با جهل است . آيا خبر ندهم شما را از جماعت وگروهى كه نه از انبيائند و نه از شهداء ؟ ! وهمه مردم در روز قيامت غبطه مقام و منزلت آنها را مى خورند و بر خيرهايى از نور مى نشينند ؟ !

كسى عرض كرد : يا رسول الله اينها چه كسانى هستند ؟ ! حضرت فرمود : آنها بنده ها را پيش خدا محبوب وخدا را نزد بندگان عزيز و دوست داشتنى مى كنند .

عرض كردند : اينكه خدا را محبوب بنده اش مى كنند را فهميديم ولى چگونه بندگان را پيش خدا محبوب مى كنند ؟ ! فرمودند : امر مى كنند آنها را به آنچه خدا امر فرموده ودوست دارد . ونهى مى كنند از آنچه خدا منع فرموده ومكروه دارد . وچون آنها خدا را اطاعت كردند ، خدا آنها را دوست مى دارد .

واز بركات وآثار وجود علما اينستكه : نماز با عالم در غير مسجد جامع مقابل با هزار ركعت است ودر مسجد جامع مقابل با صد هزار ركعت . . . صدقه بر عالم به ازاى يكى از هفت هزار است . . .

حضرت امام صادق عليه السلام فرمود : هيچ مؤ منى يك ساعت نزد عالمى نمى نشيند ، مگر آنكه پروردگارش او را ندا مى كند كه پيش حبيبم نشستى ، قسم به عزت وجلالم تو را با او در بهشت همنشين مى كنم .

از حضرت امير عليهم السلام است كه فرمودند : يك ساعت نزد علماء نشستن پيش خدا محبوبتر است از هزار سال عبادت كردن .

حضرت رسول صلى الله عليه و آله فرمود

: يك نظر به صورت عالم يا درب خانه عالم را نگاه كردن نزد خدا از شصت سال عبادت كردن محبوبتر وبهتر است .

وهمچنين حضرت موسى بن جعفر عليه السلام فرمود : هر كس قدرت ندارد به زيارت قبور ما بيايد پس به زيارت علماء وصلحا و برادران ما بروند . و به واسطه وجود علماء عذاب دنيا و آخرت از همه دفع مى گردد .

اكنون در متن مى خوانيد آثار و بركات وجود علماء چه بسيار است ، انشاء الله اين نوشته و ريزه آثار وبركات علماء مورد قبول پروردگار متعال باشد وهديه درويش است به ساحت مقدس قطب عالم امكان حضرت مهدى امام زمان ( عج ) وثواب آن نثار ارواح علماء وفضلا وخدمتگذاران به دين ومملكت اسلامى ومتدينين و برادر شهيدم آشيخ احمد مير خلف زاده نائل گردد .

قم المقدسه

على ميرخلف زاده

كه خدا بوسيله آن ديندارى و پرستش شود و اطاعت عالم موجب به دست آمدن حسنات و محو گناهان است و براى مؤ منين ذخير ايست و در زمان حيات مايه سربلندى و پس از مرگ موجب ذكر خير است ) ( 3 )

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : ( خيرى در زندگى دنيا نيست جز براى دو كس ، عالمى كه مردم از او پيروى كنند و شنونده اى كه حفظ كند و آنچه شنيده و حفظ كرده بكار ببندد و عمل نمايد . ( 4 )

( سفينة البحار ) اگر در زمان غيبت امام زمان عليه السلام علما نبودند مردم از دين بر مى گشتند ) .

حضرت رسول صلى الله عليه و آله فرموده است : ( حواريون حضرت عيسى عليه السلام به آن حضرت عرض كردند : يا روح اللّه ما با چه اشخاصى معاشرت و مجالست داشته باشيم حضرت عيسى عليه السلام فرمود : با كسانى بنشينيد كه ديدن آنها شما را متوجه خدا كند و سخنانشان بر علم و دانش شما بيفزايد و عمل و كردارشان شما را به سوى آخرت ترغيب و تشويق نمايد . )

آن پير را مسلمان كند آنگاه به هدايت و اسلام ديگران بپردازد .

بنابراين ، چند سال در خدمت آن پير روزگار گذرانيد و زبان ايشان را ياد گرفته و كتب آنها را مطالعه نمود و بر علوم ايشان استيلا يافت و بتدريج حقيقت دين اسلام و حقانيّت آنرا به آن پير روشن ضمير ظاهر ساخت و او را مسلمان نمود و ديگران هم بمتابعت او مسلمان شدند .

وزير آن ديار نيز بخدمت آن عالم با تدبير رسيده و اسلام اختيار كرد ، ولى مدّتى آن پير واين وزير اسلام خود را از شاه پنهان مى كردند .

بالا خره خبر اسلام وزير به پادشاه رسيد و پادشاه در مقام استعلام حال او برآمد ، تا آنكه روزى بى خبر وارد خانه وزير شد و در حالى كه وزير در حال ركوع نماز بود او را ديد و بر او متغير گرديد . چون وزير موجب حضور پادشاه را دانست و تغيّر او را از ديدن خود بحال ركوع فهميد ، لطف خدا شامل حال او گشته فى الحال به تعليم الهى گفت كه من بسبب مشاهده مارى كه در زاويه خانه ظاهر گشته بود افتان و خيزان بودم و در پى دفع آن بودم .

اتفاقاً تا پادشاه بزاويه خانه نظر انداخت باذن اللّه تعالى مارى به نظر او آمد عذر وزير مقبول افتاد و سوءظنّ پادشاه رفع شد ولى در آخر پادشاه هم در اثر تبليغ و هدايت آن عالم كامل مسلمان شد و بالا خره از بركت وجود آن مرد الهى همه اهالى آن ناحيه از شاه ووزير و عالم و عامى بدين مقدّس اسلام

گرويدند ( 5 ) .

چون نمك كسى را خورديم به او خيانت نمى كنيم .

آخوند گفت : اين حرف شما را من قبول ندارم .

رئيس گفت : اين در ميان همه ما مسلّم است .

آخوند گفت : من مى دانم شما نمك كسى را خورده ايد و نمكدانش را شكسته ايد .

رئيس گفت : نمك چه كسى را خورده ام و نمكدانش را شكسته ام ؟

آخوند گفت : آيا هرگز شما نمك خداوند عالم را نخورده ايد ؟ ! چون رئيس اين سخن را شنيد تاءمّلى كرده يك مرتبه از جاى خود حركت كرده و رفت و تابعان او همه رفتند .

صاحب خانه به آخوند گفت : كار بدتر شد چون ايشان به قهر و غضب رفتند . آخوند گفت :

اكنون كار باينجا انجاميد تا ببينيم بعدها چه خواهد شد ، چون صبح شد رئيس دزدها به در خانه آخوند آمده عرض كرد : كلام ديشب شما بر من اثر كرد اكنون توبه كرده غسل نموده ام كه مسائل دين بمن تعليم نمائى .

پس بسبب تاءثير نفس آخوند ملاّمحمد تقى مجلسى آن شخص از هدايت يافتگان شد . ( 6 )

وقتى رفتم حاكم خودش نبود و دفتردار افندى را نايب خود قرار داده بود ، من به ملاقات او رفتم ، و باو گفتم : خواستم تحف و هدايائى كه از همه هدايا بهتر و اشرف باشد نزد شما بياورم .

گفت : آن هدايا چيست ؟ گفتم از فضائل ( آل محمّد صلى الله عليه و آله خصوصاً ( سيّدالموحّدين اميرالمؤ منين عليه السلام ) . آن وقت گفتم اشرف كتب اخبار در نزد شما كدام است ؟ گفت جامعه صحيحه امام بخارى . پس من از احوال بخارى و كيفيّت اطلاع او از بعضى از علوم در سن ده سالگى و مسافرت او به مكّه و مدينه و حجاز و يمن و بلاد مغرب و شامات براى اخذ حديث واينكه هفتصد هزار حديث حفظ بود و كيفيّت تدريس او در بغداد گفتم ، و چند حديث از كتاب صحيح او در فضيلت ( على عليه السلام ) بيان كردم . دفتر دار با ادب تمام نشست و خود را بفكر فرو برد .

پس گفتم قدرى از ( فضائل امام حسين عليه السلام ) را نيز بشنو ، گفت : بيان كن گفتم : اولاً اين حديث كه ( رسول خدا صلى الله عليه و آله ) فرمود : ضَرْبَةُ عَلِي يَوْمَ الْخَنْدَقِ اَفْضَلُ مِنْ عِبادَةِ الثَقَلَيْن يعنى : ضربت على در روز خندق كه به ( عمرو بن عبدود ) زد فضيلت و ثوابش افضل از عبادت جنّ وانس است ، آيا از علماء اهل سنّت كسى منكر اين حدث هست ؟ گفت : نه . گفتم : پس عبادت جميع انبياء داخل در

عبادت ثقلين است و اين يك ضربت از عبادت جميع انبياء جز ( خاتم الانبياء ) صلّى اللّه عليه و آله : افضل است . چه به اين درجه بودن اين ضربت بواسطه اطاعت امر پيغمبر و شريعت اوست .

پس گفتم : آيا پيغمبر هرگز اغراق و دروغ ميگويد ؟ گفت : نه ، بجهت آنكه : وَما يَنْطَقُ عَنِ الْهَوى اِنْ هُوَ اِلاّ وَحْىٌ يُوحى . گفتم : آيا ثواب يك حج پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله : بالاتر است يا ثواب ضربت على عليه السلام در خندق ؟

دفتردار سكوت كرد . گفتم : جاى سكوت نيست بلكه حج پيغمبر صلى الله عليه و آله افضل است ، بدليل آنكه قبلاً ذكر شد . آنوقت گفتم در صحيح بخارى نوشته يك روز حسين در نوبت عايشه به نزد پيغمبر صلى الله عليه و آله آمد و آهسته آهسته راه ميرفت پيغمبر او را در آغوش كشيد و بسيار بوسيد و بوئيد .

عايشه گفت : يا رسول اللّه چقدر اين پسرت را دوست دارى ؟ فرمود : مگر تو نميدانى كه اين پاره جگر من است ؟ پس آن حضرت بسيار گريست ، عايشه از علّت گريه سؤ ال كرد :

فرمود : جاى شمشيرها و نيزه هاست كه ميبوسم عايشه عرض كرد : مگر او را ميكشند ؟

فرمود : بلى بالب تشنه ، پس فرمود : خوشا بحال آن كسى كه بعد از شهادت او را زيارت كند كه خداوند يك حج مرا بآن كس ميدهد عايشه با تعجّب سؤ ال كرد : بقدر ثواب يك حج تو ؟ فرمود : بلكه ثواب دو

حج من . پرسيد : دو حج تو ؟ فرمود : چهار حج . پس عايشه هر چه تعجب كرد و سؤ ال نمود حضرت بالاترش را فرمود ، تا آنكه فرمود : بلكه به قدر ثواب نود حج وعمره من خداوند اجر وثواب به زائر حسين من ميدهد . عايشه سكوت نمود .

پس آن دفتر دار گفت : مولاى من ، اينجا من اشكالى دارم و آن اينكه پيغمبر اغراق و كذب نمى گويد پس اين جوابهاى گوناگون در برابر سؤ ال عايشه چيست ؟ چرا اول يك حج را فرمود و بعد بتدريج حرفش را عوض كرد و بالاتر گفت تا به نود حج رسيد ؟

من گفتم اين اشكال جوابش اين است كه مراتب زائرين از حيث معرفت به امام و قرب و بعد مسافت زائرين و كثرت و قلّت حمت و در نتيجه ، ثواب زيارت فرق مى كند ، دفتر دار بسيار مسرور شد و گفت خداوند به تو جزاى خير بدهد و گريه شديدى كرد و خود را بپاى من انداخته ومكررّاً بوسيد .

سپس گفتم : واللّه مؤ اخذه خواهيد شد . پس رنگش متغيّر شد و گفت : چرا ؟ گفتم : به زوّار امام حسين عليه السلام اذيت ميكنند و مزاحم ميشوند واموالشان را ميگيرند و ميبرند كسى بدادشان نميرسد . دفتر دار گفت : حكم ميكنم كه از اين پس ديگر اذيّت نكنند . ( 7 )

آنها عمل مى كرد در شنوندگان و مخاطبين تاءثيرى مخصوص داشت .

برخى از آنان كه پاى درسهاى اخلاق و مواعظ سودمند ايشان حاضر مى شدند گفته اند : ( سخنان آن مرحوم چنان بود كه تا يك هفته انسان را از تمام سيّئات و پندارهاى ناروا و گناهان باز مى داشت و به خدا و عبادت متوجّه مى كرد ) .

يكى ديگر از خصلتهاى پسنديده آن مرحوم پاى بندى به نماز شب و شب زنده دارى و قرائت قرآن و تلاوت ادعيه واوراد و اذكار ماءثوره از ائمه معصومين عليهم السلام بود و در اين رابطه فرزند بزرگش مى گويد : ( تا آنجا كه من خاطر دارم بيدارى آخر شب از آن مرحوم فوت نشد حتى در سفرها . ) خصيصه ديگر ايشان اين بود كه در عمل به اين دستور پيامبر صلى الله عليه و آله كه فرمود : اكرموا اولادى . . . ( فرزندانم را اكرام و احترام كنيد . . . ) بى اختيار بود و آنان ( سادات ) را اكرام مى كرد و بزرگ مى داشت . ( 8 )

پيامبر اكرم فرمود : اعمالتان را خالص واسلام را عزيز نمائيد ، عرض كردند چگونه اسلام را عزيز كنيم ؟ فرمود : با حضور در نزد علما براى يادگرفتن علم كسى كه دانش بياموزد وجواب اهل هوا را بدهد در بحث با آنها براى رضاى خدا ، براى او است ثواب عبادت ثقلين و جن و انس .

عرض كردند يارسول اللّه رياكار هم از عملش بهره اى دارد ؟ فرمود : كسى كه فقط خالصاً لوجه اللّه براى عزت

اسلام كار مى كند براى اوست ثواب اهل مكه از وقتى خلق شده اند ولى اگر قصدش فقط براى خدا نباشد ( با اين حال ) خدا آتش جهنم را بر او حرام كرده است .

نوشته نشده ، تاريخ ولادت آن بزرگوار را حساب كرده اند مطابق شده با جمله : ( جامع كتاب بحار الا نوار ) ( 9 )

هلاكو بيمناك بودند زيرا نمى دانستند پايان كار چه خواهد شد .

پدرم به آن دو نفر گفت : اگر من تنها بيايم كافى است ؟ گفتند : آرى ، او به معيّت آن دو نفر حركت كرد . در آن موقع هنوز بغداد فتح نشده بود و خليفه عباسى را نكشته بودند وقتى پدرم به حضور هلاكو رفت به او گفت : چطور با من به مكاتبه پرداختيد و چگونه به ملاقات من آمدى پيش از آنكه بدانى كار من و خليفه بكجا مى كشد ؟ ، از كجا اطمينان پيدا كرديد كه كار من وخليفه به صلح نيانجامد و من از او در نمى گذرم ؟ پدرم در جواب گفت : اقدام ما بنوشتن نامه و آمدن من به حضور شما بر اساس روايتى است كه از حضرت اميرالمؤ منين على بن ابيطالب عليه السلام به ما رسيده است : قال في خطبةٍ : الزوراء و ما ادريك ما الزّوراء ارض ذات اثل يشتدّ فيه البيان و تكثر فيه السّكان . . . والويلُ والعَويلُ لاَهْلِ الزَّوْراءِ مِنْ سَطَواتِ التُّرْكِ وَهُمْ قَوْمٌ صِغارُ الْحَدَقِ وُجُوهُهُمْ كَالْمِجانِّ الْمُطوقِدِ لباسهم الحديد جرد مرد يقدمهم ملك ياءتى من حيث بداء ملكهم جهورى الصّوت قوى الصّوله عالى الهمة لايمر بمدينة الافتحها ولا ترفع عليه راية الانكسها الويل لمن ناواه فلا يزال كذلك حتى يظفر .

على عليه السلام در خطبه زوراء فرموده است : چه ميدانى زورا چيست : سرزمين وسيعى است كه در آن بناهاى محكم پايه گذارى مى شود مردم بسيارى در آن مسكن مى گزينند ، رؤ سا و ثروت اندوزان در آن اقامت مى كنند

، بنى عباس آنجا را مقرّ خود و جايگاه ثروتهاى خويش قرار مى دهند .

زوراء براى بنى العباس خانه بازى ولهواست . آنجا مركز ستم ستمكاران و كانون ترس هاى دهشت زا است . جاى پيشوايان گناهكار وامراء فاسق و فرمان روايان خائن است و جمعى از فرزندان فارس و روم آنان را خدمت مى كنند ، در چنين محيط تيره و گناه آلوده و در آن شرائط ننگين و شرم آور ، اندوه عمومى و گريه هاى طولانى وشرور و بدبختى دامنگير مردم زوراء مى شود و گرفتار هجوم اجانب نيرومند مى گردند اينان ملّتى هستند كه حدقه چشمان آنها كوچك است صورتهاى آنان مانند سپر طوق شده ولباسشان زره آهنين است . سيماى جوانى دارند و پيشاپيش آنها فرمانروائى است كه از سرزمين اصلى خود آماده است . او صدائى بلند وسطوتى نيرومند و همتى عالى دارد . به هيچ شهرى نمى گذرد مگر پس از فتح آن وهيچ پرچمى در مقابلش بر افراشته نمى شود مگر آنكه سرنگونش مى سازد . بلا و عذاب بزرگ براى كسى است كه به مخالفتش برخيزد . او همچنين صاحب قدرت و نيرو است تا پيروزى نهائى نصيبش گردد .

پدر علامه پس از قرائت خطبه به هلاكو گفت : امام ما عليه السلام اوصافى را در خطبه ذكر كرده كه ما همه آن اوصاف را در شما مى بينيم و به پيروزى شما اطمينان داريم ، به همين جهت نامه نوشتيم و من به حضور شما آمدم . هلاكو انديشه و فكر آنان را به حسن قبول تلقى كرد و فرمانى به نام پدر علامّه نوشت

و در آن فرمان مردم حلّه را مورد عنايت مخصوص خود قرار داد .

طولى نكشيد كه هلاكو بغداد را فتح كرد و ( معتصم ) خليفه عباسى را به قتل رسانيد . بطورى كه دائرة المعارف بستانى نقل نموده در آن حادثه متجاوز از دو مليون نفر هلاك شدند ، اموال فراوانى به غارت رفت و خانه هاى بسيار طعمه حريق شد ، و سرانجام آشكار گرديد كه آقايان علماء حلّه خطبه على عليه السلام را بخوبى فهميده و به درستى آن را با هلاكو لشكريانش تطبيق نموده بودند .

تشخيص صحيح و اقدام بموقع ايشان جان مردم حله و كوفه و نجف و كربلا را از مرگ قطعى نجات داد و از كشتار دسته جمعى آنان جلوگيرى نمود .

مجلس درس حاضر شد و در محلّ كفش كن مجلس نشست و بعد از لحظه اى خطاب به قاضى كرده گفت : اگر اجازه بدهيد از علماء سؤ الى دارم .

قاضى گفت : بپرسيد . گفت : آن خبر كه طايفه شيعه روايت مى كنند كه پيغمبر خدا صلى الله عليه و آله در روز غدير درباره على عليه السلام فرموده : ( من كنت مولاه فعلى مولاه ) صحيح است يا شيعه آن را ساخته است ؟ قاضى گفت : خبر صحيح است .

شيخ گفت : پس اين خلافها وخصومت ها چيست ؟ قاضى گفت : اى برادر اين خبر روايت است ولى خلافت ابابكر درايت است . آدم عاقل درايت را براى روايت ترك نمى كند .

شيخ دوباره پرسيد : چه مى گوئيد درباره خبرى كه از پيغمبر است كه فرمود : ( يا على حربك حربى و سلمك سلمى ) يعنى يا على جنگ با تو جنگ با من است و صلح با تو صلح با من است آيا اين خبر صحيح است ؟

قاضى گفت : اى برادر آنها كه با على جنگيدند بعداً توبه كردند .

شيخ فرمود : اى قاضى جنگ با على عليه السلام درايت است ولى توبه كردن آنان روايت است . و به قول شما روايت در مقابل درايت اعتبار ندارد . قاضى نتوانست جواب بدهد مدتى سر به زير انداخت بعد گفت : تو كه هستى ؟

شيخ گفت : من محمد بن محمد بن نعمان حارثى ) هستم . قاضى برخاست و دست شيخ را گرفت و در جاى خود نشاند و گفت : ( انت المفيد

حقّاً ) علماء را خوش نيامد . قاضى گفت : اين مرد مرا الزام كرد ، اگر شما جواب او را ميدانيد بگوئيد . همه ساكت ماندند . ( 11 )

داد كه ( بعد از من شما مبتلا به ظلم خواهيد گرديد به نحوى كه بچه هاى شما را سر مى برند و زنان آبستن شما را شكم پاره مى كنند وفَرَجِ شما به دست كسى است كه گندم گون و بلند بالا واز اولاد ( لاوى ) پسر يعقوب است ) .

هنگامى كه حضرت يوسف از دنيا رفت مردم بنى اسرائيل مبتلا به ظلم فرعون گشتند كه بچه هاى آنها را سر مى بريد و شكم زنان آبستن را پاره مى كرد و آنها به ظلم او صبر مى كردند تا اين كه ظلم فرعون بر آنها زياد گرديد به نحوى كه ديگر نتوانستند تحمل كنند ، به خدمت عالمى كه در كوه زندگى مى كرد رسيدند و از ظلم فرعون شكايت نمودند .

آن عالم آنها را امر به صبر مى كرد تا اين كه آنها بى اختيار صدا به گريه بلند نمودند و گفتند : در حدود چهارصد سال است كه ما مبتلا به ظلم و شكنجه مى باشيم و هر وقت حضور تو شكايت نموديم به غير از امر به صبر و مژده آن كه خداوند ما كسى را كه ما را از ظلم نجات خواهد داد مى رساند ، از تو چيزى نشنيده ايم آيا هنوز وقت آن نرسيده كه خداوند به فضل خود ما را از ظلم نجات دهد و آن كسى را كه به انتظار او به سر مى بريم به ما برساند .

آن عالم هم به حال آنها متاءثر گرديد و در حق آنها دعا كرد و از خداوند براى آنها فرج خواست ، ناگاه صدايى به گوش

آن عالم رسيد ؟ كه من چهل سال ديگر فرج را مى رسانم ، آن عالم خبر وحى رسيده را به آنها دادم آنها حمد الهى را به جا آوردند و از خداوند تشكر نمودند به آن عالم وحى رسيد كه در اثر آن كه بندگان من از شنيدن مژده فرج خوشنود شدند و حمد مرا به جاى آوردند من ده سال فرج آنها را جلو انداختم و سى سال ديگر ، از براى آنها فرج مى رسانم .

آنها از اين مژده زيادتر خدا را شكر كردند و حمد او را به جاى آوردند . خطاب شد : به آنها بگو : من فرج را از براى شما بيست سال ديگر قرار دادم ، آنها باز از اين مژده حمد الهى را به جا آوردند .

خطاب شد : به آنها بگو : من فرج شما را در ده سال ديگر مقرر داشتم ، آنها باز از اين مژده حمد الهى را زيادتر به جاى آوردند ، خطاب رسيد : به بندگان من بگو از جا برخيزيد و از آن كسى كه من فرج آنها را بدست او قرار داده ام استقبال نمائيد .

آنها از اين مژده بسيار خرسند گرديدند و حمد الهى را به جاى آوردند واز جا برخاستند ديدند از دور كسى مى آيد و چون شب مهتاب بود ديدند آن كسى كه مى آيد بر حمارى سوار است و تمام صفات او مثل همان است كه آن عالم از براى آنها بيان نموده بود .

لذا به استقبال او دويدند و دست و پاى او را بوسيدند و آن عالم از نام او سؤ

ال كرد : فرمودند : ( موسى پسر عمران ) ، تا اين كه اجداد خود را رسانيد به ( لاوى ) پسر يعقوب .

آن عالم فرمود : ( اى مردم ! آن كسى كه در پى او مى گشتيد و فر ج شما در دست او است اين مرد مى باشد ) . پس حضرت موسى در نزد آنها پياده شد و آنها را امر به صبر كرد و فرمود : من از طرف خدا ماءمور مى باشم كه به ( مدين بروم و پس از چهل سال ديگر در ( مصر ) شما را ملاقات خواهم كرد و فرج شما پس از اين چهل سال خواهد بود . آنها عرض كردند در اين چهل سال صبر خواهيم نمود و كارى كه خلاف وظيفه ما باشد از ما صادر نخواهد گرديد .

اين مذاكرات در بين آنها واقع گرديد و حضرت موسى از نظر آنها غائب گرديد و پس از چهل سال از طرف خدا ماءمور به دعوت فرعون گرديد تا اين كه آخر الامر او را در دريا غرق نمود و شيعيان خود را بر سرير تخت نشانيد . ( 13 )

شمشير يك ذرعى و به تيرى كه رفتنش سيصد ذرع است دفع كنند .

خواجه گفت : ( ولى من به اين زر براى تو لشكرى ترتيب دهم كه از اول شب تا صبح دستها را به دعا بلند كنند به درگاه خداوند كه شمشير همت به ابر برسانند و تير دعا از هفت آسمان گذرانند و لشكر ، و من و تو در پناه ايشانيم ) ، سلطان گريه كرد و او را تحسين نمود . ( 14 )

: چهار هزار درهم به تو مى دهم ، گفت : دعاى سوم : اسلام ترا خواستم . يهودى گفت : اشهد ان لا اله الا اللّه واشهد ان محمد رسول اللّه ) . غلام گفت : دعاى چهارم آمرزش ترا و خودم را خواستم . يهودى گفت : اين در قدرت من نيست . شب در خواب ديد گوينده اى گفت : ( انت فعلت ما فى قدرتك و انا افعل ما في قدرتى قد غفرت لك و للعبد وللواعظ و للحاضرين اجمعين ) .

( تو آنچه را كه در قدرتت بود انجام دادى ومن هم آنچه در قدرتم هست انجام مى دهم ومن تو وغلامت وواعظ وهمه حاضرين را بخشيدم . ) ( 15 )

پس از پايان رژه ملكه ( اليزابت ) براى آن كه بداند قدرت ارتش انگليس تا چه حد در روحيه شاه ايران مؤ ثر واقع شده از ناصرالدين شاه پرسيد :

ارتش ما چگونه بود ناصر الدين شاه جواب داد بسيار نيرومند و مجهز بود . سپس ملكه با پوزخندى از شاه ايران پرسيد كه ارتش شما در ايران چگونه است و قواى نظامى شما در چه حدى است ؟

( اتابك اعظم ) كه در حضور شاه ايران و ملكه ( اليزابت ) ايستاده بود ، مى گويد : من خود فكر كردم كه شاه ايران در پاسخ ملكه انگليس چه خواهد گفت ؛ زيرا اگر حقيقت امر را اظهار نمايد آبروى ملت ايران مى رود ودر برابر ملكه انگليس و اطرافيانش به خطر خواهد افتاد ، چون ارتش ما در برابر ارتش انگليس بسيار ناچيز است و اگر در پاسخ خلاف واقع سخن گفته و به دروغ لاف بزند آنها از تمام تشكيلات كشور ما مطلع و آگاه هستند .

ولى ناگاه ديدم كه ناصر الدين شاه پاسخ عجيبى داد كه ملكه انگلستان واطرافيان او را به حيرت انداخت ؛ زيرا در جواب ملكه گفت :

( ما در ايران يك عدد معينى نظامى و ارتش داريم كه فقط به منظور حفظ انتظامات داخله كشور است ، اما اگر روزى مملكت ما مورد تهاجم و تجاوز يك دولت بيگانه واقع شود در آن روز پيشواى روحانى و مذهبى مسلمين دستور دفاع از مملكت را صادر مى كند و اگر چنين دستورى از طرف او صادر گردد تمام افراد كشور از زن و مرد و بزرگ و كوچك

سر باز و نظامى هستند و براى دفاع از كشور بر مى خيزند ، حتى در آن روز من كه پادشاه كشورم مانند يكى از سربازان بايد به حكم وظيفه مذهبى در جبهه جنگ به دفاع مشغول گردم . )

اين پاسخ ناصر الدين شاه آنچنان اثر عميقى در ملكه انگلستان و اطرافيان او بخشيد كه ناچار آنها را واداشت تا با تمام قوا براى درهم شكستن اين نيروى عجيب مذهبى ؛ يعنى ، قدرت روحانيت مبارزه كرده و آن را نابود سازد؛ زيرا بديهى است كه با وجود چنين نيروى خارق العاده آنها نمى توانند مقاصد شوم نيات پليد خود را با دست عمال خود درباره كشورهاى اسلامى عملى كرده و تمام هستى و ثروتهاى خداداد مردم مسلمان را به يغما ببرند ، مخصوصاً اين موضوع را در مورد تحريم تنباكو به وسيله مرحوم ( آيت اللّه شيرازى بزرگ ) امتحان كردند .

از گذشت زمانى در خود احساس شرمندگى نمودم و از كارهاى خودم خيلى نادم بودم و بدم آمد . ناچار از اطاق خارج شده به طبقه بالا رفتم و در آنجا مدتى گريه كردم ناچار از اطاق خارج شده به طبقه بالا رفتم و در آنجا مدتى گريه كردم و چنين گفتم :

اى آن كه اگر خدايى هست آن تو هستى ، مرا درياب !

پس از لحظه اى پايين آمدم شب به پايان رسيد و ما از هم جدا شديم فرداى آن شب اتفاقاً رئيس قطار و چند نفر از بزرگان براى ماءموريت فنى خود عازم مسافرت به مقصدى بوديم ، ناگهان ديدم از دور سيدى نورانى نزديك من آمده به من سلام كرد و فرمود : با شما كارى دارم ، وعده كردم فردا بعد از ظهر با او ديدار كنم .

اتفاقاً پس از رفتن او بعضى گفتند : اين بزرگوار است چرا با بى اعتنايى جواب سلام او را دادى ؟ چون وقتى آن سيد به من سلام كرد گمان كردم او احتياجى دارد و براى اين منظور اين جا پيش من آمده است . از روى تصادف رئيس قطار فرمان داد كه فردا بعد از ظهر كه كاملا تطبيق با همان وقت معهود مى كرد بايد فلان مكان بوده و دستوراتى داد كه بايد عمل كنم .

من با خود گفتم بنابراين نمى توانم به ديدن اين سيد بروم فردا وقتى كه زمان كار محوله رئيس قطار نزديك مى شد در خود احساس كسالت كردم كم كم دچار تب شديدى شدم به طورى كه بسترى شدم پزشك براى من آوردند و طبعاً از

رفتن به ماءموريت معذور گرديدم پس از آن كه فرستاده رئيس قطار بيرون رفت ديدم تب فرو نشست و حالم عادى شد خود را كاملاً خوب و سرحال ديدم ، دانستم بايد در اين ميان سرى باشد ازاين رو برخاسته به منزل آن سيد رفتم به مجرد آن كه نزد او نشستم فوراً يك دوره اصول اعتقادى با دليل و برهان برايم گفت ، به طورى كه من ايمان آوردم ، سپس دستوراتى به من داده فرمود : فردا نيز بيا؛ چند روزى همچنان نزد او رفتم . هنگامى كه پيش روى او مى نشستم هر حادثه اى كه براى من رخ داده بود بدون ذره اى كم و بيش حكايت مى كرد . و از افكار و نيت شخصى من كه احدى جز من بر آنها اطلاع نداشت بيان مى نمود . مدتى گذشت تا آن كه شبى از روى ناچارى در مجلس دوستان شركت كردم و مجبور شدم قمار بازى كنم ، فردا هنگامى كه خدمت او رسيدم فوراً فرمود : آيا حيا نكردى كه اين گناه كبيره را مرتكب شدى ؟

اشك ندامت از ديدگان من سرازير شده گفتم : غلط كردم ، توبه كردم ، فرمود : غسل كن و توبه كن ديگر چنين عملى را انجام مده . سپس دستوراتى ديگر فرمود خلاصه ، به طور كلى رشته كارم را عوض كرد و برنامه زندگى مرا تغيير داد؛ چون اين قضيه در زنجان اتفاق افتاد وبعداً خواستم به تهران حركت كنم . امر فرمود كه بعضى از علما را در تهران زيارت كنم و بالاخره ماءمور شدم كه براى زيارت اعتاب

عاليات مسافرت كنم اين سفر سفرى است كه به امر آن سيد بزرگوار انجام مى دهم .

دوست ما گفت : در نزديكيهاى عراق دوباره ديدم ناگهان صداى او به گريه بلند شد ، سبب را پرسيدم ، گفت : الان وارد خاك عراق شديم ، چون حضرت ابا عبداللّه عليه السلام به من خير مقدم فرمودند ) . ( 17 )

منظور آن كه اگر كسى واقعاً از روى صدق و صفا قدم در راه نهد واز صميم دل هدايت خود را از خداوند طلب نمايد موفق به هدايت خواهد شد اگر چه در امر توحيد نيز شك داشته باشد .

مسجد آمدم ، واعظى در منبر موعظه مى كرد نشستم در گوشه اى گوش دادم حرفهاى او مرا منقلب كرد مخصوصاً موقعى كه به ذكر مصيبت حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام رسيد آن شعر عربى را از زبان حضرت نقل كرد در موقعى كه دست راست آن بزرگوار را قطع كردند فرمود :

واللّه ان قطعتموا يمينى

انى احامى ابداً عن دينى

يعنى : به خداوند قسم اگر چه قطع كرديد دست راست مرا من تا ابد از دين خودم حمايت مى كنم و دست از يارى دينم بر نمى دارم .

اين كلام مرا تكان داد و منقلب شدم و اندكى فكر كردم با خود گفتم : ابوالفضل عليه السلام از دين خود آن قدر حمايت كرد كه شهيد شد ، آيا من براى دين خود چه كرده ام ، در حالى كه خود را علاقه مند به ابوالفضل مى دانم ، اما دين خود را ويران كرده ام ! ؟

اينجا بود كه به خود آمده در همان مجلس توبه كردم آمدم منزل تمامى وسائل و آلات و اسباب معصيت را هر چه داشتم خُرد كرده و بيرون ريختم ، رفتم به دنبال رانندگى ، خداوند هم ياريم كرده وضع زندگيم بسيار خوب است اگر با آن شغل در ميان مسلمانان احترامى و آبرويى نداشتم ولى اكنون در ميان برادران و همسايگان داراى احترام و عزت بوده و به مسائل دينى سخت پايبندم و اين از بركت ارشاد و هدايت و گفتار آن عالم است من نوكر همه شما هستم . ( 18 )

ديوجى ) برنامه اش اين است كه هر سال دهه ( عاشورا ) به طور رايگان براى تبليغ و برگزارى مراسم عزاداران امام حسين عليه السلام به يكى از قريه هاى آفريقا مى رود او براى من ( سيد محمد شيرازى ) تعريف كرد : ( وقتى در آفريقا به يكى از قريه ها وارد شدم كه واعظ و خطيب نداشت من آمادگى خود را براى سخنرانى اعلام كردم ، اهل قريه هم خيلى خوشحال شدند .

وقت نماز رسيد اما هر چه گوش دادم صداى اذان نشنيدم بعد به خانه اى كه سياه پوش بود و جمعيت زيادى براى عزاداران موج مى زد وارد شدم و به يكى از افراد مجلس گفتم : چرا در محل شما صداى اذان شنيده نمى شود ؟

جواب داد اذان چيست ؟ گفتم : اذان براى نماز .

گفت : نماز چيست ؟

گفتم : شما چه مذهبى داريد ؟

جواب داد ما بودائى هستيم .

گفتم : پس چرا براى امام حسين عزادارى مى كنيد ؟ گفتند : ما از گذشتگان خود پيروى مى كنيم چون آنها هميشه عزادارى امام حسين را بر پا مى كردند .

پس من بالاى منبر رفتم و گفتم : اى مردم ! امام حسين به قريه شما آمده ولى جد حسين و پدر حسين و دين حيسن به قريه شما نيامده است ، پس بياييد حسين عليه السلام را واسطه قرار بدهيم تا دين و جدّ او هم بيايند از آن روز مشغول بيان احكام و عقايد حقه اسلام و هدف مقدس حسين عليه السلام شدم واسلام را به آنها معرفى كردم ، هنوز دهه عاشورا تمام نشده

بود كه همه اهل قريه از كوچك و بزرگ و فقير و غنى مسلمان و شيعه شدند . ) ( 19 )

سپس امر كرد سفره خون ( نطع ) را گسترده تا سر او را ببرند احمد بن ابى داود گفت : يا امير ! حجت براى كشتن اين مرد تمام نيست در كشتن او شتاب مكن ؛ زيرا كه مظلوم است . معتصم تاءمل كرد . ابن ابى داود مى گويد : در آن حال من از نگاهدارى بول در زحمت و فشار بودم ، ليكن ديدم اگر آنى غفلت كنم و غيبت نمايم آن بيچاره را خواهند كشت . ناچار حركت نكردم ولى لباسهاى خود را زير پا جمع كردم و خود را از آن زحمت و رنج خلاص دادم و آن مرد از خطر مرگ رهايى يافت و سفره را برچيدند . برخواستم كه بروم خليفه گفت : مگر به روى آب نشسته بودى چرا لباسهايت تر شده ؟ !

ماجرا را گفتم معتصم خنديده گفت : احسنت بارك اللّه عليك ؛ سپس خلعتى با صد هزار درهم به من انعام كرد ( 20 )

به آن جوان بود كه از تهران خريده و براى فروش به محل خود مى برد از بالاى اتوبوس به روى زمين افتادند ؛ البته پيداست كه تمام جعبه ها شكسته و ميوه ها در وسط بيابان پراكنده شده است .

اتوبوس توقف نمود آن جوان بيچاره كه با ديدن اين منظره خود را باخته بود و گويا تمام سرمايه كارش همان ميوه ها بوده ، فوراً از ماشين پياده شد تا ميوه ها را جمع آورى كند ولى آن همه ميوه كه در آن بيابان پراكنده شده بود حداقل نصف روز وقت لازم دارد كه تا يك نفر بتواند آنها را جمع آورى كند اما در عين حال آنچه كه آن جوان را شديداً متاءثر كرده بود اين بود كه ديد مسافرين اتوبوس از زن ومرد براى خوردن آن ميوه ها مثل ملخهاى گرسنه هجوم آوردند و آنچه آن جوان بيچاره فرياد زد كه بر من ترحم كنيد اين ميوه ها تمام هستى و سرمايه من است ، ابداً در مسافرين اثر نكرد .

آن عالم و دانشمند با ديدن اين منظره از ماشين پياده شد و با عجله خود را به جلو جمعيت رسانيد و با صداى رسا ، رو به مسافرين كرده فرياد زد؛ مردم شما مسلمانيد خوردن اين مال حرام است با خوردن اين ميوه ها اين جوان را از هستى ساقط نكنيد از خدا شرم نماييد و از روز حساب و قيامت بترسيد .

خلاصه آن مرد عالم پس از آنكه مختصرى آثار شوم خوردن مال حرام را از نظر دين مقدس اسلام بيان نمود مسافرين را از آن عمل منصرف كرد و

همگى با كمال شرمندگى به عقب برگشتند ، آن مرد عالم فرياد زد مردم خدمت به مسلمان نزد خداوند اجر و ثواب دارد ، كه كمتر عمل مستحبى از نظر ارزش به پايه آن مى رسد ، بياييد براى خدا همگى به اين جوان كمك كنيد و ميوه هاى پراكنده او را از بيابان جمع آورى كنيم .

به دنبال اين سخن تمام مسافرين با كمال مراقبت مشغول جمع آورى ميوه هاى پراكنده شدند و پس از چند دقيقه تمام ميوه ها جمع آورى گرديد و در ميان جعبه ها پر شد و در جعبه ها را بستند و به روى اتوبوس قرار دادند سپس مسافرين هر كس روى صندلى خود قرار گرفته ماشين حركت كرد .

پس از مقدارى راه پيمودن آن عالم روحانى به جوانى كه صاحب ميوه بود و در كنار همان عالم نشسته بود ، رو كرد و گفت : ( رفيق يك قسمت از خدمات روحانيت به اجتماع از همين قبيل است كه الان مشاهده كردى كه نه تنها اين جانب مسافرين را از خوردن ميوه ها منصرف كردم بلكه آنها را واداشتم تا در جمع آورى آن هم به شما كمك كنند ) ، آن جوان با شنيدن اين سخن از سؤ ال و پرسش قبلى پشيمان شد واز عمل آن مرد عالم صميمانه تشكر كرد . ( 21 )

ومن گمان مى كنم از روز اول بدن او مو نداشته است و اين موضوع مرا نگران كرده است . آيا اين عيب است و من مى توانم بخاطر آن معامله را فسخ كنم ؟

( ابن ابى ليلى ) كه تا آن موقع با چنين مساءله اى روبرو نشده بود و حكم آن را نمى دانست بهانه اى پيش كشيده گفت : مهم نيست مردم معمولا موهاى بدن را براى پاكيزگى و نظافت مى گيرند بنابراين عاملى براى ناراحتى شما وجود ندارد .

مدعى كه احتمال مى داد آقاى قاضى از حكم اصلى مساءله بى خبر است و به همين جهت طفره مى رود ، گفت : من كار با اين حرفها ندارم بالاخره اين موضوع عيب محسوب مى شود يا نه ؟ و اگر عيب است ، بفرمائيد ، وگرنه مرخص مى شوم .

در اين موقع قاضى دست خود را روى شكم گذارده گفت : فعلا دچار درد شدم اجازه بفرمائيد لحظه اى ديگر بر مى گردم . بلافاصله از جا حركت نمود از در ديگرى بيرون رفت و خود را به عالم بزرگوار ( محمد بن مسلم ) رساند و گفت : راءى امام درباره چنين مساءله چيست ؟

محمد بن مسلم گفت : عين اين مساءله را نمى دانم ولى از امام باقر عليه السلام شنيدم كه فرمود : ( هر چيز طبيعى كه كم يا زياد شود عيب محسوب مى شود . ) ابن ابى ليلى گفت : همين بس است . و بى درنگ به محكمه برگشت وبه طرفين شكايت اعلام كرد كه اگر مشترى مايل باشد مى تواند معامله را به

واسطه عيبى كه در كنيز است فسخ نمايد . ( 22 )

محمد بن مسلم با توجه به شخصيت ارزنده علمى و معنوى كه داشت ، فوق العاده مورد توجه و علاقه پيشواى ششم بود و همواره از حمايت و پشتيبانى كامل آن امام بزرگ برخوردار بود .

روزى به امام صادق عليه السلام گزارش رسيد كه ( ابن ابى ليلى ) در يك جريان قضائى شهادت محمد بن مسلم را رد نموده است و گواهى او را نپذيرفته است .

اين موضوع براى امام گران آمد و سخت ناراحت شد ( ابوكهمش ) مى گويد : به محضر امام صادق عليه السلام شرفياب شدم ، فرمود : شنيده ام محمد ابن مسلم نزد ابن ابى ليلى شهادت داده واو شهادت محمد بن مسلم را رد كرده است ؟

گفتم : بلى . فرمود : وقتى كه به كوفه رفتى نزد ابن ابى ليلى برو و بگو سه مساءله از تو مى پرسم پاسخ آنها را از تو مى خواهم ولى به شرط آن كه جواب مساءله را با قياس ويا نقل از قول فقها و محدثان ندهى . آنگاه سه مساءله زير را از او بپرس . هنگامى ابن ابى ليلى از پاسخ مسائل عاجز ماند چنين بگو :

جعفر بن محمد مى گويد : ( به چه علت شهادت شخصى را كه به احكام خدا و روش و دستور صلى الله عليه و آله از تو داناتر وعالم است رد كرده اى ؟ )

( ابوكهمش ) مى گويد : وقتى وارد كوفه شدم پيش از آنكه به خانه ام بروم نزد ( ابن ابى ليلى ) رفتم و

گفتگوى زير بين من و او رد و بدل شد .

گفتم سه سؤ ال از تو دارم ولى خواهش مى كنم پاسخ مرا با قياس يا از زبان فقها و محدثانند ندهى بلكه راءى و نظر خود را بگو .

سؤ ال اول : بگو راءى شما درباره شخصى كه در دو ركعت اول نماز واجب شك كرده است چيست ؟

ابن ابى ليلى مدتى سر به پائين انداخت آنگاه سر بلند كرده گفت : عقيده فقها در اين باره گفتم از اول با تو شرط كردم كه پاسخ مرا از قول ديگران نقل نكنى گفت : من خودم در اين باره چيزى نمى دانم .

گفتم : خيلى خوب پاسخ سؤ ال دوم را بگو؛ كسى كه بدن يا لباسش با بول نجس شده ، لباس و بدن خود را چگونه بايد بشويد ؟

وى مدتى به فكر فرو رفت و پس از مدتى سر برداشت و گفت : فقهاى ما در اين باره فرموده اند . . .

گفتم : من با شما شرط كردم قول ديگران را نقل نكنى نظر و راءى خود را بگويى .

گفت : من شخصاً در اين باره چيزى نمى دانم .

گفتم : اشكالى ندارد سؤ ال سوم را پاسخ بده ؛ شخصى هنگام ( رمى جمره ) به جاى هفت سنگ شش سنگ زده و سنگ هفتم به هدف اصابت نكرده است تكليف اين شخص چيست ؟

قاضى باز به فكر فرو رفت آنگاه سر برداشت و خواست بگويد فقهاى ما . . . گفتم : شرط خود را فراموش مكن . گفت متاءسفانه در اين باره چيزى نمى دانم . من كه

منتظر چنين جوابى و اعترافى بودم گفتم : ( جعفر بن محمد صلى الله عليه و آله به وسيله من به تو پيغام داده كه شهادت شخصى را كه به احكام خدا و روش و دستور پيامبر از تو داناتر و آگاه تر و عالم تر است چرا رد كرده اى ؟ ) گفت : كدام شخص ؟

گفتم : محمد بن مسلم .

گفت : شما را به خدا سوگند اين سخن جعفر بن محمد است ؟

گفتم : به خدا سوگند اين عين سخن جعفر بن محمد صلى الله عليه و آله است .

( ابن ابى ليلى ) وقتى اين سخن را شنيد فردى را به سراغ محمد بن مسلم فرستاد واو را به دادگاه دعوت كرد و پس از اداى مجدد شهادت گواهى او را پذيرفت . ( 23 )

سياسى داشتند ، اغراض دينى داشتند . به محض اين كه به گوش كسى خورد مرحوم ( مجلسى ) رضوان اللّه عليه ( محقق كركى ) رضوان اللّه عليه ( شيخ بهائى ) رضوان اللّه عليه با آنها رابطه داشتند به سراغ آنها مى رفتند نبايد خيال كنند كه اين آقايان براى كسب جاه و عزت احتياج به سلاطين داشتند و مى رفتند تا سلطان حسين يا شاه عباس به آنها عنايتى بكنند اين حرفها در كار نبوده است اينها گذشت كرده اند مجاهده نفسانى كردند تا بدين وسيله و به دست آنان مذهب را ترويج نمايند ، در محيطى كه وقتى از سب حضرت امير عليه السلام جلوگيرى شد در يكى از بلاد ايران تا شش ماه مهلت خواستند كه سب بكنند ، در چنين محيطى كه سب حضرت امير عليه السلام رايج بوده واز مذهب تشيع خبرى نبوده اين آقايان با مجاهده خودشان را پيش مردم طورى كردند كه در آن عصر به آنان اشكال داشتند البته از باب نفهمى . در زمان ائمه عليه السلام هم بوده اند از افرادى كه براى خدمت به شيعه متصل مى شدند به بعضى از مقامات ، مانند على بن يقطين ، اين دربارى شدن نيست آدم سازى است ( 24 ) ) .

از حضرت باقر روايت است : من مشى الى سلطان جائر فامره بتقوى اللّه ووعظه وخوفه كان له مثل اجر الثقلين من الجن والانس و مثل اجورهم .

( كسى كه نزد سلطان ظالم رفته و او را دعوت به تقواى الهى كرده و موعظه كند و از قيامت بترساند براى همچون فردى پاداش

جن و انس خواهد بود ( 25 ) )

چنانچه از تقصير او بگذرى شايد حق تعالى از پاره اى از تقصيرات تو بگذرد ) .

كتبه بنده شاه ولايت احمد اردبيلى .

جواب شاه : به عرض مى رساند عباس خدماتى كه فرموده بوديد به جان منت داشته به تقديم رسانيد اميد كه اين محب را از دعاى خير فراموش نكنند . ( 27 )

كتب كلب آستان على عباس

آرى در اثر توازن علم وعمل ميتوان باعلى درجات مراتب سير و سلوك رسيده و از ميوه هاى علمى و عرفانى بهره برد در حديث است : من علم و عمل بما علم ورثة اللّه علم ما لم يعلم .

و به كنيه خطاب نكردى و بطور عادى روبروى من نشسته احوال پرسى كردى .

طاووس گفت : در هر روزى چند مرتبه در پيشگاه خداوند كفش مى كنم به من خشم نمى كند . اما ترا امير المؤ منين خطاب نكردم چون نخواستم دروغ بگويم چون همه مؤ منين به امير بودن تو راضى نيستند كه من تو را امير المؤ منين گويم ، اما به كنيه نام بردن ، چون ديدم خداوند در قرآن دوستانش را با نام خوانده چون داود ، موسى ، عيسى ، ابراهيم ، محمد . . . ولى دشمنش را با كنيه نام برده چون ( تبّت يدا ابى لهب ) اما اينكه من در مقابل تو نشستم و نايستادم چون از اميرالمؤ منين على عليه السلام روايت كرده اند كه : هرگاه بخواهى بدانى كه اهل دوزخ كيانند نگاه كن به اشخاصى كه خود نشسته اند و گروهى در اطراف ايشان ايستاده اند .

هشام گفت : مرا موعظه كن . گفت : در دوزخ مارها و عقربهائى ميباشند مانند كوه . اميرى را كه با رعيت به عدالت رفتار نكند مى گزند .

طاووس بعد از اين سخنان پندآميز برخاست و رفت . ( 29 )

بود لطف شيخ ، بسيار تعجب كرد از ملاح پرسيد در اين خمها چه باشد ؟ ملاح گفت : فضولى نكن در اين خمها شراب است كه به جهت تشريفات مجلس خليفه آورده اند ، شيخ چوبى كه در زورق بود برداشت و همه آن خمها را شكست . ملاح به داد و فرياد آمد و ماءمورين را خبر كرد ، شيخ را گرفتند و نزد ( معتضد ) كه خليفه اى بسيار بيرحم و شمشيرش هميشه پيش از سخنش بود بردند ، مردم بغداد از بردن شيخ غمناك شدند . معتضد به شيخ بانگ زد : ( تو به چه جراءت و به امر كى اين گستاخى را كردى ؟ )

شيخ گفت : ( من به امر خداوند اين كار را كردم و به امر آنكه ترا پادشاهى داده آقاى پادشاه اين گونه اعمال رعيت را وادار به ارتكاب اين گونه منكرات مى كند و گناه آنها نيز به حساب تو نوشته شود و رعيت در صلاح و فساد پيرو تو هستند بنابراين هم به تو و هم به رعيت دلسوزى كردم و غرضى جز خشنودى خدا را نداشتم ) .

معتضد از سخنان او خوشحال شده به گريه آمد و گفت : تو سزاوار بدين كارى و در اين كار آزادى ( 30 ) .

را قبول كند و چون او نخواست اين مسئوليت را در دولت و حكومت هارون قبول كند ، به جهت خلاصى خود از اين بن بست خود را به ديوانگى زد چنانچه وقتى به هارون گفتند : بهلول ديوانه شده است ، هارون گفت : او ديوانه نيست ، بلكه به اين وسيله دينش را برداشته و فرار كرده است .

و از بهلول كلمات و سخنان پرفائده اى نقل شده است كه بعضى از آنها را براى استفاده نقل مى كنيم .

روزى هارون به بهلول گفت : دوست دارى خليفه باشى ؟ بهلول گفت : نه به جهت اينكه من مرگ سه خليفه را ديده ام ولى يك خليفه مرگ دو بهلول را نديده است .

هنگامى كه هارون از حج بيت الله الحرام برمى گشت در بين راه سه مرتبه بهلول او را با صداى بلند به اسم صدا زد و گفت : يا هارون يا هارون يا هارون . هارون پرسيد اين صداى كيست ؟ گفتند : بهلول است ، هارون برگشت و خطاب به بهلول كرده گفت : هيچ مى دانى من كيستم ؟ بهلول گفت : بلى مى دانم تو آن كسى هستى كه اگر در مشرق به كسى ظلم و ستمى شده باشد و تو در مغرب باشى روز قيامت خداوند از تو مؤ اخذه و سؤ ال خواهد كرد و تو بايد جوابگويش باشى هارون از شنيدن اين كلام گريه كرد .

آنگاه از او پرسيد : آيا حاجتى دارى كه برآورم ، بهلول گفت : آرى مى خواهم گناهان مرا بيامرزى و مرا وارد بهشت كنى . هارون گفت :

اين كار در اختيار من نيست ولى من مى توانم دين تو را ادا كنم .

بهلول گفت : دين با دين ادا نگردد تو آنچه دارى مال مردم است آيا خيال كردى خدا مرا فراموش مى كند و روزيم را نمى دهد كه تو به من بدهى ! ؟

روزى بهلول وارد قصر هارون شد و يكسره رفت روى مسند و متكائى كه مخصوص هارون بود نشست غلامها و خدمتگزاران چون اين را ديدند به او حمله كرده و كشيدند و از آن مكان خارج نمودند ، چون هارون از اندرون خارج شده و به قصر وارد شد ديد بهلول در گوشه اى نشسته و گريه مى كند چون علت گريه او را پرسيد : گفتند : چون در جاى مخصوص خليفه نشسته بود ما او را از آنجا بيرون كرديم .

هارون خطاب به بهلول كرده و گفت : گريه مكن ، بهلول گفت : اى هارون من به حال خود گريه نمى كنم كه مرا اذيت كرده اند بلكه به حال تو گريه مى كنم چون ديدم من يك لحظه نشستم در جائى كه جاى من نبود اينگونه مورد غضب و تنبيه و توهين قرار گرفته ام پس تو كه يك عمرى در اين مكان كه جاى تو نيست و حق ديگرى است و جاى كسانى است كه بايد با عدل و انصاف با رعيت رفتار كنند و حق سايرين را بالسويه تقسيم كنند كه تو چنين نيستى پس با تو چه خواهند كرد در روز دادخواهى و روز حساب . ( 31 )

( ابو عبداللّه ) صفوانى ، از اولاد ( صفوان بن مهران جمال ) از اصحاب ( امام صادق ) عليه السلام از حُفّاظ بزرگ و داراى دانشى بسيار و مردى زبان آور بود . گويند او نه مى خواند و نه مى نوشت ، او داراى كتابهائى است كه از حفظ املا مى كرد ، از جمله كتب او كتاب الكشف والحجة وكتاب انس العالم ، وكتاب يوم و ليله و . . . مى باشد .

نجاشى نوشته است او در نزد سلطان جايگاهى بزرگ داشته است علت آن هم اين بود كه وى با قاضى موصل در حضور ابن حمدان ( سيف الدوله حمدانى ) حكمران شيعه موصل پيرامون امامت مناظره مى كرد و كار به جائى رسيد كه به قاضى گفت : حاضر هستى با من درباره حقانيت خود مباهله كنى ؟ قاضى به وى مهلت فردا را داد و چون فردا حضور يافتند دست خود را در دست قاضى نهاد و مباهله كردند و برخاستند و رفتند ، قاضى هر روز در دربار سيف الدوله حضور مى يافت ولى پس از آن روز ديگر نيامد ، امير سيف الدوله گفت : ببينيد چه شده كه قاضى نيامده است ؟

فرستاده رفت و برگشت و گفت : از همان لحظه كه از جاى مباهله برخاسته است تب كرده و همان دستى كه براى مباهله با صفوانى دراز كرده و رم كرده و سياه شد ، و فرداى آن روز در گذشته است . اين موضوع باعث شد كه ابوعبداللّه صفوانى در نزد پادشاه عصر مقام و منزلتى يابد . ( 32 )

( حاج ملا احمد نراقى ) رحمه الله حاكم ظالمى را از كاشان اخراج كرد كه قبلاً نيز چندين حاكم ظالم را بيرون كرده بود .

سلطان حاجى را احضار نمود و در مجلس با او تغيّر نمود و گفت : شما در اوضاع سلطنت اخلال مى نمائيد و حاكم را اخراج مى كنيد و . . .

حاج ملا احمد در اين هنگام آستين بالا زده و هر دو دست به آسمان بلند كرد و چشمهايش پر از اشك شد ، عرض كرد : خدايا اين سلطان ظالم حاكمى ظالم را بر مردم قرار داد و من رفع ستم نمودم و اين ظالم بر من متغير است و چون خواست نفرين كند ( فتحعلى شاه ) بى اختيار از جاى برخاست و دستهاى حاجى را گرفت و به پائين آورد و معذرت خواست و او را راضى كرد و به خواست او حاكمى بهتر براى كاشان معين ساخت . ( 33 )

مى پذيرند ، مى نويسد : اما به جهت فرط فضيلت وزهد و صلاحيتى كه در ايشان است اهالى هر شهر كه مجتهدى در آن سكنى دارد بالطبع و الاتفاق به ايشان رجوع كرده مجتهدين را هادى راه نجات و حامى از ظلم بغات و طغات مى دانند و چنان در تعظيم و تجليل ايشان مبالغه مى نمايند كه جبارترين سلاطين نيز مجبور است كه در اين امر متابعت خلق را نموده از روى اعتقاد يا تكلّف مجتهد را رعايت و احترام كند . ( 34 ) و در ادامه سخنانش با اشاره به احترام شاهان نسبت به مجتهدين مى نويسد : لكن فايده اهالى ايران از اين طايفه همين نيست كه گاهگاهى در احكام عدالت از ايشان استعانت جويند بلكه شريعت را اعتبار است به سبب صلاحيتى كه در نفس امناى شرعست و پادشاه را ياراى آن نيست كه ردّ احكام ايشان كنند . . . خانه ايشان پناهگاه مظلومان است و بعضى اوقات شهرى را به واسطه وجود شخصى از اين طبقه بخشيده و معاف داشته اند . ( 35 )

اين مقصد عالى نائل گردد پس به ايران حركت كرده و شروع كرد به افاضه علم و دعوت به دين و ترويج احكام خيرالمرسلين به حدى كه شاه را مريد و مخلص خود نمود كه مورخ هم عصر او حسن بيك روملو در تاريخ خود نوشته كه خلاصه ى اين است :

پس از خواجه ( نصيرالدين طوسى ) احدى از علماى اسلام به مرتبه محقق كركى نرسيده از جهت اعلاى كلمه حقه و ترويج شريعت و مذهب شيعه اثنى عشريه و قلع و قمع كردن مخالفين و متهتكين و جلوگيرى كردن از مفاسد و فجايع و فجور و برطرف كردن بدعتها و منكرات و اقامه فرائض و سنن و محافظت جمعه و جماعات و پرسش از احوال علما و مؤ منين و مؤ ذنين .

در ( لؤ لؤ ة البحرين ) گويد كه محقق كركى از علماى عهد شاه طهماسب صفوى بوده كه شاه امور مملكت را به ايشان واگذار نمود و به جميع ممالك نوشت كه اوامر و دستورات شيخ را امتثال نمايند و آنكه اصل حكومت حق اوست چون كه او نائب امام زمان عليه السلام است ، پس محقق به تمامى شهرها درباره خراج ولايات و ساير تدابير امور شرعيه نامه نوشت و دستورهائى صادر فرمود .

مرحوم جزائرى هم در ( عوالى الئالى ) گفته وقتى محقق به اصفهان و قزوين تشريف آورد ، شاه به او گفت : تو سزاوارترى از من به حكومت كردن چون تو نائب امامى و من يكى از عمّال تو هستم كه اوامر تو را اجرا مى كنم و من ديدم كه شيخ به ممالك دستور

صادر مى فرمود ، دستوراتى كه متضمن قسط و عدل و رعايت احكام اسلام بود و امر كرد به آنكه در هر شهر و قريه امام جماعت وجمعه باشند كه اقامه نماز نموده و تعليم احكام نمايند و شاه به تمامى عمال خود نوشت كه به دستور و اوامر و نواهى محقق همه عمل نمايند در ( رياض و مستدرك ) ، صورت حكم صادره از شاه طهماسب رحمة الله عليه را نوشته اند كه در آن فوائدى است .

پنج ايلچى مغول خطرى در پيش داشت كه چه بسا به قيمت نابودى تمام قلمرو بيهق مى شد . ولى چاره اى نبود كه آن دو برادر جانباز و غيرتمند شيعه سبزوارى اين كار را كردند و باعث بر سر كار آمدن امراى سربداران شدند .

پايه گذار نهضت فكرى سربداران ( شيخ خليفه مازندرانى ) يك نفر روحانى پاكدل شيعه بود . پس از شهادت وى به دست بدخواهان كه نفوذ روحانى شيعه مانند او را به زيان مذهب خود مى دانستند شاگرد شيخ خليفه به نام ( شيخ حسن جورى ) كه اهل ( جور ) محله اى از نيشابور بود ، راه او را دنبال كرد تا كار سربداران نضج گرفت . شيخ حسن جورى نيز در گرماگرم جنگ با دشمن به شهادت رسيد ، ( خواجه على مؤ يد ) آخرين امير سربداران 17 سال بر سر كار بود و بيش از بقيه امراى سربداران حكومت كرد ، او در سال 766 ه به حكومت رسيد و دو سال بعد 788 يا به گفته شهيد ثانى 789 يا ده سال بعد از شهادت شهيد اول به امر تيمور لنگ كه همه جا او را به همراه خود مى برد به قتل رسيد و در حقيقت او نيز شهيد شد .

او بيش از اسلاف خويش در مذهب تعصب نشان مى داد ، به دستور وى بنام دوازده امام سكه زدند ، سادات و علما مورد احترام خاص وى بودند . پيوسته جامه بى تكلف مى پوشيد ، در سفره او خاص و عام شركت مى كردند و هر سال نو خانه خود را

تاراج دادى و شبها در محلات ، بيوه زنان را طعام دادى و . . . ( 36 )

آخرين امير سربداران خواجه على بن مؤ يد براى اخذ نتيجه بيشتر و رسميت دادن و گسترش مذهب شيعه در داخله ايران متوسل به اعلم علماى وقت و فقيه عاليقدر شيعه شهيد اول مى شود و نامه اى به محضر آن بزرگوار مى نويسد .

در اين هيئت كسى است كه شيعه را مخلوطى از يهود و زرتشت مى داند و آن را ساخته دست ملحدين مى شمارد . به من اشاره كرد . . . ناگهان مردم به سوى من هجوم آوردند و جان من به خطر افتاد . . . ولى او مردم را ساكت كرده و گفت : چرا بلند شديد بحث و علم اين حرفها را ندارد . اينها مهمان ما هستند و نسبت به مهمان نبايد اين چنين كرد . آنگاه قدرى به تعريف از ما پرداخت و گفت : اينها محققينى هستند كه داراى آثار پرارجند ولى كسى كه محقق خوبى است و آثارى دارد نبايد بدون تحقيق چيز بنويسد . قلم براى خدمت به علم است نه شهرت و مسلماً كسى كه بى جهت آبروى ملتى را مى برد احترامى ندارد .

بار ديگر مردم بلند شدند و به طرف ما هجوم آوردند و تا يك مترى من رسيدند كه يكدفعه نعره اى برآورد و گفت : مقصود من اين نيست كه شما بلند شويد و چنين حركتى كنيد ، برگرديد . همه برگشتند و به جاى خود نشستند ، و باز شروع به تعريف كرد كه : اين فرد جزء مفاخر و محقق عرب است و كتابهاى فوق العاده اى نوشته و اكنون آمده تا به فرهنگ و معارف ما خدمت كند و ما بايد افتخار كنيم كه در ميان ما مسلمانان كسانى هستند كه ما را از مستشاران خارجى بى نياز مى سازند . مردم كاملاً آرام شدند و خطيب در ادامه گفتار خود چنين بيان داشت :

در عين حال لطمه اى

كه او به شيعه وارد كرده لطمه قابل جبرانى نيست ، شما فكر كنيد اگر اين شخص نسبت به هر مذهب ديگرى اين چنين توهين كرده بود آنها چه معامله با وى مى كردند ؟ اكنون اين شخص چه جوابى دارد كه به ما بدهد ؟ چرا اين مرد مذهبى را كه منسوب به اهلبيت است فرقه الحادى خوانده است ؟ اين نوبت مردم شديدتر از دفعات قبل از جاى جستند و به من حمله ور شدند و اين بار خطر قطعى بود و نمى دانم چه شد كه مردم را به جاى خود نشاند و گفت : حالا برويم سر صحبت خودمان . . .

اين داستان را راجع به قدرت بيان خطباى شيعه تعريف مى كرد و مى گفت : قدرت خطابه اى كه من در شيعه مشاهده كردم در هيچ جا نديدم و معلوم شد كه اين جريان را وقتى تعريف مى كرد يك حالت لرزه و ارتعاشى در وى نمودار بود . ( 37 )

ناله مظلومان پشت سرت بلند است .

يعقوب گفت : چه كنم ؟ سهل پاسخ داد محبوسين را آزاد كن ، يعقوب دستور داد زندانيان را آزاد كنند ، سهل گفت : تو به بندگان خدا ظلم مى كنى آنوقت اميد دارى خدا ترا ببخشد و شفايت دهد بيا و از گذشته هايت توبه كن .

بالاخره يعقوب را به توبه و استغفار واداشت آنوقت دست را به دعا بلند كرد و گفت : اى خدائى كه يعقوب را از ذلت گناه نجات دادى از اين بستر بيمارى نيز او را نجات بده .

نوشته اند يعقوب در همان مجلس از بستر بيمارى برخاست ، امر كرد طبق زر براى سهل بن عبداللّه آوردند ، سهل گفت : كسى زر مى خواهد كه خدا را نداشته باشد كسى كه خدا را دارد همه چيز دارد . ( 38 )

بگذاريد و حق را برداريد و پير و سيرت مصطفى و اخلاق مرتضى گرديد كم كم دنياى فانى را گذاشتيد و بر كناره عقباى باقى رسيديد و چون سخن آن جناب به آنجا رسيد وقتى حال عظيم در خلق پيدا شد و همه آغاز گريه كردند ، در اين وقت ابرى ظاهر و آثار باريدن پيدا شد و هنوز مردم به منزلهاى خود نرسيده بودند كه باران رحمت باريدن گرفت و بر بندگان نازل گرديد ، و آن جناب در ماه صفر سال 888 ه به رحمت ايزدى پيوست و در محله دشتك شيراز مدفون شد . ( 39 )

اين روحانى فداكار بگذارد و پس از قدم آخر خود را به آن طرف مانع پرت كند ، بيش از شصت و هشت نفر بدين طريق از روى بدن اين عزيز گذشتند و به پيشروى خود به سوى دشمن ادامه دادند ، اين ايثارگرى نقش بسيار مهمى در كسب و تصرف مواضع دشمن و انهدام نيروهاى فريب خورده بعثى بود در صورتى اگر بچه ها پشت آن مانع زمين گير مى شدند شايد همگى يا غالب آنان مورد اصابت گلوله و محصور آتش دشمن مى شدند .

آرى بچه ها گذشتند و به هدف خود رسيدند و اين روحانى عزيز نيز از جان خود گذشت و به هدف خويش كه وصال محبوب بود رسيد و به جوار حق تعالى شتافت و سعادت ابدى را نصيب خود ساخت . فرداى عمليات پيكر پاك غرقه به خون اين برادر روحانى در زير تابش آفتاب حكايت از فتح الفتوحى ديگر مى كرد . منطقه عملياتى كربلا غلامعلى رجائى . ( 40 )

يافت و همواره خود را مديون او دانسته و مى دانم راستى كه او روح قدس الهى بود . ( 41 )

مى شود زيرا حامل فرهنگ اصيل اسلامى در نهايت باز هم همين گروه روحانيون متعهد هستند . به اين دليل لازم است روحانيت را اصلاح كرد نه اينكه آنها را از بين برد ، روحانيت يك درخت آفت زده است و بايد با آفتهايش مبارزه كرد ( 43 ) . . .

العلماء ص 210 .

10 . فوايد الرضوية 12

11 . فوائد الرضويه ص 2 عليها السلام 6 .

12 . پندهايى از رفتار علماء ، سيد محمد شيرازى ، ص 6 عليها السلام .

13 . سوغات سفر ، على قرنى ، ص عليها السلام 11 .

14 . منتخب الدعاء عليها السلام 51 .

15 . مردان علم در ميدان عمل

16 . فلسفه اخلاق ، شهيد آيت اللّه مطهرى ، ص 211 .

17 . رساله لب اللباب ، ص 92 . آن سيد بزرگوار كه اين جوان را راهنمايى كرده مرحوم آيت اللّه سيد ( محمود زنجانى ) امام جمعه آن زمان زنجان بوده است براى آگاهى بيشتر رك : به مهر تابان ، ص 141 به نقل از سيماى فرزانگان ، ص 95 .

بكوى عشق منه بى دليل راه قدم

كه من به خويش نمودم صد اهتمام و نشد

18 . مرحوم شرف الدين عاملى نقل از درسى از مكتب حسين ، آيت اللّه سيد محمد شيرازى .

19 . درسى از مكتب حسين ، سيد محمد شيرازى .

20 . احمد در سال 240 فوت كرد ( مرات الاعتبار ، ص 69 ، محمد على صفوت تبريزى ) . شعبى پيش عمرو بن هبيره امير عراقين از چند تن محبوس شفاعت كرد ليكن امير شفاعت او را قبول نكرد . شعبى گفت : اى امير ! اگر اين زندانيان بى گناه زندانى شدند ، حق و حقيقت آنها را رهايى مى بخشد و اگر گرفتاريشان بجا و بحق بوده ، كار ناشايست آنها در مقابل عفو شايسته تو ناچيز مى باشد . عمرو به حسن بيان او ماءخوذ شد و زندانيان

را خلاص كرد . ( مرات الاعتبار ، ص 9 عليها السلام ) .

21 . دكتور و پير ، شهيد هاشمى نژاد ، ص 2 عليها السلام 4 .

22 . وسائل الشيعه ، ج 12 ، ص 410 .

23 . رجال كشى ، ص 147 به نقل از كتاب پيشوا و رئيس مذهب ، عقيقى بخشايشى ص 115 .

24 . سخنرانى امام خمينى به مناسبت شهادت مرحوم آيت اللّه حاج سيد مصطفى خمينى در تاريخ 10/8/56 در نجف اشرف ، نقل از مجله پاسدار اسلام ، شماره 17 سال 62 عليها السلام 1 .

25 . اختصاص ، مفيد ، ص 261 .

26 . كيهان ، شنبه 26 تير 58 عليها السلام 1 ، ص 4 ، ستون عليها السلام .

27 . مقدمه حديقة الشيعه .

28 . رجال عليارى ج 2 ص 97 .

29 . بهار نيكوكاران نوشته شيخ عبدالرحمن ناصرالاسلامى ص 15 .

30 . بهار نيكوكاران نوشته شيخ عبدالرحمن ناصر الاسلامى ص 17 .

31 . شجره طوبى ص 50 .

32 . رجال نجاشى ص 279 ، مفاخر اسلام ج 2 ص 405 .

33 . قصص العلماء ص 0 عليها السلام 1 .

34 . تاريخ ايران ج 2 ص 546 .

35 . همان مدرك به نقل از مجله نور علم دوره چهارم ، شماره دوم ، 8 عليها السلام ص 118 .

36 . مفاخر اسلام ، به قلم على دوانى ، ج 4 ص عليها السلام 4 عليها السلام 44 عليها السلام .

37 . اسلام آئين همبستگى ، ترجمه عبدالكريم بى آزار شيرازى ، ص 27 .

38 . كتاب نبوت نوشته مرحوم دستغيب ص 169 .

39

. گويندگان اسلام ج 1 ص 101 ، نوشته حاج شيخ احمد بيان اصفهانى .

40 . مجله پاسدار اسلام فروردين 66 عليها السلام 1 شماره 64 ص 5 عليها السلام .

41 . علل گرايش به ماديگرى ص 8 9 .

42 . روحانيت از ديدگاه علامه شهيد مرتضى مطهرى ص 42 .

43 . همان مدرك ص 58 .