قضاوت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله در مقابل يهود••• 79

علم__اى واقع__ى محاف__ظ ت_ورات••• 84

شريعت در يهود و امت هاى پيشين••• 86

احك____ام ج__زائ____ى ت______ورات••• 88

ت_ورات و ه__داي__ت بنى اس__رائيل••• 89

تشري__ع شريعت در بنى اسرائيل••• 91

دع__وت ق__رآن از بن__ى اسرائي___ل ب__راى اس__لام••• 95

(548)

ام_ام و رحمت بودن قرآن و ت_ورات••• 98

احك__ام ت_ورات و احك_ام حمورابى••• 100

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

محت__واى صح__ف م__وس____ى••• 102

خلاصه صحف ابراهيم و موسى••• 108

چگون_ه تورات را حمل ك_ردن_د؟••• 111

فصل چهارم

بنى اسرائي__ل تح__ت رهبرى موسى••• 113

4 _ گ__وس___ال___ه پ____رست______ى••• 113

(549)

خبر گوساله پرست__ى در ميقات••• 113

بازگشت موسى به ميان قوم گوساله پرست!••• 116

م_اهي___ت گ_وسال_ه س_ام___رى••• 123

س__وزاني____دن گ__وس__ال____ه••• 125

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

ش__رح ج_زئي__ات بازگشت موسى از ميقات••• 127

چگونگى اطلاع موسى از گوساله پرستى قوم••• 130

مج_ازات گوس__ال_ه پ_رست_ى بن__ى اسرائيل••• 131

پشيمان__ى بنى اسرائيل••• 133

(550)

كشتارگروهى بنى اسرائيل به عنوان توبه آن ها••• 134

شرح__ى ب_ر مج_ازات كشت__ار دسته جمعى••• 137

فصل پنجم

بن__ى اس__رائي__ل تح__ت رهب___رى موس_ى عليه السلام ••• 139

5 _ داستان گاو بنى اسرائيل••• 139

داستان گاو بنى اسرائيل••• 139

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

تحليلى بر داستان گاو بنى اسرائيل••• 142

داست_____ان گ____او در ت______ورات••• 147

(551)

منش__أ و دلاي__ل سركش__ى يه__ود••• 149

بن__ى اس__رائي__ل معتق__د بودن__د••• 150

قس__اوت و سنگ دلى بنى اسرائي__ل••• 152

فصل ششم

بنى اسرائيل تح__ت رهب_رى موسى عليه السلام ••• 153

6 _ سرگردان__ى يه__ود و م_رگ موس_ى••• 153

ت_اري__خ سرگردان__ى ق__وم يه__ود••• 153

دعوت تاريخى از يهود براى ورود به سرزمين موعود••• 159

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

(552)

امتناع يهود از ورود به سرزمين موعود••• 164

نزول ع__ذاب آسمان__ى در بياب_ان «تيه»••• 165

دو راهنم__اى مش___وق بن__ى اسرائي__ل••• 167

سرپيچ__ى يهود از فرم__ان موس_ى عليه السلام ••• 170

شكايت موسى عليه السلام نزد خدا از قوم يهود••• 172

آغاز سرگردانى چهل ساله يهود و تحريم ارض موعود••• 176

كيفي__ت زندگى يهود در ايام سرگردانى••• 177

مرگ موسى در اي__ام سرگردان__ى يهود••• 179

اي_ذاى موسى به وسيل_ه بنى اسرائي__ل••• 180

تهمت_ى كه بنى اسرائي_ل به موسى زدند!••• 184

(553)

فه__رس_ت

مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

فصل هفتم

جراي_م بنى اسرائي__ل در مسي__ر تاري_خ••• 186

ليستى از جرايم اهل كت__اب در قرآن••• 186

نتيج__ه و پ__ى آم__د ظل__م يه____ود••• 190

تخل__ف از ح__رم____ت روز شنب__ه••• 191

تخلف از امربه معروف و نهى ازمنكر••• 193

مجازات گناه كاران، و مجازات رضايت دهندگان به گناه••• 196

ب____وزينگ________ان مط________رود••• 197

(554)

تعطيلى شنبه، ابتلاء و امتحان يهود••• 201

لع__ن بن__ى اس_رائي__ل از زب__ان داود و عيس___ى عليه السلام ••• 202

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

غذاه__اى ممنوع__ه بن__ى اس_رائي__ل••• 207

ح__لال ب__ودن غ__ذاه__اى ممنوع__ه قب__ل از ت___ورات••• 210

انواع غذاه__اى ممنوع_ه بنى اسرائيل••• 212

فصل هشتم

فساد دوگانه بنى اسرائي__ل در تاريخ و بخت النصر و عُزَير••• 214

اسارت دوگانه بنى اسرائيل در تاريخ••• 214

(555)

فساد دوگانه بنى اسرائي__ل در تاريخ••• 217

فس__اد اولي__ه امت اس__لام، و فس_اد طاغي___ان يه__ود••• 219

بخت النصر،و تاريخ انهدام بيت المقدس و دربدرى يهود••• 221

سرگ__ذش__ت بن__ى اسرائي__ل، عب_رت مسلم__ان____ان••• 228

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

فصل نهم

عُزَير، نويسنده تورات فعلى••• 231

حمل__ه بخ_ت النص__ر و از بي__ن رفت__ن ت__ورات••• 231

ك_____وروش و عُ____زرا••• 232

(556)

حمل__ه انتيك__وس و از بين رفت__ن مج_دد تورات••• 232

عُ__زي__ر، چ____ه ن____وع پس__ر خ____داس____ت؟••• 233

اعتق__اد يه__ود و نص__ارى ب__ه فرزن__د خدائ__ى••• 235

اخت__لاف در فرزن__د خدائ__ى عُزي___ر و مسي__ح••• 238

كيفر پيروى كورانه يهود و نصارى از روحانيون••• 240

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

فصل دهم

كفر يهود••• 245

تخل__ف از ميث__اق الهى و كفر يهود••• 245

(557)

م__ؤمني__ن واقع___ى اه__ل كت___اب••• 250

صالح__ان قوم بنى اسرائي___ل و هادي__ان راه ح_ق••• 252

كفر اهل كتاب از چه نوع كفرى است؟••• 254

چگونگى كفر يهود بر پيامبران الهى••• 257

انتظار يهود براى تبعيت پيامبر اسلام از دين آن ها••• 260

وجه مشت_رك كفار، يهود و نصارى••• 264

ايمان و تق__وى، و كفر بنى اسرائيل••• 267

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

ادعاى بهشتى بودن يهوديان••• 268

(558)

ادعاى فرزندى و نورچشمى يهود براى خدا••• 272

ادعاى اولي__اءاللّه بودن يهود••• 276

جامع_ه كفر نفرين شده يهود••• 280

ريشه اختلاف دينى يهود

بعداز موسى عليه السلام ••• 284

فصل يازدهم

روحيه يهود و خصوصيات قومى بنى اسرائيل••• 289

روحي________ه يه_________ود••• 289

عوام__ل ايج_اد روحيه يهود••• 290

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

(559)

آف___ت جه____ان___ى••• 292

غرور يهود و آثار آن••• 292

قساوت قلب يه___ود••• 295

قوم مغضوب خدا را دوست مگيريد!••• 298

خصايص قومى يهود••• 300

اث__رات خص_ايص قوم__ى يه____ود••• 306

پايدارى عداوت و كينه ابدى در يهود••• 308

استثن__ا در يه____ود و نص_____ارى••• 311

سرنوش___ت بازمان__دگ__ان يه__ود••• 313

فه__رس_ت مط_ال_ب

(560)

موض_وع صفح_ه

فصل دوازدهم

توطئه يهود••• 317

شرح توطئه هاى يهود در قرآن••• 317

توطئ__ه براى جل_وگيرى از پيشرفت دين اسلام••• 318

اخ__لال در دع_وت دينى اسلام••• 319

توطئ__ه در داورى عليه اسلام••• 321

حس_ادت در ايم__ان مسلمي__ن••• 322

وح__ى س__ازى ه___اى يه__ود!••• 326

اخلال اقتصادى و ريشه هاى تعصب قومى يهود••• 328

(561)

افسادمالى اهل كتاب و فساد اجتماعى ناشى ازآن••• 334

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

نق_ض ميثاق، انحراف، خيانت و توطئه••• 340

قساوت قلب يهود و تحريف كلمات الهى••• 342

جرايم كفرآميز مشترك يهود و نصارى••• 344

فصل سيزدهم

مهاجرت يهود به مدينه و انتظار ظهور رسول اللّه صلى الله عليه و آله ••• 349

انتظ__ار يه_ود براى ظهور پيامبر تازه••• 349

تاري__خ مه__اج__رت يه__ود ب__ه مدينه••• 352

(562)

خيانت يهود در كتمان بشارت هاى تورات••• 358

شناخ__ت رس__ول اللّه صلى الله عليه و آله از ط__رف اه_ل كتاب••• 364

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

پيشگوئ__ى علماى يه__ود درباره ن__زول قرآن••• 367

نشانه هاى رسول اللّه صلى الله عليه و آله در تورات و انجي_ل••• 369

مسلم__ان__ان - پي__روان واقع____ى ت____ورات••• 377

نشانه ه__اى مسلمان___ان در ت__ورات و انجيل••• 382

تحليل چگونگى كتمان نشانه هاى پيامبر جديد••• 384

فصل چهاردهم

(563)

مقام موسى نزد خدا••• 388

مق__ام و محبوبي__ت موس__ى عليه السلام ن__زد خ__دا••• 388

اخ__لاص موس__ى عليه السلام و مُخلّ__ص ب___ودن او••• 391

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

گ__زين___ش م__وس__ى••• 393

منت ه__اى خ__دا بر موس__ى و ه____ارون••• 395

نجات موسى در جوانى••• 397

آزم__اي___ش ه__اى پياپ__ى موس____ى عليه السلام ••• 399

فصل پانزدهم

(564)

معج___زات م__وس___ى عليه السلام ••• 400

تع__داد معج__زه هاى حض_رت موسى عليه السلام ••• 400

معج_زات موسى

قبل از نجات بنى اسرائيل••• 401

معجزات موسى بعد از نجات بنى اس_رائيل••• 402

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

اختلاف نقل معجزات موسى در تورات با قرآن••• 403

ش__رح معج__زات واق__ع شده در بنى اسرائيل••• 404

معج__زه چشمه ه__اى دوازده گان__ه اسب___اط••• 411

ريشه كن كردن و بالابردن كوه••• 412

(565)

م___وس__ى عليه السلام و ايّ_____ام اللّه ••• 415

ايّ___ام اللّه بي__ن بنى اسرائي__ل••• 417

زمي__ن، مي__راث بندگان صالح••• 422

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

فصل شانزدهم

دع__اه______اى م____وس________ى عليه السلام ••• 423

دعاهاى موسى عليه السلام قبل از بعثت••• 423

دعاى موسى عليه السلام در لحظه بعثت••• 429

(566)

دع__اى موس___ى عليه السلام در ميق_ات••• 433

دع__ا براى رهائ__ى از شئامت گوساله پرستى••• 439

دعاى موسى موقع نافرمانى و سرگردانى قوم••• 442

استجاب___ت دعاه__اى س__ه گان__ه موسى عليه السلام ••• 444

ادب موس__ى در نف__ري___ن ق__وم فرع_____ون••• 447

س__رى كتاب ه_اى «تفسي__ر موضوع__ى المي__زان» شم__ا را با موضوعات زير آشنا مى سازد:

1 _ آغاز آفرينش آسمان ها و زمين و پايان دنيا و ستارگان و ماه و خورشيد، همچنين شرح آيات الهى در طبيعت و عوامل حيات.

2 _ خلقت اوليه و برنامه هاى اوليه فطرى و تكوينى براى جريان اعمال،ادراكات وهدايت انسان وجوامع انسانى.

3 _ توحيد، امر و خل_ق، تدبير و تقدير، قضا و سنت هاى الهى، امتحان و آزم_ايش ه_اى اله_ى.

(567)

4 _ ملائك_ه، جن و شيطان _ شامل شناختى از ملائكه و جن و شيطان و ماهيت و وظايف آن ها.

5 _ ج__ري_ان ه__اى ت___اريخ____ى از آف___رين__ش انس__ان ت_____ا ظه______ور اس___لام.

6 _ اسلام، حركت نهايى وراث_ت زمين _ شامل جريان ظهور آخري__ن پيامبر الهى و پي__ام او.

7 _ تم__دن و قوانين جامعه صال__ح و موعود اسلامى _ شامل تعليمات روحانى، اجتماعى، اقتصادى، سياسى و نظام اسلام.

8 _ اص_ول تربيت و خانواده اسلامى _ شامل قوانين تربيتى و دستورات زندگى خانوادگى اسلام.

9 _ مراحل بعدى حيات تا لقاء اللّه _ شامل شناختى از مرگ، برزخ، قيامت،

دوزخ، بهشت و بازگشت به اللّه

10 _ بسي_ارى از مهارت هاى زندگى نظير تغذي__ه، مديري__ت، اقتص__اد و جامعه شن__اس__ى.

(568)

بخصوص جوانان توصيه مى كنم كه از اين آثار بهره مند شوند.

توفيقات بيش از پيش ايشان را از خداوند متعال خواهانم.

محمد يزدى

رييس دبيرخانه مجلس خبرگان رهبرى 1/2/1388

(6)

همكاران قرآن پژوه ايشان گرديده است. اميدوارم همچن__ان از توفيق__ات و تأيي__دات اله_ى برخ__وردار باشند.

سيدعلى اصغر دستغيب

28/9/86

(10)

الميزان» به گفته شهيد آية اللّه مطهرى (ره) «بهترين تفسيرى است كه در ميان

(12) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

شيعه و سنى از صدر اسلام تا امروز نوشته شده است». «الميزان» يكى از بزرگ ترين آثار علمى علامه طباطبائى (ره)، و از مهم ترين تفاسير جهان اسلام و به حق در نوع خود كم نظير و مايه مباهات و افتخار شيعه است. پس از تفسير تبيان شيخ طوسى (م 460 ه) و مجمع البيان شيخ طبرسى (م 548 ه) بزرگ ترين و جامع ترين تفسير شيعى و از نظر قوّت علمى و مطلوبيت روش تفسيرى، بى نظير است. ويژگى مهم اين تفسير به كارگيرى تفسير قرآن به قرآن و روش عقل__ى و است__دلالى اس__ت. اي__ن روش در ك__ار مفسّ__ر تنها در كنار هم گذاشتن آيات براى درك معناى واژه خلاصه نمى شود، بلكه موضوعات مشابه و مشت__رك در س__وره هاى مختلف را كنار يكديگر قرار مى ده__د، تحلي__ل و مقايس__ه مى كن__د و ب__راى درك پي__ام آيه به شي__وه ت_دبّ_رى و اجته_ادى ت_وسل مى جويد.

يكى از ابعاد چشمگير الميزان، جامعه گرايى تفسير است. بى گمان اين خصيصه از

مقدمه ناشر (13)

انديشه و گرايش هاى اجتماعى علامه طباطبائى (ره) برخاسته است و لذا به مباحثى چون حكومت، آزادى، عدالت اجتماعى، نظم اجتماعى، مشكلات امّت اسلامى، علل عقب ماندگى مسلم__ان__ان، حق__وق زن و پ__اس__خ به شبه__ات م__اركسيس__م و ده ها موضوع روز، روى آورده و ب__ه ط__ور عمي_ق م__ورد بح__ث و بررسى قرارداده است.

شيوه مرحوم علاّمه به اين شرح است كه در آغاز، چندآيه از يك سوره را مى آورد و آيه، آيه، نكات لُغوى و بيانى آن را شرح مى دهد و پس از آن، تحت عنوان بيان آيات كه شامل مباحث موضوعى است به تشريح آن

مى پردازد.

ول__ى مت__أسف__انه ق__در و ارزش اين تفسير در ميان نسل جوان ناشناخته مانده است و بنده در جلسات ف__راوان__ى كه با دانشج_ويان يا دانش آموزان داشته ام همواره نياز فراوان آنها را به اين تفسير دري__افت__ه ام و به همين دليل نسبت به همكارى با جن__اب آق__اى

(14) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

سيدمهدى امي__ن اق__دام نم______وده ام.

امي__دوارم اي___ن قبي__ل ت__لاش ه__اى ق__رآن__ى م__ا و شم__ا ب__راى روزى ذخي__ره ش__ود ك__ه ب__ه ج__ز اعم__ال و ني__ات خ_الص_انه، هي_چ چي_ز ديگ_رى ك_ارس_از نخواهد بود.

دكتر محمد بيستونى

رئيس مؤسسه قرآنى تفسير جوان

تهران _ تابستان 1388

مقدمه ناشر (15)

سرفصل بالغ گرديد.

از لح__اظ زم__انى: كار انتخاب مطالب و فيش بردارى و تلخيص و نگارش، از

مقدمه مؤلف (17)

اواخ__ر س__ال 1357 ش__روع و ح__دود 30 س__ال دوام داشت__ه، و با توفيق الهى در ليالى مب__اركه قدر سال 1385پايان پذيرفت__ه و آم__اده چ__اپ و نش__ر گ_ردي_ده است.

ه__دف از تهيه اين مجموع__ه و نوع طبقه بندى مطالب در آن، تسهيل مراجعه به شرح و تفسير آيات و معارف قرآن شريف، از جانب علاقمندان علوم قرآنى، مخصوصا محققين جوان است كه بتوانند اطلاعات خود را از طريق بيان مفسرى بزرگ چون علامه فقيد آية اللّه طباطبايى دريافت كنند، و براى هر سؤال پاسخى مشخص و روش__ن داشت___ه باشن__د.

سال هاى طولانى، مطالب متعدد و متنوع درباره مفاهيم قرآن شريف مى آموختيم اما وقتى در مقابل يك سؤال درباره معارف و شرايع دين مان قرار مى گرفتيم، يك جواب مدون و مشخص نداشتيم بلكه به اندازه مطالب متعدد و متنوعى كه شنيده بوديم بايد

(18) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

جواب مى داديم. زمانى كه تفسير الميزان علامه طباطبايى، قدس اللّه سرّه الشريف، ترجمه شد و در دسترس جامعه مسلمان ايرانى قرار گرفت، اين مشكل حل شد و جوابى را كه لازم بود مى توانستيم از متن خود قرآن، با تفسير روشن و قابل اعتمادِ فردى كه به اسرار مكنون دست يافته بود، بدهيم. اما آنچه مشكل مى نمود گشتن و پيدا كردن آن جواب از لابلاى چهل (يا بيست) جلد ترجمه فارسى اين تفسير گرانمايه بود. لذا اين ضرورت احساس شد كه مطالب به صورت موضوعى طبقه بندى و خلاصه شود و در قالب يك دائرة المع__ارف در دست__رس همه دين دوستان قرارگيرد. اين همان انگيزه اى ب_ود ك_ه م_وجب

تهيه اين مجل__دات گ__رديد.

بديهى است اين مجلدات شامل تمامى جزئيات سوره ها و آيات الهى قرآن نمى شود، بلكه سعى شده مطالبى انتخاب شود كه در تفسير آيات و مفاهيم قرآنى، علامه بزرگوار

مقدمه مؤلف (19)

به شرح و بسط و تفهيم مطلب پرداخته است.

اص__ول اي__ن مط__ال__ب با ت__وضي__ح و تفصي__ل در «تفسير الميزان» موجود است ك__ه خ_وانن__ده مى تواند براى پى گيرى آن ها به خود الميزان مراجعه نمايد. براى اين منظور مستند ه__ر مطل__ب با ذك__ر شم__اره مجل__د و شماره صفحه مربوطه و آيه م_ورد استناد در هر مطلب قيد گرديده است.

ذكراين نكته لازم است كه چون ترجمه تفسيرالميزان به صورت دومجموعه 20 جلدى و 40جلدى منتشرشده بهتراست درصورت نيازبه مراجعه به ترجمه الميزان، بر اساس ترتيب عددى آيات قرآن به سراغ جلد موردنظر خود، صرف نظراز تعداد مجلدات برويد.

و مقدر بود كه كار نشر چنين مجموعه آسمانى در مؤسسه اى انجام گيرد كه با ه__دف نش__ر مع__ارف ق__رآن ش__ري_ف، به صورت تفسير، مختص نسل جوان،

(20) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

تأسيس شده باشد، و استاد مسلّم، جن__اب آق_اى دكت_ر محم__د بيستونى، اصلاح و تنقي__ح و نظ__ارت هم__ه ج__انب_ه بر اين مجم__وعه ق_رآنى شريف را به عه__ده گي__رد.

مؤسسه قرآنى تفسير جوان با ابتكار و سليقه نوين، و به منظور تسهيل در رساندن پيام آسمانى قرآن مجيد به نسل جوان، مطالب قرآنى را به صورت كتاب هايى در قطع جيب__ى منتش__ر مى كن__د. اي__ن ابتك__ار در نش__ر همي__ن مجل__دات ني__ز به كار رفته، ت__ا مط__الع__ه آن در ه__ر ش__راي__ط زم__ان__ى و مك__انى، براى ج__وانان مشتاق فرهنگ الهى قرآن شريف، ساده و آسان گردد...

و ما همه بندگانى هستيم هر يك حامل وظيفه تعيين شده از جانب

دوست، و آنچه انج__ام ش__ده و مى ش_ود، همه از جانب اوست !

و صلوات خدا بر محمّد مصطفى صلى الله عليه و آله و خاندان جليلش باد كه نخستين حاملان اين

مقدمه مؤلف (21)

وظيفه الهى بودند، و بر علامه فقيد آية اللّه طباطبايى و اجداد او، و بر همه وظيفه داران اين مجموعه شريف و آباء و اجدادشان باد، كه مسلمان شايسته اى بودند و ما را نيز در مسي__ر شن__اخت اس_لام واقعى پرورش دادن_د!

ليله قدر سال 1385

سيد مهدى حبيبى امين

(22) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

است.

و اين تاريخچه متصل است به داستان ميعاد در طور. البته منظور اصلى از اين فصل بيان تعرض بنى اسرائيل است نسبت به غضب خداى تعالى، كه با گوساله پرستى خودمتعرض غضب الهى شدند، كه درفصل بعدى ماجرابه تفصيل زياد نقل شده است.(1)

ج_اى نياي__د، هم چنان كه بنى اسرائي__ل ب_ه ج_ا نياوردن__د، و گفتن__د:

«اى م_وس_ى م___ا نم_ى ت__واني_م ب_ا ي_ك ن_وع غ_ذا بس_ازي_م،

از پروردگارت درخواست كن ب_رايمان از روئيدنى هاى زمين،

از سبزى ه_ا و خي_اره_ا و سي_ر و ع__دس و پي_از ب_روي_ان_د!»

خداوند متعال نتيجه چنين طغيانى را لازمه آمدن غضب الهى بر آنان مى شمارد و ته_دي_د مى كن_د ك_ه ه_ر ك_ه غضب اله_ى مت_وج_ه او ش_ود، سق_وط م_ى كن_د، و اي_ن سق__وط به هلاكت تفسي_ر ش__ده اس_ت.

آن گاه بعد از اين تهديد راه رستگارى را مى نماياند و مى فرمايد:

«م___ن بسي____ار آم___رزن___ده هست___م!

مائده هاى آسمانى (31)

براى كسى كه از معصيت خدا برگ_ردد!»

برگشتن از معصيت خداى تع_ال_ى ب_ه اط_اعت او، ت_وب_ه اس_ت.

برگشتن از شرك به توحيد نيز، توبه است. ايمان هم هم چنان كه به خدا ايمان است، به آي_ات خدا كه انبياء و رسل او، و يا احكامى است كه ايش_ان آورده ان_د نيز ايمان است.

بنى اسرائيل ه_م چن_ان ك_ه آل_وده ب_ه گن_اه_ان وف_اسق ب_ودن_د، ه_م چنين آل_وده ب_ه ش_رك، مث_لاً پ_رست___ش گوس_ال__ه بودن___د.

از صريح عموم داستان هاى بنى اسرائيل كه قرآن كريم آن ها را نقل كرده است، برمى آيد كه بنى اسرائيل با اين كه ايمان به خداى سبحان داشتند، و رسالت موسى و هارون عليه السلام را تصديق كرده بودند، ولى درباره «ولايت» آن دو بزرگوار متوقف بوده اند، يا نظير متوقف، و شايد همين توقف آن ها باعث بوده كه در آيات مورد بحث

(32) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

بعد از نهى بنى اسرائيل از طغيان، و تخويف آنان از غضب الهى، فرموده است: -و من آمرزگار همه آن كسانم ك_ه توبه آورده، وايمان آورده، و كار شايسته كرده، و بر

هدايت استوار ب_وده ان_د!

خلاصه بدان جهت بوده كه قيد «بر هدايت استوار بودن» را بر ايمان به خدا و عمل صالح اضافه كرده است.

پس مراد به «اهتداء» در آيه شريفه همان شرطى است كه ساير آيات قرآنى نيز بدان راهنمائى فرموده، و آن عبارت است از پيروى پيغمبر در امر دين و دنيا، و به عب__ارت ديگ_ر اهت_داء ب_ه ولاي_ت رس_ول خ__دا پي_امب__ر گ__رامى اسلام صلى الله عليه و آله است. (1)

1- المي___زان، ج 27، ص 288 .

مائده هاى آسمانى (33)

نكني_م ت__ا خ__دا را آشك_ارا ببيني__م!

در نتيج__ه صاعق__ه شم__ا را بگرف__ت، در حالى كه خ__ود شما تماش__ا مى كردي__د،

آن گ_اه شم_ا را از پس م_رگت_ان زن_ده ك_ردي_م، ش_اي_د سپ_اس داري__د!»

6 _ «و اب__ر را ساي__ه ب__ان شم__ا كردي__م،

م__رغ ب__ري__ان و ت__رنجبي_ن (م_نّ و سل__وى) ب_راى شم__ا ف__رست__ادي__م،

و گفتي___م: از چي__زه__اى پ__اكي__زه ك__ه روزى ت__ان ك_رده اي_م بخ_وري_د.

آن__ان ب__ه م__ا ست__م نك_ردن_د بلك___ه ب__ه خ__ودش__ان ست__م ك_ردن__د!»

(36) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

7 _ «و چون گفتيم:

ب_ه اين شه_ر در آئي_د،

و از هر جاى آن خواستيد به فراوانى بخوريد،

و از اي_ن در سج___ده كن____ان درون ش_وي__د،

و بگ__وئي_د: گن_اه_ان م_ا ف_روري_ز! ت__ا م_ن گن__اه__ان شم__ا را بي_ام__رزم،

و م__ا نيك___وك___اران را ف_زون____ى بخشي_____م.

ول_ى كس_ان__ى ك_ه ست_م ك_ردن__د، سخن__ى ج__ز آن چ_ه دست_ور داشتن__د، گفتن___د.

و آن ه__ا ك__ه ست__م ك__ردن__د، ب__ه خ__اط__ر ك__اره__اى ن__اروا ك__ه هم__ى كردن__د از آسم__ان ع__ذاب___ى ن___ازل ك___ردي___م.»

8 _ «و چون موسى براى قوم خويش آب خواست،

بنى اسرائيل و ليستى از نعمت ها و كفران ها (37)

گفتيم: عصاى خود ب_ه اين سنگ ب_زن!

ت___ا دوازده چش_م___ه از آن بشك_اف__د،

كه هر گروهى آبخ_ور خويش بدانست،

روزى خ__دا را بخ__وري__د و بن__وشي__د،

ولى درزمين به تبه كارى سر مكشيد!»

9 _ «و چ______ون گ____فت_____ي_______د:

اى م_وس_ى! م_ا ب_ه يك خ_وراك نم_ى ت_وانيم بسازيم!

پروردگار خويش را بخوان،

ت__ا از آن چ__ه زمي__ن هم__ى رويان__د - از سب_زى، خي_ار، گن__دم، ع__دس و پي__از -

ب__راى م__ا بي______رون آورد.

(38) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

گفت: چگونه پست تر را با بهتر عوض مى كنيد؟

ب_ه مص___ر ف__رود آئي_____د،

ت__ا اي__ن چي__زه__ا ك__ه خ__واستي___د بي__ابي__د...

و ذل_ت و مسكن_ت ب__ر آن__ان مق__رر

گ__ردي__د!

و ب_____ه غض____ب خ_____دا مبت_____لا ش____دن____د،

زيرا آي_ه ه__اى خ__دا را انك__ار هم_ى ك___ردن__د،

و پي____امب___ران را ب____ه ن___اح__ق م___ى كشتن___د،

و اي__ن نب_ود ج_ز اي_ن كه ن__اف___رم___ان ش__ده و تع__دى س__رگ__رفت__ه ب_ودن_د!» (1)

1- الميزان، ج1، ص349 .

بنى اسرائيل و ليستى از نعمت ها و كفران ها (39)

نزول مائده آسمانى و جوشش چشمه ها

«وَ ظَلَّ_لْنا عَلَيْكُ_مُ الْغَمامَ وَ اَنْ_زَلْ_نا عَلَيْكُ_مُ الْ_مَنَّ وَ السَّلْ__وى....» (57 / بقره)

روايات اسلامى شرح نزول مائ_ده آسم_انى براى بنى اسرائيل را چنين نقل مى كنند:

«وقت_ى م_وس__ى بنى اسرائي__ل را از دريا عب__ور داد، در بيابان_ى وارد ش_دن_د، ب_ه م_وسى»

گفتن____________د:

- اى موسى، تو ما را در اين بيابان خواهى كشت!

(40) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

براى اين ك_ه م_ا را از آب_ادى به بيابانى آورده اى،

كه ن__ه س___اي__ه اس_ت، ن__ه درخت_ى، ن_ه آب_ى...!

روزه_ا، اب_رى از ك_ران__ه اف__ق ب__رم_ى خ_اس_ت،

و بر بالاى سر آنان مى ايستاد و سايه مى انداخت،

ت__ا گ__رم___اى آفت____اب ن___اراحتش___ان نكن__د.

و در شب، «منّ - ترنجبين» بر آن ها نازل مى شد،

و روى گياه_ان و ب_وته ه_ا و سنگ ه_ا مى نشست،

و ايشان مى خوردن__د.

و آخ_ر ش_ب، «سَلْ_وى - م_رغ ب_ري_ان» ب_ر آن ه_ا ن_ازل مى شد،

و داخ___ل سف___ره ه___ايش____ان م___ى افت_____اد،

نزول مائده آسمانى و جوشش چشمه ها (41)

و چون مى خوردند و سير مى شدند، و دنبالش آب مى نوشيدند،

آن مرغ ها دوب__اره پرواز مى كردن_د، و مى رفتند...

و سنگى با موسى بود،

ك__ه همه روزه آن را در وس_ط لشكر مى گ_ذاشت،

و آن گ__اه ب__ا عص__اى خ__ود ب__ه آن م__ى زد،

دوازده چشمه به طرف تيره اى از بنى اسرائيل،

كه دوازده تيره ب_ودند،

روان م_ى شد! (نقل از معصوم عليه السلام در تفسير قمى) (1)

1- المي________زان، ج 1، ص 355 .

(42) موسى (ع) و مشكلات

رهبرى بنى اسرائيل

اسرائيل بر مى آيد كه آنان مردمانى مادى و حس گرا بوده اند، و در زندگى هيچ وقت از مسئله اصالت حس تجاوز نمى كردند، و اعتنائى به ماوراء حس ن_داشتن_د و اگ_ر ه__م داشتن_د از ب__اب تش__ريف__ات ب_ود و اص_ال_ت حقيق_ى ن_داش__ت.

يهودى ها با داشتن چنين عقايدى سال هاى دراز تحت اسارت قبطيان بودند كه رسمشان بت پرستى بود. آن ها در عين اين كه تعصب ايلى و خانوادگى مجبورشان مى كرد كه دين آباء و اجدادى خود را تا اندازه اى حفظ كنند، بارى تحت تأثير بت پرستى

(46) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

آنان نيز بودند. و اين تقريبا يك طبيعت براى ايشان شده بود و در روح آن ها اثر عميقى باقى گذاشته بود.

به همين جهت بيشتر يهوديان خداى تعال_ى را ج_ز جسم_ى از اجس_ام تص_ور نم_ى ك_ردن_د، بلك_ه ب_ه ط_ورى ك_ه از ظ_اه_ر ت_ورات ه_اى ام_روزى ب_رم_ى آي_د، او را ج_وه_ر ال_وه_ى مى پن_داشتن_د ك_ه از نظ_ر شك_ل شبي_ه ب_ه انس_ان اس__ت!

هر چه موسى عليه السلام ايشان را به معارف دينى نزديك و به حق آشنا مى كرد، نتيجه اش تنها اين مى شد كه صورت و شكل خدا را در ذهن خود تغيير دهند.

به همين دليل وقتى در مسير راه به قومى برخوردند كه داراى بت هائى بودند و آن ها را مى پرستيدند، عمل ايشان را پسنديده يافتند و آرزو كردند كه ايشان هم چنين بت هائى مى داشتند، لذا از موسى تقاضا كردند براى ايشان نيز بت هائى درست كند

ريشه يابى رفتار بنى اسرائيل (47)

هم چنان كه آن قوم براى خود درست كرده بودند!

پروردگار خود داشتند، و با اين كه بطلان روش بت پرستى روشن و واضح بود، چنين تقاضائى كردند، توبيخش__ان نم__ود. آن گ__اه پروردگارش__ان را براى آن__ان تعريف و توصي__ف كرد، و خاطرنش__ان ساخت كه خداى تعال__ى پرستش اين بت ه__ا را قب__ول ندارد و خداوند به هيچ شبي_ه و مث_الى تشبي_ه نمى ش_ود!

(48) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

«م_______وس______ى گ____ف____ت:

شما قومى جهالت پيشه هستيد!

روش اي_ن گ_روه بت پ_رست ن_اب_ود ش_دن_ى اس_ت، و اعم_ال_ى ك_ه م_ى كرده اند باطل است، م__وس__ى گ__ف__ت:

چگ_ونه ب_راى شم_ا غي_ر از خ___داى يگان_ه ك__ه بر اه__ل زمان__ه برترى ت_ان داده،

خ__دائ____ى ديگ____ر بجوي___م؟

يادآريد كه شما را از فرعونيان نجات داديم، كه شما را به سختى عذاب مى كردند، پسرانتان را مى كشتند و زنان تان را زنده نگه مى داشتند، در اين از پروردگارتان آزمايشى بزرگ بود!»

م_وس___ى عليه السلام در اي_ن جم___لات، پ___روردگ___ار ايش_ان را ب_رايش___ان

كوشش موسى جهت تغيير ذهنيت بنى اسرائيل (49)

تع_ري__ف و توصي__ف مى كن__د، و در آن حك__م و ق__اع___ده اى كل__ى تأسي__س مى كن____د و م_ى ف__رم___اي____د:

- به طور كلى هر معبودى كه من براى شما قرار دهم و يا به فرض محال برايتان بسازم، آن معبود غير از خداى سبحان خواهد بود، و آن كسى نخواهد بود كه عبادتش بر شما واجب و جايز باشد، زيرا آن چه كه بر شما واجب است اين است كه خداى تعال_ى را ك__ه پروردگ__ار شماس__ت به صفت ربوبيت__ش كه شم__ا را ب__ر عالميان ب_رت__رى داده، عب__ادت كني___د!

منظ__ور موسى از اين بي__ان گوئى جواب قومى است كه گفته باشند: ما چطور خدائ__ى را بپرستي__م كه ن__ه او را مى بيني__م، و نه ب__ه او راه__ى مى يابي__م؟ زي__را جواب موس__ى اين را مى رساند

كه: شم__ا او را به صفات__ى كه از او س__راغ داري__د،

(50) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

بپرستيد، و آن صف__ت اين اس__ت كه او شما را با آي__ات باه__ره و معجزات روشن و دي__ن حق_ى ك__ه برايت__ان فرست__اده، و هم چني__ن با نج__ات دادن از جن__گ فرع__ون و عمل او، ب_ر عالميان برترى داده است!

اين استدلال، حقيقت را براى ذهن هائى كه قوّه تعقل شان ضعيف است، به طور صريح و روشن جلوه مى دهد. آيه شريفه در عين كوتاه بودن لطيف ترين بيان و كوتاه ترين برهان را متضمن است! (1)

1- الميزان، ج 16، ص 73 .

كوشش موسى جهت تغيير ذهنيت بنى اسرائيل (51)

ك___ه م___ا گ_فت___ارى گ___ران ب___ه ت___و الق__اء خ__واهي__م ك__رد،

كه در ساعات شب وفاق خاطر بيشتر و گفتار استوارتر است،

چرا ميقات شبانه (55)

ك_____ه ت___و را ب___ه روز رف__ت وآم___د ط___ولان___ى اس__ت!»

نگاهت كنم!

1- المي__زان، ج 16، ص 77 .

(58) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

خداى تعالى به موسى فرمود:...» (143/اعراف)

_ «لَ_نْ تَ_ران__ى! ت__و اب__دا م___را نخ__واه__ى دي___د! ولك__ن ب__ه اي__ن ك__وه بنگ___ر!»

معلوم مى شود كوهى در مقابل موسى عليه السلام مشهود بود كه خداى تعالى به آن اشاره نمود و فرمود:

_ به اين كوه نگاه كن كه من اينك خود را براى آن ظاهر مى سازم، اگر ديدى تاب دي__دار م__را آورد و ب__ر ج__اى خود است__وار ماند، بدان كه تو ني__ز تاب نظر انداختن به من و ديدن مرا دارى!

وقتى تجلى كرد و براى كوه ظاهر شد، با تجلى خود كوه را درهم كوبيد و در فضا متلاشى ساخت و پرتابش كرد، موسى ازهيبت منظره افتاد و از دنيا رفت يا بى هوش شد

در ميقات چه گذشت (59)

و وقتى بهوش آمد ، گفت:

- من__زّه____ى ت______و!

و م__ن درب__اره درخ_واست__ى ك__ه ك____ردم ت___وب___ه م_ى كن____م،

و اولين كسى هستم كه درباره ناديدنى بودن تو ايمان آورده ام!

و جهت و زمانى او را در خود نمى گنجاند، و هيچ صورت و شكلى مانند و مشابه او، ولو به وجهى از وجوه، يافت نمى شود، نه در وهم و تصور و نه در خارج!

و معل__وم است كه كس__ى كه وضع__ش اين چني__ن باشد، ديدن به آن معنائ__ى كه ما براى آن قائلي__م، به وى تعلق نمى گيرد، و هيچ ص__ورت ذهنى منطب__ق با او نم__ى گ__ردد، ن__ه در دني____ا و ن__ه در آخ___رت !

پس غرض حضرت موسى هم از تقاضائى كه كرد اين نبود، چون چنين درخواستى لايق مقام رفيع شخصى مثل او نيست، و اين گونه غفلت ها سازگار پيامبران نيست، بلكه

مفهوم رؤيت خدا (61)

به طور مسلم، اگر موسى عليه السلام در آيه مورد بحث تقاضاى ديدن خدا را كرده غرضش از دي_دن غي_ر از اي_ن دي_دن بص_رى و معم_ولى ب_وده است، و قه_را ج_واب_ى ه_م ك_ه خ_داى تع_الى ب_ه وى داده نف_ى دي_دن_ى است غي_ر از اي_ن دي_دن، چ_ه اي_ن نح_و دي_دن ام_رى نيست ك_ه س_ؤال و ج_واب ب_ردار ب_اش_د، و م_وس_ى آن را تق_اض_ا كن_د و خداوند دست رد به سينه اش بزند!

خداوند سبحان نشان دادن خود را به موسى تشبيه كرده به نشان دادن خودش به كوه، و فرموده است: ظهور و تجلى من براى كوه عينا مانند ظهورى است كه من براى تو كردم، اگر كوه با آن عظمت و محكمى اش توانست به حال خود بماند تونيز مى توانى تجلى پ_روردگارت را تحم_ل كن_ى!

منظ__ور از اين آيه محال بودن تجل__ى نيست به شه__ادت اين كه خدا براى كوه

(62) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

تجل__ى فرم__ود، بلكه غرض نش__ان دادن و فهمان__دن اين معناس__ت كه

موس__ى قدرت و استط__اع___ت تجل_ى را ن___دارد!

اين حالت در آورده است و گويا در آن صحنه قهر الهى براى او و در مقابل درخواستش مجسم گرديده و او خود را به مشاهده آن مشرف ديده، كه چنان اندكاك عجيبى به او دست داده و نتوانسته حتى يك چشم به هم زدن در جاى خود و بر روى پاهايش قرار بگيرد. استغفارى هم كه موسى بعد از به حال آمدن كرده، شاهد اين معناست!

موسى چون فهميد درخواستى كه كرده است بى موقع بوده و خداوند او را به

بى هوش افتادن موسى بعد از تلاشى كوه! (65)

اشتباهش واقف ساخته و به عنايت الهيه خود او را عملاً تعليم داده و به او فهمانده كه تقاضاى غير ممكنى را كرده است، لذا موسى عليه السلام نخست شروع كرد به تقديس خداى تعالى و منزه دانستن او از آن خيالى كه وى درباره اش نموده و سپس از اقدام به آن تقاضا توبه كرده و اظهار اميدوارى كرده است كه خدا توبه اش را بپذيرد و سپس اقرار نم__ود كه م__ن در ميان قوم خود اولين كس__ى هستم كه به ع__دم امكان رؤي__ت تو ايم__ان آورده اند! (1)

از ايش__ان را براى اين كار انتخ__اب كرد. و اما اين كه اين امر عظيم چه بوده آي__ه شريف_ه از آن ساك__ت است.

از آيه 153 سوره نساء برمى آيد كه همراهان موسى به اين منظور در ميقات حاضر

هفتاد ناظر ميقات موسى در نزول تورات (67)

شدند كه نزول تورات را ناظر باشند، و مقصودشان از رؤيت اين بوده كه نزول تورات را به چشم خود ببينند، تا كاملاً اطمينان پيدا كنند به اين كه تورات كت_اب_ى است آسمانى و نازل شده از طرف خداى تعالى.

از ظاهر آيه برمى آيد كه همراهان موسى عليه السلام كه موسى آن ها را از ميان بنى اسرائي__ل انتخاب كرده بود، به اص__ل دعوت وى ايم__ان داشتند و غرضش__ان از اين كه گفتن__د - ما هرگز ايم__ان نمى آوري__م تا خ__دا را آشك__ارا ببيني__م! - اين بوده كه ايمان خود را جه__ت نزول تورات مشروط و متعلق بر مشاهده و رؤيت كرده باشند.

همه اين قرائ_ن شاهد ب_ر اين اس_ت كه داستان م_ورد نظر آيه م_ورد بح__ث ج__زئى از داست__ان ميق_ات و ن_زول ت___ورات اس_ت.

از مجموع آيات برمى آيد كه موسى عليه السلام وقتى خواست به ميقات برود و تورات را

(68) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

بگي__رد، از ميان بنى اسرائيل اين هفتاد نفر را انتخاب كرد و نام بردگان به شنيدن صداى خدا و اين كه چگونه با پيغمبر خود سخن مى گويد قناعت نكردند و از او درخ_واست ك_ردند ت_ا خ_دا را ب_ه ايش_ان ن_شان ده_د، و ب_ه خ_اط_ر همين درخ__واست ص_اعق_ه اى ب_ر ايش_ان ن_ازل ش_د و هم_ه را ه_لاك ك_رد، و خ_داون_د ب_ه دع_اى م_وس_ى عليه السلام دوب_اره ايشان را زنده نمود.

البته

اين مطلب از قرائنى كه در سياق آيات سوره هاى مختلف هست، استفاده مى ش__ود. در اين جا آيات س__وره اعراف را نقل مى كنيم كه واقعه را چنين شرح مى دهد:

«و موس__ى از ق__وم خوي__ش هفت__اد م__رد ب__راى وع_ده گ__اه ما انتخ___اب ك_رد،

و چون به رجفه دچار شدند، گفت:

- پروردگارا! اگر خواست_ه ب_ودى از اين پيش ايش_ان و م_را ه_لاك ك_رده ب_ودى؟

هفتاد ناظر ميقات موسى در نزول تورات (69)

چ_را م__ا را ب__راى ك_ارى ك_ه ك_م خ_ردان م_ا ك__رده ان__د، ه____لاك م__ى كن___ى؟

اي__ن ج___ز آزم___ايش ت____و نيس_ت!

و هر كه را خواهى بدان گمراه مى كنى،

و ه_ر كه را خ_واه_ى ه_دايت مى كنى،

س___رپ____رس__ت م____ا ت____وئ______ى!

مارا بيامرز و به ما رحمت آور، كه تو از همه آمرزگاران بهترى!

و ب_راى م___ا در اي__ن دني___ا و در آخ___رت نيك_ى مق__رردار،

ك__ه م__ا ب___ه ت___و ب__ازگشت__ه اي___م!

خ___________دا ف_______رم_____________ود:

- ع__ذاب خ__ويش را ب__ه ه___ر ك___ه خ__واه___م م_ى رس_ان_م،

(70) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و رحم__ت م____ن ب____ه هم____ه چي_______ز رس_____اس_______ت،

و آن را براى كسانى ك_ه پ_رهي_زك_ارى كنن_د، و زك_ات دهن_د،

و كس__انى ك_ه ب_ه آي_ه ه___اى م______ا ايم____ان بي____اورن____د،

مق_____رر م___ى كني____م!

همان كس_ان ك_ه آن رس__ول پي__امب__ر ن__اخ__وان__ده درس را،

كه وصف او را نزد خويش، در تورات وانجيل، نوشته مى يابند،

پي_______روى كنن______د!

پيغمب_____رى ك______ه -

ب____ه مع___روفش____ان ام____ر م_ى كن___د، و از منك___ر ب__ازش____ان م_____ى دارد،

و چي__زه______اى پ___اكي____زه را ح___لالش____ان م__ى كن_____د،

هفتاد ناظر ميقات موسى در نزول تورات (71)

و پلي________دى ه_______ا را ح_____رامش_______ان م____ى كن______د،

تكلي_ف گرانشان را، ب_ا قي__ده__ائ___ى ك____ه ب___ر آن ه___ا بوده است، برمى دارد!

كس_ان__ى ك_ه ب_دو ايم_ان آورده و گ_رام_ى اش داشت_ه و ي___ارى اش ك__رده ان____د،

و نورى را كه به وى نازل شده، پيروى كرده اند،

آن ه___ا خ____ودش____ان رست__گ____ارانن______د!»

خداوند متعال درخواست موسى عليه السلام را در مورد طلب مغفرت و زنده كردن همراهانش مستجاب كرد، ولى درخواست او را با آن عموميت و وسعت اجابت نكرد بلكه آن را مشروط ساخت به اين كه «من رحمت خود را به زودى براى آن افرادى كه هم بازگشت كردند و زكات دادند، و هم تقوا پيشه خود ساختند، و هم به آيات من ايمان آوردن_د، مى نويسم!» و در عي_ن حال آن را مقيد به قوم موسى نكرد بلك_ه فرمود:«هر كه را بخواهم!»

(72) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و آن ج_ا ك_ه ف_رم_ود - ب_ه آي_ات م_ن ايم_ان آورن_د - منظ_ور از ايم_ان آوردن ب_ه آي_ات هم_ان تسلي_م در ب_راب_ر ه_ر آي_ه و نش_ان_ه اى است ك_ه از ن_احي_ه خ_دا رسي_ده ب_اش_د، چ_ه اي_ن ك_ه آن نش_ان_ه معج_زه ب_اش_د، م_انن_د معج_زات م_وس_ى و عيسى و رسول خدا صلى الله عليه و آله و چه اين كه احكام آسمانى باشد، مانند شرايع دين موسى و عيسى و ساير انبياء و چه خودانبياء باشند، و يا علامتى از علامات نبوت پيامبرى باشد، مانند علايمى كه خداوند متعال در كتاب تورات موسى و انجيل عيسى عليه السلام براى پيامبرى حضرت محم_د صلى الله عليه و آله ذك_ر ف_رم_وده است. هم_ه اين ه_ا آي_ات خ_داون_د سبح_ان هستن_د كه بر همه كس واجب است در برابر آن تسليم شوند و آن را تك__ذيب نكنن__د! (1)

1- المي_____________زان، ج 16، ص 133 .

هفتاد ناظر ميقات موسى در نزول تورات (73)

و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

- اى م_وسى م_ن ت_و را ب_ه پيغمب_رى و ب_ه سخ_ن گفتن خويش از مردم برگزيدم!

آن چه را ب_ه ت_و دادم ب_رگير!

و از سپ____اس داران ب___اش!»

مقصود از «رسالات» در آيه فوق معارف الهى از اوامر و نواهى وحكم و شرايعى است كه پيغمبران مأمور به تبليغ آن ها مى شوند، چه اين كه اين معارف به وسيله فرشته اى به ايشان وحى شود و يا اين كه پيغمبرى آن را مستقيما از خدا بشنود، در هر دو صورت «رسالت» است. چيزى كه هست اطلاق رسالت بر كلام بدون واسطه خداوند سبح__ان به اعتب__ار معن__اى كلام اس__ت، چون ك__لام امرى است و معنائ__ى كه شنونده ازآن مى فهمد، امر ديگرى است!

و مقصود از «كلام» در آيه فوق آن خطاب هائى است كه خداوند بدون واسطه

شرح نزول تورات در شب ميقات (75)

فرشته به موسى عليه السلام نموده و به عبارت ديگر آن چيزى كه به وسيله آن مكنون غيب ب__راى آن جناب كشف شده، نه كلام معمولى دائر ميان ما آدميان!

قرآن مجيد در آيه 48 سوره مائده نيز اين مطلب را واض_ح تر بيان كرده و آن جا بعد از ذكر تورات و انجيل، قرآن را مهيم_ن و مكمل آن دو خوانده است!

المي__زان، ج 16، ص 90 .

شرايط صاحب كتاب شدن موسى (ع) (79)

63 .

(82) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

اما «سِفر» هائى كه فعلاً در دسترس يهوديان است، به اعتراف خود آنان، در فاصله حكومت «بخت النصر» و «كوروش» اتصال سندش قطع شده است.

لك____ن ب___ا اي__ن وص____ف ق___رآن ش__ري_ف تص_دي_ق دارد:

1 _ آن چه فعلاً در بين يهوديان متداول است، اگر چه از دست تحريف سالم نمان__ده، ب_ه ط_وركلى مخ_الف ب_ا ت_ورات اصل_ى نيس__ت.

(اين مطلب از آيات قرآنى به خوبى روشن مى باشد.)

2 _ و تص__دي__ق نمودن پيغمبر اك_رم صلى الله عليه و آله تورات را، دلالت_ى ب_ر ع__دم تحريف تورات متداول در زمان رسول اللّه صلى الله عليه و آله ندارد.

تعريف تورات در قرآن و تأئيد قرآن در تورات

تعريف تورات در قرآن و تأئيد قرآن در تورات (83)

خ_داون_د متع__ال در ق__رآن مجي_د م_ى ف__رم__اي__د:

«آي_ا كس__ى ك__ه از ط___رف پروردگ_ار خود بيّن_ه دارد و شاه_د او ب_ه دنب_الش آي_د _ و قب_لاً نيز كتاب موسى به عنوان پيش_وا و رحمت نازل ش_ده _ مثل ديگ_ران اس_ت؟»

قرآن مجيد كت_اب م_وسى، يعن_ى ت_ورات را ب_ه عن_وان «امام» و «رحمت» توصيف كرده است، زيرا تورات مشتمل بر معارف حقه و شريعت الهى بوده كه بدان اقتدا مى كردند، و از نعمت آن به_ره مى گرفتند.

خداوند متعال در جاى ديگر از كلام شريفش همين صف_ت را براى تورات ذكر فرموده است:

«چه مى بينيد اگر اين كتاب از جانب خدا باشد و شما بدان كافر شويد و شاهدى از

(84) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

بنى اسرائيل شهادتى به مانند آن بدهد و به آن ايمان آورد و شما تكبر ورزيد...؟ كافران به مؤمنان گفتند: اگر قرآن بهتر بود مؤمنان پيش از ما رو به سوى آن نمى آوردند،

و چون توسط آن راه نيافته اند خواهند گفت: اين يك دروغ باستانى است! و حال آن كه پيش از قرآن، كتاب موسى به عنوان پيشوا و رحمت بود و اين نيز كتابى است كه تورات را تصديق مى كند و به زبان عربى نازل شده تاستم گران را بيم دهد، و براى نيكوكاران هدايت و بشارت باشد!» (12/احقاف)

اين آيات گوي_اى اين واقعيت است كه:

ق_رآن يك بيّن_ه اله_ى است، ي_ا ك_تاب_ى است ك_ه بيّن__ه ب_راى آن ق_ائ__م ش__ده است. آن گاه شهادت شاهدان بنى اسرائيل را راجع به قرآن و تأئيدى كه نسبت به قرآن شريف از ناحيه اين شهادت حاصل مى شود، ذكر مى كند، و آن گاه يادآور مى شود كه مضامين يعنى معارف و شرايع آن مسبوق به كتاب موسى است كه امام و رحمت بوده است، و

تعريف تورات در قرآن و تأئيد قرآن در تورات (85)

مردم به دنبال آن حركت مى كردند و با آن راه مى يافتند، راهى است طى شده و تجربه شده! و قرآن كتابى است مثل كتاب موسى كه آن را تصديق مى كند و از طرف خداى تعال_ى براى بيم دادن ستم گ__ران و نويد دادن نيكوك__اران ن__ازل ش_ده اس_ت! (1)

و ني_ز الهيون و احبار كه نگهبان كت_اب خ_دا ش__ده ب_ودن_د، ب_ر آن گ_واه بودند....»

اين همان توراتى است كه «عزرا» با اجازه «كوروش پادشاه ايران» جمع آورى و نوشته است، زمانى كه كوروش بابل را فتح كرد، و بنى اسرائيل را ازاسارت بابلى ها نجات داد و به ايشان اجازه داد به فلسطين برگردند و «هيكل - بيت المقدس» را تعمير كنند.

تبيين اصالت ها و تحريفات تورات در قرآن (87)

اي_ن هم_ان كت_اب_ى اس_ت ك_ه در زم_ان پيغمب_ر اس_لام صلى الله عليه و آله در دس_ت يه_ود ب_وده و ام_روز ه__م در دس_ت ايش___ان اس_ت.

قرآن شريف تصديق مى كند كه در اين تورات حكم خداست! و نيز تذكر مى دهد كه تحريف و تغييرى در آن به كار رفته است!

از اين ها به دست مى آيد كه توراتى كه امروز در دست يهود است مقدارى از تورات اصلى را كه بر موسى نازل شده، دارد، و چيزهائى هم تحريف شده و با زيادى و كمى و تغيير لفظ و محل و غيره، تغيير يافته است!

اي__ن عقي_ده اى است ك_ه ق_رآن ش_ريف درب_اره ت_ورات اب_راز م_ى دارد و دق_ت در آن ه__م ما را ب__ه اي_ن معن_ى م_ى رس_ان_د.

(88) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

عليه السلام استثن_ا ك__رده و خداوند فرموده: «برخى چيزها را كه بر شما حرام بود، حلال كرديم!»

تبعيت انجيل از تورات (89)

از جانب

موقعيت قرآن كريم در برابر تورات و انجيل (91)

خداست، و خداوند مى تواند در هر چه از آن ها بخواهد دست به نسخ و يا تكميل بزند. بنابراين معناى «مُصَدِّقا» تقرير و تثبيت معارف واحكام آن كتاب ها به طور مناسب با ح_ال اين امت است، و ب_ا نسخ و تكميل و زي_اد ك_ردن آن منافاتى ندارد،

هم_ان ط_ور ك_ه مسي_ح عليه السلام و انجي_ل او ني_ز ت_ورات را تص_دي_ق ك_رده ول_ى مقدارى از احك_ام و محرم_ات آن را تغيي_ر داده و ح_لال نموده است. (1)

فتوى خواسته و او را حك_وم_ت دادن_د، داشتن_د، و مى خواستن__د پيامب_ر صلى الله عليه و آله را منح__رف كنن_د ت_ا او ميانشان طب__ق ه__وس، و با مراعات طرف كسانى كه اقتدار داشتن__د حك_م كن_د ك_ه همان حكم «جاهليت» است.

در روايات اسلامى نيز منقول است كه اين آيات درباره يهود نازل شده آن گاه كه دو نفر از اشراف يهود كه خود زن داشتند، زنا نمودند، و احبار يهود خواستند حكم سنگ سار كردن را كه در تورات بود به تازيانه تبديل كنند، بدين جهت كسى را فرستادند تا از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله حكم زناى مردى را كه زن دارد، و به اصطلاح

(94) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

«محصن» است، بپرسند، و سفارش ك__ردن_د ك_ه اگ_ر پي_امب_ر صلى الله عليه و آله حك_م تازيانه كرد از او بپذيرند و اگر حكم سنگ سار داد، رد كنند. پيغمبر صلى الله عليه و آله حكم به سنگ سار داد و آن ه__ا هم روى گ_رداندند.

پيامب__ر صلى الله عليه و آله از «ابن صوري__ا» حكم تورات را در اين ب__اره پرسيد و او را ب__ه خدا و آيات__ش سوگن_د داد ك_ه آن چ__ه از ح__ق مى دان_د كتم__ان نكن__د، و او پيامب_ر صلى الله عليه و آله را تص__دي__ق ك_رد و اعت_راف نم__ود ك_ه حك__م سن__گ س_ار در ت_ورات وج___ود دارد.

(البته آيات فوق در بيان خود استقلال دارد و مقيد به قضيه اى كه سبب نزولش شده، نيست، لكن ما به دليل محت__واى تاريخى آن، نك__ات تاريخى آن را نقل كرديم.) آيات چني_ن ش__رح مى دهن___د:

«اى پي__امب__ر!

قضاوتى از پيامبر اسلام براساس تورات (95)

كس_ان_ى ك_ه در كف___ر شت__اب دارن__د ت___و را غ_مگي_ن نكنن__د،

از آنان كه به زبان گويند ايمان داريم و دل هايشان ايمان نياورده،

و از آن____ان ك___ه يه____ودن__د و گ___وش ب__ه دروغ م_ى دهن__د،

و ب___راى گ___روه ديگ____ر ك___ه پي____ش ت___و ني__ام____ده ان____د،

گوش مى دهند،

كلم__ات را از مح_ل خ_ود منح___رف م_ى كنن___د، و م_ى گ_وين__د:

- اگر اين به شما داده شد بگيريد، و اگر داده نش__د، ح__ذر كنيد!

و خ____دا ه____ر ك____ه را خ____واه_____د ب___ه فتن___ه افكن___د،

ب_____راى او در قب____ال خ____دا ك____ارى نت____وان___ى ك___رد!

اينان كس_انى هستند كه خدا نخواسته دل هايشان را پاك كند،

(96) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

در دني_ا خ_وارن_د و در آخ_رت ه_م ع_ذاب_ى ب__زرگ دارن___د!

شن_____ون___دگ___ان دروغ، و خ____ورن___دگ____ان ح_________رام،

و اگ__ر پيش ت___و آم____دن____د مي___انش____ان حك____م ك__ن،

و ي__ا از آن________ان روى بگ______ردان،

و اگ__ر از ايش_ان روى بگ_ردانى ت__و را زي_ان_ى نت__وانن_د زد،

واگ____ر حك___م ك___ردى مي_انش__ان ب__ه ع__دالت حك_م ك_ن!

كه خدا داد دهندگان را دوست دارد....»

ببينيم حّد مرد و زن محصن اگر زنا كنند چيست؟

حض____رت ف____رم_____ود:

- شم_ا ب_ه حك_م م_ن در اي_ن ب_اره راضى مى ش_ويد؟ گفتند: آرى!

جبرئيل نازل شد و حكم رجم (سنگ سار) را آورد و پيامبر به ايشان خبر داد ايشان ب____دان راض_ى نش___دن_____د.

جبرئيل گفت: ميان خود اينان «ابن صوريا» را واسطه كن، و او را براى آن حضرت توصيف نمود. پي_امبر فرم_ود:

- آياشماجوان تازه سالى كه چشمش چپ است و در فدك سكونت دارد و «ابن صوريا» ن___ام دارد. م_ى شن__اسي____د؟

گفتند: آرى! ف_رم_ود: او پيش شم_ا چگ_ون_ه م_ردى است؟ گفتن_د:

جزئيات قضاوت پيامبر اسلام (ص) در مقابل يهود (99)

- دانشمندترين يهودى است كه در روى زمين مانده و آن چه خدا به موسى ف_رست_اده، م_ى دان_د!

ف_رم_ود: ب_ه دنب_الش بف_رستي_د .چني_ن ك_ردن__د.

عبداللّه بن صوريا آمد و پيامبر صلى الله عليه و آله به او فرمود:

- من تو را به خدا سوگند مى دهم، خدائى كه جز او خدائى نيست و تورات را بر موسى نازل نمود و دريا را برايتان شكافت و شما را نجات داد، وفرعونيان را غرق ساخت. و ابر را بر شما سايه كرد، و «مَ_نّ و سَلْ_وى» ب_ر شم_ا ف_رست_اد. آي_ا در كت_اب خ__ود حك___م سنگ س_ار ب_ر محص_ن را م_ى ي__ابي_د؟

ابن ص_وريا گفت:

- سوگند به آن كه مرا به يادش انداختى، اگر ترس اين نبود كه اگر دروغ بگويم يا

(100) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

تغيي_ر ده_م خ_داى ت_ورات م_را بس_وزان_د، براى تو اعتراف نمى كردم! ولى اى محمد! م___را مطل__ع ك_ن ك_ه در كت_اب ت_و چ_ه حكم_ى دارد؟

ف__________رم__________ود:

- وقتى چهار نفر عادل شهادت دهند كه مردى چنين عملى را مرتكب شده حكم رجم ب__ر او واج_ب

م_ى ش_____ود!

ابن صوريا گفت: و همين طور خدا در تورات بر موسى فرستاده است!

پيامبر صلى الله عليه و آله بدو فرمود:

- اولي_ن ب_ار ك_ه حك_م خ__دا را آس_ان گ__رفتي_د ك__ى ب__ود؟ گف___ت:

- ما وقتى بزرگى زنا مى كرد به او كارى نداشتيم و چون بينوائى زنا مى كرد بر او حّد جارى مى ساختيم، و در نتيجه زنا در ميان بزرگان ما شيوع پيدا كرد تا اين كه پسر

جزئيات قضاوت پيامبر اسلام (ص) در مقابل يهود (101)

عم__وى ش__اه ما زن__ا كرد و او را سنگ س__ار نساختي__م. آن گاه م__رد ديگرى زن_ا كرد و شاه خواست سنگ سارش كند مردم به او گفتند اول بايد فلانى - پسر عموى خودت - را سن_____گ س_ار كن_______ى!

ما علما گفتيم: بيائيد جمع شويم و قانونى كمتر از سنگ سار وضع كنيم تا در حق بزرگ و كوچك همه اجرا شود، قانون تازيانه و سياه كردن صورت را وضع نموديم - چهل شلاق زده مى شود و آن گاه صورتشان را سياه مى كنند و سپس بر دو الاغ به پشت سوارشان مى كنند و دور مى گردانند، آنان هم اي_ن را ب_ه ج_اى سنگ س_ار ق_رار دادن_د.

- آن گاه پيامبر صلى الله عليه و آله دستور داد آن دو زناكار را جلوى مسجد سنگ سار كردند و فرمود:

- من اولين كسى هستم كه امر تورات را زنده كرده ام وقتى كه آنان از بين برده

(102) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

ب__ودن__د...! (آن گ_اه اب_ن ص_وري_ا س_ؤالات_ى از پي_امب_ر صلى الله عليه و آله ك__رده و اس_لام آورد.)

اين كه ابن صوريا وجود حكم رجم را در تورات تصديق نمود و قرآن در آيه «چگونه تو را داور قرار مى دهند با اين كه تورات نزد آن هاست و در آن حكم الهى مذكور

است،» به همين منظور اشاره مى كند، تأئيد مى ش_ود كه حكم مزب_ور در تورات_ى هم كه امروز رايج اس_ت، وج_ود دارد و تقريب_ا ن_زدي_ك ب_ه مضمون ح_دي_ث ذك_ر ش_ده م_ى ب_اش_د.

(م_راجع_ه ش_ود به اصح_اح 22 از سف_ر تثني_ه ت_ورات، و ه_م چني_ن اصح_اح 21 از سفر خروج تورات و اصحاح 24 از سفر لاويي_ن تورات.) (1)

روى ت_رس ي_ا طم___ع

علماى واقعى محافظ تورات (105)

تغييرى در آن م_دهيد! (1)

مقدار فهم شان را بيان فرموده است.

از هدايت جز مقدارى و از نور جز بعضى از آن را به سويشان نفرستاد، زي__را عهدشان قديم و استع_دادشان كم بود.

ق__رآن مجي__د مى ف__رم__اي___د: «در الواح براى موس__ى از هر چيز موعظ__ه اى و براى ه__ر ش____ى ء ت_فصيل___ى ن___وشتي____م.»

پيشرفتگى و لياقت به حدى رسيدند كه خداى تعالى براى امامت شان برگزيد و به جايشان رساني_د ك_ه م_ردم را ب_ه ام_ر او هدايت مى كردند. پس تورات كتاب پربركتى است براى عم_ل ك_ردن و ني_ز بع_د از عم_ل ك_ردن. سپ_س خداوند سبح__ان مى فرمايد:

«پ_روردگ_ارت روز رست_اخي__ز در م__ورد چي__زه__ائ__ى ك_ه در آن اخت__لاف داشته ان__د، مي__انشان حك___م م_ى كن___د!»

تورات و هدايت بنى اسرائيل (111)

منظور از اين اختلاف، اختلاف مردم در دين است، و اين اختلاف را به راه نينداختند مگر از در ستم، ستمى كه به يك ديگر مى كردند. اختلاف نكردند مگر بعد از آن كه حق برايشان روشن گرديد. فقط علت اين اختلاف آن بود كه مى خواستند به يك ديگر زور بگويند و باطل را به زور در جاى حق به خرج دهند - و خداوند روز رستاخيز بين ح___ق و باطل داورى خواهد كرد! (1)

بر عهده خداست كه بندگان خود را به سوى آن چه خير و سعادت آنان اس__ت هداي_ت كند.

اين كه فرمود: «به بنى اسرائيل كتاب و حكم و نبوت داده،» منظورش از كتابى كه به

تشريع شريعت در بنى اسرائيل (113)

بنى اسرائيل داده تورات است كه مشتمل بر شريعت موسى عليه السلام و شامل انجيل نمى شود زيرا انجيل متضمن شريعت نيست، و شريعت انجيل همان شريعت تورات اس__ت، و هم چني__ن زب__ور داود را هم شام__ل نمى شود براى اين كه زب__ور تنه__ا ادعيه و اذكار است.

«حُكْم» يكى از لوازم كتاب است. حكم عبارت است از آن وظايفى كه كتاب بر آن حكم مى كند. در سوره بقره مى فرمايد: «با انبياء كتاب را به حق نازل كرد تا در بين مردم در آن چه اختلاف مى كنند، حكم كنند!» (213 / بقره) در سوره مائده مى فرمايد: «تا پيامبران يعنى آنان كه اسلام دارند، با اين تورات در بين يهوديان و ربانيون و احبار به آن چه از كتاب خدا فرا گرفته اند، حكم كنند.» (44 / مائده)

قرآن مجي___د در ادامه آيه مى فرمايد:

(114) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

«وَ اتَيْناهُمْ بَيِّناتٍ مِنَ الاَْمْرِ» (17 / جاثيه) كه بعضى گفته اند مراد به «امر» در اين آيه كار نبوت و دعوت رسول خدا صلى الله عليه و آله مى باشد، و مى فرمايد: ما از امر رسول خود علامت هائ__ى روشن به اهل كتاب داديم كه همه دلالت داشتند بر صدق دعوى او، و يكى از آن علامت ها اين ب__ود كه پيغمب__ر آخر زمان صلى الله عليه و آله در مك__ه ظهور مى كند و يكى ديگ_ر اين ك_ه ب_ه يث_رب هج_رت مى كند و نيز اهل او اورا يارى كنند، و امثال اين علامت ها كه در كتاب هاى اهل

كتاب پيشگوئى شده بود.

«ثُ__مَّ جَعَلْناكَ عَل_ى شَريعَةٍ مِنَ الاَْمْرِ!» (18 / جاثيه)

دراين آيه خطاب به رسول خدا صلى الله عليه و آله است كه امتش نيز با او در آن خطاب شريك است.

مى فرمايد: بعد از آن كه به بنى اسرائيل داديم آن چه را كه داديم، تو را بر طريقه خاصى ازامردين الهى قرارداديم، و آن عبارت است ازشريعت اسلام كه رسول اسلام صلى الله عليه و آله

تشريع شريعت در بنى اسرائيل (115)

و امت___ش ب_دان اختص__اص ي__افتن_د.

در ادام__ه آي__ه ف__وق رس__ول خ__دا صلى الله عليه و آله را مأم__ور مى كن__د به اين ك__ه تنه_ا پي__رو دين و فرامينى باشد كه به وى وحى مى شود، و هواهاى جاهلان را كه مخالف دي_ن اله__ى هستن___د، پي__روى نكن__د!

از اين آيه دو نكته استفاده مى شود:

1 _ اين كه پيامب_ر اس__لام صلى الله عليه و آله ه__م م_انن__د اف__راد ام__ت مكل__ف ب__ه اج__راى دست___ورات دين__ى بوده است.

2 _ اين كه هر حكم و علمى كه مستند به وحى الهى نباشد، و يا بالاخره منتهى به وحى الهى نشود، هوائى از هواهاى ج_اه_لان اس_ت، و نم_ى ت_وان آن را عل_م ن_امي_د! (1)

1- المي____________زان، ج 35، ص 270 .

(116) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

آن را كتمان مكنيد!

نماز بخ_واني__د، زك__ات دهي__د، و ب__ا راكع__ان رك_وع كني__د!

شما كه كتاب آسمانى م_ى خ_واني_د، چگ_ون_ه م_ردم را ب_ه نيك_ى ف_رم_ان مى دهي_د ول_ى خ_ودت_ان را از ي_اد م_ى ب__ري__د،

(118) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

چرا به عقل نمى آئيد!»

خداوند متعال در اين آيات، عتاب به ملت يهود را آغ_از ك__رده است، و اي_ن عتاب ه_ا در طى صد و چند آيه ادامه دارد.

در آن نعمت هائى را كه خدا بر يهود افاضه فرمود، و كرامت هائى را كه نسبت به آنان مبذول داشت، و عكس العملى را كه يهود به صورت كفران و عصيان و عهدشكنى و تمرد و لجاجت از خودشان نشان دادند، بر مى شمارد و با اشاره به دوازده قصه از قص__ص آنان تذكرشان مى دهد.

سرتاسر اين آيات پر است از عنايات رب_ان_ى و الط_اف اله_ى نسب_ت ب__ه بنى اسرائيل در اين آيات به يادشان مى آورد آن ميثاق هائى را كه از ايشان گرفت و ايشان آن ها را نقض كردند و باز گناهانى را مرتكب شدند و جرائمى را كسب كردند، و

دعوت قرآن از بنى اسرائيل براى اسلام (119)

آثارى كه در دل هاى آنان پيدا شد.

به يادشان مى اندازد كه چگونه به خاطر آن مخالفت ها دل هايشان دچار قساوت و نف_وسشان در معرض شقاوت قرار گرفت، و همه كوشش و سعى شان بى نتيجه گرديد!

در اين آي__ات يهود را نصيح__ت مى كند كه شما اولي__ن كسى نباشيد كه كفر به قرآن را آغاز كنيد! (1)

گفتن_د: اگ_ر اس_لام خ_وب ب_ود مؤمني__ن ب__ر م_ا سبق__ت نمى گرفتن_د!

و چون كفار راه را نيافته اند، به زودى خواهند گفت:

- اين قرآن افترائى است قديمى!

با اي_ن كه قب_ل از قرآن كت_اب م_وس_ى ب_ود ك_ه راهب___ر و رحم_ت ب_ود و اي_ن ق__رآن مص___دق ت_ورات اس__ت.

لس__ان__ى اس____ت ع__رب___ى، ت___ا كس__ان__ى را ك__ه ست__م كردن__د ان__ذار كن__د!

و نيكوك_اران را بشارت ب_اش_د!»

امام و رحمت بودن قرآن و تورات (121)

در اين جا كتاب موسى عليه السلام را ام_ام و رحم_ت خ_وان_ده ك_ه ق_رآن هم_ان را تصديق دارد، و در هم__ان كتاب موس__ى قبل از آمدن ق__رآن خب_ر داده بود كه قرآن خواهد آمد!

اي_ن قرآن هم كه مص__دق تورات است، به زب__ان عربى، آن را تصدي__ق كرده تا براى ستم ك__اران بيم رس__ان و ب__راى نيكوك_اران بشارت__ى باشد، و با اين ح__ال چگونه ممكن است افك و بهتان بوده باشد؟

امام و رحمت بودن قرآن به اين معناست كه قرآن كتابى است كه مى تواند مقتداى بنى اسرائيل باشد و بنى اسرائيل بايد در اعمال خود از آن پيروى كنند، ب_دين جهت ام_ام اس_ت. و بدين جهت كه ماي_ه اص_لاح نف_وس م__ردم ب__ا ايم__ان اس_ت، رحم_ت اس_ت! (1)

1- ال__مي___________زان، ج 35، ص 321 .

(122) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

عليه السلام فرست__اد در فتنه «بخ_ت النص__ر» از بي_ن رفت_ه ب__ود و از ت_ورات آن جن_اب اث_رى ب_اق_ى نم_ان__ده ب_ود.

در اين فتنه جز عده قليلى كه به اسارت به بابل رفتند همه بنى اسرائيل قلع و قمع شده و شهرهاى ايشان به كلى خراب گرديد، و آن عده قليل هم چنان در بابل در قيد

احكام تورات و احكام حمورابى (123)

اسارت مى زيستند تا آن كه كوروش پادشاه ايران پس از فتح بابل آزادشان ساخت و اجازه بازگشت به بيت المقدس را به ايشان داد، و دستور داد تا «عزراى كاهن» تورات را پس از آن كه نسخه هايش به كلى از ميان رفته و متن معارفش فراموش شده بود، بنويسد. او نيز الگوئى از قوانين بابل كه در بين كلدانى ها متداول بود برداشته و به اسم تورات در ميان بنى اسرائيل انتشار داد، پس به صرف اين كه شريعت حمورابى مشتمل بر قوانين صحيح است نب_ايد آن را ق_واني_ن آسم_ان_ى دانست_ه و ب_ه امض_اى خداى تعالى ممضى نمود! (1)

اندر صحيف_ه ه_اى اب_راهي_م؟ كه به پيمان وفا كرد!

در ص_حيف__ه ه___ا اي_ن ب__ود ك______ه:

- هي____چ ب__ارب_____ردارى ب_____ار گن_______اه ديگ_____رى را ب____رن_____دارد....!»

اين اولين مطلبى است كه قرآن كريم از صحف ابراهيم و موسى حكايت مى كند. البته اين حكايت از اين آيه شروع مى شود و تا چند آي__ه ادام__ه دارد. در اول همه آن آيات كلمه«اِنَّ» و «اَنَّهُ» آمده، كه تمام 17 آيه است.

آن معنا و مطلبى كه در صحف آن دو ب_زرگ_وار ب_ود، اول اي_ن ب_وده ك____ه: «اَلاّ تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ اُخْرى» (38 / نجم) : هيچ انسانى گناه انسان ديگر را تحمل نمى كند يعنى نفس هيچ كس به گناهى كه ديگرى كرده آلوده نمى شود، و قهرا هيچ كسى هم به گناهى كه ديگرى كرده عقوبت و مؤاخذه نمى شود.

(126) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

دومين مطلبى كه قرآن از صحف ابراهيم و موسى نقل مى كند در بيان اين اس_ت كه:

«وَ اَنْ لَيْسَ لِلاِْنْسانِ اِلاّ ما سَعى» (39 / نجم): هيچ انسانى، هيچ چيزى را به ملكيت واقعى مالك نيست تا اثر آن مالكيت كه خير است يا شر، نفع است يا ضرر عايدش شود، مگر آن عملى را كه كرده، و سعى و كوششى را كه نموده است، تنها آن را داراست، و ام_ا آن چ_ه ديگ_ران ك_رده ان_د اث_ر خي_ر ي_ا ش_رش ع_اي_د انس_ان نم_ى شود. انسان به ملكيت واقعى مالك اعمال خويش است. پس مادام كه انسان هست آن عمل هم هست، و هرگز به طبع خود از انسان جدا نخواهد شد، پس بعداز انتقال آدمى به آن س_راى ديگ_ر تم_امى اعمال__ش چ_ه خي__ر و چه ش__ر، چه صال__ح و چه طال_ح، با او

خواهد بود.

س_ومين مطل__ب حكايت ش__ده از صح__ف اب_راهيم و موس__ى در قرآن اين است كه:

«وَ اَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرى!»

محتواى صحف موسى (127)

«كوشش آدمى ديده خواهد شد، پس ازآن،او راجزا دهند، جزاى هر چه تمام تر!»(40/نجم)

منظ_ور از سع_ى و ك_وشش، آن عمل_ى اس_ت ك_ه در انج_امش ج_د وجه_د كنن_د، و منظ_ور از «رؤيت» مش_اه_ده اس_ت، و ظ_رف اي_ن مش_اه_ده روز قي_امت اس_ت. و اگر ديدن را به صورت صيغه مجهول آورده، خالى از اين اشاره نيست كه در قيامت كسانى هستند ك_ه اعمالى به ايشان ارائه مى شود ك_ه خ_ودش_ان آن اعم_ال را انج__ام نداده اند!

چه_ارمي_ن مطل_ب ك_ه از آي_ات ب_رجست_ه اين س_وره ني_ز هست، مى فرمايد: «وَ اَنَّ اِل_ى رَبِّ_كَ الْمُنْتَه_ى _ و اين ك_ه انته_اى سي_رش_ان ب_ه س_وى پ_روردگ_ار توست!» (42 / نجم)

در اين آيه «انتها» مطلق بيان شده و مى فهماند كه مطلق انحاء انتها به سوى پروردگار توست، پس آن چه موجود كه در عالم وجود است در هستى اش و آثار هستى اش به خداى سبحان منتهى مى گردد، البته به خود خداوند، حال با وساطت چيزى

(128) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

يا بدون واسط_ه.

آيه مورد بحث از آن جائى كه منتهاى هر چيزى را به طور مطلق خدا دانسته است و اين اطلاق شامل تمامى تدبيرها نيز مى شود، لاجرم بايد گفت كه آيه شريفه شامل دو انتها در هر چيز مى شود: يكى انتها از حيث آغاز خلقت، كه وقتى درباره خلقت هر چيز به عقب برگرديم به خداى تعالى منتهى مى شويم، و ديگر از حيث معاد،كه وقتى از طرف آينده پيش برويم خواهيم ديد كه تمامى موجودات دوباره به سوى او محشور مى شوند.

دوازده آيه بعدى مواردى از منتهى

شدن خلقت و تدبير به خداى سبحان را بر مى شم_ارد. سي_اق در هم_ه اي_ن آي_ات سي_اق انحص_ار است، و مى فهم_ان_د ك_ه رب_وبي_ت منحص_ر در خ_داى تع_الى است و ب_راى او ش_ريك_ى در رب_وبي_ت نيس_ت، و اين انحصار من_اف_ات ب_ا وس_اطت اسب_اب طبيع_ى و ي_ا غي_ر طبيع_ى در آن امور ندارد:

محتواى صحف موسى (129)

و اي_ن ك__ه اوس__ت بخن__دان__د و بگ__ري_ان__د،

و اي_ن ك__ه اوس_ت بمي_ران_د و زن_ده گ_ردان_د،

و اي_ن ك__ه دو جنس ن_ر و م_اده را او بيافري_د:

از نطف__ه اى ك___ه در رح___م ريخت___ه ش___ود،

و اي_ن ك__ه ب_ر اوس_ت آف__رين__ش ديگ_______ر،

و اين كه اوست بى نياز مى كند و خواسته دهد،

و اي_ن ك__ه اوس_ت آفري_دگ__ار ست__اره «شعرى»

و اوس_ت ك_ه «ع__اد» نخستي_ن را ه_لاك ك___رد،

و «ثم_ود» را، و كسى از آن ه_ا ب_اق_ى نگ_ذاش_ت،

و ه___لاك ك__رد ق__وم ن___وح را پي_ش از آن ه___ا،

(130) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و بى گمان آن ها ستمگارتر و گردن كش تر بودند!

و شه__ره_اى «م___ؤتفك___ه» را نگون س__ار ك__رد،

و پ__وش_اني__د آن ه__ا را آن چ___ه پ__وش__اني_____د،

پ_س ب_____ه ك___دام ي__ك از نعم__ت ه__اى پ___روردگ___ارت ش___ك م___ى كن_____ى؟

در مطلب اخروى فرمود: وقتى خداى تعالى همان كسى باشد كه اين نظام بديع را پديد آورده و اين عالم را ايجاد كرده و تدبيرنموده، و در انسان ها خنده و گريه و مرگ و حيات و هلاكت قرار داده است، ديگر به كدام يك از نعمت هاى پروردگارت خود را مردد جلوه مى دهى، و دركدامش شك مى كنى؟ (1)

1- المي___زان، ج 37، ص 92 .

محتواى صحف موسى (131)

از آن خبر مى دهد و مى فرمايد:

«قَ____دْ اَفْلَ__حَ مَ_نْ تَ__زَكّ_ى»

«رستگارشد آن كس كه پاك شد!» (14 / اعلى)

(132) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

«وَ ذَكَ_رَ اسْ_مَ رَبِّ_هِ فَصَلّ_ى»

«و نام پروردگارش را ي_اد كرد و نماز گزارد!» (15 / اعلى)

«بَلْ تُؤْثِروُنَ الْحَيوةَ الدُّنْيا»

«ن_ه، شم_ا ب_رمى گ_زينيد حيات اي_ن دني_ا را!» (16 / اعلى)

«وَ الاْخِ__رَةُ خَيْ__رٌ وَ اَبْ_قى»

«و آخ__رت بهت__ر و پ__اين__ده ت____ر اس___ت!» (17 / اعلى)

«پ_اك ش_دن» برگشتن ب_ه خ_داى تع_ال_ى و ت_وب_ه ك_ردن است.

«توبه» يكى از وسايلى است كه دل انس_ان را از ف_رو رفتن در م_ادي_ات حفظ مى كند. «انف_اق در راه خ_دا» ني_ز دل را از ل_وث تعلق_ات مالى پ_اك م_ى كن_د.

«وض__و گرفت__ن» را ه__م كه «تطهي__ر» خوانده ان__د، در حقيق__ت خواسته ان__د

خلاصه صحف ابراهيم و موسى (133)

طهارت از قذارت هائى را كه صورت و دست و پاى انسان در اشتغال به امور دنيا به خود مى گي__رد، مجسم و ممث_ل كرده باشند.

در رواي__ات اسلام__ى از امام ص__ادق عليه السلام (در كتاب فقي__ه) نقل ش__ده كه در معن_اى تزكى و پ___اك ش__دن ف__رم__ود:

معناى آيه اين است كه هر كس زكات فطره بدهد رستگار مى شود!

ظ__اه__را م___راد از «ذك____ر ن___ام خ___دا» ذك___ر زب_ان_ى اس__ت.

م_راد از «صَل_وة» هم___ان نم_از معم_ولى و ت_وج__ه خ_اص عب___ودى اس__ت ك__ه در اس___لام تش____ري___ع ش___ده اس__ت.

در آخر آيات فوق خطاب را ب_ه عموم بش_ر ك_رده و م_ى ف_رم_اي_د:

حقيقت همان است كه گفتيم: كه رستگارى در تزكى و ياد پروردگار است ولكن شما

(134) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

انسان ها در پى پاك شدن نيستيد و بر اساس دعوتى كه طبع بشرى شما دارد شما را به تعل_ق

ت_ام ب_ه دني_ا و اشتغ_ال ب_ه تعمي_ر آن و ت_رجيح آن ب_ر زن_دگى آخ_رت مى خواند. _ ولى زندگى آخرت باقى تر و بهتر است!

آن چه گفته شد در صحف اولى هم گفته شده است.

در صحف ابراهيم و موسى!

آيه حكايت از گ_فت گوئ_ى اس__ت ك__ه مي___ان خ__داى سبح__ان و موسى عليه السلام در ميع__اد ط__ور واق_ع ش__ده است، و آن وقت_ى اس_ت ك__ه تورات در طور نازل مى شد.

ظاهر سياق آيه مى رساند كه پرسش خداى تعالى پ_رسش از عل_ت جل_و افت_ادن م_وس_ى از بنى اس_رائيل در رفت_ن ب_ه ط_ور است، گ_وي_ا ج_ا داش_ت م_وس_ى ب_ايست_د ت_ا ق_وم خ_ود را ه_م هم_راه بب_رد، و ب_ا ه_م ب_رون_د، چ_را او عج_له ك_رد و جل_و افت_اد؟

خبر گوساله پرستى در ميقات (139)

در پ___اس__خ ع_____رض______ه داشت:

- ق_وم م_ن اي_ن است دارن_د دنب_الم م_ى آين_د، و ب_ه زودى ب_ه م_ن ملحق مى شوند، و م__ن ب__راى رض__اى ت__و عجل__ه ك__ردم!

علت عجله من تحصيل رضاى تو بود!

ظاهرا مراد به ق_وم ك_ه ف_رم_ود دنبال سر موسى بودند، آن هفتاد نفرى باشد كه براى ميقات پروردگارش انتخاب ك_رده بود، ن_ه اين ك_ه تم_امى بنى اس__رائيل را در طور حاضر كند و با همه آنان حركت كند و اي_ن از خليفه كردن هارون عليه السلام و س__اي_ر جه__ات داست___ان معل__وم اس___ت.

و اما اين ك__ه اين سؤال خداى تعال__ى چه وقت صورت گرفت__ه، آيا در ابتداى حضور موسى در ميع__اد طور بوده يا در اواخ__ر آن؟ آيه شريف__ه با هر دو مى س__ازد.

(140) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

چون سؤال از اين كه چرا عجل_ه ك_ردى غي_ر خ_ود عجل_ه است، ك_ه وصف مسي_ر و م_لاق_ات است، و همي_ن ك_ه احتم_ال مى دهي_م س_ؤال در ابت_داى ورود م_وس_ى ب_ه ط_ور نب_وده ب_اش_د، اين احتمال هم موجه مى شود كه با در نظر رفتن اين كه گمراه شدن بنى اسرائيل به وسيله سامرى به خاطر دير كردن موسى بوده، در اواخر روزهاى ميقات موسى عليه السلام

ابلاغ شده است.

خداوند سبحان موسى را مورد خطاب قرار داد كه خيلى خاطر جمع مباش! ما بعد از آمدن تو آن ها را آزموديم و درست از امتحان درنيامدند، و گمراه شدند!

از اين كه موسى اطمينان خود را از آمدن قوم از پشت سر اعلام كرد، فهميده مى شود كه مردمش در آن هنگام كه موسى از ميان آن ها بيرون آمده بود، وضع خوبى داشتند، و پيش آمدى كه مايه دل واپسى موسى در غيبتش باشد پيش نيامده بود، و او از

خبر گوساله پرستى در ميقات (141)

ناحيه آن ها خاطرجمع ش_ده ب__ود.

نظامش___ان مختل ش__ده است.

«_ و يا خواستي__د غضب__ى از پروردگارت__ان به شم_ا برسد؟»

پس به اين منظور با كفر به خدا راه طغيان پيش گرفتيد، و بعد از ايمان به خدا به

بازگشت موسى به ميان قوم گوساله پرست! (143)

پرستش گوساله پرداختي_د؟ و وعده اى ك_ه ب_ه من داديد كه بعد از رفتنم نيكو جانشينى ام كنيد، خلف كرديد!

قوم موسى عذرخواهى و بهانه جوئى را آغاز كردند كه - ما به اختيار خود تو را مخالفت و وعده ات را خلف نكرديم، بلكه ما اموال و اثقال و زيورآلات قوم را حمل مى كرديم (چون خسته شديم آن را انداختيم) و سامرى برداشت و در كوره ريخت و با آن اين گوساله را درست كرد.

كيفيت ساختن گوساله با توجه به كلمه «اخراج» پنهانى صورت گرفته و دور از چشم مردم بوده است. چون از معنى «اخراج» استفاده مى شود كه او گوساله را برايشان بيرون آورد. گ_وسال_ه اى بى ج_ان ب_ود، و در آن هيچ اث_رى از آثار حيات نبود. (از آي_ه ب_رمى آي_د ك_ه در قضي_ه س_اخت_ن گ_وس_اله افراد ديگرى هم هم دست بوده اند.)

(144) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

از گ_وس_ال_ه ص__دائ_ى شبي_ه گ_وس_ال_ه درم_ى آم_د و س_ام_رى به آن ها گفته بود:

«اين خداى شما و خ_داى موسى است!»

سامرى بعد از آن كه به پروردگارش ايمان آورده بود او را فراموش كرد و عملى انج____ام داد ك__ه ق___وم را گم__راه ك__رد.

خداوند متعال در ادامه آيه مى فرمايد:

«مگ__ر نم__ى دي__دي___د ك____ه گ__وس__ال___ه سخن___ى ب__ه آن ه___ا ب__از نم__ى گ__وي___د،

و براى ايش__ان س__ود و زيان__ى ندارد!»

اي__ن آيه، پرستندگ__ان گوساله را توبي__خ مى فرمايد به اين كه چيزى را پرستيدند ك__ه م_ى دي_دن_د ج__واب گ_وى ايش_ان نيس__ت، و دع_ايش__ان

را مستج__اب نم_ى كن_د، و م__الك نفع و ض_ررى از ايشان نيس_ت.

بازگشت موسى به ميان قوم گوساله پرست! (145)

در آيه بعدى توبيخ را غليظ تر مى كند و آن اين است كه ايشان علاوه بر اين كه به احكام ضرورى عقل خود و تذكرات آن متذكر نگشتند و از پرستش گوساله دست برنداشتند، به گفته هارون عليه السلام نيز اعتنا نكردند، كه هارون قبلاً به آن ها متذكر شده بود كه اين گوساله فتنه اى است ك_ه ب_دان مبت_لا ش_ده ان_د و پ_روردگار شما، خداى عزّوجل است و واجب است او را كه پيامبرشان است پيروى و اطاعت كنند ولى سخ_ن او را رد كردند و گفتند:

- اي_ن گ__وس__ال__ه را م__ى پ__رستي___م ت___ا آن ك__ه م__وس__ى ن___زد م__ا برگردد،

ت_ا ببيني_م او درب___اره گ_وس_ال_ه چ_ه م___ى گ___وي__د و چ___ه دست__ور م_ى ده__د؟

هارون برادر موسى عليه السلام يكى از مسئولين سه گانه در اين آزمايش و فتنه بود و موسى او را خليفه خ_ود در ميان آنان كرده و سفارش كرده بود كه:

(146) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

- ت_____و در مي_____ان ق_____وم م____ن ج______انشي__ن م__ن ب___اش،

و اص______لاح ك_____ن! و راه م_فس______دان را پي_____روى مك_____ن!

م__وس___ى رو ب____ه ب____رادرش ك____رده و م___ى گ_____وي____د:

- اى هارون! چه چي_زى ت_و را واداشت ك_ه م_را پي_روى نكن_ى؟

و از ط__ريق__ه م__ن ك__ه جل__وگي__رى ق__وم از ض__لال__ت اس__ت،

و غي____رت ب___ه خ___رج دادن در راه خ__داس__ت، ب__ازداش_ت؟

آي___ا دست_____ور م____را عصي___ان ك____ردى ك__ه گفت__ه ب_____ودم:

- سبي______ل م___فس__________دان را پي____________روى م_____ك_____ن؟

هارون در پاسخ با لحنى كه دل موسى را به رحم آورد، عرض كرد:

- اى پس________ر م______ادرم!

بازگشت موسى به ميان قوم گوساله پرست! (147)

ريش و س_______رم را مكش!

م_ن بيم داشتم بگوئى مي_ان

پسران اسرائي_ل تف_رق_ه ان_داخت_ى،

و رعايت گفتار مرا نكردى!

از اين كه هارون گفت «سر و ريش مرا مكش!» معلوم م_ى ش_ود ك_ه م__وس_ى عليه السلام از ش_دت غض_ب موى سر و ريش هارون را گرفت ت_ا او را بزن__د، و او را چني_ن به طرف خود مى كشيد.

ه__ارون بدين ترتيب به موسى فهمانيد كه اگر مى خواستم از پرستش گوساله جلوگيرشان شوم و مقاومت كنم، هر چند به هر جا كه خواست منجر شود، مرا جز عده اى مختصر اطاعت نمى كردند، و اين باعث مى شد بنى اسرائيل دو دسته شوند، يكى مؤم__ن و ديگرى مشرك و نافرمان، و اين دو دستگى باعث مى شد وحدت كلمه شان از

(148) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

بين برود، و انفاق ظاهرى و شكننده ش__ان جاى خود را به تف__رقه و اختلاف بسپارد، و اى بسا كار به كشت__ار هم مى كشيد لذا به ياد سفارش تو افت__ادم كه مرا دستور به اص__لاح دادى! ترسي__دم وقت__ى برگردى و دو دستگى و تفرق__ه ق__وم را ببينى اعتراض كنى كه چرا ق_ول م_را رعايت نكردى و ميان بنى اس_رائي_ل تف_رق_ه افكن____دى؟

و ث_اني_ا چه چيز او را وادار ب_ه اين عمل كرد؟

س_ام__رى پ__اس_خ اول را گ__ذاش__ت و ب___ه س____ؤال دوم پ____اس___خ داد ك____ه:

«تس__وي__ل نفس___ان____ى م___ن م____را ب_اعث ش_د ب_ه اي__ن ك_ه بكن_م آن چ_ه را كه كردم!»

اما حقيقت اين عمل و پاس_خ س__ؤال نخس___ت را در عب___ارت___ى چني___ن گنجانيد:

«چي___زى را ك__ه آن ه__ا ن_دي_دن_د، ب_دي_دم،

(150) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و از اث____ر رس__ول (ي___ا ج___اى پ_____اى جب_____رئي____ل) كف____ى برگرفت____م،

و آن را در ق_الب گ__وس__ال___ه ان___داخت__م،

كه ضميرم براى من چنين جلوه گر ساخت!»

(در هيچ جاى قرآن كريم، نه در موارد نقل اين داستان، و نه در هيچ موردى كه ارتب__اطى ب_ا آن داشت_ه ب_اش_د، بي_ان_ى ك_ه جمل_ه ن_ام ب_رده را ت_وضي_ح ده_د، نيست.) موسى عليه السلام بعد از آن كه جرم سامرى ثابت شد، مجازات او را با حكم به طرد او از ميان اجتماع تعيين كرد. او را از اين كه با كسى تماس بگيرد و يا كسى با او تماس بگيرد، ممنوع كرد، و قدغن فرمود كه كسى نبايد به او منزل دهد و يا با او هم كلام شود، يا با او بنشين_د، و ب_ه ط_ور كل_ى آن چ_ه از مظ_اه_ر اجتم_اع انس_ان_ى است از وى ق_دغ_ن نمود، و اي_ن خ__ود يك__ى از سخ_ت ت_ري_ن ان_واع شكنج_ه ه_است!

ماهيت گوساله سامرى (151)

موسى عليه السلام چنين مقرركرد كه سامرى تازنده است تنها و تك زندگى كند، و فرمود: «نصيب تو در زندگى اين است كه مرتب بگوئى: دستم مزنيد!»

و اي_ن تعبي_ر كن_اي_ه اس_ت از حس_رت دائم_ى و تنه_ائ_ى و وحش_ت ب_ى س_رانج_ام!

ادام_ه آي_ه از هلاكت وى و سرآمدى كه خداى تعالى برايش معين و حتمى كرده اس___ت خب___ر مى ده_د.

گوساله پرستيدند به زودى خشم پروردگارشان باذلتى در زندگى اين دني_ا ب___ه آن ه___ا م__ى رس__د، و دروغ س__ازان را چني_ن س__زا م__ى دهي__م!

و كسانى كه كارهاى بد كرده و پس از آن توبه آورده و مؤمن شده اند،

پ____روردگ__ار ت____و از پ___ى آن آم____رزگ____ار و رحي_______م اس______ت!

و همين كه خشم موسى فرو نشست،

ال________واح را ب____رگ_________رف___ت،

كه مكتوب آن براى كسانى كه از پروردگارخويش مى ترسند، هدايت و رحمتى بود! ق_رآن مجي_د در س_وره ط__ه ع_ذرخ_واه_ى هارون را چنين نق_ل م_ى كن__د:

(156) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

- م_ن ت_رسي_دم بگ_وئ_ى ت_و در مي_ان بن_ى اس_رائي_ل تف__رق_ه افكن_دى،

و رع__ايت دست__ورات م_را نك_ردى!»

از ظاهر آيات بر مى آيد كه موسى عليه السلام همان مقدار كه بر بنى اسرائيل غضب كرده بر هارون برادرش نيز كرده است، و معلوم مى شود وى چنين پنداشته كه هارون در مبارزه عليه بنى اسرائيل كوتاه آمده است، و همه جد و جهد خود را به كار نبرده و به نظر خود چنين صلاح دانسته است، با اين كه موسى موقع جدا شدن از قوم به هارون سفارش كرده بودوبه طور مطلق گفته بودكه «اصلاح كن! و راه مفسدان را پيروى مكن!» گرفتن موسى سر هارون و كشيدن آن بر اثر خيالى بود كه موسى درباره هارون كرده بود، و مقدمه زدن او بود، و مى خواست برادر خود را در يك امر ارشادى تأديب كند ولى وقتى هارون جريان را شرح داد و موسى فهميد كه وى بى تقصير و معذور بوده است

شرح جزئيات بازگشت موسى از ميقات (157)

براى خودش و او دعا كرد و گفت: پروردگارا بر من و برادرم ببخش!

قوم، در همان ميقات از جريان كار قومش خب_ردار ب_ود، چ_ون آي_ه شريفه مى فرماي_د:

«وقت_ى م_وس_ى ب_ا خش_م و ان_دوه ب_ه س_وى ق_وم خ_ود بازگش_ت،»

هم چنين در آيه ديگرى صريحا مى فرماي_د ك_ه خ_داون_د در ميق_ات ج_ري_ان ك_ار ق_وم م__وس__ى را ب___ه م___وس_ى خب__ر داد.

موضوع سؤال اين است كه چرا موسى در ميقات عصبانى نشد ولى وقتى به سوى

(158) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

قوم بازگشت غضب كرد و الواح را بر زمين كوبيد، و موى سر هارون را گرفت و كشيد؟

جواب اين است كه اطلاع پيدا كردن به يك مطلب غير از مشاهده و احساس آن است. غضب به صرف علم تحقق پيدا نمى كند وقتى صورت خارجى پيدا مى كند كه شخص مورد غضب در برابر انسان قرار گيرد.

اگر براى گوس__ال__ه پرستان هم دست بدهد، خداون_د آن را م_ى پ__ذي___رد ،

(160) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و مانعى براى قبول شدنش نيست.(1)

پس ب_ه س_وى خالق خ_ود ت_وبه آوري_د!

و يك ديگر را بكشي____د!

كه اين نزد خالقتان براى شما بهتر است!

پس خدا بر شما ببخشود،

ك____ه او ب_خشن____ده و رحي__م اس__ت!»

گناه ها و تعدى هائى كه به شرح آيات سوره بقره از بنى اسرائيل سرزده ، همه آن ها

(164) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

به همه بنى اسرائيل نسبت داده شده است، با اين كه مى دانيم آن گناهان از بعضى از ايشان سرزده است، و اين براى آن است كه بنى اسرائيل جامعه اى بودند، كه قوميت در آن ها شديد بود، و چون يك تن بودند، و در نتيجه اگر عملى از بعضى سر مى زد، همه بدان راضى مى شدند، و عمل بعضى را به همه نسبت مى دادند، وگرنه همه بنى اسرائيل كه گوساله نپرستيدند، و همه آنان پيغمبران خدا را نكشتند، و هم چنين ساير گناهان را كه همگى مرتكب نشدند.

بن_اب_راي_ن، جمل_ه «خ_ودت_ان را بكشي_د!» ه__م قطع__ا خط_اب ب_ه هم_ه نيس_ت، بلك_ه منظ_ور آن ه__ائ_ى هستن_د ك_ه گ_وس_ال_ه پ_رستيدن__د.

جمله «پس خدا بر شما ببخشود،» دلالت دارد بر اين كه بعد از آن كشتار، توبه شان قب__ول ش__ده اس__ت. و در رواي__ات هم آمده كه توب__ه ايشان قب__ل از كشت__ه ش__دن

كشتار گروهى بنى اسرائيل به عنوان توبه آن ها (165)

همه مجرمي_ن نازل شد.

از اين جا مى فهميم كه امر به يكديگر كشى، امرى امتحانى بوده ،مانند امر به كشتن اسماعيل به وسيله پدرش ابراهيم عليه السلام كه قبل از كشته شدن اسماعيل خطاب آمد كه اى ابراهيم دستورى را كه در خواب گرفت_ه ب_ودى، انج_ام دادى!

در داستان موسى عليه السلام نيز آن جناب فرمان داده بود كه:

- ب_ه سوى پ_روردگارتان توبه ببيد، و

يكديگر را بكشيد،

ك_ه اي_ن در ن_زد خ___ال_ق شم_ا، ب__رايت__ان بهت__ر اس__ت!

خداى سبحان نيز همين فرمان او را امضا كرد، و كشتن بعض را كشتن كل به حس_اب آورد، و ت_وب_ه را ب_ر آن__ان ن__ازل ف_رم_ود - «فَ_تابَ عَلَيْكُ_مْ!» (20 / مزمل) (1)

1- الميزان، ج 1، ص 349 .

(166) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

سر ببريد !

گفتند: مگ____ر م___ا را دس__ت ان____داخت____ه اى؟

(170) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

گف__ت: از ن__ادان ب__ودن ب_ه خ_دا پن_اه م_ى ب_رم!

گفتند: براى ما پروردگار خويش را بخوان، تا به ما روشن كند كه اين گاو چگونه گاوى است؟

گفت: خدا مى فرمايد كه گاوى است نه سال خورده، نه خردسال، بلكه ميان اين دو حال پس آن چه را فرمان يافته ايد، به كار بن_دي_د!

گفتند: براى ما پروردگار خويش بخوان، تا به ما روشن كند كه اين گاو چه رنگى بايد باشد؟

گفت: خدامى فرمايد: گاوى است به رنگ زرد زرين، كه بينندگان را فرح مى بخشد

گفتند: براى ما پروردگارخويش را بخوان، تا به ما روشن كند كه اين چه نوع گاوى بايد باشد كه گاوان چنين به ما مشتبه شده اند، و اگر خدا بخواهد هدايت مى شويم!

داستان گاو بنى اسرائيل (171)

گفت: خدامى فرمايد آن گاوى است نه رام كه زمين شخم زند و كشت آب دهد، بلكه از كار بركنار است، و نشان دار نيست!

گفتن__د: حالا ح_ق مطلب را ادا كردى!

پ__س گ__او را س__ر ب_ري_دن__د، در حالى كه هنوز مى خواستن_د اي_ن ك_ار را نكنن_د!

و چون كسى را كشته بوديد و درباره او كش_مكش م_ى ك_ردي_د، و خ_دا آن چ_ه را نه____ان م_ى داشتي___د، آشكار ك____رد!

گفتيم: پاره اى از گاو را به مقتول بزنيد، خدا مردگان را چنين زنده مى كند و نشانه هاى قدرت خويش به شما مى نماياند شايد تعقل كنيد!

از پس اين جريان دل هايتان سخت شد، كه چون سنگ يا سخت تر بود، كه بعضى از سنگ ها، جوى ها از آن ها بشكافند، بعضى از آن ها دوپاره شوند و آب از آن ها

(172) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

بيرون آيد، و بعضى از آن ه__ا از ترس خ___دا ف__رو افتن__د،

و

خ__دا از آن چ____ه م____ى كني____د غ_اف____ل نيس_______ت!»

پ_روردگ_ار خ_ود نم_ى دانستن__د.

و به اين هم اكتفا نكردند بار ديگر همين بى ادبى را تكرار كردند و گفتند:

«از پروردگارت بخواه تا رنگ گاو را براى ما روشن كند؟» باز به اين اكتفا نكردند و بار سوم گفتند: «از پروردگارت بخواه اين گاو رابراى ما مشخص كندكه گاو برمامشتبه شده است!»

به ط_ورى ك_ه ملاحظ_ه مى ش_ود اي___ن بى ادبان حت_ى ي_ك ب_ار نگفتن_د:

«از پروردگارمان بخواه!»

تحليلى بر داستان گاو بنى اسرائيل (175)

و مكرر گفتند: «قضيه گاو براى ما مشتبه شده!» و با اين بى ادبى خود نسبت گيجى و تش_اب__ه ب___ه بي___ان خ___دا دادن__د!

ع__لاوه ب__ر هم__ه آن ب__ى ادب_ى ه_ا، و مهم ت__ر از هم__ه آن ه__ا اي___ن ك__ه گفتن___د:

«جنس گاو براى ما مشتبه شده!»

و نگفتند كه آن گاو مخصوص كه بايد به وسيله زدن دم آن به كشته بنى اسرائيل او را زنده كنى، براى ما مشتبه شده است. گويا خواسته اند بگويند: همه گاوها كه خاصيت م__رده زنده كردن ندارن__د و اين خاصي__ت مال يك گ__او مشخ__ص است، كه اي__ن مقدار از بيان تو آن را مشخص نكرد!

و خلاصه تأثيرزنده كردن مرده را ازگاو دانسته اند و نه از خدا!! با اين كه تأثيرهمه چيز ازخداى سبحان است، نه از گاو معين!

(176) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و خداى تعالى هم نفرموده بود كه گاو معينى را بكشيد، بلكه به طور مطلق فرموده بود: يك گاو بكشيد. و بنى اس_رائيل م_ى ت_وانستن_د در هم_ان مرحله اول يك گاو بكشند. درابتداى داستان ملاحظه مى شود كه به موسى عليه السلام پيغمبر خدا نسبت جهالت و بيهوده كارى و مسخرگى دادند، و آخر داستان هم گفتند:

«حالا حق را گفتى!»

گويا تاكنون ه_ر چ_ه گفت_ه ب_ودى ب_اطل ب_ود. معل_وم است ك_ه باطل بودن بيان

پي__امب_رى مس_اوى اس__ت ب_ا ب_اطل ب_ودن بي_ان اله_ى!

حال در اسلوب كلام قرآن مجيد، جلوانداختن اين قسمت از داستان هم براى روشن كردن خطاب هاى بعدى است و هم نكته ديگرى را افاده مى كند، و آن اين است كه داستان گاو بنى اسرائيل، اصلاً در «تورات كنونى» نيامده است. و به همين جهت جا نداشت كه

تحليلى بر داستان گاو بنى اسرائيل (177)

يهوديان در اين قصه مورد خطاب قرار گيرند، چون يا اصلاً در تورات نديده اند و يا آن كه دست تحريف با كتاب آسمانى شان بازى كرده است. و به هر حال، هر كدام كه باشد، جا نداشت ملت يهود مخاطب قرار گيرد، و لذا از خطاب به يهود اعراض نموده و خطاب را متوجه رسول خدا صلى الله عليه و آله كرد. آن گاه بعد از آن كه اصل داستان را اثبات كرد، به سياق قبلى ب_رگشته و خط_اب را م_انن_د سابق متوجه يهود نمود.

باشد، و در آن جا گردن گوساله را بشكنند، آن گاه كاهنانى كه از دودمان (لاوى) باشند، پيش بروند، چون رب كه معبود توست، فرزندان لاوى را براى اين خدمت برگزيده، و ايشان به نام رب بركت يافته اند، و هر خصومت و زد و خوردى به گفته آنان اصلاح مى شود. آن گاه تمام پيرمردان آن شهر كه نزديك به مقتول هستند،دست خود را بالاى جسد گوساله گردن شكسته، و در رودخانه افتاده،بشويند، و فريادكنند و بگويند:

داستان گاو در تورات (179)

- دست هاى مااين خون را نريخته، ديدگان ما آن را نديده، اى رب!

ح___زب خ___ودت اس___رائي_ل را ك___ه ف____دا دادى، بي____ام___رز!

و خ_ون بناحق__ى را در وس__ط ح_زب__ت اس_رائي___ل ق___رار مده!

كه اگ__ر اي__ن ك__ار را بكنن__د خ__ون برايشان آمرزيده مى شود!»

اي_ن ب_ود آن مطلبى ك_ه گفتي_م در ت_ورات ت_ا ح_دى دلال_ت ب_ر وق_وع داستان گاو در بن_ى اسرائيل دارد.

ك_ه در مسئل_ه خ_دا گفتن_د: ما به ت_و ايمان نم_ى آوري_م مگ_ر وقت_ى ك_ه خ_دا را ف_اش و ه_وي_دا ببيني_م!

و به اين انحراف مبتلا نشدند مگر به خاطر اين كه مى خواستند در همه امور استقلال داشته باشند، چه امورى كه در خور استقلالشان بود، و چه آن امورى كه در خور آن

منشأ و دلايل سركشى يهود (181)

نبود، ل_ذا احك_ام ج_ارى در محس_وس__ات را در معق__ولات ه__م ج__ارى م_ى ك_ردن__د، و از پيامب__ر خود مى خواستند كه پروردگارشان را به حس باصره آنان محسوس كند!

ي__ا م___ى گفتن____د:

«اى موسى ب_راى م_ا خ_دائ_ى بس_از،

مانند آن چه بت پرستان خدائى دارند!

موسى گفت:

ب__ه راستى شما م_ردم__ى هستي__د ك_ه م_ى خ__واهي___د هميش__ه ن___ادان بماني_د!»

بنى اسرائيل معتقد بودند

(182) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

آدمى نبايد سخنى را از كسى بپذيرد مگر با دليل! اين اعتقاد هر چند صحيح است ولكن اشتباهى كه ايشان كردند اين بود كه - خيال كردند آدمى مى تواند به علت هر حكم به طور تفصيل پى ببرد، و اطلاع اجمالى كافى نيست! به همين جهت از موسى عليه السلام خواستند با به تفصيل اوصاف گاو را بيان كند، چ_ون عقلش_ان حك_م م_ى ك_رد كه نوع گاو خ_اصيت زن_ده ك_ردن م_رده را ن_دارد و اگ_ر ب_راى زن_ده ك_ردن مقت_ول ب_اي_د حتم_ا گ_اوى كشت_ه ش_ود، لاب_د گ_او مخص_وص_ى اس_ت. ك_ه چني_ن خ_اصيتى دارد، پ_س ب_اي_د ب_ا ذك_ر اوص_اف آن، و ب_ا بي_انى ك_ام_ل، گ_او ن_ام ب_رده را مشخ_ص كنن_د!

آن گاه پروردگارشان به حالشان ترحم كرد و اندرزشان فرمود كه - اين قدر در سؤال از خصوصيات گاو اصرار نكنند ولى بنى اسرائيل با اين اندرز هم از سؤال بازنايستاد، و از رنگ

و كيفيت آن قانع نشدند، بالاخره در آخر سر چون چيزى نداشتند

بنى اسرائيل معتقد بودند (183)

بپرسند، آن وقت گفتند: حالا درست گفتى! عينا مثل كسى كه نمى خواهد سخن طرف خود را بپذيرد، ولى چون ادله قوى است ناگزير مى شود بگويد: بله درست است!؟ كه اين اعتراف از روى ناچارى است و آن گاه از لجبازى خود عذر خواهى كند به اين كه آخر ت_اكن_ون سخن_ت روش_ن نب_ود!

آن ج_ا هستن_د م_ا ه_رگ_ز وارد نم_ى ش_وي_م!

ب___رو ت__و و خ__دايت جن__گ كني__د، ك__ه م__ا اين ج___ا نشست__ه اي__م!

م___وس___ى گف___ت:

- خ_دايا! من جز بر خود و برادرم اختيارى ندارم،

ميان م_ا و گ_روه معصيت ك_اران ج_دائى بين__داز!

خدا گفت:

- آن سرزمين تا چهل سال بر ايشان حرام است!

(188) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

در زمي__ن س_____رگ______ردان م___ى ش____ون_____د،

و ت_و ب_ر گ__روه معصيت ك__ار افس_وس مخ__ور!»

اي__ن آي__ات حكاي__ت پيم__ان شكن__ى يهود است، و گرفتارى ش__ان در اث__ر گن__اه ب__ه سرگ__ردان__ى، ك_ه ع__ذاب خ___دائ_ى ب___وده اس___ت.

آياتى كه درب_اره ت_اريخ حض_رت م_وسى وارد شده مى رساند كه جريان فوق الذكر

- يعنى دعوت نمودن موسى براى ورود به ارض مقدس - پس از بيرون رفتنشان از مص__ر ب_وده است. چنان ك__ه عبارت «شما را مستقل و يا سلاطي__ن نم__وده،» نيز همين معن__ى را مى رسان_د.

جمله «چيزهائى كه به هيچ يك از جهانيان نداده بود به شما داد،» مى رساند

تاريخ سرگردانى قوم يهود (189)

تعدادى از آيات الهى چون «مَنّ و سَلْوى» و بيرون آمدن چشمه ها از سنگ، و سايه افكندن ابر و غيره، پيش از اين بر آنان نازل شده بود.

و عبارت «قوم فاسقين» كه دوبار تكرار شده مى رساند كه عصيان و مخالفت ايشان پيامبر خود را پيش از اين جريان ،مكرر بوده است، و بدين جهت لباس فسق و گناه بر خود پوشيده اند!

اين ها شواهدى است كه مى رساند اين واقعه، يعنى واقعه «تيه - سرگردانى» در اواخر عمر موسى عليه السلام بوده است. و حكايت هائى كه در قرآن از قوم موسى نقل شده، ن_وع_ا م_رب_وط ب_ه پي_ش از اي_ن واقع_ه ب_وده اس_ت.

روى اين حساب، اين كه موسى عليه السلام به ايشان مى گويد:

«نعمت خدا را بر خود ياد آوريد!» منظور تمام نعمت هائى است كه خداوند به آنان داده است. و اين كه پيش از بيان

(190) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

موضوع، نعمت ها را تذكر داده براى اين است كه ايشان را به نشاط آورد تا براى اتمام نعم_ت بك_وشن_د و ب_ه س_رزمين پ_اك وارد ش__ون__د.

خداوند متعال با بعثت موسى عليه السلام و هدايت بنى اسرائيل به دين خود، و نجاتشان از دست فرعونيان، ونازل كردن تورات، و تقنين قوانين بر آن ها موهبت ها داده و از تمام نعمت چيزى باقى نگذاشته جز اين كه سرزمين مقدسى را به زير بال در آورده وبا استقلال سكونت و سيادت كنند.

م_وس_ى عليه السلام نعمت ه_ائى را ك_ه ب_ه ي_اد قوم خود آورده، در مقام تفصيل سه قسمت نم__وده و فرموده اس_ت:

1 _ «وقتى كه در ميان تان پيامبرانى قرار داد.»

منظور همان پيامبرانى هستند كه چون ابراهيم و اسحق و يعقوب و پيغمبران پس از

تاريخ سرگردانى قوم يهود (191)

او كه در سلسله نسب شان قرار دارند، يا منظور خصوص پيامبران بنى اسرائيل هستند، مانن_د ي_وسف و سبط ه_اى يعق_وب و ه_ارون و م_وسى، (البت_ه، پيامبرى نعمت__ى اس_ت ك__ه هي__چ نعمت_ى ب___ا آن ب__رت__رى نم_ى كن____د.)

سپس ف__رم__ود:

2 _ «شم_ا را مستق_ل ك_رد.» و از م_ذلت ب_ردگ_ى ف_راعن_ه و زورگ_وئ_ى ستم گران نج_ات داد.

3 _ «به شما چيزها داد كه به كسى در جهان نداده است.»

و اين همان عنايات و الطاف الهى است كه قرين آيات قاهره خداوندى بود كه اگر ايشان بر گفته خود استقامت مى ورزيدند و بر پيمان خود پا بر جا مى ماندند زندگى شان را تعديل و تكميل مى نمود. يعنى همان آيات

روشنى كه در ايام اقامت شان

(192) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

به مصر و پس از نجاتشان از دست فرعون و قومش ايشان رااز هر طرف احاطه كرده بود. آن مق__دار از آي_ات معج__زنم_ا و ب__ره__ان ه__اى روش__ن و نعمت ه_اى زن_دگى ك_ه پ_ى در پ_ى در عه_د م_وس_ى عليه السلام ب_ه بن_ى اس_رائيل رسي_د، ب_راى هي_چ يك از امت ه_اى پي_ش از م_وس_ى عليه السلام تحق_ق نيافته ب_ود.

(بنابراين، عقيده بر اين كه منظور از «عالمين» در آيه همان زمان موسى عليه السلام است كام__لاً بى وجه اس__ت زيرا ظاهر آيه مزب__ور اين معنى را كه تا آن زمان به ملتى از ملت ها به مقدار بنى اسرائيل نعمت داده شده باشد، نفى مى كند، و مطلب هم چنين است.)

و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

بزرگ به پا داشتنن دين و از بين بردن كثافات شرك و بت پرستى است، در آيه 137 س__وره اع__راف م__ى ف__رم___اي__د:

«و مردمى را كه استثمار مى شدند،

وارث مشرق ها و مغرب هاى زمينى ك_ه در آن بركت داديم، نموديم!»

ظاهر آيات مى رساند كه منظور از جمله «خدا برايتان نوشته» اين است كه خداوند توطن آن ها را در آن جا مقدر نموده است. و جمله «چهل سال بر آنان حرام است،» نيز آن را تأكيد مى كند، و روى سخن به اجمال با ملت بوده، و تعرضى به حال افراد و اشخاص ندارد. شنوندگان اين خطاب كه در آن روز حاضر و بدان مكلف بودند، همه مردند و تا آخرين نفر در صحراى سرگردانى «تيه» نيست شدند، و تنها فرزندان و نوادگان آنان به همراهى «يوشع بن نون» وارد آن سرزمين شدند و اين نوشتن و مقرر

دعوت تاريخى از يهود براى ورودبه سرزمين موعود (195)

فرم__ودن، هم__ان است ك_ه از آيه 6 س_وره قص__ص برمى آي_د:

«وَ نُريدُ اَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ اسْتُضْعِفُوا فِى الاَْرْضِ....»

«و مى خواهيم بر كسانى كه در زمين ناتوان گرفته شده اند، منت بگذاريم، و پيشواي_انشان ق_رار داده و ايش__ان را وارث ق___رار دهي_م، و در زمي_ن تمكن شان بخشيم!»(6/قصص)

و موس__ى عليه السلام ب_ر ايش_ان امي__د آن را ب_ه ش__رط كم_ك خ__واه__ى از خ__دا و صب__ر داشت، آن جا كه فرمود:

«ب___ه خ___داون___د استع__ان___ت ج__وئي___د و صب_ر نم_ائي___د!

مسلما زمين خاص خدا بوده،

(196) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و ب_ه هر كس از بندگان خود ك_ه بخ_واه_د ب_ه ارث مى ده_د...

امي__د اس_ت ك__ه خ___دايت___ان دشم_ن شم_ا را ه_لاك س_ازد،

و شما را در زمين جانشين نموده و ببيند كه شما چه

مى كنيد!»

و اين هم__ان است كه خداون__د با اين فرم_اي_ش خ_ود از وف__ا به آن خب__ر مى ده_د:

«و م__ا م_ردم___ى را ك____ه مست_ض_ع__ف ش____ده ب____ودن___د،

وارث شرق ها و غرب هاى زمينى كه در آن برك_ت داديم، نموديم، و كلمه حسناى خداي__ت ب_ر بن_ى اس_رائي__ل در اثر صبرش__ان تمام__ى ياف__ت!» (134 / اعراف)

آي_ه ش_ريفه مى رسان_د ك_ه استي_لاى آن_ان ب_ر س_رزمين مق_دس و ت_وطن ش_ان در آن يك كلم_ه اله_ى و ثبت ش_ده و قض_اى اله_ى مش_روط ب_ه صب_ر ب_ر اط_اعت خ_دا و

دعوت تاريخى از يهود براى ورودبه سرزمين موعود (197)

ت__رك مع_اص__ى و ب_ردب_ارى در ح__وادث تل_خ زم__ان اس_ت.

عم____ومي_ت اي___ن صب___ر ب___دان جه_ت اس___ت ك______ه:

در عهد موسى حوادث شاق و مشكلى كه اوامر و نواهى الهى هم داشت بر ايشان مت_راك_م ب_ود و ه_ر چه ايش_ان پ_افشارى در معصيت مى كردند تكاليف شاق آنان سخت تر و مشكل تر مى شد.

اخبارى كه از ايشان در قرآن كريم ذكر شده اين معنى را مى رساند. اين معنى ظاهر عبارت قرآنى «نوشتن زمين مقدس براى آنان» است، ولى با اين همه آيات قرآنى درباره زمان اين نوشتن و مقدار آن ابهام دارد. همين قدر از فرمايش خداوند سبحان در ذيل آيات سوره اسرى و از گفت_اره_اى م_وس_ى در آي_ات مختل_ف ب_ه دست م_ى آي_د ك__ه اي_ن ن_وشت_ن يك ثبت مش_روط ب_وده و مطل_ق و غي_ر ق_اب_ل تغيي__ر نمى ب_اش___د.

(198) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

آن بي_رون ش_ون__د م___ا حتم__ا وارد خ___واهي__م ش_د!»

اين كه گفتند: «ماهرگز وارد آن نمى شويم تا آنان بيرون روند...،» شرطى است كه براى ورود در آن سرزمين ذكر نموده و داخل شدن خود را مشروط به بيرون رفتن ايشان

امتناع يهود از ورود به سرزمين موعود (199)

مى كنند، و اين در حقيقت رد فرمان موسى است، گرچه بازهم براى بار دوم گفته اند: «اگر ايش_ان بي_رون رون_د م_ا وارد مى شويم،» ول_ى همين شرط رد فرمان موسى عليه السلام است.(1)

اين مأموريت سر باز زدند ودر نتيج_ه ب_ه س_رگ_ردانى در بياب_ان «تي_ه» مبتلا شدند كه تفصيل آن قبلاً بيان شده است.

(در پاره اى از اخبار اوصافى عجيب از بزرگى جثه و طول قامت براى آن جماعت كه از «عمالقه» بودند، ذكر شده كه عقل سالم نمى تواند آن ها را بپذيرد، و در آثار باستانى زمين و بحث هاى طبيعى هم چيزى كه آن ها را تأئيد نمايد پيدا نمى شود، به ناچار آن ها اخبارى جعلى و ساختگى است!) (1)

1- الميزان، ج 16، ص 172 .

(202) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

است.

وع_ده اى ك_ه آن دو نفر دادند و گفتند: «وقتى وارد آن شديد غلبه با شما خواهد

(204) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

بود!» وع_ده اى اس_ت ك_ه آن دو نف_ر ب_ه فت_ح و پي_روزى ايش__ان ب__ر دشم_ن م_ى دهن_د. و اي__ن ك__ه يك چني_ن خب_ر قطع_ى دادن__د ب__ه اتك__اء وع__ده م_وسى عليه السلام ب_وده ك_ه ف__رم__وده ب__ود:

«خداوند اين زمين را براى شما ثبت كرده است!»

و آن دو نف_ر ب_ه درست_ى خب_ره_اى م_وس_ى عليه السلام ايم_ان داشتند با اين كه با نور ولايت اله_ى خ_ود اي_ن مطل_ب را درك ك_رده ب_ودن__د.

گفته اند اين دو نفر «يوشع بن نون» و «كالب بن يوفنا» بودند كه از رؤسا و نقباى دوازده گانه بنى اس__رائيلند.

آن گاه آن دو نفر مردم را به توكل بر خداى خود دعوت نموده اند زيرا خداى عزيز كسانى را كه بر او توكل كنند كفايت مى كند. آنان مى خواستند با اين جمله دل هاى مردم

دو راهنماى مشوق بنى اسرائيل (205)

را پ_اك نم_وده و آن ه_ا را تشجي_ع و تش_وي_ق كنن__د.

اله_ى ك_ه م_وسى ت_ذكر داده ب_ود، ش_ده اس_ت.

اي__ن عب__ارت ب___ه ط__رز عجيب____ى تنظي__م ش__ده اس___ت.

اولاً، آن ه__ا از صحب_ت ب_ا آن دو نف__رى ك__ه م__ردم را ب__ه گفت__ه م__وس_ى عليه السلام م_ى خ_وان__دند، روى گ__ردان__ده ان___د.

ثانيا، با موسى عليه السلام هم خيلى به اختصار حرف زده اند، با آن كه در ابتداء بسيار مفصل صحبت كرده و علت نافرمانى خود و خصوصيات ديگرى را بيان كرده بودند. و خود مختصرگوئى پس از تفصيل در مقام جواب گوئى و نزاع مى رساند كه كلام طرف

سرپيچى يهود از فرمان موسى (ع) (207)

خسته كننده بوده و حاضر نيست سخن او را گوش كن_د و ب_ه صحبت خ_ود ادام_ه دهد!

بار دوم عبارت «وارد نخواهيم شد،» را با كلمه «ابدا» تأكيد كرده اند، و آن گاه نادانى شان آنان را به چيزى بدتر از همه اين ها جرأت داده و آن اين كه از رد كردن خود نتيجه گ_رفت_ه و گفت_ه ان_د: «برو تو و خدايت!!!!» جن_گ كني_د، م_ا همين ج_ا نشست_ه اي_م. و در اين عبارت ايشان دلالت روشنى است كه ايشان چون بت پرستان عقيده تشبيهى داشته و دنبال خداى جسمى ظاهرى مى رفته اند. و همين طور هم بوده است. آنان بودند كه خداى عزيز در كلام خود مى فرمايد:

«ما بنى اسرائيل را از دريا گذرانديم،

آن ه_ا به م_ردم_ى رسي__دن_د ك__ه ب__ر بت ه__اى خ__ود افت___اده و ملت__زم بودن_د،

گفتند: اى موسى! براى ما ني_ز خ_دائى ق_رار ده چنان ك_ه آن م_ردم خ_داي_ان دارند،

(208) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

گف____ت: هم__ان__ا شم___ا مردم_ى هستي__د ك____ه ن____ادان____ى م___ى كني_____د!»

بنى اس__رائيل دائم_ا ب_ر عقي__ده جسمي_ت و تشبي_ه خ__ود ب__اق__ى م__ان__ده ان__د و ام___روز ه__م ب__ه ط_ورى ك__ه كت__اب ه_ايش__ان نش_ان مى ده_د، همين عقيده را دارند.

م_وس_ى عليه السلام را ب_ه درگ_اه خ_دا از ج_امع_ه اس_رائيل__ى و ق__وم يه__ود چني_ن تع_ري__ف ك__رده اس__ت:

«م_________وس__________ى گف______ت:

شكايت موسى (ع) نزد خدا از قوم يهود (209)

خ_____داي__ا! م__ن ج____ز ب___ه خ_____ودم و ب_____رادرم اختي_____ارى ن______دارم،

ميان ما و گروه معصيت كاران را تفريق كن!»

موسى عليه السلام آنان را به امر مشروعى دعوت نمود و وظيفه خود را به طور كامل انجام داد و جاى عذرى باقى نگذاشت، ولى جامعه اسرائيلى دعوت او را به بدترين وجه رد كردند. اقتضاى اين حال اين است كه موسى بگويد:

- خدايا، من دستورات را رساندم و خوب هم رساندم، و در به پا داشتن فرمان تو جز اختيار خودم را ندارم و همين طور برادرم را! و ما به وظيفه واجب خود عمل كرديم ولى مردم با بدترين وجه با ما روبرو شدند. و ما اكنون از آنان نااميديم و راه بسته شده است، ت_و اي_ن گ_ره را بگش_ا و ب_ا رب_وبيت خ_ودت راه رسي_دن ب_ه وع_ده اى را ك_ه

(210) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

درب__اره تم__ام_ى نعمت_ت وارث دادن زمين ب_ديش_ان داده اى، آم_اده ك_ن، و مي_ان م_ا و اي__ن م_ردم گن_اه ك_ار حك_م ك___ن و ج___دائى بين__داز!

اين مورد، برخلاف تمام موارد ديگر مانند - درخواست ديدن خدا، و پرستش گوساله و غي__ره - كه فرمان موس__ى را عصيان نمودن__د، خصوصياتى دارد كه جامعه اسرائيلى صريح__ا و بدون كوچكترين مدارا و ملايمت فرمان موسى را رد كردند واگر موسى آنان را به حال خود واگذاشت__ه و از فرم__ان خود چش__م مى پوشيد، دعوت__ش از اساس باط__ل مى ش__د، و پس از اين ديگ__ر نمى توانست هيچ ام__ر و نهى بنماي__د و در نتيج__ه

اركان وحدتى كه تأسي__س نموده بود از بين مى رفت.

از اين بيان روشن مى شود كه:

1 _ اقتضاى اين حال اين است كه موسى عليه السلام در شكايتش به خداوند تنها حال

شكايت موسى (ع) نزد خدا از قوم يهود (211)

خود و برادرش را كه دو مبلّغ الهى و مأمور از طرف خدا بودند. بيان كند، و متعرض ح_ال س_اي_ر م_ؤمنين، ه_ر چن_د تم_رد ف_رم_ان او را نك_رده ب_اشن_د، نش_ود. يعن_ى حال مبلّغ بيان ش_ود نه حال عامل!

2 _ مقام اقتضا دارد كه موسى عليه السلام نزد خداى خود شكايت برد كه در حقيقت مددخواهى از خداوند در اجراى دستور اوست. مقصود از بيان اختيار خود و برادرش اين است كه - برادرم هم مثل من تنها اختيار خود را دارد.

مقص__ود از گفت__ن جمل__ه «خداي__ا مي__ان م_ا و م__ردم گناه ك__ار جدائ__ى افك__ن!»

نفرين از طرف موسى عليه السلام عليه بنى اسرائيل نيست كه خدا حكم قاطعى ميانشان نمايد و در نتيجه عذابى بر آنان نازل شود، و يا خدا ميانشان جدائى افكنده و موسى و هارون را از ميانشان بيرون برد و يا آن دو را وفات دهد.

(212) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

موسى آنان را به اتمام نعمتى كه خدا برايشان نوشته بود، دعوت مى كرد، و او بود كه خداوند بر بنى اسرائيل منت گذاشت و اراده كرد به دست او بنى اسرائيل را نجات دهد و در زمين جانشين سازد، و بنى اسرائيل هم اين معنى را درباره موسى مى دانستند. از اين عبارتشان كه خداوند تعالى نقل فرموده خوب به دست مى آيد - «گفتند: پيش از اين كه بر ما بيائى و پس

از آن كه آمدى، ما اذيت شديم!» و اين جمله كه خداوند سبحان به موسى مى فرمايد: «بر مردم عصيان پيشه افسوس مخور!» نيز گ_واه اين معنى است.

اين جمله مى رساند كه موسى عليه السلام بر آنان رحمت آورده و مى ترسيد كه غضب الهى برايشان فرود آيد، و انتظار مى رفت كه از عذاب «تيه - سرگردانى» ايشان نيز ن___اراح__ت ش____ود.

شكايت موسى (ع) نزد خدا از قوم يهود (213)

و كفش هايشان برايشان خشك مى شد، و قدرت راه رفتن ازايشان سلب مى گشت.

(216) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

ب_ا ايش_ان سنگى ب_ود ك_ه وقتى ف_رود م_ى آم_دن_د م_وس_ى عليه السلام ب_ا عص_ايش ب_دان م_ى زد و آن سنگ دوازده چشمه مى شد. هر چشمه اى مخصوص يكى از اسباط، و چون كوچ مى كردند آب ب_ه سن_گ ب_رمى گش_ت و سن_گ را روى حي_وان_ى مى گذاشتند.»

اين روايت گرچه درباره موضوع «تيه - سرگردانى» وغير آن مطالبى دارد كه در قرآن مجيد نيست، و از آن استفاده مى شود، ولى چيزى را هم كه مخالف قرآن كريم باشد، ندارد.

امر بنى اسرائيل در زمان موسى عليه السلام طور عجيبى بود. چيزهاى خارق العاده از هر طرف زندگى شان را احاطه كرده بود، و لذا بعيد نيست كه تيه و سرگردانى شان در آن بياب___ان هم به اين شكل بوده باشد!

كيفيت زندگى يهود در ايام سرگردانى (217)

م_وس_ى را آزردن___د،

و خدا آن جناب را از آن تهمت كه به وى زدند، تبرئه نمود،

واو ن__زد خ__دا آب__رومن__د ب___ود!

هان اى كسانى كه ايمان آورده ايد،

از خ_______دا ت____ق__وى كني______د،

و سخن سنجيده و سديد گوئي__د!»

اين دو آيه از سوره احزاب كه در مقام تبرئه موسى عليه السلام است، دلالت دارد بر اين كه منظ__ور از اذيت آن جن__اب به عملى كه خدا او را از آن عمل تبرئه نم__وده، نافرمانى خ_ود بنى اسرائي__ل نسب_ت ب_ه دست___ورات وى، و بي__رون ش__دن از اطاع__ت آن

ايذاى موسى به وسيله بنى اسرائيل (221)

جن__اب نبوده اس__ت، چون اگر اين ط__ور بود معن__ا نداشت خ_دا آن جناب را تبرئه كند.

پس يقينا بنى اسرائيل به آن جناب نسبت ناروائى داده بودند كه مايه آبروريزى آن جن_اب مى ش_ده است، و او از اي_ن تهمت آزرده ش_ده ب_ود، و خ_دا از آن تب_رئ_ه اش ك_رد! عبارت «از خدا پروا كنيد، و سخن سنجيده گوئيد!» مؤيد اين معناست، و نيز مؤيد اين احتمال است كه بنى اسرائيل به موسى عليه السلام و امت اسلام به رسول خدا پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله تهمت زده بودند و آيه مورد بحث به مسلمانان مى فرمايد كه همانند بنى اسرائيل مى باشند. و اشاره اى است به نهى مسلمانان از ايذاء رسول اللّه صلى الله عليه و آله به زبان و عمل، با علم به اين كه او رسول خداست! هم چنان كه در ذيل آيه هم كه سخن از انحراف قلوب دارد نوعى تخويف و تهديد مسلمين است به اين كه ايذاء رسول اللّه صلى الله عليه و آله فسقى است كه چه بسا به انحراف دل ها مى انجامد! (1)

(222) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

اذَوْا مُوسى....»

«هان اى كسانى كه ايمان آورده ايد، همانند كسانى مباشيد كه موسى را اذيت ك_ردن_د، و خ__دا م__وس_ى را از آن چ__ه آن__ان گفتند، تبرئه نم___ود، و او ن__زد خ_______دا آب______روئى داش____ت!» (69 / اح____زاب)

مراد به اين «اذيت» مطلق آزارهاى زبانى و يا عملى نيست، گو اين كه مطلق آزار

1- الميزان، ج 38، ص 150 .

تهمتى كه بنى اسرائيل به موسى زدند! (223)

پيامبران حرام و مورد نهى است، ولى در خصوص آيه به قرينه جمله اى كه فرمود: «خدا او را تبرئه نمود!» مرادآزار ازناحيه تهمت و افتراءاست، چون اين اذيت است كه رفع آن محت__اج به تب__رئ_ه خ__دائى است.

شايد علت اين كه از بيان آزار بنى اسرائيل نسبت به موسى عليه السلام سكوت كرد، و نفرمود كه آزارشان چه بوده، مضمون آن حديث را تأئيد كند كه فرمود: «بنى اسرائيل اي__ن تهمت را به موسى زدن__د كه وى آن چه مردان دارند ندارد، و خدا هم موسى را از اين تهم__ت تب_رئ__ه ك__رد.»

اما در خصوص پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله و اين كه تهمتى كه به وى زدند چه بوده؟ بهترين وجهى كه ذكر كرده اند اين است كه آيه شريفه اشاره است به تهمت هائى كه به آن جناب در خصوص داستان زيد و زينب زدند، و بعيد نيست كه چنين باشد، چون

(224) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

اغل__ب روايات__ى كه در اين قصه وارد ش__ده با قداست ساح__ت رسول اللّه صلى الله عليه و آله مناسب___ت ندارن_د! (1)

1- الميزان، ج 32، ص 235 .

تهمتى كه بنى اسرائيل به موسى زدند! (225)

كتاب را در آيات فوق شمرده و در سوره هاى ديگر مشروح آن ها را بيان فرموده است.

(226)

(ابتدائا بايد دانست كه اهل كتاب در قاموس قرآن، يهود و نصارايند. اين كه مظالم و جرايمى كه در ضمن اين آيات به شمار آمده، از قبيل:

س___ؤال از رؤي_ت خ__دا، گ__وس__ال__ه پ__رست_ى،

پيمان شكنى به هنگام رفع طور و ام_ر ب_ه سج_ده،

و نه___ى از ت_ع___دى روز شنب____ه، و امث__ال آن،

همگ____ى مخت____ص ب___ه يه___ودي____ان اس___ت.

ولى در عين حال منافات با اين ندارد كه مراد از اهل كتاب، هم يهود و هم نصارى باشند، زيرا اين هر دو طايفه به يك اصل يعنى ملت بنى اسرائيل برمى گردند كه موسى وعيسى عليه السلام براى ايشان مبعوث شده بودند، گرچه دعوت عيسى پس از رفع آن حضرت در غير بنى اسرائيل، مثل مردم روم و عرب و حبشه و مصر وديگران منتشر

ليستى از جرايم اهل كتاب در قرآن (227)

شد، و قوم عيسى عليه السلام نسبت به آن حضرت كم تر از قوم موسى عليه السلام نسبت به موسى ظلم نكردند!!

از آن نظر كه خدااين هر دو طايفه را داراى يك اصل مى شمارد، در مورد كيفرهاى مخصوص به يهود، مخصوص_ا اس_م يهود را مى برد.

خلاصه روى كلام با همه ايشان است، زيرا همه در خصيصه قومى كه تحكم و زورگوئى و گزافه گوئى و گفتار ناحق و پايبند نبودن به ميثاق هاست، شريكند، مگر اين ك_ه اختص_اص_ا ن_ام ق_ومى ب_ه ط_ور اخص ذك_ر ش_ود.)

اينك فهرست جرايم مزبور را كه اول آن ها با درخواست كتابى آسمانى غير از قرآن، از پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله شروع شده ،ذيلاً مى آوريم:

1 _ درخواس__ت كت__اب_ى آسم_ان__ى غي_ر از ق___رآن، از پيغمب__ر اس__لام صلى الله عليه و آله

(228) موسى

(ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

2 _ درخواس__ت از م_وسى عليه السلام ب_راى نش_ان دادن خ_دا به آنان به طور آشكار،

3 _ گوساله پرستى بعد از مشاهده آن همه آيات و براهين واضح از طرف خدا،

4 _ نقض پيم_ان خ_دا بع_د از مشاه_ده ب_الا آم_دن ك_وه ط_ور و ام_ر ب_ه سج_ده،

5 _ نقض پيمان خ__دا و تج_اوز در روز شنبه و صيد م_اهى در روز غي_ر مج_از،

6 _ نق__ض پيم_ان خ_دا و كف_ر ب__ه آي__ات خ__دا،

7 _ كشتن ن_اح_ق پي_امب_ران اله_ى (م__انن_د كشت_ن يحيى و زكريا و پيامبرانى ك__ه م__وض_وع كشت_ار آن ه__ا در ق__رآن مجي_د ب_ه ط_ور اجم__ال ذك__ر ش__ده اس_ت،)

8 _ بي__ان اي_ن ك__ه «دل ه__اى م___ا در غ___لاف اس_ت» (ك__ه خ____دا ب___ه واسط__ه كف__رش__ان ب_ر دل ه__ايش__ان مهر زد،)

9 _ تهمت بزرگ بر مريم «س» (تهمت زنا!)

ليستى از جرايم اهل كتاب در قرآن (229)

10 - اظه_ار اين ك_ه «مسي_ح عيسى بن مري_م رس_ول خدا را به قتل رسانديم،» (در حال__ى كه نه عيس__ى را كشتند و نه به دارش زدند بلك__ه امر بر ايشان مشتبه شد، و خ__دا عيس__ى را ب__ه س__وى خ_ود ب__الا ب_رد،)

11 _ گرفتن رباوخوردن اموال مردم به باطل،

12 _ ب__ازداشت_____ن م_ردم از راه خ_____دا

حي__ات موس__ى عليه السلام و تعدادى ديگ__ر را در مسير تاري__خ مرتكب شده ان__د كه مشروح آن ه__ا را در چند فص__ل به طور جداگان__ه نق___ل كرده ايم.)

در آيات 161 تا 171 سوره اعراف نيز قسمت ديگرى از داستان هاى بنى اسرائيل و نافرمانى هاى ايشان نقل شده، كه به خاطر نقض عهدى كه كردند، خداوند سبحان به عقوبت گرفتارشان كرد، و از ستم گران كسانى را بر ايشان مسلط ساخت كه آن ها را مورد شكنجه طولانى قرار دادند.

نتيجه و پى آمد ظلم يهود (231)

اين حال اسلاف ايشان بود، و از اين اسلاف و نياكان بنى اسرائيل نسل هائى به وجود آمدند كه آيات خدا را به بهاى اندك فروختند و در امر دين بى اعتنائى كردند مگر ع_ده كمى كه از حق نگذشتند! (1)

شنبه كه مجاز در صيد بودند، ماهى ها نزديك نمى شدند، و اين خود يك امتحان بود از سوى خداى تعالى، و خداوند سبحان به اين جهت ايشان را به چنين امتحانى مبتلا كرد كه فسق و فجور در ميان ايشان رواج يافته بود، و حرص بر اين اعمال ايشان را وادار به مخالفت با امر خداى تعالى و صيد م_اه_ى و ب_ه دس_ت آوردن ه_زين_ه فس_ق و فج_ورش_ان م_ى ك_رد و تق_وائ_ى ك_ه ايش_ان را از مخ_الفت ب_از ب_دارد، ن_داشتن_د.

و هن_وز امي_دوار ب_ودن_د، بلك_ه در اث_ر پافشارى ب_ر م_وعظه و نهى از منكر دست از گناه بردارند، و لااقل چند نفرى از ايشان تا اندازه اى به راه بيايند.

علاوه بر اين غ_رضش_ان از اص_رار ب_ر م_وعظ_ه اي_ن ب_وده ك_ه در ن_زد خ_داى سبح_ان مع_ذور ب_اشن_د، و ب_دي_ن وسيل_ه مخ_الفت ب_ا فس_ق و ان_زج_ار خ_ود را از

(236) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

طغي_ان و تم_رد اع_لام داشت_ه ب_اشن_د، و لذا در پاسخ امت ساكت كه به ايشان مى گفتند:

«چرا موعظه مى كنيد؟

اظه______ار داشتن____د:

ت__ا هم ن__زد پ__روردگ_ارت_ان مع___ذور ب_اشي_م،

و هم شاي__د ايش__ان دست از گن___اه بردارن_د!»

در اين كه گفتند «نزد پروردگارتان» اشاره است به اين كه نهى از منكر به ما اختصاص ندارد، شما هم كه سكوت كرده اي_د مسئ_ولي_د!

بايد اين سكوت را شكسته و اين قوم را نصيحت كنيد!

براى اين كه اعتذار به سوى پروردگار به خاطر مقام ربوبيتش بر هر كسى واجب است، و همه مربوبين اين پروردگار باي_د ذمّ_ه خ_ود را از تكاليفى كه به ايشان شده،و

تخلف از امر به معروف و نهى از منكر (237)

وظايفى كه به آنان محول گرديده، فارغ سازند. همان طور كه ما مربوب اين پروردگار هستي__م، شم_ا نيز هستيد، پ__س آن چه كه بر ما واج__ب است بر شما نيز واج__ب است!

و آن كسانى را كه سكوت كرده بودند و به دسته اول نيز اعتراض

(238) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

مى كردن_د ك_ه چ_را ايش_ان را م_وعظ_ه مى كني_د همگ_ى را ب_ه ع_ذاب خ_ود ه_لاك ك_رد!

آيه فوق دلالت دارد بر اين كه خداوند سبحان اعتراض كنندگان را به خاطر سكوتش_ان و ت_رك نكردن مراوده با متجاوزين، شريك ظلم و فسق آن ها شناخته است.

نيز آيه شريفه دلالت مى كند بر يك سنت عمومى الهى (نه تنها درباره بنى اسرائيل) و آن سنت اين است كه -

جلوگيرى نكردن ستم گران از ستم گرى، و موعظه نكردن ايشان در صورت امكان، و قط__ع رابطه نك__ردن با ايش_ان در صورت عدم امكان موعظه، شركت در ظلم است.

و عذابى كه از طرف پروردگ_ار در كمي_ن ست_م گ_ران اس_ت در كمي_ن ش_رك_اى ايش_ان ني_ز م_ى ب_اش__د!

مجازات گناه كاران و مجازات رضايت دهندگان به گناه (239)

بازشان نمى داشتند، و شيطان هم برايشان كلاه شرعى درست كرده بود و به عده اى از ايشان الهام داد كه شما از خوردن آن منع شده ايد نه از صيدش، و به همين جه_ت روز شنب_ه صيد مى كردن_د و روزه_اى ديگ_ر آن صي_د را مى خوردند.

طايف__ه ديگر از ايش__ان كه اصح__اب يمين بودن__د به اعت__راض برخاسته و گفتند: - ما شم__ا را از عقوب__ت خداون_د تحذي__ر مى كني__م، زنه__ار كه مخالف__ت امر او مكنيد!

طايفه سوم از ايشان كه اصحاب شمال بودند، سكوت كردند، و از اندرز ايشان لب فرو بستند، و تازه طايف_ه دوم را م_لامت ك_ردن_د ك_ه شم_ا چ_را گن_ه ك_اران را م_وعظ_ه

بوزينگان مطرود (241)

مى كني_د، ب_ا اي_ن ك_ه مى دانيد ايشان مردمى هستند كه خداوند به عذاب شديدى عذاب و ي_ا ه_لاكش_ان خ_واه_د ك_رد.

آن طايفه در جواب گفتند:

براى اين كه در ن__زد پروردگارتان مع__ذور باشي_م،

و براى اين كه شايد گنه كارى از گناه دست بردارد....

بعد از آن كه آن مواعظ را نديده گرفته و ه_م چن_ان ب_ه گن_اه خ_ود ادام___ه دادن__د، طايفه دوم به ايشان گفتن___د:

- از اين به بعد با شم_ا زن_دگ_ى نخ_واهي_م ك_رد،

حت_ى ي_ك شب ه___م در شه____ر نم_ى م___اني__م.

اين شهرى است كه خدا در آن نافرمانى مى شود،

(242) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و خ__وف اي__ن هس__ت ك__ه بلائ__ى بر شم__ا ن__ازل ش__ده و م__ا را ه__م بگي__رد...!

اين طايفه همان طور كه گفته بودند از ترس بلا از شهر بيرون شدند و در نزديكى شهر فرود آمدند، و شب را زير آسمان به سر بردند و صبح رفتند تا سرى به اهل معصيت بزنند، ديدند دروازه شهر بسته است، و هر چه در زدند صداى

احدى را نشنيدند، ناگزير نردبام گذاشته و از ديوار بالا رفتند و مردى از نفرات خود را به بالاى نقطه اى كه مشرف به اهل شهر بود فرستادند تا خبرى بياورد. آن مرد وقتى نگاه كرد گروهى ميمون دم دار را ديد كه صدا به صداى هم داده بودند، وقتى برگشت و آن چه ديده بود باز گفت، همگى دروازه ها را شكسته و وارد شهر شدند ميمون ها، همشهرى ها و بستگان خود را شناختند، ولكن انسانها افراد ميمون ها را از يك ديگر تشخيص ندادند و بستگ__ان خود را نشناختن__د. وقتى چنين ديدن__د، گفتند شما را نهى كرديم و از

بوزينگان مطرود (243)

ع_اقبت ش_وم گن_اه زنه_ار داديم...!» (نقل از على عليه السلام )

از اخبار بسيارى استفاده مى شود كه هر قومى كه مسخ شدند بعد از مسخ جز چند روزى زنده نماندند و به فاصله كمى هلاك شدند. (1)

زياد بود، چون مردمى ياغى و متجاوز و مغرور بودند. (1)

1- الميزان، ج 24، ص 306 .

تعطيلى شنبه، ابتلاء و امتحان يهود (245)

اين ب__ود كه مردم ايل__ه در عه__د داود روز شنب__ه خود را كه در آن مراس__ى دينى داشته اند، سبك شمرده و مراسمش را به ج_اى نياوردن__د، و از دستورات آن روز سرپيچى ك____ردن_____د،

و لذا دواد عليه السلام به درگاه خداى تعال_ى ع_رض ك_رد:

- بارالها! لعنت خود را هم چون رداء بر آنان بپوشان،

و ه_م چ__ون كم_ربن_د ب__ر دو پهلوه_ايش_ان ب_ربن___د!

خ_داى تعالى نف_رين او را اجابت كرد،

و ايشان رابه صورت ميمون مسخ نمود.

اماعيسى عليه السلام نيز قومى را كه برايشان مائده نازل شد،

ول_ى ب_ا وج_ود آن بع_د از ج_ريان م_ائ_ده مج__ددا كف__ر ورزيدن__د، نفري__ن ك__رد.

لعن بنى اسرائيل از زبان داود و عيسى (ع) (249)

ام__ام عليه السلام ف_رم__ود ك__ه كف__ر بن_ى اس__رائي_ل از اي_ن رو ب_ود ك__ه - ب__ا پ_ادشاه_ان ستم گر دوستى م_ى ك_رده ان_د،

و به طمع اين كه لبى از دنياى آنان چرب نمايند،

زشتى ه_ايش_ان را زين_ت داده و آن را در نظ_رش_ان زيبا جلوه مى داده اند.» قرآن مجيد اين معنا را كه «اصحاب سبت» يعنى خلاف كاران روز شنبه به ص_ورت ميم_ون مس__خ ش_ده ان__د، تأئي_د م_ى كن_د -

«فَقُلْنا لَهُ_مْ كُ_ونُ_وا قِ__رَدَةً خاسِئينَ!» (65 / بقره)

در س___وره اع_____راف م___ى ف_____رم_____اي_____د:

«ازآن هابپرس ازحال قريه اى كه بر لب دريامسكن داشتند!

بپرس از آن موقع كه وقتى ماهى هاى دريا در روزهاى شنبه آشكار مى شدند بر لب آب، و

(250) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

برعكس روزهاى ديگرشان نمى آمدند،

چگ_ون_ه تج__اوز ك__ردن_د ح_دود و احك_ام شنب_ه را!

اي_ن چني_ن آن__ان را ب__ا فس_ق ش__ان آزم__ودي___م...،

پس وقتى كه تكبر كردند،

و مرتكب شدند كارهائى را كه از آن نهى شده بودند!

گفتي__م:

_ ميم___ون و ران___ده درگ__اه م___ا ب___اشي______د!!!» (1)

نحل)

قرآن مجيد در آيات سوره نحل خوردنى هاى حلال و حرام را اعلام مى كند و از ح__رام و حلال بدعت_ى و بدون اذن خدا، نهى مى كند.

و نيز پاره اى از احكام را كه براى يهود تشريع شده بود و سپس نسخ شد، ذك_ر مى نمايد، و در آيه نسخ اين معنى را خاطرنشان مى سازد كه آن چه بر رسول خدا صلى الله عليه و آله نازل شده، دين ابراهيم است كه بر پايه اعتدال و توحيد بنا شده و آن احكام طاقت فرسا كه در دين يهود بود از دين او برداشته شده است .

در آيات قبلى، خداوند متعال تحريماتى را كه در دين اسلام تشريع فرموده، بر

(252) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

مى شمارد و مى فرمايد:

«ح_ق اي_ن است ك_ه:

م__ردار، خون، گوش__ت خوك، و آن چه نام غير خ_دا بر آن ياد شده، براى شما حرام است!»

در آي__ه ف__وق به اي__ن سؤال پاس__خ مى دهد كه اگر حرام ه__ا اين چه__ار محرم__ات است پس اين همه حرام ه_ا كه قب_لاً بر بنى اسرائي__ل حرام شده بود، چيست؟

آي_ا اي__ن ظل___م ب_ر ايش_ان نب___وده اس___ت؟!

جواب در همين آيه گفته شده:

«اگر ما اين ها را قب_لاً بر بنى اسرائيل ح_رام ك_رده بوديم،

ظل_مش__ان نك___ردي_م،

بلك__ه ايش__ان خ__ودش__ان ب__ه خ__ود ظل__م ك__ردن__د،

غذاهاى ممنوعه بنى اسرائيل (253)

و به كيفر ظلم شان بعضى چيزها را بر آنان حرام كرديم.

قبلاً همين چيزها بر آنان حلال بود ولكن چون پروردگار خود را عصيان كردند لذا به عن_وان عق_وبت آن ه_ا را ب_ر ايش_ان تح_ريم كرديم!»

در جاى ديگر قرآن مى فرمايد:

«به خاطر ظلم هائى از يه_ودي_ان طيب_اتى را كه بر ايشان ح__لال ب_ود، ح__رام ك_ردي_م!» (1)

آل عمران)

1- المي_____زان، ج 24، ص 302 .

(254) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

ق__رآن مجيد حقايق ديگرى از تاريخ يهود را در آيه فوق متذكر شده و مى ف_رم_اي_د:

«هم____ه طع__ام ه____ا ب___ر بن__ى اس____رائي___ل ح__لال ب__ود،

مگر آن چه را اسرائيل (يعقوب پيامبر) پيش از نزول ت_ورات،

ب___ر نفس خ_ود ح__رام ك__رد.»

آيه شريفه متذكر اين واقعه تاريخى مى شود كه خداوند متعال - قبل از نزول تورات - هيچ يك از خوردنى ها را براى بنى اسرائيل حرام نكرده بود مگر آن چه را كه يعقوب پي_امب_ر ب_ر شخ_ص خ__ود ح_رام ك___رد.

در رواي_ات اس_لام_ى از حض_رت ص_ادق عليه السلام نق_ل ش_ده ك___ه:

حلال بودن غذاهاى ممنوعه قبل از تورات (255)

«يعقوب پيامبر چون گوشت شتر مى خورد درد تهى گاه او را ناراحت مى كرد، بدين سبب گوشت شتر را بر خود حرام كرد، پيش ازآن كه تورات نازل شود، ولى وقتى تورات ن__ازل شد موس_ى عليه السلام نه آن را ح__رام كرد و نه آن را خورد.»

بنى اسرائيل منكر حليّت طعام ها _ قبل ازنزول تورات _ بودند.

بنى اسرائيل اصولاً منسوخ شدن احكام يك دين را محال مى شمردند، و بر اساس همين عقيده خود منكر اين نيز بودند كه تحريم بعضى از غذاها به بنى اسرائيل به واسطه ظلمى بود كه آن ها مرتكب شده بودند، و به خاطر آن خداوند سبحان اين محرم___ات را بر آن ها تشري__ع ك__رده ب__ود.

اي__ن واقعي__ت را خداون__د متع__ال در آي__ه شريف__ه 160 س_وره نس_اء مى فرمايد:

«ب_ه جهت ظلمى ك_ه يه_ود ك_ردن_د،

(256) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

ما نعمت هاى پاكيزه خود را كه بر آنان قبلاً حلال بود،

ح___رام گ__ردان___دي____م!»

چنان كه از آيه زير در سوره آل عمران نيز مشخص است، بنى اسرائيل كه منكر حليت طعام ها قبل از

نزول تورات بوده اند، در حالى كه واقعي_ت اي_ن تح_ري_م در ت_ورات ذك___ر ش___ده:

«بگو تورات را بياوريد و تلاوت كنيد تا معلوم شود،

كدام يك راست گوئيم و بر حقيم!» (93 / آل عمران) (1)

1- الميزان، ج 6، ص 244 .

حلال بودن غذاهاى ممنوعه قبل از تورات (257)

كه يك پارچه به بابل آمدند، و قرآن مجيد آن را در ادامه آيه فوق چنين فرموده است:

اسارت دوگانه بنى اسرائيل در تاريخ (261)

«... فَاِذا جاءَ وَعْدُالاْخِ_رَةِ جِئْنا بِكُ_مْ لَفيفا!»

يعن_ى: «ه_م____ه ش_م____ا را ملف_____وف و دست__ه جمع__ى و ب__ه ه___م پيچي___ده خواهيم آورد، آن گاه كه وعده آخرى برسد!»

برخى از مفسرين گفته اند كه اين قسمت آيه اشاره به روز قيامت دارد، ولى بعيد هم نيس_ت ك_ه م_راد ب_ه وع_ده آخ_ر هم_ان قض_ائ_ى ب_اش_د ك_ه ران_دن آن را خ_داون_د متع_ال در اول همي__ن س__وره ذك__ر ف_رم__وده است:

«وقت___ى زم__ان وع__ده دوم___ى رسي______د،

يعنى بنى اسرائيل افساد بار دوم خود را از حد گذارندند،

م_____ا ه__م__ان بن____دگ___ان خ____ود را واداشتي_______م،

ت___ا ب___ا ف___راه__م آوردن اسب___اب ح__زن و ان____دوه،

(262) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و تحق__ق بخشي______دن ب___ه ذل_ت و مسكن_ت آن____ان،

چه____ره ه_____ايش____ان را ان____دوه گي_____ن كنن________د،

و ني_ز م_انن_د نوبت نخستين وارد مسج_داقص_ى ش_ون_د،

و ه____ر چ_ه را ك_ه ب_ر آن غلب_ه ي_افتن_د ه__لاك كنن_د،

و س_رزمين ه_ائى را كه از آن عبور دادند، ويران سازند!»

اي__ن آي__ه نش__ان مى ده__د ك_ه وعده دوم__ى بر بنى اسرائي_ل سخت تر از اولى ب__وده و در آن ن__زدي__ك ب_ودن_د ك_ه ب__ه كل__ى ن_اب_ود ش_ون_د.

«واردمسجدشوند همان گونه كه باراول وارد شدند....» (7/اسرى)

نش_ان م_ى دهد كه دشمنان بنى اسرائيل كه برانگيخته شده بودند تا به مجازات

اسارت دوگانه بنى اسرائيل در تاريخ (263)

فساد بنى اسرائيل آن ه_ا را قت_ل و غ_ارت كنن_د، در ه_ر دو ن_وبت وارد مسج_داقص_ى ش_ده و آن را ب_ه قه_ر گرفته اند، و ب_ه هت_ك ح_رمت مسج_د و تخ_ري_ب آن ك_وشيده اند.

معن__ى آيه «وَ لِيُتَبِّ__رُوا ما عَلَ__وْا تَتْبيرا،» (7 / اسرى) اين است كه هلاك كنند و نابود سازن__د هر

چه را كه بر آن دس__ت يابند و م__ردم را كشت__ه و اموال را سوزانيده و خانه ه__ا را خراب و شهره___ا را ويران سازند. (1)

لَتَعْلُنَّ عُلُوّا كَبيرا،» (4 / اسرى) فرموده:

مقصودكشتن حسين بن على عليه السلام است.

و درباره عب_ارت «فَ_اِذا جاءَ وَعْدُ اُوليهُما،» (5 / اسرى) فرمود:

وقت____ى حس_ي__ن ي______ارى ش________ود!

«بَعَثْن__ا عَلَيْكُ_مْ عِب__ادا لَ_ن__ا اُول_ى بَ___أْسٍ شَ___دي___دٍ فَ_جاسُ___وا خِ___لالَ ال__دِّي_ارِ!» (5 / اسرى)

يعن_ى: «قب_ل از قي_ام ق_ائ_م عليه السلام ق_ومى برانگيزد كه،

هيچ خونى از آل محم_د صلى الله عليه و آله را بى انتق_ام نگ_ذارن_د،

فساد اوليه امت اسلام، و فساد طاغيان يهود (267)

و انتقام همه خون ه_اى ريخته شده اهل بيت را بگيرند!

وَ ك__انَ وَعْ_دا مَفْعُ__ولاً _ و اي__ن وع_ده اى است انج__ام يافتن__ى!» (5 / اسرى)

اين روايت تطبيق حوادثى است كه در اين امت (اسلام) اتفاق مى افت__د با حوادثى كه در بنى اس_رائي_ل اتف_اق افت_اده اس_ت، و در حقيق_ت در مق_ام تص_دي_ق مطلب_ى اس_ت ك_ه رس__ول خ___دا صلى الله عليه و آله پي__ش بين___ى ك___رده و ف__رم__وده:

«به زودى اين امت مرتكب شود آن چه را كه بنى اسرائيل مرتكب شد طابق النعل بالنعل، حتى اگر بنى اسرائيل سوراخى رفته باشد، اين امت نيز خواهد رفت!»

اما اصل داستانى كه آيات مورد بحث متضمن آن است، و اين كه دو نوبت بنى اسرائيل طغي_ان و فس_اد ك_رده ك_دام است؟ رواي_ات ب_ا اخت_لاف زي_اد وج_ود دارد.

سلاطين بابل در حدود ششصد سال قبل از ميلاد مسيح بر آنان وارد ش__ده است.

«بخت النصر» پادشاهى بود نيرومند و صاحب شوكت، و يكى از جبابره عهد خود به شمار مى رفت.

بخت النصر،تاريخ انهدام بيت المقدس،دربدرى يهود (269)

وى در آغاز از بنى اسرائيل حمايت مى كرده، ولكن چون از ايشان تمرد و عصيان ديده، لشكرهاى بى شمار به سرشان گسيل داشته و ايشان را محاصره كرده و بلادشان را درهم نورديده، و همه را ويران ساخته است.

او «مسجد الاقصى» را خراب و تورات و كتب انبياء را طعمه حريق ساخت، و مردم را قتل عام نمود، به طورى كه جز عده قليلى از ايشان آن هم از زنان و كودكان و مردان ضعيف كسى ب_اقى نم_ان_د. ب_اقى م_انده ايش_ان را هم اسي_ر گ_رفته و ب_ه بابل كوچ داد.

بنى اسرائيل هم چنان در ذلت و خوارى و بى كسى در بابل به سرمى بردند و تا بخت النصر زنده بود، و مدتى بعد از مرگ او نيز احدى نبود كه از ايشان حمايت و دفاع كند، تا آن كه كسرى «كوروش» يكى از پادشاهان ايران تصميم گرفت به بابل لشكركشى كرده و آن جا را فتح كند و وقتى آن جا را فتح كرد نسبت به اسراى بنى اسرائيل تلطف و

(270) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

مهربانى نمود و به ايشان اجازه داد تا دوباره به وطن خود «سرزمين مقدس» بروند، و ايشان را در تجديد بناى هيكل «مسجد اقصى» و تجديد بناهاى وي_ران ش_ده كمك ك_رد.

كوروش به «عزرا» يكى از كاهنان ايشان اجازه داد تاتورات را برايشان بنويسد. اين ح_وادث در حدود چهارصد و پنجاه واندى قبل از ميلاد حضرت مسيح اتفاق افتاده است.

آن چه از تاريخ يهود بر

مى آيد اين است كه اول كسى كه از ناحيه خدا مبعوث شد تا بيت المق_دس را ويران كند بخت النصر بود، كه در اين نوبت هفتاد سال خرابه افتاده بود.

و آن كسى كه در نوبت دوم بيت المقدس را ويران كرد «قيصر روم اسپيانوس» بود كه تقريبا يك قرن قبل از ميلاد مى زيسته و وزير خود «طوطور» را روانه كرد تا مسجد را خراب و مردمش را ذليل ساخته و گوشمالى دهد.

بعيد نيست كه اين دو حادثه مورد نظر آيات مورد بحث باشد، زيرا بقيه حوادثى كه

بخت النصر،تاريخ انهدام بيت المقدس،دربدرى يهود (271)

تاريخ براى بنى اسرائيل نشان مى دهد طورى نبوده كه به كلى آنان را از بين ببرد، و استقلال و مملكتشان را از ايشان گرفته باشد، به خلاف داستان بخت النصر كه همه آنان و آقائى و استقلالشان را تا زمان كوروش به كلى از بين برد، و آن گاه كوروش بعد از م_دت_ى هم_ه آن ه_ا را جم_ع ك_رد و س_ر و ص_ورت_ى ب__ه زن_دگ_ى ش_ان داد، و ب_ار ديگ___ر رومي___ان ب____ر آن__ان دس__ت ي____افتن____د و ق_وت و ش_وكتش_ان را گ_رفتن_د و ديگ_ر ت__ا زم___ان اس__لام نت_وانستن____د ق__دعل__م كنن__د!

و اين احتمال هيچ تعبدى ندارد جز يكى كه از آيات بر مى آيد منقرض كننده بن__ى اس_رائي__ل در ه__ر دو نوب__ت يك طايف__ه ب__وده ان___د، وگرن__ه نم__ى ف__رم___ود:

«ثُ______مَّ رَدَدْنالَكُ____مُ الْكَ_____رَّةَ عَلَيْهِ___مْ....» (6 / اسرى)

چه اين عبارت اشعار بر اين دارد كه خداوند بنى اسرائيل را نيرو بخشيد تا توانستند

(272) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

بر دشمنان بار اول خود غلبه كنند، و تلافى درآورند، و جمله:

«فَاِذا جاءَ وَعْدُ الاْخِ_رَةِ لِيَسُ_ؤُوآا وُجُوهَكُمْ....» (7 / اسرى)

اشع__ار ب__ر اي__ن دارد ك__ه ب__راى نوب__ت

دوم هم__ان دشمن_ان غلب_ه يافت__ه ان__د.

و اين احتمال هم وجود دارد كه خداوند به دست مردمى ديگر انتقام بنى اسرائيل را از دشمن_ان گ__رفت_ه ب__اش__د، و بن_ى اس__رائي_ل از اي_ن پيش آم_د س_ود ب_رده ب_اش_د.

سي___اق آي___ه درب___اره م_ردم_ى ك_ه ب_ار دوم مبع___وث ش_ده ان_د اي___ن ظه___ور را ني_ز دارد ك__ه اف__رادى غي__ر اول__ى ه__ا باش___د.

معن____اى آي____ه اول____ى اي____ن اس__ت ك____ه:

«ما بنى اسرائيل را در كتاب تورات اخبار داديم، اخبارى قاطع، و اعلام نموديم كه سوگند مى خ_ورم و قطع_ى مى گ__وي_م ك_ه:

بخت النصر،تاريخ انهدام بيت المقدس،دربدرى يهود (273)

- شما نژاد بنى اسرائيل به زودى در زمين فساد خواهيد كرد!

(كه مراد به زمين، س_رزمين فلسطين و پي_رام_ون آن است،)

و اي_ن فس_اد را در دو ن_وبت خ_واهي_د ك_رد، يك_ى پس از ديگرى، و در زمين طغيانى عظيم و علوى كبير خواهيد نمود!»

اين كه فرمود «بَعَثْنا عَلَيْكُمْ عِبادا لَنا اُولىبَأْسٍ شَديدٍ!» (5 / اسرى) منظور اين است كه بندگان نيرومند خود را به پا داشتيم و فرستاديم تا شما را ذليل نموده و از شما انتق___ام بگي_رن_د.

اين كه آمدن آن بندگان خدا به سوى بنى اسرائيل و قتل و عام و اسارت و غارت و تخري__ب آنان را بعث الهى خوان__ده، براى اين كه اين بعث بر سبيل كيفر و در برابر فس__اد و طغي__ان و ظل__م به غي__ر ح__ق بنى اسرائي__ل ب__وده، پس كسى نگوي__د كه

(274) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

خ__دا ب_ا فرست__ادن چني__ن دشمنان__ى آدم كش و مسل__ط ساختن آن__ان بر بنى اسرائي__ل نسبت به ايش__ان ظلم ك__رده است، چه خ__ود ايشان به خ__ود ظلم كردند!

و در آيه هيچ دليلى ندارد بر اين كه قومى كه خداى تعالى بر بنى اسرائيل مسلط

كرد بندگانى مؤمن بودند، چون فرموده كه ما بعث كرديم و نيز فرموده عده اى از بندگان خود را فرستاديم.

آيه بعدى «ثُمَّ رَدَدْنالَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ....» (6 / اسرى) مى رساند كه بنى اسرائيل به زودى به دولت سابق خود برگشته و بعد از عذاب بار اول بر دشمنان مسلط مى شوند، و از چنگ استعمارشان رهائى مى يابند، و به تدريج و در برهه اى از زمان اين برگشتن ص_ورت خ_واه_د گ_رفت، چ_ه ام_داد ش_دن شان به اموال و فرزندان وبالا رفتن آمارشان به زمانى زياد احتياج دارد.

بخت النصر،تاريخ انهدام بيت المقدس،دربدرى يهود (275)

مقايسه ميان آيه «بَعَثْنا عَلَيْكُمْ عِبادا لَنا،» و آيه «لِيَسُؤُوآا وُجُوهَكُمْ...،» اين معنا را به دست مى دهد كه وعده دوم بر بنى اسرائيل سخت تر بوده است، و در آن وعده نزديك بوده كه به كلى نابود شوند، و در دلالت بر اين معنا همين عبارت آخر آيه كافى است كه فرمود: «وَ لِيُتَبِّ_رُوا ما عَلَ_وْا تَتْبي_را!»

«وقتى زمان وعده دومى رسيد، يعنى بنى اسرائيل افساد بار دوم خود را از حدّ گذرانيدند، ما همان بندگان خود را واداشتيم تا با فراهم آوردن اسباب حزن و اندوه و تحقق بخشيدن ذلت و مسكنت آنان، چهره هايشان را اندوگين كرده، و نيز مانند نوبت نخستين وارد مسجد اقصى شوند، و هر چه را كه بر آن غلبه يافتند، هلاك كنند، و سرزمين هائى را كه ازآن عبوردادند، ويران سازند!» (7 / اسرى) (1)

1- ال______ميزان، ج 25، ص 63 .

(276) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

كه خدا به ايشان كتاب و آئين و پيغمبرى و سلطنت عطا فرمود، و از ارزاق خوب و پاكيزه روزى داد، و ب__ر ع__ال__مي__ان ب___رت___رى بخشي_____د،

از ايشان بپرس كه خدا چه آيات روشنى به ايشان داد؟

سرگذشت بنى اسرائيل، عبرت مسلمانان (277)

و در ك_ارش_ان دق_ت ك__ن ك_ه آغ___ازش از كج_ا ب___ود و ب_ه كج___ا انج__امي__د؟

كلم___ات را تح___ريف ك__ردن__د، و از ج___اى خ___ود تغيي__ر دادن____د،

در قب_ال خ__دا و كت_ابش ام___ورى را از پيش خ___ود وض_ع ك__ردن___د،

و با اين ك_ه وظايفش_ان را مى دانستن_د، از ح_دود خ_ود تج_اوز ك_ردن_د،

خ__دا ه__م ب___ه سخت ت__ري_ن عق__وبت ه__ا گ___رفت___ارش___ان ك____رد !

جمعيتش_____ان پ___راكن___ده ش____د،

آق__ائ_ى ش____ان زوال پ__ذي__رف__ت،

خوشبختى و سعادتشان به باد رفت،

در دنيا ب_ه خ_وارى و گدائى افتادند،

و رس__وائ__ى و ع___ذاب آخ____رت ش___ان بس___ى ب___الات____ر اس____ت!

(278) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

اي__ن ي_ك روش خ___دائ_ى اس__ت .

كه هر كس نعم_ت خداداده را تبديل كند، و از مجراى خود خارج سازد،

خ____دا او را عق___وب_ت م_ى كن____د.

و عقوبت خدائى بسيارسخت است!!!»

علت اين كه بنى اسرائيل آن اعمال ناشايست را انجام دادند، يعنى نعمت هاى الهى را تبديل كردند، و آيات خدا را تحريف نمودند، و قوانين آسمانى را تغيير دادند - اين بود ك_ه زن_دگى دني_ا خيل_ى در نظ_رش_ان آراست_ه جل_وه ك_رده ب_ود. و اي_ن ام_ر آن ه_ا را ب_ه ه_واه_اى نفسانى و شهوات شيطانى مى خواند، و حق و حقيقت را از يادشان مى برد! انس_ان در اين ح_الت ج_ز رسي_دن ب_ه آرزوه_اى خ_ود از ج_اه و مق_ام و م_ال و تجم__لات منظ_ورى پي_دا نمى كن_د، و هم_ه چي_ز را وسيل_ه رسي_دن ب_ه آن تم_اي_لات

سرگذشت بنى اسرائيل، عبرت مسلمانان (279)

ق_رار مى ده_د و از

آن ج_مل__ه «دي_ن» خ__ود را وسيل_ه تشخي_ص خ_ود ق_رار م_ى ده_د.

ه_ر كس ب_راى خوشن__ودى ديگرى با احك__ام و نواميس دين بازى مى كند، و مطابق مي_ل خ_ودش در آن تص_رف م_ى كن__د!

اين است آن چه امروزه در ميان دنياپرستان متظاهر به دين مد شده و سابقا نيز در ميان بنى اسرائيل چنين امرى ديده شده است!!! (1)

1- الميزان، ج 3، ص 155 .

(280) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

تمامى يهوديان چنين اعتقادى ندارند. اگر قرآن اين موضوع را به صورت عام گفته و به همه يهود نسبت داده براى اين بوده كه بقيه يهوديان هم به اين نسبت ها راضى بوده اند و با آن مخالفتى نداشته اند، پس در حقيقت همه متفق الرأى ب__وده ان_د!(1)

اعراض از

(288) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

گفتارشان فرمود:

«بلكه آسمان ها و زمين و هر چه در آن دوست، از خداست!»

اين برهان در آيه فوق، مسئله ولادت و پيدايش فرزند از خداى سبحان را نفى مى كند، زيرا فرزند گرفتن وقتى ممكن مى شود كه يك موجود طبيعى بعضى از اجزاى خود را از خود جدا كرده و آن گاه با تربيت تدريجى آن را فردى از نوع خود و مثل خود كند، ولى خداى سبحان منزه است، هم از جسميت و تجزيه و هم از مثل و مانند، بلكه هر چيزى كه در آسمان ها و زمين است مملوك او، و هستى اش قائم به ذات او، و قانت و ذليل در برابر اوست...! وقتى هستى موجودات عين ذلت است، چگونه ممكن است م_وج_ودى از م_وج_ودات، فرزن_د او، و مث__ال نوعى او باشد؟

از طرف ديگر خداى سبحان بديع و پديدآورنده بدون الگوى آسمان ها و زمين است

اعتقاد يهود و نصارى به فرزند خدائى (289)

كار او به تدريج و تقليد صورت نمى گيرد، چگونه فرزند گرفتن را به او نسبت دهيم و حال آن كه فرزند درست كردن احتياج به تربيت و تدريج دارد؟ (1)

- والمسي__ح بن مري__م - به معن__اى ديگ__رى بي__ان مى كن__د.

دليل اين ام_ر اخت_لافى است در عق_ايد يه_ود و مسيحي_ان در اي_ن زمين_ه زيرا اعتقاد يه__ود به پسر خ__دا بودن عزي_ر، غير اعتقاد مسيحيان به پسر خدا ب_ودن عيسى اس_ت.

اعتقاد يهوديان صرفا از باب احترام و تعارف است، ولى اعتقاد مسيحيان درباره مسيح جدى و به نوعى آن را حقيقت مى انگارند!!

آيه شريفه در مورد اين كه يهود عزير را به جاى خدا رب خود خوانده اند سكوت كرده و به جاى آن تنها به ذكر ارباب گرفتن احبار و رهبان اكتفا كرده است، و اين شامل

اختلاف در فرزند خدائى عُزير و مسيح (291)

عزير هم مى شود. يعنى مى فهماند كه يهود چنين اطاعتى از عزير هم مى كرده اند، چون عزي__ر يا پيغمب__ر ب__وده و ايشان با احت__رام از وى و او را پس__ر خدا خواندن، رب خود اتخاذش كرده و اطاعتش مى كرده ان__د، و يا به خاط__ر اين كه از علم__اى ايشان ب__وده و ب__ه ايش__ان احس_ان_ى ك_رده ك_ه از هي_چ ك_س ديگ_رى س_اخت_ه نب_وده اس_ت.

و اما مسيح از آن جائى كه پسر خدا بودنش نزد مسيحيان به معناى صرف تعارف و احترام نيست، لذا آن را ج_داگ_ان_ه ذك_ر ك_رد!

نيس__ت،

و او از آن چ__ه ك__ه ش__ري__ك او م__ى پن__دارن__د، من__زه اس__ت!»

مقصود از اين كه مى فرمايد: به جاى خداى تعالى احبار و رهبانان را ارباب خود گرفته اند، اين است كه به جاى اطاعت خدا، احبار و رهبانان را اطاعت مى كنند، و به گفته ه__اى آنان گوش فرا مى دهن__د، و بدون هيچ قي__د و شرطى ايشان را فرمان مى برند، حال آن كه ج__ز خداى تعال_ى احدى سزاوار اين قسم تسلي__م و اطاعت نيست.

كيفر پيروى كورانه يهود و نصارى از روحانيون (293)

مقصود از اين كه مى فرمايد:

«و مسي__ح بن مري__م را نيز ب__ه جاى خ_دا رب خ_ود گرفت__ه اند،»

اين است كه ايشان به همان نحوى كه معروف از آنان است قائل به الوهيت مسيح شدند. در اين كه مسيح را اضافه به مريم كرد، اشاره اى است به اين كه نصارى در اين اعتقاد ب_ر ح_ق نيستن_د، زي_را كسى ك_ه از زن_ى ب_ه دني_ا آمده، چه شايستگى پرستش را دارد؟ خداون__د سبح__ان اي_ن اعتق__اد اهل كتاب را چني__ن تخطئ__ه فرم__وده اس__ت:

«يه__ود و نص_ارى ب_راى خ__ود رب ه__ا اتخ__اذ ك__ردن_د،

در حالى كه مأمور نبودند مگر به اين كه خدا را بپرستند!»

اي___ن ك__لام اول دلال_ت دارد ب__ر اي___ن ك____ه:

- همان طوركه عبادت هر چيزى مساوى با اعتقاد به ربوبيت اوست، هم چنين اطاعت

(294) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

بدون قيد و شرط هر چيز مساوى با رب دانستن آن چيز است، پس طاعت هم وقتى به طور استقلال باشد خود عبادت و پرستش است.

و لازمه اين معنى اين است كه شخص مطاع بدون قيد و شرط و به نحو استقلال را «ال__ه» بدانيم، زيرا «ال__ه» آن كس__ى است ك_ه س_زاوار

عب_ادت ب_اش__د!

در آيه فوق وقتى كلمه «رب» را به كار نبرده و بلكه «اله» را به كار برده است، مى فهماند كه اتخاذ ربّ به وسيله اطاعت بدون قيد و شرط، خود عبادت است، و رب را معبود گرفتن همان «اله» گرفتن است، چون «اله» به معناى معبود است.

در روايات اسلام__ى از امام ص__ادق عليه السلام نقل ش__ده ك__ه فرم__ود:

«به خدا قس__م! احبار و رهبانان، يهود و نصارى را به پرستش خود نمى خواندند و به فرض__ى هم كه مى خواندن__د، يهود و نصارى هرگز قب__ول نمى كردند، ولكن كارى كردند، و

كيفر پيروى كورانه يهود و نصارى از روحانيون (295)

يهود و نصارى هم كارى را از ايشان قبول كردند كه لازمه اش پرستش بود، و آن اين بود كه عده اى از محرم__ات را برايش__ان ح__لال و ع__ده اى از حلال ه__ا را بر آن__ان ح__رام نمودن__د، و ايشان ه__م پذيرفتن__د، پس يه__ود و نصارى ب__دون اين كه خودش__ان متوج__ه باشن__د، احب__ار و رهب__ان__ان خ__ود را پ__رستي__دن___د.» (نق_ل از كاف_ى)

در تفسير قمى، از امام ابى جعفر عليه السلام آمده كه فرمود:

«اين كه خداوند در آيه فوق در قرآن فرموده: "والمسيح بن مريم" براى اين بوده كه برخى از مسيحيان او را تعظيم نموده و در دل آن قدر بزرگ مى دانند كه خيال كرده اند او معبود و پسر خداست! بعضى ديگر از ايشان گفته اند: او سومى سه خداست!!!! و طائفه اى ديگر گفته اند: او خود خداست!!!! آن گاه اضافه فرمود: اين كه قرآن فرموده "احبار و رهبانان خود را پروردگار گرفتند!" از اين رو بوده كه يهوديان و مسيحيان

(296) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

گوش به حرف احبار و رهبانان خود مى دادند،

و ايشان را كورانه اطاعت مى نمودند و گفته هاى ايشان را مانند وحى منزل دانسته و با آن معامله دين مى كردند، و آن چه اصلاً به يادش نبودند اوامر خداى تعالى و كتاب هاى آسمانى و پيغمبران او بود، كه به كلى پشت سر انداختند، پس در حقيقت به جاى اين كه خدا را رب خود بدانند، احبار و رهبانان را ارباب خود گرفتند.» (نقل از تفسير قمى)(1)

1- الميزان، ج 18، ص 82 .

كيفر پيروى كورانه يهود و نصارى از روحانيون (297)

به هم__ان خوى زش__ت اسلاف خ__ود پاي__داري_د!

خون يك ديگر را مى ريزيد،

(300) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و گ__روه ضعي_ف را از دي_ار خ___ود مى راني__د،

و در ب_دك_ردارى و ست__م ب_ر ضعيف__ان، هم دس__ت و پشتيب__ان ي__ك ديگ__ري_د!

و چ__ون اسي__ران___ى بگي___ري___د، ب_راى آزادى آن ه___ا "ف_دي_ه" م_ى طلبي___د،

در صورتى كه به حكم تورات،

اخ__راج كردن آن__ان (چه رس__د به قت__ل آن ه__ا) محقق_ا بر شما حرام شده است!

چ__را ب__ه ب__رخ__ى احك__ام ت___ورات ك__ه ب_ه نف__ع شماس___ت، ايم____ان آورده،

و ب__ه بعض____ى ديگ____ر ك_اف__ر م_ى ش____وي_د!

ج___زاى چني_ن م_ردم ب____دك____ردار چيس___ت؟

ج__ز ذل__ت و خ__وارى در زن__دگى اين جه__ان،

و سخ___ت ت_ري_ن ع______ذاب در روز قي__ام__ت!

تخلف از ميثاق الهى و كفر يهود (301)

و خ____دا از ك_ردار شم___ا غ___اف___ل نيس___ت!»

«اينان همان كسانند كه متاع فانى دنيا را خريده،

و مل__ك ج__اوي__د آخ___رت را ف__روختن______د.

پس در آخرت عذاب آن ه_ا هيچ تخفيف ني_اب_د.

و هيچ كس آن__ان را ي___ارى نخ___واه__د ك__رد!»

«و ما به م_وسى كت_اب "ت_ورات" را عط_ا كرديم،

و از پ___ى او پيغمب______ران ف___رست____ادي______م،

و عيس__ى پس_ر م_ري_م را ب_ا معج___زه ه_ا و دلاي___ل روش__ن، حج_ت ه__ا دادي_م،

و او را ب__ه واسط___ه "روح الق____دس" اقت___دار و ت__وان___ائ__ى بخشي____دي____م،

آيا هر پيغمبرى كه از جانب خ__دا اوام__رى بر خ__لاف ه__واى نف__س شم_ا آورد،

(302) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

از حكم__ش س_ر پيچي_ده و از راه حس_د برخ__ى از آن ه__ا را تكذي_ب م__ى كني_د؟

و ب_رخ__ى ديگ__ر را ب__ه قت__ل م__ى رس__اني__د؟»

«ب_____ا پيغمب_____ران از راه تمسخ____ر گفتن_____د:

_ دل ه__اى م_ا در حج__اب غفل__ت اس__ت و چيزى از سخن__ان شم_ا درنمى يابد!!

چنين نيست!

بلكه چون اتمام حجت شد ولى فهميده نپذيرفتند،

خ____دا ب___ر آن ه____ا لع__ن و غض_ب ف__رم__ود،

زي_________را ك_____اف___________ر ش____دن_______د،

و

در ميان آنان اهل ايمان بسياركم بود!» (1)

1- المي_____زان، ج 1، ص 403 .

تخلف از ميثاق الهى و كفر يهود (303)

بع_د از ب_ر شم_ردن گن_اه_انى ك_ه از آن_ان س_ر زده، مستحقين مدح را نيز مدح مى كند، و اين معنى را مى رساند كه همه بنى اسرائيل خدا و رسول را مخالفت نكردند و بر ضلالت و ظلم پافشارى نداشتند، بلكه پاره اى از ايشان مردمى بودند كه ديگران را به سوى حق راهنمائى نمودند، و در ميان ايشان به حق و عدال___ت حك_م كردند.

بعيد نيست مراد به «امتى از قوم موسى» در آيه فوق انبياء و امامانى باشند كه بعد از موسى عليه السلام در مي__ان بنى اس_رائيل پديد آمدند و قرآن درباره شان فرمود:

«از ايش__ان ام_ام_انى ق__رار دادي__م ك_ه به امر م_ا ه_دايت م_ى ك_ردن_د،

صالحان قوم بنى اسرائيل و هاديان راه حق (307)

چون صب__ر مى كردند و به آيات ما يقي__ن داشتن__د!» (24 / سجده) (1)

الهى بود نه كفر به خدا، زيرا آنان منكر نبودند ك_ه ب_راى ع_الم معب_ود واح_دى اس_ت. بلك_ه تنه_ا انك_ارش_ان راج_ع ب_ه

كفر اهل كتاب از چه نوع كفرى است؟ (309)

مع_ارفى بود كه كتاب هاى آسمانى خودشان آن ها را بيان داشته و روشن و آشكار ك_رده ب___ودن__د.

مع__ارفى ك___ه آن ه___ا منك___ر ب__ودن_د، عب__ارت ب___ود:

1 _ نب_وت رس_ول اللّه صلى الله عليه و آله پي_امب_ر گ_رامى اس_لام،

2 _ بندگى عيسى نسبت به خداى متعال و رسالت او،

3 _ يه__ودى و نص___رانى نب_ودن اب___راهي__م عليه السلام ،

4 _ مبسوط بودن قدرت خداون_دى ب_راى هميش_ه....

و م___انن___د اي___ن ه_ا.

پ_س اه____ل كت____اب در لس_____ان ق______رآن -

«كافر به آيات الهى هستند» نه «كافر به خدا!»

(310) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

البته آيات ديگرى در قرآن كريم هست كه اصل ايمان به خدا راازآنان نفى كرده است. درآن آيات موضوع «حرام ندانستن محرمات الهى» وموضوع «متدين نبودن به دين حق» را ذكر نموده است، اين امر شاهد بر آن است كه توصيف نمودن آن ها به «عدم ايمان» توصيفى است كه روى «لازم حال» صورت گرفته است. يعنى لازمه حال آنان (كه كفر به آيات الهى بود،) همانا «عدم ايمان به خدا و روز قيامت» م_ى ب_اش_د، نه اين ك_ه «كف__ر ص_ري_ح» ب_اش_د، گ_رچ___ه خ_ودش_ان ب_ه اي___ن م_لازم_ه شع_ورى ندارن_د! اي_ن م_وض_وع در س_وره ت__وب_ه چنين آم_ده است:

«اى اهل ايمان!

قت__ال و ك___ارزار كني__د ب_ا هر ي__ك از اه__ل كت__اب (يه___ودى و مسيح___ى)،

ك_____ه ايم___ان ب_____ه خ___دا و روز قي__امت ني____اورده ان_____د،

كفر اهل كتاب از چه نوع كفرى است؟ (311)

و آن چ__ه را خ__دا و رس_ولش ح__رام ك__رده، ح__رام نم_ى دانن__د،

و به دين حق نمى گروند!» (1)

رُسُلِه... .»

(150 تا 169 / نساء)

1- الميزان، ج 6، ص 109 .

(312) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

اي_ن آي__ات ق__رآن__ى ح__ال اه__ل كت__اب را نق__ل مى كن__د و حقيق__ت كف__ر آن ه__ا را هم__راه شم_ه اى از جراي_م و مظال_م و معاصى و اق_وال ف_اسدش_ان را ش_رح مى دهد:

1 _ كفر بر پيامبران الهى

يهود ايمان به موسى عليه السلام آورده اند و به عيسى عليه السلام و محمد صلى الله عليه و آله كافر شده اند اينان به گمان خودشان به خدا و عده اى از پيغمبران كافر نشده اند، و تنها به عده اى كافر شده ان__د، ول__ى خ__دا به طور مطل__ق راجع به آن__ان مى ف_رم_اي_د ك_ه ايش__ان ب__ه خدا و هم__ه پيغمب__ران ك_اف__رن__د زي___را رد ب__ر پيغمب__ر خ__دا رد ب_ر خ_ود خ_داس___ت!

«كس_انى ك_ه ب__ه خ__دا و پيغمب_ران خ_دا ك_اف_ر ش_ده ان_د و م_ى خ_واهن_د بين خ_دا و پيغمب_رانش تف_رق_ه ان_دازن_د، و مى گ_وين_د ب_ه بعضى ايم_ان مى آوري_م و ب_ه

چگونگى كفر يهود بر پيامبران الهى (313)

بعضى ك__اف_ر م__ى ش__وي_م، و م_ى خ_واهن_د در اين بي_ن راه وسطى اتخ_اذ كنن__د. اينان حق_ا ك_اف_رن_د، و م_ا ب_راى ك_اف_ران ع_ذاب خ_واركنن_ده اى مهي_ا ك_رده ايم!»

2 _ ع___دم قب_ول ق__رآن

آيات زير يادآور مى شود كه اهل كتاب از رسول خدا صلى الله عليه و آله مى خواستند كتابى از آسمان برايشان نازل شود، زيرا قانع نبودند كه قرآن شريف به وح_ى روح الامي_ن قطع_ه قطع_ه ن__ازل ش__ود و از خ_واسته آنان پاسخ گويد: «اه_ل كت_اب از ت_و مى خ_واهن_د ك_ه كت_ابى از آسم_ان ب_رايش_ان ن_ازل كن_ى، اين_ان از م_وسى مطلب بزرگترى خواستند و گفتند خدا را آشكارا به ما نشان بده!» چيزى كه اينان از رسول خدا صلى الله عليه و آله خواسته بودند پيش از نزول قرآن نبود بلكه اين قضيه در مدينه واقع شده كه قسمتى

از

(314) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

قرآن قبلاً در مكه نازل شده ب_ود و ب_ه آن_ان ني_ز رسي_ده ب_ود. اين_ان ب_ه ق_رآن ب_ه عن_وان يك دلي_ل ب_راى پيغمب_رى ق_ان_ع نب_ودن_د و آن را كت_اب آسم_ان_ى نمى شمردند.

آيه «لكِنِ الرّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ،» (162 / نساء) استثناى از اهل كتاب است و مى فرمايد:

آن عده اى كه در بين آنان راسخ در علمند، چون بر علم خود و حقى كه برايشان واضح شده، ثابتند، و هم چنين مؤمنين حقيقى آنان چون سجيه پيروى از حق دارند، از آن نظر كه مى بينند وحيى كه براى تو نازل شده همانند وحيى است كه بر ساير پيغمب__ران مانن__د نوح و پيغمب__ران بعد از او نازل ش__ده، هم به چيزهائ__ى كه بر تو (اى رسول خدا) نازل ش_ده، و هم بدان چه پيش از تو نازل شده است، ايمان مى آورند!(1)

1- الميزان، ج 9، ص 196 .

چگونگى كفر يهود بر پيامبران الهى (315)

گرامى خود دستور م_ى ده___د ب_ه ايشان بگ_ويد:

«هدايت فقط هدايت خداست! نه اكاذيب شما!»

يعنى كيش و آئين شم_ا ه_دايت نيست بلك_ه هواهاى نفسانى خود شماست كه لباس دين بر تنش كرده ايد، و نام دين ب_ر آن نهاده اي_د.

«يهودونصارى هرگزازتو راضى نمى شوند،

مگر وقتى كه از كيش آن ها پيروى كنى،

انتظار يهود براى تبعيت پيامبر اسلام از دين آن ها (317)

بگ_و، ه_دايت، تنه_ا ه_دايت خ__داست،

و اگربعداز آن علمى كه نصيب تو شده،

هوا و ه_وس ه_اى آنان را پيروى كنى،

آن وق___ت از ن__احي_ه خ___دا ن__ه س__رپرست_ى خواه__ى داش_ت و ن__ه ي___اورى!

كسانى كه ما كتاب به ايشان داديم و آن طور كه بايد آن را خواندند، آنان به اين كت_اب ني____ز ايم___ان م___ى آورن___د،

و كسانى كه كفر بورزند، زيان كاراند!»

آن جا كه مى فرمايد: بگو «هدايت فقط هدايت خداست،» هدايت را كنايه از قرآن گ_رفت_ه و آن را ب_ه خ_دا نسب_ت داده وهدايت خدائى معرفى كرده است، و ب_ا اين انحص_ار فهمانده ك_ه پس ملت و دين آن_ان خ_الى از ه_داي_ت است. و ه_وا و ه_وس هاى

(318) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

خ_ود آن_ان ب_وده، و دست_ورات آسم_ان_ى نيست. لازمه اين نتيجه ها اين است كه آن چه ن__زد رسول خ__دا صلى الله عليه و آله اس_ت، عل_م اس__ت، و آن چ__ه ن_زد آن__ان اس__ت جه_ل اس_ت.

در آي__ه آخ__رى، يعن__ى آن ج_ا ك__ه فرم__وده - كسانى كه ما كت__اب به ايشان داديم - مى ف_رم_ايد:

- از ميان آن هائى كه قبلاً كتابشان داديم تنها كسانى به اين كتاب ايمان مى آورند ك__ه كت_اب خود را حقيقت__ا تلاوت مى كنن__د و به راست__ى به كت__اب خود ايم__ان دارند.

- اين گون__ه افراد به كل__ى به كتاب ه__اى آسمانى ايمان مى آورند، چه تورات و انجي__ل، و چه قرآن!

منظور عده اى از يهود و

نصارى هستند كه به راستى به دين خود متدين بودند، و پيروى هوا و هوس خود را نمى كردند.

انتظار يهود براى تبعيت پيامبر اسلام از دين آن ها (319)

با اخطار آي__ه زير در سوره بقره، يك دسته از خطاب ها كه به بنى اسرائيل متوجه بوده، خاتمه مى يابد:

«_ اى بن___ى اس____رائي_____ل!

ب__ه ي_____اد آري_____د آن نعمت______ى را ك__ه ب__ه شم_____ا انع______ام ك_______ردم،

و شما را بر مردم عصراوليه خودتان برترى دادم!

و بترسيد از روزى كه هيچ نفسى جوركش نفس ديگرى نمى شود،

و از هي__چ كس ع__وض پذيرفت__ه نم___ى ش_ود،

و شف_اعت سودى به ح__ال كس__ى ن_دارد، و يارى نم_ى ش_ون__د!» (1)

1- الميزان، ج 2، ص 86 .

(320) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

قرآن در آيات ديگر نيز به كفار داده است، اين گروه طايفه سومى از كافران هستندكه علاوه بر يهود و نصارى معرفى مى شوند. در آيه 113 سوره بقره، اهل كتاب را در چنين گفتارهائى ملحق به مشركين و كف_ار ع_رب ف_رم_وده، و در

(322) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

آي__ه ف_وق ني_ز مشركي__ن و كف__ار را ملح__ق ب_ه اه_ل كت__اب ك__رده و ف_رم_وده اس_ت:

«آن ه_ا ه__م ك__ه قب__ل از ايش___ان ب_ودن__د،

يعنى يهود و نصارى همين حرف ها را زدند.»

چ_ون در مي_ان اه_ل كت_اب، يه_وديان همي_ن ح__رف را به پيغمبر خدا موسى عليه السلام زدند.

پس «اهل كتاب» و «كفار» در طرز فكر و در عقايدشان مثل همند. آن چه آن ها مى گ_وين_د اين ها نيز مى گ_وين__د و آن چ_ه اين ه_ا مى گ_وين_د آن ه__ا ني__ز م__ى گ_وين_د:

«تَشابَهَتْ قُلُوبُهُمْ» يعنى «ط_رز فك_ره_ايش_ان ي_ك ج_ور است!» (118 / بقره) از اين جهت كفار را به بى علمى و عدم فهم توصيف كرد كه آن ها آياتى مطالبه مى كنند كه عملاً م_ا برايشان فرستاديم، و خيلى هم آيات روشن هستند، اما از آن ها بهره نمى گي_رن_د!(1)

وجه مشترك كفار، يهود و نصارى (323)

از ناحيه «سِحر» مى آيد، «كفر در مرحله عمل» است، مانند ترك زكات، نه «كفر در مرتبه اعتقاد!» چه اگر كفر در مرحله اعتقاد بود جا داشت كه تنها تعبي_ر «ايم_ان» را ب_ه ك_ار م_ى ب_رد، و «تقوى» را بدان اض_افه نمى ك_رد.

پس از اين جا مى فهميم كه «يهود در مرحله اعتقاد ايمان داشته اند،» ولكن از آن جائى كه در «مرحله عمل تقوى نداشته اند» و رعايت محارم خدا را نمى كرده اند، عم__لاً اعتنائ_ى به «ايمان» آن ه__ا نش_ده، و آن ه__ا از «كافرين» محس__وب شده اند! (1)

1- المي____________زان، ج 2، ص 32 .

ايمان و تقوى، و كفر بنى اسرائيل (325)

ه__م عبارت است از آن چند صباح__ى كه گوساله پرستيدند!

ادعاى بهشتى بودن يهوديان (327)

خداوند متعال با آيات فوق مى خواهد دروغگوئى آنان را ظاهر سازد، و مى فرمايد: اگر خانه آخرت در نزد خدا خالص از آن شماست، يعنى خالص از اين كه مشوب به چيزى كه مكروه شما باشد، نيست، و خلاصه عذاب و ذلتى مخلوط آن نيست، و شما چند صباحى بيش عذاب نمى شويد، و تمام اديان غير دين خودتان را باطل مى دانيد، پس چه بهت__ر ك__ه آرزوى م__رگ و رفت__ن ب__دان س_راى بكني__د، اگر راس__ت مى گوئي__د؟!

اين يك امر فطرى است كه اگر انسان بين رنج و راحتى مختار شود، مسلما راحتى را انتخاب مى كند.

ح__ال ببيني__م يه____ود در دع__وى خ____ود راستگ___وس____ت؟

آي_ا با تم_ام وج__ود هم__واره آرزوى رسيدن به مرگ را دارند؟

در حالى كه ابدا چنين آرزوئى ندارند، چون ريگ در كفش دارند.

(328) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

انبي___اء خ___دا را كشت_ه ان_د و ب___ه م_وس_ى كف__ر ورزي_ده ان___د، و پيم_ان ه_اى خ_دا را نق_____ض ك_رده ان_د... .

خداوند سبحان مى فرمايد:

«يه_ودي_ان ه_رگ_ز آرزوى م_رگ نم_ى كنن_د، بلك_ه س_وگن_د م_ى خ_ورم ك_ه ايش_ان را حريص تري_ن م_ردم بر زندگى حقير و پست و مزاحم زندگ_ى سعي_ده آخرت، خ_واه_ى ي_اف_ت!

ن_ه تنه_ا ح_ريص ت_ري_ن م_ردم، بلك_ه حت_ى ح_ريص ت_ر از مش_ركي_ن، خ_واه_ى ي_افت، يعن_ى از آن ه_ا ك_ه اص_لاً ب_ه قيامت و حش_ر و نش_ر معتق_د نيستن_د!!

آرى، يك يك يهود را خواهى يافت كه دوست مى دارند طولانى ترين عمرها را داشته باشند، و حال آن كه طولانى ترين عمر آن ها را از عذاب دور نمى كند!» (1)

1- المي______________زان، ج 2، ص 14 .

ادعاى بهشتى بودن يهوديان (329)

اَحِبّآئُ_هُ....» (18 / مائده)

قرآن مجيددر آيه فوق ماهيت ادعاهاى يهود و نصارى، و اهداف آنان رااز نسبت هائى كه به خودش__ان مى بستن__د، بي__ان مى دارد:

«يهود و نص__ارى گفته ان_د: ما فرزندان و دوستان خدائي_م!

بگو! پس چرا خدا شما را به گن_اه_انت_ان ع_ذاب مى كن_د؟

(330) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

بلك__ه شم__ا بش___رى از مخل__وق___ات خ___دا هستي_____د،

خ_دا ه_ر ك_ه را خ_واه_د مى آم_رزد،

و ه_ر كه را بخواهد عذاب مى نمايد،

و ملك آسمان ها و زمين و مابين آن دو خاص خدا است،

ب__ازگش__ت ب___ه س___وى اوس_ت!»

شك_ى نيست ك_ه يه_ود ادع_اى ف_رزن__دى واقع_ى خ_داون_د سبح_ان را هم__ان ط__ور ك_ه مسيحي__ان درب__اره مسي_ح عليه السلام داشتن___د، ن_دارن_د.

نه يهود چنين ادعائى مى كند و نه نصارى! آنان به طور تجويز و از باب تشريفات، به خود اطلاق فرزندى خدا مى كردند، و اين معنى در كتاب هاى مقدسشان خيلى زياد به كار رفته است:

ادعاى فرزندى و نورچشمى يهود براى خدا (331)

چنان كه درباره آدم در اصحاح سوم انجيل لوقا، و درباره يعقوب در اصحاح چهارم سِفر خروج تورات، درباره داود در مزمور دوم داود، و درباره واقرام در اصحاح 31 از نبوت ارميا، و درباره عيسى درموارد زيادى از انجيل ها اطلاق شده و حتى در اصحاح 5 انجيل متى و ساير انجيل ها مؤمنين صالح نيز فرزندان خدا ذكر شده اند.

به هر حال منظور از فرزندى اين جا اين است كه آنان نسبت به خداوند سبحان به منزله پسران نسبت به پدر مى باشند، پس ايشان مانند فرزندان شاهند كه از ساي_ر افراد رعيت جدا بوده و قرب و مرتبه اى دارند كه نبايد با ايشان مانند ديگران معامل_ه ش___ود!

گويا ايشان از قوانين و احكامى كه بر ساير مردم اجرا مى شود

معاف هستند زيرا ارتباط كاملشان با تخت سلطنت با مجازاتشان و تساوى شان با ديگران در رتبه سازش ندارد، تامانند ديگران خوار و بى مقدار شمرده شوند، زيرا علاقه خويشى و

(332) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

قومى مقتضى ارتب_اط دوستى و احترام است!

خلاصه مى گفتند: ما خواص خداوند سبحان و دوستان اوئيم و هركارى بكنيم وهر چ__ه را ت_رك كني_م مج_ازات نخ_واهي_م ش_د!

قرآن مجيد در مقابل اين ادعا و براى نقض گفتار آنان مجازات هاى دنيوى كه بر آنان وارد ش_ده، به رخ آنان مى كشد، و مى فرمايد:

«پس اي_ن ع_ذاب ه_اى مستمرى كه

براثرگناهانتان به شمارسيده،چيست؟»

يهود كه دائما گناهانى چون كشتن پيامبران و مردم صالح ملت خود، و نقض پيمان هاى الهى كه از ايشان گرفته شده بود، و تحريف كلمات از معانى خود و كتمان آيات الهى و كفرورزى بدان، و هر گونه طغيان و سركشى، داشتند، سرانجام وبال كار

ادعاى فرزندى و نورچشمى يهود براى خدا (333)

خود را ديدند و برخى «مسخ» شدند و از صورت انسانى افتادند، و برخى به ذلت دچار گرديدند، و ستم گران بر ايشان مسلط شدند، يك ديگر را كشتند، و به نواميس هم تجاوز كردند، و دي__ار يك ديگ_ر را خ_راب ك_ردن_د، و ...!

نصارى هم نه تباهى نافرمانى وگناهان ملت هايشان از يهود اندك، و نه انواع مجازات ها و عذاب ها كه پيش از بعثت پيامبر اسلام و در زمان آن حضرت و پس از آن تابه امروز بر ايشان وارد شده، كمتر از يهود بوده است! اين تاريخ است كه تمام يا بيشتر آن ها را ضبط كرده، و اين قرآن است كه مقدار زيادى از اين جريانات را در سوره هاى بقره و آل عم__ران و نساء و

م___ائ__ده و اع_راف و... بي_ان ف_رم_وده است. (1)

1- المي_________زان، ج 10، ص 75 .

(334) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

خدائيد و بهشت تنه_ا از آن شماست،

و هيچ چيزى ميان شما و بهشت خ_دا ح_ائل نمى شود مگر مردن!

بايد مردن را دوست بداريد،

و با از بين رفتن اين يك حائل به ديدار دوست برسيد، و در مهمانسراى او پذيرائى شوي__د و از دار دني__اى پست كه به جز ه__م و غم و محنت و مصيبت چيزى

ادعاى اولياء اللّه بودن يهود (337)

در آن نيس__ت، آس_وده گ_ردي_د!

در آيه بعدى خداى عزّوجل بعد از پيشنهاد تمناى مرگ به يهوديان به پيامبر خود خبر مى دهد كه اين يهوديان هرگز تمناى مرگ نخواهند كرد. و اين خ_وددارى از تمن_اى م_رگ آن_ان را تعلي___ل م_ى كن__د ب__ه آن چ__ه در دني_ا مرتك_ب ش__ده ان__د، و مى فرمايد:

«يه__ودي__ان ب_ه خ__اط_ر آن چ__ه ب__راى خ__ود از پيش ف__رست___اده ان__د،

هرگز چنين آرزوئى رانمى كنن_د! خ_دا به حال ظ_المي_ن دان_ات_ر اس_ت!»

اي_ن عب_ارت كن_اي_ه است از ظلم و فس_وق_ى ك_ه در دني_ا م_رتكب ش_ده ان_د، يه_ود ب_ه سب_ب ظل_م ه_ائى ك_ه ك_ردن_د آرزوى م_رگ نم_ى كنن_د و خ__دا دان_ا ب__ه ظالم__ان است و مى داند كه ستمك__اران هي__چ وق_ت لق__اء خ__دا را دوس_ت نم__ى دارن__د چ___ون دشمن__ان خ____داين__د و بي__ن خ____دا و آن__ان ولاي___ت و م_حبت___ى در ك__ار نيست!؟

(338) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

سپس خداى تعالى در آيه بعدى يهوديان را تهديد به آمدن مرگى مى كند كه از آمدنش كراهت دارند، براى اين كه از آن مى ترسند كه به وبال اعمال زشتشان گرفتار ش_ون_د، و مى فرم_ايد ك_ه مرگ به زودى آنان را ديدار مى كند، چه بخواهند و چه نخواهند، آن گاه به سوى پروردگارشان كه با ستم كارى ها و دشمنى ها از زى بندگى او خارج شده بودند، برمى گردند، و او به حقيقت اعمال

آنان آگاه است، چه اعمال ظاهرى شان و چه پنهان شان، براى اين كه خدا عالم غيب و شهادت است، و به زودى ايشان را به حقيقت اعمالشان و آثارسوءآن كه همان انواع عذاب هاست، خبرخواهد داد!(1)

1- المي_______زان، ج 38، ص 181 .

ادعاى اولياء اللّه بودن يهود (339)

كفر نفرين شده يهود (341)

پيش از آن كه مستحق عذاب ما شويد،

و ب__ه رويت__ان از اث__ر ض_لال_ت خ__ط مح__و و خ__ذلان كشي_م،

يا گونه ها را واژگون كنيم، (و روح انسانى شما را مسخ گردانيم!)

يا آن كه به مانند اصحاب سبت (جهودانى كه به مخالفت حكم خدا روز شنبه صيد نمودن__د،) لعن_ت و ع__ذاب ف_رستي_م،

و بترسيدكه قضاى الهى واقع شدنى است!»

براى اين طايف__ه اگر از فرم__ان خ__داى تعال__ى سرپيچى كنند يكى از دو غضب اس__ت، ي__ا «طمس وج__وه» يا «لعنى مانن__د لعن اصح__اب سب__ت» ول__ى آي__ه مى رساندكه اين غضب همه شان را فرا نمى گيرد.

(فرق بين طمس و لعن آن است كه طمس موجب تغيير مسير اشخاص مورد غضب

(342) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

مى شد، ولى بدون تغيير يافتن خلقت آن ها، ولى در «لعن» مانند اصحاب سبت تغيير مسيرشان با تغيير خلقت انسانى و تبديل به صورت حيوانى بوزينه اى انجام مى شود.)

در حالت طمس، انسان با فطرت خود سعادت را مى جويد، ولى سعادت در قفاى او مى ب_اش_د و ب_ه ه_ر س_و روى مى آورد مقص_د را پشت س_ر م_ى ان_دازد. و اي_ن ي_ك ن_وع تص_رف اله_ى در نف_وس است ك_ه م_وجب تغيي_ر طب_ع از قب_ول ح_ق و ف_رار از باطل به قبول باطل و فرار از حق، در موضوع ايمان به خداوند تعالى و آيات او مى گردد.

اه_ل كت_اب اگ_ر چ_ه ك_اف_ر ب_ه ق_رآن و ب_ه آورده پيغمب_ر اس_لام ب_ودن_د - ك_ه اي_ن خ_ود ش_رك است - لك_ن در ق_رآن ب_ه ن_ام «مش_ركي_ن» خ_وان_ده نش_ده ان_د، و وقت_ى اه_ل كت_اب ب_ه آن چ_ه ك_ه پيغمب_ر اس_لام صلى الله عليه و آله آورده تص_دي_ق نك_ردن_د، ك_اف_ر ب_ه آن هستند، و آن چه را در دست خود دارند از تورات و... شريك

خ_دا ق_رار داده ان_د، زيرا

جامعه كفر نفرين شده يهود (343)

آن ها را به آن صورت كه اهل كتابند، خدا نمى خواهد، پس مؤمن به موسى عليه السلام وقتى به مسي__ح عليه السلام كافر ش__د، كاف__ر به خداس_ت، و موسى را شريك وى قرار داده اس_ت.(1)

در زمين نگه دارد تا بدين وسيل__ه زمين آباد شود، و هر كس در زندگ__ى دنيائى جهت آخرتش توشه ب__ردارد. هم چن_ان كه از اين قض__ا در آيه 36 س__وره بقره خب__ر داده و فرم__وده است:

«و مر شما راست در زمين قرارگاهى،

و به___ره من__دى ت__ا م__دت_ى معي_ن!»

مقتضاى اين دو قضا اين است كه در ميان مردمى كه با هم اخت_لاف مى كنند فورى

(346) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

حكم نكند، و كيفر آن هائى را كه از در طغيان در دين خدا و كتاب خدا اختلاف مى كنند به قيامت بيندازد!

البته اين امر در مورد قوم لوط فرق مى كند، زيرا منشأ هلاك كردن قوم لوط، صرف كفر و معصيت، و خلاصه اختلاف در امر دين نبود، تا يك قضاى خدا اقتضاى هلاكت و يك قضاى ديگر خداى سبحان اقتضاى مهلتشان را داشته باشد، و به حكم قضاى دومى مهلتشان دهد و هلاكشان نكند، بلكه منشأ اين هلاكت يك قضاى سومى ب_ود از خ_داى ق_ادرمتع_ال ك_ه آي_ه زي__ر بي__انگ__ر آن است:

«و ب_راى ه__ر امتى رسول___ى اس__ت،

پ__س، وقت__ى رسولش_ان آم__د در مي_انش___ان ب___ه عدال___ت حك___م مى ش__ود،

و ايشان ستم نمى شوند!» (47 / يونس)

ريشه اختلاف دينى يهود بعد از موسى (347)

ظاهر آيه قبل مى رساند كه عبارت «آنان درباره كتاب به شكى سخت اندرند» امت موسى يعنى يهوديان باشند ولى بايد گفت كه يهوديان حق داشتند درباره تورات خود (تورات عصر رسول اللّه صلى الله عليه و آله ) در شك و ترديد باشند! زيرا سند تورات فعلى منتهى مى شود به مردى از كاهنان به نام «عزراء» كه وى در زمانى كه يهوديان مى خواستند پس از انقضاى مدت اسيرى در بابل به بيت المقدس

كوچ كنند برايشان نوشت. آرى تورات نازله به حضرت موسى بن عمران عليه السلام مدت ها قبل از اين واقعه در موقع آتش گرفت__ن هيكل همه را سوزان__ده و از بين برده بودن__د. ديگر يك نسخ__ه از تورات اصلى موجود نب__ود، و پرواض__ح است كه كتاب__ى كه سندش منته__ى به يك م__رد شود جاى ترديد هس__ت، نظير تورات، انجيل است كه سندش به يك نفر منتهى مى شود!

از مسئله سند هم كه بگذريم اص__ولاً در تورات فعلى حرف هائى ديده مى شود كه

(348) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

هي__چ فطرت سالمى حاضر نمى شود چنين مطالب__ى را به كت__اب آسمانى نسب__ت دهد، و لاج__رم ه__ر فط__رت سالم__ى در ب_راب_ر اين ت__ورات به ش__ك و ت_ردي_د در م_ى آي_د.

در پايان آيات خداى تعالى مى فرمايد:

«همه اين اختلاف كنندگان، سوگند مى خورم كه به طور مسلم پروردگارت اعمالشان را به ايشان برمى گرداند، يعنى جزاى اعمالشان را مى دهد، چه عمل خيرشان و چه عم_ل زشتشان!»

و براى عبرت معاصرين رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله و براى روشن شدن روشى كه امت ها در رابطه با پيامبران خدا و آيات الهى در پيش مى گيرند در آيات قبلى فرموده بود كه بت پرستى اينان مانند بت پرستى امت هاى گذشته و نياكان ايشان است! همان عذابى كه به آن__ان رسيد به اينان نيز خواه__د رسيد، هم چنان ك__ه اختلاف اين__ان درباره

ريشه اختلاف دينى يهود بعد از موسى (349)

قرآن مجيد عينا مانند اختلاف ام_ت موسى است درباره كتابى كه به ايش_ان نازل گرديد و خداون__د سبحان به زودى در آن چه كه اين__ان اخت__لاف مى كنند حكم خواهد كرد! (1)

1- الميزان، ج 21، ص 73 .

(350) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

ب_ود، ك_ه خداى تعالى ب_دان مبتلاشان ك_رده ب_ود!

عوامل ايجاد روحيه يهود (353)

همين وضع باعث شد كه «جنس يهود» سرسخت بار بيايد، و آن ها در برابر دستورات انبياء خود انقياد نداشته باشند و گوش به فرامين علماى ربانى خود ندهند، با اين كه اين دستورات و اين فرامين همه به سود معاش و معادشان بود. (مواقف و م_واضع آنان را در ب_راب_ر موسى عليه السلام ب_ه خ_اط_ر آوريد!)

اي__ن روحي__ه باع__ث ش__د ك__ه در برابر مغ__رض__ان و گ__ردن كش__ان خ__ود رام و منقاد باشن__د و ه_ر دستورى را از آن ها اطاعت كنن_د! (1)

و بخشنده است! و با همين به خيال خود، خودرا ازحمله بدگويان رهانيده، و خيال خود را در تمتع از لذايذ مادى راحت كرده است، چنين كسى اميدش اميد صادق نيست، بلكه آرزوئى است كاذب و نقشه خطرناكى است ازتسويلات شيطان ...!

«كسى كه اميد به لقاء پروردگار خود دارد،

ب___اي___د ك___ه عم___ل ص_ال____ح كن_____د،

و در پرست__ش، كس__ى را شري__ك پروردگ__ار خ_ود قرار ندهد!» (110 / كهف)

ولى بازماندگان يهود اگر سود مادى ديگرى غير آن چه دارند عايدشان شود از هوا مى قاپند، و به آن چه كه دارند قناعت نمى كنند، و اگر راستى اميد مغفرت مى داشتند، از

غرور يهود و آثار آن (357)

اين گونه عادات صرف نظر مى كردند، و بدين وسيله بازگشت خود را به خدا و پرهيزشان را از محرمات او ابراز مى داشتند، چه همين چشم پوشى از اين گونه عوائد خود يك نوع بازگشت است. و در اين صورت ممكن بود كلامشان را كه گفتند - به زودى خدا ما را مى آمرزد! - حمل برآن اميدى كنيم كه توبه كاران به آمرزش خدا دارند، لكن اين بينوايان ه_ر چه از م_ال دني_ا عايدشان شود بدون اين كه خدا را منظور داشته باشند، مى خورند.

ايشان در حالى كه مطالب تورات را خوانده و به اين تعهد پى برده بودند كه نبايد جز حق چيزى بر خدا ببندند، ولى با اين وجود به طور غير حق گفتند: ما را خواهند بخشيد!؟ اين فكر باطل ايشان را در ارتكاب گناهان جزى تر ساخت و باعث هدم دين گرديد! (1)

1- الميزان، ج 16، ص 177 .

(358) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و مع_ارف حق_ه اى ك_ه ن_ازل ك_رده ن__رم ش__ود؟

و مانند اهل كتاب كه پيش از اين مى زيستن_د، نباشيد،

آنان در اثر مهلت زياد دچ_ار قس_اوت قل_ب ش__دن_د،

و بيشت__رش__ان ف__اس__ق گشتن_____د!» (16 / حديد)

قساوت قلب يهود (359)

در اين آيه شريفه عتابى است به مؤمنين به خاطر قساوتى كه دل هايشان را گرفته است و در مقابل ذكر خدا خاشع نمى شوند، و حقى هم كه از ن_احي_ه او ن_ازل ش_ده آن را نرم نمى كند!

و در آخر حال ايش_ان را ب_ه ح_ال اه_ل كت_اب تشبي_ه مى كن_د ك_ه چگ_ون_ه كت_اب خدا ب_ر آن_ان ن_ازل گ_ردي_د و در اث_ر آرزوه_اى ط_ولان_ى دل ه_ايش_ان دچ__ار قساوت شد. خ_داى تعالى با اين كلام خود به اين حقيقت اشاره نموده كه دل هاى مسلمانان مانند دل ه_اى اه_ل كت_اب دچ_ار قس_اوت ش_ده اس_ت، و قل_ب قس_ى از آن ج_ا ك_ه در مق__اب_ل ح_ق خش_وع و ت_أث_ر و انعط_اف ن_دارد، و از زى عب_وديت خ_ارج اس_ت، در نتيج_ه از مناه_ى اله_ى مت_أث_ر نم_ى ش__ود و ب__ا ب_ى ب_اكى مرتكب گناه و فسق مى شود.

در ادام_ه آيه مى فرمايد:

(360) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

«ب__داني__د ك__ه خ_دا زمي___ن را بع__د از م__رگ____ش زن____ده م__ى كن____د!» (17 / حديد)

اين جمله مى خواهد مؤمنين را متوجه كند به اين كه خداى تعالى اين دين را به حال خود وانمى گذارد كه مردم هر عكس العملى نشان دادند، خداى تعالى عكس العمل نشان دهد، بلكه همواره مراقب آن است. اگر ببينيد جمعى از مؤمنين دچار قساوت قلب شده اند، و ديگ_ر در ب_راب_ر اوام_ر او خ_اشع و تسلي_م نيستن_د، دل ه__اى زن__ده و خاشع پديد مى آورد تا او را آن طور كه خودش مى خواهد پرستش كنند، و در برابر اوام__رش خاش____ع

باشند.

آرى اي__ن همان خدائ__ى است كه زمي__ن مرده را زن__ده مى كن__د و ب__راى او آوردن دل هائى زنده كارى ندارد! (1)

1- الميزان، ج 37، ص 337 .

قساوت قلب يهود (361)

بغ_ض و كين_ه و عداوت، تا قيام قيامت، صحبت مى كند: «يهود گفت:

دس_ت خ_دا بست__ه اس_ت!

دستش_ان بست__ه ب___اد!

و از رحم_ت خ____دا دور ب____اشن_____د،

ب__راى اي_ن "كلم__ه كف__رى" ك_ه گفتند:

خصايص قومى يهود (365)

بلك__ه دست ه__اى خ___دا ب____از اس_ت!

و انفاق مى كند به هر نحوى كه بخواهد!

و ب__ه زودى بسيارى از آنان در موق_ع نزول قرآن،

ب__ه طغي__ان و كف__ر خود مى افزاين__د!»

وقتى آيات مربوط به «قرض الحسنه» در قرآن به گوش يهود رسيد اين آيات را بهانه كرده و خواستند مسلمين را مسخره كنند و بگويند كه اين چه خدائى است كه براى ترويج دين خود و احياء آن اين قدر قدرت مالى ندارد كه رفع حاجت خود كند و ناچار دست حاجت و استقراض به سوى بن_دگ_ان خ__ود دراز م_ى كن_د؟

اين حرف، يعنى نسبت دادن بسته بودن دست به خداى قادر متعال در پاره اى از حوادث، خيلى از يهود و معتقدات دينى اش كه هم اكنون در تورات فعلى موجود است،

(366) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

دور نيست! چه تورات جايز مى داند پاره اى از امور، خداى سبحان را به عجز درآرد و سد راه و مانع پيشرفت بعضى از مقاصدش بشود، مثلاً جايز مى داند كه اقوياى از بنى نوع آدم جلو خواسته خداوند قادر متعال را بگيرند، كما اين كه از خلال داستان هائى كه از انبي_اء سلف مانند آدم و غي__ر آن نق__ل م_ى كن_د، ب_ه خ_وب_ى استف_اده م_ى ش_ود.

صرف نظر از اين كه در خصوص آيه مورد بحث ممكن است غرض يهود استهزاء بوده، لكن عقايدى كه ه_م اكن_ون از يه_ود در دست است، تج_وي_ز م_ى كن__د ك_ه چنين نسبت هاى ناورائى را به خداوند تعالى ب_دهن_د، ك_ه

ساحتش مقدس و منزه از آن اس_ت!

غير يهود كسى دشمن خود را چنين استهزاء و هجو نكرده است، چون غير يهود كسى در معتقداتش عقيده اى كه مبداء و منشاء براى چنين حرف خطرناكى باشد، ندارد، و يهود است كه معتقداتش چنين جرأتى به او داده است! قرآن كريم در پايان اين آيات

خصايص قومى يهود (367)

مى فرمايد:

«بسيارى از آن_ان در م_وق_ع ن_زول ق_رآن،

ب_ه طغي_ان و كف_ر خ___ود م_ى اف___زاين_د!»

و اين اشاره است به اين كه اين جرأت و جسارت يهود نسبت به خداوند عظيم از آنان بعيد نيست، زيرا اينان مردمى هستند كه از لحاظ تاريخى در دشمنى با اديان و در كفر از قديم الايام مشخص بودند، و اصولاً مردمانى حسود و ستم پيشه هستند، و معلوم است چنين مردمى وقتى خبردار شوند كه خداى متعال قريش را بر آنان فضيلت داده است و از بين آنان شخصى را به نبوت برگزيده است، تا چه اندازه حسدشان تحريك مى ش__ود، بنابراين قريش جز اين نباي__د از يهود توقع داشت__ه باشد و نباي__د از ش__ر آن__ان و از اين ك__ه آت__ش طغي__ان و كف__رش__ان تيزت__ر ش_ود، ايم__ن بنشيند!

(368) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

يهود در دنياى قبل از اسلام خود را اشرف ملل مى دانست، و سيادت و تقدم بر ساير اقوام را حق مسلم خود مى پنداشت، و خود را اهل كتاب و ساير اقوام آن روز را امّى و بى سواد و وحشى مى ناميد، و به دنياى آن روز فخر مى فروخت، و ربّانييّن و احبار خود را به رخ عالميان مى كشيد و به علم و حكمت خود م_ى ب_الي__د!

لكن دوران آن سيادت خيالى و تمدن

توخالى سرآمد و آوازه پيامبرى كه از قريش، يعنى منحط ترين اقوام كه همواره در برابر علم يهود و دانشمندان شان سر فرومى آورد، مبعوث شد، و هم چنين آوازه كتاب وى گوش يهود را خراش داد، مخصوصا وقتى در آن كتاب نظر كرد و آن را كتاب آسمانى و مهيمن - يعنى ناظر بر ساير كتب آسمانى - يافت و ديد كه كتابى است سرشار از حقايق و مشتمل بر عالى ترين تعليمات روحى و كامل ترين طريق هدايت، و بيشتر از پيش به ذلت و بى ارجى كتاب خود كه سال ها ب_ه رخ

خصايص قومى يهود (369)

جه_اني_ان م_ى كشي__د، پ__ى ب_رد، و لاج___رم از آن خ_واب و خي_ال بي_دار ش_د و ب__ه خود آمد، در حالتى كه هر لحظه به خش_م درون_ى و كف_ر و طغيان__ش اف__زوده مى ش_د.

اين تاريخ زنده را قرآن مجيد در اين آيه به تمام نسل ها اعلام مى كند و مى فرم_اي__د:

«آيات__ى ك__ه ب__ر ت___و ن__ازل ش____ده،

طغي__ان آن ها را مض_اعف كرده است!»

اين به آن دليل است كه جنس يهود به خودى خود جنسى حسود و كينه توز است، و نزول قرآن سبب شد آن آتش تيزتر شود و معارف حقه و دعوت صريح اين كتاب آسمانى باعث گرديد آن كفر و حسد طغيان نمايد!

اي_ن طغي_ان و كف_ر روز اف_زون و آث_ار ش_ومى ك_ه يك_ى پس از ديگ_رى مت_وج_ه يه_ود خ__واه__د ش__د، س_رن_وشتى است حتمى، و كفر آن ها زائيده طغيان آن هاست!(1)

(370) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و به قدر فتيلى (رشته خرمائ__ى) ب_ه كس_ى ست_م نمى ش_ود.

بنگر چگونه بر خدا دروغ مى بن_دن_د،

همين افتراء به خدا گناه آشكار است،

1- المي_________زان، ج 11، ص 54 .

اثرات خصايص قومى يهود (371)

و بر پليدى نفس و هلاك آنان بس است!» (49/نساء)

ظاهر آيه نشان مى دهد كسانى كه از خودشان تعريف مى كنند، اهل كتاب يا عده اى از آنان مى باشند كه در آيه به وصف «اهل كتاب» موصوف نشده اند، زيرا خداشناسان و دانشمندان الهى را سزاوار نيست كه به امثال اين رذايل اخلاقى موصوف باشند، و اص_رار اي_ن ع_ده در رذال_ت، از كت_اب آسم_ان_ى و عل_م ب_ه آن خ_ارجش_ان مى س__ازد.

اين آيه كنايه به يهود مى زند و ضمنا شاهدى بر تكبرشان از خضوع و پيروى حق و ايمان به خدا مى باشد كه به گواهى آيات قبلى همين سوره باعث فرود آمدن لعن الهى بر آن ها شده است، و مى رساند كه سبب آن، خودپسندى و تعريف از خويشتن نمودنشان است. و اي_ن غ_رور و خ_ودپسن_دى ك_ه انس_ان را ب_ه تع_ريف از خ_ود وامى دارد

(372) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

«عُجب» ن_ام دارد و از رذائ_ل صف_ات محس_وب مى ش_ود ك_ه در تم_اس ب_ا ديگ_ران رذيل_ه تكب_ر ه_م ب_دان اضاف_ه مى ش_ود و تكبر هم وقتى به اوج خود مى رسد ك_ه انسان خود را از ساير بندگان خدا برتر بداند و هر ستم و خيانتى را كه بتواند بدون حق و با هتك محرمات خ__دا و توسعه سلطن_ت خويش بر مال و جان و نام_وس مردم روا بدارد.

تمامى اين مطالب وقتى است كه آن صفت، فردى باشد، اما اگر صفت اجتماعى و سيره ملتى شد، خطرى است كه باعث هلاكت و تباهى نوع

و خرابى روى زمين مى گردد. (1)

آتش جنگ و ايجاد فتنه (البته آتش جنگى كه عليه اسلام و ايمان مى افروزند) بى نتيج__ه و خنثى است. اما بايد توج__ه داشت كه جنگ هائ__ى كه ممكن است بين آنان و مسلمان__ان درگي__رد، لكن نه علي__ه دين و ايم__ان بلكه بر سر اين ك__ه يك__ى از ديگرى گوى سبقت را در مي__دان سياست و يا قومي__ت بربايد. از آيه استف__اده نمى شود كه در اين گون__ه پيش آمدها هم خ__دا نويد پي__روزى مسلمي_ن را داده ب_اش_د!

آيه شريفه ادامه مى دهد:

- سعى و كوشش يهود همه براى آن است كه زمين را عليه دين پر از فساد كنند و چون خداوند مفسدين را دوست ندارد، زمين خود و بندگانش را به دست آنان نمى سپارد، و نمى گذارد آنان به آرزوى پليد خود نايل شوند و همواره سعى و ك_وشش

(376) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

آن_ان بيهوده خواه_د م_ان__د!

اين همان نفرين خدا و بسته بودن دست يهود است، چه دست بستگى بالاتر از اين كه براى هميش__ه نمى توانن__د عليه اسلام و مسلمي__ن و ايمان آنان (نه چيزهاى ديگر) آتش افروزن_د، و به منظور رسيدن بدان هدف فحشاء و فس__اد را در زمين ت_رويج كنند.

ق_رآن شري__ف مى ف_رماي__د:

«اگر اهل كتاب به دستوراتى كه در دست داشتند (به تورات اصلى) عمل مى كردند، به نعمت هاى آسمانى و زمينى متنعم مى شدند.» (66 / مائده)

آن ها مرتكب اعمال زشت مى شوند!»

اين آيه شريفه مطلب تازه اى را بيان مى كند و آن اين است كه آن چه تاكنون از معايب و پليدى هاى اهل كتاب بر شمرديم مربوط به فرد فرد آن ها نيست، چه در بين

(378) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

اهل كتاب هم مردمى معتدل و ميانه رو بوده اند، كه هيچ يك از اين معايب و كجروى ها را نداشته ان__د، و اگر مى بيني__د كه گفتار قبلى ما به طور عموم بود بدين دليل بود كه اكثريت در اهل كتاب با همان آلودگان بود، و مردان پاك در مي__ان آن ها اندك و انگشت شمار بودن__د. البته قرآن عزيز حق و انصاف را رعايت فرموده و رضايت نداده كه حقى از حقوق پايمال شود، هر چند كه بسيار اندك باشد.

در آيات قبلى نيز چنين حقى را رعايت فرموده است و همه جا وقتى از منافقين و مفس_دين صحبت مى فرم_اي_د، ب_ا عب_ارت «اَكْثَرَهُمْ _ اكثريت آن ها» اع_لام مى فرمايد! (1)

1- ال__مي_____زان، ج 11، ص 60 .

استثنا در يهود و نصارى (379)

در زمي_ن گ__روه گ__روه پ__راكن__دي_م،

از ايش_ان گ_روه_ى نيك_انن_د،

و گ_روه_ى غير اي_ن هستن_د،

و ايشان را به نعمت ه_ا و ب_لاه_ا آزم_ايش ك_ردي_م،

باشد كه ايش_ان ب_از گ_ردند!»

3 _ جانشين__ان ناخل_ف

سرنوشت بازماندگان يهود (381)

«پ_س ج___انشي___ن گشتن_____د بع_____د از آن ه___ا،

جانشين_انى (ب__د) ك__ه كت_اب را ب_ه ميراث ب_ردن_د،

مت___اع اي__ن دني___ا را م__ى گي__رن_د و م_ى گ__وين__د:

- ب_____ه زودى م___ا آم___رزي____ده م___ى ش___وي___م!

و اگر متاعى مانند آن برايشان بيايد، آن را مى گيرند،

آي__ا در كت___اب پيم_ان از آن ه___ا گ_رفت_ه نش_د ك__ه ب__ر خ__دا ج_ز ح__ق نگ___وين___د؟؟

در ح_الى ك__ه آن چ__ه در آن اس_ت خ_وان_ده ب_ودن_د!

و سراى آخرت براى كسانى كه پرهيزكارباشند، بهتراست!

آيا نمى انديشند!»

بعد از آن اسلاف و نياكان از بنى اسرائيل كه وصفشان را نسبت به تقوا و اجنتاب از

(382) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

محرمات شنيديد، بازماندگانى باز ماندند كه كتاب را به ارث بردند و معارف و احكام و مواعظ و عبرت هائى كه در آن كتاب بود، تحمل نمودند: و لازمه اين ارث بردن اين بود كه تقوى پيشه مى ساختند، و به خانه آخرت مى پرداختند، و از لذايذ ناپايدار دنيا و عواي__دى كه مانع ثواب دائ__م و ابدى است، چش__م مى پوشيدند، ول_ى با كم__ال تأسف دو دست__ى اي__ن ل_ذاي__ذ را قاپي_دن__د و خ__ود را به روى آن افكندن__د. هي__چ پروائ__ى از گن__اه هر چند هم زي__اد باش__د، ندارند، ت__ازه روى خود را زي__اد كرده و مى گوين_د:

- م__ا را خ____واهن__د بخشي___د!

و بدون حق وعده آمرزش به خود مى دهند، بدون اين كه از گناهى بازگشتى كرده باشند، و گناه كارى كار يك بار و دو بارشان باشد، بلكه هم چنان بر سر آنند كه هر وقت دس__ت پيدا كنن_د

مرتكب شون__د، بدون اين كه نهى ناهي_ان از منكر در ايشان مؤثر افتد!

سرنوشت بازماندگان يهود (383)

آيامعناى پيروى آن هاازتورات تعهدو التزام براين نبودكه جزحق چيزى برخدا نبندند؟

لكن در حالى كه مطالب تورات را خوانده و به اين تعهد پى برده بودند، مع ذلك به غير حق گفتند «ما آمرزيده مى شويم!» با اين كه مى دانند كه حق ايشان نبود كه به چنين ادعائى خرافى تفوه كنند، و اين كه اين فكر باطل ايشان را در ارتكاب گناهان جرى مى كند، و مستلزم هدم دين است! (1)

1- الميزان، ج 1، ص 357 .

(384) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

ياوران شما هستند، شما محتاج دوستى دروغين ايشان نيستيد، تا به اميد يارى

توطئه براى جلوگيرى از پيشرفت دين اسلام (387)

ايشان باشيد، خداوند سبحان براى دوستى و يارى شما كافى است، پس با وجود دوستى و يارى خدا چه احتياجى به ايشان داريد؟

رحم_ت خ_وي_ش دور س_ازد ديگ_ر ه_رگ_ز كس_ى مدد و ي_ارى او نتواند كرد!» (51 و 52 / نساء)

اين آيه از طرح توطئه اى پرده بر مى دارد، آن گاه كه بعضى از اهل كتاب به نفع كفار و به ضرر مؤمنين حكم_ى دادن_د و گفتند:

- راه مشركين بهتر از مؤمنين است!

(390) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

در حالى كه مؤمنين به جز دين يگانه پرستى كه در قرآن (كه مصدق كتب آن هاست،) هس__ت، چي_زى ندارن__د، و مشركي__ن هم چي_زى ندارند به جز ايمان به جبت و طاغوت!

اين قضاوت ايشان اعترافى بود بر اين كه مشركين دور از حق نيستند، يعنى ايمان ب__ه جب_ت و ط_اغ_وت ك_ه خ_دا ب_ه ايش_ان نسب_ت داده و لعنتش_ان ك_رده، ح_ق اس_ت؟!

اين قضيه مؤيدسبب نزول آيه است كه مشركين مكه از اهل كتاب داورى بين خودشان و بين مؤمني__ن را در اعتقاداتش__ان خواستند و اهل كت__اب به ضرر مؤمنين حكم دادند.

بيان اين نكته كه آنان از كتاب آسم_ان_ى اط_لاع و به_ره داشتن_د، ب_راى اي_ن است كه مذمت و عيب بر ايشان بيشتر وارد باشد، زيرا ايمان علماى اهل كتاب به«جبت و طاغوت» (با وج__ود اين كه به كت__اب آسمان__ى عال__م بودن__د،) به مرات_ب مفتضح ت__ر مى باشد.

توطئه در داورى عليه اسلام (391)

مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و ب_رخ_ى كس_ان راه__زن دي_ن و م_ان_ع ايم_ان ب_ه او ش__دن___د.

و آتش افروخته دوزخ كيفر آنان بس است!» (53 تا 55/نساء)

روى سخن با يه__ود است در جواب حكمى كه عليه مسلمين داده اند كه «مش___ركي_ن دين بهترى دارن_د!؟»

خداوند متعال با آيه فوق مى خواهد يهود را نااميد سازد از اين كه بتوانند زوال نعم_ت از پيغمب_ر صلى الله عليه و آله و قط_ع فض_ل الهى را ش_اه_د ب_اشن_د و ب_ا اي_ن آي_ه حس_د آن ه_ا را تح_ري_ك م_ى كن_د، يعن_ى مى ف__رم__اي__د:

«خداوند به آل ابراهيم از فضل و رحمت خود عطا فرمايد، هر آن چه را عطا فرموده، پس از خشم و حسد بميريد، كه سودى ندارد!» (54 / نساء)

يهود قانع به اين نبودند كه مردم به پيغمبر ايمان نياورند بلكه در بستن راه ايمان و

حسادت در ايمان مسلمين (393)

خدا و قرآن سعى و كوشش مى كردند. در مقابل اين عمل آن ها و در مقابل جلوگيرى مردم از ايم_ان ب_ه ق_رآن و اف_روختن آتش فتن_ه ب_ر پيغمب_ر اس_لام صلى الله عليه و آله و م_ؤمنين، خداون_د يهود را به آتش جهنم تهديد مى نمايد و جهنم را ب_راى ايش_ان ك_اف_ى م_ى دان_د!

يهودبه امانت هاى خدا، يعنى معارف توحيد و آثار و علايم نبوت پيغمبراسلام صلى الله عليه و آله كه نزدشان به وديعه بود، خيانت نمودند، و آن ها را پنهان ساختند و در موقعش آن را ظاهر نكردند، و به آن هم قانع نشدند بلكه در داورى «بت پرستى» را بر «ايمان» ترجيح دادن_د، و س_رانج_ام ك_ارش_ان ب_ه لعنت خ_دا كشي_د ك_ه آنان را به عذاب جهنم كشانيد.

قرآن شريف، يهود را با اي_ن عبارت معرف_ى م_ى نم_اين_د:

«اِنَّ الَّ___ذي__نَ كَ____فَ___رُوا بِ_اي_اتِ____نا»

«آن__ان ك__ه ب__ه آي__ات م_ا ك_اف_ر ش_دن_د...!» (56 / نساء)

(394) موسى

(ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و به دنبال آن مؤمنين را معرفى مى كند:

«وَ الَّذي_نَ آمَنُ_وا وَ عَمِلُ__وا الصّالِح_اتِ»

«آنان كه ايمان آوردند و عمل صالح كردند...!» (57 / نساء)

تا فرق بين اين دو دسته «مؤمنين» و «راهزنان ايمان» معلوم باشد، و روشن شود ك_ه اين دو در دو قطب مخ_الف سع_ادت دني_ا و نگ_ون بخت_ى، بهشت ب__ري_ن و آتش دوزخ ، قرار گرفته ان_د! (1)

خ_ود م_ى گفتن_د:

«اي__ن ه___ا از ن____زد خ______داس____ت!»

وحى سازى هاى يهود! (397)

خداون___د ص_راحت____ا مى فرماي____د:

«وَ ما هُوَ مِنْ عِنْدِاللّهِ!» (78/آل عمران)

خداوند سبحان با عبارت «وَ يَقُولُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ،» آن ها را تكذيب ف_رم_وده اس__ت اولاً در اين عب_ارت آخ_رى خ_داون_د متع_ال م_ى ف_رم_اي_د كه ك__ذب و دروغ عادت جارى يهود است!

ثانيا مى فهماند كه دروغ گذشته آن ها دروغى نيست كه اشتباها از آنان سرزده باش__د، بلك__ه دروغ__ى است كه از روى عل__م و عمد از ايش__ان ب__روز ك__رده است! (1)

1- المي____زان، ج 6، ص 126 .

(398) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

اشاره شده، و هم چنين بيان مى دارد كه اين صفت گرچه فى نفسه يك خوى زشت و ناپسند نژادى است، و زيانش براى همگان روشن است، از

(400) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

صفت و خوى زشت ديگرى كه در جماعت يهود هست، و در نظرشان جنبه اعتقادى هم دارد، سرچشم_ه گرفته است.

آنان مى گويند: «لَيْسَ عَلَيْنا فِى الاُْمِّيّينَ سَبيلٌ!» (75/آل عمران)

يعنى چون ما اهل كتاب هستيم و ديگران امّى و درس ناخوانده هستند، بن_اب_راي_ن كس_ان_ى ك_ه از ن_ژاد م_ا نيستن_د ب_ر عه_ده م_ا ك_ه «اسرائيلى» هستي___م «حق_وق لازم الرعايه» نخواهند داشت.

بالات__ر آن كه اين سخ__ن را هم به «دي___ن» نسب___ت مى دهند.

آنان گمان مى كردند (چنان كه امروز هم به همان عقيده باقى اند،) كرامت اله_ى اختص_اص ب_ه ايش_ان دارد، و روى اين كه خدا در نسل اسرائيل «نبوت و كت_اب و ملك» ق__رار داده است، سي_ادت و آق_ائ_ى ب_راى آن_ان ثابت است، و ب_ر ديگران تق_دم دارن_د.

اخلال اقتصادى و ريشه هاى تعصب قومى يهود (401)

از آن گم__ان نتيج_ه گ_رفت_ه ب_ودن_د:

حقوقى كه در كتاب آسمانى شان تشريع شده، مانند: «حرمت رباخوارى،حرمت خوردن مال يتيم، حرمت تضييع حقوق مردم، و مانند آن» حقوقى است كه در بين خود آنان فقط لازم الرعاي__ه است، نه آن كه نسب__ت ب__ه ديگ__ران ه__م لازم الاج__را باش__د.

مثلاً براى يك نفر اسرائيلى خوردن مال اسرائيلى ديگر و يا از بين بردن حقوق او ح__رام، اما خوردن م_ال غي_ر اسرائيلي__ان ي__ا از بي_ن ب_ردن حق_وق آن_ان حرام نيست!

آن______ان عقي__________ده دارن______د:

يك نفر يهودى نسبت به ديگران هر حكمى كه خواهد مى تواند اجرا نمايد و آن چه درباره او اراده كند جاي__ز خ_واه_د ب_ود.

روشن است اين رويه موجب آن

مى شد كه با غير اسرائيلى معامله يك حي_وان

(402) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

ب_ى زب_ان كنن_د، و از هي_چ عق_وبت_ى واهم_ه و ت_رس ن_داشته باشند. اين مطلب گرچه در كتب آنان (كتبى كه آن را منسوب به وحى مى نامند مانند تورات و غير آن) مذكور نيست، لكن موضوعى است كه از زبان «احبار» و علم_اى آن_ان ش_روع ش_ده، و ديگ_ران ه_م از گفت_ه آن_ان تقلي_د نم_وده ان__د. از طرفى هم چون «دين موسوى» از بنى اسرائيل تجاوز نمى كند آن را براى خود يك موضوع جنسى گرفته اند، و در نتيجه اختصاص داشتن «كرامت و سيادت» را ب_ه نس_ل اسرائيلى را مادّه شرف و اصل سيادت و آقائى دانست_ه و ب__راى ي_ك ف__رد منتس__ب ب__ه اس__رائي__ل، ح__ق تق___دم مطل__ق داده ان___د.

پ_ر واض_ح است ك_ه اگ_ر چني_ن روح پلي_دى در مي_ان يك ق_وم و ن_ژاد نف_وذ پي_دا كن_د، ج_ز آن ك_ه آن__ان را ب_ه فس__اد در زمي_ن و از بي_ن ب_ردن روح انس_انيت و پامال كردن آثار حاكمه آن - در جامعه بشرى - وادار كند، نتيج_ه ديگ_رى نخ_واه__د داش_ت.

اخلال اقتصادى و ريشه هاى تعصب قومى يهود (403)

از آيه شريفه استفاده مى شود كه:

كرامت الهى چندان مبتذل و ساده نيست كه به دست هر كسى برسد يا هر حيله گر و خودخواهى آن را يك فضيلت نژادى و فاميلى گمان كند، بلكه رسيدن به آن مشروط به وفا كردن به عهد و ميثاق الهى، و هم چنين منوط به تقواى در دين است، نه آن كه مردمى را بر دوش بندگانش سوار كند و آنان را آزادى مطلق بخشد تا هر اراده وعملى را كه خواهند انجام دهند. يك روز براى

پايمال كردن حقوق ديگران بگويند - أمّييّن و درس نخوانده ها حقى در قبال ما ندارند - و روز ديگر خود را به طور اختصاصى اولياء و دوست__ان خدا قلمداد كنند، و روز سوم خويش را فرزندان خدا معرفى كنند..! و در نتيجه به فتنه انگي__زى در زمين و بى ن__وا ساختن نسل بشر و از بين بردن آن بپردازند!

«بلى هر كس به عهد خود وفا كند،

(404) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و خ___دا ت__رس و پ_رهي_زك__ار ب_اش_د، محب_وب خ_دا ش__ود،

كه خدا پرهيزكاران را دوست دارد!

كسانى كه عهد خدا و سوگند خود را به بهائى اندك بفروشند،

آن____ان را در آخ_رت نصي_ب و به___ره اى نخ__واه____د ب__ود،

خ__دا ب__ا آن_ان سخ_ن نگ___وي__د،

و ب____ه نظ____ر رحم__ت در قي___ام___ت ب__ه آن__ان ننگ___رد،

و از پلي_دى گناه پ_اكي_زه نس__ازد،

آنان را عذاب دردناكى مى باش_د!» (76 و 77/آل عمران) (1)

1- الميزان، ج 6، ص 118 .

اخلال اقتصادى و ريشه هاى تعصب قومى يهود (405)

كه اگر زمام حكوم__ت بشر به دست اهل كت__اب بيفتد چه بر س_ر بش_ر خواهد آمد، چون هي_چ گناهى به قدر تعدى به حقوق مردم مجتم_ع را فاسد نمى سازد.

مهم ترين چيزى كه جامعه بشرى را بر اساس خود پايدار مى دارد اقتصاد جامعه است، كه خداى سبحان آن را مايه قوام اجتماعى قرار داده است. و ما اگر انواع گناهان و جرايم و جنايات و تعديات و مظالم را دقيقا بررسى و آمارگيرى كنيم و به جستجوى عل__ت آن بپردازي__م، خواهي__م ديد عل__ت بروز تمام__ى آن ه__ا يك__ى از دو چي_ز است:

1 _ فق__ر مفرط__ى كه انسان را به اختلاس اموال مردم از راه سرق__ت و راهزنى

افساد مالى اهل كتاب و فساد اجتماعى ناشى از آن (407)

و آدم كش__ى و گ__ران فروش__ى و ك_م فروش_ى و غص__ب و ساي__ر تعدي__ات وام__ى دارد،

2 _ ث_روت بى حس_اب ك_ه انس_ان را ب_ه اس_راف و ولخ_رجى در خ_وردن و ن_وشيدن و پوشيدن و تهيه مسكن و همسر، و بى بندوبارى در شه____وات و هت_ك ح__رمت ه___ا، و شكستن قرق ها و تج_اوز در ج_ان و م_ال و ن_ام_وس ديگ_ران وا م_ى دارد.

همه اين مفاسد كه از اين دو ناحيه ناشى مى شود هر يك به اندازه خود تأثير مستقيم در اختلال نظام بشرى دارد، نظامى كه بايد حيازت اموال و جمع آورى ثروت و احكام قراردادى براى تعديل آن، و جلوگيرى از خوردن مال به باطل را ضمانت كند. وقتى اين نظام مختل گرديد، و هر كس به خود حق داد كه هر چه به دستش مى رسد تصاحب كند، و از هر راهى كه برايش ممكن باشد ثروت جمع نمايد، قهرا سنخ فكرش چنين مى شود كه از هر

راهى كه ممكن باشد بايد مال جمع آورى كرد، چه مشروع و چه غيرمشروع، و به هر وسيله شده بايد غريزه جنس_ى را اقناع و اشب_اع ك_رد چ_ه مش_روع و چ_ه غي_ر مش_روع، و ه_ر چند ب_ه ج_اهاى باريك هم بكشد.

(408) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

وقت_ى ك_ار ب_ه اين ج__ا كشي_د شي_وع فس__اد و انحط_اط ه_اى اخ__لاقى چ__ه ب_لائى بر سر اجتماع بشرى در مى آورد.

شايد همين جهت باعث بوده كه در آيه مورد بحث از ميان همه گناهان تنها مسئله خوردن مال به باطل و آن هم از ناحيه احبار و رهبان كه خود را مربى امت ومصلح اجتماع قلمداد مى كنن_د، ذكر شود.

بعضى از خود مسيحيان مواردى چند از تعديات كشيشان را بر مى شمارند از آن جمله پيش كش هائى را كه مريدها به خاطر ظاهر عابد و زاهد نماى ايشان تقديم

افساد مالى اهل كتاب و فساد اجتماعى ناشى از آن (409)

مى دارند، و رباخوارى و مصارده اموال مخالفين، و رشوه خوارى در قضا و داورى و فروختن قباله هاى مغفرت و بهشت و امثال آن را نام مى برند.

اگر هي__چ يك از تعديات ف__وق را نداشته باشند، تنها فروختن قباله هاى مغفرت براى رسوائ__ى و ملام__ت ايشان كافى است.

در آيه موردبحث، گفت گو از انحرافات عموم مسيحيت نيست، بلكه آيه شريفه تنها آن تعدياتى را متعرض است ك_ه مخصوص ب_ه كشيشان است.

شرح جرايم فوق در آيه چنين آمده است:

«اى كس_ان_ى ك_ه ايم__ان آورده اي__د مت_وج_ه ب_اشي___د ك___ه

بسيارى از احبار و رهبان اموال مردم را به باطل مى خورند،

و از راه خ___دا جل__وگي__رى م__ى كنن______د،

(410) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و كسانى را كه طلا و نقره

ذخي_ره مى كنن__د،

و آن را در راه خ____دا انف__اق نم_ى نم_اين_د،

ب__ه ع_ذاب دردن_اك____ى بش_ارتش__ان ده!»

حق مطلب اين است كه وظيفه زعماى يك امت دينى اين است كه مردم را به سوى عبوديت پروردگارشان سوق دهند، وقتى چنين افراد انگشت شمارى كه دعوى دار اصلاح دل ها و اعمال مردمند و خود را نگهبانانى مى دانند كه هر وقت مردم از راه حق به سوى باطل منحرف شدند دوباره به راه حق سوقشان دهند، ولى چون اين دعوى را به ناحق كردند بنابراين آن چه كه از اين راه جمع آورى كردند و به جيب زدند همه حرام بوده، نه هيچ دينى آن را مباح و مشروع مى داند، و نه هيچ عقلى!

از ميان همه مفاسدى كه متدين نبودن اهل كتاب به دين حق داشت، قرآن مجيد تنها

افساد مالى اهل كتاب و فساد اجتماعى ناشى از آن (411)

آن مفسده اى را بيان كرد كه در تباهى جامعه صالح از همه مهم تر بود، و آن جلوگيرى ايشان از راه خدا، و بازداشتن مردم از پيروى آن بود! چه ايشان با تمام امكانات و قدرت خود به طور علنى و غير علنى، درباره دين حق و راه خدا كارشكنى مى كردند، و لايزال در اين عم__ل اصرار و پافشارى مى كردند، و اين نه تنها در عهد رسول اللّه صلى الله عليه و آله بود بلكه از آن روز تاكنون ني__ز كار ايشان توطئ__ه و طرح نقشه هاى مستمر عليه اسلام ب__وده و هس__ت!!! (1)

خي_انت آن ه_ا در قب_ال آي_ات اله__ى چني____ن سخ___ن م__ى گ__وي_د:

«به سزاى پيمان شكنى شان لعن شان كرديم،

و دل ه__ايش_ان را سخ_ت و قس_ى نم_وديم،

كلم____ات را از مع_____ان_____ى خ___ود منح___رف مى كنن____د،

و از آن چ_ه ب_دان ت_ذكر داده شده اند، قسمتى را از ياد برده اند،

پيوسته به خيانتى از ايشان مطلع مى شوى، مگر كمى از ايشان،

نقض ميثاق، انحراف، خيانت و توطئه (413)

آن____ان را ببخ_ش!

و از ايشان درگذر!

ك__ه خ___داون____د نيك___وك_____اران را دوس___ت م____ى دارد!»

خ__داون___د، پ__اداش كف___ر ب___ه پيم____ان م___زب__ور را _

اولاً به طور اجمال «گمراهى از راه ميانه» ذكر فرموده، و سپس در اين آيه تفصيل داده و ان__واع بلاه__ائ__ى را ذكر مى كن__د كه بعضى از آن ه__ا را چ__ون «لعن» و «سخت كردن قلب ها» به خود، و بعضى را كه به اختيار خود ايشان بوده، به خودشان نسب___ت داده اس___ت.

(414) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

آيه تندى كه در شرح و وصف بنى اسرائيل آمده مى گويد:

«وَ لا تَ__زالُ تَطَّلِ___عُ عَل_ى خ__آئِنَ__ةٍ مِنْهُ__مْ!»

«دائما به خيانت_ى از آن_ان واقف م_ى ش__وى!» (13 / مائده)

اين ها همه كيفر كفرشان به آيات الهى است كه در رأس آن ها پيمان مزبور قرار دارد، و يا تنه__ا كيف__ر كف__ر و نقض پيمانش__ان مى باش___د!

«راه ميانه» اى كه ايشان گم كرده و از دست دادند، همان راه «سعادت» است ك_ه تعمي_ر دني_ا و آخ_رتش_ان ب__دان بستگ_ى داشت.

واق_ع نش_ده و تسليم نم_ى ش__ود!

دنب__ال قس_اوت دل ه_ايش___ان مى فرم_ايد:

- آنان تجاوز نموده و كلمات را از معانى خود منحرف ساختند، و با تفسيرهائى كه خداى تعالى راضى نيست، و با حذف كردن و يا زيادكردن و يا تغييردادن كلمات، حقايق صاف و خالصى از دين را از دست دادند،مانند:

قائ_ل بودن ب_ه «تشبيه»

(416) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

«خاتميت نبوت موسى»

«هميشگ___ى ب___ودن ق___ان__ون ت_____ورات»

«محال بودن نسخ و بداء» و امثال آن.... (1)

در دل م___ى پ__رورانن_____د،

بعد از آن كه حق براى خود آنان نيز روشن گشته است.

پ_س فع_لاً آن_ان را عف_و كني_د و ن_ادي_ده گي_ري_د ت_ا خ_دا ام_ر خ_ود را بف_رست__د،

ك__ه او ب__ر ه__ر چي__ز ق__ادر اس___ت!» (109 / بقره)

جرايم كفرآميز مشترك يهود و نصارى (419)

در روايات آمده كه اين عده از اهل كتاب عبارت بودند از «حى بن اخطب» و اطرافيانش از متعصبين يهود. البته با توجه به موضوع ناسخ و منسوخ در قرآن، آيه فوق مشخصا نشان مى دهد كه موضوع عفو و ناديده گرفتن مطلب موقتى است و به زودى حكم ديگرى در حق كفار تشريع خواهد شد، ك_ه البته بع_دا حكم جه_اد ب_ا كف_ار صادر گرديد.

موضوع 3

«و گفتن__د هرگ__ز داخل بهش__ت نمى ش_ود،

مگر كس__ى كه يه___ودى يا مسيح__ى باشد.

اي_ن اس_ت آرزويش_ان! بگ_و: - اگ_ر راس_ت م_ى گ_وئي__د دلي_ل خ_ود را بي_اوريد!

بلى، كسى كه ب_ه ج_ان فرمانبردار خدا شود،

(420) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

ودر عي_ن ح_ال نيك_وك_ار ه_م ب_وده ب_اش_د،

اجرش نزد پروردگارش محفوظ خواهد بود،

و اندوه_ى و ت_رس_ى نخ__واه_د داش_ت!» (111 و 112 / بقره)

تا اين جا گفتار همه درباره يهود بود، و پاسخ به اعتراضات آن ها، ولى از اين جا به بعد مربوط به يهود و نصارى هردوست، و به طور صريح نصارى را ملحق به يهود كرده و جراي__م هردو طايف___ه را مى شمارد.

در قسمت پايانى آيه، براى نوبت سوم از اول سوره بقره، اين موضوع را به اهل كتاب توجه مى دهد كه سعادت واقعى انسان داير مدار نام گذارى ها نيست، و كسى در درگاه خداى تعالى احترامى ندارد مگر در برابر ايمان واقعى و عبوديت!!

جرايم كفرآميز مشترك يهود و نصارى

(421)

م_____وض______وع 4

«و يه________ود گف________ت:

_ نصارى دين درستى ندارند،

و نص____ارى گفتن__________د:

_ يه__ودي_ان دي_ن درست__ى ن__دارن__د، ب_ا اي_ن ك__ه كت_اب آسم__ان__ى م_ى خوانند، مشركي__ن ه__م نظي__ر همي__ن ك__لام را گفتن_د،

پس خدا در قيامت در هرچه اختلاف مى كردند،

ميان همه آنان حكم خواهد كرد!» (113/بقره)

خداون__د متعال همه آن ها را توبيخ مى فرمايد كه با اين كه اهل كتابند و به احكام كتابى كه خدا برايشان فرست_اده عم__ل مى كنند، از چني__ن كسانى توقع نمى رود كه

(422) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

چني__ن سخن__ى بگوين__د، با اين كه هم__ان كت__اب، حق را برايشان بيان ك____رده است!

مى فرمايد: كفار و مشركين عرب كسانى هستند كه نمى دانند و پيرو كتابى هم نيستن_د، ولى شما كه اه__ل كتابيد، وقت__ى اين حرف را بزني__د، مشركي__ن هم از شما ياد مى گيرن__د و مى گوين__د: مسلمانان چي_زى نيستند، و يا اهل كتاب چيزى نيستند! (1)

1- الميزان، ج 2، ص 72 .

جرايم كفرآميز مشترك يهود و نصارى (423)

شن_اختن__د ك__ه هم__ان پيغمب_ر م_وع_ود اس_ت، باز ك_اف_ر شدن_د، و از نعمت وج_ود او ناسپاسى كردند،

ك_ه خش_م خ_دا ب_ر گ_روه ك_اف_ران باد!»

«ب_د مع_امل_ه اى ب_ا خ_ود ك__ردن__د ك_ه،

به نعمت "قرآن" كه از لطف خدا بر آن ها نازل شد، كافر شدند،

و از روى حسد راه ستم گرى پيش گرفتند،

- ك_ه چ_را فض_ل خ_ود را مخص_وص بعض_ى از بن_دگ_ان گ__ردان_د!

و به واسطه اين حسد باز خشمى ديگر از خداى براى خود طلبيدند،

و ب_راى ك__اف___ران از قه___ر خ__دا ع___ذاب خ___وارى مهي___است!»

(426) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

از سياق آيات فوق استفاده مى شود كه قبل از بعثت، كفار عرب متعرض يهود م_ى ش_دن__د، و ايش__ان را آزار م_ى ك__ردن__د، و يه___ود در مق__اب___ل، آرزوى رسيدن بعث__ت خاتم الانبي_اء صلى الله عليه و آله را مى كردند و مى گفتند:

- اگر پيغمبر ما كه در تورات از آمدنش خبر داده مبعوث شود، و نيز به گفته تورات به مدينه مهاجرت كند، ما را از اين ذلت واز شر شما اعراب نجات مى دهد!

از عبارات آيه استفاده مى شود كه اين آرزو را يهود قبل از هجرت رسول خدا صلى الله عليه و آله همواره مى كردند، به حدى كه در ميان همه كفار عرب نيز معروف شده بود.

ولى همين كه رسول خدا صلى الله عليه و آله مبعوث شد، و به سوى ايشان مهاجرت كرد و قرآن بر وى نازل شد، و با اين كه او را شناختند، كه همان كسى است كه سال ها آرزوى بعثت

انتظار يهود براى ظهور پيامبر تازه (427)

و هجرتش را مى كشيدند، ولى حسد بر آنان چيره گشت، و استكبار و غرور از اين كه به وى ايمان بياورند، جلوگيرشان شد، لذا به وى كفر ورزيدند

و گفته هاى سابق خود را انك__ار ك__ردن__د، همان طور كه ب_ه ت_ورات خ_ود كف_ر ورزيدند و كفرشان به اسلام كف__رى ب_الاى كف_ر ش__د! (1)

ك___وه عي__ر اس__ت و اي__ن ه__م ك__وه اح_د!

پ_س يه__ودي_ان پي__اده ش_دن__د و ب__ه او گفتن____د:

- م_ا ب_ه آرزوى خ_ود رسي_دي__م و ديگ__ر ك__ارى ب__ه شت__ران ت_و نداريم! از شتر

(430) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

پي__اده شدند و شت__ران را به صاحب__ش دادند و گفتند:

- ت_و م__ى ت_وان_ى ه_ر ج_ا ك_ه خ_واه___ى ب_روى و م_ا در همي___ن ج_ا م__ى م_اني_م!

پس نامه اى به برادران يهود خود كه در خيبر و فدك منزل گرفته بودند ن_وشتن_د ك_ه م_ا ب_ه آن نقط__ه اى ك_ه م_ابي_ن عي_ر و اح_د است رسي_دي_م، شم_ا هم نزد م_ا بيائيد!

يهوديان خيبر در پاسخ نوشتند: ما در اين جا خانه ساخته ايم و آب و ملك و اموالى ب__ه دست آورده اي__م، نمى تواني__م اين ه__ا را رها نموده ونزد شما منزل كني_م، ول_ى ه_ر وق_ت آن «پي_امب_ر م_وع_ود» مبع__وث ش_د، ب_ه شت_اب ن_زد شم__ا خ_واهي_م آم___د!

_ آن ع__ده از يهودي__ان كه در مدينه مي__ان عير و احد من__زل كردن__د، اموال بسيارى كسب نمودند.

«تبع»از بسيارى مال آنان خبردارشد و به جنگ با آنان برخواست، يهوديان متحصن

تاريخ مهاجرت يهود به مدينه (431)

شدن__د، و تبع ايش__ان را محاصره كرد و در آخر به ايشان امان داد، پس بر او درآمدند.

تبع به ايشان گفت:

_ مى خواه__م در اين س_رزمي_ن بم_ان_م، ب_راى اين ك_ه مرا خيلى معطل كرديد. گفتند:

_ ت_و نمى توان_ى در اين جا بمانى، براى اين كه اين جا محل هجرت پيامب__رى است. ن_ه ج_اى ت__و، و ن_ه ج__اى اح__دى ديگ_ر، ت__ا آن پي_امب_ر مبع_وث ش_ود! تب__ع گف___ت:

_ ح_ال ك_ه چني_ن اس_ت م_ن از خ_ويش_اون_دان خ_ودم كس_انى را در اين ج_ا م_ى گ_ذارم تا وقت_ى آن پيامبر مبع__وث ش_د او را يارى

كنن__د!

يهوديان راضى شدند و تبع دو قبيله «اوس» و «خزرج» را كه مى شناخت در م_دين_ه منزل داد.

چون نفرات اين دو قبيله بسيار شدند، اموال يهوديان را مى گرفتند، و يهوديان عليه

(432) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

آنان خط و نشان مى كشيدند كه اگر پيغمبر ما محمد صلى الله عليه و آله ظهور كند، ما همگى شما را از دي__ار و اموال خود بي__رون مى كنيم، و به اين چپ_اول گ_رى شم_ا خ_اتم_ه م_ى دهي_م!

ولى وقتى خداى تعالى محمد صلى الله عليه و آله را مبعوث كرد، اوس و خزرج كه همان «انصار» باشن__د به وى ايم_ان آوردند ولى يهودي__ان ايم__ان نياوردن__د و به وى كف_ر ورزيدند!

اين جريان همان است كه خداى تعالى درباره آن در قرآن كريمش فرموده: «از قبل انتظار فتح و غلبه بر كافران به واسطه ظهور پيغمبر خاتم، داشتند.»

از اب____ن عب____اس در درمنث____ور نق____ل ش____ده ك____ه:

«يه_ود قبل از بعثت براى اوس و خزرج خط و نشان مى كشيدند كه اگر رسول خدا صلى الله عليه و آله مبعوث شود به حساب شما خواهيم رسيد! ولى همين كه ديدند پيغمبر آخرالزمان از ميان قوم يهود مبعوث نشد بلكه از ميان "عرب" برخواست به او

تاريخ مهاجرت يهود به مدينه (433)

كف__ر ورزي_دند و گفته ه__اى قبلى خ__ود را انك__ار كردند!

معاذبن جبل، بشربن ابى البراء، و داودبن سلمه به يهوديان گفتند:

_ اى گ____روه يه_____ود! از خ__دا بترسي__د، و ايم__ان بياوري__د!

مگر شما نبوديد كه عليه ما به محمد صلى الله عليه و آله خط و نشان مى كشيديد؟ با اين كه ما آن روز مشرك بوديم، و شما به ما خبر مى داديد كه به زودى محمد صلى الله عليه و آله مبعوث خواهد ش_د! صفات او را براى ما مى گفتيد، پس چرا حالا كه مبعوث شده، به وى كفر مى ورزيد؟

"س_لام ب_ن مشك_م" ك_ه يك_ى از يه_ودي_ان بن_ى النضي_ر بود در جواب گفت: _ او چيزى نياورده كه ما بشناسيم! و او آن كسى نيست كه ما از آمدنش خبر مى داديم....» (1)

1- الميزان، ج 2، ص 6 .

(434) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

به ايمان آوردن آنان بيشتر از اقوام ديگر بود، و همه اين توقع را داشتند كه فوج فوج به دين اس__لام درآين__د، و دين اسلام را تأئيد و تق_ويت ك_رده و ن_ور آن را منتش_ر و دع_وتش را گست_رده س_ازن_د!

ولك_ن بعد از آن كه رسول خ_دا صلى الله عليه و آله ب_ه م_دين_ه مه_اج_رت ف_رم_ود، يه_ود از خود رفتارى را نشان دادند كه آن اميد را مبدل به يأس كرد و به همين جهت خداى سبحان در اي_ن آيات مى فرمايد:

- آيا انتظار داريد كه يهود به دين شما ايمان بياورد، در حالى كه يك عده از آن ها، بعد از شنيدن آي_ات خ_دا، و فهمي_دنش، آن را تح_ريف ك_ردن_د. خلاصه، كتمان حقايق، و تحريف كلام خدا رسم ديرينه اين طايفه است! پس اگر نكول آنان را از

خيانت يهود در كتمان بشارت هاى تورات (437)

گفته هاى خودشان مى بينيد، و مى بينيد كه امروز سخنان ديروز خود را حاشا مى كنند، خيلى تعجب مكنيد!

در آي_ات ف___وق دو ج___رم و جه___ال___ت از يه_____ود را ف_____اش م___ى س_____ازد:

آن جا كه فرمود:

«چ_ون م_ؤمني_ن را م_ى بينن_د، مى گ___وين__د، ايم_ان آوردي__م،

و چ_ون ب_ا يك ديگ_ر خل__وت م__ى كنن___د، م_ى گ___وين_____د:

چرا از بشارت هاى تورات ب_راى مسلمان_ان نق_ل م_ى كني__د؟»

آيات فوق از يك جهت نفاق يهود را مى رساند كه در ظاهر اظهار ايمان مى كنند تا خ__ود را از طعن و اذيت و قتل حفظ نمايند، و دوم اين است كه خواستند حقيقت و منويات درونى خود را از خدا بپوشانند و خيال كردند كه مى توانند امر را بر خدا مشتبه

(438) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

سازند، هم چنان ك__ه در اين آيه از سخن___ان محرمانه ايشان خبر داد.

به طورى كه

از لحن كلام بر مى آيد، جريان از اين قرار بوده كه: عوام بنى اسرائيل از ساده لوحى وقتى به مسلمانان مى رسيده اند، اظهار مسرت مى كردند و پاره اى از بشارت هاى تورات را به ايشان مى گفتند، و يا اطلاعاتى در اختيارشان مى گذاشتند، كه مسلمانان از آن ها براى تصديق نبوت پيامبرشان استفاده مى كردند، و رؤساى شان از اين كار نهى مى كردند و مى گفتند: اين خود فتحى است كه خدا براى مسلمانان قرار داده، و مانبايد آن را برايشان فاش سازيم، چون با همين بشارت ها كه در كتب ماست، نزد پروردگار خود عليه ما احتجاج خواهند كرد.

گويا خواسته اند بگويند: اگر ما اين بشارت ها را در اختيار مسلمانان قرار ندهيم، (العياذباللّه خود خدا اطلاع ندارد، كه موسى عليه السلام ما را به پيروى پيامبر اسلام سفارش

خيانت يهود در كتمان بشارت هاى تورات (439)

كرده، و چون اطلاع ندارد، ما را با آن مؤاخذه نمى كند، و معلوم است كه لازمه اين حرف اي__ن است كه خ_داى تعال__ى تنه__ا آن چه آشكار اس__ت بداند، و از نهانى ه__ا خبر نداشت__ه باش__د، و به باطن امور علمى نداشت__ه باشد، و اين نهاي__ت درجه جه__ل است!

دليل اين امر هم اين است كه بنى اسرائيل به خاطر اين كه براى ماده اصالت قائل بودند. درباره خدا هم به احكام ماده حكم مى كردند.

در قسمتى از آيه مى فرمايد:

«مل_ت يه__ود، ي_ا اف_راد ب_اس_وادى هستن_د ك_ه خ_وان_دن و ن_وشت_ن را م_ى دانن_د،

ولى در عوض به كتب آسمانى خي_ان_ت م_ى كنن_د، و آن را تح_ري_ف م_ى نم_اين_د، و يا مردمى ب_ى س_واد و امّى هستن_د ك_ه از كتب آسم_ان_ى هي_چ چي_ز نم_ى دانن_د، و مشت_ى اكاذي_ب و خرافات را به عنوان كتاب آسمانى پذيرفته اند!» (78 / بقره)

(440) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

در زمين__ه

نزول اين آي_ه روايت__ى از امام محم__د باقر عليه السلام در مجم__ع البي__ان آم_______ده ك___ه ف__رم_____وده:

«قومى از يهود كه با مسلمانان عناد و دشمنى نداشتند، و بلكه با آن ها قرارداد داشتند كه آن چه در تورات از صفات محمد صلى الله عليه و آله وارد شده، براى آنان بياورند، ول__ى بزرگان يه_ود ايش_ان را از اين كار بازداشتند و گفتند: زنهار كه صفات محم__د صلى الله عليه و آله را ك__ه در ت__ورات اس__ت ب__راى مسلمان__ان نگوئي__د ك__ه ف__رداى قيام__ت در برابر پروردگارش__ان علي__ه شما احتج__اج خواهند كرد.» (1)

1- المي______زان، ج 1، ص 393 .

خيانت يهود در كتمان بشارت هاى تورات (441)

رئوف و مهربانند،

آن__ان را مى بينى كه در طل__ب فضل و رضوانى از ناحيه خدا در ركوع و سجودند،

شناخت رسول اللّه (ص) از طرف اهل كتاب (443)

و نشانى از همان اثر سجده اى است كه در پيشانى دارند،

همي__ن اس___ت مَثَ__ل آن__ان در ت_____ورات و انجي___ل،

ك_ه همي__ن ط_ور از آن_ان ي_اد شده است!» (29 / فتح)

در سوره شعرا مى فرمايد:

«آيا همي_ن معنا كه علماى بنى اسرائيل او را مى شناسند،

براى اهل كتاب نشانه اى كافى نيست؟» (197 / شعرا)

و از آن ج_ائى ك_ه بعض_ى از علم_اى آن_ان كتم_ان مى ك_ردن_د، بش_ارات_ى را ك_ه از اوص_اف رسول خدا صلى الله عليه و آله سراغ داشتن__د، و از ايم__ان ب__ه او س_ر مى پيچي__دن__د ل_ذا خداوند خسران و زيان كارى آنان را در پايان آيه گوشزد فرمود:

«كسانى كه به نفس خود زيان كرده اند، ايمان نمى آورند!» (1)

(444) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

گرفت _

«وَ كانُوا مِنْ قَبْلِ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذينَ كَفَرُوا.» (89 / بقره)

آيه فوق به اين معنا تصريح فرموده است و ب_ه همي_ن جهت ع_ده زي_ادى از علم_اى يه_ود در عه_د رس_ول اللّه صلى الله عليه و آله اس_لام آوردن_د و اعت_راف ك_ردن_د ب_ه اين ك_ه اي_ن

(446) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

همان پيغمبرى است كه كتب قبل به آمدنش ن_وي_د داده ب_ودن_د.

(توجه شود! اين سوره از سوره هاى اولى است كه در مكه و قبل از هجرت نازل شده است، و عداوت يهود با رسول خدا صلى الله عليه و آله هنوز برملا نشده و شدت نيافته بود، و اميد آن مى رفت كه اگر مشركين بروند و از ايشان شهادت بخواهند اقلاً به پاره اى از معلومات خود كه در اين باره دارند اعتراف كنند ولو ش_ده ب_ه ط_ور كل_ى او را تصديق نمايند.) (1)

مى آيد كه آن جناب در تورات و انجي_ل ه_م ب__ه همي__ن سه وصف مع__رف__ى ش__ده ب___ود.

غير از آيه مورد بحث، كه راجع به شهادت تورات و انجيل بر نبوت آن حضرت است، در هيچ ج__اى قرآن مجيد، رسول خدا صلى الله عليه و آله به مجموع اين اوص___اف (يك ج__ا) توصي_ف نش__ده اس__ت.

اگر منظور از توصيف آن حضرت به اين اوصاف تعريف آن جناب به اوصاف

نشانه هاى رسول اللّه (ص) در تورات و انجيل (449)

آشن__اى در نظر يه__ود و نص__ارى نب__ود، در خص__وص اي__ن آيه وى را به اين اوصاف و مخصوص_ا صفت «اُمّى» توصي__ف كردن هي__چ نكته اى را اف__اده نمى ك_رد.

هم چنين ظاهرآيه دلالت يا اشعاردارد بر اين كه مسئله «امربه معروف و نهى از منكر» و خلاصه امور پنج گانه اى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در اين آيه به آن امور وصف شده، علائمى است كه از آن جناب در تورات و انجيل ذكر شده است، و بر اين كه اين امور از مختصات پيغمبر اسلام و ملت بيضاى اوست!

هر چند به شهادت آيات قرآن شريف، ساير امم صالحه نيز به وظيفه امر به معروف و نهى از منكر قيام مى كرده اند، و حلال دانستن طيبات و حرام دانستن خبائث و پليدى ها تا اندازه اى از فطرياتى بوده كه همه اديان بر آن اتفاق داشته اند، و هم چنين مسئله برداشتن موانع و بندهاى معنوى از دست و پاى بشر تا حدى در شريعت عيسى عليه السلام

(450) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

نيز بوده است، الاّ اين كه هيچ خردمندى ترديد ندارد در اين كه دينى كه محمد صلى الله عليه و آله به همراهى كتابى از ناحيه خداى تعالى آورده، هر چند بر كتب آسمانى ديگر صحه گذاشته، و آن ها را

تصديق كرده است، ولكن خودش يگانه دينى است كه در قالب بى روح امر به معروف و نهى از منكر تا آن جا كه ظرفيت داشته، روح و حيات دميده و كار آن را كه جز دعوت زبانى چيز ديگرى نبود، به جائى رسانيد و آن قدر آن را توسعه داد كه شامل جهاد به اموال و انفس گرديد!

اسلام تنها دينى است كه جميع امور مربوط به زندگى بشر و همه شئون و اعمال وى را بر شمرده و آن ها را به دو قسم طيبات و خبائث تقسيم كرده است، و طيبات را ح__لال و خبائ__ث را ح__رام نموده است! قواني__ن موضوعه در هي__چ دين و هي__چ قان__ون اجتماع_ى به تفصي_ل قواني__ن اين شريع__ت نبوده و به مانن__د آن ب__ه جزئيات

نشانه هاى رسول اللّه (ص) در تورات و انجيل (451)

و دقاي___ق ام__ور نپ_رداخت__ه است.

دينى كه جميع احكام و تكاليف شاقى كه در ساير ادي_ان، مخصوصا در دي_ن يه_ود و ب_ه دست احب_ار و ملاّي__ان ايش_ان رخن_ه پيدا كرده، نسخ ك_رده و از بي_ن ب_رده است.

حد اعلى و كامل امور پنج گانه مذكور در آيه فوق كه عب_ارت ب_ود از:

1 _ ام_ر ب__ه مع____روف 2 _ نهى از منك___ر

3 _ حلال كردن طيبات 4 _ تحريم خبائث

5 _ ب__رداشت___ن تك_الي___ف ش____اق جعل_____ى و غي_____ر اله____ى

تنه__ا و تنه__ا در اس__لام يافت مى ش__ود، هر چند در ساي__ر ادي__ان نمون__ه اى از هر يك از آن ها ديده م_ى ش_ود.

همين معنا، صرف نظر از شهادت تورات و انجيل بر حقيقت و حق بودن

(452) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

اسلام،خودبهترين شاهدوروشن ترين گواه برصدق دعوى آورنده آن است. اگر

بشارات و علائم آن جناب در تورات وانجيل هم نيامده بود، و آن دو كتاب شهادت صريح__ى بر نبوت وى نداشتن__د، همين كمال شريعت او در شهادت بر صدق دعوى اش ك_افى ب_ود، چ_ون شريع__ت آن حضرت در حقيقت تكميل ش_ده هم_ان شريعت موسى و عيسى عليه السلام است.

باي_د از علماى يه__ود و نصارى پرسيد كه غرض از پيروى يك دين صحيح، و اصولاً انتظارى را كه از يك شريعت حقه مى توان داشت، چيست؟

آيا علامت صحيح بودن يك دين جز اين است كه برگشت تمامى احكام و قوانينش به يكى از امور پنج گانه بالا باشد؟ و بخواهد با تفاصيل احكامش معروف را معروف و منكر را منكر دانسته و طيبات را حلال خبائث را حرام ك_رده و خرافات و بدعت هاى

نشانه هاى رسول اللّه (ص) در تورات و انجيل (453)

م_ن درآرى سودپرستان را لغو كند؟

اگر چنين است، پس بايد اعتراف كنند به اين كه شريعتى كه متضمن حد اعل_ى و كامل اين امور است همان مرحله كامل شريعت خود ايشان است.

آيات قرآنى حكايت از اين دارد كه وقتى رسول اللّه صلى الله عليه و آله مبعوث شد، و شريعت و كتابى آورد كه شريعت و كتاب اهل كتاب را تكميل مى كرد، كافر شدند و زيربارش نرفتند، با اين كه مى دانستند كه اين همان پيغمبرى است كه در كتاب هايشان پيشگوئى ش__ده، و انبيائش__ان به آمدنش مژده و بشارت داده اند، هم چنان كه مسيح عليه السلام فرمود:

«اى بن___ى اس____رائي______ل!

م_ن ف__رست__اده خ_داي_م ب_ه س_وى شم__ا،

و ت__ورات ح_اض_ر را تص_دي_ق م_ى كن__م،

(454) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

و ب___ه پيغمب__رى ك___ه بع____د از م__ن م__ى آي___د و ن__ام وى "احم___د" اس___ت،

نويد مى دهم!» (6 / صف)

(ذكر

نام احمد صلى الله عليه و آله از طرف عيسى عليه السلام دلالت دارد بر اين كه اهل تورات و انجيل پيامبر گ__رامى اسلام را به اين ن__ام مى شناختن__د، هم چنان ك__ه به نام محم__د صلى الله عليه و آله نيز مى شناختن__د. و معناى آيه مى فهماند كه آن چه پيامبر احمد صلى الله عليه و آله مى آورد راقى تر و كامل ت__ر از دين__ى است ك__ه ت__ورات متضم__ن آن اس__ت، و آن چ__ه عيسى عليه السلام ب__دان مبع__وث ش__ده در حقيق__ت واسط__ه اى اس__ت بي__ن دو دع___وت.)

در آيات قبلى مى بينيم كه به طور مفص_ل امور پنج گانه را م_ى شم_ارد،

براى اين است كه در اين آيه وجهه كلام تنها به دو ملت يهود و نصارى نيست، بلكه به تمام مردم است، لذا مى بينيم در آيه بعدى پيغمبر خود را دستور مى دهد كه جميع

نشانه هاى رسول اللّه (ص) در تورات و انجيل (455)

بشر را خطاب كرده و بگويد: «اِنّىرَسُولُ اللّهِ اِلَيْكُمْ جَميعا!» (158 / اعراف)

سپ__س مى فرماي__د: «اِتَّبَعُ_وا النُّورَ الَّذىآ اُنْزِلَ مَعَهُ...!» (157 / اعراف)

مقصود به ن_ورى ك_ه ب_ا او ن_ازل ش_ده هم_ان ق_رآن ك_ري_م اس_ت، و غ_رض از اي_ن تعبير اين بود كه بفهماند قرآن كريم نورى است كه راه زندگى و آن طريقى را كه انس_ان بايد براى رسيدن به سعادت و كمال خود بپيمايد، روشن مى سازد. (1)

مسلمانان - پيروان واقعى تورات

«اَلَّذينَ يَتَّبِعُونَ ال_رَّسُ_ولَ النَّبِ_ىَّ الاُْمِّ_ىَّ الَّ__ذى يَجِ_دُونَ__هُ مَكْتُ_وب_ا

1- المي_______________زان، ج 16، ص 150 .

(456) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

عِنْ_دَهُ__مْ فِ_ى التَّ__وْري_ةِ وَ الاِْنْجي_لِ....» (157 / اعراف)

وقتى موسى عليه السلام با هفتاد نفر از قوم بنى اسرائيل براى اخذ تورات به ميقات رفت و آن هفتاد نفر به دليل درخواست رؤيت خدا دچار صاعقه شدند و مردند و بعد موسى دعائى كرد كه خداوند

آن ها را زنده كرد، و در ضمن اين دعا از خداى تعالى درخواست بدون قيد و شرط بخشش و رحمت و حسنه و هدايت كرد، ولى خداى سبحان اين دعا را ب__دون قي___د و ش__رط قب__ول نك_رد، بلك_ه ش_روطى ب_راى آن ق_ائ_ل ش___د و ف_رم_ود:

«... رحمت من همه چيز را فراگرفته است، ولى _

آن را مق____رر م___ى كني___م ب___راى كس_ان_ى ك__ه

تق_____وى پيش_____ه كنن____د، و زك___ات دهن__د،

مسلمانان - پيروان واقعى تورات (457)

و كس_انى ك_ه ب_ه آي_ات م__ا ايم__ان بي_اورن__د،

آن كسانى كه پيروى آن رسول و پيامبر ناخوانده درس را بكنند، ك__ه وصف او را ن_زد خ__وي__ش در ت_ورات و انجي_ل ن___وشت___ه م___ى ي___ابن__د، پيغمبرى كه....»

يك_ى از ش_راي_ط خ_داى تع_ال_ى ب_راى ن_وشت_ن رحم_ت ب_ه بن_ى اس_رائي_ل ايم_ان آوردن و پي_روى عمل_ى ك_ردن آن ه_ا از پي_امب_ر گ__رام_ى اس_لام بود كه وصف او را نزد خوي__ش در تورات و انجيل مكتوب و نوشته مى يابند!

ظاهر آيه فوق با مشخص كردن نشانه هاى پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله شرط سوم يعنى «و كسانى كه به آيات ما ايمان بياورند،» را بيان مى كند، براى اين كه رسول خدا صلى الله عليه و آله را پيغمبرى درس ناخوانده معرفى مى كند كه امر به معروف و نهى از منكر كرده و هر پاك و پاكيزه اى را حلال و هر ناپاك و پليد را حرام مى كند، و موانع و زنجيرهائى را كه مانع

(458) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

سعادت بشر بود، از دست و پاى آنان باز مى كند!

همه اين ها آيات و نشانه هاى نبوت آن حضرت و خاتميت نبوت اوست، او همان آياتى است كه خداوند سبحان قبلاً در تورات و انجيل براى ايشان بي_ان ك_رده ب_ود، پس

ايمان به آن ها ايمان به آن آيات است. و يهود و نصارى اگر بخواهن_د دست_ورات اكيد تورات و انجيل را درباره ايمان به آيات به كار بندند، ناگزيرند به نشانه هاى نبوت حضرت خاتم النبيين صلى الله عليه و آله نيز ايم_ان بي_اورن_د.

البته نمى توان گفت آن رحمتى كه خداوند بر يهود واجب كرد به شرط اين كه تقوى پيشه كنند و به آيات خداوند سبحان ايمان بياورند، تنها شامل آن عده معدود و انگشت شمارى اس_ت كه معاصر رس__ول اللّه صلى الله عليه و آله بوده و به دعوت وى ايمان آورده اند، و ميليون ها يهود، حتى پارسايان بى شمارى كه از زمان موسى و استجابت دعايش تا

مسلمانان - پيروان واقعى تورات (459)

زمان بعثت خاتم الانبياء صلى الله عليه و آله به دنيا آمده و رفته اند، همه از آن رحمت محرومند! چه خود قرآن شريف شهادت مى دهد به اين كه ايمانشان را پذيرفته و وعده خيرشان داده است، با اين حال چطور ممكن است رحمت الهى مبسوطه بر بنى اسرائيل را منحصر در ع__ده قليل_ى از ايشان دانست؟

لذا آيه فوق بيان خاصى است نسبت به آيه قبلى خود، كه در آن از هزاران نفر يهود كه مشمول آن است، تنها مؤمنين به نبوت حضرت خاتم النبيين صلى الله عليه و آله و آيات آن ذكر شده تا غرض از سوق كلام كه همان بيان حقيقت دعوت محمدى صلى الله عليه و آله و لزوم اجابت آن بر يهوديان است، معلوم گردد.

مث_ل اين كه فرم_وده باشد:

وقتى رحمت مكتوب بر بنى اسرائيل منحصرا براى كسانى مكتوب و واجب شده كه

(460) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

تقوى پيشه كنند، و زكات دهند، و به آيات ما ايمان آورند، و در اين زمان كه زمان بعثت آخرين پيامبر ماست، مصداق آن اشخاص از بنى اسرائيل تنها كسانى

هستند كه اين پيغمبر را پيروى كنند، براى اين كه در اين عصر تنها ايشان هستند كه تقوى داشته و زكات مى دهند، و هم به آيات ما ايمان دارند، و موسى و عيسى و محمد صلى الله عليه و آله را تصديق مى كنند، و آيات و معجزات و شرايع و احكامى را كه ما به وسيله ايشان فرستاديم، پذيرفتند. آرى تنها ايشانند كه به آيات و امارات نبوت محمد صلى الله عليه و آله و علامات ظهور دعوت وى كه در تورات و انجيل آمده، ايمان آوردند!

در آيه فوق عبارت «يَتَّبِعُونَ» به كار رفته نه «يُؤمِنُونَ» و اين تعبير نشان مى دهد كه ايمان به آيات خداى سبحان، و ايمان آوردن به انبياء و شرايع آنان به اطاعت و تسليم در برابر دستورات شرايع ايشان است، عبارت «يَتَّبِعُونَ» مى فهماند كه ايمان به معناى

مسلمانان - پيروان واقعى تورات (461)

صرف اعتقاد فائده اى ندارد، چون هر قدر هم شخص اعتقاد به حقيقت آيات و شرايع الهى داشته باشد، ولى وقتى اطاعت و تسليم در كارش نباشد، عملاً حق بودن آن آيات را تكذي__ب كرده است. (1)

از ام_ام صادق عليه السلام روايت آورده كه در تفسير آيه فوق مى فرمايد:

اي_ن آي_ه درب_اره يه_ود و نص_ارى ن_ازل ش_ده و خ_داى تع_ال_ى م_ى ف_رم__اي___د:

آن ها رسول خدا صلى الله عليه و آله را چنان مى شناسند، كه فرزندان خود را مى شناسند و اين بدان جهت است كه خداى عزوجل در تورات و انجيل و زبور، صفات رسول خدا صلى الله عليه و آله و صفات اصحابش، و هم چنين مهاجرت او به مدينه را ذكر كرده بود. و همان را قرآن كريم در سوره فتح حكايت كرده كه _

نشانه هاى مسلمانان در تورات و انجيل (463)

«محمد رسول اللّه صلى الله عليه و آله و كسانى كه مصاحب اويند بر كفار دشمنانى بى رحم، و در بين خود مهربانان هستند. ايشان را مى بينى كه همواره در ركوع و سجودند، و همه در پى به دست آوردن فض_ل خ_دا و رض_وان او هستن_د. نش_ان_ه ه_اى آن ه_ا از اث_ر سج_ده در پيش_ان_ى نم_اي_ان اس_ت، اي_ن اس_ت مث_ل آن ه_ا در ت_ورات، و همين است مثل آن ها در انجيل....»

پس صفات رسول خدا صلى الله عليه و آله و اصحابش در تورات بوده، و وقتى خداى تعالى او را مبعوث فرمود، اهل كتاب او را شناختند، هم چنان كه قرآن مجيد مى فرمايد - «فَلَمّا جاءَهُ_مْ ما عَرَفُواكَفَرُوا بِهِ...!» (89 / بقره) (1)

1- الميزان، ج 2، ص 222 .

(464) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

چگونگى كتمان نشانه هاى پيامبر جديد (465)

پنه__ان كردند، به ط__ورى كه م__ردم اص__لاً آن آي__ات را نديدن__د يا اگ__ر ديدن__د تأويل ش__ده آن را ديدن_د. خلاصه دلالتش را از رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله برگرداندند.

طبق نقل قرآن، كتمانى كه يهوديان كردند بعد از آن بود كه آيات نام برده به گوش م__ردم رسيده بود، و چن__ان نبود كه تنها علماى يهود آن را مى دانستند، و از عوام پنهان كردند، نه بلكه مدت ها در دسترس مردم هم بوده، و بعده_ا علما آن ها را از عده اى پنه__ان، و براى ع_ده اى تأويل كردند!

براى اين كه در عهدى كه تورات نازل مى شده، تبيين آيات آن براى تك تك مردم دنيا عادتا امرى محال بوده، چون هيچ يك از وسايل تبليغى موجود امروز در آن موقع نبوده است، و به ناچار اگر آيه اى از تورات و يا يك مطلب ساده اى را مى خواستند به عموم مردم تبيين و اعلام كنند، لابد اين طورى بوده كه به حاضرين مى گفتند و سفارش

(466) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

مى كردند كه ايشان به غايبين برسانند، يا به علما مى گفتند تا آن ها به ساير مردم برسانند، و خلاصه عده اى آن را بدون واسطه دريافت مى كردند و عده اى ديگر با واسطه. بنابراين علما يكى از وسايل تبليغ به شمار مى رفتند. هم چنان كه زبان و سخن واسطه ديگر بودند.

پس اگر خبرى براى عالِمى و جمعى از مردم عادى كه در مجلس حضور داشتند بيان مى شد، در حقيقت براى همه مردم بيان شده بود. و چون عالِم ميثاق وجدانى دارد كه حقايق را كتمان نكند، حال اگر در همين صورت، آن عالم، علم خود را كتمان كند، در حقيقت كتمانش

بعد از بيان براى مردم بوده است، و همين يگانه سببى است كه خداى سبحان اين كتمان را مايه اختلاف مردم در دين و تفرقه آنان در راه هدايت و ضلالت دانست__ه است، چه اگر اين كتمان ه__ا نبود، دين خ__دا كه سرچشم__ه اش فطرت خود

تحليل چگونگى كتمان نشانه هاى پيامبر جديد (467)

بشر است، و هر فطرت__ى آن را مى پذي__رد، و قوه ممي__زى كه در بش__ر است، كه اگر آن را بشنود در برابرش خاضع مى گردد.

پس اختلاف هاى دينى و اختلاف در مطالب كتاب و انحراف از جاده صواب، ناشى از ستم كارى علماء بوده كه مطالب كتاب را به مردم نگفتند و اگر هم گفتند تأويلش كردند يا در آن دست بردند و تحريفش كردند.

اي__ن علماى كتمانگر و اين شيطان هاى انسى در لعنت خ_دا و ملائك_ه جاودانند!!! (1)

1- المي___زان، ج 2، ص 332 .

(468) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

خ_داى تعال__ى بر موسى و ه__ارون عليه السلام سلام ك__رده اس___ت:

(470) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

«سَ___لامٌ عَل__ى مُ____وس___ى وَ ه______اروُنَ!» (120 / صاف_ات)

خداوند متعال موسى عليه السلام را به بهترين مدح و ثنا ستوده است:

«ياد آر در كتاب موسى را كه مُخ_لَص، و رسول_ى نبى ب_ود،

و م____ا او را از ج__ان__ب ط____ور ايم____ن ن_____دا دادي__م،

و ب_راى ه_م سخنى خ_ود ن_زديكش كردي_م!» (52 / مريم)

«او ن___زد خ______دا آب_____رومن______د ب______ود.» (69 / اح____زاب)

«خدا با موسى به نحوى كه شما نمى دانيد هم سخن شد!» (164/نساء)

خداى سبحان موسى عليه السلام را در سوره انعام و در چند جاى ديگر در زمره انبياء

مقام و محبوبيت موسى (ص) نزد خدا (471)

ذك_ر ف_رم_وده، و در آي_ه 84 ت__ا 88 س_وره انبي_اء او و ساير انبياء را به اين وصف ست__وده ك_ه ايش__ان پيامبران__ى نيكوك__ار و صال__ح بودند، كه خ__دا بر عالميان اجتباء و ب_رت_رى شان داده ب_ود، و ب_ه س_وى صراط مستقيم ه__دايتش_ان ك__رده ب_ود.

در سوره مري__م در آيه 58 موس__ى عليه السلام را چنين ست__وده كه او از كسان__ى است ك_ه خ_دا بر آنان انعام كرده است، و در نتيجه صف_ات زي_ر براى موسى جمع شده است:

اخلاص، تقريب و نزديك خود بردن، و جاهت، احسان، صلاحيت، تفضيل، اجتباء، هدايت، انعام... .

(كه در موارد مناسب هر يك از اين صفات نه گانه در اين مجلد مورد بحث قرار گرفته اس_ت، و هم چني_ن پي_رام_ون معن_اى نب_وت و رس_ال_ت و تكلي_م گف_ت گو شده است.) (1)

1- الميزان، ج 31، ص 63 .

(472) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

مريم)

در اين آيات، خداى سبحان رسول و پيامبر خود موسى عليه السلام را به اخلاص و رسال__ت و نب__وت ست__وده، و موهبت ه__ا و رحمت هائى را كه به او اختصاص داده، ذك_ر ف_رموده اس_ت.

اخلاص موسى (ص) و مُخلّص بودن او (473)

«مُخلَص» عبارت است از كسى كه خداوند سبحان او را خالص براى خود ق_رار داده ب_اش_د، و غي_ر خ_دا كس_ى در او نصيب_ى ن_داشت_ه ب_اش_د، ن_ه در او، و نه در عمل او، و اين مق_ام از بلن_دتري_ن مق_ام ه_اى عب_وديت است.

«در اي_ن كتاب، م__وس_ى را ي__اد ك___ن!

ك_ه او مُخلَص و رس_ول و پي_امب_ر ب_ود،

از جانب راست طور ايمن بدو ندا داديم،

و او را ب___ه رازگ___وئ_ى تق__رب دادي_م،

و از رحم____ت خ__ويش ب___رادرش ه_____ارون پيغمب__ر را ب__دو بخشي__دي___م!»

ظاهر آيه اين است كه منظور از «تقرب» نزديكى معنوى است نه مكانى، هر چند كه

(474) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

اي__ن معن__ا در مك__ان «طور» واق_ع ش_ده اس_ت، ه_م چن_ان ك_ه تكل_م ه_م در مك_ان ب_ود.

مث__ال اين آيه شريف__ه اين است كه مولائى مقت__در و عزيز بنده ذليل خود را بخواند و او را به مجل__س خ__ود نزدي__ك گردان__د، و بيخ گوشى با او سخ__ن گويد. معلوم است كه چني__ن تقرب__ى به خ__دا، سعادتى است كه براى كسى ديگ__رى دست نمى دهد!

آخر آيه نشانه اجابت دعاى موسى عليه السلام است كه در اولين بار كه در طور به او وح__ى شد، درخواس__ت ك___رده و گفت__ه بود:

«از اهل من وزيرى براى من قرار بده،

ب____________رادرم ه_____________ارون را،

و پش___ت م_را ب__ه او است_وار ك____ن،

و در ك___ارم ش____ريك____م گ__ردان!»

اخلاص موسى (ص) و مُخلّص بودن او (475)

سبح_ان در آي__ه 44 س__وره ط__ه اختص__اص دادن م_وس__ى عليه السلام را ب_ه خ_ود ب_ا عب___ارت زي_ر بي___ان داشت__ه اس_ت:

«وَاصْطَنَعْتُكَ لِنَفْسى،» كه از عبارت «لِنَفْسى» كاملاً روشن است كه موسى را خالص ب_راى خ_ود گ_رداني_ده و ف_رم_وده است:

«من تو را خالص براى خودم قرار دادم،

و همه نعمت هائى كه در اختيار توست همه اين ها از من است،

و احس_ان من است، و در آن غي_ر م_ن كس_ى ش_رك_ت ن_دارد،

(476) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

پ___س ت_و خ_ال____ص ب___راى من__ى!»

و همين ج__اس_ت ك___ه معن__ى آي__ه س__وره م__ري_م روش__ن م_ى ش__ود كه فرمود: «ب_ه ي_ادآر در كت__اب م_وس__ى را ك____ه مُخ__لَص__ى ب_____ود!» (44 / طه)

و اي__ن خ_ال_ص و مُخلَ_ص ك_ردن بزرگ ترين منت ه_اى خ__داست! (1)

ما بودند!»

مراد از منت هائى كه خداوند متعال بر موسى وهارون نهاده، احتمالاً همان نعمت هائى باشد كه در بالا مى شمارد، كه اول آن ها - نجات از اندوه عظيم شر فرعون بود، كه آنان را ضعيف كرده بود، و ب_دت_ري_ن شكنج_ه ه_ا را ب_ه آن ه_ا م_ى داد، و پسرهايش__ان را مى كشت و زنان و دخترانشان را زنده نگه مى داشت.

منت هاى خدا بر موسى و هارون (479)

سپس غلبه اى را تذكر مى دهد كه با كمك خداوند براى بنى اسرائيل دست داد، و آن بي__رون شدن از مص__ر و عبور از دري_ا، و غرق شدن فرعون و لشكريانش در دريا بود.

آن گاه از كتاب آسمانى شان ياد مى كند، و آن را از جمله نعمت هائى مى شمارد كه به موس_ى و هارون داده اس__ت، و آن كت__اب را «مستبين» خواند، يعنى كتابى كه مجه__ولات نهائ__ى را روشن مى كن__د، و آن امورى را كه احتياج مردم در دنيا و آخرت اس__ت، و ب__راى خ_ود آن_ان پ_وشيده است، بي_ان مى كند.

م_راد ب_ه «هدايت به سوى صراط مستقيم» كه فقط در مورد موسى و هارون عليه السلام ذكر كرد، و كسى از قومشان را شريك در آن نفرمود، همانا هدايت به تمام معنى كلمه مى باش__د كه فقط اختص__اص به آن دو بزرگ__وار داشت. (1)

1- المي_زان، ج 33، ص 252 .

(480) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

دادن درباريان قبط به كشتن او، و فرار او از مصر، و ازدواجش با دختر شعيب پيامبر، و اقامتش در مدين به م__دت ده سال به عن__وان مزدور و چوپ__ان گوسفن__دان شعي_ب.

اين داستان به طور مفصل در سوره قصص آمده است. اين جا اشاره به وحشتى شده كه به موسى بعد از كشتن مرد قبطى دست داده بود و مى ترسيد كه درباريان فرعون او را بكشند، و خداى تعالى او را بيرون كرد و به سرزمين مدين برد، و همين كه شعيب او را احضار كرد و موسى داستان خود را گفت شعيب عليه السلام فرمود: «مترس! كه از مردم ستم كار رهائى يافتى!»

را آشك__ارا ببيني_م،

(490) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

در نتيجه صاعقه شما را بگرفت، در حالى كه خود تماشا مى كرديد، و آن گاه شما را ازپس مرگتان زنده كرديم، شايدسپاس بداريد!» (55/بقره)

3 _ سايه افكندن ابر بر بنى اسرائيل، و نزول مائده آسمانى

«وَ ظَلَّلْناعَلَيْكُمُ الْغَمامَ وَاَنْزَلْناعَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوى... .»

«ابر را سايه بان شما كرديم، و ترنجبين و مرغ بريان براى شما فرستاديم، و گفتيم از چي_زه_اى پاكيزه كه روزى تان كرده اي_م بخ_وري_د،و اي_ن ني_اك_ان شم_ا ب_ه ما ستم نكردن__د، بلكه به خودش_ان ستم مى كردند!» (57 / بقره)

4 _ خ_____روج دوازده چشم____ه از ي_ك سن___گ

«وَ اِذِ اسْتَسْق__ى مُوس__ى لِقوْمِ__هِ فَقُلْنَ__ا اضْ____رِبْ بِعَص__اكَ الْحَجَ___رَ....»

شرح معجزات واقع شده در بنى اسرائيل (491)

«و چون موسى براى قوم خويش آب همى خواست، گفتيم: عصاى خود به اين سنگ بزن تا دوازده چشمه در آن بشكافد، كه هر گروهى آب خور خويش بدانست، رزق خدا را بخوريد و بنوشيد، و در زمين ب_ه تبه كارى س_رمكشي_د!» (60 / بقره)

5 _ بلن__د ك__ردن كوه ط__ور بر بالاى سر بنى اس__رائي__ل

«وَ رَفَعْن________ا فَ______وْقَكُ______مُ الطُّ__________ورَ....»

«و چ_______ون از شم_______ا پيم______ان گ____رفتي_____م،

در ح_الى ك__ه ك__وه ط__ور را ب_الاى س_رتان برده بوديم،

ك___ه آن كت_ابى ك_ه ب_ه شم_ا داده اي_م محك_م بگي_ري_د،

و من______درج___ات آن را ب__ه خ____اط_____ر آري______د،

(492) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

ش_____اي____د پ____رهي___زك___ارى كني_____د!

بع_د از آن پيمان ب_از ه_م پش_ت ك_ردي__د،

واگر كرم و رحمت خدا شامل حال شما نبود،از زيان كاران شده بوديد!»(63/بقره)

6 _ زنده شدن مقتول با عضو گاو ذب_ح ش_ده

«فَقُلْنَا اضْرِبُ_وهُ بِبَعْضِها كَ_ذلِكَ يُ_حْيِى اللّ_هُ الْمَ_وْت__ى....»

«و چون كسى را كشته بوديد و درباره او كشمكش مى كرديد،

و خدا آن چه را نهان مى داشتيد آشكار كرد،

گفتي_م: پ__اره اى ازگ_او را

ب__ه كشته ب_زنيد،

خ__دا م_ردگ_ان را چني_ن زن__ده م_ى كن___د،

شرح معجزات واقع شده در بنى اسرائيل (493)

و نشانه ه_اى قدرت خويش به ما مى نماياند، شايد تعقل كنيد!» (72 و 73 / بقره)

7 _ مسخ و بوزينه شدن جمعى از بنى اسرائيل

«فَ_قُلْن__ا لَهُ_مْ كُ_ونُ_وا قِ_رَدَةً خاسِئينَ....»

«آن ها را كه در روز "شنبه" تعدى كردند،

ب__دانستي__دك__ه م__ا ب__ه ايش_ان گفتي__م:

_ ب______وزينگ___ان مط____رود ش__وي___د!

و اين عذاب رامايه عبرت حاضران وآيندگان، وپند پرهيزكاران كرديم.»(65/ بقره)

8 _ زن____ده ك__ردن م__ردگ__ان

(494) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

«اَلَمْ تَرَ اِلَى الَّذينَ خَ_رَجُ_وا مِ_نْ دِيارِهِ_مْ وَ هُ__مْ اُلُ____وفٌ حَ____ذَرَ الْمَوْتِ....»

«آيا نديدي__د آن هائ__ى ك___ه از ت___رس م____رگ از دي_ار خ_ود بي__رون رفتن__د،

آن ه__ا ه__زاراه_ا ت_ن ب_ودن_د،

خ__دا ف___رم__ود: بمي___ري__د!

هم_ه م_ردن_د، سپس آن ه_ا را زن_ده ك_رد.

زيراخدارا در حق بندگان فضل و كرم است،

لكن بيشتر مردم سپاسگزار حق نيستند!» (249 / بقره)

9 _ مرده و زنده كردن كسى كه از قريه خرابى بگذشت

«اَوْكَالَّذى مَرَّ عَلىقَرْيَةٍ وَ هِىَ خاوِيَةٌ عَلىعُرُوشِها....»

شرح معجزات واقع شده در بنى اسرائيل (495)

«و يا به م_انند آن كسى ك_ه به دهك_ده اى گ__ذر ك___رد،

ك__ه خ__راب و وي___ران ش__ده ب__ود، گف__ت:

به حي_رت_م كه خداون_د چگون__ه بار دوم اي__ن مردگ__ان را زن__ده خواه__د ك__رد؟

پ__س خداون__د او را ص_د س_ال مي_ران_د، و سپ___س زن___ده اش ب__رانگيخ_____ت،

و ب__دو ف_رم_ود: چن_د م_دت درنگ ك_ردى؟

جواب داد، يك روز ي_ا پاره اى از يك روز !

خ__داون__د ف___رم___ود: - ن_ه، چني_ن نيس_ت،

بلكه صدسال است كه به خواب مرگ افتاده اى!

نظر به طعام و شراب خ_ود بنما ك_ه هن_وز تغيي_ر ننموده،

والاغ خ_ود را ني_ز بنگ_ر ت_ا اح_وال ب_ر ت_و معل_وم ش_ود!

(496) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

م_ا تو را حجت ب_راى خلق ق_رار دهي_م،

ك___ه ام___ر بع__ث را انك____ار

نكنن___د،

و بنگ_ر در استخوان هاى الاغ كه چگونه درهمش پيوسته،

و گ___وش__ت ب_____ر آن بپ__وش___اني__م!

چون اين كار بر او آشكار گرديد ،گفت:

همانااكنون به حقيقت ويقين مى دانم كه خداوندبرهمه چيزتواناست!»(259/ بقره) (1)

از زي_ان ك_اران ش_ده ب_ودي____د!

آن ها را كه از شما در روز شنب_ه تع_دى ك_ردن_د،

ب_____دانستي___د ك___ه م____ا ب__ه ايش__ان گفتي__م: ب__وزينگ_ان مط__رود ش__وي__د!

و اين عذاب را مايه عبرت حاض_ران و آيندگان،

و پن_د پ_رهي_زك_اران ك_ردي__م!»

از سياق آيه، كه اول «پيمان گرفتن» و امر به «قدردانى از دين» را، ذكر كرده، و در آخر آيه يادآورى آن چه را كه در كتاب است، خاطر نشان ساخته (و مسئله ريشه كن كردن كوه طور را در وسط اين دو مسئله جاى داده، بدون اين كه علت اين كار را بيان كند،) بر مى آيد كه مسئله «كندن كوه» براى ترساندن مردم از عظمت قدرت خداست، نه براى اين كه ايشان را مجبور به عمل به كتابى بكند كه داده شده اند ،وگرنه اگر منظور

ريشه كن كردن و بالا بردن كوه (501)

اجبار بود، ديگر وجهى براى «ميثاق گرفتن» نمى ماند. در آيه بعدى كه دستور داد ميمون هائى خار و بى مقدار شوند، متعاقب آن فرمود: - «فَجَعَلْناها نَكالاً!» (66 / بقره) يعن__ى ما اين عقوب__ت مسخ ش_دن را مايه عبرت كرديم تا همه از آن عب_رت گي__رن_د! (1)

عب_رت_ى هس_ت!!»

م___راد ب__ه «ايّ___ام اللّه روزه____اى مخصوص____ى اس_____ت.

نسبت دادن ايام مخصوصى را به خدا، با اين كه همه ايام و همه موجودات از

موسى (ع) و ايام اللّه (503)

خداست، حتما به خاطر حوادثى است كه در آن ايام پيش آمد كرده و امر خداى تعالى را ظاه__ر ساخته اس__ت، كه در ديگ_ر ايام چني_ن ظهورى رخ نداده است.

پس به طور مسلم مقصود از «ايّام اللّه آن ظرف ها و آن زمان هاست كه امر خدا و آيات وحدانيت و سلطنت او ظاهر شده است، و يا ظاهر مى شود، مانند: روز مرگ، كه در آن روز سلطنت آخرتى خداهويدامى گردد.وآن روزاسباب دنيوى ازسببيت وتأثير مى افتد.

... و مانند روز قيامت كه هيچ كس ديگرى مالك چيزى نيست، و براى كسى كه كارى نمى تواند بكند، و همه امور تنها بدست خداست!

... و مانند ايامى كه قوم نوح و عاد و ثمود در آن به هلاكت رسيدند.

اين گونه ايام نيز مانند ايام و روزهاى مخصوصى است كه قهر و غلبه الهى ظاهر گشت__ه و عزت خدائ__ى خودنمائ_ى كرده است.

(504) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

ممكن هم هست كه ايام ظهور رحمت و نعمت الهى نيز جزو اين ايام بوده باشد. البته آن اي__ام كه نعمت ه__اى الهى آن چنان ظه__ورى يافته كه ديگ__ر ايام به آن روشنى نبوده است، مانند روزى كه حض__رت نوح و يارانش از كشت__ى بيرون آمدند، و مشمول س__لام و برك_ات اله__ى شدن_د!

و روزى كه ابراهيم عليه السلام از آتش نجات يافت... و امثال آن ها! چه اين گونه ايام مانند ايام نام برده ديگر، در حقيقت نسبتى به غير خدا ندارند، بلكه ايام خدا و منسوب به اويند.

بي__ن بنى اسرائيل

ايام اللّه بين بنى اسرائيل (505)

چني_____ن ي__ادآور مى ش____ود:

«به يادآر اى رسول ما،

(و با اين يادآورى ايستادگى و ايمانت به عزيز و حميد بودن خ_دا را اف_زون كن!)

ب_ه ي_ادآر ك__ه م_وس_ى ب___ه ق___وم خ___ود يعن___ى بن___ى اس___رائي___ل گف____ت:

- اى بن__ى اس_رائي_ل نعمت ه__اى خ___دا را ب___ه ي___اد آوري______د!

آن روز ك_ه از آل ف_رع_ون و مخص_وص_ا از قبطي_ان نج_اتت_ان داد،

قبطيانى كه دائما شما را شكنجه مى دادن_د و عذاب مى چش_ان_دن_د،

و بيشتر پسرانتان را مى كشتند،

و دخترانتان را براى كارگرى و رختشوئى خود زنده نگه مى داشتند،

در اي_ن وقاي_ع بلاء و محنت ب_زرگى بود از ناحيه پروردگارت___ان!» (6 / ابراهيم)

(506) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

اين سلسله آيات مشتمل است بر ذكر پاره اى از نعمت ها و هم چنين نقمت هاى خدا كه هر ك__دام در روز معين__ى رخ داده است.

موسى بن عمران عليه السلام دراين آيات كه حكايت كلام اوست، مردم خود را به پاره اى از «ايام اللّه - روزهاى خداى سبحان» كه به مقتضاى عزت مطلقه اش نعمت ها و يا عذاب هائى فرستاده است، و هر كدام را به مقتضاى حكمت بالغه اش در جاى خود ف_رست_اده، ت_ذك_ر م_ى ده_د، و ب_ه ي_ادش_ان م_ى آورد!

موسى عليه السلام به دنبال تذكر قبلى اش اضافه مى كند:

«اگ_ر شما و هر ك_ه در زمين هست همگى كافر شويد،

خ__دا بى ني_از و ست_وده است!» (8 / ابراهيم)

آن گ__________اه ادام___________ه م___ى ده__________د:

ايام اللّه بين بنى اسرائيل (507)

«مگ_ر خب__ر كس_ان_ى ك__ه پي_ش از شم__ا ب__وده ان____د:

قوم نوح، عاد، ثمود، و كسانى كه پس از آن ها بوده اند،

ك__ه ج___ز خ__دايش__ان كس__ى نم__ى دان___د،

ب___ه شم________ا ن__رسي______ده اس_________ت؟

ك_ه پيغمب_رانش_ان ب_ا دلي_ل ه_ا ب_ه س_ويش_ان آم_دن__د،

ودست هايشان را از حيرت به دهانشان بردند و گفتن_د:

- ما آئينى را

كه به ابلاغ آن فرستاده شده ايد منك_ري__م!

و درب__اره آن چي__زه_ا ك__ه م__ا را ب__دان م_ى خ_واني_د،

ب__ه سخت__ى ب__ه ش_ك ان_دريم!

پيغمب______رانش____ان گفتن_____د:

(508) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

_ مگ__ر در خ_داى يكت__ا، ايج__ادكنن__ده آسم___ان ه__ا و زمي__ن شك__ى هس__ت؟

شما را دعوت مى كند تا گناهانتان را آم___رزش ده____د،

و تا مدتى معي_ن نگاهتان دارد!

گفتند:

- شما جزبشرهائى مثل مانيستيد،

ك__ه مى خواهي_د ما را از خداي_ان__ى كه پدرانم__ان مى پرستيدن_د منصرفم_ان كنيد،

پس براى مادليلى روشن بياوريد!

پيغمب________رانش______ان گفتن_____________د:

- ما ج_ز بشره__ائ__ى مثل شم_ا نيستي__م،

ولى خدا به هركس از بندگان خويش بخواهد، منت مى نهد،

ايام اللّه بين بنى اسرائيل (509)

و ما حق نداريم جز به اذن خ__دا دلي_ل براى شما بياوريم!

و مؤمنان بايد به خ_دا توكل كنند...!» (9 تا 11 / ابراهيم)

آيات فوق نيز از سخنان موسى عليه السلام است كه ايام خدا را كه در امت هاى گذشته داشت. و در آن ايام اقوام را دچار عذاب و انقراض نموده و آثارشان را از صفحه وجود محو ك_رده است، خ_اط_رنشان مى سازد، چه جز خدا كسى به طور تفصيل از سرنوشت آن اق_وام خب_ر ن_دارد، م__انند ق__وم ن__وح و ع__اد و ثم__ود، و اق__وام بع__د از ايش___ان!

البته، شمردن قوم نوح و عاد و ثمود از باب مثال است، و اين كه فرمود جز خدا كسى ايشان را نمى شناسد، و وضع ايشان را نمى داند، مقصود ندانستن حقيقت حال ايشان و بى اطلاعى از جزئيات تاري_خ زن_دگ_ى ايش_ان است.

آن ها وح__ى كرد كه اين ستم گ__ران را هلاك خواهي__م كرد!

و شم___ا را از پ_ى ايش___ان در اي__ن س__رزمي___ن سك__ون___ت خ__واهي____م داد!

اي__ن موهب___ت، خ__اص كسان___ى اس___ت ك__ه از عظم___ت م___ن بت____رسن__د،

و از تهدي__د من بي_م كنند!» (13 و 14 / ابراهيم) (1)

1- المي__________________زان، ج 23، ص 27 .

زمين، ميراث بندگان صالح (511)

است، كما اين كه اعتراف آدم و حوا نيز از همين باب بوده است، زيرا موسى عليه السلام اگر آن مرد را كشت، قبل از بعثتش به رسالت و نهى از قتل نفس كشت، علاوه بر اين كه مرد كافرى را كشت، كه براى خون او احترامى نيست، و دليلى هم در دست نيست بر اين كه چنين قتلى آن هم

(514) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

قب___ل از شريع___ت موسى عليه السلام حرام ب__وده اس__ت؟

آدم و حوا، اگر با خوردن از درخت به خودشان ظلم كردند، قبل از آن بوده كه خداوند متعال شريعتى را در بين بنى نوع انسانى تشريع كرده باشد، چه خداى تعالى شريعت ها را، هر چه كه هست، بعد از هبوط آدم از بهشت به زمين تأسيس نموده است. و صرف نهى از نزديكى به درخت دليل بر اين نيست كه نهى مولوى بوده تا مخالفتش معصيت مصطلح ب_وده ب_اش_د، به ع_لاوه، ق_رائن_ى در دست اس_ت ك_ه نه_ى ب_ه آدم و ح_وا نهى ارش_ادى ب__وده است.

از همه اين ها گذشته، كتاب الهى تصريح فرموده به اين كه موسى عليه السلام بنده اى مُخلَص بوده است، و نيز تصريح فرموده به اين كه ابليس نمى تواند بندگان مُخلَص خداى را اغوا كند. (طه 51 و ص 83)

دعاهاى موسى (ع) قبل از بعثت (515)

اي_ن ه_م معل_وم اس_ت ك_ه معصي_ت ب__دون اغ___واى شيط_ان محق__ق نم__ى ش__ود.

پس از تلفي__ق اين مقدمات چني__ن نتيجه مى گيري__م كه عمل موسى - قتل نفس - معصي_____ت نب___وده اس_____ت!

از اين جا مشخص مى شود كه مراد به مغفرتى هم كه موسى عليه السلام و هم چنين آدم و حوا درخواست آن را كرده اند، محو عقابى نيست كه

خداوند سبحان بر گنه كاران مقرر داشت__ه اس__ت، چن_ان ك___ه مغف_رت در گن___اه___ان ب__ه همي_ن معن_اس_ت، بلك_ه م_راد مح___و آث_ار س_وئ__ى اس_ت ك_ه ظل_م ب__ه نف_س در زن_دگ_ى آدم_ى ب_اق_ى م_ى گ__ذارد.

موسى عليه السلام از اين مى ترسيد كه مبادا داستان آدم كشى او افشا شده و مردم قاتل را شناخته و به نظر خود مجرم بشناسند، لذا از خداى تعالى درخواست كرد كه سرّش را پرده پوشى كند، و او را به اين معنا ببخشد، چه بخشش و مغفرت در عرف و اصطلاح

(516) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

قرآن، اعم از محو عقاب است، بلكه به معنى محو اثر سوء است، هر چه مى خواهد باشد، چه عقاب خدائى و چه عقاب عرفى و چه آثار ديگر. و شكى هم نيست در اين كه محو همه اقسام آثار به دست خداى تعالى است!

نظي_ر اي_ن ت_وجي_ه، وجه_ى اس_ت ك_ه ق_رآن درب__اره حض__رت ن__وح مى ف_رم_اي_د،

وقت___ى ع______رض ك___________رد:

«اگ_ر م_را نبخشى و ت_رحم نكنى...!»

كه معنى آن اين است كه اگر مرا به ادب خود مؤدب نفرمائى و به عصمت خودت حفظ نكنى و به اين وسيله بر من ترحم ننمائى، از زيان كاران خواهم بود. (دقت فرمائيد!)

دومين دعاى موسى عليه السلام زمانى بود كه از مصر فرار كرده و به مدائن آمده، و با شكمى گرسنه در ساي_ه درخت_ى كن_ار چاه آبى آرميده بود .در اين هنگام دختران

دعاهاى موسى (ع) قبل از بعثت (517)

شعيب عليه السلام را مى بيند و براى كم__ك به آن ها از چ__اه آب مى كش__د و پ__س از رفتن آن ها موس__ى هم چن__ان گرسن__ه مى مان_د.

در اين حال بودكه با خداى خود مى گفت:

«پ_________روردگ_________________ارا!

من به هر چه كه بر من نازل كنى، چه

اندك و چه بسيار، محتاجم!»

«رَبِّ اِنّ_ى لِ__مااَنْ__زَلْتَ اِلَ_ىَّ مِ__نْ خَيْ__رٍ فَقي___رٌ!» (24 / قصص)

در اين دو درخواست او، صرف نظر از التجاء به خدا و تمسك به ربوبيت او كه خود ادب جداگانه اى است، از آداب عبوديت اين معنا را به كار برده كه در دعاى اولش چون مربوط به امور دنيوى و مادى نبود، بلكه صرفا توسل به مغفرت خدا بود، به حاجت خ_ود تص_ريح ك_رد، زي_را خ_داون_د دوس_ت م_ى دارد بن_دگانش از او طلب مغفرت كنند.

(518) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

به خلاف دعاى دومش كه در آن حاجت خود را كه بر حسب دلالت مقام ضروريات زندگى از قبيل غذا و مسكن و امثال آن بوده، ذكر نكرد، بلكه تنها اكتفا به اين كرد كه احتي__اج خود را بگوي__د، و دم از ذكر حواي__ج خود فروبست، زيرا دنيا را در نزد خدا ق__در و منزلتى نيست! (1)

م____ا، و ب___ه ك___اره___ايم_____ان بين____ائ_____ى!» (35 / طه)

اين است خلاصه درخواست هاى موسى عليه السلام درباره اسباب دعوت و تبليغ كه از پروردگ__ار خود مسئل_ت مى كند.

موس__ى عليه السلام با اين كلم_ات ب_راى دع_وت خ_ود خي_رخ_واه_ى مى كن_د، و راه دع_وت خ__ود را هم_وار مى سازد.

به طورى كه كلمات او و قرائن مقام دلالت مى كند، مى خواهد عرض كند كه تو مى دانى و به حال من و برادرم به خوبى آگهى كه ما از روزى كه به حد تمييز رسيديم تسبيح تو را دوست مى داشتيم، و امشب كه رسالت تو بار گرانى را به دوش من نهاده، و

دعا موسى (ع) در لحظه بعثت (521)

ت__و كه دانا به وضع من و خشونت طبعم هستى، و عقده اى كه در زبان من است، مى دان__ى، مى ترسم اگر بر حسب دست__ور تو قومم را دع_وت به سوى تو كنم و رسالتت را تبلي__غ نمايم، مرا تكذي__ب كنند، و در نتيجه سينه ام تنگى كند و عصبانى شوم و زبانم از گفت__ار باز مان_د.

_ پس تو اى پروردگار!

ش__رح ص_درى عطاي_م كن و ك_ار م_را آسان گ_ردان!

اي__ن دعا، هم_ان دستورى اس__ت كه خود پروردگ__ار به هم__ه انبي__اء داده اس__ت،

ك__ه در راه تبلي__غ رس__الات خود را به مشق___ت نيندازند:

«دست____ور پي___امب___ر اي_ن نيس__ت ك___ه خ____ود را

در اداى واج_ب خ_داى تع_ال_ى ب__ه زحم_ت ان__دازد!

(522) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

اي_ن سنت__ى اس_ت ك__ه در س_اي_ر انبي_اء گ_ذشته هم اجرا كرديم!» (38 / احزاب)

ادبى كه آن جناب در اين كلمات به كار برده است، اين است كه غرض و نتيجه اى كه از اين سؤالات در نظر داشته، بيان كند تا كسى خيال

نكند منظورش از آن چه درخواست كرده، نفع شخصى او بوده، و لذا گفت غرضم از اين درخواست ها اين است كه من و همه بندگانت تو را تسبيح بسيار بگوئيم و بسيار ذكر كنيم، و بر صدق دعوى خود استشهاد كرده به اين كه تو اى پروردگار به آن چه كه در دل هاى ماست آگاهى! در حقيق__ت، دل و جان خ_ود و برادرش را عرض_ه ب__ه پ___روردگ___ار ك____رده و گف____ت:

«تو به ما و كار ما بصير و بينائى!»

در اي_ن ج_ا، س_ائ_ل محت_اج خ_ودش را در ح_اجت_ى ك_ه دارد ع_رض_ه مى كن_د ب_ر

دعا موسى (ع) در لحظه بعثت (523)

خدائى بى نياز و جواد كه خود بهترين و قوى ترين راهى است براى تحريك عاطفه رحمت، زيرا نش__ان دادن ح_اجت ت__أثي_رش بيشت_ر اس_ت از ذك__ر آن، زي__را در ذك__ر آن ب__ه زب__ان احتم__ال دروغ هس__ت، ول_ى در نش__ان دادن__ش اي_ن احتمال نيست! (1)

سفيهان قوم هلاك مى كنى؟

م__ن اي_ن صاعق__ه را جز امتحان__ى از ناحي__ه ت__و نم_ى دانم،

ب__ا اي_ن آزماي__ش گم__راه مى كن__ى هر كه را ك_ه بخواه___ى،

دعاى موسى (ع) در ميقات (525)

و ه__داي__ت م__ى كن____ى ه___ر ك___ه را ك_ه م_ى خ___واه___ى،

تو ولىّ مائى!

ببخشاى ب_ر م_ا!

و رحم كن به ما!

ك____ه ت____و بهت__ري__ن رح___م كنن____دگ___ان____ى!

و براى ما در اين دنيا و در آخرت حسن_ه بن_ويس!

چه ما به سوى تو هدايت يافتيم!» (156 / اعراف)

موس__ى عليه السلام اين دعا را با عب__ارت «ببخشاى بر ما!» ابت__دا مى كند، چ__ون موقف او موق__ف بسي__ار سخت__ى بود، موقف__ى بود كه غضب اله__ى و قهرى كه هيچ موجودى تاب تحمل آن را ندارد، قوم__ش را فراگرفت__ه بود.

(526) موسى (ع) و مشكلات رهبرى بنى اسرائيل

در چنين موقفى، درخواست از چنين مولائى كه حرمت او را هتك كرده اند و بر س_احت سي_ادت و م_ولائ__ى اش توهي__ن ش__ده، و از اي__ن رو بر بن__دگ__ان خ__ود خش_م گرفت___ه است، م_انن_د درخواست هاى ع__ادى نيست.

روى همين حساب بود كه موسى عليه السلام نخست چيزى گفت كه اين فوران غضب الهى را تسكين دهد، باشدكه بدين وسيله بتواند زمينه را براى طلب مغفرت و رحمت آماده كند، و آن اي_ن ب_ود كه گفت:

«پروردگارا!

ت__و اگر م_ى خ_واست_ى قب_ل از اي__ن آن__ان و م____را ه___لاك ك___رده ب___ودى؟!»

كه نش__ان مى ده__د - نفس من و جان قوم__م همه در قبض__ه قدرت و اطاع__ت مشي__ت توست، لكن من متحي__رم كه اگر تنها به سوى ق__وم خود برگ__ردم و مرا متهم

دعاى موسى (ع) در ميقات (527)

به قتل برگزيدگ_ان خود سازن__د، چه جواب بگويم؟ و تو حال آنان را از من بهتر مى دانى، و مى دان__ى كه اين