و حمزه و جعفرا و فاطمة و خديجة علي العالمين.

آيا نميداني كه خداوند، آدم، نوح، آلابراهيم، آلعمران، علي (عليه والسلام)، حسن (عليه السلام)، حسين (عليه السلام)، حمزه، جعفر، فاطمه (عليها السلام) و خديجه (عليها السلام) را بر جهانيان برگزيد».(5) پيامبر (صلي الله عليه واله ) فرمود: جبرئيل نزد من آمد و گفت: اي رسول خدا! اين خديجه (عليها السلام) است،

داري كه من چنان همسري ندارم، تو مادر زني مثل خديجه (سلام الله عليها) داري كه من چنين مادرزني ندارم.»(10) روايت شده است ؛ روزي جبرئيل به حضور پيامبر (صلي الله عليه واله) آمد و جوياي خديجه شد، پيامبر (صلي الله عليه واله) او را نيافت، جبرئيل گفت: «وقتي كه او آمد، به او خبر برده كه پروردگارش به او سلام ميرساند.»(11) پيامبر اكرم (صلي الله عليه واله) در چهل شبانه روز اعتزال از خديجه (عليها السلام) توسط عمار ياسر به خديجه چنين پيام داد: «ان الله عز وجل ليباهي بك كرام ملائكته كل يوم مرارا؛ همانا خداوند متعال به افتخار وجود تو هر روز به طور مكرر به فرشتگان بزرگش افتخار ميكند»(12) روزي رسول خدا (صلي الله عليه واله) در مسجد در حضور مردم در شأن حسن و حسين (عليه السلام) مطالبي فرمود، از جمله چنين گفت: «ايها الناس الا اخبركم بخير الناس جدا و جده؛ اي مردم! آيا شما را خبر ندهم به بهترين انسانها ازجهت جد و جده؟» حاضران عرض كردند: «آري، خبر بده!» فرمود:

«الحسن و الحسين، جدهما رسولالله و جدتهما خديجة بنت خويلد؛ آنها حسن و حسين (ع) هستند كه جدشان رسول خدا محمد (صلي الله عليه واله) است و جده آنها خديجه (عليها السلام) دختر خويلد ميباشد»(13) در آن هنگام كه پيامبر (صلي الله عليه واله) در بستر رحلت قرار گرفت، حضرت زهرا(سلام الله عليها) بسيار پريشان و گريان بود، پيامبر (صلي الله عليه واله) حضرت زهرا را به وجود پربركت مولاعلي دلداري داد، و در فرازي ضمن ياد از خديجه (عليها السلام) فرمود: «دل خوش دار كه: ان عليا

اول من آمن بالله عزوجل و رسوله من هذه الامة، هو و خديجة امك؛ همانا علي (عليه السلام) نخستين شخص از اين امت است كه به ذات پاك خدا و رسولش ايمان آورد، او و خديجه (سلام الله عليها) مادر تو اولين افرادي هستند كه به اسلام پيوستند.»(14) پيامبر اكرم بعد از وفات خديجه كبري (عليها السلام) همواره از خاطرات شيرين و ايثار آن بانوي گرامي به نيكي ياد ميكرد و هرگاه به ياد او ميافتاد، اشك فراق بر ديدگانش جاري ميشد از جمله:

روزي پيامبر (صلي الله عليه واله) در نزد چند از نفر از همسران خود بود، ناگاه سخني از حضرت خديجه (سلام الله عليها) به ميان آمد، پيامبر (صلي الله عليه واله) آن چنان آشفته و پراحساس شد كه قطرههاي اشك ازچشمانش سرازير گشت.

عايشه به آن حضرت گفت: «چرا گريه ميكني؟ آيا براي يك پيرزن گندمگون از فرزندان اسد، بايد گريه كرد؟» پيامبر در پاسخ به او فرمود: «صَدَقَتني اذ كَذّبتُم، و آمنَت بي اذكَفَرتُم، و وَلَدَت لي اذ عَقَمتُم؛ او هنگاميكه شما مرا تكذيب ميكرديد، تصديق كرد و هنگاميكه كافر بوديد، او به من ايمان آورد؛ و براي من فرزنداني آورد در حالي كه شما نازا هستيد.»(15) نيز روايت شده:

روزي پيرزني نزد رسول اكرم (صلي الله عليه واله) آمد، آن حضرت او را مورد لطف سرشار قرار داد، وقتي آن پيرزن رفت، عايشه علت آن همه مهرباني به پيرزن را از

بود، همانا نيك نگهداري عهد و سابقه، از ايمان است.»(16) و مطابق روايت ديگر عايشه گفت: «هرگاه پيامبر (صلي الله عليه واله) گوسفندي ذبح ميكرد، ميفرمود: از گوشتش براي دوستان خديجه (عليها السلام) بفرستيد، يك روز در اين باره با آن حضرت سخن گفتم، فرمود:

«اني لاحب حبيبها: من دوست خديجه (عليها السلام) را دوست دارم.»(17) ياد خديجه در خواستگاري حضرت زهرا در جريان مراسم خواستگاري مولا علي (عليه السلام) از حضرت زهرا پس از آن كهام سلمه به همراه امايمن كنيز آزاد شده و برخي ديگر از همسران پيامبر نزد وي رفتند تا او را در جريان درخواست امام علي (عليه السلام) براي همسري با فاطمه الزهرا (سلام الله عليها) قرار بدهند، در بخشي از گفتار خود به حضرت خديجه اشاره نمودند و آرزو كردند اي كاش آن مادر يگانه در اين مراسم حضور مييافت و ميتوانست در مراسم ازدواج جگرگوشهاش حاضر باشد.

تا سخن به نام خديجه رسيد ناگهان پيامبر اكرم (صلي الله عليه و اله) به صداي بلند شروع به گريستن نمود؛ سپس فرمودند: «خديجة و أين مثل خديجة صدقتني حين كذبني الناس، و وازرتني علي دين الله و اعانتني عليه بمالها، ان الله عزوجل امر في ان أبشر خديجة ببيت في الجنة من قصب لا صخب فيه و لانصب؛ خديجه! كجاست همانند خديجه؟ در آن هنگام كه مردم مرا تكذيب ميكردند، او مرا تصديق كرد، و او براي دين خدا با من همكاري و همياري نمود، و با ثروت خود مرا براي پيشبرد دين كمك كرد، خداوند متعال به من فرمان داده است كه خديجه (سلام الله عليهاا) را به داشتن خانهاي از

يك گوهر در بهشت كه رنج و ناآرامي در آن نيست مژده بدهم.» خديجه در احاديث معراج نبي ابوسعيد خدري ميگويد: رسول خدا (صلي الله عليه واله) فرمود: وقتي كه در شب معراج، جبرئيل مرا به سوي آسمانها برد و سير داد، هنگام مراجعت به جبرئيل گفتم: «آيا حاجتي داري؟» جبرئيل گفت: «حاجت من اين است كه سلام خدا و سلام مرا به خديجه(ع) برساني» پيامبر (ص) وقتي كه به زمين رسيد، سلام خدا و جبرئيل را به خديجه(ع) ابلاغ كرد، خديجه گفت: «ان الله هو السلام، و منه السلام، و اليه السلام، و علي جبرئيل السلام؛ همانا ذات پاك خدا سلام است، و از او است سلام، و سلام به سوي او باز گردد و بر جبرئيل سلام باد.»(18) گفتار انبياي الهي، ائمه و اصحاب صدر اسلام ابنسعد مورخ عرب از قول

بن خديجة الكبري؛ من پسر خديجه بانوي بزرگ اسلام هستم.»(22) حضرت زينب (سلام الله عليها) در كربلا در روز يازدهم محرم سال 61 ه_. ق هنگامي كه كنار پيكرهاي پاره پاره شهيدان آمد، و مطالبي جانسوز گفت، از جمله در آنجا پس از ذكر پيامبر (ص) و علي (ع) از خديجه ياد كرد و فرمود: «بابي خديجة الكبري: پدرم به فداي خديجه بانوي بزرگ باد.»(23) زيدبن علي (عليه السلام) كه انقلاب و شورش عظيمي بر ضد حكومت طاغوتي هشامبن عبدالملك نمود و سرانجام به شهادت رسيد، در سخني در برابر دشمن، چنين احتجاج ميكند:

«و نحن احق بالمودة، ابونا رسولالله وجدتنا خديجة...؛ و ما سزاوارتر به مودت و دوستي هستيم، چرا كه پدر ما رسول خدا (ص) وجده ما خديجه (ع) است.»(24) عبدالله ابنزبير با آن كه با خاندان رسالت دشمني كرد در گفتگويي باابنعباس، به خديجه(ع) به عنوان عمهاش افتخار نموده و ميگويد:

«الست تعلم ان عمتي خديجة سيدة نساء العالمين؛ آيا نميداني كه عمهام خديجه (ع) سرور بانوان جهان است؟»(25) «در عصر امامت امام حسن (عليه السلام) پس از آنكه معاويه بر اوضاع مسلط شد، به كوفه آمد و چند روز در كوفه ماند، و از مردم براي خود بيعت گرفت، پس از پايان كار بر بالاي منبر رفت و خطبه خواند و در آن خطبه آنچه توانست به ساحت مقدس اميرمومنان علي (عليه السلام) جسارت كرد و ناسزا گفت، با اين كه امام حسن (ع) و امام حسين (ع) در مجلس حاضر بودند، حسين (ع) برخاست تا پاسخ معاويه را بدهد، امام حسن (ع) دست او راگرفت و نشانيد و خود برخاست و فرمود:

«اي آنكه علي (ع) را به بدي ياد كردي؟ منم حسن و پدرم علي (ع) است، و تويي معاويه و پدرت ضحر ميباشد، مادر من فاطمه عليها سلام الله و مادر تو هند جگرخوار است، جد من رسول خدا (صلي الله عليه واله) است جد تو حرب است، «و جد تيخديجة و جدتك فتيله...؛ جده من خديجه (بانوي بزرگ اسلام) ولي جده تو فتيله (زن زشتكار جاهليت) است. خداوند لعنت كند از ما آنكس كه نامش پليد و حسب و نسبتش پست و سابقهاش بد، و داراي كفر و نفاق است.»(26) در حديث موثقي از حضرت زهرا (سلام الله عليها) منقول است كه چون خديجه از دنيا رفت فاطمه عليهاالسلام بر گرد پدر بزرگوار خود ميگرديد و ميگفت: «اي پدر! مادر من كجاست؟ پس جبرئيل نازل شد و گفت: پروردگارت تو را امر ميكند كه فاطمه را سلام برساني و بگويي كه مادر تو در خانهاي است ازني كه كعب آنها از طلا است و به جاي پي، عمودها از ياقوت سرخ ميباشد و خانة او در ميان خانه آسيه و مريم دختر عمران است؛ چون حضرت رسول (صلي الله عليه واله) پيغام حق تعالي را به فاطمه (سلام الله عليها) رسانيد. فاطمه (سلام الله عليها) گفت: خدا است سالم از نقصها و از اوست سلامتيها و به سوي او برميگردد تحيتها»(27) خديجه (عليها السلام) در ادعيه، زيارتنامه ها، و واژگان مقدس كتاب مقدس تورات حضرت خديجه (س) را به نهر آبي تشبيه نموده است كه آب آن، آب حيات است، و در دوطرف كنار آن آب، درخت حيات وجود دارد، آن درخت داراي دوازده

نوع ميوه است، و برگهاي آن درخت، موجب شفاي امتها است.(28) در يكي از زيارتنامه هاي رسول خدا (صلي الله عليه واله) چنين آمده است:

«السلام علي ازواجك الطاهرات الخيرات، امهات المومنين، خصوصا الصديقة الطاهرة، الزكية الراضيه المرضية، خديجة الكبري ام المومنين؛ سلام بر همسران پاك و نيك تو، مادران مومنان به خصوص سلام بر بانوي راستين و پاك و پاكيزه، خشنود و پسنديده، خديجه بانوي بزرگ، مادر مومنان.»(29) در يكي از زيارتنامههاي ديگر از خديجه (ع) چنين تعبير شده: «السلام علي خديجة سيدة نساء العالمين؛ سلام بر خديجه (ع) سرور زنان جهانيان.»(30) حضرت خديجه (ع) ارتباط عميق و بسيار بالايي با درگاه خداوند داشت، از اين رو داراي قوت قلب محكم واستوار بود. آن بانوي بزرگوار اسلام براي خود داراي حرز (كلمات پرمحتواي پناهندگي به خدا) بود و در پرتو آن همواره رابطه خود را با خدا برقرار ميساخت.

نميداند نام اين بانو را در كدام شناسنامه بزرگان ثبت نمايد.»(39) سليمان كتاني، نويسنده عرب: خديجه ثروتش را به محمد بخشيد. ولي اين احساس را نداشت كه ميبخشد، بلكه اين احساس را داشت كه از او هدايت را كه بر همه گنجهاي سراسر جهان برتري دارد، كسب مينمايد، او احساس ميكرد محبت و دوستي را به حضرت محمد (ص) اهدا ميكند، ولي در عوض همه ابعاد سعادت را از او كسب ميكند.»(32) عالم بزرگ شيخ حرعاملي متوفي به (1140 ه_.ق) صاحب كتاب وسايل الشيعه شعري در وصف او سورده است.

زوجتة خديجه و فضلها ابان عند قولها و فعلها بنت خويلد الفتي المكرم الماجد المويد المعظم لها من الجنة بيت من قصب لاصخب فيه ولالها نصب و هذه مورة لفظ الخبر عنالنبي المصطفي المطهر «همسر پيامبر خديجه كه فضل و برتري او از گفتار و رفتارش آشكار است، دختر خويلد آن جوانمرد بزرگوار، و ارجمند تاييد شده و بلند مقام براي خديجه و در بهشت خانهاي از يك قطعه گوهر بلورين آماده شده است كه در ناآرامي و رنج نيست.

اين موضوع عين سخن پيامبر برگزيده پاك خدا است كه خديجه در بهشت داراي چنين خانهاي ميباشد».

بنت الشاملي نويسنده عرب: آيا ديگري غير از خديجه را ميشناسيد كه با عشقي آتشين، و مهر و ايماني استوار بيآن كه اندك ترديدي به دل راه دهد يا ذرهاي از باورش به بزرگداشت هميشگي خدا و پيغمبر بكاهد، دعوت دين را از غار حرا پذيرا شود».(33)

ص 162، ج 16، ص 2.

5_ خديجه؛ اسطوره مقاومت و ايثار، ص 187، نقل از بحار ج 37، ص 63.

6_ اسدالغابه، ج 5، ص 438.

7_ ذخائر العقبي، ص 44.

8_ كشف الغمه، ج 2، ص 71.

9_ مجمع البيان، ج 10، ص 320.

10_ بحار، ج 40، ص 68 به نقل از خديجه؛ اسطوره مقاومت و ايثار ص 190.

11_ همان، ج 16، ص 8.

12_ كشفالغمه، ج 2، ص 72.

13_ بحار، ج 43، ص 302، به نقل از خديجه، اسطوره مقاومت و ايثار، ص 198.

14_ بحار، ج 22، ص 502.

15_ همان، ج 16، ص 8.

16_ خديجه اسطوره ايثار و مقاومت، ص 207.

17_ رياحين الشريعه، ج 2، ص 206.

18_ كشفالغمه، ج 2، ص 133.

19_ محمد پيغمبري كه از او بايد شناخت، كنستان ويرژيل گئورگيو، ترجمه ذبيحالله منصوري، ص 50.

20_ بحار، ج 44، ص 318.

21_ همان، ج 45، ص 6.

22_ همان، ج 44، ص 174.

23_ همان، ج 45، ص 59.

24_ خديجه، اسطوره ايثار و مقاومت، ص 200.

25_ شرح نهج البلاغه، ابن ابيالحديد، ج 9، ص 325.

26_ خديجه (ع) اسطوره مقاومت و ايثار، ص 201.

27_ حيوهالقلوب، علامه محمدباقر مجلسي، ج 3، ص 218.

28_ كتاب مقدس، عهد جديد، مكاشفه يوحنا، باب 22.

29_ بحار ج 100، ص 189.

30_ همان، ج 102، ص 272.

31_ نساء محمد (ص)، ص 38.

32_ خديجه (ع)، علي محمد دخيل، ص 32.

33_ حياةالائمه، هاشم معروف الحسني، ص 67.