کشکول عجائب

ص: 2

بسم اللّه الرحمن الرحیم

6 - پاداش نیّت های نیک مؤمن در قیامت.. 37

7 - با کمترین عمل خداوند بنده خود را به بهشت می برد. 37

8 - عجایبی از آثار دوستی امیرالمؤمنین علیه السلام در قیامت.. 38

9 - میزان و محاسبۀ اعمال. 39

10 - واسطه گری معصومین علیهم السلام برای شیعیان. 40

11 - عنایات حضرت رضا علیه السلام به زوّار خود. 40

مناظرات شیرین علمای شیعه با مخالفین. 42

خوب بود الاغ را به گردن خود می آویختی. 42

مقایسه چهار هزار دینار با ده قیراط.. 43

نسب العتلّ الزّنیم. 43

مناظره شیرین مؤمن طاق با عالم سنّی به نام ابن ابی حذره. 44

مناظره فضّال بن حسن بن فضّال کوفی با ابو حنیفة. 49

شگفتی های شنیدنی. 51

با یک کلوخ سه مسأله را پاسخ داد. 61

عیب در ترازوست.. 62

پاداش ذکر فضائل امیر المؤمنین علیه السلام . 64

نگاه به چهره زیبای امیر المؤمنین علیه السلام.... 65

عجایبی درباره دوستی علی بن ابی طالب و فرزندان او علیهم السلام.... 67

سوگند به حقّ علی علیه السلام.... 70

آثار دوستی آل محمّد صلوات الله علیهم اجمعین. 72

عجایبی از فضائل امیر المؤمنین علیه السلام . 75

هفتاد فضیلت ویژه امیر المؤمنین علیه السلام.... 77

عجایبی از شباهت های امیر المؤمنین به پیامبران گذشته علیهم السلام.... 92

فضیلت امیر المؤمنین علیه السلام بر پیامبران گذشته. 94

ص: 4

هرچه خوبان همه دارند، تو تنها داری. 95

فضائل امیر المؤمنین علیه السلام قابل شماره نیست.. 97

بزرگ ترین فضیلت امیر المؤمنین علیه السلام.... 99

مقایسه دانش آصف برخیا وزیر سلیمان علیهما السلام با دانش امیر المؤمنین علیه السلام.... 100

ذکر فضائل امیر المؤمنین علیه السلام در مقابل معاویه. 102

عید الغدیر اعظم الاعیاد. 103

خطبة الغدیر. 104

اشعار سیّد حمیری هنگام مرگ.. 105

اشعار دعبل خزاعی در محضر علی بن موسی الرضا علیهما السلام..... 106

اشعار فرزدق در توصیف امام سجّاد علیه السلام.... 108

اشعار دعبل خزاعی در محضر حضرت رضا علیه السلام.... 110

عشق به امام حسین علیه السلام.... 111

قصه قتاده با امام صادق علیه السلام.... 112

اعترافات عجیبی از عمرو بن عاص راجع به وقایع بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله.... 115

نامه عمر بن خطّاب به معاویه. 125

مباحثه حُرّه دختر حلیمه سعدیّه با حجّاج. 153

مناظره حسنیّه در دربار هارون الرشید. 156

امام شناسی از سورۀ قدر 158

عجایبی از اعتقادات و تناقضات اهل سنّت.. 163

کجفکری های شگفت آور از برخی از معاصرین. 166

عجایبی از مخالفین و منکرین ولایت امیر المؤمنین علیه السلام.... 222

معرفت ابلیس بیش از آنان بوده. 236

کرامات جعلی و ساختگی. 238

حدیث بافی های علمای اهل سنّت.. 241

ص: 5

تهمت های عجیب علمای اهل سنّت به شیعیان امیر المؤمنین علیه السلام.... 244

دشمنی با شین شیعه. 249

لطیفة من الشریف المرتضی. 251

گروهی از این امّت همانند شیطان قیاس کردند. 251

مفاخره لطیفه و مناظره شریفه. 255

نصایح رسول خدا [ 258

گوناگون. 259

برای چه حقّ مرا نمی دهی؟. 259

چند روایت اخلاقی. 262

پناه بردن به قرآن و اهل بیت علیهم السلام.... 268

دانش قرآن نزد کیست؟. 269

اسرار قرآن نزد کیست؟. 271

رسول خدا صلی الله علیه و آله اهل بیت خود را به چند چیز تشبیه نموده است. 272

عجایبی از توسّلات به محمّد و آل محمّد علیهم السلام . 275

1 - نجات از دوزخ با توسّل به محمّد و آل محمّد علیهم السلام.... 275

2 - توسّل به محمّد و آل محمّد علیهم السلام برای نجات از مصائب و بلاها. 276

3 - کیفیّت توسّل به آل محمّد صلوات الله علیهم اجمعین. 276

نمونه هایی از توسّلات به محمّد و آل محمّد علیهم السلام . 281

2 - توسّل قوم موسی علیه السلام به محمّد و علی و اولاد آنان علیهم السلام برای عبور از رود نیل. 282

3 - نجات قوم موسی علیه السلام از گناه گوساله پرستی با توسّل به محمّد و آل محمّد علیهم السلام.... 285

4 - نجات قوم موسی علیه السلام از تشنگی با توسّل به محمّد و آل محمّد علیهم السلام.... 287

5 - نجات یوسف علیه السلام با توسّل به پیامبر صلی الله علیه و آله.... 287

7 - نجات هر مؤمنی با توسّل به خمسۀ طیّبه علیهم السلام.... 288

7 - دعای عهد را بخوانید تا از یاوران حضرت مهدی علیه السلام باشید. 290

ص: 6

8 - توسّل حضرت آدم علیه السلام به اصحاب کسا علیهم السلام.... 290

سخنان زیبایی از اولیای خداوند. 293

دستورات امام صادق علیه السلام دربارۀ ریاضت.. 296

عجایبی از خواب ها و پندهای آموزنده. 298

احترام به سادات.. 298

سادات کیانند؟. 298

کتابی که به امر امام زمان علیه السلام نوشته شد. 299

عزرائیل علیه السلام به من ارفاق نمود و به آسانی جان من را گرفت. 300

به ملائکه فرمود: او را از جوار من دور کنید. 300

نام فلانی را خط زدیم و می خواهیم نام شیخ جعفر را بنویسیم. 302

چهارده معصوم علیهم السلام را دیدم که دراین مجلس حاضر بودند. 303

از نزدیک رکن یمانی به من لبخند زد. 303

چه قدر از عمر من باقی مانده است؟. 304

لب های مبارکش را بوسیدم. 305

نشستن در خانه و صلوات فرستادن بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام.... 305

حضرت رضا علیه السلام تا کنون پنجاه مرتبه به زیارت من آمده است.. 306

از این پس من باید به دیدن شما بیایم. 306

قصّه عجیبی از مرحوم آقای لواسانی در بارۀ امام مسجد النّبی9.... 307

خوابی که دربارۀ تفسیر اهل البیت علیهم السلام دیدم. 308

من همان سائلی هستم که او مرا محروم نمود. 308

یک ساعت هم نگذشت و من از هستی ساقط شدم. 309

آن که در گوش تو بسم الله خواند، در گوش من تا ولا الضالّین را خواند. 310

کار را باید خدا درست کند. 310

زیارت عاشوراهای من را شمردند به اندازۀ آنان بود. 311

ص: 7

به رساله مجتهد عمل کن تا به مقصود خود برسی. 312

مگر حسن علیه السلام فرزند من نبود؟! 312

هر شب جمعه روضۀ وداع جدّم حسین علیه السلام را بخوان. 313

روضه خوانی و ارتباط با امام حسین علیه السلام.... 313

اگر می توانی روضه بخوان. 314

از قرآن و عترت جدا نشوید. 314

چرا نوکری نمی کنی؟. 315

انفاق آبرو و شخصیت.. 315

فرزندم مهدی علیه السلام کجاست؟. 316

پاداش کافر در دنیا داده می شود. 317

سلطنت را به یک شربت آب و یک ادرار فروخت.. 318

حکایات عجیب و عبرت انگیز 320

مگس را خدا برای چه آفریده است؟. 320

تراشیدن ریش و بلند گذاردن شارب.. 321

خلّص العمل فإنّ الناقد بصیر بصیر. 321

درجات صعود اعمال و شرایط قبولی. 322

خداوند پنج نماز را به جای پنجاه نماز قبول نمود. 325

علی علیه السلام در قلب رسول خدا صلی الله علیه و آله.... 326

حکومت پیامبر خدا و امیر المؤمنین صلوات الله علیهما و آلهما در قیامت.. 326

گناهکاران شیعه در روز قیامت.. 327

مجالس ذکر آل محمّد علیهم السلام.... 327

انتظار قائم آل محمّد علیهم السلام.... 328

از این افراد چند نفر در خراسان شما هست؟. 330

عجایبی دربارۀ امام حسین علیه السلام . 333

ص: 8

زیارت امام حسین علیه السلام و زیاد شدن عمر و کوتاه شدن عمر. 334

برطرف شدن اندوه ها به سبب زیارت امام حسین علیه السلام.... 334

ترحّم انبیا و ملائکۀ آسمان ها بر زائر امام حسین علیه السلام.... 335

پاداش کسی که با خوف و خطر به زیارت امام حسین علیه السلام برود. 336

قصّۀ عجیبی از قاتلین امام حسین علیه السلام.... 337

امام حسین علیه السلام از سرانجام کار خود آگاه بود. 338

پاداش زیارت هر امام از ائمّه معصومین علیهم السلام.... 340

اشعار سیّد صالح قزوینی دربارۀ قبور ائمه بقیع علیهم السلام.... 342

وصیّت نامۀ امام حسین علیه السلام.... 342

وداع امام حسین علیه السلام با قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله.... 343

غربت اهل البیت علیهم السلام بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و امیر المؤمنین علیه السلام.... 344

عجایبی دربارۀ صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام . 346

پاداش صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام.... 347

صلوات کامل بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام.... 353

الصلاة علی الحسن بن علی: 358

صلوات ناقص و ابتر. 360

معنای صلوات خدا و صلوات ملائکه و صلوات مردم. 362

کیفیّت صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام.... 363

آمرزش گناهان با صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام.... 365

اوقات صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام.... 365

استجابت دعا با صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام.... 366

نجات از دوزخ با صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام.... 368

فرق بین صلوات بر آل محمّد علیهم السلام و صلوات بر اهل بیت محمّد:.... 368

احکام متفرّقه صلوات.. 369

ص: 9

سنگین شدن نامۀ عمل مؤمن با صلوات بر محمّد و آل محمد علیهم السلام.... 371

پاداش صلوات را کسی جز خداوند نمی داند. 372

صلوات بر محمّد و آل محمّد در کتب اهل سنّت.. 373

استغاثه به حضرت فاطمه علیها السلام با صلوات.. 376

مؤثرترین توسّلات.. 377

عجایبی دربارۀ بهشت و نعمت های آن. 379

1 - بازاری در بهشت.. 379

2 - اشتیاق حور العین به ازدواج با مؤمنین. 379

3 - بزرگ ترین حسرت و بزرگ ترین شادی. 380

4 - حوریانی که از زمین بهشت می رویند. 381

5 - سفرۀ بهشتی. 382

6 - آنچه بر درب بهشت نوشته شده. 382

7 - لذّت های بهشتی. 382

8 - کلید دار بهشت و دوزخ. 383

9 - هیچ عملی به اندازۀ سؤال ارزش ندارد. 384

قرآن و درجات بهشتی. 384

ص: 10

تعجّب کردم از دو ملکی که از آسمان به زمین فرود آمدند تا اعمال شبانه روز بنده صالحی را بنویسند، پس او را در مصلّای خود نیافتند و به آسمان رفته و گفتند: خدایا بنده تو در مصلّای خود نبود، بلکه گرفتار بلای تو بود، و از عبادت محروم مانده بود و خداوند به آنان خطاب نمود: اعمالی که بندۀ من در حال صحّت انجام می داده است را برای او بنویسید!(1)

6 - امام صادق علیه السلام می فرماید:

من تعجّب می کنم از کسی که غصّه مند است، و به این آیه قرآن پناه نمی برد: ﴿لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ﴾ چرا که خداوند به دنبال آن می فرماید: ﴿فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُوءْمِنینَ﴾.(2)

7 - و فرمود:

من تعجّب می کنم از کسی که دیگران برای او مکر و حیله نموده اند و او به این آیه قرآن پناه نمی برد: ﴿أُفَوِّضُ أَمْری إِلَی اللّه ِ إِنَّ اللّه َ بَصیرٌ بِالْعِبادِ﴾ در حالی که خداوند به دنبال آن می فرماید: ﴿فَوَقاهُ اللّه ُ سَیئاتِ ما مَکَرُوا﴾(3).(4)

8 - رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

من تعجّب دارم از کسی که به مرگ و مردن یقین دارد، چگونه شادی می کند؟

9 - و فرمود: تعجّب دارم از کسی که یقین به مقدّرات خدا دارد، چگونه [برای روزی خود] محزون است؟!

10 - و فرمود: تعجّب دارم از کسی که بی اعتباری دنیا را می بیند، و به آن دل می بندد!؟(5)

ص: 13

11 - امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: من تعجّب دارم از کسی که یأس و نا امیدی پیدا کرده، چگونه استغفار نمی کند؟! [در حالی که خداوند راه استغفار را تا لحظه مرگ برای او بازگذارده است؟](1)

12 - امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: من تعجّب می کنم از بخیل که از فقر فرار می کند، و خود را به فقر نزدیک می کند!(2)

13 - حضرت زین العابدین علیه السلام فرمود:

من تعجّب می کنم از متکبّر فخوری که دیروز نطفه بود و فردا جیفه می شود!

14 - و فرمود: بسیار تعجّب است از کسی که خلق خدا را می بیند و درباره خدا شک می کند!!

15 - و فرمود: بسیار تعجّب است از کسی که مرگ را نادیده می گیرد در حالی که می بیند شب و روز مردم می میرند!

16 - و فرمود:

بسیار تعجّب است از کسی که دنیا را می بیند و آخرت را انکار می کند!

17 - و فرمود: بسیار تعجّب است از کسی که دنیای فانی را آباد می کند و آخرت باقی را رها می کند!(3)

18 - رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: من تعجّب می کنم که خداوند هرچه برای مؤمن در دنیا مقدّر نماید، خیر او [در آخرت] خواهد بود!! [در حالی که او از بسیاری از مقدّرات خداوند گلایه می نماید].(4)

19 - امیر المؤمنین علیه السلام به اصحاب خود فرمود:

من تعجّب می کنم از اتّحاد پیروان معاویه در مسیر باطل، و سستی و تفرّق شما

ص: 14

در مسیر حق [و پیروی از امام خود]!!(1)

20 - رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

من تعجّب می کنم از کسی که از ترس بیماری، از برخی از غذاها پرهیز می کند، چگونه از ترس عذاب دوزخ، از گناهان پرهیز نمی کند؟!(2)

21 - ابوذرّ از رسول خدا صلی الله علیه و آله سؤال کرد: در صحف موسی علیه السلام چه بوده است؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

همه آن ها عبرت انگیز بوده، مانند:

1 - تعجّب می کنم از کسی که یقین به مرگ دارد، چگونه شاد می باشد؟!

2 - تعجّب می کنم از کسی که یقین به دوزخ و عذاب دارد، چگونه می خندد؟!

3 - تعجّب دارم از کسی که بی اعتباری های دنیا را می بیند، چگونه دل به دنیا می بندد؟!

4 - تعجّب می کنم از کسی که یقین به تقدیرات خدا دارد، چگونه برای دنیا، خود را به زحمت و مشقّت می اندازد!؟

5 - تعجّب دارم از کسی که یقین به حساب قیامت دارد، چگونه به دستورات خداوند عمل نمی کند؟!

ابوذرّ می گوید: به رسول خدا صلی الله علیه و آله گفتم: آیا در قرآن ما چیزی از صحف [ابراهیم علیه السلام و] موسی علیه السلام وجود دارد؟ فرمود:

آری این آیات: ﴿قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکّی * وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلّی* بَلْ تُوءْثِرُونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا * وَ اْلآخِرَةُ خَیرٌ وَ أَبْقی * إِنَّ هذا لَفِی الصُّحُفِ اْلأُولی * صُحُفِ إِبْراهیمَ وَ مُوسی﴾(3).(4)

ص: 15

22 - قطب راوندی می گوید: در روایتی آمده که خدای متعال می فرماید:

هیچ بنده ای از من طلب خیر نمی کند جز آن که من خیر را برای او قرار می دهم، و تعجّب می کنم از بنده ای که از من طلب خیر می کند، و به آنچه من برای او خیرخواهی می کنم راضی نمی شود!!(1)

23 - حضرت رضا علیه السلام فرمود: من تعجّب می کنم از کسی که غلامان را می خرد، و آنان را برای خدا آزاد می نماید، چگونه با اخلاق نیک خود، افراد آزاده را برای خود خریداری نمی کند؟!(2)

24 - مرحوم ابن شهر آشوب در کتاب مناقب نقل نموده که منصور دوانیقی از حضرت کاظم علیه السلام درخواست نمود که در روز نوروز [فارس] برای تبریک عید جلوس نماید و هدیّه های مردم را بپذیرد. امام کاظم علیه السلام فرمود: من اخبار و آثار جدّم رسول خدا صلی الله علیه و آله را هرچه وارسی نمودم،خبری از چنین عیدی نیافتم، و این روز را فارس ها عید می دانند، و اسلام آن را محو نموده، و معاذ الله که ما چیزی را که اسلام محو نموده زنده نماییم.

منصور گفت: ما این مراسم را به خاطر مسائل سیاسی و لشکری برقرار می کنیم و شما را به حقّ خدای عظیم سوگند می دهم که در این روز جلوس نمایید.

پس امام کاظم علیه السلام جلوس نمود، و پادشاهان و فرماندهان و لشکریان و عموم مردم به دیدن او آمدند و تبریک گفتند و هدایا و تحفه هایی نیز آوردند، و خادم منصور همه آن ها را ثبت می کرد، تا این که در پایان، پیرمردی خدمت آن حضرت رسید، و عرضه داشت:

ای فرزند رسول خدا، من مرد فقیر و تهی دستی هستم، و مالی نداشتم که به شما اهدا نمایم، ولکن از جدّ من دربارۀ جدّ شما امام حسین بن علی علیهما السلام سه بیت

ص: 16

شعر مانده و من می خواهم این سه بیت شعر را به شما اهدا نمایم.

حضرت کاظم علیه السلام فرمود: اشعار جدّ خود را بخوان. پیرمرد گفت:

عَجِبْتُ لِمَصْقُولٍ عَلَاکَ

فِرِنْدُهُ

یوْمَ الْهِیاجِ وَ قَدْ

عَلَاکَ غُبَارٌ

وَ لِأَسْهُمٍ نَفَذَتْکَ دُونَ

حَرَائِرَ

یدْعُونَ جَدَّکَ وَ

الدُّمُوعُ غِزَارٌ

أَلَّا تَقَضْقَضَتِ السِّهَامُ

وَ عَاقَهَا

عَنْ جِسْمِکَ الْإِجْلَالُ وَ

الْإِکْبَار

امام کاظم علیه السلام فرمود: من هدیّه تو را پذیرفتم، بنشین خدا به تو برکت بدهد.

سپس به خادم منصور فرمود: برو نزد منصور و به او بگو: با این هدایا چه می خواهی بکنی؟ پس خادم نزد منصور رفت و منصور به او گفت: این اموال در اختیار موسی بن جعفر علیهما السلام است هر چه می خواهد با آن ها بکند، مجاز است و من همۀ آن ها را به او بخشیدم.

پس موسی بن جعفر علیهما السلام به آن پیرمرد فرمود: من همۀ این اموال را [برای صله اشعاری که خواندی] به تو بخشیدم!!

25 - امام صادق علیه السلام فرمود: من تعجّب دارم از کسی که عیوب مردم را می گوید، و خود عیوب بیشتری دارد و نمی بیند؟!(1)

26- و فرمود:

من تعجّب می کنم از کسی که مردم را نصیحت می کند [و از فساد عمل و اخلاق پرهیز می دهد] و در وجود او فسادهای بیشتری است و خود را اصلاح نمی کند و در مقام اصلاح دیگران است!!(2)

27 - و فرمود: من تعجّب می کنم از کسی که انتقام خدا را شدید می داند و اصرار در گناه دارد؟!(3)

28 - وفرمود: من تعجّب می کنم از کسی که اعتقاد به قیامت و دار خلود

ص: 17

دارد، و برای آن تلاش نمی کند.(1)

29 - امیر المؤمنین علیه السلام می فرماید:

من تعجّب می کنم از کسی که برادر مسلمان او حاجتی دارد، و او از انجام حاجت او امتناع می نماید، و خود را شایستۀ کار خیر نمی بیند.

سپس فرمود: بر فرض که ثواب و عقابی نبود، آیا شما از اخلاق نیکو دوری می کردید؟!(2)

30 - امیر المؤمنین علیه السلام می فرماید:

من تعجّب می کنم از کسی که می داند خداوند روزی مردم را اندازه گیری کرده، و ضامن روزی آنان است، و کوشش او بر آنچه مقدّر خداست نمی افزاید، و با علم به این معنا، برای طلب روزی حرص و شتاب می نماید.(3)

31 - امام سجّاد علیه السلام می فرماید:

من تعجّب می کنم از کسی که طالب مستحبّات است، و واجبات خود را ترک می کند؟! و این به سبب عدم معرفت به اهمیّت و تعظیم واجب است!!(4)

32 - هنگامی که امیرالمؤمنین علیه السلام در «لیلة المبیت» در بستر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم خوابید و مشرکین نیمه شب داخل خانۀ رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شدند، امیرالمؤمنین علیه السلام به آنان حمله نمود و آنان را بیرون کرد و جبرئیل به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم عرض کرد: یا رسول الله، ملائکه از مواسات علی علیه السلام و فدا نمودن او جان خود را برای شما تعجّب نمودند؟!

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: چنین چیزی از او بعید نیست، چرا که او از من است و من از او هستم. پس جبرئیل علیه السلام عرض کرد: من نیز از شمایم.(5)

ص: 18

8 - و قال علیه السلام: عَجِبْتُ لِمَنْ یتَصَدَّی لِإِصْلَاحِ النَّاسِ وَ نَفْسُهُ أَشَدُّ شَی ءٍ فَسَاداً فَلَا یصْلِحُهَا وَ تَعَاطَی إِصْلَاحِ غَیرِهِ.

یعنی: من تعجّب می کنم از کسی که متصدّی اصلاح مردم است، و فساد او بیش از دیگران است، و خود را اصلاح نمی کند، و همواره در مقام اصلاح دیگران است؟!

9 - و قال علیه السلام: عَجِبْتُ لِمَنْ یتَکَلَّمُ بِمَا لَا ینْفَعُهُ فِی دُنْیاهُ وَ لَا یکْتَبُ لَهُ أَجْرُهُ فِی أُخْرَاهُ؟!

یعنی: من تعجّب می کنم از کسی که سخن او نه سودی برای دنیای او دارد و نه پاداشی برای آخرت او دارد؟!

10 - وقال علیه السلام: عَجِبْتُ لِمَنْ عَرَفَ دَوَاءَ دَائِهِ فَلَا یطْلُبُهُ وَ إِنْ وَجَدَهُ فَلَا یتَدَاوَی بِهِ؟!

یعنی: من تعجّب می کنم از کسی که داروی خود را می شناسد و به جستجوی آن نمی رود، و اگر بیابد خود را با آن معالجه نمی کند؟!(1)

ص: 20

خواهند بود و پس از حسین علیه السلام نه امام از فرزندان حسین علیه السلام ائمّه ابرار و امامان بعد از من خواهند بود و اگر شما از آنان پیروی کنید، آنان را هدایت یافته و هادی خود خواهید یافت، و اگر از آنان پیروی نکنید و با آنان مخالفت نمایید، تا قیامت بین شما اختلاف ادامه خواهد داشت.

گفتم: پس برای چه علی علیه السلام سکوت نموده و حقّ خود را نمی گیرد؟!

فرمود:مردم باید به طرف او بروند چرا که پدرم فرمود: مثل امام مثل کعبه است و مردم باید گرد او بگردند.

سپس فرمود: به خدا سوگند اگر مردم حق را واگذار به اهل آن می کردند و از عترت پیامبر خود پیروی می نمودند، هرگز دو نفر هم دربارۀ دین خدا اختلاف نداشتند و امامت به ترتیب به یکایک فرزندان رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می رسید تا قائم ما که نهمین فرزند امام حسین علیه السلام است قیام نماید [و دنیا را پر از عدل و داد نماید بعد از آن که پر از ظلم و جور شده باشد].

و لکن مردم کسی را که خدا مقدّم نموده بود کنار زندند و کسی را که خدا کنار زده بود مقدّم نمودند. آنان پس از رحلت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم به دلخواه خود کسانی را برای امامت و خلافت پس از آن حضرت صلی الله علیه و آله و سلم انتخاب نمودند. هلاکت باد بر آنان.

آیا سخن خدا را نشنیدند که فرمود: ﴿وَ رَبُّکَ یخْلُقُ ما یشاءُ وَ یخْتارُ ما کانَ لَهُمُ الْخِیرَةُ﴾(1) آری شنیدند، ولکن آنان همانگونه که خداوند می فرماید: ﴿فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ﴾(2) کور دل شدند و آنچه از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم درباره امیر المؤمنین علیه السلام شنیده بودند را نادیده گرفتند [تا به خواسته های دنیایی خود برسند.]

سپس فرمود: هیهات که این مردم به سفارشات پدرم عمل کنند، آنان به

ص: 22

آرزوهای دنیا رو آوردند و مرگ را فراموش کردند (﴿کَفَرُوا فَتَعْساً لَهُمْ وَ أَضَلَ أَعْمالَهُمْ﴾)(1)

3 - ابو علی موضح گوید: اخبار متواتر است که از امام علی بن الحسین علیهما السلام سؤال شد: آیا ابوطالب پدر امیر المؤمنین علیهما السلام مؤمن بوده است؟ علی بن الحسین علیهما السلام فرمود: آری. سپس گفته شد: گروهی گمان می کنند او کافر بوده است؟ حضرت علی بن الحسین علیهما السلام فرمود:

وَا عَجَباً کُلَّ الْعَجَبِ أَ یطْعَنُونَ عَلَی أَبِی طَالِبٍ أَوْ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ 9 وَ قَدْ نَهَاهُ اللهُ تَعَالَی أَنْ یقِرَّ مُؤْمِنَةً مَعَ کَافِرٍ فِی غَیرِ آیةٍ مِنَ الْقُرْآنِ وَ لَا یشُکُّ أَحَدٌ أَنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ أَسَدٍ(2) رَضِی اللهُ عَنْهَا مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ السَّابِقَاتِ فَإِنَّهَا لَمْ تَزَلْ تَحْتَ أَبِی طَالِبٍ حَتَّی مَاتَ أَبُو طَالِبٍ رَضِی اللهُ عَنْه.

یعنی: واعجباه! آیا بر علی بن ابی طالب علیهما السلام تهمت می زنند؟! و یا بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم تهمت می زنند؟! در حالی که خداوند در چند آیه از قرآن نهی نموده از این که زن مؤمنه همسر کافری باشد، و شکّی نیست که فاطمه بنت اسد، مادر امیر المؤمنین علیهما السلام از زن های مؤمنه و صادقه بوده است و او همواره همسر ابوطالب بوده تا ابوطالب از دنیا رحلت نموده است!(3)

4 - ابن ابی الحدید می گوید:

ص: 23

واعجباه در جنگ صفّین هنگامی که عمّار کشته شد مردم شام و عراق به شک افتادند که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دربارۀ عمّار فرموده است: «عمّار را گروه ستمگر و ظالم خواهند کشت» وعمّار در لشکر امیر المؤمنین علیه السلام بود و اصحاب معاویه او را کشتند، و با این رویداد استدلال کردند که حق با اهل عراق و امیر المؤمنین علیه السلام بوده است،

و لکن به شخصیّت امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیهما السلام توجّه نکردند و نترسیدند از این که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دربارۀ او فرمود: «اللهمّ وال من والاه، وعاد من عاداه» و یا فرمود: «لا یحبّک إلّا مؤمن ولا یبغضک إلّا منافق» [و یا فرمود: «أنا سلم لمن سالمک و حرب لمن حاربک]!(1)

5 - مردی از اهل شام خدمت امیر المؤمنین علیه السلام آمد، امیر المؤمنین علیه السلام به او فرمود: چه خبر؟ مرد شامی گفت: مردم شام قاتل عثمان را لعنت می کنند و پیراهن عثمان را مقابل خود گذارده و به آن نگاه می کنند و گریه می نمایند.

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: نه پیراهن عثمان مانند پیراهن یوسف است، و نه گریۀ آنان مانند گریۀ فرزندان یعقوب است!!

سپس فرمود: واعجباه! آیا اهل شام به پیراهن عثمان نگاه می کنند و محزون می شوند و گریه می کنند؟! ولی سر مبارک امام حسین علیه السلام و اسرای اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله را می بینند و شادی می نمایند و می خندند؟!

رأس ابن بنت محمّد و

وصیه

للناظرین

علی قناة یرفع

و

المسلمون بمنظرٍ و بمسمعٍ

لا منکر

منهم و لا متفجّع (2)

کتاب از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمود:

هر کس در شب قدر دو رکعت نماز بخواند، و در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه سورۀ توحید بخواند، و بعد از فراغ از نماز هفتاد مرتبه بگوید: «استغفر الله وأتوب إلیه» از جای خود حرکت نمی کند تا خداوند او و پدر و مادر او را بیامرزد و خداوند ملائکه را امر می نماید که تا سال آینده برای او حسنات و اعمال خیر بنویسند و در بهشت برای او اشجاری را غرس کنند و قصرهایی را بنا کنند و نهرهایی را جاری نمایند و او از دنیا نخواهد رفت تا آنچه در بهشت برای او آماده شده است را ببیند.(1)

7 - در همان کتاب از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمود:

هنگامی که موسی علیه السلام به پروردگار خود گفت: خدایا من می خواهم به تو نزدیک شوم، خداوند به او فرمود: کسی که شب قدر بیدار باشد، به من نزدیک می شود.

موسی علیه السلام عرض کرد: خدایا رحمت تو را می طلبم. خطاب شد: رحمت من برای کسانی است که در شب قدر به فقرا ترحّم کنند.

موسی علیه السلام عرض کرد: می خواهم از صراط بگذرم. خطاب شد: عبور از صراط برای کسی است که در شب قدر صدقه بدهد.

موسی علیه السلام عرض کرد: خدایا اشجار بهشت و میوه های آن را می خواهم. خطاب شد: باید در شب قدر خدای خود را تسبیح بگویی.

موسی علیه السلام گفت: می خواهم از آتش دوزخ نجات یابم. خطاب شد: باید در شب قدر استغفار نمایی.

موسی علیه السلام گفت: خدایا خشنودی و رضای تو را می خواهم. خطاب شد:

ص: 25

خشنودی و رضای من برای کسی است که در شب قدر دو رکعت نماز بخواند!(1)

آفریده که تا قیامت برای تو استغفار خواهند نمود.

امیر المؤمنین علیه السلام عرض کرد: یا رسول الله، پدر و مادرم فدای شما باد، آن مخلوق کیانند؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: آنان مؤمنین هستند که تا قیامت می گویند: (رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذینَ سَبَقُونا بِالْإیمان) سپس فرمود: آیا در ایمان، کسی بر تو سبقت گرفته است؟

سپس فرمود: یا علی، روز قیامت دوازده هزار ملک تو را احاطه می کنند تا این که تو در پیشگاه خداوند قرار می گیری و خداوند به تو می فرماید: یا علی، هر چه می خواهی از من سؤال کن، همانا من بر ذات خود سوگند یاد نموده ام که امروز هزار حاجت تو را برآورده کنم.

امیر المؤمنین علیه السلام عرض کرد: یا رسول الله، آیا من از ذریّه و اهل بیت خود شروع نمایم؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: آنان در آن روز نیازی به تو ندارند، ولکن از دوستان و پیروان خود شروع کن.

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: به خدا سوگند، و به خدا سوگند، و به خدا سوگند، یا علی اگر یکی از دوستان تو و دوستان اهل بیت تو در آن روز بیاید و گناهان او بیش از برگ های درختان و دانه های باران و ذرّات روی زمین باشد، خداوند او را داخل بهشت خواهد نمود.

سپس فرمود: به خدا سوگند، و به خدا سوگند، و به خدا سوگند، یا علی اگر کسی در قیامت حاضر شود و صائم النّهار و قائم اللیل باشد، و اموال فراوانی را در راه خدا داده باشد و دشمن تو و اهل بیت تو بوده باشد، خداوند او را با صورت به آتش دوزخ خواهد افکند.(1)

خود از زید شحّام نقل نموده که گوید: روزی امام صادق علیه السلام از حال یکی از شیعیان خود سؤال نمود و شخصی عرض کرد: او از دنیا رفت. و امام صادق علیه السلام برای او طلب رحمت نمود و او را به خوبی یاد کرد.

ناگهان مردی از بین اصحاب آن حضرت گفت: «من چند دیناری از او طلب داشتم و به من نپرداخت و من نتوانستم از او بگیرم و اهمیّتی به دین و بدهکاری نداد». پس صورت مبارک آن حضرت برافروخته شد و فرمود:

«أَتَرَی الله یأْخُذُ وَلِی عَلِی علیه السلام فَیلْقِیهِ فِی النَّارِ فَیعَذِّبُهُ مِنْ أَجْلِ ذَهَبِک؟!»

یعنی تو فکر می کنی خداوند به خاطر چند دینار تو دوست علی علیه السلام را به آتش می برد؟!

پس آن مرد گفت: فدای شما بشوم من اکنون او را حلال نمودم. امام صادق علیه السلام فرمود: برای چه قبل از این او را حلال نکردی؟!(1)

و در حدیث صحیح دیگری آمده که امام صادق علیه السلام به شیعیان خود فرمود:

هر کس شما را دوست بدارد اهل بهشت خواهد بود، گرچه اعتقاد او مثل شما نباشد.(2)

«به علی بشارت بده که شیعیان او چه صالح و چه عاصی اهل بهشت خواهند بود».

پس امیر المؤمنین علیه السلام سجدۀ شکر نمود و دست های خود را به طرف آسمان بالا نمود و فرمود: «من خدا را گواه می گیرم که نصف حسنات و اعمال نیک خود را به شیعیانم بخشیدم».

پس فاطمه علیها السلام نیز دست به دعا بلند نمود و فرمود: «خدیا تو شاهد باش که من نیز نصف حسنات و کارهای نیک خود را به شیعیان علی علیه السلام بخشیدم».

امام حسن و امام حسین علیهما السلام نیز فرمودند: ما نیز نصف حسنات و کارهای نیک خود را به شیعیان پدرمان بخشیدیم. سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: شما از من کریم تر نیستید، خدایا تو شاهد باش که من نیز نصف حسنات و اعمال نیک خود را به شیعیان علی علیه السلام بخشیدم.

پس خداوند به رسول خود صلی الله علیه و آله و سلم وحی نمود: شما کریم­تر از من نیستید، همانا من همۀ گناهان شیعیان و دوستان علی علیه السلام را بخشیدم.(1)

می بخشد، درحالی که هیچ پیامبر مرسل و هیچ ملک مقرّبی از آن آگاه نمی شود، و هر خطایی را که دوست نمی دارد کسی از آن آگاه شود بر او می پوشاند و سپس به گناهان او خطاب می نماید: تبدیل به حسنات شوید.(1)

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند در قیامت آن چنان رحمت خود را گسترده می کند که شیطان در حرمت او طمع می نماید.(2)

بِرَبِّکُمْ أَرْداکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ مِنَ الْخاسِرین ﴾(1).(2)

ابن رئاب گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرمود:

روز قیامت بندۀ گنهکاری را می آورند و خداوند به او می فرماید: آیا من تو را به طاعت خود امر نکردم و از معصیت و نافرمانی خود نهی ننمودم؟ بندۀ گنهکار می گوید: آری ای پروردگار من چنین است که می فرمایی، و لکن شهوت بر من غلبه نمود و اکنون اگر مرا به خاطر گناهم عذاب کنی ظلمی به من نکرده ای.

پس خداوند امر می کند تا او را به آتش ببرند. تا این که آن بندۀ گنهکار می گوید: خدایا گمان من به تو این نبود. خطاب می شود: گمان تو به من چه بود؟ بندۀ گهنکار می گوید: گمان من به تو بهترین گمان بود.

پس خداوند دستور می دهد تا او را به بهشت ببرند و می فرماید: اکنون گمان نیک تو برایت نافع و سودمند گردید.(3)

می کند، خداوند می فرماید: من این گناهان را در دنیا از تو پوشاندم و امروز نیز تو را می بخشم و می آمرزم. سپس به ملائکه خود می فرماید: این گناهان را برای بندۀ من تبدیل به حسنات کنید.

پس ملائکه نامه او را به مردم نشان می دهند و چون مردم گناهی در آن نمی بینند، می گویند: سبحان الله! آیا این بنده یک گناه نداشته است؟! امام صادق علیه السلام سپس فرمود: این است معنای آیه شریفه: ﴿فَأُوْلئکَ یبَدِّلُ اللَّهُ سَیئاتِهِمْ حَسَنات ﴾.

نمودم، و به تو ترحّم کردم؟ و آیا از من مال طلب نکردی و من به تو عطا کردم؟ و آیا از من خادمی طلب نکردی و من خادمی به تو عطا نمودم؟ و آیا از من درخواست نکردی که فلان دختر را به تو تزویج کنم - و آن دختر نزد اهل او عزیز بود - و من او را به تو تزویج کردم؟

پس بندۀ مؤمن می گوید: آری ای پروردگار من، تو در دنیا مرا خشنود نمودی و من نیز از تو خشنود شدم. پس خداوند به او می فرماید: حال که تو در دنیا از من راضی شدی، من نیز امروز به اعمال تو راضی می شوم، و بهترین پاداش را به تو می دهم، و بهترین پاداش من این است که تو را در بهشت ساکن نمایم.(1)

ما آن ها را برای تو نوشته­ایم و تو پاداش آن ها را خواهی داشت.(1)

اهل محشر می گویند: پروردگارا گناهان آنان را شناختیم، حسنات و اعمال نیک آنان چه بود؟ [که سبب نجات آنان و همراهانشان شد؟] پس خداوند عزّ و جلّ می فرماید: ای بندگان من! عمل یکی از آنان این بود که حرکت کرد تا برود بقیّۀ دین و بدهی خود را به برادر دینی خود بدهد، و چون نزد او رفت به او گفت: مال خود را بگیر چرا که من تو را دوست می دارم به این خاطر که تو علیّ بن ابی طالب علیهما السلام را دوست می دارد. پس برادر او گفت: [اگر به این خاطر آمده ای تا بدهی خود را بدهی] من به خاطر علی بن ابی طالب علیهما السلام از طلب خود گذشتم، و تو هر چه می خواهی از مال من بردار.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم سپس فرمود: با این عمل، خداوند از این دو نفر تشکّر نمود و گناهان آنان را بخشید و پاداش آنان را در گوشه ای از نامۀ عمل آنان قرار داد و بهشت را برای آنان و پدر و مادرشان واجب نمود.

سپس فرمود: کسانی که به سبب دشمنی با علی علیه السلام به دوزخ می روند بیش از ریگ های اطراف جمرات هستند.

و به بریده فرمود: تو بترس که از آنان باشی.(1)

خواهد نمود و اگر اعمال بد او افزون بود و او اهل تقوا و پرهیز از شرک بود، خداوند اگر بخواهد، با رحمت خود او را می بخشد.(1)

جمع آوری می کنید؟ آنان از روی مزاح و شوخی می گویند: مگر نمی دانی، حضرت رضا علیه السلام برگه های برات آزادی از دوزخ به ما داده است و ما مشغول جمع آوری آن ها هستیم، سپس می­گویند: مگر حضرت رضا علیه السلام از این برگه ها به تو نداده است؟ نابینا می گوید: به من چنین برگه ای ندادند و بسیار متأثّر و غمگین می شود و حسرت می خورد که چگونه او از این احسان محروم مانده است، از این رو به طرف مشهد باز می گردد، و می گوید: من باید بروم برگه خود را بگیرم. پس به او می گویند: این ها مزاح بود، برگرد. او می گوید: من باید بازگردم و از حضرت رضا علیه السلام برات آزادی خود را بگیرم، مگر من زائر او نبودم؟ جز آن که من نابینا بوده­ام؟ و هر چه اصرار می کنند او قانع نمی شود و عصا زنان به مشهد باز می گردد و در بین راه به زمین می خورد و سر و صورت او خون آلود می شود تا این که به حرم حضرت رضا علیه السلام می رسد و خدّام به او می گویند: این گونه نمی شود داخل حرم بشوی، و او را شستشو می دهند و زخم های او را پانسمان می کنند و او وارد حرم می شود و کنار مرقد آن حضرت می ایستد و می گوید: آقا مگر من چه کرده بودم که شما به همۀ رفقای من برات آزادی از آتش دوزخ را دادید و به من ندادید؟ مگر من زائر شما نبودم جز این که چشم نداشته ام؟!

ناگهان حضرت رضا علیه السلام را وسط حرم می بیند و آن حضرت به او می فرماید: بیا این برات آزادی از دوزخ را بگیر و کاغذی به او می دهد که نام او در آن نوشته شده بوده است و متوجّه می شود که امام علیه السلام چشم های او را نیز شفا داده است، پس به طرف شهر خود باز می گردد و در منزل دوّم به رفقای خود می رسد و آنان می بینند او بازگشته و حضرت رضا علیه السلام او را شفا داده و یک برگه برات نیز به او داده است، و چون از او سؤال می کنند می گوید: شما از آقا یک چیز گرفتید و من دو چیز گرفتم. [7 شعبان 1408 ه- ق]

ص: 38

و ینسب إلی الصادق علیه السلام فی هذا المعنی شعر:

مَنْ جَدُّهُ خَالُهُ وَ

وَالِدُهُ

وَ أُمُّهُ أُخْتُهُ وَ عَمَّتُهُ

أَجْدَرُ أَنْ یبْغِضَ الْوَصِی

وَ أَنْ

ینْکِرَ یوْمَ الْغَدِیرِ

بَیعَتَهُ (1)

بسته شده بود.]

سپس مؤمن طاق گفت: اگر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم خانه های خود را به ارث برای فرزندان و همسران خود گذراده باشد، او نه نفر همسر داشته و سهم عایشه دختر ابوبکر یک نهم () از یک هشتم () می شود و آن به اندازه یک چهارم () متر نمی رسد و اگر صدقه باشد و به همه مسلمانان تعلّق داشته باشد، سهم دختر ابوبکر یعنی عایشه به اندازۀ یک وجب در یک وجب نخواهد بود، در حالی که کلّ خانه را تصاحب نموده و چیزی از آن را به دیگری نداده اند [برای عمر و دختر او حفصه نیز همین گونه خواهد بود] از این رو محمّد بن ابی بکر به خواهر خود عایشه می گوید:

لک التّسع من الثمن و بالکلّ

تحکّمت

تجمّلتِ تبغلتِ و

إن عشتِ تفیلتِ

سپس گفت: سهم ابوبکر از خانه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم طبق گفته او و حدیثی که جعل نموده همانند یکی از مسلمانان می باشد و دخول او در خانه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم قبل از رحلت و بعد از رحلت آن حضرت بدون اجازه آن حضرت، گناه و معصیت بوده است، و تنها امیر المؤمنین علیه السلام و فرزندان او حقّ داشته اند که بدون اجازه وارد آن خانه بشوند، چرا که خداوند برای آنان حلال نموده است آنچه را برای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم حلال نموده است.

سپس گفت: شما می دانید که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دستور داد درب خانه های مردم به مسجد بسته شود، جز درب خانۀ علی علیه السلام، و ابوبکر درخواست نمود که روزنه ای از خانه او به مسجد باز باشد تا بتواند به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نگاه کند، و پذیرفته نشد، عبّاس عموی پیامبر نیز خشمگین شد و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم خطبه ای خواند و فرمود: خداوند تبارک و تعالی به موسی و هارون علیهما السلام امر نمود که مسجدی در مصر بنا کنند و احدی با جنابت وارد آن نشود مگر موسی و هارون و فرزندان آنان و علی علیه السلام نیز مانند هارون است و فرزندان او نیز مانند فرزندان هارون می باشند و برای احدی جز رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و امیر المؤمنین علیه السلام جایز نیست که در

ص: 42

مسجد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم جنب شود.

پس همه جمعیت سخن مؤمن طاق را تأیید کردند و مؤمن طاق به ابن ابی حَذره گفت: یک چهارم دین تو به باد رفت و آنچه گفتم فضیلتی برای علی علیه السلام و منقصتی برای ابوبکر بود.

سپس گفت: امّا این که گفتی: «ابوبکر همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در غار بوده است» بگو بدانم آیا خداوند در قرآن نمی گوید: ما بر پیامبر خود و مؤمنین آرامش و سکینه فرستادیم؟ ابن ابی حَذره گفت: آری، مؤمن طاق گفت: پس چگونه خداوند سکنیه و آرامش را در غار مخصوص پیامبر خود نموده و می فرماید: ﴿فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکینَتَهُ عَلَیه ﴾ و ابوبکر را حزین و ترسو یاد نموده و می فرماید: ﴿إِذْ هُما فِی الْغارِ إِذْ یقُولُ لِصاحِبِهِ لا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنا﴾ ؟ در حالی که در همان شب علی علیه السلام در بستر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بدون ترس و هراس خوابید و جان خود را فدای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نمود؟ [و خداوند دربارۀ او بر ملائکه مباهات نمود وجبرئیل این آیه را در شأن او نازل کرد: ﴿وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِباد﴾؟ آیا مقام علی علیه السلام در آن شب بهتر از ابوبکر نبود؟

سپس گفت: امّا این که تو ابوبکر را صدّیق این امّت دانستی، به تو بگویم: خداوند بر ابوبکر واجب نموده که برای علیّ بن ابی طالب علیهما السلام که نخستین مؤمن به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بود، استغفار نماید و بگوید: ﴿رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذینَ سَبَقُونا بِالْإیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فی قُلُوبِنا غِلاًّ لِلَّذینَ آمَنُوا﴾ و آنچه تو گفتی چیزی است که بین مردم شایع نموده اند، و گر نه صدّیق این امّت [طبق آیات قرآن و روایات صحیح و صریح] علی بن ابی طالب علیهما السلام است که بر بالای منبر بصره فرمود: «أنا الصدّیق الاکبر آمنت قبل أن آمن ابوبکر و صدّقت قبله» پس مردم سخن مؤمن طاق را تصدیق نمودند، و مؤمن طاق به ابن ابی حَذره گفت: سه چهارم دین تو به باد رفت.

سپس گفت: امّا این که گفتی: «ابوبکر برای آخرین بار به جای رسول

ص: 43

خدا صلی الله علیه و آله و سلم بر مردم نماز خواند»، فضیلتی را برای ابوبکر ادعا کردی که به تهمت نزدیک تر است تا به فضیلت، چرا که اگر نماز خواندن او به امر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می بود آن حضرت او را عزل نمی کرد و نماز او را قطع نمی نمود. سپس گفت: مگر تو نمی دانی که ابوبکر چون نماز خود را شروع کرد، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به مسجد آمد و خود بر مردم امامت نمود و ابوبکر را عزل نمود؟ و این نماز از دو حالت خارج نیست: یا حیله ابوبکر بوده است و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم چون از آن آگاه شده با آن بیماری، فوراً به مسجد آمده و او را کنار زده که مردم بعداًبه آن تکیه نکنند، و معذور باشند؛ و یا خود رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم او را به آن امر نموده بود و لکن همانند قصّه فرستادن او برای ابلاغ سورۀ برائت به مشرکین مکّه، به امر خدا او را از این کار عزل نمود و در هر صورت این قصّه کاشف از عدم لیاقت او برای امامت در جماعت است تا چه رسد دلیل بر امامت و رهبری عامّه مردم باشد. پس مردم سخنان مؤمن طاق را تأیید کردند، و مؤمن طاق به ابن ابی حَذره گفت: کلّ دین تو به باد رفت؛ آمدی فضیلتی برای امام خود بیان کنی، او را مفضتح نمودی.

پس مردم به مؤمن طاق گفتند: استدلال تو دربارۀ این که گفتی: من از قرآن و سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و دلیل عقل اثبات می کنم که بر ابوبکر واجب بوده است که از علی علیه السلام اطاعت نماید، چیست؟

مؤمن طاق گفت: از قرآن این آیه دلالت بر وجود اطاعت ابوبکر از علی علیه السلام می کند که خداوند می فرماید: ﴿یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقین ﴾ و علی علیه السلام از صادقین است چرا که خداوند در آیه دیگری می فرماید: ﴿وَ الصَّابِرینَ فِی الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حینَ الْبَأْسِ - یعنی حین الحرب - أُولئکَ الَّذینَ صَدَقُوا وَ أُولئکَ هُمُ الْمُتَّقُون ﴾ و امّت اجماع دارد که علی علیه السلام در جنگ ها صابر بوده و از هیچ جنگی فرار نکرده است، همان گونه که دیگران [مانند ابوبکر و عمر و عثمان] فرار کردند. پس مردم گفتند: راست می گویی.

مؤمن طاق گفت: و امّا سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این باره حدیث متواتر ثقلین

ص: 44

است که فرمود: «إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَینِ مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا کِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیتِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یفْتَرِقَا حَتَّی یرِدَا عَلَی الْحَوْض»،

و سخن دیگر آن حضرت که فرمود: «إِنَّمَا مَثَلُ أَهْلِ بَیتِی فِیکُمْ مَثَلُ سَفِینَةِ نُوحٍ مَنْ رَکِبَ فِیهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِق مَنْ تَقَدَّمَهَا مَرَقَ وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا مُحِقَ وَ مَنْ لَزِمَهَا لَحِق»،

بنابراین تمسّک و پیروی از اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم سبب هدایت است و تمسّک و پیروی از غیر آنان سبب ضلالت و گمراهی خواهد بود. پس مردم سخن مؤمن طاق را تأیید نمودند و گفتند: یا ابا جعفر راست گفتی.

سپس گفت: امّا دلیل عقلی بر این مسأله این است که مردم کلاً اطاعت از امام را لازم می دانند و اتّفاق دارند که علی علیه السلام اعلم اصحاب رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم بوده و مردم از او سؤال می کرده اند و به او نیازمند بوده اند و او از آنان بی نیاز بوده است، بنا بر این اطاعت از او عقلاً واجب بوده است چرا که قرآن می فرماید: ﴿أَفَمَنْ یهْدی إِلَی الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یتَّبَعَ أَمَّنْ لا یهِدِّی إِلاَّ أَنْ یهْدی فَما لَکُمْ کَیفَ تَحْکُمُون ﴾

اعمش می گوید: مناظره ای بهتر از این مناظره تا آن زمان اتّفاق نیفتاده بود و با این مناظره زیادی از مردم به مذهب اهل البیت علیهم السلام گرایش پیدا کردند.(1)

را دادند، گفت: ای ابو حنیفه من برادری دارم که می گوید: بهترین مردم بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم علی بن ابی طالب علیهما السلام است و من می گویم: ابوبکر و عمر بهترین مردم بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هستند، نظر شما چیست؟

پس ابو حنیفه سر خود را به زیر انداخت و پس از لحظه ای گفت: همین بس برای آنان که در کنار رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مدفون شده اند، و فضیلتی برای آنان بالاتر از این نمی تواند باشد. فضّال گفت: من این فضیلت را برای او بیان نموده ام، و لکن او در جواب من گفت: به خدا سوگند، اگر جایی که آنان دفن شده اند، ملک رسو ل خدا صلی الله علیه و آله و سلم بوده باشد، دفن آنان در آن محل ظالمانه بوده است، و اگر آن محل قبلا ملک آنان بوده و به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بخشیده­­اند، رجوع آنان در بخشش خود صحیح نبوده و کار زشتی را انجام داده اند.

پس ابو حنیفه ساعتی سر به زیر انداخت و سپس گفت: آن محل نه ملک رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بوده و نه ملک ابوبکر و عمر و لکن آنان به سبب سهم دختران خود عایشه و حفصه در آن محل دفن شده اند. فضّال گفت: من آنچه را گفتی به او گفتم و لکن او می گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هنگامی که از دنیا رحلت نمود نه همسر داشت و سهم هر کدام آنان یک نهم () از یک هشتم () خواهد بود و آن یک وجب در یک وجب می شود، و چگونه در چنین مساحتی آنان استحقاق دفن داشته اند ؟ از سویی چگونه عایشه و حفصه از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ارث برده اند و فاطمه علیها السلام که دختر او بوده از ارث پدر منع شده است؟! پس ابو حنیفه متحیّر شد و گفت: ای مردم، این رافضی خبیث را از من دور کنید.(1)

ص: 46

پس حاضرین از حاضر جوابی علامه تعجّب نمودند و خندیدند.(1)

3 - مرحوم محدّث بزرگوار قمّی در کتاب «الکنی و الالقاب» گوید: ابن حجر عسقلانی صاحب کتاب «الصواعق المحرقة» از ابوبکر و عمر درباره غصب فدک از فاطمه زهرا علیها السلام دفاع می کند و آنان را معذور می دارد و می گوید:

أهوی علیا

أمیر المؤمنین و لا

أرضی بشتم

أبی بکر و لا عمرا

و لا أقول و إن لم یعطیا فدکا

بنت النبی و لا میراثها کفرا

اللّه یعلم ماذا یحضران به

یوم القیامة من عذر إذا اعتذرا

و شیخ بهایی رحمه الله در پاسخ او گوید:

یا أیها المدّعی حبّ

الوصی و لم

تسمح بسبّ أبی بکر و لا

عمرا

کذبت و اللّه فی دعوی

محبّته

تبّت یداک ستصلی فی غد

سقرا

فکیف تهوی أمیر المؤمنین

و قد

أراک فی سبّ من عاداه

مفتکرا

فان تکن صادقا فیما نطقت

به

فابرء إلی اللّه ممّن

خان أو غدرا

و أنکر النصّ فی خمّ و

بیعته

وقال إنّ رسول الله صلی الله علیه و آلهقد هجرا

أتیت تبغی قیام العذر فی

فدک

أ تحسب الأمر فی التمویه

مستترا

إن کان فی غصب حقّ الطهر

فاطمة

سیقبل العذر ممّن جاء

معتذرا

فکلّ ذنب له عذر غداة غد

و کلّ ظلم تری فی الحشر

مغتفرا

فلا تقولوا لمن أیامه

صرفت

فی سبّ شیخیکم قد ضلّ أو

کفرا

بل سامحوه و قولوا لا

نؤاخذه

عسی یکون له عذر إذا

اعتذرا

فکیف والعذر مثل الشمس

اذ بزغت

و الأمر متّضح کالصّبح إذ ظهرا

لکنّ إبلیس أغواکم و صیرکم

عمیاً وصمّاً فلا سمعاً ولا بصرا(2)

4 - در ماه رجب سال 1413 ه- ق. به زیارت حضرت ثامن الائمّه علیه السلام مشرف

ص: 48

شدم و شخصی در منزل مرحوم آیة الله مروارید نقل نمود که:

یکی از علمای مشهد از حرم مطهّر باز می­گشته که زن محجوبه ای را می بیند از صحن خارج شده و چادر خود را کنار می­گذارد تا داخل ماشین شود، پس مرد عالم به او می گوید: خانم مگر شما به حرم مشرف نبودید؟ می گوید: آری، آقا می گوید: پس چه شد که حجاب خود را کنار گذاردید؟ آن زن می گوید: من مسلمان نیستم و برای حاجت گرفتن به حرم آمده­ام، اکنون که حاجت خود را گرفتم چون به حجاب عقیده ندارم چادرم را برداشتم.

سپس قصّه خود را بیان می کند و می گوید: فرزند من فلج بود و به همه جا او را بردم و بهبودی پیدا نشد، از این رو فرزندم را که حدود هفت سال داشت درب خانه می نشاندم که رفت و آمد بچه ها و بازی آن ها را ببیند و برای او تنوّعی باشد، تا این که روزی به من گفت: ای مادر، من هم دوست می­دارم با بچّه ها بازی بکنم، تو مرا ببر پیش آن آقایی که می گویند: او فلج ها را شفا می دهد و تعبیر او این بود که گفت: «مرا ببر پیش دکتر رضا» پس من به او گفتم: او مسلمان ها را شفا می دهد، پس فرزندم اصرار کرد و گفت: مرا نزد او ببر.

چون من مسلمان نبودم و مرا بدون چادر راه نمی دادند ناچار چادر به سر کردم و داخل صحن علی بن موسی الرضا علیهما السلام شدم و فرزند خود را به پنجره عتیق بستم و کنار نشستم عدّه دیگری نیز خود را به آن پنجره بسته بودند تا این که نیمه شب فرا رسید و من دیدم فرزندم برخاست و فرار کرد، پس من او را گرفتم و گفتم: چه شد؟ فرزندم گفت: یک آقایی آمد و دست خود را بر من کشید و من شفا یافتم و برای تو نیز پیامی داد و فرمود: مادرت به دروغ گفته که ما غیر مسلمان ها را شفا نمی دهیم.

5 - مؤلّف گوید: در احوالات حضرت هادی علیه السلام نیز آمده که مردی از نصارا را

ص: 49

متوکّل به سامرّا احضار می کند و او از متوکّل احساس خطر می نماید از این رو نیّت می کند که یکصد دینار به حضرت هادی علیه السلام هدیه کند تا از شرّ متوکّل نجات یابد.

مرد نصرانی می گوید: من برای اوّلین بار وارد سامرا شدم و شنیدم که متوکّل ملاقات با امام هادی علیه السلام را ممنوع نموده و او در خانۀ خود محبوس است، پس متحیّر ماندم که چه باید بکنم تا این که به قلبم خطور کرد که سوار الاغ خود بشوم و افسار او را رها کنم تا او مرا به خانه آن امام ببرد و از کسی چیزی سؤال نکنم.

پس سوار بر الاغ خود شدم و آن یکصد دینار را در آستین خود قرار دادم و الاغ مرا از کوچه و بازار می برد تا این که درب خانه ای ایستاد و هر چه او را حرکت دادم حرکت نکرد، پس به غلام خود گفتم: سؤال کن این خانۀ کیست؟ و چون گفتند: این خانه ابن الرضا علیهما السلام است. گفتم: الله اکبر، این یک نشانه.

ناگهان غلام سیاهی از آن خانه خارج شد و گفت: تو یوسف بن یعقوب هستی؟ گفتم: آری. غلام گفت: «پیاده شو» و مرا به دهلیز خانه برد و خود داخل خانه شد. پس من با خود گفتم: این نیز نشانۀ دیگری است، چرا که غلام از کجا نام من را دانست؟ من که تا کنون در این شهر نیامده­ام و کسی نیز مرا نمی شناسد.

پس غلام بازگشت و گفت: یکصد دیناری که در آستین داری را تحویل بده. پس من دینارها را تحویل دادم و پیش خود گفتم: این نشانه سوّم است.

سپس غلام بازگشت و گفت: «داخل شو» و من داخل شدم و دیدم آن آقا تنها در اطاق خود نشسته و به من فرمود: ای یوسف، هنوز حقّانیّت ما برای تو ثابت نشده است؟! گفتم: ای مولای من نشانه ها برای قبول حقّانیت شما کافی بود. فرمود: هیهات که تو مسلمان بشوی و لکن فرزندی پیدا می کنی که او مسلمان می شود و از شیعیان ما خواهد بود.

سپس فرمود: ای یوسف، گروهی گمان می کنند که ولایت ما برای امثال شما سومند نیست، آنان دروغ می گویند، به خدا سوگند، ولایت و محبّت ما برای امثال

ص: 50

شما نیز سودمند است. اکنون به طرف متوکّل برو که جز خیر چیزی نمی بینی و در همین زودی فرزند مبارکی پیدا خواهی کرد [که از شیعیان ما می باشد].

مرد نصرانی گوید: من به خانه متوکّل رفتم و به آنچه می خواستم رسیدم و بازگشتم و متوکّل آسیبی به من نرساند. هبة الله بن ابی منصور موصلی که راوی این قصّه است می گوید: من پس از آن ماجرا فرزند آن مرد نصرانی را دیدم که بعد از مرگ پدر خود از شیعیان خلّص بود، و به من گفت: پدرم بر دین نصرانیّت مرد و من پس از او مسلمان شدم، و همواره می گفت: من نتیجه بشارت مولای خود امام هادی علیه السلام هستم.(1)

6 - در جنگ جمل هنگامی که امیر المؤمنین علیه السلام با اهل بصره روبرو شد، زبیر را صدا زد و فرمود: ای زبیر بیا نزد من. پس زبیر با طلحه نزد امیر المؤمنین علیه السلام آمدند و آن حضرت به آنان فرمود: به خدا سوگند شما و علمای آل محمّد علیهم السلام و عایشه دختر ابوبکر خوب می دانید که [رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:] اصحاب جمل، کلًّا ملعون و اهل آتش هستند، و کسی که جز این بگوید، زیانکار است. طلحه و زبیر گفتند: چگونه می توان گفت: ما ملعون و اهل آتشیم در حالی که ما اصحاب جنگ بدر و اهل بهشت می باشیم؟!

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: اگر من می دانستم که شما اهل بهشت هستید هرگز جنگ با شما را حلال نمی پنداشتم.

زبیر گفت: مگر شما حدیث سعید بن عمرو بن نفیل را نشنیده اید که از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم روایت می کرد: که آن حضرت فرموده است: ده نفر از قریش اهل بهشت هستند؟ امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: آری من در زمان خلافت عثمان از او شنیدم که این حدیث [جعلی و ساختگی] را نقل می کرد. زبیر گفت: شما گمان می کنید او به دروغ این حدیث را از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل کرده است؟ امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: من به تو پاسخی نمی دهم تا نام آن ده نفر را ببری. زبیر

ص: 51

گفت: ابوبکر، عمر، عثمان، طلحه، زبیر، عبد الرحمان بن عوف، سعد بن ابی وقّاص، ابو عبیدة جرّاح و سعید بن عمرو بن نفیل. امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: دهمین آنان کیست؟ زبیر گفت: شما هستید. امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: «اقرار تو به این که من اهل بهشت هستم پذیرفته است، و امّا آنچه را برای خود و یاران خود ادّعا می کنی، من به آن کافر هستم و از تو نمی پذیرم...».(1)

7- صاحب کتاب روضات الجنّات گوید: جماعتی از اصحاب نقل کرده اندکه سلطان محمّد شاه خدا بنده مُغولی روزی بر همسر خود خشم نمود و گفت: «أنتِ طالق ثلاثا یعنی من تو را سه طلاقه نمودم». سپس پشیمان شد و علمای اهل سنّت را جمع نمود و همگی گفتند: چاره ای از محلّل نیست [یعنی باید ملکه بعد از سه طلاقه شدن با دیگری ازدواج نماید و با او عمل زنا شویی انجام بگیرد و اگر او را طلاق دادند و عدّۀ او گذشت شوهر اوّل می تواند با او ازدواج نماید].

شاه خدا­بنده گفت: شما علما در هر مسأله ای اختلاف دارید آیا در این مسلأله اختلافی ندارید؟ آنان گفتند: اختلافی در این مسأله نداریم. پس یکی از وزرای او گفت: عالمی در حلّه هست که این طلاق را صحیح نمی داند.

پس شاه خدابنده علامّه حلّی را دعوت نمود و علمای اهل سنّت به او اعتراض کردند و گفتند: او دارای مذهب باطلی است و از رافضی ها می باشد و آن ها را عقلی نیست و شایسته نیست که سلطان یک شخص ضعیف العقلی را به دربار خود دعوت نماید. شاه خدا بنده گفت: باید حضور پیدا کند تا ما بدانیم چگونه است.

پس همۀ علمای مذاهب اهل سنّت جمع شدند و علاّمه وارد شد، در حالی که کفش های خود را به دست گرفته بود و گفت: «السلام علیکم» و سپس در کنار پادشاه نشست. علمای مذاهب چهارگانه گفتند: آیا ما نگفتیم که رافضی ها عقلی

ص: 52

ندارند؟ پادشاه گفت: از او سؤال کنید که دلیل این کار او چیست؟

پس علمای مذاهب چهارگانه به علامه حلّی گفتند: برای چه مقابل پادشاه سجده نکردی و آداب مجلس شاهانه را انجام ندادی؟ علاّمه گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نیز حاکم بود و فقط به او سلام می کردند، چنان که خداوند می فرماید: ﴿فَإِذا دَخَلْتُمْ بُیوتاً فَسَلِّمُوا عَلی أَنْفُسِکُمْ تَحِیةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَکَةً طَیبَةً ﴾ از سویی اختلافی بین ما و شما نیست که سجده برای غیر خداوند حرام است.

علمای مذاهب گفتند: برای چه در کنار پادشاه نشستی؟ علامه گفت: «مکان دیگری برای نشستن نبود» و هر چه علامه می گفت برای پادشاه به فارسی ترجمه می کردند.

تا این که علمای مذاهب گفتند: برای چه کفش خود را همراه خویش آوردی؟ این شأن یک عاقل بلکه یک انسان نبود. علامه گفت: ترسیدم علمای حنفی کفشم را سرقت کنند، همان گونه که ابوحنیفه کفش پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم را سرقت نمود. پس علمای حنفی فریاد برآوردند و گفتند: هرگز چنین چیزی صحیح نیست چرا که ابوحنیفه در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نبوده و یکصد سال بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به دنیا آمده است. علامه گفت: من فراموش کردم شاید سارق کفش رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم امام شافعی بوده است. پس علمای شافعی نیز فریاد کردند و گفتند: تولّد شافعی در روز وفات ابوحنیفه بوده، او نیز بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می زیسته است. علامه گفت: شاید سارق امام مالکی ها بوده است. مالکی ها نیز فریاد زدند که مالک بن انس نیز بعد از آنان به دنیا آمده است. علامه گفت: شاید سارق احمد بن حنبل بوده است و حنبلی ها نیز فریاد کردند و همان سخنان را گفتند.

پس علامه به شاه خدابنده گفت: آیا شما دانستید که رؤسای مذاهب چهارگانه هیچ کدام در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و صحابه وجود نداشته اند و یکی از بدعت های آنان این است که از بین مجتهدین خود تنها این چهار نفر را انتخاب

ص: 53

نموده اند و اگر کسی از آنان اعلم و داناتر باشد را نمی پذیرند، و اجازه نمی دهند هیچ مجتهدی برخلاف نظر آنان فتوایی بدهد؟!

پادشاه گفت: هیچ کدام از رؤسای مذاهب چهارگانه در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و صحابه نبوده اند؟ پس همۀ اهل مجلس گفتند: همۀ آنان بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و صحابه به دنیا آمده اند. سپس علامه گفت: اما ما شیعیان تابع علی بن ابی طالب علیهما السلام هستیم که او نفس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و برادر و پسر عمّ و وصیّ او بوده است.

سپس فرمود: در هر صورت، آیا پادشاه با حضور دو شخص عادل همسر خود را طلاق داده است؟ پادشاه گفت: خیر. علامه گفت: پس طلاقی که پادشاه انجام داده باطل بوده است، چرا که شرایط لازم را نداشته و یکی از آن شرایط حضور دو شخص عادل هنگام طلاق است.

سپس علامه با علمای مجلس مناظره نمود و همۀ آنان را محکوم و مبهوت کرد و پادشاه مذهب شیعه را پذیرفت و دستور داد در جمیع بلاد و اقالیم نام ائمّه دوازدگانه شیعه در خطبه ها و منابر برده شود و سکّه ها را به نام آنان تزیین نمایند و نام آنان را در کتیبه های مساجد و مشاهد نقش کنند.(1)

8 - یکی از دوستان مورد اعتماد نویسنده می گفت:

یکی از اهل تسنّن به یک نفر شیعه گفت: آیا می دانی الاغ در نعره ای که می کند چه می گوید: مرد شیعی گفت: مگر چه می گوید: مرد سنّی گفت: او درود بر ابوبکر و عمر می فرستد. مرد شیعی گفت: پس به همین علّت خداوند می فرماید: ﴿إِنَّ أَنْکَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمیر﴾ .

9 - ابن جوزی درکتاب «المنتظم« در مناقب عمر بن خطّاب گوید:

هنگامی که عمر به خلافت رسید به او گفتند: «مهر همسران پیامبر صلی الله علیه و آله پانصد درهم بوده و مهر دختر پیامبر صلی الله علیه و آله نیز پانصد درهم بوده است»، پس عمر تصمیم گرفت که مهر زن­ها را مطابق مهر فاطمه علیها السلام قرار بدهد و بالای منبر

ص: 54

گفت: هر کس مهری بیش از پانصد درهم قرار بدهد، ما زیاده را به بیت المال باز می گردانیم.

پس زنی از پایین منبر به او گفت: چگونه تو می توانی چنین چیزی را بگویی در حالی که خداوند می فرماید: ﴿إِنْ أَرَدْتُمُ اسْتِبْدالَ زَوْجٍ مَکانَ زَوْجٍ وَ آتَیتُمْ إِحْداهُنَّ قِنْطاراً فَلا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَیئاً أَ تَأْخُذُونَهُ بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبینا﴾ پس عمر گفت: زنی به حق سخن گفت و مردی خطا نمود.(1)

10 - بین یکی از شیعیان امیر المؤمنین علیه السلام و یکی از اهل تسنّن نزاع درگرفت. مرد شیعی می گفت: بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم علی بن ابی طالب علیهما السلام افضل مردم است [و حق خلافت و رهبری برای اوست] مرد سنّی می گفت: ابوبکر بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم افضل است [و حق خلافت از اوست] و چون هیچکدام حرف دیگری را نپذیرفتند قرار بر این نهادند که از مجلس خارج شوند و از اوّل کسی که به او برخورد می کنند سؤال نمایند و هر چه او گفت: تصدیق کنند. ناگهان به دیوانه ای برخورد نمودند و چون سؤال خود را مطرح کردند، دیوانه گفت: فردا هنگامی که خورشید طلوع می کند از او سؤال کنید: آیا تو به خاطر علی علیه السلام بعد از غروب نمودن طلوع کردی و یا به خاطر ابوبکر، اگر گفت: به خاطر علی علیه السلام بعد از غروب نمودن طلوع کردم، بدانید که علی علیه السلام افضل است.

11 - یکی از علمای شیعه بین اهل تسنّن گرفتار شد و چاره ای جز تقیّه نداشت از این رو چون از او سؤال کردند: خلیفه بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم کیست؟ او در جواب گفت: ابابکر. به او گفته شد: بعد از ابابکر خلیفه کیست؟ او گفت: عمر. گفته شد: بعد از عمر خلیفه کیست؟ او گفت: علی علیه السلام. به او گفتند: عثمان را نگفتی؟ او گفت: عثمان را مردم عزل نمودند. به او گفتند: مگر عزل به دست مردم است؟ عالم شیعی گفت: اگر عزل به دست مردم نیست، نصب نیز نباید به دست مردم باشد. پس اهل سنّت متحیّر ماندند و نتوانستند چیزی بگویند.

ص: 55

12 - مرد خدا پرستی با مردی مادّی و منکر خدا دربارۀ اثبات روح به مناظره نشستند، مرد مادّی می گفت: روح چیز غیر محسوس است و هیچ عاقلی نباید چیزی که با یکی از حواسّ پنجگانه احساس نمی شود را بپذیرد. ناگهان مرد مادّی به یک مرد صحرا نشین بی سوادی برخورد نمود و گمان کرد که او با فطرت سالم خود سخنش را تصدیق می کند. پس به او گفت: تو را به خدا سوگند می دهم آیا تو چیزی را که با یکی از حواسّ خود درک نکنی می پذیری؟ مرد صحرا نشین گفت: آری، من یقین دارم که پدر تو با مادرت همبستر شد و پس از آن تو از مادر خود متولّد شدی در حالی که نوزاد و شیرخوار بودی و لباس خود را ملوّث به بول و غایط می کردی و اگر از تو جلوگیری نمی کردند مدفوع خود را می خوردی و... و من آنچه گفتم را ندیده ام و نه شنیده ام و نه بوییده ام و نه لمس کرده ام و نه چشیده­ام، و لکن شکّی در آن ندارم. پس مرد مادّی خجالت زده شد و چیزی نگفت.(1)

گفت: برای چه این کار را کردی؟ بهلول گفت: مگر چه شده است ؟ ابوحنیفه به قاضی گفت: کلوخی که بر سر من زد، سر من را به درد آورده است.

بهلول گفت: ای قاضی، ابوحنیفه در مجلس خود می گفت: هر چه وجود داشته باشد باید دیده شود، اکنون او باید دردی که احساس می کند را به من نشان بدهد، از سویی من کلوخی بیش به او نزده ام و او می گفت: شیطان که از جنس آتش است با آتش عذاب نمی شود، او نیز از جنس خاک است و نباید آزاری دیده باشد. سپس گفت: گیرم او از این کلوخ آزار شده باشد من مقصّر نیستم، چرا که او می گفت: مردم در انجام کارهای خود اختیاری ندارند و کارها را تنها خدا انجام می­دهد، بنابراین خداوند این کلوخ را بر سر او کوبیده است. پس قاضی چیزی نگفت و بهلول با این عمل پاسخ همۀ سخنان ابوحنیفه را داد.(1)

کتاب خود را جز در بین اهل بیت رسول خود که قرآن در خانه های آنان نازل شده قرار نداده است، و آنان گروه خاصّی از ذرِیّۀ آن حضرت هستند، و من نمی بینیم که تو حرفی از کتاب خدا را بدانی، و اگر چنین است که می گویی و هرگز چنین نیست بگو بدانم: معنای آیه ﴿سیرُوا فیها لَیالِی وَ أَیاماً آمِنین ﴾ چیست؟

ابوحنیفه گفت: گمان می کنم این امنیّت بین مکّه و مدینه باشد. پس امام علیه السلام روی مبارک به اصحاب خود نمود و فرمود: آیا شما اطلاع دارید که در بین مکّه و مدینه اموال مردم را غارت می کنند و بسا آنان را می کشند؟ گفتند: آری.

پس ابو حنیفه سکوت نمود تا این که امام علیه السلام باز فرمود: ای ابوحنیفه بگو بدانم معنای آیه ﴿وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً﴾ چیست؟ ابوحنیفه گفت: مقصود کعبه است. امام علیه السلام فرمود: آیا تو می دانی که حجّاج ثقفی با منجنیق ابن زبیر را که در کعبه پنهان شده بود گرفت و او را به قتل رساند؟ آیا او در کعبه از کشته شدن ایمن شد؟ پس ابوحنیفه سکوت کرد.(1)

ص: 58

سپس این عالم از خطیب خوارزمی سنی از ابن عبّاس نقل نموده که شخصی به او گفت: ای ابن عبّاس! سبحان الله، چقدر فضائل و مناقب علی علیه السلام فراوان است؟! و من گمان می کنم فضائل او نزدیک به سه هزار عدد باشد! ابن عبّاس گفت: چرا نمی گویی فضائل او نزدیک به سی هزار عدد است؟!

سپس اربلی صاحب کشف الغمّه مواردی از احکام که عمر به آن ها جاهل بوده است و امیر المؤمنین علیه السلام او را راهنمایی نموده است را بیان نموده و فضائل دیگری را نیز برای امیرالمؤمنین علیه السلام نقل می کند. تا این که می گوید: از ابی الحمراء نقل شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

مَنْ أَرَادَ أَنْ ینْظُرَ إِلَی آدَمَ فِی عِلْمِهِ وَ إِلَی نُوحٍ فِی فَهْمِهِ وَ إِلَی یحْیی بْنِ زَکَرِیا فِی زُهْدِهِ وَ إِلَی مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ فِی بَطْشِهِ فَلْینْظُرْ إِلَی عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیهما السلام.

یعنی هر کس بخواهد به آدم بنگرد، در علم او، و به نوح بنگرد، در فهم او، و به یحیی فرزند زکریّا بنگرد، در زهد او و به موسی بن عمران بنگرد، در نیرومندی او، باید به علی بن ابی طالب علیهما السلام بنگرد.

سپس از ابوبریده نقل نموده که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«لِکُلِّ نَبِی وَصِی وَ وَارِثٌ وَ إِنَّ عَلِیاً وَصِیی وَ وَارِثِی»

یعنی: هر پیامبری را وارث و جانشینی است و وصی و جانشین من علی علیه السلام می باشد.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: مال دنیا هر چه زیاد شود سبب ابتلای صاحب خود خواهد بود از این رو شما حسرت صاحبان مال را نخورید جز این که صاحب مال موفّق به احسان و صرف مال در راه خدا بشود، و لکن اگر بخواهید من شما را به کسی راهنمایی می کنم که با سرمایۀ کمی و در مدّت کوتاه­تری غنیمت و سرمایه بالاتری را به دست آورده است و سرمایه او برکات و خیرات فراوانی است که در خزائن عرش الهی محفوظ خواهد بود؟

اصحاب عرض کردند: آن کیست یا رسول الله؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: اکنون او وارد بر شما می شود. اصحاب می گویند: ناگهان دیدیم مردی از انصار با هیئتی ژولیده وارد شد و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: امروز از این شخص عملی به درگاه خدا بالا رفت که از نظر ثواب و پاداش به قدری بزرگ بود که اگر بر اهل آسمان ها و زمین تقسیم شود نصیب کمترین آنان سبب آمرزش همه گناهان او و دخول بهشت خواهد شد.

اصحاب گفتند: یا رسول الله، مگر عمل او چه بوده است؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: از او سؤال کنید تا بدانید. پس اصحاب گرد او جمع شدند و گفتند: گوارا باد بر تو بشارت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، مگر تو در این روز چه کرده ای که چنین پاداش بزرگی برای تو نوشته شده است؟!

مرد انصاری گفت: من امروز کار خیری انجام نداده­ام، جز این که از خانه برای انجام حاجتی خارج شدم و چون دیر حرکت کردم ترسیدم که به حاجت خود نرسم از این رو با خود گفتم: به جای رفتن به سراغ حاجت خود، می روم و به صورت مبارک علی بن ابی طالب علیهما السلام نگاه می کنم چرا که از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیده بودم که می فرمود: نگاه به صورت علی بن ابی طالب علیهما السلام عبادت است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: آری به خدا سوگند عبادت است، و چه عبادت بزرگی است! سپس به مردانصاری فرمود: تو رفتی برای قوت عیال خود دیناری به دست آوری و چون به آن نرسیدی به جای آن آمدی و از روی محبّت به صورت

ص: 61

علی علیه السلام نگاه کردی در حالی که اعتقاد به فضل او داشتی و این برای تو بهتر از این بود که همۀ دنیا برای تو پر از طلا شود و تو آن ها را در راه خدا انفاق نمایی، اکنون به عدد هر نفسی که در مسیر راه خود برای نگاه به صورت علی بن ابی طالب علیهما السلام کشیده ای، مجاز هستی هزار گناهکار مستحقّ عذاب را شفاعت کنی و آنان را از آتش دوزخ آزاد نمایی.(1)

تو شرکت دارم. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به علی علیه السلام فرمود: او راست می گوید، دشمن تو یا علی! از قریش جز ولد الزنا نمی باشد، و از انصار جز یهودی نمی باشد، و از عرب جز ولد حرام نمی باشد و از سایر مردم جز شقی نمی باشد و دشمن تو از زن ها جز سلقلقیه - یعنی زنی که از عقب حیض می شود- نمی باشد.

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم سر مبارک به زیر انداخت و باز سر خود را بلند نمود و فرمود:

ای جماعت انصار فرزندان خود را با محبّت علی علیه السلام آزمایش کنید، اگر علی را دوست داشتند، آنان را فرزندان خود بدانید، و گر نه آنان فرزندان شما نیستند.

جابر می گوید: از آن پس ما فرزندان خود را با محبّت علی علیه السلام می آزمودیم و هر کدام به علی علیه السلام اظهار محبّت می کرد او را فرزند خود می دانستیم و هر کدام با علی علیه السلام اظهار دشمنی می کرد او را از خود نمی دانستیم.(1)

ابو الصلت هروی گوید:

روزی مأمون الرشید به امام رضا علیه السلام گفت: یا ابالحسن، بگو بدانم برای چه جدّ شما علی بن ابی طالب علیهما السلام را قسمت کنندۀ بهشت و دوزخ می گویند؟ و معنای «انّه قسیم الجنّه والنّار» چیست که فکر من را متحیّر نموده است؟

حضرت رضا علیه السلام فرمود: آیا تو از پدرانت از ابن عبّاس نقل نکرده اید که گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «حبّ علی ایمان وبغضه کفر»؟ مأمون گفت: آری. حضرت رضا علیه السلام فرمود: بنابراین قسمت بهشت و دوزخ بر اساس دوستی و دشمنی علی بن ابی طالب علیهما السلام است و به این علّت او «قسیم الجنّة والنار» است.

مأمون گفت: خدا مرا بعد از تو زنده نگه ندارد، اکنون شهادت می دهم که تو وارث علم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هستی...(2)

ابن عبّاس می گوید: مردی خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آمد و گفت: آیا دوستی

ص: 63

علی بن ابی طالب علیهما السلام برای من سودمند است؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: خدا تو را رحمت کند [وای بر تو] هر کس او را دوست بدارد من را دوست داشته است، و هر کس من را دوست بدارد خدا را دوست داشته است، و هر کس خدا را دوست بدارد خدا او را عذاب نخواهد نمود.

آن مرد گفت: یا رسول الله، توضیح بیشتری دربارۀ فضیلت و ارزش دوستی علی بن ابی طالب علیهما السلام برای من بدهید. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: برای تو از جبرئیل درخواست توضیح خواهم نمود. ناگهان جبرئیل بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرود آمد و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم درخواست آن مرد را به او فرمود. جبرئیل گفت: از پروردگار خود خواستۀ او را سؤال خواهم نمود. پس خداوند به جبرئیل وحی نمود: سلام مرا به برگزیدۀ من محمّد صلی الله علیه و آله و سلم، برسان و به او بگو: تو [در مقام و منزلت] همان گونه هستی که من می خواهم و نسبت علی علیه السلام به تو همانند نسبت تو است به من و دوستان علی برای من همانند علی هستند برای تو.(1)

مرحوم شیخ طوسی در کتاب امالی از حذیفه نقل نموده که گوید:

سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) یقُولُ: مَا مِنْ عَبْدٍ وَ لَا أَمَةٍ یمُوتُ وَ فِی قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ حُبِّ عَلِی (عَلَیهِ السَّلَامُ) إِلَّا أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ.

یعنی: از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: هیچ مرد و یا زنی نمی میرد که در قلب او مثقال ذرّه ای از دوستی علی علیه السلام وجود داشته باشد، جز آن که خداوند او را داخل بهشت خواهد نمود.

معاذ بن جبل گوید: از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود:

حُبُّ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ حَسَنَةٌ لَا تَضُرُّ مَعَهَا سَیئَةٌ وَ بُغْضُهُ سَیئَةٌ لَا تَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَة.(2)

یعنی دوستی علی بن ابی طالب علیهما السلام عمل نیکی است که با بودن آن هیچ گناهی به صاحبش آسیب نمی رساند و دشمنی علی بن ابی طالب علیهما السلام گناهی

ص: 64

است که با بودن آن هیچ عمل نیکی برای صاحبش سودی ندارد.

داخل بهشت می شوند که به آنان حقّیه گفته می شود» عرض کردم: مولای من حقیّه کیانند؟ فرمود: «آنان کسانی هستند که از محبّتی که به علی علیه السلام دارند به حقّ او سوگند می خورند در حالی که نه حق او را می دانند و نه فضل او را می شناسند».

سپس لحظاتی سکوت نمود و باز فرمود: آمده ای از اعتقاد مفوّضه سؤال کنی؟ آنان دروغ می گویند، لعنت خدا بر آنان باد، آری قلوب ما ظروف مشیّت و خواست خداوند است و آنچه او بخواهد ما می خواهیم همان گونه که در قرآن می فرماید: ﴿وَ ما تَشاؤُنَ إِلاَّ أَنْ یشاءَ اللَّه ﴾(1).

کامل می گوید: به خدا سوگند سخن که به این جا رسید پردۀ اطاق به حالت قبل بازگشت و من نتوانستم آن را کنار بزنم، سپس امام عسکری علیه السلام با تبسّم به من نگاه نمود و فرمود: ای کامل، دیگر برای چه نشسته ای مگر پاسخ خود را از حجّت خدا و امام بعد از من نشنیدی؟ پس من خجل شدم و از آن مجلس بیرون آمدم و دیگر امام خود را ندیدم. ابونعیم گوید: پس از آن من کامل بن ابراهیم را دیدم و چون از ملاقات او با حضرت عسکری علیه السلام سؤال کردم این سخنان را در پاسخ من گفت.(2)

إِنَّ السَّعِیدَ، کُلَّ السَّعِیدِ، حَقَّ السَّعِیدِ، مَنْ أَحَبَّ عَلِیاً فِی حَیاتِهِ وَ بَعْدَ مَماتِه.(1)

یعنی سعادتمند کامل کسی است که علی علیه السلام را در زمان حیات او و بعد از رحلت او از دنیا دوست بدارد.

و قال النّبی صلی الله علیه و آله و سلم: مَنْ أَحَبَّ عَلِیاً فَقَدْ أَحَبَّنِی، وَ مَنْ أَحَبَّنِی فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ، وَ مَنْ أَبْغَضَ عَلِیاً فَقَدْ أَبْغَضَنِی، وَ مَنْ أَبْغَضَنِی فَقَدْ أَبْغَضَ اللهَ. اللَّهُمَّ! مَنْ أَحَبَّ عَلِیاً فَأَحِبَّهُ، وَ مَنْ أَبْغَضَ عَلِیاً فَأَبْغِضْهُ. اللَّهُمَّ! إِنِّی أُحِبُّ عَلِیاً فَأَحِبَّهُ. [فاحببه].(2)

یعنی دوست علی دوست من است و دوست من دوست خداست و دشمن علی دشمن من است و دشمن من دشمن خداست، خدایا تو دوست علی را دوست بدار و دشمن او را دشمن بدار خدایا من علی را دوست می­دارم، پس تو نیز او را دوست بدار.

و قال صلی الله علیه و آله: عُنْوَانُ صَحِیفَةِ الْمُؤْمِنِ [یوم القیامة] حُبُّ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیهما السلام.(3)

یعنی عنوان نامه عمل مؤمن روز قیامت دوستی علی بن ابی طالب علیهما السلام است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: هر کس امامان از اهل بیت من را دوست بدارد خیر دنیا و آخرت را دریافته است و کسی نباید در بهشتی بودن او شک کند، و دوستی اهل بیت من همراه با بیست خصلت از خصلت های نیک است، ده خصلت در دنیا و ده خصلت در آخرت،

خصلت های دنیایی او عبارت است از: زهد، کوشش در عمل، ورع و تقوای دینی، علاقه به عبادت، توبه قبل از مرگ، نشاط در عبادت نیمه شب، طمع نداشتن به مردم، محافظت بر امر و نهی خداوند، بغض دنیا، و سخاوت.

و امّا خصلت های آخرتی او عبارت است از این که: نامۀ عمل او گشوده نمی شود، میزانی برای او نصب نمی گردد، نامه او به دست راستش داده می شود و

ص: 67

برگۀ برائت از دوزخ به [دست چپ] او داده می شود، صورت او سفید و نورانی است، لباس های بهشتی به او پوشانده می شود، یکصد نفر از اهل بیت خود را شفاعت می کند، خداوند نظر رحمت به او می نماید، تاج بهشتی بر سر او گذارده می شود و بدون حساب داخل بهشت می شود. سپس فرمود: خوشا به حال دوستان اهل بیت من.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: دوستی اهل بیت من در هفت موقف بزرگ و خطرناک سودمند خواهد بود: 1 - هنگام مرگ. 2 - در قبر. 3 - هنگام وارد شدن به قیامت. 4 - هنگام گرفتن نامه عمل. 5 - هنگام حساب 6 - هنگام میزان اعمال. 7 - هنگام عبور از صراط.(2)

امیر المؤمنین علیه السلام می فرماید: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من فرمود: یا علی، إنّ الإسلام عریان، لباسه التقوی، و ریاشه الهدی، و زینته الحیاء، و عماره الورع، و ملاکه العمل الصالح، و أساس الإسلام حبّی، و حبّ أهل بیتی.

یا علی اسلام عریان است، و لباس آن تقواست، و ریاش آن [یعنی لباس زینت آن] هدایت است، و زینت آن حیاست، و ستون اصلی آن تقواست، و ملاک آن عمل صالح است، و اساس و پایه اصلی آن دوستی من و دوستی اهل بیت من است.(3)

مؤلّف گوید: در اهمیّت دوستی اهل البیت علیهم السلام همین بس که دوستی آنان را خداوند پاداش رسالت پیامبر خود صلی الله علیه و آله و سلم قرار داده و می فرماید: ﴿ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی﴾

امام صادق علیه السلام می فرماید:

انصار نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آمدند و گفتند: یا رسول الله، ما گمراه بودیم و

ص: 68

خداوند به برکت شما ما را هدایت نمود، و فقیر بودیم و خداوند به برکت شما ما را بی نیاز نمود، اکنون شما هر چه می خواهید از اموال ما بگیرید. پس خداوند آیه ﴿قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی﴾ را نازل نمود.

راوی حدیث می گوید: سپس امام صادق علیه السلام دستان خود را به طرف آسمان بلند کرد و به قدری گریه نمود که محاسن او پر از اشک شد و فرمود: خدا را ستایش می کنم که ما را بر مردم فضیلت داد.(1)

پس من داخل شدم، و دیدم علی بن ابی طالب علیهما السلام نماز می خواند، و در رکوع و سجود خود می گوید:

اللَّهُمَّ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ اغْفِرْ لِلْخَاطِئِینَ مِنْ شِیعَتِی.

پس خارج شدم، تا این خبر را به برسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بدهم ناگهان دیدم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نیز نماز می خواند و می گوید:

اللَّهُمَّ بِحَقِّ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَبْدِکَ اغْفِرْ لِلْخَاطِئِینَ مِنْ أُمَّتِی.

پس من حالت غشوه ای پیدا کردم و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم سر مبارک خود را بلند نمود، و فرمود: ابن مسعود بعد از ایمان کافر شدی؟! گفتم: یا رسول الله، هرگز کافر نشدم و لکن علی علیه السلام را دیدم که خدای خود را به حقّ شما سوگند می داد و شما را دیدم که خدا را به حق علی علیه السلام سوگند می دهی و من متحیّر ماندم که کدام یک از شما نزد خداوند افضل هستید؟! رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: بنشین و چون من مقابل آن حضرت9 نشستم، به من فرمود:

بدان که خداوند من و علی را از نور عظمت خود آفرید و آن هزار سال قبل از خلقت عالم بود، و در آن زمان تقدیس و تسبیحی نبود و از نور من آسمان ها و زمین را آفرید، و به خدا سوگند من از آسمان ها و زمین بهتر هستم؛ و از نور علی علیه السلام، عرش و کرسی را آفرید و علی بن ابی طالب علیهما السلام از عرش و کرسی بهتر است؛ و از نور حسن علیه السلام لوح و قلم را آفرید و حسن علیه السلام افضل از لوح و قلم می باشد؛ و از نور حسین علیه السلام بهشت و حور العین را آفرید و حسین بهتر از بهشت و حور العین است، سپس همۀ مشرق و مغرب عالم را ظلمت گرفت و ملائکه از خداوند درخواست نمودند که این ظلمت را از آنان برطرف نماید، پس خداوند به کلمه ای تکلّم نمود و از آن روح را آفرید، و به کلمه ای تکلّم نمود و از روح نوری را آفرید، و آن نور بر روح تابید و آن را مقابل عرش قرار داد و به سبب آن همه شرق و غرب عالم روشن شد، و آن فاطمۀ زهرا علیها السلام می­باشد و به همین سبب فاطمه، زهرا، نامیده شد چرا که با نور او آسمان ها روشن گردید.

سپس فرمود: ای عبد الله مسعود! روز قیامت خداوند به من و علی بن ابی

ص: 70

طالب می فرماید: هر که را می خواهید داخل بهشت کنید و هر که را می خواهید داخل دوزخ نمایید و این معنای آیۀ شریفه است که می فرماید: ﴿أَلْقِیا فی جَهَنَّمَ کُلَّ کَفَّارٍ عَنید﴾(1).

و کفّار کسی است که نبوّت و پیامبری مرا انکار کند و عنید کسی است که ولایت علی بن ابی طالب علیهما السلام را انکار نماید، بنابراین آتش مخصوص دشمنان علی علیه السلام است و بهشت مخصوص شیعیان و دوستان اوست.(2)

1. من قبل از دیگران مسلمان شدم و ایمان به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آوردم.

2. رسول خدا صلی الله علیه و آله به من فرمود: یا علی، أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِی بَعْدِی [ولو کان لکنت].(1)

3. در آخرین لحظۀ زندگی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم من در کنار او بودم و من او راداخل در قبر نمودم.

4. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هنگامی که برای هجرت به مدینه به غار ثور رفت، مرا در بستر خود خوابانید و روانداز و بردۀ خود را بر روی من انداخت و هنگامی که مشرکین [برای کشتن او] وارد خانۀ آن حضرت شدند گمان کردند من رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هستم پس مرا بیدا کردند و گفتند: رفیق تو کجا رفت؟ گفتم: او سراغ کار خود رفته است و آنان به همدیگر گفتند: اگر او فرار می کرد، این نیز باید فرار می کرد.

5. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هزار باب از علم را به من آموخت که از هر بابی هزار باب دیگر برای من گشوده شد، و به احدی جز من چنین علومی را نیاموخت.

6. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من فرمود: یا علی، هنگامی که خداوند در قیامت اوّلین و آخرین را جمع می کند، برای من منبری فوق منابر پیامبران قرار خواهد داد، و برای تو نیز خداوند منبری فوق منابر اوصیا قرار خواهد داد و تو بر آن منبر بالا خواهی رفت.

7. من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که به من می فرمود: هر چه در قیامت به من داده شود، من مثل آن را برای تو از خدا می خواهم.

8. من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: یا علی تو برادر منی، و من برادر تو هستم، دست تو در دست من خواهد بود تا تو داخل بهشت شوی.

من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: مَثَل تو در امّت من

ص: 72

1. مَثَل کشتی نوح است، هر کس داخل آن شد نجات یافت و هر کس داخل آن نشد، هلاک گردید.

2. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم با دست مبارک خویش عمّامۀ خود را بر سر من بست و برای من دعای نصرت و پیروزی بر دشمنان را خواند و من با اذن خداوند بر دشمنان پیروز شدم.

3. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مرا امر کرد تا دست خود را بر پستان گوسفندی بکشم که شیر او خشکیده بود، پس من عرض کردم: یا رسول الله، شما دست به پستان او بکشید! رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: کار تو کار من است. پس من دست به پستان آن گوسفند کشیدم و شیر او فراوان شد و من به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دادم، و سپس پیرزنی آمد و تشنه بود و من به او نیز دادم، و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: من از خدا خواستم که در دست تو برکت قرار بدهد و او اجابت نمود.

4. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من وصیّت نمود و فرمود: جز تو کسی مرا غسل ندهد و جز تو کسی عورت مرا نپوشاند، چرا که اگر کسی جز تو به عورت من نگاه کند کور خواهد شد، من گفتم: یا رسول الله، من چگونه بدن شما را زیر و رو کنم؟ فرمود: «به تو کمک خواهد شد» و به خدا سوگند هر عضوی از بدن رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را که خواستم بگردانم خود برای من می گردید.

5. هنگام غسل خواستم بدن رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را عریان کنم، پس به من ندا شد: «ای وصی محمّد، او را برهنه مکن و از زیر پیراهن او را غسل بده» و سوگند به خدایی که او را به نبوّت گرامی داشت و به رسالت مخصوص نمود، من هرگز عورت او را ندیدم، و این چیزی است که خداوند از بین اصحاب مرا مخصوص به آن نمود.

خداوند عزّ وجلّ، فاطمه علیها السلام را خود به من تزویج نمود، در حالی که قبل از من ابوبکر و عمر از او خواستگاری کرده بودند و خداوند از فوق آسمان های هفتگانه فاطمه علیها السلام را به من تزویج نمود، و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من

ص: 73

1. فرمود: یا علی، گوارا باد بر تو [ازدواج با فاطمه علیها السلام] همانا خداوند سیّدۀ زن های عالم، فاطمه علیها السلام را که پارۀ تن من است به تو تزویج نمود. پس من عرض کردم: یا رسول الله، آیا من از شما نیستم؟ فرمود: آری تو از منی و من از تو هستم همانند دست راست و چپ من، همانا من در دنیا و آخرت بی نیاز از تو نیستم.

2. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من فرمود: یا علی، تو در قیامت صاحب لواء الحمد [یعنی پرچم] من هستی، و تو در آن روز از هر کسی به من نزدیک تر خواهی بود، و در آن روز مجلسی برای من و مجلسی برای تو گسترده می شود، و من بین پیامبران و تو بین اوصیا خواهی بود، و بر سر تو تاجی از نور و کرامت گذارده می شود، و هفتاد هزار ملک تو را احاطه می کنند، تا خداوند از حساب خلائق فارغ شود.

3. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من فرمود: «زود است که تو با ناکثین و قاسطین و مارقین جنگ نمایی و به عدد هر کدام آنان که با تو می جنگند تو در قیامت می توانی از یکصد هزار نفر از شیعیان خود شفاعت نمایی» پس من به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم عرض کردم: یا رسول الله، ناکثین کیانند؟ فرمود: ناکثین طلحه و زبیر هستند که در حجاز با تو بیعت می کنند، و در عراق بیعت خود را می شکنند، و اگر چنین کردند تو با آن­ها جنگ کن که جنگ با آنان سبب طهارت و پاکی زمین می شود. عرض کردم: یا رسول الله، قاسطین کیانند؟ فرمود: معاویه و اصحاب اویند. عرض کردم: مارقین کیانند؟ فرمود: آنان اصحاب ذی الثدیه [یعنی خوارج] هستند که همانند تیری که از کمان خارج می شود آنان از دین خارج می شوند، پس تو باید آنان را بکشی تا فرجی برای اهل زمین، و عذاب سریعی برای آنان، و ذخیره ای برای تو نزد خداوند باشد.

از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که به من فرمود: مَثَل تو در این امّت مَثَل باب حِطَّه در بنی اسرائیل است، [که هر که در آن وارد می شد بخشوده می گردید] پس هر که در ولایت تو داخل شود [و ولایت تو را بپذیرد] مانند این

ص: 74

1. است که داخل باب حِطَّۀ بنی اسرائیل شده باشد [و بخشوده خواهد شد].

2. من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که فرمود: من شهر علم هستم و علی درب آن شهر است و هرگز کسی به شهر علم من داخل نمی شود مگر از درب آن، همان گونه که هرگز کسی داخل مدینه نمی شود مگر از درب آن، سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من فرمود: یا علی، زود است که تو دیون و ذمّه من را ادا کنی، و بر سنّت من با مخالفین جنگ کنی، و امّت من با تو مخالفت کنند.

3. از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که فرمود: خداوند تبارک و تعالی حسن و حسین را از نور تو و نور فاطمه: خلق نمود و آنان همانند دو گوشواره ای که در گوش باشد، اهتزاز دارند، و نور آنان هفتاد هزار برابر نور شهدا می باشد، و خداوند به من وعده داده است که آنان را گرامی بدارد و در قیامت عزیزتز از همۀ خلائق باشند جز پیامبران و مرسلین.

4. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در زمان حیات خود در حضور همۀ اصحاب و عمویم عبّاس، انگشتر و زره و کمربند و شمشیر خود را به من عطا نمود و مرا بر دیگران مقدّم داشت.

5. هنگامی که خداوند آیۀ ﴿یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا ناجَیتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَینَ یدَی نَجْواکُمْ صَدَقَةً﴾ را نازل نمود، تنها من بودم که دینار خود را به ده درهم فروختم و قبل از هر سؤال یک درهم به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دادم، و به خدا سوگند جز من کسی به این آیه عمل نکرد تا این که این آیه منسوخ گردید و خداوند فرمود: ﴿أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللَّهُ عَلَیکُمْ﴾(1) و از ﴿وَ تابَ اللَّهُ عَلَیکُمْ﴾ استفاده می شود که آنان در ترک صدقه گناهکار بودند چرا که توبه بدون گناه معنا ندارد.

از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: بهشت بر همۀ پیامبران حرام است تا من داخل آن بشوم و بهشت بر همۀ اوصیا حرام است تا تو یا علی

ص: 75

1. داخل آن بشوی، و خداوند بشارت هایی دربارۀ تو به من داده است که به هیچ پیامبری قبل از من چنین بشارت هایی را نداده است، او به من بشارت داده که تو سیّد اوصیا هستی و فرزندان تو حسن و حسین در قیامت سیّد جوانان اهل بهشت هستند.

2. برادر من جعفر، با ملائکه در بهشت پرواز می کند، و خداوند دو بال زیبا از درّ و یاقوت و زبرجد به او خواهد داد.

3. عموی من حمزۀ سیّد الشهدء در بهشت خواهد بود.

4. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من فرمود: خداوند متعال دربارۀ تو به من وعده ای داده که هرگز از آن تخلّف نخواهد نمود، او مرا پیامبر خود و تو را وصیِّ من قرار داد، و زود است که تو از امّت من مصائبی ببینی که موسی از فرعون زمان خود دید، پس باید برای خدا صبر کنی تا مرا ملاقات نمایی، و من دوستان تو را دوست می دارم، و دشمنان تو را دشمن می­دارم.

5. من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که فرمود: یا علی، تو صاحب حوض [کوثر] من هستی و جز تو کسی مالک کوثر نخواهد بود، و روز قیامت عدّه ای نزد تو می آیند واز تو می خواهند که آنان را از کوثر سیراب کنی، و تو به آنان می گویی: هرگز ذرّه ای از این آب را به شما نمی دهم، و آنان با صورت های سیاه باز می گردند، و چون شیعیان من و شیعیان تو می آیند و از تو درخواست آب می کنند به آنان می گویی: از این آب گوارا بنوشید، پس آنان از کوثر سیراب می شوند در حالی که صورت هایشان سفید و نورانی است.

من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: امّت من در روز قیامت دارای پنج پرچم خواهند بود، و اوّل پرچمی که بر من وارد می شود، پرچم فرعون این امّت معاویه خواهد بود، و پرچم دوم: پرچم سامری این امت عمرو بن عاص خواهد بود، و پرچم سوّم پرچم جاثلیق این امّت ابوموسی اشعری خواهد بود، و پرچم چهارم، پرچم ابو الاعور اسلمی خواهد بود، و پرچم پنجم، پرچم تو

ص: 76

1. خواهد بود، و بندگان مؤمن خدا زیر آن قرار خواهند گرفت، و تو امام آنان خواهی بود، و سپس خداوند به صاحبان آن چهار پرچم دیگر می فرماید: ﴿ارْجِعُوا وَراءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُورا﴾ یعنی به عقب بنگرید و نوری را طلب کنید، پس بین آنان و تو دیواری کشیده می شود و دری بر آن خواهد بود که در باطن آن رحمت است و آن رحمت شیعیان و موالیان و کسانی هستند که با من به جنگ با گروه باغیه و ستمگر و کسانی که از صراط به دوزخ ریخته می شوند آمدند و «باب الرحمة» شیعیان من می باشند، و در آن روز گروه باغیه به شیعیان من می گویند: «مگر ما در دنیا با شما نبودیم؟» شیعیان می گویند: «آری و لکن شما گرفتار فتنه شدید و انتظار پیروزی داشتید و در رشک و غرور و آرزوهای دنیا به سر بردید تا امر خدا فرا رسید و شما در دام شیطان بودید، و امروز راهی برای نجات شما نیست، چنان که برای کفّار راه نجاتی نیست، و جایگاه شما آتش خواهد بود و آن بد جایگاهی است برای شما».

سپس امّت شایسته و شیعیان و پیروان من وارد قیامت می شوند، و همگی از کوثر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم سیراب می شوند، در حالی که عصای عوسج به دست من می باشد، و من با آن دشمنان خود را از کوثر دور خواهم نمود.

2. من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که فرمود: یا علی، اگر ترس آن نداشتم که غلو کنندگان از امّت من همان چیزی که نصارا دربارۀ عیسی علیه السلام گفتند [و او را خدا دانستند] را دربارۀ تو بگویند [و تو را خدای خود بخوانند] امروز سخنی در فضیلت تو می گفتم، که چون مردم تو را ببینند خاک زیر قدم های تو را بردارند و از آن شفا بجویند.

3. من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: خداوند به واسطۀ رعب [و ایجاد ترس در دل های دشمنان] مرا یاری نمود، و من از خداوند برای تو مثل آن را خواستم و او تو را نیز به واسطه رعب یاری خواهد نمود.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم علوم گذشته و آینده را تا قیامت به من تعلیم

ص: 77

1. نمود.

2. نصارا ادّعا نمودند که ما با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مباهله می کنیم و خداوند در آیه ﴿فَمَنْ حَاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبین﴾(1) به رسول خود فرمود: با آنان مباهله کن و در این آیه خداوند نفس من را نفس رسول خود یاد نمود و مقصود از «نساءنا» را فاطمه علیها السلام قرار داد، و مقصود از «ابناءنا» را حسن و حسین علیهما السلام قرار داد، سپس نصارا پشیمان شدند و از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم خواستند تا آنان را از مباهله معاف بدارد و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آنان را معاف نمود [و از آنان مالیات گرفت] و فرمود: سوگند به خدایی که تورات را بر موسی علیه السلام و قرآن را بر محمّد صلی الله علیه و آله و سلم نازل نمود، اگر نصارا با ما مباهله می نمودند همۀ آنان مسخ می شدند و به صورت بوزینه و خوک در می آمدند.

3. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در روز جنگ بدر مرا فرستاد تا مشتی از ریگ را از مکانی بیاورم پس آن ریگ ها را برداشتم و چون بویدم بوی مشک می داد و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آن ریگ ها را به صورت مشرکین پاشید، و چهار عدد آن ریگ ها از فردوس بهشت بود و یک عدد از مشرق بود و یک عدد از مغرب بود و یک عدد از زیر عرش بود و با هر ریگی یکصد هزار ملک، به کمک ما آمدند و خداوند تا کنون کسی را به این فضیلت تکریم نکرده و نخواهد کرد.

4. از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که به من فرمود: وای بر قاتل تو، او از قوم ثمود و از پی کنندۀ ناقه ثمود شقی تر خواهد بود، و عرش خدای رحمان با کشته شدن تو می لرزد.

سپس فرمود: یا علی، تو از صدّیقین و شهدا و صالحین خواهی بود.

خداوند متعال مرا از بین اصحاب رسول خود مخصوص به علم ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه و خاصّ و عام نمود، و این منّتی بود که خداوند

ص: 78

1. بر من و بر رسول خود گذارد، و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من فرمود: یا علی، خداوند به من امر نموده که تو را به خود نزدیک کنم و از خود دور ننمایم و علم و دانش را به تو یاد بدهم و به تو جفا نکنم و بر من واجب است که از خدای خود اطاعت کنم و بر تو واجب است که گوش به من فرادهی.

2. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مرا برای کاری فرستاد و برای من دعا نمود و به من خبر داد که بعد از او چه خواهد شد و بعضی از اصحاب به این علّت محزون شدند و گفتند: اگر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می توانست، پسر عمّ خود را، پیامبر قرار می داد و خداوند به لطف خود این خبر را از زبان رسول خود به من رسانید.

3. از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: دروغ می گوید کسی که گمان می کند مرا دوست می دارد در حالی که علی علیه السلام را دشمن می دارد، چرا که محبّت من و محبّت علی جمع نمی شود مگر در قلب مؤمن. سپس فرمود: یا علی خداوند دوستان من و دوستان تو را نخسیتن گروه سابقین به بهشت قرار می دهد، و دشمنان من و تو را نخستین گروه گمراه از امّت قرار می دهد که داخل آتش می شوند.

4. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در برخی از جنگ ها مرا فرستاد تا از چاهی آب بیاورم و چون آن چاه آب نداشت و به آن حضرت خبر دادم، فرمود: آیا در آن چاه گل وجود نداشت؟ گفتم: آری. فرمود: قدری از آن را بیاور و چون آوردم، چیزی به آن خواند و فرمود: آن را در آن چاه بینداز و چون انداختم آب چاه جوشش کرد و اطراف آن پر از آب شد و چون به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم خبر دادم، فرمود: یا علی، موفّق شدی و به برکت تو آب این چاه جوشید و فراوان شد، و این منقبت بین اصحاب آن حضرت مخصوص به من شد.

من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: یا علی تو را بشارت باد که جبرئیل نزد من آمد و گفت: ای محمّد، خداوند تبارک و تعالی به اصحاب تو نظر نمود و پسر عمّ و داماد تو را که همسر فاطمه است بهترین اصحاب تو

ص: 79

1. یافت و او را وصیّ و جانشین و ادا کنندۀ دین تو قرار داد.

2. از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: یا علی، بشارت باد تو را، همانا منزل تو در بهشت مقابل منزل من خواهد بود، و تو در رفیق اعلی در اعلی علّیین با من خواهی بود. گفتم: یا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم، اعلی علّیین کجاست؟ فرمود: اعلی علّیین قبّه ای است از درّ سفید که هفتاد هزار مصراع دارد و آن مسکن و خانۀ من و تو خواهد بود.

3. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: خداوند محبّت من را در قلوب مؤمنان راسخ و ثابت نموده است و محبّت تو را نیز در قلوب مؤمنان ثابت و راسخ نموده است، و نیز بغض و دشمنی من و تو را در قلب های منافقین ثابت و راسخ نموده است، بنابراین تو را دوست نمی دارد مگر مؤمن و تو را دشمن نمی دارد مگر منافق کافر.

4. از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: از عرب ها تو را دشمن نمی دارد مگر زنازاده، و از عجم ها تو را دشمن نمی دارد مگر شقی، و از زن ها کسی تو را دشمن نمی دارد مگر سلقلقیه یعنی زنی که از پشت حیض می بیند.

5. هنگامی که چشم من بیمار بود رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مرا خواست و آب دهان مبارک خود را در چشم من انداخت و فرمود: «اللهم اجعل حرّها فی بردها و بردها فی حرّها» و سوگند به خدا که از آن پس تا اکنون چشم من بیمار نشده است.

6. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به امر الهی به اصحاب و عموهای خود دستور داد، تا درهای خانه های خود را به مسجد ببندند و تنها در خانه من را بازگذارد، و این به امر خدا بود و احدی چنین منقبتی را نداشته است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من وصیّت نمود تا دیون او را بپردازم و وعده های او را به مردم انجام بدهم، و من عرض کردم: یا رسول الله، شما می دانید که نزد من مالی نیست، و آن حضرت فرمود: خداوند به تو کمک خواهد نمود، و من هر دینی و یا وعده ای را که خواستم ادا کنم خداوند برای من

ص: 80

1. میسّر نمود، تا این که من همۀ دیون و وعده های رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را ادا نمودم و آن ها هشتاد هزار دینار [درهم] بود، و من همه را ادا نمودم جز مقداری که به فرزندم حسن وصیّت نمودم تا او انجام بدهد.

2. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به منزل من آمد و فرمود: یا علی، آیا چیزی داری که مرا اطعام کنی؟ پس من به آن حضرت عرضه داشتم: سوگند به خدایی که شما را گرامی داشت و به رسالت برگزید سه روز است که من و فاطمه و فرزندانم طعامی نداشته ایم، و غذایی نخورده ایم! پس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به فاطمه علیها السلام فرمود: داخل بیت شو و ببین چیزی می یابی؟ فاطمه عرض کرد: من اکنون خارج شدم و چیزی نیافتم. پس من به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم عرض کردم: آیا من داخل بیت بشوم؟ فرمود: با نام خدا داخل شو. پس من داخل خانه شدم، ناگهان طبقی از خرما و ظرفی از گوشت را دیدم و آن ها را خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله آوردم. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: یا علی آورنده طعام را ندیدی؟ گفتم: آری. فرمود: او چگونه بود؟ گفتم: او بین قرمز و سبز و زرد بود. فرمود: این ها خط های بال جبرئیل علیه السلام بود که مزیّن به درّ و یاقوت می باشد، پس همۀ ما از آن غذا خوردیم تا سیر شدیم و این فضیلتی بود که خداوند از بین اصحاب رسول خود صلی الله علیه و آله به من اختصاص داد.

3. خداوند پیامبر خود را مخصوص به نبوّت نمود، و آن حضرت مرا مخصوص به وصایت کرد، پس کسی که مرا دوست بدارد سعادتمند است و با پیامبران: محشور می شود.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ابوبکر را فرستاد تا سورۀ برائت رادر مکّه برای مشرکین بخواند و چون ابوبکر به طرف مکّه حرکت کرد، جبرئیل آمد و به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: ای محمّد ابلاغ سورۀ برائت را یا تو باید انجام بدهی و یا کسی که از تو باشد، و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مرا فرمود تا با ناقۀ غضبای او به طرف مکّه بروم و سورۀ برائت را از ابوبکر بگیریم، و من در ذی الحلیفه [یعنی مسجد شجره] به

ص: 81

1. او رسیدم و سوره را از او گرفتم و در مکّه مقابل مشرکین خواندم و این فضیلتی بود که خداوند به من اختصاص داد.

2. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در روز غدیر دست مرا مقابل همۀ مردم بلند کرد و فرمود: «من کنت مولاه فعلی مولاه» و از رحمت خدا دور باد، و عذاب خدا بر آنان باد که دربارۀ من ظلم و ستم کردند.

3. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من فرمود: یا علی، آیا می خواهی کلماتی را که جبرئیل به من تعلیم نمود، من به تو تعلیم دهم؟ گفتم: آری. فرمود: بگو: یا رَازِقَ الْمُقِلِّینَ وَ یا رَاحِمَ الْمَسَاکِینِ وَ یا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ وَ یا أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ وَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ ارْحَمْنِی وَ ارْزُقْنِی.

4. خدای تبارک و تعالی دنیا را به پایان نمی برد، تا قائم ما قیام نماید، و دشمنان ما را بکشد، و از کسی جزیه و جریمه ای قبول نکند، و صلیب ها و بت ها را بشکند، و جنگ [در عالم] برطرف شود، و اموال را مساوی بین مردم تقسیم کند، و عدالت را در بین مردم برقرار نماید.

5. من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: یا علی زود است که بنی امیّه تو را لعنت کنند، و ملکی به جای هر لعنت هزار مرتبه آنان را لعنت نماید، و چون قائم ما قیام کند چهل سال آنان را لعنت خواهد نمود.

6. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من فرمود: زود است که گروه هایی از امّت من دربارۀ تو گرفتار فتنه و انحراف شوند و بگویند: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم چیزی از خود باقی نگذارد، پس برای چه علی را وصیی خود قرار داد؟ یا بگویند: «کتاب پروردگار من (قرآن) بعد از خداوند عزّ و جلّ افضل اشیاء نیست، و سوگند به خدایی که مرا به حق به پیامبری مبعوث نمود، اگر تو قرآن را با دقّت جمع آوری نکنی، هرگز جمع آوری نخواهد شد». از این رو خداوند از بین صحابه مرا مخصوص به جمع آوری قرآن نمود.

خداوند تبارک و تعالی مرا مخصوص نمود به آنچه اولیا و اهل

ص: 82

1. طاعت خود را به آن مخصوص نموده بود، او مرا وارث حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم قرار داد. سپس امیر المؤمنین علیه السلام با دست خود به شهر مدینه اشاره نمود و فرمود: هر که را خواهد خوش آید، خوش آید، و هر که را خواهد بد آید، بد آید.

2. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در برخی از جنگ ها آبی نیافت و به من فرمود: برخیز و نزد آن کوه و صخره برو و بگو: «من فرستادۀ رسول خدا هستم، برای من آبی از خود به جوش» و چون من این سخن را به آن کوه گفتم، مانند پستان گاو از اطراف آن آب جوشش نمود، و چون من خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دویدم و این خبر را به او دادم، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «یا علی، از آن آب بردار» اصحاب نیز آمدند و مشک ها و ادوات خود را پر از آب کردند و حیوانات خود را سیراب نمودند و از آن آب همه نوشیدند و وضو گرفتند، و این چیزی بود که خداوند از بین صحابه من تخصیص داد.

3. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در برخی از جنگ ها که آب تمام شد به من فرمود: یا علی توری بیاور و چون آوردم دست راست خود را همراه دست من در آن قرار داد و فرمود: به جوش، پس آب از بین انگشتان من و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم جوشید.

4. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مرا برای فتح خیبر فرستاد، چون نزدیک آن شدم دیدم درب قلعه را قفل کرده اند، پس من تکان شدیدی به آن دادم و آن را از جا کندم و چهل گام به دورانداختم و داخل خیبر شدم و مرحب خیبری به من حمله کرد و من نیز به او حمله کردم و او را کشتم و زمین را از خون او سیراب نمودم، در حالی که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دو نفر از اصحاب خود را برای فتح قلعه خیبر فرستاده بود و آنان با شکست بازگشته بودند.

من عمرو بن عبدود را کشتم در حالی که او با هزار نفر مقابله می کرد، و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در حقّ من فرمود: ضربت علی علیه السلام در روز خندق افضل از عبادت جنّ انس بود، و هنگام روبه رو شدن من با عمرو بن عبدود،

ص: 83

1. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: همۀ اسلام در مقابل همۀ کفر قرار گرفت.

2. من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که او به من فرمود: مَثَل تو در امّت من مَثَل «قل هو الله احد» است، پس هر که با قلب، تو را دوست بدارد مانند این است که ثلث قرآن را خوانده باشد، و کسی که با قلب تو را دوست بدارد و با زبان نیز از تو حمایت کند مثل آن است که دو ثلث قرآن را خوانده باشد، و کسی که با قلب خود تو را دوست بدارد، و با زبان خود تو را یاری کند، و با دست خود از تو حمایت نماید، مثل آن است که کلّ قرآن را قرائت نموده باشد.

3. من در جمیع جنگ ها و مواقف [سخت] با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بودم، و پرچم او به دست من بود.

4. من هرگز از جنگ فرار نکردم، و کسی به جنگ من نیامد مگر آن که زمین را از خون او سیراب نمودم.

5. هنگامی که برای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از بهشت، مرغ بریان کرده آمد، او از خداوند خواست که محبوب ترین خلق خود را بفرستد، تا با او در خوردن آن مرغ بهشتی شریک باشد، و خداوند مرا موفّق نمود، و من وارد بر آن حضرت شدم و با او از آن مرغ بریان کرده خوردم.

6. من در مسجد مشغول نماز بودم که سائلی آمد، و درخواست کمک کرد، و من درحال رکوع انگشتر خود را به او دادم، و خداوند تبارک و تعالی این آیه را دربارۀ من نازل نمود: ﴿إِنَّما وَلِیکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُون ﴾.

7. خداوند تبارک و تعالی دو مرتبه خورشید را به خاطر من بازگرداند و برای احدی از امت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم چنین کاری را نکرد.

8. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دستور داد در زمان حیات او و پس از رحلت او از دنیا به من امیر المؤمنین بگویند، و برای احدی چنین دستوری را نداد.

ص: 84

1. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به من فرمود: یا علی، چون روز قیامت فرا رسد، منادی خداوند از باطن عرش ندا می کند: سید انبیا و پیامبران کجاست؟ پس من به پا می ایستم، سپس ندا می کند: سیّد اوصیا کجاست؟ و تو به پا می ایستی. سپس رضوان کلیدهای بهشت را، و مالک دوزخ کلید های دوزخ را به دست من می دهند و می گویند: خداوند ما را امر کرده که این کلیدها را به شما بدهیم و ما تو را امر می کنیم که آن ها را به علی بن ابی طالب بدهی، پس تو یا علی در آن روز قسمت کنندۀ بهشت و دوزخ خواهی بود.

2. من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که فرمود: یا علی، اگر تو نبودی، منافقین، از مؤمنین شناخته نمی شدند.

3. و امّا هفتادم این که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم زیر عبای قطوانی (کسای یمانی) خوابید و من و فاطمه و حسن و حسین را کنار خود قرار داد، و خداوند این آیه را نازل نمود: ﴿ إِنَّما یریدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکُمْ تَطْهیرا﴾ و جبرئیل علیه السلام نیز اجازه گرفت و ششمین ما بود.(1)

سپس فرمود: من از جنگ با ابوبکر و عمر و عثمان عاجز نبودم و لکن من در این مسأله از هفت نفر از پیامبران خدا: پیروی نمودم:

1 - نوح علیه السلام که خداوند از قول او می فرماید: ﴿أَنِّی مَغْلُوبٌ فَانْتَصِر﴾ و شما اگر بگویید نوح مغلوب نبوده قرآن را تکذیب نموده­اید و کافر شده­اید، و اگر بگویید او مغلوب بوده است من بیش از او مغلوب بوده­ام.

2 - ابراهیم علیه السلام که خداوند از قول او می فرماید: ﴿وَ أَعْتَزِلُکُمْ وَ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّه ﴾ اگر بگویید: ابراهیم علیه السلام بدون علّت از مردم کناره گیری نمود، قرآن را تکذیب نموده اید، و اگر بگویید: از آنان عمل ناپسندی دید و کناره گیری کرد، من بیش از او از این مردم عمل ناپسند دیدم.

3 - لوط علیه السلام که خداوند از قول او می فرماید: ﴿ لَوْ أَنَّ لی بِکُمْ قُوَّةً أَوْ آوی إِلی رُکْنٍ شَدید﴾ اگر بگویید: لوط قدرتی بر مخالفت با قوم خود داشت، قرآن را تکذیب نموده­اید، و اگر بگویید: قدرتی بر مخالفت با آنان نداشت، من از لوط ناتوان تر بودم.

4 - یوسف علیه السلام همان گونه که خداوند از قول او می فرماید: ﴿ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَی مِمَّا یدْعُونَنی إِلَیه ﴾ اگر بگویید: او را دعوت به عمل زشت و گناه نکردند، کافر شده اید، و اگر بگویید: او را دعوت به عمل خلاف کردند و او گفت: «خدایا زندان برای من بهتر از چیزی است که مرا به آن دعوت می کنند» من از او معذورتر بودم.

5 - موسی بن عمران علیه السلام، چنان که خداوند از قول او می فرماید: ﴿فَفَرَرْتُ مِنْکُمْ لَمَّا خِفْتُکُمْ فَوَهَبَ لی رَبِّی حُکْماً وَ جَعَلَنی مِنَ الْمُرْسَلین ﴾ اگر بگویید: او بدون خوف و ترس از مردم ستمگر فرار کرد قرآن را تکذیب نموده اید، و اگر بگویید: او از ترس جان خود فرار کرد همانا من معذور تر از او بودم.

6 -هارون برادر موسی، همان گونه که خداوند از قول او می فرماید: ﴿ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونی وَ کادُوا یقْتُلُونَنی فَلا تُشْمِتْ بِی الْأَعْداءَ﴾ اگر بگویید: مردم قصد

ص: 86

کشتن او را نداشتند، قرآن را تکذیب نموده اید، و اگر بگویید: نزدیک بود او را بکشند [و به این علّت از گوساله پرستی آنان جلوگیری نکرد] من از او معذور تر بودم.

7 - پسر عمویم حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم، هنگامی که از کفّار فرار کرد و [برای هجرت به مدینه] به طرف غار ثور رفت، اگر بگویید: او از ترس جان خود فرار نکرد او را تکذیب نموده اید، و اگر بگویید: از ترس جان خود فرار کرد، من از او معذورتر بودم.

سپس فرمود: من از زمانی که از مادر متولّد شدم تا کنون همواره مظلوم بوده ام، تا جایی که برادارم عقیل هر گاه درد چشم داشت، می گفت: باید اوّل دارو را در چشم علی بریزید و بعد از آن در چشم من بریزید. از این رو اوّل دارو را در چشم سالم من ریختند و سپس در چشم او می ریختند!!(1)

قوم خود نفرین کرد و من بر کسانی که حقّم را غصب کردند نفرین نکردم، از سویی فرزند نوح کافر بود و فرزندان من [حسن و حسین علیهما السلام] آقای جوانای اهل بهشت هستند.

صعصعه گوید: گفتم: آیا شما از موسی افضلید؟ فرمود: آری، چرا که خداوند موسی را فرمود که به طرف فرعون برود تا او را هدایت کند، و موسی گفت: «من ترس از این دارم که مرا تکذیب کنند» تا این که خداوند به او فرمود: ﴿ لا تَخَفْ إِنِّی لا یخافُ لَدَی الْمُرْسَلُون ﴾(1) و نیز گفت: ﴿رَبِّ إِنِّی قَتَلْتُ مِنْهُمْ نَفْساً فَأَخافُ أَنْ یقْتُلُون ﴾(2) درحالی که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مرا در موسم حج - برای ابلاغ سورۀ برائت به مشرکین و قریش - به مکه فرستاد و من زیادی از بزرگان قریش را کشته بودم و از آنان نترسیدم و سورۀ برائت را به آنان ابلاغ نمودم.

صعصعه گوید: آیا شما از عیسی افضلید؟ فرمود: آری چرا که مادر عیسی هنگام درد زایمان در بیت المقدس بود و از گوینده ای شنید که می گوید: از مسجد خارج شو، چرا که اینجا محلّ عبادت است نه محلّ ولادت، و لکن مادر من فاطمه بنت اسد هنگام درد زایمان در مسجد الحرام بود و دیوار کعبه گشوده شد و گوینده ای به او گفت: داخل کعبه شو و او داخل کعبه شد و من در داخل کعبه به دنیا آمدم و احدی قبل از من و بعد از من چنین فضیلتی را نداشته و نخواهد داشت.(3)

نوح بنگرد در سلم او، و به ابراهیم بنگرد در حلم او، و به موسی بنگرد در فطانت و زیرکی او، و به داود بنگرد در زهد او، باید به این شخص که اکنون وارد می شود بنگرد. ناگهان دیدیم علی بن ابی طالب با کمال وقار و صلابت وارد شد.

مرحوم صدوق در پایان این حدیث می فرماید: هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم یکی از ائمّه: را تشبیه به پیامبران می نماید برای ما صحیح خواهد بود که همۀ ائمّه: را به همۀ انبیاء تشبیه نماییم.(1)

مؤلّف گوید: فضائل امیر المؤمنین علیه السلام به قدری است که ابن ابی الحدید می گوید: او مصدر همۀ علوم است و هر علمی مستند به اوست. سپس گوید: در فقه و احکام اسلام همۀ فقها به او بازگشت می کنند و علوم همۀ مذاهب به او باز می گردد، چرا که شیعیان امامیّه در این معنا اتّفاق دارند، و گروه حنفیّه علوم خود را از ابوحنیفه گرفته اند و ابو حنیفه شاگرد امام صادق علیه السلام بوده است و شافعیّه علوم خود را از محمّد بن ادریس شافعی گرفته اند و او از شاگرد ابو حنیفه، محمد بن الحسن و از مالک گرفته است و فقه او به این دو نفر باز می گردد، و احمد بن حنبل امام حنبلی ها فقه خود را از شافعی گرفته است و مالک امام مالکیّه فقه خود را از ربیعه الرأی شاگرد عکرمه گرفته و عکرمه شاگرد ابن عبّاس بوده و ابن عبّاس شاگرد امیر المؤمنین علیه السلام بوده است.(2)

فتّال نیشابوری از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل نموده که فرمود:.... ای مردم، من شهر علم و حکمت هستم، و علی علیه السلام درب آن است، و کسی داخل شهر حکمت من نمی تواند بشود، مگر از درب آن. و فرمود: ای مردم سوگند به آن خدایی که مرا به پیامبری برگزید، و بر همۀ اهل عالم فضیلت داد، من هرگز علی را در روی زمین امام امّت خود معرّفی نکردم، مگر آن که قبل از من خداوند او را

ص: 89

در آسمان ها معرّفی نمود و ولایت او را بر ملائکه واجب کرد...

سپس گوید: ابوسعید خدری گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در غدیر خم مردم را جمع نمود و دست علی علیه السلام را گرفت و فرمود: مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِی هَذَا مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاه.

پس حسّان اجازه گرفت و اشعار ذیل را سرود:

ینَادِیهِمْ یوْمَ الْغَدِیرِ نَبِیهُمْ

بِخُمٍّ فَأَکْرِمْ

بِالرَّسُولِ مُنَادِیاً

یقُولُ: فَمَنْ مَوْلَاکُمْ وَ

وَلِیکُمْ

فَقَالُوا: وَ لَمْ یبْدُوا

هُنَاکَ التَّعَامِیا

إِلَهُکَ مَوْلَانَا وَ أَنْتَ

وَلِینَا

وَ لَا تَجِدَنَّ مِنَّا لَکَ الدَّهْرَ

عَاصِیاً

فَقَالَ لَهُ: قُمْ یا عَلِی

فَإِنَّنِی

رَضِیتُکَ مِنْ بَعْدِی

إِمَاماً وَهَادِیاً(1)

نمی توانند احصا و شماره نمایند.

ابن ابی الفتح اربلی نیز در کشف الغمّه پس از نقل حدیث فوق با همان سند از امیر المؤمنین علیه السلام نقل نموده که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

خداوند برای برادرم علی بن ابی طالب علیهما السلام فضائل بی شماری قرار داده است،

و هر کس فضیلتی از فضائل او را ذکر کند و اقرار به آن داشته باشد، خداوند گناهان گذشته و آیندۀ او را می آمرزد،

و هر کس فضیلتی از فضائل او را بنویسد همواره ملائکه برای او استغفار می کنند، تا زمانی که اثری از آن نوشته باقی باشد،

و کسی که گوش به فضیلتی از فضائل او بدهد، خداوند گناهانی که او با گوش خود انجام داده است را می بخشد.

سپس فرمود: نگاه به صورت علی علیه السلام عبادت است و یاد او نیز عبادت است، و ایمان هیچ بنده ای را خداوند نمی پذیرد مگر با ولایت او و بیزاری از دشمنان او.(1)

و با همان سند خطیب خوارزمی از ابن عبّاس نقل نموده که شخصی به او گفت: سبحان الله، چه قدر فضائل و مناقب علی علیه السلام فراوان است؟! سپس گفت: من گمان می کنم او سه هزار فضیلت و منقبت داشته باشد. ابن عبّاس گفت: چرا نمی گویی: فضائل او نزدیک به سی هزار است؟!(2)

مؤلف گوید: چرا نمی گویی: فضائل او بی شمار است.

حضرت هادی علیه السلام در تفسیر آیه شریفه: ﴿وَ لَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ یمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ کَلِماتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیم ﴾(3) فرمود: مقصود از هفت دریا: عین کبریت، و عین یمن، و عین برهوت، و عین طبریّة، و حمّة ما سیدان [یعنی چشمه آب گرمی که با آن بیماری ها را علاج می کنند] و

ص: 91

حمّة افریقیّة، و عین باجوران [باجروان] است.

سپس فرمود: مقصود از «کلمات الله» ما هستیم که فضائل ما قابل شماره نیست و مردم آن ها را درک نمی کنند.(1)

ابراهیم بن سمّاک گوید: شبی در نزدیکی دومة الجندل از هاتفی شنیدم که از بین کوه ها با صدای بلند این اشعار را می خواند:

ناد من طیبة مثواه و فی

طیبة حلّا

أحمد المبعوث

بالحق علیه الله صلّی

وعلی التالی

له فی الفضل والمخصوص فضلا

و علی سبطیهما

المسموم و المقتول قتلا

و علی التسعة

منهم محتدا طابوا و أصلا

هم منادی الحق

للخلق إذا ما الخلق ضلّا

نادهم یا حجج

الله علی العالم کلّاً

کلمات الله تمّت

بکم صدقاً وعدلاً(2)

امام صادق علیه السلام در زیارت امیر المؤمنین علیه السلام می فرماید:

«أَشْهَدُ أَنَّکَ قَدْ بَلَّغْتَ عَنِ اللَّهِ مَا أُمِرْتَ بِهِ وَ وَفَیتَ بِعَهْدِ اللهِ وَ تَمَّتْ بِکَ کَلِمَاتُهُ وَ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِهِ حَتَّی أَتَاکَ الْیقِین»(3).

نمود و فرمود:

مقصود از ﴿مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتاب ﴾ من هستم.(1)

در کتاب کافی و خرائج و تفسیر عیّاشی از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمود:

مقصود از ﴿مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتاب ﴾ ما هستیم و علی علیه السلام اوّل ما، و افضل ما، و بهترین ما، بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می باشد.(2)

در تفسیر قمّی آمده که امام صادق علیه السلام فرمود: مقصود از ﴿مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتاب ﴾ امیر المؤمنین علیه السلام است.

از امام صادق علیه السلام سؤال شد: آیا دانش کسی که خداوند دربارۀ او می فرماید: ﴿عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتاب ﴾ بیشتر است، و یا دانش کسی که خداوند دربارۀ او می فرماید: ﴿مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتاب ﴾؟

امام صادق علیه السلام فرمود: دانش آن کسی که دربارۀ او گفته شده: ﴿عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتاب ﴾ در مقابل دانش کسی که دربارۀ او گفته شده: ﴿مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتاب ﴾ مانند این است که بال پشه ای از دریا تر شود و رطوبت آن با دریا مقایسه شود.

سپس امام صادق علیه السلام فرمود: امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: ای مردم، آگاه باشید که علومی که خدا به آدم و همۀ پیامبران تا حضرت خاتم النّبییّن عطا نموده، در عترت آن حضرت جمع شده است.(3)

می کند؟ پس یکی از سران خبیث جن گفت: ﴿أَنَا آتیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِکَ وَ إِنِّی عَلَیهِ لَقَوِی أَمین ﴾ و سلیمان نپذیرفت تا این که وزیر او آصف بن برخیا که عالم به نام اعظم خداوند بود و بهره ای از علم کتاب نزد او بود، گفت: ﴿ أَنَا آتیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یرْتَدَّ إِلَیکَ طَرْفُکَ ﴾ یعنی: «وزیر سلیمان که چیزی از علم کتاب را داشت گفت: من تخت ملکه سبا را قبل از آن که چشم بر هم بزنی، می آورم؛ ناگهان سلیمان تخت بلقیس را مقابل خود دید و خدا را شکر کرد...»(1)

در کافی و بصائر الدرجات از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمود:

اسم اعظم خداوند هفتاد و سه حرف است و آصف بن برخیا وزیر سلیمان، یکی از آن ها را می دانست و چون آن حرف را بر زبان جاری نمود زمین خسف شد و آصف در کمتر از طرفة العین تخت بلقیس را نزد سلیمان قرار داد، در حالی که نزد ما از اسم اعظم خداوند هفتاد و دو حرف موجود است و آن یک حرف دیگر را خداوند اختصاص به خود داده است، ولا حول و لا قوّة الا بالله العلیّ العظیم.(2)

امام هادی علیه السلام می فرماید: مقصود از ﴿الَّذی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتاب ﴾ آصف بن برخیا است و این علم را سلیمان نیز داشت و لکن می خواست به اصحاب خود - از جنّ و انس - بگوید: او وصیّ و حجّت بعد از من است، تا کسی دربارۀ امامت او اختلاف پیدا نکند، همان گونه که خداوند در زمان داود چیزهایی را تعلیم سلیمان نمود تا امامت و نبوّت او بعد از داود ثابت باشد و مردم حجّت خدا را شناخته باشند.(3)

امام باقر و امام صادق علیهما السلام می فرمایند: مقصود از ﴿مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتاب ﴾ علیّ بن ابی طالب علیهما السلام است و این آیه دربارۀ او نازل شده است و او بعد از رسول

ص: 94

خدا صلی الله علیه و آله و سلم عالم این امّت بوده است.(1)

یحُلُّ

النَّارُ قَوْماً أَبْغَضُوهُ

وَ إِنْ

صَلَّوْا وَ صَامُوا أَلْفَ عَامٍ

وَ لَا وَ

اللَّهِ لَا تَزْکُو صَلَاةٌ

بِغَیرِ

وَلَایةِ الْعَدْلِ الْإِمَام

أَمِیرَ

الْمُؤْمِنِینَ بِکَ اعْتِمَادِی

وَ بِالْغُرِّ

الْمَیامِینِ اعْتِصَامِی

فَهَذَا

الْقَوْلُ لِی دِینٌ وَ هَذَا

إِلَی

لَقْیاکَ یا رَبِّ کَلَامِی

بَرِئْتُ مِنَ

الَّذِی عَادَی عَلِیاً

وَ حَارَبَهُ

مِنْ أَوْلَادِ الْحَرَامِ

تَنَاسَوْا

نَصْبَهُ فِی یوْمِ خُمٍ

مِنَ

الْبَارِی وَ مِنْ خَیرِ الْأَنَامِ

بِرَغْمِ

الْأَنْفِ مَنْ یشْنَأُ کَلَامِی

عَلِی

فَضْلُهُ کَالْبَحْرِ طَامِی

وَ أَبْرَأُ

مِنْ أُنَاسٍ أَخَّرُوهُ

وَ کَانَ هُوَ

الْمُقَدَّمَ بِالْمَقَامِ

عَلِی

هَزَّمَ الْأَبْطَالَ لَمَّا

رَأَوْا فِی

کَفِّهِ ذَاتَ الْحُسَامِ

عَلَی آلِ

الرَّسُولِ صَلَاةُ رَبِّی

صَلَاةٌ

بِالْکَمَالِ وَ بِالتَّمَام

پس معاویه علیه الهاویه گفت: تو از دیگران دربارۀ علی علیه السلام راستگوتر بودی، بیا بدره را بگیر.(1)

ابو العقول والنفوس

الکاملة

وال

والمثل الأعلی لمن لا

مثل له

وإنّه للکعبة التوحید

قبلة کلّ عارف وحید

أکرم بها ولایةً لمن أتی

فی فضله الظاهر نصّ هل

أتی

وهو ولی الأمر بالنصّ

الجلّی

و

وعنده علم الکتاب المنزل

طار بفضله حدیث الطائر

طار بفضله حدیث الطائر

إ

إلی سنام العرش والدوائر

ولا أباهی بحدیث المنزلة

فإنّه دون مقامٍ هو له

مقامه فی آیة المباهلة

أع

أعظم من الکلّ ممّا کان

له

و نیز گوید:

بشری لمن یری الغدیر

عیدا

له الهنا عاش به سعیدا

یوم به تحیی قلوب الشیعه

فالله قد احیی به

الشریعه

جُدّد فیه العهد

والمیثاق

یوم علی العرش

فضائت الأنفس والآفاق

یوم علی العرش استوی ربّ

العلی

فاهتزّت السبع العلی

تهلّلا

یوم تری فیه الکرام

البررة

وجوهها ضاحکة مستبشرة

یوم علی رغم اللئام

الفجرة

تری وجوهها علیها غبرة

ما أسعد الغدیر لولا

الغدر

لکن بأهله یحیق المکر(1)

واتّخذوا من الحُدوج

منبراً

وق

وقام بالتبلیغ سید

الوری

لمّا رقی نبینا الحدوجا

ثنّی به إلی السماء

العروجا

ومذتلاه الصنو راقیاً

بها

أشرقت الأرض بنور ربّها

فاجتمع البحران فی

الغدیر

واقترن السعدان فی

الأثیر

فیه تجلّت لأولی الکمال

مراتب الجلال والجمال

ثمّ ابتدی بخطبةٍ فصیحة

بلیغةٍ بالغ فی النصیحة

أبان فی خطبته المفصّلة

ما لعلی من عظیم

المنزلة

وقال للنّاس: ألست أولی

بالمؤمنِین کالعلی

الأعلی؟

قالوا: بلی والغدر فی

الفؤاد

مکتمن کالنّار فی الرماد

فقال والوصی فی یمناه:

من کنت مولاه فهذا مولاه

والنظم والترتیب فی

القول یفی

بکونه أحقّ بالتّصرف

بل هو أقصی رتب الولایة

لیس لها حدّ ولا نهایة

فإنّه مجلی صفات الباری

فی موضع الإیراد

والإصدار

ونشأة التکوین والإبداع

منقادة لأمره المطاع

والقلم الأعلی ولوح

الحکمة

أمّ الکتاب وأبو الأئمّة(1)

«أشهد أن لا إله إلّا الله حقّاً حقّاً، و أشهد أنّ محمّداً رسول الله صدقاً صدقاً و أشهد أنّ علیّاً ولی الله رفقاً رفقاً» و چشمان خود را بست و همانند چراغی خاموش شد و از دنیا رحلت نمود:

أُحِبُ

الَّذِی مَنْ مَاتَ مِنْ أَهْلِ وُدِّهِ

تَلْقَّاهُ

بِالْبُشْرَی لَدَی الْمَوْتِ یضْحَکُ

وَ مَنْ مَاتَ

یهْوَی غَیرَهُ مِنْ عَدُوِّهِ

فَلَیسَ لَهُ

إِلَّا إِلَی النَّارِ مَسْلَکٌ

أَبَا حَسَنٍ

إِنِّی بِفَضْلِکَ عَارِفٌ

وَ إِنِّی

بِحَبْلِ مَنْ هَوَاکَ لَمُمْسِکٌ

أَبَا

حَسَنِ تَفْدِیکَ نَفْسِی وَ أُسْرَتِی

وَمَالِی

وَمَا أَصْبَحْتُ فِی الْأَرْضِ أَمْلِک

أَبَا حَسَنٍ

حُبِّیکَ فِی اللَّهِ خَالِصٌ

فَکَیفَ

عَلَی حُبِّیکَ فِی اللَّهِ أَهْلِکُ

وَ أَنْتَ

أَمِینُ اللَّهِ أَرْعَاکَ خَلْقَهُ

فَإِنَّا

نُعَادِی مُبْغِضِیکَ وَ نَتْرُکُ

وَ أَنْتَ

وَصِی الْمُصْطَفَی وَ ابْنُ عَمِّهِ

فَلَیسَ

هُدًی إِلَّا بِکَ الْیوْمَ یدْرَکُ

أَبَا حَسَنٍ

تَفْدِیکَ نَفْسِی وَ أُسْرَتِی

وَ أَهْلِی وَ

مَالِی وَ الْمُسَیبُ أَمْلِکُ

مُوَالِیکَ

نَاجٍ مُؤْمِنٌ بَینُ الْهُدَی

وَ قَالِیکَ

مَعْرُوفُ الضَّلَالَةِ مُشْرِکٌ

فَدُونَکَ

مِنْ مَوْلَاکَ مِنْ جِذْمِ حِمْیرٍ

قَوَافِی

غُرٍّ مَا لَهَا عَنْکَ مَزْحَک (1)

وَ لَاحٍ

لَحَانِی فِی عَلِی وَ حِزْبِهِ

وَ قُلْتُ

لَحَاکَ اللَّهُ إِنَّکَ أَعْفَک(2)

پس حضرت رضا علیه السلام گریه کرد و فرمود: راست گفتی ای خزاعی. و چون دعبل خزاعی گفت:

إِذَا وُتِّرُوا

مَدُّوا إِلَی وَاتِرِیهِمْ

أَکُفّاً عَنِ

الْأَوْتَارِ مُنْقَبِضَاتٍ

حضرت رضا علیه السلام دست های خود را زیر و رو نمود و فرمود: آری به خدا سوگند دست های ما خالی است.

و چون دعبل گفت:

لَقَدْ خِفْتُ فِی

الدُّنْیا وَ أَیامِ سَعْیهَا

وَ إِنِّی لَأَرْجُو

الْأَمْنَ بَعْدَ وَفَاتِی

حضرت رضا علیه السلام فرمود: خداوند تو را در روز فزع اکبر ایمن نماید.

و چون دعبل گفت:

وَ قَبْرٌ بِبَغْدَادَ

لِنَفْسٍ زَکِیةٍ

تَضَمَّنَهَا

الرَّحْمانُ فِی الْغُرُفَات

حضرت رضا علیه السلام فرمود: آیا من دو بیت دیگر به اشعار تو بیفزایم؟ دعبل گفت: آری. حضرت رضا علیه السلام فرمود:

وَ قَبْرٌ بِطُوسٍ یا

لَهَا مِنْ مُصِیبَةٍ

تَوَقَّدَ فِی

الْأَحْشَاءِ بِالْحُرُقَاتِ

إِلَی الْحَشْرِ

حَتَّی یبْعَثَ اللَّهُ قَائِماً

یفَرِّجُ عَنَّا الْهَمَّ

وَ الْکُرُبَات

دعبل خزاعی گفت: ای فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم این قبری که در طوس است، قبر کیست؟ حضرت رضا علیه السلام فرمود: آن قبر من خواهد بود و در آینده طوس محلّ رفت و آمد شیعیان و زوّار من خواهد بود.

سپس فرمود: آگاه باشید! هر کس [قبر] مرا در شهر غربت زیارت کند، در قیامت آمرزیده می شود و در درجۀ من خواهد بود.

سپس حضرت رضا علیه السلام به دعبل فرمود: بنشین و خود برخاست و داخل خانه شد و بعد از ساعتی خادم آن حضرت یکصد دینار رضوی برای دعبل آورد و گفت: مولای من فرمود: این را خرج زندگی خود کن. دعبل گفت: به خدا سوگند، من برای پول به اینجا نیامدم و اشعار خود را نیز به طمع صله نگفتم و

ص: 100

کیسه پول را رد کرد و گفت: به آقا بگو: یکی از لباس های خود را به من بدهد تا به آن تبرّک بجویم و سبب شرافت من بشود. پس حضرت رضا علیه السلام یک جبّۀ خزّ، با آن یکصد دینار را فرستاد، و به خادم فرمود: به دعبل بگو: آقا می گوید: این ها را بگیر و بازنگردان، چرا که مورد نیاز تو خواهد شد. پس دعبل جبّه و کیسۀ پول را گرفت و خارج شد.

قصّه جبّه و یکصد دینار مفصل است، به کتاب مستدرک السفینة ج8، ص599 مراجعه شود.

هَذَا عَلِی

رَسُولُ اللَّهِ وَالِدُهُ

أَمْسَتْ

بِنُورٍ هُدَاهُ تَهْتَدِی الْأُمَمُ

هَذَا ابْنُ

سَیدَةِ النِّسْوَانِ فَاطِمَةٍ

وَ ابْنُ

الْوَصِی الَّذِی فِی سَیفِهِ نَقَمٌ

إِذَا

رَأَتْهُ قُرَیشٌ قَالَ قَائِلُهَا

إِلَی

مَکَارِمِ هَذَا ینْتَهِی الْکَرَمُ

یکَادُ

یمْسِکُهُ عِرْفَانَ رَاحَتِهِ

رُکْنُ الْحَطِیمِ

إِذَا مَا جَاءَ یسْتَلِمُ

وَ لَیسَ

قَوْلُکَ مَنْ هَذَا بِضَائِرِهِ

الْعُرْبُ

تَعْرِفُ مَنْ أَنْکَرْتَ وَ الْعَجَمُ

یغْضِی

حَیاءً وَ یغْضَی مِنْ مَهَابَتِهِ

فَمَا

یکَلَّمُ إِلَّا حِینَ یبْتَسِمُ

هَذَا ابْنُ

فَاطِمَةَ إِنْ کُنْتَ جَاهِلَهُ

بِجَدِّهِ

أَنْبِیاءُ اللَّهِ قَدْ خُتِمُوا

اللَّهُ

فَضَّلَهُ قِدْماً وَ شَرَّفَهُ

جَرَی بِذَاکَ

لَهُ فِی لَوْحِهِ الْقَلَمُ

مُقَدَّمٌ

بَعْدَ ذِکْرِ اللَّهِ ذِکْرُهُمُ

فِی کُلِّ

فَرْضٍ وَ مَخْتُومٌ بِهِ الْکَلِمُ

إِنْ عُدَّ

أَهْلُ التُّقَی کَانُوا أَئِمَّتَهُمْ

أَوْ قِیلَ

مَنْ خَیرُ أَهْلِ الْأَرْضِ قِیلَ هُمُ

مَنْ یعْرِفِ

اللَّهَ یعْرِفْ أَوَّلِیةَ ذَا

فَالدِّینُ

مِنْ بَیتِ هَذَا نَالَهُ الْأُمَمُ

بُیوتُهُمْ

فِی قُرَیشٍ یسْتَضَاءُ بِهَا

فِی النَّائِبَاتِ

وَ عِنْدَ الْحِلْمِ إِنْ حَلُمُوا

فَجَدُّهُ

مِنْ قُرَیشٍ فِی أَزِمَّتِهَا

مُحَمَّدٌ وَ

عَلِی بَعْدَهُ عَلَمٌ

بَدْرٌ لَهُ

شَاهِدٌ وَ الشِّعْبُ مِنْ أُحُدٍ

وَ

الْخَنْدَقَانِ وَ یوْمَ الْفَتْحِ قَدْ عَلِمُوا

وَ خَیبَرٌ

وَ حُنَینٌ یشْهَدَانِ لَهُ

وَ فِی

قُرَیضَةَ یوْمٌ صَیلَمٌ قَتَمٌ

مَوَاطِنُ

قَدْ عَلَتْ فِی کُلِّ نَائِبَةٍ

عَلَی

الصَّحَابَةِ لَمْ أَکْتُمْ کَمَا کَتَمُوا(1)

پس هشام، فرزدق را حبس نمود و سهم او را قطع کرد و حضرت زین العابدین علیه السلام نفقۀ چهل سال باقیماندۀ زندگی او را به او داد و فرمود: اگر می دانستم که بیش از این عمر می کنی، بیشتر به تو می دادم. و فرزدق در پایان چهل سال از دنیا رحلت نمود.(2)

ایّام عاشورا خدمت مولای خود علی بن موسی الرضا علیهما السلام رسیدم و آن حضرت را محزون و مصیبت زده دیدم، اصحاب او نیز در حال حزن و اندوه بودند، و چون امام علیه السلام مرا دید فرمود: خوش آمدی ای دعبل، مرحباً بناصرنا بیده و لسانه.

سپس مرا در کنار خود نشاند و فرمود: ای دعبل دوست دارم در این ایّام که زمان حزن و اندوه ما اهل البیت و سرور و شادی دشمنان ما به ویژه بنی امیّه است، اشعاری [در مصیبت جدّم حسین علیه السلام] بخوانی. سپس فرمود:

ای دعبل هر کس گریه کند و یا کسی را بگریاند در مصیبت های ما گر چه یک نفر باشد، پاداش او بر خدا خواهد بود.

ای دعبل، هر کس به اندازۀ ناچیزی برای مصائب ما گریه کند، خداوند او را با ما محشور خواهد نمود.

ای دعبل هر کس بر مصائب جدّم حسین علیه السلام گریه کند، خداوند البتّه گناهان او را می آمرزد.

سپس امام علیه السلام برخاست و پرده ای بین ما و خانوادۀ خود قرار داد تا آنان نیز بر مصائب جدّش امام حسین علیه السلام گریه کنند. و چون مجلس آماده شد، فرمود: ای دعبل برخیز و برای [جدّم] حسین علیه السلام مرثیه بخوان، فأنت ناصرنا و مادحنا مادمت حیّاً فلا تقصر عن نصرنا ما استطعت.

دعبل می گوید: پس من با شنیدن سخنان آن حضرت بسیار گریه کردم و گفتم:

أَ فَاطِمُ لَوْ

خِلْتِ الْحُسَینَ مُجَدَّلًا

وَ قَدْ مَاتَ

عَطْشَاناً بِشَطِّ فُرَاتِ

إِذاً لَلَطَمْتِ

الْخَدَّ فَاطِمُ عِنْدَهُ

وَ أَجْرَیتِ دَمْعَ

الْعَینِ فِی الْوَجَنَاتِ

أَ فَاطِمُ قُومِی یا

ابْنَةَ الْخَیرِ وَ انْدُبِی

نُجُومَ سَمَاوَاتٍ

بِأَرْضِ فَلَاةٍ

قُبُورٌ بِکُوفَانٍ وَ

أُخْرَی بِطَیبَةٍ

وَ أُخْرَی بِفَخٍّ

نَالَهَا صَلَوَاتِی

قُبُورٌ بِبَطْنِ

النَّهْرِ مِنْ جَنْبِ کَرْبَلَا

مُعَرَّسُهُمْ فِیهَا

بِشَطِّ فُرَاتٍ

ص: 103

توافوا [تُوُفُّوا] عِطَاشَا

بِالْعَرَاءِ فَلَیتَنِی

تُوُفِّیتُ فِیهِمْ قَبْلَ

حِینِ وَفَاتِی

إِلَی اللَّهِ أَشْکُو

لَوْعَةً عِنْدَ ذِکْرِهِمْ

سَقَتْنِی بِکَأْسِ

الثُّکْلِ وَ الفَضِعات [الْفَظِعَاتِ]

إِذَا فَخَرُوا

یوْماً أَتَوْا بِمُحَمَّدٍ

وَ جِبْرِیلَ وَ

الْقُرْآنِ وَ السُّورَاتِ

وَ عَدُّوا عَلِیاً

ذَا الْمَنَاقِبِ وَ الْعُلَا

وَ فَاطِمَةَ

الزَّهْرَاءَ خَیرَ بَنَاتِ

بَنَاتُ زِیادٍ فِی

الْقُصُورِ مَصُونَةٌ

وَ آلُ رَسُولِ

اللَّهِ مُنْهَتِکَاتٌ

وَ آلُ زِیادٍ فِی

الْحُصُونِ مَنِیعَةٌ

وَ آلُ رَسُولِ

اللَّهِ فِی الْفَلَوَاتِ

دِیارُ رَسُولِ اللَّهِ

أَصْبَحْنَ بَلْقَعاً

وَ آلُ زِیادٍ

تَسْکُنُ الُحُجرَاتِ

و آلُ رَسُولِ اللَّهِ

نُحْفٌ جُسُومُهُمْ

وَ آلُ زِیادٍ

غُلَّظُ الْقَصَرَاتِ

وَ آلُ رَسُولِ

اللَّهِ تُدْمَی نُحُورُهُمْ

وَ آلُ زِیادٍ

رَبَّةُ الْحَجَلَاتِ

وَ آلُ رَسُولِ اللَّهِ

تُسْبَی حَرِیمُهُمْ

وَ آلُ زِیادٍ

آمِنُوا السَّرَبَاتِ

إِذَا وُتِرُوا

مَدُّوا إِلَی وَاتِرِیهِمْ

أَکُفّاً مِنَ

الْأَوْتَارِ مُنْقَبِضَاتٍ

سَأَبْکِیهِمْ مَا

ذَرَّ فِی الْأَرْضِ شَارِقٌ

وَ نَادَی مُنَادِی

الْخَیرِ لِلصَّلَوَاتِ

وَ مَا طَلَعَتْ

شَمْسٌ وَ حَانَ غُرُوبُهَا

وَبِاللَّیلِ

أَبْکِیهِمْ وَ بِالْغَدَوَاتِ

فَیا وَارِثِی عِلْمِ

النَّبِی وَ آلَهُ

عَلَیکُمْ سَلَامِی

دَائِمَ النَّفَحَاتِ

لَقَدْ أَمِنَتْ

نَفْسِی بِکُمْ فِی حَیاتِهَا

وَ إِنِّی لَأَرْجُو الْأَمْنَ

عِنْدَ مَمَاتِی

مؤلّف گوید: بقیّه اشعار دعبل خدمت امام رضا علیه السلام در بحار الانوار: ج49، ص245 بیان شده است، طالبین مراجعه نمایند.

نام تو چون کلید بهشت

است یا حسین

من این کلید را به هر

کس و ناکس نمی دهم(1)

شود.

***

مرحوم صدوق گوید: روایت شده که خداوند به یکی از عبّاد بنی اسرائیل که در قلب او چیزی از عجب و خود پسندی داخل شده بود، وحی نمود: امّا عبادتی که کردی، سبب عزّت تو شد، و امّا زهد تو در دنیا سبب راحتی تو شد، آیا به خاطر من ولی ای از اولیای من را دوست داشتی؟ و یا به خاطر من دشمنی از دشمنان من را دشمن داشتی؟! و سپس دستور داد تا او را به آتش بردند. نعوذ بالله منها.(1)

***

و از عجایب این است که امیر المؤمنین علیه السلام با انفاق چهار درهم - درهمی در شب و درهمی در روز و درهمی آشکار و درهمی پنهان - آیه از قرآن دربارۀ او نازل شد، چنان که خداوند می فرماید: ﴿الَّذینَ ینْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُون ﴾(2)

و عجیب­تر این است که آن حضرت و فاطمه زهرا و حسنین: غذای خود را سه روز به مسکین و یتیم و اسیر دادند و یک سوره قرآن دربارۀ آنان نازل شد و خداوند از آنان تشکر نمود.(3)

و عجیب­تر این است که آن حضرت یک انگشتر در حال رکوع به فقیر داد و خداوند او را ولی مؤمنین معرّفی نمود و فرمود: ﴿إِنَّما وَلِیکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُون ﴾(4)

وعجیب­تر این است که عمر پس از آن بیست مرتبه در حال رکوع به فقیر انگشتر داد و آیه ای دربارۀ او نازل نشد!!

***

ص: 106

مرحوم صدوق درکتاب کمال الدین گوید:

از اعجب عجایب این است که مخالفین ما از اهل سنّت روایت کرده اند حواریّین که حضرت عیسی علیه السلام را دیدند که در بیابانی کنار آهوانی نشسته و گریه می­کند، پس نزد او آمدند و مشغول گریه شدند وحضرت عیسی علیه السلام نیز با حواریّین گریان شد، و حواریّین نمی دانستند حضرت عیسی برای چه در کنار آهوان نشسته و برای چه گریه می کند از این رو به حضرت عیسی علیه السلام گفتند: یا روح الله! برای چه گریه می کنی؟ حضرت عیسی علیه السلام فرمود: آیا شما این سرزمین را می شناسید؟ گفتند: خیر. حضرت عیسی علیه السلام فرمود: این زمینی است که فرزند احمد مرسل صلی الله علیه و آله و فرزند فاطمۀ بتول حُرّه طاهره علیها السلام در آن کشته می شود، و این زمین خوشبوتر از مشک است به خاطر این که خون فرزند پیامبر موعود در آن ریخته می شود، و طینت و خاک قبر پیامبران و فرزندان آنان همواره چنین است و این آهوان به من می گویند: ما از شوق تربت مبارک قبر شهید کربلا این سرزمین را رها نمی کنیم و خود را در این سرزمین در امان می دانیم.

سپس حضرت عیسی علیه السلام آن آهوان را بویید و فرمود: خدایا این ها را همواره باقی نگهدار تا پدر این شهید آن ها را ببوید و برای او تسلیتی باشد.

از این رو امیر المؤمنین علیه السلام نیز چون روزی به کربلا رسید آن ها را بویید و گریه کرد.

و از عجایب این است که اهل سنّت باقی ماندن آن آهوها را تصدیق می کنند و لکن طول عمر امام مهدی علیه السلام را تصدیق نمی نمایند!(1)

اکثر مفسّرین در تفسیر آیه شریفه ﴿إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَر﴾ گفته اند: مقصود از «ابتر» در این آیه عاص بن وائل است، گر چه ابوجهل و ابولهب نیز از مستهزئین بوده اند.

فخر رازی در تفسیر خود گوید: همۀ آنان از شانئین و مستهزئین بوده اند، جز این که شدیدترین آنان عاص بن وائل بوده است، و آیه شامل همۀ آنان می شود و چون عاص شدید تر بوده مفسّرین گفته اند مقصود آیه او می باشد.

فخر رازی سپس می گوید: عاص بن وائل می گفت: محمد(6) ابتر و دنباله بریده است، چرا که فرزند پسری برای او نمانده که جایگزین او شود و چون از دنیا برود نسل او قطع خواهد شد و شما از دست او آسوده خواهید شد.(1)

عمرو بن عاص از طرف معاویه والی مصر بود و برای معاویه خراجی نمی فرستاد، از این رو معاویه پس چند مرتبه که با او مکاتبه نمود. در مرتبه آخر او را تهدید کرد و گفت: اکنون بدون مهلت از تو می خواهم که خراج مصر را برای من بفرستی. از این رو عمرو بن عاص اشعار جلجلیّه را - که ما در کتاب «میزان الحق» همراه با ترجمه نقل نمودیم - برای معاویه فرستاد و همۀ اسرار پنهانی خود و معاویه را در مورد مسأله خلافت و فتنه حکمین و جنگ صفّین و فریب دادن ابو موسی اشعری و تعطیل جنگ صفّین و اثبات خلافت برای معاویه بر ملا ساخت که حقّاً از عجایب تاریخ شمرده می شود.(2)

اکنون برای عبرت متن اشعار عمرو بن عاص را که در پاسخ معاویه سروده است به نقل علامه امینی رضوان الله علیه مشاهده می کنید:

اسحاقی در کتاب «لطائف اخبار الدوّل» گوید: معاویه نامه­ای به عمروبن­عاص نوشت که: «چندین بار به تو نوشته­ام: خراج و مالیات مصر را بفرستی و تو امتناع کرده­ای و چیزی نفرستاده­ای! برای آخرین بار به تو امر می­کنم که خراج

ص: 108

مصر را بفرستی والسلام.»

پس عمروبن­عاص به جای فرستادن خراج، قصیدۀ معروف به جلجلیّه را انشاء نمود و برای او فرستاد و قصیده این است:

1- ای معاویه، خود را به نادانی مزن و از طریق حق روی مگردان.

2- آیا مکر و حیله مرا نسبت به اهل جلّق فراموش کردی، وقتی که لباس زیور پوشیدیم؟

3- در حالی که گروهی شتابان مانند گاوی که رم کرده باشد، به سوی تو آمدند؟!

4- و فراموش کردی که به آنها گفتم: «نماز بدون وجود تو پذیرفته نیست؟!

5- و آنها چون برگشتند اعتنایی به نماز نکردند، و تو به طرف قسطل رهسپار شدی؟

6- و آیا فراموش کردی که نسبت به امام حقّ، علی(علیه السلام) عصیان نمودی و با او به جنگ برخاستی، در حالی که در لشگر او شیرانی وجود داشت؟

7- و آیا فراموش کردی که گفتی: «چگونه به وسیله مردم شام که مانند گاوهای گنگ هستند، با اهل تقوی و خرد بجنگیم؟»

8- و من گفتم: «بلی ممکن است» و به مردم شام گفتم: «معاویه از علی(علیه السلام) افضل است، پس باید با علی(علیه السلام) بجنگید.»!

9- و لشکر تو به واسطه حرف من با علی(علیه السلام) جنگیدند، و من بودم که گفتم: «این خونها به جای خونی است که از عثمان ریخته شد.»

10- و من بودم که چون لشکر علی(علیه السلام) نزدیک تو شدند، حیله نمودم و گفتم: «قرآن­ها را بر نیزه­ها بالا کنید (که لشکر علی(علیه السلام) از جنگ با تو سست شوند!)

11- و من بودم که برای نجات لشکر تو به آنها گفتم: «چون با شیر میدان یعنی علی(علیه السلام) روبه­رو شدید، عورتهای خود را ظاهر کنید!»

ص: 109

12- و (با این حیله­ها) مردم ستمگر (و نادان) دست از یاری مشعل هدایت، علی(علیه السلام) کشیدند و او را از جنگ با تو بازداشتند!

13- آیا صحبت­های فریبکارانه مرا با ابوموسی­اشعری در دومة الجندل فراموش کردی؟!

14- که من با نرمی او را فریب دادم تا اینکه در من طمع نمود، در حالی که تیر من در گلوی او فرو رفته بود؟!

15- و من در حلق او به ظاهر عسلی خنک ریختم، در حالی که آن را با حنظل تلخ مخلوط نموده بودم!

16- و (با این حیله­ها) لباس خلافت را از علی(علیه السلام) همانند بیرون کردن کفش از پا بیرون آوردم؛

17- و آن لباس را بعد از نا امیدی به تو پوشاندم، مانند پوشاندن انگشت با انگشتر!

18- و تو را بر منبر با شرافت (اسلام) بالا بردم، بدون اینکه برای آن تیر و یا شمشیری به کار برده شود؛

19- در حالی که به خدا سوگند می­دانستم که تو لیاقت و اهلیّت آن را نداری!

20- و من بودم که لشکر عراق را (به واسطه منافقین که بین آنها بودند) بر باد دادم مانند بادی که از شمال به جنوب می­وزد!

21- و من بودم که نام تو را همانند الاغی که با محمل به اطراف ببرند، به شرق و غرب عالم بردم (و گفتم: که تو را به خوبی و علی را به زشتی یاد کنند)!

22- و الان تو ای پسر زن جگرخوار که حق مرا نمی­شناسی، این بزرگترین مصیبت من می­باشد.

23- و اگر کمک­های من نبود، کسی از تو پیروی نمی­کرد و اگر وجود من نبود، هرگز تو را نمی­پذیرفتند؛

24- و اگر من نبودم، تو باید مانند زن­ها گوشۀ خانه می­نشستی! (یعنی تو با

ص: 110

حیله­های من بر مردم حکومت می­کنی).

25- ما از جهالت خود، تو را بر علی(علیه السلام) مقدم داشتیم، با آنکه او در مقام و منزلت از تو افضل و بالاتر بود!

26- و چون تو را بالا بردیم و بر مردم مسلط کردیم، خود را (در دنیا و آخرت) به پست­ترین مرتبه رساندیم!

27- و چه وصیت­ها و سفارشهای فراوانی که از رسول­خدا(9) نسبت به علی(علیه السلام) شنیدیم؟!

28- رسول­خدا(9) در روز غدیر خمّ مردم را نگه داشت و بر بالای منبر، تبلیغ رسالت خود را نسبت به ولایت علی(علیه السلام) انجام داد؛

29- در حالی که دست علی(علیه السلام) را گرفته بود و به امر خدای عزیز و بلند مرتبه، با صدای بلند می­فرمود:

30- «آیا من از جان و مال شما سزاوارتر نیستم؟» و مردم در پاسخ او گفتند: «بلی، چنین است. شما صاحب اختیار ما هستی!».

31- پس علی را از طرف خداوند خلیفه خود و امیر مؤمنان معرّفی نمود!

32- و فرمود: «هر که من مولای او هستم، علی نیز مولا و ولیّ اوست و او نیکو مولایی است (برای شما).

33- (و سپس رسول­خدا(9) فرمود:) خدایا دوست بدار دوستان علی را و دشمن بدار دشمنان او را؛

34- (و به مردم فرمود:) عهد خود را نسبت به عترت و اهل­بیت من نشکنید، که هر کسی چنین کند در قیامت به من نخواهد رسید.

35- به یاد داری ای معاویه که شیخ تو ابوبکر و عمر چون سخنان پیامبر(9) را شنیدند، به علی تبریک گفتند؟!

36- (و رسول­خدا(9) به آنها فرمود:) علی(علیه السلام) ولیّ شماست و جایگاه او بین شما همانند جایگاه من است!

ص: 111

37- و براستی ما با کاری که دربارۀ علی(علیه السلام) انجام دادیم، خود را در پایین­ترین محل دوزخ قرار دادیم؛

38- و هرگز خون عثمان (که به بهانه آن با علی جنگیدیم) ما را در قیامت از خواری کیفر خدا نجات نخواهد داد!

39- و حقّاً فردای قیامت علی(علیه السلام) دشمن ما خواهد بود، و او در پیشگاه خدا و رسول او عزیز است.

40- و علی در قیامت از ما، که از طریق حق جدا شدیم، انتقام خواهد گرفت و حساب کارهای ما به دست اوست.

41- ای معاویه در روز قیامت که پرده از کار ما برداشته شود، عذری برای ما نباشد و عذاب و کیفر برای من و تو حتمی خواهد بود.

42- ای پسر هند، آیا بهشت را به ریاست دنیا فروختی و به پیمانی که با من بستی وفا نکردی؟!

43- تو آخرت و پاداش نیک خدا را به بهرۀ ناچیزی از دنیا فروختی!

44- تا اینکه قدرت بر مردم و سلطنت را به دست آوردی (و این امتحان خداوند است) که هر روزی قدرت را به دست هر که خواهد می­دهد.

45- ای معاویه مثل اینکه «لیلة ­الهریر»آن شب سخت جنگ صفّین را فراموش کرده­ای!

46- در آن شب تو از ترس نزدیک شدن علی و شجاعت او مانند شترمرغ به خود می­لرزیدی و خود را نجس کرده بودی!

47- و علی(علیه السلام) چون لشکر گمراه تو را از بین برد، مانند شیری خروشان به طرف تو آمد!

48- در آن وقت کار برای تو سخت شد و جان تو به لب آمد و دنیای پهناور برای تو تنگ گردید!

49- (به یاد داری که به من) می­گفتی: «ای عمرو، چاره­ای بیندیش در مقابل

ص: 112

این مرد شجاعی که مانند شیر به ما روی آورده­»!

50- و به من می­گفتی که هر حیلۀ تازه­ای داری به کار گیر که دل من در عسقل می­باشد! (عسقل مخفف عسقلان است که از شهرهای زیبای شام شمرده می­شود و آن را عروس شام گویند و ظاهر این است که معاویه در آنجا معشوقه­ای داشته است).

51- (و در وقت گرفتاری) به من گفتی: «اگر علی(علیه السلام) را از من دور کنی) تا زنده هستم حکومت را بین خود و تو تقسیم می­کنم و چنین نکردی.

52- پس با شتاب مقابل علی(علیه السلام) رفتم و برای نجات خود کشف عورت نمودم.

53- و علی(علیه السلام) روی خود را از من پوشاند و حیا نمود و من نجات یافتم، در حالی که ترس تو قابل توصیف نبود.

54- و تو در آن وقت از ترس شمشیر علی(علیه السلام) زمین­گیر شده بودی!

55- و چون باز قدرت خویش را به دست آوردی و بر مسند حکومت نشستی؛

56- به اندازه کوه­ها به دیگران عطا و احسان کردی و به من به اندازۀ خردلی عطا نکردی!

57- تا اینکه مصر را به عبدالملک مروان بخشیدی و از گمراهی خود بازنگشتی.

58- من به تو می­گویم: اگر هنوز طمع گرفتن حکومت مصر را داری، بدان که «مرغ از قفس پریده» و تو را به آن راهی نیست!

59- و اگر برای گرفتن مصر از دست من صرفنظر نمی­کنی، من خود را برای جنگ با تو آماده کرده­ام.

60- من با اسب­های نیکو و هوشیار و شمشیرهای آماده و پشتهای قویّ برای جنگ با تو آماده هستم.

ص: 113

61- من پرده غرور تو را پاره و تو را مانند زن بچه مرده­ای از خواب بیدار خواهم کرد.

62- براستی تو را چه به دعوای خلافت و امیرالمؤمنین بودن! تو هرگز قابلیّت آن را نداری!

63- تو را در خلافت کمترین حقی نیست، چنان­که اجداد تو نیز قابلیت آن را نداشتند.

64- من اگر بخواهم نسبت بین تو و علی(علیه السلام) را بیان کنم باید بگویم علی(علیه السلام) شمشیر است و تو داس!

65- (و من می­گویم) چه نسبتی بین ریگها و ستارگان آسمان هست؟ و چه نسبتی بین علی(علیه السلام) و معاویه هست؟!

66- ای معاویه، اگر چه تو با این خلافت و حکومت به آرزوی خود رسیدی، ولی بار سنگینی از گناه بر دوش من افتاد! (و علق الجلجل: این ضرب­المثل است برای کسی که فتنه و یا فسادی را به پا نموده و به سبب آن خون­هایی ریخته شده است).(1)

ص: 114

ص: 115

ص: 116

وچون این اشعار به دست معاویه رسید، از آن پس متعرض عمرو ­عاص نشد.

مؤلف گوید: چون این اشعار حقایقی از فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام و پلیدی و شیطنت معاویه و عمروبن­عاص را در برداشت، با اینکه زیاد بود، همه آن را ذکر نمودم که برای دوستان معاویه و عمروبن­عاس حجّت و برای دوستان اهل­بیت علیهم السلام بیانی روشن از حقایق تاریخ و مظلومیت علی علیه السلام باشد.

ص: 118

ص: 119

ص: 120

ص: 121

ص: 122

ص: 123

ص: 124

ص: 125

محمّد بن ­هارون به موسی... از جابر جعفی، از سعید بن ­مسیب نقل نموده که گوید: چون امام حسین علیه السلام به شهادت رسید و مردم مدینه از آن مطلع شدند و به آنها خبر دادند که سر مبارک آن حضرت را از بدن جدا کردند و برای یزید بن معاویه فرستاده­اند و هیجده نفر از اهل ­بیت او و پنجاه و سه نفر از یاران و شیعیان

ص: 126

او و حتی فرزند شیرخوار او را مقابل چشم او کشته­اند و اهل­بیت و زن و بچّۀ او را اسیر گرفته­اند، همسران پیامبر صلی الله علیه و آله در منزل ام­سلمه و زنان دیگر در خانه­های مهاجرین و انصار به عزا نشستند و مجالس ماتم بپا داشتند.

سپس گوید: عبدالله عمر بن­ خطاب از خانه خود بیرون آمد و ناله و فریاد کرد و بر سر و صورت زد و گریبان خود را پاره نمود و گفت: ای جماعت بنی­هاشم و مهاجرین و انصار! شما زنده­اید و با اهل­بیت و ذریّه رسول­خدا صلی الله علیه و آله چنین می­کنند؟ چگونه می­توان با این عمل [خطرناک] یزید آرام گرفت؟

عبدالله ­بن ­عمر در همان شب از مدینه خارج شد و به هر شهری رسید فریاد برآورد و ومردم را علیه یزید بسیج نمود. وی [در مسیر خود] بر هر جمعیتی وارد می­شد یزید را لعنت می­نمود و مردم نیز سخن او را می­پذیرفتند زیرا او پسر خلیفه بود و سخن او در مورد ظلم یزید نسبت به اهل­بیت رسول­خدا صلی الله علیه و آله مورد تایید مردم بود. او مردم را علیه یزید می­شوراند و می­گفت: هر کس به سخن من گوش ندهد، نه دین دارد و نه مسلمان است!

جاسوسان سخنان عبدالله را به یزید ابلاغ کردند. عبدالله عمر نیز خود شخصاً به شام رفت و اوضاع دمشق را نیز با سخنان خود دگرگون نمود وی همراه عده­ای جلوی قصر یزید رفت، در حالی که دست خود را بر سر گذارده بود و فریاد می­زد. مردم گرداگرد او جمع شدند و به سخنانش گوش می­دادند وقتی خبر ورود او به یزید رسید، یزید گفت:

عبدالله عمر ناراحت شده است ولی به زودی آرام خواهد گرفت. سپس به تنهایی به او اجازۀ ورود داد. عبدالله عمر نیز در حالی که فریاد و ناله می­کرد به یزید گفت: من با چنین عملی که تو دربارۀ اهل­بیت پیامبر صلی الله علیه و آله انجام داده­ای - که اگر ترک و روم بر ما مسلط می­شدند هرگز چنین نمی­کردند - هیچ­گاه بر تو وارد نمی­شوم. برخیز و این مسند را خالی کن تا مسلمانان شخص لایقی را برای خود انتخاب کنند.

ص: 127

سپس یزید ملعون به او خوش­آمد گفت و او را تکریم نمود و در آغوش گرفت و گفت: ای ابا محمّد! (کنیه عبدالله عمر) آرام بگیر و با تعقل سخن بگو و چشم و گوش خود را باز کن و بر افعال خود تأمل نما. سپس گفت: ای عبدالله عمر! بگو بدانم آیا تو خود عمربن­خطاب را که خلیفه رسول­خدا صلی الله علیه و آله و یاور و پدر همسر او بود انسان درست و هدایت یافته­ای نمی­دانی؟ عبدالله گفت: او همان­گونه بود که تو گفتی، مقصود تو چیست؟

یزید گفت: پدر تو به پدر من ولایت شام را واگذارد یا پدر من پدر تو را خلیفه رسول ­خدا صلی الله علیه و آله نمود؟ عبدالله گفت: پدر من پدر تو را بر شام حاکم نمود. یزید گفت: آیا عهدنامه پدر خود را که به پدر من نوشته است می­پذیری و طریقه او را صحیح می­دانی؟ عبدالله گفت: البته آن را صحیح می­دانم و به آن راضی می­شوم. یزید آن گاه دست خود را بر دست عبدالله عمر زد و گفت: برخیز، بیا و عهدنامۀ پدر خود را بخوان!

عبدالله عمر همراه یزید حرکت نمود تا وارد خزانه شدند. یزید دستور داد صندوقی را آوردند درِ آن را باز نمود و از داخل آن تابوت قفل شده­ای را درآورد که بر آن مهر زده شده بود. آن­گاه آن را باز نمود و از داخل آن طوماری از حریر لطیف سیاه بیرون آورد و آن را گشود و به عبدالله گفت: این دست خط پدر توست؟ عبدالله گفت: آری، به خدا سوگند، این خط پدر من است. سپس آن را گرفت و بوسید. یزید گفت: عهدنامه پدر خود را بخوان. آن­گاه عبدالله آن را خواند. در آن عهدنامه چنین نوشته شده بود:

«بِسم الله الرَّحمنِ الرَّحیم همانا محمّد ما را با شمشیر وادار به اقرار نبوّت خود نمود و ما در ظاهر به پیامبری او اقرار نمودیم، در حالی که سینه­های ما از او کینه و خشم داشت و روح ما از پذیرش او مضطرب بود و نیت­ها و بینش­های ما به واسطۀ عدم پذیرش مکتب او مبتلای به تردید شده بود و ما از ترس شمشیر او و حامیان مسلمان

قبیلۀ او - گر چه دین او را باور نداشتیم - تسلیم او شدیم،

ص: 128

سوگند به هبل و بت­های دیگر - مانند لات وعزی - که عمر هنوز از پرستش آنها دست برنداشته. و برای کعبه خدایی را معتقد نیستو سخن محمّد صلی الله علیه و آله را تصدیق نکرده است و اسلام او جز از روی حیله و ترس از قدرت محمّد صلی الله علیه و آله نبوده است!

چرا که محمّد صلی الله علیه و آله برای تسلیم شدن ما سِحر بزرگی انجام داد؛ سحری که از سحر بنی­اسرائیل در مقابل موسی و هارون و داود و سلیمان و عیسی(:) بزرگ­تر بود. او تمام انواع سحر را انجام داد و مهارت او در سحر از ساحران بنی­اسرائیل بیشتر بود به طوری که اگر آنان سحر او را می­دیدند اعتراف می­کردند که او استاد همه ساحران است.

پس ای پسر ابوسفیان! تو نیز بر اعتقادات دیرینۀ خود باقی و بر ملت و کیش پدران خود وفادار باش و همانند آنان باش که برای کعبه خدایی قایل نبودند که به امر او اطراف آن بگردند و آن را قبلۀ خود قرار دهند و اقرار به نماز و حج داشته و فکر کنند که خدای آنان امر کرده که به زیارت کعبه بروند و آن را رکن دین خود بدانند.

و از کسانی که محمّد صلی الله علیه و آله را بر این آیین حمایت کرد این مرد فارسی، روزبه [یعنی سلمان] بود که او و همراهان او می­گفتند: به محمّد صلی الله علیه و آله وحی رسیده که خدای او گفته «اولین خانه­ای که روی زمین بنا شده کعبه است که مبارک و هادی جهانیان می­باشد» و گفته:«ما درآسمان گردش روی تو را از بیت­المقدس به کعبه دیدیم و تو را به قبله­ای که مورد خشنودی تو باشد برگرداندیم پس صورت خود را به مسجدالحرام برگردان و هر کجا که باشید [در وقت نماز] به طرف آن بایستید» و آنها نماز خود را به طرف آن سنگ می­خوانند.

اگر سِحر او نبود ما بر اعتقاد خود نسبت به پرستش بت­ها و لات و عزّی که آنها نیز از سنگ و چوب و مس و طلا و قره هستند باقی بودیم بلکه به لات و عزّی سوگند، که ما هیچ دلیلی برای خروج از اعتقاد خود نداریم؛ گرچه ما را

ص: 129

سحر کنند و بخواهند حقیقت را بر ما مشتبه سازند!

پس ای معاویه! تو چشم و گوش خود را باز کن و با عقل و قلب خود تأمل کن که آنها در چه اشتباهی واقع شده­اند و لات و عزی و خلافت ابوبکر - عتیق بن عبدالعزی - بر امت محمّد صلی الله علیه و آله شاکر باش که او در اموال و خون و جان و شریعت و حلال و حرام آنها حاکم است و اموال و حقوقی را که آنها گمان می­کنند برای خدای خود جمع می­کنند تا صرف یاوران و اعوان آنها شود در اختیار گرفته است و با قدرت و سرافرازی زندگی می­کند و در ظاهر بین مردم خاضع و در پنهان شدید و سرسخت است و چاره­ای نیز جز این ندارد که در ظاهر با آنان سازگار باشد.

ای معاویه! این من بودم که توانستم علی­ بن ­ابی ­طالب، آن ستارۀ درخشان و علم نورانی و نیرو و قدرت بنی­هاشم، که او را حیدر و همسر دختر محمّد صلی الله علیه و آله فاطمه نامیده و گمان کرده­اند او سرور زنان عالم است غالب شوم. [این من بودم که] به خانۀ علی و فاطمه و حسن وحسین و زینب و ام­کلثوم و فضه وارد شدم و خالد بن ­ولید و قنفذ غلام ابوبکر و عده­ای از طرفداران خود را همراه خویش بردم و درب آن خانه را با شدت کوبیدم و فضه خادمه پشت در آمد، به او گفتم که به علی بگو: از سخنان باطل خود دست بردار و به امید و طمع خلافت در خانه منشین. خلافت حقّ تو نیست بلکه حق کسی است که مردم او را انتخاب نموده و بر او اتفاق دارند!

سوگند به لات و عزّی، اگر ابوبکر خود می­خواست به این مقام برسد البته ناتوان بود و نمی­توانست جانشین ابن­ ابی­کبشة (یعنی محمّد صلی الله علیه و آله) بشود. این من بودم که با تمام قدرت مقابل انصار [از اوس و خزرج] ایستادم و به آنها گفتم: خلافت تنها حق قریش است و تا آنها بر دین خود و اطاعت از خدا پایدار هستند شما باید از آنها پیروی کنید.

و این را پس از آن گفتم که همه می­دانستند در بین مهاجرین و انصار کسی از

ص: 130

پسر ابوطالب در خدمت به اسلام و پیشرفت مسلمین قوی­تر نبود و او بود که در جنگ­هایی که بر پیامبرخدا صلی الله علیه و آله رخ داد سران دشمن را کشت و دیون و بدهکاری­های آن حضرت را - که هشتاد هزار درهم بود- با فروش دار و ندار خود ادا نمود و وعده­های او را که به مردم داده بود انجام داد و قرآن را او گردآوری کرد.

هنگامی که من گفتم: امامت و خلافت باید در بین قریش [یعنی مهاجرین] باشد، قریش [و بنی­هاشم] گفتند: خلیفه جز علی بن ابی­طالب نخواهد بود؛ چرا که رسول­خدا صلی الله علیه و آله برای او از مسلمانان در چهار نوبت بیعت گرفت و اگر شما فراموش کرده­اید ما به یاد داریم، و امامت و بیعت یک چیز ادعایی و بخشش مردم نیست بلکه یک حق واجب و استحقاقی است [که از طرف خداوند معین می­شود]. پس من سخن آنها را تکذیب نموده و انکار کردم و چهل نفر را واداشتم تا شهادت دهند که «محمّد صلی الله علیه و آله امامت و خلافت بعد از خود را در اختیار مردم و به انتخاب آنان قرار داد.»

و هنگامی که این شهادت و گواهی انجام گرفت، انصار گفتند: ما برای خلافت سزاوارتر از قریش و مهاجرین هستیم؛ چرا که ما پیامبر صلی الله علیه و آله را پناه دادیم و او را یاری نمودیم و مهاجرین از مکه به مدینه هجرت نمودند به خانه­های ما آمدند و اگر خلافت حق بنی­هاشم نیست و در اختیار مردم است ما از مهاجرین سزاوارتر به آن هستیم. و عدۀ دیگری گفتند: برای مهاجرین امیری باشد و برای انصار نیز امیری.

به آنان نیز گفتیم: چهل نفر شهادت دادند که امام و خلیفه باید از قریش [و مهاجرین] باشد. پس عده­ای این سخن را پذیرفتند و عدۀ دیگری آن را انکار نمودند و بین آنان نزاع و اختلاف رخ داد.

آن­گاه من در مقابل مردم ایستادم و گفتم: کسی نمی­تواند خلیفه و جانشین محمّد صلی الله علیه و آله باشد جز این که دارای سن بیشتری باشد و از همه مردم نرم­تر و ملایم­

ص: 131

تر باشد. گفتند: مقصود تو کیست؟ گفتم: ابوبکر را می­گویم که رسول­خدا صلی الله علیه و آله او را در نماز بر دیگران مقدم داشت [جایی دیده نشده که رسول­خدا صلی الله علیه و آله او را مقدم داشته باشد] و در جنگ بدر با او مشورت نمود و نظر او را پسندید و در غار ثور [هنگام هجرت رسول­خدا صلی الله علیه و آله از مکه به مدینه] با پیامبر بود و دخترش عایشه، امّ­المؤمنین، را به تزویج نمود.

پس بنی­هاشم با خشم برخاستند و زبیر نیز با شمشیر به کمک آنان آمد و گفت: تا این شمشیر در دست من است کسی حق ندارد جز با علی­ بن­ ابی طالب بیعت کند.

من به او گفتم: ای زبیر! تو برای این که از بنی­هاشم هستی و مادر تو صفیه دختر عبدالمطلب است به خود اجازه این فریادها را می­دهی؟ زبیر گفت: خاموش باش ای نااصل! پدرتو صهاک زنازاده و مادرت حنتمه است. به خدا سوگند، انتساب به بنی­هاشم افتخار و شرف من است.

و چون زبیر سخن [خطرناکی] از نسب و پدران من به زبان گشود چهل نفر از اصحاب سقیفه بر سر او ریختند و به خدا سوگند، نتوانستیم شمشیر را از دست او بگیریم تا این که او پناهی از بنی­هاشم نیافت و ما او را بر زمین زدیم [و صدای او را خاموش نمودیم].

سپس من دویدم و با ابوبکر بیعت کردم و عثمان و دیگران نیز چنین کردند ولی زبیر با او بیعت نکرد. به زبیر گفتیم: باید بیعت کنی و گر نه تو را خواهیم کشت. اما [با اشاره بعضی از مهاجرین که می­گفتند با کشتن او اوس و خزرج بر ما خواهند شورید] او را رها کردیم و من گفتم: او را مهلت دهید، زیرا بیعت نکردن او از نخوت بنی­هاشم است.

سپس دیدم ابوبکر به خود می­لرزید گو این که عقل از سر او پریده باشد من او را گرفتم و از جای خود بلند نموده و به اجبار به طرف منبر رسول­خدا صلی الله علیه و آله بردم و در بین راه به من می­گفت: ای اباحفص (کنیه عمر است) می­ترسم اگر بالای

ص: 132

منبر روم علی(علیه السلام) بیاید و مرا از منبر پایین آورد! من گفتم: علی(علیه السلام) فعلاً [مشغول جمع قرآن است] و از تو غافل می­باشد. سپس ابوعبیده جراح نیز به من کمک کرد و من او را مانند بز نری که به زور به طرف کشتارگاه می­برند بر بالای منبر بردم و چون روی منبر قرار گرفت اضطراب سختی پیدا کرد و چون به او گفتم: سخن بگو و خطابۀ خود را شروع کن، درمانده و وحشت زده شده بود. و زبانش گره خورده و از سخن بازمانده و چشمانش بسته بود. پس من از شدت غیض دستان خود را به یکدیگر فشار دادم و گفتم: هر چه می­توانی بر زبان جاری کن، ولی قدرت سخن گفتن پیدا نکرد.

من پیش خود گفتم که او را از منبر به زیر آوردم و خود بالای منبر روم. ولی ترسیدم که مردم سخنان مرا نسبت به او [که قبلاً از او تمجید و تعریف نموده بودم] تکذیب کنند -- چون قبلاً مردم از من پرسیده بودند که از رسول­خدا صلی الله علیه و آله در باره او چه شنیده­ای که او را می­ستایی؟ و من به آنها گفته بودم که من از رسول­خدا صلی الله علیه و آله فضایلی نسبت به ابوبکر شنیده­ام که دوست داشتم یک موی بدن ابوبکر می­بودم - پس به او گفنم: با سخن بگو و یا از منبر فرود آی.

و چون احساس کرد که اگر فرود آید من بر منبر بالا خواهم رفت و چیزی بر خلاف او خواهم گفت، با صدای ضعیف و ناتوانی گفت: «من بر شما ولایت پیدا کردم، اما بهتر از شما نیستم؛ در حالی که علی بن ابی­طالب بین شماست. مرا شیطانی است که مرا به راه شر وامی­دارد» و مقصود آن جز من نبود - سپس گفت: «چون من به راه خطا رفتم مرا از آن بازدارید تا آسیبی به شما وارد نکنم و از خدا برای خود و برای شما آمرزش می­طلبم.»

سپس از منبر پایین آمد، پس من - در حالی که مردم به او خیره شده بودند - دست او را گرفتم و فشار دادم و او را نشاندم و مردم را دعوت کردم که با او بیعت کنند و با او سخن بگویند تا هیبت او در دل­ها قرار گیرد و هر کس از بیعت او انکار داشت و می­گفت: علی­ بن­ ابی­طالب(8) چه شد؟ به او گفتم:

ص: 133

علی(علیه السلام) برای رفع اختلاف از حق خود گذشت و در خانه خود نشست و خلافت را در اختیار مسلمانان قرار داد که هر کس را می­خواهند انتخاب کنند و با این سخنان مردم با ابوبکر بیعت می­کردند اما از او کراهت داشتند!

و چون بیعت با ابوبکر شایع شد، ما فهمیدیم که علی(علیه السلام) (شبانه) فاطمه و حسن و حسین را بر مرکب سوار می­نموده و به خانه مهاجرین و انصار می­برده و بیعت خود را

با آنان که رسول­خدا در چهار موضع از آنها گرفته بود یادآوری می­نموده و آنان را به یاری خود می­خوانده. و آنها در شب به او وعده نصرت و حمایت می­داده­­اند و در روز او را رها می­کرده­اند!

پس من در خانه فاطمه(3) رفتم که علی(علیه السلام) را برای بیعت با ابوبکر از خانه خارج نمایم و چون فضۀ خادمه را صدا زدم که به علی بگوید از خانه خارج شود و با ابوبکر بیعت نماید، چون مردم با او بیعت کرده­اند! فضه گفت: علی(علیه السلام) مشغول کاری است. به او گفتم: این سخنان را رها کن و بگو که خارج شود، وگرنه وارد خانه خواهیم شد و او را با اجبار بیرون خواهیم برد. پس فاطمه پشت در آمد و گفت: «ای دروغگوهای گمراه! چه می­گویید و چه می­خواهید؟» گفتم: ای فاطمه! - و چون فاطمه صدای مرا شنید گفت: «ای عمر! چه می­خواهی؟» گفتم: چرا پسر عم تو پاسخ مرا نمی­دهد و تو آمده­ای پاسخ می­دهی؟ فاطمه علیها السلام گفت: «ای شقی! طغیان و سرکشی تو مرا واداشته که تو را پاسخ دهم و حجت را بر تو و بر هر گمراه دیگری آشکار سازم. به او گفتم: از این حرف­های باطل زنانه دست بردار و به علی(علیه السلام) بگو تو در بین ما محبوبیت و کرامتی نداری و باید برای بیعت خارج شوی!

فاطمه(3) فرمود: «ای عمر! تو ما را از حزب شیطان می­ترسانی؟ بدان که کید شیطان ضعیف است.» گفتم: اگر او برای بیعت با ابوبکر از خانه خارج نشود من آتش می­آورم و خانه و اهل آن را می­سوزانم. و سپس تازیانه قنفذ را گرفتم و بر فاطمه(3) زدم و به خالد بن ­ولید گفتم: بروید هیزم بیاورید. و

ص: 134

تصمیمی داشتم که خانۀ فاطمه(3) را به آتش به کشم.

فاطمه(3) گفت: «ای دشمن خدا و رسول او و امیرالمؤمنین(:)» و سپس خواست که در را ببندد، اما من نگذاردم و چنان با تازیانه بر دست­های او زدم که صدای ناله و گریه او بلند شد؛ به طوری که بر او رقت کردم و خواستم که برگردم و از این کار منصرف شوم لکن به یاد علی و کینه­های خود از او افتادم و این که او چگونه بزرگان عرب را می­کشت و نیز به یاد کید و سحر محمّد صلی الله علیه و آله افتادم و چنان در را فشار دادم که او بین در و دیوار فشرده شد و خود را پشت در پنهان نموده بود. ناگهان ناله­ای زد - که گمان کردم با نالۀ خود مدینه را زیر و رو نمود - و گفت:

«یا رسول ­الله! یا ابتاه! ببین با حبیبۀ تو، فاطمه­ات چه می­کنند.» و با صدا و ناله فضه را صدا زد و گفت:«فضه! بیا من را بگیر. به خدا فرزندم کشته شد و من دیدم که فاطمه بر دیوار تکیه نموده و از درد مخاض و زایمان می­نالد.

سپس در را باز نمودم و وارد خانه شدم و چون فاطمه [با آن حال] به طرف من آمد من از روی چادر چنان بر صورت او کوبیدم که گوشواره­های او جدا شد و بر زمین ریخت. در این هنگام علی[علیه السلام متوجه] شد و به طرف من آمد. من به خارج خانه دویدم و به خالد و قنفذ و همراهان گفتم: از خطر بزرگی نجات یافتم.

[و در روایت دیگری آمده است که عمر به همراهان خود گفت من جنایت بزرگی را انجام دادم و بر جان خود ایمن نیستم. الان علی(علیه السلام) از خانه خارج می­شود و هیچ­ کدام ما طاقت مقابله با او را نداریم].

لکن علی(علیه السلام) چون از خانه خارج شد و دید فاطمه افتاده و دست بر صورت گذارده و به خدا استغاثه می­کند، گریان شد و عبای خویش را بر فاطمه پوشاند و گفت: «ای دختر رسول­خدا! خداوند پدرت را «رحمة­ للعالمین» قرار داد. به خدا سوگند، اگر تو صورت به درگاه او بگشایی و از او بخواهی که این مردم را هلاک

ص: 135

کند او آنها را هلاک خواهد نمود و از آنها کسی را باقی نخواهد گذارد؛ چرا که تو و پدر تو نزد خدا از نوح پیامبر عزیزتر هستید و خداوند به دعای نوح همۀ اهل زمین را جز آنهایی که در کشتی بودند هلاک نمود و قوم هود را نیز با دعای هود هلاک نمود و قوم صالح را - که دوازده هزار نفر بودند - به واسطۀ پی کردن ناقه هلاک کرد و همانا تو و پدرت رسول­خدا صلی الله علیه و آله از آنان عزیزتر و نزد خداوند مقرب­ترند و چنان که پدرت «رحمة ­للعالمین» بود تو نیز که سیده زنان عالم هستی برای این مردم منکوس و وارونه رحمت باش و بر آنها نفرین مکن.»

سپس درد مخاض و زایمان بر فاطمه(3) شدید شد و وارد اتاق گردید و فرزند خود را - که علی او را محسن نامیده بود - سقط نمود.

آن­گاه من جمعیت فراوانی را جمع کردم که با حضور آنها برای خود قوت قلب حاصل کنم - نه این که آنها توان مقابله با علی را داشته باشند - و اطراف خانۀ علی را محاصره کردیم و او را با کراهت و خشمی که داشت از خانه خارج نمودیم و برای بیعت با ابوبکر روانه کردیم، درحالی که من هیچ تردیدی نداشتم که اگر من و تمام مردم روی زمین در مقابل او می­ایستادیم قدرت مغلوب نمودن او را نداشتیم. لکن از باطن او چیزهایی را یافته بودم که به زبان جاری نکردم [عمر دریافته بود که علی(علیه السلام) مأمور به صبر است و تا مردم از او حمایت نکنند شمشیر نخواهد کشید و خود را درگیر نخواهد کرد]. و چون یه سقیفه بنی­ساعده رسیدیم ابوبکر و کسانی که نزد او بودند به علی(علیه السلام) استهزاء نموده و او را به مسخره گرفتند. پس علی(علیه السلام) به من گفت: «ای عمر! می­خواهی الآن آن رسوایی و زشتی تو را که تاکنون پنهان داشته­ام ظاهر نمایم؟» گفتم: نه، ای امیرالمؤمنین! پس، به خدا سوگند، خالد بن ­ولید سخن مرا شنید و فوراً به ابوبکر خبر داد و ابوبکر سه مرتبه گفت: «مرا با عمر چه کار است» و مردم سخن او را می­شنیدند و چون علی(علیه السلام) وارد سقیفه شد، ابوبکر به احترام او برخاست و به طرف او رفت. پس من به علی(علیه السلام) گفتم: یا اباالحسن! بیعت کردی، پس

ص: 136

بازگرد.

و این را برای این گفتم که به دیگران وانمود کنم علی با ابوبکر بیعت نموده است؛ گرچه من گواهی می­دهم که او دست خود را به ابوبکر نداد و با او بیعت نکرد و من از ترس این که سرّ مرا فاش کند و زشتی مرا برای مردم بگوید به او اصرار نکردم که با ابوبکر بیعت کند و ابوبکر نیز از هراس و ترسی که از علی داشت دوست می­داشت که در آن مکان علی(علیه السلام) را ملاقات نکند.

سپس علی(علیه السلام) از سقیفه بازگشت و ما از حال او سؤال کردیم، مردم گفتند: او در کنار قبر رسول­خدا صلی الله علیه و آله نشسته است.

آن گاه من و ابوبکر از سقیفه خارج شدیم و در بین راه ابوبکر به من گفت: وای برتو، ای عمر! با فاطمه چه کردی؟ به خدا سوگند، عمل تو یک خسران و خطای آشکار بود! به او گفتم: بزرگ­تر از آن این بود که علی با ما بیعت نکرد و من اطمینان ندارم که مردم به واسطه او از حمایت ما سست نشوند. ابوبکر گفت: چه باید بکنیم؟ گفتم: به مردم اظهار می­کنیم که علی کنار قبر رسول­خدا صلی الله علیه و آله با ابوبکر بیعت نمود.

سپس نزد علی(علیه السلام) آمدیم و دیدیم او قبر رسول­خدا صلی الله علیه و آله را مقابل خود قرار داده و رو به قبله نشسته و دو دست خود را بر قبر گذارده و سلمان و ابوذر و مقداد و عمّار و خذیفه اطراف او هستند. پس ما نیز مقابل او نشستیم و من به ابوبکر اشاره کردم که او نیز دست­های خود را در کنار دست علی روی قبر رسول­خدا صلی الله علیه و آله قرار دهد و ابوبکر چنین کرد و من خواستم که دست ابوبکر را بر دست علی بکشم و بگویم که علی با ابوبکر بیعت نموده است لکن علی دست خود را جمع نمود. سپس من و ابوبکر برخاستیم، در حالی که من به او گفتم: خدا علی را جزای خیر بدهد، او در کنار قبر رسول­خدا صلی الله علیه و آله از بیعت با تو خودداری نکرد. پس ابوذر غفاری دوید و فریاد زد: ای دشمن خدا! به خدا سوگند، علی با ابوبکر بیعت نکرد. و این کار ابوذر همیشه ادامه یافت و هر وقت

ص: 137

ما می­گفتیم: علی با ابوبکر بیعت کرد، ابوذر ما را تکذیب می­نمود. و به خدا سوگند، علی(علیه السلام) نه در خلافت ابوبکر و نه در خلافت من با ما بیعت نکرد و بعد از من نیز با کسی بیعت نخواهد کرد؛ چنان که اصحاب او نیز - که دوازده نفر بودند - نه با ابوبکر و نه با من بیعت نکردند.

ای معاویه! کسی تاکنون مانند من کینه­های دیرینه خویش را از بنی­هاشم تلافی ننموده است .

البته من می­دانم که تو و پدرت ابوسفیان و برادرت عتبه چگونه محمّد صلی الله علیه و آله را تکذیب کردید و در مکه برای او کمین نهادید و مردم مکه را بر علیه او شوراندید و خواستید که در کوه حری او را بکشید و احزاب را بر قتل او شوراندید و بر علیه او جمع نمودید، و پدر تو نیز احزاب را جمع نمود و بر شتری سوار شد و رهبری احزاب مشرکین را به عهده گرفت و محمّد صلی الله علیه و آله در آن وقت می­گفت: «خدایا راکب و قائد و سایق را لعنت کن» و پدر تو راکب بود و برادرت عتبه قائد و جلودار بود و تو نیز سایق و دنباله­روی آنان بودی.

من هرگز مادرت هند را فراموش نمی­کنم که در جنگ احد برای «وحشی» جایزه تعیین نمود تا در کمین حمزه - که او را شیر خدا در روی زمین می­نامیدند - باشد و او را بکشد، تا این که نیزۀ خود را در شکم حمزه فرو برد و شکم او را پاره کرد و جگر حمزه را برای مادر تو آورد و محمّد صلی الله علیه و آله با سحر خود گمان می­کرد که جگر او در دهان مادر تو سخت شده و آن را از دهان خود بیرون انداخته و محمّد صلی الله علیه و آله [و اصحاب او] مادر تو را هند جگرخوار نامیدند و آن زمان مادر تو به جهت دشمنی خود با محمّد صلی الله علیه و آله و یاران او این اشعار را سرود:

نحن بنات طارق / نمشی علی النمارق ...

او در این اشعار، خود، و زنان دیگر لشگر ابوسفیان را که برای فریب دادن مسلمانان در جنگ احد شرکت کرده بودند به زیبایی و آمادگی برای اعمال خلاف می­ستایید. البته آنها برای اعمال زشت و گناه، خود را آراسته و سرها و

ص: 138

صورت­های خویش را باز نهاده و مردم را ترغیب به جنگ با مسلمانان می­کردند و به آنان وعدۀ بهره­گیری از خود را می­دادند!

ای معاویه! [تو خوب می­دانی که] شما با میل و رغبت مسلمان نشدید بلکه در فتح مکه با اکراه اسلام را پذیرفتید و محمّد صلی الله علیه و آله شما را آزاد شده معرفی نمود؛ چنانکه برادر من، زید، و برادر علی، عقیل، و عباس عموی خویش را هم آزاد نمود و پدرت ابوسفیان از روی نفاق بعد از آزاد شدن به محمّد صلی الله علیه و آله گفت: به خدا سوگند، برای تو لشگرهای پیاده و سوار، فراوانی را آماده خواهم نمود و تو را از دشمنانت رهایی خواهم بخشید و محمّد(9)، در حالی که نشان می­داد از باطن او با خبر است، به او گفت: «یا این که خدا شر تو را از من برطرف کند.» و به مردم اعلان نمود که فتح مکه و ولایت بر مسلمین جز به علی و اهل­بیت او نخواهد بود [و جز ما کسی بر مسلمانان حق حاکمیت و ولایت ندارد].

و پس از او این وعدۀ سحرآمیز باطل شد و کوشش محمّد صلی الله علیه و آله تباه گردید و ابوبکر به قدرت و حکومت رسید و من بعد از او حاکم شدم و امید دارم که بعد از ما شما بنی­امیه نیز حکمروا باشید و طناب­های این حکومت به اطراف چرخ شما بگردد و از این رو من تو را ولایت شام دادم و برای آن دیار معرفی نمودم و با سخن محمّد صلی الله علیه و آله و آیات سحرآمیز او مخالفت کردم و سخن او را - که فکر می­کرد از طرف خدای او آمده - که بنی­امیه شجره ملعونه هستند چیزی نپنداشتم و از آن هراسی به خود راه ندادم. سپس گوید:

محمّد صلی الله علیه و آله چون به پادشاهی رسید دشمنی خود را با بنی­امیه اظهار نمود؛ چنان که همیشه هاشم و فرزندان او دشمن بنی ­عبدشمس بودند.

من با تذکر و توضیحی که برای تو [ای معاویه] دادم از تو خیرخواهی کردم که گرفتار سختی و ناراحتی و بی­صبری نشوی و بتوانی به زودی نسبت به آنچه به تو سفارش کردم، و تو را بر آن توان بخشیدم موفق شوی و با حربۀ حکومت و ولایت بر مسلمین به مقاصد خود برسی. پس، از بی­صبری و خشونت حذر کن و

ص: 139

در مجازات مردم شتاب مکن و خواسته­های خویش را با جسارت و شماتت و هتک حرمت نسبت به مردم و توهین به شریعت محمّد صلی الله علیه و آله و ردّ دستورات او دنبال مکن که هلاک خواهی شد و زحمات تو هدر خواهد رفت و آبروی تو بین مردم ضایع خواهد گردید.

و حذر کن از این که چون وارد مسجد محمّد صلی الله علیه و آله شوی و بر منبر او بالا روی و حرفی بر خلاف او بزنی، بلکه باید او را در آنچه آورده به ظاهر تصدیق کنی و به مردم توهین نکنی و آنها را از حلم و گذشت و احسان­های خود بهره­مند نمایی. بر تو باد که حدود اسلام را بین مردم اجرا کنی و به احترام محمّد صلی الله علیه و آله مجازات جنایات آنها را سبک نمایی و از مال شخصی خود به آنان بپردازی.

مردم نباید ببینند که حق خدا را ضایع و واجبات او را ناقص گذارده و سنّت محمّد صلی الله علیه و آله را تغییر داده­ای و نباید امت را طلبکار ما و علاقۀ آنان را از ما کم کنی. بلکه در حال آرامش و با اطمینانی که به تو دارند از آنها انتقام بکیر و به دست خودشان آنان را از بین ببر و با شمشیرهای آنها و نزاع­های قومی که بین آنها رخ می­دهد آنان را از پای درآور و با آنها به جنگ برنخیز و با ملایمت و نرمی با آنان سخن بگو و به آنها ضرر نرسان و آنها را در مجلس خود جای ده و در جای خود بنشان و عزت آنان را حفظ کن.

و به وسیله امیر و رییس و والی خود آنها را به قتل برسان و خود مباشر آن مباش و در ظاهر با شادی و خوشرویی با آنان ملاقات کن و خشم خود را از آنان فرو بر و از خطاهای آنها بگذر تا تو را دوست بدارند و از تو اطاعت کنند.

من برای خود و برای تو از هجوم و حرکت علی و دو فرزند او حسن و حسین ایمن نیستم پس اگر تو را به وسیلۀ مردم قدرتی بر آنان حاصل شد بر آنان بشور و فرصت را از دست مده و به امور جزئی قانع مباش و به مسائل مهم و اساسی بپرداز و وصیت مرا نسبت به خود از یاد مبر و برای کسی اظهار مکن و به امر و نهی من گوش کن و از من اطاعت نما و از مخالفت با من برحذر باش و در راه پیشینیان

ص: 140

خود حرکت کن و یاد آنان را زنده نما و انتقام خود را [از بنی­هاشم که اقوام و خویشان تو را کشته­اند] بگیر، من سخنان سرّی و غیرسرّی خود را به تو رساندم و اشعار ذیل را هم بر آن افزودم:

معاوی انّ القوم جلّت امورهم / بدعوة من عمّ البریّة بالوتری ...»

سعیدبن مسیب، راوی قصه، می­گوید: چون عبدالله به عمر عهدنامه پدر خود را به معاویه قرائت نمود، برخاست و سر یزید را بوسه زد و گفت: ای امیرالمؤمنین! من خدا را ستایش می­کنم که تو خارجی فرزند خارجی را کشتی [و مقصود او حسین بن علی(8) بود]. سپس گفت: به خدا سوگند، پدر من آنچه را به تو ارسال نموده به من نگفته بود [و من از این پس] به خدا سوگند، با هیچ یک از پیروان و خویشان محمّد صلی الله علیه و آله رفاقت نخواهم نمود و آنها از من خشنود نخواهند شد.

آن­گاه یزید به عبدالله ­بن ­عمر جایزه­ای نیکو داد و با احترام و تکریم او را خارج نمود و چون عبدالله عمر با خشنودی از نزد یزید خارج شد، مردم به او گفتند: مگر یزید به توچه گفت؟ عبدالله گفت: او سخن راست و درستی گفت و من دوست می­داشتم که با او در این عمل [یعنی کشتن فرزندان رسول­خدا(9)] شریک می­بودم. و سپس به طرف مدینه حرکت کرد و در پاسخ هرکس که با او ملاقات می­کرد [و از کشته شدن امام حسین و عزیزان و اصحاب او سؤال می­نمود] همین سخن را می­گفت.

علامه مجلسی سپس می­گوید: روایت شده که یزید - لعنه ­الله - نامه­ای را به عبدالله ­عمر نشان داد که عثمان برای معاویه فرستاده بود و آن نامه از نامۀ عمر سخت­تر و خطرناک­تر بود و چون عبدالله ­عمر آن را قرائت نمود برخاست و سر یزید را بوسه زد و گفت: من خدا را ستایش می­کنم که تو خارجی فرزند خارجی را کشتی! و سپس به یزید گفت: بدان که پدر من، عمر، همانند نامه­ای که به پدر تو معاویه نوشته به من نیز خبر داده است و از این پس هیچ کدام از خویشان و

ص: 141

شیعیان و قبیله محمّد صلی الله علیه و آله از من روی خوش و خیری نخواهند دید.

پس یزید ملعون به عبدالله ­عمر گفت: آیا در آنچه خواندی شرح و بیان امور پوشیده بود؟ [آیا حقایق برای تو روشن شد؟]

ابن­عباس پس از این سخنان می­گوید: آنها در ظاهر مسلمان شدند و کفر خود را پوشاندند و چون برای خود همدستانی پیدا کردند باطن خویش را آشکار و کفر خود را علنی نمودند.

ص: 142

نمود که خشنودی او خشنودی خدا و خشم او خشم خداوند بود.

حجّاج گفت: احسنت ای حُرّه، بگو بدانم چگونه علی علیه السلام را بر پدر پیامبران ابراهیم خلیل الرحمان علیه السلام فضیلت می دهی؟

حُرّه گفت: خدا او را بر ابراهیم علیه السلام فضیلت داده است، چرا که ابراهیم علیه السلام به خدای خود گفت: ﴿رَبِّ أَرِنی کَیفَ تُحْی الْمَوْتی قالَ أَ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قالَ بَلی وَ لکِنْ لِیطْمَئِنَّ قَلْبی ﴾ و از مولای من امیر المؤمنین علیه السلام سخنی نقل شده که احدی دربارۀ آن شک ندارد و آن این است که فرمود: « لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ مَا ازْدَدْتُ یقِیناً» و چنین جمله ای را کسی قبل از او و بعد از او نگفته [مگر آن که رسوا شده است].

حجّاج گفت: احسنت. سپس گفت: بگو بدانم چگونه علی علیه السلام را بر موسی کلیم الله فضیلت می دهی؟

حُرّه گفت: خداوند دربارۀ موسی می فرماید: ﴿فَخَرَجَ مِنْها خائِفاً یتَرَقَّب ﴾(1) در حالی که علی بن ابی طالب علیهما السلام در لیله المبیت در بستر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم خوابید و ترسی به خود راه نداد و خداوند دربارۀ او فرمود: ﴿وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِباد﴾(2).

حجّاج گفت: احسنت اکنون بگو بدانم چگونه علی علیه السلام را بر داود و سلیمان فضیلت می دهی؟

حُرّه گفت: خداوند او را بر آنان فضیلت داده است و می فرماید: ﴿إِنَّا جَعَلْناکَ خَلیفَةً فِی الْأَرْضِ فَاحْکُمْ بَینَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَ لا تَتَّبِعِ الْهَوی فَیضِلَّکَ عَنْ سَبیلِ اللَّه ﴾(3) حجّاج گفت: قصّة حکومت داود چه بوده؟ حرّه گفت: حکومت و قضاوت او دربارۀ دو نفری بود که یکی از آنان تاکستان انگور داشت و دیگری دارای گوسفند بود و گوسفندان او داخل تاکستان دیگری رفته بودند و از درختان انگور

ص: 144

او خورده بودند. پس داود را به قضاوت خواندند و داود گفت: «باید گوسفندان فروخته شوند و از قیمت آن ها خرج تاکستان کنند تا به حال اوّل بازگردد». پس سلیمان فرزند داود گفت: ای پدر با ید از شیر و پشم گوسفندان خرج تاکستان کنند تا جبران خسارت شود. از این رو خداوند می فرماید: ﴿فَفَهَّمْناها سُلَیمان ﴾ در حالی که مولای ما امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: «سَلُونِی عَمَّا فَوْقَ الْعَرْشِ سَلُونِی عَمَّا تَحْتَ الْعَرْشِ سَلُونِی قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِی» و نیز مولای ما در روز فتح خیبر وارد بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شد و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به مردم فرمود: بهترین شما و داناترین شما و عالم ترین شما به علم قضاوت علی علیه السلام است.

حجّاج گفت: احسنت. اکنون بگو بدانم چگونه علی علیه السلام را از سلیمان افضل می دانی؟

حرّه گفت: خداوند او را بر سلیمان فضیلت داده است، چرا که سلیمان گفت: ﴿هَبْ لی مُلْکاً لا ینْبَغی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدی ﴾ در حالی که مولای ما علی علیه السلام فرمود: «لَا حَاجَةَ لِی فِیکِ قَدْ طَلَّقْتُکِ ثَلَاثاً لَا رَجْعَةَ فِیهَا» و به این علّت خداوند در قرآن فرمود: ﴿تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذینَ لا یریدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقین ﴾(1)

حجاج گفت: احسنت یا حرّه، بگو بدانم به چه دلیل علی علیه السلام را بر عیسی بن مریم علیهما السلام مقدّم می داری؟

حُرّه گفت: خداوند او را بر عیسی فضیلت داده است، همان گونه که فرموده است: ﴿وَ إِذْ قالَ اللَّهُ یا عیسَی ابْنَ مَرْیمَ أَ أَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونی وَ أُمِّی إِلهَینِ مِنْ دُونِ اللَّهِ قالَ سُبْحانَکَ ما یکُونُ لی أَنْ أَقُولَ ما لَیسَ لی بِحَقٍّ إِنْ کُنْتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ تَعْلَمُ ما فی نَفْسی وَ لا أَعْلَمُ ما فی نَفْسِکَ إِنَّکَ أَنْتَ عَلاَّمُ الْغُیوب * ما قُلْتُ لَهُمْ إِلاَّ ما أَمَرْتَنی بِه ﴾(2) در این آیه حضرت عیسی قضاوت را به قیامت موکول نمود و لیکن علی بن ابی

ص: 145

طالب علیهما السلام هنگامی که حروریّه و اهل نهرانون دربارۀ او آن ادّعا ها را نمودند با آنان به جنگ برخاست و قضاوت و حکومت را مانند عیسی به قیامت موکول نکرد، و این ها فضائلی است که دیگری با او شریک نیست.

حجاج گفت: احسنت. سپس گفت: ای حرّه از پاسخ به سؤالات من به خوبی برآمدی و گر نه کشته می شدی. سپس اجازه خروج به او داد و حرّه با احترام و احکرام از نزد حجّاج خارج شد.(1)

می فهمند که شب قدر رسیده است.(1)

امام باقر علیه السلام فرمود: ای جماعت شیعیان، با سورۀ قدر با مخالفین خود احتجاج کنید تا پیروز شوید، به خدا سوگند بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم سورۀ قدر حجّت خداوند تبارک و تعالی است بر مردم، و آن آقای دین شما و نهایت علم ماست.

سپس فرمود: با سوره ﴿حم وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ﴾ نیز با آنان احتجاج کنید، چرا که این آیات مربوط به خلفای معصوم بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است.

سپس فرمود: ای جماعت شیعیان خداوند تبارک و تعالی می فرماید: ﴿وَ إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلا فِیها نَذِیرٌ﴾(2) یعنی «هیچ امّتی را خداوند بدون نذیر [و بیدار باش دهنده] نمی گذارد». گفته شد: یا ابا جعفر مگر نذیر این امّت حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم نیست؟ فرمود: آری و لکن نذیر هر زمان کسی است که زنده است و مبعوث بر همۀ مردم روی زمین است و همان گونه که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از ناحیۀ خداوند نذیر این امّت بود، پس از او نیز از ناحیۀ خداوند برای مردم نذیری تعیین شده است، و اگر تو بگویی چنین نبوده باید بگویی: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم حقّ آیندگان از امّت خود را ضایع نموده است.

سؤال کننده گفت: مگر قرآن برای هدایت امّت کافی نیست؟

امام باقر علیه السلام فرمود: اگر مردم مفسّری برای آن می یافتند، کافی بود.

سؤال کننده گفت: مگر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم قرآن را برای مردم تفسیر نفرمود؟

امام باقر علیه السلام فرمود: او تنها برای یک نفر قرآن را تفسیر نمود وبرای دیگران مقام و منزلت آن یک نفر را بیان کرد و آن یک نفر علی بن ابی طالب علیهما السلام بود.

سؤال کننده گفت: آیا تنها همان یک نفر می توانست تفسیر آیات قرآن را بداند و بقیّه امّت توان تحمّل آن را نداشتند.

ص: 148

امام باقر علیه السلام فرمود: خداوند می خواسته چنین باشد و اهل حق خدا را در پنهانی پرستش نمایند [و امام حق در تقیّه زندگی کند] تا روزی که خداوند دین خود را ظاهر نماید و آیین حق در سرتاسر عالم حاکم شود [(لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون)] همان گونه که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و خدیجه علیها السلام [و امیر المؤمنین علیه السلام] چندین سال مأمور به تقیّه و پنهان کاری بودند تا رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مأمور به اعلان و آشکار نمودن آیین خود گردید.

سؤال کننده گفت: آیا باید امام حق در تقیّه و پنهان باشد؟

فرمود: آری، مگر این نیست که علی بن ابی طالب علیهما السلام از زمانی که مسلمان شد اسلام خود را پنهان نمود تا زمانی که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آیین خود را آشکار کرد؟ سائل گفت: آری. امام باقر علیه السلام فرمود: ما نیز چنین خواهیم بود، تا وعدۀ الهی برسد [و امام مهدی علیه السلام اجازۀ قیام پیدا کند].(1)

امام باقر علیه السلام دربارۀ شب قدر فرمود: خداوند هنگامی که دنیا را آفرید و نخستین پیامبر و نخستین وصیّ پیامبر [یعنی حضرت آدم و وصی او] را آفرید، شب قدر را نیز آفرید، و از همان زمان حکم نمود که در هر سالی یک شب، شب قدر باشد، و امور و حوادث آن سال در شب قدر تعیین شود، و هر کس چنین چیزی را انکار بکند، علم خداوند را انکار نموده است.

سپس فرمود: شب قدر و نزول جبرئیل [و ملائکه] برای پیامبران و مرسلین و محدَّثین - به واسطه خبرهایی که در آن شب به آنان می رسد - حجّت است. سائل گفت: آیا بر محدَّثین نیز جبرئیل و ملائکه: نازل می شوند؟ امام علیه السلام فرمود: امّا نسبت به پیامبران و مرسلین صلوات الله علیهم شکّی در آن نیست و در مورد غیر آنان یعنی اوصیا و حجّت های الهی نیز که محبوب ترین خلق خدا هستند و هرگز زمین خالی از آنان نیست - جبرئیل و ملائکه در شب های قدر بر آنان نازل می شوند و اخبار و حوادث آن سال را به آنان خبر می دهند.

ص: 149

سپس فرمود: به خدا سوگند، روح و ملائکه در شب قدر بر آدم نازل می شدند و او را از هر امری که در آن سال به وقوع می پیوست آگاه می نمودند، و به خدا سوگند آدم از دنیا نرفت مگر آن که برای او وصیّ و جانشینی بود، و هر پیامبر و وصیّ پیامبری بعد از آدم آمد ملائکه در شب قدر بر آنان نازل شدند.

سپس فرمود: به خدا سوگند، هر پیامبری از آدم تا محمّد صلی الله علیه و آله و سلم مأمور بود که وصی خود را تعیین نماید و خداوند در قرآن نسبت به اوصیای بعد از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَ لَیبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یعْبُدُونَنی لا یشْرِکُونَ بی شَیئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُون ﴾(1) خداوند در این آیه به اوصیای این پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید: من شما را در علم و دین و عبادت، بعد از پیامبر خود جانشین او نمودم همان گونه که اوصیای بعد از آدم را تا پیامبر بعد از او جانشینان آدم قرار دادم، تا مردم تنها من را پرستش کنند، و برای من شریکی قرار ندهند [یعنی] مرا با ایمان پرستش نمایند، و بدانند که بعد از حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم پیامبری نخواهد آمد و کسانی که جز این بگویند فاسق خواهند بود.

سپس فرمود: بنابراین خداوند به اوصیای پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله همۀ علوم را عطا نموده است، و اوصیای او ما هستیم پس شما از هر چه می خواهید از ما سؤال کنید، و اگر به حقیقت و صدق ما پی بردید به امامت ما اقرار نمایید، و هرگز چنین نخواهید کرد. امّا علم ما برای شما آشکار است، و امّا رسیدن وعدۀ خدا دربارۀ ما که با آمدن آن اختلافی بین مردم نخواهد بود، نیاز به گذشت زمان دارد، و چون زمان آن برسد وعدۀ الهی ظاهر خواهد شد و همۀ مردم در زیر یک پرچم قرار خواهند گرفت.

سپس فرمود: به خدا سوگند، در حکم خدا گذشته است که در آن زمان

ص: 150

اختلافی بین مؤمنین نخواهد بود، و به همین علّت خداوند مؤمنین [و شیعیان ما] را گواه بر مردم قرار داده است، از این رو حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم گواه و شاهد بر ما خواهد بود، و ما شاهد بر شیعیانمان هستیم، و شیعیان ما شاهد بر مردم دیگر هستند و هرگز خداوند نخواسته است که در حکم او اختلافی باشد و یا بین اهل علم [یعنی پیامبران و اوصیای آنان] تناقضی باشد.

سپس امام باقر علیه السلام فرمود: فضیلت کسی که معنای سورۀ «انّا انزلناه فی لیله القدر» را باور نموده و برای دیگران که مانند او نیستند تفسیر می نماید، مانند فضیلت انسان بر چهاپایان است و خداوند به خاطر مؤمنین با «انا انزلناه فی لیله القدر» بلاها را از منکرین آن برطرف می نماید، تا عذاب آخرت برای آنان کامل شود. همان گونه که به خاطر مجاهدین در راه خدا بلاها و مصیبت ها، از غیر مجاهدین برداشته می شود، گر چه در این زمان ها جهادی جز حجّ و عمره و جوار اولیای خدا وجود ندارد.(1)

مؤلّف گوید: اثبات امامت معصومین علیهم السلام با سورۀ مبارکه قدر در کتاب «آیات الفضائل» ص86 بیان شده است، مراجعه شود.

ص: 151

دین مردم سفارش و وصیّتی نکرد!! (1)

و عجیب تر این است که علمای شیعه ادلّه قاطع و غیر قابل انکاری را اقامه نموده اند که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بدون وصیّت از دنیا رحلت ننموده و تنها علی بن ابی طالب علیهما السلام را جانشین خود قرار داده است، و اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و فرزندان آن حضرت به ویژۀ فاطمۀ زهرا علیها السلام خبر از وصیّت آن حضرت داده اند و شخص امیر المؤمنین، فراوان سخن از وصایای پیامبر خدا صلی الله علیه و آله داشته است و اهل بیت و شیعیان او نیز فراوان در طول تاریخ خلافت و وصایت او را به اثبات رسانده اند، شعرا نیز در مواقف گوناگونی این موضوع را به نظم درآورده اند، مانند: خزیمه بن ثابت ذو الشهادتین که می گوید:

وَصِی رَسُولِ

اللَّهِ مِنْ دُونِ أَهْلِهِ

وَ فَارِسُهُ قَدْ

کَانَ فِی سَالِفِ الزَّمَنِ

وَ أَوَّلُ مَنْ

صَلَّی مِنَ النَّاسِ کُلِّهِمْ

سِوَی خَیرَةِ

النِّسْوَانِ وَ اللَّهُ ذُو الْمِنَن

و مانند زفر بن حذیفۀ اسدی که گوید:

فحوطوا علیاً و احفظوه فانّه