خزان در بهاران

فهرست

ص: 5

مقدمه مؤلف

بسم اللَّه الرحمن الرحیم محرّم، ماه شهادت سالار شهیدان، حضرت اباعبداللَّه الحسین - علیه السلام - و یاران باوفای آن حضرت و ماه اسارت اهل بیت داغدار آن بزرگوار می باشد.

هر سال با فرارسیدن این ایّام، چنان غم و اندوه دل های شیعیان و محبّان آن حضرت را فرا می گیرد كه از هر گونه نشاط و شادمانی، تفریح و تفرّج چشم پوشیده؛ حتّی از برگزاری مراسم جشن عقد و ازدواج عزیزان خود هم خودداری می كنند. شیعیان در دو ماه محرّم و صفر غالباً لباس سیاه بر تن می كنند و با انجام اعمال شایسته و لازمه انسان های عزادار در سوك حضرت سیّدالشهدا - علیه السلام - شركت می كنند و عشق و ارادت خود را به خاندان رسالت و امامت - علیهم السلام - ابراز می كنند. ایشان با اقامه سوگواری امام حسین - علیه السلام - با اولیای خدا اظهار همدردی نموده و موجبات خشنودی حضرت فاطمه زهرا - سلام اللَّه علیها - را فراهم

ص: 9

بخش اوّل : تقارن ماه محرم با عيد نوروز باستاني

خدا صاحب عزا شد (محمد ايزدي، شيراز)

ان الحسین مصباح الهدی وسفینة النجاة

محرّم گشته با نوروز توأم *** ز خاطر محو شد عید از محرّم

اگر چه روی گیتی دلفریباست *** ولی دل از مصیبت بی شكیباست

اگر چه سبز و خرم گشته صحرا *** ولیكن شد خزان گلزار زهرا

اگر چه باغ و بستان دلپذیر است *** ولی سرو و صنوبر سر بزیر است

اگر چه كوه و صحرا لاله زار است *** ز داغ نوجوانان بیقرار است

بزاری سرو و شمشاد و صنوبر *** برای قاسم و عباس و اكبر

به آه و شیون و افغان و زاری *** هزار و هدهد و كبك و قناری

كبوتر تیهو و درنا و دراج *** شده تیر الم را سینه آماج

گشوده باز نرگس هر دو دیده *** چه دیده دیده ای محنت رسیده

بنفشه رسته اندر جویباران *** شقایق سر زده از كوهساران

آلاله خیری و خطمی و مریم *** برای شاهدین دارند ماتم

گل شب بو ز غم گشته فسرده *** بود سوسن چه مام بچه مرده

ص: 15

به مناسبت اقتران عيد نوروز (پويا اصفهاني (محسن اسلامي))

دل از طلیعه نوروز شاد و خرّم نیست *** كه عید می رسد امّا به عیش توأم نیست

بهار می رسد امّا بهار خون آلود *** كه برگ و ساز وی از بهر ما مسلّم نیست

به بزم چیدۀ آئین نوبهار امسال *** به غیر مِحنت و اندوه و غم فراهم نیست

اگر چه سنّت نوروز جم پسندیده است *** ولی به سنّت شرع نبی(ص) مقدم نیست

از آن كه گشته قرین با مَهِ عزای حسین(ع) *** كسی ز مَقدَمِ ناسازِ عید خرّم نیست

چگونه چشم نگرید ز سوز این ماتم *** چگونه دل نخروشد مگر محرّم نیست

ص: 18

مقرون شدن عيد و عزا (محمد حيات بخش (حيات))

در این سال هزار و سیصد و هشتاد یا مهدی *** مقارن محفل عید و عزا افتاد یا مهدی

عزا شد شادی اهل ولا در جشن نوروزی *** سرور شیعه و مسلم برفت از یاد یا مهدی

در این سال هزار و سیصد و هشتاد یا مهدی مقارن محفل عید و عزا افتاد یا مهدی عزا شد شادی اهل ولا در جشن نوروزی سرور شیعه و مسلم برفت از یاد یا مهدی

ص: 20

در مدار كهكشان امسال ماه فرودين (خليل صابري (خليل اصفهان))

در مدار كهكشان امسال ماه فرودین *** در مسیر خویش با ماه محرّم شد قرین

در چنین فصلی كه نوروز است و آغاز بهار *** خاطر ما را محرّم كرده است اندوهگین

شیعیان در ماتم سلطان مظلومان حسین *** در محرّم می كشند از سینه آه آتشین

در عزای شاه دین امسال باغ و بوستان *** جای دارد جای هر گل لاله روید از زمین

در هوای عاشقان سرخ روی كربلا *** سر زند از خاك گریان ارغوان و یاسمین

خیری و ختمی خجل از خاك می آید بیرون *** سنبل و سوسن بود سرگشته و زار و حزین

زین مصیبت پای در گل ماند سرو بوستان *** تاك خم شد در غم فرزند خیر المرسلین

ص: 21

اي دل شوريده ديوانه وار (دهقان ساماني)

ای دل شوریده دیوانه وار *** بر طرف كرببلا كن گذار

خون علی اكبر نسرین عذار *** ریخته بر خاك و شده لاله زار

سار خروشد بسر شاخسار *** نالد و گوید كه حسین كشته شد

جان جهان نور دو عین كشته شد

هست رخ لاله رخان هر گلی *** زیر زمین خفته سیه سنبلی

طرّۀ اكبر خم هر سنبلی *** ناله ز هر شاخ زند بلبلی

كرده بپا شورشی و غلغلی *** نالد و گوید كه حسین كشته شد

جان جهان نور دو عین كشته شد

كرده سیه زاغ از این غصه رخت *** نوحه كند بلبل شوریده بخت

ناله كشد فاخته از سینه سخت *** جامه كند چاك درافتد ز تخت

نعره كشد طایری از هر درخت *** نالد و گوید كه حسین كشته شد

جان جهان نور دو عین كشته شد

هدهد پر سوخته پر بشكند *** تخت نهد تاج ز سر بفكند

كبك دری زیر درختان تَنَد *** غلغله بر كوه و كمر افكند

قهقهه بگذارد و غوغا كند *** ناله و گوید كه حسین كشته شد

جان جهان نور دو عین كشته شد

ص: 23

نوروز و محرم (مرحوم دكتر قاسم رسا)

دانی ز چه ابر، در سماء می گرید *** مرغ سحری به صد نوا می گرید

نوروز و محرّم است و این ابر بهار *** بر تشنه لبان كربلا می گرید

دانی ز چه ابر، در سماء می گرید مرغ سحری به صد نوا می گریدنوروز و محرّم است و این ابر بهار بر تشنه لبان كربلا می گرید

ص: 25

امسال بهار رنگ ماتم دارد (فضل الله شيراني بيدآبادي، سخا اصفهاني)

امسال بهار رنگ ماتم دارد *** هر لاله به دیده اشك شبنم دارد

آمیخته با غم است هر خندۀ شوق *** عید است ولی شور محرّم دارد

امسال بهار رنگ ماتم دارد هر لاله به دیده اشك شبنم داردآمیخته با غم است هر خنده شوق عید است ولی شور محرّم دارد

ص: 26

رخصت از صانع (سرور اصفهاني)

به مناسبت اقتران ماه محرم با عید نوروز باستانی

اگر بودم مُخَیِّر در گزینش *** طبیعت ساز باغ آفرینش

ز صانع می گرفتم رخصتِ كار *** دمد تا این كه گل نیلی به گلزار

زند بر رخ، قرین با سوگ سیلی *** نماید رخ ولی با رنگ نیلی

به سوسن می زدم هی، قد فرازد *** ولی با صد زبان مرثیه سازد

چراغ لاله مشعل برفروزد *** ولی از بهر حق كیشان بسوزد

برد از یاد بلبل، تَر زبانی *** كند چندی به گلشن نوحه خوانی

شقایق را دهم فرمان شررناك *** برون آرد دل پرخون سر از خاك

زمانی در بهاران گل نخندد *** هزار از صوت شادی لب به بندد

اگر آبی رود در جوی باری *** بموید تر زبان با حال زاری

بهر شاخی اگر برگی برآید *** در این ایام كف بر كف نساید

كه شد عید و عزا اینك چو توأم *** نبویم جز گل باغ مُحرّم

كه گیتی عهده دار شوروشین است *** عزای اشرف انسان حسین است

دریغ از ماتم مولای ابرار *** خدایا عید هم باشد عزادار

ص: 27

در وصف نوروز كه قرين با ماه محرم شده بود (مرحوم شكيب اصفهاني)

مرحوم شكیب اصفهانی،(1)

آثار بهروزی بود آئین نوروز عجم *** این روز فیروزی بود از دوره جمشید جم

امسال ماه فروردین چون با محرّم شد قرین *** اندر عزای شاه دین در قلب ما افزود غم

بلبل ز اندوه و محن در گوش گل گوید سخن *** آن بینوا در این چمن نالد دمادم زیر و بم

گلشن چو دشت كربلا گل چون شه گلگون قبا *** صوت هزاران غم فزا چون نالۀ اهل حرم.

چون موی اكبر ضیمران چون روی اصغر ارغوان *** از دل برد تاب و توان با این كه باشد مغتنم

ص: 29

در مقارن شدن نوروز جم با ماه محرم (مرحوم صابر همداني)

تا عید جم قرین محرّم شد *** شادی اسیر پنجه ماتم شد

بود از فراق بین غم و شادی *** امسال وصل هر دو فراهم شد

دیگر به یاد جم نتوان زد جام *** هر چند عید شاه عجم، جم شد

افراشت شادی از طرفی پرچم *** وز یك طرف بپا علم غم شد

زد بر بساط سور، سپاه سوگ *** زین سوك و سور، غمزده عالم شد

مانند پسته های دهن بسته *** لبخند بهر خلق محرّم شد

شستند رخ به اشك بصر یاران *** چون برگ گل كه شسته ز شبنم شد

چون ابر، چشم اهل جهان بگریست *** آن شد كه قطره جو شد و جو، یم شد

باید بنفشه وار سیه پوشید *** زین غم كه بردل آمد و مُدغم شد

زین سوك و سور در بر چشم من *** نیرنگ اهل كوفه مجسم شد

آن فرقه ای كه از ستم ایشان *** روز جهانیان، شب مُظلم شد

زان نغزنامه ها كه فرستادند *** بر آن كسی كه مفخر آدم شد

و آن نامه ها قریب بدین مضمون: *** كای آن كه كاخ دین ز تو محكم شد

تا چند در فراق تو بنشینیم؟ *** با این كه پشت ما ز غمت خم شد

ص: 32

فصل گلريزان باغ كربلا (محمد علي صاعد اصفهاني)

ای انیس خاطر ناشاد ما *** ای محرّم كی روی از یاد ما

گرچه نوروز است و روز تازه هاست *** از برای ما همان فصل عزاست

شد بهاران، ابر آزاری كجاست *** شد محرّم گریه و زاری كجاست

ما محّرم را ز خاطر كی بریم *** رفت عمری و مقیم این دریم

ما محرّم زاده و نسل غمیم *** نسل عاشورائیان ماتمیم

همنشین گریه و سوزیم ما *** همدم اشك شب افروزیم ما

گرچه نوروز است گریانیم ما *** در غم زهرا(ع) پریشانیم ما

های های گریه و زاری ببین *** شیعیان گرم عزاداری ببین

گرچه نوروز است و میراث جم است *** با محرّم این زمان چون مُدغم است

رخت عید ما همان شال عزاست *** نُقل بزم ما حدیث كربلاست

ما در این نوروز هم زاری كنیم *** چون محرّم شد عزاداری كنیم

نُقل و شیرینی نهان در چشم ماست *** میزبان عید مهمان عزاست

اشك جاریمان گلاب بزم ماست *** گفتگومان گفتگوی كربلاست

بزم ما گرم است از سوز نهان *** نقل و شربت گریه و اشك روان

ص: 35

جلوه راز (علي شيراني بيدآبادي (صحت اصفهاني))

طلوع صبح غم است و بهار گریان است *** محرّم است و دل سبزه زار گریان است

شكوفه های شكوفا به خاك می ریزند *** بیا بباغ و ببین شاخسار گریان است

ز عید ما و ز صبح بهار غم گویاست *** زلال نور كه چون آبشار گریان است

شگفت نیست اگر گرید آسمان و زمین *** كه سر به سر چمن روزگار گریان است

سرشك انجم و مهتاب و كهكشان جاری است *** كه سیل نور چو شط غبار گریان است

ز داغ كیست دل دشت ها شقایق پوش *** بیاد كیست شفق بِركه وار گریان است

به كوچه كوچه ندانم نشان ماتم كیست *** كه هر كه هست در این كوچه سار گریان است

ص: 37

مرثيه (مرحوم صغير اصفهاني)

پوشد از آن بنفشه سیه در بنفشه زار *** كز داغ نوخطان حسین است سوگوار

با یاد اصغر است دل غنچه غرق خون *** از هجر اكبر است بود لاله داغدار

چشم از جهان براه خدا بست و تا ابد *** چشم جهان به ماتم او گشت اشكبار

فریاد از آن زمان كه به میدان كربلا *** بی یار گشت از ستم قوم بدشعار

شاهی كه بود یاور خلق جهان ز لطف *** كرد از جهانیان طلب آن جامُعین و یار

زان روز تا به شام ابد بین دوستان *** برپا عزای اوست بهر شهر و هر دیار

فریادرس بهر دو جهان شاه كربلاست *** جز او به كس «صغیر» نباشد امیدوار (1) .

ص: 39

نوروز عجم كه از سفر آمده است (صفا تويسركاني)

نوروز عجم كه از سفر آمده است *** از چیست سیه جامه به بر آمده است

نوروز نباشد این، كه خود پیك عزاست *** همراه محرّم و صفر آمده است

(1) .نوروز عجم كه از سفر آمده است از چیست سیه جامه به بر آمده استنوروز نباشد این، كه خودپیك عزاست همراه محرّم و صفر آمده است (2) .

ص: 40

در بهاري چنين! (مرحوم فراهي كاشاني)

بهار است و دل ها به محنت قرین است *** كه ماه خزان گلستان دین است

دل شیعه، آهنگ شادی ندارد *** چو از غم، امام زمان(عج) دل غمین است

چسان دل به شادی گراید كه زینب(ع) *** اسیر است و جایش به زندانِ كین است

زمین سبزه زار و تن گلعذاران *** در این مه فتاده به روی زمین است

ز خون جوانان، زمین گشته گلگون *** دل ما از این غم به ماتم قرین است

به گلزار زهرا(ع) نگر تا ببینی *** بخون خفته، سرو و گل و یاسمین است

گر آراسته، سرو در دامن دشت *** ولی بر سنان، رأس سلطان دین است

یتیم حسن(ع) قاسم افتاده از پا *** دلم غرق خون، در بهاری چنین است

غم قامت سرو بی دست عبّاس(ع) *** شرر افكن قلب ام البنین است

ص: 41

نوروز شده است با محرم توأم (قائمي اصفهاني)

نوروز شده است با محرّم توأم *** هر شیعه زند بساط شادی بر هم

در دل ندهد راه نشاط و عشرت *** چون فصل بود فصل عزا و ماتم

نوروز شده است با محرّم توأم هر شیعه زند بساط شادی بر همدر دل ندهد راه نشاط و عشرت چون فصل بود فصل عزا و ماتم

ص: 43

يا حسين شهيد (قادري (قادر) زفره اي)

فصل بهار موسم نوروز جم رسید *** گیتی به كام خلق شد از این خجسته عید

بر قامت سپهر پرندینه جامه ائی *** پوشاند از شكوفه و گل خالق مجید

باد صبا ز رایحه روح بخش خود *** بر گوش خفتگان چمن یك بیك دمید

گل سر زدی ز خار و چمن سر زدی ز خاك *** بلبل به طرف باغ به هر شاخه ای پرید

در دشت آنچه این دل شوریده پرسه زد *** در كوچه باغ آنچه دل من سرك كشید

شور و نشاط و شادی سال گذشته را *** نه در نبات دید و نه از مرغ ها شنید

پیوسته بود در هم و در غم كه ناگهان *** سوسن به زبان گشود از او این سخن شنید

ص: 44

گفت فروردين به گلهاي بهار (سيد فخرالدين قائمي، تهران)

گفت فروردین به گلهای بهار *** از چه رو هستید این گونه نزار

ای بنفشه سوگوار از چیستی *** لاله برگو داغدار كیستی

نغمه ای از شاخساری برنخاست *** وان همه آوای شادی پس كجاست

از چه بلبل نوحه خوانی می كند *** یاد از باد خزانی می كند

شد پریشان طره بید از چه روی *** آخر ای لاله جوابم بازگوی

لاله با حسرت زبان را باز كرد *** ماجرا را این چنین آغاز كرد

تا تو گشتی با محرّم هم عنان *** این دگرگونی كه بینی شد عیان

ما بیاد سرو قدان سوگوار *** ما بیاد لاله رویان داغدار

از غم لب تشنگان بی تاب جوی *** بید هم زین غم شده آشفته موی

غنچه در آغوش گل پژمرده است *** اصغر از لب تشنگی آزرده است

اكبر آن زیبا گل دربار عشق *** پایكوب خار در گلزار عشق

نوعروسان چمن افسرده اند *** خلعت شادی ز تن افكنده اند

آسمان بارد بجای اشك خون *** چون علمدار و علم شد سرنگون

كی شود خرّم دل بُرنا و پیر *** دختر شیر خدا گردد اسیر

عید ما امسال می باشد عزا *** زد علم سلطان غم در كربلا

ص: 46

بهار خونين ( محمد قدسي اصفهاني)

امسال سوگواری شاه دین *** شد همزمان به موسم فروردین

همراه با محرّم و عاشورا *** نوروز هم رسیده ز راه امّا

باغ و بهار بوی عزا دارد *** حال و هوایِ كربُبلا دارد

چون شب سیاه پوش در و دیوار *** چون ابر گریه جوش گل و گلزار

جای سرود هلهله ها امسال *** شهر از نوای مرثیه مالامال

شهری پر از نوای عزاداریست *** درقلب هاچوعلقمه خون جاریست

از آسمان نوای عطش خیزد *** باران اشك غم ز هوا ریزد

آشفته خاك، مرثیه می خواند *** افلاك نیز تعزیه می خواند

در گوشه گوشه بزم عزا برپاست *** از یاحسین شهر پراز غوغاست

ای عید باستانی نوروزی *** دانم كه در عزای كه می سوزی

دانم تو نیز خون به جگر داری *** از ماتم حسین خبر داری

ای مؤمنی كه دم زنی از اسلام *** حرمت نگاه دار از این ایّام

بی حرمتی مكن كه خطا باشد *** این كار را خدا نه رضا باشد

اكنون كه خون جگر، شه مردان است *** امام الائمه(ع) زار و پریشان است

ص: 47

تقارن محرم با عيد نوروز (سيد محمد حسن صفوي پور (قيصر اصفهاني))

مَخواه شعر تر از خاطری كه محزون است *** كه غیر غم نسراید دلی كه پرخون است

بحكم عقل سخن در مقام حق گوید *** كسی كه صاحب طبع و كلام موزون است

رعایت سنن از هر جهت بود واجب *** بر آن كه صاحب ادراك و درك میمون است

چگونه خاطرش از عید جم شود مسرور *** كسی كه درد و غمش از شمار بیرون است

فضای خانه ما را گرفته هاله غم *** غمی كه گستره اش تا بدشت و هامون است

سیاه جامه به تن كن كه هر كه را بینی *** بپای ماه محرّم غمین و محزون است

ص: 49

سوگنامه كربلا (كسائي مروزي)

این قصیده از شاعر شیعه مذهب قرن چهارم كسائی مروزی است كه نمایانگر عشق و ارادت او و ایرانیان 1000 سال قبل به خاندان رسالت و امامت علیهم السلام مخصوصاً حضرت سیّد الشهداء علیه السلام می باشد قدمت این اشعار باطل كننده ادعای كسانی است كه گمان می كنند عزاداری برای سیّد مظلومان از زمان صفویّه و قاجاریّه در ایران بوجود آمده است.

سوگنامه کربلا

باد صبا درآمد، فردوس گشت صحرا *** آراست بوستان را، نیسان به فرش دیبا

آمد نسیم سنبل، با مشك و با قُرُنْفُل *** آورد نامه گل، باد صبا به صهبا

كهسار چون زمرّد، نطقه زده ز بُسُّد *** كز نَعْت او مُشَعْبِد، حیران شده ست و شیدا

ص: 51

دردا بهار ما كه قرين با محرم است (سيد رضا مؤيد خراساني)

دردا بهار ما كه قرین با محرّم است *** گرچه بود بهار ولی فصل ماتم است

امسال نیست فصل بهاران طرب فزا *** زیرا (عزای اشرف اولاد آدم است)

امسال در چمن قد آزاد سرو و بید *** از داغ مرگ رهبر آزادگان خم است

در باغ از شقایق و بر طارم كبود *** از ابرهای تیره بپا پرچم غم است

این لاله ها كه می رسد از طرف كوه و دشت *** داغ دل زمین ز غم بسط خاتم است

احوال كائنات ز محنت بود خراب *** اوضاع روزگار ازین غصّه درهم است

عالم به سوگ داغ حسینی نشسته است *** آری حسین رهبر والای عالم است

در ماتم حسین «مؤید» ببار اشك *** كین آب شور غیرت تسنیم و زمزم است (1) .

ص: 57

ماه غم افزا (مرحوم موزون اصفهاني)

هلال ماه محرّم، شد از افق پیدا *** خمیده قامت او زیر بار رنج و بلا

مه محرّم و نوروز شد قرین با هم *** كه ساخت عیش و طرب را بَدَل به سوگ و عزا

به فرودین، كه گلستان شود ز گل رنگین *** كند حدیث، ز گلزار دشت كرببلا

ز خون تازه جوانان سبط پیغمبر(ص) *** زمین كرببلا شد چو لاله حمراء

چگونه شاد بود خاطری از این نوروز *** كه گشته است مصادف به ماه غم افزا

چگونه شادی نوروز، می پذیرد دل *** كه گشته موسم اندوه، فصل عاشورا

چگونه شیعه شود خوشدل از چنین أیّام *** كه هست ماتم جانسوز سیّد الشهداء

ص: 58

نوحه توأم شدن نوروز با ماه محرم (مرحوم موزون اصفهاني)

نوروز آمد با مه محرّم *** شادی بَدَل شد بر عزا و ماتم

شد مه فرودین

با محرّم قرین

ای اهل عالم

ای شیعیان رخت عزا بپوشید *** در شادی نوروز كم بكوشید

این مه ماتم است

ماه درد و غم است

ای اهل عالم

در این عزا خیرالبشر ملول است *** ازاین مصیبت خونجگر بتول است

قلب روح الامین

هست با غم قرین

ای اهل عالم

در این عزا گرید امام غائب *** بر سر زند جبریل از این مصائب

زین عزا در فلك

اشك ریزد ملك

ای اهل عالم

ص: 60

نوروز و محرم (رضا اكبري (وفا اصفهاني))

عید جم امسال با ماه محرّم توأم است *** زین سبب سرتاسر عالم عزا و ماتم است

بر هلال عید جم بنگر بسوی آسمان *** پشتش از سنگینی بار غم و أندُه خم است

قبر شاه باستان را گر شكافی بنگری *** غصه مند و اشك ریزان زین غم عظما جم است

چشم باطن گر دهد حق بر تو می بینی عیان *** سینه چاك و موكنان در سوك و ماتم مریم است

می گزد عیسی به چرخ چارمین انگشت بُهت *** در جنان بر سر زنان و اشك ریزان آدم است

كو بهار و كو نشاط و عیش، كو فرخندگی *** غم عجین گردید با نوروز، روز ماتم است

گل ستان كو، غنچه كو؟ گلها همه پرپر شدند *** سبزه بر خود پیچد و اشكش به جای شبنم است

ص: 61

نسيم شعله ور (مهوم وفائي شوشتري)

غمم امسال افزون تر ازپاراست *** كه در ماه محرّم نوبهار است

مصیبت بیشتر باشد جگرسوز *** كه افتد روز عاشورا، به نوروز

چو عاشورا و نوروزند، با هم *** مهیّاتر بود اسباب ماتم

بلی گر آتشی باشد به خرمن *** نسیمش شعله ور سازد به دامن

كسی را گر شراری هست در جان *** بود باد بهار او را چو نیران

به زخمی كز فراق گل عذاریست *** نمك پاشش نسیم نوبهاریست

زغم گر خاطری باشد مشوّش *** نوای نی، زند بر جانش آتش

بهار امسال خود باشد عزادار *** نواخوان بلبلان در طرف گلزار

ز داغ گلرخان نینوایی *** كند بلبل به هر، برگی نوایی

به جان بلبل آتش در گرفته *** تو گویی رنگ خاكستر گرفته

به هر شاخی نواخوان عندلیبی *** ز داغ قتل مظلومِ غریبی

توگویی سبزه بس بازیب وزین است *** خط سبز جوانان حسین است

حكایت می كند سرو و صنوبر *** ز سرو قامت عبّاس و اكبر

هزاران داغ دارد لاله بر دل *** ز داغ اكبر شیرین شمایل

ص: 63

بخش دوم : مدايح، مراثي و نوحه ها از روز اول محرم تا اربعين

عاشق پاكباز (محمد علي صاعد اصفهاني)

حسین ای سرِ سرفرازان عشق *** دلیر دلیران میدان عشق

چه كردی كه گشتی چنین سرفراز *** درآن عرصه دادی چو جولان عشق

چه كردی كه بر آستانت نهاد *** سر از شوق و تكریم سلطان عشق

چه كردی تو ای عاشق پاكباز*** كه رام تو گردید ثعبان عشق

چه كردی در آن عرصه جان شكار *** كه آمیخت با جان تو جان عشق

تو بودی مگر از كه فرمان پذیر *** كه دست تو افتاد فرمان عشق

چو لب تشنه كردی فدا جان، تو را *** حیات ابد داد جانان عشق

به پای تو از آن فلك سر نهاد *** كه تو سر نهادی بدامان عشق

لوایت بماناد در اهتراز *** كه شداز توجاوید عنوان عشق

شَها چشم احسان ز «صاعد» مگیر *** بیانش رسا كن به سامان عشق

ص: 67

سلطان عشق (احمد هاشم زاده (يمين اصفهاني))

جهان چون گوی در چوگان عشق است *** بگردش چرخ در فرمان عشق است

یكایك ثابت و سیّار عالم *** بگرد خویش سر گردان عشق است

كند چون جلوه گل در باغ خلقت *** فروغ حُسن بی پایان عشق است

دلی چون غنچه پرخون چهره ایی زرد *** نشانِ آن كه در هجران عشق است

دلی گردد قبول درگه دوست *** كه خون آلود از پیكان عشق است

هزاران یوسف مصری گرفتار *** به قعر چاه در زندان عشق است

بود آن سینه مالامال رحمت *** كه پرجوش از تَف سوزان عشق است

ص: 68

سيار اصفهاني (تضمين مرثيه محتشم كاشاني، نجفقلي عشاقي)

سه بند از دوازده بند سیّار اصفهانی كه بسیار جانسوز و دلنشین، دوازده بند محتشم كاشانی را تضمین كرده اند از نظر عزیزان می گذرد.

امروز بهر چیست كه عالم پر از غم است

وضع جهان و خلق جهان نامنظم است

پشت سپهر و قامت گردون چرا خم است

باز این چه شورش است كه در خلق عالم است

باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است

***

گشتند خلق، جمله سیه پوش و دل غمین

شال عزا بگردن و آشفته و حزین

اینك رسیده است مگر روز واپسین

باز این چه رستخیز عظیم است كز زمین

بی نفخ صور خواسته تا عرش اعظم است

ص: 70

حسن بهنيا (متين اصفهاني، استقبال از مرثيه محتشم كاشاني)

سه بند از دوازده بند مرثیه متین اصفهانی كه بسیار عالی به استقبال از دوازده بند مرثیه محتشم كاشانی سروده اند به نظر خوانندگان محترم می رسد.

این انقلاب چیست كه برپا به عالم است *** از فرش شور و غلغله تا عرش اعظم است

هر جا دلی بُود، بُود از غصّه پر ز خون *** هر جا سری بود به سر زانوی غم است

هر جا كه سینه ایست ز دست غمست چاك *** هرگوشه دیده ای است پر از اشك ماتم است

گردیده مرتعش ز ألم جِرم آفتاب *** پشت فلك چو پشت مه نو ز غم خم است

بر بام عرش گشته لوای عزا به پا *** یا از افق پدید هلال محرّم است

از فرش تا به هر جا كه رو كنی *** ماتم سرای اشرف اولاد آدم است

ص: 76

برخيز محتشم گه ماتم رسيده است (عليرضا مهرپرور)

خطاب به بزرگ مرثیه سرای امام حسین علیه السلام حسّان العجم مولانا. محتشم كاشانی به مناسبت فرارسیدن ماه محرّم

برخیز محتشم گه ماتم رسیده است *** بار دگر هلال محرّم دمیده است

برخیز محتشم بِسُرا نوحه ای كه باز *** ایّام حزن آل پیمبر رسیده است

برخیز محتشم بنگر خون به جای اشك *** از دیدگان حضرت مهدی(عج) چكیده است

برخیز و كن نظاره كه از فرش تا به عرش *** خوان عزا و غصّه و اندوه چیده است

برخیز و باز جانب مقتل نگاه كن *** بنگر حسین فاطمه در خون طپیده است

سرده نوای مرثیّه در ماتم حسین *** یعنی كه باز ماه محرّم رسیده است

ص: 79

دم بين راه عزاداران امام حسين اول محرم (محمدعلي صاعد)

محرّم شد محرّم (2) غم آمد بر سرغم *** شده هنگام ماتم بریز اشك دمادم

محبّان خون بگریید *** حسین را تشنه كشتند

حسین جانم حسین جان *** حسین جانم حسین جان

چرا از غم ننالیم (2) چرا ما خون نگرییم *** عزای شاه دین است دل زهرا غمین است

محبّان خون بگریید *** حسین را تشنه كشتند

حسین جانم حسین جان *** حسین جانم حسین جان

دَمِ دیگر مخصوص بین راه

ماه محرّم ماه عزا شد (2) *** ای شیعه این مه كربلا غوغا بپا شد

از قوم دون بر آل طاها بس جفا شد (2)

ص: 81

نوحه ماه محرم ماه عزاي سالار شهيدان (صاعد اصفهاني)

به آل پیمبر جفا شد چرا شد كجا شد *** به كرب و بلا شد چرا شد

حسین جان حسین جان حسین جان

خدایا حسین را لب تشنه كشتند *** عجب كوفیان بی وفا بد سرشتند

نه اینان بسی نامه بر او نوشتند *** بر او این ستم ها چرا پس روا شد

به آل پیمبر جفا شد چرا شد

كجا شد به كرب و بلا شد چرا شد

علی اكبر آن سرو بستان زهرا *** علی اكبر آن نوگل باغ طاها

ز شمشیر بیداد آن قوم رسوا *** بمیرم كه فرق شریفش دو تا شد

به آل پیمبر جفا شد چرا شد

كجا شد به كرب و بلا شد چرا شد

حسین را اگر بود عزم خلافت *** اگر بود در دست عباس رایت

ز اكبر اگر بود بیم شجاعت *** به شش ماهه اصغر جفا شد چرا شد

به آل پیمبر جفا شد چرا شد

ص: 83

نوحه عزاداري ماه محرم (صاعد اصفهاني)

محرّم شد محرّم شد *** زمان ماتم و غم شد

غم از دیوار و در بارد *** كه وقت سوك و ماتم شد

محرّم شد محرّم شد* زمان ماتم و غم شد

صبا همراه خود بوی *** غم آن آشنا دارد

به بستان بلبل شیدا *** نوای كربلا دارد

محرّم شد محرّم شد * زمان ماتم و غم شد

هوا گریان چمن گریان *** زمین گریان زمان گریان

بیاد روز عاشورا *** دو چشم عاشقان گریان

محرّم شد محرّم شد * زمان ماتم و غم شد

ببار ای ابر سرگردان *** كه اصغر تشنه و عطشان

رباب از رنج بی شیری *** برای طفل خود نالان

محرّم شد محرّم شد * زمان ماتم و غم شد

دل ما لجۀ خون و دو چشم *** از گریه جیحون است

كه زینب از غم اكبر *** درون خیمه محزون است

ص: 85

در كوچ سرخ عشق (سبك آباده اي، سه ضرب)

بانگ عزا عزا، در كوچه ها بپاست *** هنگام ماتم است، صاحب عزا خداست

مظلوم حسین حسین، مظلوم حسین حسین

در تكیۀ محل، گوید مُرید عشق *** كو جامه سیاه، زنجیر من كجاست

مظلوم حسین حسین، مظلوم حسین حسین

سینه زنان شهر، بر سینه می زنند *** فریاد یا حسین، تا عرش كبریاست

مظلوم حسین حسین، مظلوم حسین حسین

بوی عطش وزید، بر دشت های خاك *** هر جای این دیار، گوئی كه كربلاست

مظلوم حسین حسین، مظلوم حسین حسین

با خون وضو گرفت، در كوچ شهر عشق *** اینجا صنوبری، كز تن سرش جداست

ص: 87

كاروان عشق هفتاد و دو تن (حسين سرور اصفهاني)

كاروانی پای تا سر، اشتیاق *** قصّه جذّابِ فصلِ اتفّاق

یك جهت، یك آرمان و یك دِله *** عشق و ایمان، پیشتاز قافله

بس كه در سر، عشق وایمان داشتند *** می سپردند ار كه، صد جان داشتند

چون جلو دار، آتشین رفتار بود *** روحِ ایمان، كاروان سالار بود

كاروان را می بَرد، دلبستگی *** كِی قدم ها می پذیرد، خستگی

چون سفرْ حق بود و مقصد دلپذیر *** بود خار و خاره، درره، چون حریر

راه پیمودند، روزان و شبان *** تا حسین، آن فخرِ عالی مشربان

گفت: این جا مقصدِ ما حاصل است *** بار بگشایید، این جا منزل است

عاشقان را زد صلا، سلطان عشق *** باز شد در كربلا، دیوان عشق

داشت آن طومار، هفتاد و دو بیت *** بیت بیتش، تك سواران كمیت

مَقتلِ آن كاروان، آن دشت شد *** این سفر آوخ! كه بی برگشت شد

جامِ خونِ سینه ها، لبریز گشت *** آسمانِ عشق، اختر ریز گشت

ص: 89

نوحه ورود امام حسين به كربلا دوم محرم (محمد حسن زاده، راضي اصفهاني)

آمده بار دگر ماه عزایت یا حسین *** سینه می سوزد دلم گرید برایت یا حسین

دل سَرایت یا حسین

جان فدایت یا حسین

ای تمام آفرینش نفخه ای از صور تو *** در دل زارم فتاده آتشی از طور تو

كی شود بوسه زنم بر خاك پایت یا حسین

دل سَرایت یا حسین

جان فدایت یا حسین

گر نبودی شمع تو قربانی جاوید عشق *** كی شدی روشن در این محنت سرا خورشید عشق

تا ابد سوزد دل از سوز و نوایت یا حسین

دل سَرایت یا حسین

جان فدایت یا حسین

ص: 91

دم بين راه، بستن آب، هفتم محرم (صاعد اصفهاني)

اباالفضلم به خیمه قحط آب است *** ز سوز تشنگی اصغر كباب است

نمی باشد به خیمه آب دیگر *** علی اصغر ندارد تاب دیگر

دَمِ دیگر مخصوص بستن آب

رباب اندر حرم در التهاب است *** كه ازفرط عطش اصغر كباب است

اباالفضل ای علمدار رشیدم *** رسان آبی كه هنگام شتاب است

دَمِ دیگر به همین منظور

نوگلان چمن باغ ولا تشنه لبند *** ای اباالفضل رشید

كودكان حرم آل عبا تشنه لبند *** ای اباالفضل رشید

نور چشمان رسول دو سرا تشنه لبند *** ای اباالفضل رشید

محرمان حرم عرش علا تشنه لبند *** ای اباالفضل رشید

ص: 93

نوحه ديگر، هفتم محرم، مخصوص بين راه (صاعد اصفهاني)

به روی آل طاها آب بستند *** دل اطفال زهرا را شكستند

عمو وقت شتاب است

به خیمه قحط آب است

زمین و آسمان در اضطراب است *** كه اصغر از عطش در التهاب است

عمو وقت شتاب است

به خیمه قحط آب است

ص: 94

نوحه عطش (صاعد اصفهاني)

العطش عمو العطش عمو *** تشنه ام عمو تشنه ام عمو

ای عمو عمو غش ز تشنگی كرده اصغرم

ای عمو عمو بانگ العطش بشنو از حرم

العطش عمو العطش عمو *** تشنه ام عمو تشنه ام عمو

از حرم رود بانگ العطش تا به كهكشان

اصغر از عطش، رفته از كَفَش، طاقت و توان

العطش عمو العطش عمو *** تشنه ام عمو تشنه ام عمو

من به كودكان وعده داده ام آب خوشگوار

رنج تشنگی كرده اصغرم تشنه و نزار

العطش عمو العطش عمو *** تشنه ام عمو تشنه ام عمو

عمه ام نگر داخل حرم در غم و تعب *** ای عمو رسید جان كودكان از عطش به لب

العطش عمو العطش عمو*** تشنه ام عمو تشنه ام عمو

ص: 95

نوحه عزاداري بستن آب بروي امام حسين هفتم محرم (صاعد اصفهاني)

كربلا شد قحط آب *** شد دل زهرا كب

ابای اباالفضل رشید *** لحظه ای فرما شتاب

ساقی لب تشنگان در حرم آبی رسان

ای امید كودكان در حرم آبی رسان

اصغر از سوز عطش *** در حرم بنموده غش

از برای طفل خود *** می زند بر سر رباب

ساقی لب تشنگان در حرم آبی رسان

ای امید كودكان در حرم آبی رسان

گشته در هُرم حرم *** روی دستان رباب

نوگل بی شیر او *** از عطش در التهاب

ساقی لب تشنگان در حرم آبی رسان

ای امید كودكان در حرم آبی رسان

گرم و سوزان شد هوا *** در حرم شد قحط آب

ص: 97

نوحه شب عاشورا تجديد عهد و پيمان ياران باوفاي امام حسين با آن حضرت (صاعد اصفهاني)

ذرات جهانند محزون و پریشان *** عاشور حسینی است در عالم امكان

ای وای حسین جان

ای وای حسین جان

این شور و نوا چیست در آفاق نمایان *** درعرش چه غوغاوبه فرش است چه طوفان

امشب چه عجب گرم بود محفل جانان *** عشّاق خدا راست حسین سلسله جنبان

ای وای حسین جان

ای وای حسین جان

در عالم ایجاد ببین زلزله امشب *** از خیمه طاها بشنو ولوله امشب

مردان خدا را بنگر یكدله امشب *** تجدید نمودند به مولا همه پیمان

ای وای حسین جان

ای وای حسین جان

فرمود حسین از پی اتمامی حجت *** تاریك شب وهست شماراهمه فرصت

دارند به برگشتن ازاینجا همه رخصت *** آن ها كه ز همراهی حقّ اند پشیمان

ای وای حسین جان

ای وای حسین جان

رفتند گروهی همه دلبسته بدنیا *** غافل ز خدا بی خبر از دولت عُقبی

ص: 99

نوحه عزاداري شب عاشورا

در وصف چند تن از شهداي كربلا (اختر طوسي (برير))

غلام ترك امام سجاد

چون گشت غلام ترك شاه بیمار *** در كرببلا شهید ظلم اشرار

از یمن شهید گشتن او گشتند *** تركان همه سر فراز تا روز شمار

ص: 103

مرثيه حضرت علي اكبر (علي انساني)

چون به میدان ز حرم اكبر رفت *** دل زجان شست سوی داور رفت

روح از جسم حرم یكسر رفت *** همه گفتند كه پیغمبر رفت

زان طرف مرگ به استقبالش

زین طرف جان پدر دنبالش

گفت ای سر و قد دلجویت *** لیله قدر پدر گیسویت

ای رخت ماه و هلال ابرویت *** صبر كن سیر ببینم رویت

هم كنم خوب تماشای ترا

هم ببینم قد و بالای ترا

ای كمر جانب اعدا بسته *** عهد با خالق یكتا بسته

در خم زلف تو دلها بسته *** اشك من راه تماشا بسته

من نگویم مرو ای ماه برو

لیك قدری بر ما راه برو

ای جگر گوشۀ من ای پسرم *** هیچ دانی كه چه آری به سرم

مرو این گونه شتابان ز برم *** لختی آهسته من آخر پدرم

نه همین از پی خود می كِشِیَم *** ای مسیحا نفسم می كُشِیَم

ص: 104

نوحه حضرت علي اكبر (سبك خرم آبادي، صاعد اصفهاني)

ای خدا اكبر جوان است

او سوی مقتل روان است

ای خدا این گلبن باغ حسین است *** ای خدا این مصطفی را نورعین است

كی سزای خنجر و تیغ و سُنین است *** شبه پیغمبر سوی میدان روان است

ای خدا اكبر جوان است

او سوی مقتل روان است

نوگل باغ نبی با كام عطشان *** نوجوان اكبر روان شد سوی میدان

ای خدا لیلا ندارد تاب هجران *** ازغمش زینب به خیمه درفغان است

ای خدا اكبر جوان است

او سوی مقتل روان است

تازه سرو بوستان آل طاها *** تشنه لب شد كشته از بیداد اعدا

بهر اكبر خون جگر گردید زهرا *** آخر اكبر نوگل این گلستان است

ای خدا اكبر جوان است

او سوی مقتل روان است

ص: 105

نوحه حضرت علي اكبر (صاعد اصفهاني)

نور دو چشم تر من اكبرم *** سوگ تو آتش زده بر پیكرم

تازه جوان میوه باغ دلم *** نعش ترا چون سوی خیمه برم

ای گل احمر علی

لاله پرپر علی

اكبرم ای نور دو چشم ترم *** رفتی و شد خاك غزا بر سرم

نور دل و روشنی محفلم *** چشم براه تو بود خواهرم

ای گل احمر علی

لاله پرپر علی

این دم آخر به من افكن نظر *** دیده گشا و بنگر بر پدر

كز غم تو گشته چو خونین جگر *** وای كه شد فرق تو شق القمر

ای گل احمر علی

لاله پرپر علی

بعد تو بابای پریشان تو *** ماند به جا و غم هجران تو

گو چه كند بعد تو با داغ تو *** مادر غمدیده نالان تو

ص: 107

عالم همه مات از وفايت عباس (حجة الاسلام والمسلمين معاونيان)

عالم همه مات از وفایت عباس *** مروه متحیّر از صفایت عباس

با آن كه بحق جان جهان است حسین *** فرمود كه جان من فدایت عباس

عالم همه مات از وفایت عباس مروه متحیّر از صفایت عباسبا آن كه بحق جان جهان است حسین فرمود كه جان من فدایت عباس

ص: 109

سپهدار سقا (سرور اصفهاني)

شنیدستم، كه عبّاس دلاور *** چو عطشان دید اطفال برادر

چو دید از تشنگان،افغان و زاری *** ز جوی چشم خود كرد آب جاری

چو دید از تشنگان، فریاد بسیار *** در آن هنگامه شد سقّا، سپهدار

دل انسان در آن دم، تاب می خواست *** كه از آن تشنه، طفلی آب می خواست

از آن خواهش، كه دل بی تاب می شد *** سراپا از خجالت، آب می شد

ندانم با دلی سرشار از احساس *** خداوندا، چه حالی داشت عبّاس

به امّیدی كه تا شاید تواند *** به كام تشنگان، آبی رساند

به دریا دل زد آن سقّای نامی *** كه آب آرد، به دفع تشنه كامی

ولی افسوس وافسوس وصد افسوس *** كه شد سقّای طفلان، سخت مأیوس

عدو، چون تیر،سوی مشك می ریخت *** سراپا، مشك با او، أشك می ریخت

سر و جان را به فرمان شرف داد *** به راه دوست، دستش را ز كف داد

همان طفلی كه، آبش آرزو بود *** از آن پس، بر لبش نام عمو بود

ز داغش كودكان، در غم فسردند *** از این غم، آب را از یاد بردند

غم مرگش، چو دایم درحضور است *** سزد دایم،اگر غمگین«سرور» است (1) .

ص: 110

روزي كه به خاك كربلا غوغا بود (سرور اصفهاني)

روزی كه به خاك كربلا غوغا بود *** در بادیه، قحط آب، آتش زا بود

عباس نكرد لب تر از شطّ فرات *** با این كه به صحرای عطش، سقّا بود

روزی كه به خاك كربلا غوغا بود در بادیه، قحط آب، آتش زا بودعباس نكرد لب تر از شطّ فرات با این كه به صحرای عطش، سقّا بود

ص: 111

دم بين راه عزاداران حضرت اباالفضل (صاعد اصفهاني)

ای اباالفضل رشیدالحق سقایت كرده ای ***با دو دست و چشم خود از دین حمایت كرده ای

مظلوم اباالفضل، مظلوم اباالفضل

تشنه لب رفتی به شطّ و تشنه لب باز آمدی *** تشنه كاما در جوانمردی حكایت كرده ای

مظلوم اباالفضل، مظلوم اباالفضل

ص: 112

نوحه حضرت اباالفضل (صاعد اصفهاني)

میر سپاه منی

پشت و پناه منی

از چه نیائی حرم

نور دو چشم ترم

عزیز جان حسین

تاب و توان حسین

چشم براه تواست،برادرم كن شتاب *** كه داده بر كودكان سكینه ام قول آب

اهل حرم را ببین در تعب و اضطراب

میر سپاه منی

پشت و پناه منی

كرد چه كس ازجفا دست تو از تن جدا *** ز شط برون آمدی با لب عطشان چرا

آب نخوردی و هست چسم تو در التهاب

سروقدت شد چرازتیغ كین چاك چاك *** ای مه هفت آسمان چرا فتادی بخاك

چه جای خفتن بود بزیر این آفتاب

میر سپاه منی

پشت و پناه منی

میر سپاه منی

پشت و پناه منی

دیده خونین گشا بروی من كن نظر *** برادر خود ببین خسته دل و خونجگر

از آتش هجر خود مكن دلم را كباب

ص: 113

نوحه حضرت اباالفضل العباس (صاعد اصفهاني)

گردیده غوغا از غم در افلاك *** دست اباالفضل افتاده، بر خاك

شد حسین تشنه لب بی یار و یاور

پشت او بشكسته از داغ برادر

او ندارد بعد از این سردار لشكر

گردیده غوغا از غم در افلاك *** دست اباالفضل افتاده، بر خاك

در حرم از تشنگی اصغر كباب است

نوگل باغ نبی در پیچ و تاب است

پر ز خوناب جگر چشم رباب است

گردیده غوغا از غم در افلاك *** دست اباالفضل افتاده، بر خاك

از عطش آل پیمبر بی قرارند

كودكان در خیمه ها چشم انتظارند

ص: 115

نوحه حضرت اباالفضل (صاعد اصفهاني)

عبّاس نام آور من ز شط نیامد *** فرمانده لشكر من ز شط نیامد

سكینه چون پرسد زمن چه شد عمویم

در پاسخ آن تشنه لب به او چه گویم

عباس نام آور من ز شط نیامد *** فرمانده لشكر من ز شط نیامد

آمد صدای یا اخا به گوش جانم

از این صدا رفت از كفم تاب و توانم

عباس نام آور من ز شط نیامد *** فرمانده لشكر من ز شط نیامد

شد كشته عباس علی، سر خیل احرار

در راه حق دست و علم، افتاده از کار

عباس نام آور من ز شط نیامد *** فرماندۀ لشكر من ز شط نیامد

بی یار و یاور شد حسین، ای دیده خون بار

بی میر لشكر شد حسین، ای دیده خون بار

عباس نام آور من ز شط نیامد *** فرمانده لشكر من ز شط نیامد

ص: 117

فرياد عشق مدح حضرت علي اصغر (خاسته)

شیرخوار شهر شورآباد عشق *** دارد از مستی به لب فریاد عشق

هست از گهواره اش شوری بلند *** می پرد از جا همی همچون سپند

در كویر تشنگی عطشان گلوست *** پسته اش جویای پستان سبوست

پنجه بر پستان مادر می زند *** خانه میثاق را در می زند

گرچه در قنداقه ای پیچیده است *** هفت شهر عاشقی را دیده است

هست در شش ماهگی سردار عشق *** رشته قنداقۀ او دار عشق

لب ندارد گرچه بهر گفتگو *** دوست را لبّیك گوید باگلو

می كند دشمن دون عرصه تنگ *** دست و پا بسته چوآید سوی جنگ

یارب این نوزاد نیكو زاد كیست *** عشق را این بهترین استاد كیست

آری این سرباز كوچك اصغر است *** سبط اصغر را دلیل اكبر است

از گلوی نازك نوزاد عشق *** تا قیامت «خاسته» فریاد عشق

ص: 118

دم بين راه عزاداران: حضرت علي اصغر (صاعد اصفهاني)

شهزاده اصغر

بی تاب و مضطر(2)

بالای دست شاه دین لب تشنه جان داد *** نوباوه اصغر جان سپرد از ظلم و بیداد

از ظلم و بیداد

لب تشنه جان داد (2)

حلق علی اصغر زكین شد پاره پاره *** از چشم گردون در غمش ریزد ستاره

ص: 119

نوحه حضرت علي اصغر (صاعد اصفهاني)

علی اصغر رود میدان ت

نش سوزان لبش عطشان

علی اصغر زگهواره *** كه هست از تشنگی بی تاب

دهدپاسخ به هل ناصر *** رود عطشان سوی میدان

علی اصغر رود میدان

تنش سوزان لبش عطشان

سكینه با پدر گفتا *** علی اصغر شده بی تاب

نمی باشد به خیمه آب *** ببر او را سوی جانان

علی اصغر رود میدان

تنش سوزان لبش عطشان

شده در خیمه ها غوغا *** ألم غوغا كند آن جا

رباب خسته دل از غم *** كند شیون بود گریان

علی اصغر رود میدان

تنش سوزان لبش عطشان

ص: 120

نوحه عزاداران علي اصغر (سبك شبانگاهان، صاعد اصفهاني)

علی اصغر با شه خوبان می رود میدان با لب عطشان

علی اصغر می رود میدان *** لب عطشان می شود قربان

گل پرپر، لاله احمر آخرین حجّت، می رود میدان

رود میدان تشنه و عطشان بهر جانبازی در ره قرآن

علی اصغر در منا آمد تا براه دوست جان كند قربان

علی اصغر می رود میدان *** لب عطشان می شود قربان

نواپرداز آخرین سرباز می شود قربان در ره جانان

فغان ز آندم كان شه عالم حلق اصغر دید لاله ای جوشان

ز غم گردید چشم شه پرخون اشك او جیحون سینه اش سوزان

علی اصغر می رود میدان *** لب عطشان می شود قربان

بگفت از تو كودك بی تاب شد عجب سیراب حنجر عطشان

زدی آتش ای گل نازم بر دل و جانم از لب خندان

چه كرد از كین تیر زهرآگین با گلوی تو ای مه تابان

علی اصغر می رود میدان *** لب عطشان می شود قربان

ص: 122

نوحه حضرت علي اصغر (صاعد اصفهاني)

اصغر اصغر اصغر

ای تشنه لب و عطشان

گردیده بخون غلطان

غنچه پرپر *** ای علی اصغر

ای نور امید من *** ای طفل شهید من

در خیمه به گهواره

بودی ز عطش بی تاب

اینك سردست باب

از ناوك جانسوز

آن حرمله خونخوار

گشتی تو عجب سیراب

اصغر اصغر اصغر

ای تشنه لب و عطشان

گردیده بخون غلطان

غنچه پرپر *** ای علی اصغر

ای نور امید من *** ای طفل شهید من

هم خواهر محزونت

تا بار دگر بیند

آن چهرۀ ماه تو

هم مادر دلخونت

در خیمه به صد امید

بنشسته به راه تو

اصغر اصغر اصغر

ای تشنه لب وعطشان

گردیده بخون غلطان

غنچه پرپر *** ای علی اصغر

ای نور امید من *** ای طفل شهید من

از ظلم و جفای خصم

برآل رسول اللَّه

ای كودك ماه من

ص: 124

نوحه حضرت علي اصغر، زبان حال امام حسين (عليرضا مهرپرور)

غنچه نشكفته شده پرپرم - اصغرم *** نور دل و چشم ترم اصغرم - اصغرم

علی علی اصغرم

علی علی اصغرم

كودك مظلوم شهیدم علی *** چسان تو را ره سوی خیمه برم - اصغرم

علی علی اصغرم

علی علی اصغرم

به خیمه با حال حزین چشم تر *** چشم به راه تو بود خواهرم - اصغرم

علی علی اصغرم

علی علی اصغرم

منتظرت نشسته با حال زار *** سكینه آن دختر غم پرورم - اصغرم

علی علی اصغرم

علی علی اصغرم

به نزد آن مادر خونین جگر *** با گلوی پاره تو را چون برم - اصغرم

علی علی اصغرم

علی علی اصغرم

ص: 126

نوحه حضرت علي اصغر، زبان حال رباب (عليرضا مهرپرور)

ای نور دلم اصغر

شمع محفلم اصغر

نشكفته گلم اصغر

رفتی از برم، كودك مه پاره خداحافظ *** رفتی از حرم، زینت گهواره خداحافظ

ای كودك عطشانم

آرام دل و جانم

بنگر چه پریشانم

رفتی از برم، كودك مه پاره خداحافظ *** رفتی از حرم، زینت گهواره خداحافظ

ای ماه شبم اصغر

ای تشنه لبم اصغر

بین در تعبم اصغر

رفتی از برم، كودك مه پاره خداحافظ *** رفتی از حرم، زینت گهواره خداحافظ

ای رضیع بی شیرم

كرده غم تو پیرم

از داغ تو می میرم

رفتی از برم، كودك مه پاره خداحافظ *** رفتی از حرم، زینت گهواره خداحافظ

با تو آمدم اصغر

از دیار پیغمبر

بی تو چون روم دیگر

رفتی از برم، كودك مه پاره خداحافظ *** رفتی از حرم، زینت گهواره خداحافظ

ص: 127

مرثيه وداع (بسمل رامسري)

ای سرور دین، شهِ شهیدان، اِی یاور باوفای زینب *** از بهر خدا مرو بمیدان، بنشین سر دیده های زینب

ای معنی والضّحی والنُّور، مشكاة رُخ تو آتش طُور *** بر قامت خستگان رنجور، داوری دَمَت شفای زینب

ای نیّر اعظم جهانتاب، وِی تسلیه بخش قلب احباب *** وی لَعْل لبت عقیق نایاب، ای دُرّ گرانبهای زینب

ای هم سخن كلیم عِمران، وی همنفس مسیح دُوران *** تعقیب فریضه، سَبحه جان، شد ذكر لَبت ثنای زینب

گر تو روی ای شه شهیدان، تنها به میان قوم عُدوان *** بینم اگرت بخاك غلطان، بر عرش رسد صدای زینب

كُن رحم بحال ما غریبان، ای مرهم زخم غم نصیبان *** غیر از تو معین در این بیابان، نامانده كسی برای زینب

رفت اكبر نوجوان ناشاد، با قامت همچو سَرو آزاد *** بُودم بجهان از این بسی شاد، گردد قد او عصای زینب

ص: 128

نوحه وداع امام حسين با خواهر بزرگوار روز عاشورا (صاعد اصفهاني)

ای خواهر غمخوارم

ای یار فداكارم

من عازم میدانم

جان تو و طفلانم

ای در همه جا یارم *** ای اسوه احرارم

ای تیغ زبان تو *** ای نطق و بیان تو

حامی و گواه من *** پوینده راه من

ای نور دل حیدر *** كن رخت عزا دربر

من عازم میدانم

جان تو و طفلانم

من سنّت احمد را *** آئین محمّد را

اسلام و امامت را *** ایثار و كرامت را

با عشق و فداكاری *** كردم ز وفا یاری

اینك توئی ای خواهر *** بر كرببلا رهبر

من عازم میدانم

جان تو و طفلانم

ص: 130

نوحه سوگواري آتش زدن خيمه ها عصر عاشورا (سبك مادر بيا، مادر بيا) (صاعد اصفهاني)

غوغا ببین در كربلا

آن قوم بی شرم و حیا

آتش زدند برخیمه ها

یا مصطفی یا مصطفی

ای خدا این خیام از آل طاهاست *** نور چشم نبی علی در آن جاست

در خیمه زین العابدین

با درد و بیماری قرین

زینب پریشان و حزین

در بند محنت مبتلا

یامصطفی یامصطفی

ای خدا این خیام از آل طاهاست *** نور چشم نبی علی در آن جاست

وای دل اهل حرم

كز شدت رنج و الم

نالان در آن صحرای غم

سرگشته در دشت بلا

یامصطفی یامصطفی

ای خدا این خیام از آل طاهاست

ص: 132

نوحه شام غريبان تشريف فرمايي حضرت فاطمه در قتلگاه و زبان حال آن حضرت با نور ديده گان خود (صاعد اصفهاني)

ای شیعه گردید شام غریبان

بشنو صدای جانم حسین جان

زهرای اطهر با چشم گریان *** در قتلگاه شاه شهیدان

پیوسته گوید با آه و افغان *** مظلوم مادر جانم حسین جان

ای شیعه گردید شام غریبان

بشنو صدای جانم حسین جان

برخیز و بنگر جد كبارت *** با من علی را بین در كنارت

آمد برادر بهر زیارت *** غمگین و محزون زار و پریشان

ای شیعه گردید شام غریبان

بشنو صدای جانم حسین جان

مادر كه بُبْرید از تن سر تو *** كو دست و چون شد انگشتر تو

ص: 134

نوحه قتلگاه زبان حال حضرت زينب (صاعد اصفهاني)

این گل و آن گل ببویم

تا گل خود را بجویم

ای خدا این پیكر پاك حسین است *** ای خدااین مصطفی را نور عین است

این گل و آن گل ببویم

تا گل خود را بجویم

گرحسین است ازچه برتن سر ندارد *** ای خدا كس این ستم باور ندارد

این گل و آن گل ببویم

تا گل خود را بجویم

ای خدا نور هدی را سر بریدند *** نور چشم مرتضی را سر بریدند

این گل و آن گل ببویم

تا گل خود را بجویم

ای خدا دست ستم بر ما گشودند *** نوگلان مرتضی پرپر نمودند

این گل و آن گل ببویم

تا گل خود را بجویم

ص: 136

نوحه قتلگاه زبان حال حضرت سكينه (صاعد اصفهاني)

گویم كدامین غم بابا برایت *** زد خصم دون آتش بر خیمه هایت

ای پیكر صد چاك گریم برایت *** ای كشته بی سر جانم فدایت

بابا حسین جان بابا سرت كو

انگشت ناز و انگشترت كو

بعد از تو ای بابا بر ما جفا شد *** رنج و بلا ما را قوت و غذا شد

زین قوم غارتگر از بس ستم دید *** سرگشته در هامون آل عبا شد

بابا حسین جان بابا سرت كو

انگشت ناز و انگشترت كو

بابا سكینه شد بعد از تو گریان *** چون كودكان تو لب تشنه عطشان

از وحشت آتش یكسر نهادند *** هر یك به یك سویی سر در بیابان

بابا حسین جان بابا سرت كو

انگشت ناز و انگشترت كو

آن بیحیا از كین كرد آن چه را كرد *** امّا بمیرم من عطشان چرا كرد

بابا چه سنگین دل بر تو جفا كرد *** رأس شریفت را از تن جدا كرد

ص: 137

زآن روي نمود زينب نيك خصال (اختر طوسي)

زآن روی نمود زینب نیك خصال *** تشبیه سر برادرش را بهلال

كان سرچو هلال بر سر نیزۀ خصم *** انگشت نما شد ز جنوب و ز شمال

زآن روی نمود زینب نیك خصال تشبیه سر برادرش را بهلالكان سرچو هلال بر سر نیزه خصم انگشت نما شد زجنوب و زشمال

ص: 139

اي روي تو چون مه دو هفته (تابش اصفهاني)

ای روی تو چون مه دو هفته *** وی لعل تو غنچه شكفته

رخسار تو همچو آیه نور *** روشن ز رخ تو وادی طور

مرآت جمال كبریائی *** آغشته بخاك و خون چرائی

خاكستری از چه گشته رویت *** پرخون ز چه شد رخ نكویت

شایسته كوه طور بودی *** دیشب ز چه در تنور بودی

با آن كه برخ مه تمامی *** انگشت نمای خاص و عامی

ای ماه من ای هلال زینب *** بنگر ز وفا بحال زینب

هرگز نَبُد اینچنین گمانم *** كز بعد تو در جهان بمانم

این فاطمه طفل خردسال است *** از مرگ پدر شكسته بال است

اندر غم هجر تو گرفتار *** سرگشته هر دیار و بازار

بگشای لب و تكلّمی كن *** بر چهره او تبسّمی كن

رخساره اگر بدو نمائی *** باشد كه غم از دلش زدائی

ص: 140

نوحه دروازه كوفه (صاعد اصفهاني)

فرزند زهرا حسین با یار و یاور *** افتاده در كربلا صد پاره پیكر

مظلوم حسین جانم مظلوم حسین جان *** مظلوم حسین جانم مظلوم حسین جان

در كوفه با كوفیان زینب به افغان *** گفت از ستم كشته شد فرزند قرآن

مظلوم حسین جانم مظلوم حسین جان *** مظلوم حسین جانم مظلوم حسین جان

كوفه پر از شور و شین شد واحسینا *** بر نیزه رأس حسین شد واحسینا

مظلوم حسین جانم مظلوم حسین جان *** مظلوم حسین جانم مظلوم حسین جان

محزونه زینب زغم شد زار ومضطر *** چون بر سر نیزه دید رأس برادر

مظلوم حسین جانم مظلوم حسین جان *** مظلوم حسین جانم مظلوم حسین جان

ص: 141

نوحه عزاداران شب سوم حضرت امام حسين (محمد حياتبخش (حيات))

امشب عزای سوم شاه شهیدان است *** عالم پریشان است

گشته سیه پوش از برایش عرش یزدان است *** عالم پریشان است

تن پاره پاره بر زمین، سر برفراز نی *** خیل زنان از پی

زینب اسیر و قافله سالار طفلان است *** عالم پریشان است

امشب عزای سوّم شاه شهیدان است *** عالم پریشان است

مانند قرآن پیكر مولای مظلومان *** روی زمین عریان

غرقاب خون پیراهنش در چنگ عدوان است *** عالم پریشان است

امشب عزای سوم شاه شهیدان است *** عالم پریشان است

امشب ببالین حسین بنشسته پیغمبر *** زهرا زند بر سر

آدم جگر خون، حضرت حوا در افعانست *** عالم پریشان است

امشب عزای سوم شاه شهیدان است *** عالم پریشان است

گه بر سنان گاهی شود بر دیر نصرانی *** آن رأس نورانی

گه در تنور خولی بیدین و ایمان است *** عالم پریشان است

امشب عزای سوم شاه شهیدان است *** عالم پریشان است

ص: 142

نوحه روز هفتم سيد مظلومان حضرت امام حسين (محمد حياتبخش)

روز هفت عزای حسین است

شیعه در ماتم و شور و شین است

هر كجا بگذری شور و غوغاست *** هفتم قتل فرزند زهراست

نغمه وا حسین واحسیناست *** اشك غم جاری از هردو عین است

روز هفت عزای حسین است

شیعه در ماتم و شور و شین است

در عزا خاتم المرسلین است *** حضرت فاطمه دل غمین است

نوحه گر جبرئیل امین است *** هفته سرور نشأتین است

روز هفت عزای حسین است

شیعه در ماتم و شور و شین است

شیعه را خاك محنت بسر شد *** در جنان خونجگر بوالبشر شد

روز جانسوز نوع بشر شد *** دیده تر شاه بدر و حنین است

روز هفت عزای حسین است

شیعه در ماتم و شور و شین است

ص: 143

سلام به حضرت سجاد (صاعد اصفهاني)

سلام ما به اشك بی شمار تو *** سلام ما به قلب داغدار تو

سلام ما به گریه دمادمت *** سلام ما به سینه پر از غمت

سلام ما به سوز و آه هر شبت *** سلام ما به درد جسم پر تبت

سلام ما به خون پاك جای غل *** به آن شكفته زخمهای همچو گل

سلام ما به باب بی قرین تو *** سلام ما به زینب حزین تو

سلام ما به آبیار كربلا *** به آن دو دست گشته از بدن جدا

سلام ما به تشنگان كربلا *** سلام ما به كشته های نینوا

سلام ما به فرق پاك اكبرت *** سلام ما به خون حلق اصغرت

سلام ما به رأس انور حسین *** به لاله های سرخ پرپر حسین

سلام ما به قبر بی چراغ تو *** سلام ما به قلب پر زداغ تو

ص: 144

نوحه شهادت امام زين العابدين (صاعد اصفهاني)

زهرا حزین از قتل زین العابدین است *** شال عزا بر گردن روح الامین است

سرت سلامت یا حجة اللَّه *** در این مصیبت آجرك اللَّه

تنها نباشد حضرت باقر عزادار *** عالم عزادار امام چارمین است

سرت سلامت یا حجة اللَّه *** در این مصیبت آجرك اللَّه

فرزند زهرا كشته از زهر جفا شد *** او كشته از جور هشام بی حیا شد

مسموم زهر آن مظهر ذات خدا شد *** غمگین نبی، دلخون علی،زهرا حزین است

سرت سلامت یا حجة اللَّه *** در این مصیبت آجرك اللَّه

یا مصطفی نور دو چشمت گشت مسموم *** زین العبادت كشته شد مظلوم مظلوم

ص: 145

آبروي عشق (پناه اصفهاني)

تنها نه همچو شمع به پایت گریستم *** هر جا كه دست داد برایت گریستم

در كربلای عشق تو دوشینه یك فرات *** ای جان تشنه ام به فدایت گریستم

هر جا كه دار تشنه لبی پیش یار جان *** بر كشتگان كرببلایت گریستم

در شام هجر از دل تنگ خرابه ام *** هی ناله كردم و به عزایت گریستم

هر جا كه مرغ نوحه سرا نوحه كرد سر *** پرپر زدم من و به هوایت گریستم

در راه شام همره یك كاروان اسیر *** بر آن سر زجسم جدایت گریستم

هر كس به سینه میزد و میگفت یا حسین *** همراه او به زیر لوایت گریستم

ص: 147

مرثيه زبان حال حضرت رقيه (صاعد اصفهاني)

چه شد كه عمه پدر از سفر نمی آید *** چه شد كه هیچ خبر از پدر نمی آید

مگو كه گریه مكن در فراق روی پدر *** كه صبر از من غمدیده بر نمی آید

مگو بخواب و به هم چشمهای خود بگذار *** كه غیر گریه ام از چشم تر نمی آید

تحمّل غم بابا مجو ز من عمّه *** صبوری از من دلخون دگر نمی آید

رسیده است بلب جان من زغصّه و غم *** شب فراق مگر عمّه سر نمی آید

چنان فراق پدر خسته كرده است مرا *** كه دیگرم نفس از سینه بر نمی آید

از آن دو چشم تر من نمی رود در خواب *** كه یاد دوریش از دل بدر نمی آید

ص: 149

نوحه سوگواري حضرت رقيه (موزون اصفهاني)

در خرابه شام دختری سه ساله *** از غم پدر بود گرم آه و ناله

گفت عمّه جان زینب *** می روم سفر امشب

آه از این جدائی

عمه در خرابه تا به كی نشینم *** باب من نیامد تا رخش ببینم

من كه عمّه جان مُردم *** بس غم پدر خوردم

آه از این جدائی

دیده ام ندارد، خواب راحت امشب *** قلب من گرفته، بی نهایت امشب

فرقت رخ بابم *** برده طاقت و تابم

آه از این جدائی

عمّه جان غریبی، كرده بی قرارم *** طوئیا كه دیگر، من پدر ندارم

بی گمان در این ویران *** عمّه می سپارم جان

آه از این جدائی

عمّه جان من امشب زار و ناتوانم *** ای خدا بیاید باب مهربانم

جا دهد در آغوشم *** غم شود فراموشم

آه از این جدائی

ص: 151

مرثيه اربعين سيد مظلومان حضرت امام حسين (صاعد اصفهاني)

حدیث كربلا غم آفرین است *** ببار ای چشم فصل اربعین است

بنال ای دل كه وقت بی قراری است *** بهار گریه و هنگام زاری است

گذشتِ لحظه ها را مغتنم دان *** ز گریه داد خود امروز بستان

ز دل بركش پیاپی، ناله ها را *** برافروزان چراغ لاله ها را

از آن روزی كه خونین نینواشد *** شقایق پوش دشت كربلا شد

از آن روزی كه گل های پیمبر *** بدشت كربلا گشتند پرپر

چه روزان و شبان طی كرد زینب *** كه شب بدتر زروز و روزش از شب

همه درد و همه رنج دمادم *** مصیبت در مصیبت غم پی غم

اگر اندوه زینب را بدانی *** به جوی چشم خود سیلاب رانی

چهل روز است زینب داغدار است *** دلش خون و دوچشمش اشكباراست

بخوان ایدل كه وقت روضه خوانیست *** ببار ای چشم گاه درفشانیست

بلاكش، خون جگر، غمدیده زینب *** به خون غلطان برادر دیده زینب

ببار ای اشك كاید زینب از شام *** قدش خم سینه اش مجروح آلام

ص: 152

نوحه عزاداری اربعین

نوحه عزاداري روز اربعين سالار شهيدان حضرت امام حسين (عليرضا مهرپرور)

شد اربعین شاه دین *** ای زمین كرببلا

زینب ز شام آمد غمین *** ای زمین كرببلا

گوید بصد شور و نوا *** ای زمین كرببلا

دیدی چه شد آل عبا *** ای زمین كرببلا

من آمدم از شام غم *** ای زمین كرببلا

با قامتی از غصه خم *** ای زمین كرببلا

چه شد چه شد حسین من *** ای زمین كرببلا

ضیاء هر دو عین من *** ای زمین كرببلا

(كو اكبرم كو اصغرم *** ای زمین كرببلا) (1) .

(كو تشنه لب برادرم *** ای زمین كرببلا)

كو قاسم و كو جعفرم *** ای زمین كرببلا

ص: 156

حديث كربلا (صاعد اصفهاني)

از غم شاه شهیدان پای تا سر سوختیم *** زد غمش آتش به جان و چون سمندر سوختیم

گاه از این محنت، كه چون شد با لب عطشان شهید *** بر سر شطّ روان فرزند كوثر سوختیم

گاه از داغی كه لیلای حزین بودش به دل *** گه ز حال شاه دین بالین اكبر سوختیم

گاه از سوزی كه بُد در ناله زار رباب *** گاه از ظلمی كه شد بر حلق اصغر سوختیم

گاه از این غم كه چون افتاد دستش از بدن *** چون ز زین افتاد عبّاس دلاور سوختیم

وایِ ما از حال زینب اندر آن دشت بلا *** كز غم او در عزای شش برادر سوختیم

خیمه آل عبا و آتش آل یزید؟ *** سوختیم از ظلم این قوم ستمگر سوختیم

ص: 158

تشكر و قدرداني

ابتدا خداوند عزوجل را شاكر و سپاسگزارم كه توفیق تألیف این مجموعه را به این حقیر عطا فرمود، بعد از سرور و مولایم حضرت سیدالشهداء امام حسین علیه السلام ممنونم كه افتخار جمع آوری این كتاب را به این ناچیز مرحمت فرمودند.

در خاتمه از كسانی كه با این كم ترین ذاكر آستان مقدس حسینی(ع) همكاری صمیمانه داشته اند مخصوصاً شعرای گرانقدر اصفهان جناب استاد صاعد، جناب استاد سرور و جناب استاد صحّت، همچنین از شاعر بزرگوار جناب آقای حاج محمّد قدسی، تشكر و قدردانی می نمایم. از خدای متعال توفیق روزافزون در جهت نشر فرهنگ غنیّ شیعی و خدمت به خاندان رسالت و امامت علیهم السلام و تبعیّت از آن بزرگواران را برای همگان مسئلت می نمایم. والسلام علیكم و رحمة اللَّه و بركاته

ذیحجه 1421 هجری قمری 1380 شمسی 7اسفندماه 1379اصفهان - علیرضا مهرپرور

ص: 160