دوش كشيدند و شجاعانه ايستادند و سر بر آسمان ساييدند و هرگز تسليم دشمنان و دژخيمان نشدند.معرفي تعدادي از اين بانوان عالي مقام را كه مورخان توانسته اند اسامي و برخي حالاتشان را درج نمايند، به سه مرحله تقسيم كرده ايم تا به سهولت بتوانيم حق مطلب را ادا كنيم:1_ قبل از عاشورا؛2_ در جريان حماسه عاشورا؛(س)_ بعد از عاشورا.اميدواريم زنان و دختران جامعه ما در تأسي به اين بزرگان، زندگي سعادت مندي را براي خود و خانواده هايشان فراهم اورند و از نور هدايت اين بزرگان بهره گيرند و ازحيات سراسر بركت آنان تأثير پذيرند.با مرگ معاويه، فرزندش يزيد بر تخت خلافت بني اميه نشست و خود را اميرالمؤمنين خواند و به تعبير ابوالاعلي مودودي، پادشاهي يزيد شروع گرديد و در ادامه پادشاهي معاويه، باز وجدان ها زنداني گرديد و زبان ها حبس گرديد.يزيد جهت اخذ بيعت از مخالفانش، اقداماتي كرد و شهرهايي را كه شيعيان امام علي (ع) در آن جا حضور داشتند، مورد توجه قرار داد. شهرهاي مدينه، بصره، كوفه و... درصف مقدم مخالفان يزيد قرار داشتند. لذا فرستاده اي به مدينه روانه كرد تا براي حاكم مدينه، پيام ببرد. يزيد مي خواست در اوّلين فرصت، قدرت خود را در حجاز تثبيت كند و از افراد شناخته شده اي كه معاويه در وصيت نامه خود به آنان اشاره كرده بود، بيعت بگيرد.آن هم نه به شيوه پدرش، بلكه با نهايت گستاخي و جنايت كاري و سركوب هر صداي ناموافق.مورخان، ماجراي پيام يزيد به والي مدينه و درخواست بيعت از امام حسين (ع) را به طور گسترده در كتب خويش آورده اند كه امام، تن به بيعت نداد و شبانه به همراه خانواده و

يارانش، مدينه را به سوي مكه ترك كرد.كاروان امام حسين (ع) پس از وداع با پيامبر (ص) و حضرت زهرا و امام حسن مجتبي (ع) ، شب يكشنبه، دو روز مانده به پايان ماه رجب _ بيست و هشتم _ سال 60 هجري از مدينه به سوي مكه به راه افتاد. زنان و كودكان همراه كاروان بودند؛ از كودك شيرخواره چند روزه يا چندماهه، تا كودكاني كه بايد دست آنان را گرفت و در دل تاريكي از كوره راه هاي بيابان ها گذراند؛ از مدينه تا مكه.وقتي خروج امام حسين (ع) از مدينه به گوش مردم شهرهاي مختلف رسيد، مردم از شكستن جوّ رعب حاكميت يزيد، به وجد آمدند و كانون هاي انقلاب، فعال شدند. نسيم آزادي به مشام آزادي خواهان رسيد. اوّل از همه، مردم عراق به پا خاستند. سران و اعيان كوفه در خانه سليمان بن صرد خزاعي جمع شدند و از امام حسين (ع) دعوت كردند تا با پذيرش رهبري مردم، حكومت يزيد را سرنگون كنند.كورت فريشلر نويسنده آلماني در كتاب «امام حسين و ايران» از آمادگي مردم ايران نيز جهت پيوستن به امام حسين (ع) خبر مي دهد و حتي تشكيل جلسه مردم كوفه در خانه سليمان بن صرد خزاعي را بر اثر فعاليت هاي ايرانيان مي داند.به هر حال شرح فعاليت هاي بانوان فداكاري را كه قبل از ماجراي عاشورا فعاليت هايي داشته اند، به ترتيب قيد مي كنيم

زادگان ايراني از قبيل گيو پسررستم فرخزاد و كارن و توژ سپهبدان مازندران و گيلان شركت نمود.بارتولومو شرق شناس ايتاليايي (كه در نيمه قرن بيستم زندگي مي كرد) اجتماع باغ ري را در ماه جمادي الاخر سال 60 هجري مطابق با مارس 679 ميلادي مي داند.مارسلين از شرق شناسان نيمه اوّل قرن بيستم نيز از حضور زني به سمت سفارت امام حسين (ع) در باغ بهار ري خبر مي دهد.اين جلسه در سلوجي پنج فرسنگي كوفه برگزار گرديد و ايرانيان و عراقيان به رهبري سليمان بن صرد خزاعي اعلام بيعت با امام حسين (ع) كردند و به امام نامه نوشتند و فاطمه با كارواني به همراه دو نفر از كوفيان بنام عبدالله بن همداني و عبدالله بن وال در آغاز سومين ماه بهار از كوفه حركت و در روز سيزدهم رمضان 60 هجري وارد مكه شد.بنابراين، فاطمه وقتي به مكه مي رسد كه كاروان امام حسين (ع) چهل و پنج روز پيش از مدينه خارج شده و در مكه در خانه عباس بن عبدالمطلب ساكن شده بودند.بديهي است كه فاطمه (س) نامه ها و گزارش هاي اوضاع ايران و عراق را به امام حسين (ع) نشان داد.

حق حسين بن علي (ع) و برادرش فراموش كرده اي كه فرمود: اين دو فرزند من، دو سيد جوانان بهشتند! حال فرزند رسول خدا از تو ياري خواسته و تو جواب نمي دهي؟»و هنگامي كه حبيب آماده رفتن به كربلا بود گفت: «اي حبيب، تو را به خدا قسم،اگر به خدمت حسين شرف ياب شدي، به نيابت از من دست و پايش را ببوس و سلام مرا به حضورشان برسان.»

كساني بود كه احتياج داشت ديگران استعداد پاكي و حق طلبي و ايثارگري را در وجودش به حركت در آورند. نخستين گام را در اين شكوفايي، امام حسين (ع) برداشت و گام دوم را، دلهم همسر زهير.براي همين، همسر زهير، وقتي كه ناخرسندي و سرپيچي شوهرش را از امام دريافت، گفت: «اي زهير، فرزند پيامبر خدا (ص) تورا مي خواند، و تو در رفتن كوتاهي مي كني؟»زهير از سخنان همسرش تاثير گرفت و نزد امام رفت و برگشت. زهير با چهره اي گرفته و مبهوت رفت و با چهره اي باز و خندان و درخشان بازگشت. انگار چهره و كارش مثل غنچه فرو بسته بود و با ديدار نسيم لطف و آفتاب مهر امام حسين (ع) باز شد و درخشيد. گفت كه خيمه اش را كنار خيمه امام برافرازند. و به زنش گفت: «من از اين جا به كاروان امام مي پيوندم و تورا آزاد مي گذارم كه همراه برادرت به خانه برگردي و دوست ندارم به سبب من گرفتار شوي.»زن زهير راضي نمي شد كه شوهرش را تنها بگذارد، ولي به اصرار زهير، باخانواده اش برگشت و با چشماني گريان گفت: «خداوند برايت خير بخواهد. روز قيامت نزد جد حسين (ع) به ياد من باش!»در برخي از نقل ها آمده كه آن زن با ايمان و صالحه، حاضر نشد باز گردد و به زهير گفت: چگونه تو مي خواهي در ركاب فرزند رسول خدا جان بازي كني، ولي من از مصاحبت با او محروم باشم؟! او به همراه زهير به كربلا آمد و تا هنگام شهادت با آنان بود.و چنين است كه مي توان گفت: زهير وام دار همسر خويش است و رسيدن به افتخار ياري امام حسين (ع) و

جان بازي و شهادت در راه دين خدا، بر اثر تشويق هاي همسرش بوده است.

پيش بيني مي كردند، آنان را سخت مضطرب و انديش ناك كرده بود و نيز رجّاله هاي كوفه كه همراه قشون عمر بن سعد آمده بودند هر چندي يك بار با حمله هاي تهديدي و ايذايي، وحشت آنان را دو چندان مي كردند.مصيبت ديگر آنان، مراقبت از بچه ها و نگاه داري آنان بود، مخصوصاً بچه هايي كه هنوز به سنّي نرسيده بودند و از هول عطش بي تابي بيشتري نشان مي دادند و به صداي بلند گريه مي كردند.

يك شهيد در خون غلتيده را مي ديدند. ديگر سخن هم نمي گفتند. نگاه ها و سكوت آنان گويا بود.آن شب، زينب با امام حسين (ع) گفتگوها كرد. زينب نيز بي تاب بود. او تا آن روز،همه مصيبت ها را در كنار حسين (ع) تحمل كرده بود، پايمال شدن حق پدر، دفن غريبانه مادر، شهادت پدر و برادر و... اكنون در چهره حسين (ع) همه رفتگان را مي ديد.اما پرتو گفتگوي حسين (ع) آن بي تابي ها را زدود و دل زينب آرام گرفت. توفان ها از جان او رخت بربست و آفتاب شكيبايي برجانش تابيد.و سرانجام روز عاشورا، در صحراي كربلا بزرگ ترين حماسه انسان رقم خورد؛حماسه عشق، حماسه هويت انساني.پيكرهاي غرق در خون، با زخم هايي از ستاره افزون، در برابر ديدگان زنان و كودكان، فجيع ترين صحنه تاريخ انساني بود. زنان و كودكان كه در خيمه ها بودند، هر لحظه با ديدن پيكر شهيدي، از درد و داغ شهيد مي شدند. بانوان به گريه صدا بلندمي كردند. بغض در گلويشان شكسته بود. اما با صدايي حبس شده در سينه، مي گريستند.مگر مي شود وقتي فضاي سينه ابري است و دل درياست و آسمان كوتاه و حسين تنها،نگريست؟زينب به آرام كردن انان پرداخت. او تكيه گاه و عقيله خاندان است. اما خود او چه،آيا دل درياي او، آرام و قرار يافته است؟زينب مي بايد بار غم و رنج صبوري و شكوه شكيبايي را بر دوش بگيرد. قامت او نبايد در برابر ستم بشكند و زبان او نبايد آني كلمه اي را ادا كند كه بوي افسردگي دهد وعلاوه از آن، تكيه گاه بازماندگان، او خواهد بود.با پايان روز عاشورا، دشت خاموش شده بود. آسمان به سرخي مي زد، زمين و آسمان آن چنان تيره و غبارآلود

شد كه در لاب لاي سرخي آسمان، گويي ستاره ها مي سوختند.صداي گريه زنان و كودكان در خيمه ها پيچيده بود و صداي زينب بلند شد كه: «لَيْت َ السَّماءَ تَطابَقَت ْ عَلَي الارض ِ؛ اي كاش آسمان بر زمين فرود مي آمد.»به دستور عمر بن سعد، خيمه هاي امام را آتش زدند. سواران جنايت كار به طرف خيمه ها هجوم آوردند تا به غارت خاندان پيامبر دست بيازند. لحظات تلخ و كوبنده و همه بار مصيبت بر دوش زينب (س) بود. زينب همه زنان و كودكان را جمع كرد و گفت: «هرچه از زيور آلات و وسايل گران قيمت دارند، در گوشه اي جمع كنند تا غارتي ها، هرچه مي خواهند ببرند و دست نامحرمي به سوي خاندان پيامبر دراز نشود.»زينب در اين لحظات طاقت فرسا، مسئوليت خطير ديگري نيز داشت؛ از سويي داغ دار غم مرگ برادر و فرزندان و خاندان خويش بود، از سويي ديگر پناه گاه زنان و كودكان است و از طرفي، پاسدار و مراقب علي بن الحسين (ع) ، كه بيمار بود و در خيمه اي خوابيده بود. مهاجمان خواستند به آن خيمه نيز حمله كنند، زينب، هم چون شيري خشمگين، خود را به برادر زاده اش رساند و در حمايت از او، گوش واره هايش را در آورد و به سوي مرد مهاجم پرتاب كرد.غروب عاشورا، پيكرهاي پاك شهيدان، مثل زورقي شكسته در ساحل درياي خون بر خاك افتاده بودند. خيمه هاي سوخته، آواره شده بود. گويي همه تاريخ، همه هستي در آن صحرا خلاصه مي باشد.در اين صحراي سوزان، در كنار جسدهاي شهيدان، همه مصيبت ها بر قلب زينب مي باريد، چونان صخره اي، آماج رگبارها و توفان ها شده بود، آن لحظه ها را نمي توان نوشت. كلمات شكسته و

مفاهيم پراكنده اند. غم از زمين مي جوشيد و از آسمان مي باريد.زينب بود و انبوهي از مصيبت ها. اما زينب در آرامشي الهي، افقهاي دور دست را مي نگريست و نگاه دور پروازش همه چيز را در خود مي سوخت و دشمن را حسرت به دل مي گذاشت.

ها و دشواري ها، در مسير مدينه تا مكه و از مكه تا كربلا را عاشقانه پذيرفت. منزل به منزل در كنار امام راه پيمود و تلخ كامي ها را،در شور و شيدايي حضور امام، عاشق و سرمست، تحمل كرد.او نماد محبت و وفاداري است. زني شاعر و اديب و قدر دان نعمت وجود امام حسين (ع) . رباب در كربلا، مثل الهه اساطير رفتار كرد. پس از آن كه ديد چگونه طفل شش ماهه اش با لب تشنه، آماج تير زهرآگين دشمن شد، و وقتي ديد كه چگونه در آفتاب تند و سوزان كربلا، حسين (ع) تنها را شهيد كردند و سپاه عمر بن سعد با نيزه و شمشير،بر پيكر پاك او ضربه زدند و اسب ها بر پيكرش تاختند، با چشماني اشك بار، اما صبور و مقاوم، از كنار جسد شهيدان گذشت. از عمر رباب، آنچه باقي بود، به ماتم و اشك گذشت و هرگز زير سقفي ننشست و بعد از بازگشت از اسارت، بر سر مزار حسين (ع) مقيم شد. او الهه غم بود. آن قدر گريسته بود كه چشمانش ياري نمي كرد. به گونه اي كه ديگر اشك درديدگانش نمانده بود.

حسين (ع) ، پيامبر (ص) راو در سيماي زينب (س) زهرا (س) را مي بينند. آنان شاهد جوشش مهر بي پايان پيامبر (ص) به حسين (ع) بودند، و آن روز، خسته بار از رنج ها و دشواري ها، تلخ كام از زهري كه چشيده اند، اما عاشق و سرمست همراه كاروان كربلامي رفتند.يكي از اين بانوان، فضه نوبيه است. فضه را پيامبر (ص) به زهرا معرفي كرده بود تا در كار پرمشقت خانه به او كمك كند. او بعد از وفات حضرت زهرا، در خدمت حضرت زينب (س) و در كربلا به همراه اهل بيت، يار و غم خوار زينب و كاروانيان بود. فضه حافظ قرآن بود و جز به قرآن تكلم نمي كرد.

كربلا حضور داشتند كه به شهادت رسيدند و دختركي سيزده ساله كه با دختران حسين بن علي (ع) در سفر كربلا بود.

برادرانم را حفظ مي كنم و آنگاه خون خود را».وهب آن قدر جنگيد تا دو دستانش قطع شد و اسير گرديد. عمر سعد دستور داد گردنش را زدند و سرش را به طرف سپاه امام حسين (ع) پرت كردند. مادر سر را برداشت و بوسيد و گفت: «سپاس خداي را كه روي مرا به شهادت تو پيش روي حسين (ع) سفيد كرد.»سپس سر وهب را به سوي سپاه ابن سعد پرتاب كرد و گفت: «ما آنچه در راه خدا داده ايم پس نمي گيريم».بعضي از مورخان مي نويسند: ام وهب، بعد از شهادت فرزندش، ستون خيمه را برداشت و به دشمن حمله كرد و دو نفر را كشت. سپس به دستور امام از ميدان برگشت.ام وهب هنگام حمله با عمود خيمه، اين رجز را مي خواند:انا عجوز في النساء ضعيفة خالية بالية نحيفة اضربكم بضربة عنيفة دون بني فاطمة الشريفة«من در ميان زنان، زني ضعيف و ناتوان هستم، لكن براي حمايت از فرزندان فاطمه (س) با شما مي جنگم و سخت ترين ضربه ها را بر شما وارد مي آورم.»نويسنده كتاب خاندان وهب نام ام وهب را «قمر» مي نويسد. هم چنين مؤلف رياحين الشريعه (در ج (س) ، ص 10) نام او را «قمري» و «قمر» نوشته است.

روز عاشورا، هنوز بيش از هفده روز از ازدواج آنان نمي گذشت كه همسرش وهب روانه ميدان گرديد و چنان سهم گين به دشمن حمله كرد كه آنان از جنگ تن به تن دست كشيده و دسته جمعي به او حمله بردند. عذرا كه حربه اي سنگين در دست داشت به اونزديك شد تا ياري اش كند. وهب در حالي كه سعي مي كرد با وجود زخم هاي فراوانش سرپا بايستد، از همسرش مي خواست تا به ميان خيمه ها باز گردد، ولي زن مي گفت: «نمي گذارم تنها به بهشت بروي! قسم به پدر و مادرم، امروز روز افتخار من و توست كه در راه عزيزترين و برجسته ترين افراد از خاندان رسول الله مي جنگيم.» امام (ع) فرمود: «خدا تو را جزاي نيكو دهد، به خيمه ها برگرد...» و او برگشت.

مي ديد عمودي به دست گرفت و به كمك وي شتافت و در حالي كه هلهله مي كرد، مي گفت: «پدر و مادرم فداي تو باد كه براي خاندان پيامبر جهاد مي كني وبرضد دشمنان انان مي رزمي عبدالله خواست او را به خيمه برگرداند، ولي او دامن عبدالله را گرفت و فرياد كشيد: «به خدا من تو را ترك نمي كنم، تا همراه تو كشته شوم.» امام حسين (ع) چون چنين ديد، ام وهب را با صداي بلند به سوي خيمه ها خواند و فرمود كه: «زنان را جهاد نشايد.»پس ام وهب به خيمه ها برگشت و عبدالله به ميدان رفت. در مرحله دوم جنگ كه شمر جهت آتش زدن خيمه ها حمله كرده بود، عبدالله با شجاعتي بسيار جنگيد و به شهادت رسيد. همسرش چون جسد شوهرش را بر روي خاك ديد، شتابان بر سر جنازه او رفت و در حالي كه خون از سر و صورت همسرش پاك مي كرد، گفت: «بهشت گوارايت باد،من نيز از خداي خويش مي خواهم كه جاي تو را در اعلا عليين قرار دهد و مرا نيز در مصاحبت تو بگمارد.»شمر كه در آن نزديكي، شاهد ماجرا بود، به غلامش رستم گفت: «سرش را با عمود بكوب.»زن، سخن شمر را شنيد، ولي هم چنان استوار و بي هراس و وحشت بر جاي خود نشست و خاك و خون از سر پاك شوهرش زدود، ناگاه آن ستم گر ديو سيرت و خون آشام بي رحم، چنان عمودي بر سرش كوفت كه بي درنگ روح پاكش به آسمان ها پرواز كرد و آن زن در كنار جسد مطهر همسرش به شهادت رسيد و بدين گونه زن عاشورايي ديگري درصدر تاريخ جاي گرفت.ام وهب، نخستين زني است

كه در كربلا به افتخار شهادت نايل آمد.

حنجره زنان و كودكان معصوم بر آن بيابان طين انداز مي شد.

پيامبر، در سرزميني غريب،بي كس و بي پناه، در محاصره دشمنان قرار داشتند. سپاه عمر سعد مي خواستند، آنان راحركت دهند و آنان، زينب، رباب، ام كلثوم، فاطمه و سكينه و... و امام سجاد (ع) ، چگونه ازكنار شهيدانشان بروند؟نزديك غروب روز يازدهم محرم، كاروان اسيران به سوي كوفه حركت كردند.فاصله كربلا تا كوفه را كه شبانه طي كردند، براي خانواده، زنان و كودكان، كه از شب عاشورا چشم بر هم ننهاده بودند و قلب هايشان سرشار از غم و مصيبت بود، ساعات تلخ و فرساينده اي بود.هر قبيله از سپاهيان عمر سعد با سرهاي شهيدان كه بر نيزه زده بودند، حركت مي كردند و اسيران، دست بسته به دنبال هم به راه افتادند. در آغاز صف اسيران، علي بن الحسين (ع) زنجير در دست گام بر مي دارد و در پايان زينب (س) با قامتي افراشته و نگاهي غم زده و عميق منظره حركت اسيران را در پيش رو دارد و قدري جلوتر، زنجيره نيزه داران و طلوع آفتاب سرهاي شهيدان را بر نيزه هامي بيند؛ بر بلندترين نيزه سر حسين (ع) را زده بودند.زينب با آرامش و شكوهي خاص، در انتهاي صف اسيران، ره مي پيمود و لحظه هاي زندگي را در خاطرش مرور مي كرد: از مدينه كه حركت مي كردند همه جوانان و برادران و فرزندانش، حسين و عباس و... زنان را با حرمت تمام در محمل ها نشانده بودند؛از مكه كه به سوي كوفه راه افتادند، منزل به منزل، آتش خاطره اي را به جاي گذاشتند، دركربلا، پيمان شكنان كه هزاران نامه به امام نوشتند و او را دعوت كرده بودند، با شمشير به استقبالشان آمدند و همه مردان و جوانان بني هاشم را، از دم تيغ گذراندند و بر

اجسادشان اسب تاختند و خانواده پيامبر را به اسارت گرفتند.زينب آرام و پرشكوه به سر برادر و كاروان غم زده و كودكان مي نگريست.سپيده دم دوازدهم محرم، كاروان اسيران به كوفه رسيد. عمر سعد دستور داده بود تا سرهاي شهيدان، زودتر به كوفه برسد و در ميدان عمومي شهر نصب گردد. ابن زياد نيزدستور داده بود كوفه را تزيين كنند و جشن و سرور فراهم اورند. مردم در خيابان هاي كوفه جمع شده بودند. كاروان اسيران وارد كوفه شد. خانواده پيامبر، حدود بيست سال پيش،نزديك به پنج سال در دوران حكومت امام علي (ع) در اين شهر زندگي كرده بودند، بامردم آشنا بودند و امروز خانواده علي (ع) ، اسيرانه وارد كوفه مي شدند.برخي از مردم براي اسيران، نان و خرما مي آوردند. زينب گفت: «صدقه بر خانواده پيامبر حرام است و اجازه نداد كسي از آنان نان و خرما استفاده كند.»صداي مردم به گريه بلند شد. آنان اندك اندك به هوش مي آمدند. وقتي خانواده پيامبر را بسته در زنجير و در حال اسارت مي ديدند، اشك از ديدگانشان مي باريد. چشمان مردم باراني شده بود و دل هايشان طوفاني.وقتي چشمانشان به سرهاي شهيدان و كاروان اسيران مي افتاد، از خجالت سرهايشان را پايين مي افكندند و با دست بر صورت هايشان مي زدند و ناله سر مي دادند...زينب، صحنه را براي ابلاغ پيام عاشورا مهيا ديد، گفتي جريان مذاب آتش بود كه از قلب پردودش، آتش فشاني سر مي كشيد. صداي او، صداي هلهله و شادي و نيز صداي گريه مردم كوفه را آرام كرد. مردم آرام شدند. زينب پس از ستايش خداوند، مردم كوفه را نكوهش كرد و از پيمان شكني آنان گفت و آنان را زيان

كار و غدار خواند.زينب گفت: «آيا مي دانيد چگونه داغ بر دل پيامبر خدا نهاديد؟ حرمت او را شكستيد و خون فرزندان او را ريختيد؟ آن چنان كار نابخردانه اي كرديد كه زمين و آسمان از شرّ آن لبريز است و شگفت مداريد كه چشم فلك خون ريز است.»گويا، سخنان علي بود كه از زبان زينب بلند مي شد. مردم با اين صدا و كلام آشنابودند. هنوز سخنان زينب به پايان نرسيده بود كه صداي گريه مردم بلند شد. سخنان كوبنده زينب، چونان پتكي آهنين بر سرتماشاگران فرود آمد.مردم كوفه، از درون شكستند و صداي گريه شان، صداي پشيماني آنان بود. مردم از خجالت چهره خود را مي پوشانيدند و دستان خود را مي گزيدند. هيچ كس مردم كوفه رامثل آن روز گريان نديده بود.كاروان اسيران را با عجله وارد كاخ ابن زياد كردند. بزرگان كوفه و فرمانده هاي سپاه و جمعي از پيمان شكنان در كاخ جمع شده بودند. ابن زياد در حالي كه با چوب بر لبان مبارك امام مي زد، خطاب به زينب گفت: «سپاس خداوندي را كه شما را رسوا كرد و قصه و فتنه شما را دروغ گردانيد.»اين بار نيز زينب خروشيد و پاسخ داد: «سپاس خداوندي را كه ما را به وجود محمد (ص) گرامي داشت و ما را پاك و پيراسته گردانيد. چنان نيست كه تو مي گويي، بلكه كار تبه كاران و بدكاران، دروغ است».ابن زياد گفت: «كار خدارا با خاندانت چگونه ديدي؟»زينب گفت: «جز زيبايي نديدم. شهادت براي آنان مقدر شده بود. به زودي خداوند آنان و تو را گردهم اوردو داوري خواهد كرد و در آن روز، مشخص خواهد شد كه پيروزي از آن كيست؟»آرامش و وقار و تسلط زينب

بر روح و سخنانش، كام زياد را تلخ كرد و جشن پيروزي اش، به جشن شكست و آبروريزي انجاميد.ابن زياد از فرط ناراحتي دستور كشتن زينب را صادر كرد، ولي سخنان زينب آن چنان افراد مجلس را برانگيخت كه تعدادي از آنان به ابن زياد اعتراض كردند و ابن زياد حرفش را عوض كرد و نظري بر امام سجاد افكند. زينب علي بن الحسين (ع) را درآغوش كشيد و فرياد زد: «اگر مي خواهي او را بكشي، مرا هم با او بكش.».و بدين ترتيب، زينب، براي چندمين بار از حريم امامت دفاع و پاسداري نمود.كاروان اسيران در 15 يا 19 يا 20 محرم از كوفه به طرف شام حركت كردند، تا يزيد از نزديك، نابودي خاندان پيامبر را ببيند.اوّلين روز صفر سال 61 هجري كاروان به شام رسيد؛ اسيراني كه آنان را با زنجير بسته بودند. علي بن الحسين (ع) هم كه زنجير به گردنش بسته شده بود، از كوفه تا شام،يكسره غرق سكوت بود و كلمه اي سخن نگفت. اما چشمان بيدار و دل پر شعله اش لحظه اي آرام نداشت. مي ديد كه زينب (س) سهميه نانش را نمي خورد و به كودكان مي دهدو شب ها از ضعف، همواره نماز شبش را نشسته مي خواند. چشمان پاك و پرصفاي علي بن الحسين (ع) شاهد بود كه حتي يك شب، نماز شبانه زينب (س) ترك نشد.اسيران را به طرف قصر يزيد حركت دادند. زنان شام دف مي زدند و هلهله مي كردند. صداي شادماني، صداي دف و طبل در شام پيچيده بود. خانواده پيامبر (ص) تكرار صحنه كوفه را در شام ديدند. آرام و پرشكوه وارد مجلس يزيد شدند.يزيد با چوب بر لب هاي امام حسين (ع)

مي نواخت و شعر مي خواند و شادي مي كرد. در درون زينب توفاني از آتش و دود بر پا شده بود. نگاه زينب بر چهره حسين (ع) بود و صداي برخورد چوب دستي بر لب ها و دندان هاي درخشان حسين (ع) روحش را آزرد. ناگاه صداي زينب در كاخ يزيد بلند شد:«اي پسر آزادشدگان! آيا مي پنداري كه زمين و آسمان را بر ما تنگ كرده اي و خانواده پيغمبر را شهر به شهر مي بري و افتخار مي كني؟ به خدا اين شادي، عزاي توست و اين زندگي براي تو بلاست! آيا با چوب دستي بر دندان جگر گوشه پيامبر مي زني و شادي مي كني؟ به زودي در پيش گاه خداوند حاضر خواهي شد و كيفر خواهي ديد. اما اي دشمن و دشمن زاده خدا، من هم اكنون تورا خوار مي دارم و اهانت هاي تو را به هيچ مي گيرم. خدايا حق ما را بستان و كساني را كه به ما ستم كردند، به كيفر رسان.»غرور و تبختر يزيد شكست و آبرويش برباد رفت. يزيد در دره تباهي و غرور سرنگون شد و زينب (س) هم چنان بر قله آزادگي و عزت ايستاده بود.در اين هنگام، مردي از اهل شام، براي اين كه ابهت سخنان زينب را بشكند و مجلس را به نفع يزيد تمام كند، نگاهش را به چهره فاطمه، دختر امام حسين (ع) افكند وبه يزيد گفت: «اي اميرمؤمنان! اين اسير را به من ببخش.» درد و دغدغه بر جان فاطمه افتاد. اما اين بار نيز زينب، شجاعانه فاطمه را به خود چسبانيد و فرياد زد: «اي دروغ گو و فرومايه، تو و يزيد چنين حقي نداريد. اينان خانواده پيامبرند و شما شايستگي

وصلت با اين خاندان پاك را نداريد.»يزيد يك بار ديگر شرمگين و درمانده ماند. شرنگي جان كاه بر جان تباهش و ضربه اي سهم گين بر چهره پيروزي خيالي او افتاد.فرداي آن روز، سخن راني علي بن الحسين (ع) در مسجد شام ضربه ديگري بود بر ابهت دروغين يزيد. سخنان امام سجاد (ع) مردم را آگاه كرد و صداي آنان به ناله و ضجه بلند شد.يزيد ناچار اجازه داد خانواده پيامبر در آن چند روزي كه در دمشق ماندند، آزادانه براي شهيدان كربلا عزاداري كنند. مردم شام بر اثر سخنراني هاي زينب و علي بن الحسين (ع) و صداي عزاداري و تماس گاه بي گاه اسيران با آنان در آستانه دگرگوني و راه يابي به واقعيت ها بودند. ناچار دستگاه يزيد، تصميم گرفت خانواده پيامبر (ص) را از شام خارج كنند و به مدينه باز گردانند.كاروان خانواده در 20 صفر 61 هجري به مدينه وارد شد. پرده هاي اشك، چشمان همه را پوشانده بود. كوهي از مصيبت را بر دوش مي كشيدند. مردم، خانواده پيامبر را درميان گرفته بود و مي گريستند. انگار همه مدينه به حركت آمده بود. همه گريه كنان و نوحه خوان بر سر و سينه مي زدند.چشمان زينب (س) پيوسته گرم اشك بود. ابتدا به زيارت مرقد مطهر پيامبراسلام (ص) رفتند. صداي زينب به گوش مي رسيد كه: «اي رسول خدا، خبر كشته شدن حسين را آورده ايم.»خانواده پيامبر، زنان بني هاشم همه سياه پوشيده بودند. چشمان آنان همواره گرم اشك بود، نه آرايش كردند و نه شادي. نوشته اند كه تا پنج سال، دودي در خانواده بني هاشم ديده نشد؛ يعني مهماني هايي كه معمولاً برگزار مي شد، متوقف شده بود.زينب (س) آن چنان عزادار و مصيبت زده بود كه پيكرش تاب آن همه درد

رانداشت. اما او بي قرار و ناآرام بود. عاشورا او را لحظه اي آرام نمي نهاد. مگر مي توانست آرام بگيرد؟ در خانه و مسجد براي مردم سخن مي گفت. جمعيت در اطرافش حلقه مي زدند و او واقعه كربلا را، شهادت امام حسين و يارانش را و اسارت خانواده پيامبر را براي آنان تعريف مي كرد. آگاهي مثل موج هايي دريا به سوي ساحل جان مردم، هر روز و هر لحظه در حركت بود.موجي از اشك و توفاني از فرياد در مدينه ايجاد شده بود. رعب و استبداد حكومت يزيد، شكسته شده بود. زينب از طرف امام سجاد (ع) نيابت خاصه داشت، احكام اسلامي را براي مردم بيان كند. و خانه او همواره محل مراجعه مردم بود. مخالفان حكومت بني اميه و انقلابي هاي شجاع؛ مانند: ابراهيم فرزند مالك اشتر و عبدالله پسر حنظله غسيل الملائكه و...، شوريده و شيداي سخنان زينب (س) بودند.كار زينب ابلاغ خون شهيدان بود، درخشش عاشورا در ميان مردم، زنده نگاه داشتن خاطره شهيدان و راه آنان. سخنان زينب، نهضت بيداري در مدينه را آغاز كرد، هر روز در گوشه و كنار مدينه مجالسي برپا مي شد و شعله هاي بيداري افروخته مي گرديد.عبيدلي در اخبار الزينبيات نوشته است كه زينب كبرا (س) اشكارا مردم را به قيام برضد يزيد فرا مي خواند و مي گفت: «حكومت يزيد، بايد تاوان عاشورا را بپردازد.»روزي كه زينب (س) مثل دريا خاموش شد، سرشار از رنج هاي سنگين و غم هاي عميق بود. عاشورا و اسارت را پشت سر گذاشته بود، امّا نگاه دور پرواز او نهضت مدينه را مي ديد كه ابراهيم پسر مالك اشتر، عبدالله پسر حنظله و پسران شجاع مدينه، از ستم يزيد بر جان آمده اند و بر حكومت شوريده اند

و مردم مكه به پا خاسته اند و جوانه هاي نهضت و بيداري در ميان مردم كوفه روييده است.

خيابان آمده بودند. او در حالي وارد كوفه مي شد كه سرهاي برادران و عموزادگان و ياران برادرش، جلوتر از آنان در مقابل چشم مردم بر نيزه ها زده شده بود.رنج ها بر ام كلثوم فشار مي آورد و از درد به خود مي پيچيد، تا اين كه زينب (س) سخن راني را آغاز كرد و صداي زينب در گوش مردم كوفه پيچيد، از كرده خويش پشيمانشان كرد.باسخنان زينب، صداي مردم كوفه به گريه و ندبه بلند شد. زنان موهاي خود را افشان كردند و خاك بر سر و صورت خود ريختند و بر صورت هايشان سيلي زدند.بعد از زينب (س) ام كلثم در حالي كه صدايش به گريه بلند بود از پشت پرده هودج،سخن آغاز كرد: «اي اهل كوفه، بدا به حالتان! چرا حسين را تنها گذاشتيد و او را شهيدكرديد و خاندانش را به اسيري گرفتيد؟ واي بر شما! آيا مي دانيد چه جنايت بزرگي كرديد؟ كسي را كشتيد كه پس از پيامبر خدا، مقام هيچ كس به او نمي رسيد. خوني را بر زمين ريختيد كه خدا و قرآن و پيامبر، ريختن آن را حرام كرده بودند.»بعضي از مورخان مي نويسند: «ام كلثوم در مجلس ابن زياد نيز سخن راني كرد.»و هم چنين در بازگشت كاروان اسيران از شام به مدينه، چون مدينه از دور نمايان شد، ام كلثوم قصيده اي را با اين مطلع شروع كرد و گريست:مدينة جدّنا لا تقبلينا فبالحسرات ِ و الاحزان ِ جِينا؛«مدينه جدمان ما را ديگر نمي پذيرد، زيرا ما با حسرت ها و اندوه ها به سوي آن آمده ايم».و سرانجام درد و رنج فاجعه كربلا، توان و تاب را از ام كلثوم گرفت و بعد از گذشت چهارماه و ده روز از مراجعت از

شام در سن 55 سالگي در مدينه وفات يافت.

از نسل نخستين انقلابي علوي، محمد معروف به نفس زكيه هستند كه محمد فرزند عبدالله بن حسن مثني؛ يعني از نسل فاطمه دختر امام حسين (ع) است.فاطمه در ماجراي كربلا نوعروس بود و همسرش حسن مثني نيز هفده سال داشت. حسن در ميدان كربلا بعد از جنگي شجاعانه زخم هاي شديد برداشت و در ميدان افتاد و دشمن به فكر اين كه او كشته شده، او را رها كرد. اما بعداً بستگانش او را در ميان كشتگان زنده يافتند و مخفيانه به كوفه بردند و بعدها در سن (س) 5 سالگي به شهادت رسيد.

دارد. تو به مانند كوهي بودي كه با مهر و ديانت با ما رفتار مي نمودي. پس از تو، كه يار يتيمان و فقيران باشد؟ چه كسي درماندگان را در پناه گيرد؟پس از تو، همواره تنها خواهم ماند، تا اين كه در ميان خاك و گل قرار گيرم».در مجلس ابن زياد در كوفه، سرهاي شهيدان را در اطراف مجلس قرار داده بودند و سر مبارك حسين (ع) در داخل تشتي، جلو ابن زياد بود. رباب، سر حسين (ع) را از برابر ابن زياد برداشت، بوسيد و در دامان گرفت و خواند:وا حُسَيْناً فَلا نَسيت ُ حُسَيْناً اقْصَدَتْه ُ اسِنَة ُ الاعْداءِغادَروه ُ بِكربَلاءَ صَريعاً لا سَقي اللهُ جانبي كَربَلاء«دريغ بر حسين! هرگز او را فراموش نمي كنم، كه نيزه هاي دشمنان، قصد او را كردند. او را به حيله كشتند و در زمين كربلا به خاك افكندند، خداوند هيچ گاه زمين كربلا را سيراب نكند.»عاطفه جوشان رباب (س) ، سخنان زينب (س) و گفتگوي ابن زياد با امام سجاد (ع) ،مجلس ابن زياد را بر هم زد و ابن زياد را رسوا كرد.در مورد رباب، روايت ديگري نيز هست، كه اگر براي عزاي امام حسين (ع) بتوان اندازه اي را گفت. رباب ثابت كرد كه چگونه عزاي حسين (ع) بر جان او خيمه زده است و بي حسين (ع) ماندن براي او، معنايي ندارد.بر طبق روايت، رباب كربلا را ترك نكرد و در كنار پيكرهاي شهيدان ماند. پس ازآن كه زنان و مردان قبيله غاضريه پيكرها را دفن كردند، او هم چنان در كنار مرقد حسين (ع) ماند و آن قدر گريست تا مرغ روح بي قرارش پركشيد.ذوقي چنان ندارد بي دوست زندگاني دو

دم به سر آمد، زين آتش نهاني (سعدي) به روايت برخي ديگراز مورخان، رباب نيز همراه كاروان اسيران به كوفه و سپس به شام رفت، رباب در اين مسير، هنگام عبور از شهر حلب، بر اثر شدت ناراحتي ها و گرسنگي و سختي راه، بيمار شد و از شتر افتاد و كودكي كه در شكم داشت، سقط شد و هنوز همان محل به نام «سقط المحسن» زيارت گاه مردم است. نام آن كودك محسن بود و اين غم جان كاه، بر غم هاي رباب افزون گشت و او را پيش از پيش آزرده و رنجور ساخت.بعد از بازگشت اسيران به مدينه، رباب يك سال در كربلا بر مزار حسين (ع) مقيم شد و هرگز زير سقفي نيارميد.مي نويسند كه در مدينه، تعدادي از بزرگان و اشراف عرب به خواستگاري رباب آمدند، اما اين زن وفاپيشه هرگز نپذيرفت و گفت: «پس از حسين (ع) كدام مرد شايسته همسري من است و بعد از پيامبر بزرگ، خود را عروس چه كسي بدانم؟»باقي عمر رباب در غم و اندوه گذشت. روز به روز از تاب غم، فرسوده تر و از فشار اندوه ناتوان تر گشت، تا سرانجام جان لبريز از ملال و مصيبت او به جهان ديگر شتافت.

نمي توانست سكينه را از جسد امام حسين (ع) دور كند تا اين كه جمعي از زنان گرد آمدند و او را به زور از جسد پدر دور نمودند.در مسير حركت كاروان اسيران، وقتي در اوّل صفر سال 61 هجري به شام رسيدند، شام را در جشني باشكوه ديدند. مردم شام براي ديدن اسيران در ميدان هاي دمشق تجمع كرده بودند. اسيران، و سرهاي شهيدان و خانواده پيامبر را در خيابان هاي شام مي گرداندند.سهل بن سعد مي گويد: «وقتي مردم را سرشار از شادي ديدم، گمان كردم شايد مردم شام، جشني دارند و من نمي دانم، لذا پرسيدم: آيا عيد است؟ گفتند: اي پير مرد!مثل اين كه غريبه اي. گفتم: من سهل بن سعد هستم و پيامبر را ديده ام و از او حديث نقل مي كنم. گفتند: اين سر حسين و ياران اوست كه از عراق به شام مي آورند. گفتم، اي عجب! سر حسين (ع) فرزند دختر پيامبر را مي آورند و مردم شادي مي كنند؟! در كنار دروازه ايستادم. پرچم ها رسيدند. مردي در جلو، نيزه اي بلند در دست داشت.سرحسين (ع) كه شباهتي تمام به پيامبر (ص) داشت، بالاي نيزه بود. به دنبال آن كاروان زنان و كودكان مي آمدند. از دختري پرسيدم: نام تو چيست؟ گفت: من سكينه،دخترحسين (ع) هستم. گفتم: آيا مي توانم براي تان كاري بكنم؟ من سهل بن سعد هستم كه جد شما را ديده ام و از او حديث نقل مي كنم. گفت: به اين نيزه دار بگو كه سر پدر مرا از جلو چشمان ما به كناري ببرد. مردم دارند ما رانگاه مي كنند. نيزه دار جلو برود تا نگاه مردم متوجه ما نباشد.»سهل بن سعد گويد: «به نيزه دار نزديك شدم. چهارصد دينار به او

دادم و او جلو رفت.»و بانوان بني هاشم در پاسداري از عفاف و عصمت و شخصيت خود چنين بودند،حتي در دوران اسارت مي كوشيدند و در حين ورود به شهرها، دستان خود را جلو چهره هاي خود مي گرفتند، تا دست ها مانعي از نگاه ها باشد.

را وقتي كه حسين (ع) را در آغوش مي گرفت، مي خواند:بَأبي إبْن َ عَلي أنْت َ بِالْخَيْرِ مَلي كُش ْ كَأسنان ِ الحَلي كُن ْ ككَبْش ِ الحُوَّل ِ؛«پدرم فداي پسر علي باد. تو به خير و نيكي آكنده اي. در تيزي و استواري مانند گياه خاردار و هم چون سرور بينا و آگاه قوم باش.»و اين احترام و علاقه دو طرفه بود. امام حسين (ع) نيز موقع خروج از مدينه به ديدار ام سلمه مي رود و به قدرت علم امامت، محل شهادت خود و اصحابش را به او نشان داده، نامه ها و وصيت هاي خود را به او مي سپارد تا بعدها در اختيار امام سجاد قرار دهد.روز عاشورا، در مدينه، در خانه ام سلمه، صداي گريه پيچيده بود. ام سلمه در خواب ديده بود كه بر سر و صورت پيامبر غبار نشسته است. پرسيده بود: «پيامبر خدا، چه اتفاقي افتاده است؟» پيامبر گفته بود: «حسين (ع) شهيد شده است.»اما ام سلمه نشانه ديگري نيز داشت؛ خاكي را پيامبر به او داده بود كه وقتي حسين (ع) شهيد شود، از خاك، خون تازه خواهد چكيد. خاك نزد وي بود و چون وقت آن رسيد و آن را ديد كه خون گرديده، فرياد برآورد: «اي حسين (ع) اي پسر پيامبر خدا!»،پس زنان از هر سو شيون برآوردند، تا از شهر مدينه چنان شيوني برخاست كه هرگز مانند آن شنيده نشده بود.ام سلمه عمر طولاني كرد. اما خبر شهادت امام حسين (ع) بر او بسيار گران آمد و او را در بهت و خاموشي شديدي فرو برد و چندي از اين حادثه نگذشته بود كه در سن 4 سالگي در سال 62 هجري وفات يافت و در بقيع دفن شد.

هاي قبل گفته شد، زينب (س) در مجلس ابن زياد، با سخنان آتشين خود، شادي ابن زياد را به ماتم و عزا مبدل ساخت و ماهيت پست و پلشت عبيدالله بن زياد را افشا و آبرويش را در جمع منافقان كوفه، لگدمال كرد. لذا ابن زياد براي جبران اين شكست، به مأموران خود دستور داد تا مردم را در مسجد كوفه جمع كنند. همه در مسجد جمع شدند. ابن زياد بالاي منبر رفت و گفت: «سپاس خدايي را سزاست كه حق و اهل آن را پيروز گردانيد. اميرالمؤمنين يزيد و حزب او را ياري كرد و دروغ گو، حسين بن علي و ياران او را كشت.»ناگاه از ميان جمعيت صدايي در مسجد پيچيد و سكوت سنگين مسجد را در هم شكست: «اي پسر مرجانه، دروغ گو و فرزند دروغ گو، تويي و پدرت و كسي كه تو را به حكومت عراق فرستاده و پدرش. آيا پسران پيغمبر را مي كشيد و دم از راست گويي مي زنيد؟»شرنگي دردآلود بر كام ابن زياد نشست و تلخي كشنده اي وجود منفور او را در خود گرفت و سكرات لحظات گذشته را از سرش پراند. مگر او همه فريادها را خاموش نكرده بود؟ مگر به دستور او سرهاي بي تن كشتگان را براي ايجاد وحشت و رعب، در كوچه و بازار نگردانده بودند؟ پس اين صداي كيست كه بي هيچ رعب و وحشتي، بر سر او فرياد مي كشد؟همه مردم كوفه اين فرياد زننده را مي شناختند. او عبدالله بن عفيف الازدي بود.پيرمردي كه دوست و يار علي (ع) بود. يك چشمش را در جنگ جمل از دست داده بود و چشم ديگرش

را در جنگ صفين. و مرد نابيناي كوفه، كارش همه روزه اين بود كه روزها به مسجد مي آمد و به نماز مي ايستاد.صداي دردمندانه او امروز در مسجد كوفه پيچيد و ابن زياد كه سراسيمه شده بود و دوباره طعم تلخ شكست را مي چشيد، فرياد زد او را بگيريد.افراد قبيله «ازد» عبدالله را از مسجد خارج كردند و سخن راني ابن زياد نيمه كاره ماند و مجلس به هم خورد. بعد از مدتي، سواران ابن زياد خانه عبدالله بن عفيف را محاصره كرده و با سواران قبيله ازد به نبرد پرداختند. كثرت تعداد سواران ابن زياد سبب شكست محاصره شد و آنان در صدد شكستن در خانه عبدالله شدند. دختر عبدالله كه شاهد ماجرا بود، پدر را آگاه ساخت. عبدالله گفت: «دخترم نترس! شمشير مرا بده و از اطرافم مواظبت كن.»دختر شمشير را به دست پدر داد و مرد نابينا كه سال ها بود شمشير بدست نگرفته بود در حالي كه رجز مي خواند شروع به جنگ نمود.با نزديك تر شدن مأموران ابن زياد، دختر، عبدالله را باخبر مي كرد و با بلند شدن صداي دختر، انگار فرمان فرمانده صادر شده باشد، عبدالله به حركت در مي آمد.عبدالله با راهنمايي هاي دخترش، جنگي شجاعانه انجام داد و تعدادي از مأموران را به قتل رساند، اما سرانجام ضعف و خستگي شديد، او را از كار انداخت و مأموران ابن زياد موفق به دستگيري او شدند.ابن زياد در سردي خفت بار وذليلانه خود، دستور داد تا آن شعله نابينا را كه نثار بينائي انسان شده بود. خاموش كنند.محله سنجه، شاهد كشته شدن عبدالله بن عفيف شد و پيكر خونين و بي سرعبدالله، ضربه ديگري شد بر

صحنه آرايي عبيدالله بن زياد و شجاعت دختر عبدالله بن عفيف، الگويي شد براي دختران تاريخ، تا در دفاع از حق، راهنماي صديق براي سربازان جبهه حق باشند.مؤلف رياحين الشريعه نام اين دختر را «صفيه» نوشته و مي گويد:«ابن زياد دستور داد اين دختر را براي خاطر اين كه در جنگ پدرش با مأموران،پدر را راهنمايي مي نمود، زنداني كردند، وليكن به دستور سليمان بن صرد خزاعي مردي به نام «طارق» او را از زندان نجات داد و صفيه، مخفيانه به قادسيه رفت. در قادسيه به قبيله خزاعه پيوست و بعد از قيام توابين، به عقد محمد بن سليمان بن صرد خزاعي درآمد و از او شش پسر و چهار دختر متولد شد كه همه از شجاعان و از شيعيان امام علي (ع) بودند.

رفتند.»آري اين چنين بود....در اين ماجرا، گروهي اندك از زنان و دختران پاك باز انقلابي، كه در دامن آن روز بزرگ شكفتند، وظيفه سخت افشاگري را به شايسته ترين صورت به پايان بردند. چنان كه رباب همسر امام و هم چنين ام كلثوم خواهر امام و فاطمه دختر امام، در سراسر دوران اسارت، به ويژه در مواجهه با مردان تحميق شده و نيز در مجالس ابن زياد و يزيد بسا خطبه هاي پيروزمندانه خواندند و در هر فرصتي براي افشاي حقايق و فلسفه عاشورا سخت كوشيدند.چنين شد كه اين زنان و دختران اندك، در مقام ارجمندترين رسولان منزه نهضت، پيام عاشورا را چنان كه مي بايست، به دل ها رساندند و در صدر صفوف جاي گرفتند و در حالي كه در مقابل گردن كشان و ستم كاران از هيچ تخفيف و پاسخ دندان شكن دليرانه دريغ نمي كردند، در برابر مردم نا آگاه كوچه و بازار هر تحقير و دشنام را صبورانه به جان خريدند تا در انجام رسالت افشاگرانه شان، بينش و آگاهي را اشاعه دهند.آري،آنان كه رفتند،كاري حسيني كردندوآنان كه ماندند بايد كاري زينبي كنندوگرنه يزيدي اند.