نویسنده : احمد مبلغی
ناشر : احمد مبلغی
تاریخ مدیون فاطمه (س) است. او یک معجزه الهی بود. گره های آمیختگی حق و باطل را گریه های او گشود. دیوارهای بلند زندان باطل را فریادهای او ویران کرد و حق را که می رفت برای همیشه زندانی بماند، نجات داد.
بستر بیماریش، بستر زمان را برای پویایی اسلام هموار کرد. ناله هایش، ستونهایی شد که بنای نوبنیاد اسلام را از ریزش بازداشت.
اگر آوای فاطمه (س) از دل آرام روزگار خویش برنمی خاست، اوج نمی گرفت و خروش برنمی آورد واقعیتهای پنهان به ساحل نگاه ما نمی رسید. و در اعماق تاریخ برای همیشه ناشناخته می ماند.
اگر چه کم زیست و زود رفت ولی تخم گلهایی را در بیابان جهان افشاند که برای همیشه به شکوفه خواهند نشست و چشمان غم زده و پریشان را به مهمانی قرب الهی خواهند برد.
آری تاریخ مدیون فاطمه (ع) است او تاریخ را شکل داد. تاریخ با ریشه های فاطمه (س) آب می نوشد، سرسبزی می گیرد و به ثمر می نشیند فاطمه (س) لبخند جهان هستی است. عصاره بودن و چکیده آفرینش.
فاطمه (س) یک معجزه است. او تجلیگاه قدرت الهی است. اگر قدرت الهی از «امی عقل کل می سازد و مهر پیامبری بر تارکش می نشاند از زندگی کوتاه فاطمه (س) نیز چشمه های معرفت را برای همیشه در کوهساران جهان روان می نماید. شاید کوتاهی سوره کوثر - این کوتاهترین سوره قرآن - به این نکته نظر دارد. یعنی سوره مربوط به او زود پایان می یابد؛ آنگونه که عمر او زود پایان یافت.
فقه در کنار کلام. تفسیر و حدیث، کوشیده است وظیفه خویش را نسبت به «کوثر» آفرینش ادا کند. راه
حقشناسی از او را ارائه دهد. بخشی از افتخار طرح این الگوی بزرگ بشریت را بر دوش بکشد و سیمای او را در آینه خود منعکس سازد.
بررسی برخی از احکام فقهی مربوط به فاطمه (س) نشان می دهد که این احکام در شمار پرسابقه ترین احکام فقهی قرار داشته اند به عنوان مثال نماز حضرت زهرا (س) تا آنجا در صدر اسلام شهرت داشت که اهل کوفه به این نام آن را می شناختند و یا زیارت آن حضرت (ع) آنگونه که صاحب جواهر می گوید از ضروریات مذهب بلکه از ضروریات دین به شمار می رود. [1] .
آنکه بر قله شناخت فاطمه (س) می ایستد و پهندشت اختلافهای مسلمین را نظاره می کند؛ حق را به درستی از باطل تشخیص می دهد.
کسی که به سرزمین شناخت فاطمه (س) سفر کند درخت اندیشه اش به بار اسلام شناسی می نشیند زمینه های بحثی که خورشید شناخت فاطمه (س) بر آنها بتابد روشنایی و وضوح می یابد امامت این نابترین اندیشه کلامی با شناختن سیره فاطمه (س) شناخته می شود. تاریخ، کژیها و درستی های آن با تاریخ فاطمه (س) دانسته می شود و... ولی دریغا که بسیاری در نیمکره تاریک جهل و دور از نور فاطمه (س) رحل اقامت افکنده اند و از مزایای شناخت او در همه زمینه ها بی بهره مانده اند شناختن فاطمه (س) و غور در این شناخت یک ضرورت است و وظیفه. امام صادق (ع) در بیان جایگاه شناخت او فرمود: کسی که فاطمه را بدرستی بشناسد «شب قدر» را درک کرده است. [2] .
فاطمه اسوه همه است، اسوه عهد و عصر خاصی نیست. هر چه زمان ما را از عصر او دورتر کند، بیشتر به او نیازمند خواهیم شد. ما همچنان از چشمه جوشان او می نوشیم بعد از ما نیز نسلهای آینده بر کناره این چشمه زانو خواهند زد. شاید از این روست که امام زمان (عج) همان نجات دهنده بشر در آخرالزمان فاطمه (س) را اسوه خویش می خواند زیرا نیازها و مسایل جامعه امام عصر (عج) را سیره و سلوک فاطمه (س) پاسخ می دهد «وفی ابنه رسول الله (ص) لی اسوه حسنه [3] .
چشم های جوینده ما باید زندگی او را سراپا به نظاره بنشیند؛ چه آنکه سیره این هدیه بزرگ خدا مشعلی است که ما را از شب های
جهل و گودالهای انحراف رهایی می بخشد. فقیهان مستند برخی از فتاوی خود را فعل فاطمه (س) و تاسی به آن حضرت (ع) قرار داده اند. به عنوان نمونه صاحب جواهر زیارت قبور در شنبه و پنجشنبه را بر پایه تاسی به فاطمه (س) مستحب مؤکد می شمرد. [4] .
شایسته است حوزه های علمی به سخنان و سیره فاطمه (س) به عنوان یک منبع فقهی بیشتر روی بیاورند.
بیستم ماه جمادی الآخر روز میلاد فرخنده فاطمه زهرا (س) است. نسبت به این روز چند عمل وارد شده است. فلسفه این اعمال گرامیداشت روز ولادت آن حضرت (س) و در نتیجه تحکیم پیوند معنوی با آفریدگار است.
این اعمال عبارتند از:
- شادمانی کردن [5] .
- روزه گرفتن [6] .
- انجام کارهای نیکو از قبیل صدقه دادن و... [7] .
- زیارت آن حضرت (ع) [8] .
این اعمال در جای خود توضیح داده می شود.
ازدواج فاطمه (س) با علی (ع) رخداد مهمی در تاریخ است که برکات این ازدواج همچنان می جوشد و فزونی می یابد درختان پربار معرفت و گلهای عطرآگین معنویت در باغ ازدواج این دو شخصیت رویید و همچنان می روید.
از این روی باید این نقطه عطف تاریخی را در تاریخ گرامی داشت و به همین جهت اسلام برای این روز حساس و تعیین کننده وظایفی قرار داده است؛ مانند:
- روزه گرفتن [9] .
- خواندن نماز حضرت فاطمه (س) [10] .
ناگفته نماند در تعیین روز ازدواج فاطمه (س) سه نظر وجود دارد. [11] .
1 - اول ذی الحجه روز ازدواج بوده است.
بیشتر این نظر را برگزیده اند.
2 - ششم ذی الحجه روز ازدواج بوده است.
3 - بیست و یکم محرم ازدواج رخ داده است.
بزرگداشت شهادت فاطمه (س) به عنوان سرآغاز مصیبتهای اهل بیت، معنی و پیام خاصی در بر دارد چه آنکه تفسیر درست مصیبتهای بعدی با بزرگداشت شهادت او آشکار می شود.
از این روی وظایف خاصی برای بزرگداشت این روز وارد شده است. مانند:
- برپا داشتن مراسم حزن و عزا. [12] .
در این زمینه شیخ مفید می گوید: در روز شهادت فاطمه حزن و اندوه مؤمنین تازه می شود. [13] .
- خواندن زیارت حضرت (ع) [14] .
احکام زیر اهمیت و جایگاه نام فاطمه (س) را آشکار می کند و تعظیم و احیای آن را لازم می شمرد:
6 - 1 - مستحب است فرزند دختر را فاطمه (س) نام گذاریم. [15] .
6 - 2 - به کسانی که فاطمه (س) نام دارند، باید احترام گذاشت.
امام صادق (ع) فرمود:
اگر دخترت را فاطمه (س) نامیدی دشنامش مده، نفرینش مکن و او را مزن. [16] .
6 -3 - کسی که غسل واجب بر عهده دارد بنا بر احتیاط واجب نباید جایی از بدن ود را به اسم فاطمه (س) برساند. [17] .
6 - 4 - بردن نوشته حاوی نام فاطمه (س) به مستراح کراهت دارد. [18] .
بر پایه روایات، این تسبیح سی و چهار «الله اکبر»، سی و سه «الحمدلله و سی و سه «سبحان الله است. [19] .
این تسبیح از آن جهت به تسبیح فاطمه (س) نام گرفته که پیامبر (ص) آن را به این بانوی دو عالم تعلیم کرد. [20] .
تسبیح حضرت زهرا (س) از اهمیت ویژه ای برخوردار است نکات زیر این اهمیت را آشکار می سازد:
الف) تاکید روایات بر آن. به برخی از این روایات اشاره می کنیم:
- امام باقر (ع) فرمود: خداوند در میان حمدها به چیزی با فضیلت تر از تسبیح فاطمه (س) عبادت نشده است. [21] .
- امام صادق (ع) فرمود: برای من تسبیح فاطمه (ع) به دنبال هر نماز در هر روز محبوبتر از هزار رکعت نماز در هر روز است. [22] .
- امام صادق (ع) فرمود: سوگند بخدا اگر چیزی با فضیلت تر از تسبیح زهرا (س) بود پیامبر (ص) آن را به فاطمه (س) تعلیم می داد. [23] .
- در حدیث آمده که تسبیح فاطمه (س) یکی از علامتهای مؤمن است.
ب) مستحب است کودکان را به انجام تسبیح حضرت زهرا (س) وادار کنیم. [24] .
ج) مستحب است همیشه به انجام این تسبیح مبادرت بورزیم. [25] .
د) اهمیت این تسبیح تا آنجا است که امام صادق (ع) فرمود: من سبقت اصابعه لسانه حسب له. [26] .
اگر کسی انگشتان او (بخاطر سرعت در شمارش دانه های تسبیح و یا بندهای انگشتان) از زبانش پیشی گیرد (و در نتیجه عدد هر ذکری را به اندازه نگوید) برای او ذکرهای فوت شده حساب می شود.
مبادرت ورزیدن به انجام این تسبیح در همه اوقات مستحب است ولی در برخی از موارد این تسبیح اهمیت و استحباب بیشتری پیدا می کند به برخی از آن اشاره می شود.
الف) به دنبال هر نماز. این مورد در صدر همه قرار دارد و بهترین آنهاست. [27] .
ب) بعد از نماز وتر. [28] .
ج)
به هنگام خوابیدن. [29] .
د) به هنگام گرفتاری و داشتن حاجت. [30] .
1 - مستحب است موالات را در این تسبیح رعایت کرده و آن را قطع نکنیم. [31] .
2 - مستحب است هر گاه در آن شک رخ داد مشکوک را اعاده کنیم. [32] .
3 - مستحب است بعد از آن دعای خاصی که وارد شده است را بخوانیم. این دعا در مستدرک ج 5، ص 64 ذکر شده است.
تقرب به درگاه الهی نیازمند توسل جستن به انسانهایی است که مقام و آبرویی نزد خدای متعال دارند.
نزدیکی فاطمه زهرا به خدا تا آنجا است که رضایت او رضایت خداست و خشم او غضب خداست.
بنابراین باید از «باغ قرب او میوه بر گرفت که خداوند این نعمت بزرگ را به شیعیان ارزانی داشته است.
به همین جهت کمتر دعای توسلی است که نام زهرا (س) در آن به میان نیامده باشد.
در کنار دعاهایی که در آنها به عموم اهل بیت (ع) توسل شده دعاهایی یافت می شود که فقط توسل به فاطمه (ع) است. مانند آنچه در روایت وارد شده که به هنگام داشتن حاجت، دو رکعت نماز بجای آور آنگاه سه بار الله اکبر بگوی و سپس تسبیح حضرت زهرا (س) را انجام بده بعد به سجده برو و صد بار بگوی «یا مولاتی یا فاطمه اغیثینی سپس طرف راست صورت را بر زمین بنه و همین جمله را صد بار دیگر بخوان و بعد طرف چپ صورت را بر زمین بگذار و صد بار دیگر آن را تکرار کن در آخر پیشانی خویش بر سجده گذار و جمله یاد شده را صد بار دیگر انجام بده و سپس حاجتت را بخواه.
[33] .
پیامبر (ص) فرمود:
خداوند با خشم فاطمه خشمگین و با رضایت فاطمه (س) خشنود می شود. [34] .
بنا بر احتیاط واجب دروغ بستن بر حضرت زهرا (س) روزه را باطل می کند. [35] .
11 - 1 - این دعا به عنوان دعای فاطمه (س) وارد شده و در هنگام داشتن حاجت خوانده می شود.
بسم الله الرحمن الرحیم
یا حی یا قیوم برحمتک استغیث فاغثنی ولا تکلنی الی نفسی طرفه عین ابدا و اصلح لی شانی کله. [36] .
11 - 2 - در روایات دعایی وارد شده که پیامبر (ص) آن را به فاطمه (س) و علی (ع) تعلیم کرد. این دعا در مستدرک ج 8، ص 214 نقل شده است.
امام صادق (ع) فرمود:
اگر دخترت را فاطمه (س) نامیدی دشنامش مده، نفرینش مکن و او را مزن.
پیامبر (ص) فرمود:
کسی که دخترم فاطمه (س) را دوست بدارد در بهشت با من است و کسی که او را دشمن بدارد در دوزخ است. دوست داشتن فاطمه (س) آدمی را در صد مورد سود می بخشد که آسانترین آنها مرگ، قبر، میزان، محشر، صراط و محاسبه است. [37] .
13 - 1 - جایگاه و اهمیت زیارت فاطمه را پیامبر (ص) فرمود:
«من زار فاطمه فکانما زارنی [38] .
کسی که فاطمه (س) را زیارت کند گویا مرا زیارت کرده است.
این زیارت به این صورت است که کنار قبر آن حضرت (س)باید قرار گرفت و زیارت خاصی که با این جمله شروع می شود را قرائت کرد: «یا ممتحنه امتحنک الله الذی خلقک قبل ان یخلقک فوجدک لما امتحنک صابره...» [39] .
در روز سوم جمادی الثانیه - که روز شهادت حضرت (س)است - خواندن این زیارت مستحب است.
السلام علیک یا سیده نساء العالمین السلام علیک یا والده الحجج علی الناس اجمعین. السلام علیک ایتها المظلومه الممنوعه حقها. اللهم صل علی امتک و ابنته نبیک و زوجه وصی نبیک صلوه تزلفها فوق زلفی عبادک المکرمین من اهل السموات و الارضین. [40] .
روز بیستم جمادی الثانی روز ولادت فاطمه زهرا (س) است یکی از اعمال این روز خواندن زیارت آن حضرت (س) است. می توان در این روز زیارتی را که خواندن آن در کنار قبر حضرت (س) مستحب است قرائت کرد. [41] .
مستحب است انسان در هر روز جمعه غسل کند و پیامبر (ص) و فاطمه (س) و امامان علیهم السلام را از دور زیارت کند. [42] .
پیامبر (ص) به فاطمه (س) فرمود:
ای فاطمه! هر کس بر تو صلوات بفرستد خداوند متعال وی را می بخشد و او را در بهشت به من ملحق می کند در هر کجای آن که باشم. [43] .
شیخ طوسی در کتاب مصباح المتهجد صلوات مخصوص فاطمه را ذکر می کند که بهتر است با آن بر حضرت 3 صلوات بفرستیم. [44] .
صاحب جواهر نویسنده بزرگترین دائره المعارف فقه شیعه می گوید: سب فاطمه (س) نیز چون سب امامان علیهم السلام موجب قتل می شود. [45] .
نصف خمس، سهم سادات نیازمند است سید کسی است که از پدر به عبدالمطلب برسد هر چند این نسبت از غیر طریق پیامبر (ص) باشد با این وصف - همانطور که صاحب جواهر می گوید - سزاوار است که فرزندان فاطمه (ع) را بر دیگران ترجیح داده و به آنان خمس بیشتر بدهیم. [46] .
این مساله اعتبار خود را از این اصل می گیرد که باید فاطمه (س) را گرامی داشت.
در ارتباط با فاطمه (س) دو نماز مطرح است یکی موسوم به نماز فاطمه (س) و دیگری موسوم به نماز زیارت فاطمه (س).
یکی از مستحبات، خواندن نماز فاطمه (س) است. پیرامون کیفیت این نماز و وقت آن، توضیحات زیر ارائه می شود:
نماز فاطمه (س) به دو صورت نقل شده است:
الف) این نماز دو رکعتی است در رکعت اول بعد از حمد صد بار سوره قدر و در رکعت دوم بعد از حمد صد بار سوره توحید خوانده می شود [47] در روایت آمده که تسبیح حضرت زهرا بعد از این نماز بجای آورده شود. [48] و نیز بر پایه برخی از روایات این نماز دعای خاصی دارد که بعد از آن خوانده می شود این دعا را شیخ طوسی در مصباح المتهجد» نقل کرد. و خواندن آن بعد از نماز مستحب است. [49] .
ب) نماز حضرت زهرا چهار رکعت است در هر رکعت پنجاه بار سوره توحید قرائت می شود. [50] .
در مصباح المتهجد دعایی نقل شده که بعد از این نماز خوانده می شود. [51] .
خواندن نماز فاطمه (س) در همه اوقات مستحب است [52] ولی در دو وقت استحباب بیشتری دارد:
صاحب جواهر می گوید: مؤکد بودن استحباب نماز در این ماه به جهت شرافت این ماه است. [53] .
ب) در روز اول ماه ذی الحجه [54] . صاحب جواهر می گوید: این روز - اول ماه ذی الحجه - روز ازدواج فاطمه (س) با علی (ع) است. [55] .
شاید استحباب بیشتر نماز در این روز به جهت همین موضوع باشد. [56] .
صاحب جواهر می گوید نماز زیارت آن حضرت (س) مستحب است و این نماز به صورت هشت یا شش یا چهار یا دو کعت خوانده می شود. [57] .
فرزند سید بن طاووس در کتاب خود نماز زیارت را اینگونه ذکر می کند. این نماز دو رکعت دارد در هر یک از دو کعت بعد از حمد شصت بار سوره توحید قرائت می گردد و یا اینکه در رکعت اول بعد از حمد سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد سوره قل یا ایها الکافرون خوانده می شود. [58] .
فرزند سید بن طاووس نمازی که ذکر شد را نماز زیارتی می داند که اختصاص به روز سوم جمادی الاخری (روز وفات فاطمه (س)) دارد بنابر این نماز در این روز بجای آورده می شود. [59] .
فاطمه (س) فرمود: پیامبر (ص) به من فرمود: کسی که بر پیامبر (ص) و فاطمه (س) سه روز سلام بفرستد به بهشت رود. راوی پرسید این اختصاص به دوران حیات پیامبر (ص) و شما دارد یا بعد از مرگتان نیز چنین است فاطمه (س) فرمود: هم در زمان حیاتمان و هم بعد از مرگمان چنین است.
[1] جواهر الکلام، 20 / 85.
[2] بحارالانوار،43 / 65.
[3] همان،53 / 180.
[4] جواهر الکلام.
[5] مسار الشیعه.
[6] مفاتیح الجنان.
[7] مفاتیح الجنان و مسار الشیعه.
[8] مفاتیح الجنان.
[9] بحارالانوار،43 / 92.
[10] جواهر الکلام، 12 / 198، بحارالانوار،43 / 92.
[11] بحارالانوار،43 / 92.
[12] مسار الشیعه.
[13] همان.
[14] مفاتیح الجنان.
[15] مستدرک الوسائل.
[16] همان.
[17] رساله عملیه حضرت امام (قدس سره).
[18] جواهر الکلام، 22 / 72.
[19] وسائل الشیعه، باب 10 از ابواب تعقیب حدیث 3، جواهرالکلام، 10 /397.
[20] همان.
[21] جواهر، 10 /397.
[22] همان،396.
[23] همان،397.
[24] مستدرک الوسائل، 5 /36.
[25] همان.
[26] جواهر الکلام، 10 / 408.
[27] همان 396.
[28] مصباح المتهجد، 142.
[29] مستدرک الوسائل، 5 /39.
[30] همان،6 / 312.
[31] همان، 5 / 64.
[32] جواهر الکلام، 10 /407.
[33] مستدرک الوسائل،6 / 312.
[34] همان.
[35] رساله عملیه حضرت امام (قدس سره).
[36] مفاتیح الجنان.
[37] بحارالانوار،27 /116.
[38] مستدرک الوسائل، 10 / 182.
[39] مزار شیخ مفید، 155.
[40] همان،156.
[41] مفاتیح الجنان.
[42] مستدرک الوسائل، 10 / 371.
[43] بحارالانوار،43 / 55.
[44] مصباح المتهجد، 358.
[45] جواهر الکلام، 21 / 345.
[46] همان،16 / 105.
[47] همان، 12 / 195.
[48] همان.
[49] مصباح المتهجد، 265.
[50] همان،266.
[51] همان.
[52] جواهر الکلام، 12 /198.
[53] همان.
[54] همان.
[55] همان.
[56] همان، 2 /87.
[57] مفاتیح الجنان.
[58] همان.
[59] احقاق الحق.