زندگينامه علامه سيد محمد حسين طباطبايي (ره)

مشخصات كتاب

شماره کتابشناسی ملی : ایران 75-17441 عنوان و نام پديدآور : زندگینامه مفسر کبیر قرآن علامه طباطبایی رض منشا مقاله : ، اطلاعات (1 آذر 1375): ص 7. توصیفگر : قرآن توصیفگر : طباطبایی محمدحسین

زندگينامه

علامه طباطبايي در آخرين روز ماه ذيحجه سال 1321 ه_.ق در شاد آباد تبريز متولد شد، و 81 سال عمر پربركت كرد، و در صبح يكشنبه 18 محرم الحرام سال 1402 ه_.ق سه ساعت به ظهر مانده رحلت كردند.

اجداد علامه طباطبايي از طرف پدر از اولاد حضرت امام حسن مجتبي عليه السلام و از اولاد ابراهيم بن اسماعيل ديباج هستند، و از طرف مادر اولاد حضرت امام حسين عليه السلام مي باشند. در سن پنج سالگي مادرشان، و در سن نه سالگي پدرشان بدرود حيات مي گويند و از آنها اولادي جز ايشان و برادر كوچكتر از ايشان بنام سيد محمد حسن كسي ديگر باقي نمانده بود.

جدّ علامه طباطبائي(ره) از شاگردان و معاشران نزديك شيخ محمد حسن نجفي (صاحب جواهرالكلام) بود و نامه ها و نوشته هاي ايشان را مي نگاشت. مجتهد بود و به علوم غريب (رمل و جفر و ...) نيز احاطه داشت اما از نعمت داشتن فرزند محروم بود. روزي هنگام تلاوت قرآن به اين آيه رسيد « و ايوب إذ نادي ربه: انيّ مسني الضر و انت ارحم الرّاحمين ». با خواندن اين آيه، دلش مي شكند و از نداشتن فرزند غمگين مي شود. همان هنگام چنين ادراك مي كند كه اگر حاجت خود را از خداوند بخواهد، روا خواهد شد. دعا مي كند و خداوند هم _ پس از عمري دراز

_ فرزند صالحي به او عنايت مي فرمايد. آن پسر، پدر مرحوم علامه طباطبائي مي شود. پدر علامه نيز پس از تولد او، نام پدر خود ( يعني جدّ علامه) را بر وي مي نهد.

تحصيلات و اساتيد

سيد محمد حسين به مدت شش سال (1290 تا 1296ه_.ش) پس از آموزش قرآن كه در روش درسي آن روزها قبل از هر چيز تدريس مي شد، آثاري چون گلستان، بوستان و ... را فراگرفت. علاوه بر آموختن ادبيات، زير نظر ميرزا علينقي خطاط به يادگيري فنون خوشنويسي پرداخت.

چون تحصيلات ابتدايي نتوانست به ذوق سرشار و علاقه وافر ايشان پاسخ گويد، از اين جهت به مدرسه طالبيه تبريز وارد شد و به فراگيري ادبيات عرب و علوم نقلي و فقه و اصول پرداخت و از سال 1297 تا 1304 ه_.ش مشغول فراگيري دانشهاي مختلف اسلامي گرديد.

علامه طباطبايي بعد از تحصيل در مدرسه طالبيه تبريز همراه برادرشان به نجف اشرف مشرف مي شوند، و ده سال تمام در نجف اشرف به تحصيل علوم ديني و كمالات اخلاقي و معنوي مشغول مي شوند. علامه طباطبايي علوم رياضي را در نجف اشرف نزد آقا سيد ابوالقاسم خوانساري كه از رياضي دانان مشهور آن زمان بود فراگرفت.

ايشان دروس فقه و اصول را نزد استادان برجسته اي چون مرحوم آيت الله نائيني(ره) و مرحوم آيت الله اصفهاني(ره) خواندند، و مدت درسهاي فقه و اصول ايشان مجموعاً ده سال بود.

استاد ايشان در فلسفه، حكيم متأله، مرحوم آقا سيد حسين باد كوبه اي بود، كه ساليان دراز در نجف اشرف در معيت برادرش مرحوم آيت الله حاج سيد محمد حسن طباطبايي الهي نزد او به درس و

بحث مشغول بودند.

و اما معارف الهيه و اخلاق و فقه الحديث را نزد عارف عاليقدر و كم نظير مرحوم آيت الله سيد علي آقا قاضي طباطبائي(ره) آموختند و در سير و سلوك و مجاهدات نفسانيه و رياضات شرعيه تحت نظر و تعليم و تربيت آن استاد كامل بودند.

استاد امجد نقل مي كند كه « حال مرحوم علامه، با شنيدن نام آيت الله قاضي دگرگون مي شد. »

حجت الاسلام سيد احمد قاضي از قول علامه نقل مي كند كه: « پس از ورودم به نجف اشرف، به بارگاه اميرالمؤمنين عليه السلام رو كرده و از ايشان استمداد كردم. در پي آن، آقاي قاضي نزدم آمد و فرمود:

« شما به حضرت علي عليه السلام عرض حال كرديد و ايشان مرا فرستاده اند. از اين پس، هفته اي دو جلسه با هم خواهيم داشت. »

و در همان جلسه فرمود:

« اخلاصت را بيشتر كن و براي خدا درس بخوان. زبانت را هم بيشتر مراقبت نما.»

شاگردان

شاگردان علامه، دهها نفر از بزرگان و فرهيختگان كنوني در حوزههاي علميه ميباشند كه به تني چند از آنان اشاره ميشود: حضرات آيات و حجج الاسلام (1) استاد شهيد مرتضي مطهري،(2) سيد محمد حسيني بهشتي،(3) امام موسي صدر،(4) ناصر مكارم شيرازي،(5) شهيد محمد مفتح،(6) شيخ عباس ايزدي،(7) سيد عبدالكريم موسوي اردبيلي،(8)عز الدين زنجاني،(9) محمد تقي مصباح يزدي ،(10) ابراهيم اميني،(11) يحيي انصاري ،(12) سيد جلال الدين آشتياني،(13) سيد محمد باقر ابطحي،(14) سيد محمد علي ابطحي،(15) سيد محمد حسين كاله زاري ،(16) حسين نوري همداني ،(17) حسن حسن زادة آملي، (18) سيد مهدي روحاني،(19) علي احمدي ميانجي ،(20) عبدالله جوادي آملي،(21) احمد احمدي، دكتر غلامحسين

ابراهيمي ديناني، (22) دكتر سيد يحيي يثربي و ...

مهارتهاي علامه

فرزند علامه مي افزايد:

« پدرم از نظر فردي، هم تيرانداز بسيار ماهري بود و هم اسب سواري تيزتك و به راستي در شهر خودمان- تبريز- بي رقيب بود، هم خطاطي برجسته بود، هم نقاش و طراحي ورزيده، هم دستي به قلم داشت و هم طبعي روان در سرايش اشعار ناب عارفانه و ....، اما از نظر شخصيت علمي و اجتماعي، هم استاد صرف و نحو عربي بود، هم معاني و بيان، هم در اصول و كلام كم نظير بود و هم در فقه و فلسفه، هم از رياضي( حساب و هندسه و جبر) حظي وافر داشت و هم از اخلاق اسلامي، هم در ستاره شناسي (نجوم) تبحر داشت، هم در حديث و روايت و خبر و ...،

شايد باور نكنيد كه پدربزرگوار من، حتي در مسائل كشاورزي و معماري هم صاحب نظر و بصير بود و سالها شخصاً در املاك پدري در تبريز به زراعت اشتغال داشت و در ساختمان مسجد حجت در قم عملاً طراح و معماري اصلي را عهده دار بود و تازه اينها گوشه اي از فضايل آن شاد روان بود وگرنه شما مي دانيد كه بي جهت به هر كس لقب علامه نمي دهند و همگان بخصوص بزرگان و افراد خبير و بصير هيچكس را علامه نمي خوانند مگر به عمق اطلاعات يك شخص در تمام علوم و فنون عصر ايمان آورده باشند... »

آثار علامه طباطبايي (به استثناي تفسير الميزان ) را مي توان به دو بخش تقسيم كرد:

الف- كتاب هايي كه به زبان عربي نگاشته شده اند.

اين كتاب ها عبارتند از:

1- كتاب توحيد كه شامل 3 رساله است: •رساله در توحيد

•رساله در اسماء الله

•رساله در افعال الله 2- كتاب انسان كه شامل 3 رساله است: •الانسان قبل الدنيا

•الانسان في الدنيا

•الانسان بعد الدنيا 3- رساله وسائط كه البته همگي اين رساله ها در يك مجلد جمع آوري شده و به نام هفت رساله معروف است.

4- رسالة الولايه (طريق عرفان: ترجمه و شرح رساله الولايه )

5- رساله النبوة و الامامه

ب- كتاب هايي كه به زبان فارسي نگاشته شده اند: 6- شيعه در اسلام

7- قرآن در اسلام (به بحث درباره مباحث قرآني از جمله نزول قرآن، آيات محكم و متشابه ناسخ و منسوخ و ... پرداخته است.)

8- وحي يا شعور مرموز

9- اسلام و انسان معاصر

10- حكومت در اسلام

11- سنن النبي (درباره سيره و خلق و خوي پيامبر اسلام در بخش هاي مختلف زندگي فردي و اجتماعي ايشان است.)

12- اصول فلسفه و روش رئاليسم (در مورد مباني فلسفي اسلامي و نيز نقد اصول مكتب ماترياليسم ديالكتيك است.

13- بداية الحكمة

14- نهاية الحكمة (فروغ حكمت: ترجمه و شرح نهاية الحكمة )

(اين دو كتاب از متون درسي فلسفي بسيار مهم حوزه و دانشگاه محسوب مي شود.)

15- علي و فلسفه الهي

16- خلاصه تعاليم اسلام

17- رساله در حكومت اسلامي

سيري در قرآن (سيد مهدي آيت اللهي)

در محضر علامه طباطبايي (محمد حسين رخشاد)

پرسش و پاسخ (محمد حسين رخشاد

فعاليت و كسب درآمد

مرحوم علامه در مدتي كه در نجف مشغول تحصيل بودند بعلت تنگي معيشت و نرسيدن مقرري كه از ملك زراعيشان در تبريز بدست مي آمد مجبور به مراجعت به ايران مي شود و مدت ده سال در قريه شادآباد تبريز به زراعت و كشاورزي مشغول مي شوند.

فرزند

ايشان مهندس سيد عبدالباقي طباطبائي مي گويد:

« خوب به ياد دارم كه، مرحوم پدرم دائماً و در تمام طول سال مشغول فعاليت بود و كاركردن ايشان در فصل سرما در حين ريزش باران و برفهاي موسمي در حالي كه، چتر به دست گرفته يا پوستين بدوش داشتند امري عادي تلقي مي گرديد، در مدت ده سال بعد از مراجعت علامه از نجف به روستاي شادآباد و بدنبال فعاليتهاي مستمر ايشان قناتها لايروبي و باغهاي مخروبه تجديد خاك و اصلاح درخت شده و در عين حال چند باغ جديد، احداث گرديد و يك ساختمان ييلاقي هم در داخل روستا جهت سكونت تابستاني خانواده ساخته شد و در محل زيرزمين خانه حمامي به سبك امروزي بنا نمود. »

هجرت

به هر حال علامه طباطبايي بعد از مدتي اقامت در تبريز تصميم مي گيرد تا به قم عزيمت نمايد و بالاخره اين تصميم خود را در سال 1325ه_.ش عملي مي كند.

فرزند علامه طباطبايي در اين مورد مي گويد:

« همزمان با آغاز سال 1325ه_.ش وارد شهر قم شديم... در ابتدا به منزل يكي از بستگان كه ساكن قم و مشغول تحصيل علوم ديني بود وارد شديم، ولي به زودي در كوچه يخچال قاضي در منزل يكي از روحانيان كه هنوز هم در قيد حيات است اتاق دو قسمتي، كه با نصب پرده قابل تفكيك بود اجاره كرديم، اين دو اتاق قريب بيست متر مربع بود.

طبقه زير اين اطاقها انبار آب شرب منزل بود كه، در صورت لزوم بايستي از درب آن به داخل خم شده و ظرف آب شرب را پر كنيم. چون خانه فاقد آشپزخانه بود پخت و پز

هم در داخل اطاق انجام مي گرفت - در حالي كه مادر ما به دو مطبخ (آشپزخانه) 24 متر مربعي و 35 متر مربعي عادت كرده بود كه در ميهمانيهاي بزرگ از آنها به راحتي استفاده مي كرد _ پدر ما در شهر قم چند آشناي انگشت شمار داشت كه يكي از آنها مرحوم آيت الله حجت بود. اولين رفت و آمد مرحوم علامه به منزل آقاي حجت بود و كم كم با اطرافيان ايشان دوستي برقرار و رفت و آمد آغاز شد.

لازم به ذكر است كه علامه طباطبايي در ابتداي ورودشان به قم به قاضي معروف بودند، چون از سلسه سادات طباطبايي هم بودند، خود ايشان ترجيح دادند، كه به طباطبايي معروف شوند. ايشان عمامه اي بسيار كوچك از كرباس آبي رنگ و دگمه هاي باز قبا و بدون جوراب با لباس كمتر از معمول، در كوچه هاي قم تردد داشت و در ضمن خانه بسيار محقر و ساده اي داشت.

رحلت

مهندس عبدالباقي، نقل مي كند :

« هفت، هشت روز مانده به رحلت علامه، ايشان هيچ جوابي به هيچ كس نمي داد و سخن نمي گفت، فقط زير لب زمزمه مي كرد: « لا اله الا الله! »

حالات مرحوم علامه در اواخر عمر، دگرگون شده و مراقبه ايشان شديد شده بود و كمتر «تنازل» مي كردند، و [ مانند استاد خود، مرحوم آية الله قاضي] اين بيت حافظ را مي خواندند و يك ساعت مي گريستند: « كاروان رفت و تو در خواب و بيابان در پيش كي روي؟ ره زكه پرسي؟ چه كني؟ چون باشي؟! »

همان روزهاي آخر، كسي از ايشان پرسيد:

« در چه مقامي هستيد؟» فرموده بودند: « مقام تكلم ».

سائل ادامه داد: « با چه كسي؟ » فرموده بودند: « با حق. »

حجت الاسلام ابوالقاسم مرندي مي گويد:

« يك ماه به رحلتشان مانده بود كه براي عيادتشان به بيمارستان رفتم. گويا آن روز كسي به ديدارشان نيامده بود. مدتي در اتاق ايستادم كه ناگهان پس از چند روز چشمانشان را گشودند و نظري به من انداختند.

به مزاح [ از آن جا كه ايشان خيلي با ديوان حافظ دمخور بودند ] عرض كردم: آقا از اشعار حافظ چيزي در نظر داريد؟ فرمودند:

« صلاح كار كجا و، من خراب كجا؟ بقيه اش را بخوان! »

گفتم: ببين تفاوت ره از كجاست تا به كجا!

علامه تكرار كردند: « تا به كجا! » و باز چشم خود را بستند و ديگر سخني به ميان نيامد.

آخرين باري كه حالشان بد شد و راهي بيمارستان شده بودند، به همسر خود گفتند:

« من ديگر بر نمي گردم. »

آيت الله كشميري مي فرمودند:

« شب وفات علامه طباطبائي در خواب ديدم كه حضرت امام رضا عليه السلام در گذشته اند و ايشان را تشييع جنازه مي كنند. صبح، خواب خود را چنين تعبير كردم كه يكي از بزرگان [ و عالمان] از دنيا خواهد رفت؛ و در پي آن، خبر آوردند كه آيت الله طباطبائي درگذشت. »

ايشان در روز سوم ماه شعبان 1401 ه_.ق به محضر ثامن الحجج عليه السلام مشرف شدند و 22 روز در آنجا اقامت نمودند، و بعد به جهت مناسب نبودن حالشان او را به تهران آورده و بستري كردند، ولي ديگر شدت كسالت طوري بود، كه درمان بيمارستاني نيز

نتيجه اي نداشت. تا بالاخره به شهر مقدس قم كه، محل سكونت ايشان بود، برگشتند و در منزلشان بستري شدند، و غير از خواص، از شاگردان كسي را به ملاقات نپذيرفتند، حال ايشان روز به روز سخت تر مي شد، تا اينكه ايشان را در قم، به بيمارستان انتقال دادند.

قريب يك هفته در بيمارستان بستري مي شوند، و دو روز آخر كاملاً بيهوش بودند، تا در صبح يكشنبه 18 ماه محرم الحرام، 1402 ه_.ق سه ساعت به ظهر مانده به سراي ابدي انتقال و لباس كهنه تن را خلع و به حيات جاوداني مخلع مي گردند، و براي اطلاع و شركت بزرگان، از ساير شهرستانها، مراسم تدفين به روز بعد موكول مي شود، و جنازه ايشان را در 19 محرم الحرام دو ساعت به ظهر مانده از مسجد حضرت امام حسن مجنبي عليه السلام تا صحن مطهر حضرت معصومه عليها السلام تشييع مي كنند، و آيت الله حاج سيد محمد رضا گلپايگاني(ره) بر ايشان نماز مي گذارند و در بالا سر قبر حضرت معصومه عليها السلام دفن مي كنند.

« و سلام عليه يوم ولد و يوم يموت و يوم يبعث حيا و درود [ي سترگ] بر او، روزي كه زاده شده و روزي كه مي ميرد و روزي كه زنده برانگيخته مي شود. »

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109