مهدی ((عجل الله تعالی فرجه الشریف))، ادامه زهرا (سلام الله علیها) و آینه تمام نمای اوست. اهداف مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اهداف فاطمه (سلام الله علیها)، و راه او راه فاطمه، و سلوک او سلوک فاطمه است.فاطمه با نام مهدی شاد می شد و با یاد او خود را تسلیت می داد. بدون مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، تحمل شهادت حسین ((علیه السلام)) بر فاطمه سنگین می نمود. چون بی مژده ی او، رسالت پدرش و تمامی انبیاء سلف را ناتمام می یافت.مهدی باوری بی شناخت فاطمه میسور نیست. فاطمه به چنین فرزندی می بالد و مهدی نیز بر چنین مادری فخر می فروشد. مناسب است به نمونه هایی از این ارتباط و مشابهت ها در آیات و روایات و برخی تشرفات معتبر بپردازیم:

مِن ص لبِهِ (یعنی علیاً) احد عشر مهدیا؛ کلّهم مِن ذریتک مِن البِکر البتول؛ آخر رَجلٍ منهم ا نجی به من الهلکه... (1) . ای محمد! به تو عطا کردم کسی را (علی) که یازده راهنما از نسل او خارج خواهم کرد؛ که همگی از نسل تو، از زهرای بتول است. آخرین آنها مردی است که به دست او از هلاکت نجات می بخشم... به همین دو روایت از روایات خاصه اکتفا می کنیم.

یا سیده النسوان ! قد والله قطعت نیاط قلبی من بکائک. فقالت : یا ابا عمرو! لحقٌ لی البکاء؛ فلقد اُصبتُ بخیر الاباء رسول ا لله و اشوقاه الی رسول الله!... قلت : هل نص رسول الله قبل وفاته علی علیّ بالامامه؟ قالت: وا عجبا! انسیتم یوم غدیرخم . قلت : قد کان ذلک؛ لکن اخبرینی بما اشیر الیک. قالت : اشهد الله تعالی لقد سمعته یقول علیّ خیر من اُخلّفه فیکم وهو الامام والخلیفه بعدی و سبطای و تسعه من صلب الحسین ائمه ابرار؛ لئن اتبعتموهم وجد تموهم هادین مهدییّن؛ و لئن خالفتموهم لیکون الاختلاف فیکم الی یوم القیامه . قلت: یا سیدتی! فما باله قعد عن حقه . قالت : یا با عمرو! لقد قال (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم): مثل الامام مثل الکعبه ؛ اذ تؤتی ولاتاتی. ثم قالت . اما والله لو ترکوا الحق علی اهله و اتّبعوا عتره نبیه لما اختلف فی الله اثنان و لورثها سلف عن سلف و خلف بعد خلف، حتی یقوم قائمنا التاسع من ولد الحسین... (1) .راوی می گوید: بعد از وفات پیامبرحضرت فاطمه همیشه به زیارت قبور شهدای احد میآمد و کنار قبر حمزه گریه می کرد. روزی به او گفتم: ای سرور زنان! به خدا سوگند گریه شما رگهای قلب مرا پاره کرد.حضرت زهرا جواب فرمودند : ای ابو عمرو! سزاوار است که من گریه کنم؛ چرا که به مصیبت بهترین پدران مبتلا شده ام. آه، چقدر مشتاق رسول خدایم!...عرض کردم: آیا پیامبر قبل از وفاتش تصریحی به امامت حضرت علی (علیه السّلام) کردند؟فرمودند : چقدر عجیب است! آیا روز غدیرخم را فراموش کرده

ص: 4

اید؟!عرض کردم: بله، روز غدیر بود؛ اما منتظر چیزی هستم که پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) به شما فرموده باشد. حضرت زهرا (علیهاالسّلام) با چند تأکید فرمودند: خدا را شاهد می گیرم که از او (صلّی اللّه ُعلیه وآله وسلّم) شنیدم، که می فرمود: علی (علیه السّلام) بهترین کسی است که در بین شما به عنوان جانشین خود می گذارم؛ او امام و خلیفه بعد از من است و دو نوه ی من و نه نفر از فرزندان حسین (علیه السّلام) پیشوایان نیکویی هستند، که اگر از آنها پیروی کنید، می یابید که آنها هدایت کننده هدایت شده اند؛ و اگر با آنها مخالفت کنید، تا روز قیامت در بین شما اختلاف خواهد بود.عرض کردم: ای سرور من! پس چرا علی (علیه السّلام) از حق خود کناره گیری کرد؟ فرمودند: ای ابا عمرو! پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) فرمودند: مَثَل امام، مثل کعبه است؛ که باید به سوی او آیند و او به سوی مردم نمی رود. سپس حضرت زهرا (علیهاالسّلام) فرمودند: به خدا قسم اگر حق را به اهلش واگذار می کردند و از خاندان پیامبر تبعیت می کردند، هیچ دو نفری هم با یکدیگر اختلاف نمی کردند و امر خلافت به تک تک جانشینان پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) می رسید؛ تا قائم ما، نهمین فرزند از حسین (علیه السّلام)، قیام می نمود.

علیه وآله وسلّم) اهنّئها بولاده الحسین؛ فرایت فی یدها لوحا اخضر، ظننت انه زمرد؛ و رایت فیه کتابا ابیض، شبه نور الشمس؛ فقلت لها: بابی و امی یا بنت رسول ا لله (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم)! ما هذا اللوح؟ فقالت: هذا اللوح اهداه الله جل جلاله الی رسول الله (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم)؛ فیه اسم ابی و اسم بعلی و اسم ابنیّ و اسماء الاوصیاء من ولدی؛ فاعطانیه ابی لیبشرّنی بذلک. قال جابر: فاعطتنیه امک فاطمه، فقراته و انتسخته...: بسم الله الرحمن الرحیم؛ هذا کتاب من الله العزیز (الحکیم) لمحمد نوره و سفیره و حجابه... انّی لم ابعث نبیا فاکملت ایامه و انقضت مدته، الاجعلت له وصیّاً؛ وانی فضلتک علی الانبیاء و فضّلت وصیک علی الاوصیاء و اکرمتک بشبلیک بعده و سبطیک حسن وحسین؛ فجعلت حسنا معدن علمی بعد انقضاء مده ابیه و جعلت حسینا خازن وحی و اکرمته بالشهاده... بعترته اثیب و اعاقب؛ اوّ لهم (علی) سید العابدین و... و ابنه شبیه جدّه المحمود محمد الباقر لعلمی... سیهلک المرتابون فی جعفر... و انتجبت بعده موسی... ان المکذّب بالثامن مکذّب بجمیع اولیائی... حق القول منّی لاقرن عینه بمحمد ابنه وخلیفته من بعده... واختم بالسعاده لابنه علیّ ولیه و ناصری... و اخرج منه الداعی الی سبیلی والخازن لعلمی الحسن ثم اکمل ذلک بابنه رحمه للعالمین، علیه کمال موسی و بهاء عیسی و صبر ایوب (1) .جابر بن عبدالله انصاری می گوید: خدا را گواه می گیرم که در زمان رسول خدا (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) برای تهنیت ولادت امام حسین (علیه السّلام) بر مادرتان حضرت فاطمه (علیهاالسّلام) وارد شدم و در دست ایشان لوح

ص: 6

سبز رنگی دیدم که پنداشتم از زمرّد است. در آن نوشته ای سپید و نورانی، مانند نور خورشید، دیدم. گفتم : ای دختر رسول خدا! پدر و مادرم فدای شما باد! این لوح چیست؟ فرمود : این لوح را خداوند متعال به رسولش هدیه کرده است؛ و در آن اسم پدر و شوهر و دو فرزندم و اوصیای از فرزندانم ثبت شده؛ و پدرم آن را به من عطا فرموده، تا بدان مسرور گردم. جابر می گوید : آن را به من دادند و آن را خواندم و از روی آن استنساخ نمودم...: «بسم الله الرحمن الرحیم؛ این کتابی است از جانب خدای عزیز حکیم برای محمد، نور و سفیر و حجاب او... من هیچ پیامبری را مبعوث نکردم، جز آنکه وقتی ایامش کامل و مدتش سپری شد، برای او وصی قرار دادم؛ و من تو را بر انبیا فضیلت دادم و وصی تو را افضل اوصیا قرار دادم و تو را به دو فرزند او و دو نوه ی تو، حسن و حسین، گرامی داشتم؛ حسن را پس از پدرش معدن علمم قرار دادم و حسین را خازن وحی خود ساختم و شهادت را به او کرامت کردم... به واسطه عترت او ثواب می دهم و عقاب می کنم. اولین عترت او، علی سرور عابدین و... و فرزند او که همنام جدش محمود است؛ یعنی محمد، که شکافنده ی علم من است... شک کنندگان در جعفر هلاک خواهند شد... بعد از او فرزندش موسی را برگزیدم... همانا تکذیب کننده امام هشتم، تکذیب کننده همه ی اولیاء من است... بر من فرض است که چشم

ص: 7

او را به پسر و جانشینش محمد روشن سازم... و سعادت او را به واسطه فرزندش علی، که ولیّ و ناصر من است، ختم می کنم... از صلب او حسن را که داعی به راه من و خازن علم من است، بیرون می آورم؛ سپس به خاطر رحمت خود بر عالمیان، سلسله ی اوصیاء را به وجود فرزندش تکمیل خواهم کرد؛ کسی که کمال موسی، بهای عیسی و صبر ایوب را دارا می باشد.»

اطلاعه فاختار منها اباک فبعثه برسالته، ثم اطلع اطلا عه فاختار منها بعلک واوحی الیّ ان انکحک ایاه. یا فاطمه ! ونحن اهل بیت قد اعطانا الله عزوجل سبع خصال لم یعط احداً قبلنا و لایعطی احدا بعدنا : انا خاتم النبیین واکرم النبیین علی الله عزوجل و احب المخلوقین الی الله عزوجل وانا ابوک ؛ ووصیی خیر الاوصیاء واحبهم الی الله عزوجل، هو بعلک؛ و شهیدنا خیر الشهداء واحبهم الی الله عزوجل، و هو حمزه بن عبدالمطلب عم ابیک وعم بعلک؛ ومنّا من له جناحان یطیر فی الجنه مع الملائکه حیث یشاء، وهو ابن عم ابیک و اخو بعلک؛ وسبطا هذه الامه، وهما ابناک الحسن و الحسین و هما سیدا شباب اهل الجنه وابوهما (والذی بعثنی بالحق) خیر منهما. یا فاطمه ! والذی بعثنی بالحق ان منهما مهدی هذه الامه. اذا صارت الدنیا هرجا ومرجا وتظاهرت الفتن وانقطعت السبل واغار بعضهم علی بعض، فلاکبیر یرحم صغیرا و لاصغیر یوقر کبیراً؛ فیبعث الله عند ذلک منهما من یفتح حصون الضلاله وقلوبا غلفا (1) .راوی می گوید: پیامبر (صلّی اللّه علیه وآله وسلّم) در بستر مرگ بود. فاطمه (علیهاالسّلام) در کنار سر او مشغول گریه شد؛ ناگاه صدای ناله اش بلند شد. پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) سر خود را بلند کرد و فرمود: عزیزم فاطمه! چرا گریه می کنی؟ عرض کرد: پس از شما، از ضایع شدن و مورد ستم قرار گرفتن می ترسم. فرمود: محبوبهِ من! آیا نمی دانی که خداوند عزوجل نظری بر اهل زمین کرد، و مرا از میان آنها انتخاب نموده و مبعوث کرد؛ در مرتبه دوم که نظر کرد، از

ص: 9

بین آنها شوهر تو را انتخاب کرد و به من وحی کرد که تو را به ازدواج او در آورم. ما اهل بیتی هستیم که خداوند هفت خصلت به ما داده، که به احدی قبل از ما و بعد از ما نداده : من خاتم پیامبران و کریمترین پیامبران و محبوبترین خلق نزد خداوند هستم، و من پدر تو هستم؛ و وصی من بهترین اوصیا و محبوبترین آنها نزد خداوند است، و او شوهر توست؛ و شهید ما بهترین شهدا و محبوبترین آنها نزد خداوند است، و آن حمزه عموی پدر و شوهر تو می باشد؛ و از ما کسی هست که صاحب دو بال است در بهشت که همراه ملائکه پرواز می کند، و او پسر عموی پدر و برادر شوهر تو می باشد؛ و از ما خاندان است دو سبط، این امت که آنها دو فرزند تو، حسن و حسین (علیهماالسلام) هستند، که سرور جوانان بهشتند، و پدر آنها بهتر از آن دو می باشد. ای فاطمه! سوگند به کسی که مرا به رسالت مبعوث نمود، از آن دو، مهدی (علیه السّلام) این امت می باشد. آن گاه که دنیا را هرج و مرج فرا گیرد و آشوب ها آشکار گردد؛ راه ها بسته شده و برخی، بعضی دیگر را به تاراج برند؛ نه بزرگی بر کوچکی رحم نماید و نه کوچکی احترام بزرگتر را رعایت کند؛ در آن هنگام خداوند متعال کسی را بر می انگیزد که دژها و قلعه های گمراهی و دلهای بسته شده را فتح می کند...ب: همزمان با تولد امام حسین (علیه السّلام) به حضرت زهرا (علیهاالسلام) خبر

ص: 10

داده می شود که حسینش را شهید خواهند کرد. حضرت زهرا (علیهاالسّلام) ناراحت و گریان میشود امّا خبر میآید که مهدی امت از ذریّه او خواهد بود.در این رابطه، روایاتی است (1) که دو نمونه از آنها ذکر می شود:عن ابی عبدالله (علیه السّلام)قال: دخلت فاطمه (علیهاالسّلام)علی رسول الله (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) و عیناه تدمع؛ فسالته : مالک؟ فقال: انّ جبرئیل (علیه السّلام) اخبرنی اَنّ اُمتی تقت ل حُسینا؛ فَجَزَعَت وشقّ علیها؛ فاخبرها بمن یملک من ولدها؛ فطابت نفسُها وسکنت. (2) .امام صادق (علیه السّلام) فرمود: فاطمه (علیهاالسّلام) وارد بر پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) شدند؛ دیدند اشک از چشمان پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) جاری است. سؤال کردند: علت گریه چیست؟ فرمودند: جبرئیل (علیه السّلام) به من خبر داد که امت من حسین را می کشند. حضرت زهرا (علیهاالسّلام) هم شروع به گریه و ناله کرده و این سخن بر او سخت آمد تا اینکه پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) به او خبر دادند که یکی از فرزندان او سلطه پیدا می کند؛ پس او خوشحال و ساکت شد.در روایت دیگری ، امام صادق (علیه السّلام) می فرماید: ان جبرئیل (علیه السّلام) نزل علی محمد (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) فقال یا محمد! ان الله یقروِ علیک السلام و یبشرک بمولودی ولد من فاطمه (علیهاالسّلام) تقتله امتک من بعدک.... و یبشرک انه جاعل فی ذریته الامامه والولایه والوصیه ، ثم ارسل الی فاطمه (علیهاالسّلام): ان الله یبشرنی بمولود یولد منک تقتله امتی من بعدی ...: ان الله جاعل فی ذریته الامامه والولایه والوصیه ؛ (3) .جبرئیل بر پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله

ص: 11

وسلّم) نازل شد و عرض کرد: خداوند سلام به تو می رساند و بشارت می دهد تو را به فرزندی که از فاطمه (علیه السّلام) متولد می شود؛ اما امت تو، بعد از تو، او را می کشند.... و به تو بشارت می دهد که در فرزندان او امامت، ولایت ووصایت را قرار می دهم. سپس کسی را فرستادند نزد حضرت فاطمه (علیهاالسّلام) که: خداوند مرا بشارت داده به فرزندی که از تو متولد می شود، ولی امت من بعد از من او را می کشند؛ ...: و خداوند در فرزندان او امامت، ولایت و وصایت را قرار می دهد؛ ...

مَعَه» (1) است ، و اوکسی است که از هر جهت حتی در راه رفتن و سخن گفتن و در سیرت و صورت شبیه پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) است. دلیل این مطلب روایات متعددی است که عامه و خاصه نقل کرده اند؛ که در ذیل به عنوان نمونه، دو روایت ذکر می شود:الف: عن عایشه: ما رایت احداً اشبه سمتا و دلاّ وهدیا وحدیثا برسول الله (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) فی قیامه وقعوده من فاطمه (علیهاالسّلام). (2) .شبیه تر از فاطمه به پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) در راه رفتن، آرامش، وقار، سیرت، سخن گفتن، ایستادن و نشستن ندیدم.ب: روایاتی که پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم)؛ به حضرت زهرا (علیهاالسّلام) فرمود؛ از جمله: ان الله یغضب لغضبک ویرضی لرضاک؛ من آذاها فقدآذانی و یریبنی مارابها ویؤذینی ما آذاها. (3) .او آئینه تمام نمای پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) است و درجه ی ایمان او به نهایت کمال رسیده است.پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) به سلمان فرمودند:یا سلمان ! ابنتی فاطمه ملا الله قلبها وجوارحها ایماناً الی م شاشها، تفرغت لطاعه الله. (4) .ای سلمان ! خداوند قلب و اعضای فاطمه، تا سر نرمی استخوانهای او، را پر از ایمان نموده؛ که برای عبادت خداوند خود را از همه چیز فارغ می سازد.

و قدر، خداوند. پس کسی که حضرت زهرا (علیهاالسّلام) را آنگونه که سزاوار است بشناسد شب قدر را درک کرده است؛ و همانا او را فاطمه نامیدند، چرا که مردم نمی توانند او را بشناسند.در ادامه حدیث چنین آمده است اَو مِن معرفتها (الشک من ابی القاسم) یعنی راوی که روایت را نقل می کند، شک دارد که حضرت فرمودند «عن معرفتها» یا فرمود «من معرفتها» وقوله «و ما ادراک ما لیله القدر، لیله القدر خیر من الف شهر» یعنی خیر من الف مومن وهی ام المومنین «تنزل الملائکه والروح فیها» و الملائکه ، المؤمنون الذین یملکون علم آل محمد (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) والروح القدس هی فاطمه (علیهاالسّلام) «باذن ربهم من کل امر، سلام هی حتی مطلع الفجر» یعنی حتی یخرج القائم (علیه السّلام). (1) .امام صادق (علیه السّلام) می فرماید: «لیله القدر خیر من الف شهر» یعنی او بهتر از هزار مؤ من است؛ او مادر مؤ منین است، «تنزل الملائکه (ملائکه نازل می شوند)» مراد از ملائکه مؤمنان هستند، که علم آل محمد (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) را فرا می گیرند و مراد از «الروح القدس»، فاطمه (علیهاالسّلام) است و «حتی مطلع الفجر» یعنی تا زمانی که قائم (علیه السّلام) ظهور کند.در کتاب تأویل الایات، شرف الدین نجفی روایت دیگری از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمودند:«لیله القدر خیر من الف شهر» یعنی فاطمه، فی قوله تعالی «تنزل الملائکه و الروح فیها»، و الملائکه فی هذا الموضع، المؤمنون الذین یملکون علم آل محمد (علیهم السلام) و «الروح»، روح القدس و هی فاطمه (علیهاالسّلام) «من کل امر سلام» ،

ص: 14

یقول کل امر سلّمه «حتی یطلع الفجر» یعنی حتی یقوم القائم (علیه السّلام). (1) .«لیله » فاطمه است و «ملائکه» مؤمنین هستند، که علم آل محمد (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) را فرا می گیرند و «روح»، روح قدس است، که فاطمه می باشد «من کل امر سلام» می گوید: هر امری که سالم قرار داده او را «حتی یطلع الفجر» یعنی تا قیام قائم (علیه السّلام).خلقت هستی طفیل هست او چرخ می چرخد به میل دست اولیله القدر است و مخفی قدر او شرح ها دارد علوم صدر او (2) . جا دارد که توضیح مختصری پیرامون تشبیه حضرت زهرا (علیهاالسّلام) به لیله در این آیات شریفه بدهیم.این تشابه از وجوهی است.1- مردم، منزلت، عظمت و جایگاه والای شب قدر را نشناخته اند، و قدر و منزلت حضرت زهرا (علیهاالسّلام) هم در نزد مردم ناشناخته مانده است علا وه بر اینکه قبر او را هم کسی نمی داند.2- همان طور که در شب قدر تفریق بین امور می شود؛ همچنین به وسیله فاطمه (علیهاالسّلام) بین حق و باطل و مؤ من و کافر فاصله می افتد.3- همان طور که شب قدر ظرف نزول آیات و سوَر است؛ حضرت زهرا (علیهاالسّلام) هم ظرف امامت و مصحف است.4- شب قدر، معراج انبیا و اولیاست؛ همچنین ولایت حضرت زهرا (علیهاالسّلام) مرقات وصول انبیاست به نبوت، رسالت و عظمت «ما تکاملت النبوه لنبی حتی اقر بفضلها و محبتها»5 - شب قدر، منشأ فیوضات و کمالات است؛ همچنین توسل به حضرت زهرا (علیهاالسّلام) وسیله خیرات و برکات و دفع بلیات است.6- شب قدر بهتر است از هزار شب؛ و حضرت زهرا

ص: 15

(علیهاالسّلام) بهترین زنان اولین و آخرین است؛ بلکه او بهترین اهل زمین است از جهت عنصر و شرف و کرم.هی مشکاه نور الله جل جلاله زیتونه عمّ الوری برکاتها (1) .برای تأیید بعضی از وجوه فوق، روایت مفصل و زیبایی را مرحوم کلینی نقل می کند؛ که به اختصار ذکر می کنیم:مرد نصرانی طالب حقیقت، خدمت امام موسی بن جعفر (علیه السّلام) رسید و مطالبی را سؤال نمود. یکی از آن مطالب این بود که: اخبرنی عن کتاب الذی انزل علی محمد (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) و نطق به، ثم وصفه بما وصفه به. فقال: «حم، والکتاب المبین، انا انزلناه فی لیله مبارکه انا کنا منذرین، فیها یفرق کل امر حکیم» (2) ما تفسیرها فی الباطن؟فقال : اما «حم» فهو محمد، صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم، و هو فی کتاب هود الذی انزل علیه، و هو منقوص الحروف؛ و اما «الکتاب المبین» فهو امیرالمؤ منین علی (علیه السّلام)؛ و اما «اللیله» ففاطمه (علیهاالسّلام) «فیها یفرق کل امر حکیم» یقول یخرج منها خیر کثیر فرجل حکیم فرجل حکیم فرجل حکیم... (3) .به حضرت عرض کرد: به من خبر بده از کتابی که بر محمد (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) فرود آمده و به آن گویا گشته و آن را به صفاتی موصوف نمود و در حقش گفته است «حم؛ سوگند به کتاب روشن و آشکار؛ به درستی که ما آن را در شب مبارکی فرود فرستادیم ، به درستی که ما بیم دهنده ایم؛ در آن شب جدا شود هر امر محکمی» تفسیر آن در باطن و حقیقت چیست؟حضرت فرمودند: اما «حم» همان محمد (صلّی اللّهُ علیه وآله

ص: 16

وسلّم) است که در کتاب هود پیامبر با حروف ناقصه آمده است (میم اول و دال آخرش حذف شده)؛ و اما «کتاب مبین» همان امیرالمؤ منین علی (علیه السّلام) است؛ و اما مقصود از«لیله» و شب همانا فاطمه (علیهاالسّلام) می باشد؛ و اما اینکه فرموده «در آن جدا می شود هر امر محکمی» یعنی بر آید از فاطمه (علیهاالسّلام) خیر بسیار و فراوان، مردی حکیم، سپس مردی حکیم، سپس مردی حکیم (1) .شباهتهای حضرت زهرا (علیهاالسّلام) و حضرت مهدی (علیه السّلام)بین این دو بزرگوار شباهتهایی در اسمها و صفات وجود دارد؛ که در ذیل به بیست و پنج مورد از آن اشاره می شود.

الشامل العام... علی... سلاله النبوه و بقیه العتره والصفوه صاحب الزمان. (1) .پس درود خدا را بر کسی که باقیمانده عترت و صفوت است، می فرستیم.د : حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سلاله النبوه است .ملاحظه کردید که در دعای پیشین، بعد از استغاثه به حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، درود خدا را بر کسی که سلاله نبوت است، می فرستیم.ه-: حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بقیه الله است .روایات زیادی داریم که امام زمان (علیه السّلام) بقیه الله است. در ذیل به برخی از آنها اشاره می کنیم:1. عمران بن داهر می گوید: مردی به امام صادق (علیه السّلام) عرض کرد: لنسلّم علی القائم بامره المؤ منین؟ قال: لا، ذلک اسم سماه الله امیرالمؤ منین، لایسمّی به احد قبله و لابعده الا کافر. قال: فکیف نسلّم علیه؟ قال: تقول السلام علیک یا بقیه الله. ثم قرا (علیه السّلام) «بقیه الله خیرلکم ان کنتم مؤ منین». (2) و (3) .سؤال شد: آیا می توانیم به حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به عنوان امیرالمؤ منین درود بفرستیم و بگوییم «السلام علیک یا امیرالمؤ منین»حضرت فرمود: خیر، آن اسم خاص امیرمؤمنان علی (علیه السّلام) است؛ که خداوند او را به این نام نامیده است. هرگز کسی را جز او نتوان به این نام نامید. هر کس به این نام نامیده شود؛ چه قبل از امیرالمؤ منین علی (علیه السّلام) باشد، چه بعدش، کافر است.عرض نمود: پس چگونه بر او (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سلام کنیم؟ فرمود: بگو «السلام علیک یا بقیه الله»، سلام بر تو ای باقیمانده خدا. سپس امام صادق (علیه السّلام) آیه 86 سوره هود را تلاوت فرمود که: «باقیمانده الهی بهتر است برای شما، اگر مؤ من باشید.»2.

ص: 18

احمد بن اسحاق، که از شخصیتهای معروف قم و وکیل امام عسکری (علیه السّلام) بوده، می گوید: خدمت امام عسکری (علیه السّلام) رفتم؛ تا از جانشین او و امام بعد از او سؤال کنم. قبل از آنکه من سؤال کنم، امام (علیه السّلام) فرمود:ای احمد بن اسحاق! خدای تبارک و تعالی از روزی که آدم را آفرید، تا روزی که قیامت به پا شود، زمین را خالی از حجت نگذاشته و نمی گذارد؛ بلکه همواره حجت خدا در روی زمین خواهد بود؛ که خداوند به وسیله او بلاها را از زمینیان دفع می کند و به برکت او باران می فرستد و به خاطر او برکات زمین را خارج می نماید.گفتم : پس امام بعد از شما کیست؟ (امام بدون اینکه جوابی بدهد) با شتاب از جای برخاسته و داخل اطاقی شدند؛ در هنگام بیرون آمدن کودکی را بر دوش خود آورد، که صورتش چون ماه شب چهارده بود و تقریباً سه ساله بود؛ آنگاه خطاب به من فرمود: اگر منزلت تو در پیش حضرت احدیت و حجتهای پروردگار نبود، پسرم را به تو نشان نمی دادم.عرضه داشتم: آیا علامتی هست که من بیشتر مطمئن شوم و دلم آرامش پذیرد؟ پس ناگهان حجت خدا با زبان فصیح و آشکار فرمود: انا بقیه الله فی ارضه والمنتقم من اعدائه و لاتطلب اثرا بعد عینٍ یا احمدبن اسحاق... (1) .(من تنها بازمانده خدا در زمین هستم؛ از دشمنان خدا انتقام می گیرم. و ای احمدبن اسحاق! پس از دیدن، دیگر نشانه نپرس.)3. از امام صادق (علیه السّلام) نقل می کنند، که حضرت در ترسیم روز پر شکوه ظهور

ص: 19

می فرماید: اول ما یَنطق به هذه الایه : «بقیه الله خیر لکم ان کنتم مؤ منین» ثم یقول: انا بقیه الله و حجته و خلیفته علیکم؛ فلای سلّم علیه مسلمٌ، الا قال : السلام علیک یا بقیه الله فی ارضه. (1) .امام زمان (علیه السّلام) نخستین چیزی که به زبان می آورد، این آیه شریفه است «باقیمانده الهی برای شما بهتر است، اگر مؤ من هستید» سپس می فرماید : بقیه الله من هستم؛ من حجت الهی و خلیفه الهی بر شما هستم. پس هیچ مسلمانی در روی زمین بر او سلام نمی کند، مگر به این عبارت که: سلام بر شما ای بقیه الله در زمین الهی.4. امام هادی (علیه السّلام) در ضمن بیان اوصاف امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می فرماید:هوالذی یجمع الکلم ویُتِمُّ النِعَم وی حِق اللّه به الحق و یزهِق الباطل و هو مَهدیُّکم والمنتظَر ثم قرا «بقیه الله خیر لکم» و قال: هو والله بقیه الله. (2) .او کسی است که وحدت کلمه ایجاد می کند و نعمتها را کامل می سازد. خداوند حق را به دست او تحقق می بخشد و باطل را نابود می سازد. او مهدی منتظر شماست . آنگاه این آیه را تلاوت کرد: «بقیه الله خیرلکم» سپس فرمود: به خدا سوگند بقیه الله (تنها بازمانده از حجتهای الهی) اوست.

فاطمه، سرور زنان عالم از اولین و آخرین می باشد.ب) حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سیدالخلق است .این لقب را حضرت رضا (علیه السّلام) به فرزند گرامیش حضرت مهدی (علیه السّلام) داده اند.عن الحسن بن شاذان الواسطی قال: کتبت الی ابی الحسن الرضا (علیه السّلام): اشکو جفأ اهل واسط و حملهم علیّ، و کانت عصابه من العثمانیه توذینی؛ فوقع بخطه : ان الله تبارک و تعالی اخذ میثاق اولیائنا علی الصبر فی دوله الباطل؛ فاصبر لحکم ربّک. فلو قد قام سیدالخلق لقالوا: «یا ویلنا من بعثنا من مرقدنا هذا ما وعدالرحمن و صدق المرسلون.» (1) و (2) .حسن بن شاذان می گوید: نامه ای نوشتم خدمت امام رضا (علیه السّلام) و از جفا و یورش و اذیّت اهل واسط، که جمعی از عثمانیان بودند، بر خود شکایت کردم. حضرت به خط مبارک جواب فرمودند : خداوند از دوستان ما پیمان گرفته که در دولت باطل صبر کنند؛ تو هم صبر کن (نگران نباش). وقتی که سید الخلق قیام کند، دشمنان می خوانند : «وای بر ما! چه کسی ما را از قبورمان مبعوث کرده؟ این همان است که خداوند وعده داده بود؛ و فرستادگان الهی راست می گفتند.»مرحوم علامه مجلسی می گوید: مراد از سیدالخلق، قائم (علیه السّلام) است. پس دشمنان اهل بیت (علیهم لسّلام) در آن زمان رجعت می کنند و مؤمنان از آنها انتقام می گیرند. پس دشمنان می گویند: «یا ویلنا...» (3) .

اللّهُ علیه وآله سلّم): اما عَلِمت انّ ابنتی طاهره مطهره... (1) .پس پیامبر (صلّی اللّه علیه وآله وسلّم) فرمودند: آیا نمی دانی که دخترم پاک و پاکیزه است؛آیه تطهیر هم دلیل دیگری بر پاک بودن حضرت از رجس و پلیدیها است. «انما یریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهّرَکم تطهیرا. (2) .خداوند اراده کرده که ناپاکی را از شما اهل بیت دور کند و شما را پاک قرار بدهد.»این آیه به اجماع خاصه و عامه در شأن پنج تن آل عبا ست. (3) .ب: حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) طاهر است.این لقب را پیامبر اکرم (صلّی اللّه علیه وآله وسلّم) به امام زمان (علیه السّلام) داده اند؛ در ضمن حدیثی که فرمود: ان الله عزوجل رَکَّبَ فی ص لبِ الحسن (ای العسکری) (علیه السّلام) ن طفَه مبارکه زکیه طیبه طاهرهً مطهره ؛ یرضی بها کل مؤ من اخذ الله میثاقه بالولایه ویکف ر بها کل جاحدٍ؛ فهو امامٌ تقیٌ نقی هادٍ مهدی... (4) .خداوند در صلب امام حسن ( عسکری) (علیه السّلام) نطفه ای مبارک، پاک و پاکیزه تعبیه نمود؛ که هر مؤ منی که خداوند از او پیمان ولایت گرفته، از او خشنود می شود و هر منکری به او کفر می ورزد. او پیشوای پارسا، پاکیزه، هادی و مهدی است.در روایت دیگری امام صادق (علیه السّلام) فرمودند : اذا کان ذلک فکونوا اجلاسَ بیوتکم حتی یظهر الطاهر بن المطهر ذوالغیبه... (5) .وقتی آخر الزمان شد و فتنه ها به وجود آمد، شما گلیم خانه ی خود باشید؛ تا خداوند امام پاکیزه و پسر پاکیزه را ظاهر کند.و در دعایی که دستور داده اند در زمان غیبت بخوانیم، دارد...: و

ص: 22

زد فی کرامتک له فانه الهادی... الطاهر التقی النقی الزکی الرضی المرضی الصابر المجتهد الشکور... (1) .عرض می کنیم: خدایا! بر لطف و کرامتت نسبت به او بیفزا؛ که اوست هادی... پاک، با تقوا پاکیزه، منزه، صاحب مقام رضا و خشنودی خدا، صبر کننده، سپاسگزار و...

اهل ذلک الزمان، حتی اذا یئسوا و قنطوا واساوُِ والظّن اَلاّ یفرَّ جَ عنهم ؛ اذ بعث الله رجلا من اطایِب عترتی و ابرارِ ذرّیّتی عَدلاً مبارکاً زکیّا. (1) .این گرفتاری با مردم آن زمان خواهد بود؛ تا هنگامی که مأیوس و نا امید شوند و تصور کنند که دیگر خداوند از آنها رفع گرفتاری نخواهد فرمود؛ آنگاه خداوند مردی را از بهترین فرزندان و پاکترین عترت من بر می انگیزد؛ که سرا پا عدل و برکت و پاکی است.

می فرماید: بعد از نماز هدیه به هر یک از معصومین این دعا را بخواند...، دعایی که بعد از خواندن نماز هدیه به حضرت زهرا (علیهاالسّلام) می فرماید، این است که بگوید: اللهم اِن هاتَینِ الرکعتین هدیه منی الی الطاهره المطهره الطیبه الزکیه فاطمه اللهم... و اَثِبنی علیهما افضل املی و رجایی فیک و فی نبیک (صلوات اللّه علیه وآله) و وصی نبیک و الطیبه الطاهره فاطمه... (1) .ب: حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) طیب است.روایات آن در ذیل شباهتهای سوم وچهارم آمده است.

مکثت بعد رسول الله (صلّی اللّهُ علیه وآله سلّم) خمسه و سبعین یوماً و کان دخلها حزن شدید علی ابیها؛ و کان جبرئیل یأتیها فَیُحسِنُ عزاها علی ابیها و یطیب نفسها و یخبرها عن ابیه و مکانه و یخبرها بما یکون بعدها، و کان علیّ (علیه السّلام) یکتب ذلک؛ فهذا مصحف فاطمه. (1) .شما از هر چیزی سؤال می کنید. زهرا (علیها السلام) بعد از پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله سلّم) هفتادوپنج روز بیشتر زنده نبود؛ و به سبب فقدان پدر، بسیار محزون بود؛ از این رو همیشه جبرئیل به نزد او می آمد و علا وه بر اینکه او را تسلیت می گفت و تسلای او بود، او را از جایگاه او و اخبار آینده آگاه می کرد و حضرت علی (علیه السلام) همآنها را می نوشت. این نوشته ها، مصحف فاطمه (علیهاالسلام) است. (2) .امام صادق (علیه السّلام) همچنین فرمودند: انما سمیت فاطمه محدثه لان الملائکه کانت تهبط من السماء فتنادیها کما تنادی مریم بنت عمران؛ فتقول الملائکه یا فاطمه! ان الله اصطفاک و طهّرِک علی نساء العالمین. (3) .همانا فاطمه را محدثه نامیدند، چون که همیشه ملا ئکه از آسمان بر او هبوط می کردند؛ پس همان گونه که حضرت مریم (علیها السلام) را مورد ندا قرار دادند، او را هم مورد خطاب قرار دادند و گفتند: ای فاطمه! خداوند تو را بر تمام زنان عالم برگزید و تورا پاکیزه قرار داد.ب: حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) محدث است.در این زمینه دو دسته روایات داریم. یک دسته از آنها به طور عموم دلالت می کند که کل ائمه (علیهم السّلام) محدث هستند و دسته دیگر روایاتی است

ص: 26

که دلالت می کند حضرت مهدی (عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) محدث است.روایات عام:- قال رسول الله (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم): مِن و لدی اِثنا عَشَرَ نَقیباً، ن جَباء م حَدَّثونَ مُفَهَّمُونَ آخر ه م القائم بالحق (1) .پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) فرمودند: دوازده نقیب ازاولاد من هستند که همه شان نجیب، محدث، آموزش یافته و صاحب فهم هستند؛ که آخرین آنها قائم به حق است.- قال الباقر (علیه السّلام)مِنّا اثناعَشَرَم حدّثاً،السابِع مِنو لدی القائمٌ (عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) (2) دوازده محدث از ماست؛ که هفتمین فرزند من همان قائم (عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) است.- امام جواد (علیه السّلام) از امیرمؤمنان علی (علیه السّلام) نقل می کنند، که حضرتش به ابن عباس فرمود: انّ لیله القدر فی کل سنه و اِنّه یَنزِل فی تلک اللیله امر السنه و لذلک الامر ولاه بعد رسول اللّه (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم). فقال ابن عباس: مَن هم؟ قال اَنَا و احد عشر من صلبی ائمّه محدثون. (3) .حضرت علی (علیه السلام) به ابن عباس فرمودند: شب قدر در هر سال هست (منحصر به زمان حیات پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) نبوده) و در آن شب امور سال نازل می شود؛ و برای این برنامه، والیانی بعد از رسول اللّه (صلّی اللّه علیه وآله وسلّم) وجود دارد. ابن عباس عرض کرد: آنها چه کسانی هستند؟ حضرت علی (علیه السّلام) فرمودند : من و یازده فرزند من، که همه پیشوا و محدث هستند.- در روایتی امام صادق (علیه السّلام) تفسیر آیه «تنزل الملائکه والروح فیها...» (4) را این گونه بیان می فرمایند: اَی من عند ربهم علی محمدٍ

ص: 27

وال محمد بکل امر سلام. (1) .یعنی ملائکه و روح از جانب خداوند بر محمد و آل محمد (علیهم السّلام) نازل می شوند.- از امام باقر (علیه السّلام) سؤال شد : آیا شما شب قدر را می شناسید؟ فقال و کیف لانعرف و الملائکه یطوفون بنا فیها. (2) چگونه شب قدر را نشناسیم؛ در حالی که ملائکه در آن شب در اطراف ما طواف می کنند.ملا ئکه و اعظم ملا ئکه که روح است، در اطراف آنها چرخ می زنند و بر آنها نازل می شوند و با آنها سخن می گویند.روایات خاص:- امام رضا (علیه السّلام) ضمن بر شمردن صفات امام زمان (علیه السّلام) می فرماید:یکون اعلمَ الناس واحکم الناس واتقی الناس واحلم الناس واسخی الناس واعبدالناس... و یَری مَن خلفَه کما یری من بین یدیه و لایکون له ظلٌ... وتنام عیناه و لاینام قلب ه و یکون محدّثاً. (3) .او داناترین مردمان، حکیم ترین، پرهیزکارترین، بردبارترین، بخشنده ترین و عابدترین مردم است؛ که پشت سر را می بیند، همان گونه که پیش رو را می بیند؛ سایه ندارد؛ دیدگانش در خواب فرو می رود، ولی دلش همیشه بیدار است و فرشتگان با او سخن می گویند.- یا امام جواد (علیه السّلام) در ضمن بیان سیر آن حضرت می فرماید:ثم یدخل الکوفه فیقتل مقاتلیها، حتی یرضی الله عزوجل... ثم قلت: و ما یدریه، جعلت فداک منی یرضی الله عزوجل؟ قال: یا ابا الجارود! ان الله اوحی الی ام موسی و هو خیر من ام موسی و اوحی الله الی النحل و هو خیر من النحل. (4) .او وارد کوفه می شود و جنگ کنندگان را می کشد، تا

ص: 28

خداوند راضی شود...، عرض کردم: چگونه متوجه می شود که خداوند راضی شده؟ حضرت فرمود: خداوند به مادر موسی (1) وحی کرد؛ و البته مهدی (علیه السّلام) بهتر از مادر موسی است و خداوند به زنبور عسل وحی کرد (2) و البته او بهتر از زنبور عسل است.حضرت با استشهاد به دو آیه از قرآن می خواهند بفرمایند که خداوند به او وحی می کند. البته همان طوری که در آن دو آیه، مراد از وحی، وحی مصطلح (نزول جبرئیل، همراه با ادعای نبوت) نیست؛ مراد از وحی به حضرت مهدی (عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) هم وحی مصطلح نیست.

می درخشد.امام صادق (علیه السّلام) می فرمایند: «کانّها کوکب دری» (در آیه 35 سوره نور) کأن فاطمه (علیهاالسّلام) کوکب دری بین نساء اهل الارض (اهل الدنیا). (1) .گویا فاطمه (علیهاالسّلام) همانند ستاره درخشان بین زنان اهل زمین (اهل دنیا) است.ب) حضرت مهدی (عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) ستاره درخشان است.قال رسول الله (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم): المهدی رجلٌ مِن و لدی؛ وجهه کالکوکب الدری. (2) .پیامبر (صلی اللّهُ علیه وآله وسلّم) فرمودند: مهدی مردی از فرزندان من است، که صورتش مثل ستاره درخشان است.پیامبر اکرم (صلی اللّهُ علیه وآله وسلّم) در ضمن بیان مشاهدات خود در معراج می فرماید : خداوند انوار ائمه اثنی عشر را به من نشان داد و فرمود: یا محمد! ارفع راسک فاذا انا بانوار علی و... و محمد بن الحسن الحجه یتلالا من بینهم (یتلالا وجهه من بینهم) کانّه کوکب دری. فقلت : یارب! من هذا؟ (من هؤلاء و مَن هذا) قال: یا محمد! هم الائمّه من بعدک؛ المطهّرون من صلبک و هذا الحجه الذی یملا الارض قسطا و عدلاً و یشفی صدور قوم مؤ منین. (3) .ای محمد (صلی اللّهُعلیه وآله وسلّم)! سرت را بالا بیاور. وقتی بالا را نگاه کردم، نور ائمه (علیهم السلام) را دیدم که نور محمدبن الحسن، بین آنها نورافشانی می کرد و صورتش می درخشید، مثل ستاره درخشانی. پس عرض کردم: خدایا! اینها چه کسانی هستند و این نور چه کسی است؟ خطاب شد: اینها امامان بعد از تو، از صلب تو هستند، که پاکند؛ و این شخص که می درخشد، حجتی است که زمین را پر از قسط و عدل می کند ودلهای مؤ منین

ص: 30

را شفا می دهد.

می شوند. آن حضرت؛ دوستداران او در آن روز و روز ظهور امام زمان (علیه السّلام) خوشحال می شوند؛ امام صادق (علیه السّلام) در پاسخ سؤال ابی بصیر از آن حضرت پیرامون تفسیر «الم؛ غلبت الروم» فرمود: ه م بنو امیه: آنها بنو امیه هستند... «و یومئذ یفرح المؤ منون بنصرالله» عند قیام القائم. (1) .مؤمنان به یاری خداوند هنگام قیام حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خوشحال می شوند،گفتنی است، حتی مؤمنانی که از دنیا رفته اند، به چنین قیامی خوشحال می شوند؛امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: «یومئذ یفرح المؤ منون بنصرالله» فی قبورهم ، بقیام القائم (علیه السّلام) (2) .مؤمنان، در حالی که در قبرهایشان هستند. به قیام حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خوشحال می شوند.پس هر روزی که روز نجات مؤمنان و پیروزی آنها باشد و یاری خداوند شامل آنها بشود، روز فرح و خوشحالی مؤمنان خواهد بود.ب) حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) منصور است.خداوند حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را منصور نامیده اند «و من قتل مظلوماً فقد جعلنا لولیّه سلطانا فلایسرف فی القتل انّه کان منصوراً» (3) .در روایات آیه شریفه به حضرت امام حسین (علیه السّلام) و حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تأویل شده است.امام باقر (علیه السّلام) فرمودند: «من قتل مظلوماً»، الحسین، کشته شده ی مظلوم، حسین (علیه السّلام) است. انه کان منصوراً، سمی الله المهدی المنصور؛ کما سمّی احمد و محمد و محمود و کما سمّی عیسی المسیح. (4) .حضرت می فرماید: خداوند مهدی را منصور نامیده همان طور که (پیامبر را) احمد و محمد و محمود نامید و چنانچه عیسی (علیه السلام) را مسیح نامید.و در زیارت عاشورا می خوانیم: فاسئل الله الذی اکرم مقامک و اکرمنی بک ان یرزقنی طلب

ص: 32

ثارک مع امام منصور من اهل بیت محمد (صلّی اللّه علیه وآله وسلّم). (1) از خداوند می خواهیم که به ما توفیق بدهد در کنار امام منصور (امام زمان«علیه السّلام») خون خواهی حسین (علیه السّلام) را بکنیم.همچنین امام باقر (علیه السّلام) می فرماید: القائم منا منصورٌ بالرّ عب م وَِ یَّدٌ بالنصر. (2) قائم از ما، یاری شده است به وسیله ترس در دل دشمنان و تأیید شده به وسیله یاری او. و بالاخره در دعای ندبه می خوانیم: این المنصور علی من اعتدی علیه و افتری. (3) .کجاست آن کسی که یاری شده است بر علیه کسی که نسبت به او تعدی کرده و افترا بسته.

نداد.پیامبر به حضرت علی (علیه السّلام) فرمودند: به تو سه چیز داده شده که حتی به من هم داده نشد: یکی اینکه پدر همسر تو مثل من است و برای همسریت، صدیقه ای مثل دختر من به تو داده شده... (1) .و گفتنی است که حتی مخالفین هم اعتراف می کنند که او صدیقه است.هنگامی که حضرت زهرا (علیهاالسّلام) مطالبی را در خطبه فدکیه بیان فرمودند. اولی می گوید:... و انتِ یا خیره النساء وابنه خیرالانبیاء صادقه فی قولک... ولا مصدوده عن صدقِک... صدق الله و رسوله و صَدَقتِ ابنته . (2) .تو ای بهترین زنان و دختر بهترین پیامبران، در گفتارت صادق هستی... و چیزی نیست که تو را از صدقت باز دارد... خدا و رسولش راستگویند و دختر رسول خدا (صلّی اللّه علیه وآله وسلّم) هم راستگوست.ب) حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) راست گفتار است حضرت علی (علیه السّلام) می فرماید: یَظهر صاحب الرایه المحمدیه والدوله الاحمدیه، القائم بالسیف والحال، الصادق فی المقال؛ یمَهِّد ُ الارضَ و یحیِی السنه والفرض. (3) .صاحب پرچم محمدی (صلّی اللّه علیه وآله وسلّم) وبنیانگذاردولت احمدی (صلّی اللّه علیه وآله وسلّم) ظهور می کند؛ در حالی که شمشیر در دست دارد، راستگو در گفتار است، زمین را مهد زندگی سازد و احکام اسلام (اعم از سنت و فرض) را زنده گرداند.

مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) صبر کننده است.در دعای زمان غیبت امام زمان (علیه السّلام) می خوانیم: فانه الهادی... الصابرالمجتهد الشکور... (1) .در حدیث لوح است که: علیه کمال موسی و بهاء عیسی و صبر ایوب... (2) .مؤید این مطلب آن است که یکی از فقها و مراجع بزرگوار نقل می کرد: یکی از اشخاص مورد اعتماد اخیراً در عالم روِیا خدمت حضرت بقیه الله (عجل الله تعالی فرجه الشریف) رسیده؛ نوشته ای را روی سینه مبارک آن حضرت دیده، که روی آن نوشته شده بود:اَنَا صابرٌ علی هذا الا مر ولکن اندبونی، اندبونی، اندبونیبر این امر، صبر می کنم؛ ولکن با سوز و ناله، بلند بلند بر من گریه کنید، بلند بلند بر من گریه کنید، بلند بلند بر من گریه کنید. (3) .

معرفی می کند.قال الصادق (علیه السّلام) «الله نورالسموات والارض مثل نوره کمشکاه » المشکاه فاطمه (علیهاالسّلام)، «فیها مصباح» المصباح، الحسن والحسین (علیهماالسلام) «فی زجاجه الزجاجه کانها کوکب دری»، کأن فاطمه (علیهاالسّلام) کوکب دری بین نساء اهل الارض (اهل الدنیا)... (1) .امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: «مشکاه» در آیه نور فاطمه (علیهاالسّلام) است «در او مصباح است»، «المصباح» یعنی امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) در او وجود دارند، «کانها کوکب دری»، فاطمه همانند ستاره درخشان بین زنان اهل زمین (اهل دنیا) است.ب) حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نور آل محمد (علیهم السّلام) است.سید بن طاووس می گوید: از مهمات بعد از نماز ظهر، آن است که همانند امام صادق (علیه السلام) برای حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) دعا کنیم.راوی می گوید: بعد از تمام شدن دعای حضرت صادق (علیه السلام) عرض کردم: الیس قد دعوتُ لنفسک جعلت فداک؟ آیا این چنین نیست که برای خودتان دعا کردید؟ حضرت فرمودند: دعوتُ لنور آل محمد (علیهم السّلام) و سائقهم و المنتقم بامر الله من اعدائهم... (2) .(خیر) دعا کردم برای نور آل محمد (علیهم السّلام) و پیش برنده ی آنها و انتقام گیرنده از دشمنانشان به دستور الهی.

مرتبه بگو؛ و بعد از آن گونه چپ را بر زمین بگذار و همین را صد مرتبه بگو؛ و سپس به سجده برو و صد و ده مرتبه بگو، وحاجت خود را یاد کن؛ به درستی که خداوند برآورده می کند ان شاء الله تعالی. (1) .توجه: علامه مجلسی (ره) نماز استغاثه به حضرت زهرا (علیهاالسّلام) را به گونه دیگری هم نقل می کند. (2) .ب) حضرت مهدی (عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) فریاد رس است.در زیارت آل یس (علیهم السّلام) می خوانیم: السلام علیک اَ یّها العَلَم المنصوب والعِلم المَصب وب والغَوث والرحمَه الواسِعَه. (3) .سلام بر تو ای پرچم افراشته و دانش ریزان و فریاد رس و رحمت واسعه حق.مؤید مطلب اینکه، قطب الدین راوندی از ابوالوفای شیرازی نقل می کند، که در زندان ابن الیاس گرفتار شده بودم؛ تصمیم قتل مرا گرفته بود، که متوسل به امام سجاد (علیه السّلام) شدم. خواب بر من غلبه پیدا کرد؛ وجود مبارک پیامبر (صلّی اللّهُ علیه وآله وسلّم) را دیدم. دستوری عملی برای توسل به ائمه (علیهم السّلام) دادند. فرمودند: متوسل نشو به من و نه به دختر من و نه دو پسرم برای متاع دنیا؛ بلکه از برای آخرت متوسل شو و اما اخی ابوالحسن (علیه السّلام)، فانه ینقم لک ممن ظلمک... و اما علی بن الحسین ، فللنجاه من السلاطین و من معره (مفسده) الشیاطین و اما محمد بن علی و جعفر بن محمد، فللاخره و اما موسی بن جعفر (علیه السّلام)، فالتمس به العافیه و اما علی بن موسی، فللنجاه من الاسفار فی البر و البحر و اما محمد بن علی، فاستنزل به الرزق من

ص: 37

الله تعالی و اما علی بن محمد، فلقضاء النوافل و برالاخوان و اما الحسن بن علی، فللاخره و اما الحجه، فاذا بلغ منک السیف المذبح (و اَومَأ بیده الی الحلق) فاستغث به، فانه یغیثک و هو غیاث و کهف لمن استغاث به.برادرم حضرت علی (علیه السّلام)، از ظلم کننده به تو انتقام می کشد و امام سجاد (علیه السّلام)، برای نجات از سلاطین و از شرور شیاطین و امام باقر و امام صادق (علیهما السّلام)، برای آخرت و امام کاظم (علیه السّلام)، برای طلب عافیت و امام رضا (علیه السّلام)، برای نجات در سفرهای زمینی و دریایی و امام جواد (علیه السّلام)، برای نزول رزق از خدا و امام هادی (علیه السّلام)، برای قضای نوافل و نیکی اخوان و امام عسکری (علیه السّلام)، برای آخرت و حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اگر شمشیر به محل ذبح تو (پیامبر (صلی اللّهُعلیه وآله وسلّم) با دست خود به گلو اشاره فرمود) رسید، پناه ببر به او؛ به درستی که او به فریاد تو می رسد؛ چرا که او فریاد رس است و پناه است برای کسی که به او استغاثه کند.فقل: یا مولای یا صاحب الزمان! انا مستغیث بک. (1) .پس بگو: ای سرورم ! ای صاحب زمان! من به تو پناه آورده ام و از تو طلب فریادرسی می کنم.فقلت: یا مولای یا صاحب الزمان! انا مستغیث بک؛ فاذا انا بشخص قد نزل من السماء تحته فرس و بیده حربه من نور. فقلت : یا مولای! اکفنی شر من یؤ ذینی. فقال: قد کفیتک فاننی سالت الله عزوجل فیک و قد استجاب دعوتی.پس من گفتم: یا مولای یا صاحب

ص: 38

الزمان! به فریادم برس. ناگهان دیدم شخص اسب سواری از آسمان فرود آمد؛ در حالی که سلاحی از نور در دست داشت. عرض کردم: ای مولای من! شر کسی که مرا اذیت می کند، دفع کن. فرمود: شر او را از تو برطرف کردم؛ کار تو را انجام دادم؛ من درباره تو از خدا خواستم و خداوند دعای مرا اجابت کرد.فاصبحت؛ فاستدعانی ابن الیاس و حل قیدی خلع علیّ و قال: بمن استغثت؟ فقلت: استغثت بمن هو غیاث المستغیثین. (1) .صبح که طلوع کرد، ابن الیاس مرا خواست و خودش زنجیر را باز کرد و مرا آزاد کرد و سؤال کرد: به چه کسی پناه بردی و از چه کسی کمک گرفتی؟ گفتم : به کسی که فریادرس طالبان فریادرسی هستند.در دعای فرج می گوییم: اللهم عظم البلاء و برح الخفاء... یا مولای یا صاحب الزمان الغوث الغوث الغوث. (2) .ای مولا و آقای من! ای صاحب زمان! به فریاد رس، به فریاد رس، به فریاد رس.و در عریضه به خدمت حضرت بقیه الله (علیه السّلام) می نویسیم : کنت یا مولای صلوات الله علیک مستغیثا... فاغثنی یا مولای صلوات الله علیک. (3) .توجه: پیامبر (صلی اللّه علیه وآله وسلّم) فرمود: و هو غیاث و کهف لمن استغاث به او فریادرس و پناه هر کسی است که به او پناه ببرد و فریادرسی بخواهد. نفرمود فقط غیاث شیعیان و محبین است؛ بلکه غیاث هر کس است. چه بسیار کسانی که شیعه نبودند، اما وقتی به حضرتش استغاثه کردند، حضرت به فریاد آنها رسید. در این مورد قضایای بسیاری نقل شده که یکی از آنها را ذکر می کنیم:عالم

ص: 39

فاضل ربانی میرزا حسین نوری نقل می کند که دانشمند بزگوار شیخ علی رشتی، از شاگردان استاد اعظم میرزای شیرازی می گوید: در یکی از سفرها، که از زیارت امام حسین (علیه السلام) به سوی نجف اشرف از راه فرات باز می گشتم، در کشتی کوچکی که بین کربلا و طویرج بود، سوار شدم. مسافران که اهل حله بودند به بازیگری و مزاح مشغول شدند؛ جز یک نفر که هر چند با آنها هم غذا و همسفر بود و بر مذهب او خرده می گرفتند و او را سرزنش می کردند، با کمال متانت نشسته بود و هیچ شوخی نمی کرد. از این وضع در تعجب بودم؛ تا اینکه به جایی رسیدیم که آب کم بود و به ناچار پیاده شدیم. در کنار نهر که می رفتیم، از او پرسیدم: چرا از آنها کناره گیری می کنی و آنها بر مذهب تو خرده می گیرند؟ گفت: اینها از عامه و خویشاوند من هستند؛ پدرم نیز از ایشان است؛ ولی مادرم از اهل ایمان است. من نیز مذهب آنها را داشتم ولی به برکت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شیعه شدم.از چگونگی شیعه شدن او سؤال کردم؟ جواب داد: اسم من یاقوت و شغل من روغن فروشی است. در یکی از سالها برای خریدن روغن از شهر حله بیرون رفتم، تا از صحرا نشینان روغن بخرم. تا آن مقدار که می خواستم خریدم و به اتفاق عده ای از اهالی حلّه بازگشتم و در یکی از منزلگاهها فرود آمدیم و خوابیدم. وقتی بیدار شدم، دیدم همه رفته اند و من در صحرای بی آب و علفی که درندگان

ص: 40

زیادی هم داشت، تنها مانده ام. به راه افتادم؛ ولی راه را گم کردم و متحیر ماندم؛ از طرف دیگر از تشنگی و درندگان ترسان شدم. در آن حال به خلفا و مشایخ استغاثه کردم و از آنها کمک و شفاعت خواستم، تا خداوند برایم فرج کند؛ ولی نتیجه ای نداد.با خود گفتم: از مادرم شنیده ام که می گفت: ما امام زنده ای داریم که کنیه اش ابا صالح است؛ یرشد الضّالَّ و یغیث الملهوف و یعین الضعیف. به فریاد گم شدگان می رسد و درماندگان و ضعیفان را کمک و یاری می کند. با خداوند پیمان بستم، که به او استغاثه می کنم؛ اگر نجاتم داد، به مذهب مادرم در می آیم. پس او را صدا کردم و به او پناه بردم. ناگهان در کنار خود کسی را دیدم که عمامه سبزی بر سرداشت و همراه من را ه می رفت. به من دستور داد که به مذهب مادرم در آیم و کلماتی فرمود؛ و به من فرمود به زودی به آبادیی می رسی که آنجا همه شیعه هستند. گفتم: ای آقای من! شما با من به آن آبادی نمیآیید؟ فرمودند: نه، لا نه استغاث بی الف نفس فی اطراف البلا د ارید ان اُغیثهم. چون هزار نفر در اطراف بلا د به من پناهنده شده اند؛ می خواهم آنان را خلا ص کنم. یکباره از نظرم غایب شد. کمی راه رفتم و به آبادی رسیدم؛ در صورتی که مسافت زیادی تا آنجا بود، که همسفرهایم روز بعد به آنجا رسیدند. از آنجا به حله برگشتم و به نزد سیدالفقها سید مهدی قزوینی

ص: 41

رفتم و جریان را به او گفتم. او احکام و مسائل دینی را به من آموخت. از او سؤال کردم: چه عملی انجام دهم که بار دیگر خدمت آن حضرت برسم؟گفت: چهل شب جمعه به زیارت امام حسین (علیه السلام) برو. من هم شبهای جمعه به زیارت قبر آن حضرت می رفتم. در شب جمعه سی و نهم، وقتی به دروازه شهر کربلا رسیدم، مأمورین ظالم از مردم گذرنامه می خواستند و خیلی سخت می گرفتند. من هم که نه گذرنامه داشتم و نه قیمت آن را، چندبار خواستم به طور قاچاق از میان جمعیت وارد شوم؛ ولی نشد. در همین اثنا حضرت صاحب الا مر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را دیدم که داخل شهر است. به او استغاثه کردم و کمک خواستم. بیرون آمد و مرا همراه خود از دروازه داخل شهر کرد و کسی مرا ندید. وقتی وارد شهر شدیم، یکباره او را دیگر ندیدم و با حسرت و تأسف بر فراقش ماندم. (1) .

آیات پروردگار تحقق می پذیرد، ایمان آوردن افرادی که قبلاً ایمان نیاورده اند یا در ایمانشان عمل نیکی انجام نداده اند، سودی به حالشان نخواهد داشت. بگو: انتظار بکشید، ما هم انتظار می کشیم.» فرمودند: آیات، ائمه (علیهم السلام) هستند و آیه ای که انتظار او کشیده می شود، حضرت قائم (علیه السّلام) است.- ابی بصیر می گوید: امام صادق (علیه السّلام) در تفسیر همین آیه فرمودند: یعنی خروج القائم المنتظر منا... (1) .انتظار قیام حضرت قائم، که او منتظَر از ما اهل بیت هست.پس شما و ما منتظِر منتظَر (حضرت مهدی، علیه السّلام) هستیم.- محمد بن فضیل می گوید: از امام رضا (علیه السّلام) سؤال کردم از انتظار فرج فقال: او لیس تعلم ان انتظار الفرج من الفرج؛ ثم قال: ان الله تبارک وتعالی یقول: «وارتقبوا انی معکم رقیب». (2) .حضرت فرمود: آیا نمی دانی انتظار فرج از فرج است (جزو فرج است)؛ سپس فرمود: خداوند می فرماید: «انتظار بکشید؛ من هم با شما منتظر هستم».- تا آنجا آیه «فانتظروا انی معکم من المنتظرین» مربوط به حضرت مهدی (علیه السّلام) است که امام صادق (علیه السّلام) برای اثبات اینکه آیه سوم سوره بقره در مورد حضرت مهدی (علیه السّلام) است، به این آیه تمسک می کنند.یحیی بن قاسم می گوید: از امام صادق (علیه السّلام) در مورد آیه «الم ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین الذین یؤ منون بالغیب» (3) سؤال کردم فقال : المتقون، شیعه علیٍّ والغیب هو الحجه القائم و شاهد ذلک قول الله عزوجل «و یقولون لولا انزل علیه آیه من ربه فقل انما الغیب لله فانتظروا انی معکم من المنتظرین». (4) و (5) .حضرت فرمودند:

ص: 43

مراد از متقین در آیه، شیعه حضرت علی (علیه السّلام) هستند و غیب حضرت قائم (عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) است؛ شاهد بر این مدعا گفتار خداوند است که می فرماید: «می گویند: چرا معجزه ای از پروردگارش بر او نازل نمی شود! پس بگو: غیب تنها برای خدا (و به فرمان او) است؛ شما در انتظار باشید؛ من هم با شما در انتظارم.پس حضرت زهرا (علیها السلام) با تمسک به این آیه، منتظرِ ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می باشد.ای امید آخرین فاطمه ای نگار دلنشین فاطمه کی بگیری انتقام فاطمهپرکنی عالم زنام فاطمهفاطمه آن علت کل وجودمنتظر باشد به آن روی کبودکی ز رویش رنگ نیلی می بری کی زدلها داغ سیلی می بری آوری کی بهر آن مادر دواکی دهی بشکسته پهلو را شفامادرت غمدیده و دل بیقرارمی کشد بهر ظهورت انتظارقد کمان جوید تو را آن مام پاک گرچه جسم اطهرش غلتد بخاک عالم هستی فدای خال توفاطمه در کوچه ها دنبال تو (1) .ب) حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هم منتظَر است و هم منتظِر.در ضمن بحث قبل، این معنا روشن شد. اما روایاتی هم داریم که آن حضرت را به این لقب معرفی کرده اند.امام جواد (علیه السّلام) می فرماید: ان الامام بعدی ابنی علی... والامام بعده ابنه الحسن... ثم سکت. فقلت له: یابن رسول الله! فمن الامام بعد الحسن؟امام بعد از من، فرزندم علی (امام هادی«علیه السّلام») است و امام بعد از او، پسرش حسن (علیه السّلام) است؛ پس امام ساکت شد. عرض کرد: امام بعد از امام حسن عسکری (علیه السّلام) کیست؟فبکی (علیه السّلام) بکاءً شدیداً ثم قال اِنّ من بعد

ص: 44

الحسن ابنه القائم بالحق المنتظَر.امام به شدت گریست و فرمود: بعد از حسن، فرزند او قائم به حق که منتظَر است، می باشد.فقلت له: یا بن رسول الله: لم سمی القائم؟ قال: لانه یقوم بعد موت ذکره و ارتداد اکثر القائلین بامامته .عرض کردم : چرا به او قائم گویند؟ فرمود: زیرا او بعد از آنکه یادش از بین می رود و بیشتر قائلین به امامتش از اعتقاد خود باز می گردند، قیام می کند.فقلت له: و لم سمّی المنتظَر؟ قال: لان له غیبه یکثر ایامها و یطول اَمَدَها؛ فینتظر خروجَه المخلصون... (1) .عرض کردم : چرا به او منتظر گویند؟ فرمود: زیرا برای او غیبت طولانیی است؛ پس مؤ منین مخلص انتظار ظهورش را می کشند.البته کلمه «منتظر» را در این روایت، می شود بر وزن اسم فاعل (با کسره) هم خواند؛ اما به قرینه ذیل روایت (فینتظر...) حتماً باید بر وزن اسم مفعول (با فتحه) خواند.حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) منتظِر است :ابی بصیر می گوید: از امام باقر (علیه السّلام) شنیدم که می فرماید: فی صاحب هذا الامر اربع سنن من اربعه انبیاء: سنه من موسی و... و اما من موسی فخائف یترقب. (2) .فرمود: در صاحب این امر چهار روش از چهار پیامبر وجود دارد: روشی از موسی (علیه السلام) و... و روش او از موسی این است که ترسانِ منتظِر است.در دعا زمان غیبت می خوانیم و امرک ینتظر، منتظر دستور تو است. (3) .

یکشف عنهم تلک الظلمه. فتکلم الله جلّ جلالُه کلمهً فخلق منها روحا ثُمّ تکلم بکلمهٍ فخلق من تلک الکلمه نوراً، فأ ضاءت النور اِلی تلک الروح و ا قامها مقامً العرش فزهرت المشارق و المغارب فهی فاطمه الزهراء و لذلک سمیت الزهراء لان نورها زهرت به السماوات. (1) .سپس ظلمت و تاریکی همه جا را فرا گرفت. ملائکه به خدا شکایت کردند: «خدایا! این تاریکی را از ما برطرف کن». پس خداوند، کلمه ای فرمود. از آن کلمه، روحی را خلق کرد. سپس کلمه ای فرمود. از آن کلمه هم، نوری خلق کرد. آن نور، روشنایی داد (و اضافه شد) به آن روح. خداوند، او را در جایگاه عرش جا داد. پس همه جا روشن شد. آن، حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) است. به همین دلیل، «فاطمه» را «زهرا» نامیدند؛ چون به واسطهِ نور او، آسمان ها روشن شد.ب) حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نور اهل زمین است مفضل بن عمر می گوید:از امام صادق ((علیه السلام)) شنیدم که فرمود: «ربّ الا رض» در آیهِ )وا شرقت الا رض بنور ربّها (2) (؛ یعنی امام الارض «مراد امام زمین است.» پرسیدم: «وقتی حضرت خروج کند چه می شود؟».فرمود: «در آن روز، مردم، از نور خورشید و ماه، بی نیاز می شوند و به نور امام ((علیه السلام)) اکتفا می کنند. (3) .مراد از «امام» در این روایت، یقیناً، حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است؛ زیرا اوّلاً: در خود روایت می گوید: «وقتی قیام کند، چه اتفاقی می افتد؟». ثانیاً، هیچ زمانی این گونه نبوده و فقط در زمان آن حضرت، مردم از نور خورشید و ماه بی نیاز می شوند. (4) .دلیل این مطلب، روایتی است

ص: 46

که باز خود مفضل بن عمر از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمود:اِذا قائمنا قام، ا شرقت الا رض بنور ربّها و استغنی العباد عن ضوء الشمس و ذهبت الظلمه.... (1) .وقتی قائم ما قیام کند، زمین، به نور پروردگارش روشن می شود و مردم، از نور خورشید بی نیاز می شوند و ظلمت به طور کلی از بین می رود.

حرار و حضرت نرجس خاتون (سلام الله علیها) خیره الاِماء و سیده الاِماء است.

عرض کرد: «ای رسول خدا! این نور چیست»!؟ فرمود: «از طرف خداوند، بشارتی در مورد برادرم و پسر عمویم (علی «ع») و دخترم آمد که به واسطهِ آن دو، مردان و زنان امّتم از آتش جهنم نجات پیدا می کنند». (1) .امیرمؤمنان (علیه السلام) خطاب به امام حسن و امام حسین (علیه السلام) فرمود: «شما، پیشوا هستید و شفاعت برای مادر شماست». (2) .ب) حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هم شفیع روز قیامت است:در حدیثی، امیر مومنان علی (علیه السلام) و جابر بن عبدالله انصاری از رسول خدا (ص) نقل می کنند که پیامبر (ص) مقامات ائمه (علیه السلام) را در روز قیامت بیان فرمود. مقام حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را این گونه بیان می فرماید: امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، شفیع مؤمنان در روز قیامت است؛ چرا که اذن شفاعت، از طرف خداوند داده نمی شود مگر به کسی که خداوند بخواهد و به آن راضی باشد. (3) .

غریب است:سیأ تی الله بقوم یُحِبّهُم و یُحِبّونَهُ و یَملِکُ مَن هو بینهم غریب.... (1) .خداوند، گروهی را می آورد که آنان را دوست دارد و آنان نیز او را دوست می دارند و کسی که در میان آنان غریب است، بر آنان حکومت می کند.امام کاظم (علیه السلام) می فرماید: «هو الطرید الوحید الغریب؛ او، همان رانده شدهِ یکه و تنهای غریب است». (2) .حضرت، به حدّی مظلوم است که امام باقر (علیه السلام) می فرماید: «اگر او را می شناختند، او را تکه تکه می کردند». (3) .همانند اذیت و آزارهایی که بر پیامبر (ص) پیش آمد، بر ایشان نیز وارد می آید و بلکه بیش تر. (4) .باز در بیان مظلومیت ایشان چنین آمده است که وقتی بر منبر کوفه می نشیند و عهدنامهِ پیامبر (ص) را می خواند، تمام افراد از اطراف او می گریزند و تنها وزیر او و یازده نفر نقیب باقی می مانند؛ هر چند آنان باز می گردند. (5) .آه از این مظلومیّت! چه قدر این مظلومیت سوزناک و جان کاه است که: حضرت زهرا (سلام الله علیها) خود و فرزندش را مظلوم معرفی می کند.مرحوم میرجهانی می گفت:در عالم روِ یا، مادر مظلومم حضرت فاطمه صدیقه (سلام الله علیها) را دیدم و ایشان سه بیت شعر فارسی خواند، وقتی بیدار شدم فقط یک بیت را به یاد داشتم و آن بیت این گونه است:دلی شکسته تر از من در آن زمانه نبوددر این زمان دل فرزند من شکسته تر است (6) .و بالا خره خود حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خود را مظلوم ترین فرد عالم معرفی می کند.حجه الاسلام حاج سیّد اسماعیل شرفی می گوید:به عتبات مقدّسه مشرف شده

ص: 50

بودم و در حرم مطهر حضرت سید الشهداء (علیه السلام) مشغول زیارت بودم. چون دعای زائرین در قسمت بالا سر حرم مطهر امام حسین (علیه السلام) مستجاب است، در آن جا از خداوند خواستم مرا به محضر مبارک مولایم حضرت مهدی،ارواحنافداه، مشرف گرداند و دیدگانم را به جمال بی مثال آن بزرگوار روشن کند.مشغول زیارت بودم که ناگهان خورشید جهان تاب جمالش ظاهر شد. گرچه در آن هنگام، حضرتش را نشناختم، ولی شدیداً مجذوب آن بزرگوار شدم. پس از سلام، از ایشان پرسیدم: «شما کیستید؟». آقا فرمود: «من، مظلوم ترین فرد عالم هستم.»! من، متوجّه نشدم و با خود گفتم: «شاید ایشان از علمای بزرگ نجف هستند و چون مردم به ایشان گرایش پیدا نکرده اند، خود را مظلوم ترین فرد عالم می داند.» در این هنگام، ناگهان متوجّه شدم که کسی در کنارم نیست. این جا بود که فهمیدم، مظلوم ترین فرد عالم، کسی جز امام زمان، ا رواحنا فداه، نیست و من نعمت حضور آن بزرگوار را زود از دست دادم. (1) .بیایید با هم، این دو مظلوم را از مظلومیت بیرون بیاوریم.

باد»! (1) .در حدیث دیگر فرمود: «پدر و مادرم فدای تو باد»! (2) .در زیارت حضرت زهرا (سلام الله علیها) می خوانیم: «اللهم صلّ علی البتول...فاطمه بنت رسولک و بضعه لحمه و صمیم قلبه و فلذه کبده...و حبیبه المصطفی». (3) .خدایا! درود فرست بر بتول فاطمه دختر رسول خودت و پارهِ تن او و سویدای دل او و پارهِ جگر او و محبوبهِ مصطفی.علاقهِ پیامبر (ص) به حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)پیامبر (ص) با معرفی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می فرماید:بأَبی و امّی سَمِیٍّی و شبیهی و شبیهِ موسی بن عمران، علیه جُیُوبُ النّورِ یَتَوقدُ من شُعاعِ القُدسِ. (4) .پدر و مادرم به فدای او باد! هم نام من است و شبیه من و حضرت موسی است. هاله ای از نور گرداگرد او را فرا گرفته. اشعهِ انوار قدسی از او ساطع است».ای گل محبوب خاتم، با خدا همراه و محرم با دلی سوزان ماتم، بهر مادر گشته پرغم سوزد از هجر تو عالم، ای گل زهرا کجایی؟ بیا ای زادهِ زهرا، تویی نور دل طه (5) .پیامبر اکرم (ص) در حدیثی دیگر می فرماید:طوبی لمَن لقیه و طوبی لمَن ا حبّه و طوبی لمَن قال به. (6) .خوشا به حال کسی که او را ملاقات کند، خوشا به حال کسی که او را دوست بدارد و خوشا به حال کسی که به او معتقد باشد!آن قدر او محبوب پیامبر (ص) است که در دعای عهد بعد از دعاهای متعدد برای وجود مقدس او و برای فرجش، می خوانیم: «اللّهُم و سُر نبیّک محمّداً بِرُوِ یَتِه؛ خدایا! خوش حال کن پیامبرت محمد را به واسطهِ دیدار وجود مقدس حضرت مهدی». (7) .عبدالله بن عمر نقل می کند:

ص: 52

پیامبر (ص) فرمود:خداوند در شب معراج، به من فرمود: «چه کسی را در زمین بر امّت ات جانشین کرده ای؟» عرض کردم: «برادرم را». فرمود: «علی ابن ابی طالب (علیه السلام) را؟» عرض کردم:«بلی». فرمود: «نظری بر زمین کردم، پس تو را انتخاب کردم....نظر دیگری کردم و علی (علیه السلام) را انتخاب کردم و او را وصی تو قرار دادم....ای محمد!، علی و فاطمه و حسن و حسین و ائمه را از یک نور خلق کردم. سپس ولایت آنان را بر ملائکه عرضه داشتم. هر کس آن را پذیرفت، از مقرّبان شد و هر کس آن را رد کرد، به کافران پیوست.ای محمد! اگر بنده ای، مرا چندان پرستش کند تا رشته حیاتش از هم بگسلد، ولی در حالی که منکر ولایت آنان است، با من رو به رو شود، او را در آتش دوزخ خواهم افکند.ای محمد! آیا مایلی آنان را ببینی؟». عرض کردم: «بلی». فرمود: «قدمی پیش گذار!» من، قدمی جلو نهادم، ناگاه دیدم، علی ابن ابی طالب و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و حجت قائم را که در میان آنان، همانند ستاره ای درخشان (کوکب دری) بود. گفتم: «اینان چه کسانی اند»؟ گفت: «اینان، امامان هستند و این ایستاده (قائم)، کسی است که حلال مرا حلال می کند و حرام مرا حرام و از دشمنان من انتقام خواهد گرفت. ای محمّد! او را دوست بدار؛ چرا که من او را دوست می دارم

ص: 53

و هر کس او را دوست بدارد نیز دوست دارم. (1) .

و توبه می کند. بعد از مدّتی طولانی سرش را بلند کرد. گفتم: «ای شیخ! دیروز آن جمله را گفتی، پس الان چه گونه به زیارتش آمدی؟» گفت: ای سلیمان! مرا سرزنش نکن! دیشب، در خواب...، شتری از نور دیدم که کجاوه ای از نور، بر روی آن شتر بود و داخل آن دو خانم بودند. گفتم: «این دو خانم بزرگوار کی اند؟» گفت: «یکی، حضرت خدیجه (سلام الله علیها) و دیگری حضرت سیده النساء فاطمه زهرا (سلام الله علیها) است». گفتم: «این جمع به کجا می روند؟» گفت: «به زیارت حسین که در کربلا از روی ظلم شهید شد، می روند».به آن هودج نگاه کردم. دیدم اوراقی از آن به پایین می ریزد. پرسیدم: «این اوراق مکتوب چیست؟» گفت: «در این ورق ها نوشته شده هر کس در شب جمعه، به زیارت قبر حسین (علیه السلام) بیاید، از آتش جهنم ایمن خواهد بود». (1) .گواه این قضیّه، تشرّف حاج علی بغدادی است که سؤالات بسیاری از امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) کرد. یکی از آن ها این بود:منبری ها جریان سلیمان اعمش را می گویند. آیا این حدیث صحیح است»؟ فرمود: «آری، راست و صحیح است». گفتم: «سیدنا! صحیح است که می گویند: هر کس زیارت کند حسین (علیه السلام) را در شب جمعه، برای او امان است»؟ فرمود: «آری، والله!» و اشک از چشمان مبارکش جاری شد و گریست. (2) .ب) عنایت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به زائران حسین (علیه السلام):قضایای زیادی بر این مطلب دلالت دارد. یکی از آن ها، قضیّهِ معروف جعفر نعل بند است که مرحوم نهاوندی آورده است. (3) .

شباهت های این دو بزرگوار اشاره می کنیم، ولی به موارد دیگری برخورد کردیم. مواردی هم برادر ارجمند آقای لطیف زاده تحقیق کردند، از این روی برخی از آن ها را ذکر می کنیم.بیعت، پیمانی است که به موجب آن نتوان با ستمگران به نبرد برخاست و از روی ناچاری و تقیّه باید حکومت آنان را به رسمیّت شناخت. همهِ پیشوایان معصوم، به مقتضای حکمت الهی دچار چنین پیمانی بودند، امّا بعضی از معصومان چنین بیعتی بر گردن نداشتند.الف) بیعت و تقیه نکردن حضرت زهرا (سلام الله علیها):دشمنان، پس از غصب خلافت، سعی کردند از همهِ مردم، به ویژه صحابهِ خاصّ پیامبر اکرم (ص) خاصّه خاندان رسالت (حضرت علی و حضرت زهرا (علیه السلام)) برای خود بیعت بگیرند تا افکار عمومی را به خود جلب کنند، ولی حضرت زهرا (سلام الله علیها)، همهِ مصیبت ها را تحمل کرد و تا زنده بود، با غاصبان حکومت بیعت نکرد، بلکه برای بازگرداندن خلافت به مسیر اصلی اش، مبارزه نمود و حتی مانع بیعت حضرت علی (علیه السلام) شد. (1) .ب) نبودن بیعت احدی از ستمگران بر گردن حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و تقیّه نکردن آن حضرت:پیشوایان معصوم ما، اگر با کسی پیمان می بستند، (گر چه از روی مصلحت و تقیه)، به آن پای بند بودند. بهترین گواه، این است که امام حسین (علیه السلام) تا زمانی که معاویه زنده بود، به خاطر احترام به صلح برادرش قیام نکرد. حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به دلیل این که برای ریشه کن کردن ستم و ستمگران آفریده شده است و اگر ظاهر و آشکار بود، سکوتش به معنای رضا به ستمگری ستمگران و ترک نبرد با آنان بود (گرچه

ص: 56

از روی تقیّه) در پس پرده غیبت به سر می برد تا بیعت کسی بر گردنش نباشد. همین، یکی از علل غیبت آن حضرت شمرده شده است.حضرت علی (علیه السلام) می فرماید:....اِن القائم منّا اِذا قام لم یکن لا حد فی عنقه بیعه فلذلک تخفی ولادته و تغیب شخصه. (1) .هنگامی که قائم ما قیام کند، بیعت احدی بر گردن او نخواهد بود. از این رو، ولادت او مخفی می شود و از دیده ها پنهان می شود.حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرمود:اِنّه لم یکن لا حد من آبائی (علیه السلام) اِلاّ و قد وقعت فی عنقه بیعه لطاغیه زمانه و اِنّی ا خرج حین ا خرج و لابیعه لا حد من الطواغیت فی عنقی. (2) .بر گردن همهِ پدرانم، بیعت سرکشان زمانه بود، امّا من وقتی خروج کنم، بیعت هیچ سرکشی بر گردنم نیست.در زمان آن حضرت تقیه ای در کار نیست:حضرت علی (علیه السلام) در تفسیر آیهِ شریفه )وعد الله الذین ءامنوا منکم وعملوا الصالحات لیستخلفنّهم... (3) فرمود:در امن و امان مرا بپرستند، بدون هیچ ترس و واهمه ای و نیاز به تقیّه احساس نکنند. این آیه، در حق قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نازل شده است. منظور از «کسانی که ایمان آورده اند»، در این آیه، پیشوایان معصوم (علیه السلام) هستند. (4) .

منین علی (علیه السلام) آمدند و عرض کردند:فاطمه (سلام الله علیها) شب و روز گریه می کند. شب از گریه آن حضرت خواب نداریم و روز برای ما آرامش نیست تا بتوانیم به امور معاش خود بپردازیم. ما از تو تقاضا می کنیم که به آن حضرت بگویی، یا شب گریه کند و روز آرام باشد و یا روز گریه کند و شب آرام باشد.حضرت علی (علیه السلام) نزد فاطمه (سلام الله علیها) رفت و او را هم چنان گریان دید. کمی که آرام گرفت، به او فرمود: «از من تقاضا کردند که شما، یا شب گریه کنی یا روز». فاطمه (سلام الله علیها) گفت: «من به زودی از میان آنان می روم. دست از گریه ام برنمی دارم تا به پدرم ملحق شوم».سپس حضرت علی (علیه السلام) برای فاطمه (سلام الله علیها) سرپناهی به نام «بیت الا حزان» دورتر از خانه های مردم در قبرستان بقیع ساخت.فاطمه (سلام الله علیها) هر روز صبح حسن و حسین (علیه السلام) را در پیش روی خود به سوی بقیع روانه می کرد و گریان به بیت الا حزان می رفت. وقتی که شب فرا می رسید، حضرت علی (علیه السلام) نزد او می آمد و همراه آن حضرت به خانه مراجعت می کرد. (1) .امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «هر روز از مدینه خارج می شد و کنار قبرهای شهیدان مشغول گریه بود». (2) .وقتی زنان مدینه به عیادت حضرت فاطمه (سلام الله علیها) آمدند و از احوال آن حضرت پرسیدند، حضرت فاطمه (سلام الله علیها) پس از حمد خداوند و درود بر پدرش فرمود: «حالم چنین است که به خدا سوگند از دنیای شما بیزار و بر مردانتان خشمناکم». (3) .در صحیح بخاری آمده، که وقتی حضرت زهرا

ص: 58

(سلام الله علیها) فدک را مطالبه کرد، ابوبکر خودداری کرد و چیزی را از فدک به او نداد. آن حضرت از ابوبکر ناراحت شد. پس از او کناره گیری کرد و با او سخنی نگفت تا از دنیا رفت. (1) .ب) دوری حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف):حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از هنگام ولادت، از مردم و به ویژه ستمگران، مخفی بود. در آغاز ولادت، بعضی به صورت محدود می توانستند خدمت آن حضرت برسند. این محدودیت، در زمان غیبت صغری بیش تر شد و در زمان غیبت کبری به اوج خود رسید و از مردم دوری می فرمود.امام باقر (علیه السلام) می فرماید:«اِذا غضب الله تبارک و تعالی علی خلقه، نحّانا عن جوارهم.هنگامی که خدای تبارک و تعالی بر مردمان خشمگین شود، ما را از مجاورت آنان دور می سازد. (2) .در روایات دیگر داریم، ولادت و رشد او مخفی است (3) ؛ پنهانی است، که انتظار می کشد. (4) مردم امام خود را نمی بینند، او در موسم حج حاضر می شود و مردم را می بیند، اما مردم او را نمی بینند. (5) .خود حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در توقیع شریف به شیخ مفید می فرماید:اگر چه ما در مکان دور دستی زندگی می کنیم، مکانی که از خانه های ستمگران به دور است، به جهت مصلحتی که خداوند برای ما و شیعیان ما دیده در این دوری، امّا ما از خبرهای شما آگاه هستیم.... (6) .حضرت به علی بن ابراهیم بن مهزیار فرمود:پدرم امام عسکری (علیه السلام) با من پیمان بسته که در کنار گروهی که مورد غضب و نفرین خداوند قرار گرفتند، زندگی نکنم و به من دستور داده که تنها در کوه هایی که

ص: 59

عبور از آن دشوار است و زمین های ویران، مسکن گزینم.... (1) .

رنگش به زردی متمایل می شود». (1) .

فریاد یتیمان و مساکین خواهد رسید؟ پدر جان! برای امّت، چه کسی پس از تو، تا قیامت خواهد بود؟حضرت، تا بدان جا نسبت به امور امّت پدرش اهتمام می ورزد که شب تا صبح را پیوسته در رکوع و سجود و قیام و دعا می گذراند و همواره، مؤمنان را دعا می کند و از برای خود دعایی نمی کند. وقتی فرزند دل بندش حسن (علیه السلام) علّت را جویا می شود؟، می فرماید: «الجار ثم الدار». (1) .حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز غم خوار همگان، به ویژه شیعیان است و برای آنان دعا می کنند. توقیعات و ملاقات های فراوان، بر این مطلب دلالت می کند.حضرت، در توقیعی می فرماید:... به من رسیده است که گروهی از شما، در دین، به تردید افتاده اید و در دل، نسبت به اولیای امر خود، دچار شک و حیرت شده اید! این، مایه غم و اندوه ما شد. به خاطر شما و نه به خاطر خودمان و دربارهِ شما ناراحت شدم نه دربارهِ خودمان.... ما بر احوال شما آگاهیم و اوضاع شما بر ما پوشیده نیست. ما در رسیدگی و توجّه به شما، کوتاهی نکرده ایم و یاد شما را از خاطر نبرده ایم. اگر جز این بود، مشکلات و گرفتاری ها بر شما روی می آورد و دشمنان شما را نابود می کردند. (2) .

گشت. مکرّر، این اتفاق می افتاد که پیامبر (ص) محرومان را دَرِ خانه او می فرستادند. حضرت پیراهن شب عروسی و گردن بند خویش را به نیازمندان بخشید. او حتی طعام و قرص نان و دست بند و گوشواره و حتّی پرده و فرش منزل خویش را به سائل داد. بخشندگی وی بدان مرحله می رسد که در کتاب خداوند ثبت می شود:)ویطعمون الطعام علی حبّه مسکیناً و یتیماً و ا سیراً. ( (1) .حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرزند مادری این چنین است. از این رو، پناه محرومان و درماندگان است.امام باقر (علیه السلام) فرمود: «مهدی، بخشنده ای است که مال را به وفور می بخشد و بر بینوایان بسیار رئوف و مهربان است». (2) .

آنان را از مرگ جاهلیّت برهاند و یاورانی برای امام زمان خویش فراهم کند.حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز برای تحّقق آرمان های والای پیامبر و در ادامهِ مسیر حرکت زهرا (سلام الله علیها) همواره مشغول مجاهدت و سازندگی است.امام رضا (علیه السلام) می فرماید: «او، شتابنده به سوی نیکی ها و بزرگواری ها و تلاش گری سخت کوش است». (1) .

ص: 64