از اينكه دو قرن و اندي از هجرت پيامبر (ص) گذشت، و امامت به امام دهم حضرت هادي (ع) و امام يازدهم حضرت عسكري (ع) رسيد، كم كم در بين فرمانروايان و دستگاه حكومت جبار، نگراني هايي پديد آمد. علت آن اخبار و احاديثي بود كه در آنها نقل شده بود: از امام حسن عسكري (ع) فرزندي تولد خواهد يافت كه تخت و كاخ جباران و ستمگران را واژگون خواهد كرد و عدل و داد را جانشين ظلم و ستم ستمگران خواهد نمود. در احاديثي كه بخصوص از پيغمبر (ص) رسيده بود، اين مطلب زياد گفته شده و به گوش زمامداران رسيده بود.در اين زمان يعني هنگام تولد حضرت مهدي (ع)، معتصم عباسي، هشتمين خليفه عباسي، كه حكومتش از سال 218 هجري آغاز شد، سامرا، شهر نوساخته را مركز حكومت عباسي قرار داد.اين انديشه - كه ظهور مصلحي پايه هاي حكومت ستمكاران را متزلزل مي نمايد و بايد از تولد نوزادان جلوگيري كرد، و حتي مادران بي گناه را كشت، و يا قابله هايي را پنهاني به خانه ها فرستاد تا از زنان باردار خبر دهند - در تاريخ نظايري دارد. در زمان حضرت ابراهيم (ع) نمرود چنين كرد. در زمان حضرت موسي (ع) فرعون نيز به همين روش عمل نمود. ولي خدا نخواست. همواره ستمگران مي خواهند مشعل حق را خاموش كنند، غافل از آنكه، خداوند نور خود را تمام و كامل مي كند، اگر چه كافران و ستمگران نخواهند.در مورد نوزاد مبارك قدم حضرت امام حسن عسكري (ع) نيز داستان تاريخ به گونه اي شگفت انگيز و معجزه آسا تكرار شد.امام دهم بيست

سال - در شهر سامرا - تحت نظر و مراقبت بود، و سپس امام يازدهم (ع) نيز در آنجا زير نظر و نگهباني حكومت به سر مي برد.«به هنگامي كه ولادت، اين اختر تابناك، حضرت مهدي (ع) نزديك گشت، و خطر او در نظر جباران قوت گرفت، در صدد بر آمدند تا از پديد آمدن اين نوزاد جلوگيري كنند، و اگر پديد آمد و بدين جهان پاي نهاد، او را از ميان بردارند. بدين علت بود كه چگونگي احوال مهدي، دوران حمل و سپس تولد او، همه و همه، از مردم نهان داشته مي شد، جز چند تن معدود از نزديكان، يا شاگردان و اصحاب خاص امام حسن عسكري (ع) كسي او را نمي ديد. آنان نيز مهدي را گاه بگاه مي ديدند، نه هميشه و به صورت عادي». [1] .

دراز بگذرد. بنابراين از نايب او، عثمان بن سعيد، اطاعت كنيد». [2] و بدين گونه، امام يازدهم، ضمن تصريح به واقع شدن غيبت كبري، امام مهدي را به جماعت شيعيان معرفي فرمود، و استمرار سلسله ولايت را اعلام داشت. [3] .يكي از متفكران و فيلسوفان قرن سوم هجري كه به حضور امام رسيده است، ابوسهل نوبختي مي باشد.باري، حضرت مهدي (ع) پنهان مي زيست تا پدر بزرگوارش حضرت امام حسن عسكري در روز هشتم ماه ربيع الاول سال 260 هجري ديده از جهان فرو بست. در اين روز بنا به سنت اسلامي، مي بايست حضرت مهدي بر پيكر مقدس پدر بزرگوار خود نماز گزارد، تا خلفاي ستمگر عباسي جريان امامت را نتوانند تمام شده اعلام كنند، و يا بدخواهان آن را از مسير اصلي منحرف كنند، و وراثت معنوي و رسالت اسلامي و ولايت ديني را به دست ديگران سپارند. بدين سان، مردم ديدند كودكي همچون خورشيد تابان با شكوه هر چه تمامتر از سراي امام بيرون آمد، و جعفر كذاب عموي خود را كه آماده نمازگزاران بر پيكر امام بود به كناري زد، و بر بدن مطهر پدر نماز گزارد.

همان بود و قتلش همان. پس مشيت و حكمت الهي بر اين تعلق گرفت كه حضرتش را از نظرها پنهان نگهدارد؛ تا دست دشمنان از وي كوتاه گردد، و واسطه فيوضات رباني، بر اهل زمين سالم ماند. بدين صورت حجت خدا، هر چند آشكار نيست، امّا انوار هدايتش از پس پرده غيبت راهنماي مواليان و دوستانش مي باشد. ضمنا اين كيفر كردار امت اسلامي است كه نه تنها از مسير ولايت و اطاعت اميرالمؤ منين علي (ع) و فرزندان معصومش روي برتافت، بلكه به آزار و قتل آنان نيز اقدام كرد، و لزوم نهان زيستي آخرين امام را براي حفظ جانش سبب شد.در اين باب سخن بسيار است و مجال تنگ، امّا براي اينكه خوانندگان به اهميت وجود امام غايب در جهان بيني تشيع پي برند؛ به نقل قول پروفسور هانري كربن - مستشرق فرانسوي - در ملاقاتي كه با علامه طباطبائي داشته، مي پردازيم: «به عقيده من مذهب تشيع تنها مذهبي است كه رابطه هدايت الهيه را ميان خدا و خلق، براي هميشه، نگهداشته و بطور استمرار و پيوستگي ولايت را زنده و پا بر جا مي دارد... تنها مذهب تشيع است كه نبوت را با حضرت محمّد - صلي اللّه عليه و آله و سلم - ختم شده مي داند، ولي ولايت را كه همان رابطه هدايت و تكميل مي باشد، بعد از آن حضرت و براي هميشه زنده مي داند. رابطه اي كه از اتصال عالم انساني به عالم الوهي كشف نمايد، بواسطه دعوتهاي ديني قبل از موسي و دعوت ديني موسي و عيسي و محمّد - صلوات اللّه عليهم -

و بعد از حضرت محمّد، بواسطه ولايت جانشينان وي (به عقيده شيعه) زنده بوده و هست و خواهد بود، او حقيقتي است زنده كه هرگز نظر علمي نمي تواند او را از خرافات شمرده از ليست حقايق حذف نمايد... آري تنها مذهب تشيع است كه به زندگي اين حقيقت، لباس دوام و استمرار پوشانيده و معتقد است كه اين حقيقت ميان عالم انساني و الوهي، براي هميشه، باقي و پا برجاست» [4] يعني با اعتقاد به امام حيّ غايب.

تكيه كند، و پرچم پيامبر (ص) را در دست گيرد و دين خدا را زنده و احكام خدا را در سراسر گيتي جاري كند. و جهان را پر از عدل و داد و مهرباني كند.حضرت مهدي (ع) در برابر خداوند و جلال خداوند فروتن است. خدا و عظمت خدا در وجود او متجلي است و همه هستي او را فرا گرفته است. مهدي (ع) عادل است و خجسته و پاكيزه. ذره اي از حق را فرو نگذارد. خداوند دين اسلام را به دست او عزيز گرداند. در حكومت او، به احدي ناراحتي نرسد مگر آنجا كه حدّ خدايي جاري گردد. [6] .مهدي (ع) حق هر حقداري را بگيرد و به او دهد. حتي اگر حق كسي زير دندان ديگري باشد، از زير دندان انسان بسيار متجاوز و غاصب بيرون كشد و به صاحب حق باز گرداند. به هنگام حكومت مهدي (ع) حكومت جباران و مستكبران، و نفوذ سياسي منافقان و خائنان، نابود گردد. شهر مكه - قبله مسلمين - مركز حكومت انقلابي مهدي شود. نخستين افراد قيام او، در آن شهر گرد آيند و در آنجا به او بپيوندند... برخي به او بگويند، با ديگران جنگ كند، و هيچ صاحب قدرتي و صاحب مرامي، باقي نماند و ديگر هيچ سياستي و حكومتي، جز حكومت حقه و سياست عادله قرآني، در جهان جريان نيابد. آري، چون مهدي (ع) قيام كند زميني نماند، مگر آنكه در آنجا گلبانگ محمدي: «اشهد ان لا اله الا اللّه، و اشهد ان محمّدا رسول اللّه،» بلند گردد.در زمان حكومت مهدي (ع) به همه مردم، حكمت و علم بياموزند، تا آنجا كه

زنان در خانه ها با كتاب خدا و سنت پيامبر (ص) قضاوت كنند. در آن روزگار، قدرت عقلي توده ها تمركز يابد. مهدي (ع) با تأييد الهي، خردهاي مردمان را به كمال رساند و فرزانگي در همگان پديد آورد...مهدي (ع) فريادرسي است كه خداوند او را بفرستد تا به فرياد مردم عالم برسد. در روزگار او همگان به رفاه و آسايش و وفور نعمتي بي مانند دست يابند. حتي چهارپايان فراوان گردند و با ديگر جانوران، خوش و آسوده باشند. زمين گياهان بسيار روياند آب نهرها فراوان شود، گنجها و دفينه هاي زمين و ديگر معادن استخراج گردد. در زمان مهدي (ع) آتش فتنه ها و آشوبها بيفسرد، رسم ستم و شبيخون و غارتگري برافتد و جنگها از ميان برود.در جهان جاي ويراني نماند، مگر آنكه مهدي (ع) آنجا را آباد سازد.در قضاوتها و احكام مهدي (ع) و در حكومت وي، سر سوزني ظلم و بيداد بر كسي نرود و رنجي بر دلي ننشيند. [7] .مهدي، عدالت را، همچنان كه سرما و گرما وارد خانه ها شود، وارد خانه هاي مردمان كند و دادگري او همه جا را بگيرد.

مردم نشنيدند و راه باطل خود را رفتند و حتي اولياء حق را زهر خوراندند و كشتند. امّا در زمان حضرت مهدي بايد از آنها انتقام گرفته شود.مهدي (ع) آن قدر از ستمگران را بكشد كه بعضي گويند: اين مرد از آل محمّد (ص) نيست. امّا او از آل محمّد (ص) است يعني از آل حق، آل عدالت، آل عصمت و آل انسانيت است.از روايات شگفت انگيزي كه مورد حضرت مهدي (ع) آمده است، خبري است كه از حضرت امام محمّد باقر (ع) نقل شده و مربوط است به 1290 سال قبل. در اين روايت حضرت باقر (ع) مي گويند:«مهدي، بر مركبهاي پر صدايي، كه آتش و نور در آنها تعبيه شده است، سوار مي شود و به آسمانها، همه آسمانها سفر مي كند».و نيز در روايت امام محمّد باقر (ع) گفته شده است كه بيشتر آسمانها، آباد و محل سكونت است. البته اين آسمان شناسي اسلامي، كه از مكتب ائمه طاهرين (ع) استفاده مي شود، ربطي به آسمان شناسي يوناني و هيئت بطلميوسي ندارد... و هر چه در آسمان شناسي يوناني، محدود بودن فلك ها و آسمانها و ستارگان مطرح است، در آسمان شناسي اسلامي، سخن از وسعت و ابعاد بزرگ است و ستارگان بي شمار و قمرها و منظومه هاي فراوان. و گفتن چنين مطالبي از طرف پيامبر اكرم (ص) و امام باقر (ع) جز از راه ارتباط با عالم غيب و علم خدايي امكان نداشته است. [8] .

محضر حضرت مهدي (ع) مي رسيدند، و پاسخ نامه ها و سؤ الات را به مردم مي رساندند. نايبان خاص كه افتخار رسيدن به محضر امام (ع) را داشته اند، چهار تن مي باشند كه به «نواب خاص» يا «نايبان ويژه» معروفند.1 - نخستين نايب خاص مهدي (ع) عثمان بن سعيد اسدي است. كه ظاهرا بعد از سال 260 هجري وفات كرد. و در بغداد به خاك سپرده شد. عثمان بن سعيد از ياران و شاگردان مورد اعتماد امام دهم و امام يازدهم بود و خود در زير سايه امامت پرورش يافته بود.2 - محمّد بن عثمان: دومين سفير و نايب امام (ع) محمّد بن عثمان بن سعيد فرزند عثمان بن سعيد است كه در سال 305 هجري وفات كرد و در بغداد به خاك سپرده شد. نيابت و سفارت محمّد بن سعيد نزديك چهل سال به طول انجاميد.3 - حسين بن روح نوبختي: سومين سفير، حسين بن روح نوبختي بود كه در سال 326 هجري فوت كرد.4 - علي بن محمّد سمري: چهارمين سفير و نايب امام حجة بن الحسن (ع) است كه در سال 329 هجري قمري درگذشت و در بغداد دفن شد. مدفن وي نزديك آرامگاه عالم و محدث بزرگ ثقة الاسلام محمّد بن يعقوب كليني است.همين بزرگان و عالمان و روحانيون برجسته و پرهيزگار و زاهد و آگاه در دوره غيبت صغري واسطه ارتباط مردم با امام غايب و حل مشكلات آنها بوسيله حضرت مهدي (ع) بودند.

است.در زمان نيابت عامه، امام (ع) ضابطه و قاعده اي به دست داده است تا در هر عصر، فرد شاخصي كه آن ضابطه و قاعده، در همه ابعاد بر او صدق كند، نايب عام امام (ع) باشد و به نيابت از سوي امام، ولي جامعه باشد در امر دين و دنيا.بنابراين، در هيچ دوره اي پيوند امام (ع) با مردم گسيخته نشده و نبوده است. اكنون نيز، كه دوران نيابت عامه است، عالم بزرگي كه داراي همه شرايط فقيه و داناي دين بوده است و نيز شرايط رهبري را دارد، در رأس جامعه قرار مي گيرد و مردم به او مراجعه مي كنند و او صاحب «ولايت شرعيه» است به نيابت از حضرت مهدي (ع). بنابراين، اگر نايب امام (ع) در اين دوره، حكومتي را درست و صالح نداند آن حكومت طاغوتي است، زيرا رابطه اي با خدا و دين خدا و امامت و نظارت شرعي اسلامي ندارد. بنابر راهنمايي امام زمان (عجل اللّه فرجه) براي حفظ و انتقال موجوديت تشيع و دين خدا، بايد هميشه عالم و فقيهي در رأس جامعه شيعه قرار گيرد كه شايسته و اهل باشد، و چون كسي - با اعلميت و اولويت - در رأس جامعه ديني و اسلامي قرار گرفت بايد مجتهدان و علماي ديگر مقام او را پاس دارند، و براي نگهداري وحدت اسلامي و تمركز قدرت ديني او را كمك رسانند، تا قدرتهاي فاسد نتوانند آن را متلاشي و متزلزل كنند.گرچه دوري ما از پناهگاه مظلومان و محرومان و مشتاقان - حضرت مهدي (ع) - بسيار دردآور است، ولي بهر حال - در اين

دوره آزمايش - اعتقاد ما اينست كه حضرت مهدي (ع) به قدرت خدا و حفظ او، زنده است و نهان از مرم جهان زندگي مي كند، روزي كه «اقتضاي تام» حاصل شود، ظاهر خواهد شد، و ضمن انقلابي پر شور و حركتي خونين و پر دامنه، بشريت مظلوم را از چنگ ظالمان نجات خواهد داد، و رسم توحيد و آيين اسلامي را عزت دوباره خواهد بخشيد.

به نزد «ولي مطلق زمان» مي آورند و به او تسليم مي دارند. در روزگار پيامبر اكرم (ص) محل فرشتگان در شب قدر، آستان مصطفي (ع) بوده است.هنگامي كه در شناخت قرآني، به اين نتيجه مي رسيم كه «شب قدر» در هر سال هست، بايد توجه كنيم پس «صاحب شب قدر» نيز بايد هميشه وجود داشته باشد وگرنه فرشتگان بر چه كسي فرود آيند؟ پس چنانكه «قرآن كريم» تا قيامت هست و «حجت» است، صاحب شب قدر هست و همو «حجت» است. «حجت» خدا در اين زمان جز حضرت ولي عصر (ع) كسي نيست.چندانكه حضرت رضا عليه السلام مي فرمايد: «امام، امانتدار خداست در زمين، و حجت خداست در ميان مردمان، و خليفه خداست در آباديها و سرزمينها...».فيلسوف معروف و متكلم بزرگ و رياضي دان مشهور اسلامي، خواجه نصيرالدين طوسي مي گويد:«در نزد خردمندان روشن است كه لطف الهي منحصر است در تعيين امام (ع) و وجود امام به خودي خود لطف است از سوي خداوند، و تصرف او در امور لطفي است ديگر، و غيبت او، مربوط به خود ماست. [12] .

در برابر قدرت خدا - كه بر هر چيز تواناست - عمرهايي مانند عمر حضرت نوح (ع) و عمر بيشتر از آن حضرت و يا كمتر از كاملا امكان دارد. براي خدا قدير و حكيم، كوچك و بزرگ، كم و بسيار، همه و همه مساوي است. بنابراين حكمت كامل و بالغ او، تا هر موقع اقتضا كند بنده خود را در نهايت سلامت زنده نگاه مي دارد.پس طبق حكمت الهي، امام دوازدهم، مهدي موعود (ع) بايد از انظار غايب باشد و سالها زنده بماند و رازدار جهان و واسطه فيض براي جهانيان باشد تا هر وقت خدا اراده كند ظاهر گردد، و عالم را پس از آنكه از ظلم و جور پر شده، از قسط و عدل پر كند.

نهضتهاي پاك و مقدس تجديد مي نمايد، و با ياد تاريخ سراسر خون و حماسه سربازان فداكار تشيع، مشعل خونين مبارزات عظيم را بر سر دست حمل مي كند».اينكه به شيعه دستور داده اند كه به عنوان «منتظر» هميشه سلاح خود را آماده داشته باشد، و با ياد كردن نام «قائم آل محمّد (ص») قيام كند ناشي از همين آمادگي است. ناشي از همين قيام و اقدام است.پايان اين بحث را از نوشته زنده ياد آية اللّه طالقاني، عالم مبارز اسلامي بهره مي بريم كه مي گويد:«... توجه دادن مردم به آينده درخشان و دولت حق و نويد دادن به اجراي كامل عدالت اجتماعي، و تأسيس حكومت اسلام و ظهور يك شخصيت خدا ساخته و بارز، كه مؤ سس و سرپرست آن حكومت و دولت است، از تعاليم مؤ سس اديان است، و در مكتب تشيع، كه مكتب حق اسلام و حافظ اصلي معنويات آن است، جزء عقيده قرار داده شده... و پيروان خود را به انتظار چنين روزي ترغيب نموده، و حتي انتظار ظهور را از عبادات دانسته اند، تا مسلمانان حق پرست، در اثر ظلم و تعدي زمامداران خودپرست و تسلط دولتهاي باطل، و تحولات اجتماعي و حكومت ملل ماده پرست، اعم از شرقي و غربي، خود را نبازند و دل قوي دارند و جمعيت را آماده كنند.و همين عقيده است كه هنوز مسلمانان را اميدوار و فعال نگاه داشته است، اين همه فشار و مصيبت از آغاز حكومت دودمان دنائت و رذالت اموي، تا جنگهاي صليبي و حمله مغول، و اختناق و تعديهاي دولتهاي استعماري، بر سر هر ملتي وارد مي آمد،

خاكسترش هم به باد فنا رفته بود. ليكن ديني كه پيشوايان حق آن دستور مي دهند كه چون اسم صريح «قائم» مؤ سس دولت حقه اسلام برده مي شود، بپا بايستيد و آمادگي خود را براي انجام تمام دستورات اعلام كنيد، و خود را هميشه نيرومند و مقتدر نشان دهيد، هيچ وقت، نخواهد مرد... [13] .