله: 38466

مسأله 936- كسي كه اذان و اقامه ديگري را مي‌شنود، مستحب است هر قسمتي را كه مي‌شنود بگويد. (1)
1- و اولي تبديل حيعلات به حولقه است (يعني بجاي حيّ علي ها كه حيعلات مي باشند، ذكر لا حول و لا قوه الا بالله بگويد.)
كد مسأله: 38468

مسأله 937- كسي كه اذان و اقامه ديگري را شنيده، چه با او گفته باشد يا نه، در صورتي كه بين آن اذان و اقامه و نمازي كه مي‌خواهد بخواند زياد فاصله نشده باشد، مي‌تواند براي نماز خود اذان و اقامه نگويد.
كد مسأله: 38471

مسأله 938- اگر مرد اذان زن را با قصد لذت بشنود، اذان از او ساقط نمي‌شود. بلكه اگر قصد لذت هم نداشته باشد، ساقط شدن اذان اشكال دارد. (1)
1- با عدم حرمت سماع يا استماع و عدم حرمت اذان زن ظاهراً سقوط بي اشكال است.
كد مسأله: 38473

مسأله 939- اذان و اقامه نماز جماعت را بايد مرد بگويد، ولي در جماعت زنان اگر زن اذان و اقامه بگويد، كافي است.
كد مسأله: 38476

مسأله 940- اقامه بايد بعد از اذان گفته شود. و اگر قبل از اذان بگويند، صحيح نيست.
كد مسأله: 38478

مسأله 941- اگر كلمات اذان و اقامه را بدون ترتيب بگويد، مثلا "حي علي الفلاح" را پيش از "حي علي الصلاه" بگويد، بايد از جايي كه ترتيب به هم خورده دوباره بگويد.
كد مسأله: 38485

مسأله 942- بايد بين اذان و اقامه فاصله ندهد. و اگر بين آنها به قدري فاصله دهد كه اذاني را كه گفته اذان اين اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگويد. و نيز اگر بين اذان و اقامه و نماز به قدري فاصله دهد كه اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره براي آن نماز اذان و اقامه بگويد.
كد مسأله: 38487

مسأله 943- اذان و اقامه بايد به عربي صحيح گفته شود. پس اگر به عربي غلط بگويد يا به جاي حرفي حرف ديگر بگويد، يا مثلا ترجمه آنها را به فارسي بگويد، صحيح نيست.
كد مسأله: 38490

مسأله 944- اذان و اقامه بايد بعد از داخل شدن وقت نماز گفته شود. و اگر عمدا يا از روي فراموشي پيش از وقت بگويد، باطل است.
كد مسأله: 38492

مسأله 945- اگر پيش از گفتن اقامه شك كند كه اذان گفته يا نه، بايد اذان را بگويد. ولي اگر مشغول اقامه شود و شك كند كه اذان گفته يا نه، گفتن اذان لازم نيست.
كد مسأله: 38494

مسأله 946- اگر در بين اذان يا اقامه پيش از آنكه قسمتي را بگويد شك كند كه قسمت پيش از آن را گفته يا نه، بايد قسمتي را كه در گفتن آن شك كرده بگويد. ولي اگر در حال گفتن قسمتي از اذان يا اقامه شك كند كه آنچه پيش از آن است گفته يا نه، گفتن آن لازم نيست.
كد مسأله: 38497

مسأله 947- مستحب است انسان در موقع گفتن اذان رو به قبله بايستد و با وضو يا غسل باشد و دستها را به گوش بگذارد (1) و صدا را بلند نمايد و بكشد و بين جمله‌هاي اذان كمي فاصله دهد و بين آنها حرف نزند.
1- بلكه انگشت در گوش بگذارد
كد مسأله: 38499

مسأله 948- مستحب است بدن انسان در موقع گفتن اقامه آرام باشد، و آن را از اذان آهسته‌تر بگويد، و جمله‌هاي آن را به هم نچسباند. ولي به اندازه‌اي كه بين جمله‌هاي اذان فاصله مي‌دهد، بين جمله‌هاي اقامه فاصله ندهد.
كد مسأله: 38501

مسأله 949- مستحب است بين اذان و اقامه يك قدم بردارد يا قدري بنشيند يا سجده كند يا ذكر بگويد يا دعا بخواند يا قدري ساكت باشد يا حرفي بزند يا دو ركعت نماز بخواند. ولي حرف زدن بين اذان و اقامه نماز صبح و نماز خواندن بين اذان و اقامه نماز مغرب مستحب نيست. (1)
1- بلكه مستحب است.
كد مسأله: 38503

مسأله 950- مستحب است كسي را كه براي گفتن اذان معين مي‌كنند، عادل (1) و وقت‌شناس و صدايش بلند باشد و اذان را در جاي بلند بگويد.
1- عدالت معتبر نيست بلكه مستحب است از اخيار باشد ولو عادل نباشد.
كد مسأله: 38506

واجبات نماز يازده چيز است: اول: نيت. دوم: قيام يعني (ايستادن). سوم: تكبيره الاحرام يعني گفتن "الله اكبر" در اول نماز. چهارم: ركوع. پنجم: سجود. ششم: قرائت. هفتم: ذكر. هشتم: تشهد. نهم: سلام. دهم: ترتيب. يازدهم: موالات يعني پي در پي بودن اجزاء نماز.
مسأله 951- بعضي از واجبات نماز ركن است، يعني اگر انسان آنها را بجا نياورد يا در نماز(1) اضافه كند، عمداً باشد يا اشتباهاً، نماز باطل مي‌شود. و بعضي ديگر ركن نيست، يعني اگر عمداً كم يا زياد شود، نماز باطل مي‌شود. و چنانچه اشتباهاً كم يا زياد گردد، نماز باطل نمي‌شود. و ركن پنج چيز است: اول: نيت. دوم: تكبيره الاحرام. سوم: قيام در موقع گفتن تكبيرة الاحرام، و قيام متصل به ركوع يعني ايستادن پيش از ركوع. چهارم: ركوع. پنجم: دو سجده.
1- تصوير زيادي نيت بنابر داعي ممكن نيست و بنابر اخطار ممكن است ولي قادح (يعني مضر) نيست.
كد مسأله: 38508

مسأله 952- انسان بايد نماز را به نيت قربت‌يعني براي انجام فرمان خداوند عالم به جا آورد و لازم نيست نيت را از قلب خود بگذراند يا مثلا به زبان بگويد كه چهار ركعت نماز ظهر مي‌خوانم قربه الي الله.
كد مسأله: 38511

مسأله 953- اگر در نماز ظهر يا در نماز عصر نيت كند كه چهار ركعت نماز مي‌خوانم و معين نكند ظهر است يا عصر، نماز او باطل است. و نيز كسي كه مثلا قضاي نماز ظهر بر او واجب است، اگر در وقت نماز ظهر بخواهد آن نماز قضا يا نماز ظهر را بخواند، بايد نمازي را كه مي‌خواند در نيت معين كند.
كد مسأله: 38516

مسأله 954- انسان بايد از اول تا آخر نماز به نيت‌خود باقي باشد. پس اگر در بين نماز به طوري غافل شود كه اگر بپرسند چه مي‌كني نداند چه بگويد، نمازش باطل است.
كد مسأله: 38518

مسأله 955- انسان بايد فقط براي انجام امر خداوند عالم نماز بخواند. پس كسي كه ريا كند يعني براي نشان دادن به مردم نماز بخواند، نمازش باطل است، خواه فقط براي مردم باشد، يا خدا و مردم هر دو را در نظر بگيرد.
كد مسأله: 38521

مسأله 956- اگر قسمتي از نماز را هم براي غير خدا بجا آورد نماز باطل است، چه آن قسمت واجب باشد مثل حمد و سوره، چه مستحب (1) باشد مانند قنوت. بلكه اگر تمام نماز را براي خدا بجا آورد ولي براي نشان دادن به مردم در جاي مخصوصي مثل مسجد، يا در وقت مخصوصي مثل اول وقت، يا به طرز مخصوصي مثلا با جماعت بخواند، نمازش باطل است.
1- در اجزاء مستحبه ريا موجب بطلان نماز نيست و اقوي صحت صلوه است و لكن احتياط اعاده آن نماز است.
كد مسأله: 38524

مسأله 957- گفتن "الله اكبر" در اول هر نماز واجب و ركن است و بايد حروف"الله" و حروف "اكبر" و دو كلمه "الله" و "اكبر" را پشت‌سر هم بگويد. و نيز بايد اين دو كلمه به عربي صحيح گفته شود، و اگر به عربي غلط بگويد يا مثلا ترجمه آن را به فارسي بگويد صحيح نيست.
كد مسأله: 38526

مسأله 958- احتياط واجب (1) آن است كه تكبيره الاحرام نماز را به چيزي كه پيش از آن مي‌خواند مثلا به اقامه يا به دعايي كه پيش از تكبير مي‌خواند، نچسباند.
1- واجب نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 38529

مسأله 959- اگر انسان بخواهد "الله اكبر" را به چيزي كه بعد از آن مي‌خواند مثلا به"بسم الله الرحمن الرحيم" بچسباند، بايد (ر) اكبر را پيش بدهد.
كد مسأله: 38531

مسأله 960- موقع گفتن تكبيره الاحرام بايد بدن آرام باشد، و اگر عمداً در حالي كه بدنش حركت دارد تكبيره الاحرام را بگويد، باطل است.
كد مسأله: 38533

مسأله 961- تكبير و حمد و سوره و ذكر و دعا را بايد طوري بخواند كه خودش بشنود. و اگر به واسطه سنگيني يا كري گوش يا سر و صداي زياد نمي‌شنود، بايد طوري بگويد كه اگر مانعي نباشد بشنود.
كد مسأله: 38537

مسأله 962- كسي كه لال است يا زبان او مرضي دارد كه نمي‌تواند "الله اكبر" را درست بگويد، بايد به هر طور كه مي‌تواند بگويد. و اگر هيچ نمي‌تواند بگويد، بايد در قلب خود بگذارند و براي تكبير اشاره كند، و زبانش را هم اگر مي‌تواند حركت دهد.
كد مسأله: 38540

مسأله 963- مستحب است بعد از تكبيره الاحرام بگويد: "يا محسن قد اتاك المسي‌ء و قد امرت المحسن ان يتجاوز عن المسي‌ء انت المحسن و انا المسي‌ء بحق محمد و آل محمد صل علي محمد و آل محمد و تجاوز عن قبيح ما تعلم مني"، يعني اي خدايي كه به بندگان احسان مي‌كني، بنده گنهكار به در خانه تو آمده و تو امر كرده‌اي كه نيكوكار از گنهكار بگذرد، تو نيكوكاري و من گناهكار، به حق محمد و آل محمد صلي الله عليه و آله و سلم رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بديهايي كه مي‌داني از من سر زده بگذر.
كد مسأله: 38542

مسأله 964- مستحب است موقع گفتن تكبير اول نماز و تكبيرهاي بين نماز، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببرد.
كد مسأله: 38551

مسأله 965- اگر شك كند كه تكبيره الاحرام را گفته يا نه، چنانچه مشغول خواندن چيزي شده به شك خود اعتنا نكند. و اگر چيزي نخوانده، بايد تكبير را بگويد.
كد مسأله: 38555

مسأله 966- اگر بعد از گفتن تكبيره الاحرام شك كند كه آن را صحيح گفته يا نه، چنانچه مشغول خواندن چيزي شده به شك خود اعتنا نكند و اگر چيزي نخوانده بايد تكبير (1) را بگويد و احتياط واجب (2) آن است كه اول عملي كه نماز را باطل مي كند، انجام دهد مثلاً صورت خود را از قبله برگرداند، بعد تكبير را بگويد.
1- اقوي صحت تكبيره الاحرام است ولي احتياط مستحسن تمام كردن نماز و اعاده آن است.
2- واجب نيست بلكه احتياط مستحسن آن است كه بعد از تمام كردن نماز دوباره نماز را بخواند.
كد مسأله: 38560

مسأله 967- قيام در موقع گفتن تكبيره الاحرام و قيام پيش از ركوع كه آن را قيام متصل به ركوع مي‌گويند ركن است. ولي قيام در موقع خواندن حمد و سوره و قيام بعد از ركوع، ركن نيست و اگر كسي آن را از روي فراموشي ترك كند، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 38563

مسأله 968- واجب است پيش از گفتن تكبير و بعد از آن مقداري بايستد تا يقين كند كه‌در حال ايستادن تكبير گفته است.
كد مسأله: 38566

مسأله 969- اگر ركوع را فراموش كند و بعد از حمد و سوره بنشيند و يادش بيايد كه ركوع نكرده، بايد بايستد و به ركوع رود. و اگر بدون اين كه بايستد به حال خميدگي به ركوع برگردد، چون قيام متصل به ركوع را بجا نياورده، نماز او باطل است.
كد مسأله: 38568

مسأله 970- موقعي كه ايستاده است بايد بدن را حركت ندهد و به طرفي خم نشود وبه جايي تكيه نكند. ولي اگر از روي ناچاري باشد، يا در حال خم شدن براي ركوع پاها را حركت دهد، اشكال ندارد.
كد مسأله: 38570

مسأله 971- اگر موقعي كه ايستاده از روي فراموشي بدن را حركت دهد يا به طرفي خم شود يا به جايي تكيه كند اشكال ندارد. ولي در قيام موقع گفتن تكبيره الاحرام و قيام متصل به ركوع اگر از روي فراموشي هم باشد، بنابر احتياط واجب (1) بايد نماز را تمام كند و دوباره بخواند.
1- واجب نيست و اقوي صحت نماز است ولي احتياط مستحسن اعاده آن است
كد مسأله: 38573

مسأله 972- احتياط واجب (1) آن است كه در موقع ايستادن هر دو پا روي زمين باشد. ولي لازم نيست سنگيني بدن روي هر دو پا باشد، و اگر روي يك پا هم باشد اشكال ندارد.
1- واجب نيست ولي مستحسن است و بعيد نيست كفايت قيام بر يك پا
كد مسأله: 38575

مسأل 973- كسي كه مي‌تواند درست بايستد، اگر پاها را خيلي گشاد بگذارد كه به حال ايستادن معمولي نباشد، نمازش باطل است. (1)
1- اگر صدق قيام نكند والا صحيح است.
كد مسأله: 38578

مسأله 974- موقعي كه انسان در نماز مشغول خواندن چيزيست حتي موقع گفتن ذكرهاي مستحبي نماز، بايد بدنش آرام باشد. و در موقعي كه مي‌خواهد كمي جلو يا عقب رود يا كمي بدن را به طرف راست يا چپ حركت دهد، بايد چيزي نگويد، ولي "بحول الله و قوته اقوم و اقعد" را بايد در حال برخاستن بگويد.
كد مسأله: 38580

مسأله 975- اگر در حال حركت بدن ذكر بگويد، مثلا موقع رفتن به ركوع يا رفتن به سجده تكبير بگويد، چنانچه آن را به قصد ذكري كه در نماز دستور داده‌اند بگويد، بايد احتياطا نماز را دوباره بخواند. و اگر به اين قصد نگويد بلكه بخواهد ذكري گفته باشد، نماز صحيح است.
كد مسأله: 38583

مسأله 976- حركت دادن دست و انگشتان در موقع خواندن حمد اشكال ندارد، اگر چه احتياط مستحب آن است كه آنها را هم حركت ندهد.
كد مسأله: 38585

مسأله 977- اگر موقع خواندن حمد و سوره يا خواندن تسبيحات بي‌اختيار به قدري حركت كند كه از حال آرام بودن بدن خارج شود، احتياط واجب (1) آن است كه بعد از آرام گرفتن بدن، آنچه را در حال حركت خوانده دوباره بخواند.
1- واجب نيست و اقوي صحت حمد و سوره و تسبيحات است ولي احتياط مستحسن اعاده است.
كد مسأله: 38587

مسأله 978- اگر در بين نماز از ايستادن عاجز شود بايد بنشيند، و اگر از نشستن هم عاجز شود بايد بخوابد، ولي تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزي نخواند.
كد مسأله: 38590

مسأله 979- تا انسان مي‌تواند ايستاده نماز بخواند، نبايد بنشيند. مثلا كسي كه در موقع ايستادن بدنش حركت مي‌كند يا مجبور است به چيزي تكيه دهد يا بدنش را كج كند يا خم شود يا پاها را بيشتر از معمول گشاد بگذارد، (1) بايد به هر طور كه مي‌تواند ايستاده نماز بخواند. ولي اگر به هيچ قسم حتي مثل حال ركوع هم نتواند بايستد، بايد راست بنشيند و نشسته نماز بخواند.
1- در صورتي كه صدق قيام بكند والا جلوس مقدم بر آن است.
كد مسأله: 38592

مسأله 980- تا انسان مي‌تواند بنشيند، نبايد خوابيده نماز بخواند. و اگر نتواند راست بنشيند بايد هر طور كه مي‌تواند بنشيند، و اگر به هيچ قسم نمي‌تواند بنشيند بايد به طوري كه در احكام قبله گفته شد به پهلوي راست بخوابد، و اگر نمي‌تواند به پهلوي چپ، و اگر آن هم ممكن نيست به پشت بخوابد به طوري كه كف پاهاي او رو به قبله باشد.
كد مسأله: 38596

مسأله 981- كسي كه نشسته نماز مي‌خواند، اگر بعد از خواندن حمد و سوره بتواند بايستد و ركوع را ايستاده بجا آورد، بايد بايستد و از حال ايستاده به ركوع رود. و اگرنتواند، بايد ركوع را هم نشسته بجا آورد.
كد مسأله: 38599

مسأله 982- كسي كه خوابيده نماز مي‌خواند، اگر در بين نماز بتواند بنشيند، بايد مقداري را كه مي‌تواند نشسته بخواند. و نيز اگر مي‌تواند بايستد، بايد مقداري را كه مي‌تواند ايستاده بخواند، ولي تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزي نخواند.
كد مسأله: 38601

مسأله 983- كسي كه نشسته نماز مي‌خواند، اگر در بين نماز بتواند بايستد بايد مقداري را كه مي‌تواند ايستاده بخواند، ولي تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزي نخواند.
كد مسأله: 38603

مسأله 984- كسي كه مي‌تواند بايستد، اگر بترسد كه به واسطه ايستادن مريض شود يا ضرري به او برسد، مي‌تواند نشسته نماز بخواند. و اگر از نشستن هم بترسد، مي‌تواند خوابيده نماز بخواند.
كد مسأله: 38605

مسأله 985- اگر انسان احتمال بدهد كه تا آخر وقت بتواند ايستاده نماز بخواند، بايد نماز را تأخير بيندازد. پس اگر نتوانست بايستد، در آخر وقت مطابق وظيفه¬اش نماز را بجا آورد.
كد مسأله: 38607

مسأله 986- مستحب است در حال ايستادن بدن را راست نگهدارد، شانه‌ها را پايين بيندازد، دستها را روي رانها بگذارد، انگشتها را به هم بچسباند، جاي سجده را نگاه كند، سنگيني بدن را به طور مساوي روي دو پا بيندازد، با خضوع و خشوع باشد، پاها را پس و پيش نگذارد، اگر مرد است پاها را از سه انگشت باز تا يك وجب فاصله دهد، و اگر زن است پاها را به هم بچسباند.
كد مسأله: 38610

مسأله 987- در ركعت اول و دوم نمازهاي واجب يوميه انسان بايد اول حمد و بعد از آن يك سوره تمام بخواند. (1)
1- بنا بر احتياط واجب
كد مسأله: 38612

مسأله 988- اگر وقت نماز تنگ باشد يا انسان ناچار شود كه سوره را نخواند، مثلاً بترسد كه اگر سوره را بخواند دزد يا درنده يا چيز ديگري به او صدمه بزند، نبايد سوره را بخواند.
كد مسأله: 38614

مسأله 989- اگر عمدا سوره را پيش از حمد بخواند، نمازش باطل است. و اگر اشتباها سوره را پيش از حمد بخواند و در بين آن يادش بيايد، بايد سوره را رها كند و بعد از خواندن حمد سوره را از اول بخواند.
كد مسأله: 38617

مسأله 990- اگر حمد و سوره يا يكي از آنها را فراموش كند و بعد از رسيدن به ركوع بفهمد، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 38623

مسأله 991- اگر پيش از آنكه براي ركوع خم شود، بفهمد كه حمد و سوره را نخوانده بايد بخواند، و اگر بفهمد سوره را نخوانده بايد فقط سوره را بخواند. ولي اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده، بايد اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند. و نيز اگر خم شود و پيش از آن كه به ركوع برسد بفهمد حمد و سوره يا سوره تنها، يا حمد تنها را نخوانده، بايد بايستد و به همين دستور عمل نمايد.
كد مسأله: 38625

مسأله 992- اگر در نماز يكي از چهار سوره‌اي را كه آيه سجده دارد و در مسأله 361 گفته شد عمداً بخواند، نمازش باطل است. (1)
1- در صورتي كه آيه سجده را بخواند و سجده بجا آورد و الا به مجرد شروع باطل نمي شود و اگر آيه سجده را بخواند و سجده نياورد احتياطاً نماز را تمام مي كند و نماز ديگري بجا مي آورد.
كد مسأله: 38629

مسأله 993- اگر اشتباهاً مشغول خواندن سوره‌اي شود كه سجده واجب دارد، چنانچه پيش از رسيدن به آيه سجده بفهمد، بايد آن سوره را رها كند و سوره ديگر بخواند. و اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد، (1) مي تواند سوره را تمام كند و بعد از نماز سجده آن را بجا آورد.
1- اگر عمداً بخواند بايد بعد از به جا آوردن سجده تلاوت بصورت ايماء، سوره ديگري به قصد قربت مطلقه بخواند و نماز را تمام كند و دوباره آن نماز را بخواند علي الاحوط و اگر بعد از بجا آوردن آيه سجده نسياناً متذكر شد نمازش صحيح است و اعاده ندارد علي الاقوي اگرچه اعاده مستحسن است.
كد مسأله: 38632

مسأله 994- اگر در نماز آيه سجده را بشنود (1) نمازش صحيح است و بايد بعد از نماز سجده آن را به جا آورد.
1- يا استماع نمايد در اثناء نماز براي سجده ايماء نمايد و نماز را تمام كند و بعد از نماز احتياطاً سجده تلاوت را به نحو متعارف بجا آورد.
كد مسأله: 38634

مسأله 995- در نماز مستحبي خواندن سوره لازم نيست، اگر چه آن نماز به واسطه نذر كردن واجب شده باشد. ولي در بعضي از نمازهاي مستحبي مثل نماز وحشت كه سوره مخصوصي دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار كرده باشد، بايد همان سوره را بخواند.
كد مسأله: 38638

مسأله 996- در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه، مستحب است در ركعت اول بعد از"حمد" سوره " جمعه"، و در ركعت دوم بعد از "حمد" سوره "منافقين" بخواند. واگر مشغول يكي از اينها شود، بنابر احتياط واجب نمي‌تواند(1) آن را رها كند و سوره ديگر بخواند.
1- نمي تواند اگر تجاوز از نصف كرده باشد والا علي الاقوي جائز است.
كد مسأله: 38641

مسأله 997- اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره "قل هو الله احد" يا سوره "قل يا ايها الكافرون" شود، نمي‌تواند آن را رها كند و سوره ديگر بخواند. ولي در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روي فراموشي به جاي سوره "جمعه" و "منافقين" يكي از اين دو سوره را بخواند، تا به نصف نرسيده مي‌تواند آن را رها كند و سوره"جمعه" و "منافقين" را بخواند.
كد مسأله: 38643

مسأله 998- اگر در نماز جمعه يا نماز ظهر روز جمعه عمداً سوره "قل هو الله احد"يا سوره "قل يا ايها الكافرون" بخواند، اگر چه به نصف نرسيده باشد، بنابر احتياط واجب نمي‌تواند رها كند و سوره "جمعه" و "منافقين" را بخواند.
كد مسأله: 38646

مسأله 999- اگر در نماز غير سوره "قل هو الله احد" و "قل يا ايها الكافرون" سوره ديگري بخواند، تا به نصف نرسيده مي‌تواند رها كند و سوره ديگر بخواند.
كد مسأله: 38648

مسأله 1000- اگر مقداري از سوره را فراموش كند يا از روي ناچاري مثلا به واسطه تنگي وقت يا جهت ديگر نشود آن را تمام نمايد، مي‌تواند آن سوره را رها كند و سوره ديگر بخواند، اگر چه از نصف گذشته باشد يا سوره‌اي را كه مي‌خوانده "قل هو الله احد" يا "قل يا ايها الكافرون" باشد.
كد مسأله: 38652

مسأله 1001- بر مرد واجب است‌حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند. و بر مرد و زن واجب است‌حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند.
كد مسأله: 38654

مسأله 1002- مرد بايد در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد كه تمام كلمات حمد و سوره حتي حرف آخر آنها را بلند بخواند.
كد مسأله: 38657

مسأله 1003- زن مي‌تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند يا آهسته بخواند. ولي اگر نامحرم صدايش را بشنود، بنابر احتياط واجب بايد آهسته بخواند.
كد مسأله: 38659

مسأله 1004- اگر در جايي كه بايد نماز را بلند بخواند عمداً آهسته بخواند، يا در جايي كه بايد آهسته خواند عمداً بلند بخواند، نمازش باطل است. ولي اگر از روي فراموشي يا ندانستن مساله باشد، صحيح است. و اگر در بين خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه كرده، لازم نيست مقداري را كه خوانده دوباره بخواند.
كد مسأله: 38661

مسأله 1005- اگر كسي در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش را بلند كند، مثل آنكه آنها را با فرياد بخواند، نمازش باطل است.
كد مسأله: 38664

مسأله 1006- انسان بايد نماز را ياد بگيرد كه غلط نخواند. و كسي كه به هيچ قسم نمي‌تواند صحيح آن را ياد بگيرد، بايد هر طور كه مي‌تواند بخواند، و احتياط مستحب آن است كه نماز را به جماعت بجا آورد.
كد مسأله: 38666

مسأله 1007- كسي كه حمد و سوره و چيزهاي ديگر نماز را به خوبي نمي‌داند و مي‌تواند ياد بگيرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بايد ياد بگيرد و اگر وقت تنگ است، بنابر احتياط (1) واجب در صورتي كه ممكن باشد بايد نمازش را به جماعت بخواند.
1- واجب نيست علي الاقوي و لكن مستحسن است.
كد مسأله: 38668

مسأله 1008- مزد گرفتن براي ياد دادن واجبات نماز حرام است ولي براي مستحبات آن اشكال ندارد.
كد مسأله: 38670

مسأله 1009- اگر يكي از كلمات حمد يا سوره را نداند، يا عمداً آن را نگويد، يا بجاي حرفي، حرف ديگر بگويد مثلاً به جاي (ض)، (ظ) بگويد، يا جايي كه بايد بدون زير و زبر خوانده شود زير و زبر بدهد، يا تشديد را نگويد، نماز او باطل است.
كد مسأله: 38673

مسأله 1010- اگر انسان كلمه‌اي را صحيح بداند و در نماز همانطور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده، بايد دوباره (1) نماز را بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
1- علي الاقوي لازم نيست ولكن مستحسن است چه در وقت باشد و چه در خارج وقت.
كد مسأله: 38675

مسأله 1011- اگر زير و زبر كلمه‌اي را نداند يا نداند مثلاً كلمه اي به (س) است يا به (ص)، بايد ياد بگيرد و چنانچه دو جور يا بيشتر بخواند، مثل آن كه در "اهدنا الصراط المستقيم"، "مستقيم"را يك مرتبه با "سين" و يك مرتبه با "صاد" بخواند نمازش باطل است.
كد مسأله: 38677

مسأله 1012- اگر در كلمه‌اي "واو" باشد و حرف قبل از "واو" در آن كلمه پيش داشته باشد و حرف بعد از "واو" در آن كلمه همزه (ء) باشد مثل كلمه "سوء" بايد آن واو را مد بدهد يعني آن را بكشد و همچنين اگر در كلمه‌اي "الف" باشد و حرف قبل از "الف" در آن كلمه زبر داشته باشد و حرف بعد از "الف" در آن كلمه همزه باشد مثل "جاء"، بايد "الف" آن را بكشد و نيز اگر در كلمه‌اي (ي) باشد و حرف پيش از (ي) در آن كلمه زير داشته باشد و حرف بعد از (ي) در آن كلمه همزه باشد مثل "جي‌ء"، بايد (ي) را با مد بخواند و اگر بعداز اين "واو" و "الف" و "ي" بجاي همزه (ء) حرفي باشد كه ساكن است، يعني زير و زبر و پيش ندارد باز هم بايد اين سه حرف را با مد بخواند، مثلاً در"و لا الضالين" كه بعد از "الف" حرف "لام" ساكن است ، بايد الف آنرا با مد بخواند و چنانچه به دستور كه گفته شد رفتار نكند، احتياط واجب (1) آن است كه نماز را تمام كند و دوباره بخواند.
1- در صورتي كه بعد از حروف مد همزه باشد مد كلمه مستحسن است و ترك آن موجب بطلان و اعاده نيست و در صورتي كه بعد از حروف مد حرف ساكن باشد مد كلمه لازم است و ترك آن موجب بطلان نماز و لزوم اعاده و قضاء است.
كد مسأله: 38680

مسأله 1013- احتياط واجب (1) آن است كه در نماز، وقف به حركت و وصل به سكون ننمايد. (2) و معني وقف به حركت آن است كه زير يا زبر يا پيش آخر كلمه‌اي را بگويد و بين آن كلمه و كلمه بعدش فاصله دهد. مثلاً بگويد "الرحمن الرحيم" و ميم "الرحيم"را زير بدهد و بعد قدري فاصله دهد و بگويد: "مالك يوم الدين". و معني وصل به سكون آن است كه زير يا زبر يا پيش كلمه‌اي را نگويد و آن كلمه را به كلمه بعد بچسباند، مثل آنكه بگويد : "الرحمن الرحيم" و ميم "الرحيم" را زير ندهد و فورا"مالك يوم الدين" را بگويد.
1- لازم نيست ولي از محسنات قرائت است و ترك آن موجب بطلان و لزوم اعاده و قضا نيست علي الاقوي
2- در صورتي كه وقف جائز نباشد و الا تعلّم لازم نيست زيرا وقف جائز است و كلمه را به صورت وقف اداء مي كند.
كد مسأله: 38682

مسأله 1014- در ركعت سوم و چهارم نماز مي‌تواند فقط يك حمد بخواند، يا بنابر احتياط واجب سه مرتبه (1) تسبيحات اربعه بگويد، يعني سه مرتبه بگويد: "سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر"، و مي‌تواند در يك ركعت حمد، و در ركعت ديگر تسبيحات بگويد، و بهتر است (2) در هر دو ركعت تسبيحات بخواند.
1- واجب نيست ولي مستحن است سه مرتبه بگويد و بعد از آن استغفار نمايد.
2- براي خصوص مأموم اما براي امام حمد افضل است و براي منفرد هر دو مساوي است.
كد مسأله: 38684

مسأله 1015- در تنگي وقت بايد تسبيحات اربعه را يك مرتبه بگويد.
كد مسأله: 38686
كد مسأله: 38693

مسأله 1016- بر مرد و زن واجب است كه در ركعت سوم و چهارم نماز، حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند.
كد مسأله: 38697

مسأله 1017- اگر در ركعت‌سوم و چهارم حمد بخواند، بنابر احتياط واجب (1) بايد "بسم الله" آن را هم آهسته بگويد.
1- واجب نيست بلكه علي الاقوي استحباب جهر است ولي اخفات احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 38700

مسأله 1018- كسي كه نمي‌تواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند، بايد در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند.
كد مسأله: 38702

مسأله 1019- اگر در دو ركعت اول نماز به خيال اين كه دو ركعت آخر است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از ركوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر در ركوع يا بعد از ركوع بفهمد، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 38706

مسأله 1020- اگر در دو ركعت آخر نماز به خيال اينكه در دو ركعت اول است حمد بخواند، يا در دو ركعت اول نماز با اينكه گمان مي‌كرده در دو ركعت آخر است حمد بخواند، چه پيش از ركوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 38709

مسأله 1021- اگر در ركعت‌سوم يا چهارم مي‌خواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد يا مي‌خواست تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد بايد آن را رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند ولي اگر عادتش (1) خواندن چيزي بوده كه به زبانش آمده مي‌تواند همان را تمام كند و نمازش صحيح است.
1- با قصد اجمالي كافي است والا بايد دوباره با قصد شروع كند.
كد مسأله: 38711

مسأله 1022- كسي كه عادت دارد در ركعت‌سوم و چهارم تسبيحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود بايد آن را رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند.
كد مسأله: 38722

مسأله 1023- در ركعت‌سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبيحات استغفار كند، مثلاً بگويد: "استغفر الله ربي و اتوب اليه" يا بگويد: "اللهم اغفر لي". و كسي كه مشغول گفتن استغفار است، اگر شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، چنانچه عادت داشته در نماز فقط بعد از تسبيحات استغفار كند بايد به شك خود اعتنا ننمايد (1) و اگر در جاهاي ديگر نماز هم استغفار مي كرده بايد حمد يا تسبيحات را بخواند و نيز اگر نماز گزار پيش از خم شدن براي ركوع در حالي كه مشغول گفتن استغفار نيست، شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد حمد يا تسبيحات را بخواند.
1- بلكه بايد اعتنا كند و تسبيحات يا حمد را بجا آورد زيرا ترتيب استغفار بر تسبيحات با حمد معلوم نيست.
كد مسأله: 38725

مسأله 1024- اگر در ركوع ركعت سوم يا چهارم يا در حال رفتن (1) به ركوع شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند.
1- اگر به حد ركوع نرسيده باشد برگردد و حمد يا تسبيحات را بخواند.
كد مسأله: 38727

مسأله 1025- هرگاه شك كند كه آيه يا كلمه‌اي را درست گفته يا نه، اگر به‌چيزي كه بعد از آن است مشغول نشده، بايد آن آيه يا كلمه را (1) به طور صحيح بگويد. و اگر به چيزي كه بعد از آن است مشغول شده، چنانچه آن چيز ركن باشد مثل آنكه در ركوع شك كند كه فلان كلمه از سوره را درست گفته يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند. و اگر ركن نباشد، مثلاً موقع گفتن "الله الصمد" شك كند كه "قل هو الله احد"را درست گفته يا نه، باز هم مي‌تواند به شك خود اعتنا نكند. ولي اگر احتياطا آن آيه يا كلمه را به طور صحيح بگويد، اشكال ندارد. و اگر چند مرتبه هم شك كند،مي‌تواند چند بار بگويد. اما اگر به وسواس برسد و باز هم بگويد، بنابر احتياط واجب بايد نمازش را دوباره بخواند.
1- لازم نيست چون قاعده فراغ در اجزاء مركب هم جاري مي­شود و دخول در غير شرط جريان قاعده فراغ نيست.
كد مسأله: 38730

مسأله 1026- مستحب است در ركعت اول پيش از خواندن حمد بگويد: "اعوذ بالله من الشيطان الرجيم" و در ركعت اول و دوم نماز ظهر و عصر "بسم الله" را بلند بگويد و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آيه وقف كند، يعني آن آيه را به آيه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معناي آيه توجه داشته باشد. اگر نماز را به جماعت مي¬خواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادي مي¬خواند، بعد از آنكه حمد خودش تمام شد، بگويد "الحمد لله رب العالمين". بعد از خواندن سوره "قل هو الله احد" يك يا دو يا سه مرتبه "كذلك الله ربي" يا سه مرتبه"كذلك الله ربنا" بگويد، بعد از خواندن سوره كمي صبر كند و بعد تكبير پيش از ركوع را بگويد يا قنوت را بخواند.
كد مسأله: 38732

مسأله 1027- مستحب است در تمام نمازها در ركعت اول سوره "انا انزلناه" و در ركعت دوم سوره "قل هو الله احد" را بخواند.
كد مسأله: 38735

مسأله 1028- مكروه است انسان در تمام نمازهاي يك شبانه روز سوره "قل هو الله احد" را نخواند.
كد مسأله: 38737

مسأله 1029- خواندن سوره "قل هو الله احد" به يك نفس مكروه است.
كد مسأله: 38739

مسأله 1030- سوره‌اي را كه در ركعت اول خوانده، مكروه است در ركعت دوم بخواند، ولي اگر سوره " قل هو الله احد" را در هر دو ركعت بخواند مكروه نيست.
كد مسأله: 38741

مسأله 1031- در هر ركعت بعد از قرائت بايد به اندازه‌اي خم شود (1) كه بتواند دست را به زانو بگذارد، و اين عمل را ركوع مي‌گويند.
1- بلكه بتواند اطراف اصابع را به زانو بگذارد كافي است.
كد مسأله: 38744

مسأله 1032- اگر به اندازه ركوع خم شود ولي دستها را به زانو نگذارد اشكال ندارد.
كد مسأله: 38746

مسأله 1033- هرگاه ركوع را بطور غير معمول بجا آورد، مثلا به چپ يا راست خم شود، اگر چه دستهاي او به زانو برسد صحيح نيست.
كد مسأله: 38748

مسأله 1034- خم شدن بايد به قصد ركوع باشد، پس اگر به قصد كار ديگري مثلا براي كشتن جانور خم شود، نمي‌تواند آن را ركوع حساب كند بلكه بايد بايستد و دوباره براي ركوع خم شود، و به واسطه اين عمل، ركن زياد نشده و نماز باطل نمي‌شود.
كد مسأله: 38750

مسأله 1035- كسي كه دست يا زانوي او با دست و زانوي ديگران فرق دارد، مثلاً دستش خيلي بلند است كه اگر كمي خم شود به زانو مي‌رسد يا زانوي او پايين‌تر از مردم ديگر است كه بايد خيلي خم شود تا دستش به زانو برسد بايد به انداره معمول خم شود.
كد مسأله: 38752

مسأله 1036- كسي كه نشسته ركوع مي‌كند بايد به قدري خم شود كه صورتش مقابل زانوها برسد، و بهتر است به قدري خم شود كه صورت نزديك جاي سجده برسد.
كد مسأله: 38755

مسأله 1037- احتياط واجب (1) آن است كه در ركوع، سه مرتبه "سبحان الله" يا يك مرتبه "سبحان ربي العظيم و بحمده" بگويد ولي در تنگي وقت و در حال ناچاري گفتن يك سبحان الله كافي است.
1- اين احتياط واجب نيست و اقوي كفايت مطلق ذكر است به مقدار سه تسبيح صغيره يا يك تسبيح كبيره.
كد مسأله: 38757

مسأله 1038- ذكر ركوع بايد دنبال هم و به عربي صحيح گفته شود. و مستحب است آن را سه يا پنچ يا هفت مرتبه بلكه بيشتر بگويند.
كد مسأله: 38759

مسأله 1039- در ركوع بايد به مقدار ذكر واجب، بدن آرام باشد و در ذكر مستحب هم اگر آن را به قصد ذكري كه براي ركوع دستور داده‌اند بگويد بنابر احتياط واجب، (1) آرام بودن بدن لازم است.
1- بلكه مستحسن است نه لازم.
كد مسأله: 38761

مسأله 1040- اگر موقعي كه ذكر واجب ركوع را مي‌گويد، بي‌اختيار به قدري حركت كند كه از حال آرام بودن بدن خارج شود بايد بعد از آرام گرفتن بدن بنابر احتياط واجب دوباره ذكر را بگويد (1) ولي اگر كمي حركت كند كه از حال آرام بودن بدن خارج نشود، يا انگشتان را حركت دهد اشكال ندارد.
1- لازم نيست ولكن مستحسن است.
كد مسأله: 38763

مسأله 1041- اگر پيش از آن كه به مقدار ركوع خم شود و بدن آرام گيرد عمداً ذكر ركوع را بگويد نمازش باطل است.
كد مسأله: 38766

مسأله 1042- اگر پيش از تمام شدن ذكر واجب، عمداً سر از ركوع بردارد نمازش باطل است، و اگر سهواً سر بردارد چنانچه پيش از آنكه از حال ركوع خارج شود، يادش بيايد كه ذكر ركوع را تمام نكرده، بايد در حال آرامي بدن دوباره ذكر را بگويد، (1) و اگر بعد از آنكه از حال ركوع خارج شد، يادش بيايد، نماز او صحيح است.
1- لازم نيست و لكن مستحن است.
كد مسأله: 38768

مسأله 1043- اگر نتواند به مقدار ذكر در ركوع بماند احتياط واجب آن است كه بقيه آن را در حال برخاستن بگويد. (1)
1- مخير است كه در حال برخاستن اتمام نمايد يا قبل از وصول به حد ركوع شروع كند و هيچ كدام تعيين ندارد.
كد مسأله: 38770

مسأله 1044- اگر به واسطه مرض و مانند آن در ركوع آرام نگيرد نماز صحيح است، ولي بايد پيش از آنكه از حال ركوع خارج شود، ذكر واجب يعني "سبحان ربي العظيم و بحمده" يا سه مرتبه " سبحان الله" را بگويد.
كد مسأله: 38772

مسأله 1045- هرگاه نتواند به اندازه ركوع خم شود بايد به چيزي تكيه دهد و ركوع كند و اگر موقعي هم كه تكيه داده نتواند به طور معمول ركوع كند بايد به هر اندازه مي‌تواند خم شود و اگر هيچ نتواند خم شود بايد موقع ركوع بنشيند و نشسته ركوع كند، و احتياط مستحب آن است كه نماز ديگري هم بخواند و براي ركوع آن با سر اشاره نمايد.
كد مسأله: 38774

مسأله 1046- كسي كه مي‌تواند ايستاده نماز بخواند اگر در حال ايستاده يا نشسته نتواند ركوع كند بايد ايستاده نماز بخواند و براي ركوع با سر اشاره كند، و اگرنتواند اشاره كند بايد به نيت ركوع چشمها را هم بگذارد و ذكر آن را بگويد و به نيت برخاستن از ركوع چشمها را باز كند. و اگر از اين هم عاجز است بايد در قلب نيت ركوع كند و ذكر آن را بگويد.
كد مسأله: 38777

مسأله 1047- كسي كه نمي‌تواند ايستاده يا نشسته ركوع كند و براي ركوع فقط مي‌تواند در حالي كه نشسته است كمي خم شود يا در حالي كه ايستاده است با سر اشاره كند بايد ايستاده نماز بخواند و براي ركوع با سر اشاره نمايد و احتياط مستحب آن است كه نماز ديگري هم بخواند و موقع ركوع آن بنشيند و هر قدر مي‌تواند براي ركوع خم شود.
كد مسأله: 38779

مسأله 1048- اگر بعد از رسيدن به حد ركوع و آرام گرفتن بدن سر بردارد و دو مرتبه به اندازه ركوع خم شود نمازش باطل است، يا بعد از آنكه به اندازه ركوع خم شد و بدنش آرام گرفت، به قدري خم شود كه از اندازه ركوع بگذرد و دوباره به ركوع برگردد چون ركوع زياد شده نمازش باطل است. (1)
1- در فرض دوم ركوع زياد نشده و نماز باطل نيست ولي در فرض اول ركوع زياد شده در صورتي كه به قصد ركوع خم شود.
كد مسأله: 38781

مسأله 1049- بعد از تمام شدن ذكر ركوع بايد راست بايستد و بعد از آنكه بدن آرام گرفت به سجده رود، و اگر عمداً پيش از ايستادن يا پيش از آرام گرفتن بدن به سجده رود نمازش باطل است.
كد مسأله: 38783

مسأله 1050- اگر ركوع را فراموش كند و پيش از آنكه به سجده برسد يادش بيايد بايد بايستد بعد به ركوع رود و چنانچه به حالت خميدگي به ركوع برگردد نمازش باطل است.
كد مسأله: 38785

مسأله 1051- اگر بعد از آنكه پيشاني به زمين رسيد يادش بيايد كه ركوع نكرده، نمازش باطل است. (1)
1- اگر در سجده دوم يادش بيايد كه ركوع نكرده ولي اگر در سجده اول يادش بيايد نمازش باطل نيست برمي گردد و ركوع را بجا مي آورد و بعد از نماز دو سجده سهو براي سجده زياد شده بجا مي آورد و احتياط مستحب آن است كه آن نماز را دوباره اعاده كند و لكن اقوي صحت است.
كد مسأله: 38788

مسأله 1052- مستحب است پيش از رفتن به ركوع در حالي كه راست ايستاده تكبير بگويد و در ركوع زانوها را به عقب دهد و پشت را صاف نگه دارد و گردن را بكشد و مساوي پشت نگه دارد و بين دو قدم را نگاه كند (1) و پيش از ذكر يا بعد از آن صلوات بفرستد ولي آن را به نيت ذكر ركوع نگويد (2) و بعد از آنكه از ركوع برخاست و راست ايستاد، در حال آرامي بدن بگويد: "سمع الله لمن حمده".
1- در حال برخاستن از ركوع ولي در حال ركوع غمض عين نمايد چنانچه مفاد صحيحه حماد است.
2- گفتن به نيت ذكر ركوع مانعي ندارد.
كد مسأله: 38790

مسأله 1053- مستحب است در ركوع زنها دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به عقب ندهند.
كد مسأله: 38792

مسأله 1054- نمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاي واجب و مستحب بعد از ركوع دو سجده كند و سجده آن است (1) كه پيشاني و كف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد.
1- حقيقت سجده وضع جبهه به زمين است و بقيه امور واجبات سجده است نه حقيقت سجده
كد مسأله: 38795

مسأله 1055- دو سجده روي هم يك ركن است كه اگر كسي در نماز واجب عمداً يا از روي فراموشي هر دو را ترك كند يا دو سجده ديگر به آنها اضافه نمايد، نمازش باطل است.
كد مسأله: 38798

مسأله 1056- اگر عمداً يك سجده كم يا زياد كند نماز باطل مي‌شود، و اگر سهواً يك سجده كم كند حكم آن بعداً گفته خواهد شد.
كد مسأله: 38800

مسأله 1057- اگر پيشاني را عمداً يا سهواً به زمين نگذارد سجده نكرده است اگر چه جاهاي ديگر به زمين برسد، ولي اگر پيشاني را به زمين بگذارد و سهواً جاهاي ديگر را به زمين نرساند يا سهواً ذكر نگويد سجده صحيح است.
كد مسأله: 38802

مسأله 1058- احتياط واجب (1) آن است كه در سجده سه مرتبه سبحان الله يا يك مرتبه سبحان ربي الاعلي و بحمده بگويد و بايد اين كلمات دنبال هم و به عربي صحيح گفته شود. و مستحب است سبحان ربي الاعلي و بحمده را سه يا پنج يا هفت مرتبه بگويد.
1- واجب نيست بلكه مستحسن است زيرا علي الاقوي مطلق ذكر در سجده كافي است به شرطي كه از سه تسبيح صغيره يا يك تسبيح كبيره كمتر نشود
كد مسأله: 38804

مسأله 1059- در سجود بايد به مقدار ذكر واجب، بدن آرام باشد وموقع گفتن ذكر مستحب (1) هم اگر آن را به قصد ذكري كه براي سجده دستور داده¬اند بگويد، آرام بودن بدن لازم است.
1- آرام بودن لازم نيست و ليكن احوط است.
كد مسأله: 38807

مسأله 1060- اگر پيش از آن كه پيشاني به زمين برسد و بدن آرام بگيرد عمداً ذكر سجده را بگويد، يا پيش از تمام شدن ذكر عمداً سر از سجده بردارد، نماز باطل است.
كد مسأله: 38809

مسأله 1061- اگر پيش از آن كه پيشاني به زمين برسد و بدن آرام گيرد، سهواً ذكر سجده را بگويد و پيش از آن كه سر از سجده بردارد، بفهمد اشتباه كرده است، بايد دوباره در حال آرام بودن، ذكر را بگويد. (1)
1- واجب نيست تكرار ذكر اگر از جهت عدم استقرار بوده ولي واجب است تكرار ذكر در صورتي كه پيش از وضع جبهه بر زمين باشد.
كد مسأله: 38811

مسأله 1062- اگر بعد از آن كه سر از سجده برداشت، بفهمد كه پيش از آرام گرفتن بدن ذكر را گفته، يا پيش از آن كه ذكر سجده تمام شود سر برداشته، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 38814

مسأله 1063- اگر موقعي كه ذكر سجده را مي گويد، يكي از هفت عضو را عمداً از زمين بردارد، نماز باطل مي شود ولي موقعي كه مشغول گفتن ذكر نيست، اگر غير پيشاني جاهاي ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد اشكال ندارد.
كد مسأله: 38816

مسأله 1064- اگر پيش از تمام شدن ذكر سجده سهواً پيشاني را از زمين بردارد نمي تواند دوباره به زمين بگذارد و بايد آن را يك سجده حساب كند. ولي اگر جاهاي ديگر را سهواً از زمين بردارد، بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذكر را بگويد. (1)
1- احتياطاً و لكن اقوي عدم وجوب آن است.
كد مسأله: 38819

مسأله 1065- بعد از تمام شدن ذكر سجده اول، بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.
كد مسأله: 38821

مسأله 1066- جاي پيشاني نمازگزار بايد از جاي زانوها و سرانگشتان پاي او بلندتر از چهار انگشت بسته نباشد. بلكه احتياط واجب (1) آن است كه جاي پيشاني او از جاي انگشتان و سر زانوها پست تر از چهار انگشت بسته نباشد.
1- بل علي الاقوي بايد جاي پيشاني از جاي انگشتان و سر زانوها پست تر از چهار انگشت بسته نباشد.
كد مسأله: 38823

مسأله 1067- در زمين سراشيب كه سراشيبي آن درست معلوم نيست، اگر جاي پيشاني نمازگزار از جاي انگشت هاي پا و سر زانوهاي او مختصري بيش از چهار انگشت بسته بلندتر باشد اشكال ندارد. (1)
1- اشكال دارد و فرقي بين زيادي مختصر و غير مختصر نيست.
كد مسأله: 38830

مسأله 1068- اگر پيشاني را به چيزي بگذارد كه از جاي انگشتهاي پا و سر زانوهاي او بلندتر از چهار انگشت بسته است، چنانچه بلندي آن به قدري است كه نمي‌گويند در حال سجده است بايد سر را بردارد و به چيزي كه بلندي آن به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بگذارد، و اگر بلندي آن به قدري است كه مي‌گويند در حال سجده است احتياط واجب (1) آن است كه پيشاني را از روي آن به روي چيزي كه بلندي آن به انداره چهار انگشت بسته يا كمتر است بكشد، و اگر كشيدن پيشاني ممكن نيست بنابر احتياط واجب بايد نماز را تمام كند و دوباره بخواند. (2)
1- علي الاقوي جرّ جبهه نمايد و الا سجده زياد شود.
2- بعد از تدارك سجده به رفع و وضع اتمام نماز نمايد و دوباره نماز را بخواند.
كد مسأله: 38833

مسأله 1069- بايد بين پيشاني و آنچه بر آن سجده مي‌كند چيزي نباشد، پس اگر مهر به‌قدري چرك باشد كه پيشاني به خود مهر نرسد سجده باطل است، ولي اگر مثلا رنگ مهر تغيير كرده باشد، اشكال ندارد.
كد مسأله: 38835

مسأله 1070- در سجده بايد كف دست را بر زمين بگذارد ولي در حال ناچاري پشت دست هم مانعي ندارد، و اگر پشت دست ممكن نباشد بايد مچ دست را بگذارد، و چنانچه آن را هم نتواند بايد تا آرنج هر جا كه ميتواند بر زمين بگذارد و اگر آن هم ممكن نيست گذاشتن بازو كافي است.
كد مسأله: 38837

مسأله 1071- در سجده بايد سر دو انگشت بزرگ پاها (1) را به زمين بگذارد و اگر انگشتهاي ديگر پا، يا روي پا را به زمين بگذارد يا به واسطه بلند بودن ناخن، سر شست به زمين نرسد نمازش باطل است. و كسي كه به واسطههي ندانستن مسأله نمازهاي خود را اين طور خوانده، بايد دوباره بخواند.
1- فرقي بين طرف انگشت و ظهر و بطن آن نيست علي الاقوي هر سه كافي است.
كد مسأله: 38840

مسأله 1072- كسي كه مقداري از شست پايش بريده بايد بقيه آن را به زمين بگذارد، واگر چيزي از آن نمانده يا اگر مانده خيلي كوتاه است بايد بقيه انگشتان را بگذارد و اگر هيچ انگشت ندارد بايد هر مقداري از پا باقي مانده به زمين بگذارد. (1)
1- و احتياط استحبابي آن است كه محل ابهام را مراعات نمايد.
كد مسأله: 38842

مسأله 1073- اگر به طور غير معمول سجده كند مثلا سينه و شكم را به زمين بچسباند يا پاها را دراز كند، اگرچه هفت عضوي كه گفته شد به زمين برسد بنابر احتياط واجب (1) بايد نماز را دوباره بخواند.
1- اگر صدق سجد نمايد احتياط لازم نيست ولكن مستحسن است و اگر صدق سجده نكند نماز باطل است و علي الاقوي بايد نماز را دوباره بخواند.
كد مسأله: 38844

مسأله 1074- مهر يا چيز ديگري كه بر آن سجده مي كند بايد پاك باشد ولي اگر مثلا مهر را روي فرش نجس بگذارد يا يك طرف مهر نجس باشد و پيشاني را به طرف پاك آن بگذارد اشكال ندارد.
كد مسأله: 38847

مسأله 1075- اگر در پيشاني دمل و مانند آن باشد، چنانچه ممكن است بايد با جاي سالم پيشاني سجده كند. و اگر ممكن نيست بايد زمين را گود كند و دمل را در گودال و جاي سالم را به مقداري كه براي سجده كافي باشد بر زمين بگذارد.
كد مسأله: 38849

مسأله 1076 – اگر دمل يا زخم تمام پيشاني را گرفته باشد، بايد به يكي از دو طرف پيشاني سجده كند و اگر ممكن نيست به چانه و اگر به چانه هم ممكن نيست بايد به هر جاي از صورت كه ممكن است سجده كند و اگر به هيچ جاي از صورت ممكن نيست بايد با جلوي سر سجده نمايد. (1)
1- لازم نيست با جلوي سر سجده كند بلكه در حال جلوس ايماء به سجده مي كند.
كد مسأله: 38853

مسأله 1077 – كسيكه نمي تواند پيشاني را بزمين برساند، بايد بقدري كه ميتواند خم شود و مهر يا چيز ديگري را كه سجده بر آن صحيح است روي چيز بلندي گذاشته و طوري پيشاني را بر آن بگذارد كه بگويند سجده كرده است، ولي بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را بطور معمول به زمين بگذارد.
كد مسأله: 38855

مسأله 1078- كسي كه هيچ نمي‌تواند خم شود بايد براي سجده بنشيند و با سر اشاره كند، و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد و در هر دو صورت احتياط واجب (1) آن است كه اگر مي‌تواند مهر را بلند كند و به پيشاني بگذارد و اگر با سر يا چشمها هم نمي‌تواند اشاره كند بايد در قلب نيت سجده كند و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن براي سجده اشاره نمايد.
1- واجب نيست بلكه مستحسن است چنانچه اشاره به دست و مانند آن لازم نيست و لكن مستحسن است.
كد مسأله: 38857

مسأله 1079- كسي كه نمي‌تواند بنشيند بايد ايستاده نيت‌سجده كند و چنانچه مي‌تواند براي سجده با سر اشاره كند، و اگر نمي‌تواند با چشمها اشاره نمايد، و اگر اين را هم نمي‌تواند در قلب نيت سجده كند و بنابر احتياط واجب (1) با دست و مانند آن براي سجده اشاره نمايد.
1- واجب نيست و نيت قلبي كافي است ولكن ايماء به دست و مانند آن مستحسن است.
كد مسأله: 38859

مسأله 1080- اگر پيشاني بي‌اختيار از جاي سجده بلند شود چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوباره به جاي سجده برسد و اين يك سجده حساب مي‌شود چه ذكر سجده را گفته باشد يا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بي‌اختيار دوباره به جاي سجده برسد روي هم يك سجده حساب مي‌شود و اگر ذكر نگفته باشد بايد بگويد.
كد مسأله: 38862

مسأله 1081- جايي كه انسان بايد تقيه كند مي تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد و لازم نيست براي نماز به جاي ديگر برود ولي اگر بتواند بر حصير يا چيزي كه سجده بر آن صحيح مي­باشد، طوري سجده كند كه به زحمت نيفتد، نبابد بر فرش و مانند آن سجده نمايد.
كد مسأله: 38864

مسأله 1082- اگر روي تشك پر يا چيز ديگري كه بدن روي آن آرام نمي گيرد، سجده كند باطل است.
كد مسأله: 38866

مسأله 1083- اگر انسان ناچار شود كه در زمين گل نماز بخواند، چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براي او مشقت ندارد، بايد سجده و تشهد را به طور معمول بجا آورد و اگر مشقف دارد. مي تواند در حالي كه ايستاده براي سجده با سر اشاره كند و تشهد را ايستاده بخواند و اگر سجده و تشهد را به طور معمول هم بجا آورد، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 38868

مسأله 1084- در ركعت اول و ركعت سومي كه تشهد ندارد مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا بنا بر احتياط واجب (1) بايد بعد از سجده دوم قدري بي‌حركت بنشيند و بعد برخيزد.
1- اقوي عدم وجوب جلسه استراحت است و ليكن احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 38870

مسأله 1085- بايد بر زمين و چيزهاي غير خوراكي كه از زمين مي‌رويد مانند چوب و برگ درخت سجده كرد و سجده بر چيزهاي خوراكي و پوشاكي و معدني صحيح نيست.
كد مسأله: 38873

مسأله 1086- احتياط واجب آن است كه بر برگ درخت مو اگر تازه باشد سجده نكنند. (1)
1- علي الاقوي بر برگ تازه جايز نيست و بر برگ خشك جايز است.
كد مسأله: 38875

مسأله 1087- سجده بر چيزهايي كه از زمين مي‌رويد و خوراك حيوان است مثل علف و كاه صحيح است.
كد مسأله: 38877

مسأله 1088- سجده بر گلهايي كه خوراكي نيستند صحيح است ولي سجده بر دواهاي خوراكي كه از زمين مي‌رويد مانند گل بنفشه و گل گاو زبان صحيح نيست.
كد مسأله: 38879

مسأله 1089- سجده بر گياهي كه خوردن آن در بعضي از شهرها معمول است و در شهرهاي ديگر معمول نيست و نيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست.
كد مسأله: 38881

مسأله 1090- سجده بر سنگ آهك و سنگ گچ صحيح است و احتياط واجب (1) آن است كه در حال اختيار به گچ و آهك پخته و آجر و كوزه گلي و مانند آن سجده نكنند.
1- بلكه احتياط مستحسن است و اقوي جواز سجده بر تمام آنهاست.
كد مسأله: 38884

مسأله 1091- اگر كاغذ را از چيزي كه سجده بر آن صحيح است مثلاً از كاه ساخته باشند مي‌شود بر آن سجده كرد. ولي سجده بر كاغذي كه از پنبه و مانند آن ساخته شده اشكال دارد. (1)
1- جايز نيست.
كد مسأله: 38886

مسأله 1092- براي سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيدالشهدا عليه السلام مي‌باشد، بعد از آن خاك، بعد از خاك سنگ، و بعد از سنگ گياه است.
كد مسأله: 38888

مسأله 1093- اگر چيزي كه سجده بر آن صحيح است ندارد، يا اگر دارد بواسطه سرما يا گرماي زياد و مانند اينها نمي‌تواند بر آن سجده كند، چنانچه لباس او از كتان يا پنبه است، بايد به لباس سجده كند و اگر از چيز ديگر است بايد بر پشت دست يا چيز معدني مانند انگشتر عقيق سجده نمايد. ولي احتياط مستحب (1) آن است كه تا سجده بر پشت دست ممكن است، بر چيز معدني سجده نكند.
1- بلكه بنابر احتياط لازم
كد مسأله: 38891

مسأله 1094- سجده بر گل و خاك سستي كه پيشاني روي آن آرام نمي‌گيرد باطل است.
كد مسأله: 38893

مسأله 1095- اگر در سجده اول مهر به پيشاني بچسبد و بدون اينكه مهر را بردارد، دوباره به سجده برود اشكال ندارد (1) و دو سجده حساب مي شود.
1- اشكال دارد
كد مسأله: 38895

مسأله 1096- اگر در بين نماز چيزي كه بر آن سجده مي‌كند گم شود و چيزي كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد چنانچه وقت وسعت دارد بايد نماز را بشكند و اگر وقت تنگ است بايد به لباسش اگر از پنبه يا كتان است سجده كند و اگر ازچيز ديگري است بر پشت دست، يا چيز معدني مانند انگشتر عقيق سجده نمايد و احتياط مستحب (1) آن است كه تا سجده بر پشت دست ممكن است، به چيز معدني سجده نكند.
1- بلكه احتياط لازم اگر نگوئيم اقوي است.
كد مسأله: 38897

مسأله 1097- هرگاه در حال سجده بفهمد پيشاني را بر چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است اگر ممكن باشد بايد پيشاني را از روي آن به روي چيزي كه سجده بر آن صحيح است بكشد و اگر ممكن نباشد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بايد نماز را بشكند و اگر وقت تنگ است، در صورتي كه لباسش از پنبه يا كتان است بايد پيشاني را از روي آن بر روي لباس بكشد و اگر از چيز ديگر است پيشاني را از روي آن به پشت دست (1) يا چيز معدني بكشد.
1- با تقدم پشت دست بر چيز معدني بنابر احتياط واجب
كد مسأله: 38900

مسأله 1098- اگر بعد از سجده بفهمد پيشاني را روي چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است اشكال ندارد.
كد مسأله: 38902

مسأله 1099- سجده كردن براي غير خداوند متعال حرام ميباشد و بعضي از مردم عوام كه مقابل قبر امامان عليهم السلام پيشاني را به زمين مي‌گذارند اگر براي شكر خداوند متعال باشد اشكال ندارد و گرنه حرام است.
كد مسأله: 38904

مسأله 1100- در سجده چند چيز مستحب است:
1- كسي كه ايستاده نماز مي‌خواند بعد از آنكه سر از ركوع برداشت و كاملا ايستاد و كسي كه نشسته نماز مي‌خواند بعد از آن كه كاملا نشست، براي رفتن به سجده تكبير بگويد.
2- موقعي كه مرد مي‌خواهد به سجده برود اول دستها را و زن اول زانوها را به زمين بگذارد.
3- بيني را به مهر يا چيزي كه سجده بر آن صحيح است بگذارد.
4- در حال سجده انگشتان دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد بطوري كه سر آنها رو به قبله باشد.
5- در سجده دعا كند و از خدا حاجت بخواهد و اين دعا را بخواند: «يا خير المسؤلين و يا خير المعطين ارزقني و ارزق عيالي من فضلك فانك ذو الفضل العظيم»، يعني اي بهترين كسي كه از او سؤال مي‌كنند و اي بهترين عطا كنندگان، روزي بده به من و عيال من از فضل خودت، پس به درستي كه تو داراي فضل بزرگي.
6- بعد از سجده بر ران چپ بنشيند و روي پاي راست را بر كف پاي چپ بگذارد.
7- بعد از هر سجده وقتي نشست و بدنش آرام گرفت تكبير بگويد.
8- بعد از سجده اول بدنش كه آرام گرفت «استغفر الله ربي و اتوب اليه» بگويد.
9- سجده را طول بدهد و در موقع نشستن دستها را روي رانها بگذارد.
10- براي رفتن به سجده دوم در حال آرامي بدن «الله اكبر» بگويد.
11- در سجده‌ها صلوات بفرستد ولي آن را به قصد ذكري (1) كه در سجده دستور داده‌اند نگويد.
12- در موقع بلند شدن، دستها را بعد از زانوها از زمين بردارد.
13- مردها آرنجها و شكم را به زمين نچسبانند و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند و زنها آرنجها و شكم را بر زمين بگذارند و اعضاء بدن را به يكديگر بچسبانند.و مستحبات ديگر سجده در كتابهاي مفصل گفته شده است.
1- بآن قصد اشكال ندارد.
كد مسأله: 38912

مسأله 1101- قرآن خواندن در سجده مكروه است و نيز مكروه است براي برطرف كردن گرد و غبار جاي سجده را فوت كند و اگر در اثر فوت كردن دو حرف از دهان بيرون آيد، نماز باطل است و غير اينها مكروهات ديگري هم در كتابهاي مفصل گفته شده است.
كد مسأله: 41382

مسأله 1102- در هر يك از چهار سوره: «و النجم، و اقرا، و الم تنزيل و حم سجده» يك آيه سجده است كه اگر انسان بخوانديا بشنود بعد از تمام شدن آن آيه بايد فوراً سجده كند و اگر فراموش كرد هر وقت يادش آمد بايد سجده نمايد.
كد مسأله: 41385

مسأله 1103- اگر انسان موقعي كه آيه سجده را مي‌خواند از ديگري هم بشنود بنا بر احتياط واجب بايد دو سجده نمايد.
كد مسأله: 41388

مسأله 1104- در غير نماز اگر در حال سجده آيه سجده را بخواند يا بشنود، بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند.
كد مسأله: 41390

مسأله 1105- اگر انسان از بچه غير مميز كه خوب و بد را نمي فهمد، يا از كسي كه قصد خواندن قرآن ندارد، آيه سجده را بشنود، احتياط واجب (1) آن است كه سجده كند. و همچنين است اگر مثلاً از گرامافون و راديو آيه سجده را بشنود.
1- واجب نيست و همچنين در مورد گرامافون و ضبط صوت و راديو اگر از ضبط و گرامافون پخش شود، ولي اگر از انساني مستقيماً پخش شود و قاصد قرآن باشد سجده واجب است و اگر قصد قرآن نداشته باشد واجب نيست.
كد مسأله: 41393

مسأله 1106- در سجده واجب قرآن بايد جاي انسان غصبي نباشد و جاي پيشاني او از جاي زانوها و سرانگشتانش بيش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد (1) ولي لازم نيست با وضو يا غسل و رو به قبله باشد و عورت خود را بپوشاند و بدن و جاي پيشاني او پاك باشد و نيز چيزهايي كه در لباس نمازگزار شرط مي باشد، در لباس او شرط نيست. اما اگر لباس او غصبي است، چنانچه سجده كردن، تصرف در آن لباس باشد (2) سجده باطل است.
1- بنابر احتياط و صدق سجده كافي است
2- ولي تصرف نيست.
كد مسأله: 41396

مسأله 1107- احتياط واجب آن است كه در سجده واجب قرآن، پيشاني را بر مهر يا چيز ديگري كه سجده بر آن صحيح است گذاشته و جاهاي ديگر بدن را به دستوري كه در سجده نماز گفته شد بر زمين بگذارد.
كد مسأله: 41398

مسأله 1108- هرگاه در سجده واجب قرآن پيشاني را به قصد سجده به زمين بگذارد، اگر چه ذكر نگويد كافي است، و گفتن ذكر مستحب است. و بهتر است بگويد: «لا اله الا الله حقا حقا لا اله الا الله ايمانا و تصديقا لا اله الا الله عبوديه و رقا سجدت لك يا رب تعبدا و رقا لا مستنكفا و لا مستكبرا بل انا عبد ذليل ضعيف خائف مستجير».
كد مسأله: 41401

مسأله 1109- در ركعت دوم تمام نمازهاي واجب و ركعت سوم نماز مغرب و ركعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشا بايد انسان بعد از سجده دوم بنشيند و در حال آرام بودن بدن تشهد بخواند يعني بگويد: «اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله اللهم صل علي محمد و آل محمد». و احتياط واجب (1) آن است كه به غير از اين ترتيب نگويد.
1- و اقوي جواز اختصار بر خصوص شهادت به رسالت است به اينكه بگويد اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمداً رسول الله و كلمه عبده نگويد و اقوي جواز اقتصار بر خصوص شهادت الهيت است بدون اضافه كلمه وحده لا شريك له ولي احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 41403

مسأله 1110- كلمات تشهد بايد به عربي صحيح و به طوري كه معمول است پشت سر هم گفته شود.
كد مسأله: 41405

مسأله 1111- اگر تشهد را فراموش كند و بايستد و پيش از ركوع يادش بيايد كه تشهد را نخوانده، بايد بنشيند و تشهد را بخواند و دوباره بايستد و آنچه بايد در آن ركعت خوانده شود بخواند و نماز را تمام كند و بنا بر احتياط واجب (1) بعد از نماز براي ايستادن بيجا، دو سجده سهو بجا آورد. و اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد، بايد نماز را تمام كند و بعد از سلام نماز ، تشهد را قضاء كند. وبراي تشهد فراموش شده دو سجده سهو بجا آورد.
1- علي الاقوي واجب است.
كد مسأله: 41408

مسأله 1112- مستحب است در حال تشهد بر ران چپ بنشيند و روي پاي راست را به كف پاي چپ بگذارد و پيش از تشهد بگويد: «الحمد لله» يا بگويد: «بسم الله و بالله و الحمد لله و خير الاسماء لله» و نيز مستحب است دستها را بر رانها بگذارد و انگشتها را به يكديگر بچسباند و به دامان خود نگاه كند و بعد از تمام شدن تشهد بگويد: «و تقبل شفاعته و ارفع درجته».
كد مسأله: 41410

مسأله 1113- مستحب است زنها در وقت خواندن تشهد رانها را به هم بچسبانند.
كد مسأله: 41413

مسأله 1114- بعد از تشهد ركعت آخر نماز مستحب است در حالي كه نشسته و بدن آرام است بگويد: «السلام عليك ايها النبي و رحمه الله و بركاته» و بعد از آن بايد بگويد: «السلام عليكم» و احوط استحبابي آن است كه «و رحمه الله و بركاته» را اضافه نمايد يا بگويد: «السلام علينا و علي عباد الله الصالحين» ولي اگر اين سلام را بگويد احتياط واجب (1) آن است كه بعد از آن السلام عليكم و رحمه الله و بركاته را هم بگويد.
1- واجب نيست و علي الاقوي يكي از دو سلام كافي است و در سلام اول واجب خصوص كلمه السلام عليكم است و كلمه و رحمه الله و بركاته واجب نيست ولي مستحسن است.
كد مسأله: 41415

مسأله 1115- اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعي يادش بيايد كه صورت نماز به هم نخورده و كاري هم كه عمدي و سهوي آن نماز را باطل مي‌كند مثل پشت به قبله كردن انجام نداده بايد سلام را بگويد و نمازش صحيح است.
كد مسأله: 41417

مسأله 1116- اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعي يادش بيايد كه صورت نماز به هم خورده است چنانچه پيش از آن كه صورت نماز به هم بخورد كاري كه عمدي و سهوي آن نماز را باطل مي‌كند مثل پشت به قبله كردن انجام نداده باشد نمازش صحيح است. و اگر پيش از آن كه صورت نماز به هم بخورد كاري كه عمدي و سهوي آن نماز را باطل مي‌كند انجام داده باشد، نمازش باطل است. (1)
1- بلكه نمازش صحيح است و تدارك سلام هم لازم نيست ولي فقط دو سجده سهو بنابر احتياط واجب بجا آورد.
كد مسأله: 41420

مسأله 1117- اگر عمداً ترتيب نماز را به هم بزند مثلاً سوره را پيش از حمد بخواند يا سجود را پيش از ركوع بجا آورد، نماز باطل مي‌شود.
كد مسأله: 41422

مسأله 1118- اگر ركني از نماز را فراموش كند و ركن بعد از آن را بجا آورد، مثلاً پيش از آنكه ركوع كند دو سجده نمايد، نماز باطل است.
كد مسأله: 41425

مسأله 1119- اگر ركني را فراموش كند و چيزي را كه بعد از آن است و ركن نيست بجاآورد مثلاً پيش از آنكه دو سجده كند تشهد بخواند، بايد ركن را بجا آورد و آنچه را اشتباهاً پيش از آن خوانده دوباره (1) بخواند.
1- و بعد از نماز دو سجده براي زيادتي تشهد بنابر احتياط واجب بجا آورد.
كد مسأله: 41427

مسأله 1120- اگر چيزي را كه ركن نيست فراموش كند و ركن بعد از آن را بجا آورد، مثلاً حمد را فراموش كند و مشغول ركوع شود، نمازش صحيح است. (1)
1- و جهت نقيصه حمد دو سجده سهو بنابر احتياط واجب بجا آورد.
كد مسأله: 41430

مسأله 1121- اگر چيزي را كه ركن نيست فراموش كند و چيزي را كه بعد از آن است و آن هم ركن نيست بجا آورد. مثلاً حمد را فراموش كند و سوره را بخواند چنانچه مشغول ركن بعد شده باشد مثلاً در ركوع يادش بيايد كه حمد را نخوانده بايد بگذرد و نماز او صحيح است. (1) و اگر مشغول ركن بعد نشده باشد بايد آنچه را فراموش كرده بجا آورد و بعد از آن چيزي را كه اشتباها جلوتر خوانده دوباره بخواند. (2)
1- و جهت نقيصه حمد دو سجده سهو بنابر احتياط واجب بجا آورد.
2- و جهت زيادتي سهوره سهواً دو سجده سهو بنابر احتياط واجب بجا آورد.
كد مسأله: 41432

مسأله 1122- اگر سجده اول را به خيال اين كه سجده دوم است‌يا سجده دوم را به خيال اينكه سجده اول است بجا آورد نماز صحيح است و سجده اول او سجده اول و سجده دوم او سجده دوم حساب مي‌شود.
كد مسأله: 41434

مسأله 1123- انسان بايد نماز را با موالات بخواند يعني كارهاي نماز مانند ركوع و سجود و تشهد را پشت‌سر هم بجا آورد و چيزهايي را كه در نماز مي‌خواند به طوري كه معمول است پشت سر هم بخواند و اگر به قدري بين آنها فاصله بيندازد كه نگويند نماز مي‌خواند، نمازش باطل است.
كد مسأله: 41437

مسأله 1124- اگر در نماز سهواً بين حرفها يا كلمات فاصله بيندازد و فاصله به قدري نباشد كه صورت نماز از بين برود چنانچه مشغول ركن بعد نشده باشد بايد آن حرفها يا كلمات را به طور معمول بخواند و اگر مشغول ركن بعد شده باشد نمازش صحيح است.
كد مسأله: 41439

مسأله 1125- طول دادن ركوع و سجود و خواندن سوره‌هاي بزرگ موالات را به هم نمي‌زند.
كد مسأله: 41442

مسأله 1126- در تمام نمازهاي واجب و مستحب پيش از ركوع ركعت دوم مستحب است قنوت بخواند (1) و در نماز وتر با آن كه يك ركعت مي‌باشد خواندن قنوت پيش از ركوع مستحب است و نماز جمعه در هر ركعت يك قنوت دارد و نماز آيات پنج قنوت و نماز عيد فطر و قربان در ركعت اول پنج قنوت و در ركعت دوم چهار قنوت دارد.
1- غير از نماز شفع كه به عنوان ورود نخواند بلكه به عنوان رجاء بخواند.
كد مسأله: 41445

مسأله 1127- مستحب است در قنوت دست ها را مقابل صورت و كف آنها را رو به آسمان و پهلوي هم نگهدارد و غير شست، انگشت هاي ديگر را به هم بچسباند و به كف دست ها نگاه كند.
كد مسأله: 41447

مسأله 1128- در قنوت هر ذكري بگويد اگر چه يك «سبحان الله» باشد كافي است. و بهتر است بگويد: «لا اله الا الله الحليم الكريم، لا اله الا الله العلي العظيم، سبحان الله رب السموات السبع و رب الارضين السبع و ما فيهن و ما بينهن و رب العرش العظيم و الحمد لله رب العالمين».
كد مسأله: 41450

مسأله 1129- مستحب است انسان قنوت را بلند بخواند. ولي براي كسي كه نماز را به جماعت مي‌خواند، اگر امام جماعت صداي او را بشنود، بلند خواندن قنوت مستحب نيست.
كد مسأله: 41456

مسأله 1130- اگر عمداً قنوت نخواند قضا ندارد و اگر فراموش كند و پيش از آن كه به‌اندازه ركوع خم شود يادش بيايد مستحب است بايستد و بخواند و اگر در ركوع يادش بيايد مستحب است بعد از ركوع قضا كند و اگر در سجده يادش بيايد مستحب است بعد از سلام نماز قضا نمايد.
كد مسأله: 41458

1- ترجمه سوره حمد
«بسم الله الرحمن الرحيم» يعني ابتدا مي‌كنم بنام خداوندي كه در دنيا بر مؤمن و كافر رحم مي‌كند و در آخرت بر مؤمن رحم مي‌نمايد. «الحمد لله رب العالمين» يعني ثنا مخصوص خداوندي است كه پرورش دهنده همه موجودات است.«الرحمن الرحيم» يعني در دنيا بر مؤمن و كافر و در آخرت بر مؤمن رحم مي‌كند.«مالك يوم الدين» يعني پادشاه و صاحب اختيار روز قيامت است. «اياك نعبد و اياك نستعين» يعني فقط تو را عبادت مي‌كنيم و فقط از تو كمك مي‌خواهيم. «اهدنا الصراط المستقيم» يعني هدايت كن ما را به راه راست كه آن دين اسلام است. «صراط الذين انعمت عليهم» يعني به راه كساني كه به آنان نعمت دادي كه آنان پيغمبران و جانشينان پيغمبران هستند. «غير المغضوب عليهم و لا الضالين» يعني نه به راه كساني كه غضب كرده‌اي بر ايشان و نه آن كساني كه گمراهند.
2- ترجمه سوره قل هو الله احد
بسم الله الرحمن الرحيم: «قل هو الله احد»، يعني بگو اي محمد (ص) كه خداوند، خدايي است‌يگانه. «الله الصمد»، يعني خدايي كه از تمام موجودات بي‌نياز است. «لم يلد و لم يولد»، فرزند ندارد و فرزند كسي نيست. «و لم يكن له كفوا احد»، يعني هيچ كس از مخلوقات مثل او نيست.
3- ترجمه ذكر ركوع و سجود و ذكرهايي كه بعد از آنها مستحب است
«سبحان ربي العظيم و بحمده»، يعني پروردگار بزرگ من از هر عيب و نقصي پاك و منزه است و من مشغول ستايش او هستم. «سبحان ربي الاعلي و بحمده» يعني پروردگار من كه از همه كس بالاتر مي‌باشد از هر عيب و نقصي پاك و منزه است و من مشغول ستايش او هستم. «سمع الله لمن حمده»، يعني خدا بشنود و بپذيرد ثناي كسي كه او را ستايش مي‌كند. «استغفر الله ربي و اتوب اليه»، يعني طلب آمرزش و مغفرت مي‌كنم از خداوندي كه پرورش دهنده من است و من به طرف او بازگشت مي‌نمايم. «بحول الله و قوته اقوم و اقعد»، يعني به ياري خداي متعال و قوه او برمي‌خيزم و مي‌نشينم.
4- ترجمه قنوت
«لا اله الا الله الحليم الكريم»، يعني نيست خدايي سزاوار پرستش مگر خداي يكتاي بي‌همتايي كه صاحب حلم و كرم است. «لا اله الا الله العلي العظيم» يعني نيست‌خدايي سزاوار پرستش مگر خداي يكتاي بي‌همتايي كه بلند مرتبه و بزرگ است. «سبحان الله رب السموات السبع و رب الارضين السبع»، يعني پاك و منزه است خداوندي كه پروردگار هفت آسمان و پروردگار هفت زمين است. «و ما فيهن و ما بينهن و رب العرش العظيم»، يعني پروردگار هر چيزي است كه در آسمانها و زمينها و مابين آنهاست و پروردگار عرش بزرگ است. «و الحمد لله رب العالمين»،يعني حمد و ثنا مخصوص خداوندي است كه پرورش دهنده تمام موجودات است.
5- ترجمه تسبيحات اربعه
«سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر»، يعني پاك و منزه است‌خداوند تعالي و ثنا مخصوص اوست و نيست‌خدايي سزاوار پرستش مگر خداي بي‌همتا. و بزرگتر است از اينكه او را وصف كنند.
6- ترجمه تشهد و سلام
«الحمد لله اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له»، يعني ستايش،مخصوص پروردگار است و شهادت مي‌دهم كه خدايي سزاوار پرستش نيست مگر خدايي كه يگانه است و شريك ندارد. «و اشهد ان محمدا عبده و رسوله»، يعني شهادت مي‌دهم كه محمد صلي الله عليه و آله بنده خدا و فرستاده اوست. «اللهم صل علي محمد و آل‌محمد»، يعني خدايا رحمت بفرست بر محمد و آل محمد. «و تقبل شفاعته و ارفع درجته» يعني قبول كن شفاعت پيغمبر را و درجه آن حضرت را نزد خود بلند كن. «السلام عليك ايها النبي و رحمه الله و بركاته»، يعني سلام بر تو اي پيغمبر و رحمت و بركات خدا بر تو باد. «السلام علينا و علي عباد الله الصالحين»، يعني سلام از خداوند عالم بر ما نمازگزاران و تمام بندگان خوب او. «السلام عليكم و رحمه الله و بركاته» يعني سلام و رحمت و بركات خداوند بر شما مؤمنين باد.
كد مسأله: 41470

مسأله 1131- مستحب است انسان بعد از نماز مقداري مشغول تعقيب يعني خواندن ذكر و دعا و قرآن شود و بهتر است پيش از آنكه از جاي خود حركت كند و وضو و غسل و تيمم او باطل شود رو به قبله تعقيب را بخواند و لازم نيست تعقيب به عربي باشدولي بهتر است چيزهايي را كه در كتابهاي دعا دستور داده‌اند بخواند و از تعقيبهايي كه خيلي سفارش شده است تسبيح حضرت زهرا سلام الله عليها است كه بايد به اين ترتيب گفته شود: 34 مرتبه «الله اكبر»، بعد 33 مرتبه «الحمد لله»، بعد از آن 33 مرتبه «سبحان الله» و مي‌شود «سبحان الله» را پيش از «الحمد الله» گفت ولي بهتر است بعد از «الحمد الله» گفته شود.
كد مسأله: 41473

مسأله 1132- مستحب است بعد از نماز سجده شكر نمايد و همين قدر كه پيشاني را به قصد شكر بر زمين بگذارد كافي است، ولي بهتر است صد مرتبه يا سه مرتبه يا يك مرتبه «شكرا لله» يا «شكرا» يا «عفوا» بگويد و نيز مستحب است هر وقت نعمتي به انسان مي‌رسد يا بلائي از او دور مي‌شود سجده شكر بجا آورد.
كد مسأله: 41476

مسأله 1133- هر وقت انسان اسم مبارك حضرت رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم مانند محمد و احمد يا لقب و كنيه آن جناب را مثل مصطفي و ابوالقاسم بگويد يا بشنود اگر چه در نماز باشد، مستحب است صلوات بفرستد. (1)
1- در غير نماز احتياطاً ترك نشود.
كد مسأله: 41480

مسأله 1134- موقع نوشتن اسم مبارك حضرت رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم مستحب است صلوات را هم بنويسد. و نيز بهتر است هر وقت آن حضرت را ياد مي‌كند صلوات بفرستد.
كد مسأله: 41484

مسأله 1135- دوازده چيز نماز را باطل مي‌كند و آنها را مبطلات مي‌گويند:
اول : آنكه در بين نماز يكي از شرطهاي آن از بين برود مثلاً در بين نماز بفهمد مكانش غصبي است.
دوم: آنكه در بين نماز عمداً يا سهواً يا از روي ناچاري، چيزي كه وضو يا غسل را باطل مي‌كند پيش آيد، مثلاً بول از او بيرون آيد ولي كسي كه نمي‌تواند از بيرون آمدن بول و غائط خودداري كند، اگر چه در بين نماز بول يا غائط از او خارج شود، چنانچه به دستوري كه در احكام وضو گفته شد رفتار نمايد، نمازش باطل نمي شود. و نيز اگر در بين نماز از زن مستحاضه خون خارج شود، در صورتي كه به دستور استحاضه رفتار كرده باشد، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 41531

مسأله 1136- كسي كه بي‌اختيار خوابش برده اگر نداند كه در بين نماز خوابش برده يا بعد از آن بنابر احتياط واجب بايد نمازش را دوباره بخواند.
كد مسأله: 41534

مسأله 1137- اگر بداند به اختيار خودش خوابيده و شك كند كه بعد از نماز بوده يا در بين نماز يادش رفته كه مشغول نماز است و خوابيده نمازش صحيح است. (1)
1- اگر خود را فارغ از نماز مي بيند پس شك كند و الا دوباره نماز را اعاده كند چون قاعده فراغ جاري نيست.
كد مسأله: 41535

مسأله 1138- اگر در حال سجده از خواب بيدار شود و شك كند كه در سجده آخر نماز است يا در سجده شكر بايد آن نماز را دوباره بخواند.
سوم: از مبطلات نماز آن است كه مثل بعض كساني كه شيعه نيستند دستها را روي هم بگذارد. (1)
1- به شرط قصد جزئيت
كد مسأله: 41537

مسأله 1139- هرگاه براي ادب دستها را روي هم بگذارد اگر چه مثل آنها نباشد، بنابر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند، ولي اگر از روي فراموشي يا ناچاري يا براي كار ديگر مثل خاراندن دست و مانند آن، دستها را روي هم بگذارد اشكال ندارد.
چهارم: از مبطلات نماز آن است كه بعد از خواندن حمد آمين بگويد ولي اگر اشتباهاً يا از روي تقيه بگويد، نماز باطل نمي شود.
پنجم: از مبطلات نماز آن است كه عمداً يا از روي فراموشي پشت به قبله كند، يا به طرف راست يا چپ قبله برگردد، بلكه اگر عمداً بقدري برگردد كه نگويند رو به قبله است، اگر چه به طرف راست يا چپ نرسد، نمازش باطل است.
كد مسأله: 41541

مسأله 1140- اگر عمداً سر را به قدري بگرداند كه بتواند پشت سر را ببيند، نمازش باطل است و اگر سهواً سر را به اين مقدار بگرداند احتياط واجب(1) آن است كه نماز را تمام كند و دوباره بخوانند ولي اگر سر را كمي بگرداند عمداً باشد يا اشتباها نمازش باطل نمي‌شود.
1- علي الاقوي باطل است و تمام كردن لازم نيست و اگر سر را به نقطه يمين و يسار بگرداند اگر فاحش باشد احتياط واجب در صورت عمد و سهو هر دو اعاده نماز است و اگر فاحش نباشد نماز صحيح است چه عمداً باشد و چه سهواً
ششم: از مبطلات نماز آن است كه عمداً كلمه‌اي بگويد كه دو حرف يا بيشتر باشد، اگر چه معني هم نداشته باشد، ولي اگر سهواً بگويد نماز باطل نمي شود.
كد مسأله: 41543

مسأله 1141- اگر كلمه‌اي بگويد كه يك حرف دارد چنانچه آن كلمه معني داشته باشد مثل (ق) كه در زبان عرب به معناي اين است كه «نگهداري كن» چنانچه معني آن را بداند و قصد آن را نمايد نمازش باطل مي‌شود، بلكه اگر قصد معناي آن را نكند ولي ملتفت معناي آن باشد احتياط واجب آن است كه نماز را دوباره بخواند.
كد مسأله: 41546

مسأله 1142- سرفه كردن و آروغ زدن و آه كشيدن در نماز اشكال ندارد ولي گفتن آخ و آه و مانند اينها كه دو حرف است اگر عمدي باشد نماز را باطل مي‌كند. (1)
1- اگر گفتن كلمه آه از جهت خوف از خداوند باشد نماز باطل نمي شود.
كد مسأله: 41548

مسأله 1143- اگر كلمه‌اي را به قصد ذكر بگويد، مثلاً به قصد ذكر بگويد: «الله اكبر» و در موقع گفتن آن، صدا را بلند كند كه چيزي را به ديگري بفهماند اشكال ندارد. ولي چنانچه به قصد اين كه چيزي به كسي بفهماند بگويد اگرچه قصد ذكر هم داشته باشد نماز باطل مي‌شود. (1)
1- اگر قصد ذكر داشته باشد نمازش صحيح است چه قصد فهماندن داعي بر ذكر باشد يا در عرض قصد ذكر باشد
كد مسأله: 41550

مسأله 1144- خواندن قرآن در نماز، غير از چهار سوره‌اي كه سجده واجب دارد و در احكام جنابت گفته شد و نيز دعا كردن در نماز اشكال ندارد ولي احتياط واجب (1) آن است كه به غير عربي دعا نكند.
1- واجب نيست ولكن مستحسن است.
كد مسأله: 41554

مسأله 1145- اگر چيزي از حمد و سوره و ذكرهاي نماز را عمداً يا احتياطا چند مرتبه بگويد اشكال ندارد. ولي اگر از روي وسواس چند مرتبه بگويد، نماز باطل مي شود.
كد مسأله: 41556

مسأله 1146- در حال نماز انسان نبايد به ديگري سلام كند و اگر ديگري به او سلام كند بايد همان طور كه او سلام كرده جواب دهد مثلاً اگر گفته «سلام عليكم» در جواب بگويد سلام عليكم ولي در جواب عليكم السلام بايد بگويد سلام عليكم
1- لازم نيست بلكه مراعات مماثله را نمايد.
كد مسأله: 41558

مسأله 1147- انسان بايد جواب سلام را چه در نماز يا در غير نماز فوراً بگويد و اگر عمداً يا از روي فراموشي جواب سلام را به قدري طول دهد كه اگر جواب بگويد جواب آن سلام حساب نشود چنانچه در نماز باشد نبايد جواب بدهد و اگر در نماز نباشد جواب دادن واجب نيست.
كد مسأله: 41561

مسأله 1148- بايد جواب سلام را طوري بگويد كه سلام كننده بشنود، ولي اگر سلام كننده كر باشد چنانچه انسان بطور معمول جواب او را بدهد كافي است.
كد مسأله: 41564

مسأله 1149- احتياط واجب (1) آن است كه نمازگزار جواب سلام را به قصد دعا بگويد، يعني از خداوند عالم براي كسي كه سلام كرده سلامتي بخواهد.
1- واجب نيست بلكه بايد به قصد تحيت نه دعا و قرآن جواب گويد ولكن به نحو طوليت قصد دعا و قرآن اشكال ندارد.
كد مسأله: 41568

مسأله 1150- اگر زن يا مرد نامحرم يا بچه مميز يعني بچه‌اي كه خوب و بد را مي‌فهمد به نمازگزار سلام كند نمازگزار مي تواند جواب او را بدهد (1) ولي در جواب سلام زن بايد بگويد، سلام عليك و كاف را زير و زبر و پيش ندهد.
1- بايد جواب او را بدهد و در جواب سلام زن مي تواند ضمير خطاب را كسره بدهد.
كد مسأله: 41573

مسأله 1151- اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد معصيت كرده، ولي نمازش صحيح است.
كد مسأله: 41576

مسأله 1152- اگر كسي به نمازگزار غلط سلام كند به طوري كه سلام حساب نشود جواب او واجب نيست.
كد مسأله: 41579

مسأله 1153- جواب سلام كسي كه از روي مسخره يا شوخي سلام مي‌كند و جواب سلام مرد و زن غير مسلمان واجب نيست. (1)
1- اگر ذمي باشد لازم است.
كد مسأله: 41581

مسأله 1154- اگر كسي بعده اي سلام كند، جواب سلام او بر همه آنان واجب است، ولي اگر يكي از آنان جواب دهد كافي است.
كد مسأله: 41584

مسأله 1155- اگر كسي به عده‌اي سلام كند و كسي كه سلام كننده قصد سلام دادن به او را نداشته، جواب دهد باز هم جواب سلام او بر آن عده واجب است.
كد مسأله: 41588

مسأله 1156- اگر به عده‌اي سلام كند و كسي كه بين آنها مشغول نماز است شك كند كه سلام كننده قصد سلام كردن به او را هم داشته يا نه نبايد جواب بدهد و همچنين است اگر بداند قصد او را هم داشته ولي ديگري جواب سلام را بدهد. اما اگر بداند كه قصد اورا هم داشته و ديگري جواب ندهد بايد جواب او را بگويد.
كد مسأله: 41591

مسأله 1157- سلام كردن مستحب است و خيلي سفارش شده است كه سواره به پياده و ايستاده به نشسته و كوچكتر به بزرگتر سلام كند.
كد مسأله: 41593

مسأله 1158- اگر دو نفر با هم به يكديگر سلام كنند بر هر يك واجب است جواب سلام ديگري را بدهد.
كد مسأله: 41595

مسأله 1159- در غير نماز مستحب است جواب سلام را بهتر از سلام بگويد مثلاً اگر كسي گفت: «سلام عليكم» در جواب بگويد: «سلام عليكم و رحمه الله».
هفتم: از مبطلات نماز خنده با صدا و عمدي است و چنانچه سهواً هم با صدا بخندد، نمازش اشكال دارد (1) ولي لبخند نماز را باطل نمي كند.
1- اشكال ندارد و صحيح است.
كد مسأله: 41599

مسأله 1160- اگر براي جلوگيري از صداي خنده حالش تغيير كند مثلاً رنگش سرخ شود بنابر احتياط واجب (1) بايد نمازش را دوباره بخواند.
1- واجب نيست و لكن مستحسن است.
هشتم: از مبطلات نماز آن است كه براي كار دنيا عمداً با صدا گريه كند. (1) و احتياط واجب آن است كه براي كار دنيا بي صدا هم گريه نكند، ولي اگر از ترس خدا يا براي آخرت گريه كند، آهسته باشد يا بلند اشكال ندارد بلكه از بهترين اعمال است.
1- بلكه اضطراراً و بي اختيار هم گريه كند نمازش باطل مي شود.
نهم: از مبطلات نماز كاري است كه صورت نماز را به هم بزند مثل دست زدن و به هوا پريدن و مانند اينها كم باشد يا زياد عمداً باشد يا از روي فراموشي (1) ولي كاري كه صورت نماز را به هم نزند مثل اشاره كردن به دست اشكال ندارد.
1- در صورت فراموشي اشكالي ندارد.
كد مسأله: 41602

مسأله 1161- اگر در بين نماز به قدري ساكت بماند كه نگويند نماز مي‌خواند نمازش باطل مي‌شود. (1)
1- در صورت عمد و اما در صورت فراموشي اشكالي ندارد و نماز صحيح است.
كد مسأله: 41604

مسأله 1162- اگر در بين نماز كاري انجام دهد يا مدتي ساكت‌شود و شك كند كه نماز به‌هم خورده يا نه، نمازش صحيح است.
دهم: از مبطلات نماز خوردن و آشاميدن است، اگر در نماز طوري بخورد يا بياشامد كه نگويند نماز مي‌خواند. عمداً باشد يا از روي فراموشي (1) نمازش باطل مي شود. ولي كسي كه مي خواهد روزه بگيرد، اگر پيش از اذان صبح نماز مستحبي بخواند و تشنه باشد، چنانچه بترسد كه اگر نماز راتمام كند صبح شود، در صورتي كه آب رو به روي او در دو سه قدمي باشد مي تواند دربين نماز آب بياشامد، اما بايد كاري كه نماز را باطل مي كند، مثل رو گرداندن از قبله انجام ندهد.
1- در صورت فراموشي نماز باطل نيست ولي احتياط مستحسن اعاده آن است.
كد مسأله: 41606

مسأله 1163- اگر به واسطه خوردن يا آشاميدن عمدي موالات نماز به هم بخورد، يعني طوري شود كه نگويند نماز را پشت سر هم مي خواند، بنابر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند.
كد مسأله: 41610

مسأله 1164- اگر در بين نماز غذايي را كه در دهان يا لاي دندانها مانده فرو ببرد، نمازش باطل نمي‌شود. و نيز اگر قند يا شكر و مانند اينها در دهان مانده باشد و در حال نماز كم كم آب شود و فرو رود اشكال ندارد.
يازدهم: از مبطلات نماز شك در ركعتهاي نماز دو ركعتي يا سه ركعتي يا در دو ركعت اول نمازهاي چهار ركعتي است.
دوازدهم: از مبطلات نماز آن است كه ركن نماز را عمداً يا سهواً كم يا زياد كند، يا چيزي را كه ركن نيست عمداً كم يا زياد نمايد.
كد مسأله: 41613

مسأله 1165- اگر بعد از نماز شك كند كه در بين نماز كاري كه نماز را باطل مي‌كند انجام داده يا نه، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 41615

مسأله 1166- مكروه است در نماز صورت را كمي به طرف راست يا چپ بگرداند و چشمها را هم بگذارد يا به طرف راست و چپ بگرداند و با ريش و دست‌خود بازي كند و انگشتها را داخل هم نمايد و آب دهان بيندازد و به خط قرآن يا كتاب يا خط انگشتري نگاه كند و نيز مكروه است موقع خواندن حمد و سوره و گفتن ذكر، براي شنيدن حرف كسي ساكت شود بلكه هر كاري كه خضوع و خشوع را از بين ببرد مكروه مي‌باشد.
كد مسأله: 41617

مسأله 1167- موقعي كه انسان خوابش مي‌آيد و نيز موقع خودداري كردن از بول و غائط مكروه است نماز بخواند و همچنين پوشيدن جوراب تنگ كه پا را فشار دهد در نماز مكروه مي‌باشد و غير از اينها مكروهات ديگري هم در كتابهاي مفصل گفته شده است.
كد مسئله: 41621

مسأله 1168- شكستن نماز واجب از روي اختيار حرام است، ولي براي حفظ مال و جلوگيري از ضرر مالي يا بدني مانعي ندارد.
كد مسئله: 41623

مسأله 1169- اگر حفظ جان خود انسان يا كسي كه حفظ جان او واجب است يا حفظ مالي كه نگهداري آن واجب مي‌باشد بدون شكستن نماز ممكن نباشد بايد نماز را بشكند ولي شكستن نماز براي مالي كه اهميت ندارد مكروه است.
كد مسئله: 41625

مسأله 1170- اگر در وسعت وقت مشغول نماز باشد و طلبكار طلب خود را از او مطالبه كند چنانچه بتواند در بين نماز طلب او را بدهد بايد در همان حال بپردازد و اگر بدون شكستن نماز دادن طلب او ممكن نيست بايد نماز را بشكند و طلب او را بدهد، بعد نماز را بخواند.
كد مسئله: 52855

مسأله 1171- اگر در بين نماز بفهمد كه مسجد نجس است، چنانچه وقت تنگ باشد بايد نماز را تمام كند و اگر وقت وسعت دارد و تطهير مسجد نماز را به هم نمي‌زند بايد در بين نماز تطهير كند بعد بقيه نماز را بخواند و اگر نماز را به هم مي‌زند در صورتي كه بعد از نماز تطهير مسجد ممكن باشد، شكستن نماز جايز نيست (1) و اگر بعد از نماز تطهير مسجد ممكن نباشد، بايد نماز را بشكند و مسجد را تطهير نمايد، بعد نماز را بخواند.
1- بلكه واجب است چه بعد از نماز تطهير ممكن باشد و چه ممكن نباشد مگر در صورتي كه اتمام نماز منافات با فوريت عرفيه ازاله نجاست از مسجد نداشته باشد كه در اين صورت قطع جايز نيست بلكه نماز را تمام كند و بعداً ازاله نمايد.
كد مسأله: 52862

مسأله 1172- كسي كه بايد نماز را بشكند اگر نماز را تمام كند معصيت كرده ولي نماز او صحيح است. اگر چه احتياط مستحب آن است كه دوباره بخواند.
كد مسأله: 52864

مسأله 1173- اگر پيش از آنكه به اندازه ركوع خم شود يادش بيايد كه اذان يا اقامه را فراموش كرده، (1) چنانچه وقت نماز وسعت دارد مستحب است براي گفتن آنها نماز را بشكند.
1- ولي اگر اذان تنها را فراموش كرده قطع جايز نيست.
كد مسأله: 52867

شكيات نماز 23 قسم است: هشت قسم آن شكهايي است كه نماز را باطل مي‌كند، و به شش قسم آن نبايد اعتنا كرد، و نه قسم ديگر آن صحيح است.
كد مسأله: 52870

مسأله 1174- شكهايي كه نماز را باطل مي‌كند از اين قرار است:
اول: شك در شماره ركعتهاي نماز دو ركعتي مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولي شك در شماره ركعتهاي نماز مستحب دو ركعتي و نماز احتياط نماز را باطل نمي‌كند.
دوم: شك در شماره ركعتهاي نماز سه ركعتي.
سوم: آنكه در نماز چهار ركعتي شك كند كه يك ركعت خوانده يا بيشتر.
چهارم: آنكه در نماز چهار ركعتي پيش از تمام شدن سجده دوم شك كند كه دو ركعت خوانده يا بيشتر (تفصيل اين مسأله در صورت چهارم از مسأله 1208)
پنجم: شك بين دو و پنج يا دو و بيشتر از پنج. (1)
ششم: شك بين سه و شش يا سه و بيشتر از شش. (2)
هفتم: شك در ركعتهاي نماز كه نداند چند ركعت خوانده است.
هشتم: شك بين چهار و شش يا چهار و بيشتر از شش، پيش از تمام شدن سجده دوم، ولي اگر بعد از سجده دوم شك بين چهار و شش يا چهار و بيشتر از شش براي او پيش آيد، احتياط واجب (3) آن است كه بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
1- در صورتي كه قبل از اكمال سجدتين باشد و اگر بعد از اكمال سجدتين باشد احتياط واجب آن است كه بنا را بر دو گذارد و نماز را تمام كند و دوباره نماز را بخواند.
2- احتياط واجب آن است كه بنا را بر اقل گذارد و نماز را تمام كند و دوباره آن را بخواند.
3- احتياط واجب آن است كه بنا را بر اقل بگذارد و نماز را تمام كند و دوباره آن را بخواند چه شك قبل از اكمال سجدتين باشد يا بعد از اكمال سجدتين.
كد مسأله: 52874

مسأله 1175- اگر يكي از شكهاي باطل كننده براي انسان پيش آيد نمي‌تواند نماز را به هم بزند، بلكه بايد به قدري فكر كند (1) كه صورت نماز به هم بخورد، يا از پيدا شدن يقين يا گمان نا اميد شود.
1- كه شك استقرار پيدا كند تا رجهان يكي از دو طرف معلوم يا مظنون شود و احتياجي به، به هم خوردن صورت نماز نيست.
كد مسأله: 52882

مسأله 1176- شكهايي كه نبايد به آنها اعتنا كرد از اين قرار است:
اول: شك در چيزي كه محل بجا آوردن آن گذشته است، مثل آنكه در ركوع شك كند كه حمد را خوانده يا نه.
دوم: شك بعد از سلام نماز.
سوم: شك بعد از گذشتن وقت نماز.
چهارم: شك كثيرالشك، يعني كسي كه زياد شك مي كند.
پنجم: شك امام در شماره ركعتهاي نماز در صورتي كه ماموم شماره آنها را بداند و همچنين شك مأموم در صورتي كه امام شماره ركعتهاي نماز را بداند.
ششم: شك در نماز مستحبي.
كد مسأله: 52885

مسأله 1177- اگر در بين نماز شك كند كه يكي از كارهاي واجب آن را انجام داده يا نه مثلاً شك كند كه حمد خوانده يا نه چنانچه مشغول كاري كه بايد بعد از آن انجام دهد نشده بايد آنچه را كه در انجام آن شك كرده بجا آورده و اگر مشغول كاري كه بايد بعد از آن انجام دهد شده به شك خود اعتنا نكند.
كد مسأله: 52891

مسأله 1178- اگر در بين خواندن آيه‌اي شك كند كه آيه پيش را خوانده يا نه، يا وقتي آخر آيه را مي‌خواند شك كند كه اول آن را خوانده يا نه بايد به شك خود اعتنا نكند.
كد مسأله: 52894

مسأله 1179- اگر بعد از ركوع يا سجود شك كند كه كارهاي واجب آن مانند ذكر و آرام بودن بدن را انجام داده يا نه بايد به شك خود اعتنا نكند.
كد مسأله: 52896

مسأله 1180- اگر در حالي كه به سجده مي‌رود شك كند كه ركوع كرده يا نه، يا شك كند كه بعد از ركوع ايستاده يا نه، به شك خود اعتنا نكند.
كد مسأله: 52898

مسأله 1181- اگر در حال برخاستن شك كند كه تشهد (1) را بجا آورده يا نه، بايد برگردد و بجا آورد.
1- در صورت شك در تشهد اعتناء نكند.
كد مسأله: 52901

مسأله 1182- كسي كه نشسته يا خوابيده نماز مي‌خواند اگر موقعي كه حمد يا تسبيحات مي‌خواند شك كند كه سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند و اگر پيش از آن كه مشغول حمد يا تسبيحات شود شك كند كه سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد. (1)
1- اگر در جلوس بدل از قيام شك كند، اعتناء نكند و اگر جلوس بدل از قيام معلوم نيست بايد بجا آورد.
كد مسأله: 52903

مسأله 1183- اگر شك كند كه يكي از ركنهاي نماز را بجا آورد يا نه، چنانچه مشغول كاري كه بعد از آن است نشده بايد آن را بجا آورد، مثلاً اگر پيش از خواندن تشهد شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد و چنانچه بعد يادش بيايد كه آن ركن را بجا آورده بوده چون ركن زياد شده نمازش باطل است.
كد مسأله: 52906

مسأله 1184- اگر شك كند عملي را كه ركن نيست بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول كاري كه بعد از آن است نشده بايد آن را بجا آورد، مثلاً اگر پيش از خواندن سوره شك كند كه حمد را خوانده يا نه بايد حمد را بخواند و اگر بعد از انجام آن يادش بيايد كه آن را بجا آورده بوده چون ركن زياد نشده نماز صحيح است.
كد مسأله: 52909

مسأله 1185- اگر شك كند كه ركني را بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول تشهد است اگر شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند و اگر يادش بيايد كه آن ركن را بجا نياورده در صورتي كه مشغول ركن بعد نشده بايد آن را بجا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش باطل است مثلاً اگر پيش از ركوع ركعت بعد يادش بيايد كه دو سجده را بجا نياورده بايد بجا آورد و اگر در ركوع يا بعداز آن يادش بيايد نمازش باطل است.
كد مسأله: 52911

مسأله 1186- اگر شك كند عملي را كه ركن نيست بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول كاري كه بعد از آن است‌شده بايد به شك خود اعتنا نكند، مثلاً موقعي كه مشغول خواندن سوره است اگر شك كند كه حمد را خوانده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند و اگربعد يادش بيايد كه آن را بجا نياورده در صورتي كه مشغول ركن بعد نشده بايد بجا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش صحيح است، بنابراين اگر مثلاً در قنوت يادش بيايد كه حمد را نخوانده بايد بخواند و اگر در ركوع يادش بيايد نماز او صحيح است.
كد مسأله: 52913

مسأله 1187- اگر شك كند كه سلام نماز را گفته يا نه يا شك كند درست گفته (1) يا نه ، چنانچه مشغول تعقيب نماز يا مشغول نماز ديگر شده، يا به واسطه انجام كاري كه نماز را به هم مي‌زند از حال نمازگزار بيرون رفته بايد به شك خود اعتنا نكند و اگر پيش از اينها شك كند بايد سلام را بگويد.
1- در صورت شك در صحت سلام مطلقاً اعتنا به شك خود نكند چه داخل در غير شده باشد يا نه.
كد مسأله: 52917

مسأله 1188- اگر بعد از سلام نماز شك كند كه نمازش صحيح بوده يا نه ، مثلاً شك كند ركوع كرده يا نه يا بعد از سلام نماز چهار ركعتي شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت به شك خود اعتنا نكند، ولي اگر هر دو طرف شك او باطل باشد، مثلاً بعد از سلام نماز چهار ركعتي شك كند كه سه ركعت‌خوانده يا پنج ركعت، نمازش باطل است.
كد مسأله: 52919

مسأله 1189- اگر بعد از گذشتن وقت نماز شك كند كه نماز خوانده يا نه يا گمان كند كه نخوانده، خواندن آن لازم نيست. ولي اگر پيش از گذشتن وقت شك كند كه نماز خوانده يا نه يا گمان كند كه نخوانده، بايد آن نماز را بخواند، بلكه اگر گمان كند كه خوانده، بايد آن را بجا آورد.
كد مسأله: 52921

مسأله 1190- اگر بعد از گذشتن وقت شك كند كه نماز را درست خوانده يا نه، (1) به شك خود اعتنا نكند.
1- گذشتن وقت دخالت ندارد بلكه شك در صحت ولو در وقت باشد اعتناء نكند.
كد مسأله: 52924

مسأله 1191- اگر بعد از گذشتن وقت نماز ظهر و عصر بداند چهار ركعت نماز خوانده ولي نداند به نيت ظهر خوانده يا به نيت عصر بايد چهار ركعت نماز قضا به نيت نمازي كه بر او واجب است بخواند.
كد مسأله: 52926

مسأله 1192- اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشا بداند يك نماز خوانده ولي نداند سه ركعتي خوانده يا چهار ركعتي بايد قضاي نماز مغرب و عشا را بخواند.
كد مسأله: 52928

مسأله 1193- اگر كسي در يك نماز سه مرتبه شك كند يا در سه نماز پشت‌سر هم مثلاً در نماز صبح و ظهر و عصر شك كند، كثيرالشك است و چنانچه زياد شك كردن او از غضب يا ترس يا پريشاني حواس نباشد به شك خود اعتنا نكند.
كد مسأله: 52932

مسأله 1194- كثيرالشك اگر در بجا آوردن چيزي شك كند، چنانچه بجا آوردن آن نماز را باطل نمي‌كند بايد بنا بگذارد كه آن را بجا آورده، مثلاً اگر شك كند كه ركوع كرده يا نه بايد بنا بگذارد كه ركوع كرده است و اگر بجا آوردن آن نماز را باطل مي‌كند بايد بنا بگذارد كه آن را انجام نداده، مثلاً اگر شك كند كه يك ركوع كرده يا بيشتر چون زياد شدن ركوع نماز را باطل مي‌كند بايد بنا بگذارد كه بيشتر از يك ركوع نكرده است.
كد مسأله: 52934

مسأله 1195- كسي كه در يك چيز نماز زياد شك مي‌كند چنانچه در چيزهاي ديگر نماز شك كند بايد به دستور آن عمل نمايد، (1) مثلاً كسي كه زياد شك مي‌كند سجده كرده يا نه، اگر در بجا آوردن ركوع شك كند بايد به دستور آن رفتار نمايد يعني اگر ايستاده، ركوع را بجا آورد و اگر به سجده رفته، اعتنا نكند.
1- بعيد نيست جريان كثيرالشك در حق او ماداميكه در نماز متصّف بكثرت شك است.
كد مسأله: 52941

مسأله 1196- كسي كه در نماز مخصوصي مثلاً در نماز ظهر زياد شك مي‌كند اگر در نماز ديگر مثلاً در نماز عصر شك كند بايد به دستور شك رفتار نمايد. (1)
1- بعيد نيست جريان كثيرالشك در حق او مادامي كه در نماز متصّف به كثرت شك است.
كد مسأله: 52944

مسأله 1197- كسي كه وقتي در جاي مخصوصي نماز مي‌خواند، زياد شك مي‌كند اگر در غير آن جا نماز بخواند و شكي براي او پيش آيد بايد به دستور شك عمل نمايد. (1)
1- بلكه بايد به وظيفه كثيرالشك عمل نمايد چون در نماز متصّف به كثيرالشك است.
كد مسأله: 52946

مسأله 1198- اگر انسان شك كند كه كثيرالشك شده يا نه، بايد به دستور شك عمل نمايد و كثيرالشك تا وقتي يقين نكند كه به حال معمولي مردم برگشته بايد به شك خود اعتنا نكند.
كد مسأله: 52948

مسأله 1199- كسي كه زياد شك مي‌كند اگر شك كند ركني را بجا آورده يا نه و اعتنا نكند بعد يادش بيايد كه آن را بجا نياورده چنانچه مشغول ركن بعد نشده بايد آن را بجا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش باطل است، مثلاً اگر شك كند ركوع كرده يا نه و اعتنا نكند چنانچه پيش از سجده يادش بيايد كه ركوع نكرده بايد ركوع كند و اگر در سجده يادش بيايد نمازش باطل است. (1)
1- در صورتي كه در سجده دوم متذكر شود و اگر قبل از سجده دوم متذكر شود برمي گردد و ركوع را بجا مي آورد و نمازش صحيح است و احتياط مستحب اعاده نماز است.
كد مسأله: 52950

مسأله 1200- كسي كه زياد شك مي‌كند اگر شك كند چيزي را كه ركن نيست بجا آورده يا نه و اعتنا نكند و بعد يادش بيايد كه آن را بجا نياورده، چنانچه از محل بجا آوردن آن نگذشته بايد آن را بجا آورد و اگر از محل آن گذشته نمازش صحيح است، مثلاً اگر شك كند كه حمد خوانده يا نه و اعتنا نكند چنانچه در قنوت يادش بيايد كه حمد نخوانده بايد بخواند و اگر در ركوع يادش بيايد نماز او صحيح است.
كد مسأله: 52952

مسأله 1201- اگر امام جماعت در شماره ركعتهاي نماز(1) شك كند، مثلاً شك كند كه سه ركعت‌خوانده يا چهار ركعت چنانچه ماموم يقين يا گمان داشته باشد كه چهار ركعت خوانده و به امام بفهماند كه چهار ركعت خوانده است امام بايد نماز را تمام كند و خواندن نماز احتياط لازم نيست و نيز اگر امام يقين يا گمان داشته باشد كه چند ركعت خوانده است و مأموم در شماره ركعتهاي نماز شك كند بايد به شك خود اعتنا ننمايد.
1- الحاق افعال به ركعات نماز بعيد نيست.
كد مسأله: 52955

مسأله 1202- اگر در شماره ركعتهاي نماز مستحبي شك كند چنانچه طرف بيشتر شك نماز را باطل مي‌كند بايد بنا را بر كمتر بگذارد، مثلاً اگر در نافله صبح شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت بايد بنا بگذارد كه دو ركعت‌خوانده است و اگر طرف بيشتر شك نماز را باطل نمي‌كند، مثلاً شك كند كه دو ركعت خوانده يا يك ركعت، به هر طرف شك عمل كند نمازش صحيح است.
كد مسأله: 52957

مسأله 1203- كم شدن ركن نافله را باطل مي‌كند (1) ولي زياد شدن ركن آن را باطل نمي‌كند، پس اگر يكي از كارهاي نافله را فراموش كند و موقعي يادش بيايد كه مشغول ركن بعد از آن شده بايد آن كار را انجام دهد و دوباره آن ركن را بجا آورد، مثلاً اگر در بين ركوع يادش بيايد كه سوره را نخوانده بايد برگردد و سوره را بخواند و دوباره به ركوع رود.
1- بعيد نيست عدم بطلان مثل زياد شدن ركن
كد مسأله: 52959

مسأله 1204- اگر در يكي از كارهاي نافله شك كند خواه ركن باشد يا غير ركن چنانچه محل آن نگذشته بايد بجا آورد (1) و اگر محل آن گذشته به شك خود اعتنا نكند.
1- حكم آن مثل شك در ركعات است و بعيد نيست عدم لزوم اعتناء به آن
كد مسأله: 52961

مسأله 1205- اگر در نماز مستحبي دو ركعتي گمانش به سه ركعت يا بيشتر برود، بايد اعتنا نكند و نمازش صحيح است. (1) و اگر گمانش به دو ركعت‌يا كمتر برود بايد، بنا بر احتياط واجب (2) بايد به همان گمان عمل كند، مثلاً اگر گمانش به يك ركعت مي رود احتياطاً بايد يك ركعت ديگر بخواند.
1- بلكه بايد اعتناء نمايد ولو موجب فساد نماز شود و به عبارت ديگر مظنه در نماز نافله حجت است و بايد به او ترتيب اثر داده شود.
2- بلكه علي الاقوي بايد بنا را بر مظنون گذارد و نماز را به حسب آن تمام نمايد.
كد مسأله: 52963

مسأله 1206- اگر در نماز نافله كاري كند كه براي آن سجده سهو واجب مي‌شود، يا يك سجده يا تشهد را فراموش نمايد، لازم نيست بعد از نماز سجده سهو يا قضاي سجده و تشهد را بجا آورد.
كد مسأله: 52966

مسأله 1207- اگر شك كند كه نماز مستحبي را خوانده يا نه، چنانچه آن نماز مثل نماز جعفر طيار وقت معين نداشته باشد بنا بگذارد كه نخوانده است و همچنين است اگر مثل نافله يوميه وقت معين داشته باشد، پيش از گذشتن وقت‌شك كند كه آن را بجا آورده يا نه، ولي اگر بعد از گذشتن وقت شك كند كه خوانده است يا نه، به شك خود اعتنا نكند.
كد مسأله: 52968

مسأله 1208- در نه صورت اگر در شماره ركعتهاي نماز چهار ركعتي شك كند بايد فوراً فكر نمايد، پس اگر يقين يا گمان به يك طرف شك پيدا كرد، همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند و گرنه به دستورهايي كه گفته مي‌شود عمل نمايد و آن نه صورت از اين قرار است:
اول: آنكه بعد از سر برداشتن (1) از سجده دوم شك كند دو ركعت خوانده يا سه ركعت، كه بايد بنا بگذارد سه ركعت خوانده و يك ركعت ديگر بخواند و نماز را تمام كند و بعد از نماز يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به دستوري كه بعداً گفته مي‌شود بجا آورد. (2)
1- يا قبل از سر برداشتن و بعد از ذكر سجده دوم و همچنين در مابقي شكوك
2- احتياط مستحب آن است كه يك ركعت ايستاده بجا آورد.
دوم: شك بين دو و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم، كه بايدبنا بگذارد چهار ركعت‌خوانده و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند.
سوم: شك بين دو و سه و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم كه بايد بنابر چهار بگذارد و بعد از نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نشسته بجا آورد. (1)
1- يا يك ركعت ايستاده بجاي دو ركعت نشسته بجا آورد.
چهارم: شك بين چهار و پنج بعد از سر برداشتن از سجده دوم كه بايد بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد. ولي اگر بعد از سجده اول يا پيش از سر برداشتن از سجده دوم، يكي از اين چهار شك، براي او پيش آيد، بنابر احتياط واجب (1) بايد به دستور همان شك عمل كند و نماز را هم دوباره بخواند.
1- اگر در سجده دوم بعد از ذكر باشد اين احتياط لازم نيست ولي مستحسن است و اگر قبل از ذكر باشد يا بعد از سجده اول نماز باطل است و بايد استيناف نمايد.
پنجم: شك بين سه و چهار كه در هر جاي نماز باشد بايد بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بجا آورد.
ششم: شك بين چهار و پنج در حال ايستاده كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بجا آورد.
هفتم: شك بين سه و پنج در حال ايستاده كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو ركعت نماز احتياط ايستاده بجا آورد.
هشتم: شك بين سه و چهار و پنج در حال ايستاده كه بايد بنشيند و تشهد بخواند بعد از سلام نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نشسته بجاآورد. (1)
1- يا يك ركعت ايستاده بجاي دو ركعت نشسته بجا آورد.
نهم: شك بين پنج و شش در حال ايستاده كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجده سهو بجا آورد. (1) و بنابر احتياط واجب دو سجده سهو ديگر براي ايستادن بيجا بنمايد.
1- علي الاقوي
كد مسأله: 52973

مسأله 1209- اگر يكي از شكهاي صحيح براي انسان پيش آيد نبايد نماز را بشكند و چنانچه نماز را بشكند معصيت كرده است. پس اگر پيش از انجام كاري كه نماز را باطل مي‌كند مثل رو گرداندن از قبله، نماز را از سر گيرد نماز دومش هم باطل است. و اگر بعد از انجام كاري كه نماز را باطل مي‌كند مشغول نماز شود نماز دومش صحيح است.
كد مسأله: 52975

مسأله 1210- اگر يكي از شكهايي كه نماز احتياط بر آنها واجب است در نماز پيش آيد، چنانچه انسان نماز را تمام كند و بدون خواندن نماز احتياط، نماز را از سر بگيرد، معصيت كرده است. پس اگر پيش از انجام كاري كه نماز را باطل مي‌كند نماز را از سر گرفته، نماز دومش هم باطل است، و اگر بعد از انجام كاري كه نماز را باطل مي‌كند، مشغول نماز شده، نماز دومش صحيح است.
كد مسأله: 52977

مسأله 1211- وقتي يكي از شكهاي صحيح براي انسان پيش آيد، چنانكه گفته شد، بايد فوراً فكر كند ولي اگر چيزهايي كه به واسطه آنها ممكن است يقين يا گمان به يك طرف شك پيدا شود از بين نمي‌رود، چنانچه كمي بعد فكر كند، اشكال ندارد، مثلاً اگر در سجده شك كند مي‌تواند تا بعد از سجده فكر كردن را تاخير بيندازد.
كد مسأله: 52979

مسأله 1212- اگر اول گمانش به يك طرف بيشتر باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوي شود بايد به دستور شك عمل نمايد، و اگر اول دو طرف در نظر او مساوي باشد و به طرفي كه وظيفه او است بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف ديگر برود. بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند.
كد مسأله: 52981

مسأله 1213- كسي كه نمي‌داند گمانش به يك طرف بيشتر است يا هر دو طرف در نظر او مساوي است، بايد به دستور شك عمل كند.
كد مسأله: 52984

مسأله 1214- اگر بعد از نماز بداند كه در بين نماز حال ترديدي داشته كه مثلاً دو ركعت خوانده يا سه ركعت و بنا را بر سه گذاشته، ولي نداند كه گمانش به خواندن سه ركعت بوده يا هر دو طرف در نظر او مساوي بوده، بايد نماز احتياط را بخواند. (1)
1- بنابر احتياط لازم
كد مسئله: 52986

مسأله 1215- اگر موقعي كه تشهد مي‌خواند يا بعد از ايستادن شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يكي از شكهايي كه اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح مي‌باشد، براي او پيش آيد، مثلاً شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت، چنانچه به دستور آن شك عمل كند نمازش صحيح است. (1)
1- ولي احتياط مستحسن اعاده آن است خصوصاً اگر شك در ركعت تقدم بر شك در سجده داشته باشد.
كد مسئله: 52989

مسأله 1216- اگر پيش از آنكه مشغول تشهد شود يا در ركعتهايي كه تشهد ندارد پيش از ايستادن شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه، و در همان موقع يكي از شكهايي كه بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است برايش پيش آيد، نمازش باطل است.
كد مسئله: 52991

مسأله 1217- اگر موقعي كه ايستاده، بين سه و چهار يا بين سه و چهار و پنج شك كند و يادش بيايد كه دو سجده يا يك سجده از ركعت پيش بجا نياورده، نمازش باطل است.
كد مسأله: 52994

مسأله 1218- اگر شك او از بين برود و شك ديگري برايش پيش آيد، مثلاً اول شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت، بعد شك كند كه سه ركعت خوانده يا چهار ركعت، بايد به دستور شك دوم عمل نمايد.
كد مسأله: 52996

مسأله 1219- اگر بعد از نماز شك كند كه در نماز مثلاً بين دو و چهار شك كرده يا بين سه و چهار، احتياط واجب آن است كه به دستور هر دو عمل كند و نماز را هم دوباره بخواند. (1)
1- لازم نيست ولكن مستحسن است.
كد مسأله: 52998

مسأله 1220- اگر بعد از نماز بفهمد كه در نماز شكي براي او پيش آمده ولي نداند از شكهاي باطل بوده يا از شكهاي صحيح و اگر از شكهاي صحيح بوده كدام قسم آن بوده است، بايد دو ركعت نماز احتياط ايستاده و دو ركعت نشسته و دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
كد مسأله: 53003

مسأله 1221- كسي كه نشسته نماز مي‌خواند اگر شكي كند كه بايد براي آن، يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بخواند، بايد يك ركعت نشسته به جا آورد، (1) و اگر شكي كند كه بايد براي آن دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند، بايد دو ركعت نشسته بجا آورد.
1- بلكه مخيّر است بين يك ركعت نشسته يا دو ركعت نشسته
كد مسأله: 53006

مسأله 1222- كسي كه ايستاده نماز مي‌خواند، اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود، بايد مثل كسي كه نماز را نشسته مي‌خواند و حكم آن در مساله پيش گفته شد نماز احتياط را بجا آورد.
كد مسأله: 53008

مسأله 1223- كسي كه نشسته نماز مي‌خواند اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد، بايد به وظيفه كسي كه نماز را ايستاده مي‌خواند عمل كند.
كد مسأله: 53010

مسأله 1224- كسي كه نماز احتياط بر او واجب است، بعد از سلام نماز بايد فوراً نيت نماز احتياط كند و تكبير بگويد و حمد را بخواند و به ركوع رود و دو سجده نمايد. پس اگر يك ركعت نماز احتياط بر او واجب است، بعد از دو سجده تشهد بخواند و سلام دهد، و اگر دو ركعت نماز احتياط بر او واجب است، بعد از دو سجده يك ركعت ديگر مثل ركعت اول بجا آورد و بعد از تشهد سلام دهد.
كد مسأله: 53017

مسأله 1225- نماز احتياط سوره و قنوت ندارد و بايد آن را آهسته بخوانند (1) و نيت آن را به زبان نياورد، و احتياط واجب (2) آن است كه "بسم الله" آن را هم آهسته بگويد.
1- علي الاحوط
2- بلكه مستحب است بسم الله را به جهر بخوانند
كد مسأله: 53020

مسأله 1226- اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد نمازي كه خوانده درست بوده، لازم نيست نماز احتياط را بخواند، و اگر در بين نماز احتياط بفهمد، لازم نيست آن را تمام نمايد.
كد مسأله: 53022

مسأله 1227- اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد كه ركعتهاي نمازش كم بوده، چنانچه كاري كه نماز را باطل مي‌كند انجام نداده، بايد آنچه از نماز را كه نخوانده بخواند و براي سلام بيجا دو سجده سهو نمايد، و اگر كاري كه نماز را باطل مي‌كند انجام داده، مثلاً پشت به قبله كرده، بايد نماز را دوباره بجا آورد.
كد مسأله: 53025

مسأله 1228- اگر بعد از نماز احتياط بفهمد كسري نمازش به مقدار نماز احتياط بوده، مثلاً در شك بين سه و چهار يك ركعت نماز احتياط بخواند، بعد بفهمد نماز را سه ركعت خوانده، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 53027

مسأله 1229- اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد كسري نماز كمتر از نماز احتياط بوده، مثلاً در شك بين دو و چهار، دو ركعت نماز احتياط بخواند، بعد بفهمد نماز را سه ركعت‌خوانده، بايد نماز را دوباره بخواند.
كد مسأله: 53032

مسأله 1230- اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد كسري نماز بيشتر از نماز احتياط بوده، مثلاً در شك بين سه و چهار يك ركعت نماز احتياط بخواند، بعد بفهمد نماز را دو ركعت خوانده، چنانچه بعد از نماز احتياط كاري كه نماز را باطل مي‌كند انجام داده، مثلاً پشت به قبله كرده، بايد نماز را دوباره بخواند و اگر كاري كه نماز را باطل مي‌كند انجام نداده، بايد دو ركعت كسري نمازش را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند. (1)
1- لازم نيست ولكن مستحسن است و دو سجده سهو براي سلام بي جا بجا آورد.
كد مسأله: 53034

مسأله 1231- اگر بين دو و سه و چهار شك كند و بعد از خواندن دو ركعت نماز احتياط ايستاده، يادش بيايد كه نماز را دو ركعت خوانده، لازم نيست دو ركعت نماز احتياط نشسته را بخواند.
كد مسأله: 53039

مسأله 1232- اگر بين سه و چهار شك كند و موقعي كه دو ركعت نماز احتياط نشسته يا يك ركعت ايستاده را مي‌خواند يادش بيايد كه نماز را سه ركعت خوانده، بايد نماز احتياط را تمام كند (1) و بنا بر احتياط واجب نماز را دوباره بخواند.
1- بلكه بايد نماز احتياط را القاء نمايد و نقيصه نماز را انجام دهد و دو سجده سهو براي سلام بي جا به جا آورد و نمازش صحيح است و اعاده لازم نيست اگرچه مستحسن است.
كد مسأله: 53042

مسأله 1233- اگر بين دو و سه و چهار شك كند و موقعي كه دو ركعت نماز احتياط ايستاده را مي‌خواند پيش از ركوع ركعت دوم يادش بيايد كه نماز را سه ركعت خوانده بايد بنشيند و نماز احتياط را يك ركعتي تمام كند (1) و بنابر احتياط واجب نماز را دوباره بخواند.
1- بلكه بايد نماز احتياط را القاء نمايد و نقيصه نماز را بجا آورد و دو سجده سهو براي سلام بي جا بجا آورد و اعاده نماز لازم نيست اگرچه مستحسن است.
كد مسأله: 53045

مسأله 1234- اگر در بين نماز احتياط بفهمد كسري نمازش بيشتر يا كمتر از نماز احتياط بوده، چنانچه نتواند (1) نماز احتياط را مطابق كسري نمازش تمام كند بايد آن را رها كند و كسري نماز را بجا آورد و بنابر احتياط واجب نماز را دوباره بخواند مثلاً در شك بين سه و چهار اگر موقعي كه دو ركعت نماز احتياط نشسته را مي‌خواند يادش بيايد كه نماز را دو ركعت خوانده، چون نمي‌تواند دو ركعت نشسته را به جاي دو ركعت ايستاده حساب كند، بايد نماز احتياط نشسته را رها كند و دو ركعت كسري نمازش را بخواند و احتياطاً نماز را دوباره بجا آورد.
1- چه بتواند و چه نتواند بايد نمازاحتياط را القاء كند و نقيصه نماز را بجا آورد و دو سجده سهو براي سلام بيجا بجا آورد و نماز او صحيح است و اعاده لازم نيست اگر چه مستحسن است.
كد مسأله: 53047

مسأله 1235- اگر شك كند نماز احتياطي را كه به او واجب بوده بجا آورده يا نه چنانچه وقت نماز گذشته به شك خود اعتنا نكند و اگر وقت دارد، در صورتي كه مشغول كار ديگري نشده و از جاي نماز برنخاسته و كاري هم مثل رو گرداندن از قبله كه نماز را باطل مي‌كند، انجام نداده بايد نماز احتياط را بخواند و اگر مشغول كار ديگري شده يا كاري كه نماز را باطل مي‌كند (1) بجا آورده يا بين نماز و شك او زياد طول كشيده احتياط واجب آن است كه نماز احتياط را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
1- در اين صورت خواندن نماز احتياط لازم نيست و فقط اصل نماز را اعاده مي كند.
كد مسأله: 53049

مسأله 1236- اگر در نماز احتياط، ركني را زياد كند يا مثلاً به جاي يك ركعت دو ركعت بخواند، نماز احتياط باطل مي‌شود و بايد دوباره نماز احتياط، و اصل نماز را بخواند.
كد مسأله: 53052

مسأله 1237- موقعي كه مشغول نماز احتياط است اگر در يكي از كارهاي آن شك كند چنانچه محل آن نگذشته، بايد بجا آورد و اگر محلش گذشته بايد به شك خود اعتنا نكند مثلاً اگر شك كند كه حمد خوانده يا نه چنانچه به ركوع نرفته بايد بخواند واگر به ركوع رفته بايد به شك خود اعتنا نكند.
كد مسأله: 53055

مسأله 1238- اگر در شماره ركعتهاي نماز احتياط شك كند، چنانچه طرف بيشتر شك نماز را باطل مي‌كند بنابر كمتر گذارد و اگر طرف بيشتر شك نماز را باطل نمي كند، بايد بنا را بر بيشتر بگذارد؛ مثلاً موقعي كه مشغول خواندن دو ركعت نماز احتياط است، اگر شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت، چون طرف بيشتر شك نماز را باطل مي كند، بايد بنا بگذارد كه دو ركعت خوانده و اگر شك كند يك ركعت خوانده يا دو ركعت، چون طرف بيشتر شك نماز را باطل نمي كند، بايد بنا بگذارد كه دو ركعت خوانده است.
كد مسأله: 53058

مسأله 1239- اگر در نماز احتياط چيزي كه ركن نيست سهواً كم يا زياد شود سجده سهو ندارد.
كد مسأله: 53062

مسأله 1240- اگر بعد از سلام نماز احتياط شك كند كه يكي از اجزاء يا شرايط آن را بجاآورده يا نه به شك خود اعتنا نكند.
كد مسأله: 53068

مسأله 1241- اگر در نماز احتياط، تشهد يا يك سجده را فراموش كند، احتياط واجب آن است‌كه بعد از سلام نماز آن را قضا نمايد.
كد مسأله: 53071

مسأله 1242- اگر نماز احتياط و قضاي يك سجده يا قضاي يك تشهد يا دو سجده سهو بر او واجب شود بايد اول نماز احتياط را بجا آورد.
كد مسأله: 53078

مسأله 1243- حكم گمان در نماز مثل حكم يقين است. مثلاً اگر انسان گمان دارد كه نماز را چهار ركعت خوانده، نبايد نماز احتياط بخواند و اگر گمان دارد ركوع كرده، نبايد آن را بجا آورد و اگر گمان دارد حمد را نخوانده ، چنانچه به ركوع نرفته، بايد بخواند، و اگر به ركوع رفته نمازش صحيح است.
كد مسأله: 53080

مسأله 1244- حكم شك و سهو و گمان در نمازهاي واجب يوميه و نمازهاي واجب ديگر فرق ندارد، مثلاً اگر در نماز آيات شك كند كه يك ركعت خوانده يا دو ركعت، چون شك او در نماز دو ركعتي است، نمازش باطل مي‌شود.
كد مسأله: 53082

مسأله 1245- براي پنج چيز بعد از سلام نماز، انسان بايد دو سجده سهو به دستوري كه بعدا گفته مي‌شود بجا آورد:
اول: آنكه در بين نماز، سهواً حرف بزند. (1)
دوم: جايي كه نبايد نماز را سلام دهد، مثلاً در ركعت اول سهواً سلام بدهد. (2)
سوم: آنكه يك سجده را فراموش كند. (3)
چهارم: آنكه تشهد را فراموش كند.
پنجم: آنكه در نماز چهار ركعتي بعد از سجده دوم شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت. و نيز اگر در جايي كه بايد بايستد مثلاً موقع خواندن حمد و سوره اشتباهاً بنشيند يا در جايي كه بايد بنشيند مثلاً موقع خواندن تشهد اشتباهاً بايستد، بنابر احتياط واجب بايد دو سجده سهو بجا آورد. بلكه براي هر چيزي كه در نماز اشتباهاً كم يا زياد كند، احتياط مستحب (4) آن است كه دو سجده سهو بنمايد. و احكام اين چند صورت در مسائل آينده گفته مي شد.
1- علي الاحوط و استحباب بعيد نيست.
2- علي الاحوط
3- علي الاحوط
4- علي الاحوط لزوماً نه احتياط مستحب
كد مسأله: 53085

مسأله 1246- اگر انسان اشتباهاً يا به خيال اين كه نمازش تمام شده حرف بزند بايد دو سجده سهو بجا آورد. (1)
1- علي الاحوط ولي استحباب بعيد نيست.
كد مسأله: 53087

مسأله 1247- براي حرفي كه از آه كشيدن و سرفه پيدا مي‌شود، سجده ي سهو واجب نيست،ولي اگر مثلاً سهواً آخ يا آه بگويد، بايد سجده سهو نمايد. (1)
1- علي الاحوط ولي استحباب بعيد نيست.
كد مسأله: 53089

مسأله 1248- اگر چيزي را كه غلط خوانده دوباره بطور صحيح بخواند براي دوباره خواندن آن سجده سهو واجب نيست.
كد مسأله: 53092

مسأله 1249- اگر در نماز سهواً مدتي حرف بزند و تمام آنها يك مرتبه حساب شود، دو سجده سهو بعد از سلام نماز كافي است. (1)
1- علي الاحوط ولكن استحباب آن بعيد نيست.
كد مسأله: 53094

مسأله 1250- اگر سهواً تسبيحات اربعه را نگويد يا بيشتر يا كمتر از سه مرتبه بگويد احتياط مستحب آن است كه بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد. (1)
1- در ترك اصل تسبيحات دو سجده سهو احتياطاً لازم است و در ترك كمتر از سه مرتبه يا زائد بر آن دو سجده سهو احتياط مستحب است.
كد مسأله: 53096

مسأله 1251- اگر در جايي كه نبايد سلام نماز را بگويد سهواً بگويد: "السلام علينا و علي عباد الله الصالحين" يا بگويد: "السلام عليكم و رحمه الله و بركاته"، بايد دو سجده سهو بنمايد، (1) ولي اگر اشتباهاً مقداري از اين دو سلام را بگويد،يا بگويد: "السلام عليك ايها النبي و رحمه الله و بركاته" احتياط مستحب آن است كه دو سجده سهو بجا آورد.
1- بنابر احتياط لازم و همچنين در اجزاء دو سلام واجب ولي در سلام بر نبي صلي الله عليه و آله كه سلام واجب نيست احتياطاً دو سجده، سهو بجا آورد.
كد مسأله: 53099

مسأله 1252- اگر در جايي كه نبايد سلام دهد اشتباها هر سه سلام را بگويد. دو سجده سهو كافي است. (1)
1- احتياطاً به تعداد سلام سجده سهو تكرار شود.
كد مسأله: 53101

مسأله 1253- اگر يك سجده يا تشهد را فراموش كند و پيش از ركوع ركعت بعد يادش بيايد بايد برگردد و بجا آورد و بعد از نماز بنابر احتياط واجب براي ايستادن بي جا دو سجده سهو بنمايد.
كد مسأله: 53104

مسأله 1254- اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه يك سجده يا تشهد را از ركعت پيش فراموش كرده بايد بعد از سلام نماز سجده يا تشهد را قضا نمايد و بعد ازآن دو سجده سهو بجا آورد. (1)
1- بنابر احتياط لازم در سجده فراموش شده و علي الاقوي در تشهد فراموش شده.
كد مسأله: 53107

مسأله 1255- اگر سجده سهو را بعد از سلام نماز عمداً بجا نياورد، معصيت كرده و واجب است هر چه زودتر آن را انجام دهد و چنانچه سهواً بجا نياورد هر وقت‌يادش آمد، بايد فوراً انجام دهد (1) و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.
1- بنابر احتياط لازم.
كد مسأله: 53109

مسأله 1256- اگر شك دارد كه سجده سهو بر او واجب شده يا نه لازم نيست بجا آورد.
كد مسأله: 53111

مسأله 1257- كسي كه شك دارد مثلاً دو سجده سهو بر او واجب شده يا چهار تا، اگر دو سجده بنمايد كافي است.
كد مسأله: 53114

مسأله 1258- اگر بداند يكي از دو سجده سهو را بجا نياورده بايد دو سجده سهو بجا آورد و اگر بداند سهواً سه سجده كرده ، احتياط واجب (1) آن است كه دوباره دو سجده سهو بنمايد.
1- بلكه واجب است
كد مسأله: 53116

مسأله 1259- دستور سجده سهو اين است كه بعد از سلام نماز فوراً نيت‌سجده سهو كند و پيشاني را به چيزي كه سجده بر آن صحيح است بگذارد و بگويد: «بسم الله و بالله و صلي الله علي محمد و آله» يا «بسم الله و بالله اللهم صلي علي محمد و آل محمد» ولي بهتر است بگويد «بسم الله و بالله السلام عليك ايها النبي و رحمه الله و بركاته» بعد بايد بنشيند و دوباره به سجده رود و يكي از ذكرهايي را كه كه گفته شد بگويد و بنشيند و بعد از خواندن تشهد سلام دهد.
كد مسأله: 53118

مسأله 1260- سجده و تشهدي را كه انسان فراموش كرده و بعد از نماز قضاي آن را بجامي‌آورد بايد تمام شرايط نماز مانند پاك بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهاي ديگر را داشته باشد.
كد مسأله: 53120

مسأله 1261- اگر سجده يا تشهد را چند دفعه فراموش كند مثلاً يك سجده از ركعت اول و يك سجده از ركعت دوم فراموش نمايد بايد بعد از نماز قضاي هر دو را با سجده‌هاي سهوي كه براي آنها لازم است بجا آورد (1) و لازم نيست معين كند كه قضاي كدام يك از آنها است.
1- سجده سهو براي سجده فراموش شده بنابر احتياط واجب و براي تشهد فراموش شده علي الاقوي واجب است.
كد مسأله: 53123

مسأله 1262- اگر يك سجده و تشهد را فراموش كند احتياط واجب (1) آن است كه هر كدام را اول فراموش كرده اول قضا نمايد. واگر نداند كدام اول فراموش شده، بايد احتياطاً (2) يك سجده و تشهد و بعد يك سجده ديگر بجا آورد يا يك تشهد و يك سجده و بعد يك تشهد ديگر بجا آورد تا يقين كند سجده و تشهد را به ترتيبي كه فراموش كرده قضا نموده است.
1- بلكه مستحسن است.
2- لازم نيست ولي مستحسن است.
كد مسأله: 53125

مسأله 1263- اگر به خيال اين كه اول، سجده را فراموش كرده، اول قضاي آن را بجا آورد و بعد از خواندن تشهد يادش بيايد كه اول تشهد را فراموش كرده احتياط واجب (1) آن است كه دوباره سجده را قضا نمايد و نيز اگر به خيال اين كه اول تشهد را فراموش كرده اول قضاي آن را بجا آورد، و بعد از سجده يادش بيايد كه اول سجده را فراموش كرده بنابر احتياط واجب بايد دوباره تشهد را بخواند.
1- واجب نيست ولكن مستحسن است و همچنين احتياط بعد لازم نيست ولكن مستحسن است
كد مسأله: 53128

مسأله 1264- اگر بين سلام نماز و قضاي سجده يا تشهد كاري كند كه اگر عمداً يا سهواً در نماز اتفاق بيفتد نماز باطل مي‌شود مثلاً پشت به قبله نمايد، احتياط واجب (1) آن است كه بعد از قضاي سجده و تشهد دوباره نماز را بخواند.
1- واجب نيست و لكن مستحسن است و اقوي كفايت قضاء تشهد و سجده است.
كد مسأله: 53131

مسأله 1265- اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد كه يك سجده از ركعت آخر را فراموش كرده چنانچه كاري كه عمدي و سهوي آن نماز را باطل مي كند، مثل رو گرداندن از قبله انجام نداده، بنابر احتياط واجب (1) بايد به قصد اينكه وظيفه خود را انجام داده باشد، سجده فراموش شده و بعد از آن تشهد و سلام و دو سجده سهو به جا آورد. و نيز اگر يادش بيايد كه تشهد ركعت آخر را فراموش كرده، احتياطاً بايد به قصد اينكه وظيفه خود را انجام داده باشد، تشهد را بخواند و بعد از آن سلام دهد و دو سجده سهو بنمايد.
1- اين احتياط واجب نيست بلكه سجده فراموش شده را بايد قضا نمايد و همچنين در تشهد آخر نماز بايد تشهد فراموش شده را قضا كند و دو سجده سهو بنا بر احتياط لازم در سجده فراموش شده و علي الاقوي در تشهد فراموش شده بجا آورد.
كد مسأله: 53133

مسأله 1266- اگر بين سلام نماز و قضاي سجده يا تشهد كاري كند كه براي آن سجده سهو واجب مي‌شود، مثل آن كه سهواً حرف بزند، بنابر احتياط واجب بايد سجده يا تشهد را قضا كند و غير از سجده سهوي كه براي قضاي سجده يا تشهد لازم است دو سجده سهو ديگر بنمايد.
كد مسأله: 53136

مسأله 1267- اگر نداند كه سجده را فراموش كرده يا تشهد را بايد هر دو را قضا نمايد و هر كدام را اول بجا آورد اشكال ندارد.
كد مسأله: 53139

مسأله 1268- اگر شك دارد كه سجده يا تشهد را فراموش كرده يا نه واجب نيست قضا نمايد.
كد مسأله: 53141

مسأله 1269- اگر بداند سجده يا تشهد را فراموش كرده و شك كند كه پيش از ركوع ركعت بعد بجا آورده يا نه ، احتياط واجب (1) آن است كه آن را قضا نمايد.
1- بلكه علي الاقوي بايد قضا نمايد
كد مسأله: 53143

مسأله 1270- كسي كه بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد، اگر براي كار ديگري هم سجده سهو بر او واجب شود، بايد بعد از نماز سجده يا تشهد را قضا نمايد، بعد سجده سهو را بجا آورد. (1)
1- در سجده فراموش شده ولي در تشهد فراموش شده تأخير سجده سهو از تشهد لازم نيست ولي مستحسن است.
كد مسأله: 53149

مسأله 1271- اگر شك دارد كه بعد از نماز، قضاي سجده يا تشهد فراموش شده را بجا آورده يا نه، چنانچه وقت نماز نگذشته، بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد و اگر وقت نماز گذشته قضاي آن مستحب است.
كد مسأله: 53151

مسأله 1272- هرگاه چيزي از واجبات نماز را عمداً كم يا زياد كند، اگر چه يك حرف آن باشد نماز باطل است.
كد مسأله: 53153

مسأله 1273- اگر به واسطه ندانستن مسأله، چيزي از اجزاء نماز را كم يا زياد كند، نماز باطل است. (1) ولي چنانچه به واسطه ي ندانستن مسأله حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشاء را آهسته بخواند، يا حمد و سوره نماز ظهر و عصر را بلند بخواند، يا در مسافرت نماز ظهر و عصر و عشاء را چهار ركعتي بخواند، نماز صحيح است.
1- در خصوص اركان و در غير آن نسبت به جاهل قاصر صحيح و نسبت به جاهل مقصر احتياط لازم لزوم اعاده و قضاء است.
كد مسأله: 53156

مسأله 1274- اگر در بين نماز بفهمد وضو يا غسلش باطل بوده يا بدون وضو يا غسل مشغول نماز شده بايد نماز را به هم بزند و دوباره با وضو يا غسل بخواند، و اگر بعد از نماز بفهمد بايد دوباره نماز را با وضو يا غسل بجا آورد و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
كد مسأله: 53160

مسأله 1275- اگر بعد از رسيدن به ركوع يادش بيايد كه دو سجده از ركعت پيش فراموش كرده نمازش باطل است، و اگر پيش از رسيدن به ركوع يادش بيايد بايد برگردد و دو سجده را بجا آورد و برخيزد و حمد و سوره يا تسبيحات را بخواند و نماز را تمام كند و بعد از نماز بنابر احتياط واجب، براي ايستادن بيجا دو سجده سهو بنمايد.
كد مسأله: 53162

مسأله 1276- اگر پيش از گفتن " السلام علينا "و " السلام عليكم " يادش بيايد كه دو سجده ركعت آخر را بجا نياورده بايد دو سجده را بجا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد. (1)
1- و براي تشهد زائد دو سجده سهو بنا بر احتياط واجب بجا آورد.
كد مسأله: 53164

مسأله 1277- اگر پيش از سلام نماز يادش بيايد كه يك ركعت يا بيشتر، از آخر نماز نخوانده، بايد مقداري را كه فراموش كرده بجا آورد.
كد مسأله: 53166

مسأله 1278- اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد كه يك ركعت يا بيشتر از آخر نماز را نخوانده چنانچه كاري انجام داده كه اگر در نماز عمداً يا سهواً اتفاق بيفتد نماز را باطل مي‌كند، مثلاً پشت به قبله كرده، نمازش باطل است. و اگر كاري كه عمدي و سهوي آن نماز را باطل مي‌كند انجام نداده بايد فوراً مقداري كه فراموش كرده بجا آورد. (1)
1- و جهت تشهد و سلام زائد هر كدام دو سجده سهو بنابر احتياط واجب بجا آورد
كد مسأله: 53168

مسأله 1279- هرگاه بعد از سلام نماز عملي انجام دهد كه اگر در نماز عمداً يا سهواً اتفاق بيفتد نماز را باطل مي‌كند مثلاً پشت به قبله نمايد وبعد يادش بيايد كه دو سجده آخر را بجا نياورده، نمازش باطل است. و اگر پيش از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند، يادش بيايد، بايد دو سجده اي را كه فراموش كرده بجا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجده سهو براي سلامي كه اول گفته است بنمايد. (1)
1- و دو سجده سهو ديگر جهت تشهد زائد انجام دهد
كد مسأله: 53171

مسأله 1280- اگر بفهمد نماز را پيش از وقت خوانده، يا پشت به قبله يا به طرف راست يا به طرف چپ قبله (1) بجا آورده، بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
1- در مورد جاهل و ناسي و غافل حكم چنين است كه در متن ذكر شده ولي در مورد مجتهد مخطي در وقت اعاده لازم است ولي در خارج وقت قضاء لازم نيست اگرچه احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 53173

مسافر بايد نماز ظهر و عصر و عشا را با هشت شرط شكسته بجا آورد، يعني دو ركعت بخواند:
شرط اول: آنكه سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعي نباشد و فرسخ شرعي تقريباً پنج كيلومتر و نيم است. (1)
1- اگر دو ذراع متعارف كمتر از يك متر باشد والا اگر هر ذراع متعارف نيم متر باشد فرسخ شرعي عين فرسخ عرفي است يعني 6 كيلومتر است نه كمتر.
مسأله 1281- كسي كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است اگر در يك شب و يك روز برود و برگردد، (1) مثلاً اگر روز برود و همان روز يا شب آن برگردد، چنانچه رفتن او كمتر از چهار فرسخ نباشد، بايد نماز را شكسته بخواند. بنابراين اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد، بايدنماز را تمام يعني چهار ركعتي بخواند.
1- شرط نيست ذهاب و اياب در يوم و ليله واحد باشد بلكه قصد اقامه عشره نداشته باشد و همچنين شرط نيست ذهاب كمتر از چهار فرسخ نباشد بلكه ملاك قصد هشت فرسخ است ولو ذهاب يك فرسخ و اياب هفت فرسخ باشد يا بالعكس كه نماز شكسته است.
كد مسأله: 53176

مسأله 1282- اگر رفتن و برگشتن هشت فرسخ باشد ولي روزي كه مي رود، همان روز يا شب آن برنگردد، مثلاً امروز برود و فردا برگردد، به اندازه اي كه ممكن است، بايد احتياط را مراعات كند، (1) يعني نماز را هم تمام و هم شكسته بخواند و روزه بگيرد و قضاي آن را هم بجا آورد.
1- در مسأله سابق گذشت كه شرط نيست ذهاب و اياب در يوم و ليله واحده باشد پس احتياط لازم نيست و وظيفه نماز قصر و افطار صوم است در صورت عدم قصد اقامه عشره ايام.
كد مسأله: 53178

مسأله 1283- اگر سفر مختصري از هشت فرسخ كمتر باشد يا انسان نداند كه سفر او هشت فرسخ است يا نه، نبايد نماز را شكسته بخواند، و چنانچه شك كند كه سفر او هشت فرسخ است يا نه، در صورتي كه تحقيق كردن برايش مشقت دارد بايد نمازش را تمام بخواند و اگر مشقت ندارد بنابر احتياط واجب بايد تحقيق كند (1) كه اگر دو عادل بگويند، يا بين مردم معروف باشد كه سفر او هشت فرسخ است نماز را شكسته بخواند.
1- واجب نيست ولكن مستحسن است.
كد مسأله: 53180

مسأله 1284- اگر يك عادل خبر دهد كه سفر انسان هشت فرسخ است بنابر احتياط واجب (1) بايد نماز را هم شكسته بخواند و هم تمام بخواند و روزه بگيرد و قضاي آن را هم بجا آورد
1- اين احتياط واجب نيست ولكن مستحسن است و اقوي وجوب نماز تمام است و به قول عدل واحد هشت فرسخ شرعي ثابت نمي شود.
كد مسأله: 53183

مسأله 1285- كسي كه يقين دارد سفر او هشت فرسخ است، اگر نماز را شكسته بخوانند، بعد بفهمد كه هشت فرسخ نبوده، بايد آن را چهار ركعتي بجا آورد و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
كد مسأله: 53186

مسأله 1286- كسي كه يقين دارد سفرش هشت فرسخ نيست يا شك دارد كه هشت فرسخ هست يا نه، چنانچه در بين راه بفهمد كه سفر او هشت فرسخ بوده اگر چه كمي از راه باقي باشد بايد نماز را شكسته بخواند، و اگر تمام خوانده دوباره شكسته بجاآورد.
كد مسأله: 53188

مسأله 1287- اگر بين دو محلي كه فاصله آنها كمتر از چهار فرسخ است چند مرتبه رفت و آمد كند اگر چه روي هم رفته هشت فرسخ شود بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53190

مسأله 1288- اگر محلي دو راه داشته باشد يك راه آن كمتر از هشت فرسخ و راه ديگر آن هشت فرسخ يا بيشتر باشد چنانچه انسان از راهي كه هشت فرسخ يا بيشتر است به آنجا برود بايد نماز را شكسته بخواند و اگر از راهي كه هشت فرسخ نيست، برود بايد تمام بخواند.
كد مسأله: 53192

مسأله 1289- اگر شهر ديوار دارد بايد ابتداي هشت فرسخ را از ديوار شهر حساب كند، و اگر ديوار ندارد، بايد از خانه هاي آخر شهر حساب نمايد.
شرط دوم: آنكه از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد، پس اگربه جايي كه كمتر از هشت فرسخ است مسافرت كند و بعد از رسيدن به آن جا قصد كند جايي برود كه با مقداري كه آمده هشت فرسخ شود، چون از اول قصد هشت فرسخ را نداشته بايد نماز را تمام بخواند، ولي اگر بخواهد از آن جا هشت فرسخ برود يا چهار فرسخ برود، و همان روز يا شب (1) آن، به وطنش يا به جايي كه مي‌خواهد ده روز بماند برگردد بايد نماز را شكسته بخواند.
1- گذشت كه معتبر نيست ذهاب و اياب در يوم و ليله واحد باشد بلكه تا قبل از ده روز كه برگردد و قصد اقامه نكرده باشد، نمازش قصر است.
كد مسأله: 53195

مسأله 1290- كسي كه نمي‌داند سفرش چند فرسخ است مثلاً براي پيدا كردن گمشده‌اي مسافرت مي‌كند و نمي‌داند كه چه مقدار بايد برود تا آن را پيدا كند بايد نماز را تمام بخواند. ولي در برگشتن چنانچه تا وطنش يا جايي كه مي‌خواهد ده روز در آن جا بماند هشت فرسخ يا بيشتر باشد بايد نماز را شكسته بخواند. و نيز اگر در بين رفتن قصد كند كه چهار فرسخ برود و همان روز يا شب آن (1) برگردد چنانچه رفتن و برگشتن هشت فرسخ شود، بايد نماز را شكسته بخواند.
1- شرط نيست كه آن روز يا شب آن روز برگردد بلكه همينكه قصد اقامه ده روز نداشته باشد بايد نماز را قصر بخواند.
كد مسأله: 53198

مسأله 1291- مسافر در صورتي بايد نماز را شكسته بخواند كه تصميم داشته باشد هشت فرسخ برود پس كسي كه از شهر بيرون مي رود و مثلاً قصدش اين است كه اگر رفيق پيدا كند سفر هشت فرسخي برود چنانچه اطمينان دارد كه رفيق پيدا مي‌كند، بايد نماز را شكسته بخواند و اگر اطمينان ندارد بايد تمام بخواند.
كد مسأله: 53201

مسأله 1292- كسي كه قصد هشت فرسخ دارد، اگر چه در هر روز مقدار كمي راه برود، وقتي به جايي برسد كه ديوار شهر را نبيند و اذان آن را نشنود (1) بايد نماز را شكسته بخواند ولي اگر در هر روز مقدار خيلي كمي راه برود كه نگويند مسافر است بايد نمازش را تمام بخواند(2) و احتياط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1- يكي از دو خفاء كافي است و اجتماع هر دو معتبر است.
2- بلكه بايد نمازش را قصر بخواند ولي احتياط مستحسن جمع است.
كد مسأله: 53203

مسأله 1293- كسي كه در سفر به اختيار ديگري است مانند نوكري كه با آقاي خود مسافرت مي‌كند، چنانچه بداند سفر او هشت فرسخ است، بايد نماز را شكسته بخواند و اگر نداند بنابر احتياط واجب (1) بايد از او بپرسد، كه اگر سفر او هشت فرسخ باشد، نماز را شكسته بجا آورد.
1- اين احتياط لازم نيست اگرچه مستحسن است و وظيفه در صورت عدم استخبار نماز تمام است.
كد مسأله: 53205

مسأله 1294- كسي كه در سفر به اختيار ديگري است اگر بداند يا گمان داشته باشد كه پيش از رسيدن به چهار فرسخ از او جدا مي‌شود بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53207

مسأله 1295- كسي كه در سفر به اختيار ديگري است، اگر شك دارد كه پيش از رسيدن به چهار فرسخ از او جدا مي شود يا نه، بايد نماز را تمام بخواند. ولي اگر شك او از اين جهت است كه احتمال مي دهد مانعي براي سفر او پيش آيد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا نباشد بايد نماز را شكسته بخواند.
شرط سوم: آنكه در بين راه از قصد خود برنگردد، پس اگر پيش از رسيدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد، يا مردد شود، بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53210

مسأله 1296- اگر بعد از رسيدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود، چنانچه تصميم داشته باشد كه همان جا بماند يا بعد از ده روز برگردد يا در برگشتن و ماندن مردد باشد، بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53212

مسأله 1297- اگر بعد از رسيدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود و تصميم داشته باشد كه همان روز يا شب آن برگردد، بايد نماز را شكسته بخواند و اگر همان روز يا همان شب برنگردد و بخواهد كمتر از ده روز در آنجا بماند، به اندازه ممكن احتياط را مراعات كند (1) و نماز را هم تمام و هم شكسته بخواند.
1- اين احتياط لازم نيست و وظيفه نماز قصر است ولكن احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 53215

مسأله 1298- اگر براي رفتن به محلي حركت كند و بعد از رفتن مقداري از راه بخواهد جاي ديگري برود، چنانچه از محل اولي كه حركت كرده تا جايي كه مي‌خواهد برود هشت فرسخ باشد، بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53217

مسأله 1299- اگر پيش از آن كه به هشت فرسخ برسد، مردد شود كه بقيه راه را برود يا نه، و در موقعي كه مردد است راه نرود و بعد تصميم بگيرد كه بقيه راه را برود، بايد تا آخر مسافرت نماز را شكسته بخواند. (1)
1- اگر باقي مسافت ولو تلفيقاً هشت فرسخ باشد والا احتياط جمع است نه قصر.
كد مسأله: 53220

مسأله 1300- اگر پيش از آن كه به هشت فرسخ برسد، مردد شود كه بقيه راه را برود يا نه، و در موقعي كه مردد است مقداري راه برود و بعد تصميم بگيرد كه هشت فرسخ ديگر برود، يا چهار فرسخ برود و همان روز يا شب آن (1) برگردد تا آخر مسافرت بايد نماز را شكسته بخواند.
1- شرط نيست ذهاب و اياب در يوم و ليله واحد باشد چنانچه گذشت بلكه تا قبل از ده روز كه برگردد نمازش قصر است.
كد مسأله: 53222

مسأله 1301- اگر پيش از آنكه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقيه راه را برود يا نه، و در موقعي كه مردد است مقداري راه برود و بعد تصميم بگيرد كه بقيه راه را برود چنانچه باقيمانده سفر او كمتر از هشت فرسخ باشد و نخواهد همان روز يا شب آن برگردد (1) بايد نماز را تمام بخواند. ولي اگر راهي كه پيش از مردد شدن و راهي كه بعد از آن مي­رود روي هم هشت فرسخ باشد، بنابر احتياط واجب بايد نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
1- و نخواهد تا قبل از ده روز برگردد بايد نماز را تمام بخواند و اگر بخواهد تا قبل از ده روز برگردد بايد نماز را قصر بخواند در صورتي كه تلفيقاً هشت فرسخ باشد و الا بايد تمام بخواند و احتياط مذكور در ذيل مسأله لازم نيست ولي مستحسن است.
شرط چهارم: آنكه نخواهد پيش از رسيدن به هشت فرسخ از وطن خود بگذرد، يا ده روز يا بيشتر در جايي بماند، پس كسي كه مي‌خواهد پيش از رسيدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد، يا ده روز در محلي بماند بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53225

مسأله 1302- كسي كه نمي‌داند پيش از رسيدن به هشت فرسخ از وطنش مي‌گذرد يا نه، يا ده روز در محلي مي‌ماند يا نه، بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53228

مسأله 1303- كسي كه مي‌خواهد پيش از رسيدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد يا ده روز در محلي بماند و نيز كسي كه مردد است كه از وطنش بگذرد يا ده روز در محلي بماند، اگر از ماندن ده روز يا گذشتن از وطن منصرف شود، باز هم بايد نماز را تمام بخواند ولي اگر باقيمانده راه هشت فرسخ باشد يا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و همان روز يا شب آن برگردد (1) بايد نماز را شكسته بخواند.
1- بلكه تا قبل از ده روز برگردد نمازش قصر است چنانچه در مسائل سابق گذشت.
شرط پنجم: آن كه براي كار حرام سفر نكند، و اگر براي كار حرامي مانند دزدي سفر كند، بايد نماز را تمام بخواند. و همچنين است اگر خود سفر حرام باشد، مثل آن كه براي او ضرر داشته باشد، يا زن بدون اجازه شوهر و فرزند با نهي پدر و مادر (1) سفري برود كه بر آنان واجب نباشد، ولي اگر مثل سفر حج واجب باشد، بايد نماز را شكسته بخواند.
1- در صورتي كه موجب ايذاء آنان شود، والا بايد نماز قصر بخواند.
كد مسأله: 53233

مسأله 1304- سفري كه اسباب اذيت پدر و مادر باشد حرام است و انسان بايد در آن سفر نماز را تمام بخواند و روزه هم بگيرد.
كد مسأله: 53236

مسأله 1305- كسي كه سفر او حرام نيست و براي كار حرام هم سفر نمي‌كند اگر چه در سفر، معصيتي انجام دهد مثلاً غيبت كند يا شراب بخورد بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53239

مسأله 1306- اگر مخصوصاً براي آن كه كار واجبي را ترك كند، مسافرت نمايد نمازش تمام است، پس كسي كه بدهكار است اگر بتواند بدهي خود را بدهد و طلبكار هم مطالبه كند، چنانچه در سفر نتواند بدهي خود را بدهد و مخصوصاً براي فرار از دادن قرض مسافرت نمايد بايد نماز را تمام بخواند ولي اگر مخصوصاً براي ترك واجب مسافرت نكند، بايد نماز را شكسته بخواند و احتياط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
كد مسأله: 53242

مسأله 1307- اگر سفر او سفر حرام نباشد ولي حيوان سواري يا مركب ديگري كه سوار است غصبي باشد يا در زميني غصبي مسافرت كند، بنابر احتياط واجب (1) بايد نماز را هم شكسته است و هم تمام بخواند.
1- بلكه علي الاقوي نماز را تمام بخواند و احتياط مستحسن جمع است.
كد مسأله: 53244

مسأله 1308- كسي كه با ظالم مسافرت مي‌كند اگر ناچار نباشد و مسافرت او كمك به ظالم باشد بايد نماز را تمام بخواند و اگر ناچار باشد يا مثلاً براي نجات دادن مظلومي با او مسافرت كند، نمازش شكسته است.
كد مسأله: 53246

مسأله 1309- اگر به قصد تفريح و گردش مسافرت كند، حرام نيست و بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53248

مسأله 1310- اگر براي لهو و خوشگذراني به شكار رود نمازش تمام است و چنانچه براي تهيه معاش به شكار رود، نمازش شكسته است و اگر براي كسب و زياد كردن مال برود احتياط واجب (1) آن است كه نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند ولي بايد روزه نگيرد.
1- واجب نيست ولي مستحسن است و اقوي نمازش شكسته است.
كد مسأله: 53250

مسأله 1311- كسي كه براي معصيت سفر كرده، موقعي كه از سفر برمي‌گردد اگر توبه كرده، بايد نماز را شكسته بخواند و اگر توبه نكرده، (1) بايد تمام بخواند و احتياط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1- بلكه بايد قصر بخواند مگر آنكه در عود از سفر نيز قاصد معصيت باشد كه در اين صورت بايد تمام بخواند.
كد مسأله: 53253

مسأله 1312- كسي كه سفر او سفر معصيت است، اگر در بين راه از قصد معصيت برگردد، چنانچه باقيمانده راه هشت فرسخ باشد يا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و همان روز يا شب آن برگردد (1) بايد نماز را شكسته بخواند.
1- بلكه تا قبل از ده روز برگردد نمازش قصر است چنانچه در مسائل سابق مكرراً ذكر باشد.
كد مسأله: 53255

مسأله 1313- كسي كه براي معصيت سفر نكرده، اگر در بين راه قصد كند كه بقيه راه را براي معصيت برود، بايد نماز را تمام بخواند ولي نمازهايي را كه شكسته خوانده صحيح است.
شرط ششم: آنكه از صحرانشينهايي نباشد كه در بيابانها گردش مي‌كنند و هر جا آب و خوراك براي خود و حشمشان پيدا كنند مي مانند و بعد از چندي به جاي ديگر مي‌روند و صحرانشينها در اين مسافرتها بايد نماز را تمام بخوانند.
كد مسأله: 53258

مسأله 1314- اگر يكي از صحرانشينها براي پيدا كردن منزل و چراگاه حيواناتشان سفر كند، چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد احتياطاً واجب (1) آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1- واجب نيست و بايد قصراً بخواند اگر بدون چادر و اثاثيه سفر كرده و بايد تمام بخواند اگر با منزل حركت كرده
كد مسأله: 53260

مسأله 1315- اگر صحرانشين براي زيارت يا حج‌يا تجارت و مانند اينها مسافرت كند، بايد نماز را شكسته بخواند. (1)
1- اگر با چادر و اثاثيه حركت نكرده باشد و اگر با منزل حركت كرد باشد، بايد تمام بخواند.
شرط هفتم: آنكه شغل او مسافرت نباشد، بنابراين شتردار و راننده و چوبدار و كشتيبان و مانند اينها، اگر چه براي بردن اثاثيه منزل خود مسافرت كنند، در غير سفر اول (1) بايد نماز را تمام بخوانند، ولي در سفر اول اگرچه طول بكشد، نمازشان شكسته است.
1- بلكه در سفر اول هم تمام بخواند چون صدق شغل به قصد با سفر اول محقق مي شود و احتياجي به تكرار نيست.
كد مسأله: 53263

مسأله 1316- كسي كه شغلش مسافرت است اگر براي كار ديگري مثلاً براي زيارت يا حج مسافرت كند، بايد نماز را شكسته بخواند. ولي اگر مثلاً شوفر، اتومبيل خود را براي زيارت كرايه بدهد و در ضمن خودش هم زيارت كند، بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53265

مسأله 1317- حمله دار يعني كسي كه براي رساندن حاجيها به مكه مسافرت مي‌كند چنانچه شغلش مسافرت باشد بايد نماز را تمام بخواند، و اگر شغلش مسافرت نباشد، بايد شكسته بخواند.
كد مسأله: 53268

مسأله 1318- كسي كه شغل او حمله داري است و حاجيها را از راه دور به مكه مي‌برد، چنانچه تمام سال يا بيشتر سال (1) را در راه باشد، بايد نماز را تمام بخواند.
1- شرط شغل بودن سفر است براي شخص و اعتبار به تمام سال يا بيشتر آن نيست بلكه اگر در اشهر حج شغل او سفر است كافي است و بايد نماز را تمام بخواند مثل كساني كه سفر شغل آنهاست در فصول خاصي از سال.
كد مسأله: 53270

مسأله 1319- كسي كه در مقداري از سال شغلش مسافرت است، مثل شوفري كه فقط در تابستان يا زمستان اتومبيل خود را كرايه مي‌دهد، بايد در سفر نماز را تمام بخواند و احتياط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
كد مسأله: 53272

مسأله 1320- راننده و دوره گردي كه در دو سه فرسخي شهر رفت و آمد مي‌كند، چنانچه اتفاقاً سفر هشت فرسخي برود ، بايد نماز را شكسته بخواند. ولي اگر مردم بگويند شغل او مسافرت است، در صورتي كه سفر هشت فرسخي برود، بنابر احتياط واجب (1) بايد نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
1- واحب نيست و وظيفه نماز قصر است ولكن مستحسن جمع است.
كد مسأله: 53274

مسأله 1321- كسي كه شغلش مسافرت است، اگر ده روز يا بيشتر در وطن خود بماند، چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد چه بدون قصد بماند، بايد در سفر اولي كه بعد از ده روز مي رود، نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53276

مسأله 1322-
كد مسأله: 53279

مسأله 1323- كسي كه شغلش مسافرت است، اگر شك كند كه در وطن خود يا جاي ديگر ده روز مانده يا نه، بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53281

مسأله 1324- كسي كه در شهرها سياحت مي‌كند و براي خود وطني اختيار نكرده، بايد نماز را تمام بخواند. (1)
1- ولي مستحسن جمع است.
كد مسأله: 53283

مسأله 1325- كسي كه شغلش مسافرت نيست، اگر مثلاً در شهري يا دهي جنسي دارد كه براي حمل آن مسافرتهاي پي در پي مي‌كند بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53286

مسأله 1326- كسي كه از وطنش صرف نظر كرده و مي‌خواهد وطن ديگري براي خود اختيار كند، اگر شغلش مسافرت نباشد بايد در مسافرت نماز را شكسته بخواند.
شرط هشتم: آنكه به حد ترخص برسد، يعني از وطنش يا جايي كه قصد كرده ده روز در آنجا بماند، بقدري دور شود كه ديوار شهر را نبيند و صداي اذان آن را نشنود، (1) ولي بايد در هوا غبار يا چيز ديگري نباشد كه از ديدن ديوار و شنيدن اذان جلوگيري كند، و لازم نيست بقدري دور شود كه مناره‌ها و گنبدها را نبيند، يا ديوارها هيچ پيدا نباشد، بلكه همين قدر كه ديوارها كاملا معلوم نباشد، كافي است.
1- يكي از آن دو كافي است و اجتماع هر دو معتبر نيست
كد مسأله: 53289

مسأله 1327- كسي كه به سفر مي رود، اگر به جايي برسد كه اذان را نشنود، ولي ديوار شهر را ببيند، يا ديوارها را نبيند و صداي اذان را بشنود، چنانچه بخواهد در آن جا نماز بخواند، بنابر احتياط واجب (1) بايد هم شكسته و هم تمام بخواند.
1- واجب نيست و لكن مستحسن است و نماز قصر كافي است، زيرا اجتماع هر دو معتبر نيست.
كد مسأله: 53295

مسأله 1328- مسافري كه به وطنش برمي‌گردد، وقتي ديوار وطن خود را ببيند و صداي اذان آن را بشنود (1) بايد نماز را تمام بخواند. و نيز مسافري كه مي‌خواهد ده روز در محلي بماند وقتي ديوار آن جا را ببيند و صداي اذانش را بشنود. بايد نماز را تمام بخواند و احتياط مستحب آن است كه نمازشان را تأخير بيندازند تا به منزل برسند، يا نماز را هم شكسته و هم تمام بخوانند.
1- يكي از آن دو كافي است و اجتماع هر دو معتبر نيست همچنين در صورت دوّم
كد مسأله: 53297

مسأله 1329- هرگاه شهر در بلندي باشد كه از دور ديده شود يا به قدري گود باشد كه اگر انسان كمي دور شود ديوار آن را نبيند كسي كه از آن شهر مسافرت مي‌كند، وقتي به اندازه‌اي دور شود كه اگر آن شهر در زمين هموار بود ديوارش از آن جا ديده نمي‌شد، بايد نماز خود را شكسته بخواند و نيز اگر پستي و بلندي خانه‌ها بيشتر از معمول باشد بايد ملاحظه معمول را بنمايد.
كد مسأله: 53299

مسأله 1330- اگر از محلي مسافرت كند كه خانه و ديوار ندارد، وقتي به جايي برسد كه اگر آن محل ديوار داشت از آنجا ديده نمي شد. بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53302

مسأله 1331- اگر به قدري دور شود كه نداند صدايي را كه مي شنود صداي اذان است يا صداي ديگر بايد نماز را شكسته بخواند. (1) ولي اگر بفهمد اذان مي گويند و كلمات آن را تشخيص ندهد، بايد تمام بخواند.
1- بلكه بايد نماز را تمام بخواند
كد مسأله: 53304

مسأله 1332- اگر به قدري دور شود كه اذان خانه ها را نشنود ولي اذان شهر را كه معمولا در جاي بلند مي گويند، بشنود، نبايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53307

مسأله 1333- اگر به جايي برسد كه اذان شهر را كه معمولاً در جاي بلند مي گويند نشنود ولي اذاني را كه در جاي خيلي بلند مي-گويند بشنود بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53309

مسأله 1334- اگر چشم يا گوش او، يا صداي اذان غير معمولي باشد، در محلي بايد نماز را شكسته بخواند كه چشم متوسط ديوار خانه‌ها را نبيند و گوش متوسط صداي اذان معمولي را نشنود.
كد مسأله: 53311

مسأله 1335- اگر موقعي كه سفر مي رود شك كند كه به حد ترخص يعني جايي كه اذان را نشنود و ديوار او را نبيند، رسيده يا نه، بايد نماز را تمام بخواند. و در موقع برگشتن اگر شك كند كه به حد ترخص رسيده يا نه، بايد شكسته بخواند.
كد مسأله: 53313

مسأله 1336- مسافري كه در سفر از وطن خود عبور مي‌كند وقتي به جايي برسد كه ديوار وطن خود را ببيند و صداي اذان آن را بشنود (1) بايد نماز را تمام بخواند.
1- بلكه يكي از آن دو كافي است و اجتماع هر دو معتبر نيست.
كد مسأله: 53315

مسأله 1337- مسافري كه در بين مسافرت به وطنش رسيده ، تا وقتي در آن جا هست بايد نماز را تمام بخواند ولي اگر بخواهد از آن جا هشت فرسخ برود يا چهار فرسخ برود و همان روز يا شب برگردد (1) وقتي به جايي برسد كه ديوار وطن را نبيند و صداي اذان آن را نشنود، (2) بايد نماز را شكسته بخواند.
1- تا قبل از ده روز برگردد نمازش قصر است.
2- ديوار وطن يا صداي اذان را نشنود و اجتماع هر دو معتبر نيست.
كد مسأله: 53317

مسأله 1338- محلي را كه انسان براي اقامت و زندگي خود اختيار كرده وطن اوست، چه در آن جا به دنيا آمده و وطن پدر و مادرش باشد، يا خودش آن جا را براي زندگي اختيار كرده باشد.
كد مسأله: 53319

مسأله 1339- اگر قصد دارد در محلي كه وطن اصيلش نيست مدتي بماند و بعد به جاي ديگر رود، آن جا وطن او حساب نمي‌شود.
كد مسأله: 53321

مسأله 1340- جايي را كه انسان محل زندگي خود قرار داده و مثل كسي كه آنجا وطن اوست در آنجا زندگي مي كند كه اگر مسافرتي براي او پيش آيد، دوباره به همان جا برمي گردد. گر چه قصد نداشته باشد كه هميشه در آنجا بماند، وطن او حساب مي شود. (1)
1- به شرط اينكه قصد توقيت نداشته باشد.
كد مسأله: 53324

مسأله 1341- كسي كه در دو محل زندگي مي‌كند مثلاً شش ماه در شهري و شش ماه در شهر ديگر مي‌ماند، هر دو وطن او است. و نيز اگر بيشتر از دو محل را براي زندگي خود اختيار كرده باشد، همه آنها وطن او حساب مي شود.
كد مسأله: 53326

مسأله 1342- كسي كه در محلي ملك دارد، اگر موقعي كه آن ملك را دارد شش ماه در آنجا بماند، تا وقتي كه آن ملك، مال اوست هر وقت در مسافرت به آنجا برسد بايد نماز را تمام بخواند. (1)
1- اگر قصد توطن كرده باشد و از آنجا اعراض هم نكرده باشد بايد تمام بخواند والا اگر قصد توطن نكرده يا اعراض كرده باشد بايد نماز را قصراً بخواند.
كد مسأله: 53328

مسأله 1343- اگر به جايي برسد كه وطن او بوده و از آن جا صرف نظر كرده نبايد نماز را تمام بخواند، اگر چه وطن ديگري هم براي خود اختيار نكرده باشد.
كد مسأله: 53331

مسأله 1344- مسافري كه قصد دارد ده روز پشت سر هم در محلي بماند، يا مي‌داند كه بدون اختيار ده روز در محلي مي‌ماند، در آن محل بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53333

مسأله 1345- مسافري كه مي‌خواهد ده روز در محلي بماند، لازم نيست قصد ماندن شب اول يا شب يازدهم را داشته باشد و همين كه قصد كند اذان صبح روز اول تا غروب روز دهم بماند بايد نماز را تمام بخواند، ولي اگر مثلاً قصدش اين باشد كه از ظهر روز اول تا ظهر روز يازدهم بماند، احتياط واجب (1) آن است كه نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
1- واجب نيست و اقوي لزوم نماز تمام است و لكن احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 53335

مسأله 1346- مسافري كه مي‌خواهد ده روز در محلي بماند، در صورتي بايد نماز را تمام بخواند كه بخواهد تمام ده روز را در يك جا بماند، پس اگر بخواهد مثلاً ده روز در نجف و كوفه يا در تهران و شميران بماند بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53338

مسأله 1347- مسافري كه مي‌خواهد ده روز در محلي بماند، اگر از اول قصد داشته باشد كه در بين ده روز به اطراف آن جا برود، چنانچه جايي كه مي‌خواهد برود به قدري دور باشد كه از آنجا صداي اذان آن محل را نشنود و ديوار آنرا نبيند (1) اگر چه بخواهد همان روزي كه مي رود برگردد، بايد در تمام ده روز نماز را شكسته بخواند (2) و اگر به اين مقدار دور نباشد بايد نمازش را تمام بخواند.
1- و يا ديوار آن را نبيند زيرا اجتماع هر دو معتبر نيست.
2- اگر خارج شدن از محل اقامه به مقدار يك ساعت يا دو ساعت باشد مضر به قصد اقامه نيست و بايد نماز را تمام بخواند و اگر بيش از آن باشد، مثلاً يك روز و نصف آن مضر به قصد اقامه است و بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53340

مسأله 1348- مسافري كه تصميم ندارد ده روز در محلي بماند مثلاً قصدش اين است كه اگر رفيقش بيايد يا منزل خوبي پيدا كند ده روز بماند بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53342

مسأله 1349- كسي كه تصميم دارد، ده روز در محلي بماند، اگر چه احتمال بدهد كه براي ماندن او مانعي برسد، بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53344

مسأله 1350- اگر مسافر بداند كه مثلاً ده روز يا بيشتر به آخر ماه مانده و قصد كند كه تا آخر ماه در جايي بماند، بايد نماز را تمام بخواند. ولي اگر نداند تا آخر ماه چقدر مانده و قصد كند كه تا آخر ماه بماند، بايد نماز را شكسته بخواند (1) اگرچه از موقعي كه قصد كرده تا آخر ماه ده روز يا بيشتر باشد.
1- اگر از زمان قصد تا آخر ماه ده روز بيشتر نباشد و الا بايد تمام بخواند.
كد مسأله: 53346

مسأله 1351- اگر مسافر قصد كند ده روز در محلي بماند، چنانچه پيش از خواندن يك نماز چهار ركعتي از ماندن منصرف شود، يا مردد شود كه در آن جا بماند يا به جاي ديگر برود، بايد نماز را شكسته بخواند. و اگر بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتي از ماندن منصرف شود. يا مردد شود تا وقتي در آن جا هست بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53348

مسأله 1352- مسافري كه قصد كرده ده روز در محلي بماند، اگر روزه بگيرد و بعد از ظهر از ماندن در آن جا منصرف شود چنانچه يك نماز چهار ركعتي خوانده باشد روزه‌اش صحيح است و تا وقتي در آن جا هست بايد نمازهاي خود را تمام بخواند و اگر يك نماز چهار ركعتي نخوانده باشد روزه آن روزش صحيح است (1) اما نمازهاي خود را بايد شكسته بخواند و روزهاي بعد هم نمي‌تواند روزه بگيرد.
1- بلكه صحيح نيست و بايد قضا نمايد اگر تا قبل از ظهر منصرف شود والا اگر بعد از ظهر منصرف شود روزه اش صحيح است و قضا ندارد ولكن احتياط در هر دو صورت مستحسن است.
كد مسأله: 53351

مسأله 1353- مسافري كه قصد كرده ده روز در محلي بماند اگر از ماندن منصرف شود و شك كند پيش از آن كه از قصد ماندن برگردد، يك نماز چهار ركعتي خوانده يا نه، بايد نمازهاي خود را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53353

مسأله 1354- اگر مسافر به نيت اين كه نماز را شكسته بخواند مشغول نماز شود و در بين نماز تصميم بگيرد كه ده روز يا بيشتر بماند بايد نماز را چهار ركعتي تمام نمايد.
كد مسأله: 53355

مسأله 1355- مسافري كه قصد كرده، ده روز در محلي بماند، اگر در بين نماز چهار ركعتي از قصد خود برگردد، چنانچه مشغول ركعت سوم نشده، بايد نماز را دو ركعتي تمام نمايد و بقيه نمازهاي خود را شكسته بخواند، و اگر مشغول ركعت سوم شده و به ركوع نرفته نمازش باطل است (1) و تا وقتي در آن جا هست بايد نماز را شكسته بخواند و اگر به ركوع ركعت سوم رفته، بنابر احتياط واجب (2) بايد نماز را چهار ركعتي تمام كند و دوباره شكسته بخواند و تا در آنجا هست نمازهايش را هم تمام و هم شكسته بجا آورد.
1- بلكه باطل نيست و بايد بنشيند و سلام گويد و دو سجده سهو بجا آورد.
2- نمازش باطل است و بايد او را القاء كند و نماز قصراً بخواند و همچنين تا آنجا هست نماز را قصراً بخواند و احتياط لازم نيست اگر چه مستحسن است.
كد مسأله: 53357

مسأله 1356- مسافري كه قصد كرده ده روز در محلي بماند اگر بيشتر از ده روز در آن جا بماند تا وقتي مسافرت نكرده بايد نمازش را تمام بخواند و لازم نيست دوباره قصد ماندن ده روز كند.
كد مسأله: 53359

مسأله 1357- مسافري كه قصد كرده ده روز در محلي بماند بايد، روزه واجب را بگيرد و مي‌تواند روزه مستحبي را هم به جا آورد و نماز جمعه و نافله ظهر و عصر و عشا را هم بخواند.
1- نماز جمعه مشروط به قصد اقامه نيست و مسافر هم مي تواند بخواند چنانچه نماز و تيره از مسافر ساقط نيست.
كد مسأله: 53362

مسأله 1358- مسافري كه قصد كرده ده روز در محلي بماند اگر بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتي بخواهد به جايي كه كمتر از چهار فرسخ است برود و برگردد و دوباره در جاي اول خود ده روز بماند، از وقتي كه مي رود تا برمي گردد و بعد از برگشتن بايد نماز را تمام بخواند ولي اگر نخواهد بعد از برگشتن ده روز بماند در موقع رفتن به جايي كه كمتر از چهار فرسخ است و در مدتي كه آنجا مي ماند، بنابر احتياط واجب (1) بايد هم شكسته و هم تمام بخواند، و در موقع برگشتن و بعد از آنكه برگشت بايد نماز را شكسته بخواند.
1- بلكه بايد قصر بخواند ولكن احتياط به جمع مستحسن است.
كد مسأله: 53364

مسأله 1359- مسافري كه قصد كرده ده روز در محلي بماند اگر بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتي بخواهد به جاي ديگري كه كمتر از هشت فرسخ است برود و ده روز در آن جا بماند، بايد در رفتن و در محلي كه قصد ماندن ده روز دارد، نمازهاي خود را تمام بخواند ولي اگر محلي كه مي‌خواهد برود هشت فرسخ يا بيشتر باشد و نخواهد ده روز در آنجا بماند بايد موقع رفتن و مدتي كه در آنجا مي ماند نمازهاي خود را شكسته بخواند. (1)
1- ولو بخواهد ده روز در آنجا بماند بايد در رفتن نماز را قصر بخواند.
كد مسأله: 53366

مسأله 1360- مسافري كه قصد كرده ده روز در محلي بماند اگر بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتي بخواهد به جايي كه كمتر از چهار فرسخ است برود، چنانچه مردد باشد كه به محل اولش برگردد يا نه، يا به كلي از برگشتن به آن جا غافل باشد، يا بخواهد برگردد، ولي مردد باشد كه ده روز در آن جا بماند يا نه، يا آن كه از ده روز ماندن در آن جا و مسافرت از آن جا غافل باشد، بايد از وقتي كه مي رود تا برمي‌گردد و بعد از برگشتن نمازهاي خود را تمام بخواند.
كد مسأله: 53368

مسأله 1361- اگر به خيال اين كه رفقايش مي‌خواهند ده روز در محلي بمانند، قصد كند كه ده روز در آن جا بماند و بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتي بفهمد كه آنها قصد نكرده‌اند. اگر چه خودش هم از ماندن منصرف شود، تا مدتي كه در آن جا هست بايد نماز را تمام بخواند. (1)
1- اگر قصد آنها داعي باشد براي قصد ماندن اين شخص بايد نماز را تمام بخواند و اگر قصد آنها قيد باشد براي قصد ماندن اين شخص بايد نماز را قصراً بخواند.
كد مسأله: 53370

مسأله 1362- اگر مسافر بعد از رسيدن به هشت فرسخ، سي روز در محلي بماند و در تمام سي روز در رفتن و ماندن مردد باشد بعد از گذشتن سي روز اگر چه مقدار كمي در آن جا بماند، بايد نماز را تمام بخواند. ولي اگر پيش از رسيدن به هشت فرسخ، در رفتن بقيه راه مردد شود، از وقتي كه مردد مي‌شود (1) بايد نماز را تمام بخواند.
1- اگر مردد بين رفتن و ماندن ده روز شود يا مردد بين ماندن ده روز و برگشتن و اما اگر مردد بين رفتن و ماندن كمتر از ده روز باشد قصراً بخواند يا مردد بين ماندن كمتر از ده روز و برگشتن اگر 4 فرسخ رفته باشد بايد قصراً بخواند و اگر كمتر از 4 فرسخ باشد بايد تمام بخواند.
كد مسأله: 53373

مسأله 1363- مسافري كه مي‌خواهد نه روز يا كمتر در محلي بماند اگر بعد از آن كه نه روز يا كمتر در آن جا ماند بخواهد دوباره نه روز ديگر يا كمتر بماند همين طور تا سي روز، روز سي و يكم بايد نماز را تمام بخواند.
كد مسأله: 53375

مسأله 1364- مسافري كه سي روز مردد بوده، در صورتي بايد نماز را تمام بخواند كه سي روز را در يك جا بماند، پس اگر مقداري از آن را در جايي و مقداري را در جاي ديگر بماند، بعد از سي روز هم بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 53377

مسأله 1365- مسافر مي‌تواند در مسجد الحرام و مسجد پيغمبر (1) صلي الله عليه و آله و سلم و مسجد كوفه نمازش را تمام بخواند. ولي اگر بخواهد در جايي كه اول جزء اين مساجد نبوده و بعد به اين مساجد اضافه شده نماز بخواند، احتياط واجب آن است كه شكسته بخواند (2) و نيز مسافر مي‌تواند در حائر حضرت سيد الشهدا عليه السلام نماز را تمام بخواند. ولي احتياط واجب آن است كه اگر دورتر از اطراف ضريح (3) مقدس نماز بخواند، شكسته بجا آورد.
1- بلكه در تمام شهرستان مكه و مدينه مسافر مخير است بين اتمام و قصر و اتمام افضل و قصر احوط است و در خصوص مسجد كوفه مخير است بين اتمام و قصر و افضل اتمام و و احوط قصر است و در شهرستان كربلا مخير نيست بلكه در خصوص حائر حسيني عليه السلام مخير است بين اتمام و قصر و اتمام افضل و قصر احوط است .
2- در مسجد الحرام و مسجد النبي احتياط لازم نيست زيرا تخيير اختصاص به مسجد ندارد و اما در مسجد كوفه اصلي و فرعي ندارد و حكم در اصلي و فرعي تخيير است ولي احتياط مستحسن در خصوص فرعي به خواندن نماز قصر است.
3- اين احتياط لازم نيست و حكم در تمام حائر حسيني علي السلام تخيير است ولي احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 54471

مسأله 1366- كسي كه مي‌داند مسافر است و بايد نماز را شكسته بخواند، اگر در غير چهار مكاني كه در مساله پيش گفته شد عمداً تمام بخواند نمازش باطل است. و همچنين است اگر فراموش كند (1) كه نماز مسافر شكسته است و تمام بخواند.
1- در نسيان حكم سفر اگر در وقت ملتفت شد اعاده كند و اگر در خارج وقت ملتفت شد قضا ندارد و نمازش صحيح است علي الاقوي
كد مسأله: 54474

مسأله 1367- كسي كه مي‌داند مسافر است و بايد نماز را شكسته بخواند، اگر فراموش كند (1) و تمام بخواند نمازش باطل است.
1- مراد از نسيان در اينجا، نه نسيان حكم است و نه نسيان موضوع بلكه مراد سهو است.
كد مسأله: 54476

مسأله 1368- مسافري كه نمي‌داند بايد نماز را شكسته بخواند، اگر تمام بخواند نمازش صحيح است.
كد مسأله: 54478

مسأله 1369- مسافري كه مي‌داند بايد نماز را شكسته بخواند اگر بعضي از خصوصيات آن را نداند مثلاً نداند كه در سفر هشت فرسخي بايد شكسته بخواند چنانچه تمام بخواند، نمازش باطل است.
كد مسأله: 54480

مسأله 1370- مسافري كه مي‌داند بايد نماز را شكسته بخواند، اگر به گمان اينكه سفر او كمتر از هشت فرسخ است تمام بخواند، وقتي بفهمد كه سفرش هشت فرسخ بوده، نمازي را كه تمام خوانده بايد دوباره شكسته بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
كد مسأله: 54482

مسأله 1371- اگر فراموش كند كه مسافر است و نماز را تمام بخواند چنانچه در وقت يادش بيايد بايد شكسته به جا آورد و اگر بعد از وقت يادش بيايد قضاي آن نماز بر او واجب نيست.
كد مسأله: 54484

مسأله 1372- كسي كه بايد نماز را تمام بخواند، اگر شكسته بجا آورد در هر صورت نمازش باطل است. (1)
1- مگر در صورتي كه قصد اقامه كند و جهلاً نماز را قصر بخواند علي الاقوي نمازش صحيح است و اعاده و قضاء ندارد.
كد مسأله: 54486

مسأله 1373- اگر مشغول نماز چهار ركعتي شود و در بين نماز يادش بيايد كه مسافر است يا ملتفت شود كه سفر او هشت فرسخ است چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته، بايد نماز را دو ركعتي تمام كند و اگر به ركوع ركعت سوم رفته نمازش باطل است ودر صورتي كه به مقدار خواندن يك ركعت هم وقت داشته باشد، بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 54487

مسأله 1374- اگر مسافر بعضي از خصوصيات نماز مسافر را نداند، مثلاً نداند كه اگر چهار فرسخ برود و همان روز يا شب آن برگردد (1) بايد شكسته بخواند، چنانچه به نيت نماز چهار ركعتي مشغول نماز شود، و پيش از ركوع ركعت سوم مسأله را بفهمد بايد نماز را دو ركعتي تمام كند و اگر در ركوع ملتفت شود نمازش باطل است و در صورتي كه به مقدار يك ركعت از وقت هم مانده باشد بايد نماز را شكسته بخواند.
1- لازم نيست شب آن روز برگردد بلكه تا قبل از ده روز برگردد نمازش قصر است.
كد مسأله: 54488

مسأله 1375- مسافري كه بايد نماز را تمام بخواند اگر به واسطه ندانستن مسأله به نيت نماز دو ركعتي مشغول نماز شود و در بين نماز مسأله را بفهمد، بايد نماز را چهار ركعتي تمام كند و احتياط مستحب آن است كه بعد از تمام شدن نماز دوباره آن نماز را چهار ركعتي بخواند.
كد مسأله: 54489

مسأله 1376- مسافري كه نماز نخوانده، اگر پيش از تمام شدن وقت به وطنش برسد، يا به جايي برسد كه مي‌خواهد ده روز در آنجا بماند، بايد نماز را تمام بخواند. و كسي كه مسافر نيست اگر در اول وقت نماز نخواند و مسافرت كند در سفر بايد نماز را شكسته بخواند.
كد مسأله: 54490

مسأله 1377- اگر از مسافري كه بايد نماز را شكسته بخواند نماز ظهر يا عصر يا عشاء قضا شود بايد آن را دو ركعتي قضا نمايد اگر چه در غير سفر بخواهد قضاي آن را به جا آورد و اگر از كسي كه مسافر نيست يكي از اين سه نماز قضا شود بايد چهار ركعتي قضا نمايد اگرچه در سفر بخواهد آن را قضا نمايد.
كد مسأله: 54491

مسأله 1378- مستحب است مسافر بعد از هر نمازي سي مرتبه بگويد: "سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر" و در تعقيب نماز ظهر و عصر و عشاء بيشتر سفارش شده است. بلكه بهتر است در تعقيب اين سه نماز شصت مرتبه بگويد.
كد مسأله: 54492

مسأله 1379- كسي كه نماز واجب خود را در وقت آن نخوانده بايد قضاي آن را بجا آورد، اگرچه در تمام وقت نماز خواب مانده يا به واسطه مستي يا بيهوشي (1) نماز نخوانده باشد ولي نمازهاي يوميه‌اي را كه زن در حال حيض يا نفاس نخوانده قضا ندارد.
1- در مغمي عليه قضا واجب نيست اگر تمام وقت را به حالت اغماء بوده و الا قضاء واجب است.
كد مسأله: 54493

مسأله 1380- اگر بعد از وقت نماز بفهمد نمازي را كه خوانده باطل بوده بايد قضاي آن را بخواند.
كد مسأله: 54494

مسأله 1381- كسي كه نماز قضا دارد بايد در خواندن آن كوتاهي نكند ولي واجب نيست فوراً آن را بجا آورد.
كد مسأله: 54495

مسأله 1382- كسي كه نماز قضا دارد مي‌تواند نماز مستحبي بخواند.
كد مسأله: 54496

مسأله 1383- اگر انسان احتمال دهد كه نماز قضايي دارد يا نمازهايي را كه خوانده صحيح نبوده، مستحب است احتياطاً قضاي آن را بجا آورد.
كد مسأله: 54497

مسأله 1384- قضاي نمازهاي يوميه بايد به ترتيب خوانده شود مثلاً كسي كه يك روز نماز عصر و روز بعد نماز ظهر را نخوانده، بايد اول نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نمايد.
كد مسأله: 54498

مسأله 1385- اگر بخواهد قضاي چند نماز غير يوميه مانند نماز آيات را بخواند يا مثلاً بخواهد قضاي يك نماز يوميه و چند نماز غير يوميه را بخواند لازم نيست آنها را به ترتيب بجا آورد.
كد مسأله: 54499

مسأله 1386- اگر ترتيب نمازهايي را كه نخوانده فراموش كند بنابر احتياط واجب، (1) بايد طوري آنها را بخواند كه يقين كند به ترتيبي كه قضا شده بجا آورده است مثلاً اگر قضاي يك نماز ظهر و يك نماز مغرب بر او واجب است و نمي داند كدام اول قضا شده، احتياطاً بايد اول يك نماز مغرب و بعد از آن يك نماز ظهر و دوباره نماز مغرب را بخواند، يا اول يك نماز ظهر و بعد از آن يك نماز مغرب و دوباره نماز ظهر را بخواند، تا يقين كند هر كدام را كه اول قضا شده اول خوانده است اما اگر نمازهايي كه ترتيب آنها را فراموش كرده به قدري زياد باشد كه اگر بخواهد به ترتيب بخواند خيلي مشقت دارد، لازم نيست آنها را به ترتيب بجا آورد.
1- بلكه علي الاقوي بايد طوري آنها را بخواند كه يقين كند ترتيب حاصل شده مگر در صورتيكه موجب عسر و حرج شود كه ترتيب ساقط است.
كد مسأله: 54500

مسأله 1387- اگر نماز ظهر يك روز و نماز عصر روز ديگر يا دو نماز ظهر يا دو نماز عصر از او قضا شده و نمي داند كدام اول قضا شده است، چنانچه دو نماز چهار ركعتي بخواند به نيت اينكه اولي قضاي نماز روز اول و دومي قضاي نماز روز دوم باشد كافي است.
كد مسأله: 54501

مسأله 1388- اگر يك نماز ظهر و يك نماز عشاء يا يك نماز عصر و يك نماز عشاء از او قضاء شود و نداند كدام اول قضا شده است، بنابر احتياط واجب (1) بايد طوري آنها را بخواند كه يقين كند به ترتيب بجا آورده است، مثلاً اگر يك نماز ظهر و يك نماز عشاء از او قضا شده و اولي آنها را نمي داند، بايد اول يك نماز ظهر، بعد يك نماز عشاء دوباره يك نماز ظهر، يا اول يك نماز عشاء بعد يك نماز ظهر، دوباره يك نماز عشاء بخواند.
1- اين احتياط واجب نيست بلكه يك چهار ركعتي بعنوان قضاء اول و يك چهار ركعتي ديگر به عنوان قضاء ثاني كافي است علي الاقوي
كد مسأله: 54502

مسأله1389- كسي كه مي داند يك نماز چهار ركعتي نخوانده ولي نمي داند نماز ظهر است يا نماز عصر، اگر يك نماز چهار ركعتي به نيت قضاي نمازي كه نخوانده بجا آورد كافي است.
كد مسأله: 54503

مسأله 1390- كسي كه پنج نماز پشت سر هم از او قضا شده و نمي داند اولي انها كدام است بايد نه نماز به ترتيب بخواند مثلاً از نماز صبح شروع كند و بعد از آن كه ظهر و عصر و مغرب و عشاء را خوانده دو مرتبه نماز صبح و ظهر و عصر و مغرب را بخوانند و اگر شش نماز پشت سر هم از او قضاء شده و اولي آنها را نمي داند، بايد ده نماز به ترتيب قضا كند و همين طور براي هر يك نمازي كه به نمازهاي قضاي او اضافه مي شود در صورتي كه پشت سر هم قضاء شده باشد، بايد يك نماز بر مقداري كه گفته شد اضافه نمايد مثلاً اگر هفت نماز او قضاء شده و اولي آنها را نمي داند بايد يازده نماز به ترتيب بجا آورد.
كد مسأله: 54504

مسأله 1391- كسي كه مي داند نمازهاي پنجگانه او هر كدام از يك روز قضا شده و ترتيب آنها را نمي داند، بايد پنج شبانه روز نماز بخواند و اگر شش نماز از شش روز او قضا شده بايد شش شبانه روز نماز بخواند و همچنين براي هر نمازي كه به نمازهاي قضاي او اضافه شود. بايد يك شبانه روز بيشتر بخواند تا يقين كند به ترتيبي كه قضا شده بجا آورده است، مثلاً اگر هفت نماز از هفت روز نخوانده باشد، بايد هفت شبانه روز قضا نمايد.
كد مسأله: 54505

مسأله 1392- كسي كه مثلاً چند نماز صبح يا چند نماز ظهر از او قضا شده و شماره آنها را نمي داند مثلاً نمي داند كه سه يا چهار يا پنج نماز بوده، چنانچه مقدار كمتر را بخواند كافي است. ولي اگر شماره آنها را مي دانسته و فراموش كرده، بنابر احتياط واجب (1) بايد به قدري نماز بخواند كه يقين كند تمام آنها را خوانده است. مثلاً اگر فراموش كرده كه چند نماز صبح از او قضا شده است و يقين دارد كه بيشتر از ده تا نبوده، احتياطاً بايد ده نماز صبح بخواند.
1- اين احتياط واجب نيست و اكتفاء به قدر معلوم كافي است ولي احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 54507

مسأله 1393- كسي كه فقط يك نماز قضا از روزهاي پيش دارد، بنابر احتياط واجب (1) اگر ممكن است بايد اول آنرا بخواند بعد مشغول نماز آن روز شود. و نيز اگر از روزهاي پيش نماز قضا ندارد ولي يك نماز يا بيشتر از همان روز قضا شده است، در صورتي كه ممكن باشد بنابر احتياط واجب بايد نماز قضاي آن روز را پيش از نمازء اداء نمايد.
1- اين احتياط و احتياط مذكور در ذيل مسأله هيچ كدام واجب نيست ولكن هر دو مستحسنند
كد مسأله: 54509

مسأله 1394- اگر در بين نماز يادش بيايد كه يك نماز يا بيشتر از همان روز از او قضا شده، يا فقط يك نماز قضا از روزهاي پيش دارد، چنانچه وقت وسعت دارد و ممكن است نيت را به نماز قضا برگرداند، بنابر احتياط واجب (1) بايد نيت نماز قضا كند مثلاً اگر در نماز ظهر پيش از تمام شدن ركعت دوم يادش بيايد كه نماز صبح آن روز قضا شده در صورتي كه وقت نماز ظهر تنگ نباشد احتياطاً بايد نيّت را به نماز صبح برگرداند و آن را دو ركعتي تمام كند بعد نماز ظهر را بخواند ولي اگر وقت تنگ است يا نمي تواند نيت را به نماز قضا برگرداند. مثلاً در ركوع ركعت سوم نماز ظهر يادش بيايد كه نماز صبح را نخوانده، چون اگر بخواهد نيت نماز صبح كند يك ركوع كه ركن است زياد مي شود، نبايد نيت را به قضاي صبح برگرداند.
1- واجب نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 54512

مسأله 1395- اگر از روزهاي گذشته نمازهاي قضا دارد و يك نماز يا بيشتر هم از همان روز از او قضاء شده چنانچه براي قضاي تمام آنها وقت ندارد، يا نمي خواهد همه را در آن روز بخواند، مستحب است نماز قضاي آن روز را پيش از نماز اداء بخواند ولي بايد بعد از خواندن قضاي نمازهاي سابق دو باره نماز قضايي را كه در آن روز پيش از نماز ادا خوانده بجا آورد. (1)
1- لازم نيست ولكن مستحسن است.
كد مسأله: 54514

مسأله 1396- تا انسان زنده است اگر چه از خواندن نماز قضاهاي خود عاجز باشد ديگري نمي تواند نمازهاي او را قضا نمايد.
كد مسأله: 54516

مسأله 1397- نماز قضا را با جماعت مي شود خواند، چه نماز امام جماعت ادا باشد يا قضا و لازم نيست هر دو يك نماز را بخوانند مثلاً اگر نماز قضاي صبح را با نماز ظهر يا عصر امام بخواند اشكال ندارد.
كد مسأله: 54518

مسأله 1398- مستحب است بچههيمميز يعني بچه‌اي كه خوب و بد را مي‌فهمد به نماز خواندن و عبادتهاي ديگر عادت دهند بلكه مستحب است او را به قضاي نمازها هم وادار نمايند.
كد مسأله: 54520

مسأله 1399- اگر پدر و مادر (1) نماز و روزه خود را بجا نياورده باشند، چنانچه از روي نافرماني ترك نكرده (2) و مي‌توانسته قضا كند بر پسر بزرگتر واجب است كه بعد از مرگشان بجا آورد، يا براي آنان اجير بگيرد. ولي روزه اي را كه در سفر نگرفته اند، اگرچه نمي-توانسته اند قضا كنند، احتياط واجب (3) آن است كه پسر بزرگتر قضا نمايد، يا براي آنان اجير بگيرد.
1- بنا بر احتياط لازم در خصوص نماز و روزه مادر .
2- فرقي نيست در ترك عمدي و غير عمدي همه را بايد قضا كند.
3- در خصوص سفر اگر چه تمكن از قضا نداشته باشد علي الاقوي ولد اكبر بايد قضا كند.
كد مسأله: 54521

مسأله 1400- اگر پسر بزرگتر شك دارد كه پدر و مادرش نماز و روزه قضا داشته يا نه چيزي بر او واجب نيست.
كد مسأله: 54522

مسأله 1401- اگر پسر بزرگتر بداند كه پدر و مادرش نماز قضا داشته و شك كند كه بجا آورده يا نه، بنابر احتياط واجب (1) بايد قضا نمايد.
1- بلكه علي الاقوي بايد قضا كند.
كد مسأله: 54523

مسأله 1402- اگر معلوم نباشد كه پسر بزرگتر كدام است، قضاي نماز و روزه پدر بر هيچ كدام از پسرها واجب نيست. ولي احتياط مستحب آن است كه نماز و روزه آنان را بين خودشان قسمت كنند، يا براي انجام آن قرعه بزنند.
كد مسأله: 54524

مسأله 1403- اگر ميت وصيت كرده باشد كه براي نماز و روزه او اجير بگيرند، بعداز آنكه اجير، نماز و روزه او را به طور صحيح بجا آورد، بر پسر بزرگتر چيزي واجب نيست.
كد مسأله: 54525

مسأله 1404- اگر پسر بزرگتر بخواهد نماز پدر و مادر را بخواند، بايد به تكليف خود عمل كند، مثلاً قضاي نماز صبح و مغرب و عشا را بايد بلند بخواند.
كد مسأله: 54526

مسأله 1405- كسي كه خودش نماز و روزه قضا دارد، اگر نماز و روزه پدر و مادر هم بر او واجب شود، هر كدام را اول بجا آورد صحيح است.
كد مسأله: 54527

مسأله 1406- اگر پسر بزرگتر موقع مرگ پدر يا مادر نابالغ يا ديوانه باشد، وقتي كه بالغ شد يا عاقل گرديد بايد نماز و روزه پدر و مادر را قضا نمايد، و چنانچه پيش از بالغ شدن يا عاقل شدن بميرد، بر پسر دوم چيزي واجب نيست.
كد مسأله: 54528

مسأله 1407- اگر پسر بزرگتر پيش از آنكه نماز و روزه پدر را قضا كند بميرد چنانچه بين مرگ پدر يا مادر و مرگ او به قدري طول كشيده كه مي توانسته قضاي نماز و روزه آنها را به جا آورد بر پسر دوم چيزي واجب نيست و اگر اين مقدار طول نكشيده قضاي آنها بر پسر دوم واجب است. (1)
1- در هر دو صورت حكم واحد است و اقوي عدم وجوب است و لكن احتياط در هر دو صورت مستحسن است.
كد مسأله: 54529

مسأله 1408- مستحب است نمازهاي واجب خصوصاً نمازهاي يوميه را به جماعت بخوانند ودر نماز صبح و مغرب و عشا خصوصاً براي همسايه مسجد و كسي كه صداي اذان مسجد را مي‌شنود بيشتر سفارش شده است.
كد مسأله: 54530

مسأله 1409- اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند، هر ركعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا كنند هر ركعتي ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر مي‌شود تا به ده نفر برسند و عده آنان كه از ده گذشت، اگر تمام آسمانها كاغذ و درياها مركب و درختها قلم و جن و انس و ملائكه نويسنده شوند، نمي‌توانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند.
كد مسأله: 54531

مسأله 1410- حاضر نشدن به نماز جماعت از روي بي‌اعتنايي جايز نيست. و سزاوار نيست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.
كد مسأله: 54532

مسأله 1411- مستحب است انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اول وقت كه فرادي يعني تنها خوانده شود، بهتر است. و نيز نماز جماعتي را كه مختصر بخوانند، از نماز فرادي كه آن را طول بدهند، بهتر مي‌باشد.
كد مسأله: 54533

مسأله 1412- وقتي كه جماعت بر پا مي‌شود مستحب است كسي كه نمازش را فرادي خوانده دوباره با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد كه نماز اولش باطل بوده نماز دوم او كافي است.
كد مسأله: 54534

مسأله 1413- اگر امام يا ماموم بخواهد نمازي را كه به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند، اشكال دارد. (1)
1- اشكالي ندارد چه با جماعت ديگر بخواند يا با همان جماعت.
كد مسأله: 54535

مسأله 1414- كسي كه در نماز وسواس دارد و فقط در صورتي كه نماز را با جماعت بخواند، از وسواس راحت مي‌شود، بايد نماز را با جماعت بخواند.
كد مسأله: 54536

مسأله 1415- اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر كند كه نماز را به جماعت بخواند، نماز جماعت بر او واجب مي شود.
1- اگر مخالفت موجب ايذاء آنان شود والا واجب نمي شود.
كد مسأله: 54538

مسأله 1416- نماز مستحب را نمي‌شود به جماعت خواند، مگر نماز استسقاء كه براي آمدن باران مي‌خوانند و نمازي كه واجب بوده و به جهتي مستحب شده است، مانند نماز عيد فطر و قربان كه در زمان امام عليه السلام واجب بوده و به واسطه غايب شدن ايشان مستحب مي باشد.
كد مسأله: 54544

مسأله 1417- موقعي كه امام جماعت نماز يوميه مي‌خواند، هر كدام از نماز يوميه را مي‌شود به او اقتدا كرد ولي اگر نماز يوميه‌اش را احتياطاً دوباره مي‌خواند، اقتداء كردن به او اشكال دارد. (1)
1- بلكه جايز نيست مگر در صورتي كه سبب احتياط امام و مأموم يكي باشد كه در اين مورد اقتداء جايز است و اشكالي ندارد.
كد مسأله: 54546

مسأله 1418- اگر امام جماعت قضاي نماز يوميه خود را مي‌خواند مي‌شود به او اقتدا كرد، ولي اگر نمازش را احتياطاً قضا مي‌كند، يا قضاي نماز كس ديگر را مي‌خواند، اگر چه براي آن پول نگرفته باشد، اقتداي به او اشكال دارد. (1)
1- اگر قضاي حتمي باشد اشكالي ندارد چه تبرعاً بخواند و چه استيجاراً و اگر قضاي غير حتمي باشد جايز نيست مطلقاً.
كد مسأله: 54548

مسأله 1419- اگر انسان نداند نمازي را كه امام مي‌خواند نماز واجب يوميه است يا نماز مستحب، نمي‌تواند به او اقتدا كند.
كد مسأله: 54550

مسأله 1420- اگر امام در محراب باشد و كسي پشت‌سر او اقتدا نكرده باشد كساني كه دو طرف محراب ايستاده‌اند و به واسطه ديوار محراب امام را نمي‌بينند، نمي‌توانند اقتدا كنند، بلكه اگر كسي هم پشت‌سر امام اقتدا كرده باشد اقتدا كردن كساني كه دو طرف او ايستاده‌اند و به واسطه ديوار محراب امام را نمي‌بينند اشكال دارد. (1)
1- اشكالي ندارد و طرفين صف اول مانند ساير صفوف است در حكم چنانچه لازم نيست ساير صفوف امام را رؤيت كنند و رؤيت مأموم رآيي ولو به واسطه كافي است. همچنين كساني كه در دو طرف صف اول ايستاده اند و مأموم را مشاهده مي كنند كافي است.
كد مسأله: 54552

مسأله 1421- اگر به واسطه درازي صف اول، كساني كه دو طرف صف ايستاده‌اند امام را نبينند مي‌توانند اقتدا كنند و نيز اگر به واسطه درازي يكي از صفهاي ديگر، كساني كه دو طرف آن ايستاده‌اند، صف جلوي خود را نبينند، مي‌توانند اقتدا نمايند.
كد مسأله: 54555

مسأله 1422- اگر صفهاي جماعت تا درب مسجد برسد كسي كه مقابل درب پشت صف ايستاده نمازش صحيح است، و نيز نماز كساني كه پشت سر او اقتدا مي‌كنند، صحيح مي‌باشد ولي نماز كساني كه دو طرف او ايستاده‌اند و صف جلو را نمي‌بينند، اشكال دارد. (1)
1- در اين صورت هم اشكالي ندارد چنانچه در مسأله قبل مفصلاً ذكر شد.
كد مسأله: 54557

مسأله 1423- كسي كه پشت ستون ايستاده، اگر از طرف راست يا چپ به واسطه ماموم ديگر به امام متصل نباشد نمي‌تواند اقتدا كند.
كد مسأله: 54559

مسأله 1424- جاي ايستادن امام بايد از جاي مأموم بلندتر نباشد، ولي اگر مكان امام مقدار خيلي كمي بلندتر (1) باشد، اشكال ندارد. و نيز اگر زمين سراشيب باشد و امام در طرفي كه بلندتر است بايستد در صورتي كه سراشيبي آن زياد نباشد و طوري باشد كه به آن زمين مسطح بگويند مانعي ندارد.
1- به مقدار كمتراز يك وجب بلند باشد اشكالي ندارد ولي اگر به مقدار يك وجب و بيشتر بلند باشد اشكال دارد و جماعت منعقد نمي شود.
كد مسأله: 54560

مسأله 1425- اگر جاي مأموم بلند تر از جاي امام باشد اشكال ندارد. ولي اگر به قدري بلند باشد كه نگويند اجتماع كرده اند جماعت صحيح نيست.
كد مسأله: 54561

مسأله 1426- اگر بين كساني كه در يك صف ايستاده‌اند بچه مميز يعني بچه‌اي كه خوب و بد را مي‌فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است، مي‌توانند اقتدا كنند. (1)
1- بلكه اگر بدانند نماز او باطل است باز هم مي توانند اقتداء كنند چون اين مقداراز فاصله مضر به جماعت نيست مگر آنكه اطفال متعدد باشند كه فاصله زياد شود در اين صورت بايد نماز آنها صحيح باشد والا چنين فصلي مضر به جماعت است.
كد مسأله: 54562

مسأله 1427- بعد از تكبير امام اگر صف جلو آماده نماز، و تكبير گفتن آنان نزديك باشد كسي كه در صف بعد ايستاده، مي‌تواند تكبير بگويد ولي احتياط مستحب آن است كه صبر كند تا تكبير صف جلو تمام شود.
كد مسأله: 54563

مسأله 1428- اگر بداند نماز يك صف از صفهاي جلو باطل است، در صفهاي بعد نمي‌تواند اقتدا كند، ولي اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه، مي‌تواند اقتدا نمايد.
كد مسأله: 54564

مسأله 1429- هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد، اگر چه خود امام ملتفت نباشد، نمي‌تواند به او اقتدا كند.
كد مسأله: 54565

مسأله 1430- اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده، يا كافر بوده، يا به جهتي نمازش باطل بوده، مثلاً بي وضو نماز خوانده، نمازش صحيح است. (1)
1- اگر غير از فقدان قرائت ركن زياد نكرده باشد.
كد مسأله: 54566

مسأله 1431- اگر در بين نماز شك كند كه اقتدا كرده يا نه، چنانچه در حالي باشد كه وظيفه مأموم است، مثلاً به حمد و سوره امام گوش مي‌دهد بايد نماز را به جماعت تمام كند، (1) و اگر مشغول كاري باشد كه هم وظيفه امام و هم وظيفه مأموم است مثلاً در ركوع يا سجده باشد، بايد نماز را به نيت فرادي تمام نمايد.
1- بايد نماز را به فرادي تمام كند بنابر اقوي در هر دو صورت
كد مسأله: 54567

مسأله 1432- احتياط واجب (1) آن است كه در بين نماز جماعت تا ناچار نشود نيت فرادي نكند.
1- اين احتياط واجب نيست ولكن مستحسن است و اقوي جواز قصد انفراد است در هر حال
كد مسأله: 54568

مسأله 1433- اگر مأموم به واسطه عذري (1) بعد از حمد و سوره امام، نيت فرادي كند، لازم نيست حمد و سوره را بخواند، ولي اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيت فرادي نمايد، بايد مقداري را كه امام نخوانده بخواند.
1- فرقي بين عذر و غير عذر نمي كند چون قصد فرادي مطلقاً جايز است ولي احتياط مستحسن آن است كه بدون عذر قصد فرادي نكند.
كد مسأله: 54569

مسأله 1434- اگر در بين نماز جماعت نيت فرادي نمايد، نمي تواند دوباره نيت جماعت كند. ولي اگر مردد شود كه نيت فرادي كند يا نه، و بعد تصميم بگيرد نماز را با جماعت تمام كند، نمازش صحيح است.
كد مسأله: 54570

مسأله 1435- اگر شك كند كه نيت فرادي كرده يا نه، بايد بنا بگذارد كه نيت فرادي نكرده است.
كد مسأله: 54571

مسأله 1436- اگر موقعي كه امام در ركوع است، اقتدا كند و به ركوع امام برسد، اگر چه ذكر امام تمام شده باشد، نمازش صحيح است و يك ركعت حساب مي‌شود، اما اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد، نمازش باطل است. (1)
1- اقوي صحت نماز است به عنوان فرادي و اعاده آن هم لازم نيست ولكن احتياط مستحن است.
كد مسأله: 54572

مسأله 1437- اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كندو به مقدار ركوع خم شود و شك كند كه به ركوع امام رسيده يا نه، نمازش باطل است. (1)
1- به عنوان جماعت و اما بعنوان فرادي صحيح است علي الاقوي و اعاده آن هم لازم نيست و لكن مستحسن است.
كد مسأله: 54573

مسأله 1438- اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و پيش از آن كه به اندازه ركوع خم شود، امام سر از ركوع بردارد، بنابر احتياط واجب (1) بايد بايستد تا امام براي ركعت بعد برخيزد و آن را ركعت اول نماز خود حساب كند ولي اگر برخاستن امام به قدري طول بكشد كه نگويند اين شخص نماز جماعت مي‌خواند، بايد نيت فرادي نمايد.
1- اين احتياط واجب نيست و مخير است قصد فرادي كند و نمازش را بخواند يا صبر كند تا امام براي ركعت بعد برخيزد و نمازش را به جماعت بخواند.
كد مسأله: 54574

مسأله 1439- اگر اول نماز يا بين حمد و سوره اقتدا كند و پيش از آن كه به ركوع رود، امام سر از ركوع بردارد، نماز او صحيح است. (1)
1- به عنوان جماعت ولي خود را به سجده امام برساند.
كد مسأله: 54576

مسأله 1440- اگر موقعي برسد كه امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيت و گفتن تكبيره الاحرام بنشيند و تشهد را با امام بخواند ولي سلام را نگويد و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بايستد و بدون آن كه دوباره نيت كند و تكبير بگويد، حمد و سوره را بخواند و آن را ركعت اول نماز خود حساب كند.
كد مسأله: 54579

مسأله 1441- مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد، و اگر مساوي او بايستد، اشكال ندارد ولي اگر قد او بلند تر از امام است، بنابر احتياط واجب (1) بايد طوري بايستد كه در ركوع و سجود جلوتر از امام نباشد.
1- اين احتياط مستحسن است نه واجب
كد مسأله: 54580

مسأله 1442- در نماز جماعت بايد بين مأموم و امام پرده و مانند آن كه پشت آن ديده نمي‌شود فاصله نباشد، و همچنين است بين انسان و مأموم ديگري كه انسان به واسطه او به امام متصل شده است، ولي اگر امام، مرد و مأموم زن باشد، چنانچه بين آن زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگري كه مرد است و زن به بواسطه او به امام متصل شده است پرده و مانند آن باشد اشكال ندارد.
كد مسأله: 54583

مسأله 1443- اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام يا بين مأموم و كسي كه مأموم به واسطه او متصل به امام است، پرده يا چيز ديگري كه پشت آن را نمي‌توان ديد فاصله شود، چنانچه مأموم فوراً قصد فرادي نكند نمازش باطل است. (1)
1- قصد فرادي لازم نيست و قهراً فرادي مي شود و نمازش صحيح است اگر به وظيفه منفرد عمل نمايد والا باطل است.
كد مسأله: 54585

مسأله 1444- احتياط واجب آن است كه بين جاي سجده مأموم و جاي ايستادن امام بيشتر از يك قدم معمولي فاصله نباشد. (1) و نيز اگر انسان به واسطه مأمومي كه جلوي او ايستاده به امام متصل باشد، بنابر احتياط واجب بايد فاصله جاي سجده اش از جاي ايستادن او بيشتر از يك قدم معمولي نباشد، و احتياط مستحب آن است كه جاي سجده مأموم با جاي كسي كه جلوي او ايستاده، هيچ فاصله نداشته باشد.
1- اگر به مقدار يك قدم بلند و غير معمولي هم بين امام و مأموم و يا بين مأموم و مأموم ديگر فاصله باشد اشكالي ندارد ولي احتياط لازم آن است كه زائد بر اين مقدار نشود.
كد مسأله: 54586

مسأله 1445- اگر ماموم به واسطه كسي كه طرف راست يا چپ او اقتدا كرده به امام متصل باشد و از جلو به امام متصل نباشد، بنابر احتياط واجب بايد با كسي كه در طرف راست يا چپ او اقتداء كرده، بيشتر از يك قدم معمولي فاصله نداشته باشد.
كد مسأله: 54587

مسأله 1446- اگر در نماز بين مأموم و امام يا بين مأموم و كسي كه مأموم به واسطه او به امام متصل است، بيشتر از يك قدم فاصله پيدا شود (1) چنانچه فوراً قصد فرادي نكند نمازش باطل است.
1- اگر يك قدم بلند و غير معمولي هم فاصله شود اشكال ندارد ولي اگر زائد بر يك قدم بلند و غير معمولي فاصله شود نماز جماعت باطل مي شود و احتياج به قصد فرادي هم ندارد و نماز فرادي صحيح است مگر آنكه اخلال به نماز فرادي شود.
كد مسأله: 54588

مسأله 1447- اگر نماز همه كساني كه در صف جلو هستند تمام شود، يا همه نيت فرادي نمايند، چنانچه فوراً براي نماز ديگري (1) به امام اقتدا كنند، يا كساني كه در صف بعد ايستاده اند فوراً قصد فرادي نمايند، نماز صف بعد صحيح است و در غير اين دو صورت نماز صف بعد باطل مي شود.
1- اقتداء فوري آنان موجب اتصال بعد از انفصال نيست و نماز آنان فرادي مي شود ولي قصد فرادي هم نكنند بلكه احتياجي در اين صورت به قصد فرادي نيست و نماز آنان به عنوان انفرادي صحيح است مگر اخلالي به نماز منفرد شود.
كد مسأله: 54589

مسأله 1448- اگر در ركعت دوم اقتدا كند، لازم نيست حمد و سوره بخواند. ولي قنوت و تشهد را با امام مي‌خواند و احتياط آن است كه موقع خواندن تشهد انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند كند و بايد بعد از تشهد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد، حمد را تمام كند (1) و در ركوع يا سجده، خود را به امام برساند، ولي اگر در سجده، به امام برسد بهتر است كه احتياطاً نماز را دوباره بخواند.
1- يا قصد فرادي نمايد و يا حمد را قطع كند و خود را به ركوع امام برساند و بعد از نماز حمد را قضا نمايد. و در هر سه صورت نماز صحيح است و اعاده لازم نيست اگر چه در صورت اول و سوم اعاده نماز مستحسن است.
كد مسأله: 54590

مسأله 1449- اگر موقعي كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتي است اقتدا كند، بايد در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است، بعد از دو سجده بنشيند و تشهد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد، و چنانچه براي گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يك مرتبه بگويد و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند. (1)
1- گذشت كه يك مرتبه مطلقاً كافي است.
كد مسأله: 54591

مسأله 1450- اگر امام در ركعت سوم يا چهارم باشد و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمي رسد، بنابر احتياط واجب بايد صبر كند تا امام به ركوع رود، بعد اقتدا نمايد.
كد مسأله: 54592

مسأله 1451- اگر در ركعت سوم يا چهارم امام اقتدا كند، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد بايد حمد را تمام كند و در ركوع يا سجده خود (1) را به امام برساند، ولي اگر در سجده به امام برسد بهتر است كه احتياطاً نماز را دوباره بخواند.
1- يا قصد فرادي كند و يا حمد را قطع كند و به ركوع رود و بعد از نماز حمد را قضا نمايد و اعاده هم لازم نيست.
كد مسأله: 54593

مسأله 1452- كسي كه مي‌داند اگر سوره يا قنوت را تمام كند به ركوع امام نمي رسد، چنانچه عمداً سوره يا قنوت را بخواند و به ركوع نرسد نمازش اشكال دارد. (1)
1- نمازش صحيح است و اشكالي ندارد.
كد مسأله: 54594

مسأله 1453- كسي كه اطمينان دارد كه اگر سوره را شروع كند يا تمام نمايد به ركوع امام مي رسد، احتياط واجب (1) آن است كه سوره را شروع كند، يا اگر شروع كرده تمام نمايد.
1- بلكه اقوي آن است كه سوره را ترك نكند و اگر شروع كرده قطع نكند و اتمام نمايد.
كد مسأله: 54595

مسأله 1454- كسي كه يقين دارد، اگر سوره را بخواند به ركوع امام مي رسد، چنانچه سوره را بخواند و به ركوع نرسد نمازش صحيح است.
كد مسأله: 54596

مسأله 1455- اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است مي‌تواند اقتدا كند ولي بايد حمد و سوره را به قصد قربت بخواند و اگر چه بعد بفهمد كه امام در ركعت اول يا دوم بوده نمازش صحيح است.
كد مسأله: 54597

مسأله 1456- اگر به خيال اين كه امام در ركعت اول يا دوم است حمد و سوره نخواند و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوم يا چهارم بوده نمازش صحيح است. ولي اگر پيش از ركوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند. (1)
1- و يا قصد فرادي كند و يا قطع حمد نمايد و خود را به ركوع امام برساند و بعد از نماز حمد را قضاء نمايد.
كد مسأله: 54598

مسأله 1457- اگر به خيال اين كه امام در ركعت سوم يا چهارم است حمد و سوره را بخواند و پيش از ركوع يا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اول يا دوم بوده نمازش صحيح است. و اگر در بين حمد و سوره بفهمد، لازم نيست آنها را تمام كند.
كد مسأله: 54599

مسأله 1458- اگر موقعي كه مشغول نماز مستحبي است جماعت بر پا شود، چنانچه اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود. بلكه اگر اطمينان نداشته باشد كه به ركعت اول برسد مستحب است به همين دستور رفتار نمايد.
كد مسأله: 54600

مسأله 1459- اگر موقعي كه مشغول نماز سه ركعتي يا چهار ركعتي است جماعت بر پا شود، چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته و اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است به نيت نماز مستحبي نماز را دو ركعتي تمام كند و خود را به جماعت برساند.
كد مسأله: 54601

مسأله 1460- اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهد يا سلام اول باشد، لازم نيست نيت فرادي كند.
كد مسأله: 54603

مسأله 1461- كسي كه يك ركعت از امام عقب مانده بنابر احتياط واجب، بايد (1) وقتي امام تشهد ركعت آخر را مي‌خواند،انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگه دارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.
1- واجب نيست و مي تواند قصد انفراد نمايد و پيش از تشهد برخيزد
كد مسأله: 54605

مسأله 1462- امام جماعت بايد بالغ و عاقل و شيعه دوازده امامي و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحيح بخواند، و نيز اگر مأموم مرد است امام او هم بايد مرد باشد و اقتدا كردن بچه مميز كه خوب و بد را مي‌فهمد به بچه مميز ديگر مانعي ندارد. (1)
1- اگر امام كه طفل مميز است ده سالش تمام شده باشد والا مشكل است.
كد مسأله: 54608

مسأله 1463- امامي را كه عادل مي دانسته، اگر شك كند به عدالت خود باقي است يا نه، مي تواند به او اقتدا نمايد.
كد مسأله: 54610

مسأله 1464- كسي كه ايستاده نماز مي‌خواند نمي‌تواند به كسي كه نشسته يا خوابيده نماز مي‌خواند اقتدا كند و كسي كه نشسته نماز مي‌خواند، نمي‌تواند به كسي كه خوابيده نماز مي‌خواند، اقتدا نمايد.
كد مسأله: 54612

مسأله 1465- كسي كه نشسته يا خوابيده نماز مي‌خواند، مي‌تواند به كسي كه نشسته نماز مي‌خواند اقتدا كند و همچنين كسي كه خوابيده نماز مي خواند، مي‌تواند به كسي كه خوابيده نماز مي خواند اقتداء نمايد.
كد مسأله: 54614

مسأله 1466- اگر امام جماعت به واسطه عذري با لباس نجس يا با تيمم يا با وضوي جبيره اي نماز بخواند، مي شود به او اقتداء كرد.
كد مسأله: 54616

مسأله 1467- اگر امام مرضي دارد كه نمي‌تواند از بيرون آمدن بول و غائط خودداري كند، مي شود به او اقتدا كرد. و نيز زني كه مستحاضه نيست مي تواند به زن مستحاضه اقتدا نمايد.
كد مسأله: 54618

مسأله 1468- بنابر احتياط واجب (1) كسي كه مرض خوره يا پيسي دارد، نبايد امام جماعت شود.
1- اين احتياط مستحسن است نه واجب.
كد مسأله: 54621

مسأله 1469- موقعي كه مأموم نيت مي‌كند، بايد امام را معين نمايد، ولي دانستن اسم او لازم نيست، مثلاً اگر نيت كند اقتدا مي-كنم به امام حاضر نمازش صحيح است.
كد مسأله: 54623

مسأله 1470- مأموم بايد غير از حمد و سوره همه چيز نماز را خودش بخواند، ولي اگر ركعت اول يا دوم او، ركعت‌سوم يا چهارم امام باشد، بايد حمد و سوره را بخواند.
كد مسأله: 54625

مسأله 1471- اگر مأموم در ركعت اول و دوم نماز صبح و مغرب و عشا صداي حمد و سوره امام را بشنود، اگر چه كلمات را تشخيص ندهد، بايد حمد و سوره را نخواند و اگر صداي امام را نشنود، مستحب است حمد و سوره بخواند ولي بايد آهسته بخواند و چنانچه سهواً بلند بخواند اشكال ندارد.
كد مسأله: 54628

مسأله 1472- اگر مأموم بعضي از كلمات حمد و سوره امام را بشنود، احتياط واجب آن است كه حمد و سوره را نخواند.
كد مسأله: 54631

مسأله 1473- اگر مأموم سهواً حمد و سوره بخواند، يا خيال كند صدايي را كه مي‌شنود صداي امام نيست و حمد و سوره بخواند و بعد بفهمد صداي امام بوده نمازش صحيح است.
كد مسأله: 54634

مسأله 1474- اگر شك كند كه صداي امام را مي‌شنود يا نه، يا صدايي بشنود و نداند صداي امام است يا صداي كس ديگر، مي تواند حمد و سوره بخواند.
كد مسأله: 54636

مسأله 1475- احتياط واجب (1) آن است كه مأموم در ركعت اول و دوم نماز ظهر و عصر حمد و سوره نخواند و مستحب است به جاي آن ذكر بگويد.
1- اين احتياط واجب نيست و اقوي جواز قرائت حمد و سوره است و لكن ترك مستحسن است.
كد مسأله: 54640

مسأله 1476- مأموم نبايد تكبيره الاحرام را پيش از امام بگويد. بلكه احتياط واجب (1) آن است كه تا تكبير امام تمام نشده، تكبير نگويد.
1- اين احتياط واجب نيست و اقوي جواز شروع در تكبيره الاحرام است بعد از شروع امام در تكبيره الاحرام و لكن اين احتياط مستحسن است.
كد مسئله: 54642

مسأل 1477- اگر مأموم سلام امام را بشنود، يا بداند چه وقت سلام مي گويد، احتياط واجب (1) آن است كه پيش از امام سلام نگويد و چنانچه عمداً پيش از امام سلام بدهد، نمازش اشكال دارد ولي اگر سهواً پيش از امام سلام دهد، نمازش صحيح است و لازم نيست دوباره با امام سلام دهد.
1- اين احتياط واجب نيست ولكن مستحسن است و اگر عمداً سبقت به سلام نمايد نمازش صحيح است و اشكالي ندارد.
كد مسئله: 54646

مسأله 1478- اگر مأموم غير از تكبيرة الاحرام و سلام، (1) چيزهاي ديگر نماز را پيش از امام بگويد اشكال ندارد. ولي اگر آنها را بشنود، يا بداند امام چه وقت مي‌گويد، احتياط مستحب آن است كه پيش از امام نگويد.
1- در خصوص سلام اشكال ندارد هر چند مستحسن است.
كد مسئله: 54648

مسأله 1479- مأموم بايد غير از آنچه در نماز خوانده مي‌شود، كارهاي ديگر آن، مانند ركوع و سجود را با امام يا كمي بعد از امام به جا آورد. و اگر عمداً پيش از امام يا مدتي بعد از امام انجام دهد، معصيت كرده. و احتياط واجب (1) آن است كه نماز را تمام كند و دوباره بخواند.
1- واجب نيست بلكه مستحسن است.
كد مسئله: 54649

مسأله 1480- اگر سهواً پيش از امام سر از ركوع بردارد، چنانچه امام در ركوع باشد بايد به ركوع برگردد و با امام سر بردارد و در اين صورت زياد شدن ركوع كه ركن است نماز را باطل نمي‌كند. ولي اگر به ركوع برگردد و پيش از آن كه به ركوع برسد، امام سر بردارد نمازش باطل است.
كد مسئله: 54650

مسأله 1482- كسي كه اشتباهاً پيش از امام سر از سجده برداشته هرگاه به سجده برگردد، و هنوز به سجده نرسيده امام سر بردارد، نمازش صحيح است ولي اگر در هر دو سجده اين اتفاق بيفتد، نماز باطل است.
كد مسئله: 54652

مسأله 1482- كسي كه اشتباهاً پيش از امام سر از سجده برداشته هرگاه به سجده برگردد، و هنوز به سجده نرسيده امام سر بردارد، نمازش صحيح است ولي اگر در هر دو سجده اين اتفاق بيفتد، نماز باطل است.
كد مسأله: 54652

مسأله 1483- اگر اشتباها سر از ركوع يا سجده بردارد و سهواً يا به خيال اينكه به امام نمي‌رسد به ركوع يا سجده نرود نمازش صحيح است.
كد مسأله: 54653

مسأله 1484- اگر سر از سجده بردارد و ببيند امام در سجده است چنانچه به خيال اين كه سجده اول امام است، به قصد اين كه با امام سجده كند به سجده رود و بفهمد سجده دوم امام بوده، سجده دوم او حساب مي شود. و اگر به خيال اينكه سجده دوم امام است به سجده رود و بفهمد سجده اول اما بوده، بايد به قصد اينكه با امام سجده كند (1) تمام كند و دوباره با امام به سجده رود. و در هر دو صورت احتياط واجب آن است كه نماز را به جماعت تمام كند و دوباره بخواند.
1- قصد متابعت لازم نيست قهراً سجده اول حساب مي شود و اعاده در هيچ يك از دو صورت لازم نيست ولكن مستحسن است.
كد مسأله: 54654

مسأله 1485- اگر سهواً پيش از امام به ركوع رود و طوري باشد كه اگر سر بردارد به‌مقداري از قرائت امام مي رسد، چنانچه سر بردارد و با امام به ركوع رود نمازش صحيح است. و اگر عمداً برنگردد، احتياط واجب (1) آن است كه نماز را به جماعت تمام كند و دوباره بخواند.
1- واجب نيست و اقوي صحت نماز است ولكن مستحسن اعاده است
كد مسأله: 54655

مسأله 1486- اگر سهواً پيش از امام به ركوع رود و طوري باشد كه اگر برگردد به چيزي از قرائت امام نمي رسد، در صورتي كه صبر كند (1) تا امام به او برسد، نمازش صحيح است. و اگر به قصد اينكه با امام نماز بخواند سر بردارد و با امام به ركوع رود، احتياط واجب (2) آن است كه نماز را تمام كند و دوباره بجا آورد.
1- نبايد صبر كند بلكه بايد متابعت نمايد ولي اگر صبر كند نمازش صحيح است.
2- اين احتياط واجب نيست و نمازش صحيح است و اعاده ندارد، و بنابر احتياط لازم ذكر ركوع در هر دو ركوع ترك نشود.
كد مسأله: 54656

مسأله 1487- اگر سهواً پيش از امام به سجده رود، در صورتي كه صبر (1) كند تا امام به او برسد نمازش صحيح است و اگر به قصد اينكه با امام نماز بخواند سر بردارد و با امام به سجده رود، احتياط واجب آن است (2) كه نماز را تمام كند و دوباره بجا آورد.
1- نبايد صبر كند بلكه بايد متابعت نمايد ولي اگر متابعت نكرد نمازش صحيح است.
2- واجب نيست و نمازش صحيح است و اعاده ندارد ولي احتياط لازم ذكر سجده است كه بايد ترك نشود چنانچه در مسأله سابق ذكر ركوع بنابر احتياط لازم در هر دو ركوع ترك نشود.
كد مسأله: 54657

مسأله 1488- اگر امام در ركعتي كه قنوت ندارد اشتباهاً قنوت بخواند، يا در ركعتي كه تشهد ندارد اشتباهاً مشغول خواندن تشهد شود، مأموم نبايد قنوت و تشهد را بخواند، ولي نمي تواند پيش از امام به ركوع رود، يا پيش از ايستادن امام بايستد، بلكه بايد صبر كند تا قنوت و تشهد امام تمام شود (1) و بقيه نماز را با او بخواند.
1- مأموم اگر بتواند امام را متوجه كند كه اشتباهاً قنوت يا تشهد مي خواند مستحسن است نه واجب و نه احتياط مطلق
كد مسأله: 54658

مسأله 1489- اگر مأموم يك مرد باشد، مستحب است طرف راست امام بايستد، واگر يك زن باشد، (1) مستحب است در طرف راست امام طوري بايستد كه جاي سجده‌اش مساوي زانو يا قدم امام باشد، و اگر يك مرد و يك زن، يا يك مرد و چند زن باشند، مستحب است مرد طرف راست امام و باقي پشت سر امام بايستند، و اگر چند مرد و چند زن باشند، مستحب است مردها عقب امام و زنها پشت مردها بايستند.
1- بلكه افضل آن است كه خلف امام بايستد نه محاذي قدم و نه محاذي زانو
كد مسأله: 54659

مسأله 1490- اگر امام و مأموم هر دو زن باشند بهتر است كه رديف يكديگر بايستند و امام جلوتر از ديگران نايستد.
كد مسأله: 54660

مسأله 1491- مستحب است امام در وسط صف بايستد و اهل علم و كمال و تقوي در صف اول بايستند.
كد مسأله: 54661

مسأله 1492- مستحب است صفهاي جماعت منظم باشد و بين كساني كه در يك صف ايستاده‌اند فاصله نباشد و شانه آنان رديف يكديگر باشد.
كد مسأله: 54662

مسأله 1493- مستحب است بعد از گفتن "قد قامت الصلاه" مامومين برخيزند.
كد مسأله: 54663

مسأله 1494- مستحب است امام جماعت حال مأمومي را كه از ديگران ضعيف تر است رعايت كند و قنوت و ركوع و سجود را طول ندهد. مگر بداند همه كساني كه به او اقتدا كرده اند مايلند.
كد مسأله: 54664

مسأله 1495- مستحب است امام جماعت در حمد و سوره و ذكرهايي كه بلند مي‌خواند، صداي خود را بقدري بلند كند كه ديگران بشنوند، ولي بايد بيش از اندازه صدا را بلند نكند.
كد مسأله: 54665

مسأله 1496- اگر امام در ركوع بفهمد كسي تازه رسيده و مي‌خواهد اقتدا كند مستحب است ركوع را دو برابر هميشه طول بدهد و بعد برخيزد، اگر چه بفهمد كس ديگري هم براي اقتدا وارد شده است.
كد مسأله: 54667

مسأله 1497- اگر در صفهاي جماعت جا باشد، مكروه است انسان تنها بايستد.
كد مسأله: 54669

مسأله 1498- مكروه است مأموم ذكرهاي نماز را طوري بگويد كه امام بشنود.
كد مسأله: 54671

مسأله 1499- مسافري كه نماز ظهر و عشا را دو ركعت مي‌خواند مكروه است در اين نمازها به كسي كه مسافر نيست اقتدا كند و كسي كه مسافر نيست مكروه است در اين نمازها به مسافر اقتدا نمايد.
كد مسأله: 54673

مسأله 1500- نماز آيات كه دستور آن بعداً گفته خواهد شد، به واسطه چهار چيز واجب مي‌شود:
اول: گرفتن خورشيد.
دوم: گرفتن ماه، اگر چه مقدار كمي از آنها گرفته شود و كسي هم از آن نترسد.
سوم: زلزله، اگر چه كسي هم نترسد.
چهارم: رعد و برق و بادهاي سياه و سرخ و مانند اينها در صورتي كه بيشتر مردم بترسند.
كد مسأله: 54675

مسأله 1501- اگر از چيزهايي كه نماز آيات براي آنها واجب است بيشتر از يكي اتفاق بيفتد، انسان بايد براي هر يك از آنها يك نماز آيات بخواند، مثلاً اگر خورشيد بگيرد و زلزله هم بشود بايد دو نماز آيات بخواند.
كد مسأله: 54677

مسأله 1502- كسي كه چند نماز آيات بر او واجب است اگر همه آنها براي يك چيز بر او واجب شده باشد، مثلاً سه مرتبه خورشيد گرفته و نماز آنها را نخوانده است موقعي كه قضاي آنها را مي‌خواند، لازم نيست معين كند كه براي كدام دفعه آنها باشد. و همچنين است اگر چند نماز براي رعد و برق و بادهاي سياه و سرخ و مانند اينها بر او واجب شده باشد، ولي اگر براي آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله، يا براي دوتاي اينها نمازهايي بر او واجب شده باشد، بنابر احتياط واجب بايد موقع نيت معين كند، نماز آياتي را كه مي‌خواند براي كدام يك آنها است.
كد مسأله: 54679

مسأله 1503- چيزهايي كه نماز آيات براي آنها واجب است در هر شهري اتفاق بيافتد فقط مردم همان شهر بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاي ديگر واجب نيست، ولي اگر مكان آنها بقدري نزديك باشد كه با آن شهر يكي حساب شود نماز آيات بر آنها هم واجب است. (1)
1- علي الاقوي واجب نيست و لكن مستحسن است.
كد مسأله: 54681

مسأله 1504- از وقتي كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مي‌كند انسان بايد نماز آيات را بخواند و بنابر احتياط واجب (1) بايد به قدري تاخير نيندازد كه شروع به باز شدن كند.
1- واجب نيست و علي الاقوي وقت تا انجلاء تمام قرص باقي است.
كد مسأله: 54684

مسأله 1505- اگر خواندن نماز آيات را به قدري تأخير بيندازد كه آفتاب يا ماه شروع به باز شدن كند، بنابر احتياط واجب نيت ادا و قضا نكند (1) ولي اگر بعد از باز شدن تمام آن، نماز بخواند بايد نيت قضا نمايد.
1- واجب نيست و علي الاقوي نيّت اداء مانعي ندارد.
كد مسأله: 54686

مسأله 1506- اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه به اندازه خواندن يك ركعت نماز (1) يا كمتر باشد، نمازي كه مي خواند ادا است. و همچنين است اگر مدت گرفتن آنها بيشتر باشد ولي انسان نماز نخواند، تا به اندازه خواندن يك ركعت به آخر وقت آن مانده باشد.
1- اگر قايل به توقيف باشيم در چنين صورت نماز واجب نيست و اگر قايل نباشيم نماز واجب است و محتاج به دليل ادراك ركعت در وقت نيستيم و علي الاحوط نماز خوانده شود.
كد مسأله: 54690

مسأله 1507- موقعي كه زلزله و رعد و برق و مانند اينها اتفاق مي افتد، انسان بايد فوراً نماز آيات را بخواند و اگر نخواند معصيت كرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند ادا است.
كد مسأله: 54693

مسأله 1508- اگر بعد از باز شدن آفتاب يا ماه بفهمد كه تمام آن گرفته بوده، بايد قضاي نماز آيات را بخواند. ولي اگر بفهمد مقداري از آن گرفته بوده قضا بر او واجب نيست.
كد مسأله: 54694

مسأله 1509- اگر عده‌اي بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است، چنانچه انسان از گفته آنان يقين پيدا نكند و نماز آيات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته‌اند، در صورتي كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد بايد نماز آيات را بخواند. بلكه اگر مقداري از آن هم گرفته باشد، بنابر احتياط خواندن نماز آيات بر او واجب است. (1) و همچنين است اگر دو نفر كه عادل بودن آنان معلوم نيست، بگويند خورشيد يا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه عادل بوده اند.
1- واجب نيست بلكه مستحن است و همچنين در صورت بعد واجب نيست ولكن احتياط مستحسن است.
كد مسأله: 54695

مسأله 1510- اگر انسان به گفته كساني كه از روي قاعده علمي، وقت گرفتن خورشيد و ماه را مي دانند، اطمينان پيدا كند كه خورشيد يا ماه گرفته، بنابر احتياط واجب بايد نماز آيات را بخواند. و نيز اگر بگويند فلان وقت خورشيد يا ماه ميگيرد و فلان مقدار طول مي كشد و انسان به گفته آنان اطمينان پيدا كند، بنابر احتياط واجب بايد به حرف آنان عمل نمايد، مثلاً اگر بگويند آفتاب فلان ساعت شروع به بازشدن (1) مي‌كند، احتياطاً بايد نماز را تا آن وقت تاخير نيندازد.
1- بلكه لازم نيست زيرا وقت آن تا انجلاء تمام قرص باقي است.
كد مسأله: 54696

مسأله 1511- اگر بفهمد نماز آياتي را كه خوانده باطل بوده، بايد دوباره بخواند، واگر وقت گذشته قضا نمايد.
كد مسأله: 54697

مسأله 1512- اگر در وقت نماز يوميه نماز آيات هم بر انسان واجب شود، چنانچه براي هر دو نماز وقت دارد، هر كدام را اول بخواند اشكال ندارد، (1) و اگر وقت‌يكي از آن دو تنگ باشد، بايد اول آن را بخواند، و اگر وقت هر دو تنگ باشد، بايد اول نماز يوميه را بخواند.
1- ولي احوط تقدم نماز يوميه است.
كد مسأله: 54698

مسأله 1513- اگر در بين نماز يوميه بفهمد كه وقت نماز آيات است، چنانچه وقت نماز يوميه هم تنگ باشد، بايد آن را تمام كند، بعد نماز آيات را بخواند، و اگر وقت نماز يوميه تنگ نباشد، بايد آن را بشكند و اول نماز آيات، بعد نماز يوميه را بجا آورد.
كد مسأله: 54699

مسأله 1514- اگر در بين نماز آيات بفهمد كه وقت نماز يوميه تنگ است، بايد نماز آيات را رها كند و مشغول نماز يوميه شود و بعد از آن كه نماز را تمام كرد، پيش از انجام كاري كه نماز را به هم بزند، بقيه نماز آيات را از همان جا كه رها كرده بخواند.
كد مسأله: 54700

مسأله 1515- اگر در حال حيض يا نفاس زن، آفتاب يا ماه بگيرد نماز آيات بر او واجب نيست و قضا هم ندارد ولي اگر زلزله يا رعد و برق و مانند اينها اتفاق بيفتد، احتياط مستحب آن است كه بعد از پاك شدن، نماز آيات را بخواند.
كد مسأله: 54701

مسأله 1516- نماز آيات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد، و دستور آن اين است كه انسان بعد از نيت، تكبير بگويد و يك حمد و يك سوره تمام بخواند و به ركوع رود و سر از ركوع بردارد، دوباره يك حمد و يك سوره بخواند، باز به ركوع رود تا پنج مرتبه، و بعد از بلند شدن از ركوع پنجم دو سجده نمايد و برخيزد و ركعت دوم را هم مثل ركعت اول بجا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد.
كد مسأله: 54702

مسأله 1517- در نماز آيات ممكن است انسان بعد از نيت و تكبير و خواندن حمد، آيه‌هاي يك سوره را پنج قسمت كند و يك آيه يا بيشتر (1) از آن را بخواند وبه ركوع رود و سر بردارد و بدون اين كه حمد بخواند قسمت دوم همان سوره را بخواند و به ركوع رود و همين طور تا پيش از ركوع پنجم سوره را تمام نمايد، مثلاً به قصد سوره "قل هو الله احد" بسم الله الرحمن الرحيم بگويد و به ركوع رود، بعد بايستد و بگويد: "قل هو الله احد" دوباره به ركوع رود و بعد از ركوع بايستد و بگويد: "الله الصمد" باز به ركوع رود و بايستد و بگويد: "لم يلد و لم يولد" و برود به ركوع بازهم سر بردارد و بگويد: "و لم يكن له كفوا احد" و بعد از آن به ركوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن، دو سجده كند و ركعت دوم را هم مثل ركعت اول بجا آورد و بعد از سجده دوم، تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.
1- و يا كمتر از آن را بخواند و به ركوع رود
كد مسأله: 54703

مسأله 1518- اگر در يك ركعت از نماز آيات پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در ركعت ديگر يك حمد بخواند و سوره را پنج قسمت كند، مانعي ندارد.
كد مسأله: 54704

مسأله 1519- چيزهايي كه در نماز يوميه واجب و مستحب است، در نماز آيات هم واجب و مستحب مي‌باشد، ولي در نماز آيات مستحب است به جاي اذان و اقامه سه مرتبه بگويند: "الصلوه".
كد مسأله: 54705

مسأله 1520- مستحب است بعد از ركوع پنجم و دهم بگويد "سمع الله لمن حمده" و نيز پيش از ركوع و بعد از آن تكبير بگويد، ولي بعد از ركوع پنجم و دهم، گفتن تكبير مستحب نيست.
كد مسأله: 54706

مسأله 1521- مستحب است پيش از ركوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند، و اگر فقط يك قنوت پيش از ركوع دهم بخواند، كافي است.
كد مسأله: 54708

مسأله 1522- اگر در نماز آيات شك كند كه چند ركعت خوانده و فكرش به جايي نرسد، نماز باطل است.
كد مسأله: 54711

مسأله 1523- اگر شك كند كه در ركوع آخر ركعت اول است يا در ركوع اول ركعت دوم، و فكرش به جايي نرسد، نماز باطل است. ولي اگر مثلاً شك كند كه چهار ركوع كرده يا پنج ركوع، چنانچه براي رفتن به سجده خم نشده، بايد ركوعي را كه شك دارد بجا آورده يا نه، بجا آورد. واگر براي رفتن به سجده خم شده، بايد به شك خود اعتنا نكند. (1)
1- در صورتي كه به سجده نرسيده بايد اعتناء كند و برگردد و ركوع مشكوك را بجا آورد.
كد مسأله: 54713

مسأله 1524- هر يك از ركوع هاي نماز آيات ركن است كه اگر عمداً يا اشتباهاً كم يا زياد شود، نماز باطل است.
كد مسأله: 54715

مسأله 1525- نماز عيد فطر و قربان در زمان حضور امام عليه السلام واجب است و بايد به جماعت خوانده شود، و در زمان ما كه امام عليه السلام غايب است مستحب مي‌باشد. و مي شود آن را به جماعت يا فر ادي خواند.
كد مسأله: 54719

مسأله 1526- وقت نماز عيد قربان از اول آفتاب روز عيد است تا ظهر.
كد مسأله: 54723

مسأله 1527- مستحب است نماز عيد قربان را بعد از بلند شدن آفتاب بخوانند و در عيد فطر مستحب است بعد از بلند شدن آفتاب افطار كنند و زكات فطره را هم بدهند (1) بعد نماز عيد را بخوانند.
1- واجب است قبل از نماز عيد فطر، زكوه فطره را بدهند يا جهت فقير منظور كنار بگذارد.
كد مسأله: 54726

مسأله 1528- نماز عيد فطر و قربان دو ركعت است كه در ركعت اول بعد از خواندن حمد و سوره بايد پنج تكبير بگويد، و بعد از هر تكبير يك قنوت بخواند و بعداز قنوت پنجم تكبيري بگويد و به ركوع رود و دو سجده بجا آورد و برخيزد، و در ركعت دوم چهار مرتبه تكبير بگويد و بعد از هر تكبير قنوت بخواند و تكبير پنجم را بگويد و به ركوع رود و بعد از ركوع دو سجده كند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.
كد مسأله: 54734

مسأله 1529- در قنوت نماز عيد فطر و قربان هر دعا و ذكري بخوانند كافي است ولي بهتر است اين دعا را بخوانند: "اللهم اهل الكبرياء و العظمه و اهل الجود و الجبروت و اهل العفو و الرحمه و اهل التقوي و المغفره اسئلك بحق هذا اليوم الذي جعلته للمسلمين عيدا و لمحمد صلي الله عليه و آله ذخرا و شرفا و كرامه و مزيدا ان تصلي علي محمد و آل محمد و ان تدخلني في كل خير ادخلت فيه محمدا و آل محمد و ان تخرجني من كل سوء اخرجت منه محمدا و آل محمد صلواتك عليه و عليهم اللهم اني اسئلك خير ما سئلك به عبادك الصالحون و اعوذ بك مما استعاذ منه عبادك المخلصون".
كد مسأله: 54736

مسأله 1530- در زمان غايب بودن امام عليه السلام مستحب است بعد از نماز عيد فطر و قربان دو خطبه بخوانند. و بهتر است كه در خطبه عيد فطر احكام زكوه فطره و در خطبه عيد قربان احكام قرباني را بگويند.
كد مسأله: 54738

مسأله 1531- نماز عيد سوره مخصوصي ندارد، ولي بهتر است كه در ركعت اول آن سوره "شمس" (سوره 91) و در ركعت دوم سوره "غاشيه" (سوره 88) را بخوانند، يا در ركعت اول سوره "سبح اسم" (سوره 87) و در ركعت دوم سوره "شمس" را بخوانند.
كد مسأله: 54741

مسأله 1532- مستحب است نماز عيد را در صحرا بخوانند ولي در مكه مستحب است در مسجد الحرام خوانده شود.
كد مسأله: 54742

مسأله 1533- مستحب است پياده و پا برهنه و با وقار به نماز عيد بروند و پيش از نماز غسل كنند، و عمامه سفيد بر سر بگذارند.
كد مسأله: 54743

مسأله 1534- مستحب است در نماز عيد بر زمين سجده كنند و در حال گفتن تكبيرها دستها را بلند كنند و كسي كه نماز عيد مي خواند، اگر امام جماعت است، يا فرادي نماز مي خواند، نماز را بلند بخواند.
كد مسأله: 54744

مسأله 1535- بعد از نماز مغرب و عشاء شب عيد فطر و بعد از نماز صبح آن، و بعد از نماز عيد فطر (1) مستحب است اين تكبيرها را بگويند:"الله اكبر الله اكبر لا اله الا الله و الله اكبر الله اكبر و لله الحمد الله اكبر علي ما هدانا".
1- و بعد از نماز ظهر و عصر روز عيد فطر نيز مستحب است.
كد مسأله: 54745

مسأله 1536- مستحب است انسان در عيد قربان بعد از ده نماز كه اول آنها نماز ظهر روز عيد و آخر آنها نماز صبح روز دوازدهم است تكبيرهايي را كه در مسأله پيش گفته شد بگويد و بعد از آن بگويد: "الله اكبر علي ما رزقنا من بهيمه الانعام و الحمد لله علي ما ابلانا" ولي اگر عيد قربان را در مني باشد، مستحب است بعداز پانزده نماز كه اول آنها نماز ظهر روز عيد و آخر آنها نماز صبح روز سيزدهم ذي‌حجه است، اين تكبيرها را بگويد.
كد مسأله: 54746

مسأله 1537- احتياط مستحب آن است كه زن ها از رفتن به نماز عيد خوداري كنند ولي اين احتياط براي زنهاي پير نيست.
كد مسأله: 54747

مسأله 1538- در نماز عيد هم مثل نمازهاي ديگر، مأموم بايد غير از حمد و سوره چيزهاي ديگر نماز را خودش بخواند.
كد مسأله: 54748

مسأله 1539- اگر مأموم موقعي برسد كه امام مقداري از تكبيرها را گفته، بعد از آنكه امام به ركوع رفت، بايد آنچه از تكبيرها و قنوت ها را كه با امام نگفته خودش بگويد و اگر در هر قنوت يك سبحان الله يا يك الحمد الله بگويد كافي است.
كد مسأله: 54749

مسأله 1540- اگر در نماز عيد موقعي برسد كه امام در ركوع است مي تواند نيت كند و تكبير اول نماز را بگويد و به ركوع رود. (1)
1- بلكه بايد بعد از تكبيره الاحرام تكبيرات و قنوتات را بخواند و بعد به ركوع رود و اگر نمي رسد اقتداء نكند.
كد مسأله: 54750

مسأله 1541- اگر در نماز عيد يك سجده يا تشهد را فراموش كند احتياط آن است كه بعد از نماز آن را بجا آورد. و اگر كاري كه براي آن، سجده سهو لازم است پيش آيد. بنابر احتياط بايد بعد از نماز دو سجده سهو بنمايد.
كد مسأله: 54751

مسأله 1542- بعد از مرگ انسان مي‌شود براي نماز و عبادتهاي ديگر او كه در زندگي بجا نياورده، ديگري را اجير كنند يعني به او مزد دهند كه آنها را بجا آورد. و اگر كسي بدون مزد هم آنها را انجام دهد، صحيح است.
كد مسأله: 54752

مسأله 1543- انسان مي‌تواند براي بعضي از كارهاي مستحبي مثل زيارت قبر پيغمبر و امامان عليهم السلام، از طرف زندگان اجير شود. و نيز مي‌تواند كار مستحبي را انجام دهد و ثواب آن را براي مردگان يا زندگان هديه نمايد.
كد مسأله: 54753

مسأله 1544- كسي كه براي نماز قضاي ميت اجير شده بايد يا مجتهد باشد يا مسايل نماز را از روي تقليد صحيح، بداند. (1)
1- يا عمل به احتياط نمايد.
كد مسأله: 54754

مسأله 1545- اجير بايد موقع نيت، ميت را معين نمايد، و لازم نيست اسم او را بداند. پس اگر نيت كند از طرف كسي نماز مي خوانم كه براي او اجير شده‌ام، كافي است.
كد مسأله: 54755

مسأله 1546- اجير بايد خود را به جاي ميت فرض كند (1) و عبادتهاي او را قضا نمايد، و اگر عملي را انجام دهد و ثواب آن را براي او هديه كند، كافي نيست.
1- يا عملي كه ذمه ميت به آن مشغول است انجام دهد
كد مسأله: 54757

مسأله 1547- بايد كسي را اجير كنند كه اطمينان داشته باشند عمل را به طور صحيح انجام مي دهد.
كد مسأله: 54759

مسأله 1548- كسي كه ديگري را براي نمازهاي ميت اجير كرده اگر بفهمد كه عمل را بجا نياورده يا باطل انجام داده بايد دوباره اجير بگيرد.
كد مسأله: 54761

مسأله 1549- هرگاه شك كند كه اجير عمل را انجام داده يا نه، اگر چه بگويد انجام داده‌ام، بايد دوباره اجير بگيرد. (1) ولي اگر شك كند كه عمل او صحيح بوده يا نه، گرفتن اجير لازم نيست.
1- قول اجير مسموع است و دوباره لازم نيست اجير بگيرد.
كد مسأله: 54762

مسأله 1550- كسي را كه عذري دارد و مثلاً با تيمم يا نشسته نماز مي‌خواند، نمي‌شود براي نمازهاي ميت اجير كرد، اگرچه نماز ميت هم همانطور قضا شده باشد.
كد مسأله: 54763

مسأله 1551- مرد براي زن و زن براي مرد مي‌تواند اجير شود و در بلند خواندن و آهسته خواندن نماز بايد به تكليف خود عمل نمايد.
كد مسأله: 54764

مسأله 1552- قضاي نمازهاي ميت بايد به ترتيب خوانده شود و اگر ترتيب آنها را نمي دانند بايد با اجير شرط كنند به قدري نماز بخواند كه ترتيب به عمل آيد.
كد مسأله: 54765

مسأله 1553- اگر با اجير شرط كنند كه عمل را به طور مخصوصي انجام دهد، بايد همان طور بجا آورد و اگر با او شرط نكنند، بايد در آن عمل به تكليف خود رفتار نمايد، و احتياط مستحب آن است كه از وظيفه خودش و ميت هر كدام كه به احتياط نزديك تر است به آن عمل كند، مثلاً اگر وظيفه ميت گفتن سه مرتبه تسبيحات اربعه بوده و تكليف او يك مرتبه است سه مرتبه بگويد.
كد مسأله: 54766

مسأله 1554- اگر با اجير شرط نكنند كه نماز را با چه مقدار از مستحبات آن بخواند، بايد مقداري از مستحبات نماز را كه معمول است بجا آورد.
كد مسأله: 54767

مسأله 1555- اگر انسان چند نفر را براي نماز قضاي ميت اجير كند، بايد براي هر كدام آنها وقتي را معين نمايد مثلاً اگر با يكي از آنها قرار گذاشت كه از صبح تا ظهر نماز قضا بخواند با ديگري قرار بگذارد كه از ظهر تا شب بخواند و نيز بايد نمازي را كه در هر دفعه شروع مي كند معين نمايد مثلاً قرار بگذارد، اول نمازي را كه مي خواند صبح باشد يا ظهر يا عصر و همچنين بايد با آنها قرار بگذارد كه در هر دفعه نماز يك شبانه روز را تمام كنند و اگر ناقص بگذارند آن را حساب نكنند و دفعه بعد نماز يك شبانه روز را از سر شروع نمايند.
كد مسأله: 54768

مسأله 1556- اگر كسي اجير شود كه مثلاً در مدت يك سال نمازهاي ميت را بخواند و پيش از تمام شدن سال، بميرد بنا بر احتياط واجب (1) بايد براي نمازهايي كه مي‌دانند يا احتمال مي دهند بجا نياورده، ديگري را اجير نمايند.
1- نسبت به آنچه احتمال مي دهند بجا نياورده باشد و بنابر اقوي نسبت به آنچه مي دانند بجا نياورده است.
كد مسأله: 54769

مسأله 1557- كسي را كه براي نمازهاي ميت اجير كرده‌اند، اگر پيش از تمام كردن نمازها بميرد و اجرت همه آنها را گرفته باشد، چنانچه شرط كرده باشند كه تمام نمازها را خودش بخواند، بايد اجرت مقداري را كه نخوانده از مال او به ولي ميت بدهند، مثلاً اگر نصف آنها را نخوانده، بايد نصف پولي را كه گرفته از مال او به ولي ميت بدهند، و اگر شرط نكرده باشند، بايد ورثه‌اش از مال او اجير بگيرند، اما اگر مال نداشته باشد بر ورثه او چيزي واجب نيست.
كد مسأله: 54770

مسأله 1558- اگر اجير پيش از تمام كردن نمازهاي ميت بميرد و خودش هم نماز قضا داشته باشد، بايد از مال او (1) براي نمازهايي كه اجير بوده ديگري را اجير نمايند و اگر چيزي زياد آمد، در صورتي كه وصيت كرده باشد و ورثه اجازه بدهند براي تمام نمازهاي او اجير بگيرند و اگر اجازه ندهند ثلث آن را به مصرف نماز خودش برسانند.
1- در صورتي كه شرط مباشرت نشده باشد والا بايد اجرت مقداري را كه نخوانده به ولّي منوب عنه بدهند.
كد مسأله: 54771

روزه آن است كه انسان براي انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب از چيزهايي كه روزه را باطل مي‌كند و شرح آنها بعداً گفته مي‌شود، خودداري نمايد.
كد مسأله: 57756

مسأله 1559- لازم نيست انسان نيت روزه را از قلب خود بگذراند يا مثلاً بگويد فردا را روزه مي‌گيرم بلكه همين قدر كه براي انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام ندهد، كافي است. و براي آن كه يقين كند تمام اين مدت را روزه بوده، بايد مقداري پيش از اذان صبح و مقداري هم بعد از مغرب از انجام كاري كه روزه را باطل مي‌كند خودداري نمايد.
كد مسأله: 57765

مسأله 1560- انسان مي‌تواند در هر شب از ماه رمضان براي روزه فرداي آن، نيت كند و بهتر است كه شب اول ما هم نيت روزه همه ماه را بنمايد.
كد مسأله: 57767

مسأله 1561- وقت نيت روزه ماه رمضان از اول شب است تا اذان صبح.
كد مسأله: 57770

مسأله 1562- وقت نيت روزه مستحبي از اول شب است تا موقعي كه به اندازه نيت كردن به مغرب وقت مانده باشد كه اگر تا اين وقت كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد و نيت روزه مستحبي كند، روزه او صحيح است.
كد مسأله: 57773

مسأله 1563- كسي كه پيش از اذان صبح بدون نيت روزه خوابيده است، اگر پيش از ظهر بيدار شود و نيت كند، روزه او صحيح است چه روزه او واجب باشد چه مستحب، و اگر بعد از ظهر بيدار شود، نمي‌تواند نيت روزه واجب نمايد.
كد مسأله: 57776

مسأله 1564- اگر بخواهد غير روزه رمضان، روزه ديگري بگيرد، بايد آن را معين نمايد، (1) مثلاً نيت كند كه روزه قضا يا روزه نذر مي‌گيرم. ولي در ماه رمضان لازم نيست نيت كند كه روزه ماه رمضان مي‌گيرم، بلكه اگر نداند ماه رمضان است، يا فراموش نمايد و روزه ديگري را نيت كند، روزه ماه رمضان حساب مي‌شود.
1- اگر يقين نداشته باشد.
كد مسأله: 57778

مسأله 1565- اگر بداند ماه رمضان است و عمداً نيت روزه غير رمضان كند، نه روزه رمضان حساب مي‌شود و نه روزه‌اي كه قصد كرده است.
كد مسأله: 57780

مسأله 1566- اگر مثلاً به نيت روز اول ماه روزه بگيرد، بعد بفهمد دوم يا سوم بوده روزه او صحيح است.
كد مسأله: 57783

مسأله 1567- اگر پيش از اذان صبح نيت كند و بيهوش شود و در بين روز به هوش آيد، بنابر احتياط واجب بايد روزه آن روز را تمام نمايد و اگر تمام نكرد، قضاي آن را بجا آورد.
كد مسأله: 57785

مسأله 1568- اگر پيش از اذان صبح نيت كند و مست شود و در بين روز بهوش آيد، احتياط واجب آن است كه روزه آن روز را تمام كند و قضاي آن را هم بجا آورد. (1)
1- قضا واجب نيست و اداء كافي است.
كد مسأله: 57788

مسأله 1569- اگر پيش از اذان صبح نيت كند و بخوابد و بعد از مغرب بيدار شود، روزه‌اش صحيح است.
كد مسأله: 57790

مسأله 1570- اگر نداند يا فراموش كند كه ماه رمضان است و پيش از ظهر ملتفت شود، چنانچه كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد، بايد نيت كند و روزه او صحيح است و اگر كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام داده باشد، يا بعداز ظهر ملتفت شود كه ماه رمضان است، روزه او باطل مي‌باشد. ولي بايد تا مغرب كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام ندهد و بعد از رمضان هم روزه آن روز را قضا نمايد.
كد مسأله: 57792

مسأله 1571- اگر بچه پيش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود، بايد روزه بگيرد، واگر بعد از اذان بالغ شود، روزه آن روز بر او واجب نيست.
كد مسأله: 57793

مسأله 1572- كسي كه براي به جا آوردن روزه ميتي اجير شده اگر روزه مستحبي بگيرد اشكال ندارد، (1) ولي كسي كه روزه قضا يا روزه واجب ديگري دارد، نمي‌تواند روزه مستحبي بگيرد (2) و چنانچه فراموش كند و روزه مستحب بگيرد، در صورتي كه پيش از ظهر يادش بيايد، روزه مستحبي او به هم مي‌خورد و مي‌تواند نيت خود را به روزه واجب برگرداند. و اگر بعد از ظهر ملتفت شود، روزه او باطل است و اگر بعداز مغرب يادش بيايد، روزه‌اش صحيح است. (3)
1- اشكال دارد.
2- مي تواند روزه مستحبي بگيرد بشرط عدم ضيق وقت.
3- شرط صحت وجود ندارد.
كد مسأله: 57794

مسأله 1573- اگر غير از روزه ماه رمضان، روزه معين ديگري بر انسان واجب باشد، مثلاً نذر كرده باشد كه روز معيني را روزه بگيرد، چنانچه عمداً تا اذان صبح نيت نكند، روزه‌اش باطل است، و اگر نداند كه روزه آن روز بر او واجب است، يا فراموش كند و پيش از ظهر يادش بيايد، چنانچه كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد و نيت كند روزه او صحيح و گرنه باطل مي‌باشد.
كد مسأله: 57795

مسأله 1574- اگر براي روزه واجب غير معيني مثل روزه كفاره، عمداً تا نزديك ظهر نيت نكند، اشكال ندارد. بلكه اگر پيش از نيت تصميم داشته باشد كه روزه نگيرد، يا ترديد داشته باشد كه بگيرد يا نه، چنانچه كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد، و پيش از ظهر نيت كند، روزه او صحيح است.
كد مسأله: 57796

مسأله 1575- اگر در ماه رمضان پيش از ظهر كافر مسلمان شود و از اذان صبح تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد، بنابر احتياط واجب بايد نيت روزه كند (1) و روزه را تمام نمايد. و اگر آن روز را روزه نگيرد، قضاي آن را بجا آورد.
1- واجب نيست بلكه روزه او صحيح نيست و قضا هم ندارد.
كد مسأله: 57797

مسأله 1576- اگر مريض پيش از ظهر ماه رمضان خوب شود و از اذان صبح تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد، بايد نيت روزه كند (1) و آن روز را روزه بگيرد، و چنانچه بعد از ظهر خوب شود، روزه آن روزه بر او واجب نيست.
1- اگر مرض جهل مركب باشد والا واجب نيست بلكه صحت ندارد.
كد مسأله: 57800

مسأله 1577- روزي را كه انسان شك دارد آخر شعبان است يا اول رمضان واجب نيست روزه بگيرد، و اگر بخواهد روزه بگيرد نمي‌تواند نيت روزه رمضان كند، يا نيت كند كه اگر رمضان است (1) روزه رمضان و اگر رمضان نيست روزه قضا يا مانند آن باشد بلكه بايد نيت روزه قضا و مانند آن بنمايد و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب مي‌شود.
1- صحت به اين نحو بعيد نيست بلكه به قصد امر واقعي فعل نيز صحيح است.
كد مسأله: 57804

مسأله 1578- اگر روزي را كه شك دارد آخر شعبان است يا اول رمضان، به نيت روزه قضا يا روزه مستحبي و مانند آن روزه بگيرد، و در بين روز بفهمد كه ماه رمضان است، بايد نيت روزه رمضان كند.
كد مسأله: 57806

مسأله 1579- اگر در روزه واجب معيني مثل روزه رمضان مردد شود كه روزه خود را باطل كند يا نه، يا قصد كند كه روزه را باطل كند، روزه اش باطل مي شود،اگر چه از قصدي كه كرده توبه نمايد و كاري هم كه روزه را باطل مي كند انجام ندهد.
كد مسأله: 57809

مسأله 1580- در روزه مستحب و روزه واجبي كه وقت آن معين نيست مثل روزه كفاره، اگر قصد كند كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد، يا مردد شود كه به جا آورد يا نه، چنانچه به جا نياورد و پيش از ظهر دوباره نيت روزه كند، روزه او صحيح است. (1)
1- در روزه مستحب تا قبل از غروب نيت كند روزه او صحيح است.
كد مسأله: 57811

مسأله 1581- نه چيز روزه را باطل مي‌كند:
اول: خوردن و آشاميدن. دوم: جماع. سوم:استمناء و استمناء آن است كه انسان با خود كاري كند كه مني از او بيرون آيد. چهارم: دروغ بستن به خدا و پيغمبر و جانشينان پيغمبر عليهم السلام. پنجم: رساندن غبار غليظ به حلق. ششم: فرو بردن تمام سر در آب. هفتم: باقي ماندن بر جنابت و حيض و نفاس تا اذان صبح. هشتم: اماله كردن با چيزهاي روان. نهم: قي كردن. و احكام اينها در مسايل آينده گفته مي‌شود.
كد مسأله: 57818

مسأله 1582- اگر روزه‌دار عمداً چيزي بخورد يا بياشامد، روزه او باطل مي‌شود، چه خوردن و آشاميدن آن چيز معمول باشد مثل نان و آب، چه معمول نباشد مثل خاك و شيره درخت، و چه كم باشد يا زياد. حتي اگر مسواك را از دهان بيرون آورد و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد، روزه او باطل مي‌شود، مگر آنكه رطوبت مسواك در آب دهان به طوري از بين برود كه رطوبت‌خارج به آن گفته نشود.
كد مسأله: 57821

مسأله 1583- اگر موقعي كه مشغول غذا خوردن است بفهمد صبح شده، بايد لقمه را از دهان بيرون آورد. و چنانچه عمداً فرو برد، روزه‌اش باطل است و به دستوري كه بعداً گفته خواهد شد، كفاره هم بر او واجب مي‌شود.
كد مسأله: 57824

مسأله 1584- اگر روزه‌دار سهواً چيزي بخورد يا بياشامد، روزه‌اش باطل نمي‌شود.
كد مسأله: 57826

مسأله 1585- احتياط واجب آن است (1) كه روزه‌دار از استعمال آمپولي كه به جاي دوا و غذا به كار مي رود، خودداري كند. ولي تزريق آمپولي كه عضو را بي حس مي‌كند، اشكال ندارد.
1- واجب نيست چون صدق خوردن و آشاميدن نمي كند و لكن احتياط حسن است.
كد مسأله: 57827

مسأله 1586- اگر روزه‌دار چيزي را كه لاي دندان مانده است، عمداً فرو ببرد، روزه‌اش باطل مي‌شود.
كد مسأله: 57828

مسأله 1587- كسي كه مي‌خواهد روزه بگيرد، لازم نيست پيش از اذان دندانهايش را خلال كند، ولي اگر بداند غذايي كه لاي دندان مانده در روز فرو مي رود، چنانچه خلال نكند و چيزي از آن فرو رود روزه‌اش باطل مي‌شود. (1)
1- بلكه اگر فرو نرود نيز روزه اش باطل است زيرا منافي با قصد صوم (روزه) است.
كد مسأله: 57829

مسأله 1588- فرو بردن آب دهان، اگر چه بواسطه خيال كردن ترشي و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمي‌كند.
كد مسأله: 57830

مسأله 1589- فرو بردن اخلاط سر و سينه، تا به فضاي دهان نرسيده، اشكال ندارد. ولي اگر داخل فضاي دهان شود، احتياط واجب آن است كه آن را فرو نبرد.
كد مسأله: 57831

مسأله 1590- اگر روزه دار به قدري تشنه شود كه بترسد ازتشنگي بميرد (1) مي تواند به اندازه اي كه از مردن نجات پيدا كند آب بياشامد ولي روزه او باطل مي شود و اگر ماه رمضان باشد، بايد در بقيه روز از بجا آوردن كاري كه روزه را باطل مي كند خودداري نمايد.
1- بلكه به او ضرر برسد يا در حرج واقع شود جايز است آب بياشامد بلكه در دو صورت اول و دوم واجب است.
كد مسأله: 57832

مسأل 1591- جويدن غذا براي بچه يا پرنده و چشيدن غذا و مانند اينها كه معمولاً به حلق نمي رسد، اگر چه اتفاقاً به حلق برسد، روزه را باطل نمي كند، ولي اگر انسان از اول بداند كه به حلق مي رسد روزه اش باطل مي شود (1) و بايد قضاي آن را بگيرد و كفاره هم بر او واجب است.
1- بلكه اگر هم نرسد باطل مي شود زيرا منافي با نيت است
كد مسأله: 57833

مسأه 1592- انسان نمي‌تواند براي ضعف روزه را بخورد، ولي اگر ضعف او به قدري است كه معمولاً نمي‌شود آن را تحمل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد.
كد مسأله: 57835

مسأله 1593- جماع روزه را باطل مي‌كند، اگر چه به مقدار ختنه‌گاه داخل شود و مني هم بيرون نيايد.
كد مسأله: 57838

مسأله 1594- اگر كمتر از مقدار ختنه‌گاه داخل شود و مني هم بيرون نيايد، روزه باطل نمي‌شود.
كد مسأله: 57840

مسأله 1595- اگر شك كند كه به اندازه ختنه‌گاه داخل شده يا نه، روزه او صحيح است.
كد مسأله: 57842

مسأله 1596- اگر فراموش كند كه روزه است و جماع نمايد، يا او را به جماع مجبور نمايند، (1) روزه او باطل نمي‌شود. ولي چنانچه در بين جماع يادش بيايد. يا ديگر مجبور نباشد، بايد فوراً از حال جماع خارج شود، و اگر خارج نشود، روزه او باطل است.
1- به نحوي كه از خود اراده نداشته باشد والا روزه اش باطل است و قضا هم دارد.
كد مسأله: 57845

مسأله 1597- اگر روزه‌دار استمناء كند، يعني با خود كاري كند كه مني از او بيرون‌آيد، روزه‌اش باطل مي‌شود.
كد مسأله: 57847

مسأله 1598- اگر بي اختيار مني از او بيرون آيد، روزه‌اش باطل نيست. ولي اگر كاري كند كه بي اختيار مني از او بيرون آيد، روزه‌اش باطل مي‌شود.
كد مسأله: 57853

مسأله 1599- هرگاه روزه‌دار بداند كه اگر در روز بخوابد، محتلم مي‌شود، يعني در خواب مني از او بيرون مي آيد، بنابر احتياط واجب (1) بايد نخوابد. ولي در صورتي كه به سبب نخوابيدن به زحمت بيفتد اگر بخوابد روزه اش باطل نمي شود.
1- بلكه بنابر احتياط مستحب نخوابد.
كد مسأله: 57857

مسأله 1600- اگر روزه‌دار در حال بيرون آمدن مني از خواب بيدار شود، واجب نيست از بيرون آمدن آن جلوگيري كند.
كد مسأله: 57861

مسأله 1601- روزه‌داري كه محتلم شده، مي‌تواند بول كند و به دستوري كه در مساله73 گفته شد، استبرا نمايد. اگرچه بداند به واسطه بول يا استبراء كردن باقيمانده مني از مجري بيرون مي‌آيد.
كد مسأله: 57866

مسأله 1602- روزه‌داري كه محتلم شده، اگر بداند مني در مجري مانده و در صورتي كه پيش از غسل بول نكند بعد از غسل مني از او بيرون مي‌آيد، بنابر احتياط واجب (1) بايد پيش از غسل بول كند.
1- بلكه بنابر احتياط مستحب پيش از غسل بول كند.
كد مسأله: 57870

مسأله 1603- كسي كه مي دانند كه اگر عمداً مني از خود بيرون آورد، روزه اش باطل مي شود، در صورتي كه به قصد بيرون آمدن مني با كسي بازي و شوخي كند، اگرچه مني از او بيرون نيايد، بنابر احتياط واجب (1) بايد روزه را تمام كند و قضا هم بنمايد.
1- بلكه اقوي روزه اش باطل است زيرا منافي با نيت است.
كد مسأله: 57873

مسأله 1604- اگر روزه دار بدون قصد بيرون آمدن مني با كسي بازي و شوخي كند، چنانچه اطمينان دارد كه مني از او خارج نمي-شود، اگر چه اتفاقاً مني بيرون آيد روزه او صحيح است. ولي اگر اطمينان ندارد در صورتي كه مني از او بيرون آيد، روزه اش باطل است.
كد مسأله: 57875

مسأله 1605- اگر روزه‌دار به گفتن يا به نوشتن يا به اشاره و مانند اينها، به خدا و پيغمبران و جانشينان پيغمبران عمداً نسبت دروغ بدهد، اگر چه فوراً بگويد دروغ گفتم، يا توبه كند، روزه او باطل است. و احتياط واجب آن است كه به حضرت زهرا سلام الله عليها هم نسبت دروغ ندهد.
كد مسأله: 57876

مسأله 1606- اگر بخواهد خبري را كه نمي‌داند راست است يا دروغ نقل كند، بنابر احتياط واجب بايد از كسي كه آن خبر را گفته يا از كتابي كه آن خبر در آن نوشته شده، نقل نمايد.
كد مسأله: 57877

مسأله 1607- اگر چيزي را به اعتقاد اين كه راست است از قول خدا يا پيغمبر نقل كند و بعد بفهمد دروغ بوده، روزه‌اش باطل نمي‌شود.
كد مسأله: 57878

مسأله 1608- اگر بداند دروغ بستن به خدا و پيغمبر روزه را باطل مي‌كند و چيزي را كه مي‌داند دروغ است به آنان نسبت دهد و بعداً بفهمد آن چه را كه گفته، راست بوده، احتياط واجب آن است كه روزه را تمام كند (1) و قضاي آن را هم بجا آورد.
1- روزه باطل است از جهت قصد خبر كه منافي با نيت است و قضا هم واجب است و بايد در ماه رمضان به جهت حرمت ماه مبارك امساك نمايد.
كد مسأله: 57879

مسأله 1609- اگر دروغي را كه ديگري ساخته عمداً به خدا و پيغمبر و جانشينان پيغمبر نسبت دهد، روزه‌اش باطل مي‌شود، ولي اگر از قول كسي كه آن دروغ را ساخته نقل كند، اشكال ندارد.
كد مسأله: 57880

مسأله1610- اگر از روزه‌دار بپرسند كه آيا پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم چنين مطلبي فرموده‌اند و او جايي كه در جواب بايد بگويد نه، عمداً بگويد بلي، يا جايي كه بايد بگويد بلي، عمداً بگويد نه، روزه‌اش باطل مي‌شود.
كد مسأله: 57881

مسأله 1611- اگر از قول خدا يا پيغمبر حرف راستي را بگويد، بعد بگويد دروغ گفتم، يا در شب دروغي را به آنان نسبت دهد و فرداي آن روز كه روزه مي‌باشد بگويد آنچه ديشب گفتم راست است، روزه‌اش باطل مي‌شود.
كد مسأله: 57882

مسأله 1612- رساندن غبار غليظ به حلق روزه را باطل مي‌كند، چه غبار چيزي باشد كه خوردن آن حلال است، مثل آرد، يا غبار چيزي باشد كه خوردن آن حرام است مثل خاك و بنابر احتياط واجب بايد غباري را هم كه غليظ نيست به حلق نرساند.
كد مسأله: 59815

مسأله 1613- اگر به واسطه باد غبار غليظي پيدا شود و انسان با اين كه متوجه است مواظبت نكند و به حلق برسد، روزه اش باطل مي‌شود.
كد مسأله: 59818

مسأله 1614- احتياط واجب آن است كه روزه دار بخار غليظ و دود سيگار و تنباكو و مانند اينها را هم به حلق نرساند.
كد مسأله: 59820

مسأله 1615- اگر مواظبت نكند و غبار يا بخار يا دود و مانند اينها داخل حلق شود، چنانچه يقين داشته كه به حلق نمي رسد روزه‌اش صحيح است. و اگر گمان مي كرده كه به حلق نمي رسد، بنابر احتياط واجب (1) بايد آن روزه را قضا كند.
1- اگر گمان به سر حد اطمينان برسد روزه صحيح است و قضا ندارد و الا روزه باطل است و قضا هم واجب علي الاقوي
كد مسأله: 59822

مسأله 1616- اگر فراموش كند كه روزه است و مواظبت نكند، يا بي‌اختيار غبار و مانند آن به حلق او برسد، روزه‌اش باطل نمي‌شود، و چنانچه ممكن است بايد آن را بيرون آورد.
كد مسأله: 59824

مسأله 1617- اگر روزه‌دار عمداً تمام سر را در آب فرو برد، اگرچه باقي بدن او از آب بيرون باشد، روزه اش باطل مي شود ولي اگر تمام بدن را آب بگيرد و مقداري از سر بيرون باشد روزه باطل نمي شود.
كد مسأله: 59827

مسأله 1618- اگر نصف سر را يك دفعه و نصف ديگر آن را دفعههي ديگر در آب فرو برد، روزه‌اش باطل نمي‌شود.
كد مسأله: 59829

مسأله 1619- اگر شك كند كه تمام سر زير آب رفته يا نه روزه‌اش صحيح است.
كد مسأله: 59832

مسأله 1620- اگر تمام سر زير آب برود ولي مقداري از موها بيرون بماند، روزه باطل مي‌شود.
كد مسأله: 59838

مسأله 1621- اگر سر را در گلاب فرو برد، روزه باطل مي شود (1) و احتياط واجب آن است (2) كه سر را در آبهاي مضاف ديگر هم فرو نبرد ولي در چيزهاي ديگري كه روان است اشكال ندارد.
1- باطل نمي شود.
2- واجب نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 59841

مسأله 1622- اگر روزه‌دار بي‌اختيار در آب بيفتد و تمام سر او را آب بگيرد، يا فراموش كند كه روزه است و سر در آب فرو برد، روزه او باطل نمي‌شود.
كد مسأله: 59844

مسأله 1623- اگر به خيال اين كه آب سر او را نمي گيرد، خود را در آب بيندازد و آب تمام سر او را بگيرد، روره اش اشكال دارد. (1)
1- اگر گمانش به حد اطمينان نرسيده اشكال دارد والا روزه اش صحيح است.
كد مسأله: 59847

مسأله 1624- اگر فراموش كند كه روزه است و سر را در آب فرو برد يا ديگري به زور سر او را در آب فرو برد، چنانچه در زير آب يادش بيايد كه روزه است، يا آن كس دست خود را بردارد، بايد فوراً سر را بيرون آورد، و چنانچه بيرون نياورد، روزه‌اش باطل مي‌شود.
كد مسأله: 59849

مسأله 1625- اگر فراموش كند كه روزه است و به نيت غسل سر را در آب فرو برد، روزه و غسل او صحيح است.
كد مسأله: 59852

مسأله 1626- اگر بداند كه روزه است و عمداً براي غسل سر را در آب فرو برد، چنانچه روزه او مثل روزه رمضان واجب معين باشد، روزه و غسل هر دو باطل است و اگر روزه مستحب باشد، يا روزه واجبي باشد (1) كه مثل كفاره وقت معيني ندارد غسل صحيح و روزه باطل مي باشد.
1- كه ابطال آن جايز باشد والا هر دو باطل است
كد مسأله: 59855

مسأله 1627- اگر براي آنكه كسي را از غرق شدن نجات دهد، سر را در آب فرو برد، اگرچه نجات دادن او واجب باشد، روزه‌اش باطل مي شود.
كد مسأله: 59863

مسأله 1628- اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نكند يا اگر وظيفه او تيمم است عمداً تيمم ننمايد، روزه اش باطل است.
كد مسأله: 59865

مسأله 1629- اگر در روزه واجبي كه مثل روزه ماه رمضان وقت آن معين است، تا اذان صبح غسل نكند و تيمم هم ننمايد، ولي از روي عمد نباشد مثل آنكه ديگري نگذارد غسل و تيمم كند روزه اش صحيح است.
كد مسأله: 59870

مسأله 1630- كسي كه جنب است و مي‌خواهد روزه واجبي بگيرد كه مثل روزه رمضان وقت آن معين است، چنانچه عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود، بنابر احتياط واجب (1) بايد تيمم كند و روزه بگيرد و قضاي آن را هم بجا آورد.
1- بلكه واجب است و روزه صحيح و قضا هم ندارد.
كد مسأله: 59876

مسأله 1631- اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش كند و بعد از يك روز يادش بيايد، بايد روزه آن روز را قضا نمايد، و اگر بعد از چند روز يادش بيايد، بايد روزه هر چند روزي را كه يقين دارد جنب بوده قضا نمايد. مثلاً اگر نمي‌داند سه روز جنب بوده يا چهار روز، بايد روزه سه روز را قضا كند.
كد مسأله: 59879

مسأله 1632- كسي كه در شب ماه رمضان براي هيچ كدام از غسل و تيمم وقت ندارد، اگر خود را جنب كند، روزه‌اش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب مي‌شود، ولي اگر براي تيمم وقت دارد، چنانچه خود را جنب كند، بنابر احتياط واجب (1) بايد تيمم نمايد و روزه بگيرد و قضاي آن را هم بجا آورد.
1- بلكه تيمم واجب و روزه صحيح و قضا هم ندارد.
كد مسأله: 59881

مسأله 1633- اگر براي آن كه بفهمد وقت دارد يا نه، جستجو نمايد و گمان كند كه به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده، چنانچه تيمم كند، روزه اش صحيح است و اگر بدون جستجو گمان كند كه وقت دارد و خود را جنب نمايد و بعد بفهد وقت تنگ بوده و با تيمم روزه بگيرد، بنابر احتياط واجب (1) بايد روزه آن روز را قضا كند.
1- احتياط واجب نيست زيرا روزه صحيح است.
كد مسأله: 59884

مسأله 1634- كسي كه در شب ماه رمضان جنب است و مي‌داند كه اگر بخوابد تا صبح بيدار نمي‌شود، نبايد بخوابد، و چنانچه بخوابد و تا صبح بيدار نشود، روزه اش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب مي‌شود.
كد مسأله: 59887

مسأله 1635- هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بيدار شود، احتياط واجب (1) آن است كه پيش از غسل نخوابد، اگر چه احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد پيش از اذان صبح بيدار مي شود.
1- احتياط واجب نيست بلكه مستحسن است.
كد مسأله: 59890