الکامل التام و صلواته الدائمه و برکاته القائمه علی حجه الله وولیه و خلیفته صاحب الزمان و ناشر العدل فی الطول و العرض مفاتیح الجناندعا و استغاثه به حضرت- ص 215.به عنوان پیش گفتار بحث، به چند نکته اشاره ای داریم که به مبنای فکری و پایه و مایه ی تفکرمان در این مقاله است:1- وعده ی الهی و نوید رسول گرامی که بیان از وراثت صالحان بر زمین با ولات و رهبری امام مهدی هادی، سلام الله علیه دارد قطعی و حتمی است.2- به شهادت جوامع روایی فریقین، نص به امامت این حضرت (آن که از اهل بیت رسول خداست) از بنی خاتم و اوصیای حضرت وی متواتر است.3- غرض از ظهور و بعثت خلف صالح تشکیل حکومت و پر کردن زمین از عدل و داد است هر چند که از ستم و جور مملو شده باشد. [ صفحه 294] 4- امام موعود انسان کاملی است که حائز میراث خاتم به نحو اتم است.5- حضرت بقیه الله قائم آل محمد صلوات الله علیهم، حائز درجه ی نبوت نیست و لکن واجد اسمای کمالیه ی کلمات کامله ی الهی می باشد.6- بقیه الله و تتمه النبوه، مهدی موعود ملقب است به العدل و القسط و الصبح الشفق.جهان موجود چنان نیست که بر اساس تصادف. گاهی توحید و گاه طغیان و شرک حاکم بر آن باشد و یا گاه انبیا و گاه فراعنه زمامدار مردم باشند تا توحید و نبوت همانند شرک و تنبی، بدون اصالت باشد بلکه چیزی در جهان جز حق حکومت می کند و در جهان هستی تنها وحدانیت خدا و ربوبیت رب العالمین حاکم است.گاهی شرک در کنار توحید به عنوان

علف هرزه سبز می شود که باید آن را وجین کرده و از ریشه، بیرون کشید، در قرآن خدای سبحان به عنوان باغبان بشری معرفی شد و الله انبتکم من الارض نباتا و زمین به عنوان جایگاه خلیفه ی الهی شناخته شد که انسان خلیفه ی خدا در زمین است و اصل خلافت مانند درخت پرثمری است که هر لحظه میوه می دهد و به تعبیر قرآن مجید، کلمه باقیه است، که پیوسته باقی است و انبیا و نسل آنان که فرزندان پاک و عادل و معصوم باشند پایدارند و آن چه ماندنی است سودمند است: بقیه الله خیر لکم ان کنتم مومنین.بنابراین چنین نیست که در جهان گاهی تکاثر ثروت حکومت کند و گاه کوثر معنویت، بلکه حکومت پایدار حکومت معنویت است و حکومت ثروت و زور و مانند آن همچون علف های هرزه متزلزل است و باید آنها را ریشه کن ساخت و اگر دوباره از گوشه ای دیگر علفی هرزه روئیده شود که به دستور باغبان نظام بشری، مردان الهی قیام کرده، آنها را قلع و قمع می کنند.و آنان که با ارتباط معنوی، با یکدیگر مربوطاند اولویت دارند و اینان فرزندان رسولانند و کسانی که هم فرزند ظاهری پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بودند و هم فرزند معنوی او، [ صفحه 295] طوبی لهم و حسن مأب. [1] .در این بین، خدای سبحان، این مقام را به پیامبر خاتم صلوات الله علیه و آله داده، یعنی رسول اکرم مرآت کامله ی حق و مظهر کامل خدا است و همه ی اسمای حسنا در او ظهور می کند.اهل بیت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز در

رفع حوائج انسان وسیله ی الهی و مجاری فیض حقند. [2] .از سویی، خدای سبحان در نظام تشریعی، قرآن کریم و وجود مبارک پیامبر را اصل دانسته و ایمان به این دو را واجب کرد و به عنوان دو امر هماهنگ و متلازم بین انسانها قرار داد و به جوامع بشری عطا فرمود و پیامبر اسلام فرمود: قرآن و عترت یادگار من است که در حقیقت، عترت جانشین پیغمبرست، [3] و چون عترت عدل قرآن است [4] و آن چه عدل قرآن است ولایت است گاهی به صورت رسول ظهور می کند، گاهی به صورت ائمه، که مشترک است بین چهارده معصوم علیهم السلام، که یکی پس از دیگری وارث شخصیت حقوقی ولایت و قرآن کریم خواهند بود تا همه ی تشنگان بشری را به حوض کوثر برسانند. [5] .یعنی، همان طور که قرآن راه الهی است مودت اهل بیت نیز سبیل الله است این هایند راه و مخیزان قسط. [6] .این است که امت خاتم به برکت هدایت قرآن در پرتو ولایت اهل بیت، کمال انسانیش حتمی گشته و مظاهر نیک در وی متجلی می گردد، الهی شده مقرب درگاه [ صفحه 296] و محضر خدا می شود چون که کمال انسان در این است که مظهر اسمای حسنای خداوند باشد زیرا کمال مطلق از آن خداست.و چون عصاره ی اسمای الهی علم و قدرت است و حیات هماهنگ کننده ی این دو، بنابراین هر اندازه انسان صالح سالک از خودخواهی برهد و از غیر خداوند منقطع گردد، به همان نسبت کمالات اسمای حسنای خدا در او ظاهر می گردد و در نتیجه علم خداوند در معارف علمی او تجلی می یابد و اقتدار الهی

در معرکه های عملی او ظاهر می گردد و بالاخره حیات نامحدود الهی به اندازه ی سعه ی وجودی انسان متعبد و منقطع از غیر خداوند در وی تبلور می یابد. [7] .چون، این همه را سلسله ی ولایت عظمای الهی متعهد و متضمن اند مظاهر تام اسما در جامعه انسانی، انبیای عظام و ائمه ی هداه مهدیین اند سلام الله علیهم، که احدی از افراد عادی را یارای همتایی آن ذوات نورانی نیست.این جامعیت در خلفای الهی سبب می شود که آنان معارف دینی را با شهود تام یا برهان متقن می بینند و می نگرند و احکام و حکم آن را در معرکه های عملی با صلابت اجرا می نمایند تا آیه مبارکه ی خذوا ما آتیناکم بقوه را کاملا امتثال کرده باشند [8] و ولایت الهی را به مقصد رسانده.البته مجموعه ی همه ی کمالات علمی و عملی به نحو او فر و اعلی و اتم و به نحو اصالت در وجود مبارک حضرت ولی عصر (ارواحنا لتراب مقدمه فداء) حاصل است. [9] .به عبارت دیگر، لازمه ی خلافت الهی آن است که انسان کامل یعنی خلیفه الله همه ی کمال های الهی را به اندازه ی سعه ی هستی خود فراهم نماید و در همه ی کمالهای وجود، مظهر خداوند سبحان قرار گیرد یعنی، برای جریان خلافت الهی و [ صفحه 297] ظهور کامل و تمام این حقیقت ربوبی است که حکومت الهی بر پا می گردد که مهم ترین هدف از تشکیل آن دو چیز باید بوده باشد:اول این که، انسان ها را به خلیفه الله شدن راهنمایی نموده و مقدمات سیر و سلوک آن را فراهم کند. دوم این که کشورهای اسلامی را مدینه ی فاضله سازد و مبادی تمدن راستین را مهیا نموده و اصول

حاکم بر روابط داخلی و خارجی را تبیین نماید و چون اصالت در بین این دو رکن، از آن خلافت الهی است مدینه ی فاضله به منزله ی بدن خواهد که خلیفه الله به منزله ی روح آن است و همان طوری که بر اساس اصالت روح، بدن را روح سالم می سازد چون خلیفه الله، اصل است مدینه فاضله را، انسان کامل تأسیس و تأمین می نماید. [10] .بنابراین، آن چه به نام قسط و عدل تحت اهداف حکومت اسلامی، از آن یاد می شود جزء فروعات کمال اصلی است و در عین حال، هدف نبوت عامه نیز همین است.قرآن کریم هدف نبوت عامه را قیام به عدل و داد اعلام می کند و آهن را که نیروی شدید و عامل هراس بیگانگان و مایه ی دفاع از حریم قسط و عدل و قانون الهی است به استخدام انبیاء می کشد. [11] .اتفاقا علم اخلاق نیز بر این نظریه است که از اتحاد ملکات سه گانه ی عفت و شجاعت و حکومت ملکه ی چهارمی به وجود می آید که عدالت نام دارد که هر یک از قوا را در حد شایستگی خود نگه می دارد. [12] .دانشمندان یونان قدیم نیز چنین دیدگاهی داشته اند و عدالت را مایه ی خلاصی وجدان از ناراحتی ها دانسته و مایه ی نام نیک ابدی و محبت عمومی دانسته اند.این نکته قابل عنایت است فضایل به تنهایی در تأمین سعادت اجتماع و [ صفحه 298] سوق انسان به سوی صلاح عمل، کافی نیست مگر وقتی که بر اساس توحید تکیه داشته باشد، زیرا آنچه مورد نظر قرآن مجید است که کمالات واقعی انسان می باشد که از آن به آثار اخروی عدالت تعبیر می شود و لازمه اش توجه

به اسمای حسنا و صفات عالیه ی الهی دارد که جاری از آن سرچشمه ی متعالی است، [13] و از این سرچشمه نمی توان سیراب شد مگر با اختیار و انتخاب.مولی الموحدین امام علی علیه السلام در پاسخ سوال از چگونگی عدل فرمودند که: «عدل نشان وجود اختیار و عدم جبر است». [14] .این نکته خود نشانگر آن که جامعه ی عادل جامعه ای مختار و به گزین بوده جامعه ای که انتخاب فضیلت و نیکی در آن ملکه است، این است که در آن یوم موعود که عدالت برپاست و قضا و قسط، و حکم به عدل می گردد دگرگونی و تبدل کلی در زندگی اخروی مشرکین. محصول بی توجهی ها به همین ملکه ی به گزین و طی مسیر افراط و تفریطشان است.آری، که عدالت به معنی اعتدال و حد وسط بین عالی و دانی و میانه ی افراط و تفریط است و در مجتمعات بشری نیز، عدالت جوهره ی ذات اجتماع است. [15] .علاوه بر این، عدالت امری معروف در بین مسلمین بوده که اثرات مترتب بر عدالت، ترک محرمات و خودداری از شهوات ممنوعه است که این خود نشان آراستگی جامعه ی مسلمین و حسن معاشرت در بین آنهاست، قابل توجه این که، همین عدالت جمعی که کمال واقعی انسان را تضمین و تعهد می نماید از تخلق به اسمای الهی ناشی است که آن هم از مظاهر و برکات جامعه ی عادل است [16] و سر آیه ی شریفه ی «اعدلوا هو اقرب للتقوی» (بخشی از آیه 8 سوره ی مائده) در همین نکته [ صفحه 299] است که عدالت را وسیله ی حاصل شدن تقوا قرار داده هم چنان که پیروی هوس را موجب ترک تقوی فرموده.بر همین سیاق،

تأمل در وضع و قرار حیات اجتماع، معلوم می دارد که همه ی مزایا در حیات جمعی، مبتنی بر وفامندی به عقود در قراردادهاست که جفایی رخ ندهد و شکست بار نیاید زیرا اولین چیزی که با این نقض، شکسته خواهد شد عدالت اجتماعی است آن که برای انسان پناهگاهی است در برابر اسارت استخدام و استثمار، و ملجأ و مأوای ستمدیدگان است.تأکید در حفظ عهد و پیمان نیز بر این اساس است که وفامندی به قراردادهای اجتماعی- الهی و تعهد بر پیمان ها در جامعه ی توحیدی از نظر دین، مهم تر از وفای به عهد فردی است زیرا عدالت با انجام تعهدات اجتماعی تمام تر است [17] و راه به مقصد می برد.و چون اجتماعی اولا آن طور که باید، در جمع انسانی اجرا نمی شود و راه های تخلف بسته نمی ماند و ثانیا خود این قوانین در تنظیم و تدوین از گزند تخلف و بطلان ایمن نیست و چه بسا گرفتار دسیسه ها و وسوسه های شیطانی اند، جامعه از سویی نیازمند حاکمیت فضایل اخلاقی است و محتاج حکومت نیکان و صالحان خدا، و از سویی دیگر محتاج بنیان و تأسیس سنن و قوانین بر محور فضیلت های خلقی و رفتاری است تا مردم، هم به ملکات فاضله از قبیل ملکه ی پیروی و احترام به عدالت و کرامت و حیا و اشاعه ی رحمت پای بند باشند [18] و هم حاکمیت سنت هایی را گردن نهند که فطرت آدمی بر آن استوار است و او را به خیر و طاعت خدا وادار نموده و از معصیت بازش می دارد.کوتاه سخن این که: فطرت الهی آدمی پیوسته به عدل دعوت نموده و از ظلم نهیش [ صفحه 300] می کند تا

یک- انسان مجری عدل الهی گردد، دو - مظهر قسط و عدالت باشد. [19] .این است سر آن همه بشارت بر ظهور و تجلی روزگاران بر پایی و گسترش حاکمیت عدل و این است رمز تکریم و تمجید جامعه ای بنیان گرفته و متعهد بر فضیلت ها!و این است بهترین و زیباترین روش حاکمیت در اجتماع، زیرا که مردم آن جامعه را به اطاعت خدا، تبعیت از پیامبر، عدالت کامل اجتماعی و عدم تجاوز بر ملل و امم دیگر وا داشته در عین حال نمی گذارد عده ای از تحکم ناروا نمایند یا اختلافات طبقاتی فاحشی به وجود آورند بلکه «وجعلکم ملوکا» یعنی از زورگویی ستمگران بیرون آورده و استقلالتان می بخشد. [20] .از این روی «معنای انسانیت به واقع کلمه جز با تعدیل قوای مختلف به دست نمی آید و ملکه ی اعتدال قوا یعنی جمع بودن اخلاق فاضله در انسان زیر کلمه ی عدالت است» [21] و شک نیست که انسان با داشتن اقتضاها و امکان ها و فراهم آمدن زمینه هاست که می تواند در معارف الهی و انسانی دارای دید وسیع باشد و در سایه ی اعمال خوب، اخلاق نیک خود را حفظ نماید و در ظل این اخلاق حسنه، حافظ معارف حقه و علوم سودمند و افکار درست باشد.باری، جامعه ی موعود و جامعه ی بشارت داده شده - آن که پر از عدل و داد خواهد بود مفتخر به ویژگی هایی است سراسر لطف و شکوه خلقی و خلقی، که از آن همه بخشی را می توان چنین دسته بندی کرد:1- لطف جامعه ی با عدالت در این است که وحدانیت خدا را اثبات می کند.به عبارتی، عدل خود مثبت وحدانیت او می باشد یعنی جامعه ی عادل دقیقا جامعه ی

موحد نیز خواهد بود. [22] . [ صفحه 301] 2- قیام به عدل که خود ممیزه ی فعل خداست؛ «شهد الله انه لا اله الا هو و الملئکه و اولوا العلم قائما بالقسط»، بیانگر این معناست که جهان آفرینش جهانی منظم و مرتبط است و در پرتو این روابط، همگان به شأن و لیاقت خود به سوی او در حرکت اند؛ [23] «الی ربنا لمنقلبون».3- حاکمیت سنت سنیه ی الهی در تعدیل جهان آفرینش، جریان نظام روابط حکیمانه است که در آن انسان به مراتب کمال خود نایل آمده و مظهر اسمای حسنای الهی می گردد. [24] .4- قیام به قسط و برپایی عدالت، موجب پیروزی جبهه ی حق و شکست جبهه ی کفر خواهد بود،«یوم الفتح لاینفع الذین کفروا ایمانهم» [25] (سجده، آیه 29(5- جامعه ی عادل مظهر خاصه ی عدالت است جامعه ای که عفیف و شجاع و حکیم است و جلوه گاه عدل. [26] .6- عدالت مراقبت دایم است و مظهر ذات الرقیب «ان الله کان علیکم رقیبا» (نساء 1(که مانع بروز مظاهر ناپسند ناشی از تعصبات قومی و قولی است؛ «و اذا قلتم فاعدلوا». [27] .باری، آنجا که افراد به خویشتن و به دنبال آن به همدیگر مراقب و رقیب باشند تا خطایی رخ ندهد و زشتی رخت بر بندد تا نیکی ها جلوه کند و فعل و صفت حق پیوسته تجلی یابد مظهر اسمای حسنای الهی از جمله جلوه گاه «الرقیب» خواهد بود. [ صفحه 302] 7- جامعه ی متخلق به عدل یعنی جامعه ایمانی عصر امام موعود، بهره مند از آمرزش و پاداش بزرگ الهی و مشمول مغفرت خداست زیرا که این وعده ی ذات حق جل شأنه است که فرمود: «لهم مغفره واجر

عظیم». (سوره ی مائده آیه ی 9(8- عدالت، در تاب و تبش تقوا را به جوش آورده غلیان می بخشد، آن وقت در پرتو امواج خروشان تقوا، پیام قدس و طهارت قلب و جان آدمی را به پرهیز از محرمات الهی وادار ساخته از سکون نفس و ثبات قلب، آن چنان برخوردار می سازد که آدمی هم از کبایر حذر می کند و هم از صغایر. «ثم انزل الله سکینته علی رسوله و علی المومنین». [28] (توبه- آیه ی 26(9- چون عدالت امری معروف در بین مسلمین است سبب و انگیزه ی قوی در رواج و ظهور نیکی در جمع مسلمانان است. [29] .10- جامعه ی عادل، جامعه ای مختار و به گزین است جامعه ای که انتخاب فضیلت ها و نیک کرداری ها در آن ملکه است. [30] .11- جامعه ی موعود در پرتو عدالت جمعی تضمین کننده و متعهد اکمال واقعی انسان است. [31] .12- جامعه موعود، جامعه ی مستقل و رها شده از زور ستمگران است.13- جامعه ی مورد نظر ما، بدور از اختلاف طبقاتی و پاک از تحکم ناروا به هم نوع، و بری از تجاوز به ملت ها و امت هاست.14- جامعه ی منتظر، علاوه از حفظ شئون انسان، زمینه و مجال زیست مناسب برای امت حیوانی است.از آنجا که خدای متعال به موجب آیه ی شریفه ی 38 سوره ی انعام، حیوانات را [ صفحه 303] امتی هم چون انسانها که دارای جامعیت و هدفی مشترک اند معرفی می نماید: «الی ربهم یحشرون»، عدالت اجتماعی اقتضا می کند که چون حیوانات هم دارای عقاید و آرای فردی و اجتماعی هستند حق آنان رعایت گردد و زمینه ی زیست مناسب برایشان فراهم آید و این حقیقتی است که ظهورش در پرتو عدل الهی، تحت ولایت عظمای

حضرت حجت سلام الله علیه، ممکن خواهد شد. [32] .15- جامعه ی موعود، جامعه ی ناجیه از براءت و نفرین خدا و رسول وی است به خاطر وفامندی به عهد و پیمانه های الهی اش،البته چنین جامعه ای، دارای مردمی پاک نهاد و بزرگوارانی خواهد بود که توصیفشان در کلام مایه ی مباهات و فخر مومنین است: «من المومنین رجال صدقوا ما عاهدوا الله علیه». (احزاب آیه 23(16- جامعه ی مورد بحث ما، جامعه ی مزکی است زیرا امام صادق علیه السلام فرد عادل را به داشتن ستر و عفاف وصف می فرمایند صفاتی که نشان ترکیه و بیانگر نوعی قداست و طهارت است. [33] .17- جامعه ی موعود، جامعه ای صدیق و مظهر صدق الهی است. زیرا این صدق و راستی آدمی است که موجب عدالت او می شود و چون فعل خداوند پیوسته به صدق و راستی یعنی عدل است ظهور عدالت در مردم نیز، نشان صدق آنان بوده، عهد موعود مظهر تام و ظهور تمام جلوه های خدایی خواهد بود آن گونه که دلها غرق بهجت و شکوفایی گردد. [34] .18- به خاطر حاکمیت عدل در جامعه، این چنین جمعی، جامعه ی بشارت یافته و موعود از سوی ذات اقدس اله است: «ولقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض [ صفحه 304] یرثها عبادی الصالحون». (انبیا- آیه 105(19- جامعه ی موعود- اقامه کنندگان نمازند، زیرا که تعهد بر انجام فرائض و پرهیز از ارتکاب گناه و ترک فرائض موجب احراز عدالت شده همه به نیکی متخلق گشته در اقامه ی نماز جدی خواهند بود: «الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلاه». (حج، آیه 41(20- جامعه ی عصر ولایت حجت خدا سلام الله علیه، مظهر ظهور اسمای جمیل الهی

و مجلای جلوات جلال حق و عرصه ی مشیت و اراده ی ذات کبریایی خواهد بود همان گونه که امام موعود، ولی عصر حضرت حجه بن الحسن العسکری ارواحنا له الفداء فرموده اند:«دل های ما ظرف مشیت خداست پس هر گاه او بخواهد ما بخواهیم خواست». [35] .21- شهری است پر ظریفان وز هر طرف نگاری یاران صلای عشق است گر می کنید کاری چشم جهان نبیند زین تازه تر جوانی در دست کس نیفتد زین خوبتر نگاری در بوستان حریفان مانند لاله و گل هر یک گرفته جامی بر یاد روی یاری چون این گره گشایم، وین ریش چون نمایم؟ دردی و صعب دردی، کاری و سخت کاری!و آخر دعوینا ان الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی محمد و اله الطاهرین و السلام علیکم و رحمه الله

ج 3، ص 216.

[23] همان؛ صص 215-216.

[24] همان،.

[25] همان، ج 7، ص 591.

[26] همان، ج 1- صص 523-24.

[27] همان، ج 7، ص 574.

[28] همان، ج 9، ص 345.

[29] همان، ج 6، ص 328.

[30] همان، ج 1، ص 132.

[31] همان - صص 501-2.

[32] همان، ج 7، ص 113.

[33] همان، ج 6،ص 327.

[34] همان، ج 3، ص 216.

[35] بحارالانوار، ج 52، ص 51.