شماره كتابشناسي ملي : ايران۸۳-۱۷۱۴۹
سرشناسه : خرمي، جواد
عنوان و نام پديدآور : جايگاه انديشه و عمل در سخنان امام حسنعسكري(ع)/ خرمي، جواد
منشا مقاله : ، مبلغان، ش ۵۳، (ارديبهشت ۱۳۸۳): ص ۲۶ - ۳۴.
توصيفگر : تفكر
توصيفگر : حسنبنعلي(ع)، امام يازدهم
توصيفگر : شيعيان
توصيفگر : قرآن
توصيفگر : رفتار
امام حسن عسكري عليه السلام، يازدهمين امام شيعيان، در روز جمعه هشتم ربيع الثاني، سال 232 ه ق [1] در مدينه منوره ديده به جهان گشود . [2] پدر بزرگوار آن حضرت، امام هادي عليه السلام و مادرش بانويي پارسا و شايسته است كه از او به نامهاي: «حديثه» ، «سليل» و «سوسن» ياد شده است . اين بانوي گرامي از زنان نيكوكار و داراي بينش اسلامي بود . در فضيلت او همين بس كه پس از شهادت امام حسن عسكري عليه السلام پناهگاه و نقطه اتكاي شيعيان در آن دوره بحراني و پراضطراب به شمار ميرفت . [3] . مدت امامت امام حسن عسكري عليه السلام شش سال و با سه نفر از خلفاي عباسي كه هر يك از ديگري ستمگرتر بودند، معاصر بود: المعتز بالله، المهتدي بالله والمعتمد بالله . امامت حضرت از سال 254 شروع شد و در 260 ه ق با شهادت آن حضرت پايان يافت؛ آن حضرت در هشتم ربيع الاول 260 و در 28 سالگي در شهر سامراء توسط احمد معتمد، پانزدهمين خليفه عباسي، مسموم شد و به شهادت رسيد و در خانه خود در سامراء در كنار مرقد پدرش به خاك سپرده شد . [4] به مناسبت سالروز شهادت آن امام همام، در اين مجال نگاهي داريم به «جايگاه انديشه و عمل» در سخنان نوراني آن حضرت .
اساس تمام پيشرفتهاي مادي و معنوي بشر در طول تاريخ، انديشه و تفكر از يك طرف، و سعي و تلاش و عمل از طرف ديگر بوده است . اگر بشر قرن بيستم و بيست و يكم، از نظر صنعتي و تكنولوژي به موفقيتهاي چشمگيري دست يافته، بر اثر انديشه و تلاش بوده است؛ چنان كه پيشرفتهاي معنوي جوامع و افراد نيز بر اثر بهرهوري از توان عقل و تفكر و قدرت عمل و تلاش بوده است . پيامبران، امامان و بندگان صالح الهي همگي اهل فكر و تعقل بودهاند . در منزلت ابوذر، امام صادق عليه السلام فرمود: «كان اكثر عبادة ابي ذر رحمه الله التفكر والاعتبار؛ بيشترين عبادت اباذر كه رحمت خدا بر او باد، انديشه و عبرت اندوزي بود .» [5] . قرآن اين كتاب الهي و آسماني براي انديشه و تفكر، و تلاش و عمل، ارزش والا و حياتي قائل است و زيباترين و رساترين سخنان را درباره ارزش دانش و تعقل، و دقت و تفقه بيان نموده است در قرآن بيش از هزار بار كلمه «علم» و مشتقات آن كه نشانه باروري انديشه است، تكرار شده و افزون بر 17 آيه به طور صريح انسان را دعوت به تفكر نموده، بيش از 10 آيه با كلمه «انظروا؛ دقت كنيد» ، شروع شده است . بيش از پنجاه مورد كلمه عقل و مشتقات آن به كار رفته است و در چهار آيه نيز قاطعانه به تدبر در قرآن [6] امر شده است و همچنين از كلمه فقه و تفقه و امثال آن بهره جسته است . [7] . در مورد عمل هم در قرآن بيش از 354 مرتبه لفظ «عمل» و مشتقات آن آمده است و جمله «آمنوا وعملوا الصالحات» بيش از 65 مورد در قرآن مطرح شده است . اين مطلب، نشان دهنده لزوم ايمان به عنوان ثمره انديشه و تفكر، در كنار عمل و تلاش شايسته ميباشد . در روايات معصومين عليهم السلام نيز آثار و فوايد مهمي براي تفكر و انديشه بيان و مطرح شده است كه بيان همه آنها در اين مقال نميگنجد و ما تنها به بررسي اين موضوع در كلمات گهربار امام حسن عسكري عليه السلام ميپردازيم .
با توجه به جايگاه رفيع انديشه و تعقل در قرآن، در نوع آيات مربوط به اين موضوع روي سخن با انديشمندان است؛ چرا كه آنها ميتوانند به عمق كتاب تكوين و هستي، و كتاب آسماني قرآن راه يابند و از آن بهره گيرند و سعادت دنيا و آخرت خويش را تأمين نمايند . اينك به برخي از اين آيات اشاره ميشود: «ان في خلق السموت و الارض و اختلاف الليل و النهار والفلك التي تجري في البحر بما ينفع الناس و مآ انزل الله من السمآء من مآء فاحيا به الارض بعد موتها و بث فيها من كل دآبة و تصريف الريح والسحاب المسخر بين السمآء و الارض لايات لقوم يعقلون» ؛ [8] . «در آفرينش آسمانها و زمين، و آمد و رفت شب و روز و كشتيهايي كه در دريا به سود مردم در حركتاند و آبي كه خداوند از آسمان نازل كرده و با آن، زمين را پس از مردن، زنده نموده و انواع جنبندگان را در آن گسترده و [همچنين] در جابجايي بادها و ابرهايي كه ميان زمين و آسمان مسخرند، نشانههايي است براي مردمي كه ميانديشند .» در آيهاي ديگر ميخوانيم: «ان في خلق السموت والارض واختلف اليل والنهار لايت لاولي الالباب الذين يذكرون الله قيما وقعودا وعلي جنوبهم ويتفكرون في خلق السمو ت والارض ربنا ما خلقت هذا بطلا سبحنك فقنا عذاب النار» ؛ [9] «مسلما در آفرينش آسمانها و زمين، و آمد و رفت شب و روز، نشانههايي براي خردمندان است . همانها كه خدا را در حال ايستاده و نشسته و آنگاه كه بر پهلو خوابيدهاند، ياد ميكنند و در آفرينش آسمانها و زمين ميانديشند [و ميگويند:] بار الها! اينها را بيهوده نيافريدهاي، منزهي تو! ما را از عذاب آتش نگاه دار .» و همچنين در قرآن كريم آمده است: «كذلك نفصل الايات لقوم يتفكرون» ؛ [10] بدين گونه اين آيات را براي آنان كه ميانديشند، شرح ميدهيم .» امام حسن عسكري عليه السلام ميفرمايد: «انما خاطب الله العاقل؛ [11] فقط خداوند خردمند را مورد خطاب قرار داده است .» اين جمله كوتاه و رسا از عمق بسياري برخوردار است و حكايت از آن دارد كه سخن خدا و خطاب او با كساني است كه هم داراي فكر و قدرت تفكرند، و هم از نيروي انديشه و تدبر استفاده ميكنند .
بسيارند كساني كه عبادت را منحصر در انجام نماز و خواندن نمازهاي مستحبي و گرفتن روزههاي واجب و مستحب ميدانند، بدون آنكه در رمز و راز آن انديشه كنند و يا در زمان و اوضاع آن تعقل نمايند . امام حسن عسكري عليه السلام با توجه به اين خطر و به وجود آمدن و اشاعه آن در جامعه اسلامي، جايگاه ويژه انديشه و تفكر را اينگونه بيان ميفرمايد: «ليست العبادة كثرة الصيام والصلوة وانما العبادة كثرة التفكر في امر الله؛ [12] عبادت به بسياري نماز و روزه نيست، همانا عبادت تفكر بسيار در امر خداوند است .»
يكي از نشانههاي انديشمندان؛ شيوه سخن گفتن آنان است . نوشتهها، حرفها و كلمات ايشان به خوبي ميزان عقل و رشد آنان را بيان ميدارد . در اين باره امام حسن عسكري عليه السلام فرمود: «قلب الاحمق في فمه وفم الحكيم في قلبه؛ [13] دل نابخرد در دهان او است، و دهان خردمند فرزانه، در دل او .» انسان انديشمند، اول در اطراف سخن فكر ميكند، نفع و زيان آن را بررسي ميكند و آنگاه به سخن گفتن اقدام مينمايد . ولي انسان بيخرد و كمانديش، نخست سخن ميگويد و بعد در عواقب و اطراف آن به انديشه ميپردازد . در نتيجه، انديشمند كمتر خطا ميكند، و كم انديشان و يا كجانديشان كمتر به راه صواب ميروند . دليل اين امر آن است كه بر اثر انديشه، روح و عقل انساني روشن ميشود و در پرتو آن نورانيت، حق و باطل، و درست و نادرست را از يكديگر تشخيص ميدهد، در حالي كه بيخردان در ظلمت جهل به سر ميبرند . به همين جهت، امام حسن عسكري عليه السلام فرمود: «عليكم بالفكر فانه حياة قلب البصير ومفاتيح ابواب الحكمة؛ [14] بر شما باد به انديشيدن! پس به حقيقت، تفكر موجب حيات و زندگي دل آگاه، و كليدهاي دربهاي حكمت است .» امير مؤمنان، علي عليه السلام در اين مورد فرمود: «من فكر ابصر العواقب؛ [15] هر كه انديشه كند، عواقب كارها را ميبيند .»
عالم آخرت تجسم وسيع و گستردهاي از عالم دنيا است و همه حقايق اين جهان در آنجا به صورت متناسبي مجسم ميگردد . آنها كه با عقل خود انديشه نكردند و با چشم جانشان در ديدن حقايق دقت به خرج ندادند، در روز قيامت نابينا محشور ميشوند . امام حسن عسكري عليه السلام اين حقيقت را با گوشزد كردن آيهاي از قرآن، براي اسحاق بن اسماعيل نيشابوري در طي نامهاي چنين بيان ميكند: «... فاتم الله عليك يا اسحاق وعلي من كان مثلك ممن قد رحمه الله وبصره بصيرتك نعمته ... فاعلم يقينا يا اسحاق انه من خرج من هذه الدنيا اعمي فهو في الآخرة اعمي واضل سبيلا؛ يا اسحاق ليس تعمي الابصار ولكن تعمي القلوب التي في الصدور وذلك قول الله في محكم كتابه حكاية عن الظالم اذ يقول [16] : «رب لم حشرتني اعمي و قد كنت بصيرا
فكر و انديشه، و يا تأمل و تدبر آنگاه ارزش حقيقي و عيني خويش را نشان ميدهد كه منجر به عمل و تلاش و سعي و كوشش شود وگرنه تفكري كه منهاي عمل باشد، ارزش واقعي را نخواهد داشت . در واقع، فكري مطلوب و كارساز است كه به عمل صالح بينجامد . امام صادق عليه السلام فرمود: «التفكر يدعو الي البر والعمل به؛ [17] انديشه، [انسان را] به سوي نيكي و عمل به آن فرا ميخواند .» همچنان كه در تعريف عقل از زبان احاديث اسلامي ميخوانيم: «العقل ما عبد به الرحمان واكتسب به الجنان؛ [18] عقل چيزي است كه خداي مهربان به وسيله آن پرستيده شود، و بهشتها توسط آن به دست آيد .» امام حسن عسكري عليه السلام در كنار انديشه و فكر، بر عمل و رفتار شايسته تاكيد نموده است و گاهي به صورت كلي ميفرمايد: «لا يشغلك رزق مضمون عن عمل مفروض؛ [19] [توجه] به روزي تضمين شده، تو را از كار واجب رويگردان نكند .» امام عسكري عليه السلام گاهي با بيان جزئيات، بر عمل و رفتار درست تاكيد كرده است . اين كار از چند طريق انجام شده است:
در اين بخش امام حسن عسكري عليه السلام بر اوصاف عملي و رفتاري كه در مورد رابطه انسان با خالقش، جامعهاش، خانوادهاش و با خودش مطرح است، انگشت نهاده است كه اين مسئله به خوبي اهميت «عمل گرايي» را در كنار «انديشهگرايي» نشان ميدهد . از جمله به شيعيانش فرمود: «اوصيكم بتقوي الله والورع في دينكم، والاجتهاد لله وصدق الحديث واداء الامانة الي من ائتمنكم من بر او فاجر، وطول السجود وحسن الجوار فبهذا جاء محمد صلي الله عليه و آله صلوا في عشايرهم واشهدوا جنائزهم وعودوا مرضاهم، وادوا حقوقهم، فان الرجل منكم اذا ورع في دينه وصدق في حديثه وادي الامانة وحسن خلقه مع الناس؛ قيل: هذا شيعي فيسرني ذلك؛ [20] . شما را سفارش ميكنم به تقواي الهي و ورع در دين خود و كوشش در راه خدا، راستگويي و رد امانت به هر كه به شما امانت سپرده - خوب يا بد - طولاني بودن سجده و خوب همسايهداري؛ چرا كه محمد صلي الله عليه و آله براي اينها آمده است . در گروههاي آنها (مخالفان) نماز بخوانيد (يعني در نماز جماعت آنها شركت كنيد)، در تشييع جنازه آنها شركت كنيد و بيمارانشان را عيادت، و حقوق آنان را ادا نماييد؛ زيرا اگر مردي از شما در دين خود ورع داشت و در سخنش راست گفت و امانت را رد كرد و اخلاقش با مردم خوب بود گفته شد: اين شيعه است . پس من از اين شادمان ميشوم .» همچنين آن حضرت فرمود: «المؤمن بركة علي المؤمن وحجة علي الكافر؛ [21] مؤمن بركتي براي مؤمن، و [اتمام] حجتي بر كافر است .»
امام عسكري عليه السلام درباره بهترين مردم چنين ميفرمايد: «اورع الناس من وقف عند الشبهة، اعبد الناس من اقام علي الفرائض، ازهد الناس من ترك الحرام، اشد الناس اجتهادا من ترك الذنوب؛ [22] پارساترين مردم كسي است كه در شبهات توقف كند، عابدترين مردم كسي است كه واجبات را به جا آورد، زاهدترين مردم كسي است كه از حرام دوري كند و كوشاترين مردم كسي است كه گناهان را ترك كند .» حضرتش در باره پستترين بندگان فرمود: «بئس العباد عبد يكون ذاوجهين وذا لسانين، يطري اخاه شاهدا وياكله غائبا، ان اعطي حسده وان ابتلي خانه؛ [23] بدترين بندگان، بندهاي است كه داراي دو چهره و دو زبان باشد؛ در حضور برادرش او را ميستايد، و پشت سر، او را ميخورد . اگر به او چيزي عطا شود، حسد ميرزد و اگر گرفتار گردد، به او خيانت ميكند .»
آن امام همام در ستايش برخي اعمال فرمود: «خصلتان ليس فوقهما شيء! الايمان بالله، ونفع الاخوان؛ [24] دو خصلت است كه برتر از آن چيزي نيست: ايمان به خداوند و فايده رساندن به برادران .» همچنين در مورد فروتني فرمود: «التواضع نعمة لا يحسد عليها؛ [25] فروتني نعمتي است كه مورد حسد قرار نميگيرد .» و در جاي ديگر فرمود: «من التواضع السلام علي كل من تمر به؛ والجلوس دون شرف المجلس؛ [26] نشانه فروتني سلام نمودن بر تمام كساني است كه بر آنها ميگذري و نشستن در غير صدر مجلس است .»
براي ارزشيابي عمل لازم است رفتارهاي شايسته از غير آن بازشناسي شود . در اين باره امام حسن عسكري عليه السلام علاوه بر شناسايي برخي اعمال نيك و شايسته، نفرت خويش را از برخي كردارهاي ناشايست اظهار نموده و آن را مورد نكوهش قرار داده است، از جمله در مورد اظهار شادماني در نزد غم ديده ميفرمايد: «ليس من الادب اظهار الفرح عند المحزون؛ [27] اظهار شادماني در برابر انسان غم ديده، خلاف ادب است .» خواستههاي ذلتآور يكي ديگر از اعمال زشت است كه امام عسكري عليه السلام در مورد آن ميفرمايد: «ما اقبح بالمؤمن ان تكون له رغبة تذله؛ [28] چه زشت است براي مؤمن كه به دنبال خواهشي برود كه او را ذليل و خوار ميكند .» غضب نيز از جمله اين رفتارهاست كه تمام بديها را به سوي آدمي سرازير مينمايد: «الغضب مفتاح كل شر؛ خشم كليد هر بدي است .»
[1] مسعودي و علي بن عيسي اربلي تولد حضرت را در سال 231 ق دانستهاند .
[2] اصول كافي، ج 1، ص 503؛ الارشاد، ص 335 .
[3] الانوار البهية، ص 151 .
[4] الارشاد، ص 354 و بحار الانوار، ج 50، ص 236 .
[5] بحار الانوار، ج 22، ص 431 .
[6] نحل/44؛ آل عمران/191و نحل 69 .
[7] آمار استخراج شده بر اساس اطلاعات كتاب «المعجم المفهرس» محمد فؤاد عبد الباقي (دار الحديث القاهره) ميباشد .
[8] بقرة / آيه164 .
[9] آل عمران /190 و 191 . [
[10] يونس /24 .
[11] تحف العقول، ص 516، ح 4 .
[12] تحف العقول، ص 518، ح 13؛ وسائل الشيعة، ج 11، ص 153؛ اصول كافي، ج 2، ص 55 و بحار الانوار، ج 71، ص 322 .
[13] تحف العقول، 519، ح 21 .
[14] بحار الانوار، ج 8، ص 115 و الحكم الزاهرة، ج 1، ص 19 .
[15] همان و غرر الحكم، ص 665 .
[16] تحف العقول، ص 513 و 514 .
[17] وسائل الشيعة، ج 11، ص 153 و مجموعه ورام، ج 2، ص 327 .
[18] همان، ص 161 و اصول كافي، ج 1، ص 11 .
[19] تحف العقول، ص 519، ح 22 .
[20] همان، 518، ح 12؛ وسائل الشيعة، ج 8، ص 389، ح 2 .
[21] همان، ص 519، ح 20 .
[22] همان، ص 519، ح 18 و انوار البهية (همان) ص 318 .
[23] تحف العقول (همان) ص 518، ح 14 .
[24] همان، ص 520، ح 26 .
[25] همان، ص 520، ح 31 .
[26] همان، ص 517، ح 9 .
[27] همان، ص 520، ح 28 و منتهي الآمال، ج 2، ص 273 ح 6 .
[28] همان، ص 520، ح 35 .
بسم الله الرحمن الرحیم
جاهِدُوا بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ في سَبيلِ اللَّهِ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (سوره توبه آیه 41)
با اموال و جانهاى خود، در راه خدا جهاد نماييد؛ اين براى شما بهتر است اگر بدانيد حضرت رضا (عليه السّلام): خدا رحم نماید بندهاى كه امر ما را زنده (و برپا) دارد ... علوم و دانشهاى ما را ياد گيرد و به مردم ياد دهد، زيرا مردم اگر سخنان نيكوى ما را (بى آنكه چيزى از آن كاسته و يا بر آن بيافزايند) بدانند هر آينه از ما پيروى (و طبق آن عمل) مى كنند
بنادر البحار-ترجمه و شرح خلاصه دو جلد بحار الانوار ص 159
بنیانگذار مجتمع فرهنگی مذهبی قائمیه اصفهان شهید آیت الله شمس آبادی (ره) یکی از علمای برجسته شهر اصفهان بودند که در دلدادگی به اهلبیت (علیهم السلام) بخصوص حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) و امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شهره بوده و لذا با نظر و درایت خود در سال 1340 هجری شمسی بنیانگذار مرکز و راهی شد که هیچ وقت چراغ آن خاموش نشد و هر روز قوی تر و بهتر راهش را ادامه می دهند.
مرکز تحقیقات قائمیه اصفهان از سال 1385 هجری شمسی تحت اشراف حضرت آیت الله حاج سید حسن امامی (قدس سره الشریف ) و با فعالیت خالصانه و شبانه روزی تیمی مرکب از فرهیختگان حوزه و دانشگاه، فعالیت خود را در زمینه های مختلف مذهبی، فرهنگی و علمی آغاز نموده است.
اهداف :دفاع از حریم شیعه و بسط فرهنگ و معارف ناب ثقلین (کتاب الله و اهل البیت علیهم السلام) تقویت انگیزه جوانان و عامه مردم نسبت به بررسی دقیق تر مسائل دینی، جایگزین کردن مطالب سودمند به جای بلوتوث های بی محتوا در تلفن های همراه و رایانه ها ایجاد بستر جامع مطالعاتی بر اساس معارف قرآن کریم و اهل بیت علیهم السّلام با انگیزه نشر معارف، سرویس دهی به محققین و طلاب، گسترش فرهنگ مطالعه و غنی کردن اوقات فراغت علاقمندان به نرم افزار های علوم اسلامی، در دسترس بودن منابع لازم جهت سهولت رفع ابهام و شبهات منتشره در جامعه عدالت اجتماعی: با استفاده از ابزار نو می توان بصورت تصاعدی در نشر و پخش آن همت گمارد و از طرفی عدالت اجتماعی در تزریق امکانات را در سطح کشور و باز از جهتی نشر فرهنگ اسلامی ایرانی را در سطح جهان سرعت بخشید.
از جمله فعالیتهای گسترده مرکز :
الف)چاپ و نشر ده ها عنوان کتاب، جزوه و ماهنامه همراه با برگزاری مسابقه کتابخوانی
ب)تولید صدها نرم افزار تحقیقاتی و کتابخانه ای قابل اجرا در رایانه و گوشی تلفن سهمراه
ج)تولید نمایشگاه های سه بعدی، پانوراما ، انیمیشن ، بازيهاي رايانه اي و ... اماکن مذهبی، گردشگری و...
د)ایجاد سایت اینترنتی قائمیه www.ghaemiyeh.com جهت دانلود رايگان نرم افزار هاي تلفن همراه و چندین سایت مذهبی دیگر
ه)تولید محصولات نمایشی، سخنرانی و ... جهت نمایش در شبکه های ماهواره ای
و)راه اندازی و پشتیبانی علمی سامانه پاسخ گویی به سوالات شرعی، اخلاقی و اعتقادی (خط 2350524)
ز)طراحی سيستم هاي حسابداري ، رسانه ساز ، موبايل ساز ، سامانه خودکار و دستی بلوتوث، وب کیوسک ، SMS و...
ح)همکاری افتخاری با دهها مرکز حقیقی و حقوقی از جمله بیوت آیات عظام، حوزه های علمیه، دانشگاهها، اماکن مذهبی مانند مسجد جمکران و ...
ط)برگزاری همایش ها، و اجرای طرح مهد، ویژه کودکان و نوجوانان شرکت کننده در جلسه
ی)برگزاری دوره های آموزشی ویژه عموم و دوره های تربیت مربی (حضوری و مجازی) در طول سال
دفتر مرکزی: اصفهان/خ مسجد سید/ حد فاصل خیابان پنج رمضان و چهارراه وفائی / مجتمع فرهنگي مذهبي قائميه اصفهان
تاریخ تأسیس: 1385 شماره ثبت : 2373 شناسه ملی : 10860152026
وب سایت: www.ghaemiyeh.com ایمیل: Info@ghaemiyeh.com فروشگاه اینترنتی: www.eslamshop.com
تلفن 25-2357023- (0311) فکس 2357022 (0311) دفتر تهران 88318722 (021) بازرگانی و فروش 09132000109 امور کاربران 2333045(0311)
نکته قابل توجه اینکه بودجه این مرکز؛ مردمی ، غیر دولتی و غیر انتفاعی با همت عده ای خیر اندیش اداره و تامین گردیده و لی جوابگوی حجم رو به رشد و وسیع فعالیت مذهبی و علمی حاضر و طرح های توسعه ای فرهنگی نیست، از اینرو این مرکز به فضل و کرم صاحب اصلی این خانه (قائمیه) امید داشته و امیدواریم حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف توفیق روزافزونی را شامل همگان بنماید تا در صورت امکان در این امر مهم ما را یاری نمایندانشاالله.
شماره حساب 621060953 ، شماره کارت :6273-5331-3045-1973و شماره حساب شبا : IR90-0180-0000-0000-0621-0609-53به نام مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان نزد بانک تجارت شعبه اصفهان – خيابان مسجد سید
ارزش کار فکری و عقیدتی
الاحتجاج - به سندش، از امام حسین علیه السلام -: هر کس عهده دار یتیمی از ما شود که محنتِ غیبت ما، او را از ما جدا کرده است و از علوم ما که به دستش رسیده، به او سهمی دهد تا ارشاد و هدایتش کند، خداوند به او میفرماید: «ای بنده بزرگوار شریک کننده برادرش! من در کَرَم کردن، از تو سزاوارترم. فرشتگان من! برای او در بهشت، به عدد هر حرفی که یاد داده است، هزار هزار، کاخ قرار دهید و از دیگر نعمتها، آنچه را که لایق اوست، به آنها ضمیمه کنید».
التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری علیه السلام: امام حسین علیه السلام به مردی فرمود: «کدام یک را دوستتر میداری: مردی اراده کشتن بینوایی ضعیف را دارد و تو او را از دستش میرَهانی، یا مردی ناصبی اراده گمراه کردن مؤمنی بینوا و ضعیف از پیروان ما را دارد، امّا تو دریچهای [از علم] را بر او میگشایی که آن بینوا، خود را بِدان، نگاه میدارد و با حجّتهای خدای متعال، خصم خویش را ساکت میسازد و او را میشکند؟».
[سپس] فرمود: «حتماً رهاندن این مؤمن بینوا از دست آن ناصبی. بیگمان، خدای متعال میفرماید: «و هر که او را زنده کند، گویی همه مردم را زنده کرده است»؛ یعنی هر که او را زنده کند و از کفر به ایمان، ارشاد کند، گویی همه مردم را زنده کرده است، پیش از آن که آنان را با شمشیرهای تیز بکشد».
مسند زید: امام حسین علیه السلام فرمود: «هر کس انسانی را از گمراهی به معرفت حق، فرا بخواند و او اجابت کند، اجری مانند آزاد کردن بنده دارد».