مديريت فناوري اطلاعات

مشخصات كتاب

عنوان و نام پديدآور: مديريت فناوري اطلاعات/ www.modiryar.com

ناشر :www.modiryar.com

مشخصات نشر ديجيتالي:اصفهان:مركز تحقيقات رايانه اي قائميه اصفهان 1391.

مشخصات ظاهري:نرم افزار تلفن همراه , رايانه

موضوع:مديريت - فناوري

مديريت بهره وري اطلاعات

Information Productivity Management

گردآورنده: راضيه دبيري فاز

علاقه به حل معماي بهره وري فناوري اطلاعات، موجب انجام تحقيقات زيادي برمبناي گروه داد ه هاي بين المللي  و ساير مراجع معتبر اطلاعاتي با روشهاي مختلف تجزيه و تحليل آماري و رياضي شد با ا ينحال شواهد اندكي از افزايش بهره وري به وسيله فناوري اطلاعات يافته شد ؛به طور يكه رابرت سلو  به طعنه  مي گويد  : شما قدمت كامپيوتر را هر جا به غير از آمار بهره وري مي توانيد ببينيد .

   

 

 

مقدمه آنچه در سازمانها مزيت رقابتي اي___جاد مي كند، بهره وري به معناي بكارگيري و تركيب موثر منابع موجود در سازمان است. بهبود اثربخش بهره وري همانند ساير مولفه ها و فرآيندهاي نرم افزاري سازماني از الزامات كار سازماني است كه در ذات و خميرماي__ه بهره وري بهبود نهفت___ه است و مشروعيت بهره وري در بهبود و اصلاح آن است. استقرار چرخه مديريت بهبود بهره وري موجب م____ي گردد كه بهره وري به صورت يك فرآيند دائمي ارتقا يابد و مسير بهره وري مشخص و بسترسازيهاي لازم صورت گيرد. حركت بهره وري لازمه رشد و پيشرفت سازمان بوده و به نهادي شدن امر بهبود در نظامهاي مختلف سازماني منجر خواهد شد.

در گذشته، سازمانها به مسائلي چون توليد بيشتر، سرمايه، سرپرستي نيروي كار و مواد اوليه توليد به منظور افزايش كارايي توجه داشتند ولي در دهه هاي اخير، دانشمندان علوم مديريت به موازات پيشرفت تكنولوژي اطلاعات، به عوامل

مهمتري پرداخته و معتقدند كه عناصر مهمي نيز وجود دارد كه در سازمانها بايستي به آن توجه شود، و يكي از اين عناصر بهره وري اطلاعات  مي باشد.

 

ضرورت توجه به بهره وري

امروزه با توجه به محدوديت هاي موجود، استفاده موثر از منابع در فرآيند توليد كالا و خدمات يكي از اهداف بنيادي سازمانها به شمار مي آيد.

براي تحقق اين هدف، تلاش سيستماتيك، ساختار يافته و همه جانبه عموم كاركنان در كليه سطوح سازماني در زمينه حذف فعاليتها فاقد ارزش افزوده از طريق اصلاح فرآيندهاي كاري و برقراري تعامل صحيح و منطقي بين اجزاي اين فرآيندها ضرورتي غيرقابل انكار است.

بر اساس اين نگرش برق تهران اجراي پروژه استقرار چرخه مديريت بهره وري را در دستور كار خود قرار داده است. از كليه واحدهاي سازماني و همكاران گرامي انتظار مي رود ضمن مشاركت جدي و فعال در اجراي اين پروژه، با ابداعات و نوآوري هاي خود و انجام امور به صورت هوشمندانه در ارتقاء سطح بهره وري سهيم بوده و موجبات رشد و تعالي سازماني را فراهم نمايند و بدين ترتيب در عمران، آباداني، رشد اقتصادي و توسعه اجتماعي ميهن اسلامي ايران حضوري سبز داشته باشند.

نقش فناوري اطلاعات و ارتباطات در بهره وري ملي چيست؟

با توجه به گسترش روز افزون كاربرد كامپيوتر در فعاليتهاي روزمره و پررنگ تر شدن نقش ارتباطات و توليد اطلاعات كشور ما به عنوان يكي از كشور هاي جهان سوم براي عقب نماندن از قافله توسعه كاربرد اطلاعات و ارتباطات بايد با سرعت و كيفيت بيشتر و بهتري در زمينه كسب تجارب و آشنايي با آخرين دستاوردهاي كاربرد اطلاعات گام بردارد. دور از ذهن

نيست كه ورورد هر وسيله يا پديده جديد ضمن پر كردن خلاء هاي موجود فرهنگ خاص خود را در پي مي آورد و باعث ايجاد تحرك و پويايي در بين كابرانش مي شود بنابراين لازم است عزم  عمومي و همت ملي براي تزريق دانش هاي نو و كاربردي تر به روح فرهنگ و دانش جامعه جزم شود تا  پيشرفت ها ي تكنولوژيك و ساختاري با استفاده ار كارايي رايانه ها و ابر رايا نه ها در كشور ما نيز بروز يابد. شايد اصطلاح دولت الكترونيكي در بدو امر بسيار غلو آميز به نظر برسد هر چند كه رسيدن به چنين هدف بلندي نيازمند  تلاش هاي هماهنگ در تمام عرصه اي اجتماعي، فرهنگي، ايتصادي و اطلاعاتي كشور مي باشد اما خوشبختانه گام هاي مهمي در جهت تحقق اهداف  قانون برنامه سوم توسعه به منظور دستيابي با اطلاعات دقيق و به هنگام در بخش هاي مختلف اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي از طريق اتوماسيون فعاليت ها ، تسريع در اجراي امور، بهبود ارائه خدمات به مردم با حداكثر نظم و دقت ،افزايش كيفيت تصميم گيري ها در سطوح مختلف و ارائه خدمات غير حضوري ، همچنين كاهش هزينه ها ،افزايش كارايي واثر بخشي  در بخش هاي مختلف ، ايجاد گردش سريع اطلاعات بين دستگاهاي اجرايي براي آغاز اين راه براداشته شده است.با توجه به اقتصاد تك محصولي كه متكي بر منابع تجديد ناپذيري چون نفت مي باشد و تاثير زنجير وار عوامل مختلف در روني يا ركود اقتصادي كشور لازم است كه توجه عمومي دولت و مردم متوجه بهره وري به معنني درست مصرف كردن منابع ملي

معطوف شود اين امر انجام برنامه ريزي هاي گسترده  و پيچيده اي در  تمام ساختار ها ئ زير بخش هاي اقتصادي، فرهنگي واجتماعي كشور را مي طلبد كه ميسر نخواهد شد مگر آنكه فرهنگ بهره وري  در كشور و در ميان ايشار مختلف مردو نهادينه  شود و مورد پذيرش يرار گيردبا توجه با استقبال گسترده اي كه در چند ساله اخير در كشور ما از پديده  ICT  ، رايانه  و اينترنت توسط مرم و مسئولين شده است مي توان اميدوار بود  هدايت دقيق سرمايه ها از ابعاد كمي و كيفي در ساختار هاي زير بنايي مورد نياز كشور باشيم و با پرهيز از هرز دادن سرمايه هاي ملي در پويايي اقتصاد و فرار از بحران هاي سي يا چهل سال آيده كه اتمام نفت گريبانگير ما خواهد كرد گام هاي موثري برداريم. داشتن يك برنامه ريزي اصولي در اين زمينه با توجه به دو بعد مهم نقش مردم و مسئولين امكان پذير است. مسئولين به عنوان سياست گذاران عرصه هاي فرهنگي، اقتصادي اجتماعي و مردم به عنوان مجريان واقعي اين سياست ها نقش غير قابل انكاري در اين  برنامه ريزي دارند .خروج مسئولين از چهارچوب هاي سنتي در سياستگذاري با تكيه بر آمار و اطلاعات قابل استناد حذف نظام هاي بروكراتيك از بين رفتن ساختارهاي موازي كم كردن هزينه هاي غير ضروري در برنامه ها و پذيزش اصول كاربردي استفاده از اطلاعات توسط مردم و هماهنگ شدن نظاو هاي ايتصادي و اجتماعي ... كه در آنها ارتباط تنگاتنگ بين مردم و مسئولين وجود دارد از طريي فرهنگ سازي و آمزش عمومي براي مردم توسط مسئولين

همچنين عادت كردن ايشان به استفاده از خدمات غير حضوري موجبات افزايش كارايي و بهره وري را در سطوح مختلف هرم جامعه ايراني پديد مي آورد و بدون شك فناوري  كاربرد اطلاعات حلقه و اسط سطوح  اين هرم خواهد بود  كه مي تواند كشور ما را در زمره كشور هاي پيشرفته قرار دهد .

علاقه به حل معماي بهره وري فناوري اطلاعات، موجب انجام تحقيقات زيادي برمبناي گروه داد ه هاي بين المللي  و ساير مراجع معتبر اطلاعاتي با روشهاي مختلف تجزيه و تحليل آماري و رياضي شد با ا ينحال شواهد اندكي از افزايش بهره وري به وسيله فناوري اطلاعات يافته شد ؛به طور يكه رابرت سلو  به طعنه  مي گويد  : شما قدمت كامپيوتر را هر جا به غير از آمار بهره وري مي توانيد ببينيد .

تحقيقات اخير تصوير شفافتري از ارتباط بين فناوري اطلاعات و بهره وري نشان مي   دهند؛ همچنين آثار مثبت فناوري اطلاعات بر بهره وري را نيز نشان  مي دهند و بويژه سرمايه انساني را به عنوان كليد حل معماي بهر هوري فناوري اطلاعات مطرح مي كنند و تكنولوژي اطلاعات را نشانه آخرين روند براي افزايش بهر ه وري مي دانند .

 

تعريف اطلاعات

 

اطّلاعات را به صورت هاي گوناگون تعريف كرده اند، و بسته به اينكه در چه زمينه اي قرار داريم سوال «اطلاعات چيست؟» جواب هاي متعدّدي را دريافت نموده است. از منظر فلسفه، اطّلاعات پديده ايست چندشكلي (polymorphic) و مفهومي ست چندمعنايي (polysemantic)، و بنابراين، مي تواند به صورت هاي چندگانه تعريف و تبيين شود. انتخاب گونهٔ تعريف به تراز تجريد (abstraction) انتخاب گرديده و نيز به مجموعهٔ شرايط مورد نظر بستگي خواهد داشت (مفاهيم معنائي اطّلاعات در

زير).

اطّلاعات مجموعه اي از آگاهي هاست، كه مبناي اكتشاف و توليد دانش قرار مي گيرد. واژه هاي داده ها و اطّلاعات ممكن است به جاي هم به كار رود، ولي، از پردازش و پرورش داده هاي خام و پردازش نشده است كه اطّلاعات بوجود مي آيد.

روش هاي جمع آوري اطلاعات

يكي از اصلي تر ين بخش هاي هر كار پژوهشي را جمع آو ري اطلاعات تشكيل مي دهد. چنانچه اين كار به شكل منظم وصحيح صورت پذيرد كار تجزيه و تحليل و نتيجه گيري از داده ها با سرعت و دقت خوبي انجام خواهد شد. براي جمع آوري اطلاعات در كارهاي پژوهشي چند روش عمده را مورد استفاده قرار مي دهند.

گردآوري داده ها - پردازش و تفسير داده ها  - كنترل كيفيت داده ها - تفكيك داده ها - پردازش داده ها

اصلي ترين روش ها براي جمع آوري داده ها به شرح زير است:

استفاده از اطلاعات و مدارك موجود

در برخي تحقيقات  اطلاعاتي كه بايد بعنوان داده مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار گيرند از پيش آماده هستند. بدين صورت كه محقق بدنبال اطلاعات جديد نيست بلكه مي تواند نسبت به جمع آوري اطلاعاتي كه از قبل تهيه شده اند و در پرونده هاي ( درمانگاهي  بيمارستاني ثبت احوال، دانشجويي ،دانش آموزي و مراجعين به مراكز مختلف شهرداري ها و... ) موجود است  اقدام كند.

مشاهده

· از روش هاي جمع آوري اطلاعات است كه در آن رفتار مشخصات موجودات زنده اشيا و پديده ها با استفاده از ويژگي هاي گوناگون آنها ملاحظه و ثبت مي گردد. منظور از مشاهده ثبت دقيق تمام جوانب بروز حادثه ويژه يا رفتار و گفتار فرد يا  افراد از

راه حواس و يا ساير راه هاي ادراكي ( كمك گرفتن از ابزار خاص ) مي باشد.

مصاحبه 

· مصاحبه يكي از روش هاي جمع آوري اطلاعات است كه در آن به صورت حضوري ياغير حضوري از افراد يا گروهي ار آنان پرسش مي شود. نكته مهم آن است كه سوالات مصاحبه از پيش انديشيده شده و تعيين شده است. آنچه مصاحبه را به صورت هاي مختلف طبقه بندي مي كند ميزان انعطاف پذيري آن و يا نحوه اجراي آن است. مصاحبه را يكي ازروش هائي دانسته اند كه امكان دريافت پاسخ در آن بيش از روش هاي ديگر است، زيرا در هنگام مصاحبه امكان تحريك آزمودني براي دادن پاسخ وجود دارد و نيز مي توان در صورت ابهام با توضيح موضوع راروشن ساخت

پرسشنامه

· پرسشنامه شامل دسته اي از پرسش هاست كه برطبق اصول خاصي تدوين گرديده است و به صورت كتبي يه افراد ارائه مي شود و پاسخگو بر اساس تشخيص را خود جواب ها رادر آن مي نويسد. هدف از ارائه پرسشنامه  كسب اطلاعات معين در مورد موضوعي مشخص است. بزرگ بودن گروه يا جامعه مورد مطالعه يكي از دلايل مهم براي استفاده از پرسش نامه است چه امكان مطالعه نمونه هاي بزرگ را فراهم مي آورد. كيفيت تنظيم پرسشنامه دربدست آمدن اطلاعات صحيح و درست و قابل تعميم بسيار با اهميت است.

روائي و پايائي

ابزاري كه براي جمع آوري داده ها مورد استفاده قرار ميگيرد درمرحله نخست بايد از روايي (اعتبار) برخوردار باشند و درمرحله دوم بايد پايايي ( اعتماد ) داشته باشند .

 

انواع اطلاعات

1- اطلاعات ورودي:1-1- انواع اطلاعات شامل بخشنامه ها- دستور

العملها- اطلاعيه ها- آمار ها- نمودار ها- عكس ها و ... كه جنبه محرمانه و طبقه بندي شده نداشته و منبع آن به صورت شفاف و روشن اعلام گردد.

1-2- ارائه مقالات- جزوات- كتب- نرم افزار و ... با ذكر مشخصات كامل مشروط بر آنكه قبلاً مجوز انتشار آنها از طريق پايگاه اخذشده باشد.            1-3- ارسال پاسخ نامه هاي غير رسمي كه نياز به ورود در چرخه اداري ندارد.

2- اطلاعات خروجي:2-1- دريافت پاسخ نامه ها- دستور العمل ها- مسابقات- ريز نمرات – نظر سنجي ها و..     .2-2- دريافت آمار- اطلاعات- مقالات- كتب- عكس و ..  .2-3- انجام كليه امور اداري، مالي، آموزشي، پرورشي و ... كه نياز به ثبت نام يا ارسال مدارك و ..دارد.2-4- ساير امور به تشخيص شوراي سياست گذاري يا شوراي برنامه ريزي و هماهنگي.

نتيجه گيري        

ظهور فناوري اطلاعات و ارتباطات در كتابخانه ها و مراكز اطلاع رساني ميزان بهره وري را افزايش داده و كيفيت دسترسي به منابع و خدمات كتابخانه ها را تسهيل نموده است، بنابراين انواع شيوه هاي دسترسي به اطلاعات همچون دسترسي به اطلاعات كتابشناختي، دسترسي فيزيكي، دسترسي هوشمند و دسترسي از طريق شبكه به منابع و خدمات به صورت يك واقعيت نمود پيدا كرده است، البته اين موارد پيامدهاي چالش برانگيز زيادي نيز با خود به همراه آورده است.

فناوري اطلاعات و ارتباطات در شركتهاي كوچك و متوسط فيليپين

IT in philipin

يزدان محمد بيگي

  دولت فيليپين ازطريق مجمع فناوري اطلاعات و ارتباطات اقدام به تهيه طرحي جامع براي بهره گيري شركتهاي كوچك و متوسط از فناوري اطلاعات و ارتباطات در انجام امور اجرايي كرده است. اين طرح كه زمان اجراي آن سه سال اعلام شده است، اهم مشكلات و راهكارهاي مربوط به رايانه اي كردن فرايندها را موردتوجه قرار

داده است. براين اساس، اولين اقدام، دريافت اعتبار مالي از يكي از بانكهاي لندبانك، بانك توسعه فيليپين و ديگر موسسات و شركتهاي مالي و اعتباري اعلام شده است. اين درحالي است كه برخي موسسات مالي و اعتباري دولتي و خصوصي حمايت خود از اين طرح را منوط به تضمينهاي كافي مالي دانسته اند و دليل آن را نيز، عدم شفافيت در ارزيابي نتايج برنامه ذكر كرده اند.از ديگر اقدامات در اين زمينه، تاسيس 500 موسسه مرتبط با توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات اعلام شده است كه ازطريق موسسات حامي ظرف سه سال آينده انجام خواهدشد. همچنين، مجمع فناوري اطلاعات و ارتباطات حمايت بانك توسعه كشاورزي را براي كمك به شركتهاي كوچك و متوسط موردنظر در طرح جلب كرده است.از مهمترين نگرانيها در برنامه كاري اعلام شده مي توان به مواردي همچون: فقدان آگاهي از منافع مشهود توسعه و به كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات، ابهام در نقطه شروع و ابهام در چگونگي انجام خدمات پشتيباني پس از فروش در زمينه فناوري مزبور اشاره كرد.در زمينه خدمات پس از فروش، مجمع در پي ايجاد شركتهاي پشتيباني است كه در اسرع وقت و به صورت روي خط به ارائه خدمات لازم بپردازند.براساس برآوردهاي مجمع فناوري اطلاعات وارتباطات، 50 درصد از شركتهاي كوچك و مت___وسط داراي شرايط لازم براي بهره گيري از فناوري مزبور هستند. 30 درصد از آنها پيش از اين، اقدام به اين كار كرده اند و 20 درصد ديگر از ضعف مفرطي در اين زمينه برخوردارند.از مهمترين الزامات درنظر گرفته در اين طرح مي توان به مواردي همچون: توسعه فعاليتهاي صادراتي در وب سايتها، بانكهاي

اطلاعاتي براي تامين كنندگان، بانكهاي اطلاعاتي براي مشتريان، نظام خرده فروشي، نظام حسابداري و نظام امنيت شبكه اشاره كرد.مسئولان مربوط به اين طرح اميدوارند كه بتوانند حداقل 5000 شركت كوچك و متوسط را ظرف پنج سال از الزامات مزبور برخوردار سازند.

تاثير فناوري هاي نوين بر بهبود بهره وري كاركنان

انسانها اساساً به دنبال آزادساختن خويش از قيدوبندهاي اطراف هستند. اين موضوع درمورد كاركنان سازمانها و شركتها نيز صدق مي كند و معمولاً كنشهايي گاه چالش زا بين آنان و مقررات، ضوابط، روشها و ابزار انجام كار وجود دارد. ماكس وبر و كارل ماركس از مشهورترين نظريه پردازاني هستند كه درمورد ميزان آزادي عمل كاركنان در دنياي كسب و كار نظريات قابل توجهي ارائه كرده اند. اولي بر بوروكراسي اداري تاكيد مي ورزد و تقيد كاركنان بدان را از مهمترين عوامل موفقيت سازمان به شمار مي آورد. درحالي كه دومي، بوروكراسي و تشكيلات اداري را مانعي براي ج___ولان فرد در حوزه هاي مختلف زندگي مي داند.فناوري اطلاعات و ارتباطات در سالهاي اخير تغييرات شگرفي را در نوع نگرش به كار كاركنان ايجاد كرده است و كاركنان مجازي و از راه دور جايگاه ويژه اي در كسب و كار نوين كسب كرده اند. پژوهشهاي جديد در ايالات متحده نشان مي دهد كه استفاده از فناوري هاي نوين و ازجمل___ه آنها رايانه هاي بي سيم باعث كاهش ميزان كار غيرمفيد كاركنان تا دو ساعت و هشت دقيقه شده است و اين موضوع افزايش بهره وري به ميزان 100 ساعت در سال را براي كاركنان مزبور به همراه داشته است. بررسيهاي انجام شده بر روي 25 هزار كارگر دانشمدار

نشان مي دهد كه ميزان بهره وري كساني كه از امكانات نوين فناوري اطلاعات و ارتباطات استفاده مي كنند، 25 درصد بيش از ديگران است. همين پژوهشها نشان مي دهد كه به مرور زمان، رفتار افراد مزبور و جايگاه آنان در سلسله مراتب سازمان به نحو محسوسي بهبود يافته است. همچنين، كاربران فناوري هاي اطلاعاتي و ارتباطي نوين در استفاده از زمان خويش موفق تر از ديگران عمل مي كنند و توانسته اند توازن بهتري بين كار و زندگي روزمره ايجاد كنند.البته تاثيرات مثبت گفته شده به همين جا ختم نمي شود كه از آن جمله مي توان به اين مورد اشاره كرد كه كاركنان مزبور مي توانند در گزينش محل زندگي خانوادگي خويش از آزادي عمل بيشتري برخوردار باشند.

يونسكو و توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات

يونسكو - (سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد) - همواره در ترغيب كشورهاي جهان به استفاده از فناوري هاي نوين در عرصه هاي ملي، منطق______ه اي و بين المللي براي ترويج و ارتقاي فرهنگي پيشگام بوده است. در سالهاي اخير، فناوري نوين اطلاعات و ارتباطات نيز موردتوجه جدي اين سازمان قرار گرفته و سياستگذاري ويژه اي در اين زمينه انجام ش___ده است. اهم اهداف بهره گيري از فناور مزبور در سياستهاي اين سازمان عبارتند از:بهره گيري بهينه از فناوري اطلاعاتي در بهبود كيفيت زندگي؛كمك به افراد و سازمانها براي هماهنگي با شرايط جديد و ارائه ابزار و الگوهاي مناسب براي پاسخ به نيازهاي موجود در جامعه اطلاعاتي؛ارائه خدمات و شيوه هاي مديريتي به منظور كاهش هزينه بهره گيري از ابزار و امكانات اطلاعاتي و ارتباطي؛بهبود كيفيت خدمات و

محصولات؛ترغيب به نوآوري در عرصه توسعه فناوري، استف______اده از فناوري و جريان عمومي كسب و كار؛افزايش تسهيم دانش، شفافيت و پاسخگويي و كاهش ديوانسالاري در سطوح سازماني و اجتماعي؛شناسايي مقاطع كليدي در توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات؛ايجاد شرايط مساعد براي استفاده همگاني از اطلاعات و فناوري هاي مربوط و بهبود كيفيت آنها؛ايجاد شرايط مساعد براي بهره گيري دولتها و سازمانهاي آموزشي و پژوهشي دولتي و غيردولتي از حداقل ابزار و شيوه هاي فناوري اطلاعات وارتباطات؛پشتيباني از مفهوم يادگيري مادام العمر؛ايجاد حداقل دانش لازم براي بهره گيري از فناوري هاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي در افراد و سازمانها؛كمك به درك درست فناوري اطلاعات، اهميت توسعه و اثرات مثبت آن درجنبه هاي مختلف زندگي فردي و اجتماعي. يونسكو و توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات

شبكه هاي ارتباط جمعي

يكي از كاربردهاي گسترده فناوري اطلاعات و ارتباطات، كمك به ايجاد و توسعه شبكه هاي ارتباط جمعي است كه نقش موثري در پيوند فناوري مزبور با سياستگذاري هاي خردوكلان دارد. يك شبكه ارتباط جمعي، متشكل از يك نظام محلي مبتني بر رايانه است كه امكان برقراري ارتباط و تسهيم اطلاعات، دانش و تجارب را بين افراد و جوامع مختلف ايجاد مي كند. البته اين تعريف بسيار گسترده است و دربرگيرنده محدوده اي از شبكه ها با دهها هزار عضو در آمريكا تا شبكه هاي كوچك روستايي در برخي قسمتهاي آسيا و آفريقا است.شبكه هاي ارتباط جمعي دراشكال مختلف قابل ملاحظه است. برخي از آنها فقط محلي است و برخي ديگر ازطريق اينترنت در اقصي نقاط جهان قابل دسترسي است. همچنين، برخي از آنها غيرانتفاعي و برخي ديگر با اهداف سودجويانه

است كه دسته اخير، اساس سازمانه___اي مجازي را تشكيل مي دهند. شبكه هاي مزبور مي توانند اطلاعات را از مجراهاي مختلف جمع آوري و دراختيار كاربران بگذارند.شبكه هاي ارتباط جمعي قادر به سفارشي كردن اطلاعات براي افراد يا گروههاي ويژه هستند و از اين نظر مي توان در مستندسازي امور از آنها بهره برد. اين موضوع بويژه براي كساني كه از محدوديت زماني، زباني و مهارتي در گردآوري اطلاعات برخوردارند، حايزاهميت زيادي است. نگهداري، پشتيباني و توسعه چنين شبكه هايي آسان است و اطلاعات ذخيره شده در يك رايانه مركزي دردسترس كاربران قرار مي گيرد.يكي از مهمت___رين كاربردهاي چنين شبكه هايي، انجام فعاليتهاي آموزشي است كه از اين طريق، فراگيران و مدرسان ازطرق مختلف پشتيباني مي شوند. از مهمترين مزاياي اين شبكه ها بويژه در كشورهاي درحال توسعه، كاهش هزينه اتصال به شبكه هاي جهاني است.

دولت الكترونيك در امارات

دولت امارات متحده عربي به تازگي با همكاري دانشگاه هاروارد اقدام به راه اندازي برنامه هاي آموزشي پنج روزه در زمينه روشهاي اجرايي دولت الكترونيك كرده است. مسئولان امارات اميدوارند از اين طريق بتوانند زمينه را براي توسعه دولت الكترونيك فراهم كرده و در بهبود كيفيت خدمات بخشهاي عمومي بكوشند. آنان از فناوري اطلاعات و ارتباطات نه تنها به عنوان روشي مناسب براي ارائه خدمات ياد مي كنند، بلكه آن را يك فرهنگ و تفكر تلقي مي دانند كه برپايه تجدد، تعالي و بهبود مستمر كيفيت زندگي است.

*تدبير

نقش فن آورى اطلاعات در مديريت ريسك

عبدالرحمن محمدى نوده

در جهان كنونى ، عناوين و پارامترهاى مختلفى در امر مديريت مطرح است كه اداره آنها نيازمند شناخت و درك صحيح و دانش مخصوص به

خود است . پرداخت به هريك از اين عناوين و تعيين وجه اشتراك و افتراق هر كدام ، نيازمند فرصت كافى به خود است ، اما آنچه كه امروزه مهم تر از همه عناوين مديريتى ، به عنوان اصلى ترين عامل در تعيين برنامه ها و تصميم گيرى ها در محيط هاى پر فرآيند تاثير گذار است ، بكارگيرى و استفاده از تكنينك هاى مديريت ريسك و به همان ميزان سيستم هاى مبتنى بر IT,ICT است . فن آورى اطلاعات ، به نحو فزاينده اى بر چگونگى عملكرد و نحوه كارآيى سازمانها ، ارگانها ، شركت هاى دولتى و خصوصى اثر گذاشته است ، و نقش سيستم هاى مبتنى بر فن آورى اطلاعات در انجام كارآمد امور ادارى و تجارى انكار ناشدنى جلوه مى كند . تنوع و گستره فعاليتها موجب مى گرددتا امكان پرداختن به همه امور ميسر نباشد فلذا طبقه بندى كردن امورو اولويت دادن به برخى امورمهم نسبت به برخى ديگراز اهميت زيادى برخوردار نمى باشندضرورت پيدا مى كند. امروزه بهره گيرى از فن آورى اطلاعات در مديريت ريسك حديث متفاوتى را باز مى گويد و تاثيرى عميق بر چگونگى سر و سامان دادن به فعاليتهاى اتوماسيون سازمانها و مديريت چرخه ايجاد سيستم هاى مكانيزه مى گذارد . مديريت ريسك ، يك مديريت مهم و ضرورى محسوب مى شود كه تصميم گيرى دقيقى را بر اساس ميزان ريسك و خطر ميسر مى سازد و در اكثر نقاط دنيا توسط پرسنل اجرايى IT مورد بهره بردارى قرار مى گيرد . ريسك در معناى عام عبارت است از تاثير منفى ناشى از يك آسيب

پذيرى و در نظر گرفتن احتمال وقوع و اثر آن در فرآيندهاى يك سيستم . فلذا بايستى سطح ريسك پايين ؛متوسط ؛ بالاو احتمال وقوع آن و پيامدهاى آن مورد شناسايى قرار گيرد تا بتوان براى رفع آن تصميم گيرى كرد. ريسك يعنى : ميزان و امكان سرپيچى از قانون كه به خسارت و زيان عليه تجارت ؛ صنعت و مردم منجر خواهد شديا به تعبير ديگر ر! يسك امكان وقوع يك خسارت و زيان اعم از مالى و يا غير مالى در نتيجه انجام يك كار است . مديريت ريسك ، فرآيند تشخيص و ارزيابى ريسك و كاهش آن تا يك سطح قابل قبول مى باشد و با هدفگذارى امكان پذير است . هدف از اجراى مديريت ريسك اين است كه سازمان بتواند به اهداف ذيل جهت سيستم هاى مبتنى بر فن آورى اطلاعات خود دست يابد : تامين امنيت بيشتر براى سيستم هاى مبتنى بر ذخيره سازى ، پردازش و انتقال اطلاعات سازمانى . اعمال مديريت براى توجيه و بهينه سازى هزينه هاى IT . تصويب و تائيد سيستم ها .مديريت ريسك داراى سه مرحله است : مديريت ريسك ، ارزيابى ريسك و كاهش ريسك . مديريت ريسك : مديريت ريسك يعنى شناسايى؛ ارزيابى ؛ تجزيه و تحليل ؛ چگونگى رفتار و اداره كردن آن . مديريت ريسك فرآيندى است كه به مديران امكان مى دهد تا هزينه هاى اقتصادى و عملياتى مورد نظر را مقايسه كنند و با بهره گيرى و حمايت از سيستم هاى IT ، امكانات و قابليتهاى آنها را بهينه سازندو يا به تعبير ديگر مديريت ريسك روشى است

براى استفاده بهينه از امكانات و منابع موجود . اين روند تنها منحصر به محيط IT نيست و در تمام تصميم گيرى هاى روزانه ما تاثير بسزايى دارد . به عنوان مثال، امروزه بسيارى از مردم تصميم به نصب دزدگير مى كنند و بر اين اساس هزينه اى را به شركت مربوط مى پردازند تا اين سيستم ها را جهت حفاظت بهتر از اموال و دارايى هاى خود به كار گيرند. مسلمء ? افراد هزينه نصب و كنترل اينگونه سيستم ها را به نسبت اسباب و دارايى خود مى پردازند و به همان مقياس تامين امنيت را براى خانواده خود فراهم مى آورند .

است كه عبارت است از : تعيين سيستم ، تشخيص تهديد ، تشخيص آسيب پذيرى ، تحليل كنترل، تعيين احتمال ، تحليل اثر سوء ، تعيين ريسك ، ارائه نظريه و پيشنهاد جهت كنترل سيستم و نهايتا مستند سازى نتايج . كاهش ريسك : كاهش ريسك عبارت است از اولويت دادن ، ارزيابى و اجراى كنترل هاى كاهش ريسك كه در روند ارزيابى ريسك پيشنهاد شده اند . از آنجايى كه از بين بردن تمامى ريسك ها عملا امكان ندارد ، مديران با اعمال كنترل هاى مناسب ، كاهش ريسك را تا يك سطح قابل قبول به انجام مى رسانند . كاهش ريسك را از طريق موارد ذيل مى توان انجام داد . الف- تقبل ريسك : پذيرفتن ريسك احتمالى و ادامه عمليات سيستم IT جهت پياده سازى كنترل ها تا رسيدن به يك سطح قابل قبول . ب- اجتناب از ريسك : دور كردن ريسك با از ميان برداشتن عامل و پيامدهاى ريسك . ج- برنامه ريزى ريسك : كنترل ريسك از طريق ايجاد يك برنامه كاهش ريسك كه به كنترل ها اولويت بخشيده و آنها را اجرا و اداره مى كند . د- تصديق و تحقيق : قبول نقطه ضعف يا آسيب پذيرى و تحقيق در خصوص كنترل ها جهت اصلاح آسيب پذيرى . ه- انتقال ريسك : انتقال ريسك براى جبران خسارت ، به طور مثال بيمه كردن سيستم . سازمانها مى توانند حدود كاهش ريسك را بر حسب احتمال يا تاثير تخفيف تهديد (دو عاملى كه سطح كاهش يافته ريسك را در يك عمليات سازمانى تعيين مى كنند) بررسى كنند .

به ريسكى كه بعد از اجراى كنترل هاى جديد مى ماند ، ريسك باقى مانده مى گويند . عملا هيچ سيستم IT بدون ريسك نيست و تمام كنترل هاى صورت گرفته را ريسك برطرف نمى كند . چنانچه ريسك باقى مانده تا يك سطح قابل قبول تقليل نيابد ، چرخه مديريت ريسك بايد تكرار گردد تا روشى را كه براى كاهش ريسك باقى مانده مشخص سازد .هنگامى كه مسئولان و مديران اعلام كنند كه ريسك به سطح مناسبى رسيده ، بايد گزارشى را كه بيانگر ق! بول ريسك باقى مانده است ، قبل از تائيد و معتبر سازى سيستم ، قبول و به امضا رسانند . نكات اصلى در مديريت موفق ريسك : از فوايد مديريت ريسك به طور خلاصه مى توان به افزايش كارآئى ؛ موثر بودن ؛ تسهيلات و روان سازى ؛ كاهش هزينه ؛ سرعت عمل ؛كاهش زمان انجام عمليات اشاره نمود . اما يك برنامه موفق در مديريت ريسك بستگى به موارد ذيل دارد :1- تعهد مديريت ارشد در خصوص زمان و منابع ضرورى2- پشتيبانى و همكارى همه جانبه گروهIT 3- صلاحيت تيم مديريت ريسك .اين گروه بايد مهارت لازم را در پياده سازى روش مديريت ريسك در يك سيستم را دارا باشند . ريسك و احتمال خطر عمليات را تشخيص دهند و بر آن اساس ، حمايت هاى مقرون به صرفه اى را جهت رفع احتياجات سازمان ارائه نمايند . 4- آگاهى و مسئوليت پذيرى گروه كارى كه بايد از روش ها و آئين نامه ها پيروى كرده و كنترل هاى اجرا شده در خصوص حمايت از عمليات سازمانشان را

بپذيرند .

 

 

 

 

Risk Management Risks to your business can arise for many reasons - interest rate or price increases, your competitors’ activities, injuries through hazards in the workplace, skilled staff leaving, natural disasters or terrorist activities. Managing those risks is an important part of running your business.

Risk management is a systematic process of making a realistic evaluation of the true level of risks to your business. Before risks can be properly managed they need to be identified - you can begin with these questions:

What can go wrong?

What can we do to prevent it?

What do we do if it happens?

There are standard procedures and processes to handle risk management in business. Standards Australia has developed a Standard, AS/NZS 4360:2004, Risk management that outlines procedures and processes to implement.

A good plan is to develop a risk register to document each potential problem, its level of seriousness, what is required to fix it and who will fix the problem.

دولت سيار؛ پرقابليت، پرهزينه

دولت سيار، زيرمجموعه اي از دولت الكترونيك است

ترجمه: روح الله نوري- رضا حريري

   

 

چكيده

دولت سيار، زيرمجموعه اي از دولت الكترونيك است. دولت الكترونيك عبارت است از استفاده از فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات براي بهبود فعاليتهاي سازمانهاي دولتي. در مورد دولت سيار، فناوريهاي اطلاعات و ارتباطات، به فناوري هاي موبايل و يا بي سيم، نظير تلفن هاي سلولار موبايل، لپ تاپ ها و همياران ديجيتال شخصي- كه به شبكه هاي منطقه اي محلي بي سيم متصل مي شوند - محدود مي شوند. دولت سيار مي تواند به فراهم كردن اطلاعات عمومي و خدمات دولتي در هر زمان و در هر مكان كمك كند.

الگوها و مثالهابه دولت سيار نبايد به عنوان پديده جديدي نگاه كرد. براي

مثال، فناوري بي سيم هميشه بخش مهمي از اجراي قانون بوده است. امروزه، افسران پليس از لپ تاپ هاي بي سيم متصل به اينترنت، به همان خوبي استفاده از راديوهاي دوطرفه قديمي بهره مي گيرند. آنها وقتي به خودرويي مشكوك برمي خورند، مي توانند مستقيما" از طريق پايگاههاي داده ها به اطلاعاتي در مورد مالك خودرو، مسروقه بودن آن، حضور آن در صحنه جنايت، تحت تعقيب بودن مالك آن و غيره دست پيدا كنند. بازرسان بهداشت و ايمني اكنون مي توانند گزارشهاي خود را در محل مورد بازرسي و در زمان واقعي با استفاده از يك رايانه جيبي يا ترمينال هاي دستي ثبت كنند. به اين ترتيب، پس از بازگشت به دفتر كارشان، نيازي به فرم هاي كاغذي و ورود مجدد داده هاي جمع آوري شده ندارند.از سوي ديگر، شهروندان مي توانند با دسترسي به اينترنت و شبكه هاي دولتي از طريق تلفن هاي همراه و ديگر ابزارهاي بي سيم، صرفه جويي بيشتري در زمان و انرژي كنند. براي مثال، در مالزي، شهروندان مي توانند اطلاعات مربوط به راي گيريها را با استفاده از خدمت پيام كوتاه دريافت كنند. دولت سيار تنها براي كارايي نيست، بلكه امكان فعاليت مدني را به شهروندان مي دهد. در فيليپين، شهروندان مي توانند با گزارش كردن اتوبوس ها و ديگر وسايل نقليه همگاني دودزا از طريق پيام كوتاه، به اجراي قوانين مبارزه با آلودگي كمك كنند. همچنين از پيام كوتاه براي دخيل كردن شهروندان در مبارزه با جنايت و مواد مخدر استفاده مي شود.

دولت سيار و كشورهاي در حال توسعهدولت سيار، به گونه اي ويژه، براي جهان در حال توسعه مناسب است كه در آن، ميزان دسترسي به اينترنت، پايين است، اما ميزان نفوذ تلفن همراه، به ويژه در مناطق شهري، سريعا" در حال رشد

است. در سطح جهان، تعداد تلفن هاي همراه از تعداد تلفن هاي ثابت بيشتر شده است. اين امر در بسياري از كشورها، ازجمله 49 كشور داراي درآمد متوسط و 36 كشور كم درآمد نيز مصداق دارد. از جمله اين كشورها مي توان به بوركينافاسو، چاد، هندوراس، اندونزي، اردن، مكزيك، مغولستان، نيجريه، فيليپين، عربستان سعودي و آفريقاي جنوبي اشاره كرد.

دولت سيار و دولت الكترونيكدولت سيار، جايگزيني براي دولت الكترونيك نيست، بلكه مكمل آن است. گرچه ابزارهاي سيار، وسايل دسترسي بسيار خوبي هستند، اما بيشتر آنها، بويژه تلفن هاي همراه، براي انتقال اطلاعات پيچيده و حجيم، مناسب نيستند. باوجود ظهور گوشيهاي مجهز تر، تلفن هاي همراه، فاقد مشخصات و خدماتي هستند كه كاربردهاي اينترنتي مبتني بر كامپيوترهاي شخصي از آنها برخوردارند. براي مثال، خدمت پيام كوتاه ، پيامها را به 160 كاراكتر محدود مي كند، در حالي كه با پست الكترونيك مي توان حجم تقريبا نامحدودي از كاراكترها و داده هاي چند رسانه اي را فرستاد. حتي همياران ديجيتال شخصي يا كامپيوترهاي جيبي كه از پست الكترونيك پشتيباني مي كنند، داراي محدوديت صفحه نمايش و ديگر محدوديتها هستند. كامپيوترهاي شخصي متصل به اينترنت هنوز وسيله مرجح براي حضور در مباحثات سياسي آنلاين، جستجو براي يافتن اطلاعات تفصيلي در مورد بخش دولتي و انجام بيشتر انواع خدمات دولت الكترونيك هستند. كاربردهاي سيار همچنين به زيرساخت و فرايندهاي كاري مناسب در حوزه فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات- شبكه ها و پايگاه هاي اطلاعات دولتي، رويه هاي كيفيت داده ها، فرايندهاي ثبت تراكنش ها و غيره - متكي هستند.

دولت سيار مثل ماشين هاي خودپرداز است. در هر دو مورد، ابزار مورد استفاده، سريع و راحت است. اما اين فقط نوك يك كوه يخ است: فقط كانال تحويل پاياني

به شهروندان. در زير آن، يك زيرساخت پيچيده و پرهزينه وجود دارد. دولت سيار را مي توان براي چهار هدف و كاركرد اصلي در بخش دولتي - كه در زير خلاصه شده است - به كار برد:

الف – ارتباطات سيار : بهبود ارتباطات ميان دولت و شهروندان (G2C, C2G)ارائه اطلاعات به مردم، يك فعاليت كم اهميت نيست، بلكه پايه توانمندسازي شهروندان است. بدون اطلاعات مرتبط، شهروندان نمي توانند نظرات هوشمندانه ارائه دهند و در زمينه مسائل پيرامون خود كاركرد معناداري داشته باشند. اطلاعات همچنين نه تنها براي افزايش شفافيت بلكه براي ارتقاي پاسخگويي لازم است.ابزارهاي سيار، كانال دسترسي مهمي را در اختيار دولتها قرار مي دهند تا بتوانند با شهروندان در ارتباط باشند (G2C). براي مثال، سنگاپوري ها اين حق انتخاب را دارند تا هشدارها در قالب پيام كوتاه را براي طيف متفاوتي از خدمات الكترونيك نظير تمديد عوارض راهها، آزمايشهاي پزشكي براي كارگران داخلي، اطلاعيه هاي تمديد گذرنامه، ياد آور هاي فصلي در مورد پاركينگ و اطلاعيه هاي پارلماني دريافت كنند. شهروندان مالت مي توانند براي دريافت اطلاعيه هاي پيام كوتاه در مورد جلسات دادگاهها و تعويق آنها، تمديد گواهينامه رانندگي، نتايج امتحانات و پرداختهاي اعتباري مستقيم از سوي سازمان تأمين اجتماعي ثبت نام كنند. در انگلستان، پليس لندن، ارسال پيام متني را در زمره گزينه هاي خدمت هشداري خود گنجانده است و از رهگذر آن، هشدارهايي را به صاحبان مشاغل در لندن در مورد تهديدهاي امنيتي، از جمله بمب گذاريها ارسال مي كند. باوجود دريافت هزينه اي ماهانه براي خدمت ارسال پيام متني / پيجر و وجود يك خدمت پست الكترونيك رايگان، تعداد كساني كه براي دريافت هشدارهاي متني/ پيجر ثبت نام كرده اند، بيش از آنهايي است كه

خواهان استفاده از سيستم هشدارهاي پست الكترونيك بوده اند. گذشته از اين ارتباطات G2C انتخابي از طريق تلفن هاي همراه، از خدمت پيام كوتاه همچنين در ارسال اخبار فوري و اضطراري استفاده مي شود. در اوج بحران سارس، دولت هنگ كنگ اقدام به ارسال يك پيام متني سراسري به 6 ميليون تلفن همراه كرد كه هدف از آن، پايان دادن به موج ترس عمومي بود.خدمت پيام كوتاه همچنين كانالي براي ارتباط شهروندان با دولت است (C2G). در فيليپين، نيمي از وزارتخانه ها داراي خدمات مبتني بر پيام كوتاه هستند كه به شهروندان اجازه مي دهد تا درخواست اطلاعات كنند يا در مورد مقامات و خدمات دولتي اظهارنظر كنند يا از آنها شكايت كنند. در چين، دارندگان تلفن همراه مي توانند به 2987 نماينده كنگره ملي خلق، پيام كوتاه بفرستند.

ب – خدمات سيار : تراكنش هاي سيار و پرداخت هاي سيارپيام كوتاه و ديگر ابزارهاي سيار، نه تنها يك كانال ارتباط ميان شهروندان و دولت را فراهم مي كنند، بلكه امكان تعامل دولت با شهروندان را به وجود مي آورند.دولت ايالت كارناتاكا در هند، سوابق مربوط به زمينها را كامپيوتري كرده است. تنها مشكل آن است كه سرور هايي كه اين سوابق را ذخيره مي كنند، در ستاد منطقه مستقر هستند و روستاهايي كه فاقد خطوط تلفن هستند، دسترسي آسان به آنها ندارند. دولت سنگاپور به اين نتيجه رسيده است كه از پيام كوتاه در برنامه افزايش جمعيت خود استفاده كند. واحد توسعه اجتماعي آن به عنوان يك آژانس رسمي گذاشتن قرار ملاقات براي افراد مجرد تحصيلكرده عمل مي كند. اين واحد به اعضاي خود 40 پيام رايگان بر روي تلفن هاي همراه مي فرستد تا بتوانند با حرفه اي هاي واجد شرايط

تماس بگيرند. هيئت مديره كتابخانه ملي سنگاپور نيز يك خدمت پيام كوتاه را عرضه كرده است كه به كاربران دائمي اجازه مي دهد وضعيت حسابهاي خود و كتابهاي به امانت گرفته شده را چك كنند و پيش از تاريخ سررسيد امانت كتاب، پيامهاي يادآوري را دريافت كنند. آنها همچنين مي توانند كارهايي نظير تمديد مهلت كتابها يا پرداخت جريمه را با استفاده از تلفن همراه انجام دهند. هزينه اين خدمت براي هر كاربر، سالانه 5 دلار است.ديگر مثالهاي وجود پتانسيل براي اين فناوري را مي توان در كشورهاي صنعتي جستجو كرد:- ادارات ماليات نروژ، بازگشتهاي مالياتي با استفاده از پيام كوتاه را عرضه كرده اند. ماليات دهندگاني كه هيچ تغييري براي اعمال در فرم ماليات - كه در دفاتر پست دريافت مي كنند- ندارند، مي توانند به جاي بازگرداندن فرم از طريق پست، تنها يك پيام متني را همراه با يك كدواژه ، شماره شناسايي خود و يك پين كد ارسال كنند. اين خدمت جديد، به نفع حدود 5/1 ميليون ماليات دهنده نروژي است كه در حالت عادي، فرم ماليات بر درآمد را از طريق پست باز مي گردانند. - در فنلاند، بليتهاي SMS را مي توان براي استفاده از سيستم حمل و نقل عمومي هلسينكي به كار برد. اين بليت ها را مي توان با ارسال يك پيام متني سفارش داد كه صورت حساب آن در قبض تلفن همراه كاربر درج مي شود. خود بليت نيز با استفاده از پيام كوتاه به شركت حمل و نقل تحويل داده مي شود.گرچه استفاده از پرداخت سيار در دولت الكترونيك هنوز محدود است، اما انتظار مي رود به موازات تكامل سيستم هاي پرداخت سيار از حالت پرداختهاي ساده براي محتوا و خدمات ديجيتال

به پرداختهاي پيچيده يكپارچه بين تلفن همراه، بانك و اپراتور، كاربرد آن در تعاملات با دولتها بيشتر شود.

ج- دموكراسي سيارراي گيري سيار و استفاده از پيام كوتاه و ابزارهاي سيار براي مشاركت شهروندان در تصميم گيريهاي سياسي، يكي از كاربردهاي دولت سيار است كه از پتانسيل بسيار بالايي براي افزايش مشاركت دموكراتيك برخوردار است. در حال حاضر، هيچ تجربه چشمگيري در زمينه دموكراسي سيار در كشورهاي در حال توسعه/ در حال گذار وجود ندارد. بنابراين شواهد مندرج در اين مقاله را از تجربه هاي انگلستان برگرفته ايم. بيشتر تجربه هاي انگلستان در زمينه راي گيري الكترونيك، از جمله راي گيري از طريق تلفن همراه، موجب كشف راههاي آسانتر براي درگير ساختن شهروندان در تصميم گيريهاي سياسي شده است.براي آنكه راي گيري از طريق تلفن همراه از مقبوليت گسترده برخوردار شود، چند دغدغه بايد مورد توجه قرار گيرد كه مهمترين آنها امنيت و رازداري هستند. در روش سنتي راي گيري، حضور شخص در محل راي گيري كافي است. در سيستم راي گيري سيار، اين اطمينان بايد وجود داشته باشد كه فرستنده پيام، يك راي دهنده ثبت شده است و اينكه هيچ كس از اين سيستم براي بيش از يك بار راي دادن يا راي دادن به جاي فرد ديگري سوء استفاده نمي كند. در انتخابات محلي ليورپول و شفيلد در مه 2002، اعداد پين به راي دهندگان داده شد تا اگر مي خواهند با پيام متني راي دهند، از آنها استفاده كنند.يك مسئله ديگر، راحت ساختن سيستم براي كاربر تا سر حد امكان است. اگر پين ها بسيار طولاني باشند، اين احتمال وجود دارد كه بسياري از افراد، پين هاي خود را فراموش كنند. سپس مشكل استفاده از صفحه كليد تلفن براي وارد كردن

نام احزاب يا نامزدها وجود دارد. در پايان، خود رويه را ي گيري بايد به راي دهندگان اجازه بدهد تا داده ها و گزينه ها را تكرار كنند. افزون بر اين، ظرفيت سيستم بايد آنقدر كافي باشد تا بتواند از پس دوره هاي زماني اوج كار بر آيد، زيرا خطوط تلفن مشغول، به اندازه صفهاي طولاني راي گيري دلسردكننده هستند.با اين حال، اينها مسائلي «فني» هستند كه غلبه بر آنها ممكن است به سختي غلبه بر تمايل رأي دهندگان به استفاده از تلفن هاي همراه و پيام كوتاه نباشد. مطالعات اخير در اسك__اتلند و ولز، نشاندهنده علاقه عمومي - 40 تا 50 درصد افراد مورد بررسي - به شيوه هاي الكترونيك راي گيري، از جمله راي گيري سيار بوده است. با اين حال، مطالعه ديگري كه اخيراً در انگلستان انجام شد، نشان مي دهد به موازات اين تمايل كلي به راي گيري الكترونيك و علاقه به راي گيري سيار، بسياري از شهروندان ظاهراً تمايلي به استفاده از پيام متني ندارند.بر اساس اين مطالعه، "پاسخ دهندگان مسن تر احساس مي كردند كه اين روش براي آنها مناسب نيست، زيرا نمي دانستند چگونه پيام متني بفرستند." جالب اينكه در اين مطالعه آمده است كه "پاسخ دهندگان جوانتر و آنهايي كه از پيام متني استفاده كردند، احساس مي كردند كه اين روش، گزينه آساني است، اما تعداد اندكي مايل به استفاده از آن بودند." چرا همان پاسخ دهندگاني كه معتقدند مزاياي كليدي راي گيري الكترونيك، آساني و سرعت است، از آن استفاده نمي كنند؟ آنها در پاسخ به اين پرسش چنين گفتند: « اين برداشت وجود دارد كه پيام كوتاه، آن قدر سطحي و غيرجدي است كه از آن نمي توان براي راي گيري استفاده كرد و اينكه ارسال پيام متني، يك ابزار ارتباطي "تفنني" است

كه براي راي گيري، مناسب نيست. ظاهراً ديدگاههايي كه در مورد فناوري وجود دارد، عامل اصلي در تعيين تمايل شهروندان انگليسي به استفاده از روشهاي الكترونيك راي گيري است.اين يافته ها ممكن است معاني ضمني گسترده تري براي تمام كاربردهاي دولت سيار داشته باشد و با مشكلاتي كه در فيليپين در زمينه ارسال پيامهاي تقلبي و فكاهي گسترده به سيستم هاي دولت سيار وجود دارد، سازگاري داشته باشد. آنها همچنين نشان مي دهند كه سيستم هاي راي گيري سيار را - در صورت عرضه - بايد مجرايي در ميان چندين مجراي راي گيري- پستي، اينترنتي و تلفني- دانست.

د- مديريت سيار: بهبود عمليات داخلي در بخش دولتي دولت سيار همچنين فرصتهايي را براي بهبود عمليات داخلي در سازمانهاي دولتي فراهم مي كند. در اين مورد نيز نمونه هاي اندكي از اين گونه كاربردها در اقتصادهاي در حال توسعه/ در حال گذار وجود داشته است.يك پتانسيل ديگر فناوري بي سيم آن است كه مي تواند محيط نفوذناپذيري را براي كاركنان دولت فراهم كند تا دائماً در ارتباط با وسايل الكترونيك باشند. اطلاعات و خدمات به روز در زمينه رابطه دولت با كاركنان (G2E) را مي توان در هر زمان ارائه كرد؛ خواه داده هاي مورد نياز آنها در اينترنت، در شبكه سازماني، يا در يك وسيله قابل حمل تحت كنترل آنها باشد.دولت سيار مي تواند مزاياي بالقوه اي براي بخش دولتي داشته باشد، اما آن نيز با چالشهايي روبروست كه در زير به آنها مي پردازيم.

مزاي_ا مهمترين مزيتي كه دولت سيار دارد، پتانسيل مرزشكني آن است: يعني واقعاً امكان كار كردن در هر جا و هر زمان را فراهم مي كند و به ايجاد يك سيستم عصبي ديجيتال يكپارچه براي دولت كمك مي كند. به دليل

فوري بودن و راحتي آن، موانع بر سر راه خدمات دولتي را كاهش مي دهد و شهروندان يا ارائه كنندگان خدمات را تشويق مي كند كه از اين فناوري استفاده كنند.اين مزاياي اصلي را مي توان در مجموعه گسترده تري از مزاياي دولت سيار، به شرح زير، متجلي ديد:_ افزايش بهره وري كاركنان دولت: دولت سيار به كاركنان دولت امكان مي دهد تا داده ها را دقيقاً در محل به سيستم هاي ديجيتال وارد كنند. اين كار نه تنها گردآوري داده ها را به عمليات در زمان واقعي نزديكتر مي كند، بلكه زماني را كه كاركنان دولت صرف فعاليتهاي داده اي مي كنند، كاهش مي دهد و به اين ترتيب، مقدار بيشتري از زمان آنها براي فعاليتهاي داراي ارزش افزوده و مرتبط با خدمات آزاد مي شود._ افزايش كارايي كاركنان دولت: كاركنان دولت هم اكنون مجبورند با داده هايي كار كنند كه آنها را دائماً در پيرامون خود - در مغز خود يا در فايل هاي قابل حمل – جابه جا مي كنند. با استفاده از دولت سيار، آنها مي توانند كل دولت ديجيتال را با خود به محل مورد نظر ببرند و تصميمات و اقدامات بسيار بهتر و سنجيده تري داشته باشند._ بهبود ارائه اطلاعات و خدمات دولت: دولت سيار مي تواند داده ها و خدمات را در هر زمان و هر مكان كه شهروند حضور دارد، ارائه دهد. اين امر، يك مزيت براي شهروندان دارد: آنها مي توانند دسترسي فوري به هر چيزي كه مي خواهند داشته باشند و اصلاً مهم نيست كه در كجا هستند. براي دولتها نيز يك مزيت دارد: براي مثال، در ارسال هشدارهاي ضد تروريستي يا ديگر اطلاعات بسيار مهم از نظر زماني، دولت سيار، بيشترين امكانات را فراهم مي كند._ افزايش كانال ها براي

تعاملات عمومي: دولت سيار (در مواردي كه به عنوان جانشين ديگر كانال ها به كار نمي رود) يك كانال اضافي را براي تمام دست اندركاران دولتي- ارائه دهندگان خدمات، سياستگذاران، مصرف كنندگان خدمات، نمايندگان جامعه مدني- فراهم مي كند و به اين ترتيب، حق انتخابها را بيشتر مي كند._ كاهش هزينه ها وافزايش مشاركت: اميدي كه در ارتباط با فرايند سياسي وجود دارد، آن است كه دولت سيار با كم كردن زمان و بيشتر كردن تلاشهاي ارتباطي، افزايش ارتباطات را تشويق خواهد كرد.

چ_الشها_ هزينه: دولت سيار نوعاً هنوز يك مجراي اضافي براي دولت الكترونيك است كه موجب هزينه هاي اضافي خواهد شد. اين وضعيت تا زماني كه دولت سيار بتواند واقعاً جانشين ديگر كانال هاي ارائه خدمات شود، ادامه خواهد داشت. با اين حال، با توجه به تعداد افرادي كه تا آينده اي قابل پيش بيني احتمالاً همچنان بدون ابزارهاي سيار خواهند بود، دولت سيار، مشكلات جدي براي سيستم هاي مرتبط با شهروندان به وجود خواهد آورد. بنابراين، چنين سيستم هايي احتمالاً به جاي آنكه موجب جانشيني هزينه ها شوند، باعث افزايش هزينه ها مي شوند. حداقل برخي دولتها توانسته اند استراتژي هاي هزينه يابي نوآورانه، مانند استفاده از ترتيبات سهيم شدن در هزينه ها، را به كار گيرند._ شكاف ديجيتال سيار: همانگونه كه گفته شد، همه تلفن همراه ندارند. به طور خاص، گروههاي مسن تر و فقيرتر جامعه از اين فناوري محرومند. اگر قرار باشد دولت سيار مزايايي داشته باشد، اين گروهها از آنها برخوردار نخواهند شد. ضمنا يك چالش بر سر راه آن، حصول اطمينان از اين است كه دولت سيار صرفاً راه ديگري نيست كه در آن، داراها به قيمت زيان ديدن ندارها منتفع مي شوند._ ذهنيت عمومي: بسياري از افراد، وسايل موبايل -

مخصوصاً تلفن هاي سلولار- را بيشتر ابزارهايي براي تفريح و سرگرمي مي دانند تا براي فعاليت هاي جدي. با اين حال، سياست، مسئله اي جدي است كه دربردارنده انتخابهاي دشوار است. متحد كردن و همسو نمودن اين دو دنياي ناسازگار ممكن است سخت باشد. علامتي كه در حال پديدار شدن از اين تنش زيربنايي است، استفاده از سيستم هاي دولت سيار براي لودگي، نظير ارسال پيامهاي دروغين است._ اعتماد امنيت: اگر قرار باشد دولت سيار، سيستم هاي پرداخت سيار يا ديگر خدمات دولتي را در بر گيرد، در اين صورت بايد از امنيت خوبي برخوردار باشد و قابليت اعتماد را داشته باشد. تا كنون، همچنان يك شكاف در قابليت اعتماد وجود دارد كه بايد از ميان برود._ بيش از حد بودن داده ها: ابزارهاي سيار، فشارهاي دنيايي را افزايش مي دهند كه در آن، كاربران دائماً وصل هستند. اين وصل بودن دائمي، تعداد پيامهاي در حال گردش را زياد مي كند و مي تواند يك طوفان ارتباطي را به وجود آورد كه بعضاً ارزشمند و بعضاً بي ارزش است.برخي اصول راهنما به شرح زير را مي توان براي برنامه ريزان سيستم هاي دولت سيار تدوين كرد:

نخست، درك كنيد كه دولت سيار، جانشين دولت الكترونيك نيست. اين طور نيست كه تمام كاربردها را بتوان با ابزارهاي سيار محقق كرد و اصلاً نبايد چنين باشد. اين طور نيست كه تمام ارتباطات بي سيم، كم هزينه تر از ارتباطات با سيم باشند. دولت سيار را بايد به عنوان بخشي از كليت استراتژي و برنامه دولت الكترونيك درك كرد و توسعه داد. تركيب دقيق دولت سيار و كاربردهاي سنتي دولت الكترونيك، به شرايط منحصر به فرد هر كشور بستگي دارد. يك عامل تعيين كننده مهم، وضعيت زيرساخت

اطلاعاتي كشورهاست.ايجاد انتظارات، آسان است، اما به دست آوردن دوباره اعتماد، سخت است. شهرونداني كه تجربه موفقي از دولت سيار ندارند، نه تنها جذب دوباره آنها سخت تر است، بلكه بر ضد آن تبليغ خواهند كرد. پس مهم است كه: _ كاربردهاي دولت سيار را عاقلانه انتخاب كنيد. مطمئن شويد كه بااهميت هستند و در عين حال، مراقب باشيد كه مشكلترين موارد نباشند. _ مطمئن شويد كه كاربرد مورد نظر، راحت و آسان است. نياز خود به اطلاعات را با سطح آسايش (يا دلسردي) كاربران فناوري مورد نظر متوازن كنيد._ در استقرار كاربردهاي دولت سيار، اطمينان حاصل كنيد كه شهروندان، آنچه را كه كاربرد مورد نظر ادعا مي كند مي تواند در كوتاهترين زمان ممكن ارائه دهد، دقيقاً دريافت مي كنند. اگر كاربرد مورد نظر، كانالي براي دريافت شكايات است، مطمئن شويد كه مرتباً به شكايات در مورد وضعيت شكايت اصلي مراجعه مي كنيد تا زماني كه مشكل حل شود._ مطمئن شويد كه سيستم هاي پشتيبان مناسبي براي تحقق وعده هاي دولت سيار وجود دارد.شراكتها - مخصوصاً با شركتهاي مخابرات كه ارائه دهنده خدمات سلولار هستند- مهم است. اين شركتها اطلاعات بيشتري را در مورد امنيت، قابليت اعتماد، كاربرد آسان و ديگر مسائل مرتبط با كاربردهاي سيار ارائه مي كنند. آنها همچنين ممكن است داراي كاربردهاي سيار براي كارهايي باشند كه مي توان آنها را با نوع كارهاي دولتها سازگار كرد.

منبع:Richard Heeks Emmanuel C. Lallana , E-GOVERNMENT JOURNAL, NO 45

*منبع : ماهنامه تدبير

سيستم مكاتبات بدون كاغذ

...Paperless با ورود كامپيوتر، عملكرد سازمان ها  به صورت بنيادين دگرگون شده است . مهدي ياراحمدي خراساني با ورود كامپيوتر، عملكرد سازمان ها  به صورت بنيادين دگرگون شده است

. سازمان هائي كه بلافاصله متوجه عواقب اين دگرگوني شده اند براي استفاده موثر از اين وسيله ، رشد و توسعه سيستم هاي تكنولوژي  اطلاعات مطابق با استانداردهاي الكترونيكي  را در اولويت كار خود قرار داده ا ند .(اسلايت ،2002،10)    امروزه تكنولوژي اطلاعات ، اجزا ومحصولات آن  تقريباً وارد تمامي عرصه هاي كسب و كار  مدرن شده است .  دامنه اين نفوذ  تا جايي است كه موفقيت و شكست هر سازمان در گرو استفاده مؤثر از آن  خواهد بود . مديران همه بخش ها ، از مديريت منابع انساني تا مديريت بازاريابي ، بايد با مزاياي تكنولوژي اطلاعات وسيستم هاي مختلف كامپيوتري وديجيتالي آشنا شوند و راه هاي بهره برداري اثر بخش از اين انقلاب جديد صنعتي را بياموزند .( اسلايت ،2002،12) سرعت تحولات وتغييرات از حد پيش بيني ها فراتر رفته وامروز تحولات عظيمي در صنعت ،تكنولوژي ،سيستم هاي اطلاعاتي ، اطلاع رساني ،داده پردازي از طريق سيستمهاي پيشرفته و استفاده از ليزر ،ماهواره ها وغيره بوجود آمده است .(مير كمالي ،1370،71 ) امروزه ارتباطات و مكاتبات اداري در سازمان ها و موسسات اقتصادي به كلي متحول شده است، به گونه اي كه ديگر فرآيندهاي كند و زمان بر اداري پذيرفتني نيست. بر اين اساس، ضرورت دارد تا ابزاري فراهم شود كه با بهره جويي از آن بتوان با سرعت و دقت به انجام فرآيندهاي اداري پرداخت.     دنياي امروز شاهد انقلاب چشمگيري درتكنولوژي هاي ارتباطي واطلاعاتي است .تحولات شتابان عصراطلاعات وارتباطات با وجود مقاومت هائي كه درمقابل آن وجود داشته ودارد ايران  رانيز مانند بسياري ازديگر كشورها متأثر ساخته است.واگرچه ايران به لحاظ فن آوري الكترونيكي

درجايگاه مناسبي قرار نداشته وهنوز نيز ندارد ولي اين موج بسياري از شئون زندگي وسازماني را در نورديده واغلب بخش هاي سياسي ، اجتماعي ، فرهنگي ،اقتصادي و.... را با خود همراه كرده يا به حركت واداشته است تا خود را با اين پديده هماهنگ كنند. بر اساس آماري كه يونسكو منتشر كرده است تعداد رايانه هاي متصل به اينترنت در سال 1981حدود 213دستگاه بود در حالي كه اين تعداد 5 سال بعد (1986) به 5 هزار دستگاه افزايش يافت . همين آمار از رشد غير قابل باور بهره گيري  از كامپيوتر هاي شخصي در محيط زندگي و سازماني حكايت دارد.بهره گيري از كامپيوتر ، ورود اينترنت به عرصه كار وزندگي ،خلق جوامع ومحيط هاي مجازي ،ايجاد دولت هاي الكترونيك  همه وهمه در نهايت عرصه نظام كارو زندگي را به سمت سيستم هاي الكترونيكي وبدون كاغذ سوق مي دهد.  بدين منظور، استفاده از سيستم مكاتبات بدون كاغذ به عنوان روشي نوين، از سوئي به جريان كار سرعت مي بخشد و از سوي ديگر، با جمع آوري اطلاعات مجموعه ي فعاليت هاي سازمان و طبقه بندي آ ن ها، بستر مناسبي را براي سرعت بخشيدن به امور روزمره ف_راهم مي سازد.نرم افزار مكاتباب بدون كاغذ با بررسي مدل هاي فعاليت سازمان هاي بخش عمومي، دولتي و موسسات صنعتي و بازرگاني طراحي و توليد شده است و مي تواند به خوبي پاسخ گوي نيازهاي ياد شده باشد.   هرچند انسان ها سخت دنبال پيشرفت هستند ، ولي تغيير را دوست ندارند (تواين ،2001،251).از اين رو ممكن است در مقابل حذف كاغذ ازروال سازمان ها مقاومت هايي صورت پذيرد ولي مسلماً اين مقاومت ها از دوام وقوام چنداني برخوردار نخواهد

بود.بي شك سيل جوامع الكترونيكي ومجازي همه را در حذف يا به حداقل رساندن كاربرد كاغذ با خود همراه مي سازد.(وايت ،2003،114) با اين وجود نبايد فراموش كردكه نسل جواني در راه است كه با « ديجيتاليزم » بزرگ شده است . وبهره  گيران سيستم هاي كاغذي در حال خروج از صحنه هستند  .بنابراين دور از انتظار نيست كه عرصه به دست طرفداران حذف كاغذ ((Paperless افتد.           اصطلاح « سيستم مكاتبات بدون كاغذ» براي تعريف سيستمي كه در آن اتوماسيون دفتر اعمال شده است مورد استفاده قرار مي گيرد.به اين شكل كه برخي از عملكردها به صورت الكترونيكي اجرا مي گردد.در تعريف استانداردي " دفتر بدون كاغذ " به تمام اسنادكاغذي كه به وسيله وسايل الكترونيكي جايگزين شده اند اطلاق مي گردد(بهشتيان ،ابوالحسني ،1378 ،300) سيستم هاي بدون كاغذ   به انجام كليه عمليات اداري بدون استفاده از كاغذ در يك سازمان اطلاق مي شود.اين عمليات با استفاده از شبكه هاي بزرگ وكوچك در سرتاسر مجموعه يا سازمان  قابل پي گيري ودسترسي مي باشد. سيستم مكاتبات بدون كاغذ     گونه اي از مكاتبات اداري مي باشد كه در آن نامه هاي الكترونيكي جايگزين نامه هاي دستي وكاغذي مي شود.سيستم مكاتبات بدون كاغذ در راستاي سيستم اتوماسيون اداري در سازمان ايجاد مي گردد.به بيان ديگر سيستم مكاتبات بدون كاغذ يكي ازاجزاي سيستم اتوماسيون اداري مي باشد.( مايلر ،2004،241)    سيستم مكاتبات بدون كاغذ نرم افزار قدرتمندى جهت انجام امور ادارى ، چرخه مكاتبات و نيز ابزارى كارا جهت نظارت بر گردش مكاتبات  در سازمان مى باشد، به طوريكه تمام اعمال همانند ورود نامه ،

ثبت نامه، ارجاعات، رونوشت ها و حتي بازبيني نامه توسط سيستم ثبت شده و كنترل مي گردد. در اين زمينه مي توان گزارشهاي ويژه اي را تهيه كرد تا راندمان كاري افراد و نيز گلوگاههاي مكاتباتي و كاركرد كاركنان براي مديريت روشن گردد تا قادر باشد جهت اصلاح ساختار اداري  وبوروكراتيك از اين اطلاعات استفاده كند. مشخصات وقابليت هاي سيستم مكاتبات بدون كاغذ      سيستم مكاتبات بدون كاغذ فصل جديدي ازتوليد وگردش اطلاعات وبرقراري ارتباطات را در سازمان ها بوجود آورده است.(مايكروسافت،2004).ارتباطاتي كه با سهولت ، دقت واطمينان بيشتر از يك سو وهزينه كمتر از سويي ديگر ميسر مي گردد. سيستم هاي مكاتبات بدون كاغذ داراي مشخصات وقابليت هاي عمومي به شرح زير مي باشد : - ثبت و گردش مكانيزه مكاتبات (وارده ، داخلي ، صادره) و پيام هاي داخلي - تعريف دبيرخانه هاي مختلف سازمان و اجراي عمليات مستقل در هر دبيرخانه - تعريف پست هاي سازماني و محدوده مجاز اجراي عمليات هر پست در سيستم - تعريف رابطه مجاز جهت ارجاع مكاتبات بين سمت هاي سازماني - امكان تعريف جانشين براي سمت هاي سازماني - تعريف كاربران و محدوده مجاز اجراي عمليات كاربري - انتساب سمت هاي مختلف به يك كاربر - تعريف گروه هاي كاري از سمت ها و كاربران جهت تسهيل در امر تبادل مكاتبات و پيام - تعريف طبقه بندي مكاتبات اداري (عادي ، محرمانه ، سري و...) - تعريف سطوح دسترسي سمت ها به انواع مكاتبات طبقه بندي شده - تعريف اولويت مكاتبات اداري (عادي ، فوري ، خيلي فوري و...) - تعريف قالب شماره نامه (وارده

، داخلي ، صادره) در هر دبيرخانه - استفاده و كنترل مركزي تاريخ در كليه مراحل گردش مكاتبات - تعريف مشخصات اشخاص حقيقي و حقوقي (طرف مكاتبات اداري) - پشتيباني كامل از قلم نوري ، تصويربرداري (اسكن) و امضاء ديجيتال - قابليت تعريف موضوع و كليد واژه به ازاء ارجاعات متفاوت - امكان افزودن و مشاهده انواع پيوست و درج نامه هاي عطف و پيرو - امكان حاشيه نويسي به صورت متني يا قلم نوري - تغييرطبقه بندي نامه ها به هنگام ارجاع باتوجه به اهميت نامه به منظورحفاظت از اطلاعات درگردش - قابليت جستجو بصورت متني و يا حول اقلام محورهاي اطلاعاتيجدر كليه مكاتبات در گردش و بايگاني شده - ايجاد و مشاهده كارتابل مكاتبات ، مكاتبات ارسالي و حذف شده به تفكيك سمتهاي سازماني - ايجاد و مشاهده كارتابل پيامها ، پيامهاي ارسالي و حذف شده به تفكيك كاربران - اعلام دريافت نامه جديد - مشاهده پوشه ها در سطوح درختواره بايگاني توسط سمت هاي مجاز - امكان به گردش انداختن نامه هاي بايگاني شده - نمايش راهنماي مصور در هر بخش از سيستم با قابليت پيمايش در تمامي متن راهنما - امكان ايجاد طبقه بندي موضوعي  بصورت نامحدود جهت پوشه هاي بايگاني   {beginslide id="133" title="براي مشاهده متن انگليسي مرتبط به صورت كشويي اينجا را كليك فرمائيد"} Paperless Edit by:Mahdi Yarahmadi Khorasani The paperless office is now considered to be a philosophy to work with minimal paper and convert all forms of documentation to a digital form. The ideal is driven by a number of motivators including productivity gains, costs savings, space saving,

the need to share information and reduced environmental impact. {endslide}

معماري اطلاعات

... Information architecture گردآوري: مهدي ياراحمدي خراساني معماري اطلاعات وسيله اي براي برنامه ريزي توسعه كاربردفناوري اطلاعات درسازمانها در دهه گذشته فناوري اطلاعات (Information Technology ) با سرعت چشم گيري در حال تحول بوده است . بعبارت ديگر ، فناوريهاي جديد اطلاعاتي ، هنوز از گرد راه نرسيده ، كهنه ميشوند و سازمانها براي مجهز نگهداشتن خود به آخرين فناوري ها ، ناگزير بطور مستمر هزينههاي هنگفتي متحمل مي شوند. از طرف ديگر فناوري اطلاعات از يك فناوري براي كاهش هزينه ها و اطلاع رساني سريع ، فراتر رفته و بعنوان يك ابزار توانمندساز (Enabler ) مطرح است . معماري اطلاعات وسيله ايست براي برنامه ريزي توسعه كاربرد فناوري اطلاعات در سازمانها و به عبارت ديگر چارچوبي است براي يكپارچه سازي منابع IT . معماري اطلاعات در سالهاي اخير به عنوان واژه اي تازه در طراحي وب راه يافته است.هنوز هم متخصصين در ارائه تعريفي واحد از "معماري اطلاعات" مشكل دارند.مثل دو واژه" رده بندي "(Taxonomy)و "ابرداده" (Meta Data)كه درسخنراني ها و مكالمات راه يافته ولي استفاده كنندگان از اين واژه ها تعريف جامع و مشتركي از آن ارائه ندادند.به احتمال قريب به يقين، واژه معماري اطلاعات اولين بار در سال 1994توسط جوزف جين(Joseph Janes) و لويس روزنفلد (Louis Rosenfeld)،مديران شركت Argus Associates، كه در دانشكده كتابداري و اطلاع رساني دانشگاه ميشيگان بودند،استفاده شد. زمينه كاري اين شركت، Argus Associates، اينترنت و توسعه وب بود،كه از استعاره معماري اطلاعات به خاطر مهم جلوه دادن ساختار و سازمان،در طراحي وب،در چشم مشتريان ،براي اولين بار استفاده

كرد.مجله Web Review براي اولين بار يك ستون با عنوان معماري وب كه توسط روزنفلد نوشته شده بود ،راچاپ كرد و پتر مورويل( Peter Morrville) كه دانشجوي دانشگاه ميشيگان و كارمند شركت Argus Associates بود،آن را دنبال كرد.در سال 1996 ريچارد سوال ورمن (Richard Saul Wurman)يك كتاب تحت عنوان "معماري اطلاعات " كه در آن ادعا كرد كه واژه معماري اطلاعات در سال 1975 توسط خود وي به كار برده شد،را منتشر كرد. نگرش وي در  اين كتاب به معماري اطلاعات از منظر طراحي اطلاعات بود در حاليكه روزنفلد و مورويل معماري اطلاعات را  از جنبه كتابداري و اطلاع رساني بررسي مي كردند.بسياري از متخصصين اطلاع رساني تاريخ "معماري اطلاعات " را انتشار "كتاب خرس قطبي " در سال 1998 مي دانند. تا اين زمان Argus Associates،شهرت قابل ملاحظه اي در معماري اطلاعات كسب كرد ورزنفلد و مورويل با انتشارات OReilly براي انتشار كتابي كه بعدا "معماري اطلاعات وب " نام گرفت به مذاكره پرداختند. ويرايش دوم اين كتاب در سال 2002 منتشر شد.تمام كتابهاي انتشارات OReilly جلد هاي متمايزي دارند كه روي هركدام از اين كتابها عكس حيوان بخصوصي را آورده اند.و روي كتاب معماري اطلاعات عكس "خرس سفيد قطبي " آورده شده است. در سال 2000 انجمن اطلاعات و فناوري آمريكا كنگره هاي پي در پي در مورد معماري اطلاعات برگزار كرد ،كه اين كنگره ها عاملي شتاب دهنده در روشن شدن مفهوم معماري اطلاعات داشت.شركت تجاري- اينترنتي  Argus Associates در سال 2001 ورشكسته شد. ولي از آن پس معماري اطلاعات به يك  واژه عمومي و شايع در طراحي وب تبديل شد،و در

سال 2002 تعدادي كتاب كه افقهاي نويني را در اين گرايش نو ظهور در بر مي گرفت،منتشر شد. آيا اكنون تعريف پذيرفته و قابل قبولي از "معماري اطلاعات "وجود دارد؟ در ويرايش دوم از كتاب ساختار معماري اطلاعات وب نوشته روزنفلد و مورويل تعاريف زير ارائه شده است: ●   تركيبي از مدلهاي سازماندهي ،طبقه بندي و پيمايش اطلاعات در سيستمهاي اطلاعاتي ● طراحي ساختاري يك سيتم اطلاعاتي جهت تسهيل دسترسي مستقيم به محتوا ●   هنر وعلم سازماندهي و طبقه بندي وب سايتها و شبكه هاي اينترانت براي كمك به كاربران جهت يافتن و مديريت اطلاعات●   يك رشته و يك سري تجربيات تازه با تاكيد بر اصول طراحي و معماري براي چشم اندز ديجيتال  يك تعريف جامع و پذيرفته شده از "معماري اطلاعات" وجود ندارد واين چيز خوبي در اين مرحله از توسعه مي باشد.درست مثل واژه اطلاع رساني تاريخ آن به حدود 1950 بر مي گردد ولي هنوز تعريف جامع و قابل قبولي از آن وجود ندارد. يك جنبه ديگر از معماري اطلاعات توسط روگرايوردن در كتاب اطلاعات اولين(Butterworth-Heinemann,2003 ) است كه چنين بيان كرده است:"يك سري اصول اساسي براي توصيف نظريه،چهارچوب،خط مشي ها، استانداردهاي توافقي و عواملي براي مديريت اطلاعات به عنوان يك منبع"دلايلي كه رزنفلد و مورويل براي اهميت و كارآمدي معماري اطلاعات داشتند شامل موارد زير مي باشد: ● هزينه يافتن اطلاعات ● هزينه پيدا نكردن اطلاعاتپ ● هزينه ساختار ● هزينه نگهداري و ● هزينه آموزش  پتر مورويل مفهوم "قابليت يافتن" (findability)را به عنوان تركيبي از پيمايش و جستجو به منظور فراهم آوري و دسترسي كارآمد و موثر به

اطلاعات ارتقا داد.هم اكنون علاقه وكشش هاي زيادي به موضوع مديريت محتوا بين متخصصين وجود دارد، روزنفلد و مورويل در مورد رابطه مديريت محتوا و معماري اطلاعات در كتاب شان اظهار داشتند كه: معماري اطلاعات و مديريت محتوا در واقع دو روي يك سكه هستند.معماري اطلاعات يك نگرش فضايي از يك سيستم اطلاعاتي ارائه مي دهد،در حاليكه مديريت محتوا توصيف يك نگرش كنوني با نشان دادن جريان اطلاعات در داخل،پيرامون،و خارج از سيستم اطلاعاتي ارائه مي دهد.همچنين خود را معمار اطلاعات قلمداد مي كنند،در حقيقت پيش از سال 2004 House of Parliament در يكي از صفحات گرانقيمت Sunday Times يك آگهي تبليغاتي در مورد معماري اطلاعات ارائه داد، كه در اين آگهي تبليغاتي استفاده از معماري اطلاعات توسط متخصصين با تجربه آمده بود. گمان مي رود كه معماري اطلاعات مثل اطلاع رساني مجموعه اي از ابزارها و روشهاست كه توسط متخصصين در اندازه اي وسيع براي حل مشكلات مديريت اطلاعات استفاده مي شود.در ايلات متحده آمريكا معماري اطلاعات توسط انجمن اطلاع رساني آمريكا ارتقا داده شده و توسط اسليمور  (Asilmor Institute( www.aifia.org  نيز حمايت مي شود.واين موسسه در تلاش است كه فعاليت هاي خود را در حد بين المللي گسترش دهد و عضو گيري كند. در اروپا معماري اطلاعات امروزه عناوين كارگاهها و كنفرانسهاي زيادي را به خود اختصاص داده است.نشست معماري اطلاعات در كنفرانس اطلاعات پيوسته لندن در دسامبر 2003 با حضور شركت كنندگان زيادي برگزار شد،همچنين يك كنفرانس در فوريه 2004 با شركت 150     برگزار،كاربران پيوسته انگليسي نيز يك سمينار در مارس و Information Today يك سمينار در ژوئن 2004 در پاريس برگزار

كردند.(www.infotoday.com/iaparis) حال ضرورت يك مجله تخصصي معماري اطلاعات حس مي شود!در حال حاضر با جستجوي كليد واژه معماري اطلاعات بالاتر از 600000 ركورد كه اين عبارت را به كار برده اند پيدا مي شود.اين آمار بسيار جالب است چون اگر محتواي اين 600000 صفحه علمي هم نباشد،اين حجم علاقه زياد افراد به اين موضوع را نشان مي دهد. و بدون شك اين اصطلاح به زودي در نزديكي شما نيز ظاهر خواهد شد.   تعريف معماري : هر جا كه نياز به طراحي موجوديت يا سيستمي باشد كه ابعاد يا پيچيدگي آن از يك واحد معين فراتر رفته، يا نيازمنديهاي خاصي را تحميل نمايد، نگرشي ويژه و همه جانبه را لازم خواهد داشت كه در اصطلاح به آن ( معماري) گفته ميشود. معماري تركيبي است از علم، هنر و تجربه كه در رشتههايي نظير ساختمان داراي قدمتي چند هزار ساله است. معماري يعني ارائه توصيفي فني از يك سيستم كه نشان دهندة ساختار اجزاء آن، ارتباط بين آنها و اصول و قواعد حاكم بر طراحي و تكامل آنها در گذر زمان باشد.   معماري اطلاعات : اساس معماري اطلاعات اين است كه رويكرد معماري را (كه سالها در ساير رشته هاي مهندسي بكار رفته است) در برنامه ريزي و توسعه فناوري اطلاعات در يك سازمان يا دولت بكار گيرد . برنامه ريزي معماري اطلاعات در يك سازمان يا دولت (محلي يا ملي)در سه مرحله عمده انجام مي شود : 1.      تدوين معماري موجود (وضعيت موجود سازمان از نظر فناوري اطلاعات را بررسي مي كند) 2.      تدوين معماري مطلوب (وضعيت مطلوب سازمان از نظر فناوري اطلاعات را

تعيين مي كند) 3.      تدوين برنامه گذار از وضع موجود به وضع مطلوب (با توجه به امكانات ، منابع و محدوديتها)    هر معماري اطلاعات از چهار جنبه يا بعد تشكيل شده است : 1.      كارومكان : يعني نحوه سازماندهي فرايندهاي كاري سازمانها و توزيع مكاني آنها 2.      مجموعههاي اطلاعاتي : يعني دادههاي لازم براي انجام فرآيندهاي كاري 3.      برنامههاي كاربردي : كه براي دسترسي به مجموعههاي اطلاعاتي و كار با آنها مورد استفاده قرار ميگيرد. 4.      زير ساخت فني : شامل سخت افزار ، شبكه و ارتباطات لازم براي اجراي برنامههاي كاربردي هنگامي كه از تعريف معماري موجود يا معماري مطلوب سازمان سخن ميگوئيم ، منظور توصيفي است كه بايد هرچهار جنبه فوق را در سطحي از كليت ، روشن سازد.    تاريخچه معماري اطلاعات : درسال 1996 قانوني در كنگره آمريكا به تصويب رسيد كه به قانون كلينگر-كوهن معروف شد . مطابق اين قانون ، همه وزارتخانهها و سازمانهاي فدرال آمريكا ملزم شدند معماريIT  خود را تنظيم نمايند. مسئوليت تدوين ، اصلاح و اجراي معماري IT يكپارچه در هر سازمان مطابق اين قانون بر عهده مدير ارشد اطلاعاتي (CIO) آن سازمان قرار گرفت . قانون كلينگر- كوهن ، معماري IT را چنين تعريف مي كرد :   « يك چارچوب يكپارچه براي ارتقاء يا نگهداري فناوري موجود و كسب فناوري اطلاعاتي جديد براي نيل به اهداف راهبردي سازمان و مديريت منابع آن ».   بدنبال تصويب قانون كلينگر كوهن ، كه مهمترين سند قانوني در مورد الزام تنظيم معماري اطلاعاتي در سازمانهاي دولتي آمريكاست ، سازمان مديريت و بودجه ريزي آمريكا (OMB)  نيز

رهنمودي كه در سال 1996 منتشر ساخت ، بر لزوم هماهنگي طرحها و هزينههاي انجام شده توسط مؤسسات فدرال آمريكا ، از جمله وزارتخانهها ، سازمانها ، نيروهاي نظامي و دانشگاهايي كه از بودجه دولتي استفاده ميكنند ، پروژههايي را براي تنظيم و تدوين معماري اطلاعاتي خود به انجام رساندهاند.   برخي اصول راهبردي معماري اطلاعات : 1.   بهينهسازي بودجه سازماني از طريق برنامهريزي و هماهنگي منابع مديريت اطلاعات بين برنامهها ، بخشها و ادارات مختلف 2.      تسهيل تصميمگيري مناسب از طريق تأمين اطلاعات مقتضي 3.   پاسخگويي سريع به نيازهاي اطلاعاتي از طريق ساماندهي پايگاهها و سيستمهاي اطلاعاتي با هدف تأمين حداكثر دسترس پذيري ، تغييرو گزارش گيري 4.   حل مسائل سازماني با راهحلهاي سازماني از طريق به حداقل رساندن افزونگي و دوباره كاريهاي اطلاعاتي بين برنامه ، بخشها و ادارات مختلف  5.      بهينه سازي سرمايهگذاري سازماني در IT از طريق تدوين برنامهها و معماري جامع IT 6.   حركت در جهت همگرايي و يكپارچهسازي اطلاعاتي ادارات محلي ، سازمانهاي تابع و پيمانكاران با تشويق به تبديل سيستمهاي قديم و ايزوله 7.      مديريت صحيح و كارامد پروژههاي فناوري اطلاعات 8.      پاسخ گويي به شرايط در حال تغيير{beginslide id="133" title="براي مشاهده متن انگليسي مرتبط به صورت كشويي اينجا را كليك فرمائيد"}  What is information architecture? by Iain Barker Published on 2 May 2005 Organising functionality and content into a structure that people are able to navigate intuitively doesn't happen by chance. Organisations must recognise the importance of information architecture or else they run the risk of creating great content and functionality that no one can ever find.

This article provides an introduction to information architecture, discusses the evolution of the discipline and provides a 9-step guide for how to create an effective information architecture. It also discusses the relationship between information architecture and usability, in the context of real-world projects.   The problem: finding is the new doing Computer systems used to be frustrating because they did very little quite badly. People using systems became frustrated because they simply weren't capable of doing what they were required to do. But technology has progressed and now technology can do practically whatever people want it to do. So why doesn't everyone using a computer have a large smile on their face? The shear wealth of functionality and information has become the new problem. The challenge facing organisations is how to guide people through the vast amount of information on offer, so they can successfully find the information they want and thus find value in the system?   What is information architecture? Information architecture is the term used to describe the structure of a system, i.e the way information is grouped, the navigation methods and terminology used within the system. An effective information architecture enables people to step logically through a system confident they are getting closer to the information they require. Most people only notice information architecture when it is poor and stops them from finding the information they require. Information architecture is most commonly associated with websites and intranets, but it can be used in the context of any information structures or computer

systems. The evolution of information architecture The term "information architecture" was first coined by Richard Saul Wurman in 1975. Wurman was trained as an architect, but became interested in the way information is gathered, organised and presented to convey meaning. Wurman's initial definition of information architecture was "organising the patterns in data, making the complex clear". The term was largely dormant until in 1996 it was seized upon by a couple of library scientists, Lou Rosenfeld and Peter Morville. They used the term to define the work they were doing structuring large-scale websites and intranets. In Information Architecture for the World Wide Web: Designing Large-Scale Web Sites they define information architecture as: The combination of organisation, labelling, and navigation schemes within an information system. The structural design of an information space to facilitate task completion and intuitive access to content. The art and science of structuring and classifying web sites and intranets to help people find and manage information. An emerging discipline and community of practice focused on bringing principles of design and architecture to the digital landscape. Today Wurman's influence on information architecture is fairly minimal, but many of the metaphors used to describe the discipline echo the work done by architects. For example, information architecture is described as the blueprint developers and designers use to build the system. Common problems The most common problem with information architectures is that they simply mimic a company's organisational structure. Although this can often appear logical and an easy solution for those involved in defining the architecture,

people using systems (even intranets) often don't know or think in terms of organisational structure when trying to find information.   Styles of information architecture There are two main approaches to defining an information architecture. These are: ·                                 Top-down information architecture This involves developing a broad understanding of the business strategies and user needs, before defining the high level structure of site, and finally the detailed relationships between content. ·                                 Bottom-up information architecture This involves understanding the detailed relationships between content, creating walkthroughs (or storyboards) to show how the system could support specific user requirements and then considering the higher level structure that will be required to support these requirements. Both of these techniques are important in a project. A project that ignores top-down approaches may result in well-organised, findable content that does not meet the needs of users or the business. A project that ignores bottom-up approaches may result in a site that allows people to find information but does not allow them the opportunity to explore related content. Creating an effective information architecture in 9 steps The following steps define a process for creating an effective information architectures. 1.                Understand the business/contextual requirements and the proposed content for the system. Read all existing documentation, interview stakeholders and conduct a content inventory. 2.                Conduct cards sorting exercises with a number of representative users. 3.                Evaluate the output of the card sorting exercises. Look for trends in grouping and labelling. 4.                Develop a draft information architecture (i.e. information groupings and hierarchy). 5.                Evaluate the draft

information architecture using the card-based classification evaluation technique. 6.                Don't expect to get the information architecture right first time. Capturing the right terminology and hierarchy may take several iterations. 7.                Document the information architecture in a site map. This is not the final site map, the site map will only be finalised after page layouts have been defined. 8.                Define a number of common user tasks, such as finding out about how to request holiday leave. On paper sketch page layouts to define how the user will step through the site. This technique is known as storyboarding. 9.                Walk other members of the project team through the storyboards and leave them in shared workspaces for comments. 10.             If possible within the constraints of the project, it is good to conduct task-based usability tests on paper prototypes as it provides valuable feedback without going to the expense of creating higher quality designs. 11.             Create detailed page layouts to support key user tasks. Page layouts should be annotated with guidance for visual designers and developers. Developing an information architecture in this way enables you to design and build a system confident that it will be successful. Products from the information architecture process Various methods are used to capture and define an information architecture. Some of the most common methods are: ·                                 Site maps ·                                 Annotated page layouts ·                                 Content matrices ·                                 Page templates There are also a number other possible by-products from the process. Such as: ·                                 Personas ·                                 Prototypes ·                                 Storyboards Each of these methods and

by-products is explained in detail below. Site maps Site maps are perhaps the most widely known and understood deliverable from the process of defining an information architecture. A site map is a high level diagram showing the hierarchy of a system. Site maps reflect the information structure, but are not necessarily indicative of the navigation structure. Annotated page layouts Page layouts define page level navigation, content types and functional elements. Annotations are used to provide guidance for the visual designers and developers who will use the page layouts to build the site. Page layouts are alternatively known as wireframes, blue prints or screen details. Content matrix A content matrix lists each page in the system and identifies the content that will appear on that page. Page templates Page templates may be required when defining large-scale websites and intranets. Page templates define the layout of common page elements, such as global navigation, content and local navigation. Page templates are commonly used when developing content management systems. Personas Personas are a technique for defining archetypical users of the system. Personas are a cheap technique for evaluating the information architecture without conducting user research.  {endslide}

انفجار اطلاعات

سيد علي محمد نژاد

سير تحول و پيشرفت علوم و فنون در عصر حاضر شتابى روزافزون يافته است. امروزه فناورى هاى نوين بيشتر از گذشته زندگى انسان ها را تغيير داده و آنها را وابسته به خود مى سازند. اوج پيشرفت اين فناورى ها در زمينه انفورماتيك و فناورى هاى ارتباطى و اطلاعاتى قابل مشاهده است. تكنولوژى هاى اطلاعاتى هرروزه با ابداعى نوين اطلاعات

بيشتر و بيشترى را در اختيار مخاطبان قرار مى دهد. لذا بى جهت نيست كه از دوران حاضر با نام «عصراطلاعات» ياد مى كنند. توانمندى فناورى هاى اطلاعاتى در جمع آورى و تجزيه و تحليل داده ها و اطلاعات، به قدرى گسترش يافته كه حتى صحبت از «انفجار اطلاعات» يا «سرريزى اطلاعات» مى كنند. اينها مباحث جديدى هستند كه اين روزها در عرصه فناورى هاى ارتباطى و اطلاعاتى مطرح هستند. در اين گفتار به موضوعات مورد اشاره خواهيم پرداخت. • عصر وفور اطلاعاتاز ديرباز اطلاعات نقش مهم و حياتى در زندگى انسان ها ايفا كرده است. در همين راستا در طول زمان امكانات ارتباطى متعددى ايجاد شد، تا كار جمع آورى، ذخيره و توزيع اطلاعات را به نحو مطلوب ترى انجام دهد. ارسال پيام توسط كبوتران نامه بر، ايجاد چاپار پستى و پيك جهت توزيع سريع اطلاعات در بين مناطق مختلف نمونه هايى از تلاش هاى بشر جهت گردش اطلاعات در زمان هاى دور است. اما در دهه هاى اخير شيوه هاى گردآورى، توليد و توزيع اطلاعات تغييرات اساسى يافته اند. در عصر حاضر فناورى هاى ارتباطى با كامل كردن فرآيند اطلاع رسانى و ارتباطات، توزيع اطلاعات را به قدرى آسان ساخته اند كه افراد در هر كجا كه باشند در كمترين زمان ممكن به اطلاعات مورد نياز خود از اقصى نقاط دنيا دست مى يابند. بدين ترتيب اطلاعات مورد نياز افراد در هر زمينه به سرعت و سهولت و به طور مستمر و مداوم در اختيار آنها قرار مى گيرد. در اين راستا فناورى هاى نوين با پيشرفت روزافزون خود اطلاعات بيشترى را توليد،

ذخيره، پردازش و توزيع مى كنند. نتيجه آنكه شاهد پديده اى به نام وفور اطلاعات و يا به قولى «انفجار اطلاعات» هستيم.• انفجار اطلاعات و پس لرزه هاى آن

سير پرشتاب تحولات در عرصه فناورى اطلاعات، تاثيرات متعددى را بر افراد و جوامع مى گذارد. به نظر مى رسد انسان ها نتوانند خود را با اين تحولات سريع، مطابق و هماهنگ سازند. تاثيراتى كه عصر اطلاعات و شتاب فزاينده تكنولوژى هاى اطلاعاتى بر افراد مى گذارند از ابعاد گوناگون قابل طرح و بررسى است. از جمله عوارض رشد سريع فناورى هاى اطلاعاتى، نياز به آموزش دائمى جهت تطابق با اين فناورى ها است. در عصر اطلاعات، فناورى هاى جديد براى روز بعد معمولى و كهنه تلقى مى گردد چرا كه فناورى جديدى جايگزين آنها مى شود. لذا افراد جهت هماهنگ كردن خود با اين تحولات مى بايست مدام آموزش هاى لازم را ببينند. اما از آنجايى كه آموزش مداوم بنا به دلايل متعدد براى تمام افراد امكان پذير نيست جامعه شاهد مشكلات متعددى خواهد شد. بيكارى يك نمونه از اين مشكلات است، چرا كه افرادى كه توانايى به روز شدن داشته باشند مشاغل را كه آنها هم به تبع اين فناورى ها تغيير مى نمايند تصاحب خواهند كرد اما برخى از افراد در اين زمينه از سايرين عقب خواهند ماند. به دنبال اين تحولات است كه جامعه شاهد ايجاد و افزايش فاصله طبقاتى خواهد شد. فاصله طبقاتى بين داراها و ندارها از جنبه اطلاعات است. از آنجايى كه در عصر اطلاعات مهمترين سرمايه اطلاعات محسوب مى شود، كسانى كه فناورى هاى لازم جهت جمع آورى و

تجزيه و تحليل اطلاعات را دارند سود و منفعت بيشترى از سايرين كسب مى كنند. گسترش اين مسئله موجب ايجاد و ازدياد فاصله طبقاتى در جامعه مى گردد. اين شكاف طبقاتى از بعد يك جامعه نيز فراتر رفته و ابعاد جهانى به خود مى گيرد. به گونه اى كه ما شاهد شكاف ديجيتالى در سطح دنيا خواهيم شد. شكاف ديجيتالى به اين معنى است كه كشورهاى داراى فناورى هاى جديد با به انحصار درآوردن فناورى هاى اين عرصه، از نظر اقتصادى موقعيت ممتازى نيز كسب مى كنند و ساير كشورها كه از فناورى هاى مربوطه برخوردار نباشند نيازمند و محتاج به آنان خواهند بود.از لحاظ روانى نيز رشد سريع تحولات حوزه فناورى اطلاعات و ارتباطات تاثيرات بسيارى بر افراد مى گذارد. انسان هاى جامعه اطلاعاتى به سختى توان هماهنگ سازى، درك و درونى سازى تحولات پرشتاب اين حوزه را خواهند داشت. همانگونه كه انسان ها در برابر حوادث پى درپى زندگى تاب و تحمل خود را از دست مى دهند، تحولات پرشتاب فناورى هاى ارتباطى نيز انسان ها را تحت فشار قرار مى دهد و از لحاظ روحى آنان را دچار مشكل مى كند. نتيجه چنين فشارهايى نهايتاً منجر به بروز اختلالات جسمى و روانى خواهد شد كه از آن تحت عنوان «سندرم شوك آينده» نام برده مى شود. از عوارض چنين شوكى مى توان به بروز گيجى، ترس از نفهميدن و فشارهاى روحى و روانى و اضطراب اشاره كرد.انفجار اطلاعات از ابعاد اعتقادى و فكرى نيز تاثيرات بسيارى را بر جوامع و فرهنگ ها باقى مى گذارد. فناورى هاى اطلاعاتى و ارتباطى به طور

مستمر و مداوم در هر دقيقه از شبانه روز و از طرق گوناگون حجم بالايى از اطلاعات، اخبار و مطالب را به افراد ارائه مى دهند. بسيارى از اين اطلاعات خارج از چارچوب و نظام اعتقادى ، ارزشى و فكرى افراد جامعه بوده و مربوط به ديگر نظام هاى اعتقادى و فكرى در دنيا است. لذا افراد به نوعى درگيرى ذهنى با اين داده ها و اطلاعات جديد و بيگانه پيدا مى كنند و دچار دوگانگى فكرى مى شوند. در اين ميان چنانچه افراد در چالش با اطلاعات اين چنينى قدرت مقابله صحيح با آنها را نداشته باشند، طبيعتاً دچار دوگانگى فكرى، اعتقادى و فرهنگى مى گردند. لذا آمادگى فكرى و سلامت اعتقادى افراد خواهد توانست آنان را در برابر سيل بنيان كن اطلاعات كه به سوى آنان سرازير است محافظت نمايد. اما افرادى كه نظام عقيدتى و فكرى آنان سست باشد تاب مقاومت نداشته و احساس ناامنى و عدم اطمينان مى نمايند و نهايتاً نيز گرفتار سيلاب ساير نظام هاى فكرى و مسلكى خواهند شد.از ديگر عوارض رشد بى رويه نظام هاى اطلاعاتى ايجاد «خستگى اطلاعات» در افراد است. افراد در هر دقيقه از شبانه روز در برابر پيام ها و اطلاعات قرار مى گيرند و اين باران اطلاعاتى نهايتاً منجر به خسته شدن فرد و از دست دادن تحمل وى مى شود. برخلاف گذشته كه به دليل محدود بودن فناورى هاى اطلاعاتى فقط اطلاعات مهم امكان بروز و انتشار مى يافتند، اينك تمام اطلاعات حتى اطلاعات پيش پاافتاده و محدود به يك منطقه يا گروه نيز امكان بروز و نشر يافته اند اين

مسئله باعث مى شود كه فرد در برابر پيام هاى مهم و غيرمهم به طور يكسان قرار گرفته و امكان تشخيص اهميت و ضرورت اطلاعات را از دست بدهد. نتيجه آنكه فرد از اطلاعات ارائه شده اشباع شده و خسته مى شود. به نظر مى رسد در حال حاضر مى بايست به فكر محدود كردن اطلاعات بود تا بدين وسيله از ارائه اطلاعات غيرضرور و كم اهميت كاسته شود.در اين ارتباط مفهوم ديگرى كه در عرصه اطلاعات مطرح است موضوع «اضطراب اطلاعاتى» است. اضطراب اطلاعاتى احساسى است كه بر اثر ناتوانى در يافتن اطلاعات مورد نياز، عدم توانايى تشخيص اطلاعات صحيح، عدم فهم اطلاعات موجود و يا عدم توانايى راه به دست آوردن اطلاعات مورد نياز فرد در وى به وجود مى آيد. اين مسئله موجب بروز اضطراب اطلاعاتى در فرد مى شود. در اين خصوص مديريت صحيح افراد در مواجهه با اطلاعات بدون گرفتار شدن در آن و دريافت اطلاعات ضرورى، لازم و مفيد ولو اندك مى تواند به كاهش اضطراب ناشى از سيل اطلاعاتى كمك نمايد.از ديگر موارد مطرح در دنياى اطلاعات وجود اشتباهات، تناقضات و اطلاعات بيهوده است. حجم عظيم اطلاعاتى كه توسط فناورى هاى اطلاعاتى و ارتباطى در حال توليد و انتشار است در درون خود اطلاعات نادرست، متناقض و در بسيارى موارد بيهوده و كهنه را به همراه دارد. به عنوان مثال به هنگام كار با موتورهاى جست وجوگر اينترنتى در باب موضوعى خاص، با حجم بالايى از اطلاعاتى برخورد مى نماييم كه كمترين ربط به موضوع مورد جست وجوى ما دارد و يا به هنگام بازكردن پست الكترونيكى خود

شاهد تعداد بسيارى از اى ميل هاى ناخواسته و بيهوده هستيم. همچنين در بسيارى موارد اطلاعاتى وجود دارد كه زمان آنها منقضى شده و از اعتبار ساقط شده اند. مسلماً اطلاعاتى مفيد است كه در زمان خودش عرضه شود در غير اين صورت با گذشت زمان و كهنه شدن اطلاعات، ارزش خود را از دست داده و حتى ممكن است گمراه كننده نيز باشد. در اين خصوص موارد ديگرى نيز قابل طرح است از جمله اينكه بعضاً نسخه هاى متناقض و متفاوتى در خصوص يك متن مشاهده مى گردد. اينها همه از جمله مشكلات موجود در اطلاعات عرضه شده در فناورى هاى ارتباطى و اطلاعاتى است.عصر اطلاعات ابعاد ديگرى نيز دارد. يك بعد ديگر آن با عرصه سياست مرتبط است. فعاليت هاى صورت گرفته در عرصه فناورى هاى اطلاعاتى از قبيل توليد، ذخيره سازى و پردازش اطلاعات مستلزم سرمايه گذارى سنگينى است كه اين امر به نوبه خود به تمركز شديد امكانات در تعداد معدودى از كشورهاى دارنده اين فناورى ها مى شود. در نتيجه توليد و توزيع اطلاعات در اختيار چند كشور مسلط متمركز شده و آنها جريان اطلاعات را در سطح دنيا كنترل مى كنند. كشورهاى مسلط در اين زمينه، همراه با توزيع اطلاعات به طور ضمنى ارزش ها و ايدئولوژى هاى خود را نيز به ساير كشورها عرضه مى كنند. تداوم اين روند منجر به نوعى وابستگى كشورها به كشورهاى مسلط در حوزه فناورى هاى اطلاعات هم از نظر فناورى و هم از نظر مسلكى و ايدئولوژيكى خواهد شد. چرا كه به مرور زمان ايدئولوژى كشورهاى مسلط در امر اطلاعات در كشورهاى

وابسته به اين فناورى ها رسوخ كرده و زمينه هاى وابستگى ايدئولوژيكى آنان را نيز فراهم مى آورد.موارد ذكر شده در اين مقاله تنها بخشى از ابعاد جريان اطلاعات در عصر حاضر را نشان مى دهد، در حالى كه بسيارى از زوايا، ابعاد و تاثيرات آن هنوز ناشناخته باقى مانده و نيازمند تحقيق و بررسى بيشتر محققان و انديشمندان است.

*http://sheshmim.com/Articles/ArticleViewer.aspx?articleId=670

عاملهاي هوشمند در تجارت الكترونيك

دكتر فريبرز موسوي، دكتر محمد فتحيان، مژگان معماري

چكيده: به دليل ورود تجارت به بازارهاي مجتمع و يكپارچه كه از كانال¬هاي ارتباطي بدون سيم و وسيله هاي ارتباطي قابل حمل از جمله تلفن¬هاي موبايل استفاده مي كنند،

محيط تجارت الكترونيك هر روز در حال پيچيدگي و پويايي بيشتر است. ايده¬هاي نو و بديع تجارت الكترونيك پوياي امروز مي¬تواند روشها و مدلهاي كارا و مفيدي در معاملات تجاري، مخصوصا در مرحله شناسايي نياز، تبليغات، شناسايي محصول و عرضه¬كننده آن، انجام مذاكره و توافق، ارائه دهد. يكي از راه¬حلهاي تجارت الكترونيك، به كارگيري عاملهاي نرم¬افزاري با قابليت يادگيري و تصميم¬گيري هوشمندانه است، كه مي¬توانند در خريد و فروش، ارائه پيشنهاد در مناقصه¬ها و حراجها، مذاكره و عقد قرارداد به كار گرفته شوند. عاملهاي نرم¬افزاري هوشمند، واسطه¬هايي هستند كه آرزوي بشر را براي انجام خودكار بسياري از فعاليتها در تجارت محقق نموده¬اند. عاملها براي انجام خودكار كارهاي وقت¬گير و تكراري كاربران، جستجوها، توصيه¬ها و همچنين بازيابي و مديريت اطلاعات كسب¬شده براي فرايند خريد و فروش به كار گرفته مي شوند و همچنين در توسعه و گذار مراحل گوناگون فرايند رفتار خريد مشتري، از روش سنتي به روشهاي سازگار با تجارت مدرن الكترونيك بسيار موثر بوده¬اند. در اين مقاله سعي بر تعريف عاملهاي هوشمند

و كيفيت فعاليت آنها در زمينه تجارت الكترونيك است. همچنين با تمركز بر تجارت الكترونيك در انواع فروشگاههاي اينترنتي، حراجهاي برخط و تجارت b2b حضور عاملهاي نرم¬افزاري هوشمند در هر كدام از اين فرايندها تشريح مي شود¬.مقدمهتجارت الكترونيك از جمله فرايندهاي جامعه اطلاعاتي دنياي امروز است كه در سالهاي اخير با حضور اينترنت بسيار توسعه يافته است. تجارت الكترونيك، شامل به اشتراك گذاشتن اطلاعات كسب¬وكار، برقراري ارتباطات تجاري و هدايت معاملات تجاري به وسيله شبكه¬هاي ارتباطي است. تجارت الكترونيك شامل طيف گسترده¬اي از فعاليتها و تخصصها از جمله امنيت در معاملات، اعتماد و اعتبار در معاملات، قانون¬گذاري، مكانيزم پرداخت، چگونگي تبليغات، كاتالوگ¬هاي الكترونيك، حضور واسطه¬ها، عملكرد فروشگاههاي چندرسانه¬اي و ... است.تجارت الكترونيك عبارت است از تعامل سيستم¬هاي ارتباطي، سيستم هاي مديريت داده¬ها و امنيت كه به واسطه آنها امكان مبادله اطلاعات تجاري در رابطه با فروش محصولات و يا خدمات ميسر مي¬شود. البته در اين تعاملات، حمايت و حفظ اسرار مصرف كنندگان و همچنين محافظت از داده ها و اطلاعات شخصى در تجارت الكترونيك، ايجاد قوانين روشن تجارى به منظور ايجاد يك بازار الكترونيك معتبر و در نهايت تدوين قوانين بسيار با اهميت است.در تجارت الكترونيك سه بعد اصلي تجارت، كه شامل محصول يا خدمات مورد مبادله، فرآيند فروش، تحويل و خدمات پس از فروش است، مي توانند از حالت فيزيكي و كاملا ملموس تا حالت الكترونيك و نرم¬افزاري و يا اصطلاحاً مجازي تغيير كنند. تركيبات گوناگون از حالتهاي فيزيكي و الكترونيك ابعاد تجارت، تعيين¬كننده سطوح تجارت الكترونيك بوده و در صورتي كه هر سه بعد حالت الكترونيك داشته باشند، بالاترين سطح در تجارت الكترونيك شكل مي¬گيرد. اين در حالي است كه در تجارت

سنتي هر سه عامل، فيزيكي و كاملا قابل لمس هستند و در نتيجه تجارت الكترونيك مي تواند در تمام يا بخشي از مراحل چرخه تجاري به كار گرفته شود. چرخه تجاري از جستجوي كالاها و خدمات متناسب با نيازها، جستجوي عرضه¬كننده و انجام مذاكره، سفارش، حمل و پرداخت بها، فعاليتها و خدمات پس از فروش مثل گارانتي تشكيل شده است.از جمله دستاوردهاي تجارت الكترونيك؛ حضور عرضه¬كنندگان در يك بازار جهاني قابل رويت براي كليه خريداران است كه مزاياي فراواني دارد، ولي از سوي ديگر امكان مقايسه با ساير رقبا را نيز براي تقاضاكننده به وجود مي آورد و عرضه¬كننده را از انحصار خارج مي¬كند. دستاورد ديگر، انجام مذاكرات هوشمند در محيط اينترنت است كه به وسيله آن عرضه¬كنندگان مي¬توانند قيمتهاي متفاوتي براي شرايط گوناگون ارائه دهند و محصولاتي كه داراي سود كمتر يا بدون سود بوده¬اند، با اين نوع مذاكره ممكن است با قيمت مناسب معامله شوند و بفروش برسند. با اين مقدمه به نظر مي¬رسد كه شركتها و عرضه¬كنندگان در صورت داشتن شرايط لازم براي بهره¬گيري از دستاوردهاي تجارت الكترونيك مزاياي زيادي كسب خواهند كرد. از جمله اين مزايا مي¬توان موارد زير را نام برد:* دستيابي به يك بازار فروش 24 ساعته در سطح جهان* فروش سريع تر به علت وجود امكانات مكانيزه فروش و انجام معامله* هزينه كمتر فروش به علت اتوماسيون فرايند آن در اينترنت* هزينه پرسنل فروش كمتر به علت اتوماسيون فرايند آن در اينترنت* امكان تماس مستقيم و بدون واسطه با مشتريان* امكان جلب بيشتر رضايت مشتريان* حجم فروش و سودآوري بيشتر (افزايش فروش تا سال 2002 ، 10 تا 20 درصد و كاهش هزينه¬ها تا 45 درصد (احمدي،

1381 )به دليل وابستگي زياد تجارت الكترونيك به تعامل مستقيم با مشتري، مسئله برقراري خدمات مناسب براي مشتري يكي از مهم¬ترين مسائلي است كه شركتها و عرضه¬كنندگان بايد در نظر گيرند كه از جمله اين مسائل مي¬توان فعاليت¬هاي مرتبط با توصيه محصولات و تبليغات برخط را نام برد. تجارت الكترونيك علاوه بر سودمندي براي فروشندگان براي مشتريان نيز سودمند است. مشتري مي¬تواند با صرف كوشش كمتر براي پيداكردن محصول و خدمت، با پايين¬ترين قيمت و اجناس به روز و جديد، سود بيشتري از تجارت الكترونيك ببرد. فايده ديگر اين است كه مغازه¬هاي روي اينترنت 24 ساعته باز هستند و 7 روز هفته به مشتريان خدمات تجاري ارائه مي¬دهند.شناسايي نيازهاي مشتريان، شناسايي نيازهاي بازار و بهره¬گيري از بازاريابي و بازارسنجي علمي، از مواردي هستند كه براي موفقيت در تجارت الكترونيك و بهره¬گيري از سودمنديهاي آن، ضروري بوده و نقش بسزايي در كسب منافع بيشتر توسط مشتريان و جلب رضايت بيشتر آنان داراست. به جهت تحقق شناسايي نيازهاي مشتريان و بازار و در نتيجه پيش¬بيني تكنولوژي و برنامه¬ريزي¬هاي مورد نياز، بايستي ساختار و جنبه¬هاي تجارت الكترونيك و ارائه¬دهندگان خدمات و ملزومات آن، به طور گسترده اي شناسايي شوند. برنامه¬ريزي صحيح اين فعاليتها همه در ايجاد سود بيشتر براي بازرگانان موثرند. همچنين به كارگيري عاملهاي هوشمند نرم¬افزاري در تجارت الكترونيك، مي¬تواند پاسخگوي بسياري از اين نيازها بوده و علاوه بر خودكارساختن فرايندهاي مختلف، تحليل و بررسي داده¬هاي مشتريان و در نتيجه فرايند فروش يك¬به¬يك كالا را محقق كند.عاملهاي نرم¬افزاري هوشمنددر فعاليتهاي خريد و فروش سنتي، خريدار در مراحل تفسير اطلاعات و داده¬هاي كسب شده در مورد محصولات و خدمات، اتخاذ تصميم

بهينه خريد و در نهايت انجام مذاكره و معامله و پرداخت، نيازمند صرف وقت و تلاش بسيار است. همچنين فروشنده نيز در اين فرايند به بررسي پيشينه مشتريان؛ ارائه اطلاعات مناسب به مشتري در مورد محصول و خدماتي كه به خريد منتهي شود به صرف وقت و هزينه بالا در انجام مذاكره و معامله و مراحل تحويل نياز دارد. هدف اصلي تجارت الكترونيك حداقل كردن حضور فيزيكي و فعاليت خريدار و فروشنده در كليه مراحل خريد و فروش و بهينه كردن اين فرايند است. عاملهاي هوشمندي كه در تجارت الكترونيك به كار برده مي¬شوند، هدايت و اداره كسب¬وكار در تمامي زمينه¬هاي تجارت الكترونيك را به طور شگرفي منقلب نموده¬اند. عاملهاي هوشمند به مكانيزه كردن فعاليتهاي مختلف، كاهش زمان كار و در نتيجه كاهش هزينه¬هاي انتقال كمك مي¬كنند. در اين راه تجارت الكترونيك با افزايش پذيرش ابزارهاي جديد و انجام معاملات مالي و تجاري از طريق اينترنت، هزينه¬ها را شديدا كاهش مي¬دهد و موجب بهينه شدن كل تجربيات خريد و فروش مي شود. تكنولوژي عامل هوشمند ابزار جديدي براي غلبه بر بعضي كاستيهاي تجارت الكترونيك است كه البته به جهت توسعه و كاربرد بيشتر به دانش و نظر كارشناساني از جمله خريداران، مذاكره¬كنندگان قرادادها و متخصصان بازاريابي نياز دارد.همانطور كه ذكر شد سودمند ساختن فرايندهاي تجارت الكترونيك از كاربردهاي مختلف عاملهاي هوشمند است. عاملها برنامه¬ها را درك مي كنند و وظايف خواسته شده را به طور مستقل از كاربر انجام مي¬دهند. عاملهاي نرم¬افزاري هوشمند مي¬توانند در گستره وسيعي از كاربردها، از جمله: پست الكترونيك، حراجها، كنترل و نظارت در تجارت الكترونيك و تسهيل فرايندهاي طرف مشتري استفاده شوند. عاملهاي نرم¬افزاري

هوشمند بايستي خودگردان و مستقل، داراي قابليت برقراري ارتباط، حساس و باهوش بوده و همانند انسانها بتوانند شايستگي انجام وظيفه خاص و ويژه را داشته باشند. با توجه به توانايي استقلال عاملها در انجام كارها، ارجاع كارهاي عادي، برنامه¬ريزي شده و دوره¬اي به آنها بسيار سودمند است، عاملها نماينده و وكيل كاربر خود هستند و در نتيجه در اين نوع وظايف باعث صرفه¬جويي در وقت و هزينه كاربر خواهند شد.تعريف عاملهاي نرم¬افزاري هوشمندتعاريف متعددي براي عاملهاي نرم¬افزاري هوشمند بر اساس روشهاي مختلف، انتظارات و ديدگاهها ارائه مي¬شود. يك تعريف (shoham,1997)، عامل نرم¬افزاري را واحدي هوشمند معرفي مي¬كند كه به طور مستمر و خودكار در يك محيط خاص اغلب مملو از عاملهاي ديگر در حال فعاليت است. نياز به فعاليت مستمر و مستقل از كاربر، از آرزوي انسان ناشي مي¬شود، اينكه يك عامل نرم¬افزاري بتواند وظايف برنامه¬ريزي شده را به صورت منعطف و با واكنشهاي رفتاري هوشمند در هنگام تغيير شرايط محيط، بدون نظارت هميشگي انسان انجام دهد. همچنين يك عامل نرم¬افزاري كه بيش از يك دوره زماني اجرا مي¬شود، بايستي توانايي يادگيري و استنتاج از تجربياتش را داشته باشد. به علاوه عامل نرم¬افزاري هوشمندي كه در يك محيط با انواع عاملها و فرايندها استقرار يافته است، بايستي بتواند با ديگران ارتباط داشته باشد و حتي با حركت از يك مكان به مكان ديگر براي انجام وظايف همكاري كند. به طور كلي عامل نرم¬افزاري با توجه به وظايف خواسته شده مي¬تواند داراي خصوصيات زير باشد:- واكنش¬پذيري: توانايي درك¬كردن و عمل¬كردن به طور انتخابي و گزينشي- استقلال: قابليت تصميم¬گيري در مورد رسيدن به هدف، توانايي شروع و پيش¬رفتن- رفتار مشاركتي: توانايي

كار در جمع با ساير عاملها براي نيل به هدف مشترك- توانايي برقراري ارتباط با سطوح دانش: توانايي برقراري ارتباط با انسان، ساير عاملها و با زبان¬هاي مشابه به گفتار انسان نسبت به پروتكل¬هاي سطح سمبليك.- استعداد استنتاج: توانايي درك دستورات با استفاده از دانش اوليه و همچنين امكان توسعه دانش.- شخصيت: توانايي بيان خصوصيات و حالاتي از صفات و احساسات- استنتاجي: توانايي يادگيري و پيشرفت با تجربيات- پويايي: توانايي تغيير مسير توسط خود، از يك خط¬مشي فعلي به خط مشي ديگربررسي حضور عاملهاي نرم¬افزاري هوشمند در جنبه¬هاي مختلف تجارت الكترونيكهمان طور كه گفته شد يكي از اين راهكارهاي جديد كه بر كارايي تجارت در اينترنت بسيار تاثير گذار بوده است، قابليت حضور عاملهاي نرم¬افزاري هوشمند، در اكثر فرايندهاي تجارت است كه از جمله اين فرايندها مي¬توان از: شناسايي نيازهاي پنهان به مشتري، دلالي و مقايسه محصولات، مقايسه عرضه¬كنندگان و بازرگانان، ارائه تبليغات، قرارداد مذاكره و توافق، پرداخت و تحويل و ارائه خدمات، ارزيابي و تكامل فرايند تجارت، فرايند ارتباط با مشتري، فرايند كسب رضايت مشتري نام برد. خدماتي كه عاملهاي نرم¬افزاري تجاري كنوني در تجارت الكترونيك، قادر به ارائه آنان هستند به طور نمونه عبارتند از: ايجاد حلقه ارزش پويا در b2b، قيمت¬گذاري پويا از طريق تبادل تجاري، كشف شريكهاي تجاري، تبليغات و بازاريابي، شناسايي اولويت¬هاي مشتريان، ارائه توصيه¬هاي خريد به مشتريان، ارائه توصيه به عرضه¬كنندگان به جهت به كارگيري در فرايند بازاريابي وغيره.عاملهاي نرم¬افزاري در خريد اينترنتييكي از كاربردهاي عاملهاي نرم¬افزاري در تجارت الكترونيك، بررسي مدل رفتار خريد مشتري و سپس ارائه پيشنهاداتي از جمله ارائه تبليغات اختصاصي، بيان محصولات مورد علاقه مشتري، راهنمايي براي انتخاب

عرضه¬كننده مناسب است. توجه به نحوه فرايند خريد هر مشتري و ذخيره فعاليتهاي او از جمله كليك¬ها، جستجوها، مطالعه كاتالوگ¬ها وغيره، اطلاعات بسيار ارزشمندي را در مورد علايق و اولويتهاي مشتري در اختيار فروشگاه مي¬گذارد و اين امكان را مهيا مي¬سازد تا با بررسي و تحليل اين موارد در مراجعه بعدي مشتري، فضاي فروشگاه را به گونه¬اي مطابق با نيازها و اولويتهاي او خصوصي سازد، تا علاوه بر ايجاد علاقه و ارتباط خاص با مشتري، فرايند خريد را براي او به طور بهينه و در وقت كم مهيا كند. عاملهاي هوشمند نرم¬افزاري از ابتدايي¬ترين بخش اين فرايند، يعني ذخيره اطلاعات شخصي هر فرد، تا مرحله بررسي و آناليز و در نهايت ايجاد توصيه و محيط خصوصي¬شده به فرد، بسيار سودمند هستند. مدل رفتاري خريد مشتري داراي 6 مرحله اساسي از فرايند خريد است(شكل 1) كه در زير به جزئيات مربوط به اين مراحل پرداخته مي¬شود.شناسايي نياز : اين مرحله مشخص مي كند كه خريدار از بعضي از نيازهاي پنهان خود به وسيله دريافت اطلاعات و تبليغات آگاه شده و براي خريد آن تحريك مي¬شود. عاملها نقش مهمي در خريدهاي تكراري و مورد نياز كاربران و يا خريدهاي ناشي از عادت داشته باشند. اين عاملها به سيستم¬هاي توصيه¬كننده معروف هستند. اين سيستم¬ها مي¬توانند خريد و فروشهاي انجام شده در قبل را تجزيه و تحليل كرده و راه¬حل و پيشنهادهايي را به مشتري توصيه كنند. در تجارت الكترونيك B2C تامين¬كنندگان با اين عاملها مي¬توانند اطلاعات و اولويتهاي مشتريانشان را نگهداري كند و به آنها در زمان آماده شدن محصول مورد نظرشان اطلاع دهند.كارگزاري:الف ) كارگزاري محصولات: وقتي كه در خريدار نياز

به خريد ايجاد شود، بايد به واسطه ارزيابي اطلاعات كسب شده از محصول، تعيين كند كه چه مي¬خواهد بخرد. در حال حاضر تعداد زيادي عامل نرم¬افزاري هوشمند در اين مرحله از فرايند خريد در اينترنت فعال هستند كه با جستجو و ارائه انواع محصول مورد نظر، مارك، قيمت و ساير خصوصيات موجود در يك فروشگاه يا حتي فروشگاههاي مختلف، به مشتري در انتخاب محصول ياري مي¬رسانند. نتيجه اين مرحله دستيابي به مجموعه¬اي از محصولات است.ب) كارگزاري بازرگان: اين مرحله مجموعه به دست آمده از مرحله قبل را با امكانات هر بازرگان براي كمك به تصميم گيري اينكه از چه كسي بايد خريد، تركيب مي¬كند. نقص مرحله قبل يعني تمركز صرف بر كارگزاري محصول اين است كه فقط خصوصيات محصول براي مشتري مهم نيستند، بلكه معيارهاي ديگري از جمله خدمات پس از فروش مثل گارانتي، دسترسي سريع به محصول، زمان تحويل و هزينه آن، ترفيعات و تخفيفات وغيره نيز، در فرايند انتخاب بسيار تاثير گذار است و بسنده كردن بر خصوصيات محصول تضمين¬كننده شرايط دلخواه مشتري در مورد تحويل و گارانتي وغيره نيست. مذاكره: در اين مرحله ، قيمت وساير موارد معامله تعريف شده است. مذاكرات تجاري به روش سنتي، هزينه¬هاي زيادي را متحمل هر دو طرف مشتري و بازرگان مي كند همچنين موانع ديگري مثل محدوديت¬هاي زمان، امكان بي نتيجه ماندن، حضور فيزيكي و ... را داراست كه اساسا در دنياي ديجيتال شاهد آن نخواهيم بود.پرداخت و تحويل: اين مرحله مي¬تواند بعد از اتمام مرحله مذاكره باشد يا مدتي بعد از آن رخ دهد. همانطور كه گفته شد در بعضي موارد، پرداخت راحت يا شرايط تحويل مناسب مي¬تواند

بر مرحله كارگزاري محصول و بازرگان تاثير بگذارد .خدمات محصول و ارزيابي: اين مرحله بعد از خريد، شامل ارائه خدمات پس از فروش محصول به مشتري و بررسي و ارزيابي رضايت كلي تجربه خريد و تصميم گيري است. مهم¬ترين نقش استفاده از عاملها در مرحله ارزيابي، پس از بررسي رضايت، پشتيباني و حفظ و سپس بهبود رضايت مشتري است. مديريت رضايت مشتري با سرويس¬هاي ترفيعي و تشويق¬كننده براي بالابردن وفاداري مشتريان به فروشگاه مي¬تواند در سودمند سازي تجارت الكترونيك بسيار تاثير گذار باشد.به طور خلاصه شناسايي كاربر مراجعه¬كننده به سايت و كسب اطلاعاتي خاص در مورد او، همچون علايق، ميزان و نوع خريد، ميزان وفاداري، تعداد مراجعه به سايت و حوزه اطلاعات درخواستي، براي شناسايي مشتري و نيازهاي آشكار و پنهانش، برنامه¬ريزي فعاليتهاي آينده تبليغات و در نتيجه توصيه به مشتري بسيار سودمند است. در اين راستا اكثر فروشندگان ترجيح مي¬دهند پايگاه داده¬اي از مشتريان قديمي و جديد و حتي رهگذري خود داشته باشند تا با شناخت آنان بتوانند شرايط بهتر مذاكره و برقراري ارتباط را با آنها به وجود آورند.حراجهاي آنلاينحراجهاي آنلاين از روش¬هاي موثر و مردمي براي تهيه محصولات و خدمت در هر دو تجارت الكترونيك b2c و b2b هستند. امروزه بيش از 2500 خانه حراج كه تجارت را به صورت آنلاين اداره و هدايت مي¬كنند وجود دارند. در اين خانه¬هاي حراج، روشهاي مختلف حراج به كار گرفته مي¬شود، كه معروف¬ترين آنها حراج انگليسي، حراج هلندي، حراج پيشنهاد قيمت مهمور اوليه و حراج پيشنهاد قيمت مهمور دوم هستند كه به مدل ويكري هم معروف است.با توجه به اينكه تعداد خانه¬هاي حراج رو به افزايش است، مشتريان با

سايت¬هاي متعدد حراجي مواجه مي¬شوند كه مشكلاتي از جمله: برگزيدن حراج براي شركت در آن، ارائه پيشنهاد مناسب كه شانس بالايي براي برنده¬شدن كالاداشته باشد، امكان وجود دو حراج همزمان براي يك كالا و سردرگمي براي شركت در آنها را، براي مشتريان به ارمغان مي آورد. اين مشكلات وقتي كه حراجها در زمانهاي متفاوت اجرا مي¬شوند و يا وقتي كه حراجهاي متفاوت از پروتكل هاي متفاوت استفاده مي¬كنند بيشتر و پيچيده¬تر مي¬شوند. به اين دليل بعضي از حراجهاي آنلاين از عاملهاي نرم افزاري پيشنهاددهنده براي كمك به مشتريان استفاده مي¬كنند. در اين سيستم¬ها ابتدا مشتري بايد جزئيات كالا يا خدمتي كه مي¬خواهد بخرد را براي عامل توصيف كند و به همان صورت ماكزيمم قيمت مورد نظرش را به عامل نرم افزاري اعلام دارد. عامل نرم¬افزاري پيشنهاددهنده پس از تكميل اطلاعات مورد نيازش براي پيشنهاددادن در حراج اقدام مي¬كند و مشتري را در هر مرحله از حراج تا اتمام آن در جريان قرار مي¬دهد. عامل نرم افزاري هوشمند بايد از اينكه هرگز بالاتر از قيمت موردنظر مشتري پيشنهاد نمي دهد اطمينان يابد و سعي كند كه كالا را براساس اولويتها و علايق تعريف شده مشتري مثل خريداري در كمترين زمان، در پايين ترين قيمت و يا در بالاترين شانس موفقيت، سفارش و خريداري نمايد.تجارت B2Bفرايند b2b شامل چهار زيرفرايند اصلي است كه عبارتند از: منبع¬يابي ، تامين و تدارك مواد، مديريت حلقه تامين و نمودار كار ، مديريت ارتباط با تامين¬كننده. اين زيرفرايندها به دليل اينكه فازهاي مشترك بين چندين فرايند هستند، داراي همپوشانيها و تعاملات زيادي با يكديگر بوده و در بررسي هر كدام به تنهايي نياز به بيان

ارتباط با زيرفرايند قبلي و بعدي است. اين فرايندها به طور خلاصه عبارتند از:منبع يابي اولين مرحله در فرايند تجارت b2b است. در اين زيرفرايند، فاز تعيين منابع مورد نياز يعني كارگزاري محصول، فاز تعيين و پيشنهاد قيمت مورد نظر بر روي محصول تعيين شده در فاز قبل و جستجو براي كشف تامين¬كنندگان با اين قيمت و در نهايت فاز انتخاب تامين¬كننده بر اساس تحليل پيشنهادات و آنچه در شركت تصميم گرفته شده است، اجرا مي¬شود.زيرفرايند تداركات با زيرفرايند منبع¬يابي همپوشاني دارد. بعد از اينكه نيازها و كالاها و خدمات در زيرفرايند قبلي بعد از جستجو و تحليل مشخص شد، شركت بايد تصميم سريع بگيرد كه از چه تامين¬كننده¬اي منابع را خريداري كند. فاز بعدي ارائه سفارش خريد است كه به تامين¬كننده منتخب، سفارش كالاي مورد نظر را ارسال مي¬دارد كه پس از ارسال و تاييد سفارشها، پرداخت وجه بايستي انجام گيرد.فرايند انجام مذاكره و معامله در مديريت حلقه تامين به روشهاي گوناگون قابل تعريف است و اين فرايند مي¬تواند براي محصولات و يا تامين¬كنندگان مختلف، متفاوت باشد. در زماني كه يك توافق دوطرفه و پايدار بين شركت و يك تامين¬كننده و گاهي چندين تامين كننده، صورت مي¬پذيرد، فرايند انجام شده، تشكيل يك گردش كار و فرايند مديريت زنجيره تامين را مي¬دهد. همانطور كه در شكل نشان داده شده، اين زيرفرايند نيز داراي همپوشاني در چند فاز با زير فرايند قبل و بعد از خود است.مديريت ارتباط با تامين¬كننده با ايجاد ارتباط، انجام ارزيابي و ارائه بازخورد به تامين¬كنندگان، چگونگي ارائه خدمات و نحوه بهبودشان را بررسي مي كند و به اين روش، علاوه بر انتخابها

و سفارشهاي صحيح¬تر و بهينه¬تر در آينده، به تامين¬كنندگان نيز اطلاعاتي در مورد درك بهتر نياز شركت و چگونگي ارائه مطلوب¬تر خدمات را بيان مي¬دارد.حضور عاملهاي نرم¬افزاري هوشمند در فازهاي مختلف هر چهار زيرفرايند ، نه تنها فرايند انتخاب و تصميم¬گيري را به دليل بالابردن ميزان تحليلها و امكان بررسي موارد بيشتر بهبود مي¬دهد، بلكه تصميم¬گيران شركت را از بعضي فرايندهاي وقت¬گير و تكراري فارغ مي¬كند. از جمله حضور عاملهاي نرم¬افزاري هوشمند در فازهاي مربوط به چهار زيرفرايند مذكور مي¬توان از حضور عاملها در انتخاب بهترين گزينه در محصول از بين محصولات موجود در بازار، جستجو و كشف پايين¬ترين قيمت بين عرضه¬كنندگان و بررسي مزاياي انجام معامله با هر كدام از تامين¬كنندگان در زيرفرايند منبع¬يابي و تداركات، ارسال سريع¬تر و كم هزينه¬تر سفارشها بدون نياز به حضور فيزيكي مذاكره¬كنندگان براي عقد قراردادها، بهينه ساختن فرايند پرداخت و در نهايت ايجاد ارتباطات سهل¬تر با تامين¬كنندگان، سفارشها بدون نياز به حضور فيزيكي مذاكره¬كنندگان براي عقد قراردادها، بهينه ساختن فرايند پرداخت و در نهايت ايجاد ارتباطات سهل¬تر با تامين¬كنندگان نام برد.نتيجه¬گيريعاملها اجزاي كليدي سيستم¬هاي تجارت الكترونيك و سيستم¬هاي اطلاعاتي مبتني بر اينترنت هستند. اما هنوز نفوذ عاملهاي هوشمند در اين سيستم¬ها عمومي نشده است، ولي انتظار مي¬رود كه با تحقيقات گسترده¬اي كه در اين مورد و كاربردهاي آن در تجارت الكترونيك و سيستم¬هاي اطلاعاتي در حال انجام است اين عاملها به طور كامل در شناسايي مشتريان، ارائه توصيه¬هاي خريد، انجام مناقصات و حراجهاي الكترونيك به طور اتوماتيك و ساير فرايندهاي خريد و فروش تجارت الكترونيك، گسترش يابند. در اين مقاله سعي شد تا علاوه بر تعريف عاملهاي هوشمند، به

كاربردهاي آنها در تجارت الكترونيك پرداخته شود. بدين¬گونه كه با تمركز بر جنبه¬هاي مختلف تجارت الكترونيك b2c و b2b، از جمله خريد از فروشگاههاي اينترنتي، حراجهاي برخط و فرايندهاي b2b جايگاه عاملهاي نرم¬افزاري هوشمند را در هر مرحله از اين فرايندها مورد بحث قرار داديم. منابع 1) D.Taylor. “Agents that move for things that think.” IEEE Intelligent Systems, March/ April 2000, pp. 4-6.2) P. Maes, R. Guttman and A. Moukas.”Agents That Buy and Sell.” Communications of the ACM, March 1999/ Vol. 42, No. 3, pp. 81- 91.3) Guttman, R., and Maes, P. Agent- mediated integrative negotiation for retail electronic commerce. In Proceedings of the Workshop on Agent- Mediated Electronic Trading AMET’ 98 ( Minneapolis, May 1998).4 ) ح. احمدي ، تجارت الكترونيك ، مركز آموزش و تحقيقات صنعتي ايران ، چاپ اول ، 13815) Blake,M. B., “ Agent- Oriented Approaches to B2B Interoperability” The Knowledge Engineering Review, Vol. 16, No. 4 December 2001, Cambridge University Press6) Dellarocas, C. and Klein, M.” Civil Agent Societies: Tools for Inventing Open Agent- Mediated Electronic Marketplaces” 24- 39 IJCAI- 99 Workshop on Agent Mediated Electronic Commerce, Lecture Notes in Computer Science Springer 2000, ISBN 3- 540- 67773- 97) Guttman, R., Moukas, A., and Maes, P. " Agent- mediated Electronic Commerce: A Survey". Knowledge Engineering Review Journal, June 1998.8) Moukas, A., Sierra, C., Ygge, F. ( Eds.): Agent Mediated Electronic Commerce II, Towards Next- Generation Agent- Based Electronic Commerce Systems, IJCAI 1999 Workshop. Lecture Notes in Computer Science 1788 Springer 20009 ) Nichols, D. M. “Implicit rating and filtering". Proceedings

of the fifth workshop on filtering and collaborative filtering ( pp. 31– 36). 199710)Sproule, Susan, and Archer, Norm ( 2000), A Buyer Behavior Framework for the Development and Design of Software Agents in E- Commerce, Internet Research: Electronic Networking Applications and Policy, Vol. 10, No. 5, 2000, pp396- 405.11) Storey, V. C., D. W. Straub, K. A. Stewart, and R. J. Welke, “ A Conceptual Investigation of the E- commerce Industry”, Communications of the ACM, ACM Press, Vol. 43, No. 7,117- 123 ( July 2000).12) Lee, W. P., Liu, C. H., Lu, C. C. Intelligent agent based systems or personalized recommendations in Internet commerce. Expert Systems with Applications, 22( 4), 275– 284, 2002.13) T. Sandholm and Q. Huai. Nomad: Mobile Agent System for an Internet-Based Auction House. IEEE Internet Computing, March-April 2000,pp.80-86.14) Mulvenna, M. D., Anand, S. S., Buchner, A. G. “ Personalization on the net using Web mining.”, Communications of the ACM, 43( 8), 123– 125. 200015) A. Chavez, P. Maes. Kasbah: An Agent Marketplace for Buying and Selling Goods, Proceedings of the First International Conference on the Practical Application of Intelligent Agents and Multi-Agent Technology, London, UK, April 1996.

نقش كتابدار ديجيتال در مديريت سيستم هاي اطلاعات ديجيتالي

نوشته : وي. سرين واسولومترجم : فرض الله عزيزي

1. مقدمه: در يك مبدا تاريخي از اطلاعات ديجيتالي، فناوري الكترونيكي، رشد وب جهاني و محبوبيت آن و رشد شگرف توليدات لوح هاي فشرده، كتابخانه هاي ديجيتالي و يك رينج عظيم از اطلاعات چند رسانه اي از قبيل فيلم ها، سخنرانيها تصويرها و عكس هاي صدا دار متن و فرامتن ارائه شده است. اين ميزان موجود

(پيوسته) از لوح هاي فشرده و منابع اطلاعاتي ديجيتالي ديگر در حال انفجار مي باشند و بطور زير بنايي دسترس پذيري به اين مواد اصلاح شده در طول روز امكان پذير گشته . در ساختار نسل بعدي كتابخانه هاي ديجيتالي چند رسانه اي وهوش مصنوعي نقش زيادي ايفا مي كنند طبيعت چند رسانه اي كتابخانه هاي ديجيتالي و كتابداران ديجيتالي را طلب مي نمايد كه بتوانند اطلاعات مناسب و كارآمد و موثر را بيابند و آنرا در يك تنوع زياد منتشر كنند و غالب هاي سيستم اطلاعاتي ديجيتال را گسترش دهند پيشرفت كتابخانه هاي ديجيتال باعث ازدياد چالش ها و مجال هايي براي كتابدار ديجيتال مي گردد. كتابداران ديجيتال مي توانند بدرستي كتابخانه هاي ديجيتالي را بسازند كه به حال كاربران سودمند باشد و به آنها بها دهند يك كتابدار ديجيتال بعنوان يك متخصص در حرفه اطلاع رساني مي تواند مديريت كند و سازماندهي كند كتابخانه ديجيتالي را و بصورت اصولي اطلاعات ، استدلال ، طرح ، داده استخراج شده ، دانش استخراج شده، خدمات مرجع ديجيتالي خدمات اطلاع رساني الكترونيكي ، نمايش اطلاعات و استخراج اطلاعات و توزيع اطلاعات هماهنگي جستجوي لوح هاي فشرده جالب توجه وب جهاني مبتني بر اينترنت دسترسي و بازيابي چند رسانه اي هدف نهايي از يك كتابخانه ديجيتال سهولت در دسترسي به اطلاعات در هر زماني مي باشد هم چنين در خواست هاي ضروري كاربران علاوه بر آن سهولت در انتشار الكترونيكي مي باشد كتابدار ديجيتال نقش ممتاز و پويايي را در دسترسي آسان به اطلاعات ديجيتالي مبتني بر كامپيوتر كه شامل خلاصه ها ، نمايه ها ، پايگاههاي اطلاعاتي تمام متن ، نوارهاي ديداري شنيداري درغالب هاي ديجيتالي ايفا مي نمايد . براي يافتن اطلاعات درست در زمان واقعي ،

تحقيق ، آموزش و يادگيري توسعه و انتشار اثر براي كاربرد در قالب مورد نياز جزو نيازهاي پايه كتابخانه ديجيتالي محسوب مي گردد . 2. نياز به كتابدار در مديريت سيستم اطلاعات ديجيتالي : نياز مادر اختراع مي باشد . پيدايش كتابخانه هاي ديجيتالي جهاني يا مراكز اطلاعات ديجيتالي در سراسر جهان به ايجاد يك عنوان شغلي تحت عنوان "كتابدار ديجيتالي" براي مديريت منابع دانش ديجيتاليشان احساس نياز كرده اند . كتابخانه هاي ديجيتالي بزرگ بعنوان مخازن دانش نمود پيدا كردند . كتابداران ديجيتال نياز دارند به : * مديريت كتابخانه هاي ديجيتال * سازماندهي دانش ديجيتال و اطلاعات * انتشاردهند اطلاعات ديجيتال را بر اساس كامپيوتر * فراهم نمايند خدمات مرجع ديجيتال و خدمات اطلاع رساني الكترونيكيفراهم نمايند وبيابند دانش استخراج شده را از ميان مخازن دانش وظيفه اي كه درقبال ديجيتالي كردن كتابخانه بصورت وسيع و ذخيره فرايند ديجيتال و محافظت از فرايند ديجيتال داريم به كار گيريم . دسترسي جهاني و بازيابي دانش ديجيتالي و در نهايت دسترسي به تمامي فعاليتهايي مانند فهرستنويسي و طبقه بندي اسناد ديجيتالي و دانش ديجيتالي را فراهم نمائيم . 3. كتابخانه ديجيتالي : كتابخانه هاي ديجيتال كتابخانه هاي الكترونيكي هستند كه شمار زيادي از كاربران را كه بصورت جغرافيايي توزيع شده اند باعث دسترسي آنها به محتويات عظيمي از مخازن گوناگون و موضوعات الكترونيكي شود كتابخانه ديجيتال ميتواند همچنين متون شبكه اي ، تصاوير ، نقشه ها ، صداها و فيلم ها ، فهرست كالا ها ، داده هاي علمي ، تجاري و دولتي را جمع آوري نمايد – آنها همچنين شامل تركيباتي از قبيل فرامتن

، فرارسانه ، و چند رسانه اي مي گردند(يركي و جورجنس 1996). در فهم يك كتابخانه ديجيتال بايد بطور غالب اطلاعات ذخيره شده را در يك محيط ديجيتال يا الكترونيكي قرار گيرد . مجموعه اطلاعات ديجيتالي ممكن است شامل كتابهاي ديجيتالي ، تصويرهاي اسكن شده ديجيتالي ، گرافيك ها ، داده هاي عددي و مفهومي ، فيلم هاي ديجيتالي ، كليپ هاي ديداري شنيداري و غيره . از يك كتابخانه ديجيتالي انتظار ميرود دسترسي به مجموعه هاي اطلاعات ديجيتالي را فرا هم نمايد. يك كتابخانه ديجيتالي ممكن است در نظر داشته باشد هر كدام از پارامترهاي زير را :1- فايل هاي اطلاعاتي قابل خواندن با ماشين2- ايجاد زمينه ظهور اطلاعات ملي بصورت زير بنايي3- بانكهاي اطلاعاتي پيوسته و متغير و توليد لوح هاي فشرده اطلاعاتي4- ابزارهاي ذخيره اطلاعات كامپيوتري و استقرار آن براي بازيابي اطلاعات سيستم هاي شبكه كامپيوتري كتابخانه ايبه عنوان شاغلين امروزي ، ما تعريف غالبا سودمندي را يافته ايم : يك كتابخانه ديجيتال محافظت مينمايد از مجموعه اش در پروسه كامپيوتري بصورت ذاتي و متناوب ضميمه يا تكميل مي كند چاپهاي مداوم و مواد ميكروفيلمي را كه بصورت جاري بر مجموعه هاي كتابخانه تفوق دارند(ويليامز ، 1995 ). اين ويژگيهاي جزئي كتابخانه هاي ديجيتال باعث ذخيره اطلاعات در شكل ديجيتالي مي شود و كاربرد مستقيمي روي شبكه هاي ارتباطي به منظور دسترسي و حصول به اطلاعات و كپي بوسيله دانلود كردن متن هاي چاپي اونلاين و افلاين (پيوسته و غيرپيوسته) از يك فايل مادر دارد . كتابداران ديجيتال توانايي مديريت مقادير خيلي زيادي از اطلاعات ، محافظت از مجموعه هاي منجصر به

فرد ، ايجاد دسترسي سريعتر به اطلاعات ، راحتي در مورد بحث قردادن دادن از بيشتراز يك مكان ، و افزايش و توزيع محيط هاي آموزشي را دارند . آنها همچينين كمك ميكنند به انجام جستجوهايي كه بصورت دستي امكان پذير نيستند و پيشنهاد مي شود از محتواي اطلاعات شخصيمان محافظت نمائيم . 4. نقش كتابدار ديجيتال در مديريت سيستم هاي اطلاعات ديجيتال : مديريت سيستم اطلاعات ديجيتالي منوط به همه شايستگيهايي مانند (دانش ، چگونگي دانستن ، مهارتها و نگرش ها) مي باشد و آن نياز دارد به ايجاد ، ذخيره ، تحليل ، سازماندهي ، بازيابي و انتشار اطلاعات ديجيتالي (متن ، تصاوير، صداها) در كتابخانه هاي ديجيتالي يا هر نوع از اطلاعات مي باشد . به منظورتوصيف نقش هاي كتابدار ديجيتال ، مفاهيم زير به منظور فهم اطلاعات بعدي توليد شده است . 4.1. متولي بزرگراههاي اطلاعاتي : سوپر بزرگراه اطلاعاتي يك رويا يا يك تشبيه مي باشد . اين خيالبافي يك آميزش از دو روش سيم و بي سيم از قابليتهاي تلفن و شبكه هاي كامپيوتري با ظرفيت تلويزيون كابلي براي انتقال صدها برنامه مي باشد . خدمات بايد بوسيله شبكه هاي تله كاميونيكشن (ارتباط از راه دور) ،شبكه هاي كابلي تلويزيوني و اينترنت و ارتباطات موبايلي حاصل گردد (ويليام و غيره ،1995). شالوده ايجاد دسته عظيمي از تقاضاها و تقاضاي خدمات اطلاعاتي تحت عنوان سوپر بزرگراه اطلاعاتي معرفي شده است دو نوع خدمات اطلاعاتي از قبيل خدمات آزاد عمومي و خدمات تجاري وجود دارد . استفاده از تلفن ، فكس و خدمات تلويزيون ماهواره اي آنالوگ در سوپربزرگراه اطلاعاتي بصورت

مختصر مورد حمايت قرار گرفته است . بعلاوه خدمات جديدي از قبيل تلفن تصويري ، پيامهاي الكترونيكي چند رسانه اي ، پخش از طريق تلويزيون ديجيتالي و فيلم و تقاضاي خدمات ويديويي ايجاد شده است (لو 1996) . 4.2 . متولي كتابخانه ديجيتال جهاني / كتابخانه ديجيتال جهاني: كتابخانه ديجيتال بصورت واقعي يك فاز زود گذر به طرف كتابخانه ديجيتال جهاني و اطلاعات توزيع شده وسيع و زودگذر ، قابل دسترس و فعال از هر جا با افزايش انجام نمايه سازي ، جدا سازي و تكنيك هاي خلاصه سازي مي باشد . اين كتابخانه تحت عنوان كتابخانه بدون ديواريا مرزهاي ملي معرفي شده است . 4.3. كتابدار ديجيتال بعنوان انسان ماشيني سيمبيورتيك عمل مي نمايد: كتابدار ديجيتال بعنوان ميانجي بين كاربران و وظيفه ديجيتالي كردن اطلاعات وسيع ، ذخايرش ، انتشارات ، مديريت آرشيو ، ساختن شبكه اطلاعاتي ديجيتالي موجود عمل مي نمايد . كتابداران ديجيتال و كامپيوترها در فرايند و انتشار اطلاعات ديجيتال و هر دوي آنها با هم ارتباط دو طرفه دارند و به يكديگر وابسته اند . 4.4.ناوبري ، نقد و فيلترينگ: اين ناوبري در آينده منجر به كامل شدن كمك انسان به بازيابي اطلاعات از شبكه جهاني مي شود و از ناوبري اطلاعات بصورت سريع و بازيابي دقيق حمايت خواهد كرد .كتابدار ديجيتال يك متخصص ناوبري ، نقد و فيلترينگ ، خدمات مرجع ديجيتالي و خدمات اطلاعات الكترونيكي در منا بع اطلاعات ديجيتالي مي باشد . 4.5. جستجوي چند رسانه ايها و نمايه سازي: يك كتابخانه ديجيتال چند رسانه اي عينا به نمايه سازي و بازيابي استاندارد نياز ندارد ، بلكه

نيازمند به نمايه سازي اسناد فرعي و تكنيك هاي خلاصه سازي است – بيشتر نياز دارد تا در زمينه مقالات استنادي فعاليت نمايد . 4.6. دانش و استخراج داده: كتابدار ديجيتال نيازمند يك دانش در زمينه استخراج داده كشف دانش از كتابخانه هاي ديجيتال تا نيازهاي اطلاعاتي كاربران بصورت محدود مي باشد .در اين هدف تكنيك هاي آموزشي از قبيل دسته بندي كردن و تكنيك هاي كشف اصطلاحات پيچيده و غيره سودمند مي باشند . 4.7. هماهنگي بين جستجو و بازيابي: اين نيازمند دانش لازم در زمينه موتورهاي بازيابي و ساختار نمايه سازي مي باشد بنابراين هدف كتابدار ديجيتال ميتواند انجام ايجاد سوالات اطلاعاتي با رعايت سيستم جستجو باشد . 4.8. مواجه شدن كتابدار ديجيتال با اصول و قواعد مديريت سيستم اطلاعات ديجيتال : يك قاعده اصولي از كتابخانه ديجيتال در كتابخانه هاي ديجيتالي اين است كه بعنوان يك شخص ميانجي كه مي تواند كاربران و اطلاعات را به يكديگر نزديك نمايد عمل كند . ابزارهاي دسترسي به كتابخانه ديجيتال مجموعه درستي از ابزارهاي كاربردي در روشهايي هستند كه درگيرمي نمايد يك  گلبول از چالش ها را و فرصت ها براي دسترسي به فناوري اطلاعات و دسترسي سريع (كيكوچي و ديگران ،1996). 4.9. دسترسي به اطلاعات ديجيتالي : تنوعي از تكنيك هاي بازيابي اطلاعات ، شامل جستجوي ابر داده ، جستجوي اسناد تمام متن وجود دارد . در شناخت آنچه مي توان يا نمي توان بازيابي كرد از منابع اطلاعات كتابخانه ديجيتال ، كتابدار ديجيتال بعنوان يك متخصص در فراهم آوري اطلاعات ديجيتالي مي تواند عمل نمايد . 4.9.1. دسترسي و بازيابي اطلاعات ديجيتالي توسط

ابزارهاي دسترسي به كتابخانه ديجيتالي : اين روش براي ذخيره ، يافتن و بازيابي اطلاعات ديجيتالي از سيستم اطلاعات ديجيتالي كه روش دسترسي نام گرفته است كاربرد دارد . اين فناوري كاربرد دسترسي به كتابخانه ديجيتال در سيستم اطلاعات ديجيتالي را فراهم نموده است . 4.9.2. دسترسي به اطلاعات موبايلي : ديدگاه فردا : توانايي دسترسي به اطلاعات روي تقاضا در هر مكان مزيت هاي مناسبي را بصورت انفرادي در افزايش موبايل جهاني مي بخشد . اين داده ها توسط فايل هاي سيستم ، بانك هاي اطلاعاتي مرتبط ، بانك هاي اطلاعاتي در موضوعات مربوط به مشرق زمين ، و مخازن ديگر بايد قابل دسترسي شوند به برنامه هاي ران شده در موبايل هاي كامپيوتري . 5. كتابخانه ديجيتال دسترسي دارد به ابزارها ، سرمايه ها و منابع اطلاعات ديجيتالي براي در اختيار گذاشتن كتابدار ديجيتال : ابزارهاي متنوعي براي استفاده در سيستم هاي اطلاعات ديجيتال وجود دارند و آنها به آساني مي توانند در نقد ، ناوبري ، بازيابي ، نمايه سازي ، ذخيره ، سازماندهي و انتشار اطلاعات ديجيتالي در دسترس قرار گيرند . اين فهرستي كه در زير مي آيد شامل منابع اطلاعات ديجيتالي و سرمايه ها مي باشند و اينها بعنوان ابزارهاي دسترسي ديجيتال كه هدف نهايي براي دسترسي آسان جهاني به آنها مي باشد : * فهرستهاي دسترسي عمومي پيوسته : بانك اطلاعات ابرداده (توصيف لينك هاي آماده براي بانك هاي اطلاعاتي ديگر/ منابع اطلاعات ديجيتالي:بانك هاي اطلاعاتي پيوسته (نايت ريدر ، اوسي ال سي ، مدلاين ) * ابزارهاي مبتني بر اينترنت : شبكه هاي ايميلي ، فهرستهاي پستي

، كنفرانسهاي الكترونيكي ، وب جهاني ، هوم پيج هاي وب سايتها ، خدمات اطلاعات نواحي وسيع ((WAIS ، مرورگرهاي وب ، سيستم هاي گوفر و آرچي ورنيكا ، اف تي پي (ftp) ، تل نت ، يوزنت ، نيوزگروپ (گروههاي خبري ) ، بي بي اس (BBS) ، ليست سرورها ، گروههاي بحث. * شبكه ديجيتالي : بليز (BLAISE) ، مدلاين ، نيك نت ، دل نت ، آگريس ، اينيس (INIS) ، همه بر روي شبكه ها نظم گرفته اند . * فرامتن / فرارسانه * چند رسانه اي (شبكه هاي كامپيوتري داراي پهناي باند). * پروتكل هاي شبكه چند رسانه اي * شبكه هاي سلولي و صفحه اي * ابزارهاي نشر الكترونيكي * آژانس هاي نرم افزاري شبكه دولينگ * فكس الكترونيكي / فروشنده هاي تجاري * تلفن / تلويزيون5.اجزاء يك سيستم اطلاعات ديجيتالي :اجزاء يك كتابخانه ديجيتالي ممكن است شامل :1- سيستم كتابخانه شخصي براي كاربران2- سيستم كتابخانه سازماني براي خدمت به گروههاي خاص3- كاربران جديد به همراه كاربران پايگاههاي اطلاعاتي از راه دور يا محلي موجود4- سرورهاي پايگاههاي اطلاعاتي به منظور دوري نمودن از درخواست ها5- تنوعي از اصول سيستمي در هماهنگي ، مديريت مدخلي و بازيابي اطلاعات ديجيتالي شايستگي ها و مهارت هاي يك كتابدار ديجيتال در مديريت سيستم اطلاعات ديجيتالي / كتابخانه هاي ديجيتالي : شايستگي كتابدار ديجيتالي بوسيله مجموعه اي از مهارت ها ، نگرش ها و ارزش هاي مختلف كه كتابدار ديجيتال را قادر مي سازد تابعنوان يك متخصص اطلاعات ديجيتال يا متخصص در علم ديجيتال و به عنوان رابط دانش ديجيتالي مشخص مي شود كار

نمايد (سرين و اسولو ، 1998) . مهارت ها و شايستگي هايي وجود دارند كه كتابدار ديجيتال بايد به فكر توسعه آن باشد . يكي از اين تواناييها مديريت كتابخانه هاي ديجيتالي و دانش ديجيتالي در اصطلاحات مديريت دانش ديجيتالي مي باشد . در زير اين مهارت ها و شايستگي ها براي يك كتابدار ديجيتال در مديريت سيستم هاي اطلاعات ديجيتال و كتابخانه هاي ديجيتالي لازم مي نمايد :1- اينترنت ، www :·        ناوبري ، نقد ، فيلترينگ·        بازيابي ، دسترسي ، تحليل اسناد ديجيتالي·        خدمات مرجع ديجيتال ، خدمات اطلاعات الكترونيكي·        جستجوي بانك هاي اطلاعاتي شبكه اي در شماري از منابع ديجيتالي و وب سايتها·        ايجاد هوم پيج ها ، تبديل محتوا ، فنون دانلود·        انتشار وب ، نشر الكترونيكي·        آرشيو اسناد ديجيتالي ، تعيين منابع ديجيتالي·        حفظ و ذخيره مواد ديجيتالي·        پيام الكترونيكي ، مهارتهاي ارتباطي·        توانايي در وب2 . چند رسانه اي ، فناوري ديجيتالي ، فرايند رسانه ديجيتالي :·        نمايه چند رسانه اي ، فرايند تصويري ، فرايند شناخت موضوعات مربوط به مشرق زمين·        تصورات و ارتباطات ديجيتالي كه بر يكديگر تاثير گذارند·        فهرستنويسي و رده بندي اسناد ديجيتالي ، محتويات ديجيتالي·        جستجو و بازيابي متن ، تصويرها و موضوعات چند رسانه اي ديگر·        ايجاد موعظه ، تشخيص تصوير·        ظرفيت هاي فرايند گونه رسانه ديجيتالي بصورت پيشرفته و برجسته·        تكنيك هاي كنفرانس شامل تله كنفرانس ، كنفرانس ويديويي3 . سيستم اطلاعات ديجيتالي ، پيوسته ، اطلاعات بصري :·        روبرو شدن با سراشيبي ها بصورت اونلاين و افلاين ، تابيدن و تبديل نمودن دانش ديجيتالي·        توسعه منابع اطلاعات ديجيتالي·        ديجيتالي كردن مجموعه

هاي چاپي·        شايستگي در مديريت شبكه ايستگاهي لوح هاي فشرده·        توسعه پيشينه فهرستهاي ماشيني قابل خواندن·        طراحي و توسعه پايگاههاي اطلاعاتي·        طراحي و توسعه آژانس هاي نرم افزاري براي كتابخانه هاي ديجيتالي·        تبديل رسانه چاپي به رسانه ديجيتالي·        دانش بصورت ساختار علمي ديجيتاليمهارتهاي اضافي ديگري نيز وجود دارد كه كتابدار ديجيتال بايد آنرا توسعه دهد. يكي از اين توانائيها فكر كردن در مورد اصطلاحات شبكه هاي دانش مي باشد (اون ، 1999) 1 . شبكه هاي داخلي·        شبكه هاي پرسنلي·        تيم هاي پروژه اي ، گروههاي داراي صلاحيت ، گروههاي نرم افزاري·        منبع دانش ديجيتالي داخلي·        اينترنت2 . شبكه هاي اكسترنال·        منابع دانش اكسترنال·        شبكه هاي شخصي اكسترنال·        مشتريان ، ذخائر ، سهامداران·        اكسترانتآموزش و يادگيري حرفه اي براي كتابدار ديجيتال در مديرت سيستم هاي اطلاعات ديجيتالي/كتابخانه هاي ديجيتالي: بيشتر از 25 سال است كه آموزشكده هاي اطلاع رساني در مطالعاتشان فعاليتهاي دوره تحصيلي و تعليمي را در فناوريهاي اطلاعاتي جديدشان پذيرفته اند . همه اين تغييرات كمتر درزير چتر پهن مطالعات اطلاعاتي اتفاق افتاده است . سيستم اطلاعات ديجيتالي جديد يك تغيير مكان عمده در پاراديگم فرايند انتقال اطلاعاتي ايجاد كرده است (ديچاتلتس ،1997). نقش تغيير عنوان كتابدار از كتابدار به كتابدار ديجيتالي : يك كتابدار در آينده چه نقشي خواهد داشت ؟ اين به آن معني است كه به كتابخانه به عنوان يك موسسه ننگريم بايد به اينترنت بعنوان يك ابزار قدرتمند درجهان اطلاعات نگريست . قصد بر اين است كه بصورت غير متمركز و بصورت ارتباط از راه دور روي آن كار شود تا كتابخانه هاي مجازي با افزايش وسيعي در اين

رشته و تنوع منابع اطلاعات ديجيتالي مواجه شوند . در اين عمارت الكترونيكي كاركردن در بيس قرار داد گونه براي انواع مختلف سازمانها ، ارتباط با پايگاههاي اطلاعاتي تعاوني و فايل هاي اطلاعاتي پيوسته عمل مهمي است (ويلسن ،1995) . در اين تسلسل شناختي كتابداران به عنوان كاركنان دائمي پيوسته وجود خواهند داشت ، حمايت از شهروندان / كاركنان بوسيله فروش خدمات انجام مي گردد . يافتن سريع اطلاعات مربوطه نسبت به رقبا ، سريعتر از يك كارمند غير اطلاعاتي مي تواند صورت گيرد و در بيس دانش ارشديت بقاء پيدا مي نمايد . تا نسبت به شبكه ها و منابع اطلاعاتي ديجيتالي موجود در آنها . ما اغلب واژه هايي را براي توصيف اين نقش ها داريم : كتابدار ديجيتال ، حرفه اطلاعات ديجيتال ، سيبرارين و واسطه اطلاعاتي . ديد مختلفي از آينده ممكن است براي اشخاص پيدا شود كه كتابخانه ديجيتالي بيشتر شبيه يك انبار دانش مي باشد ، جايي كه سيستم هاي پيچيده و حرفه اي از تخصص نقش حمايتي در دسترسي به اطلاعات دارد و بعنوان يك ميانجي در يك تنوع از ديجيتال و منابع ديگر عمل مي نمايد (كاوني و كليولند ، 1998) . همچنين در اين فرايند مشكل مي نمايد كه تعريف نمائيم چه نقشي از كتابدار ديجيتال است كه در شرايط طولاني ، چيزهاي زيادي را براي ما روشن خواهد كرد . و اين به آساني قابل فهم مي باشد اما هدف نهايي عينا دسترسي آسان به اطلاعات ديجيتال در اسرع وقت نيست بلكه خواستن ضروريات نشر الكترونيكي اضافي براي كاربران مي باشد و ايجاد و توسعه

كانالهاي دانش ديجيتالي ، منابع دانش ديجيتالي است كه اجازه مي دهد انرژي بين سهامداران بصورت دو طرفه تغيير ايجاد كند و قلمرو دانش ديجيتالي را غني سازي كند . عنوان به انگليسي: The role of a digital librarian in the management of digital information system(DIS) نوشته:V.Sreenivasuluمترجم: فرض الله عزيزي برگرفته از سايت: http://www.emerald-library.comماخذ از نشريه: The electronic library vol.18 no.1 2000 . pp.12-20

آموزش سواد اطلاعاتي اينترنتي : يك ارزيابي انتقادي

ميخائيل اوسوليوان

وابستگي اينترنتييكي از مزيت هاي اينترنت ميزان اطلاعات موجود در آن مي باشد. هنگامي كه يك جستجوي اينترنتي دريك موضوع انجام مي شود هزاران سايت در ارتباط با آن موضوع در مقابل ما قرار مي گيرد ، بنابراين يك فرد بطور غالب اطلاعات نا محدودي در اختيار خواهد داشت. به عنوان مثال در اين توضيح دانش آموزان دبيرستاني تصور مي نمايند كه اينترنت يك منبع قطعي براي هدايت تحقيقاتيشان مي باشد . بهرحال در اين جويبار (اينترنت) در آموزشكده ها به مثابه سوپربزرگراههاي اطلاعاتي مي باشد تا آنها را در سطح كلاس درس به بعنوان يك ابزار آموزشي كمك وهدايت نمايد. معلمين و كتابداران با يك وضعيت دشوار در رابطه با استفاده از اينترنت در كلاسهاي درس  بعنوان يك ابزار تحقيقي مواجه اند در نتيجه مدركي در دست است كه معلمين دبيرستان متوجه شده اند كه دانش آموزان شيفته اينترنت هستند . كدام موضوع جستجو اهميت دارد مهم نيست بلكه مهم اينست كه دانش آموزان متقاعد شده اند كه مي توانند آن موضوع را در اينترنت بيابند . چه چيزي باعث جذابيت اينترنت براي دانش آموزان دبيرستاني گشته است ؟ چرا آنها ازمنابع ديگر غافل شده اند ؟ مقالات اخير

در سايت هاي ادب وهنر همه مثالهايي هستند از روشهايي كه دانش آموزان وابستگي بيشتري به اينترنت بعنوان منبع منحصر بفرد اطلاعات پيدا كرده اند زمانيكه دانش آموزان در اين فناوري مهارت پيدا كردند تازه مي فهمند كه داراي كمبودهايي هستند و تا هنگامي كه در خط مشي هاي تحقيقات بصورت موثر رشد نكنند ودر اطلاعات اينترنتي قضاوت نكنند آرام نمي گيرند . مشاهدات فردي دانش آموزان نشان از اين دارد كه آنها از اينترنت وسايتهاي پذيرفته شده ادبي استفاده  مي نمايد . در اين مقاله طراحي ، توسعه و تحليل نتايج را از يك واحد سواد اطلاعات اينترنتي را مورد بحث قرار مي دهيم .آيا اين وضعيت دشوار قابل اعتماد مي باشد؟ درك اين حقيقت كه اينترنت دسترسي آسان به اطلاعات منظم و وسيع را فراهم نمايد يك انگيزه قوي در دانش آموزان به منظور به كار گيري اينترنت در انجام وهدايت تحقيقاتشان ايجاد مي نمايد . بهرحال اين توانايي مجزا مي نمايد اطلاعات مناسب را از اطلاعات نامناسب دراينترنت كه يك وظيفه پيچيده مي باشد . در حدود يك سال پيش ما درگير يك سناريوي تحقيقاتي اينترنتي در سطح دبيرستان شديم . يكي از آن دانش آموزان در كلاس مطالعات اجتمايي از اينترنت براي پيدا كردن اطلاعاتي در موضوع Capital Punishment استفاده نمود . او در يك سايت نقل قولهايي را در باره مجازات مرگ سوپر م كارت جاستيس ويليام برن و پادشاه كورتا اسكات پيدا كرد . از زمانيكه ارجاع كتابشناسي (در استفاده از سايتها) لازم شد ،اين دانش آموز درخواست كمك نموده تا نويسندگان(طراحان) اين وب سايت مشخص شوند . مشخص

نمودن يك نويسنده خاص يا يك منبع از وب سايتهاي كامل مي تواند مشكل باشد ولي غير ممكن نيست . بعد از تعيين مسير براي اين دانش آموز و جستجوي صفحات نمايش به چند دليل ارتباط با يك home page(هوم پيج) لازم شد تا ما قادر باشيم منبع اطلاعات را تعيين نماييم . ما راهي را براي جستجوي capital punishment كشف كرديم . اين دانش آموز به اندازه كافي باهوش بود تا بگويد او اطلاعات قابل اطمينان در اختيار نداشته و خودش اين اطلاعات را بدست آورده است . بهرحال دانش آموزان زيادي هستند كه كوركورانه اطلاعاتي را كه در اينترنت مي يابند آنرا به عنوان قسمتي از مقاله تحقيقي يا پروژه چند رسانه اي پذيرفته و مورد استفاده قرار مي دهند .آموزش مهارتهاي سواد اطلاعاتي بوسيله ارزيابي اينترنت براي نشان دادن فقدان درك كيفيت اطلاعات اينترنت، ما در پي توسعه و تكامل واحدي تحت عنوان واحد سواد اطلاعاتي اينترنت در طي يك دوره 3 روزه بر آمديم تا تفكر انتقادي را در دانش آموزان در استفاده از اينترنت بهبود بخشيم . مشاهدات و تحقيقات ما نشان داد كه يك درك ساده و بي تكف در دانش آموزان نسبت به محتوا ، ساختار و انواع اطلاعات اينترنتي بوجود آمده است . پذيرش چشم بسته اطلاعات اينترنت بوسيله عده اي از دانش آموزان يكي ازدلايل انتقادي است كه چرا دانش آموزان به مهارتهاي سواد اطلاعاتي نياز دارند . سواد اطلاعاتي دانش آموزان را آماده مي كند تا دانش و مهارتهاي لازم را بطور مناسب و موثر براي دسترسي به اطلاعات كسب نمايند . تا بطور دقيق

اطلاعاتي را كه آنها از هر منبعي دريافت كرده اند بصورت خاص مورد ارزيابي قراردهند. واحد سواد اطلاعات اينترنتي كه مارا در چنين سطحي از مطالعات اجتمايي در سطح دبيرستان هدايت مي نمايد مي تواند به آساني براي هر ناحيه موضوعي مورد پذيرش قرار گيرد . اولا ما به دانش آموزان ياد مي دهيم ساختار و اصطلاح شناسي سازمانيافته را در اينترنت و اينكه چگونه URL هارا آماده كنند و مثالهايي از پيش تعيين شده وب سايتهاي غيرقابل اعتماد را ترجمه و موشكافي نمايند . درك اينكه ساختار يك URL چگونه مي باشد ، هركدام از ابزارهاي آماده شده شامل چه چيزهايي مي شود ، روشي براي شروع ارزيابي يك سايت اينترنت مي باشد . دانش آموزان نياز دارند پسوندهاي يك دومين كه شامل com . ، org. ، gov. ، edu. و غيره مي باشد بفهمند . بهرحال قضاوت كردن در باره يك سايت اينترنتي بوسيله دومين و پسوندش كافي نيست . بايد قضاوت را بعهده خود دانش آموزان گذاشت كه اطلاعات خوب را از اطلاعات بد تشخيص دهند . در حقيقت يك استاد از دانشگاه مهندسي شمال غربي نظريه هايي را در باره تجديد نظر در باره هولوكاست از سايت NWU.edu منتشر كرد كه ما را مجبور كرده تا سوالي را در اين مورد طرح نماييم و بتوانيم اطلاعاتي را از سايتهاي خوب دانشگاهي در اين مورد بدست آوريم . ثانيا ما نشان مي دهيم يك ملاك ارزيابي پنج مرحله اي را كه عموما بوسيله كتابداران براي ارزيابي منابع و پذيرش ارزيابي اينترنت كاربرد پيدا كرده است . اين ملاك شامل دقت ،

مسئوليت ، هستي ، انتشار و پوشش مي گردد .  در اين ملاك كاربردي ، ما سه سايت اينترنتي مختلف را ارزيابي مي كنيم كه همه آنها همان موضوع را مورد بحث قرار مي دهند . هر موضوع مي تواند براي اثبات و نمايش انتخاب شده باشد اما اين سه وب سايت بصورت عالي راههاي مختلفي را درهمان موضوع به ما نشان مي دهد كه دراينترنت قابل انجام شدن است . در طول روز دوم و سوم واحد سواد اينترنتي ، دانش آموزان يك موضوع را از يك ليست موضوعات علوم اجتمايي انتخاب نمودند كه بطورمشترك مطالعه اي بود در باره تاريخچه جهان يا برنامه آموزشي مطالعات جهاني ، از قبيل بودائيسم ، انقلاب فرهنگي ، هستي يا حقايق انساني . هر كدام از دانش آموزان از يكي از موتورهاي جستجوي معمول در موضوع مورد نظرشان استفاده كردند . دانش آموزان براي ارزيابي وب سايتها ازورك شيت استفاده كردند كه درآن ابتدا سه وب سايت ليست شده را براي نتايج جستجويشان مورد ارزيابي قرار دادند اين ساختاربصورت عملي طرح ريزي شد تا نگرش مرسوم دانش آموزان دبيرستاني را براي انجام و هدايت تحقيقشان تقليد كند . درنتيجه ما مشاهده كرديم كه در بيس روزانه ، دانش آموزان بطور عموم خط مشي هاي جستجوي كارشناسانه اي را در انجام تحقيقشان انجام نمي دهند . در اين تغييرات طبيعي اينترنت لازم است تا دانش آموزان خط مشي هايي را بصورت موثر بياموزند كه آنها را در مواجه شدن با هر وب سايتي هدايت نمايد . دانش آموزان و دوگانگي اينترنت در نتيجه اين فعاليت ، دانش آموزان

اين نتايج را مورد تحليل قرار مي دهند و ديدگاههايشان را در باره اينترنت بصورت خلاصه در مي آورند و بعنوان جزئي از يادگيريشان قرار مي دهند احساساتشان را در باره استفاده از اينترنت و بدست آوردن اطلاعات يادداشت مي نمايند . به طور عموم ، اين وضعيت معيارهاي پيشنهادي را منعكس مي كند كه درآن اينترنت بصورت دوگانه اما واقعي براي تعداد زيادي از دانش آموزان دبيرستاني فراهم مي شود . بعبارت ديگر، در توضيحاتشان نشان از يك شيفتگي به اطلاعات اينترنت وجود دارد . بعبارت ديگر، آنها اين تغييرات را كه محدوديت ها و محروميت هايي در رابطه با تحقيقات انجام شده موثر در اينترنت وجود دارد پذيرفته اند . براي مثال ، دانش آموزي ارزش اينترنت را به اين صورت خلاصه و جمع بندي كرده است : شما رشته وسيعي از اطلاعات دريك سايت اينترنت دراختيار داريد درحقيقت چنانچه دنبال كتابهايي هستيد و مجبوريد كتابهايي را پيدا نماييد و به آن رجوع نماييد در كامپيوتري كه شما با آن كار مي نماييد در مكاني مورد نظر كليك مي نماييد و آن را چاپ مي كنيد . بعلاوه اينكه شما مي توانيد در منزل وارد اينترنت شويد و مجبور نيستيد به كتابخانه مراجعه نماييد . به تعبير ديگر ، من فكر مي كنم اينترنت ابزار يادگيري خوبي است . شما مي توانيد اطلاعاتي را كه نياز داريد به سرعت و آساني پيدا نماييد اگر چه در اين توضيحات پيشنهادي ، دسترسي به اطلاعات به عنوان مزيت عمده استفاده از اينترنت براي تحقيق مشاهده شده است . قابليت هاي زيادي در اينترنت وجود دارد

كه نمي تواند همه اطلاعات مورد نظر ما را پوشش دهند و ممكن است با موضوع ارتباط داشته يا نداشته باشند . بعبارت ديگر ، يكي از محدويت هاي بيان شده مرسوم مشكلي است كه اين دانش آموزان آن را تجربه كرده اند و در ذات اينترنت وجود دارد ، اگرچه توضيح زير متصور مي شود : به طور عموم من هرگز از اينترنت استفاده نمي كنم مگر اينكه مجبور باشم براي نيازهاي كلاسيم از آن استفاده نمايم . اما بنظر مي رسد هر زماني كه من سعي مي كنم اطلاعاتي بيابم اين كار برايم غير ممكن مي شود و هيچي بدست نمي آورم و من در پايان وقتم را تلف مي كنم و مجبورم از كتابخانه و منابع ديگر استفاده نمايم . اين حقيقت كه دانش آموزان فكر كنند هيچ گونه اطلاعاتي دراينترنت درارتباط با موضوعشان وجود ندارد يك گمراهي است . دانش آموز ديگري بصورت موجز به اين نكته اشاره دارد : من معتقدم كه اطلاعات كذب زيادي در اينترنت وجود دارد اما من نمي توانم تشخيص دهم ميزان اين اطلاعات كذب چقدر است و چگونه مي توانم آن را بصورت مقالات تحقيقي يا اسلايدهاي نمايشي به ثبت برسانم .آموزش موثر خط مشي هاي تحقيق در اطلاعيه اي كه واحد سواد اينترنتي براي دانش آموزان دبيرستاني صادر نمود اطلاعات موجود در اينترنت مشخص گرديد و درهمان زمان مهارتهاي تفكر انتقادي براي دانش آموزان توسعه پيدا كرد . ارائه ديدگاه مناسبي به دانش آموزان كه منابع اينترنتي را بصورت انتقادي ارزيابي كرده به آنها كمك مي كند كه اطلاعات وسيعتري و درك مناسبتري از

رشد مطلق اينترنت بدست آورند . در اين فرايند ارزيابي وب سايت هاي مختلف ، دانش آموزان اطلاعات زيادي از محدوديت هاي اينترنت بعنوان يك ابزار تحقيقي بدست آوردند . دانش آموزان مذكور همچنين اعتقاد داشتند كه نياز به توسعه و استفاده از خط مشي هاي جستجوي خاص در هنگام استفاده از اينترنت لازم است . در اين فرايند ارزيابي دانش آموزان ياد گرفتند كه در باره انواع  اطلاعات و استفاده از وب پيج ها تفاوت قائل شوند و قضاوت كنند . بر طبق نظر دانش آموزديگري كه گفته است : من فهميدم كه اينترنت مي تواند براي دسترسي به اطلاعات مفيد باشد ، اگر بدانيد دنبال چه چيزي هستيد و چه چيزي را جستجو مي كنيد .سواد اطلاعاتي : مهارتهاي انتقادي شايد درس ديگراين باشد كه اين تجربه نور اميدي است تا نياز به مهارتهاي سواد اطلاعاتي را بصورت انتقادي در تمام دوران تحصيل در آموزشكده ضروري بداند . ما نمي توانيم به دانش آموزان اجازه دهيم منحصرا به اينترنت براي اطلاعاتشان وابستگي پيدا كنند . ما كوشش مي كنيم و نياز داريم تا اين دانش آموزان از تنوع منابع براي تحقيقشان استفاده كنند و آنها را آگاه مي سازيم كه اينترنت ابزار ديگري است كه مي تواند به انبارمنابع بازيابي اطلاعاتشان اضافه شود . اين فرايند مشخص مي نمايد كه اينترنت بصورت مستمر بر برنامه تحصيلي آموزشكده تاثير مي گذارد اين واقعيتي است كه دانش آموزان به مهارتهاي سواد اطلاعاتي نياز دارند تا در عصر اطلاعات ، اطلاعات جديد را تحت كنترل خود در آورند و خبره شوند.عنوان به انگليسي : Teaching internet

information litracy : a critical evaluationنوشته شده توسط : by Michael Scottمترجم : فرض الله عزيزيبرگرفته ازسايت : http://infotoday.com/MMSchool/mar00/osullivanscott.htm

تأثير فناوري اطلاعات بر مديريت كيفيت جامع

غلامعلي رئيسي اردلي- حسن خاكباز

چكيده: فناوري اطلاعات (IT) و مديريت كيفيت جامع (TQM) ، تأثير مهمي بر عملكرد شركتها دارند و هر يك به صورت گسترده مورد مطالعه قرار گرفته اند. با وجود اين، مطالعات اندكي درباره ارتباط بين اين دو و به ويژه تأثيري كه فناوري اطلاعات بر روي مديريت كيفيت جامع خواهد داشت، انجام شده است. در اين مقاله ضمن مطالعة جنبه هاي مختلف مديريت كيفيت جامع و توضيح و تفسير آنها، تأثير فناوري اطلاعات بر هريك از اين جنبه ها مورد بحث و بررسي قرار مي گيرد و در نهايت نشان داده مي شود كه توسعة استفاده از فناوري اطلاعات، جنبه هاي مختلف مديريت كيفيت جامع را تحت تأثير قرار داده و به عنوان يك پشتيباني كنندة قوي براي مديريت كيفيت به كار مي رود، به طوري كه استفاده از فناوري اطلاعات در مديريت كيفيت جامع به افزايش بهره وري منجر مي شود. مقدمه اهميت فناوري اطلاعات و اثرات آن براي شركتها به طرز چشمگيري افزايش يافته و رشد و توسعة آن احساس مي شود. غالباً بيان مي شود كه فناوري اطلاعات مهمترين عامل افزايش بهره وري و كاهش هزينه ها است[11]. اما مطالعات ديگر عكس اين مطلب را نيز نشان داده است [12]. «دوان» و «كرامر» دريافته اند كه سرمايه گذاري بر روي فناوري اطلاعات تأثير مثبتي بر روي توليد ناخالص داخلي (GDP) در كشورهاي توسعه يافته دارد، حال آنكه در كشورهاي در حال توسعه چنين نيست [10]. به منظور بهبود كيفيت، كاهش هزينه ها و

افزايش بهره وري، ابزارهاي مختلفي توسط شركتها به كار گرفته مي شود كه به عنوان مثال مي توان به مديريت كيفيت جامع، نگهداري و تعميرات بهره ور فراگير (TPM)، مهندسي مجدد فرايندهاي سازمان (BPR)، برنامه ريزي منابع ساخت (MRP) ، توليد بهنگام (JIT) و غيره اشاره كرد. «وستون» همة اين ابزارها را متكي به فناوري اطلاعات مي داند [14]. به طور كلي، ابزارهاي ذكر شده كمك مي كنند كه اطلاعات به صورتي دقيقتر و سريعتر به دست آمده و ارتباطات بهبود يابد. مسلم است فناوري اطلاعات همة بخشها و عملكردهاي شركت را تحت تأثير قرار مي دهد؛ بنابراين، مي توان گفت فناوري اطلاعات، مديريت كيفيت جامع را نيز تحت تأثير خود قرار خواهد داد. اين مقاله تأثير فناوري اطلاعات را بر روي مديريت كيفيت جامع مورد مطالعه قرار مي دهد. در بخش دوم جنبه هاي مختلف مديريت كيفيت جامع مشخص شده و هريك از آنها توضيح داده شده است. بخش سوم به تأثير فناوري اطلاعات بر اين جنبه ها اختصاص يافته است و در انتها به نتيجه گيري از مقاله پرداخته مي شود. جنبه هاي مديريت كيفيت جامع بسياري از محققان تلاش كرده اند تا جنبه هاي مختلفي كه مديريت كيفيت جامع را شكل مي دهد، مشخص سازند. در اين مقاله 8 جنبة اصلي مديريت كيفيت جامع كه در مقالة «مارتينز لورنته» و همكارانش بيان شده، پايه و اساس تحقيق را تشكيل مي دهد[13]. در ادامه به توضيح جنبه هاي مختلف مديريت كيفيت جامع مي پردازيم: 1 - پشتيباني مديريت ارشد: مديريت ارشد در به كارگيري و اجراي مديريت كيفيت جامع نقش اصلي را ايفا مي كند بطوري كه پشتيباني و

تعهد مديريت ارشد، يكي از مشخصه هاي اصلي اجراي موفقيت آميز مديريت كيفيت جامع است. مديريت ارشد بايد تفكري را اجرا كند كه ساختارها، نظامها، شيوه ها و كاركنان را مشخص مي سازد. براي مديريت ارشد، ساختارها بايد شامل مديريت فرايند، برنامه ريزي كيفيت، تضمين كيفيت، ارتقاي كيفيت و ادغام اين عناصر با مهارتهاي صحيح باشد[5]. مديريت ارشد در مورد پيشنهادات ارائه شده راجع به محصول مسئوليت داشته و بايد رهبري لازم براي ايجاد انگيزه در كاركنان را داشته باشد. 2 -ارتباط با مشتري: در مديريت كيفيت جامع، مشتري مهمترين عامل در هدف گذاري فعاليت و تلاش در جهت بهبود كيفيت است. بر پاية اصول رهبري كيفيت، تلاش سازمان بايد همواره در راستاي پيشي گرفتن از نيازهاي مشتري باشد و بايد همواره ارزش مطلوب و مستمري را به مشتريان ارائه كند[6]. نيازها و انتظارات مشتريان بايد در ذهن همة كاركنان نقش بسته باشد. تعريف نيازها و سطوح رضايت مشتريان بسيار مهم بوده و تنها از طريق ارتباط مناسب با مشتريان صورت مي پذيرد. 3 -ارتباط با تأمين كننده: مديريت كيفيت جامع از ديدگاه فرايند عمليات، تأمين كنندگان را بخش مهمي از كل فرايند توليد به شمار مي آورد و باور دارد كه همانند مشتري، تأمين كنندگان مواد بايد در فرايند سازمان به طور مستقيم درگير شوند و در آن مشاركت كنند. دسترسي تأمين كنندگان به اطلاعات و نيازهاي شركت و هماهنگ كردن سيستم آنها با سيستم توليدي شركت از هدفهاي برجستة هر برنامة مديريت كيفيت جامع است[6]. در انتخاب تأمين كنندگان، كيفيت عامل مهمتري نسبت به قيمت است و شركت در زمينة بهبود كيفيت محصولات بايد

با تأمين كنندگان خود همكاري لازم را داشته باشد. بنابراين، در نظر گرفتن ارتباطات دراز مدت با تأمين كنندگان از اهميت بسزايي برخوردار است. 4 - مديريت منابع انساني: برجسته ترين منابع سازمان، نيروي كار و افراد آن است. مديريت بايستي چنان محيط كاري را به وجود آورد كه برتري گرايي و روابط كاري باثبات و اطمينان بخش تقويت گردد[6]. اصول مديريت منابع انساني شامل آموزش، توانمندي كاركنان و كار گروهي است. برنامه هاي مناسب براي استخدام افراد و آموزش آنها بايد اجرا شود زيرا كاركنان به مهارتهاي لازم به منظور شركت در فرايند بهبود نياز دارند. 5 - مشخصه ها و رفتارهاي كاركنان: مشخصه ها و رفتارهاي كاركنان عامل اصلي پيروزي مديريت كيفيت جامع است. دليل شكست بيشتر برنامه هاي كيفيت ناشي از بي توجهي مديريت به اين مهم و ناتواني در تغيير رفتار كاركنان نسبت به برنامه هاي مورد نظر مديريت كيفيت جامع است. شركتها بايد به گونه اي عمل كنند كه مشخصه هاي مثبت كاري مانند وفاداري به سازمان، غرور كاري، تمركز بر روي اهداف عمدة سازمان و توانايي انجام كار درست به نحوي صحيح، افزايش يابد. 6 - فرايند طراحي محصول : همة بخشهاي شركت بايد در فرايند طراحي شركت كنند تا طراحي براساس خواسته هاي مشتري و با توجه به محدوديتهاي فني، تكنولوژيك و هزينه اي به دست آيد. 7 - مديريت فرايند توليد: فرايند توليد عبارت است از يك سلسله فعاليتها، روشها، ماشين آلات و ابزاري كه براي دستيابي به كيفيت مطلوب به كار گرفته مي شوند[6]. در اين راستا، سازماندهي بايد بر اساس اصول 5S شكل بگيرد؛ مميزي داخلي توسط دستورالعملهاي مربوطه صورت

پذيرد و فرايند توليد تحت كنترل آماري قرار داشته باشد. 8 - واحد تضمين كيفيت: واحد تضمين كيفيت بايد با داشتن آزادي عمل به مديريت ارشد دسترسي داشته باشد. همچنين بايد با ساير واحدها به طور مستمر در ارتباط باشد. تأثير فناوري اطلاعات فناوري اطلاعات شامل مجموعه تكنيك ها و ابزارهايي است كه در جهت بهينه سازي و پشتيباني سيستم هاي فعال بر محوريت اطلاعات و دانش ، همچنين شامل مطالعه، طراحي، گسترش، اجرا، نگهداري و مديريت سيستم هاي اطلاعاتي مبتني بر رايانه و به خصوص كاربردهاي نرم افزاري و سخت افزاري رايانه است[1]. در اين بخش تأثير فناوري اطلاعات بر جنبه هاي ذكر شده در بخش قبل مورد بحث و بررسي قرار مي گيرد. 1 - فناوري اطلاعات و پشتيباني مديريت ارشد: پشتيباني مديريت ارشد براي اجراي موفقيت آميز مديريت كيفيت جامع و نيز به كارگيري فناوري اطلاعات ضروري است. در برخي موارد، استفاده از ابزارهاي فناوري اطلاعات باعث بروز مشكلاتي در بين كاركنان مي شود. در اين مواقع هوشياري مديريت ارشد براي جلوگيري از تضاد و دوگانگي در بين خواسته هاي فناوري اطلاعات و فلسفة مديريت كيفيت جامع امري ضروري است. در بسياري موارد، فناوري اطلاعات به كاهش كاركنان و اخراج آنها منجر مي گردد كه با توسعة شركت و يا تعيين قوانيني همچون بازنشستگي پيش از موعد مي توان با آن مقابله كرد. 2 - فناوري اطلاعات و ارتباط با مشتري: توسعة فناوري اطلاعات از چند طريق به بهبود روابط شركت با مشتريان كمك مي كند؛ فناوري اطلاعات مي تواند به ايجاد رابطة مستقيم بين شركتها و مشتريانشان منجر شود و به تبادل اطلاعات بين آنها

كمك كند. فناوري اطلاعات شركتها را در دستيابي به مشترياني كه از نظر جغرافيايي دور از شركت هستند، قادر كرده و به طور كلي به منزلة يك فرصت براي شركتهاست. درك سرعت و توسعة تجارت الكترونيك بين شركتها و كشورها، بسيار مهم است. به عنوان مثال شركتها مي توانند با عرضة محصولات خود از طريق اينترنت ( به طوري كه ويژگيهاي محصولات به صورت كامل توضيح داده شود ) با مشتريان ارتباط برقرار كنند، همچنين مشتريان از همين طريق مي توانند محصولات مورد نظر خود را خريداري كرده و نيز به بيان نظرات و شكايات خود بپردازند. شركتها نيز با استفاده از فناوري اطلاعات و ذخيرة اطلاعات دريافت شده از مشتريان و تجزيه و تحليل پيشرفتة آنها مي توانند محصولاتي منطبق بر نيازها و انتظارات مشتريان توليد كنند. استفاده از تبادل الكترونيك داده ها (EDI) با مشتريان به شركتها اجازه مي دهد كه ارتباطات موثري ( با توجه به ويژگيهاي محصول، نظرات، پيشنهادات، شكايات ) با مشتريان خود داشته باشند. از اين رو فناوري اطلاعات يك ابزار قدرتمند در مديريت ارتباط با مشتريان (CRM) است. 3 - فناوري اطلاعات و ارتباط با تأمين كننده: همانند آنچه در قسمت ارتباط با مشتري بيان شد، فناوري اطلاعات به توسعة ارتباط با تأمين كنندگان كمك مي كند. تبادل الكترونيك داده ها به منظور سفارش محصول، ارسال ويژگيهاي محصول، ارسال جزئيات طراحي، دريافت و تأئيد صورتحسابها و پرداخت آنها استفاده مي شود. تأمين كنندگان مي توانند با استفاده از فناوري اطلاعات ، فرايند طراحي سريعتري داشته باشند. در برخي موارد شركتها مي توانند به سيستم موجودي و يا سيستم هاي برنامه ريزي

توليد تأمين كنندگانشان دسترسي داشته و به صورت خودكار محصولات مورد نظر را سفارش دهند. به طور كلي فناوري اطلاعات به تسهيل روابط با تأمين كنندگان و نيز كاهش تعداد تأمين كنندگان كمك مي كند. 4 - فناوري اطلاعات و مديريت منابع انساني: استفاده از فناوري اطلاعات ، باعث تغيير در مهارت كاري افراد مي شود؛ بنابراين، در اين حالت آموزش كاركنان از اهميت بيشتري برخوردار مي شود. از طرف ديگر، بايد به گونه اي از فناوري اطلاعات استفاده كرد كه كارايي، خلاقيت، رضايت شغلي و نيز انعطاف پذيري به حداكثر برسد؛ براي اين منظور بايد از فناوري اطلاعات براي تكميل وظايف و بهبود بخشيدن آنها استفاده كرد. 5 -فناوري اطلاعات و مشخصه ها و رفتارهاي كاركنان: هنگامي كه سيستم هاي جديد بر پاية فناوري اطلاعات به كار گرفته مي شود، استفاده ازسازماندهي مجدد ضرورت پيدا مي كند، اما مقاومت كاركنان در مقابل تغييرات امري طبيعي است. از اين رو بايد كاركنان نسبت به فوايد اجراي سيستم هاي جديد آگاهي لازم را كسب كنند. اگر كاركنان متوجه شوند كه فناوري اطلاعات به منظور برطرف سازي كارهاي پرخطر و خسته كننده و تسهيل در انجام امور به كار گرفته مي شود، نه تنها در مقابل تغييرات مقاومت نكرده، بلكه در اين حالت وفاداري به شركت، غرور كاري و رضايت شغلي افزايش مي يابد. 6 - فناوري اطلاعات و فرايند طراحي محصول: استفاده از فناوري اطلاعات مي تواند افزايش نوآوري را به دنبال داشته باشد. فناوريهاي طراحي به كمك رايانه (CAD) به فرايند طراحي كمك بسياري مي كند، زيرا به تأمين سريعتر نيازهاي مشتري و نوآوري در طرح محصول منجر مي شود.

طراحي محصول جديد به صورتي كارا و توسعة فرايند نياز به اطلاعات بخشهاي مختلف همچون توليد، بازاريابي، تحقيق و توسعه داشته و فناوري اطلاعات به انتقال موثرتر و سريعتر اين اطلاعات كمك مي كند. با توجه به كاربردهاي اينترنت، گروههاي مختلف از سرتاسر جهان مي توانند در فرايند طراحي محصول شركت كنند. فناوري اطلاعات در طراحي آزمايشها (DOE) ، تجزيه و تحليل خرابيها و آثار آن (FMEA) ، گسترش عملكرد كيفيت (QFD) نقش بسزايي دارد. در همة اين موارد، فناوري اطلاعات روش اجراي اين ابزارها را تغيير نمي دهد، بلكه به ساده سازي كاربرد آن و خلق ايده هاي جديد كمك مي كند. 7 - فناوري اطلاعات و مديريت فرايند توليد: در سيستم هاي نگهداري و تعميرات، استفاده از فناوري اطلاعات بسيار موثر است. در اين حالت با استفاده از سيستم هاي خودكار، نيازهاي نگهداري و تعميرات ماشين ها مشخص مي گردند. از طرف ديگر، اتوماسيون به كاهش پراكندگي فرايند كمك مي كند، زيرا ماشين ها در مقايسه با كارگران تغييرات و نوسانات كمتري دارند و اين به افزايش سرعت فرايند توليد و نيز افزايش كيفيت منجر مي شود. اين بدان معني نيست كه نياز به مديريت كيفيت از ميان مي رود، بلكه با توجه به اين نكته كه ماشين هاي خودكار به اجزا و مواد اوليه با كيفيت بيشتر احتياج دارند، اين نياز بيشتر احساس مي شود. با استفاده از اندازه گيري پارامترها و ويژگيهاي محصول توسط وسايل اندازه گيري خودكار، كنترل آماري فرايند (SPC) ساده تر مي شود. براي شركتهايي كه داراي گواهينامة سيستم هاي كيفيت همچون ايزو 9000 هستند، نرم افزارها، شركت را در اجراي

سيستم و نيز مميزي داخلي كمك مي كنند. 8 - فناوري اطلاعات و واحد تضمين كيفيت: نقش واحد تضمين كيفيت با به كارگيري فناوري اطلاعات تغيير نمي كند بلكه آزادي عمل، دسترسي به مديريت ارشد و همكاري با ساير واحدها همچنان برقرار است. به طور كلي فناوري اطلاعات ، كار واحد تضمين كيفيت را ساده تر مي كند زيرا جمع آوري و تجزيه و تحليل داده ها و انتقال آن به ساير واحدها با سرعت و دقت بيشتري انجام مي گيرد. مواردي همچون خريد، فروش، كنترل كيفيت و ... نياز به اطلاعاتي دارند كه سيستم هاي اطلاعاتي آنها را بهنگام و مطلوب در اختيار مي گذارند. مهمترين جزء تشكيل دهنده در طراحي سيستم هاي اطلاعاتي، پايگاه داده هاست. پايگاه داده ها از عناصر اطلاعاتي تشكيل مي يابد كه به صورت ركوردها و فايل هاست و به نحوي سازمان يافته اند كه نيازهاي اطلاعاتي استفاده كننده را برآورده سازند. در اين حالت واحد تضمين كيفيت بايد مسائل و مشكلات ناشي از فناوري اطلاعات را به گونه اي حل كند كه به اصول فلسفة مديريت كيفيت جامع لطمه اي وارد نگردد. نتيجه گيري فناوري اطلاعات در كشورهاي مختلف بسيار مورد توجه قرار گرفته است به طوري كه اكثر كشورها، سرمايه گذاريهاي هنگفتي در اين زمينه انجام داده اند. حال با توجه به اين مطلب و آنچه كه بيان گرديد، استفاده از فناوري اطلاعات فناوري اطلاعات در راستاي مديريت كيفيت جامع مديريت كيفيت جامع منجر به نتايج زير مي شود: -  بهبود روابط با مشتريان؛ -  بهبود روابط با تأمين كنندگان؛ - افزايش كنترل فرايند؛ -  ساده سازي كار گروهي؛ - ساده سازي جريان

اطلاعات بين واحدهاي مختلف شركت؛ -  بهبود فرايند طراحي؛ - به كارگيري سيستم نگهداري و تعميرات پيشگيرانه؛ - پياده سازي سيستم هاي كيفيت همچون ايزو 9000؛ -  اندازه گيري هزينه هاي كيفيت؛ - بهبود فرايند تصميم در واحد تضمين كيفيت. به طور كلي، توسعة استفاده از فناوري اطلاعات ، جنبه هاي مختلف مديريت كيفيت جامع را تحت تأثير قرار داده و به عنوان يك پشتيباني كنندة قوي براي مديريت كيفيت به كار مي رود. در نهايت استفاده از فناوري اطلاعات در مديريت كيفيت جامع مديريت كيفيت جامع به افزايش بهره وري منجر مي شود. منابع و ماخذ [1] محمد جعفر تارخ، اميرعلي امي، تكنولوژي اطلاعات و صادرات نرم افزار، انتشارات پيام آوران كلك آزاد، 1381 [2] محمود حاجي شريف، طراحي سيستم مديريت كيفيت فراگير، انتشارات مركز آموزش مجتمع صنعتي سيمان آبيك، 1374 [3] رضا حسنوي، ارزيابي بهره وري سيستم هاي طراحي و توليد به كمك كامپيوتر CAD/CAM در صنايع خودروسازي ايران، انتشارات موسسه آموزشي و تحقيقاتي صنايع دفاعي، 1376 [4] علي حسين قاسمي، تبحر در فناوري اطلاعات، انتشارات چاپار، 1381 [5] هانس دترزگيتزي، مديريت ارشد و كيفيت، ترجمه مسلم خرم، انتشارات ريزپردازنده، 1378 [6] اصغر زمرديان، مديريت كيفيت جامع، مفاهيم، اصول، فنون و روشهاي اجرايي ، انتشارات موسسه مطالعات و برنامه ريزي سازمان گسترش، 1373 [7] هوشنگ مومني، مديريت فناوريهاي اطلاعات و ارتباطات، مركز نشر دانشگاهي، 1380 [8] محمد تقي مهدوي، تكنولوژي اطلاعات و اطلاعات تكنولوژي، انتشارات چاپار، 1379

[9] Grace Au , Ivan Choi, Facilitating implementation of total quality management through information technology, Information Management 36, 1999, pp. 287-299. [10] S. Dewan, K.L. Kraemer, (2000), Information Technology and

productivity: evidence from country-level data, Management Science, Vol. 46, No. 4, 2000, pp. 548-62. [11] A. Kagan, Information Technology seen as key to productivity, Chemical Week, Vol.155, No. 2, 1994, pp. 20-22. [12] M.A. Mahmood, G.J. Mann, Measuring the organizational Impact of Information Technology investment: an exploratory study, Journal of Management Information Systems, Vol. 10, No. 1, 1993, pp. 97-122. [13] A.R. Martinez-Lorente, C. Sanchez-Rodriguez, F.W. Dewhurst , The Effect of Information Technologies on TQM: An initial analysis, Int. J. Production Economics ,Vol.89, 2004, pp.77-93. [14] F.C.J. Weston, Weighing soft and Hard Benefits of Information Technology, Manufacturing Systems, Vol. 11 No. 7,1993, pp. 120-1. منبع: ماهنامه تدبير-سال شانزدهم-شماره 165

تاثير جامعه اطلاعاتي بر انسجام اجتماعي

رضا حسنوي - شيدا فمي تفرشي

چكيده: جوامع مختلف تحت تاثير تحولات بسيار عظيم علمي – تكنولوژيك به سمت جامعة اطلاعاتي در حال حركت هستند. جامعة اطلاعاتي، جامعه اي است كه ساختار آن متاثر از فناوري است. معيارهايي همچون فناوري

مشاغل اطلاعاتي جغرافيا، اقتص__اد فرهنگ فراگيري رسانه ها و جهاني شدن در ايجاد جامعة اطلاعاتي موثر بوده اند. در جامعة اطلاعاتي، جوامع با چالشهايي چون نابرابري اجتماعي، هويتهاي جديد، تمايزپذيري و شالوده شكني نهادهايي نظير دولت، و فرصتهايي چون نقش اينترنت در پژوهش، خلاقيت و علم، تعامل و همزيستي جهاني، شكل گيري هويت سيال و بين سياره اي روبه رو شده اند. به علت وجود اين چالشها انسجام اجتماعي در جامعة اطلاعاتي بخصوص در كشورهاي در حال توسعه مانند ايران متزلزل شده است. به همين دليل جوامع مي توانند با تدابيري كه مي انديشند چالشها را از پيش رو برداشته و از فرصتها در جهت رفاه و سعادت مردم استفاده كنند.مقدمهامروزه، وجود عصر انفجار اطلاعات بر همگان واضح است.

در پايان قرن بيستم به علت تغيير و تحولات بسيار عظيم علمي - تكنولوژيك جهان دچار دگرگونيهاي بسياري شد كه در كليه زمينه هاي زندگي بشر همچون مسائل سياسي، اقتصادي، اجتماعي تاثيرگذار بود. جهان تحت تاثير اين تحولات شكل جديدي به خود گرفت. اكنون جهان در حالي وارد قرن جديد شده است كه همه تغييرات سياسي نظامي اقتصادي فرهنگي و اجتماعي آن ريشه در اين انقلاب علمي _ تكنولوژيك دارد. با پيدايش شبكه هاي نوين و جهاني اطلاعات و ارتباطات و تأثيرپذيري همه ابعاد زندگي بشر از اين انقلاب تكنولوژيك جهان وارد جامعه جديدي شده است كه بعضي از محققان آن را «جامعه اطلاعاتي» ناميده اند[1].مفهوم «جامعه اطلاعاتي در واقع ابداع ژاپني هاست كه در سال 1978 توسط سايمن نورا و آلن مينك طي گزارشي كه به نخست وزير فرانسه ارايه گرديد به غرب صادر شد[2]. اين مفهوم را اول بار تادائو اومه سائو در1963 در مقاله اي درباره نظريه تكامل اجتماعي بر مبناي تراكم «صنايع اطلاعات» مطرح كرد. مقاله مذكور درشماره ژانويه 1964 روزنامه هوسوآساهي به بحث گذاشته شد و سردبيران اين روزنامه در معرفي اين بحث براي نخستين بار از واژه «جامعه اطلاعاتي استفاده كردند. چندي بعد محققان و آينده پژوهان ژاپني چون ماسوداوهاياشي اين واژه را متداول ساختند[1].بايد به اين مسئله توجه داشت كه منظور از جامعه اطلاعاتي، جامع___ه اي نيست كه از فناوري استفاده مي كنند بلكه جامعه اي است كه ساختار آن متاثر از فناوري است كه البته نشانه و نماد جامعه اطلاعاتي، فناوريهاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي است.مانوئل كاستلز و همچنين جان ون دايك براي اينكه به مفهوم جامعه اطلاعاتي بار جامعه شناختي بيشتري بدهند، آن را جامعه اي شبكه اي ناميده اند[1].در

اين مقاله چگونگي ظهور جامعه اطلاعاتي، چالشها و فرصتهاي حاصل از آن بيان شده تا در برخورد با آن استراتژي مناسبي اتخاذ نموده و بتوان هر چه بهتر و با هزينه كمتر چالشهاي پيش رو را كنار زد و از فرصتهاي حاصل از آن به نحو احسن در جامعه بهره مند شد. همچنين تاثير جامعه اطلاعاتي بر انسجام اجتماعي جهان و ايران مورد بررسي قرار گرفته است.جامعه اطلاعاتيجامعة اطلاعاتي جامعه اي نوظهور و در حال ايجاد است و هنوز بيشتر، از گفتمان اين جامعه در سطح بين المللي صحبت در ميان است. بر اين اساس، جوامع بايد بر مبناي ضرورت آينده نگري ارتباطي، به سوي جامعة اطلاعاتي حركت كنند. اين آينده نگري بايد مبتني بر تقويت پژوهشها باشد. از طريق پژوهش و نتايج آن است كه مي توان به سياستگذاري و برنامه ريزي رسيد و به هدفهاي جامعة اطلاعاتي نايل شد[3].ويليام مارتين جامعه اطلاعاتي را اينگونه تعريف مي كند: «جامعه اي كه در آن كيفيت زندگي، همانند چشم اندازهاي تحول اجتماعي و توسعة اقتصادي، به ميزان رو به تزايدي به اطلاعات و بهره وري از آن وابسته شده است».در سند شوراي عالي اطلاع رساني در جامعه اطلاعاتي آمده است: «جامعه اطلاعاتي يكپارچه، تبلوري مجدد از كليه فرايندهاي متعارف و سنتي اجتماعي نظير كسب، كار، آموزش و ... و حتي فعاليتهاي شخصي نظير تفريحات و امثالهم در قالبي نوين با استفاده از فناوري ارتباطات و اطلاعات است»[4].جامعة اطلاعاتي يك جامعة چند ساحتي و چند وجهي است كه در آن تمام لايه بندي ها و سطوح نيازمند اطلاعات هستند. نه اينكه فقط بخشي از آن برخوردار از اطلاعات باشند. اگر جامعه را مانند يك هرم فرض

كنيم، در جامعة اطلاعاتي از رأس تا قاعده بايد احساس نياز به اطلاعات داشته باشند و از آن در تمام سطوح استفاده كنند. در مدرسه اي كه درس، امتحان و بعد از آن كنكور (و حتي دانشگاه) وابسته به يك متن درسي واحد است، دانش آموز نياز به مطالعه و استفاده از منابع كتابخانه ندارد. اما اگر محصل مجبور باشد از منابع ديگر استفاده كند و به سراغ كتابخانه برود، كتابخانه ديگر جزئي جدا از مدرسه نيست و در بافت كلي مدرسه جاافتاده است. در اين صورت مدرسه به عنوان بخشي از جامعة اطلاعاتي است. يعني نظام آموزشي ما اطلاعات مدار خواهد بود و بدون اطلاعات نمي تواند به كار خود ادامه دهد[5].فرانك وبستر كه دربارة جامعه شناسي جامعة اطلاعاتي تحقيق مي كند بر اين باور است كه جامعه اطلاعاتي يك جامعة آرماني است. اگرچه جوامعي وجود دارند كه به سمت جامعة اطلاعاتي حركت كرده اند و در مراحل مختلف اين مسير قرار دارند اما درهيچ كجاي دنيا جامعه اي نداريم كه به قلة آرماني جامعة اطلاعاتي رسيده باشد. فواصل جوامع در راه اطلاعاتي شدن با هم متفاوت است. كساني كه به اندازه گيري اين فاصله هم مي پردازند به ابزار و امكانات عيني نظر دارند نه خود اطلاعات و چگونگي حركت آن در جامعه. اطلاعات ممكن است هر ابزاري را در خدمت بگيرد تا در جامعه حركت كند[5].نظرات دربارة تعريف جامعة اطلاعاتي متفاوت است. هر چه امكانات، تدابير و ابزارها بيشتر در خدمت انتقال اطلاعات قرار بگيرند، جريان تبادل اطلاعات موفق تر خواهد بود و طبيعي است كه امروز يكي از ابزارهاي بسيار مهم براي انتقال اطلاعات رايانه است. ولي رايانه اي كه در خدمت

اطلاعات تحقيقي و پژوهشي و براي تمام لايه هاي جامعه باشد[5].مهمترين و رايج ترين معيارهاي جامعه اطلاعاتي به عبارت زير است:فناوري: بديهي است تغييرات اساسي كه در سه دهه گذشته به وجود آمده، فناوري در آن نقش بسيار برجسته اي داشته است. به همين جهت مقبولترين تعريف جامعه اطلاعاتي بر نوآوري فوق العاده تكنولوژيك بنا شده است[6]. فرانك وبستر در تعريف جامعه اطلاعاتي با اتكا به عنصر فناوري مي گويد پيشرفتهاي خيره كننده در پردازش نگهداري و انتقال اطلاعات به كاربرد فناوريهاي اطلاعاتي در تمامي زواياي حيات اجتماعي انجاميده است 1]. با نفوذ رايانه ها در تمامي زمينه¬هاي زندگي بشر از قبيل ادارات، منازل، خودروها، تلويزيون ها، اسباب بازي كودكان، و ارزان شدن فناوريهاي پردازش و نگهداري اطلاعات از طريق رايانه¬ها و تاثير آن بر ارتباطات راه دور و ايجاد شبكه هاي جهاني، تحول عظيمي در زندگي بشر رخ داده است. شبكه هاي اطلاعاتي در آينده اي نه چندان دور بر تمامي جنبه هاي زندگي انسان اثر مي گذارد و در چند سال آينده كمتر كسي را مي توان سراغ گرفت كه به نوعي از آنها استفاده نكند يا اين فناوريها در زندگي او حضور نداشته باشد. در نتيجه وجود نوآوريهاي بسيار زياد در فناوريهاي ارتباطي و اطلاعاتي يكي از عوامل ظهور جامعه اطلاعاتي است.جهاني شدن: يكي ديگر از مشخصه ها يا ويژگي هايي كه جامعه اطلاعاتي و شبكه اي با آن تعريف مي شود، جهاني شدن است مطابق معياري كه وبستر ارائه مي دهد، جهاني شدن مقوله اي است كه ذيل جامعه اطلاعاتي معنا پيدامي كند. جهاني شدن عبارت است از در هم فشرده شدن جهان و تبديل آن به مكان واحد. و يا تراكم آگاهي درباره كل نزد اجزا. به تعبيري

جهاني شدن همان يگانه شدن جهان و نه وحدت و ادغام آن است اين تعبير از جهاني شدن مبتني بر فناوريهاي جديد ارتباطي و اطلاعاتي است مطابق اين تعريف جامعه اطلاعاتي جامعه اي است كه در آن تجارت رسانه ها و ارتباطات علمي دانشگاهي و آموزش در سراسر جهان يگانه مي شود 1].با ايجاد شبكه هاي اطلاعاتي و ارتباطي تمامي كاربراني كه از اين شبكه ها استفاده مي كنند زبان يگانه پيدا كرده و با اينكه فرسنگها از هم فاصله دارند اما به شكل باورنكردني زندگي روزمره آنها بسيار شبيه به هم است و صرفاً فقط سليقه هاي مختلف است كه باقي مي مانند يعني كاربران اين شبكه ها نسبت به هم احساس نزديكي بيشتري دارند تا همسايگاني كه در نزديكي آنها زندگي مي كنند. ازاينرو گفته مي شود، جامعه اطلاعاتي ، جهان فشرده شده و يگانه شده است مشاغل اطلاعاتي: يكي از معيارها و مشخصه هاي متداول در تعريف جامعه اطلاعاتي معياري است كه بر مسئله تغييرات شغلي متمركز است درواقع به علت تغيير مشاغلي كه با كار بدني و فعاليتهاي بدني همراه است به مشاغل اطلاعاتي يعني مشاغلي كه به كارهاي فكري با مهارت بيشتر يا به عبارت ديگر كارهايي كه در فرايند توليد، پردازش و توزيع اطلاعات دخيل هستند، جامعه اطلاعاتي ظهور پيدا كرده است. گزارشهاي سازمانهاي بين المللي نشان مي دهد كه در دو دهه اخير مشاغل يقه سفيدان يا مشاغلي كه اساسا با توليد و كاربرد اطلاعات و زير ساخت هاي پشتيباني كننده اش سروكار دارند، رشدي به مراتب بيش از سايرمشاغل دارند[7]. به تعبير وبستر امروز بازار كار توسط كساني اداره مي شود كه با نرم افزارها سروكار دارند و در فرايند توليد، پردازش و

توزيع اطلاعات سهيم اند و زندگي خود را به يمن اين امتياز كه داراي اطلاعاتي براي انجام امور مورد نياز جامعه هستند و در توليد و توزيع و همچنين در پردازش آن نقش دارند، تأمين مي كنند. بنابراين، با ظهور رشد و توسعه فناوريهاي ارتباطي و اطلاعاتي در سطح جهان، نيروي كار اطلاعاتي به رشد فوق العاده اي رسيده است. از اين رو، محققان، جابه جايي در توزيع مشاغل را يكي از مشخصه¬هاي جامعه اطلاعاتي بر مي¬شمرند[1].فراگيري رسانه ها: يكي از معيارها و مشخصه هاي مربوط به ظهور جامعه اطلاعاتي سرعت فراگيري رسانه هاست سرعت فراگيري رسانه ها كه در واقع در اثر نوآوريهاي فوق العاده و بي بديل فناوري اطلاعاتي و ارتباطي به وجود آمده است قلمرو زندگي خصوصي انسانها را به شدت تحت تأثير قرار داده است با پيشرفتهايي كه درفناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي فراهم آمده است خدمات تلويزيوني با شبكه هايي از مؤسسات و نهادهاي گسترده و نهايتا با ماهواره ها پيوند خورده و به سهولت در هر كجاي جهان در دسترس قرار گرفتند. با وجود اينكه سطح دسترسي به اين فناوريها در تمامي دنيا به طور يكسان نيست با اين حال، پوشش رسانه هاي جديد، از تلويزيون هاي ماهواره اي گرفته تا اينترنت به شدت رشدكرده و همه جهان را مت__أثر ساخته است دسترسي مداوم به رسانه ها به طور 24 ساعته و اين مسئله كه در رسانه هاي جديد مخاطبان مي توانند هم توليد كننده و هم مصرف كننده اطلاعات باشند باعث شده تا فراگيري آنها بسيار گسترده و سريع باشد.اقتصادي: شاخص اقتصادي در تعريف جامعه اطلاعاتي به نظر مي رسد كه به قدر شاخص فناوري اهميت دارد. فريتز مچلوب كه از پيشگامان مبحث جامعه اطلاعاتي است به گستره و رشد صنايع اطلاعاتي در ايالات متحده مي پردازد

و نطفه ايجاد مقياسهاي جامعه اطلاعاتي را مبتني بر شرايط اقتصادي مي داند پيتر دراكر استاد مديريت در سال 1967 اظهار داشته كه اقتصاد آمريكا از 26 به 34 درصد از يك اقتصاد كالايي يااقتصاد كالا محور به اقتصاد اطلاعاتي يا اطلاعات محور تغيير وضعيت داده است وي تاكيد مي كند دانش يا همان اطلاعات اساس اقتصاد نوين را تشكيل داده است[7 در واقع اطلاعات در جامعه اطلاعاتي، نه تنها داراي ارزش اقتصادي است، بلكه محور اقتصاد قرار گرفته است و هر كه قدرت خريد آن و مهارت و آگاهي لازم براي استفاده از آن را داشته باشد مي¬تواند از آن بهره مند شود. در اين وضعيت ديگر خريد و فروش و تجارت اطلاعات در سطح ملي و فراملي معنادار نخواهد بود، بلكه اطلاعات در سطوح متفاوت بازار بين المللي ملي محلي و نهايتا بازارهاي شخصي و فردي مورد توجه قرار مي گيرد.جغرافيايي: جامعه اطلاعاتي علاوه بر آن كه از منظر اقتصاددانان و جامعه شناسان مورد توجه قرار گرفته و تعريف شده است از منظر جغرافيداناني كه بر مكان توجه ويژه اي مبذول مي دارند نيز مورد توجه قرار گرفته است جغرافيدانان در بحث مكان به شبكه هاي اطلاعاتي كه مكانهاي جغرافيايي را به يكديگر پيوند مي دهند، تاكيد مي ورزند و معتقدند كه اين شبكه ها آثار شگفت انگيزي بر سازمان فضا و مكان دارند فرهنگي: همان طور كه مسئله فناوري در ظهور جامعه اطلاعاتي بسيار حائز اهميت است جنبه هاي فرهنگي نيز به همان اندازه در پيدايش آن موثر بوده است. وجود برنامه هاي تلويزيوني 24 ساعته در چندين كانال با تنوع بسيار، فيلم هاي ويدئويي كه به سهولت قابل تهيه و اجاره از ويدئو كلوپ ها هستند، وجودضبط

صوت¬هاي ديسكي و CD، VCD و DVD كه در دسترس همگان است، رايانه هاي شخصي كه در هر خانه اي موجود است و پايگاههاي on-line همه و همه در ايجاد بستر فرهنگي بشر بسيار تاثيرگذار بوده و به كاربران اين رسانه ها خط مشي فرهنگي داده و الگوسازي مي كند. به عبارت ديگر اين سطح از اطلاعات از لحاظ فرهنگي بر كليه زمينه هاي زندگي نفوذ كرده و هويت و شخصيت ما را متأثر و دگرگون ساخته است پس از اينكه با معيارهايي كه موجب ظهور جامعه اطلاعاتي شده اند آشنا شديم، حال به ذكر چالشهايي كه با ظهور جامعه اطلاعاتي با آن روبه رو خواهيم شد، مي¬پردازيم.چالشهاي ناشي از جامعه اطلاعاتينابرابري اجتماعي: در بحث برابري يا نابرابري اجتماعي در جامعه اطلاعاتي مي توان به مقولات متعددي اشاره كرد و موقعيت هر يك را در اين جامعه توضيح داد. به عنوان مثال كسب نابرابر ثروت شامل درآمد و داراييها نيز يكي ازمقولاتي است كه در جامعه اطلاعاتي نيز به شدت در حال افزايش است بحث برابري و نابرابري اجتماعي در جامعه اطلاعاتي كه مبتني بر دسترسي برابر يا نابرابر به اطلاعات و رسانه ها است را در دو سطح مي توان مطرح كرد. ازلحاظ نظري مي توان گفت مطابق آنچه كه در تعريف جامعه اطلاعاتي آمده است رسانه هاي جديداطلاع رساني و شبكه هاي نوين ارتباطي و اطلاعاتي انتشار و دسترسي به اطلاعات و دانش را آسان تر و بهترمي سازد و سبب كاهش فاصله بين گروه ها، افراد و طبقات اجتماعي در داخل هر كشور از يك طرف و همچنين كاهش فاصله بين كشورها از طرف ديگر مي شود اما در عمل جهان شاهد يك «شكاف اطلاعاتي» دسترسي نابرابر به اطلاعات

رسانه ها است كه با سرعت زيادي در حال افزايش است واقعيت اين است كه در جامعه اطلاعاتي نابرابري مذكور به شكل متفاوت از گذشته بروز پيدا كرده و تداوم يافته است در جامعه اطلاعاتي از يك طرف تهيه رايانه و لوازم آن خط تلفن و مودم دسترسي به تلويزيون هاي ماهواره اي و سايروسايل نوين اطلاع رساني در دسترس همگان نيست و تمام افراد توانايي تهيه و دسترسي به آن را ندارند و ازطرف ديگر اكنون آگاهي و مهارت لازم براي استفاده از اينترنت و ساير وسايل نوين ارتباطي و اطلاعاتي نابرابراست روشن است كه هر دو مقوله يعني الف) دسترسي افراد به رايانه و شبكه هاي نوين ارتباطي و ب مهارت افراد براي استفاده از وسايل مذكور هم در درون هر كشور و هم در بين كشورهاي مختلف به شكل نابرابروجود دارد. يعني از يك سو در جوامع پيشرفته دسترسي به وسايل مذكور و همچنين مهارت لازم استفاده از اين وسايل در مقايسه با كشورهاي توسعه نيافته و در حال توسعه بسيار زياد است و از سوي ديگر در داخل هر يك ازكشورها اين نابرابري به شكل محسوسي وجود دارد. محققاني چون جان ون دايك معت___قدند كه ما در ج___امعه اطلاعاتي شاهد يك نابرابري در مهارتهاي ديجيت___ال هستيم تحقيق سال 1997 در آلمان نشان مي دهد هر چه از وسايل نوين ارتباطي و اطلاعاتي كه مهارت خاصي نمي خواهند مثل استفاده از تلويزيون هاي ماهواره اي VCR، VCD و DVD ارسال پست هاي الكترونيك بازي هاي الكترونيك و مانند آنها به سمت وسايلي نوين كه مهارت و آگاهي خاصي مي طلبد حركت مي كنيم درصد استفاده كنندگان از فناوري به شدت كاهش مي يابد. به طوري كه 85 درصد استفاده كنندگان از فناوري مردم آلمان از بازيهاي

الكترونيك و تلويزيون هاي ماهواره اي استفاده مي كردند و 89 درصد به ارسال پستهاي الكترونيك مبادرت مي ورزيدند، اما 22 درصد قادر بودند كه باپين كارت خود پرداخت كنند و يا 15 درصد مي توانستند پولهاي خود را به باجه هاي خودپرداز، بپردازند. همچنين در اين سال تنها 23 درصد به راحتي مي توانستند از تله تكست هاي تلويزيون استفاده كنند. علاوه براين نابرابريهاي مذكور نزد نسل جوان و سالخورده و همچنين نزد دارندگان تحصيلات عالي و افرادي كه تحصيلات بالايي نداشته اند نيز زياد بوده است[1].همچنين تحقيقات ديگري نشان مي دهد كه دسترسي به وسايل مذكور نابرابر است بيشتر كاربران وسايل نوين اطلاعاتي و ارتباطي مرد، جوان و خوب آموزش ديده هستند و در كشورهاي غربي داراي درآمد و سطح زندگي بالا هستند پيمايشي كه از آمارهاي رسمي در ايالات متحده بين سال هاي 1993 _ 1989 انجام گرفته نشان مي دهد كه اين نابرابري در همه متغيرهاي مورد اشاره بجز متغير جنس افزايش يافته است[8 ون دايك همچنين نقل مي كند كه تحقيقات ديگري كه طي سالهاي 1995 و 1999 در آمريكا واروپاي غربي انجام شده است اين امر را تاييد كرده است اطلاعات و فناوريهاي نوين ارتباطي جديد جهان را به دو قطب، كساني كه در موقعيت استفاده از رسانه هاي جديد اطلاعاتي و ارتباطي هستند و كساني كه در بخشهاي حاشيه¬اي و پايين جامعه دسترسي به اين رسانه ها ندارند، تقسيم مي¬كند.گسترش نابرابري هاي اجتماعي در سطح بين المللي: اولاً در كشورهاي در حال توسعه، به علت فقدان زيرساختهاي ملي مخابرات و فقدان رونق اقتصادي، توسعه اينترنت بسيار گران تر و پرهزينه تر از كشورهاي توسعه يافته است. به عنوان مثال، در آمريكا هر كاربر براي يك ماه اتصال به اينترنت بايد 2 دلار

بپردازد در حالي كه در اوگاندا همين كاربر بايد 92 دلار بابت اتصال ماهانه به اينترنت بپردازد. ثانياً اين كشورها با مشكلات اساسي تر همچون كمبود تغذيه، ارتباطات جاده اي، اشتغال، برق، جنگ و نظامهاي سياسي بي ثبات نيز مواجه هستند. بودجه براي هزينه سنگين تجهيزات رايانه اي وجود ندارد و اين گونه امكانات به لحاظ اقتصادي صرفاً در اختيار طبقات بالا و مستقل قرار مي گيرد. ثالثاً در اين كشورها از جمله كشور ما ايران، به خاطر آنكه لايه فيزيكي را مخابرات در اختيار دارد، اين فناوري در انحصار مراكز دولتي است و دولت متصدي خطوط ارتباطي داده ها نيز هست. از اين رو، عدم امكان رقابت ناشي از اين جنبه، سبب افت شديد كيفيت خدمات اينترنتي مي شود.علاوه بر مطالب ذكر شده، از آنجا كه اكثر اطلاعات در شبكه اينترنت به زبان انگليسي ارائه مي شود ناآگاهي از اين زبان به منزله دسترسي نداشتن به اطلاعات تلقي مي شود.در تحقيقي كه كيوان كوشا در زمينه حضور فرهنگي كشورهاي مختلف جهان در شبكه جهاني وب انجام داده است آمار و اطلاعاتي به شرح زير ارائه شده است: كشور چين در مقام نخست و تركمنستان در مقام آخر از نظر استفاده از وب قرار دارد. ايران نيز در ميان 35 كشور آسيا، خاورميانه و اقيانوسيه در رتبه دوازدهم جاي گرفته است. كشورهاي حوزه خليج فارس نيز حضور كم رنگي در اين زمينه دارند. نوعي عدم توازن كمي و كيفي در استفاده از دستاوردهاي جامعه اطلاعاتي در كشورهاي مختلف به ويژه در كشورهاي شمال و جنوب است. وجود اين شرايط خود سبب تشديد نابرابريهاي اجتماعي در سطح كشورهاي جهان مي شود[1].گسترش نابرابريهاي اجتماعي در سطح ملي: شرايط اجتماعي،

اقتصادي و فرهنگي متفاوت در سطح كشورها و عدم برخورداري متناسب و متعادل در كلان شهرها و شهرهاي حاشيه اي و نقاط محروم از توزيع بودجه هاي عمراني و اجتماعي و فرهنگي، سطح درآمدهاي مختلف كه در محدوده خرده فرهنگهاي درون يك كشور وجود دارد، فضايي را تدارك مي بينند كه عده اي به امكانات مناسب و از جمله دسترسي به اطلاعات روز مجهز باشند و در مقابل، عده اي به رغم داشتن صلاحيت و استعداد كافي، به دليل نبود امكانات مالي و آموزشي، امكانات سخت افزاري و نرم افزاري نداشته باشند و اين موضوع، به خودي خود، سبب تعميق و گسترش نابرابري هاي اجتماعي در سطح كشورها و بين شهروندان خواهد شد[9].هويتهاي جديد جامعه اطلاعاتي اجتماعات و هويتهاي جديدي خلق مي كند. در جامعه اي كه به ارتباطات مبتني برصنعت چاپ تلويزيون و تلفن متكي است شيوه توليد به گونه اي است كه هويتها را به صورت عاقل سودمند وخودبسنده در مي آورد. اما در جامعه اطلاعاتي جامعه اي كه ارتباطات الكترونيك سيطره دارد ذهنيتها وهويتهاي ناپايدار، چند لايه و پراكنده ظهور مي كند مارك پاستر در «عصر دوم رسانه ها» تاكيد مي كند در دوره جديد كه اينترنت و ارتباطات الكترونيك در جامعه سيطره دارد، اين داده ها و اطلاعات و يا به عبارت دقيق كلمه اين اجتماعات مجازي هستند كه هويت افراد را مي سازند[10] وسايل نوين اطلاعاتي و ارتباطي در اثر تغييراتي كه در برداشتهاي بشر امروزي به وجود مي آورند، هويتها را در وضعيت كاملا تازه اي قرارمي دهند كه متفاوت و حتي مغاير با گذشته است هويت در اجتماعات مجازي جامعه اطلاعاتي در مسيرفرامليتي شدن حركت مي كند. در واقع ارتباطي كه با اتكا به وسايل ارتباطي و اطلاعاتي جديد شكل مي گيرد چشم اندازي از

فهم و درك جديدي از ذهنيت را آشكار مي سازد كه در صورت¬بنديهاي گفتار و عملكرد كه به لحاظ تاريخي محسوس اند، جان مي گيرد. اين ارتباطات راهگشاي نگريستن به انسان به عنوان پديده اي چندلايه تغييرپذير، منفعل و تكه تكه است پديده اي كه شكل دادن خويش را به گونه اي طراحي مي كند كه باهرگونه تثبيت هويت مي ستيزد. جامعه اطلاعاتي مبين هويت بي ثبات تغييرپذير و منعطف انسان جديد است در اين جامعه بسا انسانهايي كه با همسايه ها، هم محلي ها و همشهريها و حتي هموطنان خود احساس قرابت نداشته ولي با فرد ديگري در اقصي نقاط جهان احساس هويتي يكسان داشته باشند. هويت ملي در جامعه اطلاعاتي به دليل ظهور اجتماعات مجازي به شدت تهديد مي شود. اجتماعات مجازي تهديدي براي اجتماعات واقعي است در واقع در اجتماعات مجازي معمولا افراد حداقل در يك چيز اشتراك دارند و آن علايق و منافعي است كه آنها را دور هم جمع مي كند. اين منافع كه همان دسترسي به اطلاعات است هويت آنها را مي سازند. هويتي كه مدام در حال تغيير و ناپايدار است هويت افراد در اجتماعات مجازي «هويتي ديجيتال» است ديگر سرزمين زبان بومي و محلي كشور، فرهنگ ملي و نژاد هويت افراد را در اجتماعات مجازي تعيين نمي كنند، بلكه اين منافعي كه آنها را نزد هم جمع مي كند هويت آنها را مي سازد. اطلاعات هويت افراد را در جامعه جديد شكل مي دهد[1].تمايز اجتماعي: مهمترين متغيري كه در بحث انسجام اجتماعي در جامعه اطلاعاتي مدنظر قرار مي گيرد، وحدت بخشي ياتمايزپذيري اجتماعي است همان طور كه مي دانيم اجتماعي شدن و فردي شدن دو روي سكه تجدد و دوره مدرن هستند. يعني دوره مدرن داراي يك دوگانگي در ساختار اجتماعي است كه از يك

طرف به اجتماعي شدن افراد منجر مي شود و از طرف ديگر فردي شدن را تقويت مي كند راديو و تلويزيون در اين دوره جوامع محلي و ملي را با يك شبكه محدود يكپارچه ساختند و سپس تكثرو تنوع كانال ها و ظهور تلويزيون هاي كابلي دوباره مخاطبان را تكه تكه و پاره پاره كرده است در پايان اين دوره هر چند مخاطبان يك كانال تلويزيوني را از ميان تعداد زياد كانال ها انتخاب مي كنند ولي صاحبان تلويزيون هاو آگهي دهندگان هنوز بازار انبوه را ترجيح مي دهند.رسانه هاي جديد، رسانه هاي فردي شده هستندچون كه آنها مبتني بر تعامل فردي انسان _ رايانه هستند. همچنين آنها رسانه هايي هستند كه به طور جمعي مورد استفاده قرار مي گيرند چون كه رايانه هاي آنها همگي به شبكه ها متصل اند رسانه هاي جديد تقاضاها و درخواستهاي متكثر كاربران و مخاطبان را پاسخ مي دهند. از اين رو نتيجه عملي دوگانگي ساختاري رسانه ها از طريق گرايشهاي وحدت بخشي و تمايز بخشي در جامعه تعريف مي شود. نتيجه اين دوگانگي ساختاري رسانه ها، دوگانگي ساختار اجتماعي جامعه است.به نظر مي رسد تجلي دوگانگي مذكور نزد كاربران اينترنت و رسانه هاي مرتبط با آن و آنهايي كه به اين وسايل جديد ارتباطي و اطلاعاتي دسترسي دارند، قابل ملاحظه تر است چرا كه رسانه هاي مذكور نوعي مناسبات جديد ايجاد مي كنند كه در اين مناسبات انسانها بيش از پيش گوشه گير، منزوي و كم تحرك شده وكم كم از زمينه عملي زندگي خود دور مي شوند. محققان ارتباطات معتقدند كه موفقيت اجتماعات مجازي عملا به مثابه نشانه زوال اجتماعات واقعي است 1].فرصتهاي ناشي از جامعه اطلاعاتينقش اينترنت در پژوهش، خلاقيت و علم: از آنجا كه زمينه هر گونه نوآوري و خلاقيت در پژوهش علمي تبلور مي يابد، بنابراين، پيشرفت فناوريهاي جديد و خلاقيتها از دستاوردهاي جامعه اطلاعاتي محسوب مي شود.از

جمله مهمترين اقداماتي كه مي توان از طريق اينترنت سازمان داد، عضويت استادان و متخصصان رشته هاي مختلف در گروه هاي تخصصي است. با عضو شدن «كاربران» اينترنت در اين گروه ها، آنها مي توانند در جريان آخرين اطلاعات موجود در رشته هاي تخصصي خود قرار گيرند زيرا همه اعضا در جريان پيامهاي علمي قرار دارند كه توسط يك نفر صادر مي شود. در شرايطي كه خطوط ارتباطي از كيفيت لازم برخوردار باشد و در ايستگاههاي محل كار هر دو يا چند طرف با امكانات لازم (دوربين ويدئويي...) به سيستم اتصال داشته باشد، آنان مي توانند تصوير يكديگر و فعاليتهاي هر كدام را نيز مشاهده كنند. هم اكنون انجام عملهاي مهم جراحي به شكل هدايت از راه دور و با شركت چند متخصص كه هر كدام در گوشه اي از دنيا به كار مشغول هستند و مي توانند در يك آن ناظر عمل جراحي يا راهنمايي كننده آن باشند، در تعدادي از مراكز مجهز درماني متداول شده است. يكي ديگر از شكلهاي تا حدودي رايج فعاليتهاي پژوهشي كه در سطح كشورهاي اروپاي غربي و امريكا مورد استفاده قرار مي گيرد، كنفرانس از راه دور است كه در آن تعدادي از متخصصان (كه هر كدام در يك گوشه از كره زمين زندگي مي كنند) با يكديگر درباره موضوع مورد علاقه خود به تبادل نظر مي پردازند. اين نوع كنفرانس هاي الكترونيك در آينده رواج زياد خواهد يافت و احتمال مي رود كه در مقياس وسيعي از اهميت كنفرانس هاي حضوري (كه بسيار پرهزينه تر است) كاسته شود.در طول چند دهة اخير، مجله هاي علمي، در ميان پژوهشگران، جايگاه ويژه اي در برقراري ارتباطات علمي ايفا كرده اند و تعداد اين مجله ها در سطح جهان همواره رو به

افزايش بوده است. اما با توجه به گسترش شبكه اينترنت، به ويژه در طول 5 سال گذشته، به نظر مي رسد كه در سالهاي آينده نتوان افزايش تعداد اين مجلات را مانند سالهاي گذشته انتظار داشت. همه روزه بر تعداد پژوهشگراني كه براي انتشار نتايج پژوهشهاي خود از اين شبكه استفاده مي كنند، افزوده مي شود. آنان مي توانند اطلاعات توليدي خود را در اختيار تمامي افرادي كه امكان دسترسي به اين شبكه را دارند قرار دهند و از آنان نيز بخواهند، علاوه بر نظرخواهي، برايشان مدارك علمي مشابهي از همين رهگذر ارسال دارند يا با خود آنان همكاري مستمر داشته باشند[9].4-2 تعامل و همزيستي جهاني: شكل گيري هويت سيال و بين سياره اي: واقعيت اين است كه پيشرفت ارتباطات و تكوين جامعه اطلاعاتي فاصله ها را كم كرده و به ايجاد نوعي تشابه، به ويژه در جوانان، انجاميده است. اعضاي كميسيون توسعه سازمان ملل متحد گزارش داده اند كه در گردهماييهاي خود در شهرهاي قاره هاي گوناگون، شاهد بوده اند كه جوانان خيلي شبيه به هم شده اند و اين شباهت، با رنگ باختن مرز جوامع و رفتن به سوي نوعي جامعه اطلاعاتي و شبكه اي، بيشتر شده است.اما بايد توجه داشت كه به يمن گسترش وسايل ارتباطي و رسانه ها، جوامع مختلف اگر آگاهانه و با برنامه ريزي عمل كنند، مي توانند براي تحولات مثبت از آن استفاده كنند و به نوعي همزيستي سالم جهاني نيز دست يابند.مبارزه با مواد مخدر در سطح جهاني، حفظ محيط زيست، همبستگي انسانها، احترام به حق حيات، محترم بودن حريم زندگي خصوصي افراد، احياي حقوق مادران و كودكان، تأكيد بر عدالت جهاني، گرامي داشتن كرامت انسانها و توجه به حقوق اقليتهاي ديني

و اجتماعي، توسعه پايدار و اجازه مطرح شدن ساير فرهنگها و ارزشها مباحثي هستند كه مي توانند با بهره گيري از همين فضاي موجود جامعه اطلاعاتي، وجه ديگري را در تعامل فرهنگها نشان دهند[9].وضعيت ايران: ...به نظر مي رسد رسانه هاي جديد ارتباطي و اطلاعاتي تمايزپذيري و بخشي شدن را در ايران بيشتر تقويت خواهد كرد تا وحدت و يكپارچگي و انسجام اجتماعي با وجود تلويزيون هاي ماهواره اي و تعداد كانال هاي در دسترس آن در ايران و از طرفي محدوديت كانال هاي تلويزيون ايران و نداشتن تنوع، سبب شده است تا گروهها، اقشار، و اقوام مختلف ايراني بر اساس علاقه از ميان كانال هاي ماهواره، برنامه مورد علاقه شان را انتخاب كنند در نتيجه اصل تكثر رسانه¬اي در جامعه اطلاعاتي، موجب شده تا ايرانيها به سوي توليد و مصرف اطلاعات، برنامه¬ها و كانال هاي مورد علاقه خود كشيده شوند و تعلق گروهي، قومي و مذهبي آنها در اين انتخاب و فرايند تقويت مي¬شود. به طور مثال كرد زبانها كانال هايي كه به زبان كردي پخش مي¬شود را انتخاب مي¬كنند. بنابراين نهايتاً تمايزپذيري بيشتر آنها با جامعه ايراني به عنوان يك كل و افزايش تعلقات گروهي، مذهبي و قومي حاصل مي شود. رسانه هاي ارتباطي نوين اين عده از هموطنان را با آنهايي كه در سطح جهان تبادل اطلاعات مي كنند و تعامل دارند يكپارچه مي سازد. افراد و گروهها و مليتهاي مختلف را در جامعه ديگري غير از جوامع ملي واقعي خودشان متحد مي سازد[1].نتيجه گيريجامعه اطلاعاتي از يك سو چالشهايي از قبيل نابرابري اجتماعي، هويتهاي جديد، تمايزپذيري و شالوده شكني نهادهايي نظير دولت، افزايش بيكاري، كم اهميت شدن مرزها و از سوي ديگر - اگر آگاهانه و با برنامه ريزي صحيح

با جامعه اطلاعاتي برخورد شود - فرصتها و امكانات خوبي براي پيشرفتهاي همه جانبه و در يك كلام، رفاه مادي و معنوي براي ملتها در پي خواهد آورد. فرصتهايي چون نقش اينترنت در پژوهش، خلاقيت و علم، عامل و همزيستي جهاني: شكل گيري هويت سيال و بين سياره اي، تمركززدايي رسانه هاي ديجيتالي ، انتقال اشتغال از توليد به بخش خدمات به خصوص خدمات ارتباطي و اطلاعاتي، مشاركت در توليد و كثرت گرايي فرهنگي، پديده چندفرهنگي و ... .به طور خلاصه، جامعه اطلاعاتي ما را در معرض چالشها و فرصتهايي قرار مي دهد كه بايد از فرصتهاي آن استفاده كرده و با هزينه كم چالشهاي آن را پشت سر گذاشت تا از ويژگيهاي جامعه اطلاعاتي به نفع سعادت و رفاه عامه مردم بهره مند شد.در ايران نيز با استفاده از فرصتهايي كه جامعه اطلاعاتي دراختيار ما مي¬گذارد مي¬توان با چالشهاي حاصل از آن مقابله كرده تا جامعه ايراني نيز بتواند از مزاياي جامعه اطلاعاتي به نحو احسن بهره مند شود.منابع و مآخذ-1 بهرامپور، شعبانعلي، «انسجام اجتماعي در جامعه اطلاعاتي: نيم نگاهي به وضعيت ايران»، سمينار ايران ¬و جامعه اطلاعاتي، 1383.-2 كاستلز، مانوئل «عصر اطلاعات پايان هزاره ، ترجمه احد عليقليان و افشين خاكباز ، انتشارات طرح نو، ص 282، 1380.-3 معتمد نژاد، كاظم، «ايران و اجلاس جهاني سران درباره جامعه اطلاعاتي»، 1383.-4 نشريه علوم اطلاع رساني، مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران، شماره 1 و2، 1382.-5 حري، عباس ،«اطلاعات، جامعه اطلاعاتي و ساختارهاي معرفتي»، گفتگو با دكتر عباس حري درباره ويژگيها و مقتضيات جامعه اطلاعاتي، 1383.-6 وبستر، فرانك «نظريه هاي جامعه اطلاعاتي» ترجمه اسماعيل قديمي انتشارات قصيده سرا، ص 20، 1380.-7 رابرتسون رونالد،

«جهاني شدن ، ترجمه كمال پولادي نشر ثالث و مركز بين المللي گفتگوي تمدن ها، ص 12، 1380.-8 كاستلز، مانوئل، «عصر اطلاعات قدرت هويت ، ترجمه حسن چاووشيان انتشارات طرح نو، ص 92، 1380،-9 سعيدي، رحمان، «جامعه اطلاعاتي، چالشها و فرصتها»، سمينار ايران و جامعه اطلاعاتي، 1383.-10 پاستر، مارك، «عصر دوم رسانه ها»، ترجمه غلامحسين صالحيار، مؤسسه ايران ص 69 _ 68، 1377.

منبع: ماهنامه تدبير-سال هفدهم -شماره 175

به سوي جامعه اطلاعاتي

يزدان محمدبيگي

بررسي وضعيت كشور لهستان در زمينه فناوري اطلاعات و ارتباطات از يك جنبه اهميت ويژه اي دارد و آن اينكه لهستان پس از فروپاشي بلوك شرق در اواخر دهه 1980 و ورود به بازار اقتصاد آزاد، رويكردهاي اقتصادي و اجتماعيش را با تاكيد بر محوريت فناوري اطلاعات و ارتباطات تعيين كرد. براي اقتصاد بسته اين كشور كه در حال گذار به سمت جهاني شدن بود، فناوري مزبور از جذابيت بالايي برخوردار بود.موقعيت راهبردي لهستان به عنوان پل بين اروپاي شرقي و غربي باعث ايجاد فرصتهاي مناسبي براي اين كشور در قلب اروپا شده است. اين كشور از وسعت و جمعيت مناسبي در منطقه مزبور برخوردار است. وجود حدود 20 ميليون نيروي كار در اين كشور را مي توان از فرصتهاي مناسب موجود براي اين كشور در راستاي توسعه اقتصادي و اجتماعي ارزيابي كرد. در دهه 1990 لهستان براي تسريع در ايجاد تغييرات ريشه اي در اقتصادش و همچنين، تغيير و بهبود فرايندها به منظور پيوستن به اتحاديه اروپا تلاش ويژه اي را در زمينه توسعه و به كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات آغاز كرد. در مارس سال 2000 نيز اين كشور از برنامه عملياتي اتحاديه اروپا در اين زمينه پشتيباني كرد.همچون بسياري از كشورها، لهستان نيز نهادهايي

را براي توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در ابعاد مختلف مد نظر قرار داد. در اين ميان، كميته دولتي پژوهش علمي (KBN) ماموريت ويژه اي يافت و سازمان توسعه صنعتي لهستان (IDA) نيز بر تحول در صنايع سنگين موجود به ويژه با تاكيد بر فناوري اطلاعات و ارتباطات متمركز شد. از جمله اين صنايع كه به طور سنتي از مزيتهاي رقابتي اين كشور در گذشته به شمار مي آمده، مي توان به ماشين سازي آهن و فولاد، معادن زغال سنگ، كشتي سازي، صنايع غذايي و نساجي اشاره كرد.در شماره هاي قبل به توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در ايرلند پرداخته شد كه مي توان از جنبه هاي مختلف بين اين دو كشور مشابهتهايي را ملاحظه كرد. هر دو كشور در زمينه سرعت توسعه فناوري مزبور در سطح اول اتحاديه اروپا و ديگر كشورهاي پيشروي دنيا قرار دارند. لهستان از نيروي كار آموزش ديده فراوان و سطح بالايي برخوردار است و در زمينه دانش فني چه در سطوح فني و چه در سطوح سازماني به دليل در پيش گرفتن سياست درهاي باز اقتصادي و توسعه فعاليتهاي شركتهاي چندمليتي توانايي زيادي دارد.بررسيها نشان مي دهد كه لهستان به جاي جذب فناوري نوين اطلاعاتي و ارتباطي بر تحول بر صنايع موجود از اين طريق متمركز شده است. زيرساختهاي مخابراتي اين كشور هنوز مراحل تكاملي خود را طي مي كنند، ولي با اين حال رشد بازار سالانه اين كشور بسيار بالاست.خصوصي سازي در كشور لهستان هنوز ادامه دارد، ولي تا جايگاه مطلوب فاصله زيادي دارد. هزينه هاي مربوط مخابرات و بخش ارتباطات هنوز بالاست و نرخ ماليات نيز تا حد زيادي سرسام آور است. به نظر مي رسد اين عوامل بازدارندگي زيادي در توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در اين

كشور ايجاد كرده است و مخاطرات فعاليت در اين عرصه را براي سازمانها و عموم مردم بالا برده است. از اين رو، فعاليتهاي مزبور به صورتي محتاطانه و با توجه به حمايتها و تضمينهاي مختلف به ويژه در بخشهاي دولتي پيش مي رود.آموزش تشخيص پزشكي از طريق فناوري اطلاعاتتشخيص آزمايشگاهي انواع گوناگون و مراحل پيشرفت بيماري مالاريا در كنترل موثر آن نقش موثري دارد. بخش آزمايشگاهي بيمارستان پرث استراليا براي كمك به يادگيري فرايند كار ياد شده توسط تكنسين هاي كم تجربه و كساني كه به اين بيماري مي پردازند، سامانه اي را طراحي و راه اندازي كرده است. در اين سامانه از روشهاي مرسوم يادگيري الكترونيك براي تشريح ويژگيهاي بيماري و رفتار آن استفاده شده است. از ويژگيهاي نوآورانه سامانه ياد شده، خودارزيابي مهارت تشخيص كارورز از طريق فيلم هاي خون است. بر اين اساس، اشتباهات فرد به وي گوشزد مي شود و با ارايه تصادفي انواع حالات بيماري و ويژگيهاي آن در قالب اسلايد، مهارتهاي فرد را ارتقا مي بخشد.فناوري اطلاعات و ارتباطات و توانمندسازي نيروي انسانيفناوري اطلاعات و ارتباطات تحت شرايط ويژه اي قادر به افزايش تواناييهاي انساني و اجتماعي افراد و به ويژه طبقات محروم است و قادر به توانمندسازي فردي و گروهي است. در فرايند توانمندسازي اين تصور و رويكرد وجود دارد كه فناوري مزبور قادر به ايجاد درك فراگير افراد از زندگي خويش است. همچون سواد، قابليتهاي اطلاعاتي جديد عاملي تاثيرگذار در تحولات فردي و گروهي است و توانايي آنان را براي نقش آفريني اقتصادي، سياسي، اجتماعي و فرهنگي در عرصه زندگي اجتماعي ايجاد مي كند.امروزه، بايد اين پرسش را در كاهش فقر و محروميتهاي اجتماعي مطرح كرد كه چگونه مي توان از

فناوري اطلاعات و ارتباطات براي رفع نيازهاي اساسي فقرا و محرومان استفاده كرد. اين امر مستلزم تمركز مداخلات مربوط بر چالشهاي موجود همچون معضلات بهداشتي، بيماري، بيكاري و تبعيضات جنسي است. بررسيها نشان داده است كه در پرداختن به مشكلات و معضلات فقيران بايد بر موضوعها و جنبه هاي ويژه اي تاكيد كرد و نمي توان به يكباره بر تغيير زيربنايي روابط و مناسبات حاكم بر اجتماع متمركز شد. به عنوان مثال، فناوري اطلاعات و ارتباطات ابزار مناسبي براي دسترسي كشاورزان مناطق روستايي و محروم به اطلاعات مربوط به قيمت محصولات به شمار مي رود، ولي نمي توان با استفاده از آن، نابرابري ساختاري بازارهاي كوچك روستايي و مجموعه هاي كشت و صنعت بزرگ را رفع كرد.بررسيها نشان داده است كه ارتباط مستقيمي بين استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات و كاهش فقر وجود ندارد. اين رابطه بسيار پيچيده و به صورت ماهوي غير مستقيم است. تاثيرگذاري بر نحوه زندگي فقيران بستگي به فرايندهاي پويا و تكراري در يك حيطه محلي، فرهنگي و سياسي و اجتماعي دارد.مهمترين تاثير فناوري اطلاعات و ارتباطات بر زندگي فقيران را مي توان در افزايش اعتماد به نفس آنان و توانمندسازي رواني آنان جست جو كرد. اين امر از طريق ايجاد حس موفقيت و غرور صورت مي گيرد. نحوه طراحي برنامه هاي مبتني بر فناوري اطلاعات و ارتباطات اهميت زيادي دارد و فقط نبايد بر سطح فناوري و قابليتهاي سخت افزارها و نرم افزارها تاكيد ورزيد. با وجود پتانسيل هاي بالاي فناوري اطلاعات و ارتباطات، همچون هر برنامه ريزي ديگر، برنامه ريزي در اين حوزه نيز مستلزم شناسايي نيازها، تعيين اهداف و تمركز و اولويت بندي منابع در اين راستاست.ادغام فناوري نوين اطلاعاتي با فناوريهاي رسانه اي قديمي تر همچون

چاپ، روزنامه و راديو نيز از راه حلهاي موثري است كه امروزه دنبال مي شود. امروزه مي توان يك روزنامه يا برنامه راديويي را به محض توليد در اختيار همگان در سراسر جهان گذاشت.علاوه بر نيازها بايد به ميزان دسترسي به اطلاعات و تمايل به تسهيم يا بهره گيري اطلاعات توسط افراد مختلف شبكه توجه شود. همچنين، سازكارهاي موجود تسهيم اطلاعات و ايجاد مانع توسط آنان اهميت زيادي دارد. در يك پژوهش مشخص شد كه با توجه به نفوذ اطلاعاتي كليسا بر مردم و برخورداري از نقش ارشادي نامحدود به ويژه در روستاها، بزرگان كليسا تمايل چنداني به روي آوردن مردم به اينترنت ندارند. از طرف ديگر بايد شرايطي فراهم شود كه افراد از تعامل خود با ديگران از طريق نظامهاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي اطمينان حاصل كنند و نسبت به آنان و اطلاعات مربوط احساس بيگانگي نكنند.به طور كلي مي توان چنين نتيجه گرفت كه برنامه هاي مبتني بر فناوري اطلاعات و ارتباطات بايد به تقويت نظامهاي اطلاعاتي سنتي بپردازد و با تكيه بر دانش بومي موجود به توسعه آن كمك كند. تحليل و تحول اساسي ساختارهاي موجود راه حل مناسبي به نظر نمي آيد.در هر صورت مي توان از فناوري اطلاعات و ارتباطات به عنوان ابزار مناسبي براي توسعه نيروي انساني و توانمندسازي آن سود جست. در توسعه نيروي انساني و توانمندي افراد بايد به توسعه اجتماعي، مشاركت سياسي، هويت فرهنگي، تقويت سازمانهاي كسب و كار و توسعه اقتصادي توجه شود. هر يك از اين موضوعها مستلزم پيگيري برنامه هايي است كه فناوري اطلاعات مي تواند نقش تسهيل كننده را ايفا كند.*تدبير

راهبري فناوري اطلاعات در سازمان

آيدا حقيقي

چكيده: مديران ارشد سازمان تأثير قابل توجهي را كه فناوري اطلاعات مي تواند روي موفقيت سازمان داشته باشد،

درك كرده اند. مديران اميدوارند كه درك و شناخت خود را از روشهاي مبتني بر فناوري اطلاعات كه به كار برده شده است و نيز احتمال به كار بردن موفقيت آميز آن را

براي كسب مزيت رقابتي افزايش دهند. بنابراين هيئت مديره و مديران اجرايي نياز دارند كه مديريت و نظارت روي IT را افزايش دهند، براي اينكه اطمينان يابند كه IT سازمان، استراتژيها و هدفهاي سازمان را دنبال مي كند و برآورده مي سازد. از اينرو راهبري فناوري اطلاعات (IT Governance = ITG) به عنوان بخش جدايي ناپذير مديريت سازمان در نظر گرفته مي شود. اين مقاله با هدف معرفي راهبري فناوري اطلاعات و دلايل اهميت آن و آشنايي با چگونگي پياده سازي آن تهيه شده است تا مديران را در جهت به كارگيري راهبري فناوري اطلاعات در سازمانها ياري كند. راهبري فناوري اطلاعات عبارتي است كه براي توصيف اينكه چطور افراد براي مديريت يك نهاد، فناوري اطلاعات را درسرپرستي، نظارت،كنترل و رهبري مورد توجه قرار مي دهند، به كار برده مي شود.مقدمهدر اين مقاله سعي بر آن شده است كه رهبري فناوري اطلاعات معرفي شود و دلايل نياز به آن در سازمانها براي نظارت و سرپرستي فعاليتهاي مرتبط با فناوري اطلاعات شرح داده شود.سازمانها نياز دارند كه به سمت فرايندگرايي حركت كنند و آنچه كه به سازمانها در اين راه كمك كرده، آنها را پشتيباني مي كند فناوري اطلاعات است. فناوري اطلاعات ستون فقرات مهمي براي فرايندها است. براي اينكه فناوري اطلاعات در سازمانها وارد شود و همينطور براي ايجاد يكپارچگي و بهبود در سازمانها لازم است براي كنترل و نظارت روي آن ، راهبري فناوري اطلاعات پياده سازي شود.وضعيت ساختار IT در

سازمانهاي سده بيست و يكمدر سده بيست و يكم، سازمانها به سمت فرايندگرايي حركت مي كنند و توجه مديران روي فرايندهاي شركت متمركز شده است، در نتيجه فناوري اطلاعات، يك عامل توانمند براي اين اطلاعات است. سازمانها براي افزايش يكپارچگي و استاندارد كردن فرايندها، افزايش سرعت روند جهاني شدن، بازسازي و تغييرات مكرر تجارت به فناوري اطلاعات نيازمندند. فناوري اطلاعات به فرايندگرا بودن سازمان كمك مي كند. در اين مسير چهار فرايند و شش اصل مربوط به فناوري اطلاعات ، سازمان را پشتيباني مي كنند. چندين سال پيش، مديران اجرايي IT روي سه فرايند اصلي IT، شامل برنامه ريزي، انتقال و عمليات، براي دستيابي به هماهنگيIT با تجارت متمركز شدند اما تحليل و آناليز امروزه، چهار فرايند اصلي را براي سازمانهاي IT مشخص كرده است كه عبارتند از:- توانايي ايجاد تغييرات سازماني: قابليتهاي متداول فناوري اطلاعات، تكنولوژيهاي وب، بسته هاي نرم افزاري و ... ،- ارائه راه حل براي الزامات استراتژيك: سفارشي كردن، درون سپاري، برون سپاري و ... ،- اطمينان يافتن از خدمات زير ساختي كه از نظر هزينه اي كارآمد مي باشند: وجود پايگاه هاي داده اي متمركزو... ،- مديريت سرمايه هاي فكري: به كارگيري دانشهاي تخصصي.شش اصل فناوري اطلاعات كه براي عملكرد مؤثر چهار فرايند ياد شده مهم هستند عبارتند از:- طراحي معماري: معماري IT مشخص مي كند كه زير ساخت چگونه ايجاد و نگهداري خواهد شد.- مديريت برنامه: شامل مديريت راه حلهاي كاربردي پويا و راه حلهايي كه باعث افزايش هم افزايي مي شود.- مديريت قراردادها و منابع: واحدهاي فناوري اطلاعات مسئول مذاكره و مديريت قراردادهاي بسته شده با واحدهاي تجاري داخلي و قراردادهاي خارجي هستند.- تحليل و طراحي فرايند: شركتها براي فرايندگرا شدن به مكانيزمهايي براي شناسايي،

تحليل، ذخيره و ارتباط برقرار كردن فرايندهاي تجاري نياز دارند.- مديريت تغيير: براي بهبود مستمر فرايندها و پياده سازي راه حلهاي نرم افزاري جديد.- توسعه منابع انساني ماهر در فناوري اطلاعات: اطمينان يافتن از وجود متخصصين فناوري اطلاعات با مهارتهاي مورد نياز.با توجه به ساختارهاي پيچيده اي كه سازمانهاي IT در به كارگيري فناوري اطلاعات داشتند و نيز با توجه به نياز آنها براي به كارگيري استانداردهاي جديد يعني استفاده از استانداردهايي جامع و پيوسته براي فرايندگراتر بودن سازمانها و همچنين براي ايجاد هماهنگي و يكپارچگي بين فرايندها و هم با توجه به نياز به تخصصهاي سيستمهاي اطلاعاتي و آموزش كاركنان، نياز به كنترل و نظارت اقدامات مربوط به فناوري اطلاعات در سازم__ان احساس مي شد كه به اين من__ظور راهبري فناوري اطلاعات معرفي شد. راهبري فناوري اطلاعات چيست؟راهبري فناوري اطلاعات (ITG) مسئوليت هيئت مديره اجرايي است. راهبري فناوري اطلاعات يك بخش جدايي ناپذير مديريت سازمان، شامل راهبري و سازماندهي ساختارها و فرايندها است؛ تا اطمينان حاصل شود كه فناوري اطلاعات سازمان، هدفها و استراتژي سازمان را پشتيباني مي كند و توسعه مي دهد يا نه؟تجربه هاي منفي مديران از به كارگيري اين فناوري، شامل از بين رفتن اعتبار، تأخير در ارائه خدمات، عدم كارايي فرايندهاي اصلي فناوري اطلاعات سازمان و شكست اوليه آن، سازمان را برآن داشت كه راهبري فناوري اطلاعات را به كار گيرند و بنا به اين دلايل بود كه راهبري فناوري اطلاعات اهميت پيدا كرد و در سازمانها به كار گرفته شد.راهبري فناوري اطلاعات براي اطمينان يافتن از دستيابي عملكرد فناوري اطلاعات به هدفهاي زير به كار گرفته مي شود:- هماهنگي فناوري اطلاعات با سازمان و تحقق مزاياي وعده داده شده.-

به كارگيري فناوري اطلاعات براي توانمند كردن سازمان براي استفاده از فرصتها و حداكثر كردن مزايا.- به كارگيري منابع مربوط به فناوري اطلاعات به گونه اي مؤثر.- مديريت مناسب ريسكهاي مرتبط با فناوري اطلاعات.راهبري فناوري اطلاعات معمولا در لايه هاي مختلف، با گزارش دهي سرپرستان به مديران و مديران به مديران اجرايي و آنها نيز به هيئت مديره، انحراف از هدفها را مشخص مي كنند و در جهت رفع آنها اقدامات و دستوركارهاي لازم با تأييد مديريت انجام مي شود. تعاملات هدفها و فعاليتهاي مرتبط با فناوري اطلاعات از ديد راهبري آنها در شكل 1 نمايش داده شده است و مي توانند در لايه هاي مختلف در سراسر سازمان به كار برده شوند.چرا راهبري فناوري اطلاعات اهميت دارد؟علت اينكه راهبري فناوري اطلاعات بسيار اهميت دارد اين است كه اغلب، انتظارات با آنچه كه در واقعيت رخ مي دهد، منطبق نيستند، در نتيجه مديريت روي موارد زير بايد انجام شود:- به كارگيري امكانات فناوري اطلاعات با كيفيت مناسب و به موقع و با بودجه مناسب.- كنترل و استفاده از فناوري اطلاعات براي بازگشت ارزشهاي تجاري.- به كارگيري فناوري اطلاعات براي افزايش بهره وري و كارايي در حالي كه ريسكهاي فناوري اطلاعات هم كنترل مي شوند.چه كساني در سازمان درگير راهبري فناوري اطلاعات هستند؟مسئوليت راهبري فناوري اطلاعات در سازمانها در درجه اول به عهده مديران اجرايي و هيأت مديره است و سپس مديران عامل بايد ساختارهاي سازماني را براي پشتيباني از اجرا و پياده سازي استراتژي فناوري اطلاعات، تهيه كنند و مديران اطلاعات براي ايجاد پلي بين فناوري اطلاعات و تجارت و نيز كميته هاي راهبري فناوري اطلاعات و ساير كميته هاي مشابه نيز درگير هستند.راهبري فناوري اطلاعات چه فعاليتهايي

را پوشش مي دهد؟راهبري روي پنج سطح اصلي در سازمان تمركز دارد كه در شكل 2 نشان داده شده است.دو مورد از پنج سطح اصلي خروجي هستند كه عبارتند از:- انتقال ارزش: تمركز روي بهينه سازي مخارج و ايجاد ارزش فناوري اطلاعات. منظور از انتقال ارزش اعتباري است كه سازمان از به كارگيري فناوري اطلاعات كسب مي كند.- مديريت ريسك: حفاظت از دارايي هاي مربوط به فناوري اطلاعات، بهبود اشتباهها و عدم انطباقها و پيوستگي و دوام عمليات و استمرار آنها.سه مورد از پنج سطح اصلي، محركهايي هستند كه براي دستيابي به خروجيها لازمندكه عبارتند از:- تعيين و تنظيم استراتژي: با تمركز روي هماهنگي استراتژي فناوري اطلاعات با راه حلهاي تجاري.- مديريت منابع: بهبود دانش و زيرساختهاي فناوري.- ارزيابي و سنجش عملكرد: پيگيري خروجي پروژه (آنچه كه تحويل داده مي شود) و نظارت بر خدمات فناوري اطلاعات.هيچ يك از چهار عامل اول، بدون وجود عامل ارزيابي و سنجش عملكرد نمي تواند به خوبي مديريت شود.پس از معرفي راهبري فناوري اطلاعات به سازمان، براي شروع اجرا و پياده سازي راهبري فناوري اطلاعات، براي اينكه مشخص شود كه سازمان در چه وضعيتي قرار دارد، استفاده از چك ليستهاي مربوطه كه پنج عامل ياد شده را در نظر مي گيرد، روش مؤثري است.براي اجراي كامل راهبري فناوري اطلاعات، استانداردهاي مختلفي مثل: (COBIT= Control ive For Information Related Technology)i) ,Cadbury وTurnbull وجود دارد كه از ميان آنها، COBIT كه توسط مؤسسه IT Governance تهيه شده است و به گونه بين المللي به عنوان يك مدل خوب براي كنترل اطلاعات، IT و ريسكهاي مرتبط پذيرفته شده و براي پياده سازي و مميزي راهبري فناوري اطلاعات انتخاب شده است.چارچوب COBITدر

سالهاي اخير بديهي است كه به يك چارچوب مرجع براي كنترل و امنيت در خبرهاي فناوري اطلاعات نياز است، همچنين نياز بيشتري وجود دارد براي اينكه كاربران از ارائه خدمات فناوري اطلاعات، از راه مميزي خدمات ارائه شده توسط گروه هاي داخلي و شخص ثالث، اطمينان حاصل كنند. همچنين براي دستيابي به مزيت رقابتي و كارآمد بودن از نظر هزينه با تكيه بر تكنولوژي، براي دستيابي به موفقيت در مديريت سازمان و مديريت فناوري اطلاعات و نظارت و ارزيابي بر عملكرد سازمان، براي برآورده كردن هدفها و الزامات تجاري در جهت پاسخگويي به نيازها، از چارچوب مرجع به نام COBIT استفاده مي شود.تعاريفي كه در چارچوب COBIT بايد در نظر گرفته شود، عبارتند از:- كنترل: خط مشي ها، روشهاي اجرايي، فعاليتها و ساختارهاي سازماني كه طراحي شده اند، براي ايجاد اطمينان از اينكه هدفهاي تجاري برآورده خواهند شد و از حوادث نامطلوب جلوگيري كرده، يا كاهش و يا اصلاح خواهند شد.- هدفهاي كنترل فناوري اطلاعات: بيان نتايج يا طرح مطلوبي كه از راه پياده سازي روشهاي اجرايي، كنترل يك فعاليت خاص، به دست خواهد آمد.- راهبري فناوري اطلاعات: ايجاد ارتباطات و فرايندها براي هدايت و كنترل سازمان براي دستيابي به هدفهاي سازمان براي ايجاد ارزش افزوده يا ايجاد تعادل و توازن ريسكهاي حاصل از به كارگيري فناوري اطلاعات و فرايندهاي آن.هدف اصلي پروژه COBIT، توسعه خط مشيهاي واضح و مدلهاي مناسب براي امنيت و كنترل فناوري اطلاعات، براي تأييد جهاني توسط سازمانهاي تخصصي، دولتي و تجاري است. هدف COBIT برآورده كردن هدفهاي تجاري است.اصول چارچوب COBITCOBIT مدلي است براي راهبري فناوري اطلاعات. مفهوم اساسي چارچوب COBIT آن است كه كنترل

روي فناوري اطلاعات از راه توجه به اينكه اطلاعات بايد هدفها يا الزامات تجاري را پشتيباني كند، ايجاد مي شود.چارچوب COBIT در سه سطح در نظر گرفته شده است: در سطح پايين، فعاليتها و وظايفي وجود دارند كه براي دستيابي به نتايج قابل اندازه گيري مورد نياز هستند. فعاليتها يك چرخه عمر دارند در حالي كه وظايف بيشتر گسسته هستند. سپس فرايندها در يك لايه بالات_ر به عنوان مجموعه اي از فعاليتها و وظايف تعريف شده اند. در بالاترين سطح كه بيشتر مورد توجه COBIT است، فرايندها در يك حوزه جمع آوري شده اند.بنابراين چارچوب COBIT از نظر مفهومي مي تواند از سه بعد در نظر گرفته شود: 1- معيارهاي اطلاعات؛ 2- منابع فناوري اطلاعات؛ 3- فرايندهاي مربوط به فناوري اطلاعات. اين سه بعد در مكعب COBIT به صورت شكل 4 نشان داده شده است.چهار حوزه گسترده اي كه در COBIT در نظر گرفته شده اند عبارتند از: برنامه ريزي و سازماندهي، ايجاد و پياده سازي، تحويل و پشتيباني، نظارت.بدين گونه كه در حوزه برنامه ريزي و سازماندهي، استراتژي و تاكتيكها و نگراني هاي مربوط به شناسايي IT را مي توان براي دستيابي به هدفهاي تجاري به بهترين شكل جمع آوري كرد. در حوزه ايجاد و پياده سازي براي شناخت و ايجاد استراتژي فناوري اطلاعات، امكانات بايد شناسايي، توسعه يافته و يا ايجاد شوند. در حوزه تحويل و پشتيباني، تحويل به موقع و ارائه خدمات مورد نياز، مورد توجه قرار مي گيرد و فرايندهاي پشتيباني مورد نياز بايد راه اندازي شوند. در حوزه نظارت، تمامي فرايندهاي IT لازم است كه به طور منظم از نظر كيفيت و مطابقت با الزامات كنترل، مورد ارزيابي قرار گيرند.چگونه COBIT را به سازمان معرفي مي كنيد؟COBIT معمولا فعاليتهاي تأييد

شده اي را براي مديريت و كنترل منابع اطلاعاتي و فناوري اطلاعات، ايجاد مي كند. COBIT براي سه گروه طراحي شده است:- براي مديران: COBIT كمك مي كند كه تعادل را بين ريسكهاي سرمايه گذاري و كنترل آنها در اغلب محيطهاي غير قابل پيش بيني برقرار مي كند.- براي كاربران: COBIT كمك مي كند كه اطمينان يافتن از امنيت و كنترل خدمات IT ارائه شده، توسط گروه هاي داخلي و شخص ثالث.- براي مميزان: COBIT كمك مي كند كه مستند كردن و ارائه نظرات و عقايدشان در مورد كنترلهاي داخلي فناوري اطلاعات براي اطلاع و آگاهي مديران، مؤثر باشد.در نتيجه براي معرفي COBIT در يك سازمان بايد آن را به سه گروه افراد ياد شده در سازمان معرفي كنيم و آنها را از فوايد COBIT آگاه سازيم.براي پذيرش COBIT چه كساني بايد تحت تاثير قرار گيرند؟COBIT در اصل، يك چارچوب براي مديران فناوري اطلاعات و ارتباطات يك سازمان است. بنابراين، مديران به ويژه ايجادكنندگان خط مشي فناوري اطلاعات نقش مهمي را در پذيرش و ايجاد COBIT در سازمان ايفا مي كنند.علاوه بر مديران عامل، مديران اطلاعات و كميته هاي راهبردي، افراد كليدي ديگري شامل مديران اجرايي، صاحبان فرايندهاي تجاري و مديران اصلي نيز بايد COBIT را بپذيرند. چرا يك سازمان بايد COBIT را بپذيرد؟دلايلي كه مديران و تصميم گيرندگان اصلي را به پذيرش COBIT تشويق مي كند، عبارتند از:1. به دليل مشكلات تجربه شده توسط سازمانها.2. نياز مديران به نظارت بر منابع سازمان.3. با كنترل منابع فناوري اطلاعات، هزينه كل ارائه خدمات آن ممكن است كاهش يابد.4. COBIT ترس و نگراني و عدم اطمينان مديران را نسبت به برآورده نشدن هدفهاي تجاري كاهش خواهد داد.5. اطمينان يافتن

از اينكه سازمان مطابق با قوانين كاربردي و قابل اجرا است.6. ايجاد و برقراري ارتباطات بهبود يافته بين مديران، كاربران و مميزان با به كارگيري COBIT.7. COBIT چارچوبي را براي شناسايي ريسكهاي مرتبط با فناوري اطلاعات و ارزيابي و كنترل آنها ارائه مي نمايد.8. برخي سازمانها با به كارگيري COBIT، مميزيهاي يكپارچه و سراسري، خود را بهبود داده اند منبع شماره 4 . حوزه و محدوديتهاي COBIT چه هستند؟براي اينكه COBIT به طور موفق اجرا شود، هر كسي بايد بداند كه COBIT چيست، براي چه به كار برده مي شود و چه كاري مي تواند انجام دهد؟ در اين زمينه چندين نكته وجود دارد:1. COBIT روشي جديد براي تفكر است.2. COBIT چارچوبي است كه بايد متناسب با سازمان باشد.3. COBIT بايد به عنوان يك منبع مديريت، كنترل و مميزي به كار برده شود.4. كاركنان اصلي بايد براي دستيابي به يك پياده سازي موفق، از COBIT آگاه باشند و آموزش ببينند.چگونه COBIT را در سازمانتان اجرا كنيد؟پذيرش موفق COBIT به آموزش احتياج دارد. پس از معرفي COBIT در سازمان، براي اجراي آن، ابتدا مسئولان اصلي بايد آشنايي كامل نسبت به آن داشته باشند و آن را بپذيرند. پس از تأييد، لازم است كه COBIT در نظامنامه، خط مشي و روشهاي اجرايي به عنوان يك مدل مناسب مشخص شود و سپس از راه فرمهاي نام برده شده در زير، ارزيابي ريسك و برنامه ريزي مميزي انجام گيرد.فرمها عبارتند از:- فرم فعاليتهاي پيش مميزي: شناسايي اينكه آيا فعاليتهاي مميزي مرتبط با فرايند فناوري اطلاعات در حوزه پيش از مميزي قرار مي گيرد؟ اين فرم توسط تيم مميزي تكميل مي شود.- فرم خلاصه گزارش بخش: شناسايي فرايندهاي

مربوط به فناوري اطلاعات كه با اهميت بيشتري مورد توجه قرار گيرند. اين فرم توسط مديران بخشها تكميل مي شود.- فرم ارزيابي ريسك: كمك به تيم مميزي در شناسايي فرايندهاي مربوط به فناوري اطلاعات در جايي كه ريسك وجود خواهد داشت. اين فرم توسط تيم مميزي يا مديران يا به طور مشترك تكميل مي شود.- فرم گروه هاي مسئول: براي شناسايي كساني كه هر فرايند مربوط به فناوري اطلاعات را انجام مي دهند و كساني كه مسئول نهايي هر فرايند هستند. اين فرم توسط تيم مميزي با مشاركت مديران بخش مميزي شونده تكميل مي شود.انجام مميزي با استفاده از COBITپس از برنامه ريزي، فرايند مميزي براساس گامهاي زير انجام مي گيرد:1. تعيين نوع مميزي: نوع مميزي مورد نياز براي بخشي كه بايد مميزي شود را انتخاب كنيد. انواع مميزيهايي كه ممكن است انجام شوند، عبارتند از: مالي، عملكرد، مطلوبيت و ... .2. تعيين هدفهاي مميزي: بعد از انتخاب نوع مميزي، زمان آن است كه هدفهاي كنترل COBIT براي دستيابي به بينش و آگاهي بيشتر فرايندهاي مربوط به فناوري اطلاعات انتخاب شده براي اين مميزي به كار گرفته شود.3. توسعه و برنامه ريزي مميزي: در صورتي كه يك برنامه مميزي وجود داشته باشد، آن برنامه با راهنماي مميزي COBIT مقايسه مي شود و اگر برنامه مميزي وجود نداشته باشد، از راه راهنماي مميزي COBIT يك برنامه مميزي تهيه مي شود. در اين گام فعاليتهاي زير انجام مي شود: مقايسه هدفهاي مميزي با هدفهاي كنترل COBIT، مقايسه برنامه مميزي با برنامه مميزي COBIT، افزودن فعاليتهاي مميزي پيشنهاد شده از راه نظامنامه ها و راهنماهاي سازماني و قانوني.4. انجام مميزي: مميزي مطابق راهنماي مميزي COBIT انجام مي گيرد.5. نوشتن گزارش مميزي:

نوشتن نتايج با تمركز روي هدفهايي كه برآورده شده اند و هدفهايي كه برآورده نشده اند (منبع شماره 4). نتيجه گيريفناوري اطلاعات يك بخش جدايي ناپذير از تجارت است و راهبري آن يك بخش جدايي ناپذير از مديريت سازمان است. در راهبري فناوري اطلاعات نقشها و مسئوليتها بايد به طور واضح مشخص شوند و كميته هايي مثل كميته راهبري (در سطح اجرايي) و كميته استراتژي (در سطح مديريتي) تشكيل شده، سپس يك طرح براي اجرا و پياده سازي راهبري، مثل COBIT لازم است. براي انجام راهبري كارهاي زير بايد انجام گيرد:- تهيه چارچوب سازماني مديران- هماهنگي استراتژي فناوري اطلاعات با هدفهاي تجاري،- شناخت ريسكها،- تعريف و شناسايي سطوح فرايند،- شناسايي عدم انطباقها و مغايرتها،- توسعه استراتژيهاي بهبود،- ارزيابي نتايج.اين كارها تا بهبود كامل تكرار مي شود. منبع: ماهنامه تدبير-سال نوزدهم-شماره 199منابع:

.1 Brown, Carol and Jeanne W.Ross, 1999, The IT organization of the 21th century: Moving to a Process-Based orientation.2. Board Briefing on IT GovernanceIT Governance Institute – 20033. COBIT 3rd Edition- Audit Guidelines, IT Governance Institute – July 20004. COBIT 3rd Edition- Implementation Tool Set , IT Governance Institute – July 2000

معماري سازماني برپايه فناوري اطلاعات و ارتباطات

مصطفي جعفري - سيدكيانوش كلانتر مقدمه: در دنيايي كه شتاب فزاينده تحولات عنان اختياراز كف انسانها ربوده است در دوراني كه پيچيدگي در تمامي عرصه هاي زندگي و سيستم هاي اجتماعي رخنه كرده است در عصري كه فناوري ارتباطات و اطلاعات سبب ظهور الگوهاي نويني از كسب و كار و تعاملات اجتماعي گشته است سازمانها با چالشهاي جدي مواجهند. سازمانها به عنوان نهادهاي اجتماعي متأثر از تحولات دچار پيچيدگيهاي روزافزوني در سيستم ه_____ا و تعاملات خويش گشته اند و به

ناچار براي همراهي و يارهبري در عصر تحول نيازمند برنامه ريزي و بازنگري خويش هستن___د. در اين شرايط معماري به عنوان واژه اي آشن___ا در عرصه سازماني از نقش ويژه اي برخوردار شده است. همان طور كه توانايي هر موجود زنده اي تاحد زيادي تحت تاثير معماري اندام و سيستم هاي زيستي وي است همانگونه كه زيبايي و كارايي يك ساختمان از نوع معماري آن نشأت مي گيرد به همان دليل و دلايلي ديگر معماري سازماني نقش عمده اي در بازنگري و برنامه ريزي سازمانها بر دوش دارد. (O’ROURKE ET AL 2003) از آنجا كه حجم وسيعي از تحولات عصر جديد ناشي از فناوري اطلاعات و ارتباطات شمرده مي شود سازمانها نيازمند آنند كه چيستي خو يش را حول مفاهيم و واژگان عصر جديد باز تعريف كنند. به عبارتي طرحي نو دراندازند و معماري جديدي برپايه فناوري اطلاعات و ارتباطات بنا نهند. تاريخچه به دنبال ظهور و گست___رش كاربري سيستم هاي رايانه اي در دهه 1950 و 60 به تدريج با گسترش و پيچيده شدن سيستم هاي مبتني ب__ر رايانه سازمانها دريافتند كه براي بهره گيري بهتر و دوختن قبايي مناسب از سيستم هاي اطلاعاتي به قواره اندامشان نيازمند برنامه ريزي و استفاده از روشهاي مدون و استاندارد توسعه سيستم ها هستند لذا بحث متدولوژي هاي توسعه سيستم هاي اطلاعاتي مطرح شدند. به م__رور زمان با گسترش و پيچيده تر شدن سيستم هاي اطلاعاتي در سازمانها نياز به رويكردي جامع نگر در طراحي سيستم ها احس____اس شد از اين رو متدولوژي هاي سازمان نگر پابه عرصه وجود نهادند متدولوژي ه__ايي كه براي توسعه سيستم ها

وراي نيازمنديهاي بخشي اهداف و نيازمنديهاي سطح بالاي سازمان يعني اهداف و است__راتژي هاي كلان سازماني را نيز در نظر مي گرفتند. (اخوان نياكي 1380) تقريباً در اوايل دهه 1990 ميلادي با گسترش و رشد كاربري فن___اوري اطلاعات به ويژه با فراگير شدن اينترنت سازمانهاي خصوصي و دولتي در كشوره____اي پيشرفته به ويژه در آمريكا به ناگاه خود را با طيف وسيعي از كاربردهاي فناوري اطلاعات و پارادايم هاي جديدي از فعاليتهاي مبتني بر فناوري اطلاعات مواجه ديدند. ظهور و متداول شدن واژگاني جديد همچون دولت الكترونيك خدمات الكترونيك كسب و كار الكترونيك و... همگي فشارها و فرصتهاي تكنولوژيك اقتصادي و اجتماعي شديدي برگرده سازمانها و نهادها وارد مي آورد تا به سوي به كارگيري اين فناوريهاي نوين بشتابند. از طرفي به كارگيري اين فناوريها مستلزم سرمايه گذاري هنگفتي در اين زمينه بود كه انجام آنها توجيهات اقتصادي و تكنولوژيك كافي و برنامه هاي راهبردي را مي طلبيد. ضمن اينكه مسائلي نيز از قبيل سيستم ها و تجهيزات موروثي عدم يكپارچگي ميان منابع موجود فناوري اطلاعات سازمانها تفاوت و ناسازگاري ميان بست___رهاي تكنولوژيك سيستم هاي متعدد سازمانها و دهها مشكل ديگر گريبانگير سازمانهاي مذكور بود. اين امر به ويژه براي نهادهاي دولتي كه جهت تامين مالي خويش به منابع دولتي متكي بودند از اهميت خاصي برخوردار بود. علاوه بر آن در سال 1996 قانوني در كنگره آمريكا به تصويب رسيد كه به قانون كلينگر - كوهن معروف شد و به موجب آن سازمانها و نهادهاي دولتي ملزم شدند معماري فناوري اطلاعات سازمان خود را تدوين كنند. (CLINGER - COHEN ACT 1996) مجموع عوامل مذكور اقدام

جهت تنظيم و تدوين شاكله سازماني در زمينه فناوري اطلاعات را براي سازمانها به ويژه ارگانهاي دولتي دركشور ايالت متحده ايجاب مي كرد. معماري سازماني: واژه معماري معنايي عام را در اذهان ما تداعي مي كند كه ناشي از سابقه آن در تمدن بشري است. براي اين واژه در بستر سازمان و فناوري اطلاعات تعاريف كمابيش مشابهي ارائه شده است. شايد بتوان معماري را ساختاري بنيادين از سيستم ها اجزا و ارتباطات دروني و بيروني و اصول حاكم بر طراحي و نمو آنها دانست. (ANSI/IEEE STD 1471-2000) ازط__رفي واژه ENTERPRISE به هر مجموعه اي از سازمان اطلاق مي شود كه داراي اهداف مشترك و عمليات مشترك باشد. اين مجموعه مي تواند شامل كل سازمان و يا بخشي متمايز دريك سازمان و يا دامنه هاي وظيفه اي از يك سيستم و گاهي حتي مجموعه اي ميان سازماني باشد. (CIO COUNCIL 2000) مجموعاً مي توان اصطلاح معماري سازماني (ENTERPRISE ARCHITECTURE) را چنين تعريف كرد: يك نقشه سازماني است كه ساختار مأموريت و اطلاعات موردنياز سازمان و فناوريهاي لازم براي پشتيباني از آنها را تشريح كرده و فرايند گذار براي پياده سازي اين فناوريها را تعريف مي كند (CIO COUNCIL 1999) . در تعريف موردنظر ما در اين نوشتار معماري سازماني عبارتست از ساختار كلي نظام برن_______امه ريزي فناوري اطلاعات كه به كارگيري بهينه از فناوري اطلاعات را درجهت دستيابي به استراتژي هاي كسب و كار هدايت مي كند. (PERKS BEVERIDGE 2003) هرم معماري سازماني براي سهولت جامع نگري در شناخت حوزه عمل فناوري اطلاعات و بازآفريني سازمان مبتني بر فناوري اطلاعات رويكرد معماري سازماني عمدتاً از

مدل هرم معماري فناوري اطلاعات ارائه شده توسط موسسه ملي استانداردهاي فناوري آمريكا تبعيت مي كند. (شكل شماره 1) شكل شماره يك نشانگر لايه هاي مختلف برنامه ريزي و استقرار فناوري اطلاعات در يك سازمان است كه از آن به عنوان هرم معماري اطلاعات سازمان و يا به اختصار معماري سازماني نام برده مي شود. همان طور كه مشاهده مي شود براي معماري سازماني مبتني بر فناوري اطلاعات رويكردي لايه اي به كار گرفته شده است كه از پايين به بالاي هرم هر لايه بستر و محمل لايه بالادستي خود است و ازطرفي برنامه ريزي براي پياده س__ازي آن از بالا به پايين صورت مي گيرد. همچنين اين هرم نشانگر آن است كه معماري سازمان برمبناي فناوري اطلاعات مستلزم مشاركت تمامي سطوح استراتژيك مياني و عملياتي سازمان در فرايند معماري است كه اين خط سير در هرم مشهود است يعني از سطوح بالا به پايين ماهيت استراتژيك به عملياتي نزديك مي شود و اين بدان جهت است كه اين فناوري تمام سطوح سازماني را متأثر ساخته و در تصميم گيريهاي تمامي اين سطوح حضور دارد. درواقع امروزه اطلاعات به عنوان منبعي استراتژيك به موازات ساير منابع سازماني (منابع مالي نيروي انساني تجهيزات و تكنولوژي) شناخته مي شود. از اين رو فناوريهاي مربوط به تهيه و به كارگيري اطلاعات نيز اهميتي استراتژيك براي سازمانها يافته است. حال براي شناخت بهتر رويكرد معماري سازماني بهتر است هرم معماري سازماني را با دقت بيشت____ري بنگريم. لذا از بالا به پايين لايه ه____اي مختلف آن را به اجمال بررسي مي كنيم. 1 - لايه كسب و كار: نوك هرم

معماري فناوري اطلاعات جنبه هاي مربوط به كسب و كار و تجارت سازمان را تشريح مي كند. در اين سطح مباحثي چون استراتژي هاي كسب و كار و فناوري سازمان خط مشي ها دامن___ه و تصميم گيري درمورد پارادايم هاي تجاري فناوري اطلاعات مانند كسب و كار الكترونيك و... از فعاليتهايي است كه در اين سطح انجام مي شود. همچنين در اين لايه مواردي چون ساختار سازماني فرايندهاي كسب و كار سيستم هاي برنامه ريزي و كنترل و همچنين مكانيسم هاي اداري و مديريتي براي حصول به استراتژي ها و اهداف سازماني تشريح و ارتباط ميان آنها مدل سازي مي شود. 2 - لايه اطلاعات: با ظهور سيستم هاي راي____انه اي و گسترش استفاده از آنها در سازمانها به مرور زمان مشخص شد كه مكانيزاسيون فرايندها و عمليات الزاماً صحت و كارايي آنها را تضمين نمي كند. به عبارت ديگر اينكه فرايندهاي ناقص و غيربهينه باشد مكانيزاسيون آن تنها سبب تسريع در انجام «يك كار اشتباه» مي شود لذا براي كاربرد بهينه فناوري اطلاعات بايد اطلاعات موردنياز و در جريان فرايندهاي سازم___ان بهينه سازي و مدل سازي شود. سپس برمبناي خوشه بندي اطلاعات و ارتباطات گروهه__اي اطلاعاتي با فرايندهاي كاري سيستم هاي موردنياز س_____ازمان مشخص مي شوند. در اين لايه مباحثي چون مهندسي مجدد فرايندها (BPR) براي اصلاح و بهينه سازي گردش كار و اطلاعات مطرح مي گردد. اطلاعات اصلي موردنياز براي انجام وظايف سازماني در لايه معماري اطلاعات شناسايي مي شوند. در اين لايه مدلهاي منطقي اطلاعات دسته هاي داده مخازن داده و ارتباط آنها با وظايف سازم_____ان و سيستم هاي برنامه هاي كاربردي

شن_____اسايي و تعريف مي گردند. ابتدا نواحي موضوعي سازمان شناسايي و دسته بندي شده و از طريق آن مدل اطلاعاتي تهيه مي شود. در ادامه بانكهاي اطلاعاتي منطقي و ارتباط بين نواحي موضوعي و وظايف سازماني در غالب نمودارهاي مختلف مدل سازي مي شوند. مباحثي چون مكانيسم ها و رويه هاي مديريت دانش نيز در اين لايه مطرح مي شود. 3 - لايه برنامه هاي كاربردي: اين لايه دربرگيرنده سيستم هاي كاربردي است كه براي دستيابي به كاركرده_____اي تعريف شده در لايه هاي بالايي لازم مي آيند. سيستم هايي چون برنامه ريزي منابع سازمان (ERP) مديريت ارتباطات با مشتري (CRM) سيستم هاي اطلاعاتي مديريت (MIS) سيستم هاي مديريت زنجيره عرضه (SCM) و... در اين لايه لحاظ شده اند. شناسايي و توصيف برنامه هاي كاربردي و ماژولها و ارتباط آنها با فرايندهاي سازمان و ساير برنامه هاي كاربردي در لايه معماري برنامه هاي كاربردي انجام مي شود. ارتباط بين برنامه هاي كاربردي با وظايف سازمان و همچنين با نواحي وظيفه اي سازمان از موارد ديگري است كه در ادامه طراحي اين لايه از معماري تدوين مي شوند. 4 - لايه فناوري يا زيرساختها: اين لايه در حقيقت پيكره ظاهري فناوري اطلاعات و آن چيزي است كه در اذهان عموم از فناوري اطلاعات (IT) متصور است. اين سطح از فناوري اطلاعات درب___رگيرنده فناوريهاي سخت افزاري و نرم افزاري ازجمله ريزپردازنده ها رايانه هاي شخصي شبكه هاي رايانه اي زيرساختهاي مخابراتي و الكترونيكي بسترهاي نرم افزاري و... مي شود. درحقيقت استقرار سيستم هاي اطلاعاتي سازمان بر محمل اين لايه انجام مي گردد. در لايه معماري زيرس_____اختها فناوريهاي سخت

افزاري نرم افزاري و شبكه هاي مخابراتي موردنياز براي استقرار سيستم هاي كاربردي سازمان شناسايي و تبيين مي گردند. نيازمنديها و موجوديهاي تكنولوژيكي سازمان براساس چهار ناحيه تكنولوژيكي اصلي (بستر نرم افزاري مديريت داده ها و سيستم هاي عامل سخت افزارهاي پردازش اطلاعات فناوريهاي مخابراتي و ميان افزارها) طبقه بندي مي گردند. به هرحال آنچه از فناوري اطلاعات در وهله اول به چشم مي آيد همين جنبه هاي تكنولوژيك آن است كه شيفتگي بيش از حد به اين لايه سرابي است كه چشم اغلب سازمانهاي ما را به خود معطوف كرده و آنها را از فهم فلسفه و مباني (لايه هاي بالاتر) كاربردهاي فناوري اطلاعات غافل داشته است. چه بسيارند سازمانهايي كه به آخرين مدل فناوريهاي رايانه اي مجهزند اما كمترين درصد منافع مترتب بر آن را جذب مي كنند. مزايا به زعم «جان زكمن» نظريه پرداز عرصه معماري سازماني: «ضرورت تغيير به روز بودن كيفيت گرايي و شتاب تغييرات شرايطي را فراهم آورده كه ما را مجبور به روي آوردن به سوي معماري سازماني مي كند. در قرن 21 معماري عامل تعيين كننده در موفقيت يا شكست بقا و يا فناي سازمانهاست. (ZACHMAN 1997) اما به طور مشخص مزايا و منافع ناظر بر رويكرد معماري سازماني را مي توان در دو دسته كلي گروه بندي كرد. (1) منافع عام مترتب بر كسب و كار سازمان (2) منافع مترتب بر بخش فناوري اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي و منابع فناوري اطلاعات پشتيبان كسب و كار. الف ) مزاياي عام مترتب بر كسب و كار تبعيت از استراتژي: طراحي سازمان مبتني بر مقاصد استراتژيك هدايت گر

تغييرات سازماني و توسعه سيستم هاي سازمان خواهدبود. به جاي تاكيد صرف بر انجام درست كارها انجام كارهاي درست نيز مدنظر خواهدبود. كاهش فعاليتهاي زايد و بخشي نگري: اگرچه كارهاي زايد و تكراري يكي از دغدغه هاي اصلي بخش فناوري اطلاعات است اما با رويكرد معماري سازماني مي توان اضافات و كارهاي زايد بخشهاي مختلف سازماني را نيز شناسايي و حذف كرد. ماهيت فرايند معماري سازماني: همان طور كه در تشريح هرم معماري سازماني عنوان شد ماهيت اين فرايند مشاركت تمامي سطوح سازماني را طلب مي كند كه اين خود مزاياي بسياري را درپي خواهد داشت ازجمله: افزايش آگاهي كاركنان بخشهاي مختلف از كليت سازمان و فرايندهاي آن به ويژه بخش فناوري اطلاعات تسهيم و اشاعه دانش و مهمتر از همه اينكه فرايند معماري سازماني يك فرايند تغيير است كه مطمئناً مزايا و البته ريسك هاي مترتب بر فرايند تغيير را نيز به همراه دارد. ب) مزاياي مترتب بر بخش فناوري اطلاعات كاهش اض__افات: كاهش تكرار و اضافات داده ها و فرايندها كه اولي سبب افزايش دقت و دومي سبب سهولت نگهداري سيستم ها خواهدشد و مجموعاً كاهش هزينه را در سيستم هاي اطلاعاتي به بار خواهد آورد. سيستم هاي اثربخش: به واسطه تلفيق استراتژي هاي كسب و كار و فناوري اطلاعات سيستم هاي توسعه يافته هدفمندتر و همراستاي محور كسب و كار سازمان خواهندبود؛ افزايش كيفيت سيستم ها: تحليل فرابخشي در معماري سازماني سبب مي شود توسعه سيستم ها برمبناي رويكردي جامع نگر و هدف محور و درنتيجه كيفي تر صورت گيرد؛ يكپارچگي سيستم ها: رويكرد جامع نگر معماري سازماني توجهي وي_____ژه به يكپارچ__ه

سازي و حاكميت استانداردها و تعامل پذيري سيستم ها دارد كه اين سبب كاهش و رفع معضل سنتي سيستم ه___اي جزيره اي و پراكنده در سازمان خواهدشد. چشم انداز آتي نظرسنجي هاي به عمل آمده از تعداد 200 مدير ارشد اطلاعاتي شركتهاي پيشرو اروپايي و آمريكايي ده اولويت زير را به عنوان مهمترين دغدغه هاي سازمانها در حوزه فناوري اطلاعات طي سال 2002 و بعد از آن عنوان كرده است: 1 - كاهش / تثبيت هزينه ها؛ 2 - همسوسازي هزينه ها و خريدهاي مربوط به فناوري اطلاعات با راستاي كسب و كار؛ 3 - خدمت دهي عالي در بخش فناوري اطلاعات 2 - O’ROUKER, CAROL, AND ET AL, “ENTERPRISE ARCHITECTURE: USING THE ZACHMAN FRAMEWORK”, USA: THOMSON LEARNING INC, 2003. 3 - PERKS, CORL. BEVERIDGE, TONY, “GUIDE TO ENTERPRISE IT ARCHITECTURE”, NEW YORK: SPRINGER INC, 2003. 4 - FEDERAL CHIEF INFORMATION OFFICER (CIO) COUNCIL, FEDERAL ENTERPRISE ARCHITECTURE, VERSIONAL, FEBRUARY 2001. 5 - JOHN ZACHMAN, ENTERPRISE ARCHITECTURE: THE ISSUE OF CENTURY - 1997, www.zifa.com 6 - TANNENBAUM, ADRIAN, “METADATA SOLUTIONS”, 2001, ADDISON WESLEY. منبع: ماهنامه تدبير-سال چهاردهم-شماره143

بيانيه هاي ماموريت و اينترنت

مترجم فرشيد محمد زاده

چكيده: درحالي كه شركتهاي زيادي سايت هاي اينترنتي خود را توسعه بخشيده اند اما تعداد بسيار كم_____ي از آنها دريافته اند كه چگ_____ونه مي توانند با استفاده از سايت هاي خود، اطلاعات مربوط به استراتژي هاي كسب و كار را در اختيار ذينفعان بنگاه قرار دهند. مطالعه حاضر نش__ان مي دهد كه شركتهاي معظم اروپايي، ژاپني و آمريكايي به چه ميزان، رسالتهاي استراتژيك و بيانيه هاي ماموريت خ________ود را در وب سايت هايشان منعكس كرده

اند. نت__ايج نشان مي دهد كه 66/7 درصد سايت هاي شركتهاي اروپايي، 50 درصد سايتهاي شركتهاي ژاپني و 66/3 درصد سايتهاي شركتهاي آمريكايي به اين محتوا پرداخته اند. مع الوصف، كمتر از 10 درصد شركتهاي موردمطالعه بدون درنظر گرفتن منطقه جغرافيايي آنها، در صفحات مربوط به مشتري_____ان، كاركنان، سرمايه گذاران يا عرضه كنندگان سايتهاي خود، اين محتوا را لحاظ كرده اند.مقدمهتمامي شركتهاي بزرگ دنيا در اينترنت وب سايتي را راه اندازي كرده اند. اما تعداد كمي از اين شركتها مي دانند كه چگونه استرات_____ژي هاي كسب و كار، خصوصاً بيانيه هاي ماموريت خود را با استفاده از وب سايت هايشان منعكس كنند. درحال حاضر، اطلاعات مربوط به استراتژي هاي كسب و كار يا بيانيه هاي ماموريت به عاملي حياتي تبديل شده است. چرا كه از دهه 1980 به بعد شركتها براي اينكه بتوانند با ذينفعان خود رابطه برقرار كنند به اين اطلاعات كليدي، متكي هستند. محققان فراواني نشان داده اند كه بيانيه ماموريت بنگاه مي تواند مقاصد، اهداف، محصولات، بازارها و ماهيت فلسفي سازمان را به عموم مخاطبان عرضه كند. من__افع چنين بيانيه هايي در تحقيقات زيادي موردتوجه قرار گرفته است و اعتقاد بر اين است كه تمامي شركتها بايد يك بيانيه مربوط به خود داشته باشند. مي توان ادعا كرد كه بيانيه ها، نوعي ابزار مديريتي هستند.مطالعاتي كه توسط شركتهاي معتبر مديريت نظيرBAINCO صورت گرفته نشان مي دهد كه 90 درصد از 500 شركت برتر نشريه فورچون داراي بيانيه ماموريت هستند.در سالهاي اخير، بنگاهها به اهميت بيانيه ها پي برده اند. رشد و توسعه شبكه جهاني وب و توانمندي بنگاهها در توسعه وب سايت

هاي جامع، باعث شده كه شركتهاي معظم دنيا بدون توجه به مختصات جغرافيايي خود سعي كنند با بهينه سازي سايت هاي اينترنتي، مخاطبان و ذينفعان را از رسالتهاي خود مطلع كنند. اين كار عموماً به سه دليل انج___ام مي ش__ود: اول، وب سايت هاي شركتهاي چندمليتي محتواي مشابهي دارد، چرا كه اين شركتها سعي مي كنند تا آنجا كه مي توانند مخاطبان مشابهي را از سرتاسر جهان ردگيري كنند. مي توان ديد كه شركتهاي اروپايي، سرمايه گذاران را از ساير نقاط جهان جستجو مي كنند. دوم، محققان نهادگرا معتقدند زماني كه بنگاهها سايت هاي اينترنتي خود را طراحي مي كنند به نوعي از بنگاههاي پيشرو دنباله روي مي كنند؛ فرضاً به جاي اينكه ساخت جديدي را در طراحي سايت هاي خود به كارگيرند، عموماً از طرحهاي موجود استف_اده مي كنند. لذا انتظار مي رود كه سايت اينترنتي بنگاهها با يكديگر همخواني داشته باشد. مشاهدات نشان مي دهد كه شركتهاي چندمليتي در كشورهاي مختلف، الگوهاي كسب و كار شركتهاي آمريكايي را پيش روي خود قرار داده اند. بنابراين، مي توان انتظار داشت كه سايت هاي اينترنتي بنگاهها در سرتاسر جهان، شباهتهاي زيادي به يكديگر داشته باشند. لذا تفاوتهايي كه دربرقراري ارتباط با ذينفعان و مخاطبان از طريق اينترنت وج_______ود دارد ب__ه حداقل رسيده و غالباً وب سايت ه____اي شركتهاي چندمليتي صرف نظر از اينكه ژاپني، اروپايي و يا آمريكايي باشند، شباهتهاي زيادي به يكديگر پيدا مي كنند. بنابراين، نحوه ارائه بيانيه ماموريت به مخاطبان از طريق وب سايت ها نيز به نوعي شب____اهتهايي را به يكديگر به دست مي دهد.سوم، تفاوتهاي فرهنگي، سبكهاي مدي__ريت و قوانين

دولتي و حكومتي باعث مي شود شركتهاي چندمليتي در تعامل با مخاطبان خود تمايلات و نيازهاي كاملاً متفاوتي داشته باشند. تحقيقات نشان مي دهد شركتهاي آمريكايي عموماً گشاده رو نيستند. شركتهاي خودروسازي آمريكايي غالباً صورتحسابهاي مالي را كه به صورت فصلي تهي____ه مي شود، به عموم مخاطبان عرضه نمي كنند و از اين كار امتناع مي ورزند. بايد گفت عملاً قدرت ذينفعان بنگاه نيز در كشورهاي مختلف تفاوت مي كند. مديران عالي شركتهاي آلماني از قدرت خاصي برخوردارند. تاريخ ژاپن نشان داده است كه سيستم دولتي اين كشور درعوض عايدات كوتاه مدت سرمايه گذاري، به عايدات اجتماعي توجه بيشتري معطوف مي كند. هدف تحقيق حاضر اين است كه نشان دهد شركتهاي بزرگ چندمليتي به چه ميزان با استفاده از وب سايت هاي خود اطلاعات مربوط به استراتژي هاي كسب و كار را به ذينفعان و مخاطبان بنگاه منتقل مي كنند. در اين تحقيق، شركتهايي از ميان 500 شركت برتر نشريه فورچون گزينش و وجود بيانيه ماموريت در وب سايت هاي آنها بررسي شده است. بايد گفت تحقيقات محدودي، وب سايت هاي بنگاهها را به عنوان ابزار ارتباط جمعي موردمطالعه قرار داده اند. لذا نويسندگان اين نوشتار نتوانستند تحقيقي را پيدا كنند كه نشان دهد شركتهاي چندمليتي به چ____ه ميزان از وب سايت هاي خود براي برقراري ارتباط با مخاطبان و ذينفعان خود استفاده مي كنند.روش تحقيقشركتهاي موردمطالعه در اين تحقيق از ميان 500 شركت برتر نشريه فورچون و متناسب با شاخص درآمد انتخاب شده اند. 30 شركت برتر ژاپن، 30 شركت برتر اروپا و 30 شركت برتر آمريكاي شمالي انتخاب شدند. اين شركتها منابع كافي براي

ايجاد سايت هاي اينترنت____ي پيچيده را دارا هستند و عموماً بيانيه هاي ماموريت خود را در سايت ها قرار داده اند. چهار شركت ژاپني بيانيه ماموريت خود را به زبان انگليسي ترجمه نكرده بودند لذا چهار شركت بعدي كه در فهرست نشريه فورچون قرار داشتند انتخاب شدند. بعضي شركتها تمامي عناصري كه براي يك بيانيه لازم است را لحاظ كرده اند اما برخي ديگر به محتواي خاص خود پرداخته اند. لذا محققان اين نوشتار تعريف استانداردي را مبناي كار خود قرار داده و وب سايت بنگاهها را متناسب با چهار عنصر كليدي مقصود، اهداف، محصول/بازار، و ماهيت فلسفي سازم___ان در قالب بيانيه ماموريت ارزيابي كرده اند. برخي بنگاهها به جاي مفهوم «رسالت» از مفهوم «دورنما» استفاده كرده اند، لذا مي بايست اين عناوين مشابه نيز در مفهوم رسالت مدنظر قرار مي گرفتند. سايت هاي بنگاهها با استفاده از آدرس اينترنتي كه در نشريه فورچون وجود داشت، ردگيري شدند. ابتدا با بررسي «صفحه خانگي» وب سايت، وجود يا عدم وجود بيانيه ماموريت يا اتصالي (لينك) به صفحه موردنظر بررسي و درصورت عدم رؤيت بيانيه در صفحه اصلي سايت، صفحه «درباره ما» به طريقه مشابه مورد بررسيقرارگرفت. يكي از دلايل اصلي وجود بيانيه ماموريت آن است كه بنگاه بتواند با مخاطبان و ذينفعان خود ارتباط منطقي برقرار كند. لذا چهار صفحه ديگر سايت را كه عموماً براي مخاطبان بنگاه طراحي مي شود، جستجو شد. اين چهار صفحه عبارتند از؛ صفحه مشتري كه نوعاً اطلاعاتي را راجع به مشخصات محصولات و يا خدمات مشتري دربردارد، صفحه كاركنان كه فرصتهاي كاري و يا اطلاعات مربوط به مشاغل بنگاه را

دربردارد، صفح_ه ارتباط با سرمايه گذاران كه عموماً لينك ها يي را به صورتحسابهاي مالي جاري بنگاه، گزارشهاي ساليانه و اطلاعات مربوط به مديران بنگاه برقرار مي كند، صفحه مربوط شركا و عرضه كنندگان كه مطالبي را در اين محتوا ارائه مي كن_د. مطالعه اي كه توسط ليوترز - كولي (1997) انجام شده نش____ان مي دهد كه 91 درصد از بيانيه هاي ماموريت شركتهايي آمريكايي در صفحه مربوط به مشتريان، 61 درصد در صفحه مربوط به كاركنان، 60 درصد در صفحه مربوط به سهامداران و 16 درصد در صفحه مربوط به عرضه كنندگان آمده است. در مطالعه ديگري، بارت (1997) 88 مورد از بيانيه هاي شركتهاي آمريكايي را به صورت محتوايي بررسي كرده و نشان داده است كه 78 درصد صفحات مشتريان، 52 درصد صفحات كاركنان، 41 درصد صفحات سرمايه گذاران و 21 درصد صفحات عرضه كنندگان به اين محتوا اختصاص يافته است. لذا اهميت اين چهار صفحه در دو تحقيق فوق كاملاً كليدي فرض شده است.نويسندگان مقاله حاضر هر چهار صفحه فوق را بررسي كرده اند. لذا مي توان فهميد كه بيانيه هاي ماموريت شركتها در كداميك از صفحات قرار دارد يا حداقل در كداميك از صفحات اتصالي به آن برقرار شده است. هر دو واژه «رسالت» و «دورنما» جستجو شد تا مطالب مرتبط پيدا شود. اين كار بدين خاطر صورت گرفته است كه بنگاهها نوعاً اين دو مفهوم را به جاي يكديگر به كار مي برند. اگر نتيجه جستجو چندين گزينه را ارائه كند، تنها به گزينه يا لينك اول اكتفا مي شود.نتايجنتايج نشان مي دهد كه در 66/7 درصد از سايت هاي

شركتهاي اروپايي، 50 درصد سايت هاي شركتهاي ژاپني و 66/3 درصد از سايت هاي شركتهاي آمريكايي بيانيه ماموريت وج__ود دارد. همچنين در 68/4 درصد از سايت هاي شركتهاي اروپايي، 73/7 درصد از سايت هاي شركتهاي آمريكايي و تنها در 46/7 درصد از سايت هاي شركتهاي ژاپني عبارتهاي «رسالت» و «دورنما» توأمان براي معين كردن بيانيه به كار رفته اند. به عبارت ديگر مي توان گفت غالب بنگاههاي اروپايي و آمريكايي، بيانيه هاي ماموريت خود را در قالب مفهوم «رسالت» يا «دورنما» ارائه كرده اند، اما تنها نيمي از شركتهاي ژاپني، بيانيه هاي خود را با عنواني متفاوت نشان داده اند. با بررسي دقيق تر مي توان گفت كه شركتهاي ژاپني غالباً رسالتنامه خود را با مفاهيم «مقصود» يا «تعهدات» ابراز مي كنند. برخي نيز از واژه هاي «هدف» يا «منظور» استفاده كرده اند.شركتهاي آمريكايي تمايل بيشتري دارند كه در سايت هاي خود از موتورهاي جستجو استفاده كنند. حدوداً 76/7 درصد از سايت هاي شركتهاي آمريكايي به اين امكانات مجهزند، درحالي كه 70 درصد سايت هاي شركتهاي اروپايي و 50 درصد سايت هاي شركتهاي ژاپن___ي داراي موتور جستجو هستند. در سايت هايي كه هم داراي بيانيه ماموريت بودند و هم موتور جستجو داشتند، با استفاده از موتور جستجو معين شد كه آيا بيانيه توسط موتور جستجو پوشش داده شده است يا خير. در شركتهاي اروپايي تمامي بيانيه هايي كه با عنوان «رسالت» يا «دورنما» معين شده بودند در موتور جستجو پيدا شدند. به نظر مي رسيد كه در شركتهاي آمريكايي هم وضعيت مشابهي وجود داشته باشد. 12 شركت از مجموع شركتهاي آمريكايي موردمطالعه، بيانيه هاي ماموريت

خود را با عنوان «رسالت» يا «دورنما» مشخص كرده بودند. با استفاده از موتورهاي جستجوي سايت ها، 12 بيانيه ماموريت پيدا شد. اما تنها در 10 مورد، بيانيه اي كه پيدا نشد مشخصاً با عنوان «رسالت» يا «دورنما» معين شده بود. در شركتهاي (آمريكايي) جنرال موتورز و انرون، موتور جستجو عبارت «دورنما» را شناسايي كرد. دو ش__ركت ديگر نيز علي رغم اينكه بيانيه هاي ماموريت خود را مشخصاً با عناوين موردنظر معين نكرده بودند، اما با جستجوي واژه «هدف» (در شركت SBC COMMUNICATION )و«جهت ما» (در شركت DUKE ENERGY)) بيانيه هاي آنها پيدا شد. در چه__ار شركت ژاپني نيز كه عناويني را براي بيانيه هاي خود معين نكرده بودند، تنها در يك سايت، عبارتهاي موردنظر در موتورهاي جستج__و پيدا شد. بنابراين، مي توان گفت علي رغم اينكه سايت هاي فراواني داراي موتور جستجو هستند اما غالباً موتورهاي آنها قابليت اطمينان بالايي ندارند.همان طور كه انتظار مي رفت صفحه اصلي سايت كه آدرس آنها در فهرست 500 شركت برتر نشريه فورچون وجود دارد در هر 90 شركت موردمطالعه وجود داشت. اما تفاوتهايي در محتواي صفحات سايت ها ديده مي شود. شركتهاي ژاپني و اروپايي در صفحات اصلي سايت خود قوياً بر كل بنگاه تمركز كرده اند. درحالي كه تقريباً يك چهارم (26/7 درصد) شركتهاي آمريكايي در صفحات اصلي سايت خود بر فرايند بازاريابي محصولات و خدمات خود تكيه كرده اند.شايد بتوان گفت دليل اين است كه مشتريان شركتهاي آمريكايي بيشتر تمايل دارند كه از طريق اينترنت خريد كنند. علاوه بر صفحه اصلي، غالباً سايتها صفحه اي دارند كه با عنوان «درباره ما» معين مي شود. 93/3

درصد از شركتهاي اروپايي در سايت هاي خود اين صفحه را دارا بودن____د و 83/3 درصد از س_ايت هاي شركتهاي ژاپني اين صفحه ديده مي شد.با بررسي «صفحه اصلي» سايت و صفحه «درباره ما» روشن شد كه تنها چهار شركت از 30 شركت اروپايي، شش شركت از 30 شركت ژاپني و نه شركت از 30 شركت آمريكايي در اين صفحه «اصلي» سايت هاي خود، بيانيه ماموريت را قرار داده بودند. اما صفحه «درباره ما» وضعيت كاملاً متفاوتي داشت. 50 درصد شركتهاي اروپايي، 40 درصد شركتهاي ژاپني و 42/9 درصد شركتهاي آمريكايي در اين صفحه، بيانيه هاي ماموريت خود را قرار داده بودند. نتايج حاصله 36/7 درصد شركتهاي اروپايي، 20 درصد شركتهاي ژاپني و 93/3 درصد شركتهاي آمريكايي داراي صفحه مربوط به «مشتريان» هستند. ملاحظه مي شود كه شركتهاي آمريكايي درصد بالايي را به خود اختصاص داده اند. دليل اين است كه وب سايت هاي شركتهاي آمريكايي كاملاً متمايل به بازار هستند. در صفحه مربوط به «كاركنان» الگوي كاملاً متفاوتي ظاهر شده است. 93/2 درصد شركتهاي آمريكايي و اروپايي داراي چنين صفحه اي هستند در حالي كه در 16/7 درصد شركتهاي ژاپني اين صفحه ملاحظ___ه مي شود. به نوعي مي توان گفت كه شركتهاي ژاپني عمدتاً تمايل به استخدام مادام العمر كاركنان خود دارند. الگوي سوم مربوط به صفحه «سرمايه گذاران» است. نتايج مشاهدات تف__اوت كمي را بين شركتهاي مختلف نشان مي دهد. 90 درصد شركتهاي آمريكايي، اروپايي و ژاپني داراي صفحه مربوط به «سرمايه گذاران» هستند. واضح است كه شركتهاي بزرگ دنيا به سرم____ايه گذاران توجه خاصي را معطوف مي كنند. الگوي مربوط به عرضه

كنندگان كاملاً متفاوت است. نتايج نشان مي دهد كه اين گروه از ذينفعان كمترين توجه را به سوي خود معطوف ساخته اند. تنها 10 درصد شركتهاي اروپايي صفحه مربوط به «عرضه كنندگان» را در سايت هاي خود تعبيه كرده اند. 32 درصد شركتهاي ژاپني و 33/3 درصد شركتهاي آمريكايي نيز به اين امر اقدام كرده بودند. اين موضوع نشان مي دهد كه شركتها معتقدند ساير كانال هاي ارتباطي مانند پست الكترونيكي، تلفن يا فكس مي توانند در رقابت با وب سايت كاراي_ي بهتري داشته باشند. مضافاً اينكه سرمايه گذاران بالقوه ارزش بيشتري در مقايسه با عرضه كنندگان بالقوه دارا هستند، چرا كه بنگاه مي بايست سرمايه گذاران را ترغيب سازد تا سرمايه گذاري كنند اما درمورد عرضه كنندگان چنين حالتي وجود ندارد.همان طور كه ملاحظه شد هركدام از صفح__ات مربوط به مشتريان، كاركنان، سرمايه گذاران و عرضه كنندگان الگوهاي متفاوتي را نشان مي دهد. اما در رابطه با وجود بيانيه ماموريت در اين صفحات، الگوي كاملاً ثابتي وجود دارد. شواهد حاكي است تعداد بسيار محدودي از صفحات مشتريان، كاركنان، سرمايه گذاران و عرضه كنندگان داراي بيانيه ماموريت بوده و يا حداقل لينكي به آن برقرار كرده اند. در بين تمامي بنگاههاي م__ورد مطالعه، كمتر از 10 درصد اين صفحات اطلاعات مربوطهرا دارا بودند. تفسي__ري كه مي توان ارائه كرد اين است كه بنگاهها معتقدند اگر مراجعان تمايل داشته باشند تا اطلاعاتي راجع به بيانيه ماموريت بنگاه پيدا كنند در صفحه «اصلي» يا صفحه «درباره ما» به دنبال آن مي گردند.فرض ديگري كه درنظر نويسندگان قرار داشت، اين است كه نتايج مشاهدات به نوعي با صنعت

و منطقه جغرافيايي كه بنگاهها در آن قرار دارن____د، ارتباط دارد. براي اين منظور داده هاي تحقيق متناسب با صنعت و منطقه جغرافيايي تجزيه وتحليل شدند. 90 شركت موردمطالعه طبق جدول 4 به گروههاي صنعتي تقسيم شدند. بزرگترين گروه صنعتي كه شكل گرفت مربوط به صنعت مالي و بيمه بود. 36 شركت از 90 شركت (حدود 40 درصد) در اين گروه جاي گرفتند. 14 شركت در صنايع توليدي، 12 شركت در صنعت الكترونيك و كامپيوتر، 11 شركت در صنايع معدني، نفت و پالايش، 11 شركت د رصنعت خرده فروشي و 6 شركت در ساير صنايع تقسيم بندي شدند. نتايج مشاهدات نشان مي دهد، تفاوتهايي كه در تعداد بيانيه هاي ماموريت در وب سايت هاي مختلف وجود دارد صرفاً با تقسيم بندي صنعتي توجيه نمي شود. اگرچه تفاوت ميان صنايع در مناطق جغرافيايي كه شركتها در آن قرار دارند، قابل ملاحظه است.باتوجه به مشاهدات، بنگاههاي مالي و بيمه اروپايي تمايل زيادي دارند كه بيانيه هاي ماموريت خود را در وب سايت هايشان قرار دهند، 76/9 درصد بنگاههاي مالي و بيمه اروپايي، 50 درصد بنگاههاي ژاپني و 30 درصد بنگاههاي آمريكايي در وب سايت هاي خود بيانيه قرار داده اند. مي توان گفت بنگاههاي مالي و بيمه آمريكايي به اندازه شركتهاي اروپايي و آمريكايي در پهنه عالم گسترده نيستند و لذا بيانيه ماموريت خود را نوعاً در سايت هايشان قرار نمي دهند. ملاحظه شد كه 12 شركت از مجموع 36 بنگاه مالي، بانكها بودند كه 7 بانك اروپايي، 3 بانك ژاپني و 2 بانك آمريكايي بودند. جالب توجه است كه بدانيم تنها يك بانك ژاپني و يك

بانك اروپايي در وب سايت خود بيانيه ماموريت نداشتند ولي هر دو بانك آمريكايي از قراردادن بيانيه خود در سايت هايشان امتناع كرده بودند. اگرچه لزوماً نمي توان نتيجه خاصي از اين امر به دست آورد. 81/1 درصد شركتهايي كه در صنايع معدني، نفت و پالايش فعاليت مي كنند و 80 درصد شركتهايي كه در صنايع مخابراتي و زيرساختي حضور دارند، بيانيه هاي ماموريت خود را در وب سايت هايشان قرار داده اند، درحالي كه 45/5 درصد شركتهايي كه در صنايع عمده و خرده فروشي فعاليت مي كنند در سايتهاي خود بيانيه ماموريت دارند. در تفسير اين امر مي توان گفت بنگاههايي كه در صنايع معدني، نفت و پالايش فعاليت دارند سعي مي كنند به نوعي با ايجاد تصوير مثبت در اذهان عمومي، مشكلات زيست محيطي و انتقادات ضدرقابتي خود را مرتفع كنند. يعني با قراردادن بيانيه هاي ماموريت در سايت به نوعي سعي مي كنند انتقاداتي كه به آنان وارد است را به فرصتي براي ارتقاي وجهه عمومي خود تبديل كنند.جمع بنديطالعه حاضر نشان مي دهد كه نوز بسياري از شركتهاي بزرگ دنيا، بيانيه ماموريت خود را در وب سايت هايشان قرار نداده اند. تقريباً يك سوم شركتهاي اروپايي و آمريكايي و نيمي از شركتهاي ژاپني، هيچ نشاني از بيانيه ماموريت در سايت هاي خود ندارند. همچنين غالب شركتها، بيانيه خود را در صفحه «اصلي» سايتشان قرار نداده اند. درعوض، در صفحه «درباره ما» يا با استفاده از موتور جستجو امكان پيداكردن بيانيه ماموريت وجود دارد. اين امر به نوعي تعجب برانگيز است چرا كه اين شركتهاي بزرگ، حتماً منابع كافي براي توسعه وب

سايت هاي جامع را در اختيار دارند و همگ_____ي اهميت بيانيه ماموريت را به خوبي مي دانند. شايد بتوان گفت، شركتها هنوز بيانيه ماموريت را به عنوان ابزار ارتباطي قوي مدنظر ندارند. واضح است كه اينترنت به آنان اجازه داده است كه تبليغات عالي و پيچيده، بروشورها و گزارشهاي ساليانه خود را به راحتي عرضه كنند. نيز مي توانند از محصولات، اهداف و بازارهاي خود به راحتي صحبت كنند. اما در بيانيه ماموريت، به وضوح نمي توان اين حجم از اطلاعات را ارائه كرد. لذا اينترنت تنه__ا براي ارائه اطلاعات اين چنيني به كار مي رود. نتيجه مهم ديگر اين مطالعه، نشان مي دهد كه صفحات مربوط به مشتريان، كاركنان، سرمايه گذاران و عرضه كنندگان اهميت چنداني براي بنگاهها پيدا نكرده است، چرا كه كمتر از 10 درصد بنگاههاي موردمطالعه در اين صفحات، بيانيه ماموريت خود را در اين صفحات قرار داده يا حداقل لينكي به آن برقرار كرده بودند.ماهيت وب سايت ها در بنگاههاي ژاپني، اروپايي و آمريكايي متفاوت است. بنگاههاي ژاپني در مقايسه با بنگاههاي اروپايي و آمريكايي بيانيه هاي كمتري دارند و عموماً آنها را ب_ا واژه هاي «رسالت» يا «دورنما» معين نكرده اند، در سايت هاي خود از موتورهاي جستجو استفاده نكرده و صفحات مربوط به مشتري و كاركنان در سايت هايشان كمتر مشاهده مي شود. عوامل متعددي در اين امر نقش دارند. يكي از خواص نامشهود مديريت ژاپني اي_ن است كه ارتباط غالباً به صورت چهره به چهره صورت مي گيرد، استخدام نيز مادام العمراست. لذا جذب كاركنان ازطريق اينترنت اهميت چنداني نخواهد داشت. تاريخچه صنعت ژاپن، روابط مستحكمي ميان

عرضه كننده و خريدار به وجود آورده است، اين فرايند مي تواند ارتباط با مشتري از طريق اينترنت را كاهش دهد. نهايتاً اينكه نسخه انگليسي سايت هاي ژاپني با نسخه اصلي ژاپني، كاملاً متفاوت است، چرا كه بنگاههاي ژاپني تمايلي ندارند مشتريان يا كاركنان خود را از خارج مرزهاي ژاپن جذب كنند. شايد اين عوامل ب____اعث شده باشد بنگاههاي ژاپني بيانيه هاي خود را در سايت هايشان قرار نداده باشند.شكل گيري كسب و كارهاي بزرگ و در مقياس جهاني و تمايل آنان در بكارگيري تجارب برتر، نشان مي دهد كه حداقل تفاوتهاي كوچكي در نقاط مختلف جهان يعني در آسيا، اروپا و آمريكا وجود دارد. به نوعي اين تفاوتها به فضاي كسب و كار اينترنتي هم منتقل خواهدشد. ابداً نمي توان تفاوتهاي عميق فرهنگي در كسب و كار را ميان ژاپن و ملل غرب ناديده گرفت. با قدري اغماض، اين تفاوتها ميان اروپا و آمريكا هم قابل ملاحظه است. لذا تنوع فرهنگي باعث خواهدشد نحوه تعامل بنگاهها با ذينفعان و مخاطبان ازطريق وب نيز كاملاً متفاوت باشد.علي رغم اين تفاسير، بنگاهها براي اينكه ذينفعان را از بيانيه خود مطلع سازند از فرايندهاي نوعاً مشابهي استفاده مي كنند. 50 تا 66/7 درصد شركتها درجايي از وب سايت خود، بيانيه هايشان را قرار داده بودند. بسته به منطقه جغ__رافيايي، 83/3 تا 93/3 درصد سايتها صفحه «درباره ما» را دارا بودند. اين حقيقت را نمي توان ناديده گرفت كه شركتهاي ژاپني با كاركنان خود ازطريق اينترنت تعامل نمي كنند.درنهايت مي توان گفت كه بسياري از شركتهاي بزرگ دنيا نگاهي ابزاري به اينترنت دارند. نيز شيوه اي كه آنها

بيانيه هاي ماموريت خود را به مخاطبان ارائه مي كنند شباهتهاي زي___ادي وج______ود دارد. ولي در توسعه وب سايت هاي بنگاهها ابداً نمي توان تفاوتهاي فرهنگي را ناديده گرفت.*تدبير

نقش فناوري اطلاعات در برنامه ريزي منابع

سازماندكتر محمد تقوي فرد، محسن زاهدي، مصطفي ترابي

چكيده: يكي از آخرين فناوري هاي اطلاعاتي در زمينه تحول سازمانها، سيستم برنامه ريزي منابع سازمان (ERP=ENTERPRISE RESOURCES PLANNING) است. هدف اصلي در اين فناوري، نفوذ فناوري اطلاعات در تمامي مراحل فعاليتهاي يك سازمان يا بنگاه اقتصادي است تا منابع مختلف بتوانند با يكديگر و رعايت تبادلات منطقي بين هم، خروجي يكپارچه اي را ارائه كنند. در اين مقاله به بررسي سيستم نقش فناوري اطلاعات در برنامه ريزي منابع سازمان مي پردازيم. در مورد سير تكاملي ERP توضيح مختصري مي دهيم، در ادامه كاركردها و روشهاي اجرا، مزاياي پياده سازي ، تعامل و سازگاري سيستم برنامه ريزي منابع سازمان با تجارت الكترونيك و جايگاه آن در لايه هاي نرم افزاري و سيستم هاي اطلاعاتي مطالبي ذكر مي شود و سپس به بررسي توسعه برنامه ريزي منابع سازمان و نقش IT در توسعه ERP و شكل گيري ERP توسعه يافته (ERPII) مي پردازيم. در خاتمه نيز به دلايل شكست پروژه هاي برنامه ريزي منابع سازمان و موانع اصلي موجود درپياده سازي سيستم برنامه ريزي منابع سازمان اشاره مي شود.مقدمهسيستم هاي اطلاعاتي كارا و يكپارچه كه بتوانند همه فعاليتها و وظايف موجود در يك سازمان را تحت پوشش قرار داده و اطلاعات لازم و ضروري را بموقع در اختيار استفاده كنندگان آن قرار دهند، از ابزار هاي مفيدي هستند كه سازمانها براي افزايش قابليتهاي خود، بهبود عملكرد، تصميم گيري بهتر و

دستيابي به مزيت رقابتي از آن استفاده مي كنند. در اين ميان سيستم هاي ERP از آخرين ابزارهاي مديريتي است كه قادر است اطلاعات موجود در سازمان را با استفاده از IT در تمام حوزه هاي فعاليت سازمان به طور يكپارچه و منسجم جمع آوري كند و اين اطلاعات و نتايج حاصل از آن را در اختيار استفاده كنندگان آن در سطوح مختلف سازمان قرار دهد. اين سيستم ها را مي توان جزء ثمره هاي جديد در زمينه IT در يك دهه گذشته دانست كه با پيشرفت مداوم در اين زمينه بسرعت در حال دگرگوني و تكامل است.تعريف سيستم برنامه ريزي منابع سازمانبراي ERP تعاريف متعددي ارائه شده است كه تقريبا همه يك مفهوم را بيان مي كنند. براي نمونه در ادامه به چند مورد اشاره مي شود:ERP يك راه حل سيستمي مبتني بر فناوري اطلاعات است كه منابع سازمان را توسط يك سيستم به هم پيوسته با سرعت، دقت و كيفيت بالا در كنترل مديران سطوح مختلف سازمان قرار مي دهد تا به طور مناسب فرايند برنامه ريزي و عمليات سازمان را مديريت كنند.ERP تركيبي از انسان، فناوري و فرايند هاست. يك فرايند پيچيده است كه در كشورهاي در حال توسعه مانند چين كه داراي سرمايه هاي فراوان و همچنين داراي باز مهندسي (مهندسي مجدد) فرايند كسب و كار زيادي است، توسعه پيدا كرده است .سيستم هاي ERP در واقع نرم افزار هايي هستند كه داده هاي موجود در سراسر يك سازمان را يكپارچه مي سازند و در زمان مناسب در اختيار كاربراني قرار مي دهند كه به آن نياز دارند. چنين سيستمي به تمامي افراد يك مجموعه اجازه مي دهد

تا با هماهنگي با هم كار كنند، حتي اگر ميان آنها مرز هاي جغرافيايي وجود داشته باشد. به اين ترتيب، ERP محيطي براي بهبود عملكرد تجاري و كسب مزيت رقابتي فراهم مي كند.تاريخچه برنامه ريزي منابع سازمانظهور ERP را بايد دهه 1960 ميلادي دانست كه عمده تاكيد آن در اين دوران افزايش درآمد و تقويت كسب و كار از طريق يكپارچه سازي فرايند ها و عملكرد ها بود، ولي در سال 1972 پنج تن از مديران IBM جهت تكامل و پياده سازي مفاهيم ERP از سمت خود استعفا دادند و شركتي با عنوان SAP را كه به عنوان نخستين شركت توسعه و اجراي نرم افزارهاي خاص ERP بود، تاسيس كردند و هم اكنون نيز در اين زمينه فعاليت دارند. با ظهور برنامه ريزي منابع سازمان در حوزه توليد، تمامي سيستم هاي توليدي تحت پوشش قرار گرفتند. بخشها، فرايندها و وظايف مختلفي از جمله كنترل كيفيت، نگهداري و تعميرات، حسابداري و مالي و ... به سيستم هاي توليدي متصل شدند و برنامه ريزي منابع سازمان به عنوان حد فاصل سيستم هاي مديريت زنجيره تامين و مديريت ارتباط با مشتري مطرح شد. اين سيستم بيش از آنكه عنوان جديدي براي MRPII باشد، به عنوان سطح بعدي در سطوح تكاملي سيستم هاي كامپيوتري طراحي شده براي پشتيباني از عمليات سازمان مطرح است. اين سيستم ها، علاوه بر ويژگيهاي اضافي، يكپارچه سازي بهتري از بخشهاي MRPII دارند. ويژگيهاي اضافه شده به برنامه ريزي منابع سازمان، معمولا شامل مديريت منابع انساني، سيستم هاي پرداخت حقوق و دستمزد، كنترل اسناد و مدارك، كنترل كيفيت و گاهي نگهداري و تعميرات مي شود.در سال 1995، مقوله

اينترنت وارد ERP شد و در سالهاي 1998 تا 2000، تبادل الكترونيك اطلاعات و ERP با يكديگر پيوند خوردند. در سال 2000 سيستم هاي برنامه ريزي منابع سازمان تحت وب توسعه يافتند كه از فناوري چند لايه اي در معماري سيستم اطلاعاتي پشتيباني مي كردند .امروزه هم سيستم هاي جديدي با عنوان ERP II در حال توسعه هستند كه اساس آنها وب است و تمركز بسيار زيادي بر حمايت از بخش مديريت زنجير? تامين دارند و عملا در تعريف امروز ERP، آن را كاملا مرتبط و جدايي ناپذير از مديريت زنجيره تامين تعريف مي كنند.كاركردهاي سيستم برنامه ريزي منابع سازمانبه طور كلي نمي توان استاندارد ويژه اي براي كاركردهاي يك نرم افزار برنامه ريزي منابع سازمان ارائه داد؛ چرا كه اغلب به طور خاص براي هر سازمان تهيه مي شوند و حتي در صورتي كه به فروش برسند، نياز به تغيير و هماهنگ سازي با موسسه و كسب و كار ويژه آن دارند. از اين رو، ممكن است بعضي از نرم افزارها كه به عنوان بهترين گزينه براي برخي موسسه ها استفاده مي شوند، تنها بعضي از كاركردهاي مطرح شده را در برداشته باشند و يا اينكه برخي با داشتن تمامي كاركردهاي مطرح، باز هم در پاسخگويي و برآورده ساختن نيازهاي يك موسسه ناتوان باشند با اين حال، عمده كاركردهاي برنامه ريزي منابع سازمان را مي توان به شرح زير دسته بندي كرد:1 - توزيع و فروش: كاركردهاي توزيع و فروش به دو گروه كلي زير تقسيم مي شوند:الف - اتوماسيون نيروي فروش كاركردهايي را براي انجام فرايندهاي فروش - مانند مديريت قرارداد، پيش بيني فروش و مديريت سفارش- در اختيار سازمان قرار مي دهد تا با ارائه دسترسي بي درنگ به اطلاعات فروش،

وظايفي چون ورود سفارش، تحويل و صدور صورتحساب و...، همگي بهبود يابند.ب - مديريت ارتباط با مشتري ارتباطات ميان مشتري و شركت را، شامل انتخاب محصول، خريد، دريافت شكايات، خدمات پس از فروش و بازاريابي، به سوي يك سيستم تحت مديريت سوق مي دهد.2 - برنامه ريزي توليد: اين بخش از نرم افزار با كاهش دوره هاي برنامه ريزي، ارائه اطلاعات به روز و افزايش بهره وري فرايندهاي كاري، قابليت تحويل سريع را براي موسسه فراهم مي كند. چنين شيوه اي قابليت به كارگيري در صنايع مختلف را داراست. يكپارچه سازي بخش پشتيباني فروش با ساير بخشهاي زنجيره تامين، اين اطمينان را ايجاد مي كند كه كليه تبادلات مربوط به فرايند پشتيباني - از تدارك مواد و انبارداري تا فروش و توزيع - به شكلي بهينه تنظيم شوند.3 - تهيه و تدارك مواد: بخش پشتيباني تدارك كه بعضاً با عناوين مديريت مواد يا مديريت انبار يا حتي مديريت زنجيره تامين نيز شناخته مي شود، دامنه اي وسيع از توابع يكپارچه را در اختيار دارد كه سبب بهينه سازي خريد، مديريت موجودي و عمليات انبار مي شوند. سطح بالاي اتوماسيون در اين بخش، انجام فعاليتهاي زمانبري همچون تعيين منبع بهينه تامين، تحليل و محاسبه قيمت خرده فروشها، صدور سفارشهاي خريد، مديريت فرايند واگذاري اختيار براي تقاضاهاي خريد و پردازش صورتحساب پرداخت را بسيار ساده تر مي كند.4 - مديريت سازمان و منابع انساني: اين نوع كاركرد در برگيرنده توابعي نظير مديريت كاركنان، پردازش وقايع تجاري، پردازش مديريت سازمان، پردازش پرداخت و مديريت حقوق و دستمزد است. برنامه هاي كاربردي گوناگوني در اين بخش، براي تسهيل وظايفي چون استخدام، برنامه ريزي توسعه كاركنان و ايجاد مشخصه هاي شغل و سياهه هاي تاييد صلاحيت، طراحي مي شوند.5 - برنامه ريزي و كنترل تجاري: اين

بخش در برگيرنده كاركردهاي كنترل هزينه، تحليل سودآوري، حسابداري مركز سود و مديريت هزينه است. بسته به نوع موسسه، كنترل هزينه محصول شامل دو فرايند هزينه يابي سفارش محصول و كنترل موجودي هزينه است. هزينه يابي محصول، دربردارنده تخمين هزينه هاي مواد يا هزينه هاي موجودي، پيش از به جريان افتادن يك سفارش ساخت است. اين بخش كاربردي، ابزاري براي برنامه ريزي هزينه ها و تعيين قيمتهاست كه هزينه كالاهاي توليدي و نيز كالاهاي فروخته شده را براي هر محصول محاسبه مي كند موارد فوق، كاركردهاي يك نرم افزار نمونه برنامه ريزي منابع سازمان بودند كه به صورت خلاصه شرح داده شدند.روشهاي اجراي پروژه برنامه ريزي منابع سازمانسه روش متداول براي اجراي يك برنامه ريزي منابع سازمان وجود دارد:_ انفجار بزرگ :اين روش بلندپروازانه ترين و سخت ترين راه ايجاد يك ERP است. در اين روش موسسه يكباره همه سيستم هاي قديمي خود را كنار مي گذارد و يك سيستم ERP در تمام موسسه راه مي اندازد. هرچند روزگاري اين روش بر ايجاد ERP ها حكم فرما بود، امروزه كمتر از آن استفاده مي شود. واداشتن همه به پذيرش سيستم جديد به طور يكدفعه و همزمان، كاري مهيب است، چون سيستم جديد هيچ مدافعي ندارد. هيچ كس در موسسه تجربه كار با آن را ندارد، بنابراين هيچ كس اطمينان ندارد كه سيستم جديد كارش را درست انجام مي دهد._ راهبرد انتخابي : اين روش به شركتهاي بزرگ توصيه مي كند خيلي از فرايندها را بين بخشهاي مختلف به اشتراك نگذارند، بلكه در هر بخش نسخه اي مجزا از ERP نصب شود و تنها از طريق برخي فرايندهاي خاص (مانند نگهداري اطلاعات مالي) مشترك باشند. اين متداولترين راه است. در اين حالت هر بخش

از سازمان نسخه خاص خودش از ERP را دارد كه سيستمي جدا با پايگاه داده اي جداست. اين سيستم ها تنها از طريق به اشتراك گذاشتن اطلاعات لازم براي به دست آوردن تصويري كلي از كار همه واحدهاي موسسه (مثلا سود واحدهاي مختلف) به هم مربوط مي شوند، يا از طريق فرايندهايي كه در همه بخشها تقريبا يكسان هستند. (مثلا مديريت منابع انساني) در اين روش ابتدا يكي از بخشها كه صبر و حوصله بيشتري دارد و درصورت پيش آمدن اشكال به اصل تجارت ضربه نمي زند، براي راه اندازي يك سيستم آزمايشي انتخاب و پس از رفع نقايص ERP در اين بخش، كار روي بخشهاي ديگر آغاز مي شود. برنامه ريزي براي اين روش بلند مدت است._ فروكوفتن: در اين روش، ERP طراحي را ديكته مي كند و تمركز تنها روي تعداد كمي از فرايندهاي كليدي است. اين روش بيشتر براي موسسات كوچكي مناسب است كه مي خواهند با ايجاد ERP رشد كنند. در اين روش، هدف، راه اندازي سريع ERP است و جدا شدن از روشهاي پيچيده مهندسي مجدد، با استفاده از فرايندهاي از قبل حاضر شده. موسساتي كه ERP را اينگونه به خدمت گرفته اند، نمي توانند ادعا كنند، برگشت سود زيادي از سيستم جديد برده اند. اغلب آنها از اين سيستم به عنوان زيربنايي براي كوششهاي بعدي استفاده مي كنند. چنين سيستمي فقط كمي از سيستم هاي قديمي بهتر است، چون كاركنان را وادار به تغيير هيچ يك از عادات قديمي شان نمي كند.يكي از موثرترين روشهاي اجراي ERP، استفاده از تجربيات شركتهاي موفق و پيشرو در اين زمينه است. آشنايي با تجربيات صدها شركت برتر در اقتصاد جهاني و به كارگيري هزاران روش

و فرايند نوين، موجب گشايش بسياري از گره هاي كنوني سازمانها و ايجاد روشهاي جديد به منظور پيوستن به جمع پيشروان فناوري اطلاعات و استفاده كننده از فناوريهاي مهندسي مجدد و سپس مديريت روابط مشتري و برنامه ريزي منابع سازمان مي شود.مزاياي پياده سازي سيستم برنامه ريزي منابع سازماننخستين مزيتي كه در كوتاه مدت و پس از پياده سازي مي توان انتظار داشت، كاهش هزينه هاي عملياتي نظير كاهش هزينه هاي كنترل موجودي انبار، هزينه توليد، هزينه عمليات حسابداري و ثبت وقايع مالي، هزينه هاي بازاريابي و پشتيباني است. از ديگر مزاياي به كارگيري ERP مي توان به موارد زير اشاره كرد:_ ايجاد يكپارچگي سازماني از بعد اطلاعاتي و افزايش سازگاري در اطلاعات موجود در سازمان._ پياده سازي برنامه ريزي منابع سازمان با ايجاد ستون فقرات قوي از انباره داده ها. اين سيستم دسترسي بهتر و سريعتر به داده ها را براي مديريت امكان پذير مي سازد و به اين ترتيب مدير مي تواند براي تصميم گيري بسرعت به اطلاعات مورد نياز خود دسترسي داشته باشد._ افزايش شفافيت و ردگيري فرايند توليد براي مشتري، افزايش قابليت متناسب سازي براي مشتري و تطبيق بيشتر با نيازهاي وي و افزايش رضايتمندي مشتري در تمام فرايندهايي كه وي با آنها درگير است، از لحظه سفارش تا دريافت و حمل و نقل محصول از مزاياي ديگر آن است._ مهمترين مزيت برنامه ريزي منابع سازمان بهبود هماهنگي بين بخشهاي سازمان و افزايش كارايي فرايندهاست._ استاندارد سازي فرايندهاي سازماني بر اساس بهترين تجربياتي كه شركتهاي عرضه كننده نرم افزار از سازمانهاي مختلف به دست آورده اند._ امكان و يا تسهيل توسعه سيستم ها و فناوري هاي

جديد از جمله توليد بهنگام، و ... ._ توسعه زيرساختهاي لازم به منظور وارد شدن به بحث بازرگاني الكترونيك._ پشتيباني از برنامه ريزي استراتژيك از مزيتهاي ديگر است.سازگاري سيستم برنامه ريزي منابع سازمان با تجارت الكترونيكنرم افزارهاي برنامه ريزي منابع سازمان پيچيده اند و براي استفاده عمومي ساخته نشده اند. آنها فرض مي كنند كساني كه سفارشها را پيگيري مي كنند، فقط كاركنان موسسه شما هستند كه براي استفاده از اين سيستم آموزش ديده اند. اما اكنون مشتريان و كارپردازان شما هم خواستار دسترسي به همان اطلاعات از طريق وب سايت شما هستند. چيزهايي مثل وضعيت سفارش، فاكتور و ... . يكي از مهمترين مشكلات يكپارچه سازي برنامه ريزي منابع سازمان و تجارت الكترونيك اين است كه اينترنت هيچ وقت نمي ايستد. نرم افزارهاي برنامه ريزي منابع سازمان بزرگ و پيچيده هستند و به نگهداري احتياج دارند. وصل كردن مستقيم سايت وب به ERP راه خوبي نيست، چون باعث مي شود در مواقعي كه ERP براي نگهداري و تعميرات غير فعال است، وب سايت هم كار نكند. اغلب كهنه كاران تجارت الكترونيك ارتباط بين ERP و تجارت الكترونيك را طوري مي سازند كه قابل انعطاف باشد و در مواقعي كه ERP براي نگهداري و تعميرات غير فعال است، برنامه تجارت الكترونيك به كارش ادامه دهد. براي حل مشكلات اين ارتباط، نرم افزارهاي ميان افزار ايجاد شده اند. اين ابزارها نقش مترجم را ايفا مي كنند، يعني اطلاعات را از ERP مي گيرند و آن را به فرمتي تبديل مي كنند كه نرم افزار تجارت الكترونيك بتواند از آن استفاده كند .جايگاه ERP در لايه هاي نرم افزاري و سيستم هاي اطلاعاتيERPها برپايه استفاده از سيستم هاي مديريت پايگاه داده اي رابطه اي، (RDBMS=relational

database management systems) طراحي شده اند. اين بدين معني است كه براي استفاده از ERP بايد تمامي ساختارهاي اطلاعاتي سازمان تعريف شده باشد و هيچ خلاء اطلاعاتي در لايه هاي سيستم پردازش مبادلات سازمان وجود نداشته باشد. و علاوه بر آن پيوستگي اطلاعات نيز وجود داشته باشد، يعني اينكه كليه بخشهاي اطلاعاتي ERP بايد تدارك ديده شود. در آن صورت مي توان گفت ERP جزء نرم افزارهاي پايه براي تجارت الكترونيك است.خلاصه اينكه پايه و اساس سيستم هاي درون سازماني، RDBMS ها هستند و ERPها مجموعه فرايندهاي سازماني هستند كه بر اساس RDBMS ها تهيه وتنظيم شده اند و از آنجا كه اين فرايند ها تقريبا در سازمانها و صنايع مشابه به صورت استاندارد و يكسان هستند، پس كمك بسزايي جهت رسيدن اين سازمانها به سيستم هاي برون سازماني SCM و CRM مي كنند. تفاوت سيستم هاي اطلاعات مديريت با سيستم برنامه ريزي منابع سازمانERP را بايد جديدترين ابزار موجود و تكامل يافته سيستم هاي اطلاعات مديريت دانست و مبناي كاركرد آن را تفكر فرايندي به جاي ساختارهاي وظيفه اي، توجه و تبديل خواسته هاي مشتري به داده هاي كمي در جهت افزايش رضايت مشتريان عنوان كرد. ERP مي كوشد تا تمام فرايندهاي سازمان به صورت يكپارچه و با نگرش فرايندي با هم مرتبط باشند .ERP علاوه بر يكپارچگي، گزينه هاي برتر را نشان مي دهد، به همين دليل غولهاي نرم افزاري از تمامي مراحل همچون توليد و پخش و توزيع مثالهايي دارند كه در نسخه هاي خود به سازمانها ارائه مي دهند و فناوري از طريق اين سيستم هاي جديد نرم افزاري وارد سازمان مي شود.سيستم ERP به صورت كامل سطوح مختلف سيستمي سازمان

را پوشش مي دهد. به اين صورت كه هسته مركزي، پوشش دهنده سطوح سيستم پردازش مبادلات و سيستم هاي اطلاعاتي مديريت است و ابزار هاي تحليل و تجزيه تجاري پوشش دهنده سطوح سيستم هاي پشتيباني از تصميم و سيستم هاي اطلاعاتي مديريت اجرايي در سازمان هستند. البته لازم به ذكر است كه اين تقسيم بندي چندان شفاف نبوده و مرز مشخصي بين اين سطوح و دو بخش اصلي ERP قابل ترسيم نيست و همپوشانيهايي در اين بين وجود دارد.توسعه سيستم برنامه ريزي منابع سازمانتوسعه اينترنتي تاثير عظيمي بر جنبه هاي مختلف فناوري اطلاعات و از جمله سيستم هاي برنامه ريزي منابع سازمان گذاشته است . بنابراين سيستم هاي ERP بيشتر مبتني بر اينترنت شده اند. در چنين محيطي (اينترنت) كه دسترسي به منابع سيستمي از هر جا و در هر زمان امكان پذير است، فروشندگان ERP نيز توانسته اند سيستم هاي ERP خود را توسعه دهند و با بخشهاي كسب و كار جديد از جمله مديريت زنجيره تامين ، مديريت ارتباط با مشتري ، اتوماسيون نيروي فروش، برنامه ريزي و زمان بندي پيشرفته هوش كسب و كار و قابليتهاي كسب و كار الكترونيك يكپارچه كنند .راه حلهاي مبتني بر اينترنت سبب شده است كه رضايت مشتريان فرصتهاي فروش و بازاريابي افزايش و روشهاي پرداخت بهبود يابد. شكل (2) مفهوم سيستم هاي ERP توسعه يافته را نشان مي دهد.نقش IT در شكست اغلب پروژه هاي برنامه ريزي منابع سازماندر ساده ترين سطح، ERP مجموعه اي از بهترين عمليات براي انجام وظايف مختلف در سازمان است كه اين وظايف مثلا شامل مالي، توليد، انبار است. براي اينكه از نرم افزار چيز بيشتري به دست آوريد، بايد افراد

داخل سازمان خود را متقاعد به انطباق با روشهاي كاري نرم افزار كنيد. اگر افراد در بخشهاي مختلف (كه از ERP استفاده خواهند كرد) قبول نداشته باشند كه روشهاي كاري كه داخل نرم افزار گنجانده شده، بهتر از روشهاي مرسوم و جاري است، در استفاده از نرم افزار مقاومت مي كنند و بخش فناوري اطلاعات را مجبور به تغيير نرم افزار به منظور تطبيق با فعاليتهاي مرسوم و جاري خواهند كرد. اينجاست كه پروژه هاي ERP دچار شكست مي شوند و جنگهاي درون سازماني پيرامون نحوه نصب نرم افزار شيوع پيدا مي كند. بخش IT درگير تلاشهاي گرانقيمت و طولاني براي سفارشي سازي نرم افزار مي شود تا خواسته هاي افراد قدرتمند تجاري را برآورده سازد. اين سفارشي سازيها ماهيت اصلي نرم افزار را ناپايدار مي كنند و نگهداري آن را نيز بعد از شروع به كار آن مشكل مي سازند.اما واحد IT بخوبي و بسرعت مي تواند اشكالات را در بيشتر موارد حل كند و به علاوه تعداد كمي از شركتهاي بزرگ مي توانند از سفارشي سازي ERP امتناع كنند. هر فعاليت تجاري متفاوت و مجبور به داشتن روشهاي خاص خود است كه اين روشها را فروشنده به هنگام ايجاد نرم افزارش در نظر نگرفته است. اشتباهي كه شركتها مي كنند اين است كه فكر مي كنند عوض كردن عادات افرادشان از سفارشي سازي نرم افزار ساده تر است، در صورتي كه چنين نيست. مجبور كردن افراد به استفاده از نرم افزار براي بهبود روشهاي كاري شان چالش بسيار مشكلتري است. اگر شركت شما نسبت به تغييرات مقاوم باشد، آنگاه در پروژه ERP شما بيشتر احتمال شكست وجود دارد.نتيجه گيريسازمانها در دنياي تجاري امروز، نيازمند برنامه ريزي

براي منابع سازماني خود در تمام سطوح مديريتي هستند. با توجه به روند رو به گسترش جهاني شدن، پيشي گرفتن عرضه بر تقاضا و افزايش رقابت در بازارهاي جهاني، شركتها ناگزير به پيوستن به بازارهاي جهاني خواهند بود و براي انجام اين كار وجود آمادگي لازم از جهات مختلف امري ضروري به نظر مي رسد. از مهمترين ابزارهاي مورد استفاده جهت كسب اين آمادگي مي توان به عامل فناوري اطلاعات و ارتباطات اشاره كرد كه با استفاده از آن قادر خواهيم بود، هر چه سريعتر اين مسير را طي كنيم. IT به عنوان اصلي ترين زير ساختار سيستم هاي تجاري توسعه يافته است ، از اين رو لازم است صنايع مختلف براي پياده سازي سيستم هاي برنامه ريزي پيشرفته اقدام به تبيين استراتژي هاي تجاري و سرمايه گذاري در زمينه توسعه IT كنند كه نتيجه نهايي آن كسب مزيتهاي رقابتي و دستيابي به استانداردهاي جهاني كيفيت است. يكي از ابزارهاي مهم فناوري اطلاعات و ارتباطات كه نقش مهمي در يكپارچگي اطلاعات و عمليات موجود در موسسات دارد و نهايتا با استفاده از امكانات خاص زمينه را براي پيوستن به بازارهاي جهاني فراهم مي سازد، سيستم هاي برنامه ريزي منابع سازمان يا ERP هستند كه در حال حاضر به عنوان يكي از آخرين ابزارهاي برنامه ريزي و مديريت در جهان مطرح اند ERP با پوشش دادن شكافهاي اطلاعاتي در سراسر موسسه، فعاليتهاي اساسي آن را بهبود مي دهد، به اين منظور كه بستر لازم براي يكپارچه كردن كامل درون و برون بخشها، شركتها و كارخانه هايي كه در قالب يك موسسه از مديريت واحدي برخوردارند، فراهم آيد. بدين ترتيب، قابليت سازگاري در محيط

هاي درحال تغيير، تسهيل شده و موسسه نسبت به واكنش سريع به نيازهاي تغييريافته و جديد، توانمند مي شود. اين سيستم ها قادرند با بهره گيري از فناوري اطلاعات، سيستم ها و عمليات موجود در سازمانها را يكپارچه كنند و در قالب يك پايگاه اطلاعاتي واحد در دسترس قرار دهند. منبع: ماهنامه تدبير-سال هجدهم-شماره 186 منابع: 1- Minahan, (1998), “Enterprise resource planning:strategies” , Web Journal.2- O"Leary D.E, (2002), “Enterprise Resource Planning System: systems, Life cycles”.3- Bozarth, (2006), “ ERP implementation efforts at three firms Integration lessons from the SISP and IT-enabled change literature”, International journal of operations4- Poston et al, (2004), “Financial impacts of enterprise resource planning implementations”.5- Patrice, Jon David, Mohammad a, Rashid. Iiaquuet, hossain, (2002), “the evolution of ERP system, anistorical perspective”.

عوامل اثرگذار بركاربست فن آوري اطلاعات

عوامل اثرگذار بركاربست فن آوري هاي اطلاعاتي دكتر محمد لگزيان-مهدي نجفي-مسلم علوي بررسي عوامل اثرگذار بركاربست فن آوري هاي اطلاعاتي توسط هيات مديره ها و تاثير آن بر عملكرد آنان - چكيده :با ارتقاي جايگاه هيات مديره در سال هاي اخير و نقش محوري آنها در تصميمات راهبردي سازمان، توجه به چگونگي افزايش سطح عملكرد آنها اهميت بسزايي يافته است. از سويي ديگر افزايش پيچيدگي هاي شناختي تحليلي محيط پيرامون سازمان ها، نقش اطلاعات را در تصميم گيري مديران بيش از پيش برجسته نموده است. به همين سبب به نظر مي رسد استفاده از اطلاعات نقش موثري را در بهبود كاركرد هيات مديره هاي نوين در اقتصاد دانش محور امروزي ايفا نمايد. روشن است كه عوامل متعددي استفاده هيات مديره ها را از اطلاعات تحت تاثير قرارمي دهد. از اين رو، در اين مطالعه، تاثير عوامل موثر بر استفاده از فن آوري اطلاعات

و نقش آنان در بهبود عملكرد هيات مديره ها بررسي مي گردد. جهت آزمون فرضيات، هيات مديره برخي از شركت هاي توليدي و خدماتي شهرستان مشهد مورد بررسي كمي و كيفي قرار گرفته و داده هاي كمًي احصايي با استفاده از روش رگرسيوني و خوبي برازندگي مورد تحليل قرار گرفتند. نتايج مطالعه حاكي از آن است كه سه متغير فرهنگ، پويايي محيطي و راهبرد بر استفاده هيات مديره ها از اطلاعات موثر بوده و استفاده از اطلاعات، بهبود عملكرد آنها را به همراه خواهد داشت. همچنين مدير ارشد اطلاعاتي نيز نقش تعديل گري را در تاثير استفاده از فن آوري هاي اطلاعات بر عملكرد ايفا مي نمايد. طبقه بندي JEL : M15, M1واژه هاي كليدي: هيات مديره، اطلاعات، فن آوري هاي اطلاعاتي، اقتصاد دانش محور، راهبرد، عملكرد، مدير ارشد اطلاعاتي

An Investigation on the Factors Affecting Information Technologies (IT) Use and Their Impacts on Boards’ PerformanceMohammad LagzianAssistant Professor, Management Department, Ferdowsi University of Mashhad Mehdi NajafiMA. In Business ManagementSeyyed Moslem AlaviMA. In Business ManagementAbstractIn recent years, along with enhancement of boards of directors’ status and their crucial role on organizational strategic decisions, it has been paid significant attention to the improvement of board performance level. On the other hand, the increase of environmental complexities of the organization and its environment has highlighted the significance of information role on managerial decisions. Therefore, it seems that the use of information plays a vital role on performance improvement of the modern board in today’s knowledge-base economy. The purpose of the study is to investigate the factors affecting information technology used by the board and their impacts on board's performance. To examine the hypothesis,

a number of board members were chosen in both manufacturing and services companies in Mashhad. The applied research methodology was a combination of various data, both quantitative and qualitative. Quantitative data were analyzed by using regression analysis and goodness of fit index. The research results indicate that the factors include environmental dynamism, culture and firm strategy have effect on using information Technology and that performance level can improve with information use of board of directors. In addition, chief information officer plays a moderator role on influence of using information technology on firm performance level.Keywords: Board of directors, Information, Information Technology (IT), knowledge- based economy, Performance, Strategy, Chief Information Officer (CIO) JEL: M1, M15

مقدمه همگام با تكامل و تكوين روزافزون فن آوري هاي اطلاعاتي، ميزان بهره گيري و سرمايه گذاري شركت ها در اين حوزه رو به فزوني است. شركت هاي موفق امروزي تا حد زيادي رشد و سودآوري خود را مديون سرمايه گذاري مستمر در حوزه فن آوري اطلاعات و فن آوري هاي مشابه دانسته و از اين رو، خود را موظف به تجهيز سطوح عالي شركت جهت رويارويي با الزامات اين حوزه اثرگذار سازماني مي دانند (Violino ، 1997؛ Caldwell ، 1996؛ Bhattacherjee ، 1998). بسياري از سازمان ها نيز سعي مي نمايند با كاربست فن آوري هاي اطلاعاتي به كسب مزيتي رقابتي براي سازمان و تحقق عملكردي بالاتر و بهتر نائل گردند (Li and Ye1، 1999؛ Palvia ،1997؛ Gupta and Capen ، 1996؛ Ragowsky, Ahituv and Neumann ،1996). از آنجايي كه پذيرش و بهره برداري از فن آوري هاي اطلاعاتي و گام نهادن در مسير تعالي اقتصادهاي دانش محور، تا حد زيادي تحت تاثير نگرشها، باورها و

ارزش هاي كاري هيات مديره ها و ويژگي هاي كاري منحصر بفرد آنان قرار مي گيرد. در اين گونه اقتصادها، سازوكارهاي دريافت، تحليل و كاربست اطلاعات عامل اساسي و تعيين كننده موفقيت و تمايز سازمان ها به شمار مي رود و از طرفي بسياري از مباني شكل دهنده آن را اطلاعات تشكيل مي دهد (Ruttenbur, Spickler and lurie ،2000). در نتيجه همان گونه كه گفته شد، از آنجايي كه اعمال سازوكارهاي ياد شده تحت تاثير نگرش مديران عالي سازماني و خصوصا هيات مديره ها قرار خواهد داشت، هر روزه بر اهميت اين بخش از تيم عالي سازماني در تصميمات كلان سازماني و همچنين نقش آنان در پذيرش فن آوري هاي نوين از طرف كاركنان سازمان بيشتر و مي شود. اما متاسفانه علي رغم اهميت قابل ملاحظه تيم هيات مديره در سازمان هاي بزرگ دنيا، هنوز در شركت هاي ايراني هيات مديره ها به جايگاه والاي خود در مقام تصميم گيرنده سازماني دست نيافته اند و اكثرا تحت تاثير نگرش مديريت اجرايي در سازمان ها نقشي تشريفاتي را ايفا مي نمايند. از اين رو با توجه به اهميت الگوهاي رفتاري هيات مديره ها در پذيرش فن آوري هاي اطلاعاتي در كل سازمان ، شناسايي و درك عواملي كه بكارگيري فن آوري هاي اطلاعاتي را توسط آنان تحت تاثير قرار مي دهد، مي تواند تاثير قابل ملاحظه اي بر ميزان كاربست فن آوري هاي اطلاعاتي توسط آنان و به صورتي غير مستقيم بر پذيرش فن آوري هاي اطلاعاتي در كل سازمان بگذارد.بنابراين، عوامل متعددي را مي توان نام برد كه بر كاربست فن آوري هاي اطلاعاتي توسط هيات مديره ها تاثير گذارند. از جمله اين عوامل مي توان به پويايي هاي محيطي، فرهنگ سازماني، راهبرد و چشم انداز سازماني، حضور مديران متخصص حوزه فن آوري هاي اطلاعاتي (سخت افزاري و نرم افزاري) اشاره نمود. در ادامه پس از تشريح

هر يك از عوامل مطرح در مدل مفهومي تحقيق، فرضيات تحقيق از بطن روابط موجود در مدل مفهومي استخراج مي گردد و در بخش يافته هاي تحقيق با استفاده از رويكردهاي متنوع تحليل آماري مورد ارزيابي و بررسي قرار مي گيرند. از آنجايي كه در اين تحقيق علاوه بر تحليل كمي داده ها، تحليل كيفي داده ها نيز مد نظر محققين قرار گرفته است، در ادامه بحث به تحليل يافته هاي كيفي تحقيق پرداخته خواهد شد و نهايتا با بيان نتايج حاصله از تحقيق، پيشنهاداتي نيز در اين رابطه براي هيات مديره هاي شركت هاي ايراني مطرح خواهد گرديد.پيشينه تحقيقاتي جهت بررسي مسئله ياد شده در اين مقاله، ابتدا سعي مي گردد، پيشينه تحقيقات موجود ارايه گردد. نتايج بررسي هاي انجام شده بيانگر آنست كه تاكنون هيچ گونه بررسي محقق محوري در اين زمينه در ايران صورت نپذيرفته است و با درصد خطاي كمي مي توان گفت اين مطالعه، اولين بررسي ميداني در زمينه مذكور در ايران مي باشد. نتايج بررسي هاي انجام شده در سطح بين المللي نيز حاكي از معدود مطالعات مرتبطي است كه ذيلا بدانها اشاره مي گردد.نتايج مطالعه Burns (2001)، در مورد تاثير فن آوري اطلاعات بر حاكميت سازماني بيانگر آن است كه هيات مديره برخي از شركت هاي مورد مطالعه، از دانش اينترنت به عنوان ابزار رسانه اي در جهت انتشار اطلاعات شركت استفاده مي نمايند. ديگر يافته هاي اين مطالعه حاكي از آن است كه تنها ابزار بكار گرفته شده توسط هيات مديره در فن آوري اطلاعات صفحات وب است كه سهامداران و ذينفعان سازمان از اين طريق با هيات مديره شركت مرتبط گرديده و به عبارتي بهتر عملكرد ارتباط سازماني شركت از اين طريق بهبود مي يابد. مطالعه اي كه در سه سازمان برون گاورننس،

سيپس و ريس توسط Canadian Information Processing Society (2005) صورت پذيرفته است، نيز حاكي از آن است كه ميزان درك و شناخت اعضاي هيات مديره از فن آوري اطلاعات در سطح پاييني قرار داشته و فن آوري اطلاعات و اثربخشي حاكميت سازماني، رابطه تنگاتنگي با يكديگر داشته اند. در تحقيقي ديگر توسط Li and Ye1 (1999)، رابطه بين فن آوري اطلاعات و عملكرد سازماني در حوزه هيات مديره مورد بررسي قرار گرفته است كه در آن به عوامل تاثيرگذاري همچون پويايي محيطي، راهبرد شركت و مديريت سازمان اشاره گرديده است. از نتايج اين مطالعه مي توان به مواردي همچون وجود رابطه اي معنادار بين فن آوري اطلاعات و اثر بخشي راهبردها و تصميمات اتخاذ شده توسط هيات مديره و افزايش درك شركت از محيط پوياي خود و تاثير اين امر بر تشديد اثر فن آوري اطلاعات بر عملكرد سازماني اشاره نمود. در نتيجه از آنجايي كه هيچ يك از پژوهش هاي گذشته دقيقا منطبق بر اهداف مدنظر پژوهشگران در مطالعه حاضر نيستند، سعي مي گردد در تشريح و تبيين مولفه هاي مدل پيشنهادي در اين مطالعه، علاوه بر آنكه به برخي از مهمترين پژوهش هاي صورت پذيرفته اشاره گردد، به منظور تبيين و تسهيل در درك هر چه بهتر روابط و عوامل مد نظر مطالعه حاضر، مدل پيشنهادي پژوهش مشتمل بر تاثيرات سه عامل راهبرد، فرهنگ و پويايي هاي محيطي بر استفاده هيات مديره ها از فن آوري هاي اطلاعاتي و تاثير اين امر بر عملكرد كلي آنان با تعديل گري متغير مدير ارشد اطلاعاتي ، ارايه گردد. در ادامه هر يك از متغيرهاي موجود در مدل مفهومي به تفكيك تبيين مي گردد. راهبردماهيت تدوين راهبرد عبارتست از مرتبط كردن يك

شركت به محيط اطرافش  (Porter، 1383). از اين رو، در فرايند تدوين راهبرد، تحولات فن آورانه محيط (بطور مثال فن آوري هاي نوين اطلاعاتي) شناسايي و الزامات لازم در كاربست آنان در طرح راهبردي سازمان انديشيده مي شود. بدين ترتيب، از آنجائي كه كاربست فن آوري هاي اطلاعاتي تا حد زيادي تحت تاثير راهبرد شركت قرار دارد، بهره گيري از اين گونه فن آوري ها را بايد در چارچوب راهبرد مورد بررسي قرار داد (Palvia ،1997؛ Bharadwaj,  Varadarajan and Fahy ،1993؛ Kettinger, Grover and Segars ، 1995)راهبرد سازماني مي تواند از طرق مختلف بر بكارگيري فن آوري هاي اطلاعاتي توسط كاركنان سازمان و خصوصا هيات مديره ها تاثير گذار باشد. بطور مثال راهبرد از طريق تشريح وظايف اعضاي هيات مديره با نگرشي اطلاعات محور، تبيين اهداف اطلاعاتي سازماني، هماهنگي كميته هاي مختلف هيات مديره با انباره اطلاعاتي سازمان، تهييج كاركنان به استفاده از فن آوري هاي اطلاعاتي و ... كاربست فن آوري هاي اطلاعاتي را دستخوش تغيير مي نمايد. از سوي ديگر، درك اعضاي هيات مديره از راهبرد سازمان و حوزه هاي متنوعي همچون فن آوري اطلاعات كه در دستور كار يك هيات مديره راهبردي قرار گرفته است، نيز از تاثير قابل ملاحظه اي در استفاده آن هيات مديره از فن آوري هاي نوين و خصوصا فن آوري هاي اطلاعاتي برخورداراست. مسئله ديگر تعهد اعضاء به مباني راهبردي اطلاعات محور سازماني است كه آنها را ملزم به استفاده از نوآوري هاي اطلاعاتي در  اين حوزه مي نمايد، كه اين مسئله در نتايج كيفي اين مطالعه به اثبات رسيد. نكته قابل ذكر ديگر آنكه، اگر در طرح راهبردي سازمان، كاربست رويكردها و فن آوري هاي اطلاعاتي در دستور كار سازمان قرار نگرفته باشد، نبايد از اعضاي سازمان و خصوصا هيات مديره، انتظار آن داشت كه به فن آوري هاي نوين روي

خوش نشان دهند. بدين ترتيب يكي از مهمترين عوامل تاثير گذار در مبحث كاربست فن آوري هاي اطلاعاتي توسط تيم هاي عالي سازمان وجود طرح راهبردي ترغيب كننده، الزام آور و آينده نگري است كه اعضاي اين گونه تيم ها را به استفاده از فن آوري هاي نوين اطلاعاتي فراخواند (Henderson and Sifonis ، 1988؛ Fitzgerald,، 1993؛ Premkumar and King ،1991). از  اين رو، هيات مديره ها بايد در تدوين طرح راهبردي سازمان، بخشي را نيز به سامانه هاي اطلاعاتي سازماني تخصيص دهند و با طراحي فرايند برنامه ريزي سامانه هاي اطلاعاتي راهبردي ، هماهنگي و همسويي لازم بين اهداف فن آوري هاي اطلاعاتي با اهداف راهبردي كسب و كار سازماني را محقق سازند. اين امر در مورد عملكرد هيات مديره ها نيز صادق است، به گونه اي كه اگر فن آوري هاي اطلاعاتي مورد استفاده هيات مديره، همسويي لازم را با اهداف راهبردي سازمان نداشته باشد (اين عدم همسويي را مي توان به نقص اطلاعات دريافتي توسط هيات مديره از طريق بكارگيري فن آوري هاي منسوخ شده و ناهمسان با نيازمندي هاي راهبردي سازمان و... مشاهده نمود)، عملكرد هيات مديره و نهايتا عملكرد سازمان را با نقايص و مشكلات زيادي روبرو مي سازد (Iramon ، 1986، Feeny, Edwards and Simpson ، 1992).فرهنگ در تعريف واژه فرهنگ، محققان متعددي به تبيين اين واژه پر مفهوم پرداخته اند. درادبيات فرهنگ سازماني، دو تعريف مكمل از فرهنگ با عنوان فرهنگ درون و برون سازماني وجود دارد كه در اين مطالعه از شق سوم فرهنگ با عنوان فرهنگ درون هيات مديره اي ياد خواهد شد. در ارتباط با  اين نوع خاص از فرهنگ بايد عنوان نمود كه از آنجايي كه هيات مديره ها اغلب تركيبي از فرهنگ درون و برون سازماني را شكل مي بخشند، مي توانند حالات متفاوت فرهنگي با ارزشها، هنجارها

و الگوهاي رفتاري متنوعي را به نمايش گذارند. بدون ترديد اين فرهنگ بر فرهنگ درون سازماني تاثير بسيار زيادي گذاشته و از فرهنگ برون سازماني نيز تا حد زيادي متاثر خواهد شد. در برخي از شركت ها، فرهنگ درون سازماني محصول نگرش و متعاقبا رفتار اعضاي هيات مديره (خصوصا هنگامي كه يكي از موسسين در هيات مديره عضويت دارد) مي باشد و شكي نيست كه متناسب با نوع رفتارهاي هيات مديره و فرهنگ دروني آنان و از طريق الگوي يادگيري اجتماعي، استفاده كل سازمان از فن آوري هاي اطلاعاتي را تحت تاثير قرار مي دهد. در نتيجه، اگر فرهنگ هيات مديره، فرهنگي باشد كه پذيراي نوآوري هاي علمي و اطلاعاتي باشد،  اين امر بر پذيرش كاركنان از فن آوري هاي نوين اطلاعاتي مي افزايد و مقاومت آنها را در برابر تغيير كاهش مي دهد. اهميت فرهنگ درون هيات مديره اي تا حدي است كه بر اساس مطالعه اي توسط Sonnenfeld (2002)، فرهنگ درون هيات مديره اي و وجود جوًي آماده پذيرش نوآوري هاي نوين (در عرصه هاي مختلف اطلاعاتي و ...) در بين اعضاي هيات مديره، از جمله عوامل زمينه ساز تبديل و ارتقاء يك هيات مديره معمولي به يك هيات مديره عالي عنوان شده است. مطالعات متعددي حاكي از آنند كه سازمان ها، كاركنان و تيم هاي درون سازماني (همچون هيات مديره ها) به تناسب ارزش ها، باورها و هنجارهاي فرهنگ درون و برون سازماني خود (متاثر از محيط هاي متفاوت)، از فن آوري اطلاعات به ميزان متفاوتي بهره مي جويند (Johns and Smith ، 2002؛ Straub, Loch and Hill ، 2001؛ Eining and Lee ، 1997). اين بدان معنا است كه افراد، ابعاد كيفي و هنجاري مد نظر در فرهنگ خود را در قالب ارزش هاي انتخابي خود

جستجو مي نمايند. بدون ترديد اين ارزشها و تركيبي از آنها در قالب نظام هاي ارزشي نگرش هاي فرد را شكل بخشيده و محصول ملموس خود را در قالب رفتار فرد نمايان مي سازد. مطالعات Hofstede (1980) نيز بر اين ادعا صحه گذشته است به گونه اي كه كاركنان شركت اي بي اِم (IBM) علي رغم حضور در يك فرهنگ سازماني مشترك، بدليل الگوهاي فرهنگي متفاوت، ارزش هاي كاري متفاوتي را براي خود متصور بودند. هيات مديره ها به تناسب ويژگي هاي شخصيتي و گروهي، نوع كسب و كار شركت، فرهنگ برون سازماني، فرهنگ درون سازماني و فرهنگ درون هيات مديره اي، نگرش ها و رفتارهاي متفاوتي را در استفاده از انواع فن آوري هاي اطلاعاتي خواهند داشت. بطور مثال در مطالعه اي توسط Eining, Lee and Lee (1994) در ارتباط با تاثير فرهنگ برون سازماني بر اخذ تصميمات سازماني از طريق سيستم هاي اطلاعاتي موجود در سازمان، كشورهاي مختلف در ميزان استفاده از سيستم هاي اطلاعاتي، با تفاوتهاي قابل ملاحظه اي همراه بودند. در حالي كه Struab (1994) معتقد است، فرهنگ هاي مختلف از ابزارهاي ارتباطي و فن آوري هاي اطلاعاتي متفاوتي بسته به نوع باورها و ارزش هاي فرهنگي خود استفاده مي نمايند. Carlson, Elam and Corrales (1999) نيز معتقدند، تيم مديريتي سازمان ها در فرهنگ هاي مختلف (در دو كشور سوئد و مكزيك) استفاده هاي متفاوتي از نظام هاي اطلاعاتي اجرايي  دارند. از طرف ديگر همان گونه كه در مطالعه هافستد به تفصيل ياد شده است، ميزان مخاطره پذيري و قبول عدم اطمينان نيز مي تواند استفاده از فن آوري اطلاعات را (به عنوان عاملي مخاطره افزا)، دستخوش تغيير نمايد. Johns and Smith (2002) در تحقيق خود از 76 مدير ارشد مالي عضو هيات مديره نتيجه گرفتند كه در فرهنگ هاي درون هيات مديره اي كه از

عدم اطمينان اجتناب مي شود، استفاده از فن آوري اطلاعات توسط اعضاي هيات مديره كمتر است. از ديگر نتايج اين مطالعه تفاوت هاي فرهنگي برون سازماني و تاثير آنها بر استفاده از فن آوري هاي اطلاعاتي است، به گونه اي كه در فرهنگ كسب و كار ايراني در مقايسه با ساير فرهنگ هاي كسب و كار پيشرفته تر، بر اساس مصاحبه محققين  اين مطالعه با اعضاي هيات مديره برخي از شركت هاي مورد بررسي، ميزان پذيرش اعضاي هيات مديره از فن آوري هاي اطلاعاتي به عنوان عاملي فرصت زا، كمتر از هم رديفان خارجي آنان است. پويايي هاي محيطيپويايي محيطي به درجه ناپايداري و تعاملات متغير شاكله هاي محيط برون سازماني اطلاق مي شود (Milliken ، 1987). در محيط كسب و كار امروزي با افزايش پويايي هاي محيطي، درجه عدم اطمينان براي مديران عالي در هنگام تصميم گيري بالاتر رفته و نيازمندي آنان در كاربست فن آوري هاي نوين اطلاعاتي جهت فراهم نمودن اطلاعات مورد نياز  اين گونه تصميمات، افزون خواهد گرديد. اگر چه محيط سازماني را مي توان بر اساس مولفه هاي اطلاعاتي، مالي، انساني و ... آن تقسيم بندي نمود، اما در اين مطالعه بدليل بررسي تحولات نوآورانه اطلاعاتي محيط هاي سازماني، از تحليل ساير مولفه هاي محيط پوياي سازماني پرهيز مي شود. پويايي هاي اطلاعاتي موجود در محيط امروز، مستمرا شركت ها را با فرصت ها و تهديدات متنوعي روبرو مي سازد كه اگر  اين گونه تحولات به سرعت شناسايي نشوند، سريع تر از آنچه سازمان ها در باور خود مي پندارند، موجبات افول آنها را فراهم مي آورد. در نتيجه، بسياري از هيات مديره هاي اين سازمان ها در جهت تحديد تهديدات محيط ياد شده و از طرفي استفاده از فرصت هاي پديد آمده، ملزم به بكارگيري فن آوري هايي متناسب با حوزه كسب و كار شان مي باشند. از

سوي ديگر، محيط و پويايي هاي موجود در آن، از جمله عوامل مهم و تاثير گذاري است كه به زعم بسياري از مديران عالي سازمان، نقش قابل ملاحظه اي در تصميم گيري هاي آنان بازي مي نمايد (Davis and Powell ، 1992؛ Dess and Beard ،1984؛ Child ، 1972؛ Lawrence and Dyer ، 1983؛ Lawrence and Lorsch ، 1967) كه بر اين اساس، بسياري از سازمان ها سعي مي نمايند با كاربست فن آوري هاي اطلاعاتي و بررسي و كنكاش به موقع در محيط، فرصت ها و تهديدات محيطي را با سرعت بالاتري شناسايي نمايند و از اين طريق با اتخاذ تصميمات آگاهانه، براي خود مزيتي رقابتي در مقايسه با سايرين ايجاد نمايند. مدير ارشد اطلاعاتي همگام با سير تحولات فن آوري هاي اطلاعاتي جهان در سالهاي اخير و ايفاي نقش راهبرديي اطلاعات در حيات سازمان ها، حضور مدير ارشد اطلاعاتي در تركيب هيات مديره، مقبوليت و ضرورت بيشتري يافته است  (Jones, Taylor and Spencer ، 1995؛Feeny, Edwards and Simpson ، 1992). در طي سالهاي دهه 80، عمده انتظاراتي كه از مدير ارشد اطلاعاتي مي رفت به برقراري ارتباط بين راهبرد سازماني و راهبرد اطلاعاتي سازمان معطوف مي گرديد (Business Week ، 1987). اما با اين همه، علي رغم اين نقش تنظيم كنندگي مدير ارشد اطلاعاتي، كمتر اين گونه مديران در تصميمات هيات مديره و سياست گذاري هاي راهبردي سازمان دخالت داشتند (Brumm ، 1988). اين در حاليست كه بر اساس برخي مطالعات آن سالها، بين جايگاه و مقام مدير ارشد اطلاعاتي سازمان، رويكرد اطلاعاتي مدار سازمان و اهميت برنامه ريزي هيات مديره در بخش فن آوري اطلاعات ارتباط معناداري به اثبات رسيده بود (Raghunathan and Raghunathan ، 1989؛ Karimi, Gupta and Somers ،1996). مدير ارشد

اطلاعاتي ماهيتا عضو تيم اجرايي سازمان است و مي تواند رابط خوبي براي تيم هيات مديره و تيم اجرايي سازمان باشد، به گونه اي كه دانش او درباره نوآوريهاي اطلاعاتي، عملكرد هيات مديره را بواسطه كاربست فن آوري هاي اطلاعاتي تعديل مي نمايد. بدون ترديد ميزان استفاده هيات مديره از فن آوري اطلاعاتي تا حد زيادي به رابطه اثربخش آنان با مدير ارشد اطلاعاتي باز مي گردد (Stenzel ، 2007) و رابطه اين عضو با مدير ارشد يادگيري هيات مديره در به روز رساني دانش اطلاعاتي ساير اعضاي هيات مديره نيز از اهميت قابل ملاحظه اي برخوردار است (Elkeles and Philips ، 2007). برخي اوقات مدير ارشد اطلاعاتي به عنوان عضو اجرايي تيم هيات مديره مسووليت نظارت و كنترل بر نظام هاي اطلاعاتي مورد استفاده در هيات مديره را برعهده گرفته و با تهييج هيات مديره به استفاده از فن آوري هاي اطلاعاتي، موجبات ارتقاء سطح كيفي و كمي تصميم گيري ها، ارزيابي ها و نظارت و كنترل بر عملكرد سازماني و اعضاي تيم اجرايي (خصوصا شخص مدير عامل) را فراهم مي آورد (Stephens, Ledbetter, Mitra and Nelson ، 1992؛ Stenzel ، 2007). لازم به ذكر است در صورت عدم تعريف اين سمت در تركيب هيات مديره ها، اغلب مديران عامل اين مسووليت را بر عهده خواهندداشت و همچون كانال ارتباطي هيات مديره عمل خواهند نمود. در فرايند برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي راهبردي (كه پيش تر در مبحث راهبرد مطرح شد)، برخي از صاحبنظران كاربردي ترين شيوه در برقراري هماهنگي بين اهداف سازماني و استفاده از فن آوري هاي اطلاعاتي را نقش رابط و جهت دهنده مدير ارشد اطلاعاتي مي دانند كه مي تواند با دانش دو سويه خود، از يك سو اهداف سازمان را درك نمايد و از طرفي با

تسهيل فرايند بكارگيري فن آوري هاي اطلاعاتي توسط هيات مديره، عملكرد كلي آنان را ارتقاء بخشد(Feeny, Edwards and Simpson ، 1992). عملكرد هيات مديرهبا وجود آنكه عملكرد هر تيم سازماني را مي توان از مقايسه فعاليت هاي صورت پذيرفته و اهداف ايده آل مورد انتظار از آنان متصور گرديد، اما عملكرد هيات مديره به دليل ويژگي هاي خاص تيمي آن، ابعاد بيشتري را در بر مي گيرد و در حوزه هاي متعددي همچون تصميم گيري در قبال راهبرد سازماني، بالنده سازي مديران اجرايي و كاركنان سازمان، مديريت بحران، اخراج مديران عامل و ديگر اعضاي اجرايي سازمان، سياست گذاري هاي كلان و تبيين چشم انداز آن، نظارت و كنترل بر عملكرد ساير اعضا، ارزيابي ها و ... نمود مي يابد (Garrate ، 2003). از آنجايي كه به عقيده برخي محققان (Nadler, Behan and Nadler ، 2006؛ Dunne ، 2005)، عمده عملكرد هيات مديره ها در جلسات برگزار شده توسط آنان محقق مي گردد، و از سويي تاثير فن آوري هاي اطلاعاتي عصر اخير بر نحوه برگزاري جلسات بر هيچ كس پوشيده نيست، مي توان عنوان نمودكه عملكرد هيات مديره در اين زمينه نيز تا حد زيادي دستخوش تغييرات فن آوري هاي اطلاعاتي و كاربست آنان توسط هيات مديره ها، خواهد گرديد.بدون ترديد، اين كه چگونه و چه نوع فن آوري هاي اطلاعاتي در فعاليت هاي سازماني و انجام آنان بكار گرفته مي شود، تاثير قابل ملاحظه اي بر نتايج عملكردي سازمان خواهد داشت. اين گونه تاثيرات عموما در نحوه فعاليت تيم هاي عالي سازمان و خصوصا در عملكرد تيم هيات مديره تاثير مي گذارد كه بطور غير مستقيم عملكرد كلي سازمان را نيز تحت الشعاع خود قرار مي دهد. Lal (1999) معتقد است، در نتيجه استفاده هيات مديره از فن آوري هاي اطلاعاتي و استمداد آنان از چندين

منبع اطلاعاتي متفاوت در كوتاه ترين زمان ممكن، بر اثربخشي تصميمات آنها افزوده مي شود. در اين حالت هيات مديره ها مي توانند اطلاعات پنهان اما مفيد سازماني را شناسايي و با اخذ اطلاعات مورد نياز خود از كانال مستقلي از كانال مديريت سازمان، استقلال خود را در سياست گذاري هاي سازماني حفظ نموده و از اين طريق موفقيت سازمان را در بلند مدت تضمين نمايند. مدل مفهومي تحقيق پس از تشريح هر يك از متغيرهاي موجود در مدل مفهومي، در اين مرحله سعي گرديده است تا روابط ياد شده بين اين متغيرها در شكل 1 به صورت شفاف تري به تصوير كشيده شود. ماهيت متغيرهاي موجود در مدل مفهومي را مي توان به تناسب نحوه تاثير گذاري آنان بر يكديگر شناسايي نمود. بطور كلي، در اين مدل متغير وابسته، عملكرد هيات مديره به شمار مي رود. در حالي كه متغيرهاي مستقل مدل، عبارتند از راهبرد، فرهنگ، پويايي هاي محيطي. نكته ديگر در اين مدل نقش تعديل گري متغير مدير ارشد اطلاعاتي سازمان است كه بدليل تعريف متغير تعديل گر، برشدت و ضعف رابطه خواهد افزود (Sarmad, Hejazi and Bazargan،1385). شكل 1 مدل مفهومي اين تحقيق را نشان مي دهد. فرضيات تحقيق با توجه به مسئله اصلي تحقيق، تاثير سه متغير اصلي (راهبرد، فرهنگ و پويايي هاي محيطي) بر استفاده هيات مديره از فن آوري هاي اطلاعاتي و تاثير اين امر بر عملكرد هيات مديره با تعديل گري متغير مدير ارشد اطلاعاتي مد نظر اين تحقيق است. در ادامه، فرضيات مورد نظر تحقيق با توجه به روابط پيش بيني شده در مدل مفهومي تحقيق جهت بررسي بيشتر ارائه گرديده است.فرضيه اول: راهبرد شركت بر استفاده هيات مديره از فن آوري اطلاعات تاثير گذاراست.فرضيه دوم: فرهنگ هيات مديره بر استفاده آنان

از فن آوري اطلاعات تاثير گذاراست.فرضيه سوم: پويايي هاي محيطي بر استفاده هيات مديره از فن آوري اطلاعات تاثير گذاراست.فرضيه چهارم: نقش رابط مدير ارشد اطلاعاتي يا مدير عامل رابطه بين استفاده هيات مديره از فن آوري اطلاعات و عملكرد آنان را تعديل مي نمايد. فرضيه پنجم: استفاده هيات مديره از فن آوري اطلاعات بر عملكرد آنان تاثير گذار است. روش شناسي تحقيقروش تحقيق مطالعه حاضر در طبقه بندي تحقيقات توصيفي و از نوع پيمايشي، تحليلي قرار گرفته و از لحاظ هدف، ماهيتي كاربردي دارد. در اين پژوهش اعضاي هيات مديره شركت هاي توليدي، خدماتي شهر مشهد، شامل مديران عامل، مديران ارشد اطلاعاتي، روساي هيات مديره و ديگر اعضاي هيات مديره شركت هاي مورد مطالعه، جامعه آماري تحقيق را تشكيل مي دهند. روش نمونه گيري نيز در اين مطالعه روش تصادفي در دسترس مي باشد.روش ها و ابزار گردآوري اطلاعاتبا توجه به ماهيت اين تحقيق، جهت گردآوري اطلاعات از ابزار پرسش نامه (نيمه باز) استفاده شده است. در اين پرسش نامه 24 سوال 7 گزينه اي (در مقياس ليكرت) جهت تحليل كمي داده ها و 4 سوال تشريحي جهت تحليل كيفي داده ها گنجانده شده است. در ارتباط با موضوعات روايي و پايايي پرسش نامه اين تحقيق بايد گفت، روايي پرسش نامه تحقيق از طريق روش روايي ظاهري ارزيابي گرديد و پس از انجام اصلاحات برخي از صاحبنظران، پرسش نامه نهائي تحقيق تاييد شد. جهت بررسي پايايي ابزار جمع آوري اطلاعات نيز پس از توزيع و جمع آوري تعداد 7 (20 درصد از جامعه آماري) پرسش نامه به عنوان پيش نمونه از بين جامعه مورد نظر تحقيق، براي سنجش پايايي كلي پرسش نامه تحقيق از روش آلفاي كرونباخ استفاده شد كه اين ضريب به ميزان 3/87 درصد بدست آمده است كه نشانگر پايايي بالاي پرسش نامه تحقيق حاضر است.

در تحليل داده هاي بدست آمده از طريق نظر سنجي از اعضاي هيات مديره شركت هاي مورد بررسي، نيز جهت بررسي روابط همبستگي و علي موجود بين آنان، ابتدا از تحليل همبستگي پيرسون جهت بررسي وجود روابط و در مرحله بعد از طريق روش تحليل رگرسيوني، مدل رگرسيوني تعاملي و آزمون خوبي- برازندگي جهت تعيين اثرات متغيرها بر يكديگر و شدت روابط علي موجود، استفاده شده است. يافته ها در اين بخش سعي گرديده است تا ضمن آنكه سيماي كلي از شركت هاي مورد مطالعه ارايه شود، جداول آماري حاصل از تحليل آماري داده هاي جمع آوري شده، نيز تشريح و تبيين گردد. پس از اين مرحله، سعي مي گردد با تحليل كيفي پاسخ هاي مكتوب پاسخ دهندگان به سوالات تحقيق، بر غناي تحليلي اين تحقيق افزده گردد. سيماي شركت ها و افراد مورد مطالعه در جدول 1 ارايه گرديده است.جدول (1)- سيماي آزمودني هاسيماي شركت ها و اعضاي هيات مديره مورد مطالعهنوع شركت    (خدماتي: 11،  توليدي: 24) و  (خصوصي : 27، دولتي : 8)سابقه عضويت     زير 5 سال:  9     بين 5 تا 10 سال: 9      بالاتر از 10 سال: 17سمت    عضو عادي: 21   مدير عامل: 7  رييس: 5    مدير ارشد اطلاعاتي:2تخصص     مهندسي : 16                            مديريتي و اقتصادي: 19منبع: محاسبات محققينتحليل روابط همبستگي و علي بين متغيرها: نتايج تحليل هاي آماري حاصل از بكارگيري دو رويكرد 1- ضريب همبستگي پيرسون (جهت بررسي همبستگي روابط بين متغيرهاي مدل مفهومي) و 2- روش تحليل رگرسيوني، آزمون خوبي برازندگي (جهت بررسي روابط علي موجود بين متغيرهاي ياد شده و شدت هر يك از اين روابط) و مدل رگرسيوني تعاملي (جهت بررسي نقش تعديل گرايانه مدير ارشد اطلاعاتي) در جداول 2،

3، 4 و 5 ارايه گرديده است. جدول (2)- بررسي روابط همبستگي موجود بين متغيرهاي مدل مفهومي از طريق آزمون پيرسون به مفهوم معناداري در روابط همبستگي بين متغيرها است) * يا نماد p-value

مديريت فناوري، پيش شرط رقابت پذيري

گروه مديريت فناوري سازمان مديريت صنعتي مقدمه: طي ساليان متمادي، فناوري تاثير بسيار شگرفي بر توسعه روابط انساني و پيشرفت تمدن بشري گذاشته است. امروزه ديگر فناوري به تمامي ابعاد زندگي بشري وارد شده و تحولات چشمگيري كه همه روزه در آن صورت مي پذيرد، زندگي انسانها را بيش از پيش تحت تاثير خود قرار داده است. از اين رو، موفقيت دولتها، صنايع مختلف، شركتهاي خصوصي و دولتي و تك تك افراد يك جامعه، به چگونگي بهره برداري و استفاده از فناوري وابسته شده است. از آنجا كه فناوري، همواره در خلق ثروت براي كشورها نقش بسزايي ايفا كرده و سطح استاندارد و كيفيت زندگي مردم را به شدت تحت تاثير خود قرار داده است، لذا سياستمداران در سطوح عالي كشورها به مديريت آن به عنوان يك عامل استراتژيك توجه دارند. در سطح صنعت نيز، متوليان و برنامه ريزان صنايع مختلف از اين ديدگاه به مديريت فناوري توجه مي كنند كه ارتقا سطح فناوري مي تواند موجب افزايش كارايي و اثربخشي صنعت مربوطه گردد. ليكن درسطح بنگاههاي اقتصادي، فناوري زيربناي كسب و كار و عامل اصلي توليد كالا و خدمات به شمار مي آيد. از اين رو مديران عالي بنگاههاي اقتصادي تمامي تلاش خود را به هدايت صحيح اين عامل اساسي مبذول داشته اند.جدا از اينكه فناوري در چه سطحي به كار گرفته مي شود و يا بايستي بشود، دو مقوله رقابت

پذيري و تحولات سريع تكنولوژيكي، در شكل دهي و تكامل مديريت آن نقش مهمي ايفا كرده اند. از اين رو، دراين مقاله به بحث پيرامون تحولات سريع تكنولوژيكي در پيدايش مديريت فناوري و نقش و جايگاه رقابت پذيري پرداخته مي شود.تحولات سريع فناوريحجم و سرعت تغييرات تكنولوژيكي در سالهاي اخير آنقدرگسترده و وسيع بوده است كه تعقيب آن توسط افراد وسازمانها، بسيار دشوار شده است. بخصوص در حوزه هايي نظير فناوري اطلاعات، تحولات سالهاي اخير قابل مقايسه با مجموع پيشرفتهاي صورت گرفته در چند هزار سال گذشته نيست.وقايع رخ داده در قرن نوزدهم و بيستم، با برقراري ارتباط تنگاتنگ بين علم و فناوري به خوبي نشان داد كه علم، در بسياري از مواقع، زيربناي توسعه فناوري را فراهم آورده و توسعه فناوري نيز به نوبه خود بازارهاي جديدي را خلق كرده است. درواقع گسترش و توسعه علوم مختلف، زمينه هاي فشار براي توسعه فن__اوري (TECHNOLOGY PUSH) را فراهم مي آورد. به گونه اي كه ايده هاي اوليه در برخي از حوزه ها به وجود آمده و ازطريق نوآوري تكنولوژيكي، اين ايده ها به محصولات و خدمات جديد تبديل مي شوند و در فرايند تجاري سازي در جهت پاسخگويي عملي به يك نياز وارد بازار مي شوند. اما ازسوي ديگر، تحولات و تغييرات تكنولوژيكي در بسياري از موارد توسط كشش بازار (MARKET-PULL) تحريك و تقويت مي شوند. به اين ترتيب كه توسعه فناوري در شركتها معمولاً به منظور پاسخ به نيازهاي مشتريان و بازار بالقوه اي كه براي يك كالا وجود دارد شكل مي گيرد. در مدل كشش بازار، با طرح شدن يك نياز از سوي

بازار، شركت به شناسايي و درك نياز بازار و مشتريان پرداخته و با استفاده از مدلهاي مناسب حل مسئله، توسعه فناوري را از طريق انجام تحقيقات پايه، كاربردي و يا توسعه اي انجام مي دهد.از اين رو، دو عامل كشش بازار و فشار علم و فناوري به همراه يكديگر به تغيير و تحولات تكنولوژيكي كمك كرده و درعين حال هركدام از اين دو عامل به توسعه و ارتقا يكديگر نيز ياري مي رسانند و لذا يك حلقه مثبت را در تغيير و تحولات فناوري تشكيل مي دهند.مديريت استراتژيكاز آنجا كه اين دو عامل تاثير انكارناپذيري در فرايند نوآوري تكنولوژيكي و خلق مزيت رقابتي در سطوح مختلف دارند. در سطوح خرد در بنگاههاي اقتصادي هزينه هاي بسياري را صرف انجام فعاليتهاي تحقيق و توسعه اي مي كند تا ضمن دستيابي به فناوريهاي موردنياز آنها را در محصولات و فرايندهاي خود به كار گرفته و از اين طريق محصولات و كالاهاي قابل رقابت در بازارهاي مختلف ارائه كنند.سياستگذاران كلان ملي نيز هزينه هاي زيادي در راه تحقيق و توسعه، انجام پژوهشهاي بنيادي، افزايش اختراعات و پرورش نيروي انساني توانمند صرف مي كنند تا تمامي اين عوامل باعث افزايش توليد محصولات با ارزش افزوده بيشتر شود. واضح است كه دستيابي به فناوري، پرورش نيروي انساني ماهر وانجام نوآوري و... با هزينه هاي بسيار بالايي صورت مي پذيرد و درصورت عدم اعمال مديريت صحيح بر اين منابع ارزشمند، كليه فعاليتهاي صورت گرفته در اين راه به هدر خواهد رفت. بنابراين، نقش مديريت در توسعه، بهبود و حفاظت از اين منبع ارزشمند بسيار پررنگ و برجسته است.باتوجه به ملاحظات فوق

بود كه مديريت فناوري از اوايل دهه 80 ميلادي در سطح دانشگاهي و در قالبي ميان - رشته اي مطرح شد. درواقع، فلسفه به وجودآمدن اين رشته دانشگاهي مديريتي به سالهاي دهه 70 و 80 ميلادي زماني برمي گردد كه بسياري از صنايع آمريكا به تدريج موقعيت رقابتي خود را از دست مي دادند. و جاي خود را عمدتاً به محصولات ژاپني (و حتي برخي از محصولات كشورهاي آسيايي و اروپايي) مي سپردند. با كاهش توان رقابتي صنايع آمريكا، مديران و دست اندركاران سازمانهايي چون شوراي ملي تحقيقات (NATIONAL RESEARCH COUNCIL=NRC) ،آكادمي علمي مهندسي و آكادمي ملي علوم (NATIONAL SCIENCE FUNDATION=NSF) تلاشهايي درجهت توجه به مديريت فناوري براي كسب مجدد رهبري اقتصادي آمريكا انجام دادند. گزارش شوراي ملي تحقيقات در سال 1987، بر لزوم رفع شكاف دانش و عمل در فعاليتهاي مهندسي و علوم پايه از يك سو و كسب وكار مديريتي از سوي ديگر تاكيد مي ورزيد.(1) همچنين تحقيقات بيشتر نشان داد كه ارتباط ميان خلق فناوري و استفاده تجاري از آن در بسياري از سازمانهاي دولتي و خصوصي ضعيف و ناكافي ب___وده و بنابراين، برنامه هاي آموزشي دانشكده هاي مهندسي و مديريت و... بايستي موردبازنگري قرار گيرد. از اين رو، روشهاي جديدي در برنامه ها و محتواي دروس اين دانشك___ده ها در دستور كار قرار گرفت كه شكل گيري برنامه هاي خاص و تخصصي در زمينه مديريت فناوري، يكي از نتايج اين فعاليتها است.مفهوم مديريت فناوريتعاريف مختلف و متنوعي از مديريت فناوري ارائه شده است كه در اينجا به برخي از آنها اشاره مي شود. بنابر تعريف شوراي ملي تحقيقات، مديريت فناوري رشته

هاي مهندسي، علوم و رشته هاي مديريتي را براي برنامه ريزي، توسعه و بكارگيري ظرفيتهاي تكنولوژيكي درجهت تدوين و پياده سازي اهداف استراتژيك و عملياتي يك سازمان با هم مرتبط مي نمايد. (2) از سوي ديگر، برخي از محققان به تعريف كاركردهاي مديريت فناوري پرداخته اند و مديريت فناوري را فرايندي كه همه فعاليتهاي شناسايي، انتخاب، اكتساب، بهره برداري و حفاظت از فناوريهاي يك بنگاه را درب______رمي گيرد. (3) و برخي نيز به تعريف سطوح مديريت فناوري در سطح جهاني، استراتژيك و عملياتي پرداخته اند. (4)اما به طور كلي، منظور از مديريت فناوري (فارغ از اينكه در چه سطحي به كارگرفته يا تعريف مي شود)، مديريت سيستمهايي است كه به ايجاد، كسب و استفاده از فناوري كمك مي كنند. ازجمله وظايف اصلي مديريت فناوري، مي توان به موارد زير اشاره كرد. (5)مديريت تحقيق و توسعه؛مديريت نوآوري؛برنامه ريزي فناوري؛مديريت استراتژيك فناوري.ازسوي ديگر، از ديدگاه كلان، مديريت فناوري دانشي است كه به تدوين و اجراي سياستهايي جهت مواجهه با تغييرات تكنولوژيكي و استفاده موثر از آن و تاثير فناوري بر جامع__ه، سازمانها، افراد و طبيعت مي پردازد و هدف از آن، هدايت و تشويق نوآوري، افزايش رشد اقتصادي و كمك به استفاده مسئولانه از فناوري درجهت منافع بشريت است.طارق خليل رئيس انجمن بين المللي مديريت فناوري و يكي از بنيانگذاران اين رشت__ه، مديريت فناوري را تخصصي ميان رشته اي مي داند كه علوم پايه، مهندسي و مديريت را با هم پيوند مي دهد، وي چارچوب مفهوم__ي زير را براي مديريت فناوري ارائه مي دهد:نقش فناوري دررقابت پذيريرقابت پذيري، فرايندي است كه هر نهادي مي كوشد تا از

آن طريق بهتر از ديگري عمل كرده و از وي پيشي گيرد (مديريت تكنولوژي، ص 48). درواقع مي توان از آن به عنوان تلاشي ياد كرد كه يك بنگاه اقتصادي، صنعت يا كشور براي برتري يافتن نسبت به يك بنگاه اقتصادي، صنعت يا كشور ديگر در عرصه رقابت انجام مي دهد. در سطح بين المللي، كشورها به دليل كمبود منابع مالي، فني و تخصص____ي لازم، مي بايد براي رسيدن به ثروت و بهره مند ساختن آحاد جامعه خود از رفاه، با يكديگر به رقابت بپردازند. از اين رو، كسب توانمنديهاي رقابتي در جهان امروز به يكي از چالشهاي اساسي كشورهاي مختلف در سطح بين المللي تبديل شده است. براي برخورداري از توان رقابتي، عوامل مختلفي بايد وجود داشته باشندكه از جمله عوامل و شاخصهاي اصلي رقابت پذيري در دو سطح مل__ي و بين المللي مي توان به عوامل ذيل اش___اره كرد. (مديريت تكنولوژي صص 48 و 49)الف - استاندارد سطح زندگي؛ ب - تج_ارت؛ ج - بهره وري؛ د - سرمايه گذاري. تركيب اين عوامل با يكديگر، تعيين كننده ميزان رق______ابت پذيري يك كشور در بعد بين المللي است. فناوري مي تواند درهريك از عوامل مذكور نقش اساسي ايفا كند. به كمك فناوري مي توان زيرساختهاي لازم براي سرمايه گذاري را فراهم آورد. همچنين فناوري سبب افزايش ميزان كارايي توليد و به تبع آن افزايش بهره وري مي شود.مديريت منابع انسانيازسوي ديگر، فناوري به ارتقا و تسهيل تجارت كمك قابل توجهي مي كند. در سطح بنگاههاي اقتصادي، فناوري از عوامل مهم افزايش توان رقابتي پذيري محسوب مي شود. زيرا از طريق تبلور در متمايزسازي محصولات،

كاهش هزينه ها و ايجاد فرصتهاي جديد كسب و كار به بنگاههاي اقتصادي در كسب مزيت رقابتي كمك مي كند. درواقع فناوري مي تواند با كاهش قيمت تمام شده محصولات، بهبود كيفيت كالاها يا خدمات توليدي و تغيير مشخصات محصولات، ع_____املي براي رقابت پذيري بنگاههاي اقتصادي در عرصه بازارهاي جهاني و منطقه اي باشد. در سطح صنعت، چنانچه آن صنعت توانايي بهبود، توسعه و نوآوري تكنولوژيكي را داشته باشد و بتواند با استفاده از سازوكارهاي مناسب به انتشار فناوري در بنگاههاي اقتصادي زيرمجموعه خود كمك كند، آنگاه با افزايش سطح توانمنديهاي مجموعه بنگاههاي زيرمجموعه خود، به سوي رقابت پذيري گام برخواهد داشت. اما عامل رقابت پذيري و حضور در بازارهاي مختلف، تنها عامل پيدايش و اهميت يافتن مديريت فن______اوري در عرصه ملي و بين المللي نبوده است. عوامل متعدد ديگري همچون محدود بودن منابع تكنولوژيك، سرمايه گذاريهاي هنگفت جهت نوآوري و توسعه فناوري، دشواري دستيابي به فناوريهاي توسعه يافته توسط ديگر بنگاهها، پررنگ شدن حمايت ازحقوق مالكيت معنوي و... ضرورت روزافزون مديريت اين منبع حياتي را در سطوح مختلف آشكار ساخته است.ضرورت توجه به مديريت فناوريقرن بيست و يكم، قرني است كه در آن تحولات شگرف علمي و تكنولوژيكي به همراه پديده جهاني شدن موجب شده است تا كشورها و بنگاههاي اقتصادي براي باقي ماندن در بازار جهاني به رقابت تنگاتنگي با يكديگر بپردازند.درواقع درجهاني كه اقتصاد تحت تاثير مسايل سياسي و تكنولوژيكي قرار دارد، چالش فراروي مديران و سياستگذاران كشورهاي درحال توسعه (ازجمله ايران) باتوجه به محدوديت منابع، پويايي محيط، رقابتهاي شديد جهاني و عقب افتادگي تكنولوژيكي، برخورد هوشمندانه و آگاهانه تر با موضوع

كسب توانمنديهاي تكنولوژيكي است. ازسوي ديگر، بررسي پي______امدهاي اجتماعي تصميم گيريهاي سياستگذاران ملي در زمينه توسعه فناوري مناسب نيز از ديگر مواردي است كه لزوم و اهميت به كارگيري مديريت فناوري را در اين سطح آشكار مي سازد.در سطح بخش يا يك صنعت خاص نيز، مديران و تصميم گيران، اينك با محيطي متفاوت با گذشته مواجه هستند. شركتهاي رقيب درحال ادغام با يكديگرند و كمك به رشد كارآفريني در سطح بنگاههاي كوچك و متوسط فعال در يك صنعت از مسئوليتهاي عمده اين بخشها به حساب مي آيد. ايجاد خوشه هاي صنعتي، شبكه هاي انتشار فناوري و توسعه فناوريهاي عمومي (GENERIC) كه كاربرد بسياري در سطح صنعت دارند از چالشهاي اصلي است كه مديران و سياستگذاران با آن دست به گريبان هستند. در اين سطح، مديريت فناوري با ارائه راهكارهاي مناسب مي تواند به اين دسته از مديران اجرايي و مياني در وزارتخانه هاي مختلف كشور كمك كنند.مديريت فناوري در سطح بنگاههاي اقتصادي به مديران اين بنگاهها خدمات بسياري ارائه مي كند. اما متاسفانه بسياري از مديران ومهندسان در بنگاههاي اقتصادي داخلي بر «بهره برداري» از فن____اوري صرفاً در راه كسب و كار خود تمركز كرده اند و اين موضوع باعث شده است تا آنها تاثير فعاليتهاي تكنولوژيكي كنوني را در آينده شركت كمتر از حد واقعي برآورد كنند و كمتر به مسايلي چون كوتاه شدن دوره عمر محصولات، نوآوريهاي مداوم در محصولات و فرايندها و درنهايت جهاني شدن توليد كالاها و خدمات بپردازند. مطمئناً افزايش توجه و آگاهي مديران و مهندسان ايراني از مفهوم مديريت فناوري به اين گروه از مديران كمك مي كند تا

ازطريق تدوين و يكپارچه سازي استراتژي كسب و كار و فن____اوري، شركتهاي خود را براي بهبود بهره وري، افزايش اثربخشي و مستحكم كردن جايگاه رقابتي شان در بازار داخلي و بين المللي ياري كنند.نتيجه گيريرقابت، توان رقابتي، توسعه پايدار، و جهاني شدن واژه هايي هستند كه امروزه در كليه محافل سياسي، اقتصادي و اجتماعي در سطوح ملي، بخشي و بنگاههاي اقتصادي به گوش مي رسند. به نظر مي رسد كه در شرايط فعلي ديگر كسي بر سر مقوله خوب يا بد بودن جهاني شدن و يا تدوين استراتژي هاي رقابتي پايدار بحثي ندارد، زيرا روند جهاني شدن ظاهراً غيرقابل برگشت بوده و كشورها و بنگاههاي اقتصادي مختلف را تحت تاثير خود قرار داده است. اگر بپذيريم كه امروزه فناوري نقش بسيار مهمي در فرايند جهاني شدن و اتخاذ استراتژي هاي رقابتي در سطح جهاني دارد، قطعاً به اين موضوع خواهيم رسيد كه براي مديريت اين منبع گرانبها و ارزشمند، به كسب مهارتهاي زيادي نيازمنديم.امروزه، مديران ارشد در سطوح مختلف براي كسب موفقيت، برخورد آگاهانه با تحولات دنياي كسب و كار، پرهيز از رويكرد آزمون و خطا و درنه__ايت كاهش ريسك تصميم گيريهاي خود، بايد آشنايي با اصول مديريت فناوري را تاحد ممكن افزايش داده و به تدريج، اص_ول آن را درعمل پياده كنند. از اين رو مديريت فن__اوري به عنوان مقوله اي ميان رشته اي، سعي در يكپارچه سازي ديدگاه مديران به تحقيقات، انتقال فناوري، توسعه محصولات و فرايندهاي جديد، تجاري سازي فناوري، كسب توان رقابتي ازطريق فناوري و درنهايت يكپارچه سازي تمامي اين موارد در استراتژي كلي بنگاههاي اقتصادي داشته و در سطح كلان،

به مديران عالي كمك مي كند تا به سياستگذاريهاي مناسب، تمامي تلاشهاي پراكنده ملي در مسير توسعه فناوري را هماهنگ و جهت دهي كرده و با فراهم آوردن زيرساختهاي لازم و حضور هوشمندانه، موجبات توسعه پايدار و افزايش توان رقابت ملي را فراهم آورند. منبع: ماهنامه تدبير-سال چهاردهم-شماره140 منابع و ماخذ

1 - مديريت تكنولوژي، رمز موفقيت در رقابت و خلق ثروت، طارق، خليل، ترجمه سيدكامران باقري و ماهور ملت پرست، انتشارات پيام، متن، 1381 ص 48

2 - NATIONAL RESEARCH COUNCIL. (1984), MANAGEMENT OF TECHNOLOGY THE HIDDEN COMPETITIVE ADVANTAGE. NATIONAL ACADEMY PRESS, WASHINGTON. DC. REPORT N9. CEST-CKOSS-6.P: 153 - JOHN N. SKILBEK CRAIG M. CRUICK SHANK, (1997), “INNOVATION IN TECHNOLOGY MANAGEMENT, THE KEY TO GLOBAL LEADERSHIP” PICMET/, P:2064 - ROUSSEL P, K. SAAD T.ERICKSON, 1991, THIRD GENERATION RD HARVARD BUSINESS SCHOOL PRESS ROTHWELL R. (1977), THE CHARACTERISTICS OF SUCCESSFUL INNOVATORS AND TECHNICALLY PROGRESSIVE FIRMS, RD, MANAGEMENT, VOL, P:191-206MILLET, SM, (1990), THE STRATEGIC MANAGEMENT OF TECHNOLOGICAL RD: AN IDEAL PROCESS FOR THE 1990, INT. TECHNOLOGY MANAGEMENT, VOL 10, P:64-665 - DREJER A, (1990), FRAMEWORK FOR THE TECHNOLOGY MANAGEMENT OF TECHNOLOGY

سنجش برنامه ريزي فناوري اطلاعات

07:47

سنجش موفقيت برنامه ريزي فناوري اطلاعات IT/ISSPمحمد كاظم حاكي

چكيده: براي برنامه ريزي استراتژيك فناوري اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي چارچوبهاي متفاوتي ارائه شده است، ولي هنوز سازمانها در تدوين استراتژيهاي فناوري اطلاعات با مشكلاتي مواجه هستند كه نهايتا اين مشكلات منجر به شكست برنامه ها مي شود. اين شكست ها غالبا به اين دليل است كه چارچوبهاي مختلف برنامه ريزي

استراتژيك فناوري اطلاعات، در شناسايي مشكلات ريشه اي مربوط به سيستم هاي اطلاعاتي كه بندرت مشكلات فني و تكنولوژيك هستند، دچار

ناكارايي هستند كه اين امر ناشي از توجه نكردن به رابطه بين فناوري اطلاعات با محتواي سازماني است. در اين مقاله سعي شده است تا با ارائه يك مدلي با رويكرد سازماني، عواملي كه كيفيت و موفقيت اين فرايند را متاثر مي كنند، شناسايي كنيم.مقدمهبرنامه ريزي استراتژيك فناوري اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي(IT/ISSP) عامل اساسي در انسجام فناوري اطلاعات در يك سازمان براي افزايش مزيت رقابتي است. طبق مطالعات انجام شده روي مباحث مديريت سيستم هاي اطلاعاتي، برنامه ريزي استراتژيك سيستم هاي اطلاعاتي يكي از ده موضوع اصلي است كه مديران شركتها و متخصصان سيستم هاي اطلاعاتي با آن مواجهند.فرايندIT/ISSP شامل افقهاي برنامه ريزي بلندمدت براي سرمايه ها، خدمات انساني، تخصص فني، الزامات سخت افزاري و نرم افزاري براي استفاده از فرصتهاي پيش آمده است. لدرر و ستي (1996) نشان دادند كه IT/ISSP ناقص ممكن است منجر به شكست پيش بيني هاي انجام شده براي سرمايه گذاريها در سيستم هاي اطلاعاتي و فناوري اطلاعات شود كه نهايتا منجر به ايجاد سيستم هاي اطلاعاتي غير منعطف ، تكراري و ناقص مي شود. برنامه ريزي استراتژيك سيستم هاي اطلاعاتي يك وظيفه مديريتي بسيار مهم است كه باعث مي شود تا سازمان بطور اثربخشتر و مناسبتر از فناوري اطلاعات استفاده كند.مطالعات گذشته در اين زمينه، عموماً بر متدولوژي هاي برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي، منافع و مشكلات برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي، ارزيابي اثر، مراحل رشد، نقش كميته راهبري، طرح تحقيق براي برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي، ابعاد فرايندي و محتوايي برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي، هم راستايي بين برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي و برنامه ريزي تجاري و خود فرايند برنامه ريزي، تمركز داشته اند.براي مثال (لدرر و ستي 1911) گزارش دادند كه سازماندهي

و پياده سازي ، ابعاد مهم برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي هستند. داس و همكاران، ابعاد برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي را به متغيرهاي محتوايي و فرايندي تقسيم كردند و نشان دادند كه رسميت، حوزه كاربري، مشاركت ، نفوذ و همكاري ، ابعاد مهم برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي هستند. محققان ديگري ادعا مي كنند كه ابعاد برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي عبارتند از: رسميت، ميزان تلاش براي برنامه ريزي، توجيه فرايندها، افق برنامه ريزي و ميزان مشاركت و درگيري مديران ارشد سازمان. همچنين يكسري از مطالعات، تاثير فرايند برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي و انسجام برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي را مورد بررسي قرار داده اند.(سگارز و گروور، 1998) چهار عامل هم راستايي، تحليل برنامه ريزي، همكاري و توانمندي در برنامه ريزي را بعنوان عوامل موثر بر برنامه ريزي استراتژيك سيستم هاي اطلاعاتي شناسايي كردند. راگواناتان و راگواناتان (1996) مدل موفقيت برنامه ريزي را از ادبيات مديريت استراتژيك توسعه دادند و تلاش كردند تا موفقيت برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي را مفهوم سازي و اعتبار سنجي كنند.با توجه به پيشينه ارائه شده، فرايند برنامه ريزي استراتژيك فناوري اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي خيلي پيچيده تر از آن است كه بتوان آن را با تغييرات تكنولوژيك اداره كرد. تئووآنگ (2000) بيان مي كنند كه فرايند IT/ISSP بسيار وابسته به محتوي است و بايد از ديدگاه سازماني به آن نگاه شود. بنابراين اثربخشي و كيفيت برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي وابسته به ماهيت عمليات سيستم هاي اطلاعاتي، خصوصيات و مشخصه هاي سازماني و خود فرايند برنامه ريزي است. اگرچه مطالعات گذشته يكسري فاكتورها و ابعاد را شناسايي كرده اند، ولي بين آنها ارتباط اندكي را پيدا كرده اند. بنابراين

در اين مقاله سعي شده است تا بيشتر با ديد سازماني و مديريتي و با عنايت به مطالعات گذشته ، عوامل موثر بر كيفيت فرايند IT/ISSP شناسايي شود و به كمك آن مدلي براي سنجش ميزان موفقيت اين فرايند مهم، ارائه شود.رويكرد هاي برنامه ريزي استراتژيك فناوري اطلاعاتسه نقش اساسي فناوري اطلاعات عبارتند از نقشهاي اجرايي، عملياتي و رقابتي. نقش اجرايي شامل اتوماسيون فعاليتهاي حسابرسي و كنترل است كه مستلزم استقرار يك بستر كارا از فناوري اطلاعات است. نقش عملياتي، يك حالت توسعه يافته اي از نقش اجرايي است، با اين وجه تمايز كه شامل ايجاد و استقرار يك بستري از فناوري اطلاعات است كه باعث ايجاد توانايي در اتوماسيون كل فرايندهاي تجاري سازمان مي شود. نقش رقابتي هم، شامل استقرار يكسري برنامه هاي كاربردي جديد از فناوري اطلاعات است كه بتوان به آن به عنوان يك مزيت رقابتي در محيط بازار نگريست. امروزه بيشتر به نقش و اساس رقابتي فناوري اطلاعات توجه مي شود. بنابراين براي استفاده از فناوري اطلاعات بعنوان يك مزيت رقابتي ما نياز به برنامه ريزي استراتژيك داريم تا بتوان از آن در تحقق اهداف استراتژيك سازمان استفاده كرد.از نظر (لدرر و ستي، 1996) برنامه ريزي استراتژيك سيستم هاي اطلاعاتي عبارت است از فرايند شناسايي يك پرتفوليويي از برنامه هاي كاربردي مبتني بر كامپيوتر كه به سازمان در تحقق اهداف تجاري اش كمك مي كند. برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي يك فرايند مديريتي است براي ايجاد انسجام سيستم هاي اطلاعاتي با فرايند برنامه ريزي سازمان، مرتبط كردن برنامه هاي كاربردي سيستم هاي اطلاعاتي با اهداف تجاري سازمان و تعيين الزامات اطلاعاتي براي دستيابي به اهداف بلند مدت و كوتاه

مدت سازماني. به عبارت ديگر برنامه ريزي استراتژيك فناوري اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي عبارت است از فرايند جستجوي يكسري برنامه هاي كاربردي از سيستم هاي اطلاعاتي استراتژيك كه سازمان را قادر به كسب مزيت رقابتي كند. نتيجه برنامه ريزي استراتژيك سيستم هاي اطلاعاتي عبارت است از يكسري برنامه هاي اجرايي كه وجود اين برنامه ها براي ايجاد هم راستايي بين نيازهاي اطلاعاتي سازمان با جهت گيريهاي استراتژيك آن لازم و ضروري است.بر اساس مطالعه انجام شده توسط تئووآنگ (2000) يكسري دلايل براي نشان دادن لزوم برنامه ريزي استراتژيك سيستم هاي اطلاعاتي ليست شده است كه از آن جمله عبارتند از: پشتيباني بهتر از اهداف تجاري سازمان، بهبود انسجام بين سيستمها، بهره مندي از فناوري اطلاعات بعنوان يك مزيت رقابتي، اولويت بندي پروژه هاي سيستم هاي اطلاعاتي، افزايش پشتيباني مديريت ارشد سازمان از عمليات سيستم هاي اطلاعاتي، تسهيل تصميم گيري راجع به سرمايه گذاري در زمينه سيستم هاي اطلاعاتي، بهبود تخصيص منابع، پيش بيني منابع مورد نياز ، تسهيل ارتباطات با مديريت ارشد و ... .براي برنامه ريزي استراتژيك فناوري اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي چارچوبهاي مختلفي ارائه شده است، مثل مدل BSP ارائه شده توسط شركتIBM، دگر سازي استراتژي ها، عوامل كليدي موفقيت، مديريت پورتفوليو، مهندسي اطلاعات، توصيف اطلاعات تجاري، روش تحليل End/Means و ... به دليل پيچيدگي فرايند برنامه ريزي استراتژيك فناوري اطلاعات و به دليل وجود موقعيتهاي خاص براي هر سازمان، نمي توان يك بهترين روش را براي اين فرايند مهم پيشنهاد كرد.محققان مختلف به روشهاي متفاوتي اين چارچوبها را تقسيم بندي كرده اند. ويتال و همكاران (1986) متدولوژي هاي برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي را به دو حوزه تقسيم مي كنند: هم راستايي و اثرگذاري.

متدولوژي هاي اثرگذاري توجيه كننده استفاده هاي جديد از فناوري اطلاعات است در حالي كه متدولوژي هاي هم راستايي هدفشان ايجاد هم راستايي بين اهداف تجاري با اهداف سيستم هاي اطلاعاتي است. متدولوژي هاي اثرگذاري شامل تحليل زنجيره ارزش و عوامل كليدي موفقيت است. متدولوژي هاي هم راستايي هم شامل روش BSP ، روش SSP و روش مهندسي اطلاعات است.هم راستايي استراتژي هاي تجاري و سيستم هاي اطلاعاتييكي از جنبه هاي كليدي برنامه ريزي استراتژيك سيستم هاي اطلاعاتي عبارت است از هم راستايي ميان برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي و برنامه ريزي تجاري سازمان. هم راستايي بين برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي و برنامه ريزي تجاري سازمان براي حصول اطمينان از اينكه عمليات سيستم هاي اطلاعاتي از اهداف و فعاليتهاي سازماني در تمام سطوح پشتيباني مي كند و استفاده بهتر از فناوري اطلاعات به منظور دستيابي به مزيت استراتژيك، لازم و ضروري است چنين هم راستايي سازمان را در شناسايي برنامه هاي كاربردي كه بايد توسعه داده شوند و اطمينان از اينكه منابع كافي به اين برنامه هاي كاربردي اختصاص داده شده است، كمك مي كند. نبود هم راستايي در برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي و برنامه ريزي تجاري يك عامل شكست سرمايه گذاري در فناوري اطلاعات است. تصميمات سرمايه گذاري در فناوري اطلاعات غالبا بر اساس برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي و اهداف تجاري سازمان اتخاذ مي شود. بنابراين اين هم راستايي منجر به اثر بخشي سيستم هاي اطلاعاتي مي شود.هم راستايي استراتژيك عبارت است از ارتباط برنامه هاي تجاري و سيستم هاي اطلاعاتي سازمان. از طريق ايجاد اين هم راستايي، منابع اطلاعاتي سازمان، اهداف تجاري سازمان را پشتيباني مي كنند و از فرصتهاي پيش آمده براي استفاده استراتژيك از سيستم هاي اطلاعاتي بهره مند مي شوند.كينگ

(1978) چنين هم راستايي را در رابطه يك طرفه، كه برنامه هاي تجاري سازمان برنامه هاي سيستم هاي اطلاعاتي را متاثر مي كند، نشان داد، ولي برنامه هاي كاربردي، استراتژي هاي تجاري سازمان را تحت تاثير قرار مي دهند. بنابراين برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي فقط برگرفته از برنامه هاي تجاري نيست بلكه بر آن تاثير نيز مي گذارد بنابراين برنامه ريزي تجاري و سيستم هاي اطلاعاتي بطور دو طرفه، بر هم تاثير مي گذارند. هم چنين برخي از مطالعات وجود رابطه منسجم بين اين دو نوع برنامه ريزي را بطور همزمان در يك فرايند برنامه ريزي نشان مي دهد.كرنز و لدرر (2000) هم، در مطالعه خود دو دسته هم راستايي استراتژيك را شناسايي كردند. در نوع اول برنامه هاي سيستم هاي اطلاعاتي بطور مستقيم به بيانيه رسالت و اهداف و استراتژيهاي تجاري مرتبط مي شود. نوع دوم هم راستايي استراتژيك شامل هم راستايي برنامه ريزي تجاري با برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي است و اين زماني است كه برنامه هاي تجاري سازمان بطور مستقيم مرتبط با برنامه ريزيهاي سيستم هاي اطلاعاتي و برنامه هاي كاربردي ناشي از آن است.باوجود اهميت انسجام اين دو نوع هم راستايي استراتژيك ، در غالب سازمانها اين دو نوع هم راستايي با هم وجود ندارد. مشاركت نداشتن مديريت در فرايند برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي و وجود موانع داخلي در استفاده استراتژيك از سيستم هاي اطلاعاتي از جمله عوامل هم راستايي نبودن اهداف تجاري با اهداف سيستم هاي اطلاعاتي در سازمان است. بر اساس مطالعه اي كه بر روي بيش از 300 سازمان صورت گرفته ، ارتباطات ضعيف بين مديران سيستم هاي اطلاعاتي و ساير مديران سازمان عامل اصلي در تحقق نيافتن هم راستايي استراتژيك شناخته

شده است.مدل مفهومييك مدل مفهومي براي شناسايي عوامل موثر بر كيفيت برنامه ريزي استراتژيك IS/IT به عنوان مبناي كار ، ارائه شده است.عوامل موثر بر موفقيت برنامه ريزي استراتژيك فناوري اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي، شامل عوامل سازماني و ابعاد استراتژيك IS/IT است و كيفيت برنامه ريزي استراتژيك مي تواند از عوامل سازماني متاثر شود كه اين تاثير به واسطه ابعاد برنامه ريزي استراتژيك IS/IT صورت مي پذيرد. ابعاد برنامه ريزي استراتژيك IS/IT، شامل هم راستايي استراتژيك در برنامه ريزي تجاري و برنامه ريزي IS/IT، و ارزيابي محيطي است.عوامل سازمانيعوامل سازماني شناسايي شده عبارتند از :الف - مديريت دانشدر خلال فرايند برنامه ريزي استراتژيك IS/IT، چهار دسته دانش بايد با هم منسجم شوند كه عبارتند از:دانش تجاري، دانش خاص سازماني، دانش IS/IT و توانمنديهاي مديريتي. به عبارت ديگر فرايند برنامه ريزي استراتژيك IS/IT نيازمند دانش افراد مختلف سازمان است مثل CIO,CEO,CFO و... .نامبيسان و همكاران (1999) نشان دادند كه يكسري مكانيزمهاي سازماني وجود دارد كه مي توان از آن براي تسهيم و انتقال دانش در سازمان استفاده كرد، مثل كميته راهبري فناوري اطلاعات و تيم استراتژيك فناوري اطلاعات – سيستم هاي اطلاعاتي.ب - ارتباط CIO و CEOطبق مطالعات انجام شده توسط تاي و فلپس (2000) يكي از ع_وامل شكست پروژه هاي فناوري اطلاعات ، تع_____ارض بين CIO) Chief Information Officer) و CEO) Chief Executive Officer ) است. كه اين تعارض ناشي از اختلافات نگرشي در زمينه فناوري اطلاعات و مباحث سازماني است. ارتباط نامناسب بين مديران سيستم هاي اطلاعاتي با مديران ارشد سازمان دال بر نامناسب بودن برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي موجود در سازمان است. ارتباط مناسب بين اين دو،

مي تواند باعث هم راستايي استراتژيك و موفقيت در استفاده استراتژيك از سيستم هاي اطلاعاتي شود.بنابراين لازم است كه مديران ارشد سازمان آگاهي لازم را در زمينه منافع فناوري اطلاعات داشته باشند و مديران سيستم هاي اطلاعاتي هم بايد اهداف تجاري سازمانشان را بخوبي درك كنند تا بتوانند به موقع فرصتها و تهديدات را شناسايي كنند.ج - هماهنگي و تعامل بين ذي نفعان از فرايند IT/ISSPتعامل، عملكرد گروهي را متاثر مي كند و هماهنگي عامل كليدي در موفقيت كار گروهي است. در فرايند برنامه ريزي استراتژيك IS/IT گروههاي ذي نفع به هم وابسته اند و هر كدام وظايف خاص خودشان را انجام مي دهند. بنابراين براي دستيابي به اهداف برنامه ريزي و اطمينان از اينكه برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي مطابق انتظارات اجرا شده، مستلزم هماهنگي موثر سازماني است. تعامل مستمر بين گروههاي ذي نفع از فرايند برنامه ريزي استراتژيك IS/IT باعث دستيابي آنها به يك چارچوب مشترك مي شود كه اين امر منجر به برقراري ثبات دروني و اعتبار خارجي در خروجيهاي حاصل از برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي است.د - مديريت تغييراتتغيير سازماني عامل مهم براي تسهيل تغيير و بهبود ساختار سازماني، فرهنگ ، وظايف، پرسنل و مهارتهاي كاري است. تغييرات سازماني مي تواند متاثر از عوامل مختلف داخلي و خارجي باشد كه بعضي از تغييرات قابل كنترل و برنامه ريزي شده و برخي غير قابل كنترل هستند. معرفي فناوري اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي در سازمان نيز مستلزم تغييرات شايان ذكر سازماني است تا بتواند بستر لازم براي استفاده از اين ابزار نوين را در پشتيباني از اهداف تجاري سازمان فراهم كند.دليل موفق نشدن بسياري از كسب و كارها در پياده سازي متدولوژي هاي برنامه ريزي استراتژيك

IS/IT ، ناديده گرفتن تغييرات سازماني ناشي از آن است كه براي كاهش مقاومت در برابر تغيير ، فرايند IT/ISSP نه تنها بايد شامل استراتژي هاي تجاري و كنترل مديريت باشد، بلكه بايد «مديريت تغيير» را هم در پياده سازي چارچوبهاي برنامه ريزي استراتژيك IS/IT مد نظر قرار دهد.مديريت تغيير مي تواند شامل مباحث متفاوتي باشد، مثل: تغيير در فرهنگ سازماني، تغيير در الگوي ارتباطات ميان مديران مختلف سازمان، تغيير در نحوه جريانهاي كاري، تغييرات ناشي از مهندسي مجدد فرايندها و.. .ه - بلوغ سيستم هاي اطلاعاتيطبق نظر لدرر و ستي (1996) بايد در مطالعات مربوط به برنامه ريزي استراتژيك سيستم هاي اطلاعاتي ، تخصص سازماني در برنامه ريزي استراتژيك IS/IT و بلوغ سازماني در بهره مندي از فناوري اطلاعات مد نظر قرار گيرد. مطالعات سرپا و ورنر (1998) نشان مي دهد كه يكي از كليدي ترين مباحث در برنامه ريزي استراتژيك سيستم هاي اطلاعاتي اين است كه چگونه و به چه نحوي بلوغ فعاليتهاي سيستم هاي اطلاعاتي، فرايند برنامه ريزي را متاثر مي كند. ميزان بلوغ فرايند برنامه ريزي استراتژيك IS/IT بستگي به سطح بلوغ فعاليتهاي سيستم هاي اطلاعاتي در سازمان و متدولوژي هاي مورد پذيرش براي برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي ، دارد. به عبارت ديگر در سازمانهايي كه بلوغ سيستم هاي اطلاعاتي آنها در سطح بالاتري است، مديران ارشد سازمان اهميت تصميمات استراتژيك سيستم هاي اطلاعاتي را بيشتر درك مي كنند.و - آگاهي مديران ارشد سازمان از منافع فناوري اطلاعات و تعهد به استفاده استراتژيك از ITتخصيص منابع يكي از وظايف اصلي مديران است. از آنجايي كه منابع در هر سازمان محدود هستند و از آنجايي كه سرمايه گذاري در زمينه فناوري اطلاعات بسيار هزينه بر است، بسيار مهم

است كه مديريت ارشد سازمان راجع به فناوري اطلاعات آگاهي داشته باشد تا بتواند بطور هدفمند پپيشنهادهاي مربوط را ارزيابي كند. اين دانش درباره فناوري اطلاعات شامل پتانسيل ها و محدوديتهاي زيرساختار فناوري اطلاعات در سازمان، فعاليتهاي IT رقبا و پتانسيل تكنولوژي هاي نوظهور براي كسب و كار سازمان است. همچنين با دانش در مورد فناوري اطلاعات، مديران ارشد مي توانند منافع حاصل از سرمايه گذاريهاي IT را ارزيابي كنند و همچنين انتظارات واقع بينانه تري نسبت به آنچه فناوري مي تواند يا نمي تواند حاصل كند، ايجاد مي كند. به عبارت ديگر از اين طريق، مديران مي توانند به انتظارات واقع بينانه تري در مورد فناوري اطلاعات دست پيدا كنند و تشخيص دهند كه فناوري اطلاعات براي تمامي مشكلات سازمان مناسب نيست.مورد بعد تعهد مديريت ارشد به استفاده استراتژيك از فناوري اطلاعات است. مديريت ارشد به طرق مختلف مي تواند اين تعهد را اثبات كند مثل ترفيع موقعيت مدير سيستم هاي اطلاعاتي بنحوي كه او مستقيما به مديريت ارشد سازمان گزارش دهد ، يا تخصيص منابع كافي و مناسب براي توسعه برنامه هاي كاربردي فناوري اطلاعات. همچنين مديريت ارشد مي تواند يك كميته سيستم هاي اطلاعاتي تشكيل دهد كه عضويت CEO در اين كميته دليل تعهد اوست و يا هر عامل ديگر كه باعث درگيري بيشتر مديريت ارشد با فعاليتهاي برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي شود.ز - آشنايي مديريت سيستم هاي اطلاعاتي با فرايندها و اهداف تجاري سازمانتئووكينگ (1996) نشان دادند كه دانش تجاري مدير سيستم هاي اطلاعاتي يك عامل كليدي در تسهيل هم راستايي ميان برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي و برنامه ريزي تجاري است. بطوري كه دانش مديريت سيستم هاي اطلاعاتي درباره كسب و كار مهم تر از دانش

مديريت ارشد درباره فناوري اطلاعات است. اين امر نشاندهنده اين نكته مهم است كه مديران سيستم هاي اطلاعاتي نبايد فقط بر جنبه تكنيكي سيستم هاي اطلاعاتي تمركز داشته باشند.ابعاد برنامه ريزي استراتژيك فناوري اطلاعاتاين بخش از مدل شامل هم راستايي استراتژيك و ارزيابي محيطي است. هم راستايي استراتژيك عبارت است از ارتباط برنامه ريزي تجاري و برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي سازمان. ارزيابي محيطي عبارت است از ارزيابي محيط داخلي و خارجي. ارزيابي محيط داخلي عبارت است از تحليل مفهومي نقاط ضعف و قوت ، عملكرد گذشته ، دلايل شكست هاي گذشته و امكان سنجي برنامه ها. ارزيابي محيط خارجي هم عبارت است از تحليل رويدادها و وقايع اقتصادي، اجتماعي قانوني و محيط فناوري اطلاعات.نتيجه گيريامروزه سازمانها به فناوري اطلاعات صرفا بعنوان ابزاري براي تسهيل فرايندها و اتوماسيون فعاليتها نگاه نمي كنند بلكه فناوري اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي نقش استراتژيك به خود گرفته است و سازمانها سعي مي كنند از آن براي تحقق استراتژي هاي تجاري خود استفاده كنند. همچنين جو فناوري اطلاعات به گونه اي است كه سازمانها ناگزير به استفاده از آن هستند. در اين مقاله در ابتدا يك تقسيم بندي از متدولوژي هاي مختلف برنامه ريزي استراتژيك IS/IT از ديدگاههاي مختلف ارايه شد. هم چنين اهميت و لزوم برنامه ريزي استراتژيك فناوري اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي مورد بررسي قرار گرفت. علي رغم وجود چارچوبهاي متفاوت براي برنامه ريزي استراتژيك IS/IT ، در اين مقاله سعي شد تا عوامل موثر بر كيفيت برنامه ريزي استراتژيك IS/IT مورد مطالعه قرار گيرد، زيرا كيفيت اين فرايند ، كيفيت خروجيهاي حاصل از آن را نيز متاثر مي كند.بحث فناوري اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي صرفاً يك بحث

تكنيكي و فني نيست، بلكه متاثر از مكانيزمهاي مختلف سازماني است. برنامه ريزي استراتژيك IS/IT كه از مهمترين مباحث در زمينه فناوري اطلاعات است نيز از اين قاعده مستثني نيست. در اين مقاله هفت مكانيزم سازماني شناسايي شد كه اين عوامل مي توانند به واسطه تاثيري كه روي ابعاد برنامه ريزي استراتژيك IS/IT دارند، كيفيت اين فرايند را تحت تاثير قرار دهند. ابعاد برنامه ريزي استراتژيك IS/IT شامل هم راستايي استراتژيك برنامه ريزي تجاري و برنامه ريزي سيستم هاي اطلاعاتي و ارزيابي محيطي است. نهايتا به اين نتيجه رسيديم كه بالا بودن كيفيت برنامه ريزي استراتژيك IS/IT به معناي تحقق اهداف برنامه ريزي است كه اين همانا اثربخشي برنامه ريزي استراتژيك IS/IT است.منابع

[1] Anand, V., Manz, C.C. and Glick, W.H. (1998), ``An organizational memory approach to information management’’, Academy of Management Review, Vol. 23 No. 4, pp. 796-809.[2] Armestrong, C.P.,Sambamurthy,V. (1996),” creating business value through information technology : the effects of chief information officer and top management team characteristics”, Proceeding of the 17th international conference on information systems,16-18 December , Cleveland,ohaio,pp.195-208[3] Bai,R.j.,Lee,G.G(2003),” organizational Factor influencing the quality of the IS/IT strategic planning process” industrial Management and Data systems ,vol.103 No.8, pp.622-632.[4] Baker, B. (1995) ``the role of feedback in assessing information systems strategic planning effectiveness’’, Journal of Strategic Information Systems, Vol. 4 No. 1, pp. 61-80[5] Basu,v., Hartono, E., lederer , A.L., sethi, v.(2002),”the impact of organizational commitment, senior management involvement and team involvement on strategic information systems planning” , Information and Management , vol.39, pp.513-524 منبع: ماهنامه تدبير-سال هجدهم-شماره 179

ارزيابي سرمايه گذاري در فناوري اطلاعات

محمد خان بابايي - احمد نادعلي

چكيده:

همان گونه كه رقابت در سطح بين المللي رو به افزايش است ، تعداد زيادي از سازمانها، حجم عظيمي از منابع خود را در فناوري اطلاعات و ارتباطات سرمايه گذاري مي كنند، تا بدين وسيله بتوانند مزيت رقابتي كسب كنند. اجراي پروژه هاي فناوري اطلاعات، نيازمند يك فرايند حساب شده است تا در نتيجه با شكست مواجه نشوند؛ اين امر

مستلزم ارزيابي درست و استفاده از روشها و تكنيك هاي متناسب با اين پروژه ها است. در فرايند ارزيابي عملكرد، پرداختن به تمامي جنبه هاي پروژه با در نظر گرفتن هدفها و استراتژي هاي كلان سازمان، ضرورت دارد. كارت امتيازي متوازن، تكنيكي است كه توسط آن مي توان به ارزيابي عملكرد پروژه هاي فناوري اطلاعات پرداخت. در اين مقاله ضمن بيان يك چارچوب از چرخه زندگي پروژه هاي فناوري اطلاعات، به فاز ارزيابي پروژه ها در اين چرخه بيشتر پرداخته مي شود. از آنجايي كه پروژه هاي فناوري اطلاعات داراي ويژگي هاي منحصر به فردي مي باشند، بنابراين ابتدا رويكردهاي ارزيابي سنتي و نوين را مطرح كرده، با توجه به كاستي هاي موجود در اين روشها، بهره گيري از كارت امتيازي متوازن به عنوان يك چارچوب مناسب پيشنهاد مي گردد.مقدمهدر دهه اخير، بسياري از صنايع با اجراي پروژه هاي ICT توانسته اند بهبودهاي عظيمي را در بهره وري فعاليت هاي خود ايجاد كنند. فناوري اطلاعات براي صنايع مختلف مزيتهاي زيادي ازجمله سرعت در عمليات، ثبات و سازگاري در ايجاد داده، دسترسي به اطلاعات و مبادله آن فراهم كرده است. (Stewart,2003)فناوري اطلاعات به طور فزاينده اي براي دلايل استراتژيك به كار گرفته مي شود و مي تواند باعث ارتقاي كارايي در سازمان و بهبود

كنترل و بهره وري فرايند هاي داخلي شود. (Stewart,2008)باوجود مستنداتي كه نشان دهنده وجود بهبود در كنترل و كارايي عمليات كسب و كار است، بعضي از اين سازمانها از سرمايه گذاري هاي خود در بخش ICT ناراضي هستند. اين نارضايتي ها تا اندازه اي مربوط به درك محدود درباره تعريف و اندازه گيري عملكرد ICT است.(Stewart,2003) بنابراين ارزيابي و اندازه گيري عملكرد ICT ضرورت مي يابد. يك اجماع قوي بين محافل آكادميك و صاحبان كسب و كار وجود دارد كه سرمايه گذاري هاي پروژه هاي ICT بايد به دقت تعديل، اندازه گيري و كنترل شوند. در عمل تكنيك هاي ارزيابي سنتي از قبيل دوره بازپرداخت (PP) و ارزش فعلي خالص(NPV) از كاربردي ترين تكنيك ها در حوزه ارزيابي عملكرد به حساب مي آيند. با اين وجود، استفاده سودمندانه از تكنيك هاي ياد شده در محيط ICT شك و ترديد زيادي به وجود آورده است. سرمايه گذاري در پروژه هاي فناوري اطلاعات از ويژگي هايي خاص مثل وجود ريسك بالا، دوره بازگشت بلند مدت سرمايه، افزايش هزينه ها و ناملموس بودن منافع آن ها برخوردار است. اين ويژگي ها استفاده از تكنيك هاي مذكور در ارزيابي پروژه هاي فناوري اطلاعات را مشكل ساخته و حتي نتايج كسب شده از آن ها تا حدودي نامطمئن هستند. از اين رو تلاش هايي در جهت يافتن تكنيك هاي مناسب تر صورت پذيرفته است. براي افزايش قابليت كاربرد تكنيك هاي ارزيابي سنتي در محيط هاي ICT بايد به تعديل آن ها پرداخت. از طرفي، تكنيك هاي جديد و تعديل شده خيلي مورد استفاده قرار نمي گيرند، زيرا واقعيت اين است كه تخمين هزينه هاي ناملموس، به راحتي امكان پذير نيستند و از طرفي اكثر تكنيك هاي

نوين در فاز مفهومي قرار دارند. بنابراين بهتر است با تركيب اين تكنيك ها و حذف نقاط ضعف آنها ارزيابي عملكرد بهتري ارائه داد. در اين مقاله به ارزيابي پروژه هاي ICT با استفاده از تكنيك كارت امتيازي متوازن (BSC) به عنوان يك چارچوب مناسب پرداخته مي شود.چرخه زندگي پروژه هاي فناوري اطلاعاتاستيورات در پژوهشي به تشريح چارچوب مديريت چرخه زندگي پروژه هاي فناوري اطلاعات، پرداخته است. اين چارچوب كه در (شكل 1) نشان داده شده، شامل سه جز است و هر جزء يك فاز از اين چرخه را بيان مي كند:1. انتخاب پروژه IT ؛2. پياده سازي استراتژيك IT؛3. ارزيابي عملكرد IT.در اين چرخه نبايد هر مرحله را مجزا و جدا از مراحل ديگر در نظر گرفت. زيرا اطلاعات كسب شده در هر مرحله براي پشتيباني از مراحل ديگر مي تواند مفيد واقع شود.پذيرش رويكرد مديريت چرخه زندگي پروژه هاي ICT ، گامي مهم براي اطمينان يافتن از دستيابي به هدفهاي مطلوب در زمان، هزينه و كيفيت انجام پروژه هاي ICT است. اين چارچوب يكي از نخستين رويكردهاي جامع در مديريت مستمر و نظام مند پروژه هاي ICT است. در اين مقاله به تشريح مرحله ارزيابي عملكرد پروژه هاي ICT پرداخته مي شود. البته لازم است به اين نكته توجه كنيم كه ارزيابي مي تواند پيش از انجام پروژه، طي پروژه و بعد از آن صورت گيرد. استيوارت يك چارچوب ارزيابي عملكرد براي پروژه هاي ICT تدوين كرده كه بر اساس كارت امتيازي متوازن است و IT BSC نام دارد.(Stewart,2008) اما پيش از تشريح فاز ارزيابي عملكرد ICT در آن چرخه، مروري بر رويكرد هاي سنتي و نوين در ارزيابي

عملكرد پروژه ها و نقاط قوت و ضعف آن ها خواهيم داشت.روشهاي سنتي ارزيابي سرمايه گذاري ICTروشهاي ارزيابي كه به تحليل هاي اقتصادي، مانند: تحليل هزينه - منفعت و تحليل هزينه - اثربخشي مي پردازند، معمولا به عنوان روشهاي سنتي ارزيابي شناخته مي شوند. از جمله اين روشها مي توان به دوره بازگشت (PP) نرخ بازگشت داخلي(IRR) نرخ بازگشت سرمايه(ROI) و ارزش خالص فعلي(NPV)، اشاره كرد. باتوجه به اينكه منافع حاصل از پروژه هاي ICT در بلند مدت نمايان مي شوند و ريسك ناشي از اجراي آنها بايستي در ارزيابي اين پروژه ها لحاظ شود، استفاده از روشهاي سنتي در ارزيابي چندان سودمند نيست. در زير به دلايل عدم استفاده از اين تكنيك ها در ارزيابي پروژه هاي ICT اشاره شده است: (Milis,2004)1. طرفين درگير در پروژه ICT: زماني كه سازماني در يك پروژه ICT سرمايه گذاري مي كند، افراد مختلفي ممكن است درگير اين پروژه باشند كه هر يك هدفها و انتظارات خاص خودشان را دارند. برخي از اين افراد درگير عبارتند از:1. مالك يا مدير پروژه ؛2. كاربران؛3. تيم پروژه؛4. حمايت كنندگان يا تامين كنندگان؛5. ذينفعان.روشن است كه اگر ارزيابي پروژه هاي ICT فقط بر اساس تكنيك هاي سنتي صورت گيرد، فقط هدفهاي مديريتي به حساب آمده، نيازهاي ديگر ذي نفعان ناديده گرفته مي شود. بنابراين تمركز بيش از اندازه بر روي كسب منافع مالي، منجر به ناديده گرفته شدن ابعاد ديگر پروژه مي شود.2. محافظه كاري: تكنيك هاي ارزيابي سنتي ماهيتا محافظه كارانه هستند و در پروژه هايي مورد استفاده قرار مي گيرند كه ريسك پائين داشته باشند. در صورتي كه سرمايه گذاري در پروژه ها داراي مزيت هايي در بلند مدت باشند، حمايت نشده و حتي

به خاطر تاخير در سودآوري جريمه مي شوند. اين موضوع براي پروژه هاي ICT كه منافع آنها در بلند مدت ظاهر مي شوند بحراني تر است. در نهايت راه حلهاي كوتاه مدت و زود بازده براي پروژه هاي ICT چندان مناسب نيستند؛ زيرا باعث ناديده گرفتن نوآوري و از بين رفتن فضاي رقابتي مي شوند.3. اندازه گيري مزيتها: مزيتهايي را كه از پياده سازي پروژه هاي ICT حاصل مي شوند، مي توان در سه دسته تقسيم كرد:1. مزيت ملموس، كه به آساني قابل شناسايي و كمي كردن هستند؛2. مزيت غير ملموس، كه به وسيله مدير شناخته مي شوند، ولي اندازه گيري و كمي كردن آن ها مشكل است؛3. مزيتي كه از ديد تصميم گيرندگان پنهان است. در پروژه هاي فناوري اطلاعات نسبت مزيتهاي ملموس به ناملموس، پائين است و به همين دليل ارزيابي عملكرد چنين پروژه هايي سخت خواهد بود.4. اندازه گيري هزينه ها: گرچه هزينه ها نسبت به مزيتها راحت تر اندازه گيري مي شوند، ولي بخش اعظم هزينه هاي سرمايه گذاري در پروژه هاي ICT نيز غير ملموس و پنهان اند. به گونه اي تخمين بيش از 40 درصد هزينه هاي مرتبط با اجراي ICT، توسط روشهاي تخمين هزينه سنتي امكان پذير نيستند.5. نرخ تنزيل: انتخاب نرخ تنزيل متناسب و مرتبط با ارزيابي سرمايه گذاريها، يك دغدغه و نگراني عمده براي مديران محسوب مي شود. تعيين نرخ تنزيل، به علت وجود ريسكهاي متعدد مرتبط با سرمايه گذاري هاي ICT بسيار مشكل است. از جمله اين ريسكها مي توان به اين موارد اشاره كرد:ريسك برآورد، ريسك فني، ريسك پروژه، ريسك عملياتي، ريسك داخلي، ريسك محيط خارجي و ريسك سيستماتيك. با توجه به روش هاي سنتي كه در بالا اشاره شد، ريسكها بايد با نرخ تنزيل بالاتري

منعكس شوند. به هر حال استفاده از رويكردهاي سنتي ارزيابي، براي فراهم كردن راهي جهت اندازه گيري نرخهاي تنزيل در پروژه هاي ICT با شكست مواجه مي شوند. استاري و بالانتين دريافتند كه فقط7 درصد از سازمانها، نرخ تنزيل را در عمليات ريسك هاي بالقوه پروژه ICT ، تعديل مي كنند. اما حتي زماني كه مديران تمايل به تعديل نرخ تنزيل دارند، سطوح ريسك را به گونه احساسي تعيين مي كنند؛ نه بر پايه اعداد و ارقام. (Milis,2004)در سطح ديگري از تحليل، تناقض بهره وري يك بحث هميشگي بين اقتصاددانان و جامعه سيستم هاي اطلاعاتي شده است. مطالعات نشان مي دهند هنگامي كه ميزان سرمايه گذاري به درآمدهاي سازمان متكي است، نقش بهره وري كم رنگ مي شود. به نظر نمي رسد كه همه سرمايه گذاري هاي عظيم در كامپيوتر و فناوري ارتباطات باعث افزايش بهره وري و سود سازمانها شده باشد. از طرفي تبيين اين اصل براي مديران كه سرمايه گذاري در برنامه ريزي، اجرا و كنترل پروژه هاي فناوري اطلاعات باعث بازگشت عظيم سرمايه به سازمان مي شود، دشوار است. (Martinsons,1999) بدين ترتيب درك روابط بين سرمايه گذاري در پروژه هاي ICT و ارزيابي عملكرد آن ها مبتني بر شاخص هاي سنتي، سخت و محدود مي شود. اين موضوع توسط تعدادي از پژوهشگران در حوزه مديريت پروژه ICT، به عنوان تناقض بهره وري مطرح شده است.همان گونه كه پيشتر اشاره شد، روشهاي سنتي بر روي معيارهاي مالي متمركز هستند. اين روشها براي اندازه گيري موارد كاربردي ساده در ICT مناسب هستند كه از جمله مي توان به پردازش تراكنش ها و سيستم هاي اتوماسيون اداري اشاره كرد. متاسفانه روشهاي ارزيابي

كه متكي بر معيارهاي مالي هستند، براي موضوعات جديد در حوزه ICT مناسب نيستند؛ زيرا مزيتهاي كسب شده از سيستم هاي اطلاعاتي و فناوري اطلاعات به طور عمده غيرملموس اند. به عنوان مثال كمي كردن ارزش يك سيستم پشتيباني تصميم گيري يا يك سيستم مبتني بر دانش، بسيار مشكل است. با توجه به موارد بحث شده مي توان گفت كه به علت به وجود آمدن تناقض بهره وري نيازمند رويكردهاي جديدي براي ارزيابي پروژه هاي مرتبط با ICT هستيم كه در ادامه به آن اشاره مي شود.رويكردهاي نوين ارزيابي سرمايه گذاري پروژه هاي ICTاكثر تكنيك هاي نوين ارزيابي عملكرد، هنوز در فاز مفهومي قرار دارند و موارد پياده سازي شده اين روشها بسيار محدود است. تا كنون هيچ يك از اين تكنيك هاي غير پولي بطور عمومي پذيرفته نشده اند. در ادامه مروري بر دو تكنيك در اين زمينه داريم: (Milis,2004)1. رويكرد تطابق استراتژيك كه توسط پورتر ارائه شد. اين رويكرد به ابعاد مزيت رقابتي در مديريت توجه دارد. بر طبق اين رويكرد سرمايه گذاري پروژه هاي فناوري اطلاعات بايد قابليت ايجاد مزيت رقابتي داشته باشند. ابزار اصلي براي درك نقش فناوري در مزيت رقابتي، زنجيره ارزش پورتر است. اين ابزار كمك مي كند تا سرمايه گذاري هاي ICT با هدفهاي سازمان، همسو شوند. اين همسو سازي بين هدفهاي سازمان و فناوري اطلاعات، بايد تشريح كننده وجود روابط مثبت در شاخص هاي عملكرد پروژه هاي فناوري اطلاعات باشد. رويكرد مذكور به گونه مستقيم، تحليل هاي مالي را در نظر نمي گيرد.2. رويكرد اقتصاد اطلاعات كه توسط پارك و بنسون مطرح شد. اقتصاد اطلاعات اساسا يك فرايند تخصيص امتيازات براي ارزيابي مزيتهاي استراتژيك فناوري هاي

ICTاست. اقتصاد اطلاعات در پي كشف حوزه اي وسيع از مزيتهاي سيستم هاي اطلاعاتي است، به گونه اي كه موارد ملموس را كمتر در نظر مي گيرد. براي مثال اين موارد ملموس شامل ارتقاي خدمات مشتريان و افزايش درجه رقابت پذيري است. همچنين اقتصاد اطلاعات تعيين مي كند كه مزيتها و ريسكها در دو بخش جدا در نظر گرفته شوند. بخش اول كسب و كار و بخش دوم فناوري است. ممكن است ايجاد مزيت هاي سرمايه گذاري در فناوري اطلاعات با در نظر گرفتن اين دو بخش نيز با مشكل مواجه شود. زيرا اين رويكرد بيشتر بر تفكرات ذهني افراد متكي است .هرتكنيك نقاط ضعف و قوت خود را دارد. بنابراين به كارگيري تركيبي از تكنيك هاي مختلف براي حذف نواقص هر يك از آنها، بهتر از به كارگيري منحصر به فرد آنها است.كارت امتيازي متوازنهر سازماني پيش از اينكه به ارزيابي پروژه هاي خود بپردازد بايد با روش ارزيابي خود آشنايي كافي و لازم را داشته باشد. پروژه هاي فناوري اطلاعات نيز از اين قاعده مستثني نيستند. اين پروژه ها به دليل ماهيت فناوري اطلاعات آن، نياز به در نظر گرفتن تمامي جنبه هاي ارزيابي دارند. در سازمانهايي كه پروژه هاي فناوري اطلاعات را با استفاده از تكنيك كارت امتيازي متوازن، ارزيابي مي كنند، دانستن مفاهيم كليدي اين روش براي ارزياب و تصميم گيرندگان مرتبط با پروژه ها الزامي است. كارت امتيازي متوازن، ارائه دهنده يك چارچوب ارزيابي عملكرد است كه به تامين يك نگرش يكپارچه درباره عملكرد كسب و كار مي پردازد و اين امر را با درنظر گرفتن هر دو شاخص مالي و غيرمالي انجام مي دهد. همان گونه كه

در بخش هاي پيشين اشاره شد، روشهاي ارزيابي سنتي تنها بعد مالي را در ارزيابي پروژه ها در نظر مي گيرند. روش كارت امتيازي متوازن، ارزيابي عملكرد را با لحاظ كردن چهار بعد مالي، مشتري، فرايندهاي دروني كسب و كار، رهبري و رشد انجام مي دهد، سپس براي هر يك از اين ابعاد، شاخص هاي عملكردي تعيين مي كند. نخستين بُعد از اين تكنيك، بُعد مالي است كه شامل مقياسهاي عملكرد مالي است. اين مقياسها به سودآوري پروژه ها مربوط اند. براي مثال: شاخص هاي سود، جريان نقدي، نرخ بازگشت سرمايه و ارزش افزوده اقتصادي از شاخص هاي مطرح در اين حوزه اند. بعد ديگر اين تكنيك مشتري است. مشتريان منبع سودآوري سازمان هستند، پس هدف هر سازماني بايد ارضاي نيازهاي آنها باشد. در اين بخش كارت امتيازي متوازن به تعيين مشتريان هدف و بخش بندي بازار و پايش عملكرد واحدهاي عملياتي در بخشهاي هدف بازار مي پردازد. برخي شاخص ها در اين بعد عبارتند از: رضايت مندي مشتري، نرخ بازگشت مشتري، كسب مشتري جديد و موقعيت يابي بازار. يكي از ابعاد ديگر كارت امتيازي متوازن، فرايندهاي دروني كسب و كار است. هدف از اين بخش ارضاي سهامداران و مشتريان توسط برقراري تعادل در فرايندهاي سازمان است. در اين بخش بهتر است پيش از تعيين هدفها و شاخصها، به تحليل زنجيره ارزش شركت بپردازيم تا بتوان فرايندهاي قديمي را تعديل كرده، تغيير داد. توسط تحليل زنجيره ارزش، مي توان فرايندهاي دروني كسب و كار را شناسايي كرد و به شناخت نيازهاي حال و آينده سازمان پرداخت. آخرين بعد از ابعاد كارت امتيازي متوازن، رهبري و رشد است. هدف از اين

بخش تامين زيرساخت مناسب براي تقويت سه بعد ديگر از اين تكنيك است. در سه بعد اخير، يك شكاف اساسي بين توانايي هاي نيروي انساني و توانمندي هاي سيستم و رويه هاي موجود وجود دارد. از راه يادگيري و رشد، سازمان مي تواند به كاهش اين شكاف بپردازد. از جمله شاخصهاي مناسب در اين زمينه مي توان به شاخص مخارج تكنولوژي جديد، هزينه هاي آموزش و نوآوري در بازار اشاره كرد.كارت امتيازي متوازن براي ارزيابي عملكرد ICTاستيوارت به تازگي چارچوبي را براي ارزيابي عملكرد ICT تدوين كرده كه در (شكل 2) نشان داده شده است(Stewart Mohamed,2001). اين چارچوب، كارت امتيازي متوازن فناوري اطلاعات نام دارد كه از پنج بُعد در اندازه گيري عملكرد پروژه هاي ICT استفاده مي كند. خطوطي كه هر يك از ابعاد اين تكنيك را به هم متصل مي كنند، بيان كننده ايجاد تعادل بين هر يك از ابعاد كارت امتيازي متوازن اند. در ادامه به تشريح اين پنج بُعد مي پردازيم:1. بعد عملياتي كه هم تراز بعد كسب وكار دروني است. اين بعد به طورعمده به يكپارچه كردن ICT در سازمان و نقشي كه IS/IT در ايجاد هماهنگي بين سازمان و اجزاي آن دارد، مرتبط است. اندازه گيري و ارزيابي فرايندهايي كه با هم هماهنگ و ادغام مي شوند، شاخصهاي مفيدي را درباره تاثير ICT بر بهره وري و كارايي اين فرايندها ارائه مي دهد.2. بعد مزايا كه هم تراز بعد مالي است. اين بعد نه تنها مرتبط با معيار هاي مالي سنتي از قبيل IRR، ROI،NPV است، بلكه بسياري از مزاياي غير ملموس نشئت گرفته از اجراي پروژه هاي ICT را نيز شامل مي شود. اين

بعد به ايجاد ارتباط بين اجراي ICT در سازمان و منافع ملموس و ناملموس مشتق شده از ICT مي پردازد. مزاياي ملموس ممكن است شامل صرفه جويي در زمان و هزينه باشد كه ارزيابي آنها به نسبت آسان است. ولي به هر حال اندازه گيري و ارزيابي مزاياي غير ملموس كه به طورطبيعي شامل عناصر غير پولي اند، بسيار سخت است. 3. بعد كاربر محوري كه هم تراز بعد مشتري است. اين بعد شامل كاربران داخلي و خارجي است. كاربران از خروجي ها و كاربرد هاي IS/IT استفاده مي كنند.اين بعد بيان مي كند وقتي يك ابزار يا سيستم ICT كارا و اثربخش است، كه به گونه گسترده اي به كاربران كمك كند. شاخصهايي مانند آموزش، پشتيباني فني، نرخ بهره مندي از ابزار، رضايت از سيستم و سودمند بودن سيستم هاي ICT براي كاربران از جمله معيارهاي ارزيابي در اين بعد است. مباحث جديد ICT كه توسط كاربران مورد پذيرش واقع نشوند، براي ايجاد ارزش در سازمان با شكست روبه رو خواهندشد.4. بعد رقابت استراتژيكي كه هم تراز بعد نوآوري و رهبري است. اين بعد نسبت به بعد مزايا متفاوت است. زيرا بر هدفهاي استراتژيك بلند مدت و چگونگي اجراي تكنولوژي هاي جديد متمركز است تا توسط آن بتواند در آينده مزيت رقابتي ايجاد كند.از جمله شاخصهاي مهم در اين بعد، مي توان به عوامل بالقوه براي مشاركت جهاني، ارتقا و بهبود تصوير سازمان و جذب مشتريان خبره تر، اشاره كرد. كمي كردن اين بعد شايد خيلي سخت باشد؛ ولي در عصر و حوزه اطلاعات، عظيم ترين پتانسيل را دارد. بعد رقابت استراتژيك، ارائه كننده توانايي مديريت براي اجرا و تغيير فرهنگي

جهت پذيرش تكنولوژي هاي نوآور است. اگر كارمندان براي پذيرش تغييرات محيط كاري آماده باشند، آنگاه خروجي ها وكاربرد IS/IT را بيشتر مي پذيرند و اين خود منجر به بهبود كارايي عملياتي مي شود.5. بعد تكنولوژي/ سيستم كه علاوه بر چهار بعد از كارت امتيازي متوازن است. اين بعد متمركز بر عناصر تكنيكي و فني اجراي IS/IT در سازمان است و در مركز چارچوب BSC در شكل 2 قرار دارد. اين بعد به سيستم هاي فني از قبيل سخت افزار و نرم افزار و در كل ابعاد غير انساني سيستم اشاره مي كند. چهار بعد ديگر به اين بعد وابسته هستند. اين بعد مباحثي مانند عملكرد ابزارها، قابليت اطمينان، در دسترس بودن و امنيت را پوشش مي دهد.در نظر گرفتن كارت امتيازي متوازن در سطوح تصميم گيري سازماننكته مهمي كه پيشتر نيز به آن اشاره شد، اين است كه در صورتي كه نتايج عملكرد IS/IT و توانمندي آن، منطبق و مبتني بر هدفهاي سازمان نباشد، ارزيابي پروژه هاي فناوري اطلاعات نتيجه اي را در بر نخواهد داشت. به عبارت ديگر ارزيابي عملكرد IS/IT در سازمان، بايد مرتبط با سطوح و لايه هاي تصميم گيري سازمان باشد. در اينجا از سه سطح تصميم گيري، استفاده شده است: 1. سطح پروژه؛ 2. سطح كسب و كار؛ 3. سطح سازمان.اين روش مزيت هايي دارد از جمله: 1. هم تراز كردن مقياس هاي IS/IT با اهداف سازماني؛ 2. ارتباط سيستماتيك بين اين مقياسها و هدفهاي هر سه سطح مذكور؛ 3. بهبود ارتباطات و درك ارزيابي عملكرد در سرتاسر سازمان. از طرفي مقياس ها در هر سطح تصميم گيري بايد هدف مشخصي داشته باشند. مثلا در سطح

سازمان، مقياس ها بايد بر ماموريت و هدفهاي كلان سازمان تمركز كنند و مقياسها در سطح كسب و كار بايد به پايش فرايندها و برنامه هاي IS/IT و ارسال گزارشهاي جزئي تر نسبت به سطح سازماني بپردازند تا بتوانند اطلاعاتي را به ذي نفعان تحويل دهند. مقياسها در سطح دوم، بايد به بهبود عملياتي بپردازند. در سطح پروژه ها، مقياس ها مبتني بر اطلاعات فعاليت ها و وظايف هستند كه براي تصميمات اجرايي و كاربردي مورد استفاده قرار مي گيرند(Stewart Mohamed,2001).همان گونه كه مشاهده مي كنيد (جدول 1) نشان دهنده معيارهاي مرتبط به هر يك از ابعاد كارت امتيازي متوازن فناوري اطلاعات است. جدول 2 نيز به عنوان نمونه به مقياس هاي بعد عملياتي IT BSC اشاره كرده است. كارت امتيازي متوازن و فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP)با توجه به اينكه نمي توان تنها توسط كارت امتيازي متوازن به تعيين اهميت وزن هر يك از ابعاد كارت امتيازي متوازن و شاخصهاي آن پرداخت، تحليل سلسله مراتبي مي تواند در انجام اين كار به كارت امتيازي متوازن كمك كند. در سال 2001، استيوارت مدلي را ارائه كرد كه در آن كارت امتيازي متوازن با استفاده از تحليل سلسله مراتبي و تئوري مطلوبيت چند معياره، به ارزيابي عملكرد پروژه هاي IS/IT مي پرداخت.مزايا و مشكلات اجراي كارت امتيازي متوازناجراي كارت امتيازي متوازن براي سيستم ارزيابي در سازمان مزيتهايي دارد كه عبارتند از(Protti,2002)1 . باعث شفافيت و ايجاد هشياري در تدوين و اجراي استراتژي مي شود.2 . اجراي آن به برقراري استراتژي در سازمان منجر مي شود.3 . هماهنگي بين هدفهاي فردي و سازماني تعادل و هماهنگي ايجاد مي كند.4 . ايجاد ارتباط بين هدفهاي استراتژيكي

و مقاصد بلندمدت سازمان، با بودجه هاي ساليانه.5 . برقراري يك سيستم بازنگري دوره اي و دستيابي به بازخورد براي يادگيري و بهبود استراتژي.كارت امتيازي متوازن تيم مديريت را مجبور مي كند كه در زمان معيني، شاخصها و معيارهايي را براي ارزيابي پروژه ها تعيين كنند. با توجه به اينكه مديران به گونه ذاتي در ارزيابي، معيارهاي مالي را بيشتر ملاك قرار مي دهند، كارت امتيازي متوازن به آنها تاكيد مي كند كه شاخصهاي ديگر را نيز در ارزيابي پروژه ها در نظر بگيرند.نكته مهم اينجا است كه استفاده از اين تكنيك در هر سازمان، واحد كسب و كار و پروژه، ويژگي منحصر به فرد خود را دارد. افرادي كه كار ارزيابي پروژه هاي فناوري اطلاعات در سازمان را انجام مي دهند، بايد توجه كنند كه اجراي كارت امتيازي متوازن براي هر پروژه اي ويژگيهاي خود را دارد. به عبارت ديگر با توجه به نوع پروژه و استراتژي اجراي آن، هر يك از ابعاد كارت امتيازي متوازن مي تواند توسعه، يا كاهش و افزايش يافته و يا تركيب شود(Lee,2008).در اجراي پروژه كارت امتيازي متوازن مشكلاتي وجود دارد. يكي از آنها اين است كه يك سري ابعاد، شاخص و مقياس جامع براي همه سازمانها، واحدهاي كسب و كار و پروژه ها وجود ندارد و بايد براي اين تكنيك در هر پروژه يا سازمان، ويژگي هاي خاص آن پروژه يا سازمان را در نظر گرفت. اين موضوع اجراي پروژه كارت امتيازي متوازن را اغلب دچار كندي و وقفه مي كند. بنابراين تخصص و مهارت كاركنان در هر سازماني براي اجراي اين چارچوب مهم است. مشكل ديگر، با توجه به اينكه شاخصهاي

كمي زيادي براي ارزيابي وجود دارند، كارت امتيازي متوازن همه آنها را در نظر نمي گيرد. همچنين كارت امتيازي متوازن به تنهايي نمي تواند تعيين كند كه در ارزيابي، وزن كدام بعد از ابعاد كارت امتيازي متوازن بيشتر است. اين مشكل توسط بكارگيري روش تحليل سلسله مراتبي در كارت امتيازي متوازن حل مي شود كه در گفته هاي پيش به آن اشاره شد.نتيجه گيريفناوري اطلاعات و ارتباطات در دهه هاي اخير، به علت ايجاد مزيت رقابتي براي سازمانها، به طور فزاينده اي مورد استفاده قرار گرفته و باعث ارتقاي كارايي و بهره وري در سازمانها شده است. از طرفي ارزيابي عملكرد پروژه هاي فناوري اطلاعات، يك امر مهم در چرخه زندگي اجراي پروژه هاي ICT تلقي مي شود. ولي ارزيابي پروژه هاي ICT ، با مشكلاتي روبه رو است كه علل اصلي آن ها، وجود منافع و هزينه هاي غير ملموس و پنهان و ريسك حاصل از پياده سازي اين پروژه ها است.در اين مقاله اشاره شد كه روشهاي ارزيابي عملكرد سنتي، به دليل اينكه فقط بر شاخصهاي مالي متكي هستند، و رويكرد هاي نوين ارزيابي نيز از آنجا كه هنوز در فاز مفهومي قرار دارند، هيچ كدام براي ارزيابي عملكرد جامع پروژه هايICT در سازمان مناسب نيستند. پيشنهاد شد روشي كه تركيبي از مزاياي اين تكنيك ها را در بر داشته باشد، براي ارزيابي پروژه ها مورد استفاده قرار گيرد. كارت امتيازي متوازن به عنوان ابزاري كه ابعاد مختلف مالي، مشتري، فرايندهاي دروني و نوآوري و رشد را در پروژه ها مورد بررسي قرار مي دهد، مي تواند يك ديدگاه جامع نگر در ارزيابي عملكرد پروژه هاي ICT، داشته باشد. در اين مقاله چارچوبي از ابزار

كارت امتيازي متوازن براي ارزيابي عملكرد ICT و شاخص هاي مرتبط با هر بعد از آن بيان شد. در انتهاي مقاله اهميت وزن دهي شاخصهاي عملكردي توسط تحليل سلسله مراتبي در كارت امتيازي متوازن مطرح شد. همچنين اشاره شد كه طراحي يك سيستم مبتني بر دانش كارت امتيازي متوازن مي تواند براي توسعه و بهبود ارزيابي پروژه هاي فناوري اطلاعات مفيد واقع شود.مراجع

1. Bremser,Wayne G Chung, Q.B, A framework for performance measurement in the e-business environment ,Electronic Commerce Research and Applications,4,2005,pp 395–4122. Huang, Hao-Chen, Designing a knowledge-based system for strategic planning: A balanced scorecard perspective, Expert Systems with Applications, not published, 20073. Kim, Chang-Soo Davidson, Lewis F, “The Effects of IT Expenditures on Banks’ Business Performance: Using a Balanced Scorecard Approach, Managerial Finance, Volume30,Number 6,2004,pp 28-454.Lee, Amy H.I Chen, Wen-Chin and Chang, Ching-Jan, A fuzzy AHP and BSC approach for evaluating performance of IT department in the manufacturing industry in Taiwan, Expert Systems with Applications,34,2008, pp 96–1075. Martinsons, Maris Davison, Robert and Tse, Dennis, The balanced scorecard : a foundation for the strategic management of information systems, Decision Support Systems,25,1999,pp 71–886.Milis, Koen Mercken, Roger, The use of the balanced scorecard for the evaluation of Information and Communication Technology projects International Journal of Project Management,22,2004,pp 87–977.Protti, Denis, A proposal to use a balanced scorecard to evaluate Information for Health: an information strategy for the modern NHS(1998–2005), Computers in Biology and Medicine,32,2002,pp 221–2368.Stewart, Rodney A, A framework for the life cycle management of information Technology projects: ProjectIT, International Journal of Project Management,26,2008,pp 203–2129.Stewart, Rodney A Mohamed, Sherif, Evaluating the value

IT adds to the process of project information management in construction, Automation in Construction, 12,2003,pp 407–41710.Stewart, Rodney A, IT enhanced project information management in construction: Pathways to improved performance and strategic competitiveness, Automation in Construction,16,2007,pp 511–51711.Stewart, Rodney A Mohamed, Sherif, Utilizing the balanced scorecard for IT/IS performance evaluation in construction, Construction Innovation,1,2001,pp 147–163

بررسي مشكلات مديران IT در ايران

06:43

بررسي چالشها و مشكلات مديران IT  در ايران اعظم فنايي-دكتر امير حسين اميرخاني

چكيده: به گفته كارشناسان، صنعت نرم افزار در ايران با مشكلات زيرساختي عديده اي روبرو است اما تلاش هاي بسياري در جهت رفع اين مشكلات و رسيدن به ايده آل ها صورت گرفته است.ازمشكلات پيش روي شركت هاي توليد كننده نرم افزاردر ايران  مي توان مشكلاتي همچون بالا بودن هزينه هاي توليد نرم افزار به دليل به طول انجاميدن مدت زمان توليد، عدم حمايت هاي دولتي،

عدم ارتباط با توليدكنندگان خارجي، توليدات سفارشي، خدمات و پشتيباني پس از فروش، عدم رعايت قانون كپي رايت،كمبود نيروهاي متخصص نبود پشتيباني هاي لازم، حمايت نكردن بانك هاي داخلي، تمايل نداشتن شركت هاي داخلي به توليد نرم افزار و ...را نام بردكه باعث شده اند صنعت نرم افزار ايران نتواند به جايگاه واقعي خود دست پيدا كند. در اين مفاله به بررسي  مشكلات وچالش هاي پروژه هاي IT  در ايران مي پردازيم.مقدمه : كشور ما هنوز دوران اوليه بلو غ خود را در عرصهIT تجربه ميكند، دورهاي سرشار از مسايل و چالشهاي گوناگون. چالشهايي كه برخي از آنها به سياستهاي كلان كشور مرتبط و برخي ديگر زاييده ويژگيهاي خاص نرمافزار و دستاندركاران توليد و توسعهي آن است. يكي از كارشناسان در اين

ارتباط مي گويد: توليد نرم افزار به دليل عدم استفاده از ابزار و انرژي فيزيكي قابل لمس نيست و از اين رو توليد آن از نگاه عام سهل به نظر مي رسد اما در واقعيت توليد يك نرم افزار كه حجمي كمتر از يك CD را به خود اختصاص مي دهد، بعضاً ماه ها كار يا سالكار كارشناسان را به خود اختصاص داده است..از آنجا كه بيشتر پروژههاي نرمافزاري به نوعي با شكست مواجه ميشوند ، نياز به بررسي علل و عوامل شكست در پروژهها معلوم مي شودشكست در پروژههاي نرمافزاري در هر يك از چهار مورد «هزينه»، «زمان»، «كيفيت» و «دستيابي به اهداف» مطرح ميگردد؛ بدين معنا كه اگر پروژهاي با صرف هزينهي بيشتر يا زمان بيشتر يا با كيفيت پايينتر انجام گردد، عليرغم به پايان رسيدن پروژه، آن را توأم با شكست ميدانيم..بطور كلي دلايل اصلي شكست پروژههاي ITدر ايران را مي توان به دو دسته ي عوامل داخلي و خارجي تقسيم كرد:عوامل داخلي:-مديران پروژه كم تجربه-ناتوانيهاي شركتهاي توليد نرمافزار-قراردادهاي ناپخته-كمبود نيروي انساني متخصص-مقاومتهاي كاربران و سازمانها در پذيرش سيستمهاي جديد-ارتباط با مشتريان و كاربران و عدم درگير نمودن كاربران در پروژهعوامل خارجي:-نبود سرمايهگذاري مناسب براي پژوهش و تحقيق در حوزه نرمافزار-سرمايهگذاري كم در بخش خصوصي و عدم حمايت دولت-عدم استفاده از يك استاندارد واحد-مشكلات حضور در مناقصات بينالمللي-ارزان بودن نرمافزار و عدم در نظر گرفتن ان بصورت يك كالا-ما ه هاي سال، تعطيلات رسمي و برنامه ريزي زماني    -ا دغام شوراها-عدم شناسايي حقوق مولفين وقانون كپي رايت-فيلترينگ و تحريم ايران-مشكلات موجود كشور در زمينه مستندسازي توليد محصولات نرم و رعايت نكردن مستندات

تعريف شده نرم افزاريمديران پروژه كم تجربهدر راهنماي دانش مديريت پروژه ( PMBOK ) فرآيند هاي مديريت پروژه با 9 توانمندي تعريف ميشود: اين توانمندي ها عبارتند از : مديريت يكپارچگي پروژه ، محدوده ، زمان ، هزينه ، كيفيت ، منابع انساني ، ارتباطات ، ريسك و برون سپارياز انجايي كه نقش هر يك از عوامل فوق در توليد يك محصول نرم افزاري كليدي مي باشد توانمندي يك مدير پروژه در توليد نرم افزار يكي از عوامل مهم و حياتي در موفقيت پروژه مي باشد.اكثر مديران پروژه نرم افزاري در ايران، برنامه نويسان قديمي تر و يا قوي تر گروه مي باشند.و همين يك نفردر  توليد يك نرم افزار نقش هاي زيادي از جمله تحليل  ،  طراحي وبرنامه نويسي و ...را بر عهده دارد  در حاليكه فرآيند مديريت دانش و توانايي خاص خود را مي خواهد و توانمندي هاي خاص خود را مي طلبد. {5}ناتوانيهاي شركتهاي توليد نرمافزاردست اندر كاران توليد نرمافزار در كشور ما بيشتر شركتهاي كوچك نرمافزاري با پشتوانههاي مالي اندك هستند. اين شركت ها عمدتا به دليل محدوديت منابع از رويكرد توسعه تكنولوژي به منظور آشنايي با ابزار و روشهاي نوين توليد نرم افزار غافل ميشوند.قراردادهاي ناپخته بيشترين مشتريان مهم حوزهي نرمافزاردر كشور ما را سازمانهاي دولتي و نيمه دولتي تشكيل ميدهند. قراردادهاي توليد نرم افزار، قراردادهايي ناپخته و يك طرفه هستند و مجريان چنين پروژههايي، با وجود آگاهي نسبت به ضعفهاي آن بيشتر اوقات به دلايل اقتصادي مجبور به پذيرش آنها هستند.تجربههاي ناكافي تيم پروژهچالش ديگري نيز پيش روي مديران شركتهاي كوچك و متوسط وجود دارد، براي تمامي مديرعاملان مهم

است كه كارمنداني تيزهوش، خلاق و مستعد استخدام كنند.شايد يكي از مهم ترين عوامل موفقيت پروژ ه هاي نرم افزاري را افراد نام برد.متا سفانه در كشور ما كمبود نيروي متخصص يكي از چالش هاي عمده ميباشد . در كشور ما عمدتا ميتوان عدم بروز بودن و دسترسي به تكنولوژي روز و اينكه نيروي كار روي تكنولوژي قديمي با برنامه هاي آموزشي نامناسب و ناكافي پيوند خورده است را يكي از عوامل ضعف تيم نرم افزاري دانست.متاسفانه  ضعف نظام آموزشي در دانشگا ه ها و اينكه محتوي آموزشي اكثر دروس دانشگاهي  كاربردي و عملي نبوده و صرفا تئوري مي باشد و در بازار كار كاربردي ندارد را ميتوان يكي از عوامل ضعف متخصصين ايراني نام برد.مقاومتهاي كاربران و سازمانها در پذيرش سيستمهاي جديدبخشهاي  ITهمچنان در اغلب سازمانها و مراكز صنعتي، خدماتي و بازرگاني سازمان ضعيفي دارند و از دانش و فناوري روز، در عرصهاي كه تكامل و تحول در آن، ساعت به ساعت رخ مينمايد، به دور هستند .چون پروژه هاي IT به منظور برآورده ساختن اهداف كلان سازمان آغاز    مي شوند، نهايتا مي بايست در سطح عملياتي پاسخگوي نيازهاي كاربران باشند. پروژه هاي تكنولوژي مدار بر خلاف پروژه هاي كارمدار،     نمي توانند به برآورده ساختن اهداف سازمان اميدوار باشند. آزار و اذيتي كه كاربران دروني و سطوح پائين يك مجموعه از سيستم هاي جديد متحمل مي شوند در عر صه ي گسترش ITدر سازمان ها قابل بررسي ميباشد علي الخصوص امكان عدم اشنايي كاربر با سيستم نرم افزاري جديد به خصوص در  مواردي كه ابزار مورد استفاده كاربر به صورت دستي بوده است.ارتباط با

مشتريان و كاربران و عدم درگير نمودن كاربران در پروژهعدم درگيري كاربريكي از دلايل شكست پروژه هايIT  در ايران است. اجراي پروژه هاي IT بدون درگيري فعال كاربران، متكبرانه و غير منطقي است. گروه اصلي و ذينفع مرتبط با يك محصول نرمافزاري را مشتريان يا كاربران آن تشكيل ميدهند. كساني كه در حقيقت تامينكنندهي منابع مالي لازم براي توليد آن به شمار ميروند. شايد به جرات بتوان گفت كه بيشترين چالشها در تقابل با اين گروه - كه عمدهترين تامين كنندهي منابع مالي بخشهاي توليد نرمافزار هم هستند- رخ مينمايد. در عرصهي ارتباط مديران پروژه با اين گروه مسايلي وجود دارد كه ريشهي آن را ميتوان در ميان موارد زير جستوجو كرد:1-كاربران، مديران و ذينفعان يك سيستم نرمافزاري ديد روشني از نرمافزار و قابليتهاي آن ندارند.2- نرمافزار هنوز به عنوان كالايي ارزشمند شناخته نشده و كارفرمايان و مشتريان نرمافزار اگر چه حاضر هستند بهاي بالايي را براي يك سختافزار، براي مثال يك مانيتور، بپردازند، در صرف هزينه براي نرمافزار به شدت خودداري مي كنند.3-در مزاياي خريد، توليد و استفاده از نرمافزار ترديد دارند.4- ديد روشني از نيازهاي خود و قابليت مكانيزاسيون آنها ندارند.5- به ويژه در موازنه طرفهاي قرارداد ساخت و توليد نرمافزار، خود را طرف قدرتمند محسوب ميكنند. حاصل چنين موازنهاي قراردادهايي غير واقعبينانه و يك طرفه است6- به فرهنگ و دانش لازم براي استفاده از خدمات مكانيزه و الزامات، محدوديتها و تواناييهاي آن كم بها ميدهند .7- از فناوري توليد نرمافزار، روشهاي توليد و توسعه، كيفيت در نرمافزار و به طور كلي مباحث تكنيكي و مديريتي اين حوزه كمتر آگاه هستند. براي نمونه

در بسياري از پروژهها در حالي كه براي مثال فرآيندي تكرارپذير مانند RUP را به عنوان روش توليد نرمافزار در متن قرارداد بيان ميكنند، مراحل تحويل فرآوردههاي پروژه را آبشاري مشخص ميكنندعدم سرمايهگذاري مناسب براي پژوهش و تحقيق در حوزه نرمافزار اگرچه مساعدتهايي در اختيار بخشهاي مختلف خصوصي و دولتي در چهارچوب طرحهاي مختلف قرار گرفته است، عمدهي اين سرمايهها اغلب به سمت بخشهاي سختافزاري سرازير و در عمل سرمايهگذاري در عرصه توليد و به تناسب آن تحقيق و پژوهش كاربردي حوزهي    نرم افزار كه در زمرهي سود آورترين عرصههاي اقتصادي در دنيا شناخته ميشود، بسيار اندك است.سرمايهگذاري كم در بخش خصوصي و عدم حمايت دولت_ در كشور ما حمايت كافي از بخش خصوصي در زمينه ي  IT بعمل نمي ايد.مشكلاتي كه اين گروه با ان مواجهند عبارتند از:1_ سرمايه گذاري دولت در بخش خصوصي كم ميباشد و دولت حمايت كافي از ان ها به عمل نمي اورد.2-روند طولاني پيشرفت  كار در ادارات دولتي :كاغذ بازي در ادارات دولتي و تعلل در امور باعث مي شود يك پروسه مدت زمان زيادي طول بكشد و اين خود باعث طول كشيدن بيش از حد پروژه ميشود.عدم استفاده از يك استاندارد واحديكي از ضعف هاي شركت هاي توليدكننده نرم افزاري اين است كه توليدات آنها از استانداردهاي لازم برخوردار نيست. در ايران شركت هاي  نرم افزاري اغلب در رده شركت هاي كوچك و با تعداد محدودي نيروي فني شكل مي گيرد و سپس پروژه هاي در دست را تبديل به يك محصول كرده و به صورت عمومي اقدام به فروش آن مي كنند. كه اين كار اغلب بدون

نيازسنجي در بازار صورت مي گيرد، بنابراين محصول توليد شده از استانداردهاي لازم برخوردار نيستند.-شركتهاي نرمافزاري و مشكلات حضور در مناقصات بينالملليدر حال حاضر مشكلات اجرايي بسياري بر سر راه حضور شركتهاي نرمافزاري جهت حضور در مناقصات بينالمللي وجود دارد كه بخشي از آن به دولت، و بخش ديگري از آن به خود شركتهاي نرمافزاري برميگردد. اين مشكلات عبارتند از:1- عدم امكان صدور آسان ضمانتنامههاي مختلف ارزي نظير شركت در مناقصه، پيش پرداخت و حسن انجام كار براي شركتهاي نرمافزاري.در حال حاضر يكي از ملزومات دريافت اين ضمانتنامهها وجود رتبهبندي و تعيين سقف توانايي اجراي پروژه از سوي دفتر امور پيمانكاران و مشاورين سازمان مديريت و برنامهريزي كشور ميباشد كه عملا براي شركتهاي نرمافزاري با استدلال تفويض اختيارات به شوراي عالي انفورماتيك از سوي اين دفتر اين رتبهبندي انجام نميشود و كميتههاي مختلف صدور خدمات و بانكها نيز بر اساس آييننامههاي موجود در اين رابطه، مجوز شوراي عالي انفورماتيك را براي صدور ضمانتنامه كافي نميدانند و اصولا شرايط اعلام شده از سوي آن دفتر، مناسب شركتهاي نرمافزاري نبوده و با روح فعاليت اين شركتها مغايرت دارد. در واقع در حال حاضر، عملا امكان اخذ ضمانت نامههاي ياد شده براي شركتهاي نرمافزاري وجود ندارد و اين در حاليست كه اين گونه ضمانتنامهها از بديهيترين ابزار حضور در مناقصات بينالمللي ميباشد.2-عدم حمايت مناسب بانكهابانكها موظف هستند از محل منابع خود و صندوق ذخيره ارزي، پروژههاي خدمات فني و مهندسي را مورد حمايت قرار دهند و معمولا جهت تسهيل در امر تامين وثايق مورد نياز، خود طرح را در اختيار ميگيرند. در رابطه با پروژههاي فيزيكي نظير ساختمان

و جادهسازي اين امر مقدور ميباشد، وليكن در رابطه با پروژههاي نرمافزاري به علت ماهيت غيرفيزيكي طرح، قطعا بايد تسهيلات ويژهاي در اختيار شركتهاي نرمافزاري قرار گيرد كه هم اكنون براي بانكها تعريف نشده ميباشد.3- مشكلات شركتهاي نرمافزاريشركتهاي نرمافزاري جهت حضور در مناقصات، ضمن افزايش توان فني و اجرايي خود، بايد حتما خود را به ابزار زير مجهز نمايند:3-1- اخذ گواهينامههاي بينالمللي نظير TickIT ، CMM و... براي مشتريان خارجي پياده كردن روح اين استانداردها در فرايند توليد نرمافزار. كارفرمايان خارجي توجه ويژهاي به اين استانداردها دارند.2-3- بالا بردن تواناييهاي خود در امر مستندسازي و ارتباط مناسب و مدون درون و بيرون سازماني جهت تعامل در سطح بينالمللي3-3- افزايش مهارتهاي مربوط به زبانهاي بينالمللي به ويژه انگليسي براي افراد مرتبط در هر سازمان.بسياري از ايرانيان ايده هاي        فوق العاده جديد و جالبي دارند اما بدليل پايين بودن مهارت در نگارش انگليسي ، امكان اينكه بتوانند آنرا در قالب يك مقاله ارائه بدهند ندارند و يا امكان اينكه مثلا بتوانند يك سايت با ايده جديدي كه در ذهن دارند راه بيندازند را ندارند.مي دانيم كه موفقيت يك سايت ، نميتواند محدود به داخل باشد و زماني يك سايت موفق هست كه بتوانند در عرصه جهاني مخاطب داشته باشد.4-3-استفاده از مشاورين مجرب در امر تنظيم اسناد مناقصات بينالمللي و دادن پيشنهاد قيمت مناسب5-3- ايجاد رابطههاي كاري به ويژه در قالب Joint Venture با شركتهاي معتبر خارجي6-3- شركت در مناقصات در قالب كنسرسيومهاي تخصصي به منظور افزايش تواناييها و بالا بردن قابليت چانهزني7-3- ارتباط با كليه مركز اطلاعرساني جهت دريافت اخبار مربوط به مناقصات بينالمللي {1و2}ارزان بودن نرمافزار

و عدم در نظر گرفتن ان بصورت يك كالا يا صنعتارزان بودن نرمافزاردر ايران بر خلاف هزينهي توليد بالاي آن و رعايت نكردن حقوق توليد كنندگان محصولات نرمافزاربه شكلي كه بسياري از نرمافزارها (چه نرمافزارهاي توليد داخل و چه توليد خارج) به راحتي و با قيمتي بسيار اندك در دسترس همگان است- بسياري از خريداران كامپيوتر به راحتي بابت قطعات جانبي آن هزينه و پول پرداخت ميكنند اما حتي اگر نرم افزاري مورد نيازشان باشد كه بتوانند از آن نيز در آمد كسب كنند باز مايل به پرداخت هزينه نيستند و در واقع نوع تفكر ما نسبت به پرداخت پول بابت محصولي نرم افزاري و البته قابل كپي اشتباه است .-شايد خيلي از موارد فوق به اين دليل است كه مقوله نرم افزار به عنوان يك صنعت شناخته نشده، افراد مختلفي در ان تاثير گذارده اند. اگر بخواهيم ديدگاه صنعتي را به اين فعاليتها حاكم كنيم بايد به صورت كلان و در سطح مالي گام برداشت خوشبختانه با تصويب طرح تكفا، اهميت برنامه در سطح ملي و حمايت قاطع دولت مورد توجه قرار گرفته است. طرح تكفا شرايط جديدي را براي صنعت نرم افزار كشور به وجود آورده است. اين طرح كه با گردآوري و تحليل تجربيات و مطالعات انجام شده در داخل و خارج از كشور تهيه شده است به عنوان برنامه توسعه ملي صنعت انفورماتيك مطرح است و با وجود اشكالاتي كه به آن وارد است از حمايت طيف گسترده اي ا متخصصين فن برخوردار استما ه هاي سال، تعطيلات رسمي و برنامه ريزي زماني    شركت توليد كننده نرم افزاري بايد برنامه ريزي

زماني داشته باشند، بدين معني كه براي رسيدن به اهداف خود  در قالب برنامه هاي بلند مدت ميان مدت و كوتاه مدت ، گام هايي را تعريف كندمي توان گفت كه برنامه ريزي ماهانه شركت، تابع شرايط اجتماعي نيز هست، براي مثال تعطيلي ناگهاني اعلام شده از سوي دولت (به تعداد بين التعطيلين توجه كنيد)، جلو كشيدن يا نكشيدن ساعات كار، كاهش ناگهاني و بدون اعلام قبلي ساعات كار در ماه رمضان و يا .... در فعاليت هاي جاري شركت ها تاثير گذار است.در ايران ما ماه هاي متفاوتي داريم كه بر اساس آن شرايط جامع متفاوت است و اين شايد در هيچ جاي دنيا سابقه نداشته باشد: اين ماه ها عبارتند از فروردين، ارديبهشت، خرداد، شهريور، دي، بهمن، اسفند! به اضافه ماه محرم و ماه رمضان در تاريخ قمري. تعجب كرديد كه بخش مهمي از سال در شرايط ويژه هستيم،.. البته اين موارد عمومي نيست و با توجه به ماهيت هر شركت و مكانيسم فروش و ارائه خدمات پس از فروش مي تواند متفاوت باشد و نتايج  به دست امده طبق بررسي هاي يك شركت خصوصي بدست امده اند:- فروردين : نيمي از ماه تعطيل است، در نيم دوم هم هنوز كسي تصميم به خريد يا سفارش نرم افزار ندارد و همه صبر مي كنند تا ماه بعد. ضمن اينكه به دليل عدم باز شدن رديف هاي بودجه، حتي در صورت تمايل به خريد، محل پرداخت وجه مشخص نبوده و عملا موكول به ماههاي بعد مي شود.- ارديبهشت، به دليل هزينه هاي سنگين ماه اسفند و عدم فروش خوب محصولات جديد، فشار مالي در

ارديبهشت ماه به شركت ها وارد مي شود، هر چند تقاضاهاي خريد محصول و سفارش پروژه افزايش مي يابد.- خرداد : فصل امتحان نيروهاي كاري است كه دانشجو هستند، لذا در صورت داشتن چنين نيروهايي، در اين ماه و ابتداي تير ماه، بسته به تعداد توان فني شركتها كاهش مي يابد.- شهريور: اغلب مرخصي مديران و كاركنان در اين ماه است تا پيش از آغاز فصل تحصيلي جديد، با خانواده استراحتي داشته باشند، بنابراين عملا فروش اين ماه و ماه مهر افت پيدا مي كند.- دي و بهمن : با نزديك شدن به دهه فجر و آخر سال، ميزان تقاضاي مشتريان، علي الخصوص در بين سازمانهاي دولتي افزايش مي يابد. لذا بايد تيم فروش و خدمات پس از فروش آمادگي كافي براي مذاكرات متعدد در ماه آمادگي داشته باشند.- اسفند: هر چند ميزان درآمد خوبي حاصل از فروش ماههاي پيشين به شركتها تزريق مي شود، اما با توجه به هزينه هاي آخر سال، پاداش پرسنل و هداياي تبليغاتي شركت، و نيز هزينه هاي فروردين و ارديبهشت، بايستي مديريت مالي درستي در شركت صورت گيرد.- محرم : به دليل برگزاري مجالس مذهبي و تعطيلات آن، اغلب مشتريان دولتي علي الخصوص در دهه هاي اول آن در دسترس نيستند.- رمضان : با توجه به شرايط ويژه روزه داري، توان توليد در مجموعه هاي نرم افزاري كاهش مي يابد. از سوي ديگر به دليل همين شرايط با مشتريان عملا نيمه دوم روز غير قابل استفاده است. اين مشكل با دستور عجيب دولت در سال جاري مبني بر كاهش ساعت كاري در ماه رمضان براي ادارت دولتي تشديد مي

شود.ادغام شوراهاعدم وجود يك نهاد متمركز ناظر بر كليه ي نهاد هاي مختلف در برنامه ريزي و مديريت و قانون گذاري در زمينه ي ITبه عنوان مثال يكي از دلايلي كه باعث كند پيش رفتن  طرح آزمايشي كپيرايت نرمافزارميشود ادغام شوراها ي مسئول مي باشد.. مباحثي كه در زمينه ادغام شوراها مطرح است، فعاليت در اين زمينه را با كندي مواجه كرده است اين دستگاهها و تشكلهاي خصوصي بيش از ???دستگاه است كه از آن جمله ميتوان به وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، نيروي انتظامي و سازمان نظام صنفي رايانهاي كشور اشاره كردلذا دولت بايد يك نهاد رسمي را به عنوان متولي اين امر انتخاب و از موازي كاري در اين زمينه جلوگيري كند.عدم شناسايي حقوق مولفين وقانون كپي رايتتاليف در زمينه نرم افزار يكي از مهم ترين اقداماتي است كه مي تواند زمينه ايجاد تحرك و پويايي لازم براي گسترش اين صنعت را فراهم آورد.در حال حاضر كاربران ايراني كه عادت به كپي محصولات نرم فزاري هاي خارجي با هزينه بسيار انداك دارند ديگر هرگز تمايلي به پرداخت هزينه واقعي نرم افزاري ايراني ندارند و شركتهاي ايراني مجبورند محصولات خود را با هزينه و سود بسيار كمتري به فروش برسانند. رعايت قانون كپي رايت ميتواند كاربران را با بهاي واقعي تر نرم افزار آشنا كند و بنابراين آنها نسبت به محصولات ايراني نيز رغبت بيشتري نشان داده و هزينه بيشتري پرداخت خواهند كرد- با رعايت قوانين كپي رايت شركتهاي ايراني موقعيت مناسبي براي  رقابت در سطح خارجي  پيدا خواهند كرد كه باعث مي شود از كليشه هاي بازار نرم

افزار ايران كه تنها به نرم افزارهاي مالي يا صرفا فارسي محدود شده است خارج و به رقابت با محصولات شركتهاي نرم افزاري خارجي بپردازند-همانطور كه در بالا نيز اشاره شد رعايت قوانين كپي رايت باعث رونق و ايجاد بازار براي محصولات نرم افزاري ايراني خواهد شد . بنابراين طبيعي است كه مشاغل مرتبط بيشتر شده و افراد و كارشناسان بيشتري جذب اين بازار خواهند شد و اين يعني افزايش سطح درآمد و ايجاد شغل در بخش نرم افزار و همچنين جاذبه بيشتري براي سرمايه گذاري در اين بخش ايجاد خواهد شد كه اين ميتواند باعث بالندگي ، ورود و خريد تكنولوژي هاي پيشرفته و در نتيجه افزايش سطح و كيفيت محصولات ايراني شود.- ايران با توجه به ميزان افراد تحصيكرده در رشته كامپيوتر و همچنين استعداد نيروي انساني خود ميتواند تبديل به قطب مهمي در توليد و صادرات نرم افزار حداقل در سطح منطقه و يا قاره شود. متاسفانه عدم رعايت قاون كپي رايت باعث شده كه هيچوقت صنعت نرم افزار ايران را جدي گرفته نشود و در واقع عدم رعايت قوانين كپي رايت سد اصلي براي علاقمندي شركتهاي بزرگ خارجي براي سرمايه گذاري يا سفارش به شركتهاي ايرانيست.-يكي از راه هايي كه باعث پيشرفت كشور در زمينه صادرات نرم افزار مي شود، جذب سرمايه هاي خارجي به اين حوزه است. وقتي يك سرمايه گذار مشاهده مي كند كه در كشور قانون كپي رايت اجرا نمي شود و هيچ اهرم حمايتي ديگري هم ندارد؛ بنابراين ترجيح مي دهد در چنين وضعيتي سرمايه گذاري نكند. به اعتقاد وي اجرايي شدن اين قانون در كشور باعث

جذب سرمايه گذاران خارجي و داخلي شده و اين كار در پايان منجر به اشتغالزايي، افزايش كيفيت محصولات توليدي و مطرح شدن بازار صادرات ايران در جهان مي شود.فيلترينگ و تحريم ايرانيكي از كارشناسان نرم افزار مساله تحريم را يكي از موانع بزرگ بر سر راه صادرات نرم افزار مي داند و مي گويد: « مسائل سياسي تاثير بسزايي بر اقتصاد كشور از جمله صادرات دارد كه متاسفانه اين مساله در زمينه صادرات نرم افزار بيشتر تاثير گذار بوده و بسياري از صادركنندگان نرم افزار را با مشكل مواجه كرده است.» محدوديت استفاده افراد از خطوط پرفشار يااينترنت پر سرعت را مي توان يكي ديگر از مشكلات نام برد.منظور از اينترنت پر سرعت ، پهناي باند حداقل 1 مگابيت در ثانيه هست. بسياري از مفاهيم فن آوريهاي نو در حوزه اينترنت ، و تجربه واقعي از اينترنت متناسب به فهم جهاني ازوضعيت فعلي سرويسهاي اينترنتي ، تنها زماني بدست مياد كه شما هم همانند پيشتازان اين علم ، داراي يك حداقلي از پهناي باند كه گفتيم باشيد.كسانيكه اين نوع اينترنت رو تجربه كرده اند حتما منظور بحث رو بخوبي درك ميكنن ممكن است نگرانيهايي در زمينه دسترسي به سايتهاي ناسازگار با فرهنگ ما وجود داشته باشد، اما راه چاره، محدود كردن دسترسي نيست، همانطور كه تجربههاي گذشته در برخورد منفي با پديدههاي تكنولوژيك مانند فكس و ويدئو و ماهواره و... همگي ناموفق بودهاند..استانداردها.استاندارد كردن و استاندارد از پايه هاي علم و فناوري است كه در پيشرفت صنعت و اقتصاد نقشي به سزا دارد و بايد در جهت افزايش سطح كيفيت ها تلاش كرد تا به

فناوري پيشرفته توليد هر محصول نايل آمد.يكي از مشكلات شركتهاي نرم افزار ايراني در بازارهاي جهاني عدم آشنايي با استاندارد نرم افزار است متاسفانه استاندارد نرم افزار هنوز در ايران بدرستي تدوين و يا تعريف نشده است و تاكنون هيچ اقدام منسجمي در كشور ما براي تعيين استاندارد توليد نرم افزار صورت نگرفته و هيچ اجباري براي ارايه شناسنامه نرم افزارها وجود نداشته است.از انجا كه تنوع حوزه عملكرد در زمينه نرم افزار بسيار زياد است، ادامه حيات اين صنعت نمي تواند بي نياز از وجود استانداردهاي منسجم و يك دست باشد. با توجه به اينكه هر توليد كننده نرم افزاري يك روش توليد خاص خود اتخاذ مي كند و در مراحل ساخت از متدولوژي هاي متفاوت استفاده مي كند، نتيجه كار شركت هاي مختلف به لحاظ روند كيفي و اجرايي شكل و شمايلي گوناگون خواهد داشت و اين امر اصولا يكپارچگي در اين بازار را فداي خود خواهد كرد، اينجاست كه لزوم وجود استاندارد نرم افزار به وضوح حس مي شود. كارشناسان نرم افزار معتقدند كه پشتيباني قدرتمند محصولات و همچنين مستند سازي و تخمين كيفيت تنها با وجود يك استاندارد منظم مقدور است.. وقتي استاندارد صحيح وجود داشته باشد كار گروهي بيشتر معنا پيدا مي كند.هم اكنون استانداردهاي جهاني زيادي مانند IEEE و ايزو وجود كيفيت و پشتيباني مناسب در صنعت نرم افزار دنيا را تضمين ميكنند.همراه با رشد IT ، صنعت نرم افزار كشور هر روز بيش از پيش نيازمند بهره مندي از استانداردهاي يكپارچه مي شود. قبل از سال هاي 71 و 72 فعاليت شركت هاي داخلي در قالب استاندارد رسمي و جهاني

نبود و شرك ها اغلب بر پايه نياز و بر حسب شرايط موجود و با توجه به سطح دانش و توانايي خود چارچوب هاي خاصي براي توليدات خود تعريف مي كردند،ولي بعد از اين سال ها به تدريج استانداردهاي جهاني مانند IEEE ايزو وارد صنعت نرم افزار كشور شدند. نحوه كاري به اين شكل بود كه استانداردهاي مختلف اين دو موسسه ترجمه مي شدند و شركت ها از آنها استفاده مي كردند.ولي مشكل اساسي اين گونه استاندارد سازي اين است كه استانداردهاي بين المللي در موارد بسياري با شرايط داخل كشور سازگاري ندارند و به همين دليل ضمانت اجرايي خود را از دست مي دهند و باز بنا به همين علت بازنگري و بازنويسي اين استانداردها منطبق با شرايط صنعت نرم افزار كشور اولين و ضروري ترين كار ممكن است. {6}مشكلات موجود كشور در زمينه مستندسازي توليد محصولات نرم و رعايت نكردن مستندات تعريف شده نرم افزاري:متأسفانه به علت فقدان استاندارد يا لااقل توصيهاي واحد براي مستندسازي محصولات نرمافزاري و بيتوجهي سازندگان نرمافزار و كارفرمايان، نرمافزارهاي توليد شده در ايران اكثراً فاقد حداقل مستندات لازم هستند. البته فشار كارفرمايان به پيمانكاران براي كاهش هزينه توليد نرمافزار عموماً منجر به حذف و يا كم رنگ شدن بخش مستندات سيستمهاي نرمافزاري شده است. يادآوري ميگردد بطور متوسط 30% هزينه توليد هر نرمافزار صرف تهيه مستندات آن سيستم ميگردد. فرايند توليد نرم افزار يا به طور محدودتر متدولوژي توليد نرم افزار، منحني شناخته شده براي متخصصين ودست اندركاران مي باشد. در ايران بسياري از افراد در اين زمينه اطلاعات كافي دارند و در جريان آخرين دست آوردها و

مقالات روز هستند. اما در پياده سازي سيستمهاي در داخل ايران، ردپاي اين صحبتها كمتر ديده مي شود. چرا؟ عده اي معتقدند كارفرما اين اصول را     نمي پذيرد يا هزينه اش را پرداخت نمي كند! آيا ممكن است كارفرما در اجراي روش اصولي رسيدن به هدف خويش كوتاهي كند؟ خوشبختانه هم كارفرمايان و هم مجريان پروژه هاي نرم افزاري متوجه اين واقعيت بزرگ شده اند كه امروزه ما نيازمند سرمايه گذاري روي روشهاي توليد نرم افزار هستيم . براي توسعه صنعت نرم افزار بايد روي فرايند و مهندسي كار انرژي زيادي گذاشته شود. توليد نرم افزار بزرگ يك كار گروهي است، يك صنعت است اجراي اين كار بدون فرايند ممكن نيست براساس آمارهاي موجود عوامل ريسك در يك پروژه نرم افزاري بزرگ و سهم هر يك از آنها عبارتند از: نيروي انساني (40%) فرايند كار (40%) و فناوري و ابزار روز (20%)  . قسمت عمده اي از عوامل ريسك در نظر گرفته شده در عامل نيروي انساني ما فرايند كار قابل كنترل مي باشد. بنابراين ديده مي شود كه نقش فرايند توليد نرم افزار در موفقيت يك پروژه بزرگ نرم افزاري تا چه حد تعيين كننده است. نكته مهم ديگري كه از اين اطلاعات استنباط مي شود اين است كه عامل «فناوري و ابزار» درصد به مراتب پاين تري را به خود اختصاص داده است. بنابراين در آموزشها و برنامه ريزيهاي كار بايد توجه بيشتري به فرايند كار كرد تا به ابزار پياده سازي. متاسفانه اين امر در بسياري از اوقات فراموش مي شود. {4}نتيجه گيريدر مقاله ي فوق به نفد و ضعيت فعلي فناوري

اطلاعات در ايران پرداختيم اگرچه علل شكست پروژه هاي  IT متعدد ميباشد هر مدير پروژه بسته به ويژگيهاي سازمان كارفرما يا مشتريان خود، ميتواند اقلام جديدي به فهرست بالا اضافه كند.رعايت توصيه هاي زير ميتواند احتمال شكست پرو ه هاي IT در كشور را كاهش د هد.-افزايش ميزان سطح اگاهي جامعه در مقوله ي فناوري اطلاعات اگاهي- افزايش ميزان سطح اگاهي متخصصان عرصه ي فناوري اطلاعات با تكنولوژي روز با تاسيس موسساتي تحت حمايت دولت براي تربيت و آماده سازي نيروي متخصص-استفاده  از استانداردهاي منسجم و يك دست- سعي هر چه بيش تر در جهت رعايت قانون كپي رايت-در نظر گرفتن يك نهاد متمركز ناظر بر كليه ي نهاد هاي مختلف در برنامه ريزي و مديريت و قانون گذاري در زمينه ي ITمنابع1. اكبري، حسي__ن و ديگران، ارزيابي تطبيقي پروژه هاي مديريت استراتژيك در سازمانهاي ايراني»، تدبير، شماره 143، فروردين 83 ، ص 16.2. رازقي اسكويي، فرانك،اهميت ارزياب___ي پروژه هاي آي تي/آي اس، خبرنامه انفورماتيك، شماره 89 ، دي ماه 82 ، ص 18.3. فهيمي، مهدي، فرايند تدوين طرحهاي جامع فناوري اطلاعات و ارتباطات»، تكفا، شماره 7 و 8 ، مرداد و شهريور 82 ، ص 62.4. مقايسه مت____دولوژيهاي ايجاد و توسعه سيستم هاي اطلاعاتي، انتشارات انيستيتو ايزايران - 1380.5. .جعفري مقدم، س.، مستندسازي تجربيات مديران (از ديدگاه مديريت دانش)، موسسه تحقيقات و آموزش مديريت، چاپ اول، 1382

6. 6- TURNER, J.R., THE HANDBOOK OF PROJECT-BASED MANAGEMENT, 2nd EDITION, MCGRAW - HILL, 1998, P.71.7. http://www.ictir.net/content/interviews/22848. http://www.senmerv.com/archives/000097.php9. http://ITiran.net/archives/000562.php10. http://www.copyright.gov/circs/circ1.html11. http://www.aftab.ir/articles/12. http://www.ITiran.com/?type=newsid=793013. http://www.ictir.net/content/news/1977/14. http://www.senmerv.com/archives/000101.php منبع: اولين كنفرانس مديران پروژه هاي فناوري اطلاعات تهيه و تنظيم:  پايگاه مقالات علمي

مديريت www.SYSTEM.PARSIBLOG.com

نقش فناوري اطلاعات در نحوه عملكرد مديريت منابع انساني

مجيدرضا عبداله پور

چكيده: با ورود فناوري اطلاعات به سازمان، عملكردهاي مديريت منابع انساني دستخوش تغيير مي شود. اين تغيير در صورتي مي تواند موثر باشد كه ابتدا فعاليت هايي را كه فناوري اطلاعات مي تواند انجام دهد، شناخته و زمينه بروز اين فعاليت ها را فراهم نماييم. متعاقب آن مديريت منابع انساني با شرايط جديد آشنايي لازم را پيدا نموده تا بتواند با بهره گيري از

ظرفيت هايي كه فناوري اطلاعات مي تواند ايجاد كند، سبب ارتقاء عملكرد منابع انساني سازمان شود. در اين مقاله سعي شده است ابتدا تاريخچه مختصري از هر دو موضوع فناوري اطلاعات و مديريت منابع انساني ارايه داده و سپس تاثير و پيامدهاي فناوري اطلاعات بر عملكردهاي مديريت منابع انساني را توضيح دهيم. در ادامه نيز شرايط و فرصت هايي كه كاربرد فناوري اطلاعات در مديريت منابع انساني فراهم مي نمايد، مورد بررسي قرار گرفته است.كليد واژه: فناوري اطلاعات - مديريت منابع انساني - ساختار سازمان - عملكردهاي مديريت منابع انساني1- مقدمهبه جرات مي توان مدعي شد كه در طول تاريخ ظهور فناوري هاي مختلف هيچ نوع فناوري نتوانسته همانند فناوري اطلاعات، در بين رشته هاي مختلف علوم ارتباط ايجاد نمايد. فناوري اطلاعات به عنوان يك پيوند دهنده، تمامي علوم روز را به كار مي گيرد تا بتواند اطلاعات مورد نياز متخصصين، صنايع، سازمان ها و بالاخره همه مردم در قسمت هاي مختلف جامعه را در كمترين زمان و بهترين وجه ممكن تامين نمايد. به طوري كه امروزه فناوري اطلاعات مرزهاي كشورهاي جهان را در مي نوردد و ملت ها را در يك جامعه جهاني گردهم مي آورد.شايد

بتوان گفت به كارگيري صحيح فناوري اطلاعات نه تنها آينده زندگي بشر را بهبود خواهد بخشيد، بلكه سعي دارد تا خرابي هاي به بار آمده ناشي از فناوري هاي گذشته را نيز اصلاح نمايد. به عنوان مثال به كارگيري فناوري اطلاعات مشكلات ترافيك، كمبود مكان فيزيكي جهت انجام كار و تحصيل، كمبود زمان، رقابت و حسادت هاي بي مورد و پنهان كاري در تحصيل علوم، اشتغال و تبادل فرهنگي را مرتفع خواهد نمود. طبعاً در اين عرصه جديد، هر فرد و جامعه اي كه با شناخت و اشراف بيشتر، اهداف و آرمان روشنتر پا به ميدان بگذارد مي تواند از اين فناوري بهره بيشتري ببرد و در حوزه هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي جهان نقش بيشتري داشته باشد. در كل فناوري هاي اطلاعاتي همراه با فاكتورهاي خود تحولات عظيمي در شركت ها و سازمان هاي بازرگاني ايجاد كرده است به گونه اي كه عملكرد كلي اين قبيل شركت ها كاملاً تحت تاثير ميزان كاربرد فناوري هاي مورد بحث مي باشد. در اين ميان مديريت منابع انساني به دليل نقش گسترده اي كه در سازمان دارد به نوبه خود متاثر از اين تحولات است. ]1[ به عبارت ديگر در سازمان هاي حاضر بيش از هرچيزي عملكردهاي مديريت منابع انساني تحت الشعاع فناوري اطلاعات قرار خواهد گرفت. بايد با بررسي و شناخت نقش فناوري اطلاعات در عملكردهاي مديريت منابع انساني و همچنين با طراحي و ايجاد يك سيستم پويا، زمينه ساز شناسايي، انتخاب، استخدام، آموزش و به كارگيري موثر منابع انساني در سازمان باشيم.2- تعاريف2- 1- فناوري اطلاعاتبرخي از صاحبنظران فناوري اطلاعات را به عنوان

گردآوري، سازماندهي، ذخيره و نشر اطلاعات، اعم از صوت، تصوير، متن يا عدد مي دانند كه با استفاده از ابزار رايانه اي و مخابراتي صورت مي پذيرد.]2[2-2- مديريت منابع انسانيهر يك از ديدگاه هاي مختلف نظري در حوزه مديريت، تعاريف متفاوتي از مديريت منابع انساني ارايه داده اند كه در زير به برخي از آنها اشاره مي شود:• مديريت منابع انساني را شناسايي، انتخاب، تربيت و پرورش نيروي انساني سازمان به منظور نيل به اهداف سازمان تعريف كرده اند.]3[• مديريت منابع انساني از جمله مسئوليت هاي اصلي مديريت در هر سازمان به شمار مي رود و همه مديران سطوح متعدد سازمان به نوعي از اين مسئوليت برخوردارند. از اينرو مديريت منابع انساني را بهره برداري از سرمايه هاي انساني شركت، براي نيل به اهداف سازماني مي دانند. ]4[• مقصود از مديريت منابع انساني، سياست ها و اقدامات مورد نياز براي اجراي بخشي از وظيفه مديريت است كه با جنبه هايي از فعاليت كاركنان بستگي دارد، به ويژه براي كارمنديابي، آموزش دادن به كاركنان، ارزيابي عملكرد، دادن پاداش و ايجاد محيطي سالم و منصفانه براي كاركنان شركت. ]5[2-3- عملكردها(وظايف)ي مديريت منابع انسانيهر يك از مكاتب مختلف علم مديريت ممكن است موضوعات متفاوتي را به عنوان عملكردهاي مديريت منابع انساني تلقي كنند، با اينحال برخي از انواع رايج و مهم آن عبارتند از: تجزيه و تحليل شغل، برنامه ريزي منابع انساني، كارمنديابي و فرآيند انتخاب، اجتماعي كردن منابع انساني، آموزش منابع انساني، ارزيابي عملكرد، انضباط و حقوق ودستمزد.]6[2-4- نقش«نقش» را به صورت جنبه يي از ساختار اجتماعي، مي توان يك موقعيت اجتماعي تعريف كرد كه داراي مجموعه يي از

اين مشخصه ها مانند كيفيت هاي شخصي و فعاليت مي باشد.]7[در اين مقاله منظور از «نقش فناوري اطلاعات»، عبارت از مجموعه فعاليت هايي است كه فناوري اطلاعات پس از ورود به سازمان مي تواند در جهت انجام هر يك از عملكردهاي مديريت منابع انساني انجام دهد.3- تاريخچهبا توجه به اينكه بررسي ارتباط بين دو فضاي مديريت منابع انساني و فناوري اطلاعات صورت مي پذيرد در نتيجه در بيان تاريخچه اين ضرورت احساس مي شود كه از هر دو فضا مطالبي بيان گردد.3-1- تاريخچه پيدايش مديريت منابع انسانيعوامل بسيار زيادي در شكل گيري مديريت منابع انساني موثر هستند. از ده ها قرن قبل از ميلاد مسيح و از زماني كه انسان ها به صورت گروهي و جمعي زندگي مي كرد، در هنگام تقسيم كارها و عوايد ناشي از آن قواعد خاصي را رعايت مي كردند. اما عواملي را كه به پيدايش اداره امور كاركنان به صورت يك واحد مستقل با تعريف تخصصي وظايف منجر شد مي توان به شرح زير برشمرد:• شروع انقلاب صنعتي در سال 1760• نهضت كارگري در سال 1842• نهضت مديريت علمي در سال 1885• روانشناسي صنعتي سال 1890 تا 1900• متخصصان امور نيروي انساني 1880 تا 1920• مكتب روابط انسانيبه مرور زمان و با جايگزين شدن ماشين به جاي انسان، افراد زيادي در يك مكان محدود مشغول به كار شدند. در نتيجه  جهت تنظيم زمان كاري، روابط بين كارگر و كارفرما، محاسبه حقوق، انتظارات كارفرمايان و كارگران از يكديگر، تشكيل ائتلاف ها و اتحاديه ها، اداره امور كاركنان رشد و توسعه يافت. در نهايت پس از طي مراحل فوق مديريت منابع انساني

به صورت امروزي مطرح شد.]8[3-2- تاريخچه پيدايش و تحول فناوري اطلاعاتفناوري اطلاعات به معناي عام آن به عنوان مجموعه اي از ابزارها و سيستم ها جهت گردآوري، سازماندهي، ذخيره و نشر اطلاعات اعم از صوت، تصوير، متن يا عدد مي باشد. سابقه اين علم به 3500 سال قبل از ميلاد مسيح بر مي گردد. يعني از زمان رم باستان كه نامه ها را روي لوح گلي و به صورت تصوير مي نوشتند و نامه بر در طي يك هفته تنها مقصد كوتاهي را طي مي نمود تا هم اكنون كه با استفاده از ابزارهاي پيشرفته رايانه اي و سيستم هاي مجهز مخابراتي در كوتاه ترين زمان ممكن اطلاعات دلخواه در اختيار قرار مي گيرد.فناوري نوين اطلاعات يعني فناوري اطلاعات مبتني بر الكترونيك را مي توان در چند سال پيش از دهه 1940 سراغ گرفت. در طي جنگ جهاني دوم و پس از آن بود كه پيشرفت هاي عمده در فناوري الكترونيك رخ داد. توليد اولين كامپيوتر قابل برنامه ريزي و ترانزيستور كه منشاء ميكرو الكترونيك و هسته حقيقي انقلاب فناوري اطلاعات در قرن بيستم بود.به عقيده «كاستلز » تنها در دهه 1970 بود كه فناوري هاي جديد اطلاعاتي در سطحي گسترده انتشار يافتند و توسعه توأمان خود را شتاب بخشيدند و در پارادايمي جديد گردهم آمدند. كاستلز مي گويد: بي گمان مي توانيم بدون اغراق بگوييم كه انقلاب فناوري اطلاعات به عنوان يك انقلاب در دهه 1970 متولد شد. به ويژه اگر پيدايش و رواج مهندسي ژنتيك به طور موازي و تقريباً در همان زمان و مكان را به آن اضافه كنيم. ]9[اگر بخواهيم سير

تحول فناوري اطلاعات را بر روي يك محور به نمايش بگذاريم شكل زير احتمالاً مي تواند گوياي تحولات انجام شده در فناوري اطلاعات باشد. 4-نقش فناوري اطلاعات در عملكردها (وظايف)ي مديريت منابع انسانيامروزه فناوري اطلاعات به عنوان يكي از فناوري هاي نوين بشري، نه تنها خود دستخوش تغييراتي ژرف شده است بلكه در حال تاثيرگذاري بر روي تمام جنبه هاي مختلف زندگي اجتماعي، اقتصادي و سياسي مي باشد. بالطبع از مهمترين قسمت هايي كه فناوري اطلاعات با ورود خود به سازمان در آن تاثير گذار خواهد بود منابع انساني و عملكردهاي مديريت منابع انساني مي باشد]10[. لذا بايد ابتدا عملكردهاي مديريت منابع انساني و سپس نقش فناوري اطلاعات در هر يك از عملكردها را بررسي نماييم.4-1- عملكردها (وظايف)ي مديريت منابع انسانيبراساس مطالعات انجام شده و بررسي در منابع علمي معتبر مديريت منابع انساني در هر يك از مراحل جذب، به كارگيري، نگهداشت و جبران خدمت وظايفي را انجام مي دهد (شكل 2) كه اهم آن به شرح ذيل مي باشد]11[:- نظارت بر استخدام- تجزيه و تحليل شغل- برنامه ريزي جهت تامين نيروي انساني مورد نياز سازمان- كارمنديابي- انتخاب و استخدام بهترين و شايسته ترين نيروها براي تصدي مشاغل سازمان- طراحي و تنظيم برنامه هايي كه ورود كاركنان جديد به سازمان را تسهيل و به ايشان كمك كند تا جايگاه صحيح سازماني و اجتماعي خود را در آن بيابند.- آموزش كاركنان- تربيت مدير- طراحي سيستم هاي ارزيابي عملكرد، پاداش، حقوق و دستمزد، شكايات، ايمني و بهداشت و سيستم انضباط4-2- نقش هاي فناوري اطلاعات در هر يك از عملكردهاي مديريت منابع انساني:ورود و به كارگيري فناوري اطلاعات

در سازمان در حوزه هاي مختلف كاركردهاي خاص خود را خواهد داشت و از جمله در حوزه منابع انساني و عملكردهاي آن مي تواند نقش هاي زيادي را در جهت انجام بهتر وظايف مديريت منابع انساني ايفا نمايد.در شكل (3) سعي گرديد تا مهمترين نقش هاي فناوري اطلاعات در هر يك از عملكردهاي مديريت منابع انساني نشان داده شود. همانطوري كه مشخص است با به كارگيري فناوري اطلاعات در هر يك از عملكردها، زمينه هاي لازم جهت شناسايي، انتخاب استخدام، آموزش و به كارگيري موثر منابع انساني ايجاد خواهد شد و در نهايت ارتقاء عملكرد منابع انساني را به دنبال خواهد داشت. برخي از نتايج كاربرد فناوري اطلاعات در عملكردهاي مختلف مديريت منابع انساني به شرح ذيل است:• دقت در انجام عملكرد• سرعت در انجام عملكرد• شفافيت در سيستم• جامعيت در طراحي سيستم• اطلاع رساني گسترده و به موقع با استفاده از شبكه هاي اينترنت و اينترانت• ارزيابي دقيق و سريع• اعلام بازخورد به موقع• انجام امور تكرارپذير توسط سيستم هاي سخت افزاري• كنترل و ارزيابي نامحسوس• برقراري عدالت• برقراري نظم بيشترتغيير در فرآيندها و ساختار سازماني از طريق فناوري اطلاعاتسازمان ها همواره از جوانب مختلف تحت فشار هستند تا تغييراتي در آنها اعمال شود به عبارتي ديگر سازمان ها براي انطباق با محيطشان تغيير مي كنند و هدف نهايي از اين تغيير يك معقوله استراتژيك است؛ سازمان از طريق انطباق با محيط مي خواهند عملكرد ب_قاء، رش_د و پيشرفت را تضمين نمايند. از اين رو ساختار سازماني در اين رابطه نقشي مهم ايفا مي كند. وقتي سازمان شكل م_عيني را مي پذيرد بهتر مي

تواند وظايف خود را انجام دهد. در اين رابطه به خصوص فناوري هاي اطلاعاتي عامل اصلي تغيير محسوب مي شوند. فناوري هاي اطلاعاتي نه تنها عامل تغيير هستند بلكه خودشان با سرعت رو به رشدي تغيير مي كنند]12[. به عنوان مثال با گذشت زمان ابزارهايي كه سازمان ها جهت انجام امور جاري استفاده مي كنند تغيير مي كند، هم اكنون شايد به سختي بتوان سازماني را يافت كه از دستگاه نمابر و رايانه جهت انجام امورجاري خود بهره نبرد.پيشرفت در فناوري اطلاعات بدان معني است كه اطلاعات بيشتري در سازمان ها ايجاد شده و گردش آن نيز سريع تر بوده است. بسياري از فرآيندهاي دستي قديمي به طور كامل مكانيزه شده اند، اين تحولات موجب تغييرات مهمي در ساختار شغلي و تخصصي پرسنل شده است. همانطوري كه در مبحث «نقش فناوري اطلاعات در عملكردهاي مديريت منابع انساني» ملاحظه نموديد در جهت تغيير بسياري از فرآيندهاي قبلي و انجام كارها از طريق رايانه و شيوه هاي جديد، فناوري اطلاعات نقش به سزايي را ايفا مي نمايد.برخي از مواردي كه فناوري اطلاعات سبب تغيير فرآيندهاي سازمان مي شود عبارتند از]13[:• فناوري اطلاعات موجب مكانيزه شدن و سرعت بالاي فرآيندها مي گردد.• فناوري اطلاعات مشاغل مجازي و همكاري هاي راه دور را ممكن مي سازد.• فناوري اطلاعات تعاملات را افزايش داده و بازخورد فوري را ممكن مي سازد.• فناوري اطلاعات موجب ايجاد، توزيع، مديريت موثر و هوشمندانه دانش مي شود.• فناوري اطلاعات محاسبات را در سطح وسيع و بدون خستگي انجام مي دهد.• فناوري اطلاعات، اطلاعات را در سطوح مختلف سازمان به اشتراك مي گذارد.با توجه به مطالب

فوق حتي بيان اين مطلب كه در آينده سازمانها بدون فناوري اطلاعات و ارتباطات بتوانند به حيات ساختاري خود ادامه دهند تقريبا دور از تصور است. تاثيرات فناوري اطلاعات، ساختار را به گونه اي دگرگون مي سازد كه با شكل امروزي آن متفاوت خواهد بود. ساختار سازماني مناسب با پيشرفت فناوري ها، توان مديريت را در تحصيل ماموريت ها و هدف هاي راهبردي افزايش خواهد داد. در سازماني كه فرآيند گردش اطلاعات در آن ركن اساسي را ايفا مي كند (يا اطلاعات نگر و اطلاعات بر است) بدون شك فناوري اطلاعات و ارتباطات در ساختار آن تاثير خواهد گذاشت.ساختار سازماني مهمترين عامل در برقراري ارتباطات و استفاده بهينه از فناوري اطلاعات و ارتباطات است به عبارت ديگر سرمايه گذاري و به كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات بايستي ساختار سازماني را متحول و اثربخش سازد.از اينرو جوامع دچار دوگانگي شده يا مي شوند و بخش فوقاني و زيرين ساختار اشتغال در حال رشد و بخش مياني آن در حال كوچك شدن است (شكل 4). سرعت و ميزان اين تغيير به جايگاه هر كشور در تقسيم كار جهاني و فضاي سياسي آن بستگي دارد. ]14[ شكل 4- تاثير فناوري اطلاعات بر ساختار سازماني6- محيط و نقش در حال تغيير مديريت منابع انسانييكي از پيامدهاي فناوري اطلاعات، جهاني شدن نيروي كار مي باشد. در واقع محيطي كه مديريت منابع انساني مي تواند نيروهاي مورد نياز خود را جذب نمايد فراتر از مرزهاي جغرافيايي خواهد بود. لذا مديريت سازمان ها در زمينه جذب و به كارگيري نيروي كار در سطح جهاني (از نظر گزينش، آموزش و اجراي سياست هاي

پرداخت پاداش، حقوق و ...) با چالش هاي بسياري رو به رو خواهد شد. جهاني شدن نيروي كار و ساير عوامل موجب شده اند كه ماهيت مشاغل و كارها، دستخوش تغييرات شديد قرار گيرد و شركت ها با بهره گيري از شبكه هاي ارتباطي و امكاناتي كه در آنها وجود دارد سعي مي كنند فعاليت هاي خود را در نقاطي از دنيا كه نرخ دستمزد با آهنگي كند تر رشد مي كند، داير كنند. برخي از مشخصه هاي محيط جديد عبارتند از:• كاسته شدن از مشاغل دفتري• افزايش مشاغل حرفه اي، مديريتي و فني• نياز به آموزش مداوم• پيمان سپاري كارها• عدم امكان نظارت بركار نيروها همانند قبل، به علت حرفه اي شدن نيروها• ضرورت ايجاد سيستم هاي خود كنترلي• كاهش مخارج جذب و پرورش نيروي انسانيبالطبع مديريت منابع انساني بايستي روش هاي خود را نيز تغيير دهد. رقابت در سطح جهاني مطرح مي باشد و شناخت نقاط قوت و ضعف، تهديدها و فرصت ها مي تواند به سازمان در انتخاب، استخدام، پرورش و به كارگيري نيروي مناسب كمك نمايد. برخي از وظايف و نقش هاي در حال تغيير مديريت منابع انساني عبارتند از]15[:• كاهش نيروي انساني غيرفعال و تقويت نيروهاي باقيمانده• ايجاد زمينه دريافت آموزش هاي جديد و مستمر• كاهش فشار رواني كاركنان• افزايش كيفيت زندگي كاري• واكنش مناسب و سريع نسبت به تغييرات فناوري• مد نظر قرار دادن نوآوري در محصولات توليدي• تشكيل تيم هاي تخصصي• پرداخت پاداش و مزايا براساس خروجي تيم هاي كاري• استفاده از ساعات كاري انعطاف پذير• همسوسازي اهداف كاركنان با اهداف سازمان• به كارگيري روش هايي جهت افزايش

تعهد در كاركناننتيجه گيريتوان تداوم سازمان در محيط متغيير و رقابتي امروزين مستلزم به كارگيري فناوري اطلاعات در سازمان مي باشد. نقش فناوري اطلاعات در سازمان هاي جديد به اندازه اي پررنگ است كه بسياري از نظريه پردازان سازمان، مديران و تصميم گيران سازمان ها را به اتخاذ استراتژي مرتبط با اين فناوري ها در جهت گيري هاي آتي سازمان ها توصيه مي كنند. از قسمت هاي مهم سازمان كه تحت تاثير اين فناوري قرار خواهد گرفت، منابع انساني سازمان مي باشد. به طور طبيعي نحوه مديريت بر نيروهايي كه در محيط جديد يعني محيطي كه با فناوري اطلاعات عجين شدن است تحت الشعاع اين فناوري قرار خواهد گرفت.در اين راستا ضروري است نقش هايي را كه فناوري اطلاعات مي تواند براي مديريت منابع انساني ايفا كند را بررسي نموده و با استفاده از آن زمينه انجام هرچه بهتر وظايف را براي مدير منابع انساني فراهم نماييم. در غير اين صورت عملكرد منابع انساني به ويژه از لحاظ دستيابي به اهداف سازمان ضعيف خواهد بود. در نتيجه براي انجام بهتر وظايف مديريت منابع انساني بايد اولاً محيط جديد كه تحت تاثير فناوري اطلاعات مي باشد را بشناسيم و ثانياً بدانيم كه در اين محيط مدير منابع انساني چه وظايفي را بايد انجام دهد.8- منابع

1- Sehanovic, Jusuf and Zugaj, Miroslov, “mathematical modeling of organization and information technology”, Library management 1996: pp.25-30, MCB university press.2- Dictionary of Information Technology, 2nd Edition, Denis Longley 8 michael shain maemillan press Lts. 1985

3- سعادت اسفنديار: مديريت منابع انساني ، انتشارات سمت، 1380 صفحه 1.4- سيد جوادين سيد رضا، مديريت منابع

انساني، انتشارات نشر نگاه دانش،1380، صفحه 10.5- گري دسلر، مباني مديريت منابع انساني، ترجمان اعرابي پارساييان، انتشارات دفتر پژوهش هاي فرهنگي، 1380.6- سعادت اسفنديار، همان منبع، صفحه 3.7- جوليوس گولد، ويليام ل. كولب: فرهنگ علوم اجتماعي، مترجم جمعي از مترجمان، انتشارات مازيار، 1376.8- سعادت اسفنديار، همان منبع،  صفحات 9 تا 21.9- كاستلز مانوئل: عصر اطلاعات (اقتصاد، جامعه و فرهنگ)، مترجمان احمد عليقليان، افشين خاكباز، انتشارات طرح نو، جلد 1، صفحه 77.10- فهيمي مهدي، مجموعه مقالات اولين همايش سراسري اطلاع رساني نيروهاي مسلح، سال 1380، جلد 2، صفحه 603.11- سعادت اسفنديار، مديريت منابع انساني، انتشارات سمت، 1380.12- Makhreji, Ananda “the evolution of information systems: their impact on organizations and structures”, Emerald [2000] ,4,7-507.13- زرگر محمود، اصول و مفاهيم فناوري اطلاعات، انتشارات بهينه، چاپ اول، 1382.14- كاستلز مانوئل: عصر اطلاعات (اقتصاد، جامعه و فرهنگ)، مترجمان احمد عليقليان، افشين خاكباز، انتشارات طرح نو، جلد 1، صفحه 331.15- گري دسلر، مباني مديريت منابع انساني، مترجمان علي پارسائيان، سيد محمد اعرابي، انتشارات دفتر پژوهش هاي فرهنگي، تهران 1380 صفحه 16 تا 21.

جنگ سايبري

پايگاه راسخون

يك پاتك مجازي در جنگ نرم: مقدمه: جنگ سايبري از زير مجموعه هاي جنگ نرم است. امروزه با كوچك تر و پيچيده تر شدن جهان به واسطه رشد روزافزون وسايل ارتباط جمعي از قبيل اينترنت و ماهواره معادلات گذشته در تنظيم روابط بين كشورها تا حدود زيادي به هم خورده و جاي خود را به معادلات جديدي داده است؛ به گونه اي كه به جاي به كارگيري

مستقيم زور، توجه قدرت ها به استفاده از قدرت نرم و ايجاد تغييرات از طريق مسالمت آميز با به كارگيري شيوه هاي نوين مداخله در امور

داخلي كشورها جلب شده است.جنگ نرم در برابر جنگ سخت در حقيقت شامل هرگونه اقدام رواني و تبليغات رسانه اي كه جامعه هدف يا گروه هدف را نشانه مي گيرد و بدون درگيري نظامي و گشوده شدن آتش رقيب را به انفعال يا شكست وامي دارد. ?جنگ رواني، جنگ رايانه اي، اينترنتي، براندازي نرم، راه اندازي شبكه هاي راديويي و تلويزيوني و شبكه سازي از اشكال جنگ نرم هستند. جنگ نرم در پي از پاي درآوردن انديشه و تفكر جامعه هدف است تا حلقه هاي فكري و فرهنگي آن را سست كند و با بمباران خبري و تبليغاتي در نظام سياسي – اجتماعي حاكم تزلزل و بي ثباتي ايجاد كند.جنگ نرم در پي از پاي درآوردن انديشه و تفكر جامعه هدف است تا حلقه هاي فكري و فرهنگي آن را سست كند و با بمباران خبري و تبليغاتي در نظام سياسي – اجتماعي حاكم تزلزل و بي ثباتي ايجاد كند ژوزف ناي از پيشگامان طرح قدرت نرم در سال 1989 مي گويد: «قدرت نرم، توجه ويژه به اشغال فضاي ذهني كشور ديگر، از طريق ايجاد جاذبه است و نيز زماني يك كشور به قدرت نرم دست مي يابد كه بتواند (اطلاعات و دانايي) را به منظور پايان دادن به موضوعات مورد اختلاف به كار گيرد و اختلافات را به گونه اي ترسيم كند كه از آنها امتياز بگيرد. مونوپولي اطلاعات و دانايي مركز ديپلماسي نيست، بلكه خود دانش و گسترش آن است كه بايد نقطه قوت ديپلماسي باشد. قدرت نرم، تبليغات سياسي نيست بلكه مباحث عقلاني و ارزش هاي عمومي را شامل مي شود. هدف قدرت نرم افكارعمومي خارج و سپس داخل كشور است. وسايل ارتباط جمعي در جهان امروز، جهان هاي

ذهني و غيرواقعي را به دنيا مخابره مي كنند. آنها ديگر به انتقال واقعيت فكر نمي كنند، بلكه واقعيت ها را مي سازند. هدف رسانه ها از قدرت نرم در ابتدا مديريت افكارعمومي نيست، بلكه رسانه اي در اين دنيا موفق است كه بتواند با افكارعمومي حركت كند و خود را سازگار با آنها نشان دهد.تزريق كند.يكي از ابزار هاي مهم در اين راستا سايتهاي شبكه هاي اجتماعي اينترتي و شبكه هاي وبلاگي هستند.اگر چه كشورهاي حامي و بنيان گذار در آن تبليغات مستقيم نمي كنند اما با ايجاد زمينه طرح و نشر مباحث مورد علاقه و به صورت مثلا بي طرف به مديريت افكار عمومي مي پردازند.توئيتر چيست؟تويترتوييتر(Twitter) يك سرويس به اصطلاح ميكروبلاگينگ است كه با شعارچه كار مي كنيد؟ (What are you doing) پا به عرصه وجود گذاشت در واقع اين هدف اصلي توييتر بود كه درحال حاضر داراي جايگزين هايي هم شده است. يكي ديگر از شاخصه هاي توييتر محدود بودن به تايپ تنها ??? كاراكتر است. اين دو مشخصه به قدري بديع و نو بود كه به سرعت در بين كاربران اينترنت به محبوبيت رسيددر واقع مي شود گفت يك جور دفتر خاطرات روزانه آنلاين است. اين اتفاق به اين خاطر روي داد كه ممكن است چيزي كه شما در توييت خود مي نويسيد با سوال چه كاري انجام مي دهيد جور در نيايد. ممكن شما شاهد يك واقعه باشيد و آن را توييت كنيد كه آن از دايره “چه كار مي كنيد” خارج است پس توييتر از شما مي پرسد “چي اتفاق افتاده؟”از اقدامات جالب ديگري كه توييتر انجام داده، اضافه شدن امكان ليست كردن افراد دنبال شده توسط

شماست كه مي توانيد مثلا براي دوستان خود ليستي جدا و براي گروه هاي خبري يك ليست جدا تهيه نماييد و ديگري امكان دوباره توييت (retwet) است كه شما مي توانيد توييت فرد ديگري را دوباره توييت نماييد البته اگر از نوع توييت هاي عمومي باشد.توئيتر و جنگ نرم:اگرچه توييتر يك سرويس بين المللي است و تمام افراد از سراسر جهان به اين ابزار دسترسي دارند اما پس از انتخابات رياست جمهوري امسال به يكي از ابزارهاي جنگ نرم عليه نظام تبديل شد. سايت ديگري كه در كنار فيس بوك در خدمت امپراطوري خبري دشمن فعاليت جدي را دنبال مي نمايد تويتر است. عملكرد تويتر به صورت يك وبلاگ خلاصه و شبيه به پيامك هاي اس ام اس بوده و در طول ماههاي  اخير به صورت جدي در اختيار سازمان دهندگان  اعتراضات براي تهييج و هماهنگي با اعضا و هوادارانشان براي شايعه سازي و  اغتشاش قرار گرفت. بدين ترتيب تويتر نقش بي سيم و شبكه ارتباطي نيروهاي اپوزيسيون را بازي مي كند بطوريكه در كنار حركت اين سايت ها شاهد فشار دستگاه حكومتي آمريكا بر تويتر بوديم كه حتي تعميرات ماهيانه خود را انجام ندهد تا اينكه ارتباط آشوبگران لحظه اي قطع نشود.پررنگ سازي شبه تقلب در انتخابات،ماجراهاي برخي كشته هاي تقلبي و طراحي و انتشار بسياري از شعارهاي راديكال توسط اين شبكه اجتماعي انجام مي شد.نقش اين شبكه اجتماعي در حوادث پس از انتخابات به گونه اي بود كه وزير خارجه آمريكا از تلاش هاي كشورش براي اطمينان از دسترسي معترضان ايراني به شبكه اجتماعي توئيتر دفاع كرد.به گزارش عصر ايران به نقل از لس آنجلس تايمز، در شرايطي كه مقامات ايراني،

واشنگتن را به مداخله در امور انتخاباتي اين كشور متهم كرده اند هيلاري كلينتون از تلاش هاي اخير آمريكا براي اطمينان از اينكه توئيتر همچنان در دسترس معترضان ايراني قرار دارد ، حمايت كرد.اگرچه توييتر يك سرويس بين المللي است و تمام افراد از سراسر جهان به اين ابزار دسترسي دارند اما پس از انتخابات رياست جمهوري امسال به يكي از ابزارهاي جنگ نرم عليه نظام تبديل شدكلينتون در ديداري با آويگدور ليبرمن وزير خارجه اسرائيل گفت: "توئيتر ابزاري مهم است كه به معترضان ايراني به ويژه جوانان اجازه مي دهد در جريان حوادث اخير انتخابات رياست جمهوري با يكديگر در تماس باشند."اين اظهارات كلينتون پس از آن عنوان شد كه روزنامه نيويورك تايمز گزارش داد: "وزارت خارجه آمريكا با ارسال ايميلي از شبكه اجتماعي توئيتر درخواست كرده به خاطر كاربران ايراني، قطعي شبكه خود را به تعويق بياندازد."كلينتون گفت: "ظاهراً توئيتر بسيار مهم است و در زماني كه منابع اطلاعاتي ديگري وجود ندارد اين شبكه نقش مهمي در حفظ خطوط ارتباطي بر عهده دارد و به افراد امكان مي دهد اطلاعات را مبادله كنند...اين حق اساسي مردم است كه بتوانند با هم ارتباط برقرار كنند."اخيرا نيز روزنامه واشنگتن تايمز در گزارشي به قلم «نيكلاس كرالو» اعلام كرد: دولت اوباما با لغو برخي تحريم هاي اينترنتي در مورد ايران اين امكان را فراهم ساخت تا ايرانيان بتوانند نرم افزار ساخت آمريكا را كه در پايگاه هاي اينترنتي اجتماعي از قبيل فيس بوك و توئيتر استفاده مي شود دانلود كنند.فضاي مجازيهفته نامه آمريكن فري پرس نيز در همين رابطه فاش كرد كه سيا از شبكه هاي

اجتماعي اينترنتي توئيتر و فيس بوك براي انتشار داستان هايي درباره ضرب و شتم هاي خونين، درگيري هاي مسلحانه و كشتارهاي گسترده اي كه هيچ گاه تأييد نشد، استفاده كرده است.تأثيرگذاري اين فضاي مجازي تا حدي بود كه مشاور سابق امنيت ملي بوش هم در مقاله اي كه در روزنامه «كريستين ساينس مانيتور» انتشار داده است خواستار تعلق جايزه صلح نوبل به بانيان سايت توئيتر به دليل نقش اين رسانه در رخدادهاي پس از انتخابات رياست جمهوري در ايران شد.«مارك پفيفل» در اين باره گفت: در اوج ناآرامي ها در ايران به طور ميانگين در هر ساعت بيش از 220 هزار مطلب از سوي كاربران ايراني در داخل يا خارج اين كشور روي اين شبكه قرار مي گرفت.به غير ازحوادث سياسي پس از انتخابات  ايران، در مولداوي، چين و سال پيش در گرجستان، به وضوح، اهميت توئيتر نمايان شد.اما اوج فعاليت در توييتر مربوط به انتخابات ايران و حوادث پس از آن بود به گونه اي كه  توئيتر اخيرا  اعلام كرد، انتخابات رياست جمهوري ، پرطرفدارترين عنوان سال 2009 در خدمات ميكرو بلاگينگ بوده است.در واقع توييتر با امكان گزارش لحظه به لحظه به شكل پيامكي و مولتي مديا نقش اصلي را در سو دهي هاي خاص جنگ نرم بازي مي كند.در جريان جنگ نرم شبكه هاي اجتماعي مي توانند فعاليت هاي اعتراض آميز سازماندهي كرده و در اطلاع رساني روند رويدادها نقش آفريني كنند.اولين پاتك در جنگ نرم تويتري:سايت توئيتر در روز جمعه ?? آذر ماه، ساعت ?? صبح به وقت ايران توسط يك گروه هكري موسوم به ارتش سايبر ايرانيان Iranian Cyber  Army هك شد. در

جريان اين هك اين سايت به طور كامل deface شده بود(يعني اينكه محتواي سايت با محتواي ديگه اي جايگزين شد).تويتركاربراني كه قصد ورود به توئيتر را داشتند به صفحه اي هدايت مي شدند كه در آن پرچمي سبز و زيرنويسي قرمز به چشم مي خورد. بر روي اين صفحه نوشته شده بود كه اين سايت توسط "ارتش سايبر ايران" هك شده است.اين گروه در پيامي كه بر روي تارنماي آن مشاهده مي شود مي گويد: "آمريكا فكر مي كند اينترنت را به خاطر دسترسي خود كنترل و اداره مي كند. اما اينطور نيست، اين ما هستيم كه اينترنت را توسط قدرت خود اداره و كنترل مي كنيم. سعي نكنيد مردم ايران را تحريك كنيد." در اين صفحه پرچم سبز «ياحسين» به همراه آيه "فان حزب الله هم الغالبون" به چشم مي خورد.در اين صفحه همچنين به انگليسي نوشته شده بود: «ايالات متحده آمريكا گمان مي كند به خاطر دسترسي خود، بر اينترنت كنترل و مديريت دارد، اما اين طور نيست؛ اين ما هستيم كه با قدرت خود بر اينترنت كنترل و مديريت داريم... حالا چه كشوري تحريم است؟ ايران؟ يا آمريكا؟تأثيرگذاري اين فضاي مجازي تا حدي بود كه مشاور سابق امنيت ملي بوش هم در مقاله اي كه در روزنامه «كريستين ساينس مانيتور» انتشار داده است خواستار تعلق جايزه صلح نوبل به بانيان سايت توئيتر به دليل نقش اين رسانه در رخدادهاي پس از انتخابات رياست جمهوري در ايران شداين خبر در روز جمعه و شنبه  به يكي از مهم ترين اخبار دنياي فناوري مبدل شده بود و حدس و گمانه زني در مورد ماهيت اين حمله كماكان ادامه دارد.مقامات توييتر مي گويند در جريان اين حمله تنها

صفحه اصلي اين سايت با صفحه ديگري جايگزين شد و اطلاعات شخصي كاربران ايمن باقي مانده است.اغتشاشبرخي منابع خبري غرب تلاش كرده اند اين حمله را به دولت ايران منتسب كنند، اما منابع مستقل معتقدند بررسي هاي كارشناسي نشان مي دهد كه اين حملات ماهيتي ساده و نه چندان پيچيده داشته و به تغيير محتواي صفحه اصلي سايت توييتر محدود بوده است، بنابراين نمي توان آن را سازمان يافته توسط  دولت ايران دانست گزارش هاي بعدي خبري تاييد كرده كه اين حمله در اصل با ربودن دي ان اس سايت توييتر و انتقال آن از 74.217.128.160به دي ان اس ديگري با آدرس 160.218.217.74 صورت گرفته است. نتيجه گيري:عصر امروز جنگها از جنگ هاي سخت و نظامي به جنگ نرم و غير نظامي تغيير ماهيت پيدا كرده اند.دليل اصلي اين امر تغيير ماهيت قدرت از سخت به نرم است.يكي از ابزارهاي مورد استفاده در جنگ نرم رسانه هاي اينترتي و شبكه هاي اجتماعي و وبلاگي است.توتيتر يكي از اين شبكه هاي اجتماعي است كه در حوادث پس از انتخابات با حمايت عيني دولت آمريكا محملي براي رواج شايعه و جنگ نرم عليه نظام شد.اگرچه هك نمادين اين سايت توسط هر گروهي به شكل نمادين مي تواند يك پاتك خوب براي شروع عليه اين جريان باشد اما نمي توان صرفا با هك يا فيلترينگ آثار اين گونه جنگهاي نرم را كاهش داد.بلكه ورود سازمان يافته به اين شبكه هاي اجتماعي توسط افسران جوان عرصه مبارزه با جنگ نرم و توليد وانتشار اطلاعات مبتني بر حقايق وبصيرت سياسي از راهكارهاي مبارزه موثر در اين عرصه است.

http://www.rasekhoon.net/forum/ThreadShow-23114-1.aspx

نر م افزاري براي مديريت اموال

امير عصاري

يكي از پست هاي سازماني كه در تمام شركت ها وجود دارد، پستي تحت عنوان جمعدار اموال است كه فرد مسوول در اين پست مي بايد اطلاعاتي دقيق از اموال شركت يا سازمان را فهرست كرده و آنها را در اختيار كاركنان آن شركت يا سازمان قرار دهد. همچنين در مواقعي كه يكي از كاركنان قصد تسويه حساب دارد، اموال تحويل داده شده به ايشان را تحويل بگيرد يا در صورت نياز هنگام بروز خرابي در اموال، آنها را با اموال جديد تعويض كند. اين عمليات در برخي شركت هاي كوچك به طور دستي انجام مي گيرد و در صورتي كه جابه جايي كاركنان و اموال تحويل داده شده به آنها زياد نباشد، مشكل خاصي پيش نخواهد آمد؛ اما در صورتي كه همين شركت داراي كاركنان و اموال زيادي باشد يا حتي اموال كمي داشته باشد اما نقل و انتقال ميان آنها زياد باشد، مديريت دستي آنها كاري وقت گير و سخت خواهد بود. در بسياري از اين موارد چه بسا مشكلات و خطاهاي زيادي نيز به وجود مي آيد و اين گونه شركت ها ترجيح مي دهند هيچ گونه مديريتي روي اموال خود نداشته باشند!اگر كمي وسيع تر به اين موضوع نگاه كنيم مي توانيم به سازمان هاي بزرگي همچون پادگان هاي نظامي، شركت هاي دولتي بزرگ و حتي دفاتر روزنامه ها همچون روزنامه جام جم اشاره كنيم! آيا مي دانيد در اين سازمان ها تمام اموال، به طور كامل و دقيق مديريت مي شوند و آيا مي دانيد در برخي از اين سازمان هاي بزرگ، چندين نفر مشغول مديريت اموال به طور دستي هستند و با فرم هاي دست نويس اموال را به كاركنان تحويل مي دهند، از آنها تحويل مي گيرند و....؟ اين هفته قصد داريم نرم افزاري را به شما معرفي كنيم كه تمام

شركت ها اعم از كوچك و بزرگ و حتي سازمان هاي بسيار بزرگ با مجموعه اي از شركت هاي زيرشاخه نيز مي توانند به كمك آن به مديريت الكترونيك اموال خود بپردازند.مديريت همه جانبهنرم افزار قدرتمند Asset Manager، ابزاري با روش كار بسيار ساده و محيط كاربري آسان است كه با بهره مندي از چند بانك اطلاعاتي مرتب و ساده شما را قادر مي سازد براحتي اموال موجود در شركت يا سازمان خود را مديريت كنيد. به كمك اين برنامه مي توانيد مشخصات كاملي از اموال موجود را در بانك اطلاعاتي برنامه به ثبت برسانيد، فهرستي از سازندگان اموال را در برنامه ثبت كنيد، به ذخيره تغيير و تحولات و نقل و انتقالات صورت گرفته روي اموال بپردازيد، مشخصات كامل كاركنان را به ثبت برسانيد، ساختمان ها و مكان هاي مختلفي را كه اموال شما در آنها قرار گرفته اند مشخص كنيد (به عنوان مثال دفتر مركزي، كارخانه، طبقات شركت و...)، اموال را در موضوعات مختلفي دسته بندي و كاركنان شركت را نيز در گروه هاي مختلفي سازماندهي كنيد.اطلاعات اموالهمان طور كه گفتيم كار اصلي اين نرم افزار مديريت اموال است، پس يكي از مهم ترين بخش هاي موجود در آن نيز بخش ثبت كالاهاي موردنظر است. اين بخش كه باعنوان Assets در نرم افزار تعريف شده است به شما اين امكان را مي دهد اطلاعات كاملي را از كالاهاي خود به ثبت برسانيد. اطلاعاتي همچون نام، نوع، محل قرارگيري، شركت سازنده، نشان تجاري، مدل، شماره اموال، شماره سريال، وضعيت(در حال استفاده، ذخيره در انبار، قرض داده شده و ارسال براي تعمير)، شرايط (جديد، دست دوم، خراب)، فرد تحويل گيرنده، تاريح تحويل، تاريخ خريد، شماره فاكتور خريد، نام فروشنده، تاريخ اتمام گارانتي، تاريخ سررسيد جهت بازرسي

دوره اي يا تعمير دستگاه، توضيحات اضافه، فايل هاي پيوست و... برخي از اطلاعاتي هستند كه هنگام ثبت يك كالا مي توانيد به آنها اشاره كنيد.اطلاعات كاركناناز ديگر قابليت هاي اين نرم افزار، مديريت بر كاركنان شركت يا سازمان است. در بخش مديريت كاركنان مي توانيد گروه هاي مختلفي را براي كاركنان تعريف و هريك از كارمندان، مهندسان و مديران را در گروه هاي مربوط سازماندهي كنيد. سپس اطلاعات دقيقي همچون نام و نام خانوادگي، تلفن محل كار، تلفن منزل، تلفن همراه، نشاني ايميل، شماره كارمندي، سمت، گروه كاربري، اموال تحويل گرفته و... را به آن اختصاص دهيد.اطلاعات فروشندگان و توليدكنندگاناگر توجه كرده باشيد هنگام ثبت اموال، مي توانيد اطلاعاتي همچون نام فروشنده يا شركت سازنده محصول را نيز به ثبت برسانيد. به كمك اين قابليت هر زمان كه محصول شما صدمه ببيند يا به هر دليل نياز به تماس با فروشنده آن داشته باشيد، لازم نيست در اسناد حسابداري خود به دنبال فاكتور خريد يا اطلاعات تماس فروشنده بگرديد؛ چرا كه براحتي مي توانيد اطلاعات كامل فروشنده اعم از نام، تلفن تماس، نشاني ايميل، آدرس پستي، شهر، كدپستي و... را در بانك اطلاعاتي نرم افزار به ثبت برسانيد تا در مواقع نياز از آن استفاده كنيد. به اين ترتيب اگر تعدادي ميز براي شركت خريده ايد و پس از يك سال قصد داريد به همان فروشنده، ميزهايي به همان شكل سفارش دهيد براحتي مي توانيد اطلاعات تماس آن را پيدا كنيد و با ذكر شماره فاكتور خريد، نام محصول و ديگر اطلاعات به ثبت رسيده در نرم افزار، سفارش جديد خود را ارسال كنيد.جستجوي حرفه اياگر جزو كاربران نيمه حرفه اي رايانه باشيد، شايد پيش خودتان بگوييد انجام اين كارها بانرم افزارهايي همچون اكسل

نيز امكان پذير است چرا كه فهرستي از اموال، كاركنان و سازندگان محصول را براحتي مي توان در اين نرم افزارها ايجاد كرد. اگر شما هم به همين مورد فكر كرده ايد كاملا در اشتباهيد ؛ چرا كه برگ برنده اين نرم افزار در قسمت گزارش گيري و جستجوي آن به چشم مي خورد. چرا كه شما را قادر مي سازد به هر شكلي كه مايل باشيد گزارش هاي موردنظرتان را از اموال در اختيار بگيريد._ تهيه گزارش از اموال تحويل داده شده به تفكيك نام كاركنان، محل قرارگيري (همچون طبقه سوم، كارخانه و...)، گروه هاي پرسنلي (همچون مديران، واحد فني، واحد فروش و...)، سازنده اموال، فروشنده، دسته بندي و..._ تهيه فهرست اموالي كه تاريخ گارانتي آنها به پايان رسيده يا در حال اتمام است_ تهيه فهرست اموالي كه تاريخ بازرسي دوره اي آنها فرارسيده است_ تهيه فهرستي از اموال با توجه به شرايط آنها (اموال نو، دست دوم، خراب)_ تهيه فهرستي از اموال با توجه به وضعيت آنها (درحال استفاده، قرض داده شده، ارسال شده جهت تعمير و...)_ ارائه گزارش كامل از تغييرات و نقل و انتقالات صورت گرفته روي يك كالاي خاص، اموال موجود در يك بخش (مثلا دفتر مركزي يا واحد فروش)، اموال اختصاص يافته به گروهي از كاركنان (مثلا مديران ارشد)، اموال اختصاص يافته به يك فرد خاص و..._ ارائه فهرست كامل كاركنان به فرمت هاي مختلف جزئي، كامل، همراه با عكس و باركد شناسايي_ ارائه فهرست كامل سازندگان و فروشندگان محصولات به فرمت هاي مختلف_ ارائه فهرست كامل از اموال موجود در بخش هاي مختلف سازمان باقابليت فيلترگذاري هاي متنوع_ قابليت جستجو به دنبال يك كالاي خاص با استفاده از نام كالا، نام فرد تحويل گيرنده، نام سازنده،

شماره اموال، شماره فاكتور خريد، تاريخ خريد و ديگر اطلاعاتي كه از كالا به ثبت مي رسد_ قابليت چاپ تمام گزارش ها و نتايج، با پشتيباني از سرصفحه و پانويس جهت درج نام و اطلاعات شركت به دلخواهو صدها قابليت ديگر، برخي از مواردي است كه در بخش جستجو و گزارش گيري اين نرم افزار طراحي شده است و مي تواند بيش از 99 درصد خواسته هاي شما از يك برنامه كامل مديريت اموال را برآورده كند.اين نرم افزار در 2 نسخه استاندارد و اينترپرايز قابل دانلود است كه در نسخه اينترپرايز قابليت استفاده تحت شبكه نيز وجود دارد.همچنين اين نرم افزار در تمام نسخه هاي سيستم عامل ويندوز قابل استفاده است و از زبان فارسي نيز هنگام ثبت اطلاعات و گزارش گيري پشتيباني مي كند.براي دانلود نسخه محدود اين نرم افزار مي توانيد به لينك هاي زير مراجعه كنيد:

Standard: http packages.kzsoftware.com AssetManagerStandardSetup.exeEnterprise: http packages.kzsoftware.com AssetManagerEnterpriseSetup.exeجام جم

اعتياد به اينترنت

احمد اميدوار  - علي اكبر صارمي خلاصه كتاب: مرضيه انتظاري: انقلاب الكترونيك ، انفجاراطلاعاتي و انقلاب رايانه اي تفاوتهاي  كمي وكيفي بسياري در جهان نسبت به گذشته با خود بهمراه آورده است و آن تبديل جهان به  يك كلبه واحد است . مهمترين فعاليت فن آوري جديد  برقراري ارتباطات  و انتقال و تبادل اطلاعات در طيفي گسترده است  كه محدويتي هم نمي توان براي آن تصور كرد . ( توصيف ، سبب شناسي ، پيگيري ، درمان و مقياس هاي اختلال اعتياد به اينترنت )نويسنده : احمد اميدوار  - علي اكبر صارميناشر : انتشارات تمرين  همراه 09135118983چاپ اول : پائيز 1381 شمارگان : 2200 نسخه چاپ و صحافي : روزنامه قدس شابك : 8-09-7695-964   ISBNپيش گفتار انقلاب الكترونيك ، انفجاراطلاعاتي و انقلاب رايانه اي

تفاوتهاي  كمي وكيفي بسياري در جهان نسبت به گذشته با خود بهمراه آورده است و آن تبديل جهان به  يك كلبه واحد است . مهمترين فعاليت فن آوري جديد  برقراري ارتباطات  و انتقال و تبادل اطلاعات در طيفي گسترده است  كه محدويتي هم نمي توان براي آن تصور كرد . ازبين رسانه هاي جمعي و فن آوري جديد اينترنت  براي فرد ، خانواده و جامعه مسائل و مشكلاتي را ايجاد كرد كه شايسته توجه و عنايت خاص متفكران ، پژوهشگران ، روان شناسان و روان پزشكان است .اگر چه مفاهيمي مانند اعتياد به تكنولوژي ، اعتياد به رايانه مورد مطالعه قرار گرفته بودند اما اعتياد  به اينترنت اصطلاحي بود كه اولين بار توسط يانگ در سال 1996 معرفي گرديد كه مورد توجه روان پزشكان ، روان شناسان ، پژوهشگران ، درمانگران ، دانشمندان و بخصوص كاربران  اينترنت قرار گرفت .اين اختلال با عناوين متفاوتي از قبيل :1-     وابستگي رفتاري به اينترنت 2-    استفاده مرضي از اينترنت 3-    استفاده مشكل زا از اينترنت 4-    استفاده بيش از اندازه از اينترنت5-    سود استفاده از اينترنت 6-    غيرسازشي و اختلال اعتياد به اينترنت معرفي مي شود .بطور كلي اين اختلال را مي توان به عنوان  تعريف كرد. رايج ترين اصطلاح اعتياد به اينترنت است كه نوعي وابستگي رفتاري به اينترنت ايجاد مي كند و با ويژگي هاي زير تعيين مي شود : 1-    هزينه روز افزون براي اينترنت و موضوعات آن 2-    احساس هيجاني ناخوشايند (مانند اضطراب ، افسردگي و مانند آن در زمانيكه فرد در تماس  با اينترنت نيست ) 3-    قابليت تحمل وعادت كردن به اثرات

در اينترنت بودن 4-    انكار رفتارهاي مشكل زا اين ديدگاه اختلال را به عنوان اختلال تنشي يا كنترل تكانه مانند قماربازي بيمارگونه در نظر مي گيرد و كسانيكه به اين معيار مي رسند . مشكلات روان شناختي ، اجتماعي و شغلي پيدا مي كنند . اينترنت به خودي  خود ابزاري بي طرف و خنثي است كه در ابتدا براي تسهيل تحقيقات بين نهاد هاي علمي و نظامي بوجود آمد اما اينكه اكنون مردم چگونه از آن استفاده مي كنند مشكل عمده اي را بين جامعه بهداشت رواني ايجاد كرده است.به اعتقاد برخي استفاده بي رويه از اينترنت بعنوان نوعي از اعتياددر نظر گرفته مي شود كه مي تواند زندگي فرد يا كساني كه با او ارتباط هستند را به شدت تحت تاثير قرار دهد در حاليكه ديگران برخلاف آن معتقدند كه اعتياد ي دركار نيست و لذت بردن و استفاده كردن از رايانه مانند لذت بردن از مواد مخدر نخواهد بود . بخشي از اين  تضاد در اين است كه بعضي اعتقاد دارند كه فقط موادي كه وارد بدن مي شود مي تواند بعنوان اعتياد قلمداد گردد ديويس (1999-2001)اصطلاح اعتياد را به نوعي وابستگي فيزيولوژيكي بين يك شخص و يك محرك ، كه معمولا نوعي مواداست،اطلاق مي كند به همين جهت در بين معيارهاي1 DSM-IV-TR(2000) اين اصطلاح براي استفاده مرضي يا سوء مصرف نيز مورداستفاده قرار نگرفته است همانطور كه اجبار در قمار بازي نيز بعنوان اعتياد در نظر گرفته نميشود بلكه اصطلاح وابستگي رابراي مواد و مرضي را براي قمار بازي بيمارگونه مورد استفاده قرار ميدهد . DSM-TV-TR راهنماي تشخيص و آماري بيماريهاي روان      

1بنابراين ديويس(2001) معتقد است كه اصطلاح ( استفاده مرضي از اينترنت )  مناسب تر از اصطلاحات ديگر است زيرا استفاده از اينترنت صرفا  يك رفتار اعتيادي نيست بلكه مجموعه اي از عوامل شناختي و رفتاري را در زمينه اينترنتي تشكيل ميدهد كه روي زندگي فرد اثر مي گذارد .گريفيتز مي گويد كه اختلال به اينترنت ممكن است از يك يا چند جنبه اينترنت ناشي شود : تايپ كردن ، نبودن رابطه روياروي ، محتوي و فعاليت هاي اجتماعي اعتياد به اينترنت به عنوان ( اعتيادي رفتاري) به مانند اعتياد به قمار ، پرخوري ، تماشاي اجباري تلويزيون و مانند آن در نظر گرفته مي شود و در اين جا فرد نه به ماده بلكه به آنچه كه در رايانه انجام ميدهد يا به احساسي كه در هنگام انجام آن به او دست  ميدهد معتاد مي شود .  اورزاك معتقد است هر كسي كه رايانه دارد در معرض اعتياد است ، اما افرادي كه خجالتي ، افسرده ، تنها و بي حوصله هستند يا آنهايي كه از يك اعتياد ديگر بهبودي مي يابند ، بخصوص آسيب پذيري بيشتري دارند . براساس ديدگاه گريفيتز اين اعتياد رفتاري ، جز ء اصلي اعتياد است كه داراي اجزاي زير است :1-    برجستگي : اين در زماني رخ ميدهد كه فعاليت معيني مهمترين فعاليت زندگي يك شخص شود و بر تفكر، احساس و رفتار فرد تسلط دارد بعضي از مردم  حتي وقتي به اين كار مشغول نيستند در مورد نحوه استفاده  بعدي فكر مي كنند . 2-    تغيير خلق : شامل تجربيات ذهني كه مردم در اثر پيامد مشغول شدن

در فعاليت معين گزارش مي كنند . 3-    تحمل : اين مورد شامل فرآيندي است كه در آن نياز به فعاليت گسترده و روز افزوني براي  رسيدن به همان اثرات قبلي است مثلا يك قمار باز ممكن است بطور روز افزوني  ميزان شرط بندي خود را افزايش دهد تا به همان رضا مندي كه در روزهاي اول يا شرط بندي كمتر هم بدست مي آورد برسد . 4-    نشانه هاي كناره گيري : اينها شامل حالت ها يا اثرات فيزيكي نا خوشايندي هستند كه وقتي فعاليت ادامه نمي يابند  يا نا گهان كاهش مي يابند  در فرد ديده مي شود : مانند زودرنجي ، حساسيت و...5-    تعارضي : اين حالت شامل بوجود آمدن  تعارض بين معتاد و افراد ي كه با او سروكار دارند ( تعارض بين شخصي ) يا در درون خود فرد ( تعارض درون فردي ) است كه در ارتباط با يك فعاليت معين وجود دارد . 6-    بازگشت (عود): شامل تمايل براي تكرار حالت هاي قبلي فعاليت  معين است كه در موارد شديد سالها بعد از كنترل رفتار نيز دوباره  عود مي كند . اعتياد به اينترنت بعنوان اعتياد رفتاري در نظر گرفته مي  شود و زماني استفاده از اينترنت مشكل زا است كه بتواند مشكلات شلغي ، درسي ، اجتماعي ، كاري ، خانوادگي ، مالي ، روان شناختي و فيزيولوژيكي  براي فرد ايجاد نمايد ، علاوه بر آن باعث تغييرات خلقي و عاطفي قابل ملاحظه گردد . ديويس  اعتياد  به اينترنت را با دو دسته از علائم و نشانه ها مشخص مي كند : 1-    نشانه هاي رفتاري :

مشكلات درسي ، شغلي و يا  بين فردي ، كناره گيري ؛ بي توجهي و غفلت از دوستان ، خانواده و شغل – تغيير در سبك زندگي به منظور وقت بيشتر براي رفتن به اينترنت ، كاهش عمومي قابل  ملاحظه فعاليت هاي جسماني ، محروميت و تغيير درالگوي خواب ، دروغگويي به خانواده ، دوستان و درمانگر به منظور پنهان كردن مدت زمان بودن در اينترنت 2-    نشانه هاي شناختي غيرسازشي : كاهش فعاليت هاي لذت بخش و سرگرمي هاي قبلي براي رفتن به اينترنت ، كناره گيري از دوستان  قديمي واقعي به جاي دوستان  اينترنتي واحساس گناه ،معتادان به اينترنت  دائما از درد مچ شكايت مي كنند ، در هنگام اتصال به اينترنت و جلو رايانه غذا را ميل مي كنند ، هر جا هستند خود را سريع به منزل مي رسانند  تا اي – ميل خود را بررسي كنند ، در محيط هاي زندگي واقعي از اصطلاحات و نشانه هاي گپ استفاده مي كنند ، اطرافيان آنها به رايانه حسودي مي كنند و رايانه  را رقيب خود مي دانند ، ترجيح ميدهند با دوستان و همشهريان چت كنند تا با آنها به طور مستقيم صحبت كنند . يانگ برمبناي معيار تعديل شدهDSM-IV (1995) قماربازي بيمارگونه ، دريافت كه معتادان به اينترنت بطور متوسط 38 ساعت در هفته  از اينترنت  استفاده ميكردند در حاليكه غيروابسته ها فقط 8 ساعت در هفته بوده است . در تحقيق برنر(1997) 19 ساعت در هفته استفاده از اينترنت بعنوان متوسط در نظر گرفته شده است . همچنين در تحقيق اسكرر (1997) بر روي دانشجويان دانشگاه ، وابسته ها

11 ساعت در هفته را دراينترنت ميگذرانند. مورهان ، مارتين واسكاميكر 5/8 ساعت درهفته را پيدا كردند . آندرسون (1998) بر روي 1000 دانشجوي در سطح دنيا 5/9 ساعت در هفته و بررسي شبكه بهداشتي رواني بين 7 تا 14 ساعت پيدا كردند .البته بايد  در نظر داشت كه سعي در تعريف اينترنت صرفا برمبني وقتي كه فرد در اينترنت صرف ميكند ، شايد  خيلي علمي نباشد. يانگ معتقد است كه خط برش معيني وجود ندارد  كه معتاد و غير معتاد را براساس آن بتواند از همديگر جدا كرد . بعلاوه اعتياد  فقط باميزان ساعت استفاده تشخيص داده نميشود بعضي ازمردم ممكن است علايم اعتياد را با 20 ساعت در هفته نشان دهند در حاليكه بعضي ديگر بيش از 30 ساعت در هفته  وقت صرف مي كنند ، اين علائم را نداشته باشند . مساله مهم در اين  است كه مشخص شود اينترنت در زندگي فرد چكار كرده است . آيا  صرف زمان  در اينترنت در زندگي خانوادگي ، زناشويي ، اجتماعي ، شغلي ، تحصيلي ، كار هاي روزمره ، سرگرمي ها .... و مانند آن مداخله كرده است يا خير ؟همه گير شناسي ميزان شيوع  اختلال به اينترنت  معلوم نيست. تخمين  زده مي شود 149 ميليون  نفر از اينترنت استفاده مي كنند و ميزان آن هر ماه 12 % افزايش مي يابد . اكثر اين افراد اينترنت  را براي تجارت ، بانكداري ، ارتباط  با خانواده و دوستان ، گرفتن اطلاعات بهداشتي ، سرگرمي و كاربردهاي مفيد ديگر مورد استفاده قرار ميدهند . اختلال اعتياد به اينترنت در بين نوجوانان بيشتر از والدين

آنها شيوع دارد و افراد بزرگسال به احتمال زياد كمتر مبتلا به اختلال اعتياد به اينترنت مي شوند . حدود 11 در صد از افراد بالا ي 55 سال از اينترنت استفاده مي كنند. جنسيت يكي از عواملي است كه نوع كاربري و ميزان اعتياد به اينترنت را تحت تاثير قرار ميدهد . مرد ها در اينترنت بيشتر به دنبال  قدرت ، مقام ، سلطه طلبي و روياهاي جنسي هستند  و زنها بيشتر گروه هاي دوستي حمايتي ، روابط عاشقانه و ارتباط را كه بتوان در پناه آن خود را از ديگران پنهان كرد را طلب مي كنند . اين تفاوت به نوعي نشان دهنده نوع نگرش است كه جامعه براي مرد و زن در نظر مي گيرد . پيامدهاي اعتياد به اينترنت اعتياد به اينترنت صرف نظرازاينكه آن را بيماري يا آسيب رواني يا معضل صرفا اجتماعي بدانيم،پديده اي است مزمن، فراگيروعود كننده كه با صدمات جدي جسماني،مالي،خانوادگي، اجتماعي و رواني همراه است.شخص وابسته(معتاد)متعاقب وابستگي به آن دچارافت جدي در كاركردهاي فردي و اجتماعي  مي گردد . بعضي معتقدند كه اينترنت به كنارگيري اجتماعي افراد منجر شده است . در حاليكه ديگران  مي گويند اينترنت با آزاد كردن مردم از محدوديت  جغرافيايي و موانعي مانند بيماري ، ناتواني ها و برنامه ها به روابط اجتماعي بهتر انجاميده است بر طبق نظر آنها اينترنت  به مردم اجازه ميدهد كه به گروه هايي با علايق مشترك كه پيش از اين ارتباط با آنها آسان نبود، بپيوندند . اينترنت يك  نيروي  مثبت باقي خواهد ماند به شرطي كه مردم اين تكنولوژي جديد را مسئولانه مورد استفاده قرار

دهند . استفاده مسئولانه بدين معني است كه كاربراجازه ندهد كه وقت و انرژي او را به جاي صرف شدن در جنبه هاي مهم زندگي نظير خانواده ، ازدواج و يا ارتباطات ديگر ، بهداشت ، شغل و تحصيلات صرف دنياي اينترنت شود . مسئولانه استفاده كردن بدين معني نيز هست كه مطمئن شويم كودكان ما نيز از اين تكنولوژي به روشي سالم استفاده نمايند وقتي كه برروي اينترنت صرف مي كنند ، منطقي باشد و بر روي آن كنترل وجود داشته باشد . تا اينكه جهت تاريك اين استفاده ، آنها را قرباني خود نكند . اينترنت بخودي خود ابزاري بيطرف است ، در اتاق هاي گپ زدن ، شما تا آنجا كه خودتان مايل هستيد مي توانيد خودتان را بشناسانيد . حتي مي توانيد چيزي غير از خودتان باشيد و هر زماني كه خواستيد هويت جديد براي خود فراهم كنيد يا هر زماني كه خواستيد با زدن يك كليد دور شويد يا يك نامه جديد ديگر بفرستيد . موضوعات گرافيكي و تعاملي اينترنت ميتواند محرك قوي اي باشد و هر زماني كه اراده كنيد ميتواند در خلوت شما حضور داشته باشد بنابراين هر چه كه از اينترنت  بخواهيد بلافاصله حاضر مي شود . اما اين  احساس خوب ، خيلي طول نمي كشد و بزودي درد و تهي بودن دروني جاي آن را مي گيرد و اعتماد به افراد بي چهره ، فرد را مايوس مي كند و آسيب مي رساند . پيامد هاي زيستي – جسماني مشخصه  پيامد هاي وابستگي به مواد ، تغييرات  جسماني بسيار همچون التهاب كبد در مورد الكسيم ،

يا افزايش حمله قلبي در مورد كوكائين و مانند آن است . اما خطر پذيري جسمي اعتياد به ايتنرنت جزئي تر و در عين حال قابل ملاحظه است . اگرچه زمان تنها عامل تعيين كننده در تعريف اعتياد به اينترنت نيست . عموما معتادان  بين 40 تا 80 ساعت از وقت خود را  با جلساتي كه ممكن است هركدام حتي تا 20 ساعت طول بكشد صرف مي كنند و اين كار باعث  مي شود اختلالاتي در ميزان  و زمان خواب كاربر بوجود آيد . در موارد شديد حتي قرص هاي كافئن براي تسهيل زمان طولاني تري در اينترنت بودن مصرف مي شود . اين اختلال ، خستگي بيش از اندازه در بدن ايجاد مي كند كه كاركرد درسي و شغلي را تحت تاثير قرار ميدهد و ممكن است نظام ايمني بدن را ضعيف كند و فرد آسيب پذيري  بيشتري به بيمارها  پيدا كند. مشكلات خانوادگي :در زمينه روابط زناشوئي ، اينترنت در وظايف  و كارهاي روزمره دخالت مي كند و درهمسر فرد معتاد اين احساس را ايجاد مي كند كه بيوه اينترنتي است . مثلا مادر ممكن است رفتن  به دنبال فرزند خود از مدرسه ، تهيه شام و نهار  و مانند آن را فراموش كند . اگر چه همسر فرد معتاد ممكن است در ابتدا فكر كند  كه اين مرحله اي است كه بزودي سپري خواهد شد و رايانه جذابيت خود را از دست خواهد داد اما وقتي بتدريج به مشكل بودن موضوع پي مي برد و شكايت مي كند معمولا در اين زمينه با انكار فرد روبرو مي شود . -    گزارش هاي

زيادي مربوط به  بالارفتن آمار طلاق بخاطر ايجاد چنين استفاده هايي از اين چنين  تكنولوژي اي گزارش شده است زيرا  افراد ممكن است آنچنان درگير در اينترنت باشند كه از وقت صرف كردن با افراد  زندگي واقعي خود باز بمانند. از طرف ديگر معتادان ممكن است در ميزان وقتي كه در اينترنت صرف  مي كنند يا تعداد پولي كه براي آن خرج مي كنند نيز به همسر خود دروغ بگويند كه به نوبه خوب باعث  بي اعتمادي زن و شوهر نسبت به همديگر مي شود و پيوند هاي خانوادگي را سست مي كند . مشكلات درسياستفاده ازاينترنت اكنون در بسياري از كشورها پيشرفته به محيط كلاس  و آموزش وارد شده است اما در يك نظر خواهي از معلمان ، كارمندان كتابخانه وهمكاران رايانه86 % اعلام كرده اند،استفاده از اينترنت كارائي درسي دانش آموزان و دانشجويان را بهتر نكرده است زيرا اطلاعات اينترنت آنقدر بي سازمان و به موضوعات برنامه درسي نامربوط هستند كه به آنها كمكي در بدست آوردن نمره بالا در آزمون هاي استاندارد نمي كند.عواملي كه دانشجويان خوابگاه را مستعد اعتياد به اينترنت مي كنند:1-    دسترسي مجاني و نامحدود به اينترنت 2-    ميزان وقت تنظيم شده زياد3-    تجربه آزادي جديدي كه از كنترل والدين بدست آورده اند4-    عدم پي گيري يا سانسور شدن آنچه مي بيند يا انجام ميدهند.5-    ترغيب كامل از طرف اعضاء و مديران دانشكده6-    آموزش نوجونان در فعاليت هاي مشابه7-    ميل به فرار كردن از عوامل استرس زاي دانشكده8-    كناره گيري و بيم اجتماعي9-    آزادي قانوني مشكلات شغلي سوء استفاده ازاينترنت يك مشكل جدي در بين مديران بوده است،در تحقيقي

كه بر روي حدود 1000 شركت طراز اول در آمريكا انجام  گرفته است ،معلوم شده است 55% افراد اعلام كرده اند،كه سوء استفاده از اينترنت در كارآمدي و اثربخشي آنها اثر منفي گذاشته است.بررسي روشهاي پيشگيري در سال 1964جرالد كاپلان بر آن شد كه بر اساس طبقه بندي سطوح بهداشتي عمومي در سال 1953 توسط ليوال وكلارك صورت گرفته بود، بهداشت رواني را نيز در سه سطح مورد برسي قرار دهد:1- پيشگيري اوليه 2- پيشگيري ثلانويه 3- پيشگيري ثالث 1-    پيشگيري اوليه: بر به تاخير انداختن و بازداري از تجربه اعتياد به اينترنت توسط افراد عادي متمركز است. هدف مداخله در پيشگيري اوليه،جلوگيري از شروع بيماري يا اختلال است به نحوي كه احتمال وقوع آن را در مقطع زماني خاص كاهش دهد.2-    پيشگيري ثانويه:مداخله زود هنگام در شناخت ودرمان سريع اختلال با اين هدف كه شيوع وگسترش آن بوسيله كوتاه كردن مدت آن كاسته شود.3-    پيشگيري ثالث:بر روي گروه هايي متمركز است  كه از مشكلات ناشي از اعتياد به اينترنت يا همراه آن مثل فرار از خانه يا مدرسه ، مسايل ياد گيري ،جرم وجنايت رنج ميبرند.تقسيم بندي ديگري از پيشگيري ،برنامه ها را با توجه به مخاطبان آنها به سه گروه تقسيم ميكند.1-    برنامه هاي همگاني :كه جمعيت كلي را مد نظر دارند2-    برنامه هاي انتخابي :كه معطوف به گروه هاي در معرض خطر يا زير مجموعه هائي از جعيت كلي هستند3-    برنامه شاخص: كه براي استفاده كننده گان فعلي يا افرادي كه رفتارهاي خطر سازديگري دارند طراحي شده است . ثابت شده است كه درمان اين اختلال مشكل ، گران و كاربر است

در چنين شرايطي اهميت پيشگيري در اين است كه به طور منطقي جايگزين درمان شود. لذا هدف از پيشگيري به تاخير انداختن يا جلوگيري از شروع اختلال در جامعه است.برنامه هاي پيشگيري بايد به گونه اي طراحي شوند كه عوامل محافظتي را گسترش دهند و معطوف به كاهش عوامل خطر آفرين باشند.مقابله  و راهبردهاي مقابله ايمقابله كردن نوعي مهارت است جنبه مثبت اين حقيقت آن است كه به همه اميدواري ميدهد كه ميتوانند اين مهارتها را بياموزند. البته اين به آن معنا نيست كه مقابله كردن با مشكلات به آساني بدست مي آيد، بلكه براي آن بايد زحمت كشيد.گامهاي واقعي براي از بين بردن مشكلبراي بهبودي از اعتياد اينترنت بايد يك برنامه عملياتي واقعي و گام هايي براي هر قسمت برنامه داشته باشيد.اگر خواب شما دچار مشكل است ، خود را موظف كنيد كه ساعت 11 به جاي 2 رايانه را خاموش كنيد و بخوابيد . جدول زمان بندي خود را عوض كنيد تا جايگزين كردن آسانتر باشد اگر بدنبال شغلي هستد ، بلافاصله تلفن را برداريد وبراي آن قرار و مدار بگذاريد . هدف عمده اين گام اين است كه خودتان وارد عمل شويد.گوش كردن به پيام انكارمانند تمام معتادان ديگر ، معتادان به اينترنت نيز به علت انكار مشكل ، در مقابل كمك گرفتن مقاومت ميكنند.انكار اغلب مربوط به نياز فرد براي فرار كردن از چيزي در زندگي روزمره است ، فهرست زيراز مواردي است كه اين اجتناب در آن وجود دارد :1- تنهايي 2- عدم رضايت زناشويي 3- فشار هاي رواني مربوط به كار 4- دلزدگي 5- افسردگي 6- مشكلات مالي 7-

عدم امنيت از ظاهر جسماني 8- اضطراب 9- كشمكش براي بهبودي از اعتياد ديگر 10- زندگي اجتماعي محدودبا تنهايي خود كنار بيائيد:1-    كيفيت هاي مثبتي را كه در اينترنت كشف كرده ايد به زندگي واقعي خود منتقل كنيد اگر دراينترنت باهوش و زرنگ بوده ايد سعي كنيد در اينجا هم باشيد.2-    به شرايط زندگي خود و اينكه چگونه در تنهايي به شما كمك كرده اند نگاهي بيندازيد . فعاليت هاي مثبتي را از جانب خود شروع كنيد و زندگي واقعي خودتان را براي شرايط بهتر عوض كنيد.3-    احساسات مشكل دار را بررسي كنيد.مهم نيست چه احساسي ، تنها راه درست آن است كه با كسي كه به او اعتقاد داريد صحبت كنيد درباره آن بنويسيد و بگذراريد قسمتي از شدت آن برطرف شود و سپس فراتر از آن پيش برويد اگرچه اين بررسي احساسات ممكن است در ابتدا ناراحت كننده باشد، اما به تدريج آن را يك روش درماني و مفيد براي رها شدن از يك الگوي تفكري و رفتاري كه مخرب واعتيادي است ، مي يابند .مراقب علايم احتياتي كودكان باشيدامروزه بعضي از والدين ممكن است از كاربري اينترنت فرزندان خود آگاهي نداشته باشند . علايم احتياطي زير ميتوانند نشانه استفاده نادرست از اينترنت باشد.1-    خستگي بيش ازاندازه   2- كاهش علاقه به سرگرمي ها3    - نافرماني و جواب دادن      4- مشكلات درسي 5    - كناره گيري از دوستان اگر فرزند شما سه علامت يا بيشتر ازاين علائم را داشته باشد ، ممكن است به اينترنت معتاد شده باشد . جوانان و نوجوانان هم مانند بزرگسالان ميتوانند به اينترنت معتاد شوند.شيوه هاي مداخلهوقتي تعيين ميشود

كه بايد به فرزند خود براي اعتياد به اينترنت نزديك شويد . نزديك شدن به كودكان براي اعتياد به اينترنت وتقريباً هرموضوع حساس ديگر نياز به مهارت و ملاحظات ويژه دارد :1-    آغوش بازي براي كودكان داشته باشيد2-    توجه خود را ابراز كنيد3-    يك زمان بندي استفاده ازاينترنت و ياد داشت كردن آن را تعيين كنيد.4-    قوانين منطقي وضع كنيد5-    رايانه را در جاهاي قابل ديد قرار دهيد.6-    فعاليتهاي ديگر را مورد ترغيب قرار دهيد 7-    از كودك حمايت كنيد.8-    منابع بيروني را اگر لازم باشد مورد استفاده قرار دهيد.پنج گام براي بهبود از اختلال  به اينترنت 1-    از برگشت اختلال جلوگيري كنيد : يكي از كليدهاي بهبودي اين است كه استفاده مختصر اما منظمي را برنامه ريزي كنيد وقتي اين برنامه ريزي انجام گرفت ،حداقل سه هفته آن را اجرا كنيد.2-    با خود صبور باشيد : براي بهبودي وقت كافي در نظر بگيريد. تغيرات زندگي واقعي از صميميت و رضايتي كه در اينترنت بدست مي آوريد وقت بيشتري ميگيرد.3-    تلاش خودتان را مهم قلمداد كنيد : براي هر قدم جزئي كه در اين زمينه برميداريد ، اهميت قائل شويد و براي اجراي آن احساس غرور كنيد.4-    عوامل اعتيادي خود را هماهنگ كنيد : سعي كنيد عواطفي را كه در شما تمايل به استفاده از اينترنت را ايجاد ميكنند، بشناسيد.5-    فرد مورد علاقه خود را به كمك بگيريد : سعي كنيد از علاقه خود بهره مند شويد براي او روشن كنيد كه هدف ، پرهيز كامل از اينترنت نيست بلكه ميخواهيد آن را تعديل كنيد.  درمان اعتياد به اينترنت از ديدگاه يانگ اعتياد به اينترنت

عواقب منفي بهداشتي ، اجتماعي و قانوني دارد و پس از آنكه الگوي اعتياد به اينترنت شكل گرفت ترك كامل بسيار مشكل است . بنابراين برنامه هاي درماني در سطوح متفاوتي انجام مي شوند و شكل هاي گوناگوني دارند اين برنامه ها را مي توان در گروه هاي كلي زير تقسيم بندي كرد . 1-    تمرين متضاد : تشخيص اينكه وقت فرد در اينترنت چگونه صرف مي شود يكي از عناصر عمده براي درمان آن است . بنابراين درمانگر براي پيدا كردن اين عادت مي تواند سوالاتي همچون :1-    كدام روز هفته معمولا  با اينترنت تماس برقرارمي كني2-    چه ساعت روز معمولا اين كار را شروع مي كني 3-    درهر جلسه چه مدتي  تماس ادامه دارد 4-    معمولا آن را در كجا مورد استفاده قرار مي دهي ؟را از مراجع بپرسيد . وقتي ماهيت ويژه اعتياد مراجع به اين شكل مشخص گرديد يك جدول زمانبندي ديگري كه متضاد آن باشد مي تواند مفيد واقع شده و هدف آن مداخله  در عادت هاي قديم  مراجع و ايجاد يك برنامه جديد براي از بين بردن آن عادت ها است . 2-    حمايت بيروني : يك روش ديگر تنظيم وقت اين است كه اگر مثلا قرار است ساعت 5/7 سركار برود به او اجازه داده شود ساعت 5/6 به اينترنت وارد شود در حاليكه فقط يك ساعت فرصت براي او در نظر گرفته شود . يك خطر مهم  اين شيوه در اين است كه مراجع ممكن است از اين چنين ساعت طبيعي چشم پوشي كند . اگر اينكار انجام بگيرد يك ساعت زنگ دار واقعي  ميتواند در اين

زمينه مورد استفاده قرار گيرد . ساعت را تننظيم كنيد در كنار رايانه قرار دهيد و به مراجع بگوئيد هر وقت زنگ زده شد وقت اينترنت تمام شده است . 3-    كارت خاطر نشان :اغلب مراجعين بخاطر خطاهاي تفكري خود در مشكل خود اغراق مي كنند و امكان اعمال اصلاحي را به حداقل مي رسانند براي اينكه در هدف كاهش استفاده از اينترنت با استفاده نكردن از يك برنامه معين ثابت قدم باقي بماند از او بخواهيد :1-    پنج مشكل عمده اي كه با استفاده از اينترنت برايش بوجود آمده است را بنويسد . 2-    پنج سودي كه از بكار بردن يك برنامه معين عايد او مي شود ، را بنويسد . سپس از او بخواهيد آن را در يك جدول بر روي كارتي بنويسد و آن را در جيب يا كيف خود نگهدارد و هرگاه كه تماس به اينترنت يا فرصت آن برايش حاصل شد كارت را درآورده مشاهد كند كه از چه چيزهايي مي خواهد اجتناب كند و چه كار هايي را مي خواهد انجام بدهد تا زندگي سازنده اي داشته باشد . 4-سياهه فردي : يك راه خوب براي مراجع اين است كه از او بخواهيد يك فعاليت جايگزين براي آن پيدا كند درمانگر بايد از مراجع بخواهد يك سياهه از آنچه را كه قطع كرده يا كاهش داده از نظر زماني تهيه كند مثلا رفتن به ورزش ، مهماني و مانند آن سپس بوسيله خود او رتبه بندي شود ضمن اينكه صادقانه معين مي كند كه قبل از استفاده از اينترنت زندگي او چگونه بوده است . اينكار به او كمك

مي كند بين اينترنت و آنچه قبل از آن باعث افزايش تنش مي شده است مقايسه و انتخاب نمايد و در جايگزين كردن لذت از يك فعاليت ديگر در زندگي واقعي به جاي استفاده از اينترنت كمك مي كند . 5-گروه حمايتي : بعضي از افراد ممكن است بدليل اينكه در زندگي واقعي حمايت اجتماعي ندارند به طرف اينترنت كشانده شوند . درمانگر بايد كمك كند يك گروه حمايتي جايگزين را كه بتواند بهتر با موقيت مراجع جور آيد پيدا كند . گروه اجتماعي معيني كه بدين طريق با مراجع جور در آيد به او در پيدا كردن دوستان مشابه خودش كمك خواهد كرد و در نتيجه ميل و وابستگي آنها به اينترنت كاهش خواهد داد . 6-خانواده درماني : براي مراجعيني كه مشكلات زناشوئي يا خانوادگي دارند و در نتيجه زندگي آنها را بطور منفي تحت تاثير قرار داده است خانواده درماني ميتواند مورد استفاده قرار گيرد :الف )آموزش دادن به خانواده در زمينه اينكه يك معتاد به اينترنت چگونه مي تواند باشد . ب) كاهش دادن سرزنش كردن ديگران براي رفتار اعتيادي مراجع ج) بهتر است ارتباطات شفاف بين اعضاي خانواده براي شناخت و از بين عواملي كه باعث شده است فرد براي جبران آنها به اينترنت پناه ببرد و ارضاي رواني بدست آورد . د) تشويق كردن اعضاي خانواده براي كمك در بهبودي رفتار مراجع با فراهم كردن سرگرمي هاي جديد ، مسافرت هاي طولاني و گوش كردن به احساسات مراجع يك حس قوي حمايت خانوادگي مراجع مي تواند در بهبودي او تاثير چشمگيري داشته باشد .

تدوين استراتژي فناوري اطلاعات در موسسات قرآني كشور

روح الله تولايي-دكتر علي نجاتبخش-دكتر

رضا مرداني تدوين استراتژي فناوري اطلاعات در موسسات قرآني كشور مطالعه موردي: موسسه آيات هدايت قم- چكيده: با ورود فناوري اطلاعات و ارتباطات به سازمان ها، كسب و كار و استراتژي هاي آنها تحت تاثير قابليت ها و كاربردهاي روز افزون فناوري اطلاعات قرار گرفته است كه ميزان اين تاثير بر حسب ويژگي هاي هر سازمان متفاوت است. در همين راستا در اين مقاله به منظور تدوين استراتژي فناوري اطلاعات در موسسات قرآني كشور از روش چارچوب جامع تدوين استراتژي استفاده شده است. تحقيق حاضر با روش پيمايشي و ميداني انجام شده و جامعه آماري اين تحقيق مديران و كارمندان موسسه آيات هدايت قم به عنوان مطالعه موردي مي باشند. به همين منظور پرسشنامه اي حاوي سئوالات باز و بسته پاسخ از 34 نفر نمونه آماري گردآوري و تجزيه و تحليل شده است. نتايج تحقيق حاضر نشان مي دهد اولويت دارترين استراتژي هاي فناوري اطلاعات موسسه آيات هدايت قم عبارتند از: استراتژي 1: طراحي و استقرار نظام جامع مديريت دانش، يادگيري و مديريت ارتباط با مخاطبان بر مبناي فناوري اطلاعات، استراتژي 2: تدوين و اجراي طرح جامع رسانه اي همبسته با خدمات محتوايي و خبر رساني به صورت همروند و يكپارچه، استراتژي 3: ارتقاي كيفي نيروي انساني و ايجاد شرايط جذب نيروي انساني با بهره وري بالا به خصوص از بين دانشجويان و طلاب، واستراتژي 4: بازنگري و ايجاد فرآيند پايش و ارتقاي آراستگي، جذابيت و نظم محيطي.

واژه هاي كليدي: استراتژي، چارچوب جامع تدوين استراتژي، فناوري اطلاعات و ارتباطات، موسسات قرآني، موسسه آيات هدايت قم.مقدمهاز اوايل دهه 1990 ميلادي به دليل اهميت، پيچيدگي و وسعت

پروژه هاي فناوري اطلاعات، رويكردهاي ويژه اي براي توسعه فناوري اطلاعات در سازمان ها در نظر گرفته شد و مديران به دنبال راه حل هاي مناسبي براي رشد اين فناوري در سازمان خود بودند. با توجه به متلاطم بودن وضعيت موجود، سازمان ها براي دستيابي به اهداف استراتژيك و بكارگيري موثر فناوري اطلاعات، سازمان ها نيازمند برنامه جامع و مناسبي مي باشند. بر همين اساس برنامه ريزي استراتژيك فناوري اطلاعات با استفاده از قابليت ها و فرصت هاي فناوري اطلاعات و تجزيه و تحليل محيطي، با عث مي شود تا چشم انداز مناسبي را در آينده براي توسعه فناوري اطلاعات مطابق با نيازها و اولويت هاي سازمان در نظر گرفته شود و دستيابي به اهداف سازماني تضمين گردد.از طرفي ماموريت اصلي سازمان ها و موسسات قرآني اجراي برنامه هاي ديني و قرآني است. طبق تعريف برنامه هاي ديني و قرآني مجموعه اي از فعاليت هاي فرهنگي است كه موضوع اصلي آن ترويج فرهنگ انس با قرآن به منظور تعميق گرايش و باورهاي مخاطبان به تفكر و تدبر در مفاهيم قرآني، تبيين و ترويج سيره عملي اسوه ها و الگوهاي ديني و تعظيم شعائر و مناسبت هاي اسلامي مي باشد. لذا موسسات قرآني براي موفقيت پايدار در انجام ماموريت اصلي خود نيازمند بكارگيري موثر فناوري اطلاعات مي باشند كه اين امر مهم با تدوين استراتژي فناوري اطلاعات در اين موسسات امكانپذير خواهد بود. از همين رو مقاله حاضر با استفاده از چارچوب جامع تدوين استراتژي به صورت مطالعه موردي در موسسه آيات هدايت قم به تدوين استراتژي فناوري اطلاعات مي پردازد.موسسه آيات هدايت قمموسسه آيات هدايت

موسسه اي فرهنگي-قرآني و غيرانتفاعي مي باشد كه فعاليت هاي خود را از سال 1372 آغاز كرده و به طور رسمي از سال 1383 در وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي به ثبت رسيده و مركز اصلي آن در شهر مقدس قم مي باشد. اين موسسه علاوه بر تربيت و تعليم قرآن آموزان، به طور تخصصي به تعليم آموزگاران قرآن نيز مي پردازد. به خاطر اين ويژگي خاص، توجه مسئولان استان قم به ويژه وزارت آموزش و پرورش (مركز تربيت معلم) به موسسه آيات هدايت بيشتر شده و همكاري هاي نزديكي مابين تربيت معلم استان قم براي تعليم آموزگاران با اين موسسه صورت گرفته است. به طور كلي موسسه آيات هدايت قم داراي بخش هاي اصلي زير مي باشد:- معاونت آموزش: كه شامل كانون حضرت محسن(ع) (كلاسهاي آموزشي موسسه مخصوص قرآن آموزان) و بخش آموزش قرآن آموزان مي باشد.- بخش روابط عمومي: اين بخش ماموريت برقراري ارتباط و پاسخ گويي به مراجعين وآموزگاران (تربيت معلم) را بر عهده دارد.- بخش پژوهش: اين بخش شامل گروهي از محققين همكار موسسه است كه به بررسي شيوهاي نوين آموزش براي آموزگاران مي پردازد.- بخش آموزش معلمين: اين بخش ماموريت برگزاري دوره هاي آموزشي براي معلمين قرآني را بر عهده دارد.- بخش فرهنگي: اين بخش وظيفه ترويج وآموزش مفاهيم قرآني و اخلاق اسلامي را به قرآن آموزان و عموم مردم دارد.مفاهيم برنامه ريزي استراتژيك و فناوري اطلاعاتبرنامه ريزي استراتژيك: فرايندي است كه با تخصيص منابع يك سازمان به منظور دستيابي به ماموريت و هدف هاي حال و آينده آن در محيطي پويا و رقابتي سروكار دارد. [15]تدوين استراتژي: فرايند و گزينش

استراتژي هايي است كه سازمان را به سمت هدف هايش رهنمون مي سازد. [3،2]اجراي استراتژي: فرايندي است كه دربردارنده مجموعه اي همخوان و هماهنگ از انتخابها و اقدامهايي كه براي تخصيص منابع سازماندهي، ماموريت دادن به مديران كليدي، تنظيم خط مشي ها و برقراري يك سيستم اجرا براي تقويت كنترل و ارزيابي يك استراتژي به انجام مي رسند. [2،3،16،14]مديريت استراتژيك: هنر و علم تدوين، اجرا و ارزيابي تصميمات وظيفه اي چندگانه كه سازمان را قادر مي سازد به هدفهاي بلندمدت خود دست يابد. [5،10،1]فناوري اطلاعات و ارتباطات: مجموعه اي از دانش، روش و ابزار است كه به منظور تسهيل و انجام فرايند توليد، گردآوري، سازماندهي، ذخيره سازي، بازيابي و نشر اطلاعات در اين مجموعه، استفاده از رايانه به عنوان ابزار پردازش و شبكه به عنوان شاهراه ارتباطي نقش آفرين است. [8]اهميت و ضرورت برنامه ريزي استراتژيكبا آغاز دوره فرا صنعتي محيط سازماني پويا و پرتغيير شده و پيچيدگي بعنوان مسئله غالب در سازمان ها مطرح گرديده است. تغييرات آنچنان شدت يافت كه چالش هاي جديد و غير منتظره شكل گرفت. بازارها به شدت رقابتي شد و يادگيري زودتر و سريعتر از رقبا بعنوان مزيت رقابتي مطرح، و در نتيجه تمركز سازمان به آگاهي، دانش و اطلاعات معطوف گرديد .[ 2،10]برنامه ريزي استراتژيك با ارزيابي شرايط محيطي (فرصتها و تهديدها) و قابليت هاي دروني سازمان ( قوتها و ضعفها) و با در نظر گرفتن ارزش هاي سازماني، استراتژي هاي مناسبي را تدوين و انتخاب مي نمايد.[ 3]چارچوب جامع تدوين استراتژي براي تدوين استراتژي سازمان ها، غالباً از چارچوبي با عنوان چارچوب جامع تدوين استراتژي استفاده مي

شود. اين چارچوب ابزارها و روش هايي را ارائه مي كند كه براي انواع سازمان ها در اندازه هاي گوناگون مناسب است و به استراتژيست ها كمك مي كند استراتژي ها را شناسايي، ارزيابي و گزينش كنند. همانطور كه در جدل شماره (1) نشان داده شد است؛ اين چارچوب داراي چهار مرحله اصلي است كه عبارتند از: [1، 5 ]1- مرحله شروع؛ 2- مرحله ورودي ؛3- مرحله تطبيق و مقايسه؛ 4- مرحله تصميم گيري  جدول شماره (1): مراحل چارچوب جامع تدوين استراتژيمرحله شروعتعيين ماموريت و تهيه بيانيه ماموريت سازمانمرحله وروديماتريس ارزيابي عوامل خارجي    ماتريس ارزيابي عوامل داخليمرحله تطبيق و مقايسهماتريس سوات    ماتريس داخلي و خارجيمرحله تصميم گيريماتريس برنامه ريزي استراتژيك كمي1) مرحله شروعتعيين ماموريت (Mission) :ماموريت يك شركت نشان دهنده علت و فلسفه وجودي آن شركت مي باشد. بيانيه ماموريت، هويت و فلسفه وجودي شركت را در قالب كلمات بيان مي كند و به عنوان دستورالعملي براي تدوين استراتژي قرار مي گيرد.[1، 3، 8] بيانيه ماموريت دليل وجود داشتن و عمومي ترين اهداف سازمان را تشريح مي كند.[5، 16، 9] بيانيه ماموريت از راس هرم سازمان نشات گرفته و به تمام سطوح سازمان نفوذ مي كند و بايد روشن و شفاف باشد و در تمام سطوح سازمان مورد قبول قرار گيرد.[11،10،14]  بيانيه ماموريت موسسه آيات هدايت قم:موسسه آيات هدايت با هدف ژرف سازي انديشه هاي پاك نسل جوان با آموزهاي انسان ساز قرآن كريم در شهر مقدس قم قدم به عرصه فعاليت هاي قرآني و فرهنگي نهاده است. مسلمانان جهت بهره گيري از زلال قرآن كريم واهل بيت بايد با معارف و مباني ثقلين آشنا

گردند و رسيدن به اين هدف متعالي نيازمند آموزش است. برهمين اساس موسسه آيات هدايت ماموريت آموزش تخصصي دوره ها و علوم مختلف قرآن را با كمك منابع انساني متخصص و كارآمد خود بر عهده دارد.2) مرحله وروديالف ) ماتريس ارزيابي عوامل خارجي(EFE) :اين ماتريس ابزاريست كه به استراتژيست ها اجازه مي دهد تا عوامل محيطي، اقتصادي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي، حقوقي، تكنولوژيكي، وضعيت بازار را در مقطع زماني مورد نظر مورد ارزيابي قرار دهند و براي سازمان هاي دولتي و خصوصي و عمومي كاربرد دارد.[3، 20،2،1] پارادايم حاكم بر طراحي اين ماتريس، عمدتاً تجويزي بوده و در رويكردهاي مختلف تجويزي به عنوان ابزاري براي جمع آوري اطلاعات محيط عمومي و محيط صنعت بكار برده مي شود. [1، 8  ]در ماتريس زير عوامل محيطي تاثيرگذار بر موسسه آيات هدايت قم ابتدا شناسايي شده و سپس در قالب فرصت ها  و تهديدها  به لحاظ اهميت مورد ارزيابي و سنجش قرار مي گيرد. [1، 2، 5، 16]جدول شماره (2): ماتريس ارزيابي عوامل خارجي موسسه آيات هدايتماتريس ارزيابي عوامل خارجي (EFE)نمره    رتبه    ضريب اهميت    عوامل خارجي     0.32    4    0.08    نياز و اشتياق عمومي ناشي از كمبود فعاليت هاي منسجم مبتني بر سيستم هاي اطلاعاتي در زمينه نشر مفاهيم قرآني در سطح جامعه    O1    فرصت ها0.28    4    0.07    نياز و اشتياق عمومي ناشي از كمبود خدمات خاص آموزشي،اطلاع رساني و محتوايي ويژه قرآن به تفكيك گروه هاي مختلف جامعه    O2    0.32    4    0.08    نياز زياد و بستر مناسب تعامل و ارتباط بين مراكز مختلف تحقيقي  و تبليغي در زمينه قرآن    O3    0.32    4    0.08    خلاء موجود در فضاي ديجيتال در

زمينه فعاليت هاي قرآني و وجود تقاضاي نسبي در جامعه براي خدمات محتوايي و اطلاعاتي در زمينه مفاهيم قرآن كريم    O4    0.28    4    0.07    نياز جامعه تحقيقاتي و آموزشي كشور به وجود خدمات ويژه آموزشي پژوهشي در حوزه قرآن كريم در بستر فناوري انيتنتي و نرم افزاري و نياز شديد به كار گيري فناوري مديريت دانش در زمينه علوم قرآني و تجارب اشخاص فعال در اين حوزه    O5    0.15    3    0.05    حمايت دولت و نظام از برنامه و فعاليت هاي قرآني    O6    0.24    4    0.06    وجود سيستم هاي پايه اي و زير ساختي در جامعه فناوري اطلاعات به منظور تأمين و بهره برداري در فعاليت هاي قرآني و امكان استفاده ازنيروهاي متخصص محيطي به منظور توسعه فناوري اطلاعات    O7    0.15    3    0.05    آمادگي فضاي اينترنت و وب براي توسعه فعاليت هاي قرآني و وجود تعداد كاربران زياد در اين حوزه    O8    0.12    3    0.04    وجود بودجه هاي تخصيص يافته براي حوزه فناوري اطلاعات و حوزه هاي قرآني    O9    0.12    3    0.04    شوق همكاري مادي و معنوي مسلمانان ايران و جهان در راستاي فعاليت هاي قرآني    O10    0.05    1    0.05    وجود حساسيت ها در زمينه فعاليته هاي قرآني به خصوص در محدوده محتوايي و امكان پيش آمدن چالش هاي اجتماعي و حتي سياسي و اثر منفي آن بر فعاليت هاي فرهنگي    T1    تهديد ها0.06    1    0.06    وجود برداشت هاي مختلف از برخي مفاهيم قرآني و وجود اختلافات فرقه اي و مذهبي كه مي تواند محدود كننده باشد.    T2    0.1    2    0.05    فقدان ارتباط منسجم و سيستماتيك با سازمان هاي فعال در زمينه تبليغات اسلامي كه مي

تواند منشأ اختلاف نظرات سليقه اي گردد و توسعه فعاليت ها با كندي مواجه گردد.    T3    0.08    2    0.04    وجود سازمان هاي توانمند كه هم افزايي مناسبي در فعاليت هاي قرآني ندارند و شكل گيري رقابت منفي در فضاي اينترنتي    T4    0.1    2    0.05    محدوديت هاي قوانين و مقررات در زمينه مسائل مالي و رويكرد اداري و منابع انساني (استخدام و رفاهي) در زمينه هاي قرآني    T5    0.04    1    0.04    امكان شكل گيري هرزنامه هاي مجازي بر ضد مفاهيم و اصول قرآني در فضاي وب    T6    0.04    1    0.04    امكان حمله اينترنتي به پايگاه داده ها و وبگاه هاي قرآني    T7    0.1    2    0.05    امكان واكنش هاي سريع و چه بسا دامنه دار به برخي محتواها و نوآوري ها    T8    2.87         1    جمع نمره    2.87>2.50    غلبه فرصت ها بر تهديد ها    * ضريب اهميت فرصت و تهديد عددي بين 0-1 و مجموع آن ها برابر عدد يك است* رتبه 1 براي يك تهديد جدي و رتبه 2 براي يك تهديد معمولي* رتبه 3 براي يك فرصت معمولي و رتبه 4 براي يك فرصت استثناييب ) ماتريس ارزيابي عوامل داخلي(IFE)اين ماتريس ابزاري جهت بررسي عوامل داخلي سازمان مي باشد. در واقع نقاط قوت  و ضعف  واحدهاي سازماني را ارزيابي مي نمايد. براي تهيه يك ماتريس ارزيابي عوامل داخلي، عمدتاً به قضاوت شهودي و نقطه نظرات مديران و كاركنان تكيه مي شود.  [3، 15، 16] اين ابزار براي جمع آوري اطلاعات درون سازماني در فرآيند برنامه ريزي استراتژيك در سازمان هاي دولتي و خصوصي كاربرد فراوان دارد.[2، 16] پارادايم حاكم بر اين ابزارجمع آوري اطلاعات، تجويزي است.

در ماتريس زير ابتدا قابليت هاي سازمان  شناسايي شده و سپس در قالب قوت ها و ضعف ها به لحاظ اهميت مورد ارزيابي و سنجش قرار مي گيرد.جدول شماره (3): ماتريس ارزيابي عوامل داخلي موسسه آيات هدايتماتريس ارزيابي عوامل داخلي (IFE)نمره    رتبه    ضريباهميت    عوامل داخلي     0.2    4    0.05    در اختيار داشتن سازمان رسمي و  داراي تجربه چند ساله در زمينه هاي فعاليت هاي قرآني    S1    قوت ها0.16    4    0.04    سرمايه گذاري موسسه در برنامه هاي نو آورانه در امر فعاليت قرآني مانند وبگاه اينترنتي موسسه    S2    0.12    4    0.03    در اختيار داشتن مجموعه مديريتي جوان، معتقد، فعال و مجرب در زمينه هاي فعاليت هاي قرآني و گرايش اغعلب ايشان به استفاده از فناوري هاي نوين    S3    0.12    4    0.03    داشتن ريسك پذيري نسبتاً بالا در طرح و اجراي برنامه ها جديد و سعي در استقلال سازماني و خود كفايي    S4    0.06    3    0.02    سيستم مديريتي غير متمركز و واگذاري اختيارات به سطوح پايين تر    S5    0.2    4    0.05    استفاده از سازو كار برون سپاري و تمركز بيشتر بر هماهنگي و طرح ريزي ستادي    S6    0.06    3    0.02    استفاده از توانمندي هاي طلبه هاي شهر قم به عنوان يك سرمايه اصلي علمي و توسعه اي    S7    0.16    4    0.04    موفقيت در جذب منابع غير دولتي و داشتن چهره قابل قبول در جامعه    S8    0.06    3    0.02    ارتباط ارگانيك با ديگر سازمان هاي اثر بخش در سطح ملي در حوزه فعاليت هاي قرآني و فرهنگي    S9    0.16    4    0.04    استفاده از فناوري هاي روز دنيا در انجام امور موسسه    S10    0.09    3    0.03    در اختيار داشتن نيروي

انساني با سواد اطلاعاتي مورد نياز    S11    0.16    4    0.04    در اختار داشتن منابع مختلف كتابخانه اي در زمينه قرآن اعم از صوت، سخنراني، تفاسير و ساير منابع    S12    0.1    2    0.05    عدم توجه كافي و روش مند به موضوع اطلاع رساني تخصص و مديريت دانش و ضعف در توجه به مديريت ارتباط با مشتريان (مخاطبان) در موسسه    W1    ضعف ها0.1    2    0.05    عدم سازماندهي خدمات به صورت سيستماتيك و معماري مشخص در موسسه    W2    0.04    2    0.02    نبود همكاري پويا و مطلوب در سطح عالي با سازمان هاي فعال در زمينه قرآني    W3    0.04    1    0.04    نداشتن نقش خاص و مشخص در انجام پژوهش هاي قرآني    W4    0.1    2    0.05    تعداد كم كاربران ويگاه موسسه و خدمات فعلي و كم توجهي به ظرفيت هاي حمايت مردمي    W5    0.06    2    0.03    ضعيف بودن ارتباط كارآمد و اثر بخش با طلاب و دانشجويان    W6    0.08    2    0.04    نداشتن فرايند هاي مدون مناسب معماري وضع مطلوب در حوزه ارائه خدمات و نداشتن فرايند مديريت فناوري اطلاعات در موسسه    W7    0.06    2    0.03    عملكرد و خارج از برنامه و انحراف فعاليت هاي موسسه ازبرنامه و انجام برخي فعاليت ها به صورت ناگهاني و بدون تحليل ريسك    W8    0.1    2    0.05    نبود ارزيابي عملكرد و فقدان نظارت مناسب بر عملكرد    W9    0.04    1    0.04    عدم هماهنگي كافي بين بخش هاي مختلف موسسه و عملكرد جزيره اي    W10    0.03    1    0.03    نداشتن ساز و كار برنامه مدون جهت جذب منابع مالي متفرقه و نداشتن بودجه بندي عملياتي    W11    0.02    1    0.02    ضعف در شناخت فرصتها براي انجام فعاليت هاي مورد

نظر موسسه    W12    0.08    2    0.04    نداشتن هيچ يك از فناوري هاي برتر كاربردي و پشتيباني مورد نياز در ارائه خدمات موسسه    W13    0.08    2    0.04    نداشتن برنامه مشخص توسعه و پراكندگي در استفاده از فناوري اطلاعات در حوزه هاي مختلف كاري موسسه    W14    0.06    2    0.03    عدم سازماندهي و ذخيره سازي مناسب و قابل مديريت منابع اطلاعاتي موجود و نداشتن سيستم مديريت محتوا يا كتابخانه ديجيتال مناست(عدم استفاده اثر بخش از اطلاعات گردآوري شده)    W15    0.04    2    0.02    ضعف در جذب نيروي كارشناسي حرفه اي به سبب محدوديت هاي سازماني و بودجه اي    W16    0.01    1    0.01    ضعف مديريت منابع انساني و خدمات و امكانات رفاهي براي كاركنان جهت ايجاد انگيزش    W17    2.59         1    جمع نمره    2.59>2.50    غلبه قوت ها بر ضعف ها    ضريب اهميت قوت وضعف عددي بين 0-1 و مجموع آن ها برابر عدد يك استرتبه 1 براي يك ضعف جدي و رتبه 2 براي يك ضعف معموليرتبه 3 براي يك قوت معمولي و رتبه 4 براي يك قوت استثنايي3) مرحله تطبيق و مقايسه:الف ) ماتريس سوات (SWOT)ماتريس سوات يكي از ابزارهاي مهمي است كه مديران بدان وسيله اطلاعات مربوط به عوامل داخلي و خارجي را مقايسه مي كنند و با استفاده از آن، انواع استراتژي هاي ممكن را ارائه مي دهند.[1،8،12 ] ماتريس SWOT  متشكل از يك جدول مختصات دو بعدي است، كه هر يك از چهار نواحي آن نشانگر يك دسته استراتژي مي باشد، به عبارت ديگر همواره چهار دسته استراتژي در اين ماتريس مطرح مي گردد [ 2،5،12 ] حال با توجه به موارد ذكر شده،  ماتريس سوات را

براي موسسه آيات هدايت قم تشكيل داديم و با توجه به نظرات مديران و كاركنان موسسه، استراتژي هايي را براي هر يك از نواحي چهار گانه ماتريس سوات انتخاب نموديم. ماتريس سوات موسسه آيات هدايت قم در جدول شماره (4) آمده است. جدول شماره (4): ماتريس سوات  ( SWOT ) موسسه آيات هدايت نقاط قوت ( S )    ضعف ها ( W )...ب ) ماتريس داخلي و خارجي (IE)با عنايت به چهار دسته استراتژي قرار گرفته در ماتريس سوات و با توجه به منطقه قرار گرفتن شركت در ماتريس داخلي و خارجي، آن دسته از استراتژي هايي را جهت ارزيابي و انتخاب در ماتريس برنامه ريزي استراتژيك كمي برمي گزينيم كه مربوط به منطقه تعيين شده در ماتريس چهار خانه اي داخلي و خارجي باشند.[1، 2، 15،16  ]  ماتريس داخلي و خارجي موسسه آيات هدايت قم در شكل شماره (1) آمده است.ماتريس داخلي و خارجي (IE)    IFE = 2.59        EFE = 2.78        جمع نمره ماتريس ارزيابي عوامل داخلي (IFE)    4 2.5    1    ماتريس ارزيابيعوامل داخلي     نقاط قوت - S    ضعف ها - W    4ماتريس ارزيابيعوامل خارجي            فرصت ها - O    استراتژي تهاجمي(SO)    استراتژي محافظه كارانه(WO)    2.5 تهديدات - T    استراتژي رقابتي(ST)    استراتژي تدافعي(WT)    1            شكل شماره (1): ماتريس داخلي و خارجي موسسه آيات هدايت قمبا توجه به ماتريس عوامل داخلي و خارجي استراتژي تهاجمي به شرح ذيل درنظر گرفته شده است:استراتژي 1: طراحي و استقرار نظام جامع مديريت دانش، يادگيري و مديريت ارتباط با مخاطبان بر مبناي فناوري اطلاعاتاستراتژي 2: تدوين و اجراي طرح جامع رسانه اي همبسته با خدمات محتوايي و خبر رساني به

صورت همروند و يكپارچهاستراتژي 3: ارتقاي كيفي نيروي انساني و ايجاد شرايط جذب نيروي انساني با بهره وري بالا به خصوص از بين دانشجويان و طلاباستراتژي 4: بازنگري و ايجاد فرآيند پايش و ارتقاي آراستگي، جذابيت و نظم محيطي4) مرحله تصميم گيري:ماتريس برنامه ريزي استراتژيك كمي (QSPM)يكي از تكنيكها و ابزارهاي بسيار رايج در ارزيابي گزينه هاي استراتژيك و مشخص نمودن جذابيت نسبي استراتژي ها كه در مرحله تصميم گيري مورد استفاده قرار مي گيرد، ماتريس برنامه ريزي استراتژيك كمي (QSPM)  مي باشد.[2، 5،9 ] اين تكنيك مشخص مي نمايد كه كدام يك از گزينه هاي استراتژيك انتخاب شده، مناسبتر مي باشد.[1،6]براي تهيه ماتريس استراتژيك كمي (QSPM) از تجزيه و تحليل مراحل قبل چارجوب جامع تدوين استراتژي استفاده مي شود تا بدان وسيله به شيوه اي عيني،استراتژي هاي قابل اجرا مشخص شوند.[1،2] در جدول شماره (5)، ماتريس استراتژيك كمي براي موسسه آيات هدايت آورده شده است كه در آن چهار استراتژي تهاجمي انتخاب شده مورد بررسي قرار گرفته است. جدول شماره (5): ماتريس برنامه ريزي استراتژيك كمي (QSPM) موسسه آيات هدايت قم...جمع بندي و نتيجه گيري :فناوري اطلاعات و ارتباطات ابزار مناسبي براي انجام ماموريت هاي موسسات قرآني كشور مي شود. اما در شرايط پيچيده و متلاطم امروز دنيا كه حركت به سمت استفاده از فاوا گريز ناپذير است، بكارگيري صحيح و بهره گيري حداكثر از قابليت هاي آن منوط به تدوين استراتژي هايي مختص فاوا در سازمان است.در همين راستا در اين مقاله با استفاده از روش چارچوب جامع تدوين استراتژي؛ به عنوان مطالعه موردي استراتژي فناوري اطلاعات موسسه آيات هدايت قم تدوين گرديد.

در مجموع با جمع بندي ماتريس برنامه ريزي استراتژيك كمي (عوامل خارجي- عوامل داخلي)؛ اولويت بندي استراتژي هاي فناوري اطلاعات موسسه آيات هدايت قم در جدول شماره (6) نشان داده شده است.جدول شماره (6): اولويت بندي استراتژي هاي فناوري اطلاعات موسسه آيات هدايتاستراتژي    اولويت2- تدوين و اجراي طرح جامع رسانه اي همبسته با خدمات محتوايي و خبر رساني به صورت همروند و يكپارچه    11- طراحي و استقرار نظام جامع مديريت دانايي، يادگيري و مديريت ارتباط با مخاطبان    24- بازنگري و ايجاد فرآيند پايش و ارتقاي آراستگي، جذابيت و نظم محيطي    33- ارتقاي كيفي نيروي انساني و ايجاد شرايط جذب نيروي انساني با بهره وري بالا از بين دانشجويان و طلاب    4بر اساس  ارزيابي ميانگين نمرات استراتژي هاي تهاجمي در ماتريس برنامه ريزي استراتژيك كمي، استراتژي "تدوين و اجراي طرح جامع رسانه اي همبسته با خدمات محتوايي و خبر رساني به صورت همروند و يكپارچه" به عنوان اولويت دارترين استراتژي انتخاب شد. در مجموع با عنايت به شباهت هاي محتوايي فعاليت هاي موسسات قرآني كشور با نمونه انتخاب شده در اين تحقيق؛ استراتژي هاي تدوين شده قابل تعميم به كليه موسسات مشابه مي باشد و قابل بهره برداري خواهد بود.منابع و مراجع :1-    اعرابي، سيد محمد (1385)، دستنامه برنامه ريزي استراتژيك، تهران، دفتر پژوهشهاي فرهنگي.2-    علي احمدي، عليرضا، فتح الله، مهدي، تاج الدين، ايرج (1382)، نگرشي جامع بر مديريت استراتژيك: رويكردها، پارادايم ها، مكاتب، فرايندها، مدلها، تكنيك ها و ابزار، تهران، توليد دانش.3-    پهلوانيان، حسين (1385)، تجربه اي موفق از كاربرد مديريت راهبردي، يزد، نيكو روش.4-    ديويد، فرد.آر (1379)، مديريت استراتژيك، پارسائيان، علي اعرابي، سيد محمد،

تهران، دفتر پژوهشهاي فرهنگي.5-    هورويتز، ژاك (1382)، هفت كليد استراتژي خدمات، اعرابي، سيد محمد، ايزدي، داود، تهران، دفتر پژوهشهاي فرهنگي.6-    غفاريان، وفا، كياني، غلامرضا (1386)، پنج فرمان براي تفكر استراتژيك، تهران، فرا.7-    كاپلان، رابرت نورتون، ديويد (1386) نقشه استراتژي: تبديل دارايي هاي نامشهود به پيامدهاي مشهود، اكبري، حسين، سلطاني، مسعود، ملكي، امير، تهران، گروه پژوهشي صنعتي آريانا.8-    يزدان پناه، احمد علي (1387)، گزينش پارادايم ها مسلط در روش هاي برنامه ريزي راهبردي فناوري اطلاعات، تهران: سومين كنفرانس بين المللي مديريت استراتژيك.9-     علي احمدي، عليرضا (1385)، جزوه درسي: فرآيند برنامه ريزي استراتژيك، تهران، دانشگاه علم و صنعت ايران.

10-    P.Forbes (1996). Handbook of strategic planning. Air Dole Group.11-    Qureshi Ijaz Muffich John (2004). "Strategic Case Analysis: Dell Corporation". Argosy University Business School. San Francisco. California. USA.12-    Karppi Ilari Kokkonen Merja (2001). " SWOT-analysis as a basis for regional strategies ". Nordregio Working Paper. ISSN 1403-2511.13-    S.Kaplan P.Norton (1996). " Translating Strategy in to Action the Balanced Score Card". Harvard College. USA.14-    Johnson Scholes (1989). Exploring corporate strategy.  prentice. Hall.15-    https://www.strategyclub.com16-    https://www.prenhall.com17-    https://www.ayatehedayat.com

منبع: فصلنامه علمي-پژوهشي مطالعات دفاعي استراتژيك (دانشگاه عالي دفاع ملي) تهيه و تنظيم: پايگاه مقالات علمي مديريت  www.SYSTEM.parsiblog.com  

زماني تغيير كرده، اضافه يا حذف گردد.•    فراگير بودن(Comprehensive): و ظايف سازماني مختلفي را مورد پشتيباني قرار داده و متناسب با طيف وسيعي از سازمانها مورد استفاده و خواهد بود•    بهترين روشهاي موجود (Best Business Practices): مجموعه اي از بهترين رويه هاي مورد استفاده و تجربه شده در سرتاسر جهان در اين نرم افزارها گرد آوري گرديده است.لحاظ گرديده است. مراحل استقرار نرم افزارهمانگونه كه ذكر گرديد سيستم ERP حاصل بيش از 4 دهه فعاليت كشورهاي پيشرفته در حوزه برنامه ريزي و كنترل منابع سازمان ها بوده و به مرور ضمن ايجاد بسترهاي متناسب اطلاعاتي و عملياتي بتدريج در شركتهاي تراز اول جهان مستقر گرديده است. نكته حائز اهميت در اين امر رعايت پيش نيازها و ايجاد بسترهاي مناسب جهت استقرار اين سيستم مي باشد. استقرار اين سيستم به لحاظ وسعت حوزه عملكرد كه عملا" كليه سطوح سازمان را درگير مي نمايد و نيز حجم گسترده تغييرات كه در نحوع عمليات و نيز شيوه تصميم گيري بوجود مي آورد مستلزم برخورداري از يك كادر تمام وقت و متخصص و ايجاد بستر سازماني جهت برخورد مناسب و مؤثر كاركنان با تغييرات پيش رو خواهد بود. مباحثي از قبيل مديريت تغييرات (Change Management) و متدولوژيهايي از قبيل RUP جهت عبور از اين مرحله گذار، ميبايست بصورتي فراگير و در عين حال متناسب با شرائط خاص هر پروژه، مورد استناد و استفاده قرار گيرد.مطلب حائز اهميت ديگر توجه به اين نكته مي باشد كه استقرار سيستم ERP يك پروژه نسبتا" طولاني (بين 1 تا 3 ساله) و هزينه بر خواهد بود. مباحث مديريت پروژه و نيز روشهاي برنامه

ريزي و كنترل آن بصورتي اجرايي ميبايست در پروژه مورد بهره برداري قرار گيرد. مطاب مهم ديگر در پروژه ERP تعريف و تدوين شفاف و مشخص از انتظارات مديران ارشد و ذينفعان از سيستم مي باشد. در بسياري از اوقات اين انتظارات غير اجرايي بوده و ضمن بالابردن زمان و هزينه عمليات، با يكديگر نيز سازگار نميباشند كه در مرحله تعريف چشم انداز (Vision Statement) ميبايست نسبت به تعيين تكليف و نهايي نمودن انتظارات ذينفعان اقدام گردد. بصورت خلاصه مراحل استقرار سيستم ERP عبارتست از:•    تعريف و تدوين چارچوب همكاري و حوزه هاي كاري و نهايي نمودن مسائل مربوط به قرارداد اعم از فازبندي و زمانبندي اجرا و...•    تشكيل گروههاي كاري و آموزش اوليه آنها`•    فاز اول : مهندسي مجدد فرآيندها (BPR) شامل:o    آماده سازيo    شناخت وضعيت موجودo    طراحي وضعيت مطلوب•    فاز دوم : توسعه سيستمهاي مكانيزه شامل:o    تحليل نيازمنديهاي سيستمo    طراحي و پياده سازي فرمهاي اطلاعات پايه مورد نياز سيستمo    طراحي و پياده سازي فرمهاي عملياتي و كاركردهاي اصلي و تكميل نهايي سيستمo    تست سيستم، استقرار اوليه سيستم و آموزش كاربرانo    انتقال اطلاعات (در صورت وجود) و شروع بهره برداري از سيستمo    تكميل و ارائه مستندات سيستم (Final Book) حسابداري مالي é General Ledger System مجموعه فعاليت هاي مرتبط با دفترداري و ثبت عمليات حسابداري شركت را تحت پوشش قرار داده و كليه گزارشها و صورت هاي مالي مورد نياز را تهيه مينمايد. ساير سيستمها اعم از انبار، بازرگاني، فروش، دريافت و پرداخت، حقوق و دستمزد و...، بصورت يكپارچه با اين سيستم مرتبط بوده و اسناد حسابداري مربوط به خود را در اين سيستم بصورت اتوماتيك تغذيه

مينمايند. امكانات نرم افزار:•    امكان تعريف حسابها (گروه حساب، حسابهاي كل، معين، تفصيلي)•    امكان تعيين ماهيت حساب جهت كنترل مانده حسابها و كنترل اتوماتيك و صدور هشدار براي حسابهايي كه داراي گردش متناقض با ماهيت خود هستند.•    امكان دسته بندي و تعيين ارتباط حسابها (متعاملين حقيقي و حقوقي، مراكز هزينه، قراردادها،...)•    امكان شماره گذاري اسناد بصورت دستي و مكانيزه و كنترل توالي و تاريخ اسناد و همچنين اسناد جا افتاده•    امكان ثبت موقت اسناد، طبقه بندي آنها و درج اطلاعات كمكي (نظير يادداشت، شماره فرعي، نوع سند، شماره عطف،...) جهت جستجو و بازيابي اسناد•    امكان شناسايي اسناد تغذيه شده توسط ساير سيستمها و جلوگيري از تغيير آنها•    امكان شماره گذاري مجدد اسناد به ترتيب تاريخ•    امكان تعريف قالب (الگو) براي اسناد حسابداري•    امكان بستن حسابهاي موقت، صدور سند پايان سال، انتقال به سال بعد و صدور سند افتتاحيه•    امكان تهيه گزارش هاي مختلف موردنياز:o    دفاتر روزنامه، معين، كلo    تهيه تراز آزمايشي معين، كلo    صورت هاي مالي (گردش وجوه نقد، سود و زيان، ترازنامه)o    گردش حسابها به تفكيك هاي مختلف مورد نيازo    نسبت هاي مالي خزانه داري (دريافت و پرداخت) é Receivable Payable Accountingاين ماژول ضمن مديريت وجوه نقد، مجموعه عمليات مرتبط با صندوق(ها)، تنخواه گردان(ها) وحسابهاي بانكي شركت را تحت پوشش قرار داده و كليه اسناد حسابداري مورد نياز را صادر خواهد نمود.•    تعريف انواع ارز و نرخ هاي برابري آنها•    تعريف حسابهاي بانكي ارزي و ريالي، صندوق(ها)، تنخواه گردان(ها)•    صدور اسناد رسيد دريافت و اعلاميه پرداخت وجوه نقد، چك•    امكان استرداد چك هاي دريافتي و پرداختي•    امكان تعريف دسته چك براي هر يك از حسابهاي بانكي•    امكان تعيين انواع

چك هاي دريافتي و پرداختي (عادي، تضميني) و تعيين نوع چك هاي عادي (روز، كوتاه مدت، بلند مدت)•    تعريف عوامل گردش وجوه دريافتي و پرداختي به منظور تهيه صورت گردش وجوه نقد•    امكان ثبت كليه عمليات بانكي (واگذاري، وصول/واخواست)•    امكان ثبت صورتحساب بانكي و تهيه گزارش هاي مغايرت•    امكان صدور اسناد حسابداري براي كليه عمليات دريافت و پرداخت•    تهيه گزارش هاي مختلف مورد نياز دارايي ثابت é Fixed Asset Systemاين سيستم، ضمن ثبت و شناسايي كليه اموال و دارايي هاي ثابت شركت، نسبت به محاسبه استهلاك و ارزش دفتري آنها اقدام و اسناد حسابداري مربوطه را صادر خواهد نمود.•    امكان طبقه بندي انواع دارايي هاي ثابت بصورت ساختار درختي و چگونگي محاسبه استهلاك آنها مطابق قوانين كشور•    امكان تعريف جداول محاسبه استهلاك•    امكان شناسايي دارايي هاي ثابت و طبقه بندي آنها و تعيين نحوه محاسبه استهلاك•    امكان تخصيص پلاك به كليه اموال و دارايي هاي ثابت•    امكان تعيين ارزش اوليه يا تمام شده دارايي ها با توجه به نوع حصول دارايي (خريد مستقيم، ساخت، تحويل از انبار)•    امكان ثبت بركناري، اسقاط، انتقال، اهدا و فروش اموال و تصحيح محاسبات استهلاك•    امكان تعديل قيمت ناشي از تعميرات اساسي يا گسترش و الحاق اجزاي دارايي ثابت و انجام محاسبات نظير آنها•    محاسبه استهلاك دارايي هاي ثابت و صدور سند حسابداري مربوطه به تفكيك مراكز هزينه•    تهيه انواع گزارش هاي مديريتي مورد نياز بودجه é Budgeting Systemسيستم بودجه بعنوان ابزاري جهت پيش بيني درآمدها و هزينه هاي شركت در هر سال، كنترل هزينه ها و ارزيابي عملكرد واحد هاي سازمان و ارائه ميزان انحراف از پيش بيني هاي اوليه مورد استفاده قرار ميگيرد.•    امكان تعريف سرفصل هاي درآمدي و هزينه اي بودجه•   

امكان تفكيك هزينه هاي ثابت و متغير•    امكان تعريف پروژه هاي سرمايه اي بعنوان سرفصل بودجه•    امكان تعيين حسابهاي متناظر با سرفصل هاي بودجه•    امكان پيش بيني عملكرد واحد هاي مختلف سازمان اعم از فروش، خريد، توليد به تفكيك دوره هاي مختلف•    امكان ثبت يا اخذ اطلاعات عملكرد واقعي واحد هاي مختلف و مقايسه با پيش بيني هاي اوليه•    ثبت اطلاعات پيش بيني بودجه سالانه به تفكيك دوره و سرفصل هاي بودجه•    محاسبه عملكرد واقعي درآمدها و هزينه ها بر اساس اطلاعات واقعي موجود در سيستم حسابداري•    مقايسه عملكرد واقعي با پيش بيني بودجه و تهيه گزارش انحراف بودجه تا كنون و تاپايان سال•    امكان تصحيح بودجه پيش بيني شده بر اساس روند عملكرد واقعي براي باقيمانده مدت سال•    امكان پيش بيني بودجه ساليانه توسط سيستم بر اساس اطلاعات واقعي سنوات گذشته•    امكان پيش بيني قيمت تمام شده، قيمت فروش و برآورد سود و زيان ساليانه•    امكان پيش بيني جريان نقدينگي در دوره هاي ماهيانه•    برآورد و تحليل نقطه سر به سري•    ارائه انواع گزارش هاي تحليلي جهت شناسايي عوامل انحراف از بودجه حقوق و دستمزد é Payrollاين سيستم انجام كليه عمليات و محاسبات مرتبط با سيستم حقوق و دستمزد كاركنان را برعهده داشته و كليه گزارش هاي مورد نياز اين سيستم را تهيه مينمايد.•    امكان ثبت اطلاعات كاركرد ماهانه يا دريافت فايل كاركرد ماهانه از سيستم حضور و غياب•    امكان تعريف جداول مالياتي و سقف درآمد مشمول بيمه تأمين در هر سال•    امكان تعريف انواع مزايا و كسور مستمر و غير مستمر حقوق و نحوه محاسبه آنها و نحوه محاسبه بيمه و ماليات هر يك از آنها•    امكان ثبت اطلاعات مجموع درآمد و ماليات پرداختي

از ابتداي سال در زمان استقرار سيستم جهت تعديل مالياتي•    امكان تعريف انواع وام و استقرار مانده وام هاي پرداخت شده قبلي•    انجام محاسبات حقوق و دستمزد ماهانه كاركنان•    امكان تهيه كليه گزارش هاي استاندارد (ليست حقوق، فيش حقوق، ليسه بيمه، ليست ماليات، ليست بانك) بصورت چاپي يا فايل•    صدور سند حسابداري هزينه حقوق و دستمزد•    امكان محاسبه ذخيره سنوات و عيدي•    امكان محاسبه ذخيره بازخريد مرخصي•    محاسبه عيدي و پاداش پايان سال كاركنان•    تهيه فايل بيمه تأمين اجتماعي بهاي تمام شده é Cost Accounting Systemاين سيستم بر اساس اطلاعات تعريف محصولات و سفارشات كه در سيستم جامع برنامه ريزي ثبت شده است، امكان محاسبه و برآورد قيمت تمام شده استاندارد و واقعي كليه محصولات سفارشي و غير سفارشي را فراهم آورده و گزارشات متنوعي را جهت ارزيابي عملكرد شركت در اختيار مديران ارشد قرار ميدهد.•    امكان دريافت اطلاعات مواد متشكله و مراحل توليد از مدل MRP محصولات كه در سيستم برنامه ريزي منابع ساخت وارد گرديده است.•    محاسبه قيمت تمام شده محصولات غير سفارشي بصورت استاندارد يا واقعي در دوره زماني معين•    محاسبه قيمت تمام شده محصولات سفارشي بصورت استاندارد يا واقعي براي هر قرارداد•    امكان هزينه يابي كالا هاي در جريان ساخت (محصولات نيمه ساخته در مراكز توليدي مختلف)•    امكان تعريف مباني جذب يا تسهيم دستمزد و سربار براي محصولات و مراكز هزينه•    امكان محاسبه انحرافات مساعد و نامساعد بهاي تمام شده واقعي با استاندارد•    امكان محاسبه هزينه هاي جذب نشده•    امكان پيش بيني بهاي تمام شده استاندارد جهت قرارداد هاي در دست اقدام•    صدور اسناد حسابداري مورد نياز•    تهيه انواع گزارش هاي مورد نياز مديريت پرسنلي é Personnelاين

سيستم، كليه عمليات مرتبط با امور پرسنلي و كارگزيني اعم از اطلاعات شناسنامه اي، شغلي، استخدامي و... كاركنان و نيز صدور احكام حقوق را تحت پوشش قرار خواهد داد.•    امكان ثبت اطلاعات شناسايي كاركنان (اطلاعات شناسنامه اي، سوابق شغلي و سازماني)•    امكان تعريف مشاغل و سمت هاي موجود در شركت•    امكان نگهداري سوابق بيمه اي كاركنان•    امكان ثبت اطلاعات تحصيلات و دوره هاي آموزشي گذرانده شده كاركنان•    امكان ورود اطلاعات احكام و ثبت تاريخ اجرا براي هر حكم•    امكان ثبت قرارداد كاركنان قراردادي و تعيين انواع استخدام•    امكان چاپ احكام حقوقي•    امكان بروزآوري سنواتي احكام حقوقي•    امكان ثبت تشويقها و تنبيهات پرسنل•    امكان مشاهده سوابق احكام پرسنل•    امكان ثبت احكام مأموريت•    امكان ثبت اطلاعات مرخصي هاي استفاده شده توسط كاركنان و محاسبه مانده مرخصي•    محاسبه ميزان مرخصي قابل خريد و قابل انتقال به سال بعد (مطابق با قوانين كشور و آيين نامه هاي داخلي شركت)•    امكان نگهداري اطلاعات و مدارك مورد نياز بصورت اسكن شده•    تهيه انواع گزارش هاي مورد نياز دبيرخانه و اتوماسيون اداري é Office Automation Systemسيستم دبيرخانه پوشش دهنده مجموعه عمليات مرتبط با دريافت و ارسال مكاتبات شركت با ساير اشخاص حقيقي و حقوقي و پيگيري ارجاعات داخلي و گردش آنها ميان واحدها و كاركنان داخل شركت ميباشد. بعلاوه كليه مكاتبات داخلي مابين واحد هاي مختلف توسط اين سيستم ثبت و كنترل گرديده و قابل رديابي خواهد بود.•    امكان تعريف پرونده هاي مختلف و تعيين افراد مجاز به دسترسي به هر پرونده•    ثبت اطلاعات كليدي نامه هاي وارده و صادره و داخلي و نگهداري آنها در يك يا چند پرونده•    نگهداري فايل هاي مرتبط با هر نامه•    تعيين نامه هاي مرتبط با

هر نامه (عطف و پيرو)•    امكان ارجاع نامه هاي وارده و داخلي ميان افراد و واحد هاي داخلي با تعيين نوع اقدام مورد انتظار و موعد پاسخ•    امكان پاراف يا ثبت اطلاعات پاسخگويي به نامه هاي ارجاع شده يا ارجاع مجدد آنها•    نگهداري تاريخ و ساعت ارجاع مكاتبات جهت ارزيابي چگونگي پاسخگويي كاركنان•    امكان پيگيري مكاتباتي كه موعد پاسخ آنها رسيده است•    تعيين وضعيت نامه هاي ارجاع شده و امكان گزارش گيري بر اساس وضعيت نامه•    شماره گذاري اتوماتيك نامه ها•    تهيه انواع گزارش هاي مورد نياز مديريت مهندسي فروش é Sales Engineering Systemاين سيستم، امكان تعريف درخواست هاي فروش محصولات توليدي و نيز ساير مواد و قطعات جنبي مورد نياز (نظير Bulk Material)، تعيين مشخصات و ويژگي هاي خاص هر محصول مطابق با نياز و سفارش مشتري و همچنين برآورد قيمت تمام شده و قيمت فروش محصولات را فراهم مينمايد.•    امكان ثبت درخواست هاي فروش محصولات و مواد و قطعات جنبي مورد نياز•    امكان تعريف ساختار درختي محصول و نمودار سلسله مراتبي اجزاء متشكله آن•    متناسب سازي محصول بر اساس سفارش مشتري، بصورتي كاملاً هوشمند•    امكان تعريف گزينه هايي براي محصولات مختلف كه به منظور متناسب سازي محصول بر اساس نياز مشتري مورد استفاده قرار گيرد•    برآورد قيمت محصول بر اساس گزينه هاي انتخابي هر درخواست با اعمال ضرايب افزايش يا كاهش نسبت به محصول پايه•    برآورد قيمت تمام شده درخواست مشتري بر اساس آخرين نرخ مواد و قطعات اوليه و هزينه هاي دستمزد و سربار•    امكان صدور پيش فاكتور بر اساس نيازهاي مشتري•    امكان مقايسه محصولات سفارشي و داراي گزينه خاص با محصولات استاندارد•    امكان تهيه انواع گزارشهاي مختلف مورد نيازفروش

é Sales Management Systemاين سيستم كليه فعاليت هاي مرتبط با فروش محصولات، قطعات و خدمات شركت را تحت پوشش قرار داده و ضمن ثبت اطلاعات تحويل محصولات به مشتريان و نگهداري اطلاعات وضعيت حساب آنان، اسناد حسابداري مرتبط را صادر و در سيستم حسابداري مالي تغذيه مينمايد.•    امكان تعريف نرخ كليه محصولات استاندارد (غير سفارشي)•    امكان تغذيه نرخ روز قطعات و مواد اصلي و مصرفي از سيستم بازرگاني•    امكان قيمت گذاري اقلام خريد خارجي بر حسب ارز مربوطه و برآورد قيمت با احتساب نرخ برابري ارز•    امكان برآورد قيمت محصولات سفارشي بصورت پارامتريك از طريق سيستم مهندسي فروش•    امكان ثبت پيش فاكتور، قرارداد فروش، دستور تحويل و فاكتور براي مشتريان•    امكان رديابي پيش فاكتورهاي صادر شده•    امكان ثبت فهرست مواد و قطعات مورد نياز براي هر قرارداد يا سفارش مشتري•    امكان ثبت قرارداد نصب و راه اندازي محصولات•    امكان صدور درخواست خدمات و تغذيه اتوماتيك در سيستم خدمات پس از فروش•    امكان تعيين شرايط و مراحل پرداخت هر قرارداد•    امكان نگهداري اطلاعات مبالغ دريافت شده از مشتري (پيش پرداخت، صورت حسابهاي پرداخت شده)•    امكان ثبت و نگهداري ضمانتنامه هاي شركت در مناقصات•    امكان ثبت اطلاعات اسناد تضميني نزد مشتريان و اعلام اتوماتيك استرداد اسناد پس از انجام تعهدات قرارداد•    ارائه آخرين وضعيت حساب مشتري جهت صدور دستور تحويل محصولات و قطعات•    ارائه گزارش آخرين وضعيت محصولات تحويل شده در هر قرارداد•    صدور اسناد حسابداري مرتبط تداركات داخل é Local Purchasing Systemاين سيستم، عمليات تداركات داخل كالاهاي مورد نياز را از شروع دريافت درخواست خريد تا پايان تحويل كالا هاي خريداري شده به انبار هاي مربوطه تحت پوشش قرار ميدهد.•   

امكان تعريف منابع تأمين تأييد شده براي كليه اقلام انبار•    امكان تعريف كارشناسان خريد و حوزه كاري آنان•    امكان تغذيه اطلاعات درخواستهاي خريد از سيستم انبار•    امكان تغذيه اطلاعات برنامه اولويت تامين مربوط به كالاهاي خريد داخل از سيستم جامع برنامه ريزي•    امكان تغذيه اطلاعات بودجه قابل تخصيص از سيستم بودجه•    امكان برنامه ريزي خريد بر اساس برنامه اولويت تامين، بودجه قابل تخصيص و زمانهاي در راه•    امكان تقسيم كار اتوماتيك فعاليتها ميان كارشناسان خريد•    امكان دسترسي به سوابق خريد به تفكيك كالا، منبع خريد و...•    امكان ارزيابي و رتبه بندي تامين كنندگان•    امكان انتخاب اتوماتيك تامين كنندگان حائز اولويت جهت دريافت استعلام•    امكان تعريف مراحل(Milestones) تدارك كالا بر اساس انواع روش هاي متداول خريد•    ثبت و پيگيري اقدامات كارشناسان بر روي استعلامها•    امكان صدور اتوماتيك سفارش خريد بر اساس استعلام هاي دريافت شده•    امكان صدور درخواست وجه جهت سفارشهاي تاييد شده•    ثبت عملكرد و اقدامات انجام شده در مراحل مختلف خريد هر يك از سفارشها•    ارائه گزارش هاي متنوع عملياتي و مديريتي سفارشات خارج é Foreign Purchasing Systemاين سيستم، عمليات خريد كالاهاي خارجي مورد نياز را از شروع دريافت درخواست خريد تا پايان تحويل كالا هاي خريداري شده به انبار هاي مربوطه تحت پوشش قرار ميدهد.... طبقه بندي و شناسايي كالا é Parts Identification Classificationسيستم شناسايي و طبقه بندي كالا به منظور برقراري نظم و الگوي واحد مبتني بر اصول و مباني استاندارد جهت اين امور طراحي گرديده و با مكانيزه كردن فرآيند شناسايي، نام گذاري، طبقه بندي و كدينگ كالاها بعنوان ابزاري كارآمد در كنار ساير سيستم هاي مديريت و كنترل موجودي ها مورد استفاده قرار خواهد گرفت. ... خدمات

پس از فروش é After Sales Managementاين سيستم ضمن ثبت كليه اطلاعات و عمليات مرتبط با خدمات پس از فروش، سايت هاي منطقه اي، فروشگاهها و پيمانكاران نسبت به صدور اسناد حسابداري مربوطه اقدام و امكان استفاده از انواع گزارش هاي تحليلي و مديريتي را فراهم مي آورد.•... نگهداري و تعميرات é Maintenance Management Systemسيستم نگهداري و تعميرات، ابزاري است كه به منظور برنامه ريزي عمليات نگهداري و تعميرات و همچنين آگاهي و تحليل چگونگي عملكرد و كمك به تصميم گيري بهتر در جهت بهينه سازي فرآيند، طراحي و پياده سازي شده است. ...مديريت اسناد فني é Document Management Systemاين سيستم، كليه عمليات مرتبط با نگهداري، ارسال و دريافت مدارك و اسناد فني مرتبط با محصولات و سفارشهاي دريافتي را تحت پوشش قرار داده و آخرين وضعيت ارسال مدارك مورد درخواست كارفرما را رديابي مينمايد. ... مديريت كيفيت é Quality Management Systemسيستم مديريت كيفيت، ضمن مكانيزه نمودن عمليات مربوط به كنترل كيفيت، ابزاري جهت تحليل و جمع بندي عوامل مؤثر بر كيفيت محصول نهايي و همچنين مديريت و كنترل گردش اسناد در داخل و خارج شركت در اختيار مديران اجرايي سازمان قرار مي دهد. ... گزارشات مديريت éManagement Reports Systemاين سيستم با بهره گيري از اطلاعات ثبت شده در مجموعه سيستم هاي يكپارچه، نسبت به تهيه و ارائه انواع گزارش هاي خلاصه يا تفصيلي مورد نياز سطوح مختلف مديريت اقدام مينمايد. .... معرفي نرم افزار مديريت منابع ساخت دو  (MRP II)مجموعه نرم افزار مديريت منابع ساخت رادان (RADAN-MRP II® Solution)، با ديدگاه پاسخ گويي به كليه نيازهاي مديران اجرايي صنايع مختلف توليدي در زمينه برنامه ريزي و كنترل منابع ساخت طراحي و

پياده سازي گرديده است.اين سيستم بر مبناي داده ها و اطلاعات مهندسي محصولات، فرآيندهاي توليدي، كالاهاي در جريان ساخت، موجودي هاي مواد اوليه و محصولات نهايي و سفارشات در دست توليد، كليه محاسبات و عمليات برنامه ريزي شامل برنامه ريزي احتياجات مواد، برنامه ريزي توليد (زمانبندي نيروي انساني و ماشين آلات)، برنامه ريزي خريد و ... را بصورت همزمان و كاملاً يكپارچه و سازگار (Consistent) با يكديگر انجام داده و قادر خواهد بود اطلاعات مورد نياز سيستم هاي حسابداري و به ويژه قيمت تمام شده محصولات سفارشي را محاسبه نمايد.اين سيستم علاوه بر مديريت و كنترل كليه فعاليت هاي جاري كارگاه، (Shop Floor Planning Control) ، در زمينه هايي نظير برنامه ريزي ظرفيت مورد نياز، به عنوان ابزاري كارآمد جهت پشتيباني تصميمات مديريت مورد استفاده خواهد بود.تجارب شركت هاي موفق در زمينه پياده سازي سيستم هاي MRP II بيانگر اين واقعيت است كه يك مجموعه نرم افزاري تنها در صورت بهره گيري از مفاهيم MRP و آموزش كارشناسان مرتبط با اين امر و ياري رساني به آنان جهت جمع آوري اطلاعات و مدل سازي محصولات بر مبناي اين روش، موفقيت اجراي اين سيستم را تضمين مي نمايد.شركت رادان پويا سامانه با اين اعتقاد و با بهره گيري از تجارب موفق خود در پياده سازي اين گونه سيستم ها، در كليه مراحل انجام كار، همراه تيم اجرايي خواهد بود.

منبع: شركت رايان پويا سامانه تهيه و تنظيم: پايگاه مقالات علمي مديريت  www.SYSTEM.parsiblog.com

اتوماسيون اداري/مقاومت كاركنان

حامد خراساني طرقي مطالعه موردي: مقدمه: متني كه مي خوانيد حاصل تجربه شخصي اينجانب در سازمان جهاد كشاورزي خراسان شمالي مي باشد.در اين مطالعه موردي ابتدا سازمان مورد بحث معرفي مي شود؛در ادامه يك مشكل واقعي در

حوزه تغيير سازماني مطرح و راه حل آن مشكل بيان مي گردد.

معرفي سازمان:بخش كشاورزي و توجه به توسعه و عمران روستا ها پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران، همواره مورد اهتمام و تاييد قانونگذاران ، برنامه ريزان و دستگاه هاي اجرايي و محور توسعه اقتصادي و اجتماعي بوده و تحولات وسيعي در عرصه كشاورزي و روستاها و مناطق عشايري به وجود آمده است.برخي ناهماهنگي ها و سياست ها، نظام ها و روش هاي ناكارا، تداخل وظايف ، دوباره كاري ها .... و بروز حوادث طبيعي (نظير خشكسالي و سيل) بخش كشاورزي را با دشواري هايي روبه رو نمود كه مانع از رشد مطلوب اين بخش شد.به منظور رفع اين نابساماني ها و نارسايي ها، براساس قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران دولت مكلف شده تا در جهت اصلاح نظام اداري ، كاهش تصدي هاي غير ضروري، ارتقاي بهره وري و كارايي نيروي انسانس و مديريت دستگاههاي اجرايي، حذف موازي كاري ها .... و تجمع امور كشاورزي ،دام، توسعه و عمران روستايي تدابير لازم را اتخاذ كند.در اين راستا، لايحه ادغام وزارتخانه هاي جهادسازندگي و كشاورزي و تشكيل وزارت جهاد كشاورزي توسط سازمان مديريت و برنامه ريزي تهيه شد و پس از تصويب هيات وزيران در تاريخ بيست و ششم مرداد ماه سال ١٣٧٩ با قيد يك فوريت به مجلس شوراي اسلامي تقديم شد.اين لايحه پس از ماه ها بحث و بررسي كارشناسان، سرانجام در تاريخ ششم دي ماه سال ٧٩ به تصويب نمايندگان مجلس شوراي اسلامي رسيد و در تاريخ دهم دي ماه ١٣٧٩ توسط شوراي نگهبان تاييد شد.وظايف و

فعاليت هاي اصلي سازمان:سياست گذاري، برنامه ريزي، و نظارتامور پژوهش، آموزش و ترويجامور منابع طبيعي و آبخيزداريامور زيربنايي كشاورزي و توسعه روستاييامور كشاورزي، دام و آبزيانامور حمايتيساختار سازمان:ساختار سازمان:به صورت سلسله مراتبي و بلند مي باشد.تمركز:تصميم گيري ها در اين سازمان عمدتا به صورت متمركز گرفته مي شود.اندازه سازمان:سازمان داراي 4 معاونت اصلي و 19 بخش مي باشد كه تحت حوزه اين معاونت ها فعاليت ميكنند.علاوه بر 4 معاونت، 17 اداره و واحد مديريت ديگر نيز تحت نظارت مستقيم رييس سازمان مديريت مي شوند.بنابراي اندازه سازمان را مي توان بزرگ بيان كرد. مشكل:سال 86 براي انجام دوره كارآموزي به سازمان جهاد كشاورزي خراسان شمالي رفتم.سازمان قصد داشت تا سيستم اتوماسيون اداري را پياده سازي كندبا وجود مزاياي زيادي كه اين سيستم مي توانست براي سازمان داشته باشد كارمندان در مقابل آن موضع گرفته بودند و تمايلي به اتوماسيون شدن فرايندهاي سازماني نداشتند و اين عدم تمايل را به صورت آشكار و ضمني بيان ميكردند.صحبت ها و مباحثات بين كاركنان نشان مي داد كه نوعي ترس از پياده سازي اين سيستم در سازمان داشتند.در اين بين كارمنداني هم بودند كه دايما معايب سيستم را به طور اغراق آميزي براي سايرين بيان مي كردند و سعي داشتند مخالفت همه را بدست آورند!مدير سازمان كه در ابتدا فكر ميكرد تمام كاركنان به سرعت با اين سيستم همراه و هماهنگ شوند از به وجود آمدن چنين جو و شرايطي در سازمان متعجب شده بود.او از مديران ارشد سازمان خواست تا شرايط را ارزيابي و ريشه مشكل را پيدا نمايند.پس از صحبت ها و جلساتي كه برگزار شد سازمان و مديران

آن متوجه شدند كه:الف)گروهي از كاركنان به علت نداشتن سواد كامپيوتري از اجرايي شدن اتوماسيون اداري در سازمان وحشت دارند.اين گروه غالبا كارمندان مسن سازمان هستند.ب)گروه دوم كارمنداني هستند كه به علت آشنا نبودن با سيستم اتوماسيون اداري نوعي ترس از پياده شدن آن در سازمان دارند.تحليل وضعيت:به طور كلي تغيير در سازمان ها را مي توان در انواع زير تقسيم بندي كرد:1.تغيير در ساختار2.تغيير در تكنولوژي3.تغيير در افراددر موردي كه يررسي كرديم مدير قصد ايجاد تغيير تكنولوژيكي در سازمان دارد:مكانيزه كردن فرايندها و ارتباطات سنتي با استفاده از اتوماسيون اداري.استفاده از فناوريهاي جديد(مانند اتوماسون اداري) مي تواند روشها را كارآمدتر و به صرفه تر و در عين حال دقيق تر كند.اين روشها خود به خود به انجام وظايف سازماني در مجراي صحيح و بدون اتلاف انرژي و منابع سازماني و در نتيجه حصول سريعتر به نتيجه منجر مي گردد كه در نهايت ارباب رجوع نيز در زمان كوتاهتر و با كيفيت بهتري به هدف خود دست مي يابد.اتوماسيون اداري مدت هاست كه در سازمان ها مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد.استفاده از اين سيستم مي تواند مزاياي زير را براي سازمان داشته باشد:1)مزاياي مستقيم:اين مزايا عبارتند از: افزايش محصول يا بازده و صرفه جويي در وقت يا نيروي كار. معمولاً اين مزايا كه قابل اندازه گيري بوده و ممكن است تاثير مستقيم و كوتاه مدت بر جريان نقدينگي داشته باشد عبارتند از:•    كنترل بهتر بر كار، به خاطر تقسيم كمتر نيروي كار؛•    تبديل اطلاعات از شكلي به شكلي ديگر كمتر صورت مي گيرد، مانند نوشتن روي نوار كه پس از آن روي كاغذ تايپ

مي شود؛•    فعاليتهاي غيرمولد مانند بايگاني، نگهداري سوابق و به هنگام رساني كمتر مي شود؛•    سازماندهي پرسنل بهتر انجام مي شود.چرا كه با استفاده از امكانات كنفرانس تلفني، مسافرت و گردهمايي كمتر مي گردد.2) مزاياي غيرمستقيم:اين مزايا غيركمي هستند و ممكن است ازطريق سودآوري و رشد در بلندمدت سازمان را غني سازند،اين مزايا عبارتند از:•    وابستگي كمتر به ادارات ديگر براي تهيه كپي، چاپ و امور مشابه ديگر؛•    نياز كمتر به تشريفات و كنترل جهت نظارت بر جريان كار بين ادارات؛•    به دليل افزايش اثربخشي كاركنان در انجام كاره__اي خاص، رضايت شغلي آنها افزايش مي يابد؛•    به دليل ارائه بهتر اطلاعات و خدمات به موقع، رضايت مشتريان بيشتر مي شود؛•    رقابت بيشتر سازمانها ازطريق استفاده از منابع اطلاع______اتي و قابليت لازم براي عكس العمل نسبت به فشارها و فرصتها.با وجود تمام مزايايي كه ذكر شد در اين سازمان ما شاهد نوعي مقاومت در برابر تغيير هستيم.رابينز مقاومت فردي و سازماني را دو عامل مهم بر سر راه تغيير ذكر ميكند.علل مقاومت هاي فردي عبارتند از:1.    عادت:عادت كردن به انجام امور روزمره فعلي 2.    امنيت:ترس ناشي از از دست دادن امنيت شغلي3.    عوامل اقتصادي:احتمال در معرض خطر اقتصادي قرار گرفتن از طرف اعضا4.    وحشت از پديده مجهول:نگرش منفي نسبت به وضعيت هاي همراه با عدم اطمينان5.    چشم خود را در برابر واقعيتها بستن:برداشت انتخابي از اطلاعاتي كه به فرد ارايه مي شود.منابع اصلي مقاومت سازماني هم شامل:1.    مكانيسم ساختاري:اهميت ثبات ساختاري براي سازمان2.    تغييرات اندك:تغيير كوچك در يك سيستم فرعي به جاي تغيير در كل سسيتم3.    هنجارهاي گروه:گروه هاي موجود در سازمان تمايل به حفظ ثبات

دارند.4.    تهديد متخصصان:كاهش اهميت مهارت هاي تخصصي كاركنان5.    تهديد كردن قدرت مديران:تهديدهاي ناشي از مشاركت كاركنان يا به وجود آمدن گروه هاي مستقل6.    تهديد ناشي از شيوه هاي تخصيص منابع:خصوصا در مورد گروههايي كه مقدار زيادي از منابع سازمان را در كنترل خود دارند.مي باشد.در سازمان مورد مطالعه مقاومت هاي فردي هستند كه جلوي تغيير سازماني را گرفته است:گروه الف كه كاركنان مسن سازمان بودند و سواد كامپيوتري پاييني داشتند احساس عدم امنيت داشتند.زيرا فكر ميكردند پديده اتوماسيون اداري امنيت شغلي آنها را كاهش خواهد داد.عادت كردن به انجام فرايندها به روش دستي و سنتي هم دليل ديگر مقاومت اين گروه در مقابل تغيير بود.در واقع تمايل(عادت)ناشي از سالها كار به روش سنتي به عنوان منبعي در مقابل تغيير خود را بروز مي داد.دسته دوم كاركنان هم نوعي وحشت از پديده مجهول داشتند.آنها در مورد تكنولوژي جديد با ابهام روبرو شده بودند و از آنجايي كه هيچگونه شناختي از سيستم اتوماسيون اداري نداشتند در مقابل آن مقاومت مي كردند.براي تكميل بحث بررسي نظريه سيستمي هم مي تواند مفيد باشد.طبق اين نظريه جزيي از سيستم نمي تواند به تنهايي تغيير كند و مدير بايد ارتباط آن جزء با اجزاي ديگر را هم در نظر بگيرد.مدير بايد ديدي جامع به سازمان و تحول سازماني داشته باشد و بداند كسي كه ميخواهد سيستمي را تغيير دهد بايد نه تنها اجزاي آن بلكه كل سيستم را تغيير دهد.در موردي كه بررسي كرديم تغيير در تكنولوژي صورت نمي پذيرد مگر اينكه مدير سازمان اثرات آن را بر افراد سازمان در نظر بگيرد.بررسي رابطه و تعامل بين اين دو بخش ميتواند

منجر به يك تحول اثربخش شود.راه حل:از آنجايي كاركنان مقاومت خود را به صورت آشكار  نشان مي دانند براي مديريت حل مشكل سخت نبود.وي از گروهي كه مسئول اجراي پروژه اتوماسيون اداري در سازمان بود خواست تا دوره اي آموزشي براي آشنايي كاركنان با سيستم جديد برگزار نمايد.به طور موازي دوره هاي آموزش كار با كامپيوتر براي كارمندان مسن برگزار شد.در كنار آن از كاركنان جوان خواسته شد تا به كارمندان با تجربه تر در استفاده از سيستم جديد كمك كنند.پس از آن سيستم اتوماسيون اداري در سازمان پياده شد و از كامندان اندكي كه با وجود آموزش هاي صورت گرفته كماكان توانايي كار با سيستم را نداشتند در واحدهاي بايگاني و انبار و حمل و نقل استفاده شد. پيشنهادات و نتيجه گيري:يكي از الزامات نتيجه دادن اتوماسيون در سازمان ، آموزش نيروي انساني مي باشد.اين آموزش مي تواند مقاومت كاركنان در مقابل پياده سازي سيستم را كاهش داده و با افزايش اطلاعات و دانش آنها زمينه و بستر لازم براي استفاده كارا  از سيستم را فراهم آورد.پيشنهاد مي شود كه سازمان هاي دولتي براي اجراي اتوماسيون اداري برنامه ريزي داشته باشند و ابتدا دوره اي غني و كامل براي آموزش تمامي پرسنل تدارك ببينند.هزينه هاي اين دوره با بالا رفتن اثربخشي فرايندها در آينده پوشش داده خواهد شد. منابع1.استادزاده.مريم.(1387).تحول اداري.فصلنامه تحول اداري:دوره نهم.2.حبيبي،ليلي.(1383).سيستم هاي اتوماسيون اداري.ماهنامه تدبير:شماره 154.3.رابينز،استيون.(1385).مباني رفتار سازماني.ترجمه پارساييان و اعرابي.صص:406-413.4.فرنچ،وندل.و سسيل،اچ بل.مديريت تحول در سازمان.(1389).ترجمه الواني و دانايي فرد.صص:69-755.فيروزيان،محمود.و دهقان نيري،محمود.(1386).عوامل مقاومت كاركنان در برابر برنامه هاي بهبود(تغيير) سازماني(مطالعه موردي).دو ماهنامه مديريت:شماره 123 و 124.6.وب سايت رسمي سازمان جهاد كشاورزي استان

خراسان شمالي به نشاني الكترونيكي:http://www.nkj.ir/7.وب سايت رسمي وزارت جهاد كشاورزي به نشاني الكترونيكي:http://www.maj.ir/8.وب سايت غير رسمي ناظران به نشاني الكترونيكي:http://www.nazeran.com/ مطالعه موردي: اتوماسيون اداري/مقاومت كاركنان حامد خراساني طرقي دانشجوي كارشناسي ارشد مديريت اجرايي،دانشگاه تهران ' )

document.write( addy46222 )

document.write( '' )

//-->\n

آدرس ايميل جهت جلوگيري از رباتهاي هرزنامه محافظت شده اند، جهت مشاهده آنها شما نياز به فعال ساختن جاوا اسكريپت داريد

the person in an enterprise responsible for the information technology and computer systems that support enterprise goals. As information technology and systems have become more important, the CIO has come to be viewed in many organizations as a key contributor in formulating strategic goals. In many companies, the CIO reports directly to the Chief Executive Officer (CEO). In some companies, the CIO sits on the executive board. Typically, the CIO in a large enterprise delegates technical decisions to employees more familiar with details. Usually, a CIO proposes the information technology an enterprise will need to achieve its goals and then works within a budget to implement the plan. Typically, a CIO is involved with analyzing and reworking existing business processes, with identifying and developing the capability to use new tools, with reshaping the enterprise's physical infrastructure and network access, and with identifying and exploiting the enterprise's knowledge resources. Many CIOs head the enterprise's efforts to integrate the Internet and the World Wide Web into both its long-term strategy and its immediate business plans.     {endslide}

گردش اطلاعات

... Circulation of information دانش بشر يعني اطلاعات؛ و اطلا عات منهاي ارتباطات بي معناست. مهدي ياراحمدي خراساني مقدمه   دانش بشر يعني اطلاعات و اطلاعات منهاي ارتباط بي معناست . در عصر حاضر توسعه از مفهوم سخت افزاري خود خارج شده و در تعريف آن بايد بر ارتباطات و اطلاعات تأكيد كرد .اطلاعات به عنوان ماده گرانيها قرن حاضر ، به نظامهاي اطلاعاتي و ارتباطي پيشرفته نياز دارد . در واقع تفاوت عمده ميان كشورهاي پيشرفته و عقب مانده

درنقش و ارزش اطلاعات آنها نهفته است . بر پايه نظريات برخي از صاحبنظران ، قدرت در جايي متمركز مي شود كه بيشترين اطلاعات در آنجا وجود دارد . و امروزه شاهد آنيم با توجه به اهميت و نقش اطلاعات جنگ هاي سرد و ( بعضاً سخت ) در ارتباط با دستيابي، نگهداري و دسترسي به اطلاعات در جوامع صورت مي پذيريد.   بايد هاي فناوري اطلاعات با توجه به ضرورت گردش اطلاعات   يكي از موارد فسادآور، نبود گردش آزاد اطلاعات است. اگر  مردم به طور مساوي به اطلاعات دسترسي نداشه باشند  رانت اطلاعاتي به وجود مي آيد. مردم بايد فرآيندها و تصميمات را بدانند و در مورد برگزاري مناقصه ها به طور مساوي از اطلاعات برخوردار باشند. با عنايت به اين مطالب نظام IT   مي بايست در برگيرنده ي بايد هاي زير باشد: 1- گردش آزاد اطلاعات. 2- دسترسي مردم به طور مساوي به اطلاعات. 3- عدم رانت اطلاعاتي. 4- اطلاع مردم از فرآيندها و تصميمات. 5- اطلاعات برگزاري مناقصه ها، به طور مساوي منتشر شود. 6- آزادي اطلاعات در جامعه.   نظام IT   مناسب براي گردش اطلاعات   نظام IT   مناسب براي گردش اطلاعات بايد بتواندبه سوالات زير بصورت دقيق و كامل پاسخ داده دهد: 1-چگونه مي توان سيستم گردش اطلاعات ايجاد كرد؟ 2- نقش فناوري اطلاعات و ارتباطات ( آي تي و آي سي تي) در سيستم گردش اطلاعات چگونه است؟ 3-چگونه مي توان دسترسي مساوي مردم به اطلاعات در اين سيستم را تضمين كرد؟ 4- رانت اطلاعاتي يعني چه و چگونه به وجود مي آيد؟ 5- چرا مردم از فرآيندها و تصميم ها اطلاع ندارند؟ 6- چگونه مي توان

سيستمي طراحي كرد كه مسئولان و مديران مجبور به انتشار اطلاعات مربوط به تصميم ها و فرآيندها شوند؟7- چگونه مي توان اطلاعات مربوط به مناقصه ها را به طور مساوي در دسترس مردم قرار داد؟ 8- آزادي اطلاعات چيست؟ 9- آزادي اطلاعات چه اصول و محورهايي دارد؟ 10- چشم انداز آينده توليد، توزيع، گردش و مصرف اطلاعات چگونه است؟   سيستم گردش اطلاعات اطلاعات (Information) هر نوع داده، سند، فايل و اطلاعي است كه قابل ارايه و انتقال به ديگري باشد.از نظر حقوقي اطلاعات يا مجاني است ( تبليغات) و يا داراي ارزش اقتصادي و موضوعيت مالي ( حقوق مالكيت هاي فكري و شعب مختلف آن، سهام، اوراق بهادار و پول ديجيتال) و يا داراي ارزش مقدماتي براي مبادله است ( تبادل اطلاعات تجاري و بازرگاني) و يا جزو حريم خصوصي اشخاص و يا در نهايت اطلاعات دولتي است (طيف وسيعي از اطلاعات بوروكراتيك و مرتبط با امنيت ملي). براي ايجاد سيستم گردش اطلاعات بايد به دو نكته توجه كرد: 1- فناوري» انتقال اطلاعات. 2- اطلاعات» جريان يافته در بستر فناوري. سيستم هاي رايانه اي و اينترنتي به كمك تكنولوژي انفورماتيك و اتوماسيون مهمترين فناوري هاي موجود براي انتقال اطلاعات در عصر كنوني به شمار مي آيند. در بخش محتواي اطلاعات جريان يافته در اين بستر يا شبكه فني، مسئله مهمتر و بلكه مشكل تر است چرا كه با وجود در اختيار بودن سيستم هاي انتقال اطلاعات، بخش هاي مختلف دولتي و اداري خود را ملزم به انتشار اطلاعات روي اين شبكه ها نمي بينند. بخش دولتي، تنها توليدكننده بزرگ اطلاعات در محدوده هاي قانون گذاري، آمار، فرهنگ، اقتصاد، حمل ونقل، تحقيقات و صنعت مي باشد. از ديدگاه اقتصادي اين اطلاعات

به كمك فناوري جديد مي تواند به واسطه ارزش افزوده اي كه بخش خصوصي درآن ايجاد مي كند به موضوعي براي تجارت تبديل و ثروت هاي زيادي از طريق ايجاد شغل هاي جديد اطلاعاتي توليد شود.   رانت اطلاعاتي بخش زيادي از اطلاعات موجود در دستگاه هاي دولتي، به دليل تشخيص مدير مربوطه و يانگرش سنتي نسبت به موضوع، انتشار اطلاعات به بايگاني ثابت سپرده مي شود، هنگامي كه اصل آزادي دسترسي -طبق قانون- به رسميت شناخته نشده است. مسئول سازمان و نهاد دولتي خود تصميم مي گيرد كه چه چيزي را در دسترس قرار دهد و چه مدركي محرمانه و سري باشد.منتشر نشدن اطلاعات توسط دستگاه هاي دولتي در برخي موارد منجر به ايجاد رانت اطلاعاتي مي شود. رانت اطلاعاتي يعني دسترسي ويژه يك فرد يا گروه به اطلاعات و پنهان نگه داشتن آن از دسترس عموم. البته بديهي است كه حق دسترسي مردم به اطلاعات نبايد نامحدود باشد. اصولي وجود دارند كه به موجب آن بعضي موارد مستثني هستند. اين محدوديت ها در سه گروه اصلي قرار دارند:  1- حمايت از منافع كشور ( امنيت ملي و نظم عمومي)  2- حمايت از اشخاص ثالث حريم خصوصي افراد واسرار تجاري شركت ها)  3- حمايت از فرايندهاي تصميم سازي و اجتناب از هزينه وفعاليت اداري زياد.   نقش فناوري اطلاعات وارتباطات براي ايجاد سيستم گردش اطلاعات فناوري اطلاعات مهمترين تكنولوژي موجود جهاني براي ايجاد سيستم هاي انتشار اطلاعات در جوامع است و رايانه ها فقط بخشي از اين فناوري هستند. متاسفانه بهره گيري غلط از رايانه در سيستم دولتي خود به معضل جديدي تبديل شده است. درحال حاضر رايانه ها در موسسات مالي، اقتصادي و اداري نه به عنوان سيستم هاي رايانه اي مورد

استفاده قرار گرفته اند، بلكه حداكثر به عنوان منابع ذخيره اطلاعات ديده مي شوند كه با توجه به فرايندهاي اضافي ورود ثبت اطلاعات، نظام بوروكراتيك كشور بيش از پيش طولاني و ناكارآمد شده است. اكنون حداقل 8 سرويس مهم اينترنتي مبتني بر شبكه جهاني اينترنت وجود دارد كه از طريق آنها مي توان به انتشار اطلاعات دركشور پرداخت. وب سايت، ايميل، وبلاگ، چت روم، فروم، يوزنت، تل نت و بانك هاي اطلاعاتي از اين جمله هستند. باايجاد بسترهاي فني و شبكه اي مي توان اطلاعات موجود را روي پرتال هاي اينترنتي منتشر كرد و دريافت و انتقال اطلاعات را مي توان از طريق اينترنت و اينترانت انجام داد. اين سيستم مي تواند بخش مهمي از پروژه مهم دولت الكترونيك در ايران تلقي شود.انقلاب اطلاعات و سيستم اينترنت باعث شده است تا مفاهيم مربوط به حق دسترسي عمومي به اطلاعات از ريشه دگرگون شود. قوانين و قواعد « دسترسي به اطلاعات دولتي» در ايران عمدتا پيش از انقلاب، اطلاعات تدوين شده اند. يعني زماني كه واسط كاغذي مهمترين وسيله ارائه اطلاعات به متقاضي بود. در اين وضعيت توان بسيار محدودي براي دريافت اطلاعات وجود داشت، اما اكنون هر نهادي مي تواند از طريق سرويس هاي اينترنتي اقدام به انتشار اطلاعات و دريافت تقاضاهاي مردم كند. متاسفانه لايحه آزادي اطلاعات كه اكنون در مجلس خاك مي خورد، از بينش ديجيتالي برخوردار نيست و همچنان اصل كاغذ محوري بر آن حاكم است.   فساد اداري حاصل از عدم گردش اطلاعات منتشر نشدن و عدم گردش اطلاعات باعث فساد اداري مي شود و انتشار آزادانه اطلاعات و حق مردم براي دسترسي مساوي وعادلانه به اطلاعات منجر به جلوگيري از رانت هاي اطلاعاتي دولت

مي شود. همچنين قانونمند كردن جريان اطلاعات دولتي به شفافيت فعاليت اقتصادي و سياسي منجر خواهد شد و خطوط قرمزي كه امروز به سليقه افراد تعيين مي شود، از طرف بالاترين سطوح قانونگذاري كشور معين و مشخص خواهد شد. انتشار اطلاعات مربوط به برگزاري مناقصه ها و مزايده ها بر روي وب سايت اينترنتي سازمان ها باعث مي شود تا علاوه بر دسترسي عموم به اين اطلاعات امكان نظارت عمومي بر عملكرد دولت نيز پديد آيد كه اين مسئله مهمترين عامل كاهش فساد اداري خواهد بود.   توليد، توزيع و مصرف اطلاعات هر يك از فرآيندهاي توليد، توزيع و مصرف اطلاعات، داراي ويژگي هاي خاص خود هستند. اين سه ارتباط سيستميك و مستقيم هم با يكديگر دارند. رويكرد به توليد و انتشار اطلاعات، به طور كلي در جوامعي صورت مي گيرد كه به اصطلاح وارد مرحله جامعه اطلاعاتي (I,formation Society) شده باشد. جوامع در گذار به توسعه يافتگي مراحل كشاورزي، صنعتي و فراصنعتي را طي كرده و وارد مرحله اي شده اند كه در آن محور توسعه اطلاعات است. در جامعه اطلاعاتي مغز افزار به جاي سخت افزار و اطلاعات و آگاهي و دانش به جاي بازو و قدرت بدني و سيستم هاي پردازش اطلاعات و شبكه ها به جاي ماشين هاي صنعتي در محور توسعه قرار دارند. به قول امانوئل كاستلز ما وارد عصر جديدي شده ايم كه اطلاعات در آن حرف اول را مي زند: عصر اطلاعات.  نتيجه گيري فراهم ساختن امنيت اطلاعات و ارتباطات هرچند با توجه به مطالب فوق الذكر گردش اطلاعات امري بايسته و ضروري است ولي زماني كه صحبت از زيرساخت ارتباطي و اطلاعاتي سازمان به ميان مي آيد، بي درنگ مهمترين موضوعي كه به ذهن خطور

مي كند مساله چگونگي امنيت اطلاعات و ارتباطات سازمان است. يك ساختار ارتباطي هرچقدر هم كه پيشرفته باشد، اگر امن نباشد، فلسفه اصلي به كارگيري فناوري اطلاعات در سازمان را زير سوال مي برد و همه كاركردهاي مثبت آن را به خطر مي اندازد. مدير فناوري اطلاعات در سازمان بايد متوجه باشد كه اگر به موازات تسهيل روند گردش اطلاعات در سازمان فكري به حال افزايش امنيت بستر اطلاعاتي نكند، افزايش ميزان تبادل اطلاعات عملا به معني به خطرانداختنِ هرچه بيشتر دانش، تجربه، سرمايه معنوي و از همه مهمتر اسرار محرمانه سازمان است كه گاه ارزش اقتصادي يا راهبردي فراوان دارد.

بازاريابي اينترنتي

امكان خريد در هر ساعت شبانه روز را فراهم مي سازد. مهدي ياراحمدي خراساني     اشاره   امروزه اهميت بازاريابي و شيوه هاي جلب و جذب مشتري بر هيج كس پوشيده نيست. در واقع شيوه هاي جذب مشتري و طرح هاي نوين بازاريابي خود به عنوان عامل مهمي در جهت مزيت رقابتي سازمان ها و شركت ها مي باشد. در اين مجال مي خواهيم به بررسي واقعيتي اثر گذار در فرآيند بازاريابي بپردازيم. واقعيتي به نام؛  بازاريابي اينترنتي.   مقدمه   ورود كامپيوتر به زندگي بشر فصل جديدي در تحول و توسعه انسان ها را بوجود آورد و در واقع زندگي را به گونه اي متفاوت و متاثر از خود قرار داد. در عصر حاضر توسعه از مفهوم سخت افزاري خود خارج شده و در تعريف آن بايد بر ارتباطات و اطلاعات و ميزان بهره گيري از فن آوري اطلاعات تأكيد كرد .اطلاعات به عنوان ماده گرانيها قرن حاضر ، به نظامهاي اطلاعاتي و ارتباطي پيشرفته نياز

دارد . در واقع تفاوت عمده ميان كشورهاي پيشرفته و عقب مانده درنقش و ارزش اطلاعات آنها و ميزان استفاده از فن آوري اطلاعات نهفته است . بر پايه نظريات برخي از صاحبنظران ، قدرت در جايي متمركز مي شود كه بيشترين اطلاعات در آنجا وجود دارد . و امروزه شاهد آنيم با توجه به اهميت و نقش اطلاعات جنگ هاي سرد و ( بعضاً سخت ) در ارتباط با دستيابي، نگهداري و دسترسي به اطلاعات در جوامع صورت مي پذيريد. اين واقعيت عرصه هاي مختلف سياسي، اجتماعي و اقتصادي را در دنيا فراگرفته است. يكي از عرصه هاي اقتصادي و مالي جهاني كه در اين زمينه تاثيرات زيادي پذيرفته است عرصه بازاريابي (marketing) مي باشد. آنچه كه امروزه با عنوان "شهر الكترونيكي" يا (E-city) از آن ياد مي شود به لحاظ برخورداري از ويژگي هاي ايده آل و منحصر به فرد، ممكن است در شرايط واقعي تا حدي آرماني به نظر برسد. از اين رو منطقي تر آن است كه در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات به جاي سخن گفتن از "شهر الكترونيكي"، به "آرمان شهر الكترونيكي" يا (E-topia) بيانديشيم و كوشش نماييم ويژگي هاي آرماني را به تدريج با تكامل بخشيدن به شهرهاي الكترونيكي كنوني، محقق سازيم. آرمان شهري كه در آن همه چيز الكترونيكي است. از خريد و فروش و ارتباط گرفته، تا بازاريابي و صادرات و واردات و حتي در بعضي فرهنگ ها ازدواج!! به طور كلي واژه بازاريابي اينترنتي به استفاده از اينترنت جهت انجام تبليغات، فروش كالا و خدمات اطلاق مي گردد. اين بازاريابي نوعاً بر اصل “پرداخت به

ازاي هر كليك” استوار است و شامل آگهي هاي تبليغاتي موجود در سايت ها، ايميل هايي كه براي معرفي محصولات ارسال ميشود، آگهي هاي متحرك و جذاب گرافيكي، تبليغ در موتورهاي جستجو، تبليغات در وبلاگهاي مختلف و مقالات تبليغاتي مي باشد. بازاريابي اينترنتي؛ تعريف مفهوم كلمه بازاريابي برهمگان روشن است. كلمه اي كه ساليان سال همه به گونه اي خواسته يا ناخواسته با آن در ارتباط بوده اند. اما زماني كه مقوله ي بازاريابي اينترنتي مطرح مي شود در واقع مي بايد بروز پديده ي جديدي را تعريف نمود. آغاز بازاريابي اينترنتي به اوايل دهه 90 برمي گردد، در آن زمان وب سايت ها اطلاعات خود را به روشي بسيار ساده و تنها با استفاده از فايل هاي متني ارائه مي دادند، به تدريج گرافيك و در پي آن تبليغات تصويري به سايت هاي مختلف افزوده شد. آخرين قدم در اين زمينه تكامل تجارت آنلاين و به كارگيري اينترنت جهت سرعت بخشيدن به فروش كالا و خدمات است. بازاريابي اينترنتي بخشي از تجارت الكترونيك است كه مديريت اطلاعات، روابط عمومي، خدمات مشتريان و بخش فروش را در بر دارد. به طور كلي تجارت الكترونيك و بازاريابي اينترنتي از زماني كه دسترسي به اينترنت به صورت گسترده براي عموم مردم فراهم شد، رواج يافته است.در حال حاضر بيش از يك سوم مصرف كنندگان خانگي در كشورهاي توسعه يافته از جمله ايالات متحده ي آمريكا و بسياري از نقاط اروپا كه به شبكه اينترنت دسترسي دارند، خريدهاي خود را به صورت اينترنتي انجام مي دهند. اين روش براي شركت هايي كه مايلند فعاليت هاي از راه دور

خود را گسترش دهند و اصطلاحا آنرا به تجارت آنلاين تبديل نمايند نيز ثمربخش است. مدل هاي تجاري بازاريابي اينترنتي و انواع مختلف آن بازاريابي اينترنتي به چندين مدل مختلف وجود دارد و مدل هاي اصلي آن عبارتند از : business-to-business كه اصطلاحا B2B نام گرفته و business-to-consumer كه B2C ناميده مي شود. در مدل B2B دو شركت مختلف با يكديگر به تجارت مي پردازند، در حاليكه مدل B2C مستقيما با مصرف كننده در ارتباط است. بازاريابي اينترنتي با مدل B2C آغاز شد و به تدريج مدل B2B نيز كه پيچيده تر از مدل اول بود پديدار گشت. مدل سومي نيز وجود دارد كه چندان رايج نيست و peer-to-peer يا اصطلاحا P2P ناميده مي شود، در اين مدل افراد اجناس مختلف را بين خود به اشتراك و معاوضه مي گذارند . سايت Kazaa يك نمونه از P2P است كه بر مبناي به اشتراك گذاردن انواع فايل ها از جمله فايل هاي موسيقي، فيلم، متن و غيره توسط كاربران، راه اندازي شده است. بازاريابي اينترنتي اشكال مختلفي دارد، يكي از آنها مشخص كردن محدوده قيمت است، مانند سايت priceline.com. در اين حالت، مشتريان محدوده قيمت و بودجه اي را كه مي خواهند صرف كنند، مشخص مي كنند و سپس از ميان اجناس موجود در آن محدوده، كالايشان را انتخاب مي كنند. شكل ديگر، جستجو به منظور يافتن ارزانترين قيمت است، مانند سايت Hotwire.com.در اين سايت كاربران به دنبال كمترين قيمت براي كالاي مورد نظر خود هستند. آخرين روش “حراج آنلاين” است، مانند سايت Ebay.com، كه خريداران بر روي اجناس موجود قيمت هاي پيشنهادي خود را مي

گذارند و در واقع نوعي مزايده آنلاين است.بازاريابي اينترنتي؛ مزايا – محدوديت ها   الف - مزايا مانند همه ي پديده هاي زندگي دنيوي بازاريابي اينترنتي نيز در برگيرنده مزايا و محدوديت هاي خاص خود است.از مهمترين مزاياي بازاريابي اينترنتي مي توان به در دسترس بودن اطلاعات وسيع و نامحدود اشاره نمود، كاربران با اتصال به اينترنت و جستجوي كالاي مورد نظرشان به راحتي قادرند در هر ساعتي از شبانه روز اطلاعات كاملي راجع به آن كالا دريافت نمايند و در صورت تمايل نسبت به خريد آن اقدام كنند. به علاوه فروش آنلاين براي مالكين شركت ها به علت عدم نياز به نيروي كاري، مقرون به صرفه تر نيز مي باشد. به طور كلي با استفاده از بازاريابي اينترنتي مي توان بازار محدود و محلي را به بازاري گسترده و جهاني تبديل نمود. ب- محدوديت ها محدوديت هاي بازاريابي اينترنتي هم براي مشتريان و هم براي فروشندگان مشكلاتي بوجود مي آورد. پايين بودن سرعت اينترنت مي تواند مسبب مشكلات بسياري شود، اگر حجم اطلاعات و تعداد صفحات وب سايت شركتي بيش از اندازه زياد باشد، كاربران براي دريافت و دانلود اطلاعات مورد نظر خود به كوشش فراوان نياز خواهند داشت. بازاريابي اينترنتي به خريداران امكان لمس، بو كردن، چشيدن و به طور كلي ديدن كالا از نزديك را قبل از خريد، نمي دهد. برخي از فروشندگان عرصه تجارت الكترونيك، براي هر چه كم رنگ تر جلوه دادن اين قبيل مشكلات و جلب اطمينان مشتريان، سياست هاي مختلفي را به كار مي گيرند و تحت شرايطي امكان بازپس فرستادن كالا را در اختيار خريداران آنلاين قرار

مي دهند.   فراهم ساختن امنيت بازاريابي اينترنتي هرچند با توجه به مطالب فوق الذكر بازاريابي اينترنتي امري بايسته و ضروري است ولي زماني كه صحبت از زيرساخت آن به ميان مي آيد، بي درنگ مهمترين موضوعي كه به ذهن خطور مي كند مساله چگونگي امنيت بازاريابي اينترنتي است. يك ساختار ارتباطي هرچقدر هم كه پيشرفته باشد، اگر امن نباشد، فلسفه اصلي به كارگيري فناوري اطلاعات در سازمان را زير سوال مي برد و همه كاركردهاي مثبت آن را به خطر مي اندازد. مدير فناوري اطلاعات در سازمان بايد متوجه باشد كه اگر به موازات تسهيل روند بازاريابي اينترنتي در سازمان فكري به حال افزايش امنيت بستر بازاريابي اينترنتي نكند، افزايش ميزان تبادل اطلاعات عملا به معني به خطرانداختنِ هرچه بيشتر دانش، تجربه، سرمايه معنوي و از همه مهمتر اسرار محرمانه سازمان است كه گاه ارزش اقتصادي يا راهبردي فراوان دارد.   اقدامات امنيتي براي خريداران و فروشندگاني كه از تجارت آنلاين استفاده مي كنند، نگراني هاي امنيتي مسئله بسيار مهمي است. بسياري از مصرف كنندگان از آنجائيكه به امنيت اطلاعات شخصي خود در اين سايت ها اطمينان ندارند، در مورد خريد اينترنتي دچار ترديد مي شوند. اخيرا برخي از شركت هايي كه خدمات فروش آنلاين ارائه مي دهند، از دادن هرگونه اطلاعات در مورد خريداران به شدت اجتناب مي ورزند. حتي شركت هايي وجود دارند كه در وب سايت خود به امنيت اطلاعات شخصي خريداران اشاره نموده و آن را صد در صد تضمين مي كنند. در پاره اي موارد نيز اين امكان در اختيار كاربر قرار داده مي شود كه پس از اينكه خريدش به پايان رسيد، اطلاعات شخصي

خود را از بانك اطلاعاتي شركت مورد نظر حذف نمايد. به هرحال ، بسياري از خريداران آنلاين از اين امر كه ممكن است اطلاعات شخصي شان در اختيار ديگر شركت ها قرار بگيرد، كاملا بي اطلاعند. در چنين حالتي هيچ راهي جهت متوقف نمودن اين انتقال اطلاعات وجود نخواهد داشت. امروزه شركت هايي كه فروش آنلاين انجام مي دهند، اقدام به استفاده از روش هاي گوناگون به منظور حفظ حريم اطلاعات شخصي مشتريان و برطرف نمودن نگراني هاي آنها هستند. پنهان سازي اطلاعات (Encryption) يكي از روشهاي اصلي است كه در اين زمينه به كار گرفته مي شود. در اين روش اطلاعات كاربران به كدهايي تبديل مي شود كه دسترسي به اطلاعات آنها تنها با تاييد شركت مورد نظر امكان خواهد داشت. به عبارت ديگر با قوي تر شدن اين سيستم، درجه امنيت اطلاعات نيز بالاتر مي رود. اثرات بازاريابي اينترنتي بر بازار صنايع بازاريابي اينترنتي تاثير فراواني بر بازار صنايع مختلف از جمله موسيقي، بانكداري و خريد و فروش عتيقه داشته است، در صنعت موسيقي بسياري از مصرف كنندگان و علاقمندان به جاي خريد سي دي، از سايت هاي اينترنتي MP3 هاي مورد نظر خود را خريداري و دانلود مي نمايند. مدت هاي مديد، صحبت در مورد قانوني يا غير قانوني بودن دانلود فايل هاي موسيقي، بحث روز دست اندر كاران اين صنعت به شمار مي رفت. بازاريابي اينترنتي بر صنعت بانكداري نيز بي تاثير نبوده و روز به روز بر تعداد بانك هايي كه خدمات آنلاين انجام مي دهند، افزوده مي گردد. اين سيستم به دليل عدم نياز به مراجعه به شعب بانك

ها، از طرف مشتريان مورد استقبال بسيار قرار گرفته است.آمار نشان داده در حال حاضر بيش از 50 ميليون نفر از ساكنان آمريكا عمليات بانكي خود را به صورت آنلاين انجام مي دهند. البته پيشرفت تكنولوژي و بالا رفتن سرعت اتصال اينترنت در گسترش اين سيستم هاي بانكي تاثير چشمگيري داشته است. امروزه خدمات بانكي آنلاين يكي از پرسرعت ترين عملياتي است كه از طريق اينترنت انجام مي شود. 44 درصد از كل كاربران اينترنت، عمليات بانكي خود را به صورت آنلاين انجام مي دهند. با رواج حراج هاي اينترنتي، بازار خرده فروش هاي عتيقه نيز در معرض خطر قرار گرفت. اشياي عتيقه اين روزها در Ebay.com به فروش مي رسند و قيمت آنها نيز دستخوش تغييرات بسياري مي گردد. خريداران و فروشندگان قبل از اينكه اقدام به خريد اشياء قيمتي نمايند، در سايت Ebay قيمت ها را چك مي كنند و معمولا قيمت هاي موجود در اين سايت به عنوان قيمت استاندارد كالا در نظر گرفته مي شود.   بازاريابي اينترنتي؛ فريبنده يا واقع گرا در نوامبر سال 2004 دادگاهي به منظور رسيدگي به شكايت عليه نرم افزار Bonzi Buddy مبني بر فريبنده بودن تبليغ اينترنتي اين نرم افزار تشكيل شد. ظاهرا پنجره هاي تبليغاتي اين نرم افزار، كاملا شبيه به پنجره هاي ويندوز مايكروسافت بود، اين امر سبب گمراهي كاربران مي شد به طوري كه پس از كليك بر روي اين پنجره ها زماني كه متوجه اشتباه خود مي شدند و سعي در بستن پنجره هاي تبليغاتي داشتند، به وب سايت Bonzi ارجاع داده مي شدند. در تاريخ 27 ماه مه سال 2005،

شركت Bonzi نهايتا پذيرفت كه شكل ظاهري پنجره هاي تبليغاتي خود را تغيير دهد. در حال حاضر براي آگاهي دادن به كاربران اينترنتي در بالاي پنجره هاي تبليغاتي اين نرم افزار كلمه “آگهي تبليغاتي” به چشم مي خورد.اخيرا بحث هايي نيز در رابطه با ماليات فروش آنلاين از گوشه و كنار به گوش مي رسد، در حال حاضر در كشور آمريكا خريداران آنلاين در پايان هر سال ماليات اجناسي را كه از طريق اينترنت خريداري نموده اند، همراه با بقيه ماليات هاي خود پرداخت مي كنند. هر چند به نظر مي رسد تنها تعداد اندكي از كاربران اين نوع ماليات را پرداخت مي نمايند. به همين منظور اخيرا در سيزده ايالت مختلف آمريكا شركت ها را تشويق مي كنند كه به ازاي هر كالايي كه آنلاين به فروش مي رسانند، ماليات آن را نيز در نظر بگيرند، اما هنوز اجباري در اين مورد وجود ندارد. به هر حال اگر وضع به همين منوال ادامه پيدا كند، طولي نمي كشد كه دولت آنها را مجبور به دريافت ماليات نمايد. دولت آمريكا اعلام نموده همه ساله رقمي معادل 15 ميليارد دلار ماليات پرداخت نشده مربوط به خريدهاي آنلاين به اقتصاد اين كشور لطمه وارد مي نمايد.   اثرات توليد، توزيع و مصرف اطلاعات بر بازاريابي اينترنتي هر يك از فرآيندهاي توليد، توزيع و مصرف اطلاعات، داراي ويژگي هاي خاص خود هستند كه بر فرآيند بازاريابي اينترنتي به طور مستقيم يا غير مستقيم اثر گذار مي باشند . اين سه ارتباط سيستميك و مستقيم هم با يكديگر دارند. رويكرد به توليد و انتشار اطلاعات، به طور كلي در جوامعي

صورت مي گيرد كه به اصطلاح وارد مرحله جامعه اطلاعاتي (I,formation Society) شده باشد. جوامع در گذار به توسعه يافتگي مراحل كشاورزي، صنعتي و فراصنعتي را طي كرده و وارد مرحله اي شده اند كه در آن محور توسعه اطلاعات است. در جامعه اطلاعاتي مغز افزار به جاي سخت افزار و اطلاعات و آگاهي و دانش به جاي بازو و قدرت بدني و سيستم هاي پردازش اطلاعات و شبكه ها به جاي ماشين هاي صنعتي در محور توسعه قرار دارند. به قول امانوئل كاستلز ما وارد عصر جديدي شده ايم كه اطلاعات در آن حرف اول را مي زند: عصر اطلاعات. از اين رو بايد به اين نكته اذعان نمود كه فرآيند هاي خاص اطلاعاتي بر همه ي ابعاد فعاليت هاي بشري اثر مي گذارد كه بازاريابي اينترنتي نيز از آن مستثنا نيست. {beginslide id="133" title="براي مشاهده متن انگليسي مرتبط به صورت كشويي اينجا را كليك فرمائيد"} Internet Marketing     Definition: Internet Marketing is an all-inclusive term for marketing products and/or services online – and like many all-inclusive terms, Internet marketing means different things to different people. Essentially, though, Internet marketing refers to the strategies that are used to market a product or service online, marketing strategies that include search engine optimization and search engine submission, copywriting that encourages site visitors to take action, web site design strategies, online promotions, reciprocal linking, and

معرفي نرم افزارهاي اتوماسيون اداري

...OA تشكيل پايگاههاي اتوماسيون اداري در هر سازماني ، لازم و ضروري است محمد حسين خامه چيان     مقدم_ه  امروزه در عص__ر س____رعت و ارتباط__ات و با وجود شبكه هاي جهاني خارجي و داخلي(Internet , Intranet )، پايه

و اساس ايجاد موضوعات مختلف بر مبناي سرعت انتقال داده ها از جائي به جاي ديگر و امكان دسترسي سريع و آسان به داده ها پايه ريزي ميشود . لذا خود موضوع ارتباطات نيز از اين موضوع استثناء نبوده و امروزه از اهميت ويژه اي برخوردار است و چون بخش مهمي از ارتباطات هر سازماني را ، مكاتبات آن سازمان تشكيل مي دهد ، لذا اهميت اين موضوع در مكاتبات هر سازمان نيز خود را نشان مي دهد .  در روشهاي سنتي و البته معمول فعلي ، مكاتبات سازماني ( چه داخلي و چه خارجي ) با استفاده از نامه نگاري هاي معمول و بواسطه كاغذ انجام مي پذيرد ، البته ممكن است در اين راستا ، براي ارسال مكاتبات فوري تر از دستگاههائي مانند نمابر نيز استفاده شود ، ولي آنچه مهم است اينكه همواره از اين روشها استفاده نمي شود .  با توجه به ايجاد شبكه ها و با توجه به اين موضوع كه اكثر نرم افزارهاي امروزه با شبكه هاي فوق پشتيباني مي شوند ، امروزه براي تسهيل در امر مكاتبات و بالا بردن سرعت انتقال داده ها ، از نرم افزارهاي تحت شبكه اي به نام نرم افزارهاي اتوماسيون اداري مي توان بهره برد كه در ادامه اين مقاله به معرفي بيشتر اينگونه نرم افزارها پرداخته ميشود . معرفي اجمالي نرم افزار هاي اتوماسيون اداري  نرم افزارهاي اتوماسيون اداري ، نرم افزارهائي هستند كه توسط آنها ، مكاتبات داخلي و خارجي يك سازمان به سرعت و بدون داشتن نياز به كاغذ ، انجام گرفته و لذا نيازي به نامه نگاريهاي مرسوم

اداري نيست . مزيتهائي كه اين گونه نرم افزارها ، نسبت به مكاتبات فعلي دارند و مي توان از آنها نام برد عبارتند از : ارائه گزارشهاي متنوع ، كاربردي و مديريتي از مكاتبات انجام شده . به عنوان مثال ، مهمترين اين گزارشات عبارتند از :  1 -  گزارش از كارتابل  2 -  گزارش دفتر انديكاتور  3 -  گزارش ارجاع كارها و نامه ها  4 -  گزارش پيگيري ارجاع____ات  5 –  گزارش مكاتبات بدون پاسخ  6 -  گزارشهاي آماري ( به صورتهاي مختلف مديريتي ، نموداري ، ...)  7 – گزارشهاي مربوط به سابقه يك نامه ( البته در مكاتبات فعلي نيز ، مي توان بعضي از اين گزارشگيريها را انجام داد ولي چيزي كه مهم است سرعت انجام كار است .) ايجاد تعداد نامحدودي دبيرخانه و در هر دبيرخانه تعداد نامحدودي دفتر انديكاتور با س_____اختاره_____ا و ماهيتهاي مختلف و گوناگون ، به عنوان مثال : دفتر انديكاتور نامه هاي داخلي ، خارجي ، عادي ، محرمانه و ...  ثبت مشخصات كامل يك نامه ، به عنوان مثال : نام دفتر انديكاتور ، شماره ثبت نامه ، تاريخ ثبت ، طبقه بندي نامه ، نحوه ارسال ، فوريت نامه ، تهيه كننده نامه ، موضوع نامه ، تاريخ پيگيري ، شماره دبيرخانه مركزي ، شماره هاي عطف و پيرو ، يادداشت ، پيوست ، شرح پيوست ، اهميت نامه ، امكان پيوست مدارك مختلف به نامه و گزارشگيريهاي مختلف از هر يك از موارد فوق . ايجاد تسريع در مكاتبات ، مخصوصا" مكاتبات خارجي كه نياز به وقت و زمان بيشتري دارد و در

نتيجه تسريع در امور سازماني . ذكر اين نكته مهم است كه هر چه سرعت ارسال يك نامه بيشتر باشد ،سرعت دريافت پاسخ آن نامه نيز بالاتر ميرود . جستجو و بازيابي يك نامه به طرق مختلف و متنوع با سرعتي بالا . البته بسته به نرم افزار مورد استفاده ، مي توان يك نامه را ، بوسيله هركدام از مشخصات ثبت شده آن و يا تركيبي از آنها بازيابي نمود .   معرفي كلي تر نرم افزار  نرم افزارهاي اتوماسيون اداري با نگرش بر مفهوم مديريت گردش كار ، به گونه اي طراحي گرديده اند تا كليه كارهاي مكاتباتي و درجريان يك سازمان را كه منجر به توليد و گردش اطلاعات و مستندات در سطح سازمان و حتي در سطحي فراتر از يك سازمان خواهد شد را مديريت نمايند .  بخشي از عمده ترين اطلاعات در گردش هر سازمان ، در قالب مكاتبات داخلي و خارجي آن سازمان صورت مي گيرد و نرم افزارهاي اتوماسيون اداري به گونه اي طراحي و توليد گرديده اند تا بتوانند تمام نيازهاي سازمان را تأمين كرده و لذا يك سيستم يكپارچه گردش اطلاعات توليد كنند .  مفهوم مديريت گردش كار و طراحي و توليد نرم افزارهاي مبتي بر معماري امروزه در فناوري اطلاعات ( IT ) Information Technology ، مورد توجه بسياري از شركتهاي نرم افزاري قرار گرفته و بزرگترين شركتهاي نرم افزاري جهان از جمله Micro soft ، IBM ، Oracle ، Compaq و … سرمايه گذاريهاي عظيمي را در طراحي و توليد نرم افزارهاي مناسب و كاربردي در اين بخش نموده اند و نمونه هاي موفقي

را نيز طراحي نموده اند .  در كشور عزيزمان ايران ، نيز نرم افزارهائي در اين رابطه طراحي و توليد شده اند كه به عنوان نمونه اي از نرم افزارهاي اتوماسيون اداري ميتوان به نرم افزارهاي طراحي و توليد شده توسط شركت گويا سيستم ، شركت بريد سامانه نوين و يا شركت همكاران سيستم اشاره كرد . اين نرم افزارها مبتي بر WEB و شبكه هاي TCP/IP )Transmission Control Protocol / Internet Protocol ) ، ( پروتوكل كنترل انتقال / پروتوكل اينترنت – مجموعه قراردادهاي كنترل قرارداد ) طراحي شده اند ، لذا هر كاربر ميتواند با داشتن يك سيستم رايانه ، سيستم عامل Window 9x و يك پويشگر شبكه ( Browser ) مانند  IE ) Internet Explorer ) به آن دسترسي داشته و به راحتي و با استفاده از كمترين زمان ممكن مكاتبات خود را به ساير كاربران ارسال كرده و يا دريافت كنند . كارتابل الكترونيكي  در نرم افزارهاي اتوماسيون اداري ، كارتابل الكترونيكي يكي از اصلي ترين رابطهاي كاربري مي باشد كه توسط آن مي توان به بخش عمده اي از اطلاعات مورد نياز ، دسترسي پيدا كرد . لذا اولين ابزاري كه يك كاربر به آن نياز دارد ، ايجاد يك كارتابل الكترونيكي مي باشد تا بتواند كليه نامه ها و اسنادي كه براي او ارسال گرديده و يا ميخواهد به فرد ديگري ارسال كند ، از طريق اين كارتابل قابل دسترسي ، انتقال و مديريت باشد . قابليتهائي كه كارتابلهاي الكترونيكي نسبت به نوع دستي آن دارد عبارتند از : تهيه گزارشهاي مختلف و متنوع از كارتابل . ارجاع كار

به ساير كارتابل ها به صورت تكي و گروهي .  پيگيري كارهاي انجام شده با سرعتي بسيار بالاتر از كارتابلهاي دستي .  طبقه بندي سريع و آسان اطلاعات به صورتهاي مختلف .  تهيه انواع نامه و پيام با انواع پيوستهاي متني ، فايلي ، صوتي و تصويري .  جستجوي سريع و آسان بر روي تمام اطلاعات موجود در كارتابل به صورت تركيبي .  پيگيري كارهاي انجام نشده .   اطلاعات پايه  در هر نرم افزار اتوماسيون اداري ، پيكربندي اصلي نرم افزار را ، اطلاعات پايه تشكيل مي دهند . اطلاعات پايه ، شامل آن سري از اطلاعاتي هستند كه هنگام پيكر بندي سيستم وارد شده و در زمانهاي بعدي مي توان از آنها استفاده نمود ، به عنوان مثال ، آدرس كارتابهاي ساير كاربراني كه از سيستم استفاده مي كنند براي رونوشتهاي يك نامه . مهمترين اطلاعات پايه اي كه در اين گونه نرم افزارها ، استفاده ميشود ، شامل موارد زير هستند : تعريف قسمتها و واحدهاي سازماني و ساختار سازماني تعريف پرسنل سازمان و كارتابلهاي درون و برون سازماني تعيين مسير ارسال و دريافت مكاتبات و كارها فوريت انجام كار تعريف دفاتر ثبت ( اعم از محرمانه ، عادي و ….) اسامي شركتها و سازمانها  تعريف فرمت چاپ نامه ها ثبت امضاء الكترونيكي اندازه پذيري  يكي ديگر از مهمترين توانائيهائي كه هر نرم افزار اتوماسيون اداري بايد دارا باشد ، اندازه پذيري آن است ، به اين معني كه با توجه به گستردگي روزافزون ساختارهاي اداري ، چه از نظر سازماني و چه در گستره جغرافيائي ، اين گونه نرم افزارها بايد

قادر باشند كه با ابعاد گوناگون سازمانها خود را هماهنگ كنند .  در سازمانهاي بزرگ ، مسئله پيچيدگي و تنوع ساختار سازماني و تعداد واحدهاي درون سازماني مطرح مي گردد كه هر يك داراي فرايندهاي متنوع مكاتبات و ثبت و ضبط اطلاعات مربوطه و همچنين ارسال كارها و مكاتبات به ساير واحدها ميباشند .  با توسعه فعاليت هر سازمان ، اولين مسئله اي كه مطرح ميگردد ، گستردگي جغرافيائي و توزيع ادارات ، شعب و نمايندگيها در سطح يك شهر يا يك كشور و گاه فراتر از آن خواهد بود ، كه در مورد شركتهاي آب و فاضلاب ، اين مسئله به وضوح خود را نشان مي دهد .  گام ديگري كه يك سيستم اتوماسيون اندازه پذير بايد بردارد ، ارتباط سازمانهاي مختلف با الگوها و ساختارهاي سازماني گوناگون در سطح ارسال و دريافت مكاتبات و در عين حال داشتن استقلال كامل اطلاعاتي در درون خود است و بايد بتواند مكاتبات خود را به صورت بدون كاغذ با ساير سازمانها در سطح شهر و يا فراتر از آن ، ارسال و دريافت نمايد .  به عنوان نمونه اي از شبكه اتوماسيون اداري ، مي توان به شبكه اتوماسيون اداري استان آذربايجان شرقي اشاره نمود كه در آن بيش از 30 سازمان دولتي و چندين واحد بزرگ صنعتي در بخش ارسال و دريافت مكاتبات درون سازماني و برون سازماني به يكديگر متصل شده اند و كليه كارهاي مكاتباتي خود را از اين طريق انجام ميدهند .  همچنين مي توان از سازمانها و ارگانهاي زير نيز در اين رابطه نام برد :  وزارت نيرو ، ا مور

مجلس وزارت نفت ، - وزارت پست ، - وزارت دارائي ، - شركت ملي نفت . ساير امكانات نرم افزارهاي اتوماسيون اداري  البته اين امكانات در تمامي نرم افزارها وجود ندارد و بسته به نوع نرم افزار ، فرق مي كند . مهمترين امكانات جانبي كه مي توان از آنها نام برد عبارتند از:  تقويم شمسي و ميلادي .  دفتر تلفن عمومي و خصوصي .  تفويض اختيار كاربران .  تعريف گروه هاي دسترسي .  مشاهده عملكرد كاربران .  مشاهده عملكرد كاربران .  كار بر روي تصاوير ( چرخش ، بزرگ نمائي ، .... ) امكان بازيابي سيكل مكاتبات . نتيجه گيري  در پايان ، نتيجه گيري كلي مقاله را با يادآوري اين نكته كه (( امروزه در عصر ارتباطات هستيم )) چنين عرض مينمائم كه : تشكيل پايگاههاي اتوماسيون اداري در هر سازماني ، لازم و ضروري است و با هزينه مناسبي كه دارد ( با توجه به امكاناتي كه در اختيار قرار مي دهد ) ، دسترسي به آن آسان است . البته ، ابتدا بايد يكسري برنامه ريزيها و آموزشهائي در اين زمينه داده شود كه اميد واريم اين مسئله به طور جدي تر و همگاني تري پيگيري شود .

سيستم اتوماسيون اداري

...OAS سيستم اتوماسيون اداري از نقاط حياتي و كليدي در نرم افزار سازماني مي باشد   با توجه به نقش كليدي نامه و اتوماسيون اداري در ارتباط رسمي بين سازمانها و موسسات و ايجاد تمهيدات كاملا رسمي در سازمانها براي پوشش اين نياز، اتوماسيون كامل فرايندهاي يك سازمان بدون در نظر گرفتن اين مهم غيرممكن ميباشد. بنابراين سيستم مكاتبات و يا اتوماسيون اداري

از نقاط حياتي و كليدي در نرم افزار سازماني مي باشد.   اين سيستم با هدف قرار دادن 2 بخش كلي و حياتي يعني بخش دبيرخانه و ثبت نامه هاي وارده و صادره و بخش كارتابل الكترونيك و چرخش خودكار نامه در سازمان قصد دارد اتوماسيون كاملي از نيازمنديهاي اين حوزه را فراهم كرده و ايده آل يك سازمان بدون كاغذ (Paperless) را محقق سازد. ويژگيهاي مهم و كليدي سيستم مكاتبات عبارتند از: 1. دبيرخانه در هر سيستم مكاتبات و اتوماسيون اداري يكي از مهمترين بخشها توجه به روالهاي دبيرخانه اي و ثبت نامه هاي وارده و صادره ميباشد. همانطور كه ميدانيم در هر سازماني تمامي نامه هاي وارده و صادره قبل از ورود و خروج توسط دبيرخانه شماره و ثبت ميشوند تا در آينده قابل پيگيري بوده و رسميت آنها تاييد شود.   يكي از اهداف سيستم مكاتبات نرم افزار سكو پوشش تمامي انواع دبيرخانه و مدلسازي بهينه فرايندهاي كاري آن ميباشد. به همين منظور امكانات وسيعي در تنظيم روالها و سياستهاي كاري دبيرخانه در اين سيستم قرار داده شده است تا بتواند به بهترين نحو روالهاي كاري را منطبق با روالهاي كاري دبيرخانه سازمان قرار دهد.   مهمترين ويژگيهاي بخش دبيرخانه عبارتند از: ·  مديريت دفاتر شماره دهي ·  مديريت دبيرخانه ها ·  سياستهاي كاري و دسترسيهاي دبيرخانه ·  تعريف اقلام اطلاعاتي براي ثبت نامه   2. ثبت نامه هاي وارده از مهمترين كاركردهاي سيستم اتوماسيون اداري ثبت نامه هاي وارده در سازمان ميباشد.   ثبت نامه وارده با توجه به ابعاد سازمان و سياستهاي كاري ميتواند روالهاي متفاوتي داشته باشد. اما بطور كلي ميتوان گفت كه ثبت نامه وارده شامل بخشها و مراحل زير ميباشد. ·  تخصيص

شماره در دبيرخانه سازمان ·  ثبت مشخصات نامه وارده ·  اسكن تصوير نامه ·  ثبت افراد مرتبط نامه ·  ثبت سوابق نامه (نامه هاي مرتبط) ·  ثبت پيوستهاي نامه ·  طبقه بندي موضوعي و بايگاني نامه   3. امكانات پيشرفته اسكن تصاوير با توجه به حساسيت امر اسكن تصاوير در ثبت نامه وارده، هم از حيث سرعت كار براي سازمانهاي با تعداد نامه وارده بالا و هم از حيث كيفيت اسكن و تصوير، در اين سيستم امكانات متنوعي در نظر گرفته شده است. از جمله : ·  بالابردن سرعت كار در ثبت نامه وارده ·  افزايش كيفيت اسكن تصاوير   4. جستجوي نامه در دبيرخانه از امكانات مهم و پركاربرد دبيرخانه جستجوي نامه در دبيرخانه است. كاربران ثبات معمولا براي اصلاح نامه و يا پيگيري وضعيت نامه از جستجوي نامه استفاده ميكنند. به همين دليل داشتن يك جستجوي سريع و آسان از ويژگيهاي مهم هر سيستم مكاتبات ميباشد.   ضمنا آنان ميتوانند شرايط جستجو را بر اساس دبيرخانه ثبت نامه، دفتر شماره دهي، سال ثبت و يا نوع وارده و صادره بودن نامه محدودتر سازند.   در صورت يافتن نامه بر اساس جستجوي انجام شده، نامه قابل ويرايش، مشاهده و يا ايجاد مشابه خواهد بود. 5. گزارشها در هر سيستم ثبت اطلاعات يكي از اجزاي تكميل كننده، گزارشها و جستجوهاي مختلفي است كه معمولا مديران و مسئولان ذيربط براي اطلاع از جريان اطلاعات از آنها استفاده ميكنند. 6. كارتابل الكترونيكي نامه ها پس از اينكه نامه وارده در يك دبيرخانه ثبت ميشود بايد به دست گيرندگان سيستمي برسد. در روال دستي نامه ها پس از ثبت بصورت فيزيكي در اختيار گيرنده قرار

ميگرفت و وي نيز پس از درج پي نوشت و دستورات مربوطه نامه را به شخص بعدي ارجاع ميداد و اين عمل تا انجام كار مورد نظر ادامه مي يافت.   در سيستم مكانيزه اين كار از طريق سيستم و كارتابل الكترونيكي واحد انجام ميشود. يعني نامه پس از ثبت در كارتابل كاربر قرار گرفته و وي با مشاهده تصوير نامه و اطلاعات مربوطه عمل مورد نظر خود را انجام داده و نامه را همراه با شرح دلخواه به نفر بعد ارجاع ميزند. 7. اقدام و پيگيري يكي از مهمترين اطلاعاتي كه كاربر به هنگام ارجاع يك نامه ميتواند تعيين كند، تنظيم اقدام ميباشد. كاربر ميتواند براي انجام يك كار براي نفر بعد اقدام تعيين نمايد و براي اقدام تعريف شده مهلت انجام و يادآوري نيز تعيين كند. كاربر دريافت كننده نامه نيز اقدام تعريف شده و موعد انجام را مشاهده نموده و ميتواند براي خود يادآوري تنظيم نمايد.سيستم، اقدامها و پيگيريهاي هر كاربر را در ليستهاي جداگانه اي به وي نمايش داده و كاربر ميتواند وضعيت هر اقدام را به كامل شده و يا لغو شده تغيير دهد. 8. چرخه تهيه پيش نويس نامه صادره به منظور پشتيباني از مفهوم سازمان بدون كاغذ نياز به اتوماسيون چرخه توليد نامه صادره وجود دارد. هنگامي كه يك سازمان ميخواهد در يك موضوع خاص نامه اي تهيه نمايد معمولا چرخه اي طي شده و نامه پس از امضا توسط تاييدكننده نهايي ارسال ميشود.   در سيستم مكاتبات اداري اين چرخه بطوركامل پشتيباني ميشود و انجام تمامي مراحل زير امكان پذير ميباشد : ·  تايپ پيش نويس نامه ·  اصلاح و پاراف پيش نويس نامه ·  تاييد

و درج امضا ·  ثبت و صدور و شماره دهي ·  ارسال به گيرنده

فن آوري اطلاعات؛ معماري اطلاعات

...Information architecture

معماري اطلاعات؛رويكرد معماري را در توسعه فناوري اطلاعات در يك سازمان بكار مي گيرد

مهدي ياراحمدي خراساني

  اشاره :

در دهه گذشته فناوري اطلاعات (Information Technology ) با سرعت چشم گيري در حال تحول بوده است . بعبارت ديگر ، فناوريهاي جديد اطلاعاتي ، هنوز از گرد راه نرسيده ، كهنه ميشوند و سازمانها براي مجهز نگهداشتن خود به آخرين فناوري ها ، ناگزير بطور مستمر هزينههاي هنگفتي متحمل مي شوند. از طرف ديگر فناوري اطلاعات از يك فناوري براي كاهش هزينه ها و اطلاع رساني سريع ، فراتر رفته و بعنوان يك ابزار توانمندساز (Enabler ) مطرح است . معماري اطلاعات وسيله ايست براي برنامه ريزي توسعه كاربرد فناوري اطلاعات در سازمانها و به عبارت ديگر چارچوبي است براي يكپارچه سازي منابع IT .

كليد واژه ها:

اطلاعات، طراحي، معماري، معماري اطلاعات، اينترنت

مقدمه:

معماري اطلاعات در سالهاي اخير به عنوان واژه اي تازه در طراحي وب راه يافته است.هنوز هم متخصصين در ارائه تعريفي واحد از "معماري اطلاعات" مشكل دارند.مثل دو واژه" رده بندي "(Taxonomy)و "ابرداده" (Meta Data)كه درسخنراني ها و مكالمات راه يافته ولي استفاده كنندگان از اين واژه ها تعريف جامع و مشتركي از آن ارائه ندادند.

به احتمال قريب به يقين، واژه معماري اطلاعات اولين بار در سال 1994توسط جوزف جين(Joseph Janes) و لويس روزنفلد (Louis Rosenfeld)،مديران شركت Argus Associates، كه در دانشكده كتابداري و اطلاع رساني دانشگاه ميشيگان بودند،استفاده شد.زمينه كاري اين شركت، Argus Associates، اينترنت و توسعه وب بود،كه از استعاره معماري اطلاعات به خاطر مهم جلوه دادن ساختار و سازمان،در طراحي

وب،در چشم مشتريان ،براي اولين بار استفاده كرد.

مجله Web Review براي اولين بار يك ستون با عنوان معماري وب كه توسط روزنفلد نوشته شده بود ،راچاپ كرد و پتر مورويل( Peter Morrville) كه دانشجوي دانشگاه ميشيگان و كارمند شركت Argus Associates بود،آن را دنبال كرد.در سال 1996 ريچارد سوال ورمن (Richard Saul Wurman)يك كتاب تحت عنوان "معماري اطلاعات " كه در آن ادعا كرد كه واژه معماري اطلاعات در سال 1975 توسط خود وي به كار برده شد،را منتشر كرد.نگرش وي در  اين كتاب به معماري اطلاعات از منظر طراحي اطلاعات بود در حاليكه روزنفلد و مورويل معماري اطلاعات را  از جنبه كتابداري و اطلاع رساني بررسي مي كردند.بسياري از متخصصين اطلاع رساني تاريخ "معماري اطلاعات " را انتشار "كتاب خرس قطبي " در سال 1998 مي دانند.تا اين زمان Argus Associates،شهرت قابل ملاحظه اي در معماري اطلاعات كسب كرد ورزنفلد و مورويل با انتشارات OReilly براي انتشار كتابي كه بعدا "معماري اطلاعات وب " نام گرفت به مذاكره پرداختند. ويرايش دوم اين كتاب در سال 2002 منتشر شد.تمام كتابهاي انتشارات OReilly جلد هاي متمايزي دارند كه روي هركدام از اين كتابها عكس حيوان بخصوصي را آورده اند.و روي كتاب معماري اطلاعات عكس "خرس سفيد قطبي " آورده شده است.در سال 2000 انجمن اطلاعات و فناوري آمريكا كنگره هاي پي در پي در مورد معماري اطلاعات برگزار كرد ،كه اين كنگره ها عاملي شتاب دهنده در روشن شدن مفهوم معماري اطلاعات داشت.شركت تجاري- اينترنتي Argus Associates در سال 2001 ورشكسته شد. ولي از آن پس معماري اطلاعات به يك  واژه عمومي و شايع در طراحي

وب تبديل شد،و در سال 2002 تعدادي كتاب كه افقهاي نويني را در اين گرايش نو ظهور در بر مي گرفت،منتشر شد. كارمعماري اطلاعات آن است كه خط مشي معيني ارائه نمايد تا آنكه بدانيم چگونه وب سايت ها را سازماندهي نماييم تا نيازكاربران به بهترين وجه ممكن تامين گردد."

بايد به اين نكته توجه داشت كه معماري اطلاعات مترادف با طراحي وب سايت نيست، اما پايه اي مفهومي ازآنچه امرطراحي برآن استوارگرديده را شامل مي شود. درواقع ، " طراحي وب سايت" به منظورارتقاء سطح معماري اطلاعات، ابزاروامكانات خود را( ازقبيل قابليت هاي گرافيكي ونمايشي) براي همگوني با نيازهاي كاربران دراختيارمعماري اطلاعات قرارمي دهد.بديهي است وب سايت هاي كتابخانه اي بايد دستخوش تغييرات اساسي گردند تا اينكه به نيازهاي كاربران پاسخ مناسب دهند. به دليل آنكه اين وب سايت ها با وب سايت هاي معمولي تقريبا مشابه به نظرمي رسند، بايد تدبيري اتخاذ نمود كه رويكردهاي معماري اطلاعات بتواند به شايسته ترين وجه ممكن پاسخگوي اين نيازها باشد.پيش فرضي نانوشته وجود دارد كه تصريح مي دارد اطلاعات به وسيله منابع خارج ازمحيط كتابخانه هم توسط معماران اطلاعات تهيه مي شود. معماري اطلاعات اصولي را پيشنهاد مي نمايد كه وضعيت هاي مختلف كاربررا از زمان دسترسي نخست وي به وب سايت تا هنگام تكميل شدن وپايان يافتن جستجو در برمي گيرد.

آيا اكنون تعريف پذيرفته و قابل قبولي از "معماري اطلاعات "وجود دارد؟

در ويرايش دوم از كتاب ساختار معماري اطلاعات وب نوشته روزنفلد و مورويل تعاريف زير ارائه شده است:

●   تركيبي از مدلهاي سازماندهي ،طبقه بندي و پيمايش اطلاعات در سيستمهاي اطلاعاتي

● طراحي ساختاري يك سيتم

اطلاعاتي جهت تسهيل دسترسي مستقيم به محتوا

●   هنر وعلم سازماندهي و طبقه بندي وب سايتها و شبكه هاي اينترانت براي كمك به كاربران

جهت يافتن و مديريت اطلاعات

●   يك رشته و يك سري تجربيات تازه با تاكيد بر اصول طراحي و معماري براي چشم اندز ديجيتال

يك تعريف جامع و پذيرفته شده از "معماري اطلاعات" وجود ندارد واين چيز خوبي در اين مرحله از توسعه مي باشد.درست مثل واژه اطلاع رساني تاريخ آن به حدود 1950 بر مي گردد ولي هنوز تعريف جامع و قابل قبولي از آن وجود ندارد.

يك جنبه ديگر از معماري اطلاعات توسط روگرايوردن در كتاب اطلاعات اولين(Butterworth-Heinemann,2003 ) است كه چنين بيان كرده است:"يك سري اصول اساسي براي توصيف نظريه،چهارچوب،خط مشي ها، استانداردهاي توافقي و عواملي براي مديريت اطلاعات به عنوان يك منبع"دلايلي كه رزنفلد و مورويل براي اهميت و كارآمدي معماري اطلاعات داشتند شامل موارد زير مي باشد:

● هزينه يافتن اطلاعات

● هزينه پيدا نكردن اطلاعات

● هزينه ساختار

● هزينه نگهداري و

● هزينه آموزش

پتر مورويل مفهوم "قابليت يافتن" (findability)را به عنوان تركيبي از پيمايش و جستجو به منظور فراهم آوري و دسترسي كارآمد و موثر به اطلاعات ارتقا داد.

هم اكنون علاقه وكشش هاي زيادي به موضوع مديريت محتوا بين متخصصين وجود دارد، روزنفلد و مورويل در مورد رابطه مديريت محتوا و معماري اطلاعات در كتاب شان اظهار داشتند كه:

معماري اطلاعات و مديريت محتوا در واقع دو روي يك سكه هستند.معماري اطلاعات يك نگرش فضايي از يك سيستم اطلاعاتي ارائه مي دهد،در حاليكه مديريت محتوا توصيف يك نگرش كنوني با نشان دادن جريان اطلاعات در داخل،پيرامون،و خارج از سيستم اطلاعاتي ارائه مي دهد.همچنين

خود را معمار اطلاعات قلمداد مي كنند،در حقيقت پيش از سال 2004 House of Parliament در يكي از صفحات گرانقيمت Sunday Times يك آگهي تبليغاتي در مورد معماري اطلاعات ارائه داد، كه در اين آگهي تبليغاتي استفاده از معماري اطلاعات توسط متخصصين با تجربه آمده بود.

گمان مي رود كه معماري اطلاعات مثل اطلاع رساني مجموعه اي از ابزارها و روشهاست كه توسط متخصصين در اندازه اي وسيع براي حل مشكلات مديريت اطلاعات استفاده مي شود.در ايلات متحده آمريكا معماري اطلاعات توسط انجمن اطلاع رساني آمريكا ارتقا داده شده و توسط اسليمور  (Asilmor Institute( www.aifia.org نيز حمايت مي شود.واين موسسه در تلاش است كه فعاليت هاي خود را در حد بين المللي گسترش دهد و عضو گيري كند.

در اروپا معماري اطلاعات امروزه عناوين كارگاهها و كنفرانسهاي زيادي را به خود اختصاص داده است.نشست معماري اطلاعات در كنفرانس اطلاعات پيوسته لندن در دسامبر 2003 با حضور شركت كنندگان زيادي برگزار شد،همچنين يك كنفرانس در فوريه 2004 با شركت 150    برگزار،كاربران پيوسته انگليسي نيز يك سمينار در مارس و Information Today يك سمينار در ژوئن 2004 در پاريس برگزار كردند.حال ضرورت يك مجله تخصصي معماري اطلاعات حس مي شود!در حال حاضر با جستجوي كليد واژه معماري اطلاعات بالاتر از 600000 ركورد كه اين عبارت را به كار برده اند پيدا مي شود.اين آمار بسيار جالب است چون اگر محتواي اين 600000 صفحه علمي هم نباشد،اين حجم علاقه زياد افراد به اين موضوع را نشان مي دهد. و بدون شك اين اصطلاح به زودي در نزديكي شما نيز ظاهر خواهد شد.

تعريف معماري :

هر جا كه نياز به طراحي موجوديت يا

سيستمي باشد كه ابعاد يا پيچيدگي آن از يك واحد معين فراتر رفته، يا نيازمنديهاي خاصي را تحميل نمايد، نگرشي ويژه و همه جانبه را لازم خواهد داشت كه در اصطلاح به آن ( معماري) گفته ميشود. معماري تركيبي است از علم، هنر و تجربه كه در رشتههايي نظير ساختمان داراي قدمتي چند هزار ساله است. معماري يعني ارائه توصيفي فني از يك سيستم كه نشان دهندة ساختار اجزاء آن، ارتباط بين آنها و اصول و قواعد حاكم بر طراحي و تكامل آنها در گذر زمان باشد.

معماري اطلاعات :

اساس معماري اطلاعات اين است كه رويكرد معماري را (كه سالها در ساير رشته هاي مهندسي بكار رفته است) در برنامه ريزي و توسعه فناوري اطلاعات در يك سازمان يا دولت بكار گيرد .

برنامه ريزي معماري اطلاعات در يك سازمان يا دولت (محلي يا ملي)در سه مرحله عمده انجام مي شود :

1.      تدوين معماري موجود (وضعيت موجود سازمان از نظر فناوري اطلاعات را بررسي مي كند)

2.      تدوين معماري مطلوب (وضعيت مطلوب سازمان از نظر فناوري اطلاعات را تعيين مي كند)

3.      تدوين برنامه گذار از وضع موجود به وضع مطلوب (با توجه به امكانات ، منابع و محدوديتها)

ابعاد معماري اطلاعات:

1.      كارومكان : يعني نحوه سازماندهي فرايندهاي كاري سازمانها و توزيع مكاني آنها

2.      مجموعههاي اطلاعاتي : يعني دادههاي لازم براي انجام فرآيندهاي كاري

3.      برنامههاي كاربردي : كه براي دسترسي به مجموعههاي اطلاعاتي و كار با آنها مورد استفاده قرار ميگيرد.

4.      زير ساخت فني : شامل سخت افزار ، شبكه و ارتباطات لازم براي اجراي برنامههاي كاربردي

هنگامي كه از تعريف معماري موجود يا معماري مطلوب سازمان سخن ميگوئيم ،

منظور توصيفي است كه بايد هرچهار جنبه فوق را در سطحي از كليت ، روشن سازد.

تاريخچه معماري اطلاعات :

درسال 1996 قانوني در كنگره آمريكا به تصويب رسيد كه به قانون كلينگر-كوهن معروف شد . مطابق اين قانون ، همه وزارتخانهها و سازمانهاي فدرال آمريكا ملزم شدند معماريIT خود را تنظيم نمايند. مسئوليت تدوين ، اصلاح و اجراي معماري IT يكپارچه در هر سازمان مطابق اين قانون بر عهده مدير ارشد اطلاعاتي (CIO) آن سازمان قرار گرفت . قانون كلينگر- كوهن ، معماري IT را چنين تعريف مي كرد :

« يك چارچوب يكپارچه براي ارتقاء يا نگهداري فناوري موجود و كسب فناوري اطلاعاتي جديد براي نيل به اهداف راهبردي سازمان و مديريت منابع آن ».

بدنبال تصويب قانون كلينگر كوهن ، كه مهمترين سند قانوني در مورد الزام تنظيم معماري اطلاعاتي در سازمانهاي دولتي آمريكاست ، سازمان مديريت و بودجه ريزي آمريكا (OMB) نيز رهنمودي كه در سال 1996 منتشر ساخت ، بر لزوم هماهنگي طرحها و هزينههاي انجام شده توسط مؤسسات فدرال آمريكا ، از جمله وزارتخانهها ، سازمانها ، نيروهاي نظامي و دانشگاهايي كه از بودجه دولتي استفاده ميكنند ، پروژههايي را براي تنظيم و تدوين معماري اطلاعاتي خود به انجام رساندهاند.

برخي اصول راهبردي معماري اطلاعات :

1.   بهينهسازي بودجه سازماني از طريق برنامهريزي و هماهنگي منابع مديريت اطلاعات بين برنامهها ، بخشها و ادارات مختلف

2.      تسهيل تصميمگيري مناسب از طريق تأمين اطلاعات مقتضي

3.   پاسخگويي سريع به نيازهاي اطلاعاتي از طريق ساماندهي پايگاهها و سيستمهاي اطلاعاتي با هدف تأمين حداكثر دسترس پذيري ، تغييرو گزارش گيري

4.   حل مسائل سازماني با راهحلهاي سازماني از طريق

به حداقل رساندن افزونگي و دوباره كاريهاي اطلاعاتي بين برنامه ، بخشها و ادارات مختلف

5.      بهينه سازي سرمايهگذاري سازماني در IT از طريق تدوين برنامهها و معماري جامع IT

6.   حركت در جهت همگرايي و يكپارچهسازي اطلاعاتي ادارات محلي ، سازمانهاي تابع و پيمانكاران با تشويق به تبديل سيستمهاي قديم و ايزوله

7.      مديريت صحيح و كارامد پروژههاي فناوري اطلاعات

8.      پاسخ گويي به شرايط در حال تغيير

چگونگي ايجاد يك معماري اطلاعات موثر:

Rosenfeld وMorville درمقاله اي تحت عنوان" معماري اطلاعات براي تارجهانگستر" هدف ازمعماري اطلاعات را چنين تبيين نمودند:

1- تلفيق طرحهاي سازماندهي، كدگذاري وانتقال اطلاعات ازطريق سيستم هاي اطلاعاتي

2- طراحي ساختاري فضاهاي اطلاعاتي به منظورتسهيل جستجو ودسترسي مستقيم به مدرك

3- دانش وهنرطراحي ورده بندي وب سايت ها واينترانت ها جهت ياري رساندن به افراد براي يافتن اطلاعات مورد نياز

4- تعيين روش ومجموعه اي ازخط مشي ها با تاكيد برطراحي ومعماري اصول فوق با توجه به چشم انداز ديجيتالي شدن

رايج ترين مساله مرتبط با معماري اطلاعات، ساختارسازماني تقليدي درآن هاست. با وجودآنكه ممكن است اين موضوع طبيعي به نظربرسد، اما افراد به هنگام يافتن اطلاعات مورد نيازشان واستفاده از اين سيستم ها (حتي اينترانت) به ساختارسازماني آنها توجه نمي كنند.

براي ايجاد يك معماري اطلاعات موثربايد مولفه هايي چون زمينه اطلاعات و محيط اطلاعاتي، محتواي اطلاعات ، ونيازهاي مختلف افرادي را كه به جستجوي اطلاعات مي پردازند، به خوبي شناخت.

زمينه ومحيط اطلاعاتي: شامل شناخت اهداف كاري سازمان همچون اهداف سياسي، فرهنگي، تكنولوژيكي ومنابعي است كه پيش ازتوسعه معماري اطلاعات بايستي مد نظرقرار گيرد. اين شناخت ازراههاي زيرحاصل مي گردد:

- مطالعه مدارك موجود

- گزارش هيات ها ، نمودارهاي

(چارت ها) سازماني، وپژوهشهاي پيشين

- مذاكرات افراد ذينفع وسياستگذار

محتواي اطلاعات: موثرترين روش براي شناخت اندازه وكيفيت محتواي اطلاعاتي منابع ، استفاده از "سياهه مندرجات" است. اين سياهه تمام مندرجات ومحتواي پيشنهادي براي سيستم را مشخص مي نمايد؛ مانند اينكه مدرك مورد جستجوكجاست، متعلق به چه شخص يا سازماني است، وروابط ميان مندرجات آن چگونه است؟

به علاوه اين سياهه به فرآيند انتقال اطلاعات ومحتوا ميان سسيستم هاي قديم وجديد ياري مي رساند.نيازهاي كاربران: معماري اطلاعات موثربايستي انعكاس دهنده طرزفكركاربران درمورد زمينه موضوعي مربوطه باشد. تكنيك هاي جديد جهت جذب مخاطب(كاربر) براي ايجاد معماري اطلاعات بدين صورت است:1- دسته بندي كارتها: اين تكنيك شامل مجموعه اي ازكارت هاي دسته بندي شده مربوط به كاربران است كه هريك با بخشي ازمندرجات يا كاركردهاي معماري اطلاعات ارتباط مي يابد.2- ارزيابي رده بندي كارت محور: اين بخش درواقع تكنيكي است جهت آزمايش معماري اطلاعات پيش ازآنكه عملا وارد بحث اجرايي گردد. دراين روش هرسطح از معماري اطلاعات را روي كارت بزرگي نوشته وسپس مجموعه عمليات مربوط به جستجوي اطلاعات را درمورد هرشخص با استفاده ازاين معماري طراحي مي كنند.

دو رويكرد عمده در تبيين معماري اطلاعات:

1- معماري اطلاعات ازبالا به پايين: دربرگيرنده شناخت گسترده ازاستراتژي هاي موضوعي ونيازهاي كاربران پيش ازتعيين ساختارسطح بالاي وب سايت است كه نهايتا به تبيين روابط جزئي ميان مندرجات مي انجامد.

2- معماري اطلاعات ازپايين به بالا: دربرگيرنده شناخت روابط جزئي ميان مندرجات،ايجاد وطراحي صفحات نمايش به منظور نشان دادن چگونگي پشتيباني سيستم از نيازهاي خاص كاربران وسپس مورد توجه قراردادن ساختار سطوح بالاتر ، جهت پاسخگويي به اين نيازهاست.

مراحل ايجاد معماري اطلاعات موثر:

● شناخت نيازمندي هاي

كاري ومحيطي ومحتواي پيشنهادشده براي سيستم

● هدايت وارسال كارت هاي دسته بندي شده با نوجه به تعدادكاربران

● ارزيابي خروجي كارت هاي دسته بندي شده

● توسعه طرح معماري اطلاعات(براي مثال گروه بندي وسلسله مراتبي كردن اطلاعات)

● ارزيابي طرح معماري اطلاعات با استفاده از تكنيك ارزيابي رده بندي كارت محور

بايد خاطرنشان ساخت كه امروزه كمپاني ها وسازمان هاي فراواني به اهميت معماري اطلاعات پي برده اند و درهمين راستا " معماران اطلاعات" را به استخدام خود درآورده اند. اين معماران به گروههاي زير تقسيم مي شوند:

مديران وطراحان اينترانت

2- مديران وطراحان وب سايت

3- طراحان رسانه هاي تصويري

4- برنامه نويسان

5- كتابداران و اطلاع رسانان

6- محققان فني

7- سايرافرادي كه به نوعي درطراحي سيستم هاي اطلاعاتي نقش دارند

{beginslide id="133" title="براي مشاهده متن انگليسي مرتبط به صورت كشويي اينجا را كليك فرمائيد"} What is information architecture? by Iain Barker

Organising functionality and content into a structure that people are able to navigate intuitively doesn't happen by chance. Organisations must recognise the importance of information architecture or else they run the risk of creating great content and functionality that no one can ever find.

This article provides an introduction to information architecture, discusses the evolution of the discipline and provides a 9-step guide for how to create an effective information architecture.

It also discusses the relationship between information architecture and usability, in the context of real-world projects.

The problem: finding is the new doing

Computer systems used to be frustrating because they did very little quite badly. People using systems became frustrated because they simply weren't capable of doing what they were required

to do.

But technology has progressed and now technology can do practically whatever people want it to do. So why doesn't everyone using a computer have a large smile on their face?

The shear wealth of functionality and information has become the new problem. The challenge facing organisations is how to guide people through the vast amount of information on offer, so they can successfully find the information they want and thus find value in the system?

The cost of failure

Not only is this extremely frustrating for users, but it has serious repercussions for organisations.

· For intranets it means low adoption rates and staff reverting to unsupported off-line resources.

· For websites with online shopping facilities it has a significant impact on revenue. Research suggests that a significant number of shopping attempts fail not because the user has evaluated the products on offer and decided against a purchase, but because the navigation system has failed and user can't find the product they are interested in.

This problem is only set to get worse as the quantity of information available through sites increases. What can an organisation do to increase the chances that people can successfully navigate their site and find the information they require?

What is information architecture

Information architecture is the term used to describe the structure of a system, i.e the way information is grouped, the navigation methods and terminology used within the system.

An effective information architecture enables people to step logically through a system confident they are getting closer

to the information they require.

Most people only notice information architecture when it is poor and stops them from finding the information they require.

Information architecture is most commonly associated with websites and intranets, but it can be used in the context of any information structures or computer systems.

The evolution of information architecture

The term "information architecture" was first coined by Richard Saul Wurman in 1975. Wurman was trained as an architect, but became interested in the way information is gathered, organised and presented to convey meaning. Wurman's initial definition of information architecture was "organising the patterns in data, making the complex clear".

The term was largely dormant until in 1996 it was seized upon by a couple of library scientists, Lou Rosenfeld and Peter Morville. They used the term to define the work they were doing structuring large-scale websites and intranets.

In Information Architecture for the World Wide Web: Designing Large-Scale Web Sites they define information architecture as:

1. The combination of organisation, labelling, and navigation schemes within an information system.

2. The structural design of an information space to facilitate task completion and intuitive access to content.

3. The art and science of structuring and classifying web sites and intranets to help people find and manage information.

4. An emerging discipline and community of practice focused on bringing principles of design and architecture to the digital landscape.

Today Wurman's influence on information architecture is fairly minimal, but many of the metaphors used to describe the discipline echo the work done by architects.

For example, information architecture is described as the blueprint developers and designers use to build the system.

Common problems

The most common problem with information architectures is that they simply mimic a company's organisational structure.

Although this can often appear logical and an easy solution for those involved in defining the architecture, people using systems (even intranets) often don't know or think in terms of organisational structure when trying to find information.

Business/Context

Understanding an organisations' business objectives, politics, culture, technology, resources and constraints is essential before considering development of the information architecture.

Techniques for understanding context include:

· Reading existing documentation

· Mission statements, organisation charts, previous research and vision documents are a quick way of building up an understanding of the context in which the system must work. · Stakeholder interviews

· Speaking to stakeholders provides valuable insight into business context and can unearth previously unknown objectives and issues.

· For further information about stakeholder interviews, see our article "Selecting staff for stakeholder interviews"

Content

The most effective method for understanding the quantity and quality of content (i.e. functionality and information) proposed for a system is to conduct a content inventory.

Content inventories identify all of the proposed content for a system, where the content currently resides, who owns it and any existing relationships between content.

Content inventories are also commonly used to aid the process of migrating content between the old and new systems.

Users

An effective information architecture must reflect the way people think about the subject matter. Techniques for getting

users involved in the creation of an information architecture include: · Card sorting

Card sorting involves representative users sorting a series of cards, each labelled with a piece of content or functionality, into groups that make sense to them. Card sorting generates ideas for how information could be grouped and labelled.

For further information about card sorting, see the article "Card sorting a definitive guide" · Card-based classification evaluation

Card-based classification evaluation is a technique for testing an information architecture before it has been implemented.

The technique involves writing each level of an information architecture on a large card, and developing a set of information-seeking tasks for people to perform using the architecture.

For further information about card-based classification evaluation, see the article "Cardbased classification evaluation"

Styles of information architecture

There are two main approaches to defining an information architecture. These are: · Top-down information architecture

This involves developing a broad understanding of the business strategies and user needs, before defining the high level structure of site, and finally the detailed relationships between content.

· Bottom-up information architecture

This involves understanding the detailed relationships between content, creating walkthroughs (or storyboards) to show how the system could support specific user requirements and then considering the higher level structure that will be required to support these requirements.

Both of these techniques are important in a project. A project that ignores top-down approaches may result in well-organised, findable content that does not meet the needs of users or the business. A project that ignores bottom-up approaches may result

in a site that allows people to find information but does not allow them the opportunity to explore related content.

Creating an effective information architecture in 9 steps

The following steps define a process for creating an effective information architectures.

1. Understand the business/contextual requirements and the proposed content for the system. Read all existing documentation, interview stakeholders and conduct a content inventory.

2. Conduct cards sorting exercises with a number of representative users.

3. Evaluate the output of the card sorting exercises. Look for trends in grouping and labelling.

4. Develop a draft information architecture (i.e. information groupings and hierarchy).

5. Evaluate the draft information architecture using the card-based classification evaluation technique.

6. Don't expect to get the information architecture right first time. Capturing the right terminology and hierarchy may take several iterations.

7. Document the information architecture in a site map. This is not the final site map, the site map will only be finalised after page layouts have been defined.

8. Define a number of common user tasks, such as finding out about how to request holiday leave. On paper sketch page layouts to define how the user will step through the site. This technique is known as storyboarding.

9. Walk other members of the project team through the storyboards and leave them in shared workspaces for comments.

10. If possible within the constraints of the project, it is good to conduct task-based usability tests on paper prototypes as it provides valuable feedback without going to the expense of creating higher quality

designs.

11. Create detailed page layouts to support key user tasks. Page layouts should be annotated with guidance for visual designers and developers.

Developing an information architecture in this way enables you to design and build a system confident that it will be successful.

Products from the information architecture process

Various methods are used to capture and define an information architecture. Some of the most common methods are:

· Site maps

· Annotated page layouts

· Content matrices

· Page templates

There are also a number other possible by-products from the process. Such as:

· Personas

· Prototypes

· Storyboards

Each of these methods and by-products is explained in detail below.

Site maps

Site maps are perhaps the most widely known and understood deliverable from the process of defining an information architecture.

A site map is a high level diagram showing the hierarchy of a system. Site maps reflect the information structure, but are not necessarily indicative of the navigation structure.

Annotated page layouts

Page layouts define page level navigation, content types and functional elements. Annotations are used to provide guidance for the visual designers and developers who will use the page layouts to build the site.

Page layouts are alternatively known as wireframes, blue prints or screen details.

Content matrix

A content matrix lists each page in the system and identifies the content that will appear on that page.

Page templates

Page templates may be required when defining large-scale websites and intranets. Page templates define the layout of common page elements, such as global

navigation, content and local navigation. Page templates are commonly used when developing content management systems.

Personas

Personas are a technique for defining archetypical users of the system. Personas are a cheap technique for evaluating the information architecture without conducting user research.

Prototypes

Prototypes are models of the system. Prototypes can be as simple as paper-based sketches, or as complex as fully interactive systems. Research shows that paper-based prototypes are just as effective for identifying issues as fully interactive systems.

Prototypes are often developed to bring the information architecture to life. Thus enabling users and other members of the project team to comment on the architecture before the system is built.

Storyboards

Storyboards are another technique for bringing the information architecture to life without building it. Storyboards are sketches showing how a user would interact with a system to complete a common task.

Storyboards enable other members of the project team to understand the proposed information architecture before the system is built.

Information architecture and usability

Some people find the relationship and distinction between information architecture and usability unclear.

Information architecture is not the same as usability, but the two are closely related. As described in a previous KM Column ('What is usability', November 2004), usability encompasses two related concepts:

· Usability is an attribute of the quality of a system:

"we need to create a usable intranet"

· Usability is a process or set of techniques used during a design and development project:

"we need to include usability activities in this project"

In both cases

usability is a broader concept, whereas information architecture is far more specific.

Information architecture as an attribute of the quality of a system

An effective information architecture is one of a number of attributes of a usable system. Other factors involving the usability of a system include:

· visual design

· interaction design

· functionality

· content writing.

Information architecture as a process

The process for creating an effective information architecture is a sub-set of the usability activities involved in a project.

Although weighted to the beginning of the project, usability activities should continue throughout a project and evaluate issues beyond simply the information architecture.

Who creates the information architecture?

Increasingly companies are realising the importance of information architecture and are employing specialist 'information architects' to perform this role.

But information architecture is also defined by:

· intranet designers and managers

· website designers and managers

· visual designers

· other people designing information systems

· programmers

· librarians

· technical writers

Conclusion

It simply isn't good enough for organisations to build functionality or write content, put it on their computer systems and expect people to be able to find it.

Developing an effective information architecture is an essential step in the development of all computer systems.

Effective information architectures enable people to quickly, easily and intuitively find content. This avoids frustration and increases the chance that the user will return to the system the next time they require similar information.

Remember: people can only appreciate what they can actually find.

(For an overall methodology

for developing or redeveloping an intranet, see the Intranet Roadmap.)

About the author

Iain Barker is a senior member of the Step Two Designs consulting team, and a specialist in usability and information architecture techniques.

{endslide}

هوش سازماني

...Organizational Intelligence هوش سازماني يعني داشتن دانشي فراگير از تمام عواملي كه بر سازمان تأثير مي گذارند نويسنده : محمدرضا فروغي     اشاره:   در طول 10 سال اخير، اكثر سازمان ها مبالغ متنابهي در زمينه اتوماتيك كردن فرآيندهاي سازماني از طريق طراحي و پياده سازي سيستم هاي اطلاعاتي هزينه كرده اند. اما اكنون توجه اصلي خود را معطوف به بهينه كردن آن فرآيندها نموده اند.   پيش به سوي:     Organizational Intelligence يا هوش سازماني يعني داشتن دانشي فراگير از تمام عواملي كه بر سازمان تأثير مي گذارند. هوش سازماني به شما كمك مي كند تا به نقاط ضعف سازمان خود پي برده و نقاط قوت خود را مستحكم تر كنيد. در سازمان شما همه مديران و تصميم گيران، دسترسي فوري به همه اطلاعات را خواهند داشت و مي توانند از آنها استفاده كنند. در طول 10 سال اخير، اكثر سازمان ها مبالغ متنابهي در زمينه اتوماتيك كردن فرآيندهاي سازماني از طريق طراحي و پياده سازي سيستم هاي اطلاعاتي هزينه كرده اند. اما اكنون توجه اصلي خود را معطوف به بهينه كردن آن فرآيندها نموده اند. مشكل اصلي اينست كه در اكثر مواقع اطلاعاتي كه به ما در مورد شيوه بهينه سازي فرآيندها كمك مي كنند در پايين ترين لايه هاي سيستم هاي اجرايي سازمان گير افتاده اند.مجموعه ابزارهاي هوش سازماني به سازمان ها جهت رديابي فرآيندهاي اصلي

و اندازه گيري كارايي آنها كمك مي كند. محيط كار ساده و بسيار محاوره اي Qlik View به همراه امكان حركت در ميان اطلاعات فقط با فشردن يك كليد ماوس، شما را قادر مي سازد تا در هر لحظه معيارهاي كلان سازمان را در كنار جزئيات در حد يك سطر عملياتي مشاهده كرده و بدين وسيله مسائل و مشكلات مخفي در سيستم هاي عملياتي خود را شناسايي نماييد. ابزارهاي هوش سازماني يا هوش تجاري Business Intelligenceامكان اندازه گيري، كنترل و ردگيري فرآيندهاي كليدي را به مديران ارائه مي كنند و مديران را در تصميم گيري ياري مي نمايند.   نرم افزارQlik View شما را قادر مي سازد تا:   1- بهره وري و اثربخشي فرآيندها را در سازمان خود اندازه گيري كنيد. 2- نقاط ضعف و قوت سازمان خود را شناسايي كنيد. 3- گردش اطلاعات مديريتي را در سازمان خود روان تر كنيد. 4- اطلاعات مناسب در زمان مناسب و با سرعت مناسب در اختيار داشته باشيد. 5- فرآيندهاي سودآور سازمان خود را تقويت كرده و فرآيندهاي بدون توجيه اقتصادي را حذف كنيد. 6- توان رقابت سازمان خود را با ساير شركت ها سنجيده و خود را در برابر حوادث آينده آماده سازيد. بايد بدانيد Qlik View تجزيه و تحليل را براي همه آسان مي كند. تكنولوژي منحصر به فرد Qlik View مي تواند حجم بالايي از اطلاعات را با سرعت زياد، روي سخت افزارهاي ارزان قيمت، به درون حافظه بارگذاري كرده و دستكاري نمايد. اين توانايي شما را قادر مي سازد تا برنامه هاي تحليلي و گزارش هاي خود را در سطح سازمان بدون

در نظر گرفتن شرايط سخت افزاري توزيع كنيد. با استفاده از Qlik View طراحي نصب و راه اندازي سيستم هاي گزارشگيري و هوش سازماني ديگر پروژه هاي وقت گير، هزينه بر، فني و پيچيده نخواهد بود. اما Qlik View چهار برابر سريع تر طراحي و نصب مي شود، نصف قيمت نرم افزارهاي مشابه است و 2 برابر ارزش افزوده بيشتري براي سازمان ها به همراه مي آورد. Qlik View باعث انقلابي در فناوري نرم افزارها و سيستم هاي هوش سازماني شده است. ▪ سرعت در نتيجه: سازمان ها در كمتر از 30 روز و در اكثر مواقع يك هفته مي توانند گزارش ها و تحليل هاي خود را طراحي و استفاده كنند. ▪ بدون ريسك: نسخه كاملاً عملياتي و مجاني آن جهت استفاده سازمان ها در دسترس است. ▪ راحتي استفاده: كاربران در كمتر از يك روز و در اكثر مواقع در چند ساعت مي توانند از آن استفاده كنند. انعطاف پذيري: ابعاد نامحدود اطلاعاتي، امكانات تحليلي و محاسباتي كه ظرف چند ثانيه قابل تغيير است. ▪ متمركز:   بسته كامل هوش سازماني شامل ابزار تحليل قدرتمند، امكانات فراوان محاسباتي و طراحي آسان گزارشات بر اساس معماري واحد.   ▪ قدرتمند: توانايي پردازش حجم وسيع اطلاعات در كسري از ثانيه بدون استفاده از سخت افزارهاي گران قيمت. ● توانمندسازي هوش كاربر به كاربران اين قدرت را مي دهد تا تصميمات صحيح را در هر زماني اتخاذ كنند و اطلاعات را، هر كجا كه قرار دارند در دسترس داشته باشند. تحليل و بررسي اطلاعات مي تواند كاملاً جدا از سيستم هاي عملياتي و بصورت كاملاً Off-Line،

مثلاً بر روي نوت بوك در خلال يك جلسه بيرون سازمان، بدون از دست دادن سر سوزني از امكانات برنامه انجام شود. نتايج تحليل مي تواند بصورت گزارشات چاپي، فايل هاي PDF، فايل هاي Excel و يا ساير برنامه هاي Microsoft Office توزيع و ذخيره شوند   . Qlik View آنگونه كه كاربر مي خواهد كار مي كند. ● سرعت در نصب، يادگيري آسان، سهولت در استفاده Qlik View نياز به حداقل آموزش و در اكثر مواقع بي نياز از آموزش است. كاربران ظرف چند دقيقه قادر به استفاده از برنامه هاي توليد شده تحت Qlik View هستند. كاربران به مجرد اينكه با ويژگي ها و مزاياي آن آشنا مي شوند، به سختي مي توانند بدون اين برنامه به كار خود ادامه دهند. كاربران از نرم افزارها و سيستم هايي كه نياز به صرف وقت زياد جهت استفاده و يادگيري دارند گريزان هستند. Qlik View براي اولين بار در عرصه ابزارهاي هوش سازماني كاربران را به محيطي هدايت مي كند كه در آن پيچيدگي جايي ندارد. Qlik View هميشه پاسخي براي كاربر دارد Qlik View به هيچ عنوان كاربر را محدود نمي كند. QlikView از فهرست هاي فرم ها گرفته تا نمودارها و جداول- محاوره اي بوده و قابل كليك كردن مي باشد. تمام اشيا به گونه اي با هم ارتباط برقرار مي كنند كه تغيير انتخاب در يك شيء منجر به تغيير در اشياي ديگر مي شود. نتايج تحليل و پاسخ سؤالات هميشه با تغيير در رنگ اطلاعات بلافاصله به اطلاع كاربر مي رسد. مقادير انتخاب شده به رنگ سبز، مقادير مرتبط با انتخاب

كاربر به رنگ سفيد و مقادير نامرتبط به رنگ خاكستري ظاهر مي شوند. با هر انتخاب و كليك، كاربر دقيقاً متوجه مي شود كه چه اطلاعاتي موجود مي باشد، چه اطلاعاتي در اختيار نبوده و به چه ترتيبي سؤالات و مقادير انتخاب شده بر روي جمع ها و فرمول هاي محاسباتي، تحليلي و آماري تأثير گذاشته است. ● تجميع داده ها جهت تجزيه و تحليل انواع فرمت هاي اطلاعاتي Qlik View امكان دسترسي و تركيب تقريباً تمام فرمت هاي اطلاعاتي از داده هاي مرتبط استاندارد (Standard Relational Data) تا فايل هاي متني (Text Files) تا فايل هاي Excel تا اطلاعات در قالب XML و HTML فراهم آورده، مرتبط و طبقه بندي كرده و ارتباط ميان منابع اطلاعاتي مختلف را به صورت اتوماتيك برقرار مي كند، امكاني كه در هيچ برنامه ديگري وجود ندارد.  . Qlik View خود را با ساختار اطلاعاتي سازمان شما منطبق مي كند و شما هيچگونه نيازي به تغيير در منابع اطلاعاتي خود نخواهيد داشت. اطلاعات شما چه در انبارهاي داده (data warehouses) چه در سيستم هاي عملياتي و چه به صورت فايل هاي Excel يا Text يا در بانك هاي اطلاعاتي Access يا هر پايگاه اطلاعاتي ارتباطي ديگري قرار گرفته باشد در برنامه Qlik View قابل دسترسي است. ● بازگشت سريع سرمايه و هزينه هاي كمتر هزاران نفر از مشتريان، Qlik View را تنها ظرف چند روز نصب و راه اندازي كرده اند. با استفاده از Qlik View مي توان يك برنامه تحليل يا گزارشگري را ظرف چند ساعت طراحي، پياده سازي و استفاده نمود. تغييرات احتمالي در برنامه بصورت مداوم

و بدون صرف هزينه اضافي در كمتر از چند ساعت قابل ايجاد است. Qlik View تعداد نامحدودي فيلد اطلاعاتي و ابعاد گزارش گيري را فراهم مي آورد. تمام اقلام اطلاعاتي موجود در منابع اطلاعاتي شما، توسط خود شما و بدون نياز به متخصصين كارآزموده قابل استفاده در گزارش ها و تحليل هاي شما مي باشد. ديگر نيازي به صرف هفته ها وقت و هزينه جهت دسترسي به اطلاعات موجود در سيستم هاي اطلاعاتي خود از طريق برنامه هاي مختلف و گران قيمت نداريد. ● نسخه هاي مختلف QlikView ▪ QlikView Enterprise جهت طراحي و پياده سازي برنامه ها ▪ QlikView Enterprise كامل ترين ابزار جهت طراحي و پياده سازي برنامه هاي كاربردي است. QlikView Enterprise به طراحان امكان بازيابي اطلاعات از منابع اطلاعاتي پراكنده و مختلف جهت متمركز كردن در يك برنامه واحد را ارائه مي كند. ▪ QlikView Professional جهت كاربران حرفه اي QlikView Professional به كاربران حرفه اي امكان ايجاد يا تغيير ظاهر برنامه هاي كاربردي موجود را مي دهد. با استفاده ازQlikView Professional كاربران مي توانند اطلاعات را بروزرساني كرده و گزارش ها را براساس آخرين اطلاعات مشاهده كنند. كاربران مي توانند به برنامه هاي موجود در در ديسك رايانه خود و يا برنامه هاي موجود بر روي Qlik Server دسترسي داشته باشند. ▪ QlikView Analyzer جهت كاربران معمولي نسخه QlikView Analyzer به كاربران معمولي امكان دسترسي و استفاده از برنامه هاي موجود در QlikView Server را مي دهد.▪ QlikView Analyzer در قالب هاي تحت مرورگر وب، برنامه تحت JAVA، بصورت ActiveX plug-in و يا برنامه هاي تحت ويندوز قابل نصب است.

▪ QlikView Analyzer جهت كاربران معمولي +QlikView Analyzer همانند QlikView Analyzer تحت ويندوز است با اين تفاوت كه نيازي به وجود QlikViewServer نبوده و كاربر مي تواند به صورت off-line از برنامه ها استفاده كرده و اطلاعات را از منابع اطلاعاتي بروزرساني كنند. در انتها لازم است گفته شود: ▪ QlikView مجموعه نرم افزار كاملي در زمينه هوش سازماني (BI) است. سريع نصب مي شود، يادگيري آن بسيار ساده است، به آساني و به دور از پيچيدگي هاي فني قابل استفاده است. ▪ QlikView با معماري يكپارچه خود انواع تحليل ها، نيازهاي اطلاعاتي و انواع نيازهاي گزارش گيري را براي تمام سازمان ها فراهم مي آورد. ▪ QlikView قابل تنظيم براي نيازهاي هر سازماني بدون در نظرگيري ابعاد ساختار آن سازمان است. ▪ QlikView در 58 كشور دنيا توسط 6000 مشتري در قالب 380000 كاربر استفاده مي شود. ▪ برنامه هاي تحت QlikView چهار برابر سريع تر طراحي مي شوند، نصف قيمت نرم افزارهاي مشابه هزينه مي برند و دو برابر ارزش افزوده بيشتري براي سازمان ها به همراه مي آورند. مشتريان QlikView اولين صرفه جويي خود را در زمان صرف شده براي تهيه گزارشات به دست مي آورند. بنابراين واحدهاي IT براي انجام كارهاي ديگر رها مي شوند، در حقيقت بكارگيري اين ابزار انحراف بين واحدهاي مختلف سازمان را از بين مي برد و در نتيجه در بهبود و اثربخشي و فرصت سازي ها كاربرد بسيار دارد.

ك_ار از راه دور.

.. Telecommuting افرادي كه كار از راه دور را پ_يشه خ_ود ك_رده ان_د س_اعات بيشتر را صرف انجام وظايف خود مي كنند نويسنده: تابان خواجه نصيري  

اشاره «ك_ار از راه دور»، اوايل، مختص به كاركناني بود كه كارهايي كم درآمد و س_اده چ_ون وارد سازي اطلاعات DATA ENTRY  را انجام ميدادند، اما امروزه، در كشورهاي پيشرفته، هستند مديراني كه حداقل 6 روز در ماه راب_ه «كار از راه دور» سپري ميكنند. آغاز كار از راه دور از اواخ_ر س_الهاي 1970، وق_تي كه ميكروكامپيوترها و مودمها در دسترس ع_موم ق_رار گرفتند روياي «كار از راه دور» يا Telecommuting به شكلي ك_املتر و ك_اراتر ب_ه حقيقت پيوست، به گونه اي كه بروز آن موجب جهشي چ__شمگير در م__يزان ب__هرهوري گ_رديد. گ_سترش روزاف_زون اس_تفاده از كامپيوترهاي شخصي در منزل و پيشرفت فنآوري ارتباط و اتصال كامپيوترها ب_وسيله م_ودم، از طري_ق خ_طوط م_عمولي ت_لفن م_وجب ش_د تا كاركنان و ك_ارفرمايان ب_ه اس_تفاده از اين دستاورد نوين عصر ارتباطات و اطلاعات روي آورن_د. ب_ا در اخ_تيار داش_تن يك كامپيوتر شخصي كه مجهز به كارت م_ودم اس_ت و همچنين يك خط تلفن معمولي، كاركنان ميتوانند وظايف كاري خ_ود را دور از م_حل ك_ار و ب_دون ح_ضور فيزيكي در آنجا، در خانه خود انجام دهند، بعد، حاصل و نتيجه و گزارش كار خود را به كامپيوتر مستقر در محل كار منتقل نمايند. به اين ترتيب، كارمند ميتواند دور از هياهو و ش_لوغي م_حل ك_ار، ب_دون وقفههاي احتمالي، اشغال جا و فضاي اضافي و اس_تفاده از ت_جهيزات و ت_سهيلات اح_تمالاً محدود موسسه، در راحتي و باآرام_ش ب_يشتر از وق_ت و زم_اني كه در اختيار دارد بهتر استفاده كند ن_تيجتاً از رقم هزينه هاي معمول خود- كه قبلاً به لحاظ اجبار در داشتن حضور فيزيكي در محل كار بر او

و حتي كارفرمايش تحميل ميگرديد- بكاهد و نهايتاً كار را سريعتر و با بهرهوري و كارايي بالاتر تحويل دهد. نيم نگاهي به فراز و نشيب هاي كار از راه دور مطالعات و بررسيهاي اخير حاكي از آن بوده است كه 75 درصد از كاركناني ك_ه به شيوه «كار از راه دور» اشتغال داشتهاند بهره وري بيشتري از خود ن_شان دادهان_د. سطح بهرهوري اين افراد 30 درصد بيشتر از سطح بهره وري اف_رادي است كه در محل كار خود حضوري ثابت دارند. اين بررسيها همچنين ن_شان داده ان_د ك_ه 63 درص_د از ش_ركتها و موسساتي كه اجازه ميدهند ك_اركنانشان ب_ا ش_يوه «كار از راه دور» وظايف خود را انجام دهند در راس_تاي شيوه «كار از راه دور»، آموزش ويژهاي براي كاركنانشان در نظر ن_گرفته اند و اي_ن ام_ر ب_يانگر اي_ن ن_كته ق_ابل توجه است كه اكثريت ك_اركنان خود استفاده از اين شيوه را قبلاً آموخته اند و تنها كسب مجوز اج_راي آن ب_رايشان اهميت دارد. در ايالات متحده امريكا، از اوايل دهه 90 ح_دود 8 م_يليون نفر به شيوه «كار از راه دور» اشتغال داشته اند كه طب_ق آمار و اطلاعاتي كه اخيراً از سوي دفتر «سنجش ايالات متحده» منتشر شده است، سه و نيم ميليون نفر از اين افراد در خانه خود مشغول به كار ب_وده اند. ن_كته بسيار جالب ديگري كه در اين گزارش مشاهده مي شود اين اس_ت كه اين رشد چشمگير و فزاينده در بكارگيري شيوه «كار از راه دور» پ_يش از رش_د سريع و گسترده اينترنت و استفاده از بزرگراههاي اطلاعاتي بوقوع پيوسته است و اكنون، طبق آخرين آماري كه در

سال 1997 منتشر شده است تعداد افرادي كه با كامپيوتر و از راه دور كار ميكنند بالغ بر 11 م_يليون ن_فر ب_وده اس_ت كه انتظار مي رود اين رقم تا سال 2002 به 25 ميليون نفر برسد. گام به گام «ك_ار از راه دور» «ك_ار از راه دور»، اوايل، مختص به كاركناني بود كه كارهايي كم درآمد و س_اده چ_ون «وارد سازي اطلاعات (DATA ENTRY)» را انجام ميدادند، اما امروزه، در كشورهاي پيشرفته، هستند مديراني كه حداقل 6 روز در ماه راب_ه «كار از راه دور» سپري ميكنند و طبق مطالعات انجام شده توسط شركت تحقيقات بازرگانيFIND/SVP، «كارمند از راه دور» معمولي به طور متوسط 000ر51 دلار درآمد دريافتي داشته است. از سال 1995 تعداد اين افراد تا39 درص_د اف_زايش ي_افته اس_ت كه اين امر روند رو به رشد «كار از راه دور» را مستحكمتر به اثبات ميرساند. «كار از راه دور»؟ چرا حالا؟ ب_ا ت_وجه ب_ه آنچه در بالا آمد، شايد اين پرسش نيز براي شما مطرح شده ب_اشد ك_ه چ_را ح_الا ب_ايستي ب_ه م_قوله اي ب_ه ن_ام «كار از راه دور» ب_پردازيم؟ دلاي_ل بسياري براي پاسخ به اين پرسش دارم كه در ادامه به ب_رخي از آنها خواهم پرداخت، اما پيش از آن لازم است تا نكته ناگفته اي را بگويم: «كار از راه دور» مقوله اي نيست كه تنها مختص به اين زمان و سالهاي اخير باشد. از ابتداي دوره پيشرفتهاي سريع در فنآوري ارتباطات و اطلاع_ات، رس_انه هاي گ_روهي، افراد- اگرچه در تعدادي كمتر و رده هايي خ_اص - ميتوانستند به «كار از راه دور» روي آورند و به نحوي درگير

آن ب_اشند. در ده_ه 50 نيز يك روزنامه نگار ميتوانست با استفاده از تلفن،گزارش خبري خود را به دفتر روزنامه مخابره كند و يك ساعت بعد خبر چاپ م_طلبش را از طريق تلگراف دريافت كند. اما آنچه امروز مورد توجه قرار گ_رفته اس_ت ف_راگير ش_دن م_قوله «كار از راه دور» به لحاظ پيشرفت در ف_نآوري ك_امپيوتر، ارت_باطات و اطلاعرساني است كه افراد بسياري را به خود جذب كرده است. اص_ولاً اگ_ر ب_خواهيم ت_عريف سادهاي از «كار از راه دور» داشته باشيم ب_ايستي آن را اي_نگونه تعريف كنيم: «كار يا اشتغال از راه دور» يعني «ك_ار» را ب_ه س_مت «كارگر» حركت دادن. پيش از اين تمام تلاش شركتها و م_وسسات اي_ن ب_ود كه «كارگر» را به سمت «كار» حركت دهند و اكنون، با ت_وجه ب_ه امكانات و تسهيلاتي كه فنآوري نوين ارتباطات و اطلاع رساني در اخ_تيار ب_شر ق_رار داده است ميتوان از ميزان حضور فيزيكي كاركنان در محل كار كاست و بر ميزان بهرهوري آنان افزود.  فن آوري هاي جديدو مبحث «ك_ار از راه دور» در چ_ند س_ال اخ_ير، پ_يشرفت فنآوري در كليه زمينه ها باعث شده است تاام_كانات، ت_جهيزات و دستگاههاي ارتباطي و اطلاعاتي به سهولت و با صرف ه_زينه هاي ك_متري از «م_حلهاي ك_ار» به «خانه ها» انتقال يابد. امروزه وج_ود ي_ك دس_تگاه «ف_اكس» در خ_انه امري نيست كه چندان تعجب برانگيز ب_اشد. ك_امپيوترهاي ش_خصي، با قيمتهايي مناسب در دسترس قرار دارند و اف_راد م_يتوانند ب_ا ص_رف ه_زينه هاي معقولي اين امكانات را براي خود فراهم آورند. كامپيوترهاي كتابي Notebook كه به راحتي در يك كيف دستي ك_وچك قابل حمل ميباشند شرايطي را

پديد آوردهاند كه كاركنان ميتوانند ت_مام ك_ارهايشان را هميشه كنار دست خود داشته باشند. دستگاههاي فاكس ي_ا همان كامپيوترهاي كتابي كوچك ميتوانند با استفاده از مودم اسناد،م_دارك، م_طالب و ف_ايلهاي مختلف را خيلي سريع به دست افراد مورد نظر ب_رسانند و ب_ا اس_تفاده از «پست صوتي» در هر لحظه ميتوان به پيامهاي ص_وتي ض_بط ش_ده دس_ترسي داش_ت. ت_لفنهاي ه_مراه (م_بايل) و سرويسهاي دي_جيتالي ك_ه ش_ركتهاي م_خابرات ك_شورها در اختيار مشتركين خود قرار م_يدهند، ب_رگزاري ي_ك ج_لسه مذاكره را آن هم پشت فرمان اتومبيل ميسرس__اخته اند. يكي از جالبترين و مهيجترين فنآوريهاي كنوني استفاده از «ش_بكه هاي خ_دمات دي_جيتال مجتمع» يا ISDN است كه سرعت و كيفيت ارسال دادهها را دهها برابر افزايش داده است. ارتباطي كه با استفاده از اين ف_ن آوري ن_وين برقرار و ايجاد ميشود موجب شده است تا كامپيوترهايي كه در ف_واصل ب_سيار دور هستند به گونهاي به هم متصل شوند كه گويي در دو اتاق مجاور هم قرار دارند.  تغيير در شيوه زندگي افراد ب_دون ش_ك، در سالهاي اخير متوجه تغيير در شيوه و روش زندگي افراد در ك_انون خ_انوادگيشان ش_ده ايد. اين تغيير مسلماً يكي از اثرات اجتناب ن_اپذير پ_يشرفت ف_نآوري در ك_ليه امور زندگي است و بشر همواره در پي ي_افتن راهه_ايي براي تطبيق خود با شرايط موجود بوده است. با يك نگاه اج_مالي ب_ه وض_عيت كار و اشتغال در يك خانواده معين، معلوم ميشود كه ت_عداد س_اعات كاري افراد افزايش يافته است و در آن خانواده حداقل دو ن_فر ب_ايستي درآم_د م_عيني داش_ته باشند. والديني كه يك يا دو فرزند دارن_د نيز بايستي بتوانند انجام امور خانه و

بچهها را اداره و تنظيم كنند و در عين حال در محل كارشان نيز حضور يابند. با توجه به هريك از اين موارد و بسياري از موارد مشابه، والدين اكثراً پس از حضور در محل ك_ار، به خاطر خستگي ، كم خوابي و بيماري بهرهوري پاييني خواهند داشت و ح_تماً م_توجه شدهايد كه بسياري از امور مربوط به خانه در محل كار،پشت ميز كار، با تلفن محل كار و حتي با كمك همكاران ديگر پيش ميرود و براي اين كار، هم كارفرما متضرر مي شود و هم كارمند: كارفرما به لحاظ ت_خصيص فضاي كاري، تجهيزات، لوازم و پرداخت هزينه هاي اضافي و جانبي و در ن_هايت ت_اخير در اج_را و انجام «كار»، كارمند به خاطر هزينهاي كه ص_رف رف_ت و آمد، خورد، خوراك و پوشاك خود كرده است و احياناً قرص هاي اعصابي كه در بين ساعات كاري مصرف نموده است!  در گ_زارشي در م_ورد «كار از راه دور» آمده بود كه شركتهاي بزرگ بابت واگ_ذاري ان_جام ام_ور ج_اري خود به «كارمندان خانگي» از دولت يارانه دريافت ميكنند و علاوه بر آن با صرفه جويي هاي حاصل از «كار از راه دور» ك_ه ب_الغ بر 5 هزار دلار در سال به ازاي هر كارمند بوده است، توانسته ان_د م_يزان بهره وري شركتهاي خود را تا 20 درصد بالا ببرند. بلي، شما ن_يز اگر مزاياي «كار از راه دور» را ميدانستيد ممكن بود به عنوان يك م_دير روزه_اي آخ_ر ق_رن بيستم اين آگهي را به يكي از روزنامه هاي فردا بدهيد: آگهي استخدام به يك كارشناس ارتباط با ماهي هاي درياي خزر، با كامپيوتري در منزل،

مسلط به تايپ فارسي و لاتين، آشنا با اينترنت و شبكه هاي اطلاع رساني و زبان هاي فارسي ، انگليسي ، تركي گيلكي ، روسي ، خوشرو و خوش برخورد نيازمنديم. الزامي به حضور در دفتر كار نيست. تلفن مبايلXXX XXXX XXXXX XX م_سلماً نيازي به ح_ضور در دف_تر كار نيست ، چون اصلاً دفتري، در كار نيست!  مزاياي «ك_ار از راه دور» در اي_نجا، ب_ه طور م_ختصر ب_ه برخي از عمده مزاياي "كار از راه دور» ميپردازم: 1- بالا رفتن «روحيه»  كارمندان از آنجا كه در كار خود احساس استقلال و غرور ميكنند، «روحيه» عمومي خوبي را به دست ميآورند. «كارمندان خانگي» حتي اگر تعداد ساعات ك_اريشان اف_زايش يابد چون ميتوانند وقت خود را عاقلانه تر سپري سازند، به همين جهت اوقات بيشتري را با خانواده خود ميگذرانند. 2- افزايش بهره وري ب_ررسيها نشان داده است كه «كارمندان خانگي» و افرادي كه «كار از راه دور» را پ_يشه خ_ود ك_رده ان_د س_اعات بيشتر و طولانيتري را صرف انجام وظايف خود ميكنند. 3- كاهش قيمت زمين، ساختمان يا اجاره محل بسياري از سازمانها و موسساتي كه اجازه ميدهند تا كاركنانشان به صورت «كار از راه دور» وظايفشان را انجام دهند، به جاي توسعه فضاهاي كاري، خ_ريد، اج_اره ي_ا س_اخت س_اختمانهاي م_تعدد، به مديريت و اداره امور «ك_اركنان خ_انگي» شان م_يپردازند ت_ا از اي_ن طريق هم بهره وري را بالا ب_برند و ه_م اي_نكه از ه_زينه هاي خود بكاهند. به اين ترتيب، بررسيها نشان داده است كه اين امر موجب تنزل قيمت املاك شده است. 4- افزايش آمار استخدامي طب_ق بررسيهاي به عمل آمده، 25 درصد

از كارمندان چنين ابراز داشته اند ك_ه اگ_ر ميتوانستند به صورت پاره وقت در منزل كار كنند شغلهايشان را ت_غيير م_يدادند. به همين ترتيب است اگر اين امر «كارمندان خانگي» را ن_يز ش_امل ش_ود، آم_ار و ارقام استخدامي از لحاظ جغرافيايي افزايش و توسعه مي يابد. 5- كاهش در امر «عدم حضور در كار» غيبت يا همان Absenteeism به گونهاي محسوس كاهش خواهد يافت. شركتهايي ك_ه داراي «كارمندان خانگي» بوده اند گزارش داده اند كه كاركنانشان حتي در ش_رايطي كه بيمار بوده اند وظايف خود را انجام داده اند چرا كه براي آن_ها، ساعات كاري تمام طول شبانه روز بوده است و ميتوانستند وقت خود را به گونهاي تنظيم كنند كه نهايتاً «كار» انجام شود.  6- افزايش ارتباطات ب_ررسيها ن_شان داده اس_ت ك_ه «كار از راه دور» موجب افزايش و پيشرفت ارت_باط ب_ين م_ديران و ك_اركنان شده است. در دنياي «كار از راه دور» جلسات بسيار كوتاه و كاملاً مربوط به موضوع جلسه است. 7- توسعه مديريت م_ديران «ك_اركنان خ_انگي» م_جبور م_يشوند اهداف اجرايي كاملاً واضح و م_شخصي را ب_راي «كاركنان» خود ارائه دهند و به جاي كنترل دقيق مراحل اجرا، به اداره نتايجي كه به دست آمده است بپردازند. 8- كاهش ترافيك در سفرهاي كوتاه درون شهري يا برون شهري ع_لاوه ب_ر كاهش استرس در ميان كاركناني كه ديگر در ترافيك نماندهاند، «ك_اركنان خانگي» با عدم حضور خود در خيابانها آن هم در ساعات پر رفت و آم_د ميتوانند موجب كاهش ترافيك و نهايتاً پاكيزگي محيط زيست و هوا شوند. 9  - اشتغال براي معلولين ب_ا فراهم آوردن شرايط «كار از راه دور» براي

افرادي كه نميتوانند در محيطهاي رسمي كار حضور يابند، ضمن ايجاد روحيه كار و شادابي، فرصتهاي كاري بسياري براي معلولان (جسمي يا روحي) بوجود ميآيد. 10  - غلبه بر شرايط دشوار آب و هوايي و حوادث غير مترقبه بارها ديدهايم كه كارمند براي حضور در محل كار خود بايستي ساعت 3 صبح از خ_انه بيرون بيايد تا در شرايط دشوار جوي (برف و باران و ...) خود را ب_ه م_حل ك_ار ب_رساند. ه_مينطور ديدهايم كه در اثر وقوع زلزله در مناطق مختلف، شاهراهها و بزرگراهها بسته شدهاند، اما خطور مخابراتي و ت_لفن ه_مواره ث_ابت و پ_اي برجاي مانده اند. تحت اين شرايط، «كاركنان خ_انگي» ب_راحتي ال_بته اگر زنده مانده باشند! ميتوانند به كار خود ادام_ه ده_ند. ارتباط خطوط اطلاعاتي به "خانه"ها ميتواند توان شركت در غلبه بر يك حادثه غير مترقبه يا شرايط ويژه را افزايش دهد.    {beginslide id="133" title="براي مشاهده متن انگليسي مرتبط به صورت كشويي اينجا را كليك فرمائيد"}Telecommuting       Telecommuting is working from a remote location (often ones home workstation) using computers, telephones, facsimile machines, and other remote capabilities, rather than commuting via automobile or other mode of transportation to and from an employer's work site to perform equivalent work. There are many benefits to telecommuting, not the least of which are: Conserving Energy Preserving the Environment Improving Worker and Public Safety, and Enhancing Family Values Although the capacity to telecommute has existed for many years, it has only been in the last 15 years that an increasingly large number of people have turned to telecommuting in order to

realize the benefits that have become more important to our society. The benefits of telecommuting are numerous and the time for demonstrating the effectiveness of telecommuting has past. Now, many organizations are working to implement it into their work option policies in order to reap the rewards that it has to offer, while enhancing their ability to recruit and retain high quality employees. Telecommuting, also known as teleworking, is the act of working from a remote location, usually one's home. This is made simple with the use of various telecommunications technologies such as a telephone, fax machine and the internet. Many telecommuters are also set up with web conferencing capabilities allowing them to sit in on office meetings via modem and webcam, or at the very least, a conference call. In most cases, telecommuting equipment is provided by the company, though it's up to the teleworker to provide an office space free of distraction. For the telecommuter, the benefits abound. Most enjoy the flexibility of working their own hours, at their own pace, as long as all deadlines are met. There's also the ability to work in one's pajamas or take breaks as needed at attend to personal family matters. Money is saved on expenses such as commuting, lunch or snacks, clothing and daycare. The flip side to this is the lack of camaraderie telecommuting can be rather lonely. By missing out on the office gossip and small company meetings, one can also miss out on vital pieces of information. Even though most telecommuters enjoy

working without a micromanaging supervisor looking over their shoulders, they also admit it's difficult for them to get a proper review when their employers can't see them on a day-to-day basis. It's difficult to stand out in an organization or be a team player when you're not there everyday. Telecommuting not only enables an employee the convenience of working at home, it also allows the employer to save money on certain overhead expenses such as utilities. In addition, since telecommuters are happier, they're often more productive they may spend more time working than their office working counterparts who tend to spend more time on lunch breaks or chit-chatting around the coffee maker. Absenteeism is down among telecommuters because sick workers still work at home and they put in longer hours because they never leave their office. If you're easily distracted or like to procrastinate, telecommuting may not be a good choice for you. If you're self-motivated and don't need constant supervision, it can provide an excellent opportunity. If you have a proven record with your organization, you're a good candidate for telecommuting. If you have a reputation for slacking off, however, it would probably be unwise to approach your employer about working from home. There's usually no harm in approaching your employer about a telecommuting opportunity. Research the pros and cons and be prepared to sell yourself. Just leave out the part about working in your pajamas.   {endslide}

مديريت تكنولوژي سازماني

...  organizational technology management برگرفته از سمينار علمي – آموزشي استاد دكتر خاشعي مديريت تكنولوژي بحث

بين رشته اي است كه دانش و تجربه مديريت را با مهندسي و علم پيوندمي زند گردآوري: مهدي ياراحمدي خراساني          سمينار مديريت تكنولوژي سازماني با هدف آشنائي مديران و كارشناسان با فرآيند بررسي تكنولوژي و تدوين استراتژي مديريت تكنولوژي در سازمان ، در مشهد مقدس و با حضور استاد دكتر خاشعي  برگزار گرديد . دكتر خاشعي در آغاز به تعريف تكنولوژي از ديدگاههاي مختلف پرداخت و مديريت تكنولوژي را يك حوزه بين رشته اي دانست كه دانش و تجربه مديريت را با مهندسي و علم پيوند مي زند و از منظر مديريت تكنولوژي ، تكنولوژي اصلي ترين عامل توليد و افزايش ثروت است . در ادامه دكتر خاشعي چهار دسته بندي از تعاريف موجود در تكنولوژي را شامل؛ 1-  كاربرد علم در عمل ، 2- عامل تبديل منابع به كالا و خدمات ، 3- مجموعه سخت افزار ، دانش فني ، مهارت و 4- تعريف بر اساس تمايز از محصول و طبيعت  برشمرد.  و به تشريح هر يك از اين مواد پرداخت ايشان درادامه نقش دو گانه مديريت تكنولوژي را شامل؛ 1-  نقش برون سازماني ( ايجاد يك ارتباط رقابتي با بازار و مشتري بر پايه ارائه محصولات ، خدمات و فرآيندهاي نو ) و 2- نقش برون سازماني را ( تعميق دانش و خردمندي سازماني ) دانست.  و مدل اجزاي تكنولوژي را  به؛ 1- سخت افزار ( ماشين آلات و تجهيزات ) 2- انسان افزار ( مهارتهاي ذهني و يدي ) ، 3- اطلاعات افزار ( مستندات و دانش فني ) 4- سازمان افزار ( سازمان دهي و مديريت ) تقسيم

نمود.  وي افزود : استفاده از تكنولوژي فقط مستلزم داشتن سخت افزار نيست بلكه اجزاي ديگر تكنولوژي را هم بايد بطور مطلوب در اختيار داشته باشيم . وي در ادامه به هشت اصل راهنماي مديريت تكنولوژي در سازمانها پرداخت و آنها را شامل؛ 1-      ايجاد ارزش افزوده ، 2-      تعهد به كيفيت ، 3-      پاسخگويي ، 4-      چالاكي ، 5-      نوآوري ، 6-      انسجام بخشي به همه منابع 7-      تيم سازي و 8-       رعايت انصاف  عنوان نمود و گفت : هدف از استراتژي تكنولوژي درك همه ذي نفعان بنگاه ، در باره اينكه چه تكنولوژي هاي مي تواند ضامن ايجاد و حفظ دانش و توانمندي هاي تكنولوژيك مورد نياز بنگاه حداقل در يك دوره ده ساله باشد.  دكتر خاشعي سپس به تشريح روشهاي انتقال تكنولوژي پرداخت و آنها را به دو دسته رسمي و غير رسمي تقسيم كرد و انتقال تكنولوژي را شامل انتقال از طريق حق امتياز ، روش خريد كل كارخانه ، سرمايه گذاري مستقيم خارجي ، سرمايه گذاري مشترك ، قراردادهاي خدمات فني و قراردادهاي بيع دانست و صورتهاي غير رسمي آن را شامل استخدام پرسنل فني و علمي ، خريد و واردات ماشين آلات ، اعزام نيرو به خارج و برگزاري كنفرانس ها و نمايشگاهها عنوان كرد . وي در ادامه به طرح اين سئوال پرداخت كه چرا در ايران تكنولوژي بومي نمي شود ؟ در پاسخ به اين سئوال يكي از مدعوين در جلسه در تحليل اين سئوال گفت :  چون تفكري كه بايد از اين تكنولوژي استفاده كند هنوز در ايران در مراحل مقدماتي است . دكتر خاشعي به

عنوان مثال اتوماسيون اداري را نام برد و گفت . زماني مي توانيد از اتوماسيون اداري استفاده كنيد كه تفكر شما نسبت به اتوماسيون اداري شكل گرفته باشد ولي ما شاهد اين هستيم كه بسياري از سازمانها مبالغ هنگفتي را در اين راه هزينه كرده اند اما در كنار اين روند بعضي از نامه هاي اداري هنوز به صورت دستي رد و بدل مي شود.  لازم به ذكر است كه در اين سمينار 94 نفر از مديران ، كارشناسان و روساي ادارات شركت نمودند .

سير تكامل فناوري اداري

... OAS سير تكامل فناوري اداري شامل دوره هاي فناوري اداري، رايانه اي و ارتباطات است ليلي حبيبي،كارشناس ارشد مديريت دولتي دانشگاه تهران گرايش سيستم هاي اطلاعاتي مديريت چكيده امروزه سيستم هاي اداري، سيستم هاي جهاني هستند كه وظيفه اصلي آنها ايجاد ارتباط و بهبود ارتباطات است. ارتباطات از لحاظ اطلاعات تجاري از اهميت بسزايي برخوردار است و رمز بقاي سازمانها و تداوم فعاليتهاي آنها مجهز شدن اين سازمانها به ابزارهاي رقابتي عصر اطلاعات ارتباطات؛ يعني سيستم هاي اطلاعاتي و فناوري اطلاعات است. در اين ميان از دهه 1960 كه جنبه هاي بيشتري از كاربرد و فعاليتهاي اداري و بازرگاني روبه گسترش گذاشت، وجود يك سيستم يكپارچه اداري مناسب كه حجم عظيم اطلاعات، مكاتبات را دربرگيرد به وضوح احساس شد. اين مقاله ضمن بررسي سيستم هاي اتوماسيون اداري ازجهات مختلف به بيان اهميت اطلاعات و اهميت سيستم هاي اطلاعاتي، تكامل انواع سيستم هاي اطلاعاتي و تكامل سيستم هاي اتوماسيون اداري و مزايا و معايب اتوماسيون اداري و ارگونوميك و تفاوت انواع سيستم هاي اطلاعاتي با سيستم اتوماسيون اداري پرداخته است.

  مقدمه با گسترش روزافزون ارتباطات و پيدايش شكلهاي مختلف جريانات ارتباطي، شبكه هاي ارتباطي در تمامي امور زندگي افراد سايه افكنده است و تجارت هم كه در اقصي نقاط جهان به شيوه هاي مختلف (توليد كالا يا خدمات) ديده مي شود از اين قضيه مستثني نيست. با پيشرفته و پيچيده تر شدن ارتباطات تجاري، سازمانها براي از دست ندادن يكي از منابع ورودي (اطلاعات) لاجرم دست به ايجاد سيستم هايي در درون خود زدند تا بتوانند از اطلاعات موجود در اطراف خود استفاده بهينه كنند و با پردازش مناسب اين اطلاعات را به مشتريان و درجهت جلب رضايت آنان، عرضه كنند. درواقع محيط پررقابت كسب و كار و دگرگونيهاي اين محيط در دهه 1990 (جهاني شدن اقتصاد و تبديل اقتصادها و جوامع صنعتي به اقتصاد خدماتي برپايه دانش و اطلاعات) لزوم توجه به سيستم هاي اطلاعاتي را دوچن_____دان كرد. به همين جهت، بحث سيستم هاي اتوماسيون اداري كه نوعي از انواع سيستم هاي اطلاعاتي است روز به روز اهميت بيشت___ري مي يابد، چنانكه امروز سازمانهايي مي توانند در اغلب اوقات خود را در بالاترين ميزان آمادگي براي مقابله با تغييرات محيطي و داخلي ببينند كه از درجه بالايي از اتوماسيون سود برده باشند. اما سيستم هاي اتوماسيون اداري چيستند؟ چه مزايا و معايبي دارند؟ نياز واقعي به تكامل و ايجاد آنها چه بوده است؟ انواع كاربردها و يا زيرسيستم هاي آن چيست؟ چه تفاوتي با ساير سيستم هاي اطلاعاتي دارد؟ و... اهميت اطلاعات و سيستم هاي اطلاعاتي اطلاعات يكي از منابع باارزش واصلي مديران يك سازمان است. همان طور كه منابع انساني، مواداوليه و

منابع مالي در روند توليد داراي نقش و ارزش خاصي هستند لكن در عصر اطلاعات و ارتباطات، اطلاعات داراي ارزش ويژه اي هستند. ازطرفي اطلاعات كليد جامعه مردمي است و انتشار و استفاده از آن يك شاخص اجتماعي به شمار مي رود. رشد اين شاخص به معناي ارتقاي ملي خواهدبود. اطلاعات به طور محسوسي بر بينش و رفتار ما اثر مي گذارد. فناوري و ابزارهاي الكترونيك و رايانه اي نيز در دهه گذشته پديده انفجار اطلاعات را موجب شدند و به طور حتم تاثير مهمي را بر جهت گيري جوامع و اطلاعات موردنياز آنها خواهند گذاشت. امروزه نه تنها مديران ارشد و مديران اجرايي، بلكه تمام اقشار اجتماع چون محققان و دانشوران و تجار ناگزير از استفاده اطلاعات هستند. كاربران نظام اطلاعات، اطلاعات را چون يك منبع ارزشمند، هم سنگ سرمايه و نيروي كار به كار مي برند. از آنجا كه اطلاعات مهم و ارزشمند هستند و اساسي براي كل فعاليتهاي سازمان محسوب مي شوند، لذا بايستي سسيتم هايي را برپا كرد تا بتوانند اطلاعات را توليد و آنها را مديريت كنند.هدف نهايي چنين سيستم هايي كسب اطمينان از صحت، اعتبار و روايي اطلاعات دردسترس در زمان موردنياز و به شكل قابل استفاده است. امروزه سيستم هاي اطلاعاتي نقش اساسي در همه زمينه هاي فعاليت يك شركت ايفا مي كنند. توجه به شركتهاي موفق نشان مي دهد كه همگي آنها به سيستم هاي اطلاعاتي جهت فعاليت روزانه شان مجهزند. چالش حقيقي كه شركتها با آن روبرو هستند، صرفاً به كارگيري سيستم هاي اطلاعاتي متكي به رايانه نيست، بلكه هدف اساسي استفاده اثربخش سيستم هاي اطلاعاتي

در مديريت است. سيستم هاي اطلاعاتي كه به عنوان منبعي ارزشمند محسوب مي شوند، توانايي مديران و كاركنان را افزايش داده و امكان تحقق اثربخش اه____داف سازمان را با بهره وري بالا موجب مي گردند. انواع سيستم هاي اطلاعاتي در نخستين سالهاي اختراع رايانه متخصصان توجه چنداني به نيازهاي اطلاعاتي مديران نداشته و از رايانه ها فقط جهت پ__ردازش داده ها در امور حسابداري استفاده مي شد. در طول اين دوره كه تا اواسط دهه 60 به طول انجاميد بيشترين تاكيد بر قدرت محاسباتي و پردازش رايانه بود. درحال حاضر به اين نوع كاربرد رايانه پردازش داده ها، گفته مي شود و بايد توجه داشت كه سيستم هاي پردازش داده مق_____داري اطلاعات نيز توليد مي كنند. در اوائل دهه 1960 و پس از اختراع انواع رايانه هاي جديد كه با هزينه كمتر اطلاعات بيشتري را پردازش مي كردند روشهاي جديدتري براي معرفي تجهيزات جديد ترويج داده شده؛ يعني سيستم هاي اطلاعاتي مديريت. پس از گذشت يك دهه و به دليل به وجود آمدن نيازهاي اطلاعاتي جديد، سيستم اطلاعاتي جديد به نام سيستم پشتيباني تصميم گيري يا (DECISION SUPPORT SYSTEM)DSS به وجود آمد. پس از تكميل سيستم پشتيباني تصميم گيري باتوجه به پيشرفتهاي حاصله در تجهيزات رايانه اي، موضوع افزايش بهره وري و كارايي دفاتر مديران و تسهيل ارتباطات بين مدير و كاركنان ازطريق به كارگيري تجهيزات رايانه اي و الكترونيك مطرح گرديد و در سال 1980 سيستم هاي اتوماسيون اداري طراحي گرديدند. اما درواقع اتوماسيون اداري در سال 1964 وقتي كه IBM محصول جديد خود، يعني نوار مغناطيسي/ ماشين تايپ سلك توري (MT/ST) را معرف___ي

كرد شروع شد، ماشين تايپي كه مي توانست به صورت اتوماتيك از روي حروف ضبط شده بر روي نوار مغناطيسي تايپ كند. اين عمليات تايپ اتوماتيك خيلي زود به سيستم هاي كوچك در ريزپردازنده ها تبديل شد. و تكاملهاي بعدي در اين زمينه ايجاد شد. و نياز واقعي به تكامل اين بود كه طي دهه 1970 كارايي كارخانه ها 90 - 85 درصد افزايش يافت، درحالي كه كارايي دفتري تنها 4 درصد افزايش داشت، پس بايستي سيستم هايي به وج_____ود مي آمدند كه موجب افزايش بهره وري و كارايي دفاتر هم مي شدند. سير تكامل فناوري اداري سير تكامل فناوري اداري شامل دوره هاي فناوري اداري، فناوري رايانه اي و فناوري ارتباطات است. در دوره اول كارفرمايان در تلاش بودند تا محيطي را به وجود آورند كه جدا از مسائل كارخانه اي و درمعناي عام محيط توليد، كليه امور اداري، پرسنلي و تجارتي در آن صورت گيرد، از مهمترين شاخصهاي اين دوره انجام مطالعاتي درمورد جايابي و فضاسازي براي محيطهاي اداري بود.(دهه 20 به بعد) درحقيقت در اين دوره سعي در جداساختن فعاليتهاي اداري از فعاليتهاي توليدي بود و درنهايت واحدهاي ستادي از لحاظ مكاني از واحدهاي اجرايي جدا گرديدند. تفكر اين دوره اين چنين بود كه محيطي با شرايط بهتر براي انجام امور اداري كه در آن زمان، بيشتر امور محاسباتي نظير حسابداري، حقوق و دستمزد و مالي بود، فراهم گردد. در دوره دوم؛ يعني فناوري رايانه، با ورود رايانه هاي كوچك كه از سرعت و دقت بالايي بهره مند بودند، مديران تصميم گرفتند كه با استف___اده از اين وسايل و سرمايه گذاري در

رايانه اي كردن سازمان خود از سرعت و دقت رايانه در كاهش زمان كار و حذف اشتباهات انساني استفاده ك______رده و پيامد اين حركت به وجود آمده اين بود كه كاربران را براي انجام امور روزمره شان به خوبي ياري كرد. در دوره سوم؛ يعني فناوري ارتباطات، با گسترش روزافزون و همه جانبه علوم و فناوري رايانه و استفاده از وسايل جانبي آن و يكپارچه شدن و ادغام هريك از اين سيستم ها در يكديگر. درحقيقت امروزه سيستم هاي اداري سيستم هاي جهاني هستند كه وظيفه اصلي شان ايجاد ارتباط و بهبود ارتباطات هستند. نوعاً ارتباطات از لحاظ اطلاعات تجاري از اهميت بسزايي برخوردار است. از مشخصات ديگر اين دوره كه الان در آن به سر مي بريم، اين است كه سازمانها و شركتها به ارزش واقعي اطلاعات به هنگام و يا كيفيت پي برده اند و در بازارهاي پيچيده امروزي نبود ارتباط با منابع اطلاعات به معناي از دور خارج شدن سازمان است. به دست آوردن ارتباطات درست و با كيفيت و مربوط به معني هماهنگي و سازگار بودن سازمان با محيط و جوابگو بودن نسبت به تغييرات است. تعريف اتوماسيون اداري   بسياري عقيده دارند كه سيستم و چارچوبي به نام اتوماسيون اداري وجود ندارد، بلكه تركيبي از وسايل و تجهيزات گوناگون براي تسهيل درامور مرتبط با فعاليتهاي اداري را اتوماسيون اداري مي نامند.اما از دهه 1960 كه جنبه هاي بيشتري از كاربردها و فعاليتهاي اداري و بازرگاني گسترش يافت، وجود يك سيستم يكپارچه اداري، مناسب كه حجم عظيم اطلاعات، مكاتبات، مراسلات را دربرگيرد به وضوح احساس شد كه با نامهاي مختلفي همچون

سيستم هاي اداري، سيستم هاي اطلاعات اداري، سيستم هاي كاربر نهايي و سيستم هاي محاسباتي كاربر نهايي ناميده شده است. ولي عمومي ترين و بالاترين درجه از اتوماسيون سيستم هاي اداري به نام اتوماسيون اداري ناميده مي شود. سيستم هاي فوق تعريف مشخصي ندارند بلكه منحصر به تعيين ديدگاههاي كاربر است و اين خود بدين معني است كه سيستم هاي اتوماسيون اداري داراي تعاريف بي شماري است. در اينجا به برخي از آنها اشاره مي كنيم. اتوماسي____ون اداري، مشتمل بر تمام سيستم هاي الكترونيك رسمي و غيررسمي بوده كه به برقراري ارتباط اطلاعات بين اشخاص در داخل و خارج موسسه و بالعكس مربوط مي شود. كلمه اصلي كه اتوماسيون اداري را از داده پردازي، سيستم اطلاعات مدي____ريت و سيستم پشتيباني تصميم متمايز مي سازد ارتباطات است. اتوماسيون اداري به منظور تسهيل انواع ارتباطات به هر دو صورت شفاهي و كتبي است. (RAYMOND,1998) سيستم هاي اطلاعات اداري (OFFICE INFORMATION SYSTEM=OIS) از امور اداري ازط____ريق فناوري اطلاعاتي حمايت مي كند. سيستم هاي اطلاعات مدرن ازجمله اجزا سيستم اطلاعاتي مديريت (MIS) است كه ابزارهايي را براي ارتباطات و هماهنگي مابين كارگران دانشي به وسيله ايجاد مديريت اثربخش اسناد و پيامها و جلسات الكترونيك فراهم مي كند. (ZWASS, 1992) اتوماسيون اداري عبارت است از كاربرد وسايل الكترونيك در فعاليتهاي دفتري به منظور افزايش كارايي؛ كارايي افزايش يافته ناشي از تكامل تبادل اطلاعات، در داخل دفتر و بين دفاتر و محيط آنها بوده و درنتيجه با ارائه اطلاعات بهتر براي تصميم گيري مي تواند به مدير سود برساند. (بهشتيان،1378) مزايا و معايب اتوماسيون اداري    مهمترين شرط كاربرد و استفاده

از اتوماسيون در اكثر سازمانها، صرف نظر از موارد استفاده ديگر آن، مربوط به لزوم سرعت و دقت و صحت دركار آنها است. و به خاطر توسعه دامنه عمليات سازمان است كه اين امر احتياج به گسترش مجاري ارتباطات با سرعت بيشتر است. و اتوماسيون اداري موجب مي گردد كه مجاري ارتباطي كوتاه و ارتباطات لازم به سهولت دراختيار مديران قرار گيرد. به طوركلي، مزاياي كاربرد سيستم هاي اتوماسيون اداري به دو دسته مزاياي مستقيم و مزاياي غيرمستقيم تقسيم مي شود. 1 - مزاياي مستقيم: اين مزايا عبارتند از: افزايش محصول يا بازده و صرفه جويي در وقت يا نيروي ك______ار. معمولاً اين مزايا كه قابل اندازه گيري بوده و ممكن است تاثير مستقيم و كوتاه مدت بر جريان نقدينگي داشته باشد عبارتند از: الف) كنترل بهتر بر كار، به خاطر تقسيم كمتر نيروي كار؛ ب) تبديل اطلاعات از شكلي به شكلي ديگر كمتر صورت مي گيرد، مانند نوشتن روي نوار كه پس از آن روي كاغذ تايپ مي شود؛ج) فعاليتهاي غيرمولد مانند بايگاني، نگهداري سوابق و به هنگام رساني كمتر مي شود؛ د) سازماندهي پرسنل بهتر انجام مي شود. چرا كه با استفاده از امكانات كنفرانس تلفني، مسافرت و گردهمايي كمتر مي گردد.2 - مزاياي غيرمستقيم: اين مزايا غيركمي هستند و ممكن است ازطريق سودآوري و رشد در بلندمدت سازمان را غني سازند، اين مزايا عبارتند از: الف) وابستگي كمتر به ادارات ديگر براي تهيه كپي، چاپ و امور مشابه ديگر؛ ب) نياز كمتر به تشريفات و كنترل جهت نظارت بر جريان كار بين ادارات؛ ج) به دليل افزايش اثربخشي كاركنان در انجام كاره__اي

خاص، رضايت شغلي آنها افزايش مي يابد؛ د) به دليل ارائه بهتر اطلاعات و خدمات به موقع، رضايت مشتريان بيشتر مي شود؛ ه) رقابت بيشتر سازمانها ازطريق استفاده از منابع اطلاع______اتي و قابليت لازم براي عكس العمل نسبت به فشارها و فرصتها. اما كاربرد سيستم هاي اتوماسيون اداري معايبي را نيز دربردارد كه عبارتند از: ايجاد تغييرات در محيط انساني، ناديده گرفته شدن برخي از روابط اجتماعي و انساني دركارها و به صورت مكانيزه درآمدن فعاليتها، پيچيده شدن و سختي كار با سيستم ها، بروز اخلاق توجيه اشتباهات صورت گرفته و نسبت دادن آنها به سيستم، مشكلات جسماني كاركنان در كار با رايانه، نپذيرفتن سيستم هاي مكانيزه توسط مديران و يا كاركنان، كم شدن امنيت اطلاعات هم ازنظر دسترسي و هم ازنظر تخريب. انواع كاربردها يا زيرسيستم هاي اتوماسيون اداري    از ديدگاههاي متعددي به انواع كاربردهاي اتوماسيون اداري پرداخته شده است كه در اين جا به دو نمونه از آنه_______ا ميپردازيم. در يك ديدگاه انواع دستگاههاي مكانيزه اداري اصلي عبارتند از: 1 - در زمينه كسب اطلاعات و كپي كردن آنها: واژه پردازها، ماشينهاي كپي هوشمند، سندخوانها، سيستم هاي صوتي ديجيتالي، حروف چيني نوري. 2 - در زمينه ذخيره سازي اطلاعات: كشورهاي بايگاني الكترونيك، زير نگاشته ها (ميكرو گرافيك). 3 - در زمينه ارتباطات: سيستم تلفن رايانه اي، پست الكترونيك، ارسال فاكس، تسهيلات كنفرانس از راه دور. از ديدگاه ديگر عناصر اصلي سيستم هاي مكانيزه اداري در شكل شماره يك آورده شده است. ارگونوميك پيشرفت فناوري در قرن گذشته و بويژه از جنگ جهاني دوم به بعد در رشد اقتصادي و پيشرفت اجتماعي جهان

صنعتي اثر چشمگير داشته است. بي ترديد پيشرفت فناوري علاوه بر ارتقاي سطح زندگي بشر دركاهش شديد بسياري از منابع حوادث، آسيبها و تنشهاي كاري، نقش برجسته اي داشته است. با اين حال، فناوري پيشرفته به همراه خود منابع جديدي از آسيب و تنش ناشي از كار آورده است. و بايستي درنظر داشته باشيم كه ما به شرطي مي توانيم عملكرد را بهينه كرده و به بهره وري بيشتر و تامين بهداشت و سلامت كاركنان برسيم كه اصول ارگونومي را در طراحي، عرضه و استفاده از فناوري منظور كنيم. اصطلاح ارگونوميك مطالعه عوامل را كه راحتي، ارضاء و كارايي افرادي كه با سيستم ها و وسايل توليد، كار مي كنند را تشريح مي كند. وقتي كاركنان در وضعيتي تحت فشار قرار گيرند و براي مدت مديدي به صفحه مانيتور نگاه كنند، اغلب آنها دچار سردرد، كمردرد و چشم درد و.... مي شوند با درنظر گرفتن بسياري از مسائل ايمني و بهداشتي در ساخت و توليد و عرضه وسايل اتوماسيون اداري درواقع ما درنظر گرفته ايم كه كاركنان دفتري قسمت مهمي از داراييهاي سازمان هستند و اگر خسته و تحت تاثير باشند، نمي توانند به بهترين وجه كار كرده و كارايي سيستم و فراهم ساختن اطلاعات لازم جهت پشتيباني مديران با مشكل مواجه مي شود.ازطرف ديگر، مي توان گفت اتوماسيون اداري فراتر از اضاف_____ه كردن سيستم هاي نرم افزاري جديد است و بايستي مسائل مربوط به تغيير و مقاومت دربرابر تغيير را هم مدنظر داشت، يك تحقيق پيمايشي انجام شده در سوئد نشان داده است كه هر تغيير رواني - اجتماعي در محيط كاري، همانند رايانه

اي شدن، سيستم نرواندوكرين بدن را فعال كرده و موجب واكنشهاي فيزيولوژيك و رواني او مي شود كه فرد را براي مبارزه يا فرار تحريك مي كند و درواقع فرد با مكانيزاسيون كه نوعي تغيير محسوب مي شود مقاومت مي كند. و مديران و ساير طراحان و مسئولان ذيربط بايستي با كاربرد تكنيك هاي غلبه بر مقاومت كه مهمترين آنها مشاركت و آموزش كاربران است، بر اين مقاومت غلبه كرده و يا ميزان آن را كاهش دهند. مقايسه انواع سيستم هاي اطلاعاتي اتوماسيون اداري براي جريان اطلاعات در داخل سازمان مناسبت تر است تا بين سازمان و محيط؛ زيرا خيلي از كاربردهاي اتوماسيون اداري به فرستنده و دريافت كننده براي استفاده از وسايل سازگار و يا پروتكل هاي ارتباطات نياز دارد. البته بايد مدنظر داشت كه اتوماسيون اداري تمام ارتباطات را فراهم نمي سازد. مديران هنوز از تلفن، جلسات حضوري و خواندن گزارشهاي اداري استفاده مي كنند. اتوماسيون اداري راهي براي تكميل و ايجاد ارتباطات خاص است، ولي هنوز مديران به استفاده از گزارشهاي غيررسمي ادامه مي دهند. اتوماسيون اداري عمدتاً يك سيستم رسمي با رويه تعريف شده است كه بايستي در ارتباط با ديگر سيستم هاي رسمي مانند سيستم پشتيباني تصميم گيري مورداستفاده قرار گيرد. كاربرد اتوماسيون اداري بسيار ساده است. بنابراين، احتمال استفاده مدير از آن بيشتر است. يك مدير بايستي هم رايانه و هم دانش MIS را به منظور استفاده از بعضي از ابزارهاي پيچيده سيستم پشتيباني تصميم گيري دارا باشد. ولي استفاده از اتوماسيون اداري احتياج به چنين ابزار پيچيده توسط مدير را ندارد به همين دليل اتوماسيون اداري از جذابيت

خاصي برخوردار است. از لحاظ حل مسئله و فضاي حل مسئله نيز مي توان كاربردهاي انواع سيستم هاي اطلاعاتي را با هم موردمقايسه قرار داد.كاربردهاي اتوماسيون اداري با شخص مديران انطباق يافته و بهترين شكل براي مسائل كمتر ساختاريافته كه ارتباطات غيررسمي فراوان است وفق مي يابد. با وجود آنكه سيستم اتوماسيون اداري اطلاعات حل مسئله را دراختيار قرار مي دهد، تصميم درمورد نحوه به كارگيري آن به مديران محول مي شود. نتيجه گيري طي دهه 1970 كارايي كارخانه ها 90 - 85 درصد بالا رفت، درحالي كه كارايي دفتري تنها 4 درص____د افزايش داشت، پس بايستي سيستم هايي به وجود م______ي آمدند كه موجب افزايش بهره وري و كارايي دفاتر هم مي شدند، از اين رو، بعد از تكامل سيستم هاي پردازش داده (DPS)، سيستم هاي اطلاعاتي مديريت و سيستم ه____اي پشتيب______اني تصميم گيري، سيستم هاي اتوماسيون اداري ب__ه وجود آمدند. اين سيستم ها از طريق فناوري اطلاعاتي از امور اداري حمايت كرده و موجب افزايش كارايي دفاتر مي شوند. كارايي افزايش يافته ناشي از تكامل تبادل اطلاعات و سرعت و صحت اطلاعات در داخل دفتر و بين دفاتر و محيط آنها بوده و درنتيجه با ارائه اطلاعات بهتر براي تصميم گيري مي تواند به مدير سود برساند. اما بايستي توجه داشت كه در حل يك مسئله بخش عمده اي از آن ازطريق ارتباطات بين فردي حاصل مي شود. مدير و كارشناس اطلاعات بايد به اتوماسيون اداري به عنوان ابزارهاي مكمل چنين ارتباطات بين فردي بنگرند و درعين حالي كه كاربردهاي اتوماسيون اداري موجب كارايي و صرفه جويي هزينه ها و افزايش سرعت و

ايجاد اداره بدون كاغذ مي شود، از ابعاد ديگر موجب درهم و برهم شدن اسناد و پوشه ها به وسيله چاپگر رايانه، يا افزايش پيامهاي بي اهميت و جزيي و پخش وسيع پي__امها درمورد پست الكترونيك مي ش___ود. متاسفانه مطالعات آماري فقط نشان دهنده اين هستند كه كاربرد اتوماسيون اداري درحال گسترش زيادي است ولي اين امر به ما نشان نمي دهد كه آيا واقعاً اتوماسيون اداري براي ادارات مفيد است يا فقط طبق فناوري روز ورود آن به ادارات ديده مي شود. يك مسئله مشخص است: كمپاني هايي كه طبق مطالعات آماري اقدام به جايگزيني سيستم هاي اتوماسيون اداري در طيف وسيع مي كنند لزوماً موفق نيستند بلكه مطالعات نشان داده است بهتر است درهر اداره از اتوماسيون اداري در جايي كه مفيد واقع مي شود و واقعاً به آن نياز است استفاده بشود. در مقاله بيزينس ويك اشاره شده كمپاني هايي كه بهترين اهداف را از به كارگيري اتوماسيون اداري كسب كرده اند و بالاترين كارامدي را دارند آنهايي هستند كه مشخصاً از اتوماسيون اداري درجاي مربوط استفاده مي كنند. نكت____ه آخر و مهم اينكه در كاربرد سيستم هاي اتوماسيون اداري و اعمال تغيير و تحولات از طريق آنها بايستي به مباحث ارگونوميك (مهندسي انساني) و مقاومت در برابر تغيير كاركنان و تكنيك هاي مناسب غلبه بر مقاومت آنها نيز توجه اساسي داشته باشيم و با استفاده از نگرش سيستمي، اقدام به تغيير و تحولات و به كارگيري سيستم هاي اتوماسيون اداري كنيم و بدانيم كه نيروي انساني هم به عنوان مهمترين عامل ايجادكننده تغيير و هم به عنوان پذيرنده و اجراكننده آن

است. منابع و ماخذ: 1 - اسكندري، علي رضا، بررسي موانع و مشكلات استقرار سيستم هاي اطلاعاتي دربخش منابع انساني وزارت نفت، پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه تهران، دانشكده مديريت 1380. 2 - بهشتي____ان، مهدي؛ ابوالحسني، حسين، سيستم هاي اطلاعاتي مديريت، تهران: شركت پرديس 1378. 3 - ثاقب تهراني، مهدي؛ تدين، شبنم. مديريت فناوري اطلاعات. تهران: مركز آموزش مديريت دولتي، 1380. 4 - سلماني، داود سيستم هاي اطلاعات مديريت، تهران: دانشكده مديريت، جزوه چاپي مقطع كارشناسي ارشد، نيمسال اول 81 - 80. 5 - شه نواز، هوشنگ. ارگونومي و انتقال تكنولوژي. تدبير، ش 100، 1378. 6 - ص____رافي زاده، اصغر؛ علي پناهي، علي. سيستم هاي اطلاعات مديريت. تهران: مير، 1380. 7 - عندليب آذر، مجتبي. اتوماسيون اداري. مديريت، ش 44، مرداد و شهريور 1379. 8 - فتحي، مجيد. مقدمه اي بر اطلاع رساني و نظامهاي اطلاعات. مديريت، شماره 51 و 52 مرداد و شهريور 1380. 9 - كريميان، عباسقلي، بررسي علل مشكلات سيستم هاي اداري مكانيزه و اتوماسيون در وزارت آموزش و پرورش. پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه تهران، دانشكده مديريت، 1359. 10 - مجيدي، اردوان. تنگناهاي اجتماعي در مكانيزاسيون و توسعه سيستم هاي كامپيوتري در سازمان.گزارش كامپيوتر، شماره 137، 1378. 11 - مؤمني، هوشنگ. مديريت منابع اطلاعات. تهران: اتحاد، 1372. 12 - مك لئود، ريموند. سيستم هاي اطلاعات مدي____ريت. ترجمه مهدي جمشيديان و اكبر مهدي پور.دانشگاه اصفهان، 1377. 13 - OLOF BRENNER, STENAND 10 VOSTBERG (1995). “WORKING CONDITIONS AND ENVIRONMENT AFTER A PARTICIPATIVE OFFICE AUTOMATION PROJECT”. JOURNAL OF INDUSTRIAL ERGONOMICS, 150. 14 - PARKER, CHARLESS (1989) MANAGEMENT INFORMATION SYSTEM, MCGRAW HILL. 15 -

RAY, CHARLES AND KALMER JANET (1995). OFFICE AUTOMATION A SYSTEM APPROACH, 3RD, AMYZ SOUTH WESTERN EDUCATIONAL PUBLISHING. 16 - ZWASS, VALDIMI (R1992). MANAGEMENT INFORMATION SYSTEM, WM. C. BROWN.   {beginslide id="133" title="براي مشاهده متن انگليسي مرتبط به صورت كشويي اينجا را كليك فرمائيد"}  OAS History at a Glance     1826 Simón Bolívar convened the Congress of Panama with the idea of creating an association of states in the hemisphere. 1890 The First International Conference of American States, held in Washington, D.C., established the International Union of American Republics and its secretariat, the Commercial Bureau of the American Republics.  1910 The International Union of American Republics became the Pan American Union.  April 30, 1948 21 American nations met in Bogotá, Colombia, to adopt the Charter of the Organization of American States, as well as the American Declaration of the Rights and Duties of Man. Alberto Lleras Camargo became the first Secretary General of the OAS.  1959 The Inter-American Commission on Human Rights was created.  1961 The Charter of Punta del Este was signed, launching the Alliance for Progress.  1969 The American Convention on Human Rights was signed.  1970 The General Assembly was established as the highest decision-making body of the OAS.  1978 The Inter-American Court of Human Rights was established.  1986 The Inter-American Drug Abuse Control Commission (CICAD) was created.  1991 Resolution 1080, which set up procedures to react to threats to democracy in the hemisphere, was adopted.  1994 The First Summit of the Americas, which reaffirmed the OAS role strengthening democracy and established new

priorities for the Organization, was held.  1996 The Inter-American Council for Integral Development was established.  1997 The Protocol of Washington, giving the OAS the right to suspend a member state whose democratically elected government is overthrown by force, was ratified.  1998 The Second Summit of the Americas created what is now called the OAS Summits of the Americas Department.  September 11 2001 An Inter-American Democratic Charter was adopted in Lima, Peru.  2002 The Inter-American Convention against Terrorism opened for signature at OAS General Assembly in Barbados.  2004 The Special Summit of the Americas focused on growth with equity, social development and governance.  2005 The Fourth Summit of the Americas was held.   Secretaries General of the OAS   Alberto Lleras Camargo (Colombia) 1948-1954 Carlos Dávila (Chile) 1954-1955 José A. Mora (Uruguay) 1956-1968 Galo Plaza (Ecuador) 1968-1975 Alejandro Orfila (Argentina) 1975-1984 João Clemente Baena Soares (Brazil) 1984-1994 César Gaviria (Colombia) 1994-2004 Miguel Angel Rodríguez (Costa Rica) September-October 2004 Luigi R. Einaudi (United States), Acting Secretary General, October 2004-May 2005 José Miguel Insulza (Chile), May 26, 2005-  {endslide}

مديريت و مفاهيم اطلاعات

... Management and information contexts  اطلاعات،سيستم هاي اطلاعاتي، MIS،متخصصان اطلاعاتي،پايگاه داده،كاربرد اطلاعات اطلاعات براي فهم واقعي معني اطلاعات وعدم اختلاط آن باداده ها ماابتدا تعريفي ازاين دوراارائه مي نماييم:داده ها شامل واقعيتها واشكالي هستند كه براي كاربر، بي معني مي باشند. وقتي كه اين داده ها پردازش شدند تبديل به اطلاعات مي شوند. پس اطلاعات، داده هاي پردازش شده يا داده هايي با معني مي باشند. تبديل داده ها به اطلاعات توسط يك پردازنده اطلاعات انجام مي شود. پردازنده اطلاعات

يكي از عناصر كليدي سيستم ادراكي است. پردازنده اطلاعات مي تواند شامل عناصر رايانه اي، عناصر غيررايانه اي يا تركيبي ازآن دوباشد (Mcleod1998,15-16). اطلاعات درسيستم هاي سازماني مختلط انسان وماشين ازمنابع زيرتغذيه مي شود:   1-دستيابي اطلاعات محيط عملكرد مديريت 2-روشهاي ذخيره اطلاعات جهت عملكرد سيستم هاي هاي عامل 3-روشهاي انتقال اطلاعات ونحوه ايجاد ارتباط وذخيره سازي وبازيابي .   امروزه اطلاعات برگ برنده شركتهاي بزرگ تجاري مي باشد. ازآنجا كه گردآوري اطلاعات به روش دستي ومعمولي براي شركتهاي چتد مليتي بزرگ غيرممكن مي باشد پس از آنها به سيستم هاي اطلاعاتي براي پركردن اين خلاء روي آورده اند. اطلاعات لازمه تصميم گيري است وامروزه پديده اي چون انفجار اطلاعات ،آلودگي اطلاعات وآنارشي اطلاعات مطرح است كه لازمه استفاده مفيداز اطلاعات دراين آشفته بازار وجود سيستم هاي اطلاعاتي يكپارچه ومنسجم براي تنظيم ومنظم كردن اطلاعات براي استفاده كاوشگران اطلاعات مي باشد. مديران، همچنين به يكي از دوسبك متفاوت استفاده از اطلاعات به عنوان راههايي براي استفاده از اطلاعات براي حل مشكل استفاده مي كنند. سبك سيستماتيك (systematic): مديرتوجه خاصي براي پيگيري روش از پيش توصيه شده حل مشكل ،مانند روش سيستمها دارد. سبك حسي (intuitive) مدير به هيچ روش قطعي توجهي نداشته اما روشي رابراي وضعيت خاص،تغيير مي دهد (Mcleod 1998,179). ازآنجا كه نياز مادر اختراع است ابتدابايد نيازهاي اطلاعاتي سازمان يا موسسه رايافته سپس به فراهم آوري وجمع آوري اطلاعات بپردازيم. مديرآشنابه اطلاعات مي داند كه اطلاعات بايد قبل از استفاده تأييد شود، يعني درستي ودقت آن كنترل شود. اطلاعات به صرف اينكه بوسيله رايانه چاپ شده است درست نيست. آشنايي يك مدير به اطلاعات ودانستن ارزش اطلاعات درحل

مسأله باعث تشويق مديران درتقسيم اطلاعات با ديگران مي شود زماني كه مديري داراي اطلاعات با ارزش براي ديگران مي باشد اين اطلاعات بايد منتقل شود. آشنايي با اطلاعات درنهايت منجر به استفاده ازاطلاعات درحل مسائل است. دانش اطلاعات ماوراي دانش رايانه اي واستفاده ازاطلاعات ايجاد شده ازطريق رايانه است (مك لويد 1378،34). افزونگي بطور اجمال عبارت است از اطلاعات اضافي كه درمورد داده ها وجود دارد، ليكن افزونگي درفرايند ارتباطات مانعي درمقابل بروز خطاست. يك نكته مهم درطراحي سيستم هاي اطلاعات مديريت يا بهره وري اطلاعات قطعي يا احتمالي درتصميم گيري است. ارزيابي عنصراطلاعات، كارمشكلي است اما طراحي سيستم ها بهترين وسيله در ارزيابي واقعي عنصراطلاعات دريك مجموعه است.   سيستمهاي اطلاعاتي همانطور كه ذكرشد به علت گستردگي وپيچيدگي موجوددرسيستمها، مديران اطلاعات ومتخصصان اطلاعاتي از سيستمهاي اطلاعاتي يعني سيستمهايي كه به كمك ابزارهاي رايانه اي وفن آوري اطلاعات به گردآوري اطلاعات وپردازش سيستم هاي مي پردازند روآورده اند. البته سيستم هاي اطلاعاتي به آن نقطه نرسيده اند كه بتوانند فكركنند، برنامه ريزي كنند وبه چگونگي تغييرات واكنش دهند. هنوز چندين اتاق براي افراد كه اين سيستم هارا اداره مي كنند وجود دارد. وبايد توجه داشت كه فقط يك اقليت كوچكي ازاين افراد عملاً سيستم هاي رايانه اي يا سيستم هاي فن آوري اطلاعات را طراحي مي كنند. تعداد زيادي از اين افراد كاربر نهايي هستند مانند مديران،كاركنان اداري وديگران كه از رايانه در زمينه هاي شغلي خود استفاده مي كنند (Curtin et al 1998,23). انبوه اطلاعاتي كه درپايگاههاي داده شركتها ذخيره مي شود اكثراً آنقدرزيادهستند كه براي مديران، بي معني (وغيرقابل استفاده  ) مي شوند. اين آنارشي وهرج

ومرج درحجم انبوه اطلاعات نيازبه يك سيستم اطلاعاتي براي رده بندي وتقسيم بندي آن براي استفاده هرچه بيشتر ازآن مي باشد. سيستمهاي اطلاعاتي ريشه درتصاوير غارها دارند واعضاي يك قبيله با استفاده ازاين سيستمهاي بسيار اوليه دادوستدهاي خود را انجام مي دادند. وقتي ميزان دادوستدها اندك وتعداد افرادي كه بايكديگر ارتباط برقرارمي كنند،انگشت شمارباشد، مي توان كارهارابا استفاده ازاين سيستمها انجام داد، اماچنانچه ميزان معاملات افزايش پيداكند وافراد بيشتري نيزدراين فعاليتها درگير شوند سيستمهاي مورد استفاده بايد به مراتب پيشرفته ترباشد (بهان 1377،6). باتوجه داشت كه سيستم هاي اطلاعاتي بامديريت اطلاعات تفاوت دارند بطوريكه سيستم هاي اطلاعاتي درخدمت مديريت اطلاعات تحت عنوان سيستم هاي اطلاعات مديريت قرارگرفته وازآن استفاده ميكند.سيستمهاي اطلاعاتي به معني گردآوري، ذخيره، پردازش اشاعه و استفاده ازاطلاعات است اين مسأله به نرم افزارويا سخت افزار محدود نمي شود بلكه اهميت انسان وهدفهايش را در استفاده از فن آوري، ارزشها ومعيارهايي كه دراين انتخاب به كار مي رود،همچنين ارزيابي نهايي از اينكه اين ابزار وسيله اي براي رسيدن به هدفهايش بوده اند ياخير رادربرمي گيرد. درصورتي كه هدف ازمديريت اطلاعات ارتقاي كارآيي سازمان ازطريق تقويت تواناييهاي آن براي برآورد نيازهاي دروني وبروني آن در يك وضعيت فعال وپويا، تثبيت شده است. امروزه مديران ارزش رقابتي واستراتژيكي سيستمهاي اطلاعاتي رابه خوبي تشخيص مي دهند. درميان سرمايه هاي يك سازمان اعم از نيروي انساني، سرمايه هاي مالي، ماشين آلات و تجهيزات، اطلاعات، باارزشترين آنهاست واين مساله به اين دليل است كه تمام امكانات فيزيكي ومحيطي ازطريق اطلاعات توجيه مي شوند. اطلاعات ممكن است بصورت استراتژيكي مورد استفاده قرارگيرد وامتيازات قابل رقابت براي سازمان كسب كند يا

زمينه هاي رقابت را بين سازمانها تغيير دهد وامتيازات قابل توجهي  براي سازمان كسب كند يا زمينه هاي رقابت را بين سازمانها گسترش دهد يا صنايع رامتحول سازد وفرصتهاي جديد بازرگاني براي آنها پديد آورد. يك سازمان بايد بتواند سيستم اطلاعاتي ايجاد كند كه قادرباشد نيازهاي اطلاعاتي اكثريت رادردرون سازمان برآورد، سازد. چنين سيستم اشتراكي فوايد زيررا  داراست: كاهش كارهاي تكراري درنگهداري پايگاههاي اطلاعاتي، ارائه داده هاي دقيقتر، (زيراداده ها دريك محل نگهداري مي شوند وفقط نيازاست كه روز آمد شوند)؛ ايجاد ارتباطات بهتردردرون سازمان به طوري كه هرفرد به اطلاعات موردنياز دسترسي داشته باشد؛ برخورد هماهنگ بانيازهاي اطلاعاتي داخل سازمان (رولي 1380، 11-9 ،7) امروز استفاده از سيستمهاي اطلاعاتي (IS) دربيشتر شركتهاي جهان رايج است. طبق آماري، بيش از 70 درصد شركتهاي آمريكايي وكره اي يك طرح سيستم اطلاعاتي دارند اين مورد درشركتهاي مكزيكي بيش از 90 درصد مي باشد. بيش از 60 درصد شركتهاي مكزيكي وبيش از 80 درصد شركتهاي آمريكايي وكره اي شخصي به عنوان رئيس كاركنان اطلاعات داشته اند (Mcleod 1998,583-584).   سيستم هاي اطلاعاتي ورايانه ها همانطور كه ذكرشد توسعه رايانه ها چه از بعدسخت افزاري وچه ازبعدنرم افزاري نقش بسزايي درتوسعه سيستمهاي اطلاعاتي براي پردازش اطلاعات فراهم ساخت. براي بررسي چگونگي گسترش سيستم هاي اطلاعاتي بايدنسلهاي ودوره هاي پيشرفت رايانه ها را بشناسيم: بطوركلي عموماً رايانه هارابه 5نسل تقسيم بندي كرده اند: سه نسل اول رايانه از طريق شناخت بخشهاي الكترونيكي آن كه داراي قدرت محاسبه ومنطق هستند بررسي مي گردد. اين تقسيم بندي به شرح زيراست:   1-رايانه هاي نسل اول: دريچه هاي الكترونيكي (كه بيشترمكانيكي بوده اند) 2-رايانه هاي نسل دوم: ترانزيستور 3-رايانه هاي نسل سوم: مدارهاي

مجتمع (ياهمان ICها)   تحول رايانه ازيك نسل به نسل بعدي از نظرهاي زيرسودمند است:   1-كوچك شدن اندازه رايانه 2-بالارفتن ضريب اطمينان  3-كاهش مصرف برق  4-بالارفتن سرعت كار  5-پايين آمدن قدرت خريد وهزينه هاي كاركردن آن .   به نظر بعضي متخصصان رايانه هاي نسل چهارم وپنجم آنهايي هستند كه براساس مجتمع سازي با تراكم بسيار بالا (VLSI) شكل گرفته اند. رايانه هاي نسل پنجم احتمالاً به آن دسته رايانه هاي اطلاق مي شود كه ازرابطهاي توسعه يافته ازهوش مصنوعي بهره گرفته اند (رولي 1380، 92-91). رايانه هاي امروزه پيشرفت كنوني خود را مديون تراشه ها هستند كه قابليت ذخيره وپردازش زيادتري نسبت به نسلهاي قبلي دارند. امروزه ابررايانه هايي اختراع شده اند كه توانايي انجام چندين ميليون عمل رادريك ميليون ثانيه دارا مي باشند كه ازاينها درمسائلي چون پيش بيني زلزله وبيش بيني سكته تمامي مغزي وقلبي وژنتيك انساني استفاده مي شود. مدارالكتريكي اصلي اكثرميكرورايانه ها به شكل ذره ريزسيليسيوم است كه ازناخن انگشت هم كوچكتراست. رايانه شخصي يك ميكرورايانه است كه فقط توسط يك نفر، يا شايد چند نفري كه درهمان محل كار مي كنند مورد استفاده قرار مي گيرد. رايانه هاي شخصي رادرهرمكان مانند سازمانهاي بزرگ، سازمانهاي كوچك وحتي منازل مي توان يافت .دستگاههاي منگنه كارت كه با اولين رايانه  به صورت انبوه توليد شده بنام رمينگون رنديونيوك I درسال 1951 كارگذاشته شدواستقرار يونيوك I ، توسط جنرال الكتريك درسال 1954 شروع استفاده رايانه براي پردازش اطلاعات بازرگاني بود كه قابل ذكراست كه استفاده ازرايانه دراين دوره تنها به سازمانهاي بزرگتر دولتي وموسسات تجاري محدود مي شد. سيستم ها با معيارهاي امروزي بسيارگران بودند. ميني رايانه ها وسپس ميكرورايانه ها تاثيرات عميقي رابرهزينه

محاسبات برجاي نهاند. امروزه يك سازمان درهراندازه اي مي تواند از عهده تامين يك رايانه برآيد (مك لويد1378،241،24،19). اولين كاربرداصلي رايانه، پردازش داده هاي حسابداري بود آن كاربرد با چهار عمل ديگرهمراه بود: سيستم هاي اطلاعات مديريت، سيستم هاي پشتيباني تصميم، ادارهمجازي، وسيستم هاي دانش محور؛  همه اين 5كاربرد، سيستم اطلاعاتي رايانه محور را تشكيل مي دهند. روشي كه همه سيستم ها درطول ده 1950، 1960، واوايل 1970 توسعه دادند روش سنتي بود. دراواخر دهه 1970 يك گرايش جديدي كه بيشترين تاثيرراروي استفاده ازرايانه گذاشت ديده نشد. اين گرايش افزايش علاقه بعضي از كاربران درتوسعه كاربردهاي رايانه يشان بود. نامي كه به اين گرايش اطلاق شد كاربا رايانه استفاده گرنهايي است. كاربرنهايي مترادف با كاربر مي باشد بايد درنظرداشته باشيم كه كاربا رايانه استفاده گرنهايي به خاطرچهار عامل متحول شد:   1-افزايش سوادرايانه اي  2-عقب افتادن خدمات اطلاعاتي  3-قيمت كم سخت افزار  4-نرم افزارهاي از پيش نوشته شده.   رايانه تاثير مثبتي برروي ملتهاي بزرگ وكوچك گذاشته است. دركشورهاي كوچكتر، محدوديتهاي دولتي كاربرد فن آوري راكند مي كند. وقتي كه دولت حامي باشد مانند اسرائيل مصر وتونس استفاده از رايانه مي تواند شكوفا مي شود. ملل كوچك تر علاوه براستفاده از رايانه براي رفع نيازهاي خود صنايع نرم افزاررابراي صادرات محصولات خودبه كاربران بازارجهاني، توسعه داده اند. دراكثر موارد، ايالات متحده رهبرجهاني دراستفاده از رايانه مي باشد (Mcleod1998,4,22,23,28). متخصصان اطلاعاتي باراصلي خدمات اطلاعاتي رابه دوش مي كشند حال مي خواهيم متخصصان اطلاعاتي رابيشتر بشناسيم .   متخصصان اطلاعاتي متخصص اطلاعات مي توانند مساعدتهايي را درهرمرحله از فرآيند حل مسأله انجام دهند. وقتي مسائل شناسايي شدند متخصصين اطلاعات مي توانند براي درك آنها به استفاده

گران كمك نمايند. درطي بيست وپنج سال اول پيدايش رايانه تنها مسئوليت متخصصين اطلاعات، پياده سازي سيستم ها براي استفاده گران بود. متخصصين، دانش فني را ارائه مي كردند كه استفاده كنندگان يا فاقد آن ويا به دلايل گوناگون قادربه تأمين آن نبودند. اين نوع فعاليت هنوزبه عنوان وقت گيرترين بخش كارمتخصصين اطلاعات به شمار مي رود. متخصصين، تمام سيستم هاي داده پردازي، طراحي هاي بزرگتر وپيچيده تر سيستم اطلاعات مديريت وسيستم پشتيباني تصميم سيستم هاي اتوماسيون اداري مبتني بررايانه وكليه سيستم هاي خبره رااجرا مي نمايند (مك لويد 1378، 188) . متخصصان اطلاعاتي كه كارآنها ارائه خدمات اطلاعاتي است شامل واحدهايي چون تحليل گر سيستم ها، مديران پايگاه، داده متخصصان شبكه، برنامه نويس ها واپراتورها مي باشند: 1-تحليل گرسيستم ها: شخصي كه با استفاده گر، كارمي كند تحليل گر سيستم ها است. تحليل گرسيستم ها به استفاده گر درشناساييي ودرك مساله كمك نموده وسپس راههاي مختلف حل مسائل رامورد توجه قرارمي دهد.هرروش مقدمتاً با استفاده از نمودارهاي ترسيمي مستند وروشي كه بهترين حالت به نظر مي رسد، پيشنهاد مي گردد استفاده گر درمورد اجراي نظريه تحليل گر سيستم ها تصميم گيري مي كند (مك لويد1378-6-185). تحليل گران سيستم ها درتعريف مسائل وآماده كردن اسناد نوشته شده درمورد چگونگي كمك رايانه درحل مسائل مهارت دارند (Mcleod 1998,19-21). البته بايد درنظرداشت كه كارتحليل گرسيستم تحليل سيستم نيست. تحليل سيستم بررسي سيستم موجود براي طراحي يك سيستم جديد يا كمبود يافته مي باشد (Mcleod1998,194) . 2-مديران پايگاه داده (DBAS): دراوايل سالهاي دهه 1970 توجه به پايگاههاي اطلاعاتي بقدري زيادشد كه شغل جديدي بنام مدير پايگاه اطلاعات به وجود آمد

مدير پايگاه اطلاعات مسئول ايجاد حفظ پايگاه اطلاعات است.هرموسسه اي داراي يك مدير پايگاه اطلاعات نبوده بلكه دريك سازمان بزرگ چند شخص مي توانند اين عنوان راداشته باشند (مك لويد 1378،187). بطوركلي كارباكاربران وتحليل گران سيستم هادرايجاد پايگاه هاي داده اي كه شامل داده هاي موردنياز براي توليد اطلاعات كاربران مي باشد جزء وظايف مديران پايگاههاي داده مي باشد. يك پايگاه داده يك مجموعه يكپارچه از داده هاي رايانه اي است كه طوري سازماندهي وذخيره شده اند كه عمل بازيابي را تسهيل كند. اين يكپارچگي منطقي ركوردهادرچندين فايل، مفهوم پايگاه داده ناميده مي شود. دوهدف عمده مفهوم پايگاه داده كاهش داده هاي زايد ودستيابي به استقلال داده ها مي باشند. داده هاي زايد به اين معني است كه داده هاي يكسان درچندپرونده ذخيره شوند. استقلال داده ها توانايي تغييردادن درساختار داده ها بدون تغييردربرنامه هايي كه داده ها راپردازش مي كنند،  مي باشد. استقلال داده ها با جاي دادن جزئيات داده ها درجداول وفرهنگهايي كه ازنظر فيزيكي از برنامه ها جداهستند، انجام مي گيرد. وقتي كه  شركتي از مفهوم پايگاه داه ها پيروي مي كند سلسله مراتب داده ها چنين مي شود:   پايگاه داده -پرونده(فايل)-سند(ركورد)-عنصرداده نرم افزاري كه يكپارچگي منطقي رادرپرونده ها ايجاد وحفظ مي كند چه بصورت آشكار ياپنهان، سيستم مديريت پايگاه داده ناميده مي شود. نمونه هايي ازسيستم هاي مديريت پايگاه داده كه دريك ساختار سلسله مراتبي بكار مي روند عبارتند از سيستم مديريت اطلاعات (IMS)، آ بي بي ام (IBM) وسيستم 2000اينتل (Intel) موج دوم نوآوري درسيستم هاي مديريت پايگاه داده براساس نرم افزار ارتباطي طرح ريزي شد واولين بسته به منظور ارائه به كاربران رايانه هاي اصلي (mainframe)

ارائه شد. مانند زبان پرسش ساختار/سيستم داده ها (SQL/DS) وپرسش بامثال (QBE) از IBM ونرم افزاراراكل (Oracle) از شركت نرم افزاري ارتباطي، بوجود آمدند. تقريباً درهمان زمان( حدود 1980) تهيه كنندگان نرم افزارها شروع به توسعه بسته هاي نرم افزاري سيستمهاي مديريت پايگاه داده درمقياس كوچك براي بازار ريزرايانه ها كردند. درطول سالهاي اخير توسعه سيستم هاي مديريت اطلاعات بربازار ريزرايانه ها متمركز شده وساختار ارتباطي رابكاربرده است. مايكروساخت اكسس نمونه اي از سيستم مديريت پايگاه داده ارتباطي ريزرايانه مي باشد .يك كاربرد پايگاه داده مي تواند يك شخص يايك برنامه كاربردي  باشد. شخص معمولاً پايگاه داده رااز طريق يك پايانه استفاده مي كند واطلاعات داده ها رااز طريق يك زبان پرسش بازيابي مي كند. يك پرسش (query) تقاضاي اطلاعات ازپايگاه داده وزبان پرسش يك زبان مخصوص كاربرپسند مي باشدكه به رايانه امكان جواب به آن پرسش رافراهم مي سازد. بطور كلي يك متخصص اطلاعاتي كه مسئوليت پايگاه داده رابه عهده داشته باشد مديرپايگاه داده DBA ناميده مي شود. وظايف DBA چهارحوزه برنامه ريزي، اجرا، اعمال وامنيت پايگاه داده مي باشد  (Mcleod 1998,21,264,266,270,272-3) 3-متخصصان شبكه: مدير شبكه، مديركارشناس درزمينه تخصصي ارتباطات اطلاعات است وسخت افزار ونرم افزار موردنياز را پيشنهاد مي دهد. مدير شبكه، اجراونگهداري سيستم ها را نيز هدايت مي كند. متخصصان شبكه با تحليل گران سيستم ها وكاربران،  براي تأسيس شبكه ارتباطات داده ها كه منابع رايانه اي گسترده سازمان رابه هم وصل مي كند، كارمي كنند. مهارتهاي متخصصان شبكه، تركيبي از زمينه هاي رايانه وارتباط ازراه دور مي باشد. همه وسايل ارتباطي ورايانه ي متصل به هم يك شبكه ناميده مي شوند. يك شبكه اساسي شامل يك پايانه ويك رايانه اي كه توانايي

فرستادن ودريافت راداشته باشد؛ مودم هايي كه پيامها رااز حالت آنالوگ به ديجيتال واز ديجيتال به آنالوگ تبديل كنندويك مداري كه يك يا چندين كانال رافراهم مي آورد، مي باشد. انواع اصلي شبكه عبارتند از WAN براي شبكه گسترده ، LAN براي شبكه محلي وMAN براي شبكه هاي كلان شهرمي باشند. پيكربندي معمولي سخت افزارهاي ارتباطاتي شامل چندين پايانه هستند. 5 نوع پايانه اصلي وجود دارند صفحه كليد، تلفن دكمه اي (شستي) (push-batton)، محل فروش، مجموعه داده ها وپايانه هايي براي اهداف خاص، واحدهاي كنترل خوشه اي، چندين پايانه رادريك محل كنترل مي كنند. مودمها به جز مواردي كه از تلفن دكمه اي به عنوان پايانه استفاده مي شود، هميشه موردنيازند. شبكه ها براي اشتراك زماني، پردازش توزيع شده ، يا ارتباط رايانه اي مراجع/سرور (خدمتگر) بكاربرده مي شوند. يك شبكه اشتراك زماني فقط شامل  يك رايانه ويك شبكه پردازش توزيع شده شامل بيش ازيك رايانه مي باشند. يك شبكه مراجع/سرور امكان انجام كاربه صورت محلي مركزي رامي دهد. همه دستورات ونمونه هامي توانند از سرور به مراجعان تغييرجهت دهند. اماقسمتي از مديريت داده ها هميشه در سرور باقي مي ماند. نوع جديدي از شبكه ها باآمدن اينترنت رايج شده است كه بنام اينترانت معروف مي باشد. به طوري كه اينترنتي كه بصورت داخلي اطلاعات فقط خواندن، انتشارات الكترونيكي براي اعضا راقابل دسترسي سازد وامكان دسترسي پايگاههاي داده وگروههاي كاري رافراهم كند، اينترانت ناميده مي شود (Mcleod 1998,21,301-302). 4-برنامه نويس ها:برنامه نويس شخصي است كه مستندات تحليل گر سيستم ها رابه عنوان يك راهنما به كارگرفته ودستورات برنامه كه باعث انجام عمليات لازم توسط رايانه مي شود را

تهيه مي نمايد (مك لويد 78، 186). اكثر شركتها كه از رايانه هاي بزرگتر استفاده مي كنند،كارمندان متخصص اطلاعاتي دارند. اكثر اين متخصصان درواحدهاي خدمات اطلاعاتي هستند امابيشتر آنها درقسمت كاربران مي باشند. وظيفه متخصصان طراحي سيستم هاي رايانه اي براي رفع نيازهاي خاص شركت مي باشد. محصول تلاشهاي آنهايك كتابخانه نرم افزاري از برنامه هاي معمول درشركت مي باشد كه به اين كار،كاربرنامه نويسي مي گويند كه نرم افزار خاص براي رفع نيازهاي خاص شركت كه ممكن است درديگر نرم افزارهاي ازپيش نوشته شده لحاظ نشده باشد طراحي مي كنند. امروزه عموماً استقبال ازنرم افزارهاي ازپيش نوشته شده بيشتر از طراحي نرم افزارهاي خاص براي يك شركت خاص مي باشد.  5-اپراتورها: تجهيزات رايانه اي بزرگ چون رايانه هاي مين فريم وريزرايانه ها رااداره مي كنند. اپراتورها، تجهيزات راكنترل مي كنند، برگه هاي كاغذي چاپگرها راعوض مي كنند، كتابخانه هاي نوار وديسكها رامديريت كرد. بعضي وظايف مشابه راانجام مي دهند.   كاربرد سيستم اطلاعاتي رايانه محور همانطور كه قبلاً ذكرشد كاربرد سيستم هاي اطلاعاتي رايانه محور امروز درپنج محيط مي باشد پردازش داده هاي حسابداري، سيستم هاي اطلاعات مديريت MIS ،سيستم هاي پشتيباني تصميم، اداره مجازي وسيستم هاي دانش محور. پردازش داده هاي حسابداري ازاولين كاربردهاي رايانه وسيستم هاي اطلاعاتي بود .چهاركاربرد ذيل زمينه اينفوكراسي رادر جامعه تدارك مي بينند :   سيستم هاي اطلاعات مديريت MIS دربخش هاي قبل نكاتي درباره نگرش سيستمي، سيستم، سيستم هاي اطلاعاتي آمد. سيستمي كه كنترل وبازسازي اطلاعات رااز دنياي محيطي وعمليات بازرگاني داخل سازمان بعهده دارد، بطريقي كه باسازماندهي وانتخاب داده ها اطلاعات لازم را جهت اتخاذ تصميم، برنامه ريزي وكنترل براي مديران آماده سازد سيستم اطلاعاتي

مديريت ناميده مي شود. مديران همواره بدنبال اطلاعات هستند واتخاذ تصميمات آنان براساس داده هاي مرتبط وبا موضوع تصميم است. درگذشته منابع اطلاعاتي آنان اتفاقي وغيرمطمئن وبه طرق مختلف وگوناگون بوده واطلاعات آنان از طريق مقامات مافوق ويا مرئوسين وساير پرسنل سازمان تامين مي شد. كه عدم اطمينان واتكاء به صحت اطلاعات راتشديد مي كرد زيرا افراد اطلاعات رابا افزايش ويا كاهش  به مقامات ومسئولين منتقل مي كردند. لذااطميناني ازدرستي آن نبود. تجهيزمديريت به يك سيستم اطلاعاتي صحيح ومطمئن كه توانايي مديريت رادراتخاذ تصميم برنامه ريزي وكنترل سازمان ياري دهد داراي يك روند تاريخي است واين سير تاريخي بامفاهيم دفترداري دوبل كه توسط پروز لوكاپاكليلي LUCKA PAKELILY)) درسال 1494 ارائه شد آغاز گرديد. سيستم هاي اطلاعات مديريت تاقرن بيستم با تأني به حركت خودادامه دادوشايد علت آن عدم توانايي بشر درحفظ، نگهداري وبازيابي اطلاعات بود. باتوسعه رايانه هاي باظرفيت، سرعت ودقت بالا دراواسط قرن بيستم تكامل وكاربرد مفاهيم سيستمهاي اطلاعاتي مديريت،با روندي ديگر وباسرعت بيشتري توسعه يافت كه حاصل آن تغييرات درعمليات وفعاليتها ووظايف سازمانهاي تجاري دنيا به شرح زيرشد:   1-مديريت متمركز وتكيه برمحورهاي تمركز اطلاعات وبهره گيري ازفن آوري پيشرفته 2-طراحي اطلاعات وارائه گزارشات لازم موردنياز براي اتخاذ تصميم مديريت، برنامه ريزي وكنترل سازمان 3-طراحي سيستم اطلاعات مديريت باتكيه بركنترل وسيستم هاي اطلاعاتي مديريت كنترل پروژه ها نتايج حاصل ازاين مفاهيم، MIS يا سيستمهاي اطلاعاتي مديريت ناميده مي شوند. هدف سيستمهاي اطلاعاتي مديريت افزايش روند ارائه واداره اطلاعات وكاهش حدس وگمان درحل مشكلات درسطوح مختلف سازماني ازطريق سيستمهاي بازخوراطلاعات وبازتاب بازيابي اطلاعات درجهت تكامل داده هاي جديد به سيستم است. MIS شامل سه جزء است:مديريت، اطلاعات

وسيستم. MIS نه تنها مديران رادرامور استراتژيك حمايت مي كند، بلكه درتصميمات تكراري وروزمره نيز اطلاعات لازم رادراختيار مديران تاكتيكي قرارمي دهد وآنها راقادر مي سازد تابه اطلاعاتي دست يابند كه جهت تصميماتشان كمك موثري باشد. MIS مي تواند تصاويري از مغايرتها وانحرافات از برنامه هاي تعيين شده رانيز آشكار سازد چنين اطلاعاتي ازطريق تهيه گزارشات مديريت درقالبها وتصاوير منطقي وقابل تعبير وتفسير وتجربه وتحليل دراختيار مديريت قرار مي گيرد. زيرمجموعه هاي سيستم MIS عبارتند از: سيستمهاي اطلاعاتي مديريت نيروي انساني، سيستمهاي اطلاعاتي مديريت مالي وحسابداري، سيستمهاي اطلاعاتي مديريت توليد وسيستمهاي اطلاعاتي بازاريابي وفروش كه متكي برپايگاههاي مشترك ومتقابل است. مديران MIS بايستي ازدنياي حقيقي وسيستمهاي موجود درسازمان مطلع باشند تابتوانند نقش موثري راايفا كنند وبهمين دليل بايستي اطلاعات صحيح دراختيارشان قرارگيرد. يكي از نقشهاي مهم مديرMIS، آگاهي وتفسير ازعوامل محيطي وبيروني سازمان است. مديران MIS بايستي ازارزشهاي سيستمهاي موجود مطلع گردند واينكه سيستمهاي دستي موجود چه اطلاعات ونقشي رابعهده دارند. عملاً مديرMIS براي طراحي وكنترل شركت به معاون خدمات اجرايي يامعاون ارشد گزارش مي دهد دربسياري از شركتها،شاخه معاونت MIS بوجود مي آيد كه گزارش خورامستقيماً مديريت عالي تسليم مي دارد. (مومني 1372، 32،26-23) به سبب مزاياي MIS چون ارتباطات نزديكتر، كنترل دقيقتر وگردآوري داده هاي مطمئن تر وپردازش سريعتر داده ها وتبديل آنها به اطلاعات مديران، از سيستمهاي اطلاعاتي مديريت در برنامه ريزي سازماندهي، رهبري وايجاد انگيزه،گزارش دهي و كنترل استفاده كرده واين اعمال مديريتي رابا نهايت دقت وكارآيي، درمدت زمان بسياركمتري درسازمان انجام مي دهد. حال براي انجام اين كارها مديريت يايد واسطي به نام مديرسيستم اطلاعاتي مديريت براي ارائه بهتروخدمات براي مديريت ،

ضروري مي باشد. موسساتي كه به سيستمهاي اطلاعات مديريت اوليه مبادرت نمودند چيزهاي ديگري فراگرفتند.در اين دوره مشخص شد كه مانع عمده در استفاده از سيستم هاي اطلاعات مديريت، مديران هستند. مديران به عنوان يك گروه درمورد رايانه اطلاعي نداشتند آنان ازكارهاي خودآگاه ومي دانستند چگونه مسائل راحل كنند؛ لكن به اندازه كافي درمورد نقش اطلاعات درحل مسائل تأمل نكرده بودند. درنتيجه براي مديران بيان اين كه دقيقاً ازسيستم اطلاعات مديريت چه مي خواهند دشواربود. اين وضعيت براي متخصصين اطلاعات غيرقابل تحمل بود زيراكه دانسته هاي آنان از مديريت كم بود، آنها نمي دانستند چه سؤالاتي راپرسش نمايند، با طي زمان مديران درباره رايانه ودرمورد فرآيندهاي مورد اجرا درحل مسائل تجربه آموختندو متخصصين اطلاعات نيز مباني مديريت رافراگرفتند. سيستم هاي اطلاعات مديريت براي انطباق بيشتر بانيازهاي مديران اصلاح وتوسعه يافت.  عاقبت جايگاه سيستم اطلاعات مديريت به عنوان يك زمينه عمده استفاده ازرايانه مستحكم شد. سيستم اطلاعات مديريت به دوطريق عمده درحل مساله كمك مي كند: يك منبع اطلاعات درپهنه سازمان فراهم مي نمايد ونيز به شناسايي ودرك مساله كمك مي كند. نورساطع از سيستم اطلاعات مديريت بااين هدف است كه براي مديران علائم مساله يا متحمل الوقوع بودن مسائل را اعلام دارد. ضعف عمده سيستم اطلاعات مديريت آن است كه نمي تواندنيازهاي خاص هرفرد را برطرف كند، مساله رابرآورد سازد. اغلب اوقات سيستم اطلاعات مديريت اطلاعات دقيق موردنياز رافراهم نمي كند مفهوم سيستم پشتيبان تصميم درپاسخ به چنين نيازي بوجود آمد(مك لويد 1378،5-434،411). ازآنجا كه سيستم اطلاعات مديريت بشر تحت تاثير رايانه واتوماسيون مي باشد، ممكن است ناخواسته بعضي تغييرات رفتاري دركارمندان بوجود آيد كه لزوم توجه به فاكتورانساني رادرمؤسسات مي

رساند. كاركنان شركتهايي كه براي اولين بارسيستم هاي پردازش داده ها رانصب كرده بود، احساس ترس كردند. كاركنان ازاين مي ترسيدند كه رايانه ها باعث بي كاري آنها شود كه عملاً دربعضي موارد همينطور شد. حتي درجاهايي كه مديران نخواهند ازحجم نيروي انساني خود به علت رايانه اي شدن بكاهند، به علت اينكه سيستم اطلاعات مديريت آنها را مخفيانه كنترل كرده وبه حريم شخصي آنها وارد شود، مي ترسيدند. ساده ترين راه ابراز ترس كاركنان از سيستم جديد اعلام اين ترس به مدير خواهد بود. البته بايد اين رادرنظر داشت كه اكثر كاركنان ترس خودرا پنهان مي كنند. درصورت اول مشكل اينجاست كه بعضي مديران هم ممكن است ازسيستم جديد،  خود ترس داشته باشند. درچنين مواقعي چنين مديري نمي خواهد اطلاعات راباديگران تقسيم كند. دليل آنها اين است كه آنها اطلاعات راجمع كرده اند وبايد توانايي استفاده ازآن راداشته باشند. بايد برنامه اي براي كاهش يا زدودن اين ترس از طرف مديران انديشه شود. مديريت شركت مي تواند بااجراي تدابير زيراز ترس كاركنان بكاهد:   1-استفاده ازرايانه به عنوان يك وسيله ارتقاي شغلي بادان كارهاي تكراري خسته كننده به رايانه ودادن كارهايي كه تواناييهاي آنهارابه چالش برمي انگيزد؛ 2-استفاده ازارتباطات رسمي براي حفظ آگاهي كاركنان ازتوجهات شركت ؛ 3-ساخت يك رابطه مطمئن بين كاركنان، متخصصان اطلاعاتي ومديريت؛ 4-اهداف شركت رادرراستاي نيازهاي كاركنان مشخص كنند (Mcleod 348-349).   درنهايت قابل توجه است كه امروزوظايف MIS ازمديران فراتررفته وكلاً MIS با كاربرد رايانه درخدمات تجارت وشركتها درآمده است امروزه دردفتر هرشركتي بخش MIS يامعاونت MIS رامي توان مشاهده كرد.

اداره مجازي

، 12 دي 1387 ، 14:03 اداره  مجازي... Virtual office    

اداره  مجازي (Virtual office)       امروزه MIS ازمفهوم اوليه خودگسترش پيداكرده كلاً به كاربرد رايانه درزمينه تجارت وموسسات درآمداست اولين پديده اي كه بعداز ورود اين نگرش به موسسه دربرخواهد دانست اتوماسيون خواهد بود كه درنهايت منجر به دفتر مجازي مي شود اولين اتوماسيون اداره (office) درفعاليتهاي دفتري ومنشي گري بكاربرده مي شد. بعدها نيازهاي ارتباطي مديران وديگر به كاربرندگان دانش تشخيص داده شد. درسالهاي اخير، دامنه كار اداري از مكانهاي ثابت به موقعيتهاي ازراه دورگسترش يافته است كه پيوند دراين نوع ادارات ازطريق ارتباطات داده ها صورت مي گيرد. موقعيتهاي ازراه دوركه شامل خانه ها، اتاقهاي متصل، خودروها وهرمكان ديگري كه كاركنان اداره ممكن است باشند، اداره مجازي ناميده مي شود. اداره مجازي براي شركتها مزايايي چون كاهش هزينه امكانات وتجهيزات يك شبكه رسمي ارتباطي، كاهش توقف كاري ويك نوع كمك اجتماعي رادارد. البته دربرابراين مزايا اشكالاتي هم دربردارد. اشكالات عمدتاً شامل كاركنان  مي شوند به طوريكه آنها احساس عدم تعلق به شركت، ترس از دست رفتن شغل، وجدان كاري كمتر، وتنش خانوادگي خواهند داشت.كه البته شركتهامي توانند حلقه ارتباط خودرابا كاركنان از طريق تماسهاي تلفني مداوم، بكاربردن كنفرانس هاي تلفني، ملاقات هاي منظم هميشگي ، حفظ كرده و با اين كار اشكالات راكاهش دهند.  هدف اصلي اتوماسيون اداري بدون توجه به اينكه چه كسي آن رابكارمي برد، افزايش بهره وري مي باشد. اولين كاربرد اتوماسيون اداري واژه پرداز بود كه روشي استاندارد توليد اسنادچاپي مانند نامه ها، يادداشتها وگزارشها بود. نامه الكترونيكي ونامه صوتي، راهكارهايي بودند كه ارتباط تلفني رابه چالش طللبيدند. درهردومورد فوق، جعبه پستي كاربران درحافظه رايانه قراردارد. تقويم الكترونيكي شخص رادرشركت

براي دسترسي به تقويمهاي ملاقات ديگران براي ملاقات وجلسه با آنان ياري مي كند.كنفرانس ازراه دور از ديگر امكانات اداره مجازي مي باشد .سه نوع كنفرانس ازراه دور وجود دارند:كنفرانس ازراه دورصوتي، تصويري ورايانه اي .لازمه كنفرانسهاي صوتي دسترسي شخص به تلفن مي باشد. كنفرانس ويدئويي دو عنصر صوت و تصوير را با هم تركيب مي كند. كنفرانس رايانه اي مشابه نامه الكترونيكي مي باشد به جزاينكه شركت كنندگان وموضوعات آنها خيلي محدودتر هستند. فاكس يك دستگاه كپي ازراه دورمي باشد كه مي تواند با استفاده از دستگاه فاكس يا رايانه ها انجام شود. اگرچه فاكس يك برنامه باارزش براي اتوماسيون اداري است ولي عموميت آن از بوجودآمدن يك اداره بدون كاغذ جلوگيري مي كند. ويدئوتكست، موادمتني وگرافيكي رااز طريق حافظه رايانه قابل دسترس مي سازد. سيستم هاي تصويري مدرن برمحدوديتهاي كاغذ وذخيره ميكروفرم، بابه كاربردن OCR وفن آوريهايي ديسك فشرده غلبه كرده است. نشرروميزي برنامه كاربردي دراتوماسيون ادارات مي باشد كه توانايي توليد ارتباطات چاپي يا تصويري حرفه اي وتخصصي رادارد. اتوماسيون اداري مي تواند باارائه پيوندهاي ارتباطي به حل مشكل كمك نمايد. تركيب اتوماسيون اداري براي يك مدير براساس خصوصيات سازمان، سليقه هاي شخصي ومنابع قابل دسترسي شكل مي گيرد. بعضي برنامه هاي كاربردي اتوماسيون اداري، جايگزين هايي براي روشهاي ارتباطي سنتي هستند درحالي كه ديگر برنامه ها فرصتهاي جديدي راارائه مي دهند. (Mcleod 1998,393-394)     فهرست منابع ·         مك لويد، ريموند. 1378. سيستم هاي اطلاعات مديريت. ترجمه مهدي جمشيديان، اكبر مهدي پور عطاآبادي. ·         Curtin et al. 1998. Information technology: the breaking wave. Boston: Irvin McGraw-Hill. ·         Kraft, Donald Boyce, Bert R. 1991. Operations research for libraries and information agencies…. Sandiego:

academic press. ·         Mcleod, Raymand.1998.Management information systems. Seventh ed. Newjersy: prentise Hall.    {beginslide id="133" title="براي مشاهده متن انگليسي مرتبط به صورت كشويي اينجا را كليك فرمائيد"}virtual office   Definition: virtual office   Mobile or remote work-environment equipped with telecommunication links and basic office furniture, but without a fixed office space. See also hoteling.virtual office is in the Data Management, Communications, Networks subject. This content can be found on the following page:http://www.businessdictionary.com/definition/virtual-office.html     Definition of: virtual company An organization that uses computer and telecommunications technologies to extend its capabilities by working routinely with employees or contractors located throughout the country or the world. Using e-mail, faxes, instant messaging, data and videoconferencing, it implies a high degree of telecommuting as well as using remote facilities.     {endslide}

دولت الكترونيك راهي براي ارائه با كيفيت تر خدمات

... electronic government كشور آمريكا در كل جهان پيشرفته ترين كشور در زمينه فناوري اطلاعات به شمار مي رود گردآوري: بهروز سروش نيا    امروزه بسياري از كشور هاي در حال توسعه و در حال گذار در تلاش هستند تا با تدوين و اجراي پروژه هاي دولت الكترونيك خود را با واقعيات و محيط جديد منطبق ساخته و از مزاياي آن بهره گيرند ، در حال حاضر كشور آمريكا در كل جهان پيشرفته ترين كشور در زمينه فناوري اطلاعات به شمار مي رود ، كه در قاره آسيا نيز كشور سنگاپور داراي اين مقام است1 در كشور ما نيز در تاريخ 22/4/81 طي مصوبه شماره 722/13 . ط دولت جمهوري اسلامي ايران اين حركت آغاز شده كه اميد است با اين بارقه شاهد حضور فعال كليه

دواير دولتي بر روي اينترنت براي ارائه خدمات باشيم ، تا با  امكان ايجاد تعامل و ايجاد سازمان هاي مجازي دولتي ضمن ايجاد سهولت و سرعت هر چه بيشتر در ارائه خدمات دولتي به مردم ، آنها بتوانند خدمت خاصي را كه بايد از چند نهاد دولتي انجام شود به صورت يك جا از طريق اينترنت دريافت نمايند . در عصر اطلاعات ، ايجاد دولت الكترونيك مدت هاست كه ديگر يك انتخاب نيست بلكه يك الزام است ، لذا در كشور ما نيز در برخي از سازمان هاي دولتي و بخش خصوصي با پرداخت هزينه هاي سنگين و ايجاد و نگهداري و توسعه شبكه اطلاع رساني و پايگاه هاي اطلاعاتي و استفاده از سامانه و متخصصان فناوري اطلاعات به منظور دسترسي آسان مشتريان به اطلاعات مورد لزوم در جهت تحقق دولت الكترونيك گام هايي برداشته شده است كه با ورود به سايت هاي مرجع 2  آنها مي توان به بخشي از خدمات فروش و اطلاعات خاص دست يافت و يا پيشنهاد انتقاد و شكايت خود را مطرح نمود و يا از طريق صندوق پست الكترونيكي با مسئولين سازمان ها ارتباط برقرار نمود ، همچنين اين سازمان ها با ايجاد سايت منابع انساني در خصوص استخدام ، ارائه اطلاعات پرسنلي ، مشاهده ساعات كار و خدمات پرسنلي امكاناتي را براي استفاده كاركنان خود فراهم مي نمايند .    تعاريفي از دولت الكترونيك دولت الكترونيك نوعي نوآوري در خدمات عمومي با استفاده از فناوري اطلاعات است ، بدين صورت كه در يك دولت الكترونيك تسهيلات لازم  و خدمات دولتي به افراد نه تنها با كيفيت و به

راحتي و بدون محدوديت هاي زمان و مكان ارائه مي شود ، بلكه موجب ارتقاء رقابت پذيري ملي خواهد گرديد . دولت الكترونيك به معناي فراهم نمودن شرايطي است كه دولت بتواند خدمات خود را به صورت شبانه روزي   ( 24 ساعته ) و در تمامي روز هاي هفته به شهروندان ارائه كند ، امري كه در سال هاي اخير در دستور كار دولت ها قرار گرفته و به وسيله آن در صدد برآمده اند تا فرايند سياسي ، اقتصادي و اجتماعي را به كمك فناوري نوين اطلاعات و ارتباطات اصلاح كرده و از طريق آن به شيوه كارآمد تري به ارائه اطلاعات سريع ، مستقيم و توزيع خدمات به شهروندان بپردازند ، تا ضمن حذف فرايند تمركز زدايي ، با استفاده از توانمندي ها و مهارت هاي سازمان ها و كاركنان موجبات در دسترس تر بودن خدمات ، بهبود كارآيي ، افزايش كيفيت و ارتقاء سطح مشتري مداري ، پاسخگو تر بودن ، اثربخشي و انعطاف پذيري بيشتر ، تغيير و پويايي محيط فراهم گردد . دولت الكترونيك استفاده از فناوري ، بويژه كاربرد مبتني بر وب سايت هاي اينترنتي براي افزايش دسترسي و ارائه خدمات و اطلاعات به شهروندان ، شركاء تجاري ، كاركنان و ساير موسسات است . برخي دولت الكترونيك را آغاز عصر مجازي يا موج چهارم ناميده اند ، كه با استفاده از آن همه شهروندان به گونه اي يكسان مي توانند از فرصت مشاركت در تصميمات برخوردار شده و به نوعي بر وضعيت و كيفيت زندگي خود تاثير بگذارند . دولت الكترونيك يك دولت ديجيتال ، بدون ديوار و

داراي سازماني مجازي است كه خدمات دولتي خود را به اين صورت بر خط 3  ارائه مي كند و موجب مشاركت مردم در فعاليت هاي مختلف اجتماعي ، اقتصادي و سياسي مي شود .  در يك جمع بندي از تعاريف ذكر شده فوق ، به طور كلي دولت الكترونيك در برگيرنده موارد زير است :          - ايجاد شرايط دسترسي بيشتر به اطلاعات دولتي          - بهبود مشاركت مردمي از طريق تعامل عمومي مردم با مقامات دولتي              - شفاف كردن فعاليت ها          - پاسخگويي به عملكرد ها          - ايجاد فرصت هاي توسعه در مناطق محروم          - كاهش فرصت هاي فساد مزاياي دولت الكترونيك          - بهبود ساختار ها و و فرايند هاي دولتي و ايجاد تحول شگرف در فرهنگ ادارات          -  ايجاد زمينه مناسب براي دسترسي برخط به اطلاعات و خدمات مورد نياز كاربران و خدمات گيرندگان          - ارائه خدمات در زمان و مكان دلخواه به شهروندان          - امكان استفاده از فناوري اطلاعات براي مهندسي مجدد سازمان ها جهت كارآمد تر و پاسخگو تر ساختن آنها در برابر انتظارات مشتريان          - افزايش ساعات كاري سازمان ها به 24 ساعت ، در طول تمامي روز هاي تعطيل و غير تعطيل هفته          - معطل نشدن مشتريان در صف ارائه خدمات و اطلاعات         - ارائه خدمات و اطلاعات مورد نياز مشتريان با كيفيت بهتر و ارزان تر ، ظرف چند دقيقه يا چند ساعت          - كارمندان دولت نيز مي توانند به سادگي و به صورت كارآمد تر مانند كاركنان دنياي تجارت امور خود را انجام دهند

.          - كوچك سازي سازمان ها، كاهش هزينه ها از طريق ادغام و حذف سامانه هاي اضافي و موازي          - حذف يا كاهش استفاده از هزاران اسناد كاغذي با ديجيتال كردن آنها          - ارتباط بخش ها و افراد به يكديگر كه شامل : الف - تعامل دولت و شهروندان 4  ب - تعامل ميان سازمان هاي دولتي ( دسترسي سازمان ها به اطلاعات يكديگر ) 5  ج - تعامل ميان سازمان هاي دولتي و بخش خصوصي      ( پرداخت ماليات ، مجوز ها ، ... ) 6  د - تعامل ميان دولت و كارمندان دولت ( اطلاعات پرسنلي كاركنان ، دريافت خدمات پرسنلي ، ... )             چهار گام را براي اطمينان يافتن از توفيق دولت الكترونيك پيشنهاد مي كنند :          گام نخست شناختن مشتريان ، كه آنان چه كساني هستند ؟          گام دوم سوق دادن مشتريان به سمت استفاده از خدمات اينترنت بهترين شيوه براي جذب مشتريان است كه با تشكيل يك سايت مرجع براي تعاملات كليه مشتريان صورت مي پذيرد ، زيرا مشتريان كمتر دوست دارند به دفاتر و كيوسك ها جهت گرفتن خدمات مراجعه كرده و در صف بايستند ، اگر تسهيلاتي ايجاد شود كه آنها در منزل خدمات خود را دريافت كنند به رضايت آنان منجر مي شود و دردسر هاي كاركنان نيز كاهش مي يابد .  گام سوم شناختن نياز هاي مشتريان و اينكه آنها چه مي خواهند ؟ ( درخواست هايي چون : تسهيلات ، در دسترس بودن ، قابل اعتماد بودن خدمات و ارائه سريع و كم هزينه خدمات ) گام چهارم ادامه دادن

ارتباط مناسب با مشتريان و وفادار نمودن آنها به خود به منظور بهبود شرايط اقتصادي در پايان بايد افزود تغيير فكري و فرهنگي مورد نياز براي دولت الكترونيك مهمتر از منابع مالي اختصاص داده شده است و بهبود كيفي بر بهبود كمي و حركت به سمت رهبري و نوآوري به جاي تقليد و پيروي از كشور هاي ديگر برتري دارد . بدين طريق ، توسط دولت الكترونيك همه نوع فعاليت هاي تجاري و خدمات عمومي دستگاه هاي دولتي در محيط اينترنت به صورت بر خط در دسترس مردم بوده و خدمات مشتري محور ، يكپارچه ارائه خواهد شد ، افزون بر اينكه فرايند هاي تكراري و همپوشان و همچنين غير لازم حذف و محدود خواهد شد . يادداشت : 1 - ايران در بين كشور هاي جهان رتبة 115 را كسب كرده است .  معادل فارسي آن سايت مرجعPORTAL2 -   معادل فارسي آن برخطON LINE3 -   G2C  GOVERNMENT TO CITIZEN4 -   G2G  GOVERNMENT TO GOVERNMENT5 - B2G  BUSINESS TO GOVERNMENT6 - G2E  GOVERNMENT TO EMPLOYEE7 -   منابع : دولت الكترونيك و حكومت داري خوب  محسن فرهادي نژاد ماهنامه تدبير شماره 169 خرداد 85 دولت الكترونيك علي حسين زاده مقاله اينترنتي خرداد 1384 دولت الكترونيك ، خبرگزاري سلام يكشنبه 26 مهر ماه 1385 تجارت الكترونيكي مهدي رفتاري نشريه هموطن سلام اسفند 1383{beginslide id="133" title="براي مشاهده متن انگليسي مرتبط به صورت كشويي اينجا را كليك فرمائيد"} electronic government In October 2002 the Electronic Government Directorate (EGD) was established in pursuance to a decision of the federal cabinet. Converting the former Information Technology Commission,

the Government formed the EGD as a cell within the Ministry of Information Technology. The Terms of Reference of EGD as per Ministry of IT's Notification No 3-16/2001/coord dated October 19, 2002 are: Implementation of different projects related to the Electronic Government (E-Govt) Programme. Provide technical advice guidelines for implementation of E-government projects at the Federal, Provincial and District levels Plan and prepare Electronic government projects Provide standards for software and infrastructure in the field of Electronic Government and To undertake any other assignment matter that the government may direct. In April 2005, the “E-Government Strategy 5 Year’ Plan document prepared by EGD was approved by the National E-Government Council (NEGC) and then later in June 2005 the same endorsed by the Federal Cabinet.The strategy proposed for the next 5 years has the following salient features that are to be parallelized wherever possible for an accelerated implementation: Basic Infrastructure – Deploy the basic infrastructure to all government agencies. This includes PCs, Intra-Ministry network, office automation software, intra-ministerial communication. To connect all government agencies to the Federal Government Data Center for inter-ministerial communications and Internet and Intranet services. Common Applications – A portfolio of applications that are common to many or all Divisions has been identified, namely Internal Communication, Human Resource, Budget, Project Management, Document/File Management, Collaboration. These are to be implemented in the Ministry of IT, stabilized there and then rolled out to all other Divisions. Agency-Specific Applications e-Services for Citizens – Every Division is to identify high-impact processes for the agency

and to provide services to citizens electronically. This is then to be implemented through the support of Electronic Government Directorate (EGD), however, with the ownership lying with the respective agency. Standards – An EGD Framework is under development and will be made accessible for all E-Government projects so that reference architectures, standard methodology, best practices and lessons learned are leveraged at all projects. Enabling Environment – Federal Government – Top level leadership is to be provided by the recently notified National Electronic Government Council (NEGC) under the chairmanship of the Prime Minister. NEGC will meet quarterly to review the progress of the implementation of E-Government. Necessary changes in Legislation, Rules and Regulations need to be identified and made. Agency – Will take on ownership and implement their E-Government program with the support of EGD. Training will be made mandatory for all employees of and above Grade BPS-5. An Awareness campaign will be started for all employees and citizens. EGD – should be made an attached department of the Ministry of IT to grant it organizational and financial autonomy to remove unnecessary procedural delays. {endslide}

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109