نويسنده : مركز پژوهش هاي اسلامي صدا و سيما گروه معارف
ناشر : پايگاه اطلاعرساني زائرين

از مقامات معروف و مشهور در دمشق ، مرقد حضرت رقيّه دختر خردسال حضرت ابي عبدالله الحسين است ، كه در ششم صفرسال 61 هجري ، در خرابه شام ، از شدّت سوز و گداز در فراق پدر، جان به جان آفرين سپرد.

با ملاحظه كتب و اقوال گوناگون ، مجموع فرزنداني كه به آن امام مظلوم نسبت داده شده هشت دختر است ، كه فاطمه كبري و فاطمه صغري و زبيده و زينب و سكينه و آن دختر كه در خرابه وفات كرد (كه بعضي نامش را زبيده و بعضي رقيّه گفته اند) و ام كلثوم و صفيه باشند. و سيزده پسر: اول علي اكبر، دوم علي اوسط، سوم علي اصغر، چهارم محمّد، پنجم جعفر، ششم قاسم ، هفتم عبدالله ، هشتم محسن ، نهم ابراهيم ، دهم حمزه ، يازدهم عمر، دوازدهم زيد، و سيزدهم عمران بن الحسين عليه السلام. زياده بر اين نيز نسبت داده اند كه قولي بسيارضعيف است. مرحوم آيه الله حاج ميرزا حبيب الله كاشاني (ره ) پس از ذكر مطالب فوق مي گويد: اعتقاد مؤ لّف آن است كه بر تقدير صحت ماءخذ، اين تعدّد در اسم بوده نه در مسمّي ، زيرا كه آن حضرت به قلّت اولاد معروف بوده است ، پس تواند بود كه دو اسم يا زيادتر از اسامي مذكور، براي يك تن باشد و نيز محتمل است كه بعضي از اينها نبيره هاي آن بزرگوار باشند. چنانكه محتمل است كه بعضي از آنها منسوبان او از بني هاشم باشند. چه ، آن مظلوم ، پدر يتيمان و متكفّل امر ايشان بود (1) آن دختري كه در خرابه شام از دنيا رحلت فرموده و شايد اسم شريفش رقيّه عليه السلام بوده و از صباياي خود حضرت سيدالشهدا عليه السلام بوده چون مزاري كه در خرابه شام است منسوب است به اين مخدّره و معروف است به مزارست رقيّه .(2)

كلمة رقيّه ، در اصل از ارتقاءبه معني«صعود به طرف بالا و ترقّي»است. اين نام قبل از اسلام نيز وجود داشته ، مثلا نام يكي از دختران هاشم (جدّ دوم پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله ) رقيّه بوده است ، كه عمة پدر رسول خدا رقيّه مي شود. (3) نخستين كسي كه در اسلام ، اين نام را داشت ، يكي از دختران رسول خدا صلي الله عليه و آله از حضرت خديجه است . پس از آن ، يكي از دختران اميرالمؤ منين علي عليه السلام نيز رقيه نام داشت ، كه به همسري حضرت مسلم بن عقيل درآمد. در ميان دختران امامان ديگر نيز چندنفر اين نام را داشتند، از جمله يكي از دختران امام حسن مجتبي(ع) (4) و دو نفر از دختران امام موسي كاظم كه به رقيّه و رقيّة صغري خوانده مي شدند. اكثر محدّثان دو دختر به نامهاي سكينه و فاطمه براي امام حسين ذكر كرده اند؛ اما علّامه ابن شهر آشوب ، و محمّدبن جرير طبري شيعي ، سه دختر به نامهاي سكينه ، فاطمه و زينب را براي آن حضرت برشمرده اند. در ميان محدّثان قديم ، تنها علي بن عيسي اربلي - صاحب كتاب كشف الغمّه (كه اين كتاب را در سال 687 ه-.ق تاءليف كرده است ) - به نقل از كمال الدين گفته است كه امام حسين شش پسر و چهار دختر داشت ؛ ولي او نيز هنگام شمارش دخترها، سه نفر به نامهاي زينب ، سكينه و فاطمه را نام مي برد و از چهارمي ذكري به ميان نمي آورد. احتمال دارد كه چهارمين دختر، همين رقيّه بوده باشد. علامه حائري در كتاب معالي السبطين مي نويسد: بعضي مانند محمّدبن طلحة شافعي وديگران از علماي اهل تسنّن و شيعه مي نويسند: « امام حسين داراي ده فرزند، شش پسر و چهار دختر بوده است ». سپس مي نويسد: دختران او عبارتند از: سكينه ، فاطمه صغري ، فاطمه كبري ، و رقيّه عليهن السلام. آنگاه در ادامه مي افزايد: رقيّه عليه السلام پنج سال يا هفت سال داشت و در شام وفات كرد. مادرش «شاه زنان»دختر يزدجرد بود(يعني حضرت رقيّه خواهر تني امام سجّاد بود). (5)

مي پرسند: آيا نبودن نام حضرت رقيّه در ميان فرزندان امام حسين عليه السلام در كتابها و متون قديم - مانند: ارشاد مفيد، اعلام الوري ، كشف الغمّه و دلائل الامامه طبري - بر نبودن چنين دختري براي امام حسين عليه السلام دلالت ندارد؟ پاسخ : با توجّه به مطالب زير، پاسخ اين سؤ ال روشن مي شود: در آن عصر، به دليل اندك بودن امكانات نگارش از يك سو، تعدّد فرزندان امامان از سوي ديگر، و سانسور و اختناق حكومت بني اُميّه كه سيره نويسان را در كنترل خود داشتند از سوي سوم ، و بالا خره عدم اهتمام به ضبط و ثبت همه امور و جزئيات تاريخ زندگي امامان موجب شده كه بسياري از ماجراهاي زندگي آنان در پشت پردة خفا باقي بماند؛ بنابراين ذكرنكردن انها دليل بر نبود آنها نخواهد شد.
گاهي بر اثر همنام بودن ، وجود نام رقيّه در يك خاندان موجب اشتباه در تاريخ شده و همين مطلب ، امر را بر تاريخ نويسان اندك آن عصر، با امكانات محدودي كه داشتند، مشكل مي نموده است.
گاهي بعضي از دختران دو نام داشتند؛ مثلا طبق قرائني كه خاطرنشان مي شود به احتمال قوي همين حضرت رقيّه را فاطمه صغيره مي خواندند، و شايد همين موضوع ، باعث غفلت از نام اصلي او شده باشد.
چنانكه قبلا ذكر شد و بعد از اين نيز بيان مي شود، بعضي از علماي بزرگ از قدما، از حضرت رقيّه به عنوان دختر امام حسين ياد كرده اند و شهادت جانسوز او را در خرابه شام شرح داده اند. پس بايد نتيجه گرفت كه بايد كتابها و دلايلي در دسترس آنها بوده باشد كه بر اساس آن ، از حضرت رقيّه سخن به ميان آورده اند؛ كتابهايي كه در دسترس ديگران نبوده است ، و در دسترس ما نيز نيست.
بنابراين ذكر نشدن نام حضرت رقيّه در كتب حديث قديم هرگز دليل نبودن چنين دختري براي امام حسين عليه السلام نخواهد بود، چنانكه عدم ثبت بسياري از جزئيات ماجراي عاشورا و حوادث كربلا و پس از كربلا در مورد اسيران ، در كتابهاي مربوطه ، دليل آن نمي شود كه بيش از آنچه درباره كربلا و حوادث اسارت آن نوشته شده وجود نداشته است . (6)

پدر بزرگوار حضرت رقيّه عليه السلام ، امام عظيم ، حسين بن علي معروفتر از آن است كه نياز به توصيف و معرّفي داشته باشد.

مادر حضرت رقيه عليه السلام ، مطابق بعضي از نقلها «ام اسحاق » نام داشت كه قبلا همسر امام حسن عليه السلام بود، و آن حضرت در وصيت خود به برادرش امام حسين عليه السلام سفارش كرد كه با ام اسحاق ازدواج و فضايل بسياري را براي آن بانو بر شمرد. (7) و به نقلي ، مادر رقيه عليه السلام «ام جعفر قضاعيه» بوده است ولي دليل مستندي در اين باره ، در دسترس نيست . (8) شيخ مفيد در كتاب ارشاد ام اسحاق بنت طلحه را مادر فاطمه بنت الحسين عليه السلام معرفي مي كند. (9)

سن مبارك حضرت رقيه عليه السلام هنگام شهادت ، طبق پاره اي از روايتها سه سال ، و مطابق پاره اي ديگر چهار سال بود. برخي نيز پنج سال و هفت سال نقل كرده اند.
در كتاب وقايع الشهور و الايام نوشته علامه بيرجندي آمده است كه ، دختر كوچك امام حسين عليه السلام در روز پنجم ماه صفر سال 61 وفات كرد، چنانكه همين مطلب در كتاب رياض القدس نيز نقل شده است.

1. تذكره الشهدا، ص 193 آيه الله ملا حبيب الله شريف كاشاني .
2. منتخب التواريخ ص 299
3. بحار الانوار ج 15، ص 39
4. ترجمه ارشاد مفيد ج 2، ص 16
5. سرگذشت جانسوز حضرت رقيه عليهاالسلام ص 9 به نقل از معالي السبطين ج 2 ص 214
6. سرگذشت حضرت رقيه عليهاالسلام ص 13
7. زندگاني چهارده معصوم عليه السلام مرحوم عماد زاده ج 1 ص 633 به نقل از اخبار الطول دينوري ص 262، ابصار العين في انصار الحسين عليه السلام ص 368، كشف الغمه ج 2 ص 216 و عوالم جلد امام حسين عليه السلام ص 331 از انتشارات مدرسه الامام المهدي
8. السيد رقيه عليه السلام تاليف عامر الحلو، ص 42
9. ترجمه ارشاد ج 2 ص 137

بسم الله الرحمن الرحیم
جاهِدُوا بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ في سَبيلِ اللَّهِ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (سوره توبه آیه 41)
با اموال و جانهاى خود، در راه خدا جهاد نماييد؛ اين براى شما بهتر است اگر بدانيد حضرت رضا (عليه السّلام): خدا رحم نماید بنده‌اى كه امر ما را زنده (و برپا) دارد ... علوم و دانشهاى ما را ياد گيرد و به مردم ياد دهد، زيرا مردم اگر سخنان نيكوى ما را (بى آنكه چيزى از آن كاسته و يا بر آن بيافزايند) بدانند هر آينه از ما پيروى (و طبق آن عمل) مى كنند
بنادر البحار-ترجمه و شرح خلاصه دو جلد بحار الانوار ص 159
بنیانگذار مجتمع فرهنگی مذهبی قائمیه اصفهان شهید آیت الله شمس آبادی (ره) یکی از علمای برجسته شهر اصفهان بودند که در دلدادگی به اهلبیت (علیهم السلام) بخصوص حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) و امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شهره بوده و لذا با نظر و درایت خود در سال 1340 هجری شمسی بنیانگذار مرکز و راهی شد که هیچ وقت چراغ آن خاموش نشد و هر روز قوی تر و بهتر راهش را ادامه می دهند.
مرکز تحقیقات قائمیه اصفهان از سال 1385 هجری شمسی تحت اشراف حضرت آیت الله حاج سید حسن امامی (قدس سره الشریف ) و با فعالیت خالصانه و شبانه روزی تیمی مرکب از فرهیختگان حوزه و دانشگاه، فعالیت خود را در زمینه های مختلف مذهبی، فرهنگی و علمی آغاز نموده است.
اهداف :دفاع از حریم شیعه و بسط فرهنگ و معارف ناب ثقلین (کتاب الله و اهل البیت علیهم السلام) تقویت انگیزه جوانان و عامه مردم نسبت به بررسی دقیق تر مسائل دینی، جایگزین کردن مطالب سودمند به جای بلوتوث های بی محتوا در تلفن های همراه و رایانه ها ایجاد بستر جامع مطالعاتی بر اساس معارف قرآن کریم و اهل بیت علیهم السّلام با انگیزه نشر معارف، سرویس دهی به محققین و طلاب، گسترش فرهنگ مطالعه و غنی کردن اوقات فراغت علاقمندان به نرم افزار های علوم اسلامی، در دسترس بودن منابع لازم جهت سهولت رفع ابهام و شبهات منتشره در جامعه عدالت اجتماعی: با استفاده از ابزار نو می توان بصورت تصاعدی در نشر و پخش آن همت گمارد و از طرفی عدالت اجتماعی در تزریق امکانات را در سطح کشور و باز از جهتی نشر فرهنگ اسلامی ایرانی را در سطح جهان سرعت بخشید.
از جمله فعالیتهای گسترده مرکز :
الف)چاپ و نشر ده ها عنوان کتاب، جزوه و ماهنامه همراه با برگزاری مسابقه کتابخوانی
ب)تولید صدها نرم افزار تحقیقاتی و کتابخانه ای قابل اجرا در رایانه و گوشی تلفن سهمراه
ج)تولید نمایشگاه های سه بعدی، پانوراما ، انیمیشن ، بازيهاي رايانه اي و ... اماکن مذهبی، گردشگری و...
د)ایجاد سایت اینترنتی قائمیه www.ghaemiyeh.com جهت دانلود رايگان نرم افزار هاي تلفن همراه و چندین سایت مذهبی دیگر
ه)تولید محصولات نمایشی، سخنرانی و ... جهت نمایش در شبکه های ماهواره ای
و)راه اندازی و پشتیبانی علمی سامانه پاسخ گویی به سوالات شرعی، اخلاقی و اعتقادی (خط 2350524)
ز)طراحی سيستم هاي حسابداري ، رسانه ساز ، موبايل ساز ، سامانه خودکار و دستی بلوتوث، وب کیوسک ، SMS و...
ح)همکاری افتخاری با دهها مرکز حقیقی و حقوقی از جمله بیوت آیات عظام، حوزه های علمیه، دانشگاهها، اماکن مذهبی مانند مسجد جمکران و ...
ط)برگزاری همایش ها، و اجرای طرح مهد، ویژه کودکان و نوجوانان شرکت کننده در جلسه
ی)برگزاری دوره های آموزشی ویژه عموم و دوره های تربیت مربی (حضوری و مجازی) در طول سال
دفتر مرکزی: اصفهان/خ مسجد سید/ حد فاصل خیابان پنج رمضان و چهارراه وفائی / مجتمع فرهنگي مذهبي قائميه اصفهان
تاریخ تأسیس: 1385 شماره ثبت : 2373 شناسه ملی : 10860152026
وب سایت: www.ghaemiyeh.com ایمیل: Info@ghaemiyeh.com فروشگاه اینترنتی: www.eslamshop.com
تلفن 25-2357023- (0311) فکس 2357022 (0311) دفتر تهران 88318722 (021) بازرگانی و فروش 09132000109 امور کاربران 2333045(0311)
نکته قابل توجه اینکه بودجه این مرکز؛ مردمی ، غیر دولتی و غیر انتفاعی با همت عده ای خیر اندیش اداره و تامین گردیده و لی جوابگوی حجم رو به رشد و وسیع فعالیت مذهبی و علمی حاضر و طرح های توسعه ای فرهنگی نیست، از اینرو این مرکز به فضل و کرم صاحب اصلی این خانه (قائمیه) امید داشته و امیدواریم حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف توفیق روزافزونی را شامل همگان بنماید تا در صورت امکان در این امر مهم ما را یاری نمایندانشاالله.
شماره حساب 621060953 ، شماره کارت :6273-5331-3045-1973و شماره حساب شبا : IR90-0180-0000-0000-0621-0609-53به نام مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان نزد بانک تجارت شعبه اصفهان – خيابان مسجد سید
ارزش کار فکری و عقیدتی
الاحتجاج - به سندش، از امام حسین علیه السلام -: هر کس عهده دار یتیمی از ما شود که محنتِ غیبت ما، او را از ما جدا کرده است و از علوم ما که به دستش رسیده، به او سهمی دهد تا ارشاد و هدایتش کند، خداوند به او می‌فرماید: «ای بنده بزرگوار شریک کننده برادرش! من در کَرَم کردن، از تو سزاوارترم. فرشتگان من! برای او در بهشت، به عدد هر حرفی که یاد داده است، هزار هزار، کاخ قرار دهید و از دیگر نعمت‌ها، آنچه را که لایق اوست، به آنها ضمیمه کنید».
التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری علیه السلام: امام حسین علیه السلام به مردی فرمود: «کدام یک را دوست‌تر می‌داری: مردی اراده کشتن بینوایی ضعیف را دارد و تو او را از دستش می‌رَهانی، یا مردی ناصبی اراده گمراه کردن مؤمنی بینوا و ضعیف از پیروان ما را دارد، امّا تو دریچه‌ای [از علم] را بر او می‌گشایی که آن بینوا، خود را بِدان، نگاه می‌دارد و با حجّت‌های خدای متعال، خصم خویش را ساکت می‌سازد و او را می‌شکند؟».
[سپس] فرمود: «حتماً رهاندن این مؤمن بینوا از دست آن ناصبی. بی‌گمان، خدای متعال می‌فرماید: «و هر که او را زنده کند، گویی همه مردم را زنده کرده است»؛ یعنی هر که او را زنده کند و از کفر به ایمان، ارشاد کند، گویی همه مردم را زنده کرده است، پیش از آن که آنان را با شمشیرهای تیز بکشد».
مسند زید: امام حسین علیه السلام فرمود: «هر کس انسانی را از گمراهی به معرفت حق، فرا بخواند و او اجابت کند، اجری مانند آزاد کردن بنده دارد».