مؤلف: محمدعلی آخوند
ناشر : محمدعلی آخوند
بسم الله الرحمن الرحیم الحمد لله رب العالمین والصلاه والسلام علی سید ألانام محمد و آل بیته الطیبین الطاهرین المنتجبین. بنام خداوند بخشنده و مهربان، با درود به أرواح پاک و منزه ائمه أطهار «علیهم السلام» سخن آغاز می کنیم. أما بعد: از جمله مسائلی که در جامعه اسلامی و مذهبی از أهمیت ویژه ایی برخوردار است، و همگان باید بدان توجه خاص نمایند، احیاء و برپائی شعائر (مجالس و عزاداری) و معرفی أهل بیت «علیهم السلام» است، همانطوری که قرآن مجید می فرماید: «ذلک و من یعظم شعائر الله فانها من تقوی القلوب». [1] یعنی: اینست (سخن حق) و هر کس شعائر دین خدا را بزرگ و محترم بشمارد (خوشا بر او که) این صفت دلهای با تقوا است. و دیگر اینکه چنین مجالس و محافلی، مورد توجه خاص أئمه أطهار «علیهم السلام» قرار گرفته، آنجایی که حضرت امام جعفر صادق «علیه السلام» می فرماید: «رحم الله عبدا أحیی أمرنا». [2] . یعنی: أمر ما را زنده نگه دارید، خدا رحمت کند کسی که، أمر ما را احیا نماید. و در جای دیگر حضرت صادق «علیه السلام» فرمودند: «... تذکروا أمرنا [ صفحه 2] و أحیوه». [3] یعنی: أمر ما را پردازش کرده و آن را احیاء کنید. و در جای دیگر باز حضرت حضرت «علیه السلام» فرمودند: «و لا تذیعوا أمرنا». [4] . یعنی: مبادا أمر ما را فراموش کنید.
اگر ماشین و یا خانه ایی پس از گذشت فصول سال خراب شده و از بین برود، لازم و ضروری است که برای استفاده مجدد و دوباره از آن زیانهای وارده ترمیم گردد.
همچنین اگر از مجالس و هیأتها یک احساس خستگی و یکنواختی دیده شود، چنین أمری باعث خستگی نسل جوان (کارآمد) خواهد شد، و جوانان مهذب در اجتماع از چنین مجالسی فاصله خواهند گرفت، [5] در نتیجه: جوان برای اشباع روح و جسم خود، به منابع دیگر غیر اخلاقی همچون (ماهواره، ویدئو و مجالس لهو و لعب و...) روی خواهد آورد. لذا لازم و ضروری است (عقلا و شرعا) که در این راستا اقدامهای [ صفحه 3] جدی و مفیدی برای تجدید بنا و احیای این گونه مجالس برداشت، تا جوانان به سوی اینگونه مجالس و هیأتها جذب شوند. پیشنهادات و طرحهائی که می توان در این زمینه عنوان کرد بدین قرار است:
1- طرح سؤالات اعتقادی، تاریخی و اسلامی همراه با اهداء جوایز نفیس، تا از این سو جوانان ما تشویق شده، و به دنبال مطالعات وپژوهش متون اسلامی و تاریخی و... بروند.
2- ایجاد مجالس بحث و گفتگوی آزاد، در رابطه با اسلام و ولایت أهل بیت «علیهم السلام» و مسائل مربوط به آن.
3- آشنا کردن جوانان با آداب و اخلاق اسلامی، و مسائل شفاف و آرام اسلامی همچون (أخلاق، معنویت، زهد و پارسائی، نرمی در زبان و کردار و برخوردهای اجتماعی، تربیت و...) و دور کردن آنان از مسائلی همچون (فحشا و منکرات، خشونت و عنف و جنگ و ستیز و انتقام، سنگدلی و کینه ورزی و دشمنی و...). و با چنین برداشت صحیحی از اسلام موجب می شود که جوانان روی به این دین و آئین بنمایند. [ صفحه 4]
4- بیان نمودن معجزاتی [6] همچون معراج جسمانی پیامبر أکرم «صلی الله علیه و آله»، دو نیم کردن کره ماه بدستور حضرت رسول، [7] و طی الارض حضرات أئمه «علیهم السلام»، چگونگی تکلم نمودن أهل بیت «علیهم السلام» با طبیعت همچون (درختان و زمین و خورشید) و با حیوانات همچون (تمساح و آهو و شتر و...) و مسائل و أحکام اسلامی، در قالب پیشرفتهای علمی و مطالب روز. 5- چاپ کتاب و پخش جزوات أخلاقی، تربیتی، اجتماعی و... در میان جوانان عزیز. 6- پر کردن أوقات بیکاری جوان به وسیله سفرهای زیارتی و سیاحتی و ورزشهای سالم، و تشویق نمودن ایشان به خواندن کتابهای مفید. حال با این مقدمه کوتاه و مختصر یکی از وظایف شرعی و اخلاقی این است که جوانان ما زندگانی رهبرانی همچون ائمه أطهار (علیهم السلام) را خوانده و با أسوه قرار دادن زندگانی این عزیزان بتوانند زندگی خوب و رضایت بخشی را دارا باشند. اینک در این أوراق و صفحات با یاری حضرت حق و عنایت خاصه أهل بیت علیهم السلام زندگی وجود ذی جود حضرت جواد «علیه السلام» امام نهم شیعیان را ورق می زنیم. [ صفحه 5]
عده ایی از عزیزان و جوانان در شهر تهران به تاریخ 1417 ه ق گرد هم آمده اند و هیأتی را به نام امام جواد «علیه السلام» تأسیس نموده اند تا از این طریق فرهنگ شیعه را به جوانان عزیز و معتقد به مکتب آل الله [8] برسانند. لذا هر هفته شبهای یکشنبه این عزیزان اقدام به برپائی مجالس سوگواری و شادی برای أهل بیت علیهم السلام نموده اند و همچنین به مناسبتهای تولد و یا شهادت ائمه أطهار علیهم السلام نیز اقدام به چاپ و پخش جزواتی در این راستا نموده اند که نمونه آن جزوه ای است که در پیش روی خوانندگان عزیز و گرامی قرار دارد.
نام: محمد کنیه: أبوجعفر. ألقاب: تقی، جواد، مختار، منتجب، مرتضی، قانع، و عالم. نام پدر: امام هشتم شیعیان امام رضا «علیه السلام». نام مادر: سبیکه. [9] . [ صفحه 6] تاریخ تولد: 12/ رجب المرجب / 195 هجری قمری. محل تولد: مدینه منوره. تاریخ شهادت: روز آخر ذی قعده سال 220 هجری قمری با زهر سمی. قاتل امام: مأمون «لع» فرزند هارون ارشید «لع»، بدست دخترش أم الفضل (همسر حضرت). سن مبارک حضرت هنگام شهادت: 25 سال. محل دفن: کاظمین و در جوار قبر جدش حضرت موسی ابن جعفر«علیه السلام».
حضرت جواد «صلی الله علیه و آله و سلم» از بدو تولد مورد توجه خاص پدر بزرگوارش حضرت رضا «علیه السلام» بود، به حدی که در تاریخ منقول است: «و کان طول لیله یناغیه فی مهده» یعنی: حضرت رضا «علیه السلام» شبها تا به صبح با فرزندش (در حالی که نوزادی بیش نبود) در گهواره أنس و صحبت می کرد. [ صفحه 7]
در سفینهالبحار شیخ عباس قمی «ره» ج 2 ص 41 آمده: به حاتم حشرج معروف در تاریخ که زبانزد عام و خاص بود، حاتم طائی می گفتند، گرچه وی شجاع و شاعر نیز بود، ولی صفت بارز وی عطاء، و بذل وجود و سخاء و خدمت به خلق بود، لذا چنین صفتی بر صفتهای دیگر حاتم حشرج غلبه کرده و مردم او را بدین نام و لقب (حاتم طائی) خواندند. با این بیان سخاوت حضرت و اعطاء مال و منال به دوست و دشمن، چنین صفتی به امام نهم داده شد، اینک برای اثبات چنین مدعائی به تاریخ نگاهی می أفکنیم:
صاحب کتاب خلاصه الاخبار می نگارد: روزی أم الفضل همسر امام جواد «علیه السلام» به پدرش (مأمون) گفت: ای پدر مرا به ازدواج مرد فقیریکه سبب ننگ ما شده است در آوردی؟ مأموم این سخن را سبب خجالت خود دیده بسیار منفعل شد، و این کلام و سخن را به أکابر و بزرگان قوم خود نقل کرد، تا اینکه این خبر به حضرت جواد «علیه السلام» رسید پس آن حضرت به مأمون گفت: می خواهی من تو را از خجالت و ننگ در آورم؟ مأموم گفت: بلی! حضرت «علیه السلام» فرمودند: اینک أمر کنید مردم را تا به مسجد آیند، همه جمع شده حضرت جواد «علیه السلام» به منبر درآمد و خطبه بلیغی بیان کرده و فرمودند: [ صفحه 8] خلیفه (مأمون) از خویشی خاندان رسول ننگ دارد، و به سبب فقر ایشان، به او طعنه می زنند و من می خواهم که امروز این ننگ را بردارم، همه می دانید که ما خاندان عصمت، به دنیا و زخارف آن محتاج نیستیم و ما خود
آن را قبول نکردیم [10] و من می خواهم که امروز، به فقراء احسانی کنم، به حدی که کسی همانندش را تا أکنون اعطاء نکرده، سپس آن حضرت دست مبارکش را بلند کرده از آستین مبارکش به یک یک فقراء یک بسته مروارید هزار دانه به قیمت (500) دینار یا زیاده از آن داد، چون اغنیاء این اعطاء را از حضرت دیدند به طمع افتادند، بعد آن حضرت خواهش ایشان را بر آورد و فرمودند: منتظر شوید به رسیدن این احساس نیز به شما، پس آن حضرت قدری از خطبه اش را ادامه داده، سپس دست مبارکش را بلند کرده و فرمودند: «هذا عطاؤنا علی الاغنیاء». یعنی: این احسان ماست بر ثروتمندان. سپس از آستین مبارکش به همه أغنیاء نیز هر کدام یک بسته از مروارید اعطاء کرد، خلاصه کلام به همه مجلس حضرت احسان کردند، تا اینکه مأمون نیز بطمع افتاد، و حضرت نیز به او یک بسته مروارید، اعطاء نمود، این است قول خداوند باری عزه: «هذا عطاءنا فامنن أو أمسک [ صفحه 9] بغیر حساب». [11] . ترجمه: (ای رسول) این نعمت (سلطنت و قدرت) اعطای ماست، (به تو و خاندانت) اینک بی حساب بهر که خواهی عطا و بخشش کن و از هر که خواهی منع.
همانطوری که حضرت سیدالشهداء «علیه السلام» فرمودند: (نحن آل الله و ورثه رسوله) یعنی: مال آل الله و وارثان پیامبرش هستیم. (کبریت أحمر ص 346). به جرأت می توان این مطلب را بیان و اثبات کرد، که اگر در تمام عالم هستی کنکاش و جستجو کنیم، حتی در میان یکصد و بیست و چهار هزار پیغمبر [12] داناتر
و أعلم و أفقه از أهل بیت عصمت و طهارت «علیهم الصلاه والسلام» را نمی توان یافت. و چنین ادعائی ثابت نمی شود مگر آنکه با وجدان حقیقی و عقل سلیم، به تاریخ دقیق علمی أهل بیت عصمت و طهارت «علیهم السلام» رجوع کنیم.
روایتی است از وجود نازنین، امام صادق «علیه السلام» که فرمودند: [ صفحه 10] «ألناس ثلاثه: عالم و متعلم و غثاء، فنحن العلماء و شیعتنا المتعلمون والناس غثاء» [13] یعنی: مردم سه دسته اند، دانشمند و دانشجو و... پس ما علماء هستیم و شیعیان ما دانشجویان، و سایرین همانند پوستهای جدا شده از جو و گندم.
در زیارت جامعه می خوانیم: «السلام علیکم أهل بیت النبوه و خزان العلم...» یعنی: سلام بر شما أهل بیت پیامبر و... و گنجهای علم. حضرت أمیر «علیه السلام» می فرماید: «أنا أهل البیت، شجره النبوه... و معدن العلم». [14] . یعنی: ما أهل بیت، درخت نبوت هستیم... و گنجینه علم.
حضرت مولی الموحدین علی ابن ابیطالب «علیه السلام» می فرماید: «... یمحوا ألله ما یشاء و یثبت» [15] لولا هذه الایه، لاخبرتکم بما هو کائن الی یوم القیامه». [16] . حضرت علی ابن ابیطالب «علیه السلام» فرمودند: پاک می کند خدا آنچه را که می خواهد (از پرونده أعمال بندگان) اگر این آیه در قرآن نبود، شما را به [ صفحه 11] آنچه که تا روز قیامت واقع می شد، خبر می دادم.
در تاریخ عام و خاص مذکور است که عمر بن الخطاب، در بیش از 72 مورد، آنجائی که از جواب سؤالات درمانده و ناتوان می شد، پناه به حضرت علی ابن ابیطالب «علیه السلام» می آورد، برای یک مرتبه این مطلب را صادقانه گفت که: (لولا علی لهلک عمر) [17] یعنی: اگر علی ابن ابیطالب نبود همانا عمر هلاک می شد. با این سخنان و بیانات، حال به سراغ قطره ایی از نبوغ علمی حضرت جوادالائمه «علیه السلام» می رویم.
نمی از یمی، می توان از فضائل و مناقب و علوم آل الله را در صفحات تاریخ گنجاند، (همانطوری که شاعر می گوید: آب دریا را اگر نتوان چشید هم به قدر تشنگی باید کشید. چه آنکه غیر از باری عزه کس دیگر نمی توان چنین ادعائی داشته باشد. [ صفحه 12] اینک به چکیده و قطره ایی از دریای مواج و بیکران علم و دانش حضرت جواد «علیه السلام» اشاره ایی می کنیم:
در تفسیر عیاشی، از زبرقان رفیق ابن داود روایت کرده: روزی ابن داود از نزد خلیفه آمد و بسیار غمگین بود، پرسیدم تو را چه می شود؟ گفت: امروز آرزو کردم که أی کاش 20 سال پیش از این مرده بودم. گفتم: چرا؟ گفت: به علت این مرد سیاه [18] أبوجعفر محمد بن علی بن موسی که در پیش أمیرالمؤمنین [19] کاری بر سر من آورد که از عمر خود سیر شدم. گفتم: چه قسم بود این حکایت؟. گفت: شخصی اقرار به دزدی کرد و از خلیفه خواهش کرد که بر او اقامه حد نماید، و او را از گناه پاک کند. خلیفه تمام فقهاء و علما را در مجلس خود طلبید و محمد بن علی را نیز حاضر گردانید، أول از ما پرسید که موضع قطع دست از کجا باید باشد؟ من گفتم: از (کرسوع) زند است که (مچ) باشد. پرسید: به چه دلیل می گوئی؟ [ صفحه 13] گفتم: (یدی) که خدا در قرآن گفته از انگشتان تا زند است بعلت آنکه خدا در تیمم گفته: «... فامسحوا بوجوهکم و أیدیکم» [20] یعنی: (... در این صورت به خاک پاک و پاکیزه تیمم کنید، و به آن
خاک صورت و دستها را مسح کنید...) و جماعتی از فقهاء در این سخن با من همدست شدند. و جمعی از علماء گفتند: مرفق همان آرنج است و استدلال به این آیه شریفه نمودند: «... و أیدیکم الی المرافق» [21] یعنی:... چون برای نماز برخیزید صورت، و دستها را تا مرفق (آرنج) بشوئید. بعد از آن خلیفه به محمد بن علی ابن موسی توجه نمود و گفت: تو چه می گوئی؟ حضرت فرمود: حضار گفتند. خلیفه گفت: واگذار سخنان مردم را و سخن خود را بگو. گفت: مرا معاف دار. گفت: قسم می دهم تو را به حق خدا که بگوئی. گفت: حال که مرا به خدا قسم دادی می گویم، اینها همه حکم خدا را غلط بیان کردند، بلکه قطع انگشتان از فصول «بند انگشتان» باید باشد، و کف دست را بگذارند به دلیل کلام پیامبر «صلی الله علیه و آله» که فرمودند: سجده بر هفت عضو است وجه (صورت) و یدین (دستها) و رکبتین (زانوها) و رجلین (پاها)، هر گاه دست را از مچ و یا آرنج ببرند دیگر دستی [ صفحه 14] برای او هنگام سجده برای خدا نمی ماند، و خدا فرموده: «و ان المساجد لله فلا تدعوا مع الله أحدا» [22] . یعنی: و مساجد مخصوص خداست پس نباید با خدا أحدی غیر او را پرستش کنید، و مراد از مساجد همین هفت عضو بدن است، و چیزی که مخصوص حضرت حق باشد دیگر قطع کردن آن راه ندارد. سپس معتصم را از این کلام حضرت خوش آمد، و أمر کرد تا دست آن سارق را از همانجا که حضرت گفته بود قطع نمودند. ابن أبی
داود گفت: در آن ساعت گویا قیامت من برپا شد و آرزو کردم ای کاش پیش از این مرده بودم... [23] .
در یکی از مقاطع زیبای زیارت جامعه می خوانیم که: «... بکم فتح الله و بکم یختم...» یعنی: خداوند عالم شما را آغاز تمام هستی قرار داده و ختم آن را نیز به شما واگذاره است، لذا می توان به جرأت این مطلب را بیان کرد که حضرت حق کلید تمام عالم هستی وکون و مکان را به أهل بیت عصمت و طهارت داده است [24] بدین سان فتق ورتق أمور بدستشان است و می توانند مشاکل مردم را نیز حل و فصل کنند. [ صفحه 15] از جمله ألقابی که به حضرت جواد «علیه السلام» نسبت دادند باب المراد است، یعنی: حوائج مردم را برآورده کردن، و گرفتاریهای ایشان را حل کردن، فقط شرط آن است که بدرگاه حضرتش رفته و توسل نموده و از حضرتش طلب حوائج و حل گرفتاری نمود.
از جمله أبوالوفاء شیرازی می گوید: من در زندان ابن الیاس در دغل و زنجیر بودم، خبر دادند مرا که حاکم وقت، قصد کشتن تو را دارد، از همه جا دست شسته و دست به دامن أهل بیت «علیهم السلام» زدم، توسل کردم، شب هنگام در عالم رؤیا حضرت رسول أکرم «صلی الله علیه و آله» را خواب دیدم حضرت فرمودند: أبوالوفاء اگر می خواهی از اعدام و زندانی رهائی یابی، به فرزندم توسل کن تا نجات یابی، عرض کردم، یا رسول الله، به کدام یک از فرزندانتان توسل بجویم؟ حضرت «صلی الله علیه و آله» فرمودند: به فرزند غریبم جوادالائمه توسل کن. وی می گوید، از خواب بیدار شدم، و توسل به حضرت جوادالائمه «علیه السلام» باب المراد کردم، همان أام نه تنها از اعدام نجات پیدا کردم بلکه فرج آزادی من نیز حاصل
شد.
یکی از خطبای معروف نجف أشرف شیخ مهدی واعظ «ره» بود، از وی نقل شده که می گفت: هرگاه حاجتی داشتم، رو به طرف مشهد مقدس [ صفحه 16] حضرت رضا «علیه السلام» می کردم و 3 مرتبه حضرت را به حق فرزند غریبش حضرت جواد «علیه السلام» قسم می دادم به حق جوادش، حوائجم برآورده می شد. در خاتمه از خداوند منان خواهانم: ظهور حضرت حجه ابن الحسن العسکری «عجل الله تعالی فرجه الشریف» را فراهم نموده و ما را از جمله یاورانش قرار بدهد. این خدمت ناقابل را از همه قبول بنماید. و حوائج شرعیه تمامی محبین أئمه أطهار را برآورده بخیر بگرداند. والسلام علیکم و رحمهالله و برکاته تهران 28 / رمضان المبارک / 1419 هجری قمری. محمد علی آخوند.
[1] سوره حج آیه 32.
[2] أصول کافی ج 2 ص 175 روایت 2.
[3] أصول کافی ج 2/ ص 175/ روایت 1.
[4] أصول کافی ج 2/ ص 222 روایت 4.
[5] و خدای ناخواسته چنین فاصله ایی ممکن است باعث انحرافات اجتماعی بشود.
[6] به تنهائی برای پیامبر 4000معجزه دانسته اند. (بحارالانوار).
[7] همانطوریکه خداوند متعال این معجزه را در سوره قمر ذکر می کند.
[8] همچنانکه حضرت امام حسین «علیه السلام» فرمودند: نحن آل الله و ورثه رسوله. کبریت أحمر.
[9] مادرش سبیکه معروف به خیزران بوده و از نسل ماریه قبطیه مادر ابراهیم فرزند حضرت رسول «صلی الله علیه و آله» می باشد، و آن مخدره از أفضل زنهای زمان خود بوده و حضرت رسول به وی اشاره ای نموده است فرمود: «بأبی ابن خیره الاماء النوبیهالطیبه» یعنی: پدرم بقربان پسر «مراد امام جواد علیه السلام» بهترین کنیزان، که از أهل نوبه و پاکیزه است. (منتهی الامال شیخ عباس
قمی «ره» ص 218).
[10] در فرازی از دعای ندبه اشاره به فرمایش حضرت شده: «بعد أن شرطت علیهم الزهد فی درجات هذه الدنیا الدنیه و زخرفها و زبرجها فشرطوا لک ذلک و علمت منهم الوفاء به فقبلتهم و قربتهم و قدمت لهم الذکر العلی و الثناء الجلی...».
[11] سوره ص آیه 39.
[12] غیر از نبی أکرم «صلی الله علیه و آله».
[13] کمال الدین ص 205.
[14] اصول کافی ج 1 ص 221 روایت 2.
[15] سوره الرعد آیه 39.
[16] مناقب ج 4 ص 159.
[17] اصول کافی ج 7 / ص 424 روایه 6.
[18] چونکه حضرت جواد «ع» گندم گون بودند.
[19] مراد معتصم عباسی بوده، چون ایشان خود را تالی تلو رسول خدا و أهل بیت أطهار علیهم السلام می دانستند.
[20] سوره مائده آیه 6.
[21] سوره مائده آیه 6.
[22] سوره جن آیه 17.
[23] به کتاب مواهب الانوار شیخ علی أکبر نهاوندی ص 540 مراجعه شود.
[24] کما اینکه روایات متعدده ایی در این باب وجود دارد.