بن ابی طالب بن عبدالمطلب بن هاشم، و علی جمیع حجج الله فی الارضین.

... اما بعد

... من الملاحظ فی عصرنا الحاضر، ان الشبیبه المسلمه، والطبیعه الواعیه علی الاخص، صاروا یهتمون اکثر من کل زمان مضی بتأریخهم الخالد.

و ازدادوا عندما رأؤا شموخ دینهم الحنیف و عظمته کیف یتعالی، و انه سیعم ارجاء الدنیا انشاء اللَّه تعالی.

[ صفحه 8]

... رأینا ان النظم التی ادعت احقیتها فی اداره حیاه المجتمعات، و وقفت بوجه اسلامنا العزیز، کیف انهدت و زالت عن الوجود، و ستبقی لعنه الی الأبد علی لسان اجیال شعوبها، و التی تلم تجنی من تلک الانظمه إلّا الدمار و الخراب.

فلجینا الیوم الرغبه الشدیده، فی الاطلاع علی تاریخه الاسلامی الحبیب، و شخصیاته التی سطرت المثل العلیا و بالأخص رسولْ الاسلام و أهل بیته الاطهار (الذین اذهب اللَّه عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا)، والتی ستبقی الانشوده المحببه لدی کل مسلم غیور، یرتلها بکل اعتزاز و افتخار.

و بالرغم من هذا کله، فأن البعض یصعب علیه مطالعه تاریخ الشخصیات بالاسلوب القدیم، لکثره اخباره و اقواله.

و کما تعلم ایها القاری ء الکریم، ان عجله الزمن صارت فی عصر اطلق علیه اغلب العلماء بعصر السرعه... فلو صیغ ذلک التأریخ بأسلوب جذاب سهل، و علی نفس شاکله الروای ء الادبیه لکان افضل.

لهذا السبب طلبت من السیده الفاضله «ام الحسنین» ان تصیغ ما جاء من الروایات و الاخبار فی حیاه أعظم امرأه عرفها التأریخ فاطمه الزهراء علیهاالسلام و کما لقبها سید الانام «بسیده نساء العالمین» و هی واحده من بیت النبوه، والرساله، والذی ما عرفت الانسانیه فی تاریخها العریق أهل بیت کان لهم من التکریم و

التعظیم کآل بیت محمد (صلی اللَّه علیه و علیهم اجمعین) و ان تسبک الجمیع بأسلوب ادبی روائی جمیل محبب للجمیع.

و أُم الحسنین بحبها لأهل بیت نبیها والتعلق بهم، لم تتردد عن الاجابه و ان کلفها ذلک الکثیر، لاجل هذا المشروع المبارک.

[ صفحه 9]

مثلنا لا یدرک مثلها علیهاالسلام و لکن و کما یقولون الذی لا یدرک کله لا یترک کله.

و استمیح القارئ الکریم عذراً عن کل خطأ او سهو فاتنی الانتباه له «و جلّ من لا یخطئ»، و عین الکریم عن المعائب عمیاء، و اذنه عن المساوئ صماء و در القائل:

فقلت لهم لا تنسوا الفضل بینکم

فلیس یری عین الکریم سوی الحُسن

و أخیراً: أُقدم شکری و تقدیری الفائقین لکل من دعم هذا المجهود و فتح لی باب مکتبته لاستفیض من مصادرها و بالاخص المکتبه المقدسه فی الروضه الرضویه علی صاحبها (علی بن موسی الرضا) افضل التحیات والسلام.

هذا و نسأل اللَّه تعالی أن یجعل هذا العمل خالصاً لوجهه الکریم، و ان یثبتنا جمیعاً فوق ما نطمع، و یقربنا الیه اکثر مما نرجوا، و ان نکون دائماً من اهل طاعته و محبته واللَّه ولی التوفیق.

قاسم فاضل سید البغدادی

1413 محرم الحرام

[ صفحه 11]

کتب کبار علماء السنه، و الاهم من هذا الفات النظر الی تحدید قبر الصدیقه الشهیده، و انها علیهاالسلام دفنت «قرب ابیها الرسول فی حجرتها المجاوره له صلی اللَّه علیه و آله و سلم».

هذا و نسأل الله القدیر ان یتقبل منا و منکم هذا الجهد بقبول حسن، و ان یجعل اجره سبباً لظهور مولانا و سیدنا و امل المستضعفین فی الارض المهدی الموعود الحجه بن الحسن علیهماالسلام لیملأ الارض قسطاً و عدلاً بعد أن ملئت ظلماً و جوراً.

اللهم عجل فرجه الشریف «بحق الزهراء و ابیها و بعلها و بنیها والسر المستودع فیها» قل امین یا رب العالمین

قاسم فاضل سید البغدادی

اول شهر رمضان المبارک 1422 هجری

[ صفحه 12]

یمجده تحت عرش الملکوت.. فلما آن أوان اشراقه علی الارض لافتقارها فیض رحمته، احتضنته الملائکه... لیزف ضیائهُ لخیر الوری.

[ صفحه 13]

و لم یفارقه... فما عساه یبغی یا تری؟

.. فتسرع نیرات الملک الامین و قد فاضت بشراً لتفصح عمّا یأمر به الخالق نبیه قائلاً له:

«إن اللَّه یأمرک بالاسراع الی بیت خدیجه سلام علیها و ان یترک نافلته فهی محرمه علیه فی وقته حتی یأتی منزلها» [3] .

[ صفحه 15]

16]

... ففاضت عیونها ببریق مضی ء، و هی ما تزال ساکنه محتاره بفرحتها، فانساقت بکل کیانها نحو الباب، تتعثر فی سیرها ففتحته، و بسمتها تعلو محیاها الجمیل لکن بعین الوقت تعکس شیئاً من الحزن ممزوجاً بفرحه و حب دافق تکنه لهذا الرجل الذی یمثل امامها بعینیه المشرقتین بایمان اللَّه، لکن روحها لم تنس ذلک الصفاء و ذلک النور، الذی کان دوماً یطویها بهاله بهیه نقیه.

.. استقبلته بفرحتها، و لم یفتر لسانها حینما حفت الرسول بالسؤال عن نفسه، و کیف قضی تلک الایام، التی لم تنعم هی برؤیاه.

فهاجت فی نفسها اشجانها، حینما کانت تجلس فی محرابها تدعو له بالحفظ والسلامه من اعدائه.

و کان الزوج المخلص یدرک تلک المشاعر و الاحاسیس التی کانت تعانیها زوجته، و هی تشکو امرین: مراره فراق النبی لها، و ترک نساء قریش زیارتها والتحدث معها.

فظل بقربها یطمئنها، و یؤنس روحها المضطربه، و یسکن اشجانها، حتی ان نهضت من عنده و قد علتها ابتسامه، جلت کل ما کان من تعب و خوف فی قلبها.

فاتجهت نحو إناء التطهیر لتقدمه للرسول... فقد عهدته ان یصلی نافلته.

فغض النبی نظهر عما اتت به.

أجل، سیدتی الکریمه، ما کان لیّ ان اُلمح أکثر من هذا فسامحی شعوری، إلّا أننی أقول ان نطفه نورک قد ازهرت بین احشاء خدیجه عندما تشاطر الأبوان الطاهران شمس جمالک المتوهجه، لیشترکا معاً فی اخراج اعظم شخصیه نسویه عرفتها الانسانیه، بل هی حیه فی النفوس و الی قیام یوم الدین؛ «ناقوس حق و حریه».

نعم: تکور جنین خدیجه الطهر، و محمد خیر الوری.

.. الجنین المبارک الذی تحدثت عنه السماء، وصغت الأرض لأنین ثغره،

[

صفحه 17]

عندما کن یناغی الام خدیجه و یسبح و یرتل الفرقان و هو فی احشائها الطاهره.

حقاً ان یا زهراء قره لعین ابویک و شیعتک و محبیک.

فلقد التمعت عیون الام بالشوق و هی تستشعر حملها المرتقب و تستمع لدقات قلبه، ثم تغبطها سعاده عظیمه و طمأنینه، فتحلق روحها اجواز آفاق الفضاء.

- «إن جنینی یناغینی، و اُناغیه، و یشاطرنی همی و یؤنسنی فی وحدتی و وحشتی».

هذا ما طرأ اسماع الاب الکریم. [5] .

و انها لمعجزه والله... فما کلّم عیسی اُمه «مریم» إلّا و هو فی المهد صبیا.

أما (الزهراء) فقد کلمت اُمها و هی ما تزال جنیناً.

فهنیئاً سیدتی لابویک... و لتکتب اقلام القصاصین معجزه الزمن التی حار بها الکتاب و المؤلفون، فصارت کالاسطوره، و هی آیه من آیات رب العالمین.

[ صفحه 18]

حیاتها بهجه و فرحه و انطلاقاً... «و کل هذا یعود الی وجودک سیدتی بقربها اشد القرب».

اجل.. انها سعیده ما دامت تحمل نورک و ما دامت وعاءاً لقبسک المنیر.

فصارت عیناها تغوصان فی اعماقها، تتأملان ذلک النور الذی سیحدث شیئاً خاصاً، و خاصاً جداً فی کل حیاتها، و هو یحفها بکل معانی السر الرفیعه.

وها هی عیناها تبتسمان ابتسامه الانتظار... (لحظه بزوغ نورک علی العالمین) [6] .

[ صفحه 19]

عظیم یغمر روحها.. من انها ستقوی شوکه الاسلام و نبیه.

و رقدت قریره العین تنام لیلها فی «اِزار» خشن أبلاه الدهر، کان هو حصیلتها من تلک الثروه بعد ان کانت بقصر منیف ملؤه الذهب.

... نعم سیدتی هکذا فعلنّ بأمک الرؤوم... لان طباعهنّ ذا میل و خلال، یتبلور مداه بین خیبه و حقد دفین.

و ما کان لابلیس ان یدعهنّ، إلّا ان یرمی بشباکه لیصطادهنّ، فیأسر عقولهنّ و قلوبهنّ، فینبذن اسم الاسلام و تزدری نفوسهنّ ثم تعلوا نظراتهنّ شراً.

فلا یثلج لهنّ قلب، حینما تتسرب الی مسامعهنّ کلمات (التوحید).

أو بعد کل هذا یا اُم الزهراء تنتظرین منهنّ خیراً.

... فلمَ لا تُعرفهنّ الحقیقه التی ستنجلی عن اعین العالمین... لِمَ لا تعلمیهنّ بخبر نطفه الجنه.

[ صفحه 21]

.. لِمَ لا تقولی لهنّ عن امر (المنقذه) التی ستحررهنّ و تخرجهنّ من ذلک القوقع المظلم الی عالم النور (العتق، الحریه) کی یبسط جناحیه علی عالمنا، الذی غزته و من قدیم الزمان و طاوط الجاهلیه... بعد ما بنت فیه صرحاً حسبته متیناً سیعصمها مدی الدهور.

(الا ان اوهن البیوت لبیت العنکبوت) [7] .

... ایتها الحمقاوات، ترکتنّ عِشرتی و هجرتمونی... و انا احمل لکنّ بشری الایمان الذی سیحطم تقالیدکنّ الجوفاء.

اما تتذکرنّ زمانکنّ القاسی الذی حثی ترابه علی الکثیر من الاناث.

[ صفحه 22]

المسکینه تقع علی ابنتها ذلیله تصرخ: ایها القدر المشؤوم لماذا خطفت منی صغیرتی.

وها هی کاظمه غیظها الیائس، فلا حول و لا قوه لها، بل انها ترتجف خوفاً من ان یوقعها الزوج صریعه جنب ابنتها اذا تفوهت ببنت شفه.

.. فما اسعد الامهات اللواتی یسبقنّ اولادهنّ الی القبور.

.. و من ثم یخرج الاب المشوه الروح، تعلو قسمات وجهه ابتسامه ساخره، بینما کانت الغضون التی تتکون حول فمه، تکشف بمزید من الوضوح عن شی ء فظ... انه یشعر بهیجان و فرح، انه یحس بنشوه الانتصار.

.. فلا احد یُدنس اسمه بعد الیوم فی المجتمع، الذی کان یعیشه العرب قبیل الاسلام.

.. فهو الیوم شامخ بأنفه کالذی صرع بطلاً فی ساحات القتال.

سیدتی یا زهراء، با منقذه هذه الکائنه المظلومه، فالموت آلی إلّا أن یکتب احرفه السوداء علی جبین کل انثی ولدت عصر ذلک الزمان.

فلو سألتینی یا مولاتی و انت اعلم بذلک، لمَ کل هذا الظلم، الوأد، اهوَ لقبح شکلها؟ ام لعاههٍ ما فیها؟.

... کلا؛ فهی مخلوقه رقیقه، تلم بصفات الجمال و الاناقه... و هی مع ذلک

[ صفحه 23]

مفعمه بمعانی الوفاء والاخلاص والحب.

وها هو التاریخ یسرد لنا اکثر من قصه و حکایه نظنها فی نفس الوقت اسطوره رسمت مجراها وقت ما، یسأم الاحبه والاصدقاء.

لکنها فی الحقیقه حدثت فی زمن الجاهلیه العمیاء... عندما تهاوت رؤوس الصغیرات بین احضان امهاتهن... فامتلأت حناجرهن آهات و تنهدات... حتی انطلقت اصواتهن من اعماق القلوب و هن ینشجن لحناً متحشرجاً قد اَلفناه.

لحناً حزیناً رَبت قلوبهنّ علیه.

.. عودی الیّ یا ابنتی فحسبیَّ منک ان اراک بجنبی لاُقبلک قبله الوداع.

بلی: لقد مثل الأب

دوره.

سرها الخطیر و یالها من بلهاء غبیه فسبقها لسانها العجول و هو یطلق نبراته التی ملئتها الفرحه:

- اَهی جمیله؟! فیجیبها الزوج مستغرباً:

- أو یوجد احلی من هذا الوجه.

ابتسمت الام ابتسامه جذلی، و تنکرت بحسره قائله:

- آه یا لیتها کانت ابنتنا فتکون لنا قره عین.

.. نظر الرجل نحو امرأته نظره غریبه تنم عن مکر و خداع مطویتین فی نفسه و هو یقول:

- یا لیتها کانت ابنتی فهی محبوبه حلوه المعانی والعِشره.

خُدعت الام شر خدعه بکلماته المعسوله هذه، والملیئه بسم قاتل من المکر،

.. جرها الکلام فی ان تطلعه علی حقیقه الامر، فأنطلقت نبرات لسانها بتهدج.

[ صفحه 25]

- انها... انها ابنتک یا زوجی العزیز.

.. فتربد وجهه.. و تقبضت شفتاه.. و امتقع لونه.. ثم امتزجت معانیه بنظره شزراء تفیض احتقاراً لزوجته، والتمعت عیناه قدر اصفرار وجهه.

ثم سرح ینظر الی زوجته نظره عتاب مازجتها احاسیس من الحقد والخیبه.

فالتفت الی طفلته یغمرها بشظایا شرار عینیه... و یخاطب نفسه بالکمد والعار والشنار، والفضیحه... انها ستحبس نبض حیاته، فتردها ذلیله حقیره.

فندت عن الاُم صرخه ألم تنضح من جوفها، و هی تری الاب یخطف ابنتها البرئیه.. و هو ینتهد بالحسرات.. ففر بها یسابق الریح..

.. مالت السماء نحو الغروب، و توارت الشمس خلف الاُفق، و وقف الاب بجنب ابنته التی اخذت ریح الصحراء تلاعب اثوابها الجمیله.. و حقاً لهی وقفه وداع.

حینما وقف بینهما الحب و الیأس، شبحین هائلین، هذا باسط جناحیه فوق رأسیهما،و ذلک قابض بأظافره علی عنقیهما.. هذا یبکی مرتاعاً و ذلک یضحک ساخراً. فأستجاب الاب للثانی.

.. فدب یحفر بیده قبراً صغیراً. حسبته لعبه

لها فشارکته بذلک المصیر. لیرمی حلوته المحبوبه فیه وسط حشرات الصحراء، لتمتص دمائها.

.. حثی التراب علیها و علی ذکریاتها.. و یحمل هو فی طیات روحه نظراتها الودیعه و ابتسامتها الساحره.

فاستبشعت السماء ذلک الفعل الشنیع علی هذه المؤوده التی وأدها الاب لا لذنب ارتکبته غیر ان التقالید العمیاء عمت قلبه قبل بصره... و لذک تکون هذه البنت شاهداً یوم القیامه علی هذه العقول المتحجره و علی افعالهم المتخلفه (و اذا المؤوده سئلت بای ذنب قتلت) [8] .

[ صفحه 26]

فیصرعها، و یملأ قماطها دماً عبیطاً ینحدر فی حجرامها.

.. و ما کان للام إلّا ان تلطم خدها علی هذا الحظ العاثر... و یا لیتها لو تستطیع ان تقتلع قلبها لتقدمه الی ابنتها علّه یرجعها لقید الحیاه فتهرب بها بعیداً عن کید ابیها.

[ صفحه 27]

فلمَ هذا الظلم والتعسف و الاعتزاز بالثوره علی الجمال؟ اَلأنها لا تحمل سیفاً تدافع فیه عن شرف قومها؟!!

ام لأنها تسبی دوماً بین یدی اعداء قبیلتها.

و أذن. فلقد جنت علی نفسها برقتها و رهافه روحها.

البتول» لهو عین الجهاد الحقیقی.

لان هذا النور هو الذی سینجب اعظم السلالات البشریه، الا و هی سلاله الأئمه المهدیین الهادین، اعلام الهدی، و اخرهم المنتظر الذی سیملأ الارض قسطاً و عدلاً کما مُلئت ظلماً و جوراً.

فالدنیا تغبط خدیجه التی اکتنفت هذه المعصومه بین خلجات روحها... و هی تصب علیها الاطمئنان والحب و الایمان.

اشبه بأن تکون لألی ء، یکاد بریقها یتسلق السحاب.

فقلن لها:- (لا تحزنی اننا رُسل ربک جئنا نلی منک ما تلی النساء من النساء) [10] .

.. فدرنّ الشریفات حول خدیجه، و هنّ یغمرنها بأفصح واجمل الکلمات التی تطمئنها.

فأسترخت اعظائها.. ثم مدت ببصرها نحو السماء فرأتها فی غایه الجمال و الفتنه.. و قد انتشر فیها حمام أبیض یرفرف، و یصدر هدیلاً جمیلاً.. و یحوم حول الحمام المئات من العصافیر و البلابل، و هی تغرد بأعذب الالحان و اجملها.. فتغیب اصوات الغربان، و یحل محلها اناشید بین هدیل و تغرید، فتجعل من الاصیل صافی الزرقه، حاملاً معه عطراً یجود به علی العالمین.

فالتفتت نحوهنّ و نظراتها تحمل حناناً فائقاً.

ان خدیجه ترثی علی اللائی لم ینلنّ التشرف بمولد ابنتها.

وها هی رحمه الخالق تسع قلب خدیجه بهدیه السماء لها [11] .

[ صفحه 30]

وافصحت سماء الملکوت عن فرحتها فنادت:

- یا بشری

- یا بشری لبنت المصطفی.

فالتفتن کریمات الجنه حول المولود الازهر، المتقد هیکله بأجمل نور.

اجل سیدتی، کنت ساجده علی الأرض [12] ، حینما ولدتک اُمک و انت تسبحین المولی تعالی.

فلقد اُنیرت دنیانا باشراق نورکم الابهر فسمیت «بالزهراء».

[ صفحه 31]

بلی سیدتی، فلقد رفعنک الکریمات بأناملهنّ الرقیقه [13] و قد علت ملامحهنّ مسحه من نورک البهی الجمیل... فبدینّ ابهی و اسعد مما کنّ علیه من نور الجنان.

فداعبنها بأبتساماتهنّ... یمسحنّ بأکفهن فوق بدن المولده الطاهره لیتبرکنّ من نورها.

.. فهبط الی الارض من کان یرتقب شمسک.

انهنّ الحور العین أجل: فلقد هبطت افواجهن تحمل معها الفرح والبهجه و هنّ یحتضننّ ابریقاً ذهبیاً مصاغاً بأعلی الفردوس، قد ملی ء بماء الکوثر، الذی اُهدی حوضه الی رسول اللَّه، فکان لک یوم ولدتِ، و سیورده شیعتک و محبیک یوم یردون الودره المورود.

... ثم نزل موکب من الملائکه و الحور العین یحملون طستاً هائلاً عظیماً یشع بأنواره البهیه.

اجل مولاتی فلقد تناولتک الحور، و وضعتک وسط الطست الذی غطی نورک نوره و تألقه.

ثم صُب الماء علی بنت العصمه والطهاره، إن ماءه ابیض کالثلج حینما یلمع تحت اشعه الاصیل.

.. انحدرت ذرات المیاه من بدنک الازهر، و کأنه جبل شامخ انحدرت من شاخصاته ینابیع العیون...

اما نورک فهو اشبه شی ء بتلک القمه العالیه، التی لا تصل لها الایدی و لا ترمقها العیون، و هی تقذف تلک الاشعه المتمثله بشخصک علی کل بقاع الارض.. و هو یتهالک یجلی بأشعتک القلوب المحزونه.

بلی: ملئ الطست المرصع بذرات النور الذهبیه، فأنبثقت منه شمس جمالک ممتزجه برائحه بدنک الشریف.

..

فرفرفت الملائکه عالیاً مبتهجه مسروره، تنثر زهور البنفسج والقداح علی

[ صفحه 32]

البیت النبوی.

عند ذلک هبطن حور عین اُخریات یحملن لباس المولوده، انه من الجنه من سندس و استبرق.

فتشعشعت انوار تغشی العیون، فانجلت عن ذلک (خرقتین بیضاویتین). بل إنهما اشد بیاضاً من الدر و اطیب ریحاً من المسک و العنبر.

فجففتِ سیدتی بتلک الاقمشه، وقنعتِ.

ثم تلقفنک ایادی المبارکات مستبشرات فرحات، بما کرمهنّ اللَّه به... وانطقنها باذن اللَّه، فنطقت حبیبه رسول رب العالمین:

(اشهد ان لا اله إلّا اللَّه و ان أبی رسول اللَّه، سید الانبیاء و ان بعلی سید الأوصیاء، و ولدی ساده الاسباط).

ثم سلمت علیهنّ باجمل و اکمل و افصح سلام، و سمتهنّ باسمائهنّ.. ففاضت قلوبهن فرحاً و بشراً بولاده الزکیه الزهراء. [14] .

و ظهر فی السماء نوراً لم ترهُ الملائکه من قبل.

أجل سیدتی استحال للشاعر الادیب البلیغ ان یصف بیت شعری یرمز به الی جمالک، الذی هو اشبه شی ء بجمال نبی الاسلام، و هو یرتل کلمات القرآن.

.. و انی له أن یصف سیده العرفان و الرفعه فی هذا الوجود.

فهو لمنسجم و حروف الفرقان، التی رتلتها محبوبه خدیجه و محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

.. ثم دفعنها الی حجر العفه، بعد أن وضعنها فی مهدٍ من النور، واقبلنّ یتضاحکن قائلات:

- (خذیها انها طاهره مطهره زکیه بورک فیها و فی نسلها).

.. وها هی خدیجه تملؤها سعاده کبری، و هی تلقم ریحانتها لبنها الطاهر،

[ صفحه 33]

فیدر فی فم الجمال.

فقد تغیر کل شی ء الیوم.

.. و ها هو عطر الزهور یجتاح الوجود، أرضاً و سماءاً.

وها هی الکواکب تدور حول فلک تلک الشمس المضیئه.. فغردت البلابل.

و جری الماء الرقراق نحو بیادره الضمأی، فألتمعت السواقی التماعاً و کأنها لجین ناصع.

.. ثم تعالت شجره الحور کعروس جمیله یلاعب النسیم اثوابها.

.. و هزت شجره الصفصاف اغصانها القویه ابتهاجاً لترافق ذلک العبق الفواح، الذی یتصاعد من بین حنایا الزهراء، لتبعث به نحو السواحل حیث الامواج تحمله معها، الی البحار و المحیطات لتبشر بمولد الخیر و الرحمه مولد فاطمه عبق الرساله.

.. فتصغی لذلک النداء و لتلک البشری الحیتان و الاسماک، التی راحت تطفو علی الماء فرحه بشوشه.

و من هناک و من بعید تشمر الغزلان و الریم الجمیله عن ساقیها الرشیقتین نحو الریاض و السفوح المکتظه بالحسار الخضراء الیانعه.. انها الیوم لا تخاف الوحوش.

.. و وئیداً وئیداً ترسل زهره الاقاح البیضاء عبقها المتهاوی من علی المروج و الودیان، و شارکتها ورده الآس [15] لیبعثا بعطریهما لبنت سید الوری، تبریکاً لها بمولودها الخیر.

.. فصار الطقس جمیلاً رقیقاً.. و شمس الربیع ساطعه، والمطر رذاذ ینعش القلوب.

ان التاریخ لن ینسی هذا الیوم، و تلکم الساعات انه عاهد ان لا یسجلها، إلّا

[ صفحه 34]

بأحرف من نور مصقوله بالذهب.

ناظریها، فتتأمل عینیک، و هما ترسلان فیضاً من نور دافی ء، و هی غارقه حالمه ببحر من الصفاء والسکون، اذ انها تری بقربها الارواح التی احبت، اللَّه فأحبهم ثم ترسل بمعصمیها الصغیرین نحو الأب الذی غمرته الفرحه والسرور، فتراقبه عن کثب، و هی تنظر الی عذوبه ابتسامته التی یرسلها الیها.

فی حین تری بجنبه ذلک القلب النابض بالحب و الایثار، اوّل قلب خفقت دقاته فی سبیل الدین، ففداه بماله و نفسه.

القلب الذی هجر الدنیا، و وسد خدیه بتراب الاسلام.

فقلب خدیجه هو ما یزال ینبض بکامل قواه، کی یمد الرساله بالحب والخیر و هو دوماً یجاهد من أجل اللَّه و رسوله الکریم.

.. ثم تتطلع عیناً الزهراء مره اُخری، فتلمس روحاً لم تنل منها الایام العسیره،إلّا لتزیدها قوه و اباء.

تلک الروح التی یبدو صاحبها شیخاً هرماً، لکنه فی الحقیقه روح طلقه اعظم شأنها هو ان تحمی الرساله، و تبنی لها سوراً فولاذیا، لا تهزه الریح و لا الاعاصیر.

[ صفحه 35]

تلک هی روح أبوطالب، الذی حوط الرسول بقلبه لیحمیه من شر الأعداء.. والذی وقف بصف خدیجه، لیعلن للنبی بأن الکفار سوف لا ینالون منه بقید انمله، ما دام هو و خدیجه یترعان بجنبه فیصدان الشر عنه.

مثلما لم تبخل خدیجه بثروتها، لم یبخل هو بروحه، أو بروح ولده علی الذی کان کالظل لمحمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

فغفت اجفان فاطمه، و هی ما تزال تغبطها تلک الطمأنینه، التی لازمت قلبها حین خروجها لنور الحیاه.

فأبوها الرسول هو دوماً فی اَمان ما دام هؤلاء بقربه، فلا بشوبک سیدتی ریب و لا آلم و أنت تعیشین فی حضن الایثار،

الحضن الدافی ء الذی أوسعه الزمان بحزنه و آلامه، فکبدته حزماً من نور و نقاء کان زاده من التقوی.

ذلک هو حضن الام الرؤوم.

فخدیجه و أبوطالب یحومان حول محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم کمثل حومان أُم حول طفل ودیع.

فیالسعاده العظیمه سیدتی التی جعلتک تنامین مخلفه ورائک عیوناً و ارواحاً تود لو طال علیها الوقت لتتمعن بزهوک فتطبع علی جبینک و خدیک قبلات المیلاد، و تسم علیک بکلمات الرحمن.

.. فأودعوک مهدک، و غطوک بزهور و زنابق الربیع فاغرین افواهم یمتعون انظارهم بسحر جمالک، و ما صنعته ایدی الجبار فی نحت صورتک، داعین لک بکل خیر جنب ابوین طاهرین مثالاً للعالمین (خدیجه و محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم).

[ صفحه 36]

جوعاً و ذلاً...

.. هکذا سیدتی دخل بنوهاشم الشعب- شعب أبی طالب- ذلک المخیم الذی یقع بین اتلال الرمال، و تستقیم فوقه شمس الافق اللاهبه.

فابتدرت اُمک سیدتی لتطبع اثر الدراهم علی تلک الرمال و القفار؛ لتقدمها للمسلمین.. و کما کانت من قبل فها هی الآن تدفع بکامل ثروتها لحفظ شوکه هذا الدین و کی لا تری خطوط حزن علی وجه البشیر، و هو ینظر کل هذه المأساه، التی وقعت علی کاهل الاسلام.

و ما کان أبوطالب، شیخ الاباطح، إلّا أن یفعل فعل خدیجه یدفع الاذی عن النبی،و حیناً آخر یمد المسلمین بما توفر له من مال حتی عرض نفسه و ولده

[ صفحه 37]

علی، للهلاک فی سبیل ایمانه و عقیدته الراسخه بحب اللَّه و الاسلام.

حتی نفدت اموال خدیجه و أبی طالب فاضطر من کان فی الشعب أن یقتات بورق الشجر.

و کأننی بفاطمه تلبی نداء الاطفال الجیاع، و هم یتضورون، فتهرع الیهم راکضه تسکن روعهم، و تمسح علی رؤوسهم و هی ما تزال صبیه لکنها فاطمه عضیده ابیها مذ کانت بالمهد، و لحد هذه اللحظه فإدارتها لمثل هذه الامور تجلی حقیقتها أکثر، بأنها تتمتع بصفات کل نبی و وصی.

.. هکذا عاش الاسلام فی احرج أوقاته محارباً.. بل لقد کان المشرکون یتهددون کل من یبیع المسلمین شیئاً بنهب امواله و یحذرون کل قادم الی مکه من التعامل معهم.

فاحکم الحصار حول المسلمین فلم یدعوا لهم منفذاً، یتسمدون منه عوامل البقاء.

فکان ابطح قریش المؤمن یزج بولده علی وسط مهلکه لا محاله منها حینما کان یرسله لیأتی بالطعام سراً من مکه، و لو انهم ظفروا به لم یبقوا علیه.

و اذا ادلهم

اللیل و اتشح بردائه الاسود، یسارع العم النبیل فیضجع علیاً علی فراش النبی، حتی اذا اراد الکفار قتل ابن أخیه تصدی لهم بأبنه و قره عینه.

و ما کان الابن لیمانع أو یکابح بل انه دوماً علی أهبه الاستعداد لتقبل طعنه الموت شرط أن تبقی حیاه محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم تحیا علی الأرض.

[ صفحه 38]

عنه سهام الغادرین و شهاب مکرهم.

[ صفحه 39]

تهدل و اعقبه احتقان و الم، و تلک العینین الجمیلتین، و اللتین لم تنس یوماً جمالهن، قد ذابتا و اصبح یشع فیهما نور ایمان یشوبه وجع و حزن مکظوم.

.. توقفت فاطمه امام تلک الصوره التی تذکرها بصوره ابی طالب عندما فارق الحیاه. و کأنها ادارت بوجهها نحو السماء، فرأت الغیوم تحوم فی الاجواء، فأحست بان یدیها متیبستین فأشاحت بوجهها، و استقبلت انظار اُمها و هی تطالعها بعینین جامدتین لشده الرعب الذی انتابها.

فلن یطفو حدس او شعور علی بنت محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم إلا وارتسمت معه الحقیقه فهل یا تری تنتهی المأساه الی هذا الحد، و قلب فاطمه یحدثها عن مصاب جدید.

فأحست بقلبها یغوص فی اعماق اعماق روحها فیحدثها عما سیؤول الیه حال

[ صفحه 41]

ابیها.

و ما انقضی اللیل حتی کان حاملاً معه احزان ولوعه، فخدیجه الام صارت طریحه الفراش؛ فحدس فاطمه ما کان یقض مضجعها الا لانها شعرت بأنه سیتمثل امامها بعد ایام.

و حقاً سیدتی هو ما قد حدث، فلقد مر علیک یومان صادفک خلالهما اعنف هزات الفزع و انت ترین امامک ما تفعله الاقدار بالاحبه.

فها هو ابوطالب رحل قبل یومین و خلف وراءه حسرات و حسرات و دموع و آهات.

لقد نزلت بالاسلام نازله اُخری جعلته بین احضان القلق و العذاب.. و هو یحملق بشخص خدیجه و هی تودع الحیاه.

.. کان المسلمون یتوجسون خیفه عظیمه ترهب افکارهم، فبالامس و دعوا علماً من اعلام الایثار (ابوطالب)، والیوم یرون خدیجه قد لبست ثوب المرض و هی بین مشّقتین، بین حبها للاسلام، و بین جزعها و المها علی الذین یقطنون هذا الشعب المقفر،

و هی تری نفسها مکبله الایدی لا حول لها و لا قوهٌ...

و اوشکت حیاتها الان علی النهایه.

.. (و حقا) سترحل خدیجه کرحله الشهداء.

.. فکأننی اراها قد التزمت زاویه من زوایا خیمه امها، و هی تعالج خوالجها ان شبحاً مرعباً طاغیاً کان یجرح بمخالبه احساسها، و یسربل فؤادها بسحابه قاتمه.

و بدئت لها الحیاه کأنها قد لفظت اهم جزء من جوهرها، ثم لم تکد تجهش بین بکاء وانین، و هی تحدث نفسه عن احلام الصبی السعیده عن حجر الام و رائحته الطیبه، عن البسمات و الهمسات بین البنت و امها، و عن الدعابات المناغاه التی ربت و کبرت علیها، و هی تسمع امها تنشدها کل یوم قبل أن تودعها الفراش،فتغفو علی

[ صفحه 42]

هذه و علی تلک، اما الان فکل شی ء وصل إلی نهایته و نهایه هذا المطاف الفراق الذی اختاره اللَّه.

و هی تنظر الآن فی وجوه من یلاقیها و تتمعن فیها، فتجدها مکسره المعانی و الملامح، فی حین قد زاد الهمس فیما بینهم؟

- ان أُم المؤمنین فی انفاسها الأخیره؟

- ماذا تقصد أو تعنی انها تحتضر؟!

و یبهم السؤال بکلمه (نعم) (بلی).. انها مریضه..- اواه یا للکارثه، و یاللفزع والهول، ان وقعت المصیبه.

ثم یتسرب الخبر الی اطراف المخیم فیقض مضاجعهم.

فسقطن عند ذلک النسوه المنکوبات، یولولنّ و یلطمنّ الوجوه والصدور، عافیات علی رؤوسهن التراب صائحات، اللهم لا ترینا ساعه الفراق.

ادار الجمیع بعینیه حول هذه المرأه الصابره المجتهده بدینها، حینما جسدت ذلک الفداء، باسنادها للدین الجدید، بعدما تخلت عن البذخ والابهه، التی تربت علیها، اناملها من زینه و ترف.. فی سبیل الاسلام، لتسد به رمق

المسلمین بعد ان قاطعتهم قریش فاستقام الدین بذلک، فتبوأت مقاماً محموداً عند ذی العرش العظیم (فبشرها اللَّه بالجنه، و ارسل لها سلامه).

اجل ها هی الآن تشخص بتلک العینین المضیئتین بنور اللَّه، کی تلقی آخر نظراتها علی ابنتها، التی لم تبلغ سناً یؤهلها الفراق عن امها.. فکانت خدیجه تتلوع حزناً علیها، فی حین تلوح علی ملامحها کل معانی الوفاء والحب و هی مقبله علی خالقها.

.. و سریعاً ما تنقضی الساعات لتبرم النهایه، التی لا فرار منها، النهایه التی تفصل الاحباء عن محبیهم بکآبه و حزن و دموع.

فجلس عند ذلک الرسول بقرب زوجته الطاهره، و هو یتأملها تارکاً لنظراته

[ صفحه 43]

الحزینه وجها المفتوح من الشجون، و هو بین لوعه و الم. یسکن عنها روعه الآخره و یبشرها بالسعاده الابدیه. و فاطمه بینهم تشهد تلک اللحظات المفعمه بالقسوه علی قلب مرهف کقلب الزهراء.. و هی تقلب نظراتها الملتمعه بالدموع بین الام و ابیها.. و کأنها تخاطب نفسها: اَو حقاً سترحل، اَو ستترکنی، ماذا سیحل بأبی.

.. ثم ترتمی علی یدی امها تسکب علیه فیضاً من الدموع.. تلک الدموع التی تحمل معها الماضی السعید، بین احلام الصبی و صدر الام الذی تغمر انفاسها فیه.

ثم ترفع رأسها الجمیل، و تخاطب اُمها بکلمات تخنقها العبره.

(فدتک نفسی یا اماه) فتمتمت الام بصورت واهن، و دعوعها تجری من عینیها و هی تتلمس و جنات ابنتها، تمسح عنها الدموع.. فتقلب وجهها بین البنت تاره و بین الاب تاره أخری.. ثم قالت بنبره تملئها الشفقه والحب.

- (یا رسول اللَّه: فمال النبی نحوها و هو یقول: اننی بقربک اسمعک).

فرفعت خدیجه بیدیها المرتجفتین نحو جبینها الوضاء

بنور اللَّه، و هی تحاول مراراً ان تسمح بعض قطرات العرق عنه، ثم قالت:

- (اننی قاصره بحقک فاعفنی) فأجابها المصطفی و نظراته منصبه علیها، و قد فاضت نفسه حزناً و هماً، علی هذه المؤمنه الرشیده و قال:

(حاشا و کلا ما رأیت تقصیراً.. و اللَّه فقد بلغت جهدک و تعبت فی داری غایه التعب، و بذلت أموالک حباً فی سبیل اللَّه)..

.. ثم اخذت عینا خدیجه تدور حتی ان وقعتا علی شخص ابنتها فاطمه، فتحسرت مستعبره و هی تقول:

- (أوصیک بهذِه، فأنها یتیمه من بعدی غریبه؛ فلا یؤذیها أحد من نساء قریش و لو بکلمه فأن قلبی ینظرها؛ و لا یلطمنّ خدها فیکسرن قلبها و لا یصحن فی وجهها، و لا یرینها مکروهاً).

.. حدقت الزهراء فی وجه امها، کانت عیناها تغطان بحراره الدموع و کأنهما

[ صفحه 44]

تکلمان الام عما سیضمه القدر لها من بعد الفراق.. و کأنی بسیدتی تضم وجهها بین یدیها المتشنجتین.. فابتدرت خدیجه الرقیقه توجه کلامها مره اُخری للرسول:

- (عند کلام لا أود أن أقوله لک بلسانی خجلاً و استحیاءاً منک، فاننی أقوله لفاطمه).

.. عند ذلک خرج النبی متعباً مهموماً، و خلی المکان لخدیجه و ابنتها فقالت خدیجه و قد ملأت العبرات نفسها:

- (زهرائی، أبنتی، قره عینی، قولی لابیک، ان اُمی تقول لک انی اخاف القبر اُرید منک ردائک الذی تلبسه حین نزول الوحی، تکفننی فیه).

.. و ما ان سمعت الزهراء وقع الکلمات حتی اُجهشت ببکاء و عویل فهرعت.. ترکض الی ابیها متعثره هائمه علی وجهها..

فجمدت الدموع وسط مآقیها، و هی تنقل ما قالته لها اُمها، فدفع النبی الیها الرداء،

و قد علت ملامحه رقه و شفقه، و لسانه یدعو لهذه الزوجه المخلصه، التی ما فکرت طوال حیاتها مع الرسول فی ان تجعل لها من ذلک الثراء کفناً تأخذه من هذه الدنیا لقبرها.

.. و بعد لحظات تتقدم بنت العصمه لتدفع الرداء الذی ضمته بین قلبها و عینیها و قد ابتل جزء منه بالدموع ثم دفعته لامها و هی تبکی جزعاً، فعندما رأت خدیجه الرداء فاضت فرحاً و سروراً.

[ صفحه 45]

و ظلت نظراتها واقفه علی ابنتها تغمرها بالحب والحنان فهذه هی آخر نظره القتها خدیجه علی فاطمه، کانت هی آخر عهدها بالحیاه، ففاضت روحها الطاهره الی حیث بارئها.

.. ضج من کان حول خیمه أُم المؤمنین بالبکاء والنحیب، و علت اصوات النساء و هی نادبه خدیجه التی ما بخلت حتی بروحها الی آخر رمق فیها، من اجل عزه هذا الدین.

[ صفحه 46]

فساعد اللَّه قلبک سیدتی، و انت ترین عظم المصاب، الذی فدح الاسلام.

فهبت ریاح شدیده، و عوت عاصفه، کذئب جائع، ثم اخذت السحب السوداء الکثیفه، تَحجب السماء و زرقتها، و تنشر غبره لفعتها الاحزان تلفیعا، (واحسرتاه علیک یا خدیجه العطاء والخیر والایثار).

.. و من هناک و لیس ببعید، یحفر قبر المؤمنه و رافق الجو غبار مصحوب بذرات الثری، التی تعصف بها الریح من هنا و هناک، و ما کان للنبی المفجوع ان یترک زوجته، إلّا أن یجلس بقربها و هی مسجاه میته و لسانه یرتل ما تیسر من القرآن الکریم. حتی انزلها لحدها، ثم استعبر بعد ذلک لسانه الشریف، فی حین دموعه تجری علی خدیه، فقال:

(اللهم اشهد إنها جاهدت إلی الرمق الأخیر، و ما اغضبتنی یوماً.. و اول من آمن بی بعد أن کذبنی الناس، و أوّل مَن اعطت بعدما منعونی).

.. ثم حثی التراب علی جسدها الطاهر الذی کانت الحیاه تنبض فیه متیمماً بذکر اللَّه..

فهنیئاً لک الجنه، والسلام علیک یوم ولدت، و یوم مت، و یوم تبعثین حیه. (یا حبیبه الاسلام).

أجل سیدتی اُهیل الثری علی عینی اُمک التی ما فارقتها العبرات و الدموع و هی محدقه فیک و کأنی سیدتی اشهد ذلک المنظر؛ و

کأن خیال عظیم یشع منه نور فائض یتلألأ، فوق صفحه قبر خدیجه کأنه صار یلتهب و یضطرم کجمره من الحزن فی افئده الموتورین.. و وئیداً وئیداً أخذ یهبط من علیائه.. عند ذلک بدأ یعظم نوره، کلما ازداد هبوطه، حتی اذا لم یبق بینه و بین الارض میل أو بعض میل انتفض انتفاضاً شدیداً.

بلی أنه ملک من ملائکه السماء هبط بنور اللَّه، و جلاله لیضم إلیه خدیجه، فیؤنس وحشتها و یضی ء قبرها بعدما تعالی منه نور رداء رسول اللَّه من بین سقوفه.

[ صفحه 47]

ان ربک یأمرک ان تقرأ علی فاطمه السلام، و تقول لها: اُمک فی بیت من قصب، کعابه من ذهب، و اعمدته من یاقوت أحمر، بین آسیه امرأه فرعون، و مریم بنت عمران».

..رفعت الزهراء برأسها الجمیل، و قد بانت علیها مسحه قبول و رضا، ثم اخذت اصابعها تجفف ما قد علق بها من الدموع والتراب.. وانفتحت اساریرها بالاستبشار، ثم مانئت تقول و قد علاها نوراً أبهراً:

[ صفحه 48]

«اللَّه هو السلام و منه السلام و إلیه یعود السلام».

(اللَّه) یا مولاتی ما اروع و أکمل هذه الکلمات التی تلفّظها لسانک العذب.

.. هدأت بنت الرساله، سکن دمعها المعلق بمحجر العین، و تحول الی بشری لِما رأت من جلال و رفعه لاُمها عند ذاالعرش العظیم لکن؟!

هل یا تری فاطمه نسیت المها و حنینها الی اُم ترعاها؛ أم انها نسیت ما یعانی ابیها، و الاسلام مهدد مطارد و قد فقد ناصریه و هو بعد ما یزال فی بدایات الطریق فخلف جزءاً عظیماً و مهماً فیه.

هو عام سوف لن ینساه المسلمون ابداً، العام الذی رحل فیه أبوطالب و خدیجه، فکان المصاب الجلل الذی حل بالاسلام.

فلا تنسی کل هذا، لکنها سوف تحل محل هؤلاء کی یستمر انتشار دین الحق فی ارجاء العالم.. و تلک مهمه صعبه، لکن الزهراء بقوه ایمانها و شخصیتها سوف تقوم بهذا الدور الرسالی علی اکمل وجه فی انجاز ما قد صمّمت علیه.

[ صفحه 49]

وحیداً بعد فراق قلب امه.. بل لقد صارت عیناک تنظر الی الدرب الذی یقدم من عنده محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم لتطبع علی و جناته الشریفه قبله ممزوجه بالحب والسعاده اذ تستقبلینه سیدتی مُرحبه به کاستقبال ام حنون لولدها الغائب عن الدیار.

و ها انت ترتعین و تنعمین بقربه تمسحین علی عینیه کی تریحین فؤاده الذی اتعبته اعاصیر قومه من مجافاتهم لدینه الجدید.

.. فیالیت شعری سیدتی ان اتحدث عن قلبیکما اللذان ارتبطا بأوثق صله من الموده والحب الذی حدد منطلقه من درب الایمان.

و ها هو محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم تأخذه سکینه و هیبه، و هو یتتبع بنظراته وجهک الذی بانت علیه خطوط من الالم والحزن، و انت تمررین بیدیک الصغیرتین علی وجهه، تمسحین عنه التراب، ثم تأخذین بمداواه جراحاته، و دموعک تبلل معصمیه و انت منکبه علیه تقللین من همه و ما اصابه من المشرکین.

فتفتر شفتاه الشریفتان عن بسمه فیاضه، و هو یری فیک طیف خدیجه الراحله و عظمه انتمائک له، کبنت لا تهزها قوی الشر مهما کانت بل هی عضیده له فی کل معضله.

فبعد افتقاد النبی لأبی طالب حل محله (علی) ولده یصد عنه سهام الغدر.

وها هی فاطمه تحل محل خدیجه، بل هی صارت تمثل دورین مهمین فی حیاه النبی صلی اللَّه علیه و آله و سلم: دور العضیده والمناصره، و دور الام التی تسهر لیلها من أجل ولدها، فتحنوا علیه کحنو الام، و تسدل علیه ارهف العواطف و الاحاسیس التی تهون علیه و تصبره.

[ صفحه 50]

فما یمر لیل من اللیالی اللیلاء، الا و انت بقربه تصغین للوحی

و تستنشقین رائحه الملکوت من بین اجنحه جبرائیل.. و ما ان یشرق صباحاً مصطحباً معه اذی القوم فی جسده الشریف الا و انت تداوین جراحاته. اجل هذا هو الحب، الذی عم وجود کما، بطهر و صفاء و نقاء.

و هکذا مرت السنون و الایام، و هی تعصف بک و انت تحملین معک اسمی معالم الحکمه و العلم و الصبر.

و فی حین آخر تختلین لنفس فتستعینین بالدموع علها تصب بعض الراحه علیک، و لما یختلج قلبک من معاناه و آلام علی مدی متاعب الرسول و قله ناصریه فتبکین امرین فراقک خدیجه الام. و قلبک المتحسر بالعبرات علی ابیک.

فلسانک هو دوماً مشغول بالدعاء لسلامته، و حفظه من الاعداء فما کنت سیدتی الا ریحانه حقیقیه، و قره عین لابیک فما ترکتْ خدیجه لمحمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم الا بضعه منه، من دمه و لحمه..

فهی سلوی للنبی و ساعد متین قوی، رغم صغر سنها.

و فعلاً سیدتی انت کذلک، حینما کنت تدخلین المسجد شاتمه اعداء الدین بادیه عبسه یرهبها الکفار، و انت تطردینهم و تفرقینهم، و تأمرینهم بالکف عن مزاحهم الذی یعذبون به الرسول الکریم.. فالسلأ الشائکه التی کانوا یضعونها علی ظهر ابیک، انت التی کنت تتناولینها بیدیک الصغیرتین الضعیفتین لترفعیها عنه صلی اللَّه علیه و آله و سلم ثم تلین الیه لتمسحین عنه الدم و التراب، و تقبلینه و تحتضنینه رغم ما کان ینتابک من حزن و الم فصرت.

عبق الرساله و عبیر محمد الرسول.

سیدتی: من هنا اخذ التاریخ یدون عظیم المأساه التی انهالت علی کیانک النحیل،الذی یفدی محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم و یعینه، لا فی حمل

السیف بل هی و مذ کانت صغیره فی السن تعیش معه کالام العطوف الرؤوم التی تصب جل وقتها فی رعایه و اسدال الحنان علی قلب ولدها.

[ صفحه 51]

فهی تحمله بین اضلعها، فتاره تغسل له ثوباً علقت به دماءه الشریفه [16] و اُخری تنکث التراب عنه.. و آلت علی نفسها ان لا یغمض لها جفن حتی تحفظه و هذا ما نراه سیدتی متجلیاً واضحاً بقوله صلی اللَّه علیه و آله و سلم: «انت حقاً اُم ابیک» [17] و ما اروع هذه الکلمات و اتمها بیاناً حینما انطلقت من لسان سید المرسلین الذی لم ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی.

هکذا مرت بک الایام و اللیالی فصرت له العبیر الذی یتنسم به. شجنه روحه. و لا یسع القلم سیدتی الجلیله، ان یبیح بمکنونات الارواح التی کانت تحلق علی قلبیکما، الممتلئین بموده یعجز عن تفسرها المفسرون..

حتی داهمک حدث کبیر، اقلق قلبک و قض مضجعک، الحدث الذی جعلک فی اشد حالات الاسی التی انتابتک و ابیک صلی اللَّه علیه و آله و سلم الا و هی (الهجره).

اجل یوم عقد اهل الضلال جلستهم المشؤومه تلک التی جمعت فی طیاتها اخبث شیاطین الکفر، وابغضهم للرساله؛ و ما تفرقوا عن دائرتهم حتی انجلت عن خواطرهم تلک الافکار الانتقامیه التی تؤهلهم من التخلص من صاحب الدین الجدید.

«فالحبس، والنفی والقتل» هی کانت مرتکزات حدیثهم فی دار الندوه.. حتی ان تمثل لهم الشیطان بهیئه انسان لیبدی لهم الامر الخطیر، کی ینهی نزاعهم، الا و هو قتله صلی اللَّه علیه و آله و سلم لترتاح شیاطینهم و تثلج خواطرهم.

[ صفحه 52]

.. التمعت السیوف المنقوعه بالسم تحت اشراقه الانجم.

فلقد ادلهم اللیل علی کل مکان و دارت دائره القوم حول بیت العصمه و الطهاره،و هم ینتظرون طلوع فجرهم اللئیم.

فیا لمکرهم (و یمکرون و یمکراللَّه و اللَّه خیر الماکرین).

اجل هبط جبرائیل علی نبی الرحمه لیخبره بما قد اجمعوا علیه شیاطین قریش و خبثائهم، الذین أبوا عن الحق بصنمیتهم و جاهلیتهم و اتبعوا ما تتلوا الشیاطین علیهم (ان الشیطان کان للانسان عدواً مبیناً).

.. فلن تغنی القوم سیوفهم و لا خناجرهم، و لا الاربعین فارساً المکبلین، بأحدّ الاشفار والسیوف؛ لا و لن تغنی عنهم تلکم العشرات من القبائل مهما کانت قوتها و مدی نفوذها (فاترکهم یا محمد فی طغیانهم یعمهون).

و لا ادری یا سیدتی بما ذا اُعبر او اتحدث و یا حبذا لو یسعفنا التأریخ، لیسرد علینا وقائع تلک اللیله الحافله بالرهبه و الملیئه بالدموع فتلک لحظات عسیره أخذت الاحزان تتسرب الیها.

ففراق بنت عن ابیها لهو شی ء لیس بالهین بالخصوص کالعلاقه التی تربطکما، و الاصعب من ذلک سیدتی، انک کنت یتیمه الام. و الان لا تعلمین مصیر ابیک و مصیرک، فحینما اخبر جبرائیل النبی عن امر الهجره؛ ای الفراق، الوحده، والغربه.

تلک هی اللحظات التی غفل عنها التاریخ.. فلیس للدنیا قلب هو ارهف من قلبک، و حب دافق أتسم بالکمال کحبک لابیک و حبه لک.. فکیف لی اذن ان اشرح تلک المواقف الالیمه المحزه فی القلوب.

(و کان) خیالاً اسوداً خیم علی عینی الزهراء فجمدت العیون و سرت بینهما

[ صفحه 53]

لحظه تفکر و تأمل، و الزهراء تتلفت یمنه و یسره، و کأنها تود لو تخبأ الرسول بین عروق فؤادها

المتحیر.

ثم لم تلبث ان سمعت صوتاً یتسرب الی اسماعها، صوتاً قد عرفته من قبل، یوم کانت فی المهد، و سمعته ایضاً حینما کانت طفله یلاعبها.

صوتاً ارهف اسماعها الیه فما ان نظرت الیه حتی سمعت نبرات ابیها العذبه، و هو یأمر ابن عمه بالمبیت علی فراشه الطاهر، فأرتسمت اطیاف بسمه علی شفتیها المرتجفتین اذ تشاهد علیاً یمتثل واقفاً علی قدمیه.. الراسختین بالایمان، فی حین تطرق اصابعه القویه صدره الممتلئ بحب اللَّه و علم محمد، فالتمعت عیناه ببریق یحمل اجلاله و اکباره لنبیه العظیم اذ ابتدر قائلاً:

- (أو تسلم بمبیتی یا رسول اللَّه)!!؟ فتفغر عن النبی ابتسامه عذبه مشرقه و هو یجیب:

- (نعم).. عند ذلک فاضت علی ملامح علی علیه السلام فرحه فیاضه بالرضا، والقبول و الترحیب بما کلفه نبیه العظیم...

.. وها هو اللیل اقبل مسرعاً بجلبابه الاسود، حاملاً معه صمتاً رهیباً یوحی بسکون عمیق عمیق، یطوی معه زفرات و تنهدات، اطلق عنانها من اجل النبی الذی سیهاجر من موطن ابائه و اجداده. تارکاً تلالها التی یفع علیها.

.. و لشده ما یحز فی قلبه، ئو هو ذلک البناء الشامخ الذی شیده ابراهیم فکان منطلقاً لثورته التی بعث بها لهذا العالم المهتز المختل بتیارات الفساد، التی حکمت علی البشریه بالفناء لا محاله.

فرفع ابوک سیدتی لواء الحریه التی تتصدی لمثل تلک المفاسد لتنتشل هذا المجتمع الذی استحلی و استمرء الرذیله من مستنقعه، الذی اعتاد التصید منه..

فتنجلی الصوره الحقیقیه عن هذه الدعوه، التی تحمل اذاها محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم و آثر بنفسه و روحه من اجل احیائها الی هذه اللحظه، التی سیترک فیها أحب مخلوق

[ صفحه 54]

و اقربهم الیه، و ان الزهراء لمشفقه علی الایام، التی ابت ان تسالمها حتی بأبیها، بعد ان فقدت احباءها.

و ما اسرع ان اقتربت لحظات الوداع بین الابنه و الاب فتتردد فی اسماعها نبرات الرسول، و هو یوصی علی: «بأن ینادی فی الاَبطح غدوه و عشیاً، من کان له من قِبل محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم امانه فلیأت فلنؤده الیه».

ثم اشفقت نبرات و ملامح الرسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم و قد تهدج صوته بلحن من الحزن، اذ یقول:

- (استخلفک ابنتی فاطمه).

ثم أخذ لسانه الشریف یدعو اللَّه بالحفظ و السلامه لهما.

.. فی حین کان القوم الجاهلون، مرهفه اسماعهم و ابصارهم حتی لکأن الطیر علی رؤوسهم.. سبق غلهم الی الباب حتی لا تفوتهم النمله ان دبت آتیه منه.

انها الیله و الساعه و اللحظه المرتجاه، التی ستحسم تاریخ الجزیره، التی طالما عبثت بها الاصنام علی مدی اجیال.

.. و لکن هیهات فقد عمیت قلوبهم و ابصارهم، و ان حدّت منهم العیون و النواظر،فما لبثوا حتی ان فقدوا تلک الحده و ذلک البصر حینما اخترق محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم جمعهم و مر بنطاقهم الذی اداروه حول الدار، و علی واجف علی فراش النبی یسمع خطاه، و عیونه تتبع خیاله.. فسمعه یقول صلی اللَّه علیه و آله و سلم: (و جعلنا من بین ایدیهم سداً و من خلفهم سداً فاغشیناهم فهم لا یبصرون).

اجل.. هاجر النبی من مکه تارکاً فیها قلبان ینبضان بالصبر و الحب و الایثار علی ما یریده اللَّه سبحانه.

[ صفحه 55]

علی فراش النبی ببرده الخضرمیه.. و قد لعبت علی شفتیه طیف ابتسامه، و هو یترقب طعنه الموت من سیف حانق..

فما الموت بالنسبه لعلی إلّا وسیله إلی حیاه عقیدته.. و من قبل کانت مناه المنشود (الشهاده)..

ایام (الشعب والحصار)، و ایام کانت کتفاه تقی النبی لکمات الکفار حینما کان ینادی صلی اللَّه علیه و آله و سلم:

«قولوا لا اله الا اللَّه تفلحوا»..

فما کانت تلحفه ضربات الحجاره، إلّا سعاده و غبطه لا توصف اذ یری نفسه عضیداً لمحد صلی اللَّه علیه و آله و سلم مطیعاً له فیما یأمره..

.. فأن کانت الطمأنینه قد ملئت قلبک فهو الحق سیدتی، فمن هو مثل علی الذی یفدی روحه فی سبیل نبیه، و خیر دلیل ان النبی استودعک عنده فی حصنه المتدرع بالایمان.

وها هو رب العرش العظیم یباهی (و کما ذکر العامه و الخاصه) به بین الملائکه،حینما اوحی الی جبرائیل و میکائیل: «انی آخیت بینکما و جعلت عمر أحدکما أطول من الآخر فأیکما یؤثر صاحبه بالحیاه».

فاختار کلاهما الحیاه، فأوحی اللَّه عز و جل إلیهما:

«الا کنتما مثل علی بن أبی طالب آخیت بینه و بین محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم فبات علی فراشه یفدیه بنفسه و یؤثره بالحیاه أهبطا الی الأرض فاحفظاه من عدوی» فنزلا فکان جبرائیل عند رأسه و میکائیل عند رجلیه و جبرائیل ینادی:بخ بخ من مثلک یا بن ابی طالب یباهی اللَّه به الملائکه.

فانزل اللَّه عز و جل: (و من الناس من یشتری نفسه ابتغاء مرضات اللَّه و اللَّه رءوف

[ صفحه 56]

بالعباد) [18] .

اجل تحمل هذه المسؤولیه العظمی علی بن أبی طالب علیه السلام و ای

مسؤولیه، حفظ الاسلام و ذلک بحفظ نبیه من شر الاعداء فتصدی لهم حینما فدی نفسه من اجل هذا الدین و نبیه.

.. فی حین التمعت شفرات سیوف الاعداء، و انعکست علی وجوهٍ ما عرفت الخوف ابداً.

هو ذا علی ینتظر فشل مؤامراتهم، و قد التمعت عیناه ببریق السخریه، فمحمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم قد نجی من کید هؤلاء، و هو مستبشر بنجاته.

.. انقضی الفجر مولیاه ظهره بأطیاف من الفرح حینما فشل الکفار، فیا للعار یا اهل قریش، کنتم تبغون قتل الاسلام و ما کنتم تعلمون ان الوقت قد مضی، فقد صنع الاسلام رجلاً کعلی لا یهاب و لا یرهب رنین السیوف ما دام یحمل بین

[ صفحه 57]

اساریره کلمه اللَّه ممزوجه بفدائه نفسه فی سبیل اسلامه.

اما الآن فقد دفنت امانیکم فی طوایا الدهور، و یستضحک منکم وجوه منعمه بحب اللَّه، و هی تری امامها رافع لواء الخیر والعدل والسلام، سالماً ترعاه نسمه الخالق و عینه.. فکما تجرأ الفتی النبیل الباسل علیکم و سلب امانیکم، فالیوم هو کذلک یسخر منکم من جدید.. حینما استلم رساله نبیه یأمره فیها بالخروج من مکه، والهجره للمدینه لیلتحقوا به صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

هزیله للاغصان علی الارض. والنور ینتشر من حولها موزعاً علی الاعشاب الیابسه الصفراء.

.. و کانت الزهراء اذ تسرح و افکارها، مع اصوات رنین اجراس الجمال، ساعیه الی التغلغل فی حقیقه هذا الکون. فتشعر بسعاده عظیمه تمتد فی روحها فتشدها الی تحت اعماق جذور الحس فما اجمل اللَّه.

.. فتغرق فاطمه فی بحر افکارها بهذا الکون و هذا الخلق، فی حین تری علیاً یجر الهودج بساعدیه الفولاذیین، و هو لا یبالی بلفح الهجیر، و لسع الزمهریر و هو یمضی قدماً بموکبه.

کذلک مضی علی یرکب البید، و تنثال خواطره امامه.. و مدی حنینه الی

[ صفحه 58]

محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم انه لم یشعر مطلقاً مذ أن ولدته امه انه کان علی غیر دین محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم یوماً واحداً من ایام عمره.

.. فیا نجم زهراء افیضی علی هذه القافله فیض نور رحمتک، فالتمعی واضیئی الدرب لحادی هذا الموکب المهاجر فی سبیل اللَّه و رسوله... الذی خرج عن طوع قریش، و رغماً علی أنوفها، لذا لم تبخل هی فی ان ترسل الی من یرجع هذه القافله.. فقد زاد حقدها علی هذا الدین. فأنی لمن تجرأ بکل هذا المبیت، و الخروج برکب محمد من ان یفر من مخالبها دون ان تهشمه.

فلحقوا بالقافله ثمانیه من فرسان القبائل الساطعه نفوذها لینالوا من المهاجرین بعض الذی فقدوه بالامس.

.. اجل سیدتی یا ودیعه محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم ها هی قریش تدوی بزمجرتها هضاب البیداء، فی حین یعکس هجیر الشمس و میض شفرات سیوفهم علی محملک المبارک.

.. و تتسرب الی مسامعک جلجله

نبرات القوم، و هم یتوعدون و یتهددون ابن عمک ان لم ینصع لامرهم بالرجوع، و لکن ما الذی جری یا مولاتی.

فهیهات لمثل علی ان یتسجیب لهم بعصیان امر حبیبه و مقتداه الذی علمه الایمان، والنبل والتضحیه فی سبیل الحق، المتمثل بالدفاع عن حرمه الاسلام و نبیه.

.. و أذن فما امامه إلا ان ینازلهم الحرب.. و ای حرب سیدتی الجلیله، حرب رجل واحد لا یملک مثل ما یملکون حرب رجل کان قوته الخبز الیابس، و لباسه اللیف کما انه لا یملک جواداً ینازل به هذا الجمع المعروف بشجاعته و قوه شکیمته، و هو یعلم علم الیقین صعوبه ما سیقوم به لان فی عدم انتصاره یحتم الخطر، الذی من شأنه ان یهدد هذا الدین، و هو ما یزال فی مهده، اذ فی هذا الرکب وحیده المصطفی و زوجه ابی طالب التی تربی النبی فی حجرها، و فاطمه بنت الزبیر عم

[ صفحه 59]

النبی، و غیر هؤلاء و ان هذا لیعنی من انک و باقی الرکب ستصبحون من الغنائم لدی الاعداء، ان انتصروا فی هذه المعرکه.. و البته ان مقابل اطلاق سراحکن لا یکون إلا فی ضرر الاسلام.. لنک یا مولاتی مع هذا کله کنت مشرقه الاساریر،مرتاحه الوجدان لانک تعلمین من هو علی، علی الذی فدی نفسه فی سبیل نجاه نبی الاسلام.

علی الذی اختاره الرسول و انه لیعم من یختار، لیجعله یحمل تلک الودائع الیه.. حتی هذه اللحظات الحرجه التی سیقابل بها الدّ اعداء اللَّه.

فشهر سیفه و هو ما یزال یلف بحلقه الجِمال علی ساعده، و یدافع بالاخری عن حریم رسول اللَّه.. فحاول القوم ان یثیروا النوق.. فسارع هو لینزلک و باقی

الرکب من هو دجکنّ لئلا یفلت زمامهنّ.. ثم لا ینی یشمر عن ساعدیه، لیضرب به الفرسان فیصیب احدهم حتی اطاح به صریعاً.. و هو یخور بدمه.

فلم یملکوا هذه الشجائه والبساله وسط هذه الصحراء.. فالوفاء والاخلاص من اجل العقیده لهی قادره ان تنزل السکینه علی قلب علی الذی تترنم حنایاه بعشق اللَّه، و طاعته المتمثله بإطاعه رسوله الکریم.

.. فتصدع القوم و قالوا: (اغن عنا نفسک یا بن ابی طالب).

فخاطبهم بلهجه مشفق مما هم علیه:

(اننی منطلق الی ابن عمی رسول اللَّه بیثرب فمن سره ان افری لحمه و اهریق دمه فلیتبعنی او فلیدن منی).

[ صفحه 60]

قافلته سالمه فأین هو؟!!)

و ما اوشک النبی یکمل کلامه، حتی ان وصل من یخبر، عن فتی النبی خبره.

- (یا رسول اللَّه ان علیاً وصل لکنه لا یقدر ان یمشی).

فتلألأت الدموع وسط مآقی الرسول.. فتلک الایام واللیالی التی هاجر بها علی من مکه الی المدینه، و تلک البید التی قطعها وسط الرمال، أثرت فی قدمیه، لدلیل علی مدی ایثاره فی عقیدته و مدی امتثاله لاوامر نبیه، اذ انه لم یکن له مرکب یرکبه فی حین کان یحرص اشد الحرص فی أن یرعی الفاطمیات المؤمنات، و لا

[ صفحه 61]

یهمه ان تلسع حراره الصحراء وجهه و قدمیه.

فهرع النبی الیه.. رامیاً بنفسه وسط حجر علی، مختضناً ایاه، و هو یری تورم قدمیه والدم یقطر منهما، و قد ارتسمت علی ملامح علی سعاده کبری اذ یری امامه محمداً سالماً معافی ناسیاً ما وقع علی کاهله من مصائب و احزان و آلام.. فقال صلی اللَّه علیه و آله و سلم و هو یبکی شفقه لما یری:

- (یا علی أنت أول هذه الأمه إیماناً باللَّه و رسوله، و أولهم هجره إلی اللَّه و رسوله، و آخرهم عهداً برسوله، لا یحبک والذی نفس بیده إلّا مؤمن و قد أمتحن اللَّه قلبه للإیمان، و لا یبغضک إلّا منافق أو کافر) [19] .

فی الجو عبق البخور، و شذی الازهار المتهالک علی بیت الوحی.

و کأنی بفاطمه تجلس امام هذا المنظر تتطلع فی السماء.. تشکر اللَّه علی آلائه،و فرحه النصر قد علت ملامحها و اطیاف بسمه خفیه اخذت تتسرب الی فؤادها.

فهی الآن تری الاسلام مؤزراً بنصر من اللَّه، و تری النبی المهاجر الذی تحمل

[ صفحه 62]

کل مشقات الرساله حبوراً بهذه النصر العظیم.. فکانت تتمنی لو أن خدیجه و اباطالب هم من الاحیاء؛ کی تلمس منهم تلک الفرحه التی منَّ الله بها علی هذا الدین. فمعرکه بدر قد ادخلت السرور الی قلب الزهراء.

و ها هی تنظر الی الانجم الزواهر و تتمعن ببریقها، فتطفو علیها سعاده کبری نابعه من اوصال روحها.

فقد فشل عبده الاوثان فشلاً ذریعاً، و لُقنوا درساً لن ینسوه حینما اختطف علی رؤوس شیاطینهم.. و رمی بها اشلاءاً متناثره.

.. اجل تراجع الباطل امام الاسلام، و توج دین محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم بالنصره والعزه من رب العالمین بعد ان تساقطت تیجانهم المزیفه الخاویه.

.. وها انت سیدتی تستقبلین هذا اللیل الذی یطوی معه ذکریات الماضی المنصرم یوم مات ابوطالب و خدیجه، و یوم هاجر عنک ابوک مستخفیاً بین رمال القفار.. و انت الان سارحه بتلک الخواطر التی انتهت بهذا النصر المؤازر الذی اعز الاسلام و قائده.

.. وها انت الیوم تستقبلین هذه الفرحه، بقلب ملؤه السعاده والحبور اذ النجوم تسقط بضوئها الرائع علی بقعتک المبارکه.

تلک البقعه التی افترشت بها البتول [20] مصلاها وسط محرابها الازهر لتقف امام ربها تصلی النافله و هی تدعوه ان یثبت اقدام المسلمین..

ثم تبدأ الزهور بارسال عبقها الذکی نحو الزهراء..

فیمر علیها اللیل محفوفاً بالسکون والخشوع لله سبحانه.. و ما ان ینقضی حتی یحل الفجر الصبوح، و فاطمه ما تزال بین راکعه و ساجده، الی ان تورّمت قدماها.

[ صفحه 63]

.. فیتسرب الی روحها صوت بلال الرقیق و هو یؤذن.. فتقوم مره اُخری و کأنها زهره اقاح تتفتح علی رذاذ قطر الندی فی فجرها المبکر نشطه مبتهجه.

هکذا کانت البتول.. بتول زمانها.

ثم ینقشع الفجر بشمسه المضیئه.. و قد ارتدی حلتهُ المشرقه المنیره، و یقبل الاب علی فلذته یحمل معه تلک الاحاسیس والعواطف التی تطوی کیانه تجاه زهرائه.. اذ لم تفارقه تلک الابتسامه العذوبه.. و هو یبادرها بالسلام.. فیقبل یدیها.. و تقبل یدیه [21] فیفیض محیاها بشمس نور جمالها.. و هی قابضه علی یدیه الشریفتین تلثمهما تقبیلاً و ترسلهما علی خدیها المتوردتین بنورها الازهر، اذ انها تعبر عن اشتیاقها لهذا القلب الذی لا یفتر حبه لها ابداً ابداً.

.. فلقد تربت بنت الهدی فی حجر خدیجه الدافی.. فما افاء علیها ذلک الحجر و الدف الا ضئیلا- فخطف القدر منها امها الحنون- فاخذها سید المرسلین و کمال الدین.. فزقها من علمه و حکمته و حلمه و ایمانه.. فتغذت من روحه التی تنهل عن خالقه.. و ترعرعت وسط احضان بحر العلوم والجود والکرم و الکبریاء.

فمشت علی دربه الملئ بالاشواک و الایثار، و کلها رضاً و سعاده ما دامت بجنبه ترعاه بماء عیونها، و تغدق علیه کمثل اُم تتحمل کل عسیر من اجل سعاده ولدها.

.. و هکذا کبرتِ سیدتی و مولاتی.. فصرت منهلاً من مناهل العلم والفقه والحکمه فتبؤأت مقاماً محموداً، عند ملیک مقتدر، فی اعلی علیین [22] .. فانت الام

[ صفحه 64]

والابنه لهذا النبی العظیم.

فنشرت شراعک النورانی سیدتی علی صفحات التاریخ، لتکتب حروف ایثارک و صبرک من اجل الدین الجدید، الذی حوربَ لیُقتل حقه فأسندتیه انت برعایتک للنبی تریحین عنه کل المشقات، لیسمو الاسلام عالیاً فی کل الدنیا.

[ صفحه 65]

بنور الرسول قد کللها و قد علا محیاها فیض ابتسامه، اذ ما تزال عیناها تترقرق فیهما الدموع.. فتفغر شفتیها عن طیف بسمه.. یلوحها حزن وحب، ثم ما تنطوی خلفها من سعاده وامل، و هی تنظر الی وجه ابیها، تلک النظره العمیقه العریقه الاحاسیس، المملؤه بالترحیب و التجلیل لهذا الاب الرحیم.

.. ثم تنکب علی یدیه الشریفتین تقبلهما و ترسلهما علی خدیها فیلتقی سنا العیون بالعیون، لیفصح الوالد الکریم عن اسم خاطب جدید تقدم یطلب یدها.

.. و کأنی برسول اللَّه یقول:

.. فاطمه بنیتی.

فترفع الزهراء رأسها لتعرب له بالاصغاء، لما یرید قوله (نعم یا رسول اللَّه).

و بعد همس لبضعه من الکلمات الرقیقه الحاویه لمعانی الادب الرفیع و تریثاً من النبی بأبنته، یأخذ بزمام الشریعه السمحاء التی شرعها الاله لیستشیر کریمته- (فاطمه).

ثم قال:

- (حبیبتی) ان فلان من الناس تقدم یخطبک منی، فما تقولین؟

.. عند ذلک ترتعش اوصال الزهراء حیاءاً، و تسری رجفه من داخل عروقها (و کأننی) بها تحدث نفسها: (ماذا اقول)؟!!

.. لکن اخلاق الزهراء ارفع مما تکون الرفعه نفسها، فیفهم الاب رفض ابنته.. فیسلم علیها ثم یستأذنها بالخروج و هکذا ترفض الزهراء کل خاطب تقدم الیها.

.. تکرر فیفهم الجمیع (آنها ترفض الاقتران بأحد).

[ صفحه 67]

فیدبروا الذین لم یفوزوا بهذا الشرف العظیم بعد ما ابدوا ما استطاعوا من تبجحهم، بأنهم المجاهدون فی سبیل الاسلام، و لهم نصیب من السجایا التی یظنونها تکبّرهم و تجللهم امام بنت المصطفی.. فترفع و لو بجزء من شأنهم، لانه الطریق الی قلب کل امرأه و بالخصوص لمثل الزهراء.. ناهیک عن عروض المال و الثروات التی یظنونها باعثا من بواعث السعاده

والنعیم والتمتع بالحیاه لدی اغلب النساء، لانها لا تبغی الا عُشاً دافئاً یحتضنها و یرعاها بعیش رغید.

لکن الزهراء ما کانت ترید هذا و لا ذاک.

.. نعم هذه هی کانت احلام من تقدم الی خطبه زهراء الرسول، لکن الریح عصفت بتلک التخیلات والاحلام و صیرتها هباءاً.

انه حلم جمیل کانت اجفانهم تغفوا علیه استئناساً منهم بلحظه السعاده التی یتوقون الی نیلها.

فی حین آخر تسمع همس و دمدمه الالسن مبهوته (من یا تری الذی سیکون سعید الحظ دنیا و آخره فیصاهر النبی)؟!

قهقها بجذل وربت احدهما علی کتف الآخر لیصیحا:

هو ذا علی.

و بصوت ثاقب جهیر قال عمر:

- یا علی یا بن ابی طالب- باللَّه علیک اترک ما عند واقبل الینا.

.. تقدم الشاب الوسیم الطلعه و الروح.. بخطواته المتمثله بنبیه.. و هو یتصبب عرقاً ذا ریح فغم.. مفتول العضلات، و تبدو علی جبینه ثفنات الصلاه التی کبرت معه، و التی بدت و کأنها کواکب تحجب شمس الافق و تسطع دونها.

اجل: ذاک هو علی اول الناس ایماناً، و اول سیف دافع عن الاسلام و فدی نفسه من اجله، و هو صاحب لواء رسول اللَّه فی الدینا و الآخره.

علی المعروف ببذل العطایا بما لدیه من مال، اذ لم یفکر أن یجمع درهماً علی درهم الی یوم تال.. حتی انه فی یوم من الایام بلغت ثروته اربعه دراهم.. فسعی حتی ینفقها علی ذوی الحاجات.

و خیر من خلد صنیعه القرآن الکریم حینما نزلت آیه الاحسان کرامه له و رفعه

[ صفحه 69]

من رب العالمین فقال فیه جل و علا:

(الذین ینفقون اموالهم باللیل و النهار سراً و علانیه) [24] اجل فقد ورثت یداه کرم نبیه و مقتداه.

وها هو الآن یعمل مذ ان دخل المدینه فی مزرعه لیهودی، کی یقی نفسه الابیه ضیافه احد من الانصار، فکان عند اول خیط للصباح یحمل سقّاءه و یتوجه لیسقی نخیلات حتی تجمل یداه، و تقشر حراره الشمس جلده ثم ینتهی النهار فیُنقده اجره.

فما کان منه الا لیسارع فی ان یدفعها لسائل او محروم او یتیم.. و لا یبالی ان کان یبیت هو علی الطوی.

و رغم ینوع شبابه ما کان ابداً یستهویه زهو الشباب، لا

بل عاش عابداً زاهداً تقیاً فی محراب العلم و الایمان؛ یناجی ربه بأبلغ الکلام و اجمل و افصح و ابلغ الدعوات.

.. فها هو عمر و ابابکر جاء الیه یعرضان ما قد اجمع علیه صحابه النبی فی امر زواجه من ابنه عمه فابتدرهُ عمر قائلاً:

- السلام علیک یا علی..

فلاعبت شفتاه طیف بسمه، ورد قائلاً:

- و علیکم السلام مرحباً..

فضحک الرجل بملئ شدقیه واردف:

- کیف انت یا بن ابی طالب.. (الحمدللَّه علی کل حال).

.. و بصوت اجش مبحوح قال الرجل مستفسراً

- یا علی ما یمنعک ان تخطب فاطمه من ابن عمک؟!!

[ صفحه 70]

فعندما سمع علی هذه الکلمات فاض محیاه حیاءاً و طأطأ رأسه و تغیرت ملامحه، و دارت حوله برقعه من امل فقال بکل أدب و احترام:

- (ایزوجنی ایاها؟!!) [25] .

فتعجب الرجل من قوله واتسعت حدقتاه و قال رافعاً یدیه:

- فبمن یزوجها أذن و انت اقرب الخلق الیه و اول الناس اسلاماً، و باب علمه، و حامل لوائه.

.. و لم یستطع عمر ان یواصل حدیثه و اکتفی بهذا القدر من الکلمات فقد یبست الاحرف وسط حلقه، وبُح صوته.. فلعلی مآثر کثیره لا تحصی فأیها یعدّد.

.. عند ذلک رفع ابوبکر اصابعه و قربها الی لحیته، لیعبث بشعرها بنظره کلها تفاؤل قال و هو یهمس فی اُذنی علی.

تفاؤل قال و هو یهمس فی اُذنی علی.

- ها ماذا تقول یا رجل؟!

.. فأستحی الشاب الانور.. و رفع بعینیه العمیقتین الرائعتین، یستلهم فی نفسه خواطر المستقبل فأجاب بصوت عذب:

- (سأفعل ان شاء اللَّه).. فضحک الرجلان و بانت علیهما علامات البشر، ثم استودعاه

اللَّه و ذهبا.

اجل سیدی هذا ما قد قاله الرجلان اذ یخبرانک بتألق شخصیه فلذه الرسول.. التألق الذی کان محفوفاً بمعانی الرفعه، و هی ربیبه المصطفی.

.. وها هو الزمن تدور رحاه یا خیر الفتیان لیبث لک نبأ، طالما کانت روحک الطاهره ترقبه لتری السعاده مرسومه امامک، بین قلب من تهفو الیها نفسک.. فی حین تسمع ان رسول اللَّه یؤید هذا الواقع.. الا انه ینتظر الکفوء الذی اختارته

[ صفحه 71]

السماء لنور ابنته الزهراء.

و انک لتعلم یا مولای ان روح محمد هی دوماً بجنبک تمدک بالقوه و ترعاک و تدعو لک.. و انه الان لیصغی لوقع اقدامک، و هو ینتظر منک ما أمر به اللَّه، فهلا بک ان تسرع سیدی فها هو الوقت قد حان للفرحه الممزوجه بفرحه السماء و الارض.

و ان علیاً لیعلم علم الیقین انه المقرب الی قلب الرسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم قرباً یتقدم به سواه من الاقران و الرفاق.. و ان جوارحه لتعلم من ان ابنه عمه قد ملئت نفسها الاحزان، و هو القادر علی تبدیل تلک الهموم الی بسمه و انطلاق لکن الحیاء هو المانع لعلی فی الاسراع بطلب ید فاطمه.. و لربما کان یظن فی التریث هدایه و قوه بصیره لمثله.

(فکأننی بسیدی) یغادر الفسیلات، واجتاز المزرعه اذ رحل الی حیث ترتاح امانیه و تسکن خواطره.. لیناجی ربه.

وها هو یفترش له سجاده للصلاه بجنب الواحات العذبه، حیث السکینه و الهدوء.. الا انشوده البلابل و العصافیر، و خریر الجدول و حفیف الشجر.. ثم ارتدی مئزرته الیمانیه لیتهیئ الی صلاه کانت لا تفارقه ابداً، صلاه بینه و بین اللَّه لطلب حاجه کانت

فی نفسه.

عند ذلک رمت الغیوم الی ان تزین تلک البقعه التی کان یقف علیها الشاب بقطعات من السحب الرمادیه، حتی ان صار جواً أشبه ان یکون واحداً من ایام الربیع الدافئه الیانعه.

ثم هوت الطیور تطلق سلامها علیه مستبشره مسروره.. و ما ان سجدللَّه.. حتی سجد معه کل شی ء.

و کأنی بقبس ضئیل اخذ یقترب منه، و وئیداً وئیداً صار کالهلال وسط الضحی فسقط بقرب الشاب فشع منه نور رائع.. فأفاق من غشوته بعد أن کان منقطعاً للَّه

[ صفحه 72]

و ما هی سوی بضع لحظات.. و قد أخذ علی فی السیر الی المسجد..

اذ بدت الریح تلاعب قدوده و ثیابه.. و کأن التلال المحیطه حول المدینه قد غابت سلاسلها و اختفت، لتلامس الافق و تذوب فیه.

و صار الهواء یحمل معه انسم من عطر الریاحین.. و کأن الارض تصغی لوقع اقدام علی و هی مترنمه بها حالمه.. اذ تنادیه:

ها انت الان یا علی تطئنی کما کنت من قبل اُحب حفوک المتمهل و انا اراک دوماً تسیر علیَّ و قلبک یسبح بأسم اللَّه.

و مذ حملتک علی وطئتی لم اسمع منک الا زمجره سیفک، و انت تطیح برؤوس اعداء ربی.. فیضج باطنی بالحمیه معک علی من کفروا باسم اللَّه.

و حینما تقرع حنجرتک معاقل صوتها لتصیح لا اله الا اللَّه محمداً رسول اللَّه.. فکنت اروم لالتقط جزءاً من خزائن نفسک، التی تحمل الیقین، و لم یراودها الشک أبداً، مذ ان کانت بالاصلاب الطاهره، و حتی ان ولدتک اُمک الرؤوم، حینما امرنی خالقی ان یفلق بیته الحرام لیتناول نورک البهی الذی رأیته مشعاً بین یدی رسول اللَّه حینما وضعک علی کفیه و

انت تداعب لحیته فیناغیک و یضع لسانه الشریف فی فیک؛ لیزقک من العلم زقاً.. اذ ذاک تراه یقول و هو ینظر الی و سامه روحک و جسدک، و قد صرت شاباً یافعاً.

- (انت یا علی: فلا یحبک إلا مؤمن، و لا یبغضک الا منافق من احبک فقد أحبنی،و من ابغضک فقد ابغضنی) [26] .

.. وها هی نفس علی مستبشره لان النبی صلی اللَّه علیه و آله و سلم سوف لا یرد له طلباً مهما کان.

[ صفحه 73]

لکن الحیاء قد علا محیاه علیه السلام و هو یجلس امام نبیه، مطأطئ الرأس علته حمره الحیاء التی عاهد نفسه ان یتمالک جأشها امام الرسول و هو یکلمه عن موضوع طلب ید فاطمه.

فما لبث لینطق بکلماته حتی عاوده حیاؤه؛ لما یکنه من الحب و الاجلال لابن عمه الرسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم و هذا ما جعل المصطفی یتفرس فی وجه علی اکثر، اذ انه لم ینس ابداً من هو علی، ذلک البطل الجری الذی عجزت الامهات ان یلدن مثله.

عند ذلک ابتدره الروسل بابتسامته العذبه و قال:

- (یا علی ما حاجتک؟!!).

فازداد اضطراب الشاب و لم یتمکن من أن یتفوه و لو بکلمه واحده.. فنظر الیه النبی و عیناه تلتمعان بحزمه نور الرحمان:

- یا بن العم ما حاجتک؟!!

.. رفع علی رأسه قلیلاً، و ما أن تحرکت شفتاه حتی رجع فطأطئ رأسه و قال بنبراتٍ متقطعات:

- (ذکرت فاطمه یا رسول اللَّه).

.. فنظر الیه النبی العظیم صلی اللَّه علیه و آله و سلم بتلک النظره المشعه بالدف والحنان المتدفقه من مقلتیه الرائعتین، وابتسم ابتسامه خلابه بالجمال والفرحه

و طبعت علی خدیه المتوردتین النورانیتین، رصعات فاضت منها بهجه مکظومه، و اوشک النبی ان یقول نعم (انت الکفؤ الذی اختارته السماء قبل خلق الخلیقه لیقترن نوره بنور الزهراء) لکنه صلی اللَّه علیه و آله و سلم.. حفظ کرامه شجنته فاطمه و اجراءاً للسُنه اذ قال:

- (اهلاً و مرحباً) [27] .

- (.. لکن یا علی قد ذکرها رجال قلبک، حدثت ابنتی بهم فرأیت الکراهه فی وجهها).

[ صفحه 74]

فتعرق جبین علی ببضع قطرات.. حتی اردف النبی یقول و هو یؤشر بیدیه:

- (علی رسلک یا بن العم حتی اخرج الیک).

اما البتول.. فهی الآن منغمره بأعمال البیت.. سواد الدخان قد غطی جلدها الشریف الرقیق.. فعندما سمعت وقع اقدام ابیها تهللت ملامحها و استقبلته علی عادتها بأجمل استقبال و استرحاب.

.. لکنها الیوم شعرت من ابیها بشی ء و لم تلمسه فیه من قبل، و کأن ملامحه صلی اللَّه علیه و آله و سلم قد تغیرت عما کانت علیه، فی حین تنظر الی عینیه فتراهما قد صارتا کالنجوم حینما ترسل ضوءها فی لیله دهماء.. و کأن خداه و وجهه کفلقه قمر بل اشتق القمر من نوره، و السرور قد طاف علیه بسعاده و فرح رغم کضمه لهما.

.. و ما ان سلم و جلس صلی اللَّه علیه و آله و سلم حتی سحبها الیه، و هو یقول:

- (بنتی فاطمه هذا علی ابن عمک یذکرک عندی فما تقولین)؟!

.. ظلل المکان سکون، و طافت حول الاب و الابنه نسمه عبیر هادره. و کأننی بسیدتی تحرکت من مکانها.. و هی تخط الارض برجلیها الشریفتین، ثم ضمت وجهها الذی علته حمره الحیاء، و

لفته بخمارها کی ترفع بعض حیائها امام ناظری ابیها.. فقد احمرت حتی صارت کالارجوان او اکثر.

فأکمل الاب الرحیم قائلاً:

- (یا فاطمه فأنت قد عرفتی قرابته منی و فضله و ایمانه و علمه).

.. ظلت فاطمه واقفه لا تتحرک.. فأردف النبی صلی اللَّه علیه و آله و سلم یقول:

- (و أننی دعوت ربی أن یزوجک خیر خلقه و احبهم الیه فماترین)!

.. لکن الزهراء فی هذا المره ما دارت وجهها ابداً، بل انها حبست انفاسها فی حین ظلت نظرات الاب تتابع شبح ابنته.. فأنه رأی الرضا واضحاً علی کیانها.

فقام من عندها الرسول متهلل الاساریر، تغبطه الملائکه و تغمره بریاحین الجنان.. فأخذ لسانه الشریف یکبر، و یدعو لهما بالخیر و البرکه.

[ صفحه 75]

.. فها هی البشری تعم الدنیا و من فیها (اللَّه اکبر اللَّه اکبر فی سکوتها إقرارها) [28] .

..خرج النبی من عند ابنته مسرع الخطی، و قد التهبت عیناه ببریق نور عمیق یخرج من بین احشائه فیخترق بدنه لیسقط علی کل من صادفه.. فرآی المسجد مکتضاً بالمسلمین اذ هم ینتظرون الجواب.. فما ان وقعت عیونهم علی نبیهم الا و قد علموا موافقه بضعته، اذ یتسرب الی اسماعهم تکبیره الرسول و هو یبارک لعلی بفاطمه.

اجل سیدتی کانت فرحه أبیک فرحه لا یتسطیع القلم أن یصفها، فهو ینتظر هذه اللحظه کما و تنتظرها السماء.

(فلو لم یخلق علی ما کان لفاطمه کفؤا) [29] .

هذا ما قد قاله لسان رسول اللَّه.. و ها هو قلبه یرهف بالسعاده العظیمه، التی سوف تکلل بها ابنته، حینما تقترن مع من یجبه اللَّه.. فصارت عیونه الرائعه تشرق بأنوار الخالق، و هو یتطلع

وجه علی الذی صار نوره یتلألأ علی و جنتیه فتزیدهما تورداً و تألقاً.

و قد بدا علیه الحیاء بتعرق جبینه الوضاء.

فأقترب منه ابن عمه و ربت علی کتفه و قال:

- هل معک شی ء تستحل بها زوجک؟

فسکت الشاب برهه و حبات عرق قد انحدرت من جبینه.. اذ انه ما فکر یوماً من الایام فی ان یجمع له ثروه تقیه هذه الاوقات الحرجه فقال بنبراتٍ فیها بعض الم:

-(بأبی أنت و اُمی یا حبیب اللَّه، فلا یخفی علیک أمری).

[ صفحه 76]

و اوشکت مآقی النبی ان تذرف دموعها، التی تجمعت فی محجر عینیه فهذا علی امامه بثوبه القصیره التی رای فیها رضی خالقه، و فضّل ان یکتفی بقطعه صغیره من الخبز الیابس لسد رمقه علی ان یُقدّم ما لدیه لیسد به رمق جائع او بکسوه عریاناً.

.. اجال النبی بعبرته هذه، و هو یتأمل علیاً و یتفحص ماضیه و الآتی، إذ ما یزال یراه ماسک بغمده فبادره النبی برأفه وحب:

- (لا یا علی ان سیفک هذا لا غنی عنه تدفع به اعداء اللَّه).

[ صفحه 77]

.. لکن الشاب لم ییأس اذ راودته فکره اُخری:

- (ناضحی.. ناضحی استحل به فاطمه).

.. و مره اُخری یرمقه الرسول رمقه فیها عطف و شفقه قائلاً له:

- (انک لتعمل فیها و تنضح بها علی اهلک و تحمل بها رحل سفرک).

.. و لم یطل فکر الرسول بما سیستحل علی فاطمه.

(و فجأه): اشرقت ملامحه الشریفه، اذ قال والبهجه تعلوه:

- (یا علی این درعک الحطمیه التی اهدیتک ایاها یوم بدر استحل به فاطمه) [30] .

فارتسمت علی شفتی علی بسمه ممزوجه بفرح مغمور بالحب و الاکبار لهذا الرجل الفذ، و قال فی الحال:

- (حالاً بأبی انت و اُمی).

.. و ما هی سوی لحظات و قد اقبل علی یحمل درعه، و عرقه یتصبب منه و محیاه الکریم فاض بنورٍ بهی.

.. ثم قدم الشاب الدرع بین یدی نبیه صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

استلمها الرسول و هو یقول:

- (هیا تأهب لتقم فتبعها وتأتنی بثمنها مهراً لزوجتک).

و علی الفور توجه الشاب نحو السوق الکبیر لیبیع من تذکره بمصرع الابطال و

رنین السهام و النبال.

فهذا هو درعه الذی افاءت بها بدر علیه.

.. و اخیراً اقبل نحو ابی الزهراء؛ لیُصبَ الدراهم بکل ادب فی حجره صلی اللَّه علیه و آله و سلم فلم یبال النبی بعدد النقود التی اتی بها علی، بل انه لم یحسبها، فالمهم انه الان یری

[ صفحه 78]

فی علی من یملئ قلب ابنته حباً دافقاً و یسعدها بروحه الرحبه الوفیه.. (و علی لهو اقرب العالمین الیه، کما و ان فاطمه هی احب أهل بیته، و قره عینه، و مهجه فؤاده) [31] .

.. التفت النبی الی المسلمین الذین جاءوا یبارکون الرسول و ابن عمه، و قد احاطت رأسه هاله من النور فقال:

(انا بشر مثلکم، اتزوج فیکم، و ازواجکم من بناتی الا ان فاطمه تزویجها من السماء، من ربها و خالقها فالوالی اللَّه، والخطیب جبرائیل والمنادی میکائیل، والداعی اسرافیل، والناثر عزرائیل، والشهود هم الملائکه) [32] .

.. فغبط الجمیع علی و فاطمه.

ثم غمد سید الانبیاء والرسل یده المبارکه فی حجره لتلقط انامله دراهم مهر زهرائه.

حینئذ نظر الی ابی بکر و ناوله قسماً من النقود و قال له:

- (یا ابابکر خذ هذه الدراهم و اشتر ما یصلح لابنتی فی بیتها).

.. انتفخت اوداج الشیخ و مال برأسه نحو القوم واکتسی محیاه بلذه و افتخار (فیالها من کرامه عظیمه ان اُشرک فی شراء جهاز بنت خاتم الرسل).

.. ظلت عیون الرسول تتطلع المسلمین، حتی قال:

- (این هو بلال) فتقدم احد المسلمین و قال:

[ صفحه 79]

(فداک نفسی یا رسول الاسلام اظنه ذهب الی بیت ام المؤمنین (ام سلمه) لیزف لها خبر زواج علی

من ابنه رسول اللَّه).

فابتسم النبی احمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم.. واقبل بلال یعدو لاهثاً هاتفاً بصوته الجمیل.- (نعم نعم یا رسول اللَّه ها انا ذا).

فنظر الیه الرسول فرأی السعاده والفرحه قد علت محیاه فخاطبه صلی اللَّه علیه و آله و سلم قائلاً:

- (یا بلال اذهب مع ابی بکر و اعنه علی حمل ما یشتریه).

فأندفعت حسره من بین فکی بلال و هو یمسح بیدیه عرقه من بعض جوانب بدنه الملتمع تحت لهیب الشمس، ثم ضحک ملئ شدقیه.. فی حین کان یرسل اصابعه علی صلعته مره و جبینه اُخری.

فرفع منقذ البشریه یدیه مومئاً بها نحو الصحابی الجلیل (سلمان) قائلاً له:

- (این انت یا سلمان هلم الیّ، ما لی لا اسمع صوتک).

فرآه النبی و هو غارق بالدعاء و التسبیح والتحمید للَّه بما قسم الرب العلیَّ حیث جعل فاطمه للوصی. فربت الرسول علی کتفه و قال:

- (یا سلمان اذهب و اعن ابابکر علی حمل جهاز ابنه نبیک).

.. و بکل اَدب توجه سملان صوب ابی بکر لیلتحق به، والفرحه قد طغت علی کل ملامحه.

.. ثم نادی رسول الانام عماراً:

- (تعالی الیَّ).

کان عمار قد التمعت عیناه ببریق فرحتها، و کأنه طائر سجین فتح له باب سجنه من بعد حبس طویل.. و قد افترت شفتاه عن ضحکه و بهجه.. و بکل لهفه و شوق اقبل نحو نبیه صائحاً: (بلی بابی انت و امی.. اننی ها هنا).. فابتسم له الرسول بعذوبه و قال:

- (التحق بأصحابک لتعینهم علی حمل جهاز فاطمه).. فرکض عمار نحوهم و هو

[ صفحه 80]

هش مسرور.

.. اما ام سلمه الطاهره فقد کانت مکلفه هی

الاخری بلباس عروس علی بنت الهدی، فلشده ما کانت تود ان تری هذا الیوم السعید. و ها هو الرسول الکریم یقدم الیها، تارکاً فی حوزتها بعض الدارهم.. و هو یقول:

- (ادخریه عندک حتی یحین اوانه).

النثار الذی یعلن بدأ احتفال السموات باقتران الزهراء مع المرتضی.. فناداهم ربهم:

(أیتها الروحانیین والکروبیین اجتمعوا تحت شجره الطوبی والتقطوا نثارها فالیوم زوج اللَّه فاطمه من علی) [35] .

.. فهرع من کان فی السماوات من ملائکه و حور، واخذوا یلتقطون النثار التی افاضت به شجره الهادین المهدیین.

وها هم یجمعون منه، و یتهادینه بعضاً بعضا و یقلنّ:

(هذا نثار فاطمه و علی).

وها هم مشتغلون بجمعه، (فمن اخذ اکثر من الآخر افتخر به الی یوم القیامه).

.. و هناک یسمع صوت الملک العابد المتهجد، الذی عرف بفصاحته و بلاغته و علمه، یسمی «راحیل» [36] .

[ صفحه 82]

.. الذی کان ینتظر هذا الیوم، و هو مشغول فی نظم خطبته الرائعه بمناسبه اقتران علی بفاطمه.

فنصب له منبراً من نور فی جنه الخلد، و أحدق الملائکه بعرش الرحمان، یسمعون خطبته التی القاها فی حق العالمین من الاولین و الآخرین بعد محمد بن عبداللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم الا و هم:

(علی و فاطمه).

.. اجل بثت السماء افراحها الی الارض التی لا تقل حباً و شوقاً لهذا الیوم.

فأجابتها بشمسها التی تألقت دافئه متکسره اشعتها الجمیله علی المروج.. و ایقضت فیها بسمه الربیع.

فالتمع ماء جدولها الذی صار اشبه باللجین و هو ینساب صافیاً رقراقاً نحو المزارع، التی بدأت الریح تُلاعب سیقان سنابلها الرشیقه. فترافق انشوده العصافیر و تعزیده البلابل.

اجل: سیدتی، تغیرت السماء والارض، کل شی ء فی مدینه الرسول بدی و کأنه رؤیا جمیله تغفو علیها الجفون.

[ صفحه 83]

ببریق دموع الفرح التی بدت تکسوا کیانهم فطبعت علی وجوههم ذلک الحب الرفیع، الذی یکنونه لرسولهم و ابنته و صهره.

اذ یحملون معهم البهجه والحبور والفرح، و هم یعرضون ما اشتروه علی نبیهم الذی أخذت یداه الشریفتان المبارکتان تقلب صحون و اوانی مهجته الزهراء.

(وای جهاز)

جهاز سیده النساء.. جهاز یمتاز ببساطته و تواضعه الی ابعد حد یتصوره السامع أو الراءی.

جهاز لبنت سید الانام، الذی اعطاه اللَّه ما لم یعطِ لنبی أو رسول قبله.

فهو القادر ان یصنع من ذرات الرمل أو التراب أو أی شی ء آخر ذهباً صافیاً براقاً لکنه حبب لنفسه و آله عیشاً هادئاً بسیطاً مبنیاً اساسه علی بنیان الایمان باللَّه العظیم، و التخلی عن طیباته فی الدنیا لیتقربوا بعملهم هذا من اللَّه و رضوانه و جزیل ثوابه.

.. فما کان یحوی جهاز سیده نساء العالمین و فلذه المصطفی إلّا:

(نطع من ادم)، (جلد)، (وساده من ادم حشوها لیف نخل)، (عباءه خیبریه)، (قربه للماء)، (کیزان)، (عدد من جراء)، (و عاء للماء)، (مطهره للماء)، (ستر صوف)، (قمیص بسبعه دراهم)، (خمار بأربعه دراهم)، (قطیفه سوداء) رقیقه، (سریر مزمّل بشریط)، (أربعه مرافق نحاس)، (قعب للبن)، (شن للماء). [37] .

[ صفحه 84]

.. فاشرقت عیون المصطفی و فاض منها جمال و بهاء و ضیاء.

و هو یری قطع اثاث زهرائه الطهور.

اذ یری فیه مثال الایثار والزهد.. و هی خیر نساء الدنیا من الاولین و الاخرین..

بلی سیدتی فیا عجباً کل العجب لمن نثرت لها شجره طوبی الحلی و الحلل، و فرشها جلد کبش [38] ، هلا حلت لها منها حله لکن؟!

کلا، «مرکب الملک اجل من ان یحلی» [39] .

فرفع سید الوری رأسه نحو السماء یتصفح الکون، و قد ترقرقت قطرات من الدموع وسط مآقیه، فی حین یمسک بیدیه أحد أوانی جهاز ابنته فمرت علیه لحظه سکون عذبه استعبر فیما بینها عبره، کانت قد سیطرت علی الرسول.. و بدأ یدعو اللَّه و یکثر تسبیحه و تحمیده علی آلائه.

و کأنه کان یترحم علی روح زوجته الوفیه (خدیجه).

فیالیتها کانت من الاحیاء لتشهد هذا الیوم، الذی کانت هی توصیه به قبل رحیلها..

[ صفحه 85]

اوحی الرحمن رب العرش العظیم القدیر، إلی ملکه

[ صفحه 86]

(جبرائیل (أو) راحیل): ان اعقد عقده النکاح، فأنی زوجت علیاً بفاطمه أمتی بنت محمد رسولی.. فعقد و اُشهدت الملائکه و کتبت شهادتهم فی هذه الحریره).

.. فهنیئاً لک یا سیدتی یا حبیبه رسول رب العالمین، و هنیئاً لعلی وصی رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

و هذا هو علی لا تسع فرحته الدنیا.

فسیده النساء [41] و بضعه المصطفی صارت زوجه له.. و ان السماء و الارض لتبارک له بهذا الاقتران، الذی جعل الملائکه یهبطون افواجاً افواجاً، لیزفوا تهانیهم و یعبروا عن مدی سعادتهم.

و هذا هو (فسطائیل) الملک المقرب من عرش الرحمن، والموکل باِحدی قوائمه یستأذن ربه.

فینزل إلی الأرض.. و تغطی جناحاه المشرقتان بالنور بدن نبیه، فیخاطبه بأجمل التبریکات و أفصحها.. لیزف هو الآخر: (بشری نبأ اجتماع الشمل و طهاره النسل). [42] .

اجل رفرفت الحور العین فوق رأس زکیه المصطفی.. ینثرن علیها ورد الجنان.. و یغمرنها بزنابق الربیع الملونه.. و یرششنّ علیها من بلسم بخور شذی نسیم الفردوس.. و یهمسنّ فی اُذنیها آیات (الشافیه).

.. ففاض محیا الزهراء خجلاً وحیاءاً اذ یزیننها، استعداداً لملاقاتها بسید

[ صفحه 87]

الاوصیاء (علی).

.. و کللتها أنوار الرحمن.

فبدت رائعه الجمال.. فی نورها الأزهر، الذی أخذ یتسرب إلی مدینه الرسول.. فتشرق البیوت به مستبشره.

ازداد هم علی بسبب بُعد زوجته عنه.

فها هو موزع الفکر مهموم.

لانه دائم الاشتیاق إلی رؤیه زکیته الزهراء، لذا عندما صادفه عقیل و هو خارج من المسجد لمس ذلک الهم مرسوماً علی ملامحه.. و عقیل هو اخو أمیرالمؤمنین، رجل شهم طویل القامه متین الجثه، ذو خلق و شکل حسن، کلامه مسموع بین أهله و عشیرته.

.. فما رأی بعض الالم قد بان علی هیئه أخیه، أحس بما یدور بخاطره...

فحثه علی أن یقوم بمقدمات الزفاف من ابنه عمه.. لکنه رأی الحیاء علی ملامح علی ظاهره، حینما طأطی ء رأسه.. ثم رفعه نحو السماء، و هو یبدی لأخیه عقیل من انه سیفعل ذلک بعون اللَّه و ارادته.

.. انطلق الأخوان متجهین نحو بیت الرسول لغرض المذاکره حول هذا الموضوع، فصادفا فی طریقیهما خیالاً اسوداً یعسی نحوهما.

[ صفحه 88]

و وئیداً وئیداً، یفصح صاحب الخیال عن هویته:

- السلام علیکما و رحمه من اللَّه و برکات.

- و علیک السلام (یا أُم أیمن)...

و أُم أیمن هی من المهاجرات والمجاهدات امرأه فظنه علی غایه من الذکاء و الجمال، مؤمنه طیبه خلوقه، ذات قلب و روح صافیه.

.. تأملت أُم أیمن علیاً، فشعرت بمکنونه من ظاهر هیئته..

فقالت و هی تخص علیاً ملتفته نحوه.

- ما الخبر یا بن أبی طالب..؟

لم ینبس الشاب ببنت شفه حیاءاً، لکن أُم أیمن قد حفته بالسؤال؛ لیفصح عما یخالجه.

و لکن لا فائده فقالت له بنبرات خافته اذ تهمس إلیه:

- لا علیک، دعک من هذا الهم، الذی اختلجک، فأنا أعلم علتک.

.. دهش عقیل من قولها لشده ذکائها، و فطنتها فی درک الموضوع الذی کانا یودان ان یبحثاه مع الرسول فقال:

- ان علیاً یود لو تزف إلیه ابنه عمه.

فأومأت بیدها قائله: اترکوا هذا الأمر لی، و کن مطمئناً یا بن أبی طالب.

.. سارا معاً.. فأفترق علی عن أخیه و أُم أیمن.

و انزوی بنفسه بجانب من جوانب زقاق سکونه بیت النبی.

و تحت لهیب الشمس الحارقه، جلس علی تله رمیله قریبه من المنزل منتظراً الجواب، فی حین اتجهت المرأه الصالحه إلی بیت الرسول.

.. فاستقبلتها (أُم سلمه) الصحابیه الجلیله.. و هی إحدی زوجات النبی المجاهدات، اذ ما کانت تقل خلقاً و إیماناً أو فطنه عن (أُم أیمن).

فأخبرتها عن الموضوع الذی اتت من أجله.. فما رأت من أُم سلمه إلّا اقبالاً

[ صفحه 89]

شدیداً علی ان تتعاون و نساء النبی علی اتمام هذا الموضوع بأسرع ما یمکن.

إذ اجتمعن نساءه صلی اللَّه علیه و آله و سلم فی بیته بسرعه عجیبه عند بیت أُم سلمه.. فاحطنّ بالرسول من کل جانب.

و قد علت وجوههن فرحه مکظومه. ففتحن نافذه الحدیث.

فبرقت عیونهنّ بوهج حیوی عندما قلنّ:

- (فدیناک اباءنا و امهاتنا یا رسول اللَّه اننا الیوم ترکنا اشغالنا و توجهنا إلیک کی تفرح قلب وصیک).

.. ثم تحسرنّ و ضربن علی ایدیهن و قلن:

- (و لو ان خدیجه کانت من الأحیاء لقرت بذلک عینیها).

.. فحینما سمع النبی اسم زوجته الوفیه المخلصه بکی.

.. فلم یتحمل نساءه، و هنّ یرینّ دموعه متلألئه علی خدیه و کریمته، فی حین افصحت نبرات صوته الذی تهدّج به الحزن تهدجاً:

- (أین مثل خدیجه، صدقتنی حین کذبنی الناس، و آزرتنی علی دین اللَّه و اعانتنی بما لدیها، فلقد امرنی ربی، أن اُبشر خدیجه ببیت فی الجنه، بنی من قصب الزمرد،

لاضخب فیه و لا نصب).

.. ثم انقطعت باقی کلماته.. و تحول جو المکان إلی حزن و کآبه.

لکن أُم سلمه بحذاقتها قطعت علیه هذه العبرات والدموع، حینما قالت بکل جرأه:

- یا رسول الرحمه فدتک نفسی، انک لم تذکر هذه المرأه الصالحه إلّا و قد تفاقم امرک، غیر انها قضت إلی ربها، بین نعیمه.. فهنئها اللَّه بذلک و جمع اللَّه بیننا و بینها فی درجات جنته و رضوانه و رحمته.. فهذا اخوک علی فی الدنیا و ابن عمک فی النسب، و اول من آمن و أول من دافع عنک، و هو فوق ذلک زوج ابنتک یحب ان تدخل علیه فاطمه و تلم شمله، فقلبه مکروب لبعد زوجته عنه.

[ صفحه 90]

فانتفض النبی متعجباً.. و أدار برأسه نحو (أُم سلمه) و قد احاطته هاله من نور فقال بصوت نبراته فیها تساؤل:

- (فما بال علی لا یسألنی ذلک).

فأجابته (أُم أیمن) علی الفور:

- الحیاء الحیاء یا رسول الرحمن.. و أنت لأعلم بأخلاق هذا الرجل.

.. فحرک المصطفی یده بأناقه نحو المرأه و قال لها و قد طبعت علی شفتیه ابتسامه عذبه:

- (اُدعی لی علیاً).

.. هرعت المرأه مسرعه، تفضفض منها البهجه و قد امتلأت نفسها سروراً عظیماً، حتی انها لکادت تزلق قدماها.. متعثره بحفیف ثوبها.. و هی تجر ذیله سعیده بشوشه.

ثم أخذت تسوی من خمارها حتی اخرجت رأسها من باب البیت ترید من تبعثه فی طلب أمیرالمؤمنین.. لکنها دُهشت و صاحت متعجبه:

- اُواه او ما تزال هنا.؟!

فقام الشاب ینفض ما بین ساقیه من تراب، و یمسح قطرات عرقه عن جبینه الذی طعنته الشمس بأشعتها.

(فکأنه) ازداد نوراً علی نوره،

و جمالاً متألقاً و سَمته بها ملائکه العرش العظیم.

و ما لبث حتی تقدم متأدباً بعدما أبلغته أُمّ المؤمنین.

.. فدخل بیت الرسول بطیی ء الخطی، و قلبه شدید الخفقان.. و قد علته حمره الحیاء.

فی عین الوقت کان النبی یُصغی إلی وقع خطواته بأشتیاق.

إذ التمعت عیناه ببریق رائع من نور، فما ان رفع النبی رأسه حتی وقعت عیناه

[ صفحه 91]

علی علی.

.. فرآه مهموماً مکروب الخاطر.. فأشفق المصطفی علیه و قال:

- (أتحب أن تدخل علیک زوجتک).

و بصوت متقطع النبرات اجابه علی:

- (نعم فدتک نفسی یا نبی الوری).

فتهلل وجه النبی و انشرحت اساریر نفسه اذ یجیبه:

- (حباً و کرامه فی لیلتک هذه أو لیله غد انشاء اللَّه).

.. ففغر علی شفتیه بابتسامه تفیض بالفرح.

وانقشعت عن روحه همومه و اشرقت اساریره.

[ صفحه 92]

سیحول إلیه ابنه عمه.. فقدم الحارثه بنفسه یلهث و هو یقول متوسلاً ملتمساً:

- یا رسول اللَّه أنا واللَّه مالی للَّه و لرسوله.. ما شی ء أحب إلیّ مما تأخذه، والذی تأخذه أحب إلیّ مما تترکه [43] .

.. فأشرق وجه النبی و اخذ لسانه یتدفق بشکر صنیعه داعیاً له اللَّه بالموفقیه.

.. فقام علی من ابن عمه متأهباً للتوجه مع حارثه إلی احد منازله، التی وضعها تحت تصرفه.

[ صفحه 93]

فملئت السعاده نفس الوصی، و حفته بطوق من نور اذ هو الآن ذاهب لیجهز و یرتب بیتاً لزوجته.

.. وها هو یدخل فناء الدار الصغیره البسیطه التصمیم. فأخذت عیناه الرائعتان تتأملان المکان، و ترسم کیفیه وضع الاثاث و ترتیبه (و کأنه یکلم نفسه):

(هل یا تری سیعجب فاطمه البیت، سأجعله لها جنینه صغیره سأنظمه کی تسعد نفس الزهراء و تنقشع اشجانها و تتبدد کآبتها).

.. فقام الشاب إلی الدار لیهیأها.. ففرش ارضها کثیباً طاهراً من الرمل، تفوح منه رائحه رطبه تنعش الصدور، ثم ما لبث أن نصب عموداً وسط الحجره، وازلق جلده لیتسنی له وضع القربه علیه و من تحت العمود وضع جره و کوزه. [44] .

.. ثم التفت إلی زاویه الحجره فوجدها خالیه الحواشی.. فنصب علی الفور فیها خشبه رطبه نظیفه من حائط إلی حائط لوضع الثیاب علیها.

و اتی بجلد کبش نظیف و بسطه وسط الحجره [45] .

.. و قبل أن یتمم عمله رفع الوساده، التی حشت من اللیف و ارکنها الی احدی جوانب الحجره التی بدت حقاً کما اراد هو (جنینه صغیره).

.. عند ذلک دخل نور المصطفی، لتضاء حجره العروسین بأشرف نور و لتنطلق أول کلمات

التبریک من لسانه العذب.

اذ اشرقت عینا النبی بومیض ساطع ملأ الرحاب، و هو یتأمل الحجره معجباً بالذوق الفائق، و السلیقه الروحیه الشاعریه التی یمتلکها صهره.. برغم ما اتصف به الاثاث من قله، و بساطه و تواضع کامل.

[ صفحه 94]

المبارکه، لکن ایمانه باللَّه تعالی دفع قلقه لانه مؤمن ببرکات اللَّه و رسوله و هذا ما هون علیه.

.. عند ذلک استقل مرتفعاً و صاح بأعلی صوته، و نادی بنبراته التی ارتجت معها الأرض رجاً.

بلی اَذان لکنه (لا للصلاه) [48] .

فاخترق صوت علی بساتین المدینه و مزارعها.

فأجابوا من بین النخلات والزروع، و بسطوا النطوع فی المسجد، و صدر الناس لا یحصی عددهم، یأکلون، و یشربون، و یحملون معهم من ذلک الطعام.

فهی المعجزه والله!!

ظهرت برکه الرسول الحلیم، بل لم ینفد من ذلک الطعام، و کأنه لم ینقص.. و قیل: (انهم عادوا فی الیوم الثانی واکلوا حتی الیوم الثالث). [49] .

[ صفحه 96]

ترسلان نوراً من امل فی أن تجد شیئاً ما، حتی ان وقع بصرها علی قمیصیها اللذان رُتبا بجنب احدی الرفوف، احدهما القدیم، والآخر هو قمیص عُرسها الجمیل الذی اهداه علی لها بمناسبه زواجه منها.

فتناولت قمیصها القدیم و خرجت تعدو نحو الباب لتقدمه إلی الفقیر.. فما ان اجتازت حجرتها صادفت امامها، الکتاب الصغیر (القرآن) الذی تحفظه فی محرابها.

فتوقفت هنیئه.

.. وابتلعت ریقها و احست برعشه تسری بین عروقها.

فاضطربت، فوقع القمیص من بین یدیها فکّرت إلی حجرتها و اصداء الآیه التی تقول:

[ صفحه 97]

(لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون) [50] . فالتقطت قمیصها المحفوظ الجمیل (احلی قمیص وقعت عیناها علیه) و هرعت راکضه نحو الباب و سلمت علی الفور قمیصها الجدید (قمیص عرسها). [51] .

.. فسکنت اوداجها، و ارتاحت خوالجها، و اشرقت عیناها بأنوار الملکوت اذ حفتها.

ثم عادت کما کانت تکمل مهام البیت.

سوی عده سُویعات.. فلقد أمر النبی زوجاته بتزین

[ صفحه 98]

الزکیه، فقالت أُم سلمه برقه و حبور:

-.. عزیزتی یا بنت رسول اللَّه، این قمیص زواجک یا بنیتی؟!

.. فأجابت فاطمه برقه صوتها و عذوبته: (دفعته لسائل محتاج)... فشهقت المرأه و هی تمسک بیدها موضع قلبها و قالت بدهشه:

- ماذا ماذا تقولین، یاللَّه یا بنت العصمه.؟!!

ثم تهدج صوتها، و هی تبتلع بعض جرعات الماء.. فی حین التفتن النسوه من حولها و هن فاغرات الافواه قد علتهن صفره التعجب، اذ یقلبن بأیدیهن و یقولن:

ما العمل الآن؟!! عند ذلک دخل النبی یحمل شیئاً معه، و هو یتفرس وجه ابنته والفرحه قد و سمته، اذ یری فاطمه قد إحمَر وجهها بلون الارجوان، و هی تری الضجه التی احدثنها النسوه.

فسلم الرسول و کان وجهه کفلقه قمر متوهج و قال:

- (یا فاطمه ان اللَّه یقرأ علیک السلام و ارسل لک هذه التحفه هدیه و تثمیناً لما فعلته هذا الیوم).

.. ثم اخرج ما کان قد تأبطه..

فعجبن النسوه، و صحن و هن مدهوشات مستغربات:

- «انها حله ما رأتها العیون».

فأقبلن علی الفتاه الحسناء یضمخنها بالطیب، فکانت احداهن تمشط شعرها والاخری تزینها بالحلی (العاج)، و اُخری تغمرها بکلمات التبریک حتی التففن حولها و البسنها الحله التی جاء جبرائیل من الجنه [52] . انها لا تقدر بقیمه أو تثمن بثمن.

[ صفحه 99]

فارتفعت نبرات النساء بالتحمید للَّه والتسبیح له، فلقد عم الکون العطر الذی کان یفوح من حله الزهراء و رافقته الارض و بثبت عبیرها الشذی من ازهار النرجس و الیاسمین..

.. و اخیراً ترکت الشمس سماءها لتفسح للقمر مجاله،

اذ کان یبدو قریباً قریباً من الارض، تائماً فی الفضاء الذی التمعت فیها النجوم التماعاً غریباً، فی حین کان القمر غارقاً بنوره العظیم الذی اکتسبه من محمد و فاطمه و علی فیمیل ضوءه الساطع نحو المدینه. (فلقد حل الغروب).

.. فدعا رسول اللَّه ابنته و حبیبته و فلذه قلبه و بضعته.

فأقبلت تمشی علی استحیاء، تتصبب عرقاً بحلتها الفردوسیه، تجر ذیلها علی الارض.. و قد غمرها الطیب والبخور.. فتنثر ما حولها عطر الخضاب، الذی اتی جبرائیل به من الجنه. [53] .

ظلّ النبی یحف ابنته بنظراته و هو یراها تتعثر من شده الحیاء، حتی انها کادت ان تقع علی الأرض، فتبسم الرسول بعذوبه و قال:

- (أقالک اللَّه العثره فی الدنیا و الآخره) [54] .

.. و ما لبث المصطفی حتی التفت إلی جانبه و نادی علیاً.

.. فتقدم الشاب مستحییاً مطرقاً برأسه إلی الأرض، و قد حوطته أنوار الرحمه.. و بعض قطرات عرقه تتساقط من علی جبهته.

فکشف النبی له برقع عروسه حتی ان رآها، و هی خجله فکانت کالشمس حسناً بل شق نور الشمس من نور جمالها الأزهر.. و احمرت قدودها و سطع نورها البهی.

[ صفحه 100]

نعم: مولاتی یا زهراء، آن وقت الزفاف.

الزفاف الذی ما نالت مثله امرأه علی وجه الأرض، و لن تنله بعدک أبداً.

.. فها هو المصطفی أحمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم خاتم الرساله العظمی، خیر من علی الأرض حامل رسالات الکمال البشریه، سیزفک إلی بیت زوجک علی ناقته (الشهباء).

سیدتی: اَسمعت قبلا من القصص الکریمه، ان نبیاً من الأنبیاء قام بما قام به أبوک؟!

لکن النبی الکریم یعلم من تکون هی

فاطمه، و ما قدر منزلتها و مقامها و رفعتها عنداللَّه لذا اثنی علی ناقته قطیفه ثم قال:

- (ارکبی یا قره عینی).

.. و ساق الناقه سید الوری والعروه الوثقی، و أخذ سلمان المحمدی زمامها و حمزه، و عقیل، شاهرین سیوفهم تشرق فی الافق و هم یمشون خلف ناقه العروس.

فأمر النبی صلی اللَّه علیه و آله و سلم بنات عبدالمطلب، و نساء المهاجرین والانصار أن یمضین فی صحبه فاطمه و ان یفرحن و یکبرنّ و یحمدنّ، و لا یقلنّ ما لا یرضی اللَّه.

[ صفحه 101]

دره بیضاء.. و فرش أرضها بالزعفران لکل قبه مائه باب جاریتان و شجرتان مکتوب حول القباب آیه الکرسی).

.. فتهلل واشرق وجه النبی و قال:

- (یا جبرائیل لمن هذه الجنه العظیمه)؟!!

[ صفحه 102]

فأجابه الملک مرفرفاً بجناحیه:

- (لعلی و فاطمه خیر خلق اللَّه و احبهم و اقربهم إلیه). [56] .

فتعالت التکبیرات تلو الاخری، و ما فترت ابداً.

.. اجل مولاتی، لا یخفی علی التاریخ (اننا الیوم نکبر وراء العروس، لانها صارت سُنه، استوحت من یومک الخالد هذا). [57] .

.. توقف موکب العروس.. و اخذت الملائکه تطوف من حوله، لتنحدر من عنده امرأه اذ بدت تجتاز السبیل الملائکی والبشری.. انها (أُم سلمه).

.. وقفت بجنب رسول اللَّه، و استأذنته فی ان تنشد البتول شعراً هدیه منها..

فارتفعت نبراتها المحبوبه و قالت:

سرن بعون اللَّه جاراتی

واشکرنه فی کل حالات

واذکرن ما انعم رب العلا

من کشف مکروه و آفات

فقد هدانا بعد کفر و قد

انعشنا ربُ السماوات

و سرن مع خیر نساء الوری

تفدی بعمات و خالات [58] .

بلی مولاتی البتول یا زینه الدنیا و نورها المضی ء.

کان زفافک اجمل یوم شهده المسلمون جمیعاً.. اذ انه کان مفعماً بالحب والایمان.

و هذا ما جعل مشاعر الجمیع تنشدک الواناً من شعرها، فالحق کل الحق لأُم سلمه أن تخصک بشعرها و هی تری صاحب الدین القویم سید الرسل، المظلل بالغمام، یسوق ناقه ابنته؛ لیزفها إلی بیت بعلها الطاهر علی علیه السلام.

اجل فقد علت وجوه المسلمین مسحه اندهاش، واستغراب، سیطرت علی

[ صفحه 103]

کل مشاعرهم و احاسیسهم، فهم

لهم یشهدوا مثیلاَّ لهذا الزواج والزفاف المحفوف بصفوف الملائکه، و عطور الجنان.

.. و هل یوجد اعظم من محمد النبی صلی اللَّه علیه و آله و سلم الذی احاطت به العظمه والشموخ، و الرفعه، انه مشهد ما رآه الخلق قبلاً و لا من بعد، و هذا ما جعل (عائشه، و حفصه) المعروفتان بجفاف مشاعرهما فی ان تنشدا سیده النساء شعراً لما وقع فی قلبیهما من العجب و الابهه.

فتقدمت عائشه من موکب الزهراء بخطوات رشیقه، وارجزت تنشد شعراً مطلعه:

یا نسوه استترن بالمعاجز

واذکرن ما یحسن فی المحاضر

والحمد للَّه علی افضاله

والشکر لله العزیز القادر

.. الخ

.. فکبرنّ النسوه من بعدها.

کان رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم بین الفینه و الفینه یتفقد قطیفه زهرائه، اذ یتأملها بعینیه و قلبه یهفو الیها.

فما فاطمه إلّا شجنه من روحه.

فمرت لحظات یسیرات و اذا بحفصه زوجه الرسول، قد اقتربت من ناقته الشهباء کی تعبر عن العظمه التی امتزجت بهذا الموکب، و من علی کثب تتقدم بخطی بطیئه، و بدأت تنشد شعراً و هی تحرک بیدها نحو القطیفه تاره، و تاره اخری نحو الرسول، و هی تقول:

فاطمه خیر نساء البشر

من لها وجه کوجه القمر

فضلک اللَّه علی کل الوری

بفضل من خص بآی الزمر

زوجک اللَّه فتی فاضلاً

أعنی علیاً خیر من فی الحضر

.. الخ

[ صفحه 104]

.. فأومأ النبی برأسه الشریف شاکراً لحفصه شعرها الجمیل هذا.. و تمتم بکلمات تنم عن استحسانه لهذه الأبیات.

.. ثم سار الموکب من جدید یحمل معه الآمال،

و یفیض بها علی کل الکون بالخیر والحبور.

فقد زفت الزهراء بین الملائکه، و تکبیراتهم و تغارید النسوه، ترتفع بین الآونه والاخری حتی اقتربوا من بین الزوجین الطاهرین والذی بدی من بعید ظاهراً للجمیع بضوء قندیله.. فانحدرت من الموکب (أُم سعد بن معاذ) إحدی زوجات النبی، و هی تتقدم بخفه و نشاط نحو ناقه الزهراء.

فمسکت القطیفه بین یدیها، و کأنها ترید ان تهمس فی اذان فاطمه سراً و بصوت جمیل، قالت:

اقول قولاً فیه ما فیه

و أذکر الخیر و اُبدیه

محمد خیر بنی آدم

ما فیه من کبر و لاتیه

و نحن مع بنت نبی الهدی

ذی شرف قد مکنت فیه

... الخ

.. ثم رجعت وانضمت إلی باقی النسوه و هی تکبر فرحه مسروره والنساء یرددن من بعدها ابیاتاً من شعرها.

.. وها هی اللحظه الحساسه فی حیاه الزهراء قد أتت.

اللحظه التی تشعر فیها بالفراق عن أبیها، و عن حضنه الدافی ء.

فتنزلت عند ذلک نجوم متلألآت کی تنیر طریق العروسین.

(عروس المساء و الارض)، انها لمستحیه خجله و قد احطنها النسوه من کل جانب. فتقدم الاب الرؤوف.. ثم دعا علیاً:

- (یا أمیرالمومنین) فأقبل الشاب یمشی بأدب و حیاء مطأطاً برأسه نحو الارض، فأخذ النبی زکیته و وضع یدها بید علی و قال:

[ صفحه 105]

- (بارک اللَّه فی ابنه رسول اللَّه، یا علی هذه فاطمه ودیعتی عندک، و یا علی نعم الزوجه فاطمه، و یا فاطمه نعم البعل علی.. اللهم بارک علیهما و بارک لهما فی شبلیهما.. اللهم انهما احب خلقک إلیّ، فأحبهما واجعل علیهما منک حفیظاً.. و انی اُعیذهما

و ذریتهما من الشیطان الرجیم) [59] .

.. فأدخلها النبی إلی الدار و قال لعلی:- (انطلق بها).

فانطلق علی بزوجته، حتی اجلسها بجانب من جوانب الحجره.. اذ کان الحیاء قد طواها.

.. و جلست اذ ذاک أُم أیمن إلی جوار فاطمه، تخفف بحدیثها من بعض هیبتها.

فلقد عم الدنیا نور الزهراء حینما ازهر الیوم لعلی، فبدت اروع و أجمل کائنه تحیا علی الأرض.

و غطی المکان رائحه طیب العنبر، المتساقطه من أجنحه جبرائیل، ففاح اریجه من علی رأسها الشریف عطراً غریباً أطیب من المسک.

.. بلی انها رائحه رسول اللَّه التی ادخرتها فاطمه من عرقه الشریف.

فضمخت بها و بخضاب الجنه.. فصار نسیماً یداعب خدود المسلمین الذین اتوا یزفون ابنه نبیهم.

.. وها هو علی جالس امام زوجته فی الجهه المقابله لها، مطرق برأسه المشعشع بالانوار نحو الارض.. حین دقت الباب ید رفیقه، فانفلتت أُم أیمن من مجلسها کی تفتح الباب، و ما لبثت أن سمعها الزوجان تهتف بصوت فیاض بالبشر:

- (تفضل یا رسول اللَّه).. فخاطبها المصطفی صلی اللَّه علیه و آله و سلم قائلاً:

[ صفحه 106]

- (اَثم اخی)؟!!

- فملکت الدهشه نفس المرأه و قالت متعجبه:

- (فمن أخوک بأبی و أُمی یا نبی اللَّه)؟!

- (علی بن أبی طالب).

.. فانتفضت المرأه و ارتعبت.. (و کیف یکون أخاک و قد زوجته ابنتک).؟!!

- (هو ذا یا أُم أیمن).

.. فدخل الرسول علی العروسین یسطع منه نوره، فنهض له الزوجان اجلالاً و ترحیباً.

فدعا بماء فی اناء فتوضأ فیه، ثم نادی علیاً فجلس الشاب متهیبا بین یدی نبیه.. ثم نادی حبیبته و بضعته.

.. فأقبلت بغیر خمار تتطایر اذیال ثوبها بنفحات نسیم الجنه، و

هی تتعثر بمشیتها من الحیاء.

فراح الأب الرحیم یأخذ من الماء، فینضح علی علی آونه و علی فاطمه اُخری و هو لا ینی یرفع صوته بالدعاء إلی اللَّه:

(اللهم بارک فیهما و بارک علیهما، و بارک لهما فی نسلیهما) [60] .

.. ثم أمر النساء بالخروج.. فخرجن جمیعهنّ.. فلما أراد النبی أن یغادر المکان لمح سواداً، یتخاطف من بین عینیه کأنه شبح وراء الستار، فقال صلی اللَّه علیه و آله و سلم: من أنت؟!

.. و بعد سکوت لیس بطویل، سمع صوتاً یقول:

- (اسماء یا رسول اللَّه)، فتعجب النبی و قال: (ألم آمرک أن تخرجی من قبل)؟!!

[ صفحه 107]

.. و بنفسٍ متقطع تجیب المرأه و قد اعترتها رعشه:

- (بلی بلی بأبی أنت و أُمی ما قصدت).

.. تجمعت الحروف والکلمات وسط حلق المرأه، و کأنها جمدت، اذ بدت کالصبیان تتهجی حتی ان قالت:

- (اننی أعطیت خدیجه عهداً یا رسول الانام).

.. فعندما سمع المصطفی اسم خدیجه رقت قسماته و التمعت عیناه بفیض الدموع فأردفت أسماء:

- (بأبی أنت و أُمی یا نبی اللَّه، فلقد أوصتنی أُم المؤمنین خدیجه و هی برمقها الأخیر تعالج سکرات الموت، أن لا أنسی غربه فاطمه بمثل هذه اللیله، فإن فاطمه الیوم مکسوره القلب لأن الفتاه لیله بنائها لابد لها من امرأه قریبه منها ان عرضت لها حاجه، أو أرادت أمراً أفضت بذلک إلیها.. فجئت أنا لاحرس فاطمه.. فأفی بعهدی الذی عاهدت و أکون کخدیجه أقف قریبه لفاطمه، علها تحتاجنی بمثل هذه الساعات).

.. فابتسم النبی و قال:- (باللَّه الهذا وقفت)؟!

قالت:- (نعم واللَّه یا رسول اللَّه).

.. فرفع رأسه و یدیه نحو السماء، و

قال: (یا اسماء قضی اللَّه لک حوائج الدنیا و الآخره). [61] .

من هنا.. التقت عینا علی بفاطمه کی یبدآن حیاه جدیده سعیده، سویه فی ظل الاسلام و نبیها العظیم.

[ صفحه 108]

فنثرت شجره طوبی آخر حملها الا و هی صکوک بأسماء شیعتکم و محبیکم. [62] .

وابتسم الفغران علی و فاطمه، حینما لاح اُفق نوریهما فی أعلی علیین. فعلا وجوه الملائکه والحور، و أضاء الکون و الملکوت بنورکما، نور الحب الذی تحملانه.. فتسدلانه علی العمیم.

غادر نبی الوری المکان، ثم هم ان یجتاز الباب إلی الخارج فمنعه حنان الأب و عطفه، و حبه و شده التعلق الذی کان یربطه و فاطمه..

اذ کان یحرص کل الحرص فی ان یقرنها بمن یحقق لها السعاده.

.. کل هذه المشاعر و الاحاسیس تجمعت کلها فی رقه نظراته و عذوبه ابتسامته.. فالتفت یقول لها اذ یودعها:

- «واللَّه ما الوت أن زوجتک خیر أهلی» [63] ثم ترک بینهما الوفاق و الوفاء و برکه الدعاء، الذی دعا لهما به و لم یخص أحداً غیرهما و ظل لسانه یدعو حتی تواری صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

[ صفحه 109]

و آله و سلم.

فعطفه الفائق و بشاشه روحه اجلی عنک تلک الکآبه التی کانت قد اکتنفتک، حینما فارقتک اُمک الطاهره، و ترکتک بجنب الأب.. تجابهین معه الحیاه الصعبه.

.. وها هو علی یسمو بروحه الواسعه، کی یدخل السرور إلی فؤاد بنت المصطفی.

.. فعلتک ابتسامه فیاضه، و فرحه فی الاعماق، کانت هی ما تغمرین به زوجک الطاهر.

فتغیر عالمک الحزین إلی عالم فیه السعاده التی کان یرجوها لک رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم فتحققت باقترانک مع وصیه، الذی جعل الابتسامه تتسرب إلی نفسک.

اذ یغبطک بعینیه اللتین ترسلان حزماً من نور، یفیض بالحب والتجلیل لهذه الزوجه.

فترینه سیدتی یسارع لیعینک فی شؤون بیتکما.. فیحلب عنک تاره، و ینزع الماء من البئر، و یحمله لک تاره اُخری.

اذ لم یکن لک من یخدمک کما لربات البیوت اللائی لم یتجرئن بالتفاخر معک

[ صفحه 110]

بالشرف و الرفعه، فما کان علی یرید أن یحملک کل مشاغل البیت فیری بدنک النحیل متعباً، لذا سیدتی: کنت ترینه مره یخصف نعله، و مره یخیط ثوبه، فهو یذکرک دوماً بأبیک الرسول لأنه یحمل نفس صفات روحه- أو لیس هو ربیبه- و تلمیذه، و وارث علومه.

فقد عرفه النبی دوماً فی مهنه أهله، حین وجوده فی البیت و حتی ان یخرج إلی الصلاه.

.. هذا هو علی مثال الرجال:

وها هی حیاتک مرت بین حب و تعاون و إیمان.. و ما دام رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم لم یتخلف عن زیارتک سیدتی کما عهدته دوماً، حتی عند سفره صلی اللَّه علیه و آله و سلم، فأنت آخر من یعهده من أهله و

أول من یدخل علیه إذا قدم [64] .

فکان سلامه علیک أن یقول:

- (فداک أبی و أُمی) [65] .

بهذا کان یغمرک الاب، بحبه و عطفه و أبوته.. و کذا علی..

حتی ان غزت الالفه والهناء بیتکما الصغیر، الذی یتصف بحجره، لم تتصل بسبب من أسباب الشبه بالقصور المنیفه، مع ذلک کان فی عینی الزهراء تلک الجنه فی قصرها الذاهب العمد فی اجواز الفضاء. فالبیوت تزهو دوماً بساکنیها لا بصنوف الاثاث و الریاش.

[ صفحه 111]

تخطان له المستقبل و أی مستقبل؟ مستقبل الدنیا بأجمعها.

فی حین یعظم حبه، کلما کان النسب عریقاً.

(فیا مولاتی) أی نسب أعظم من نسبکم، و أی شرف یتعالی علی شرفکم.

و أی سلاله تجرأت فی الافتخار علی سلالتهم لانهم ما خلقوا إلّا بشرفکم، و کرامتکم علی اللَّه، و هذا قول النبی صلی اللَّه علیه و آله و سلم: حینما قال:

[ صفحه 112]

- (کنت و آدم فی الجنه فی صلبه، و رکب بی فی السفینه فی صلب أبی نوح و قذف بی فی النار فی صلب إبراهیم، لم یلتق أبوای علی السفاح، و لم یزل اللَّه ینقلنی من الاصلاب الحسنه إلی الأرحام الطاهره، صفیٌّ مهدی لا ینشعب شعبتان إلّا کنتُ فی خیرهما). [66] .

.. هذا هو نسب أبیک و بعلک یا مولاتی.. لانهما من نور واحد کما قال صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

«کنت أنا و علی نوراً بین یدی اللَّه تعالی قبل أن یخلق آدم علیه السلام بأربعه عشر الف عام، فلمّا خلق آدم علیه السلام قسم ذلک النور جزءین فجزء أنا و جزء علی». [67] .

اجل هذا ما کان یراه علی، یری فی الزهراء ذلک النسب الذی ظل فی الاصلاب الشامخه والارحام المطهره... و لم تنجس الجاهلیه منه شیئاً، و لم تلبسه من مدلهمات ثیابها فظلت معصومه من الشیطان تتقلب بین النبیین والصدیقین، هذا ما خاطب به رب الجلاله نبیه محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم اذ یقول له: (و تقلبک فی الساجدین) [68] .

.. أجل سیدی یا وصی رسول اللَّه، کانت عیناک المتلألئتان تری ذلک النور الشامخ فی أحشاء فاطمه الطاهره، النور الذی سیحمل

شمائل جده فتزداد فرحته، فی أعماق نفسه اذ یراها شریکه بحمل هذا النسب، نسب رسول اللَّه خیر من اشرقت علیه الشمس و غربت.

فهنیئاً لهذا البیت الطاهر بهذهِ البشری التی ستعم الأکوان بأشراقها.

[ صفحه 113]

[ صفحه 114]

فتناول ولیده وضمه إلیه یوسعه لثماً و تقبیلاً... و یتأمل فیه، و فی نور عینیه اذ تشرقان بنور غطی و میضه کل محیاه و معانیه.

.. و یدخل الجد، و یری امامه هذا المنظر الداعی للابتهال إلی اللَّه و لا أستطیع (یا مولاتی) أن أعبر عن سرور النبی، الذی فاض محیاه الکریم بهجه اذ یرفعه فیقربه من فمه الطاهر فیلعق الولید لسانه بشغف و قوه یمتص من لعاب جده.

ثم یسکن هادئاً متنعماً بسمعه لا یقاع آیات الفرقان التی یرتلها المصطفی قرّب اُذنیه.

.. و لا یسعنی سیدتی أن أقول شیئاً، لکن الفرحه التی حوت هذا البیت الطاهر لم تقتصر علیکم سیدتی، بل شارکتکم السماء فی هذا الابتهاج العظیم.

.. لذا هبط أفضل الملائکه (جبرائیل) مع کوکبه لا تحصی من الملائکه و هم یکبرون، و یبارکون لک.

.. و قد تجسدت فرحتهم حینما حملوا معهم اسم المولود الذی (ربط النبوه بالامامه.

أجل ها هو جبرائیل یرفرف بجناحیه فوق الولید.. فیثور معه عبق الجنان و عبیرها.. و هو یقول للرسول الذی احتضن حفیده:

- «یا محمد ان ربک یقرئک السلام و یقول: علی منک بمنزله هارون من موسی و لکن لا نبی بعدک اسم ابنک هذا بأسم ولد هارون». [69] .

فرفع الجد رأسه نحو الامین یرمقه بنظراته العذبه قائلاً:

- (و ما کان اسم ابن هارون).

فرفرف الملک و بعث بشذاه نحو الارجاء قائلاً: «شبر».

ابتسم الرسول الکریم ابتسامه رائعه و قال:

[ صفحه 115]

- (لسانی عربی). فحلق الامین عالیاً عالیاً و صاح منادیاً «سمه الحسن».

.. و هکذا سیدتی سمی ابنک الرحمان.. فیا للفخر والکرامه

لام مثلک و ولد مثل ولدک.

فکما استقبلت السماء هذا المولود الطاهر، کذلک استقبلته الارض.

.. فاستفاض مائها العذب من بین العیون و الغدران المترعه.. لتدرک السُهب التائهه.

.. و غرد طیر البر من علی البیادر الخضراء، و بزغت الشمس، فی حین کان قطر الندی قد انتشرت قطراته.

فتزینت السماء بقوس قزح.. وهب نسیم عطری هز الاجمه، فترنمت اغصانها ناثره حول عنقها بلسماً لؤلؤیاً، کان أول من کتب حروف اسم (الحسن).. بفیروزج کریم.

.. اجل کان نور الحسن قد عم الکون.. حیث عیناه کانتا تبرقان بریقاً کالقبس النیر.

و قد امتلأت حجره الولید بالحور العین والملائکه و تهانی و تبریکات المسلمین.

[ صفحه 116]

قالت بنبرات متقطعات.

- (أننی لم أری لسیدتی فاطمه ما یکون عند النساء فی مخاضهن.. فقد شهدت مولاتی تصلی أول صلاه الفریضه، من بعد ولادتها لسیدی الحسن).

.. فالتمعت عیون النبی بفرحه لا توصف، و ابتسم ابتسامه تفیض حبوراً (کأنه یبسم عن لؤلؤ منضد، أو برد، أو أقاح). فانطلقت الاحرف و الکلمات من مخابئها، و انها لنبرات الحقیقه الجلیه اذ قال صلی اللَّه علیه و آله و سلم والافتخار یعلو محیاه:

- «إن ابنتی فاطمه حوراء آدمیه، لم تحض، و لم تطمث [70] أما علمت ان ابنتی طاهره

[ صفحه 117]

مطهره لا یُری لها دم فی طمث و لا ولاده».

وعق عن الولید الطاهر.. و ختن لاجراء السنه. ثم تصدقت سیده النساء بزنه شعر ولدها فضه. (کانت شمائله متسمه بمحیا جده الکریم) [71] .

و حقاً هو کذلک و ان یکاد یطابق اُمه شبهاً. لانها (کانت کابیها، صوره ناطقه القسمات، والملامح فی اجلی بیان).

وامتلأت الحجره الصغیره بمناغات طفل یداعبه الملک.

فالحسن الزکی اخذ یکبر فی الیوم کما یکبر الطفل فی الشهر، و فی الشهر کما یکبر الطفل فی السنه.

یکبر فی حضن الرساله و مهبط الوحی، و مختلف الملائکه.

فتاره یحتضنه من قد زقه رسول اللَّه من العلم زقاً.

و تاره اخری یرتضع من لبن من لم یخالطها إلّا حب اللَّه.

یتلاشی و تتبدل مکانه ابتسامه یافعه.

أجل مولاتی، فقد بدت عیناک تنعمان فی تأملاتها، اذ تنتظر بزوغ النور الذی

[ صفحه 118]

سیحدث سعاده أکثر فی حیاتک.

تأهبت السماء لتزف بشری اشراق هذا النور علی أهل السماء، و الأرض.

فصار الکون رائع جمیل و سماءه صافیه الازرقاق، تلمع وسطه نجوم تبعث من حولها طوقاً من نوره یبهج العیون، عند ذلک لبست الأرض وشاحها الأخضر وانتشرت فیها زنابق الربیع والأعشاب الخضراء، فبث البلسمان اریجه فی الرحاب لیجتاح بخوره کل الوجود.

فحملت الملائکه الاقحوان الأبیض لترسل بعبیره نحو الاثیر، و تبارک لفاطمه بمولدها الذی احتضنه ابوه، لیقدمه (لجده الرسول و الذی کان أمره کأمر أخیه الحسن.. حتی ابلغ جبرائیل النبی باسم شبیر).

فعبر له سید الوری: بأن لسانه عربی فأجابه الملک:

- (سمه الحسین).. فرحت نفس النبی بولاده الحسین، و سرّ سروراً عظیماً.

فعم الدنیا ابتهاج و فرح واقبل النبی یحمله بین یدیه، و یسقیه من لعابه الطاهر، فینظر إلی عینی حفیده فیراهما رائعتین مشرقتین بنور سنی زاهر، اذ لا تقل شمائله جمالاً عن أخیه الحسن.

و لطالما انتظرت بنت المصطفی هذه اللحظات، اذ هی الآن صارت اُماً لریحانتی سید المرسلین، کما قد اسماهما جدهما: «ان الحسن والحسین هما ریحانتای من الدنیا». [72] .

.. وها هما وسط حجره الذی کبرا فیه، و هما ینتهلان من نهله الذی لا ینفد من العلم والحکمه والایمان.

[ صفحه 119]

فکانت الزهراء تحب حیاتها هذه رغم «المراره التی تعیشها) [74] .

وها هما الحسنان یترعان من حولک سیدتی فرحان، و انت بینهما (بکسائک المصنوع من وبر الابل، تدیرین الرحی بید) [75] ، و تفیضین بالاخری حبک و حنانک و رعایتک، علی ولدیک. و أنت منهمکه بأعمال المنزل.

فی حین یحدثک قلبک عن الأب والزوج الغائبین، واللذین قد ودّعاک قبل أیام، و ذهبا بسیوفهما و ادرعتهما.

فکانت عیناک تنتظر سماع کلمه (اللَّه أکبر) تنبعث مدویه من لسان زوجک أمیرالمؤمنین.. فلقد کانت بدر فاتحه للنصر المبین للاسلام و علی، لأنها جعلت من المسلمین شوکه.

[ صفحه 120]

فتعاهدت الاحزاب علی ان لا یترکوا له فینه دون السیف بعد أن عجزوا فی الرد بالکلام.

فکان سیف علی بن أبی طالب یجول و یصول فی المیادین؛ لینصر کلمه ربه و دعوه نبیه.

فکنت یا مولاتی تعانین من شوق فؤادک، الذی لا یفتر حبه لأبیک الرسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم و وصیه.. اذ کانت الدموع تترقرق وسط مآقیک، و أنت فی محراب صلاتک تدعین اللَّه أن ینصر الإسلام، و یعود بنبیه و وصیه سالمین.

وها أنت الآن تنجزین ما علیک من مهام.

فتاره تستقین بالقربه حتی أثرت فی نحرک.

و تاره اُخری تجلسین بین الموقد والرحی، حتی دکنت و اغبرت ثیابک.

فمجاهده أهل الضلال، الذی أمر به الرسول سلبتک رعایه و مساعده زوجک الذی کان یشعرک بشی ء من الراحه.

فما ان تطفی ء ناراً للحرب حتی ینشب أهل الشرک ناراً اخری.

و ما ان تنتهی غزوه للمسلمین، إلّا ان یتهیئوا إلی غزوه اُخری لتحریر البشر، و اخراجهم من الرق و العبودیه لغیر اللَّه سبحانه.

.. هکذا

صار دیدن أمیرالمؤمنین حتی أنه شارک فی اثنی و ثمانین غزوه ما ترک منها سوی غزوه (تبوک) حینما جعله رسول اللَّه خلیفه من بعده، علی أهل المدینه فقال أمیرالمؤمنین:

- (اتخلفنی فی الصبیان والنساء). فأجابه صلی اللَّه علیه و آله و سلم:

- «ألا ترضی أن تکون منی بمنزله هارون من موسی إلّا أنه لا نبی بعدی. [76] .

[ صفحه 121]

و بالرغم من کل هذا کنت تسعین جاهده فی ان لا تشعری أباک، و زوجک بقدر التعب الذی تعانیه.

(بل کنت تتفقدین الرسول وسط الحرب حامله معک خبزاً کان هو حصیله متاعب یومک و طعاماً لولدیک، فکنت تقدّمینه للرسول) [77] کی یبقی نبی الإسلام بصحه و عافیه، یفیض علی المسلمین برحمته.

فی حین ترسلین ببصرک وراءه؛ لترینه هل أصابه من مکروه.

(فکنت أول من تهرع لمداوه جراحاته و عیادته) [78] اذ لم تترکی اُمومتک له حتی بعد اقترانک بعلی.

.. و ما کنت تشکین له، و ان الرسول الأب لیری بأم عینیه ما تعانینه، فتترقرق الدموع وسط مقلتیه و هو یقول: (یا فاطمه اصبری علی مراره الدنیا بنعیم الآخره غداً).

فیهبط الوحی قائلاً:

(و لسوف یعطیک ربک فترضی) [79] .

حتی ان الزهراء سمعت ان رقیقاً اُتی بهم للنبی، و ابیها یعلم ما تکابده ابنته من متاعب و انه لقادر علی أن یملی ء لها الأرض ذهباً، لکنه علمها (التسبیحه) والتی اشتهرت بتسبیحه الزهراء، بدلاً عن خادم یساعدها فی شؤون بیتها. [80] .

[ صفحه 122]

فما کان یحب ان یری قرطین فی اُذنیها الشریفتین، أو قلاده تلبسها أو ستر باب کانت من الغنائم التی اتی بها علی لزوجته

فکان یقول صلی اللَّه علیه و آله و سلم:

«ان هؤلاء أهل بیتی و لا أحب أن یأکلوا طیباتهم فی حیاتهم الدنیا» [81] .

هذا هو الاسلام سیدتی و هذا هو نبیه، و هذا هو وصیه.. و هذه انت و ای سیده، سیده نساء العالمین، فروحک الزکیه الطاهره ظلت تمد الاسلام بالصبر و الایثار، کخدیجه من قبل، من أجل الانسانیه، لتخرج بها من الضلال والضلام إلی الحق و النور.

توجساً فی نفوس المسلمین فهم جمیعاً قد سمعوه اذ ذاک یقول:

- (انی لا أدری لعلیّ لا القاکم بعد عامی هذا بهذا الموقف ابداً).

(بلی) سیدتی البتول فما عسی أبوک قد عنی بهذا الکلام، إلّا أن جعل الابدان مقشعره، ترتعش بهزه الجزع، حینما نصّب علی بن أبی طالب ولیاً و حاکماً علی المسلمین من بعده.

و کان ذلک فی یوم (غدیر خم)، فلم یغب عن اخیله المسلمین ذلک المکان و تلک الربوه، التی وقف علیها الرسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم و حروف کلماته التی تصدع رناتها بالآذان، و هو یأخذ البیعه منهم لوصیه (أمیرالمؤمنین) و قد اطمئن الحال به و هو یربت علی کتف علی قائلاً:

- «هذا علی من بعدی، اللهم و ال من والاه، و عادی من عاداه.. وانصر من نصره واخذل من خذله». [82] .

ثم أخذ بید علی و قال:- (الست ولی المؤمنین): قالوا (بلی) قال:

«من کنت مولاه فعلی مولاه» [83] .

[ صفحه 124]

.. ثم أخذت افواج المسلمین تسلم علی علی بن أبی طالب بأمره المؤمنین.

.. ثم جاءهم آخر التنزیل فی ختام آیاته:

(الیوم أکملت لکم دینکم، واتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دیناً) [84] ثم قال:

«اننی تارک فیکم الثقلین کتاب اللَّه و عترتی أهل بیتی». [85] .

.. فغدت النفوس علی حوافی الیأس.. لکن هذا کله و غیره ما لبث أن طوی فی غیابات النسیان، و تبدد القنوط و طویت اعلامه.

(إن محمداً قد بری ء).

نسی المسلمین قلقهم حینما طلع علیهم صلی اللَّه علیه و آله و سلم بنور وجهه الصبوح، (ثم صلی صلاته الأخیره) فی المسلمین، لکنه لم یمض

وقت طویل حتی عاد منها خابی ء اللون معصوب الرأس.

.. عندها جلست عنده اقرب العالمین، واحبهم إلیه.. کانت نظراتها تشتمل علی غموض تمور فیها کآبه و حزن، فتّشت السنین عنه فی قلبها حتی ارجعته لها.

.. کانت عیونها قد اشرأبت منها أورده حمراء من داخلها.

فلقد قضت فاطمه امسها بجنب الرسول تمرضه، فلم یغمض لها جفن فی تلک اللیله.. و کان وجهها النحیف الشاحب یعکس مدی ذلک الحزن، بل انه ینعکس فی کل قسماتها و ملامحها.

و ما تصرمت الایام إلّا و تجسم حدس البتول، الذی کان یقض مضجعها فیملأ

[ صفحه 125]

نفسها هماً و کرباً.

فقد صار یقیناً حینما دخلت علی ابیها فی آخر لقاء لها به فی بیت عائشه، و ما أن دخلت البیت حتی تبعتها عیون الحاضرات، و هی تشق صفوفهن و کأن الرسول قد طالعهم بنوره و محیاه.

ثم أخذت خطواتها المتمثله بخطوات ابیها تنحدر من صبب، کأنما تتقلع من صخر.

فتلفتن اُخری نحو اُخری، یتهامسن بالشفاه علی هذا الطالع الذی لا (یخرم فی مشیته و طلعته محمد) صلی اللَّه علیه و آله و سلم لکن الحقیقه هو شبح الزهراء الذی جاء حاملاً معه سکونا و دموعاً و ألماً، و ذلک حینما نظرت امامها محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم الراقد فی سریره و هو لا یستطیع ان یستقبلها کما عهدته من قبل.

.. فاقتربت منه تجر معها العبرات، و احادیث ذات شجون.. حتی ان صارت بین یدیه فوقع بصرها ملتقیاً ببصره، فکأن رجلاها قد خارت قواهما فوقعت علی الأرض أسیره بین الدموع والشکوک:

(هذا رسول الاسلام، قاصم المشرکین و حامی الضعفاء والمحرومین، مسجیً مصفر

اللون).

.. فانفجرت عیونها بالدموع، و هی تحمل معها تلک المعاناه التی سترسم مدی الاحزان التی ستسری إلی نفسها.

.. لکن النبی استقبلها بنفس العیون المشرقه بالایمان، و التی ما خف و هیجها المحفوف بالحب والایمان ابداً.

استقبلها بقلبه الرحوم، و نظراته التی امتلأت ببریق انوار الرحمان.. فطوقت بتوله التی انکبت علیه تقبله، و تعتصره محتضنه ایاه کاحتضان اُم لولدها، تعلم بمصیره و انها ستحرم منه، و کأنها تود أن تقول له (دعنی اتزود منک یا نور عینی فدتک نفسی الذی فیک حل فی).

ظلت عیون الزهراء غارقه بنظراتها التی تخبرها عن المصیر المحتوم.

[ صفحه 126]

و هذه هواجسها تعصف بها بین الخواطر المره، التی تدیر دفه وجدانها.

(و کأننی بلسان حالها یقول):

(ابتی، ابتی.. یا نور عینی.. ابتی لا تحرمنی صوتک.. فما تستطیع نفسی ان تراک امامها ساکناً، و تنسی عذب فغرک و ابتسامه و بریق عینیک).

.. ثم تتقاطر الدموع من بین مآقیها.. فتنشج الشفاه نشیجاً حزیناً.

[ صفحه 127]

قلبها.

فکأن دماءه تجمدت و غاصت فی داخله فتربدت معانیها، واخذت لوعه تسری فی روحها ما تلبث إلّا أن تردد انیناً و شهیقاً.

فلما رأی النبی هذا الجزع لفراقه، و عدم طاقه ابنته لمواصله الحیاه من بعده، اشفق علیها و مد بیده مره اُخری، و قرب بشفتیه الشریفتین إلی اُذنیها و اسرّ لها قائلاً: «انکِ أول أهل بیتی لحوقاً بی، و نعم السلف انا لک، الا ترضین ان تکونی سیده نساء العالمین». [86] .

.. عندها اشرق وجه فاطمه کالشمس، واخذ یتلألأ نوره، و ما کادت شفتاها

[ صفحه 128]

المرتجفتان حتی افترتا عن بسمات فیاضه بالبشر والرضا تدفع عنها اساها لانها لن تلبث إلّا قلیلاً، ثم تلحق بأبیها.. و لیس علیها من هم؛ إلّا لطول الفراق.

.. و هذا ما یعجب منه کل راءٍ لهذا الموقف، اذ تهامست الالسن فاغره الافواه تعجباً و اندهاشاً.

(فما رؤیَ کالیوم فرحاً أقرب من حزن). [87] .

هذا ما قاله عائشه حینما احفت فاطمه بالسؤال عما اسره لها رسول اللَّه.

.. لکن هیهات لتلمیذه الرساله و ربیبه الرفعه بل روح المصطفی ان تبیح بما أسرَّ لها و هی الزهراء المعصومه، بل اجابتها بدموع عینیها:

(ما کنت لاُفشی علی رسول اللَّه سره).

[ صفحه 129]

و الم و کرب، لکنه اشاح بوجهه عن رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم؛ لئلا یری الدموع فی عینیه.

.. فعلی لم یغادر نبیه و حبیبه، منذ ان وعک وعکته هذه، فهو کالظل له اینما یتوجه معه.

وها هو بقربه محدب القامه لاحت علی ملامحه قسمات الحزن، و هو ینظر الی المصطفی بعینین ملتهبتین بنشیج حزین ممزوج بحب دافق مکظوم، و انه لیری نور محمد یشرق بروحه الشفافه، التی جللتها اعلام الرضا و القبول المرسومتان فی اُفقه.

وها هو علی قد خلا بنبیه، لیأخذ منه مستودعات العلوم.

وها هی حجرته الملیئه بالحسرات، والاهات، والدموع، فلو ترکت لما اخذت الا بالازدیاد.. فلا یتنسی للوصی ان یستمع لبحر علوم الکون من فم و لسان الرساله المحمدیه.

لذا قد غادرها کل من کان یحیط بالرسول، سوی الاربعه من اهل بیته الطاهرین.

[ صفحه 130]

و ما ان احس النبی بهدوء المکان حتی انتفض من رقاده.. اذ تتسرب لمسامعه شهقات زهرائه، فتأخذ نبراته الشریفه ترتفع وسط هذا السکون الحزین.

ثم ما لبث ان اقتربت عیون علی بعیون المصطفی، و تمتمت الشفاه عما ترید ان تقول.

یکاد یفهم.. فینکبان علیه من جدید.

کان منظراً مفجعاً للقلوب، فلم تتحمل ان تراه ملائکه العرش ففرجت لهما اجنحتها، لتمسح الدموع المتلألأه علی و جنتی الحسنین- ثم ترش علی صدریهما الصغیرین- المتصاعده فیه الانفاس رذاذاً من العنبر کیلا یغمی علیهما لشده عویلهما و شهیقهما.

.. تلک هی اغزر عاطفه وحب جیاش، لا بل هی لیست بحب و عاطفه فحسب بل ان هذین العقلین (الحسن و الحسین) دلوّا ببکائهما علی قوه درکهما، لما سیحل من المصاب علی الاسلام و اهله، برحیل الرسول.. فتلک الدموع التی ذرفوها لهی کفیله فی ان تشیر الی مدی احساس سبطیه للواقع الملموس.. من انها فاجعه عظیمه ستقع علی الدین من بعد فقده.

[ صفحه 131]

و ما کانت صراخاتهم الا لتجسد هذا الشعور جلیاً لدی روحیهما.. و ان کانا صبیین لا یملکان من العمر الا بضعه.

.. لکن الحقیقه انهما (وارثا هذا الجد) [89] .. (لانهما سیدا شباب أهل الجنه) [90] .

(و سبطی هذه الامه) [91] .

.. فورثا عنه سماته الشریفه و علمه و حکمته.. و هذا ما قد صرح به صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

.. عند ذلک اخذهما الجد وضمهما الی صدره.

.. فتأمل علی الصابر ولدیه، فأشفق مما هم فیه، فأراد جذبهما.. لکن النبی انتفض.. و فتح عینیه المترقرقه بلألأه الدموع و کأنه لا یود أن یضیع لحظه من هذه اللحضات الاخیره.. فلعلها تشبع عینیه بالنظر إلی صوره احفاده، اذ یودع الحیاه و هو بقرب ریحانتیه...

.. فتمتمت شفتا نبی الاسلام:

- (دعنی یا علی اشمهما و یشمانی، و اتزود منهما و یتزودان منی).

.. ثم فاضت مآقیه بدمع غزیر، وارتسمت

علی وجهه خطوط حزن شدیده، ثم اشاح بوجهه المتلألئ بالنور و قال:

- (فلعنه اللَّه علی من یظلمهما، فلعنه اللَّه علی من یظلمهما، فعلنه اللَّه علی من یظلمهما).

[ صفحه 132]

من الطیب.

فلمست الزهراء تلک القطرات و قربتها الی فمها، لتمتزج و دموع عینیها و هی تقبل تلک القطرات.. ففزعت من لوعتها مختضه.. حینما سمعت مره اُخری نفس الطرقات الباب، التی ما فارقتها سوی لحظات.

.. فأحست بقلبها یغوص فی اعماقها، ثم قالت:

- (ان لهذا الطارق شأن) جعلته یتجرء و یکرر دقه الباب، فمسعته یقول:

- (غریب یستأذن علی رسول اللَّه، اتأذنون للغرباء).

عندها، عرفت الزهراء من یکون هذا الطارق.

اجل: جاء امر اللَّه.

فارتجفت شفتاها، واغمضت عینیها، کی تسبح ببحر من الدموع و اللوعه.

و کأنها تناولت فؤادها بین کفیها، اذ تکلمه عما سیؤول علیها من بعد فراق ابیها الرسول.

فما الذی ستفعلینه سیدتی:

فأختنقت بعبراتها، و غصصها، لکن من وراء تلکم الدموع واللوعات یتسرب لها صوت عرفته بعذوبته، (و کأنه) ینادیها من وراء السحب المتراکمه فوق سلاسل الجبال.. فیصبح صداه اعمق یدق فی روحها، بل فی کل عروقها، فتنقطع اوتاره.

فألتفتت نحوه، ترید ان تدرکه.

فتناثرت دموعها حول مقلتیها الملتهبتین، و حسبی بهن لؤلؤاً منثورا.

فما ان رشقت أباها بعینیها سمعته یؤشر بیده و یقول:

- (بنیه فاطمه اتدرین من هذا)؟

.. فاختلفت الکلمات فی حلقها بماذا تجیبه.. فقد نحلت قواها و خذلت علی

[ صفحه 134]

ان تتفوه ببنت شفه.

فأرتفعت انفاس النبی و هی تردد کلمات منطلقه من شفتیه اللتین تبدوان قد طلیتا بالعسل، و هو یری کیان بضعته و روحه التی بین جنبیه [93] ترتعش بین یدیه.

لکنه بعین الوقت یعلم من تکون هی؛ فهی کمحمد قلبها مسلح بالصبر و الایمان.

فارتسمت علی شفتیه ابتسامه رائعه و قال:

- (هذا مفرق الجماعات، و منغص اللذات، هذا ملک

الموت).

فکأننی بالزهراء، تراجعت ادراجها الی الوراء.. اذ تغطی فمها بیدیها لشده الصراخ الذی انتابها، لتعند فتدفن وجهها المتشنج بحراره اللوعه، والدموع و الألم، لتضعه بین طیات خمارها.

فأردف الاب یکمل کلامه: - (ما استأذن والله علی احد من قبلی و لا یستأذن علی احد من بعدی، استأذن لکرامتی علی اللَّه).

ثم اخذ صلی اللَّه علیه و آله و سلم یستنشق بقوه نفساً عمیقاً.. اذ تتنسم علیه اجنحه الملائکه فقال صلی اللَّه علیه و آله و سلم:

- (إاذنی له).

.. و ما هی الا سکنات، ثم أخذت اردان النبی تطوف بها ریح عزرائیل الملک.

و ما لبث حتی سمع صوته الثاقب یفصح عن أدبه و اجلاله لآل الرسول، فقال و هو یحنی بقامته الفارعه:

[ صفحه 135]

- (السلام علیکم یا أهل بیت رسول اللَّه).

.. فاشتد بکاء فاطمه، و اخذت الویلات تعتصرها، والغصص تکابدها، (و کأنی) بها أخذت تدور حول ابیها کالحائر، و قد اختنقت انفاسها.. فتلفع یدیها برأسها.

و کأنها قد ارتمت علی ابیها، کارتماء طائر اصابه سهم صیاد.

(اجل) اصاب السهم قلب الزهراء، فوقعت علی الاب تلوذ به مما سینهال علیها من بعد فراقه.

تناشده بالحب الذی بینهما، ثم تشمه، و هی محتضنه ایاه، لا ترخی لها یدا.

ثم تضع خدها المتجمر علی خده المتورد، و ما تلی تتحسس بأناملها موقع قلبه، فتراه مطمئناً لمناجاه اللَّه.. لکنها أخذت برأسه الشریف وضمته بین اضلعها.. و کأنها ترید ان تسمعه صراات فؤادها، و هو یردد العبرات والآهات.

فتاره تمسح علی بدنه بیدیها المرتجفتین، فتعود لترکع تحت قدمیه المسدلتین تغمرها لثماً و تقبیلاً (و کأنها تقول):

(ابتی یا لوحشتی من بعدک فأنی

لی ان اری الجمال، و لا انظرک بقربی).

.. ثم أجالت ببصرها بالاحزان الملی بالدموع، تسترجع ایامها المنصرمات حینما ماتت امها، و ترکت فی نفسها کرباً.

(ها هی امی ترکتنی والاحزان، فکرر ابی علیّ مصابها بمصابه.. و ای مصاب یا حبیب اللَّه. فلا ترقأ لی عین حتی الحق بک).

[ صفحه 136]

لیجعلها تلم برأسها المصدوع بهذا المصاب.. الذی ما اصاب الولدان للاباء قبلها.

[ صفحه 137]

فهی ستفقد من کانت تری فیه الدنیا بمرارتها سعاده.

فهو من منحها حنان ورُؤم خدیجه، و هو معلمها قبل أن یکون قائدها و نبیها و قبل أن یکون ابیها.

وها هی ستتیتم من بعده، من الام و الاب والمعلم.

وها هی نبراته تفصح عن ذلک المصاب الذی سیداهم هذا البیت حینما قال النبی لعلی:

- (فاذا فاضت نفسی فتناولها بیدک یا علی، وامسح بها وجهک).

فالتمعت الدموع فی عیون علی، بل انها لباتت تحجب عنه المرئیات لما غامت نفسه من حزن شدید، فنظر الی نبیه نظره یغزوها ذلک الحب والاخلاص والوفاء.

و کأننی بالزهراء قد انکبت علی یدیه الشریفتین تبللها بدموع عینیها، اذ تسمع کلمات ابیها الاخیره و هو یقول:

- (یا علی وجهنی الی القبله و تولَّ امری، وصلّ علیّ اول الناس).

[ صفحه 138]

فأخذ برأس حبیبه رسول اللَّه و وضعه فی حجره، و هو ما یزال یعالج خلجات نفسه، و احزانها.. فما ان التقت عیناه بعینی مقتداه هاجت فی روح علی اجمل الخواطر، حینما کان مستقلاً ظهر أطهر و اعظم العالمین، و هو یکسر و یحطم الاوثان التی کانت فی داخل الکعبه، اذ یتذکر تلک العیون المشرقه التی کانت تُحییه بفرحه لا توصف، و تدعو له بالسلامه والقوه.

عندها جعلت من علی یتوقف قلیلاً علّه یستطیع ان یجفف دموعه، و هو الان یری ذلک الظهر مسجیً بین یدیه یودع الحیاه مع بسماته و عذوبته، ثم یتسرب لمسمعه نشیج البتول و هی تئن انیناً متواصلاً.

فعظمت تلک المشاهد امام امیرالمؤمنین، و بالخصوص منظر الزهراء، التی اودعها الرسول عنده، فهو یعلم علم الیقین ما الذی سیؤول علی فاطمه من بعد

[ صفحه 139]

فراق ابیها الرسول.

فاقتربت فاطمه اکثر من ابیها کی تتأمل صورته، و هیکله، ثم ندت تبکی بمراره و حرقه:

- (و ابیض یستسقی الغمام بوجهه ثمال الیتامی عصمه للارامل) [94] ..

فأنتفض النبی و هو یسمع هذه الکلمات و قال لحبیبته بصوت واهن ضئیل حزین:

- (یا بنیه هذا قول عمک ابی طالب لا تقولیه و لکن قولی: «و ما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل افإِین مات او قتل انقلبتم علی اعقابکم».

لکن الزهراء، ما خفقت من نزله بکائها، بل اخذت بالازیاد، و لشده ما کانت تصرخ اکثر و هی تری ولدیها محتضنان لجدهما، و هما یصرخان فتصرخ اکثر بالبکاء، و کأنها تنفث افلاذ کبدها..

فیمیل الرسول نحو وصیه و أخیه و ابن عمه و صهره، فیدخله تحت ثوبه الشریف، الذی کان علیه،

فوضع رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

فمه الطاهر وسط فم علی، و جعل یناجیه من جدید مناجات طویله.

فی تلک اللحظات، افترشت الملائکه اجنحتها، و اُنیرت شموع الملکوت، و اُزهرت افنان الجنان، (فمحمد هو فی طریقه للأتیان).

اجل انها اخر اللحظات التی سیفارق بعدها محمد آل بیته الطاهرین.. سیفارق زهراءه و مرتضاه، و ریحانتیه و جمیع الاصحاب والمسلمین.

سیفارق الدنیا، تارکاً وراءه قلباً یضج بالجزع والحزن والصراخ والبکاء.

قلباً ما سالمته الایام ابداً.

.. ذلک القلب الذی اعتاد ان یفجع بأحب و أقرب الناس الیه منذ ان کان صبیاً

[ صفحه 140]

و حتی الان.. انه (قلب الزهراء الزکیه).

وها هی عنیاها سابحتان بالدموع، التی عرفت مسراها و من قدیم الزمان الی هذه المآقی التی ظلت تودع اعزاءها الی حیث ما اراد بهم اللَّه.

و هی الآن جاثمه تنتظر القضاء المحتوم، الذی ینتظره کل کائن یرتع علی هذه الارض.

فسُمع فی السماء دویاً هائلاً، واهتزت الارض هزاً کالزلزال.

یا له من یوم کدر و کمد خالد فی دنیانا، ابلغ الحزن، لیس کمثله فی ایامنا الداهمات.

ثم علت ملامح الزهراء تلک النظرات الغارقه فی الحزن و هی ما تزال جاثمه علی قدمی ابیها، و لسانها معقود بالغصص والعبرات، فلا تتمکن الاحرف ان تخرج من اوتارها.. خشیه ان تفلت منها تلک اللحظات، فتحرمها النظر الی صوره ابیها.

.. ثم علت السماء و الارض ریح عاصفه عظیمه، و کأن الکون اهتز فصاحت الزهراء صیحه ابکت الارض والسماء، حینما رأت روح محمد قد فاضت مرفرفه فی العلیاء تزفها الملائکه، و تحفها التکبیرات.. فصاحت و کأن کل شی ء توقف عن عمله، الکواکب، الشمس، الارض،

النجوم.

- (ابتاه یا ابتاه جنه الفردوس مأواه یا ابتاه الی جبریل ننعاه یا ابتاه ربه ما ادناه یا ابتاه) [95] .

[ صفحه 141]

یحله، الا الثری فی ریب المنون. فلا لذه الا بجوار محمد، و لا سعاده الا فی فجر ابتسامته و عذوبته.

و ما کنت یا مولاتی ترینه، الا خیراً عمیماً ینشر جناحیه علی الدنیا، فیخرجها من الظلمات الی النور والحقیقه.

.. فهو تلک الاجنحه النورانیه، التی تنثر ضوء نورها وسط کون حالک بالظلام، فتصبح السعاده لوناً من الوان هذا النور، و هو یتخبط العالم المقفر فیصیرهُ مبصراً.

.. و اننی واللَّه یا سیدتی لا استطیع ان اصف هذا الموقف المحزن، الذی هد کیانک.

فما کانت الکلمات تغنی عن کنه الاحاسیس التی انتابت نفسک.

فالمصیبه اذا عظمت خلت عن البکاء، والأنین.

.. وها أنا عاجزه محتاره عن وصف تلک الدموع الاثیره، التی انحدرت من مآقیک.

اذ اننی اتراجع مذهوله امام سیل هذا المصاب والحزن العظیم.

.. فعواطفک هی اعظم من ان یصفها احد من العالمین.

بلی مولاتی حقیق لک ان تکرب نفسک و تحزن.

.. فلقد فقدت تلک الروح، التی ترمز للوصال والألفه، و ترتع تحته بأسوته الحسنه کل النفوس، فتلک مصیبه عظمی حلت علی الکون.

وها هی مدینه الرسول مقفره تمور فی حزن عمیق، والشمس تسقط ضؤها باشعه باهته متکسره الزوایا، و عیناک سیدتی محتقنه الاوداج، ترشق کل من حولها بدمع الاسی، فالعواطف تبقی بالروح، و قد تتواری عن القلوب حیناً، و تهج حیناً

[ صفحه 143]

آخر.

.. و لکن هل کانت دموع و احاسیس و عواطف الزهراء تتواری عن قبلها و لو هنیئه؟ و لا یدرک تلک المکنونات و الاحزان سوی اللَّه سبحانه.

فتخیر لک سیدتی افضل نادب، و مواسی، و معزی، یلیق بمقامک الشریف و منزلتک العظیمه.

.. فما اقول

بالذی فلق الحب والنوی، و الذی علا الخلائق بجبروته و سلطانه، و کبریائیه.

فهو من یدرک هذه الرزیه، والمتکلم عن مالک السموات و الارضین جبرائیل الامین و لسان الوحی المبین.

.. فلقد ظل جبرائیل بقرب شبح البتول الضانی، و هو یناجیها، و یطیب نفسها، و یخبرها عن ابیها و مکانه فی الجنه.. و یعزیها و یسلیها بهذا المصاب، حزناً علی بکائها الذی ابکی السماء.

فکان علی «المفجوع المهدود الرکن» یستمع لتلک التعازی والمناجات.. فیکتبها و یکتب ما یخبرها جبرائیل، عما سیکون من بعدها فی ذریتها [97] .

و مع انه علیه السلام استطاع ان یفرض علی نفسه بعض من الصبر، لکن عیناه أبت ان ترقأ، و ابی ان یخفت و جیب قلبه و هو لا ینی یردد من بین الدمع بنبرات ثاکل محزون:

[(بأبی أنْتَ و أُمِّی یا رَسُولَ اللَّه! لَقَد انْقَطَعَ بِمَوْتِکَ مَا لَمْ یَنْقَطِعْ بِمَوْتِ غیْرِکَ مِنَ النُّبُوَّهِ و الأنْبَاءِ

[ صفحه 144]

وَ أَخبَارِ السَّماءِ. خصَّصْتَ حَتَّی صِرْتَ مُسَلیاً عَمَّنْ سِوَاکَ، وَ عَمَّمْتَ حَتی صَارَ النَّاسُ فِیکَ سَوَاءَ.

وَ لَوْْلا أنَّکَ أمَرْتَ بالصَّبْرِ وَ نَهَیْتَ عَن الْجَزَعِ، لأنْفدْنَا عَلَیْکَ ماءَ الشؤُونِ وَ لَکَانَ الدَّاءُ مُمَاطِلاً والْکَمَدُ مُحالِفاً، وَقلا لَکَ!

وَ لَکِنَّهُ مَا لا یُمْلَکُ رَدُّهُ، وَ لا یُسْتَطَاعُ دَفعُهُ! بأبی أنْتَ وَ أُمِّی! اذکرْنَا عِنْدَ رَبَّکَ وَاجْعَلْنَا مِنْ بَالِکَ)]! [98] .

یسکن منها الحنین.

و کل یوم یجی یکثر عویلها، اذ تنادی و تندب اباها:

(وابتاهُ واصفیاه وامحمداه وااباالقسماه، و یا ربیع الارامل والیتامی، من للقبله والمصلی و من لابنتک الوالهه الثکلی).

.. فها هی عند تربته الطاهره توسد خدیها بثراه الرطب، ثم تأخذ حفنات منه فتهیم بتقبیلها، فتنعاه ناحبه صارخه.. حتی ان یغشی علیها فیتبادر الیها النسوه المولولات لینضحن علیها من الماء، فتفیق و کان بصرها قد ذهب فتقول والدموع

[ صفحه 145]

تتذارف من مآقیها:

- (رفعت قوتی و خاننی تجلدی، و شمت بی عدوی، والکمدُ قاتلی، یا ابتاه بقیت و الهه وحیده، و حیرانه فریده، فقد انخمد صوتی، وانقطع ظهری و تنغص عیشی، و تکدر دهری.

فما اجد یا ابتاه بعدک انیساً لوحشتی، و لا راداً لدمعتی، و لا معیناً لضعفی، انقلبت بعدک یا ابتاهُ الاسباب و تغلقت دونی الابواب).

فلم تستطع الزهراء مواصله کلامها، فقد غصت بعبره قد ملئت قلبها فأجهشت بالبکاء و هی تقول:

- (یا ابتاهه من للارامل والمساکین، و من للامِه الی یوم الدین، یا ابتاهُ امسینا بعدک من المستضعفین، یا ابتاه اصبحت الناسُ عنا معرضین، و لقد کنا بک مُعظّمین فی الناس غیر مستضعفین، فایُّ دَمْعهٍ لِفراقک لا تنهملُ، و أیُّ حُزنٍ بعدکَ لا یتصل، و ایُّ جفن بالنوم یکتحل...).

.. فمدت بیدیها المرتجفتین علی خدیها تجفف الدمع.

فطافت علیها مسحه من الحزن.. و هی ترمق بطرفها نحو السماء و تقول:

- (بکتک یا ابتاه الاملاکُ، و وقفت الافلاک، فمنبرُک بَعْدَکَ مُستوحش و محرابُک خالٍ من مناجاتک، و قبرک فرح بمواراتک والجنه مشتاقه الیک الی دعائک و صلاتک).

.. فهبت ریح فی السماء، حزناً لحزنها..

و کأن الکون کان یبکی مع البتول.. لتلک الدموع المتحدره من عینیها.

.. اجل.. هذا هو دیدن الزهراء، حزن و بکاء و عویل.

فعندما یقع بصرها علی حجره ابیها الراحل، و هی ترید ان تتقدم نحوها، فتری المأذنه، فتبکی بکاءاً عسیراً حتی ان یغمی علیها علیهاالسلام.

.. فلقد سری الحزن والاسی إلی کل حنایاها.

فلا تهدأ لها زفره، و لا ترقأ لها دمعه حتی تلحق بأبیها الرسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

.. فمقلتا فاطمه لن تنسیا ذلک النور، الذی کان منبعثاً من أبیها.. والمنتشر

[ صفحه 146]

ضوءه علی العالمین.

وها هی المساء فیها الغیوم متلبده، تحمل لوناً داکناً کالدخان لحزن بنت رسول اللَّه فما فترت الریح، عن زأرها.. فصار العویل مع الزهراء یسمع من مدینه الرسول، حتی افتجع الصغیر و الکبیر، والکل یندب و یصیح (وامحمداه وانبیاه).

لکن جزع التبول و بکائها فاق کل النادبین.

فسکنت الدموع، و هدأت الحناجر عن صراخها.. إلّا دموع فاطمه و صراخها، المکظوم فی اعماق روحها.

فکل شی ء بات یردد نبراتها الثکلی، الریاح فی جوها، والامواج فی بحرها. والاعشاب فی سهولها.. و حتی الجبال.

ندباً و عزاءاً لعزائها، و ها هی تندب اباها.. و لا تنتهی من بکائها.

حتی اجتمع شیوخ أهل المدینه واقبلوا الی أمیرالمؤمنین و قالوا له:

[ صفحه 147]

طوتهما الآلام (فکأنه) یکلم نفسه الطاهره:

یریدون أن یمنعوا بضعه محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم عن أحب شی ء إلیها.

فعلی محیاه کآبه و حزن و هو یجیبهم بکل أدب:- (حباً و کرامهً).

.. عند ذلک اقبل أمیرالمؤمنین إلی بیته، یحمل معه العبرات، و الآهات.. کیف سیکلم الزهراء حبیبه المصطفی عن هذا الأمر.

فدخل فناء الدار، و قد امتلئت نفسه هماً و غماً، و هو یسمع انین فاطمه، فهی لا تفیق من اعیائها حتی یعاودها ثانیه، فتبکی حتی یغشی علیها.

فعندما رأت علیاً یطالعها بعینیه الحزینتین.. مسحت دموعها، و سکنت هنیئه، عند ذلک بادرها أمیرالمؤمنین بالکلام و أبلغها ما قد أجمع علیه شیوخ المدینه..

فرفعت رأسها و هی تحاول أن تری ما أمامها بعد ان فاضت عیونها بالدموع عند سماعها لهذه الکلمات، فابتلعت ریقها.. الملی ء بالغصص و هی تتجرعه، کی تخرج کلماتها المختنقه لتجیب علی بنبرات تغزوها اللوعه والعبره و هی تقول:

- (یا أباالحسن ما اقل مکثی بینهم و ما أقرب مغیبی من بین اظهرهم).

ثم اُجهشت بالبکاء و هی تقول: (فواللَّه لا أسکت لیلاً و لا نهاراً أو الحق بأبی رسول اللَّه). [100] .

[ صفحه 148]

.. فتأملها الوصی بعینیه المترقرقه فیها الدموع حزناً علی زکیه المصطفی قائلاً لها:

- (افعلی یا بنت رسول اللَّه).

.. لهذا أخذ أمیرالمؤمنین یشید للزهراء بیتاً بعیداً عن المدینه و أهلها، کی تطلق فیه فاطمه العنان لدموع عینیها و شجونها.

.. تخاطب فیه أباها و وحشه الفراق التی المّت فیها من بعده، «و ما یغزو روحها إلّا أمل وحید، إلّا و هو اللقاء به عن قریب قریب».

القاری ء اللبیب، لأن الکاتب من المستحیل أن تستطیع کلماته تعبر عن أشف وارق قلب تخللته تلک الرزیه العظمی.

غیر أنک تنتظر التأریخ لیفتح لک عن صفحاته سارداً ما قد حل لسیده نساء العالمین من بعد هذه الفاجعه.

أجل.. فها هو الجمع قد وفد إلی بیت بنت المصطفی.

وای جمع یا تری؟!

هل هو الجمع الذی یحمل معه الحزن، یندب الرسول و یواسی بتوله، و یحمل معه رایات عزاء نقشت علیها حروف المصاب للنبی الراحل؟!!

لکنه عکس المتصور.. الذی یخمنه العقل، لانهم جاءوا من أجل هوی النفوس، و طموحها إلی ما لا یحبه اللَّه و لا یقبل به رسوله.

فها هی حناجرهم القویه تزعق بقسوه:

- (اخرج یا علی).. فتخترق هذه الکلمات بیت المثکوله المفجوعه.. فتقوم فضه جاریه البتول لتفتح الباب لتری ما الذی جری، فی حین تعلو قسمات علی أطیاف

[ صفحه 149]

من بسمه مُره و هو یسمع فضه تجیبهم:

- (ان أمیرالمؤمنین علیاً مشغول).

.. فندّ صوت قاس: (خلی عنک هذا و قولی له یخرج و إلّا دخلنا علیه و اخرجناه ی کرها). [101] .

.. ثم یعلو جو المکان غوغاء و کلمات من هنا و هناک، حتی ان صارت لحظه، سکتت فهیا الافواه، و ارهفت فیه الاسماع، و کأن هاتفاً من السماء قد برز صوته، و بان له نور جعل العیون تسجد له اکباراً و تبجیلاً، و تعظیماً، فأن هدا الهاتف هو أقرب فی ان یذکرهم بنبیهم الراحل..

و کأن شبح محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم صار یطالعهم من وراء الباب.

فجمدت العیون و هی تتابعه بخطواته الثکلی.. و ما لبث هذا الطیف ان کلمهم بنبرات متقطعه

بالعبرات و قد بان علیها الوهن و الحزن:

- (أیها الضالون المکذبون ماذا تقولون، و أی شی ء تریدون).

فالتفت الرجل إلی حیث الصوت، و هو ینظر إلی قومه مره و إلی الباب اُخری.

فصاح:- (ما بال ابن عمک قد اوردک للجواب، و جلس من وراء حجاب).. فتحسرت سیده النساء، وارتجفت شفتاها، و ما کادت لتکمل حتی انهمرت دموعها بغزاره، فکظمت حسرتها ثم قالت:

- (طغیانک یا هذا أخرجنی، و الزمک الحجه و کل ضال غوی).

فأرتسمت علی شفتی الرجل ابتسامه ضعف، کأنما هو یسخر بها من عجزه، یبحث عن کلماته الضائعات قائلاً:

- (خلی عنک الاباطیل و اساطیر النساء و قولی لعلی یخرج).

[ صفحه 150]

والانهار، والولدان، والطعام، والقصور و جمیع ما یتعلق بهذا الباب.

لکنه سبحانه، لم یذکر کالمعتاد (الحور العین) و انما ذکر (الولدان المخلدون) [104] .

[ صفحه 151]

(رعایه لحرمه البتول، و قره عین الرسول) [105] .

أجل سیدتی تغاضی الرجل عن هذه الحقیقه الجلیه.. التی یعرفها کل مسلم، انک سلام اللَّه علیک معصومه زکیه طاهره عن تلک التهم.

لکن الزهراء الرفیعه الصابره المتحمله لکل المصائب، ما عبأت بکلامه، لانها تعرف من تکون هی و من هو.. فترکته و اجابته و هی تنتزع کلماتها انتزاعاً، و و کأنها اُجبرت علی أن تجیبه:-

(لا حباً و لا کرامه، أبحزب الشیطان تخوفنی یا هذا، و کان حزب الشیطان ضعیفاً).

.. فعلت رنات صوت الرجل، و کأن الکلمات کانت متبعثره فی فیه، فلا یعلم بماذا یجیب، غیر هواجس نفسه، فطاوعها مستسلما لها و قال:

- (ان لم یخرج جئت بالحطب الجزل، واضرمتها ناراً علی أهل هذا البیت و احرق من فیه أو یقاد علی إلی البیعه). [106] .

[ صفحه 152]

.. فانفجرت روح الزهراء بفوره، و صاحت بحرقه:

-(یا هذا أما تتقی اللَّه عز و جل تدخل علیّ بیتی، و تهجم علیّ داری). [107] .

فاشاح الرجل بوجهه و اذا بمناد یعلمه من فی الدار؟

فرشقه الرجل بعینیه القاسیتین، ینظر بهما نظره شزراء و هو یجب:

- (فاطمه، و بعلها، و بنیها).

ثم اردف مبتسماً، و قد فتح عینیه أکثر:- (اضرمها، و ان کانوا).

أشبه الخلق بنبیه الراحل؟! [108] والذین معها هم علی و سبطا رسول اللَّه و سیدا شباب أهل الجنه.

اوَ لیس علی وصیه؟!

[ صفحه 153]

اَما خاطبه سید الوری قائلاً له:

«أنت منی بمنزله هارون من موسی إلّا أنه لا نبی بعدی»..

اجل سوف یضرم النار علی تلک الباب و ان کانوا.

(نعم) الباب التی طالما وقف بقربها المصطفی یدق حلقتها، و هو یستأذن علی أهل البیت فی فجر صباح کل یوم، حینما کان یرفع صوته بالدعاء قائلاً:

الصلاه یا أهل البیت: (إنما یرید اللَّه لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا) [109] .

هذا ما قد سمعه جل المسلمین من لسان نبیهم.

فیا للعجب..

انه لم یعتبر بهذا، و حتی لو انه قد سهی عنه فکیف له ان ینسی نبرات أُم سلمه زوجه رسول اللَّه التی ما زالت تحدّث بهذا الحدیث نفسه، والذی جعل منها کتله من الحب المتوهج المکنون لآهل بیت محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

.. فما فتر لسانها ابداً و هو یردد هذا الحدیث و ینقله فی کل مجلس، و مجمع، إذ انها تفتخر أن آیه التطهیر قد نزلت فی بیتها، فهی تذکر (ان النبی صلی اللَّه علیه و آله و سلم کان فی بیتها فأتت فاطمه 3 ببرمه فیها حریره فدخلت بها علیه فقال لها:

- ادعی زوجک و ابنیک- قالت:

فجاء علی و الحسن و الحسین 8 فدخلوا علیه فجلسوا یأکلون من تلک الحریره، و هو علی منامه له، و کان تحته کساء له خیبری قالت:

و انا اصلی فی الحجره فأنزل اللَّه هذه الآیه (إنما یرید اللَّه لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم

تطهیرا) (قالت):

فأخذ فضل الکساء فغشاهم به، ثم أخرج یده فألوی بها إلی السماء ثم قال:

[ صفحه 154]

- («اللهم هؤلاء أهل بیتی و خاصتی فأذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا». [110] «انا حرب لمن حاربهم، سلم لمن سالمهم، عدو لمن عاداهم»). [111] .

فاذا کان حدیث أُمّ سلمه لم یکن وافیاً بنظر الرجل، فکیف هو بعائشه ابنه الخلیفه الاول..

و التی یحدثنا الرواه الکثیرون، بحدیثها الذی قالت فیه:

خرج رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم غداه و علیه مرط مرجل من شعر أسود، فجاء الحسن بن علی فأدخله، ثم جاء الحسین فدخل معه، ثم جاءت فاطمه فأدخلها، ثم جاء علیّ فأدخله ثم قال:

(إنما یرید اللَّه لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا). [112] .

و ما کنَّ اُمهات المؤمنین یحدثن بهذا فقط، بل قد حدث به (عمرو بن ابی سلمه ربیب النبی، و واثله بن الاسقع، و سعد بن أبی وقاص، و جعفر بن أبی طالب، و أبی الحمراء،

[ صفحه 155]

و ابن عباس، و سعید الخدری و عطیه). [113] .

.. اجل سدتی یا مظلومه محمد، المغصوب حقها، والمستخف بحرمتها، هذه هی الحقیقه التی حفظها و وعاها کل المسلمین... بل لشده ما کانوا یتفاخرون بها متبجحین مع أهل الکتاب یهوداً و نصاری من ان اللَّه قد کرم نبیهم، و أهل بیته علی سائر الانبیاء و الرسل.

و لم یقف عند هذا الحد فحسب بل تعدی حتی دخل اسواق الادباء (نظماً و نثراً).

و من هؤلاء ما نقله (المغازلی الشافعی):

بأبی خمسه هم جنبوا الرجس

کراماً و طُهرَوا تطهیرا

أحمد المصطفی و فاطمه أعنی

و علیاً و شبراً و شبیرا

من تولاهم تولاه ذوالعرش

و لقاه نضره و سرورا

و علی مبغضیهم لعنه اللَّه

و اصلاهم الملیک سعیرا [114] .

.. و هل بعد هذا و ذاک من حجه، لمن کان له سمع و هو بصیر.. و لکن یا سیدتی (الملک عقیم).

.. اجل الملک الذی جعل من الرجل یصیح منادیاً:- (اننی مضرمها).

.. فصاح صوت الزکیه برهبه:

.. فسرت رعشه فی جثه الرجل عندما تراءی من وراء الباب وجه کوجه

[ صفحه 156]

رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم، رسمت علیه خطوط من الحزن و الألم.. و عیون تلمع بالدموع.. و فی جبینه المزدهر بالنور، عبسه فائره.

فتوقفت عضلات الرجل، و اخذت یداه ترتجف، و کأن شیئاً اخافه فترک مکانه.. و مشی بعده خطوات مترنحاً، و هو یری قومه قد مسهم ما مسه من الرُعب.. فترجعوا ادراجهم.. و هم یرون حیالهم صوره المصطفی.. اذ یطالعهم بنظراته فی وجه ابنته المثکوله البتول.

.. فغضوا الابصار.. و لا اعلم.. ان کانت من خزی أو عار.. و لربما من استحیاء.. فولت اذ ذاک عنهم عزمات الهوی فی القلوب.. و هم یشهدون الزهراء تتحرک بخطواتها الثکلی.. کالخیال.. ثم تقترب من ناحیه قبر أبیها رسول اللَّه، و کأنها تفضی له بعبراتها.. و ما تنی ترفع بصوتها المتکسر النبرات برقه و حزن و دموعها تنحدر من مآقیها:

(یا ابت یا رسول اللَّه).

.. فکأنما الارض زلزلت من تحتهم رهبه للنداء.. و ای نداء.. نداء فاطمه فلذه محمد و نور عینیه.. و هی تکابد الحسرات تستنجد أباها:

(یا ابت یا رسول اللَّه، ماذا لقینا من بعدک من ابن

الخطاب و ابن قحافه)؟!! [115] .

فاستشاط الرجل، رغم ما کانت علیه نفسه من الرعب والخوف، فهو یشاهد دموع أصحابه المتجمعین حوله تجری علی خدودهم.. بل لربما تمنوا ان تنشق مواطی ء اقدامهم.. لیذهبوا فی طوایا الثری مغیبین.

ففتح الرجل عینیه بقسوه، و رشق قومه بنظره شزراء یطویها خوف و ریب.

خوف من کلمات الزهراء «بل: «هی محمد» التی جعلت من امره منوطاً

[ صفحه 157]

بالتهدید و عدم الارتکاز، فها هم بشجاعتهم و جرأتهم یذبلون حیال ما رأوه و سمعوه، لکن نفس الرجل لم یقع فیها تأثر إلّا بهذا القدر الضئیل، الذی ما لبث ان ترکه فعاد.. الی ما أتی من أجله.. غیر عابی ء و لا معتنی.

حتی ان رأی امامه القوم، و هم یتوعدونه و یتهددونه بالقتل.. ان لم یمد یده لبیعتهم الظاهریه.

فوضع یده علی سیفه، لکنه تذکر علی الحال، وصیه مقتداه، و حبیبه رسول اللَّه، الذی أمره بتألیف و کتابه القرآن بعد رحیله، و ان لا یشهر سیفاً إذا حل به هذا المصاب، و یصبر.

و تکاثفت الدموع فی محاجر عینا علی و هو یصارعها بتجلده، یتذکر حدیث حبیبه محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم «یا علی انک لاق بعدی کذا... و کذا» حینها قال و عیناه یغرقهما الأسی:

(یا رسول اللَّه انّ السیف لذو شفرتین و ما انا بعتل و لا ذلیل)،

فقال النبی و هو یحتضن علی بکیانه و دقائق روحه یطیب من خاطره:

- (فاصبر یا علی).

فنظر الامام بحب و رضا و إیمان عمیق باللَّه و رسوله:

- (أصبر یا رسول اللَّه). [117] .

أجل سیدتی صبر علی لا من خوف و لا من قله ناصر، بل قدم علیه أکثر من رئیس قبیله لیعرضوا علیه بیعتهم والنصره علی من یقف حیاله، لکنه سیدتی صبر

[ صفحه 159]

علی ذلک ابقاءاً علی تراث الامه المحمدیه التی أخذ افق مجدها یلوح فی الرحاب.هذا هو علی یا مولاتی بعدما تأکد ان الخطر محدق بدین محمد و مهدد بالخلافات التی سیدفع ثمنها الاسلام وحده، لیروی مصیر الاسلام الذی زرعه الرسول من فیش روحه و قلبه، و انه لیعلم ان هذا و ذاک انما هی خطه أحبک العدو قصتهما و رسم روایتها لیطبعها، آثمه فی وجه الدهر الذی ستتحمله اجلاجیال لاسقاط اعظم نظام و اکمله ألا و هو الاسلام...

فنظر الامام بسخریته المعهوده الی زمام عقولهم و قرأ

فحواها و ازال تنکرها و دفعها إلیهم خاویه علی عروشها فغاظتهم و صبر هو علی محنته اطاعه لأمر السماء.

علی اعداء الاسلام خططهم و مؤامراتهم، فکیف تنطلی علیه مثل هذه المؤامره التی ترید ان تحط بالاسلام فی هوه، و ترفع بالجاهلیه الی حیث ما کانت علیه قبلاً، فأرتسمت صوره غضب فائره علی جبین اباالحسن و تصرم صوته و کأنه زلزل وطأه الرجل من تحته حینما قال:

- (ویح الناس!.. ان اقل ما یقولون حرص علی الملک، و ان أسکت یقولوا جزع من الموت؟.. اما واللَّه لان ابی طالب آنس بالموت من الطفل بثدی أمه)!!

ثم صمت برهه و قد رفع برأسه نحو السماء ثم عاد یتم بصوت هادئ النبرات حازم التوکید:

- (یا اباحنظله انی اسدلت دونها ثوباً و طویت عنها کشحاً، و رایت الصبر علی هذا احجی..) ثم زجره و قال:- (انک واللَّه ما اردت بهذا إلا الفتنه و انک واللَّه طالما بغیت الاسلام شراً، لا حاجه لنا فی نصیحتک).

و لم یکن شیخ بنی اُمیه الاول فی التحریض بل کان آخرون من الاصحاب قد حرضوا الوصی علی النصره والبیعه..

اجل مولاتی یا زهراء صبر علی و خابت امانی الساعین الذین ارادوا النیل من

[ صفحه 161]

الاسلام.. فهنیاً لهذا الدین الذی رای فیکم اُمنیته، و هنیئاً للسائرین علی دربکم فی التضحیه و الایثار.. فقد حار المؤرخون عن ای موقف یصفون فیخلدون، و حقاً للتاریخ ان یملأ صفحاته بعبقکم و ان ینیر اسطره بمناقبکم.. و سجلته اقلام الکتّاب المخلصون و من ایّ مذهب کانوا [118] .

[ صفحه 162]

الحسنان یبکیان و فضه ترش علیها الماء لتتأکد من سلامه سیدتها، من انها لم تفارق الحیاه.

کانت عیونها غائره بفیش من الدموع و هی تردد بکلمات:-

(

اَبتی یا رسول اللَّه) و بین- (خلوا عن ابن عمی).

لکن الغریب والعجیب (سیدی یا اباالحسن) ان زوجتک اخذت ترسم تلک الصوره الواضحه المعالم النابضه بالاخلاص والوفاء حیث انها فی اوج الآلام و الاحزان استفاقت من غشیتها علی امل وحید... رغم اوجاعها و هی تردد متساءله:

- (این علی) فالعجب انها نسیت الضرب و اسقاط جنینها، بل انها ما اشتکت و لو بکلمه آه، بل لفظت باسم زوجها و وصی ابیها.

ان الزهراء الیوم ستغادر دارها لانها تری تراث المصطفی فی علی، فصار لزام علیها ان تدعوا و تکافح صف لصف زوجها، وها هی بنت محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم جاءت لتنضح عن الحق بلسانها الطاهر الذی اشبه ان یکون لسان سید المرسلین فکأننی بسیده النساء فاطمه قد ارتدت شبحین احدهما شبح ابیها الراحل فی هیبته و وقاره الذی کان یرعب الاعداء و الآخر شبح امها خدیجه الطهر والعفاف حینما ظلت بجنب محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم الی اخر نفس فی حیاتها، و هی تدافع عنه و تکافح غیر وانیه.

فیا لقلبک الکبیر العظیم و روحک، التی کانت تتنسم دوماً بمحمد الطهر.

فیا ایتها الملائکه تنزّلی، و سبحی من اجل هذه القدیسه التی امتزج حب اللَّه فی دمها و لحمها.. فصار متجلیاً، عندما وقفت بجنب الحق الذی تجلی فی روح و نفس علی.

[ صفحه 163]

سحبوه.

و تقدمت بخطواتها التی هی اشبه بأن تکون خطوات المصطفی ابیها.

فدخلت المسجد امام حشود المسلمین (کاللبوه) آخذه بأیدی شبلیها (الحسن و الحسین)، ثم نظرت الی العلاء، و من عینیها تستدر الدموع.. ترید ان تفصح عما اتت من اجله، فقاطعتها اللوعه، و قالت:

- (اناشدکم بحق و حرمه هذا البیت، الذی نزلت فیه آیه التطهیر من الدنس، إلّا خلیتم عن ابن عمی).

فانهد کیان الرجل، و هو یری امامه محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم حینما کان یحاجج مشرکی قریش.

وها هی فاطمه شجنته، و وریثه العصمه والطهاره، و عقیله الحکمه، و حوراء الرساله المحمدیه، تقف من جدید، لتجعل الاعناق مشرأبه؛ لتلتقط من بحر علاها.وها هی تخطب امام هذا الجمع بخطبتها المعروفه، و التی انتهل من منهلها البلغاء، والفصحاء، و استذوقوا ما تطویه من شاعریه فی مضمونها... و احفها من سر فی مغزاها.

فکأن السماء کانت تردد صدی صوتها فأمطرت جوهراً، اضاء للقلوب دربها.. فوقعت صرعی بین الحقیقه والحب.. و بین الندم والخیانه.

فلاذت بالدموع لتنتشلها من هذا العار.. و ترقرقت العیون، وارتعشت الاذهان، اذ تسمع صوت محیهم بعذوبته یخاطبهم فی طیف زهرائه.

.. (فکأننی) بک سیدتی قد تمثلت علی سلسله ربوه تعمها الازهار.. و کأن صدی نبراتک یتسلق آفاق السماء.

فانطلقت منه ملایین الحناجر، و هی تنادی و تناشد:

[ صفحه 164]

- (خلوا عن ابن عمی، یا ابابکر ما اسرع ما اغرتم علی اهل بیت رسول اللَّه، و اللَّه لا اکلمه حتی القی اللَّه).

ثم تحسرت و شجونها تکابدها و هی تقول:

- (وا اسفاه علیک یا ابتاه وا أثکل حبیبک ابوالحسن المؤتمن، و ابو سبطیک.. و من ربیته

صغیراً و آخیته کبیراً، و اجلّ احبائک لدیک، و احب اصحابک الیک، او لهم سبقاً الی الاسلام، و مهاجره الیک، یا خیره الانام فها هو یساق فی الاسر کما یقاد البعیر).

.. فانحدرت الدموع من مآقی المسلمین، و سیطر علیهم شعور غریب شعور ینبع من القلوب و حسها.

فنظر الیهم الرجل بعینیه الملتمعتین بالغضب.. و هو یفتش عن کلمات تقلل من هیبه المسلمین، لوقع خطبه بنت نبیهم.

لکنه خذل و هو یری السکینه، قد استولت علی قلوبهم و هم یبکون بقوه و حرقه.

عند ذلک التفتت الزهراء الی ناحیه قبر ابیها، فبدت عیناها و کأنهما تشرقان اذ تریان ما لا تراه الا عیونها.

فکأنها رأت قبراً تحفه اعشاب خضراء و زنابق عطریه.. و قد جعلت الطیور لها هناک مرفئاً فتحلق فوقه ثم تهوی الیه بین مغرده ولاعبه.

منظراً کأنه قطعه من جنه الخلد.

فأشرقت عیناها والتمعت الدموع وسط مقلتیها، حینما انعکس نور القبر علی وجهها، فبکت و تنهدت.. ثم قالت:

نفسی علی زفراتها محبوسه

یا لیتها خرجت مع الزفرات

لا خیر بعدک فی الحیاه و انما

ابکی مخافه ان تطول حیاتی

[ صفحه 165]

الحسن و الحسین نحو القبر.. لتفضی له بحزنها و همها ولوعتها.

فکأن الارض.. صارت تشق لها.. و هی تمشی بخطواتها الثکلی.

- (فما بقیت بالمدینه هاشمیه الا تبعتها، تلبیه لندائها) [120] .

.. کانت عیون علی تتابع بحزن فاطمه.

لکنها غامت بنظره غریبه.. فانتفض و قد تعرق جبینه و هو یکلم سلمان الذی کان بقربه قائلاً:- (ادرک ابنه محمد فأنی أری جنبی المدینه تکفئان تخسفان) [121] .

فعلی الذعر قسمات امیرالمؤمنین و هو یقول:

- (واللَّه ان نشرت شعرها، وشقت جیبها، واتت قبر ابیها، وصاحت الی ربها لا یناظر بالمدینه ان یخسف بها و نحن فیها).

فارتعش بدن سلمان، و هرع یرکض، لیدرک سیده النساء، و ما ان وصل و وجهه یعلوه اصفرار و خوف حتی امتثل امام بنت نبیه، محنی الظهر اذ قال و انفاسه تتصاعد و تتقطع و شفتاه ترتجفان:

- (سیدتی و مولاتی، یا ابنه رسول رب العالمین ان مولای امیرالمؤمنین یأمرک ان ترجعی،

[ صفحه 166]

فأنه یخاف ان یخسف بالمدینه و نحن فیها).

فأجابته علی الفور و زفراتها متوالیه.. و هی ترمی بطرفها نحو قبر ابیها:

- (یا سلمان یریدون قتل علی و ما علیّ من صبر).

فسکتت برهه ریثما تسترد قواها التی هدها المصاب بعد سماعها لکلام امیرالمؤمنین.

و ای کلام من لسان فم معصوم.. و وصی سید الرسل و الانبیاء، و باب علمه.

فلو انها لم تکن فاطمه التی ترعرعت بحضن العصمه والطهاره، والنبوه لأبت الا لتفعل، لانها تری الدنیا خاضعه لها بسمائها، و ارضها.. وانها لمظلومه، و ای مظلمه.. و قد أضطهد زوجها، و ضربت بلا ذنب.. و قتل جنین بین احشائها بغیر جرم.

اَوما آن الاوان أذن لتأخذ بثأرها.. فتجعل السماء سافلها.. و الارض عالیها. اَوما آن لها ان تکشو شجونها کأی عبد صالح مؤمن یشکو حزنه و اشجانه الی ربه و خالقه.

«لکن حاشا و حاشا» للزهراء الا ان تصبر کما صبر ابوها من قبل علی الاذی، الذی ما کابده احد فی الخلق مثله.

و هذه فاطمه تلمیذته و فلذته کبده فتأست به لانها منه، واستجابت لامر مولاها امیرالمؤمنین (علی) علی الرغم من عصمتها و حکمتها و علمها.. فقالت لسلمان:

- (اصبر- واسمع له و اُطیع).

.. فسدرت لناحیه القبر و نادت بصوت تملئه العبرات والحسرات و تغرقه الدموع.. و کأنها ودت لو تنام بقرب القبر.. فتضمها ارکانه بوسد ثراه، فصاحت بألم واسی:

-(وا محمداه وا حبیباه وا اباه وا ابالقاسماه، وا احمداه وا قله ناصراه، وا غوثاه، وا اطول

[ صفحه 167]

کربتاه وا حزناه، وا مصیبتاه وا اسوء صباحاه)..

فکأن السماء رددت هذا النداء.

.. فضج الناس بالبکاء والنحیب و صار المسجد لا یسمع فیه سوی العویل (فواللَّه قد تقلعت اساس حیطان المسجد من اسفلها، حتی لو ان رجل ینفذ من تحتها نفذ) [122] .

.. ففغرت شفتا سلمان وارتعبت خوالجه ذعراً.. و ما تزال اسنانه مصطکه و هو یقول:- (ان اللَّه تبارک و تعالی بعث اباک رحمه فلا تکونی نقمه).

.. عند ذلک ادبر نور الزهراء.. (حتی ان الارض سمع لها صدعاً هائلاً).. فجمدت العیون من شده الرعب (فقد رجعت حیطان المسجد الی خیاشمیها بعدما سطعت منها غبره التراب، التی کادت تعمی الابصار).

و تقدمت الزکیه البتول.. الی قبر ابیها.. فأرتمت علیه، تنتشل بیدها من ترب ثراه، تمررها علی خدیها الغارقه

بالدموع ثم تبکی بشهیق و هی تقبل القبر.. و تقول:

ماذا علیَّ من شم تربه احمد

ان لا یشم مدی الزمان غوالیا

صُبت علیّ مصائب لو انها

صُبت علی الایام عُدن لیالیا [123] .

[ صفحه 168]

دموع عینیها، و قد لاحت علیها معانی الوهن و الحزن.

.. فمدت بیدیها المرتجفتین و تناولت خمارها، ولاثته علی رأسها الشریف.

واشتملت جلبابها.

ثم اخذت بیدی شبلیها.. واقبلت تشق الارض بخطواتها الثکلی، فی حین

[ صفحه 170]

تطبع علیها آثاراً من التعب، والمرض، والحزن، المدموجه فی روحها الطاهره.

کانت لحظات رهیبه، و هی تقوم بدور المؤمن المدافع عن عقیدته، فی شبحها القائم المرتسم علیه سحابه من الحزن المریر، و هی شاحبه اللون مفجوعه القلب،منهده العمد، ضعیفه الجانب.

فرغم کل هذا لم تتهان الزهراء فی طلب حقها المشروع، (بعدما انکره الخلیفه علیها).

لذا توجهت الی المسجد... تحفها انوار الملکوت، و تشیعها الملائکه.

و بدت فی موکب عظیم طالما کان یُحف به ابوها من قبل.

فترکت النسوه دورهن و التففنّ حولها کالنجوم المتناثره بغیر انتظام لیتبعن قائدتهنّ:

(تلک هی ریحانه النبوه، و مثال العصمه و هاله النور المشعه، و بقیه الرسول).

.. و تهادی الموکب حتی وصل الی حیث مأربه.

.. فتعاظمت الابصار و اشرأبت اعناق القوم لتفزع عن هلع، و خوف، و دهشه من هذا القادم علیهم الذی لا یعرفون عنه شی ء سوی.. انه شبح محد لا ضیر.

فجمدت العیون، وارهفت الاسماع، ثم لم یلبثوا حتی ان اصبحوا کالاصنام.. فبدت رعشه تساور الابدان، فتغلف الشفاه، والعیون بشده و زیغ.. انها تُعرب عن الانصات و السکوت و السکون.

ثم لم یلبث نور الزهراء حتی انتصب بهیکله الحزین.. فصار شمساً ملتهبه تفرض علی الوجود تعظیمها و تبجیلها، و تقدیسها.

و صاح من فی المسجد صیحه مدویه.

- انها واللَّه بنت المصطفی، انها فاطمه البتول جاءت لنا بروح محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم؟!!

.. فضرب ستار بین النور، و بینهم.

.. کانت خلجات سیدتی ما تزال تکلمها عن العهد القدیم الذی عهدهُ لها ابوها

[ صفحه 171]

النبی الراحل.. و ذلک حقها من ارض (فدک).

.. طأطئ الجمیع رؤسهم.. حتی ان استقل نور الزهراء فی مکانه من المجلس.

فقد کان هذا النور اشبه شیئاً بنور المصطفی صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

ثم انت انّه، فسمعت من بعدها اصوات تجهش بالبکاء، و بانت للمجلس رجه هائله.

لکن الزهراء.. امهلت القلوب لتفضی.. جزءاً ضئیلاً مما قد اذنبته بحق آل نبیها.

عند ذلک انطلق الاحرف و الکلمات من لسان البتول، لتنثر جواهر الکلام.

.. فأبتدأت بحمد اللَّه والثناء علیه، ثم الصلاه علی رسوله.

فضج المجلس من جدید بالبکاء حینما سمعوا بنت نبیهم تتلفظ باسم محمد، و قد اعطت لهذا الاسم معناه.. و کأنها جددت المصاب بالنبی الراحل.. و ما امسکوا عن البکاء حتی عاد لسانه ینثر الحقیقه علی افئده الارواح التی تعشق حقاً.. اسم محمد، فأکملت تقول:

- (الحمدللَّه علی ما انعم و له الکشر علی ما ألهم، والثناء بما قدم من عموم نعم ابتدأها، و سبوغ آلاء اسداها، و تمام منن اولاها، جم عن الاحصاء عددها و نأی عن الجزاء امدها، و تفاوت عن الادراک ابدها، و ندبهم لاستزادتها بالشکر لاتصالها، واستحمد الی الخلائق باجزالها، و ثنی بالندب الی امثالها.

واشهد ان لا اله الا اللَّه وحده لا شریک له، کلمه جعل الاخلاص تأویلها، و ضمن القلوب موصولها، و أنار فی الفکر معقولها، الممتنع من الابصار رؤیته، و من الالسن صفته، و من الاوهام کیفیته، ابتدع الاشیاء لا من شی ء کان قبلها، و انشأها بلا

احتذاء امثله امتثلها (الی ان قالت سلام اللَّه علیها).

ایها الناس، اعلموا انی فاطمه و ابی محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم، اقول عوداً و بدأً، و لا اقول ما اقول غلطاً،

[ صفحه 172]

و لا افعل ما افعل شططاً، لقد جاءکم رسول من انفسکم عزیر علیه ما عنتم حریص علیکم بالمؤمنین رءوف رحیم [125] ، فأن تعزوه و تعرفوه تجدوه ابی دون نسائکم و اخا ابن عمی دون رجالکم، و لنعم المعزی الیه صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

فبلغ بالرساله صادعاً بالنذاره، مائلاً عن مدرجه المشرکین، ضارباً ثبجهم، آخذاً بأکظامهم داعیاً الی سبیل ربه بالحکمه والموعظه الحسنه، یکسر الاصنام، و ینکت الالهام [126] ، حتی انهزم الجمع و ولّوا الدبر، حتی تفرّی اللیل عن صبحه واسفر الحق عن محضه، و نطق زعیم الدین، و خرست شقاشق الشیاطین، و طاح وشیظ النفاق وانحلت عقد الکفر والشقاق و فهمتم بکلمه الاخلاص فی نفر من البیض الخماص.

و کنتم علی شفا حفره من النار، مذقه الشارب و نهزه الطامع و قبسه العجلان و موطئ الاقدام، تشربون الطرق، و تقاتون الورق، اذله خاسئین، تخافون ان یتخطفکم الناس من حولکم. فانقذکم اللَّه تبارک و تعالی بمحمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم بعد اللتیا و التی، بعد ان مُنی ببهم الرجال و ذؤبان العرب و مرده اهل الکتاب.

کلما اوقدوا ناراً للحرب اطفأها اللَّه، او نَجم قرن للشیطان و فغرت فاغره من المشرکین، قذف اخاه فی لهواتها، فلا ینکفئ حتی یطأ صماخها بأخمصه و یخمد لهبها بسیفه، مکدوداً فی ذات اللَّه مجتهداً فی امر اللَّه، قریباً من رسول اللَّه، سیّداً فی

اولیاء اللَّه، مشمّراً ناصحاً مجداً کادحاً، و انتم فی رفاهیه من العیش، و ادِعون فاکهون، آمنون تتربصون بنا الدوائر و تتوکفون الاخبار، و تنکصون عند النزال و تفرون عند القتال.

فما اختار اللَّه لنبیه صلی اللَّه علیه و آله و سلم دار انبیائه و مأوی اصفیائه، ظهر فیکم حسیکه النفاق و سمل جلباب الدین، و نطق کاظم الغاوین، و نبغ حامل الاقلین، و هدر فنیق المبطلین، فخطر فی عرصاتکم واطلع الشیطان رأسه من مغرزه هاتفاً بکم فألفاکم لدعوته، مستجیبین و للعزه فیه

[ صفحه 173]

ملاحظین، ثم استنهضکم فوجدکم خفافاً واحمشکم فألفاکم غضاباً، فوسمتم غیر ابلکم و اوردتم غیر شربکم.

- هذا، والعهد قریب، والکلم رحیب، والجرح لما یندمل، والرسول لما یقبر ابتداراً، زعمتم خوف الفتنه، ألا فی الفتنه سقطوا و ان جهنم لمحیطه بالکافرین. فهیهات منکم؟ و کیف بکم؟ و انی تؤفکون؟

و کتاب اللَّه بین اظهرکم، اموره ظاهره، و احکامه زاهره، و أعلامه باهره و زواجره لایحه، و اوامره واضحه، قد خلفتموه وراء ظهورکم، اَرغبه عنه تریدون؟ ام بغیره تحکمون؟ بئس للظالمین بدلاً.

(و من یبتغ غیر الاسلام دیناً فلن یقبل منه و هو فی الآخره من الخاسرین).

ثم لم تلبثوا، إلّا ریث ان تسکن نفرتها، و یسلس قیادها، ثم اخذتم تورون وقدتها و تهیّجون جمرتها، و تستجیبون لهتاف الشیطان الغوی، و اطفاء انوار الدین الجلی، واخماد سنن النبی الصفی، تسرون حسواً فی ارتغاء، و تمشون لاهله و ولده فی الخمره والضراء، و یصیر منکم علی مثل حز المدی، و وخز السنان فی الحشاء. و انتم الان تزعمون:

ان لا ارث لنا، افحکم الجاهلیه تبغون، و من احسن من اللَّه

حکماً لقوم یوقنون؟!! افلا تعلمون؟

بلا تجلی لکم کالشمس الضاحیه انی ابنته ایها المسلمون أأُغلب علی ارثه؟!!!

ثم سکنت لحظات قد اغرورقت الدموع وسط مآقیها و تکسرت اللوعه فی صدرها فاستأنفت تنادی:

- یابن ابی قحافه أفی کتاب اللَّه ان ترث أباک و لا ارث أبی [127] ؟ لقد جئت شیئاً فریا!

[ صفحه 174]

افعلی عمد ترکتم کتاب اللَّه، و نبذتموه وراء ظهورکم؟ اذ یقول: (و ورث سلیمان داود) [128] و قال فیما اقتص من خبر یحیی بن زکریا اذ قال: (فهب لی من لدنک ولیاً یرثنی و یرث من آل یعقوب) [129] و قال: (و أُولو الارحام بعضهم اولی ببعض فی کتاب اللَّه) [130] و قال:

- (یوصیکم اللَّه فی اولادکم للذکر مثل حظ الانثیین) [131] و قال: (ان ترک خیراً الوصیه للوالدین و الاقربین بالمعروف حقاً علی المتقین) [132] . [133] .

- و زعمتم ان لا حظوه لی و لا ارث من ابی و لا رحم بیننا، افخصکم اللَّه بآیه أخرج منها ابی ام هل تقولون ان اهل ملتین لا یتوارثان، او لست انا و ابی من أهل مله واحده؟ ام انتم

[ صفحه 175]

اعلم بخصوص القرآن و عمومه من ابی و ابن عمی؟ فدونکها مخطومه مرحوله تلقاک یوم حشرک.

و اختنقت الزهراء بعبرتها حینما قالت: فنعم الحکم اللَّه والزعیم محمد والموعد القیامه، و عند الساعه یخسر المبطلون و لا ینفعکم اذ تندمون و لکل نبأ مستقر و سوف تعلمون من یأتیه عذاب یخزیه، و یحل علیه عذاب مقیم.

و تحسرت و هی ترمی بطرفها نحو الانصار دامعه العین فتقول:

- یا معشر الفنیه، و

اعضاد المله، و انصار الاسلام، ما هذه الغمیزه فی حقی، و السنه عن ظلامتی؟! أما کان رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم ابی یقول: «المرء یحفظ فی ولده»؟!!

سرعان ما احدثتم و عجلان ذا اهاله و لکم طاقه بما احاول و قوه علی ما اطلب و ازاول. و ساقت (سلام اللَّه علیها) الخطبه الشریفه الی قولها):

الا و قد قلت ما قلت علی معرفه منی بالخذله التی خارمتکم و الغدره التی استشعرتها قلوبکم، و لکنها فیضه النفس، و نفثه الغیظ، و خور القناه، و بثه الصدر، و تقدمه الحجه فدونکموها فاحتقبوها دبره الظهر، نقبه الخُف، باقیه العار، موسومه بغضب اللَّه و شنار الابد، موصوله بنار اللَّه الموقده، التی تطلع علی الافئده، فبعین اللَّه ما تفعلون، و سیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون.

و انا ابنه نذیر لکم بین یدی عذاب شدید، فأعملوا انّا عاملون و انتظروا انا منتظرون.

ثم رمقت الزهراء بعینیها المغرورقتین بالدموع حشود المسلمین و قالت:

معاشر الناس المسرعه الی قیل الباطل، المغیظه علی الفعل القبیح الخاسر، افلا تتدبرون القرآن، ام علی قلوب اقفالها؟ کلا بل ران علی قلوبکم ما أساتم من اعمالکم، فأخذ بسمعکم و ابصارکم و لبئس ما تأولتم و ساء ما به اشرتم، و شر ما منه اغتصبتم، لتجدن واللَّه محمله ثقیلاً، وغبه وبیلاً، اذ کشف لکم الغطاء و بان ما وراء الضراء، و بدا لکم من ربکم ما لم تکونوا تحتسبون، و خسر هناک المبطلون.

و قد اجاد الشاعر سیدتی، و هو یصف تلک الساعات التی جئت بها الخلیفه،

[ صفحه 176]

تستردین حقک المغضوب فقال:

نقضوا عهد أحمد فی أخیه

و

اذاقوا البتول ما اشجاها

یوم جاءت الی عدی و تیم

و من الوجد ما اطال بکاها

فدنت واشتکت الی اللَّه شکوی

والرواسی تهتز من شکواها

لست ادری ادروعت و هی حسری

عاند القوم بعلها و اباها

تعظ القوم فی اتم خطاب

حکت المصطفی به و حکاها

فأطمئنت لها القلوب و کادت

ان تزول الاحقاد من طویها

ایها الناس ای بنت نبی

عن مواریثه ابوها زواها

هل رآنا لا نستحق اهتداء

واستحقت التیم الهدی فهداها

انصفونی من جائرین اضاعا

حرمه المصطفی و ما رعیاها [134] .

الکریم.

فما رأت شیئاً من خلیفه المسلمین.. إلّا الصمت.

عند ذلک ترکت المجلس.. و قد غام بصرها بفیض الدموع.. فعطفت علی قبر أبیها.. عل زیارته والشکوی إلیه تریح جزءاً من حزنها و لوعتها.

.. فجلست بجنب القبر الساطعه منه الأنوار.. و رمت بنفسها علی ثراه الطاهر، و هی تکلمه شاکیه له ما فعل القوم بها.. و تبکی بمراره، و تئن و تزفر زفیراً متدارکاً کأنها تنفص افلاذ کبدها.. حتی نال منها الجهد فهوت علی القبر ثانیه کهوی الجذع الساقط بلا حراک.. غیر انفاس تعلوا بصدرها حتی ابتل تراب القبر بدموعها.. فرفعت رأسها و قالت:

قد کان بعدک انباءٌ و هنبثه

لو کنت شاهدها لم تکثر الخطبُ

انا فقدناک فقد الارض و ابلها

واختل قومک فاشهدهم فقد نکبوا

[ صفحه 178]

أبدت رجال لنا فحوی صدورهم

لما فقدت وکل الارث قد غصبوا

تجهمتنا رجال واستخف بنا

جهراً و قد ادرکونا بالذی طلبوا

سیعلم المتولی ظلم خاصتنا

یوم القیامه عنا کیف ینقلب [137] .

و هو یشعر بندم و خیبه، قائلاً:

- (صدقت).

و علی الفور دعا بکتاب، فکتبه لفاطمه برد فدک إلیها.. و ما أوشکت الزهراء ان تخرج من عنده، و فی یدها الکتاب، و خواطرها تحفها بالآمال التی بنتها من أجل المستضعفین، و اتحاد شوکه المسلمین، و سد حاجات المحتاجین..

لکن خیالاً أسوداً خیم علی تلک الخواطر، فمنعها عن الاسترسال فی حلمها الجمیل هذا.

[ صفحه 179]

اجل: دخل الرجل بوجهه الذی أشبه أن یکون بصخره ملساء تحت لیله ماطره.. ثم حرک طرفه بدهاء و قال متأفئفاً:

- (ما هذا الکتاب)؟!

فالتفت الخلیفه إلیه و هو یضع دواته من یده قائلاً:

- (إن فاطمه ادعت فی فدک و شهد لها أُم أیمن و علی وولداها، فکتبته).

فأدار عمر برأسه نحو بنت نبیه واجتذب الکتاب من بین یدیها.. ثم مزقه تمزیقاً، و رمی بنفایاه فی فضاء المکان [138] و هو یردد قائلاً:

- هذا فی ء المسلمین، ان أوس بن الحدثان و عائشه و حفصه یشهدون علی رسول اللَّه بأنه قال: «إنا معاشر الانبیاء لا نورث ما ترکناه صدقه».

.. فلیت شعری سیدتی من تلک فی الوجود، کی ترد شهادتها.

أو ما شهد هو والمسلمون ذلک المنظر الذی لا ینساه التأریخ، ذلک المنظر الذی اجلی النبی عن ابنته حقیقه سامیه.

.. حینما خرج علی سکینه و هو ممسک بید ابنته فاطمه، و ینادی بنبرات ثاقبه یغبطها الفخر، و قد توجتهما شمس الافق بأشعتها فصاح منادیاً:

- (من عرف هذه فقد عرفها و من لم یعرفها فهی فاطمه بنت محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم و هی بضعه منی

[ صفحه 180]

و هی

قلبی و هی روحی التی بین جنبی).

و فی بعض الروایات: «فاطمه منی یبسطنی ما یبسطها و یقبضنی ما یقبضها».

و هذا ما رواه الفریقان [139] . و تناقلت أصحاب التواریخ سنه و شیعه علی ان (رسول اللَّه أعطی فدکاً لابنته و ذلک فی تفسیر «و آت ذا القربی حقه»). [140] .

والاعجب بل الاغرب سیدتی، ان الرجل یرد شهادتک و انت بضعه نبیه سید الانبیاء و الرسل، و الذی انزل اللَّه علیه الوحی والتنزیل الذی بین یدیه و هو ینقل (آیه التطهیر) التی اشرنا إلیها سابقاً، والتی تجلی عن طهارتکم من کل رجس.

فکیف یرد شهاده من أذهب اللَّه عنهم الرجس و طهرهم تطهیراً، و یأخذه بشهاده عائشه.

و من ورائهم امهما فاطمه، و قد شدت علی بطنها حجراً، فاستوی بدنها کالجدار من شده ضعفه.. و هذا ما قد اوضحه اللَّه سبحانه و تعالی، ولم یجعل فیه متشابها حتی یبرز فضل هذا البیت الطاهر. فقال عز و جل:

(و یطعمون الطعام علی حبه مسکیناً و یتیماً و اسیراً.. إنما نطعمکم لوجه اللَّه لا نرید منک جزاءاً و لا شکوراً انا نخاف من ربنا یوماً عبوساً قمطریرا، فوقیهم اللَّه شر ذلک الیوم ولقیهم نضره و سروراً و جزاهم بما صبروا جنه و حریراً، و هکذا إلی قوله تعالی و کان سعیکم مشکرواً) [142] .

.. فلقد خلدت فاطمه و بعلها و ولداها فی هذه الآیه الکریمه.

والتی ابانت تلک الرفعه والمنزله العظیمه لهم عنداللَّه.

.. ام انهم نسوا منزله الحسن والحسین.. فکیف لا یقبلان شهادتهما و قد رأیا بأم عینهما، و شهد معهم کل المسلمون کیف ان الرسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم قبل بیعتهما (تحت الشجره).. للعلم؟!

ان البیعه لا تقبل إلّا من البالغ العاقل الراشد.

.. فقبِلَ النبی بیعتهما لما یحملانه من علوم و حکمه.. رغم صغر سنهما فکیف

[ صفحه 182]

یرفض الرجل شهاده من قِبَلَ رسول الاسلام شهادتهما. و هو العالم بهما و من یکونان.

افلم یسمع نبرات رسول اللَّه العذبه التی لا تنی تردد دوماً أمام جمیع المسلمین و هو محتضن لریحانتیه.

«الحسن والحسین إمامان إن قاما أو قعدا».

و اذا انکروا هذا، فهل ینکرون نورکم سیدتی، الذی بزغ علی هذا الکون المظلم واکتسح الدنیا بأشراقه.. و اخاف الکفره والمشرکین.

فیا لجرأتهم التی جعلتهم ینسون نورکم الذی زاد فی فخر الاسلام والمسلمین بنبیهم و آل

بیته.

فبنور هذه الوجوه الکریمه عنداللَّه، (بآهل الرسول النصاری).

حینما ارادوا ان یتبینوا الکاذب منه و من خصمه.

فخرج المصطفی و علیه مرط من شعر اسود و هو یحتضن ریحانته الحسین و آخذ بید الحسن، و شجنته، فاطمه تمشی خلف أبیها و وصیه علی خلفها.. والرسول ینادی:- (اذا دعوت فأموا). [143] .

.. فسری الهلع والخوف فی قلوب رهبان النصاری.. فنادی رئیسهم:

- (یا معشر النصاری انی لاری وجوهاً، لو سألوا اللَّه أن یزیل جبلاً من مکانه لازاله بها، فلا تباهلوا فتهلکوا، و لا یبقی علی وجه الأرض نصرانی إلی یوم القیمه) فقالوا:

- (یا أباالقاسم اقلنا، أقال اللَّه عثرتک).

فالتفت النبی و طیف ابتسامه تعلوه، و قال لآل بیته:

-(لو لاعنوا لمسخوا قرده و خنازیر، ولاضطرم علیهم الوادی ناراً، و لاستأصل اللَّه نجران

[ صفحه 183]

و أهله، حتی الطیر علی رؤوس الشجر، و لما حال الحول علی النصاری کلهم حتی یهلکوا).

و هذا ما قد ذکرته تفاسیر العامه والخاصه بأجمل معنی، واجادوا فی ذلک [144] ، اذ قال تعالی: (فقل تعالوا ندع ابناءنا و ابناءَکم و نساءنا و نساءکم و انفسنا و انفسکم) [145] .

.. اجل فضلّ اللَّه هؤلاء علی العالمین، لیباهل بهم رسوله الکریم.. و لو انه قد وجد من یقوم مقامهم لاستبدلهما، والرسول هو اعلم بالمؤمن المتکامل.

ففضلّ هؤلاء الأربعه علی کبار الصحابه، لِما بلغا من المقام المحمود عنداللَّه. [146] .

و بهذه الآیات ما یثلج بأقلها الصدور، و تطمئن بالتصدیق معها النفوس، مع ترکنا الکثیر من الحجج والبراهین التی تدل علی صحه شهاده سیدا أهل الجنه.

[ صفحه 184]

سیدتی و مولاتی ماذا اقول، و عن أیه منقبه اُحدث، کی ارسم اُفقها علی هذه الورقه.

فماذا اقول و انا اری الحقیقه المتجلیه فیکم، و لا اعلم هل لاحد ان ینکر کل هذا.

وای حجه واهیه نسبها الیک، و کیف سولت لهم انفسهم ان یردوا شهاده هؤلاء الکرام علی اللَّه و رسوله وادعوا ان (فدکاً فی ء للمسلمین). و متی کنت سیدتی لا تفیئین حتی بثوبک علی الفقراء.

و هل رآها المسلمون یوماً قد سکنت القصور المنیفه؟!

ام قد رأوا علیاً قد لبس الحریر و الدیباج، وانتعل بنعل الملوک؟!

ام ان عمر قد نسیّ امراً رآه المسلمون، حینما اراد علی ان یتزوج و لیس لدیه ما یستحل به ابنه عمه..

اَو ما کان یتذکر مجی الزهراء الی ابیها فی المسجد؟!

و قد غارت عیناها و یبست شفتاها، و ولداها من حولها یبکیان تشکی لابیها رسول الانام، الذی یملک الدنیا و ما فیها. قائله له و هی لا تستطیع ان تنطق بکلماتها:- (الجوع الجوع یا اَبتی) [147] .

.. فتترقرق الدموع وسط مقلتی النبی.. و هو یضع اصبعه الشریفه فی فیها کی یجعل برکه اصبعه تعم ابنته فتصبرها.

و فعلاً ظلت هکذا الزهراء دوماً، تشتکی المرض والجوع، والتعب.

حتی انها رجت من ابیها خادماً لکنه صلی اللَّه علیه و آله و سلم علمها التسبیحه التی عُرفت

[ صفحه 185]

بتسبیحه الزهراء.

فوکل اللَّه لها ملکاً یعینها تکریماً لها لما تحملت وقاست من اجل رضا اللَّه.

و خیر من وصف هذا المقام و المقال هی:

ام اَیمن الشاهده علی ضیق عیش الزهراء اذ قالت علی لسان الشاعر:

و قالت ام ایمن جئت یوماً

الی الزهراء

فی وقت الهجیر

فلما ان دنوت سمعت صوتاً

وطحناً فی الرحاء له الهدیر

فجئت الباب اقرعه ملیاً

فما من سامع او من مجیر

اذ الزهراء نائمه سکوت

وطحن للرحاء بلا مدیر

فجئت المصفطی شکراً لربی

باتمام الحباء لها جدیر

رآها اللَّه متعبه فألقی

علیها النوم ذو المن الکبیر

ووکل الرحی ملکاً مدیراً

فعدت و قد ملئت من السرور

[ صفحه 186]

و حفنات التراب ما زالت بقبضتها..

فتبادرن النسوه هارعات لها ملبیات فنضحن علیها الماء.

[ صفحه 187]

فأفاقت و شفتاها تعبر عن اساها اذ تقول:

- (رفعت قوتی و خاننی تجلدی.. و شمت بی عدوی، والکمد قاتلی، یا ابتاه).

.. ثم انفجرت باکیه.. و هی تردد:

(بقیت و الهه وحیده، حیرانه فریده. فقد انخمد صوتی، وانقطع ظهری و تنغص عیشی و تکدر دهری، فما اجد یا ابتاه بعدک انیساً لوحشتی و لا راداً لدمعتی).

فبکت النسوه اللائی کن بقربها.. و نادت یا ابتاه:

ان حزنی علیک حزن جدید

و فؤادی واللَّه صب عنید

کل یوم یزید فیه شجونی

واکتیابی علیک لیس یبید

فأی دمعه لفراقک لا تنهمل و

أی حزن بعدک لا یتصل

و أی جفن بعدک بالنوم یکتحل

رمیت یا ابتاه بالخطب الجلل

.. (و لم یکن الرزیه بالقلیل، فمنبرک بعدک مستوحش، و محرابک خال من مناجاتک، و قبرک فرح بمواراتک، فوا اسفاه علیک إلی أن أقدم علیک).

.. ثم شهقت و انت أنه کادت روحها تخرج ثم قالت:

قل صبری و بان عنی عزائی

بعد فقدِ لخاتم الانبیاء

عین یا عین اسکبی الدمع سحا

ویک لا تبخلی بقیض الدماء

یا الهی عجل وفاتی سریعاً

قد نغصت الحیاه یا مولائی

إلیه الزهراء، بعینیها الغائرتین بالدموع، و بقیت تنظر فی وجهه عله یسکِّن شیئاً من عبرتها المتقده.. ثم قالت له:

- (یابن أبی طالب اشتملت شمله الجنین، و قعدت حجره الظنین نقضت قادمه الاجدال، فخانک ریش الاعزال).

.. فنزلت الدموع علی خدیها و غصت غصه فی صدرها، ثم قالت:

- (هذا ابن أبی قحافه یبتزنی نحیله أبی و بلیغه ابنی.. لقد أجهر فی خصامی والفتیه الد فی کلامی حتی حبستنی قیله نصرها، والمهاجره وصلها و غضت الجماعه دونی طرفها، فلا دافع و لا مانع.. خرجت کاظمه وعدت راغمه).

فاُجهشت بالبکاء، ثم عادت و أکملت تقول:

- (أضرعت خدک یوم اضعت حدک افترست الذئاب و افترشت التراب ما کففت قائلاً و لا اغنیت باطلاً و لا خیار لی لیتنی مت قبل هنیئتی و دون ذلتی عذیری اللَّه منک عادیاً و منک حامیاً، ویلای فی کل شارق، ویلای فی کل غارب مات العمد و وهت العضد، شکوای إلی أبی و عدوای إلی ربی، اللهم انت أشد قوه و حولاً و أشد قوه و حولاً و أشد بأساً و تنکیلاً).

فتعرق جبین الوصی، و هو یحاول ان یسکن من احزان زوجته فقال:

- (لا ویل علیک، الویل لشانئک، نهنی عمن وجدک یا ابنه الصفوه و بقیّه النبوه، فما ونیتُ عن دینی و لا اخطأت مقدوری، فان کنت تریدین البلغه، فرزقک مضمون و کفیلک مأمون و ما أُعد لک افضل ممّا قطع عنک، فاحتسبی اللَّه).

.. فأبصرت بوجه علی و هی تحمل ذلک الاکبار و الاعزاز له و قالت:

- (حسبی اللَّه) وامسکت. [148] .

[ صفحه 189]

نحل جسمها، و ذاب لحمها، وجف جلدها علی عظمها، و غارت عیناها، و صارت کالخیال.

.. و ما زالت معصوبه الرأس باکیه العین، محترقه القلب.

فتطوف بها الذواکر فترجعها ایامها النصرمات، حینما کانت ترتع بین احضان صدر ابیها و روحه العطوفه.

.. فریثما تصاب بدوار فی رأسها.. فتنفجر باکیه صارخه و هی تقلب بأناملها علی شعر ولیدها الحسنین و تقول:

- (این أبوکما، الذی کان یکرمکما و یحملکما مره بعد مره، أین أبوکما، الذی کان أشد الناس شفقه علیکما، فلا یدعکما تمشیان علی الأرض). [149] (المقصود هنا أبوکما الرسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم)..

فیزداد حزنها أکثر و هی تتذکر انقطاع الوحی عن بیتها، و فراق والدها.

فتستوحش اذا جنها اللیل لفقد صوته، الذی کانت تسمعه یترنم و یسمو بین حنایاها و هو یرتل القرآن.

فتری نفسها مغصوبه الحق بعد أن کانت فی ایام أبیها عزیزه مکرمه یحوطها بحنانه و یطبع علی وجهها الطاهر قبلاته التی اعتادتها منه، و کانت غذاءها صباحاً و مساءاً. فترثیه قائله:

اذا مات یوما میت قل ذکره

و ذکر أبی مذ مات واللَّه ازید

[ صفحه 190]

اذا اشتد شوقی زرت قبرک باکیاً

انوح واشکو لا أراک مجاوبی

.. اجل أخذ حزن فاطمه یزداد مع اللحظات.. فصار حزنها یفوق حزن العالمین.

فطالما کان یراها أمیرالمؤمنین، و هی تفتش عن قمیص رسول اللَّه، الذی اُغتسل فیه.. حتی انه اشفق لحالها، فأخرجه لها.

فرآها تقربه إلی شفتیها فتقبله و تشمه و تضمه إلی صدرها، علّه یسکِّن من جمرتها.. لکنه اصبح کقمیص یوسف.

فقد کادت تفارق حیاتها حینما تراه، فسارع علی فغیبه عنها.

لکن الزهراء لن تنته من القمیص، حتی تقع عینیها مره اُخری علی لمسه من لمسات أبیها.

.. کل هذا ترک الاثر الکبیر فی نفسیَ الحسن و الحسین.

فهما لم ینیا ان یترکا امهما قلیلاً، حتی یریاها سابحه فی بحر من الدموع، فیرجع بهما الماضی و خواطره الجمیله، فکأن لسان حالهم یقول:

(أین الابتسامه والفرحه یا اُماه.. فقد غارت تلک العیون الرائعه واکتحلت بخیالات التوجع والألم).

.. اجل نسی عصفور البر تغریده علی الافنان.

و نسی العبیر نسیم رسائل حبه، التی کانت تعطِّر الارجاء.

و هذه الکواکب فی سمائها، والشموس فی افلاکها، والازهار فی ریاضها والأعشاب فی مروجها، صارت تعیش فی حزن.

تعیش علی أنات و نحیب و عویل.. قرب بیت الأحزان.

انها لتحزن لهذه الدموع و تلک الصرخات التی انطلقت من منبع روح فاطمه.

(بلی سیدتی).. ضجرت مدینه ابیک ذلک النحیب.. واحبته بل عشقته الطبیعه لانها تحب البراءه.. والعفه.. التی تنطویان فی شخصک. تلک الطبیعه التی تودّع

[ صفحه 191]

الزهراء و بکاءها.. کل یوم.

حینما تتواری الشمس خلف الافق.

فیأتی علی فیرجعها إلی بیتها، الذی تذکرها زوایاه و حواشیه بشبح محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

.. هکذا کان شأن صباحها و مسائها.

فلم تزل تبکی بکاء یعقوب لیوسف، حتی ذهب بصرها ذهاب الصبر، فلم تستطع عن یوسفها صبراً.

ان اللقاء قد اقترب.

فاقتربت منها أُم سلمه.. المؤمنه الصالحه.. و هی تصطنع التبسم و تکتم الدمعه قائله:

- (کیف أصبحت عن لیلتک یا بنت رسول اللَّه).. فأجابت البتول من بعد صمت لیس بالطویل.. و هی تئن:

- (أصبحت بین کمد و کرب، فُقد النبی و ظُلم الوصی، هُتک واللَّه حجابه من أصبحت امامته مقتضیه علی غیر ما شرع اللَّه فی التنزیل و سنها النبی صلی اللَّه علیه و آله و سلم فی التأویل).

ثم تحسرت و قالت و قد التهبت عیناها بحمره متجمره:

- (لکنها احقاد بدریه، و ثارات اُحدیه، کانت علیها قلوب النفاق مکمنه، لامکان الوشاه،

[ صفحه 192]

فلما استهدف الأمر، أرسلت علینا شابیب الاثار من مخیله الشقاق، فینقطع وتر الایمان من قسی صدورها، و لبئس ما وعداللَّه من حفظ الرساله، و کفاله المؤمنین، احرزوا عایدتهم غرور الدنیا بعد استنصار عمن فتک بأبائهم فی مواطن الکرب و منازل الشهادات).. الی نهایه کلامها سلام اللَّه علیها.

.. فأعادت النساء قولها علی رجالهن.

فجاءت وجوه المهاجرین و الانصار و هم یبدون اعتذارهم للصدیقه الطاهره قائلین:

- (یا سیده النساء، لو کان أبوالحسن ذکر لنا هذا الأمر، من قبل ان نبرم العهد و نحکم العقد لما عدلنا إلی غیره).

فتحسرت بلوعه، و نزلت دمعه من مقلتیها، و قد تصرم صوتها و هی تقول:

- (الیکم عنی فلا عذر بعد تعذیرکم و لا أمر بعد تقصیرکم).

کان قد بدر منهما، و کل املهما ان یمحوا ما لعله علق بنفسها فی ذلک الیوم.

حینما ابیا علیها ان یکون لها نصیب من أرض فدک، التی خلّفها ابوها لها.

و کان شعور الخلیفه یستحثه ان یلتقی علیاً، الذی ظل عفاً نبیلاً صافی الروح والقلب، والذی لم یفکر یوماً فی ان یلج مع خصمه برغم ما بدر عنه.. بل عسی ان یکون الاول و الاخیر بین الناس من آبی علی من ناصره ان یتحدث أو یجرح کرامه

[ صفحه 193]

غریمه أو یحط من قدره.

.. و استأذنا الشیخین علی فلذه المصطفی.

فأبت سیده الاحزان، حتی ان عمر أتی علیاً فقال له:

- (ان ابابکر شیخ رقیق القلب، و قد کان مع رسول اللَّه فی الغار فله صحبته، و قد اتیناها غیر هذه المره مرات نرید الاذن علیها، و هی تأبی ان تأذن لنا، فأن رأیت تستأذن لنا علیها فافعل).

.. فنظر علی الی عمر.. و قد فاض من عینیه و میض من الاشفاق.. رغم ما تحمل من أذی و ألم بسببهما و قال: (نعم).

فدخل علی علی فلذه محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم یترجاها فی ان تأذن لهما، کأنه ولی لهم، و لم یکن الخصم و الغریم.

فنظرت إلیه الزهراء نظره دهشه و اعجاب، فی حین کانت مقلتاها تستدر منها الدموع، فقالت:

(واللَّه لا أأذن لهما و لا اُکلمهما کلمه من رأسی حتی القی أبی فاشکوهما بما صنعاه وارتکباه منی).

لکنها سمعت صوت علی الرقیق و هو یقول لها:

- (انی ضمنت لهما ذلک).

فقالت و هی تمسح دموعها، و لما رأت من توسل و ترج من علی زوجها،

قالت:

- (ان کنت قد ضمنت لهما شیئاً فالبیت بیتک والنساء تتبع الرجال لا اخالف علیک بشی ء فأذن لمن أحببت).

.. أنت سیدتی حقاً أن تکونی سیده نساء العالمین من الاولین و الآخرین، لأنک مثال للمرأه الصالحه والزوجه المطیعه.

لانک ما اردت اغضاب زوجک أو عدم اطاعته بهنه.. و ذلک هو التکامل فی

[ صفحه 194]

الشخصیه و خوالجها و مشاعرها.

.. فأنک بهذه اللحظه رغم ما تعانین من مرض کانوا هم مسببیه رضیت و قبلت بما اراده منک زوجک.

فیا لعظمه روحک.. و هنیئاً لنا.. أن نقتدی بمن هی أهل للاقتداء.

.. أجل خرج علی فأذن لهما بالدخول علی بنت المصطفی الرسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم، فدخلا و قرءآها السلام فلم تجب.

فالتفت أحدهما نحو الآخر یستفسران لکن؟!!

ثم تقدما فقعدا امامها فحولت وجهها عنهما فتحولا و استقبلا وجهها سلام اللَّه علیها حتی فعلت مراراً، ثم قالت:

- (یا علی جاف الثوب).. ثم قالت للنسوه اللائی حولها.

- (حولن وجهی).

فلما حولن وجهها حولا إلیها و سألها أن ترضی عنهما، و تصفح عما کان منهما الیها فقالت بنبرات حزینه:

- (أنشدکما باللَّه، اتذکران رسول اللَّه استخرجکما فی جوف اللیل بشی ء کان حدث من أمر علی فقالا:

- (اللهم نعم)، فقالت:

- (انشدکما باللَّه هل سمعتما النبی یقول: «فاطمه بضعه منی و أنا منها من آذاها فقد آذانی و من آذاها فی حیاتی کمن آذاها بعد موتی» قالا:

- (اللهم نعم) فقالت:

- (الحمدللَّه).

ثم رفعت یدیها و هما ترتجفان و قالت بقنوت:

- «اللهم أشهدک فأشهدوا یا من حضرنی، انهما قد آذیانی فی حیاتی و عند موتی، واللَّه لا

اکلمکما من رأسی کلمه حتی القی ربی فاشکوکما إلیه بما صنعتما بی وارتکبتما

[ صفحه 195]

منی». [150] .

.. فکان وقع کلمات الزهراء اشد من وقع ضربات السیف علیهما.

فمادت الارض من تحتها.. و دارت کالرحی.. حتی سارا من هول ما لقیا یترنحان.

عند ذلک دعا أبابکر بالویل و الثبور، و قال و هو یطفق برأسه و یضمه بین یدیه:

(لیت اُمی لم تلدنی).

و غادرا الدار و قد خبأ املهما فی أرضاء زهراء محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

فی تلک اللحظات التفتت الزهراء نحو علی و قالت و هی حابسه لجأشها:

- (قد صنعت ما اردت)؟ قال: (نعم) فاردفت:

- (فهل أنت صانع ما آمرک)؟

فقال متألماً لحالها:- (نعم).. فقالت و هی تزفر بحرقه:

- (فأنی أنشدک اللَّه أن لا یصلیا علی جنازتی و لا یقوما علی قبری).

[ صفحه 196]

أنی اذ کنت بأرض الحبشه، رأیتهم یصنعون شیئاً أفلا أصنع لک؟ فقالت الزهراء- نعم).

(فدعت أسماء بسریر فأکبته لوجهه، ثم دعت بجرائد فشدته من قوائمه، ثم جللته ثوباً، و قالت: هکذا رأیتهم یصنعون). [151] .

فقالت سلام اللَّه علیها و قد اشرقت سرائرها، و فاض نور دافق رائع الجمال من عینیها، و کأنها مخلوق جدید، تخلت عن کل احزانها التی کانت تمتلک روحها.

[ صفحه 197]

.. ففغرت شفتیها، و توردت و جنتاها و قد افترت عن بسمه فیاضه بالبشر و الفرحه:

- (اصنعی لی مثله، استرینی سترک اللَّه من النار.

- ثم أردفت:- ما أحسن هذا و أجمله لا تعربه المرأه من الرجل).

فدهشت اسماء دهشه عظیمه، و هی تری کل هذا الحبور والفرح یعلو سیدتها، بعد ان فارقتها الابتسامه عند رحیل أبیها الرسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

[ صفحه 198]

الیه، وهمست بهدوء:

- (صدق رسول اللَّه).. و علی یسمع هذه الکلمات.. فظل ساکتاً لا یقوی علی لفظ کلمه.. فتنوب عنه الدموع..

انه فهم ما تعنیه.. فقد حضرته الصوره القدیمه، الصوره التی ما فارقت الزهراء، یوم عادت الرسول فی بیت عائشه، فحدثها بما ابکاها، ثم بما اضحکها.

فکأن هذا کان بالامس.. ثم یلتفت أبوالحسنین إلی جانبه فیری ولدیه صامتین أمام رهبه ما یریان.. و قد جمدت الدموع فی مآقیهما.. و لا ادری ان کانا کذلک لانهما یریان المصیر، الذی سیؤول بأمهما.. ام لانهما یخافان ان یؤذیانها ببکائهم، أو بعبسه الم تصدر منهما.

ثم تنتقل النظرات والعبرات إلی زینب الصغیره.

[ صفحه 199]

التی أقتسمت ملامحها من الجد و الأب و الام و الاخوین.

زینب التی لم تنتهل تماماً من حنان الام، لان الایام لم توصع لها ذلک.. بل لم تترفق بحداثه سنها، فکبرت سنینها القلائل هذه علی الحزان والدموع.. فصارت عالمه بخبایا الامور.. والمورثه من اُمها مالا یعلمه إلّا المعصوم.

.. فکان قلبها الصغیر السریع الخفقان یشعر بفداحه المصیر.

وها هی الآن راکعه عند قدمی اُمها. فیعیها ما تری فتحتفظ بالسکون.

لکن عبرتها لم تقاوم فتجهش باکیه صارخه بقوه.. فترتمی کعادتها علی صدر والدتها، کما تفعل کلما احزنها امر.. و تدفن وجهها فی الصدر الدافی ء، فتشعر بانفاسه المختنقه، فتذهب مره اُخری فی نشیج مکتوم.

ثم تلوح علی وجه الام سحابه رقیقه مترفعه من الرثاء للبنت الصغیره وللغلامین.

لکنها تبدو متحمله کل هذه الانظار الحزینه، التی تدور من حولها.. فی وجوه من تحبهم.

فیسرع الحسین إلی جانبها.. و یسعی الحسن لیتناول کفیها.

فتجتمع القبلات بقبله لیطبعاها علی العیون التی ستفارقهم عما قلیل.. فیلثمان ایدها

فی خشوع و أنّات و زفرات.

- (اُماه اُماه بالامس فُجعنا بجدنا والیوم أنت).

فیرتمی الجمیع فی الحضن الطاهر و تختلط مدامعهم بدموع اُمهم.. و هم ما یزالون فی دهشه.

- (اَو حقاً ستفارقنا اُمنا البتول).

و وئیداً وئیداً یترفق الاب بالاولاد حتی خلفوا المکان.. عند ذلک عاودت الزهراء حدیثها فی خفوت:

[ صفحه 200]

لاعزاء لها ورزیه لا خلف لها)..

فبکیت و بکا.

فأخذ راسها و ضمها إلی صدره الشریف ثم قال:

- (أوصینی بما شئت فأنک تجدینی امضی فیها کما أمرتنی به واختار امرک علی أمری).

فتنفست الصعداء و قالت:

[ صفحه 201]

- (جزاک اللَّه خیر الجزاء یا بن عم رسول اللَّه).

ثم أوصته بأن یتزوج بعدها امامه بنت اختها زینب، لانها ارحم و أرءف بأولادها.

لان علی ما عرف امرأه قبل و فی حیاه الزهراء تکافی ء بنت المصطفی.

فکانت فاطمه نعم الزوجه الصالحه المطیعه.

.. ثم اردفت تقول بصوت متکسر.. و قد ازداد وجهها استبشاراً.

- (واتخذ لی نعشاً و لا یشهد احد جنازتی، من الذین ظلمونی واخذوا حقی و ان لا یصلی علیَّ أحد منهم و لا من اتباعهم، و ادفنی باللیل اذا هدئت العیون و نامت الأبصار).

فاغرورقت مآقیها بفیض الدموع و هی تقول:

- (اذا انا مت فتول أنت غسلی و جهزنی وصل علیَّ و انزلنی فی قبری والحدنی، و سو التراب علیَّ واجلس عند رأسی قباله وجهی فاکثر من تلاوه القرآن، والدعاء فأنی أأنس بسماع صوتک، و انها ساعت یحتاج بها المیت الی اُنس الاحیاء، و انا استودعک اللَّه تعالی و أوصیک فی ولدی خیراً).

فدخلت زینب راکضه نحو حجر اُمها تبکی.

فاحتضنتها البتول و قالت:

- (اذا بلغت فلها ما فی المنزل، ثم اللَّه اذا توفیت، لا تعلم أحداً إلّا أُم سلمه و اُم أیمن و فضه.. و من الرجال ابنیّ والعباس و سلمان و عماراً والمقداد و أباذر و حذیفه..).

.. ثم اجهشت ببکاء مُر و قالت:

- (انی احللتک من ان ترانی بعد موتی فکن مع النسوه فیمن یغسلنی).

ثم شهقت واخذت تبکی بحرقه.. فمالت قسمات علی بالعطف والحب و غام بصره بالدموع فقال:

- (یا سیدتی ما یبکیک): فقالت علی الفور و بألم:

- (أبکی لما تلقی بعدی)، فقال:

[ صفحه 202]

- (لا تبکی فواللَّه ان ذلک لصغیر عندی فی ذات اللَّه).

.. ثم قالت له و هی باکیه..:

- (لا یؤذن بها الشیخین).

.. لکن هذه الضاویه التی اشفت علی النهایه، التی سینزل فیها المصاب.

فی رضوانک و جوارک و دارک دارالسلام).. فقالت تنادی:

- (هذه مواکب أهل السموات و هذا جبرائیل و هذا رسول اللَّه و هو یقول:

یا بنیه اقدمی فما امامک خیر لک.. فسلمت علی جبرائیل و علی النبی و علی ملک الموت، فسمع حس الملائکه و وجدت رائحه الطیب کاطیب ما تکون).

فالتفتت نحو اسماء و قد اُزهر وجهها و اشرقت عیناها فقالت:

- (ان جبرائیل اتی النبیّ لما حضرتهد الوفاه بکافور من الجنه فقسمه ثلاثاً، ثلثاً لنفسه، و ثلث لعلی، و ثلث لی، و کان اربعین درهماً).

فقالت و طافت علیها بسمه:

- (یا أسماء ایتنی ببقیه حنوط والدی من موضع کذا و کذا.. فضعیه عند رأسی).

ثم تسجت بثوبها، الذی أخذ یشع منه النور کالشمس و قالت:

.. (انتظرینی هنیئه ثم ادعنی فان أجبتک و إلّا فاعلمی أنی قدمت علی أبی).

.. فعندما سمعت أسماء هذا الکلمات، اصطکت اسنانها و سرت رعشه فی بدنها.

ثم صرخت بشده و زیغ.. والدموع تسیل من عینیها:

-(سیدتی فاطمه یا بضعه رسول الانام).

لکن الزهراء کانت قد قضت من هذه الحیاه، و فارقتها..

.. سکتت اسماء لهول ما رأت.. لکنها عادت إلی رشدها.. فصرخت بأعلی صوتها لفادح المصاب:

- (یا بنت محمد المصطفی، یا بنت اکرم من حملته النساء، یا بنت خیر من وطأ الحصی،

[ صفحه 204]

یا بنت من کان من ربه قاب قوسین أو ادنی).

لکن الزهراء لم ترد علیها و لن ترد علیها أبداً أبداً.

هی تولول قائله:

- (یا فاطمه اذا قدمت علی أبیک رسول اللَّه فاقرئیه عن اسماء بنت عمیس السلام).

ثم شقت جیبها و خرجت ترکض متعثره لا تری ما امامها.. غیر صراخ، و صیاح یتدفق من حنجرتها.

فتلقاها الحسنان، فعندما نظرت الیهما.. توقفت عن بکائها و صراخها.. فلاحظا شکلها المفزع فقالا لها.. و قلبیهما یطرق بشده:

- (این امنا).

.. و بصوت لا یمیزه عن التنهد غیر رنات الالفاظ الضعیفه قالت باکیه:

- (قد خلا البیت).

فأنبثقت الدموع من عینیهما.. و هرعا یرکضان نحو الدار.. فدخلاه فأحسا ما کانا یخشیانه.. فاذا الشجنه ممدوه کأجمل ما تکون العروس لیله عرسها.. فظلت عیناهما جامدتین امام هذا المنظر الضارع.

فبادر الحسین و تقدم نحوها فحرکها و عیونه لا تحرک طرفها.. فأدار ببدنه نحو أخیه الحسن و قد علته عبسه و طعنت عیناه بلون أحمر، و أخذ حنکه الدقیق یرتجف، فقال و کأنه یحلم:

- (یا اخاه آجرک اللَّه فی الوالده).

[ صفحه 205]

فسقط الحسن علیها یقبل و جنتیها المتوردتین.. و کأنه یری کابوساً اخافه، لکنه مدَ یده إلی قلبها.. و وضع رأسه علیها کمن یرید ان یسمع ما یقوله القلب.. و بصوت ضئیل ملئته اللوعه و الاسی، قال:

- (اُماه کلمینی قبل أن تفارق روحی بدنی).

وضل یهمس فی أذنیها تاره و یقبلها تاره اُخری.. و دموعه تستدر من عینیه، و قلبه یخفق سریعاً فارتمی بجانبه الحسین، و اخذ یقبل قدمیها و یتمسح بهما، و یقول بنبرات حزینه مفزعه:

- (اُماه انا ابنک الحسین کلمینی قبل أن ینصدع قلبی فأموت).

.. فرکعت اسماء بجنب الحسنین، و هی تصارع شهقات البکاء، و قد احمرت عیناها کالدم و

قالت لهما:

- (یا بنی رسول اللَّه.. اِنطلقا إلی أبیکما علی، فأخبراه بموت امکما).. فأشارا بنعم.

و خرجا من الدار راکضین هرعین.. و هما ینادیان بنبرات تخنقها الویلات والبکاء:

-(یا محمداه یا احمداه الیوم جُدد لنا موتک اذ ماتت امنا)..

فقض صوتهما اسماع الحی.. فکأنه یصدع بالآذان فارتجفت اجفان الراقدین، واهتزت ابدان السامعین.. فجزعت نساء الحی، و ذعرت ارواح الاطفال.. اذ تبطنت بملابس الدجی بنواح مؤلم، و بکاء حزین مر.. و عویل یتعالی متصاعداً من جوانب أزقه المدینه حتی وصل صداه.. الی المسجد.

فلما أن سمع نداءه علی صدع مغشیاً علیه، فسارع المسلمون برش الماء علیه.. فأفاق إلی نفسه و ولداه بجانبه یبکیان و یصرخان.. فاحتضنهما لانهما فقدا کل قواهما فلا یستطیعان ان یتکلما من شده الفزع والهول، الذی انتابهما.. فحملهما الاب.. و رکض إلی البیت.. إلی دار الراحله الشهیده.. و مقلتاه ما تزالان جامدتان.

[ صفحه 206]

لکن قلبه کان ینزف بالدماء.. و شعور کان یتحدر من فؤاده شعور الحب، الذی یکنه لفاطمه الودود.. فصار لسانه یقول:

- (بمن العزاء یا بنت محمد، کنت بک اتعزی ففیم العزاء من بعدک).

.. و ما لبث.. حتی وصل البیت.. فدخل إلیه هائماً علی وجهه.. حتی ان فتح باب حجرتها.. فرأی النور یسطع منها. و رأی هیکل زهرائه الودیع، الذی فاحت منه عطور الفغم والریاحین، فملأت سماء الحجره.

و کأننی سیدی یا أمیرالمؤمنین کنت بقربک، اسمع الصرخات واری الدموع التی تسکبها و ولدیک.. فما استطعت ان اعبر عن ذلک الموقف الممتلی ء بالعبرات والآهات.

فالتعبیر سیدی لمثل هذه المواقف یستوجب العلم بحقیقه الشعور الرابض فی اعماق النفس.

فتهدلت اکتاف علی.. و اخذت قدماه ترتعش و هو

یعد خطواته کالذاهل المشدوه.

«فقد انهد الرکن الثانی، الذی أخبره به حبیبه رسول اللَّه». [153] .

.. فأغمض عینیه.. حتی ان وقع بقربها.. فکشف عن وجهها الشریف!

آه یا للمنظر الحزین.. کیف لعلی والذی طوته رقه القلب ورهافه الحس حتی علی عدوه ان یری بأم عینیه بتوله بنت حبیبه محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم سابحه ببحر من الدموع.

کانت عینا الزهراء المغمضتان، والتی انتشرت حول اجفانها دموع لؤلؤیه أشد ما تکون، و هی تخاطب اشجانها.. حتی اللحظات الاخیرات، و قدّاها کانتا متوردتان یشع منهما نوراً ابهراً.

[ صفحه 207]

و کأن شفتیها ما زالتا ترددان لحنهما القدیم:

- (اننی أتیت إلیک یا ابتاه)-

ان الزهراء کانت فی تلکم الساعات تبدو کالعروس.. بل هی اینع بشره واجمل بسمه.. و کأنها ستزف تواً.

.. فأخذ الزوج المنهدّ الرکنین، یمسح بیدیه علی وجهها ما علق به من الدموع، ثم یقربه إلی فمه فیقلبه.. و یکرر ذلک مراراً فیمسح به تاره وجهه و تاره عینیه.

.. و ظلت مقلتاه ترقبان الشهیده.. و هما ما تزالان جامدتین برقرقه الدموع.. و ترتلان همساً دقیقاً غیر مسموع.

همساً ما لبث حتی اقترب من اُذنیها یعاتب منها الفراق.

لکنه انتفض من حزنه إلی شی ء لفت نظره عثر علیه قرب رأس الزوجه الطاهره، فسارع و تناولها (انها برقعه).. ففضها الامام.. و اخذ ینظر فیها فاذا هی:

(بسم اللَّه الرحمن الرحیم: هذا ما اوصت به فاطمه بنت رسول اللَّه، اوصت و هی تشهد ان لا إله إلّا اللَّه و ان محمداً عبده و رسوله، و ان الجنه حق و النار حق و ان الساعه آتیه لا ریب فیها، و ان اللَّه

یبعث من فی القبور، یا علی انا فاطمه بنت محمد زوجنی اللَّه منک لاکون ذلک فی الدنیا و الآخره انت أولی بی من غیری، حنطنی و غسلنی، و کفنی باللیل وصل علیَّ وادفنی باللیل و لا تعلم أحداً و استودعک اللَّه واقرء علی ولدی السلام إلی یوم القیامه).

.. فابتلت الرقعه بدموع الوصی بعدما انفجر بالبکاء فی أول وهله فض بها وصیه الزهراء. [154] .

فصحن نساء أهل المدینه صیحه واحده،.. و هن یندبن فاطمه.

- (وا سیدتاه، یا بنت رسول اللَّه)-.

[ صفحه 208]

ثم اخذن یطفقن التراب علی رؤوسهن.. و یدرن حول جثمانها الشریف الذی جللته طائفه من النوازک والانوار،.. و زینب بقربها تنادیها بدموع عینیها، و تقبلها، اینما وقعت شفتاها لتمتص اخر حس، و شعور، و حنان، و عطف تلتمسه طفله صغیره من أُمها حینما یحین بینهما الوداع.

.. فأن زینب هی خیر من جسدت شبح الزهراء خلقاً و خُلقاً رغم صغر سنها. و کانت الذکری المتکامله و الفائضه بمشاعر الحب التی ورثتها عن اُمها البتول. و هی صبیه تری امامها ما قد حل من المصاب علی قلب اُمها.

فقطعت عهداً معها بمواصله طریقها، الذی تبنته اُمها اذ ذاک، یوم وداع خدیجه لفاطمه.. فترکت الزهراء زینب امام کل هذه الهموم کما ترکت خدیجه الام ابنتها فاطمه.

وها هی ابنه الزهراء بعمرها الحدث تجدد المیثاق.. و هی تری زهره حیاه اُمها تذبل و تموت، فتحمل علی عاتقها ما قد حملته امها، و تشق درباً آخر ینهل من نفس المنهل، الذی کانت الزهراء تسیر علیه.. و ذلک فی سبیل اسلامهم الحق.

..ضج الناس بالبکاء والعویل و هم ینتظرون خروج جنازه بنت محمد

المصطفی لیقوموا علیها فیصلوا.

لکن اباذر الصحابی الجلیل والعالم بوصیه بنت نبیه و مدی حزنها و المها.. علی من نقضوا عهد ابیها و وصیه فقام وصاح فی الناس:

- (انصرفوا انصرفوا فأن ابنه رسول اللَّه قد أُخر اخراجها فی هذه العشیه)-

فقام الناس و هم یمسحون مدامعهم و ینصرفون من الدار.

[ صفحه 209]

تنتهی و لسانه لا یفتر عن ذکر اللَّه و آیات القرآن.

حتی ان اصابته رعشه بکامل اعظائه.. فتوقف عن الغسل.. و دهشت اسماء.. لهذا التوقف.. و سمعت صوت سیدها قد علا فی نشیجه و عویله.

فجلس و ترک الغسل، واشتغل بالبکاء الشدید، فضج من کان فی الدار معه بالبکاء، و لا احد یعلم لماذا ترک الامیر الغسل..؟!!

انا التی سوف تقول سیدتی الراحله.. لماذا توقف أمیرالمؤمنین عن الغسل.

اجل وقعت یداه علی ضلعک.. الذی کسر.. حینما اسقطوا جنینک،.. اَو ما تتذکرین کیف ضربوک علی متنیک.. فها هو الضلع المکسور والاکتاف السوداء التی اصبحت کالدملج.. و اخذت من بدنک مأخذاً فسربلتک بالفراش.. فراش المرض.. والموت.. و کل هذا سیدتی لم تخبری به أباالحسن.. لئلا یحزن أکثر أو یکتئب، حتی ان غادرتِ هذه الدنیا لم تشتکی من المها ابداً.

لهذا لم یستطع الامام ان یکمل تغسیله للزهراء.. و هو یراها هکذا قد قاومت هذا المرض والالم.

فیالعظمه روحکِ و یالقلبکِ الکبیر، الذی ورثته عن أبیک.. فآثار سیاط قنفذ علی بدنک، هی التی کانت تزید فی بکاء أمیرالمؤمنین.

..ثم وضع الجسد الطاهر علی سریر المصطفی.. فتراءی لعینی علی تلک العیون الدامعه التی ذرفت آخر قطرات دموعها.. و رحلت عنه سریعاً.. مخلفه وراءها البضعه الکوثریه فاطمه الزهراء.

وها هی الآن امام عینیه مسجاه.

..فتناول الکفن.. و عیناه تهیمان فی خیال من الدموع ینجلی تاره و یعود اُخری الی فیضه.. ثم همَ ان یعقد الرداء فتوقف و نادی:

[ صفحه 211]

هم یبکون، بشده حتی ان أقبل الحسنان و هما ینادیان:

-(واحسرتاه لا تنطفی ء ابداً، لفقد جدنا محمد المصطفی، و أمنا فاطمه الزهراء، یا أُم الحسن یا أُم الحسین، اذا لقیت جدنا محمد المصطفی فاقرئیه منا السلام و قولی له: انا قد بقینا بعدک یتیمین فی دار الدنیا).

فاختنق والدهما بعبراته.. و زفر زفره، ثم اَن انیناً و قال:

(انی أشهد اللَّه انها قد حنت و أنت).

لکن شیئاً عجیباً قد حصل، فأن یدا الزهراء قد تحرکتا من موضعهما و اخذتا تشق طریقهما لتمس اولادها.. و لم یکن عجباً و غریباً.. بل ان العیون کانت تترقب هذه الایدی.

و وئیداً وئیداً تنتشل ولدها و تحتضنهم إلی قلبها.. فازداد صراخهم و عویلهم و من کان بقربهم.. و اذا بهاتف من السماء یدّوی منادیاً:

- (یا أباالحسن ارفعهم عنها فلقد أبکوا واللَّه ملائکه السموات.. فقد اشتاق الحبیب إلی المحبوب).

فرفعهم الأب.. و قد وهن بدنه.. لرغم ما عُرف عنه من قوه جأش.. عند ذلک تلألأت مصابیح الجنان، و تزینت الجنه المکتوب علیها اسم محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم.

[ صفحه 212]

الا و هو تشیع جثمانها الطاهر، والاعتذار لها عما صدر منهم تجاهها، و هی راحله عن دنیاهم، بعد ما قصروا عنها، یوم کانت ماکثه بینهم.

و وجمت عیون علی تنظر بأسی إلی زهرائه المسجاه فی حله الجنان الأبدیه، و قد ارتسمت علی شفتیها ابتسامه رائعه تلونها سخریه الدهر.

.. و تکاثفت الآلام علیها تحتضنها بین أضلعها الملتهبه بالاحزان و العبرات.

فلعبت الدموع بین عینی الزوج، و خنقته عبراته، و خفایا نفسه تتعالی تجلداً و صبراً لاجل فقیدته الشهیده.

.. فلقد ذهبت اشبه الناس برسول اللَّه خلقاً و خُلقاً، و التی شاطرت محمد قسماته، و معانیه و روحه.

فکانت العبیر، والربیع الدائم لعلی.

لانه کان یری فی فاطمه نوراً یطی ء الثری حاملاً معه أکمل واروع الصفات والمناقب.

[ صفحه 213]

فکیف لا یتصدع قلبه و قد رحلت عنه السلاله المحمدیه التی تتحدر منها انوار الاثنی عشر إماماً، یحفظون الدین إلی قیام الساعه.

.. و انی لعلی ان یفارق جذوه الکمال التی أودعها اللَّه فی الزهراء و کل الآء و جمال، و صفاء روح و رشاده فکر، و طلیعه الحکمه و العقل.

فسمیت فاطمه و زهراء، و بتول، لانها کانت المثال الاعلی، والنموذج السام، والکفوء لخیر الأوصیاء.. التی یشم من اردانها عبق محمد النبی الحبیب.

انها الانس الذی لا یفتر وهجه، و لا یمل النظر إلیه.

.. ولیت شعری سیدی یا أباالحسن.. فلقد کانت فاطمه رائده الکمالات الیقینیه، والمحدثه المصطفویه، ربیبه الوحی والرساله، أُم أبیها، والسیده المعصومه، و ناصره المظلوم والصابره علی البلاء.

البقیع، فهذا استاذی و شریک حیاتی والمنظّر علی ما أُدونه فی هذا الکتاب یصرح لی بیقین تام لف قلبه، حینما زار المدینه النبویه.. فحدثنی عن زیارته لحجره السیده فاطمه علیهاالسلام قائلاً:

حینما دخلت المکان شعرت بهزه عنیفه تکتنف بدنی لم اشعر بها من قبل مدی حیاتی، فاقتربت من باب حجره البتول علیهاالسلام المؤدیه الیها باب جبریل، فرأیت نفسی أقف بین سلطان عظیم بیده حیاتی، و انا أشعر بخشوع، وهیبه تشملنی و هذا المکان.

فحاولت ان اقترب من الحائل الفلزی لالصق ظهری به تبرکاً فرأیت نفسی لا

[ صفحه 214]

أستطیع مهما حاولت لجلاله و قدسّیه هذه البقعه بالذات، فصیلت و انا خاشع الابصار و ابتهلت الی اللَّه بالدعاء، و کأن أوصالی و حواسی، کانت تتقرب إلی اللَّه بجاه هذا المکان، و اذا بقوه خارجه عن إرادتی تدعنی لسجود فی هذه البقعه المقدسه فسجدت طوعاً، و اذا بی أشم من ارض هذا المکان رائحه فواحه احسست من انهها اغرقت تمام بدنی.. لقد کان عطراً لم اشمه من قبل، و کأنه لیس من عطور الدنیا لاهل هذا الفن الأصیل فانتبهت إلی نفسی و انا أُعفر خدای فی ذرات ثری صاحبه هذا المشهد و المقام الشریف.

ولم أُفسر کل هذا إلّا بوجود الجثمان الطاهر للزهراء علیهاالسلام.

و ان لمسات مولای الأمیر یصدح بها فضاء هذا المکان الملکوتی، لما یمتاز به من هیبه و جلاله و نورانیه فی قلب کل زائر أحب أهل هذا البیت.

و ظلت هذه الرؤیا الحقیقه و الواقعیه تراود ذهن زوجی و ذهنی حتی اننی احببتُ أن أزور الدیار المقدسه للاستطاع علی هذا المکان المقدس و التزود منه و صاحبته الجلیله، واتحسس

نورها والمس ذرات ثراها الطاهر.

بیت اطهر من هذا البیت الذی طالما شهدت حلقه بابه طارقها المصطفی و هو یدیرها عند کل صباح و مساء رافعاً صوته بالدعاء لأهل هذا البیت: (الصلاه الصلاه إنما یرید اللَّه لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا).

و هو دیدنه صلی اللَّه علیه و آله و سلم، فلا یخرج من المدینه لعمل أو یدخلها إلّا و کان هذا البیت أول من یدخله و آخر مَن یخرج منه، لما یکنّه من حب و شوق و وجدٍ دائم لفاطمه و علی و اولادهما.

.. و کم من مائده فردوسیه نزلت فی ربوع هذا البیت الطاهر، البیت الذی ذکره اللَّه فی قرآنه فی آیه التطهیر.

(إنما یرید اللَّه لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیراً).

.. أجل سیدی علی.. ان لهذا البیت الذی جاور جثمان سید المرسلین و خیر

[ صفحه 216]

الوری، و خاتم النبیین کرامات و کرامات یعجز لمثلی ان یدرک فحواها أو یتخیلها لیسّطر جزاءاً ضئیلاً من فضائلها علی هذه الاسطر الصماء.. و ان لم یکن هذا لما ارادت الزهراء أن تدفن فیه.

و ان سیدی الامام علی یحب أن یدخل السرور علی قلب هذه المظلومه الشهیده عله یُسعد روحها الطاهره بعد ما أُوذیت فی دنیاها شر أذیه.

.. و هل یستطیع علی إلّا أن یدخل السرور إلی کیان هذه الشجنه.. و المؤنسه الرؤوم، و الحبیبه السلوی التی ما ترکته فی ادق مراحل حیاته واصعبها.. و حوته بکل دقائق نفسها الاثیره و روحها الصابره.. و هو إذ ذاک یقول لها و فی صوته اسی و عزاءً و غصص:

(قد عز علیَّ مفارقتُک و تفقدُک).

حینها بکت الزهراء لما سیلقی

المرتضی من بعدها، و بکی الأمیر لبکائها و قد ضم رأسها الشریف إلی صدره المضطرب..

عندها سألته والدموع تغرق عینیها والرجاء خیم علی طلعتها قائله بهدوء و حب: ان یمضی بوصیتها کیفما أمرت، و ان یجلس قباله وجهها بعد الموت، و یکثر من تلاوه القرآن والدعاء، لان فاطمه کانت تأنس و تحب صوت علی فی حیاتها و تود أن تتزود منه بعد مماتها.

فاذا کان ذلک سیدی یا ابالحسن ارتباطها بک سلام اللَّه علیها، واشتیاقها الدائم إلی صوتک المبارک، و انت الذی قطعت عهداً علی نفسک فی السیر فی وصیتها، و قد تعودت منک الزهراء ان لا ترد لها طلباً.

.. فاذن یا مولای خروجها من دارها سوف یکلفک الإکثار من جلوسک عند قبرها المطهر، و زیاره بنیها لها.. و هذا لا یمکن فیه اخفاء لمقوع القبر الفاطمی عن انظار الناس، و أنت المرصود سیدی من قبل عیون السلطه.

.. اَولست أنت یا مولای من شهر سیفه اَلْذِی فقار بوجه من اراد نبش القبور

[ صفحه 217]

و قلت و قد احمرت عیناک من الغضب:

(اما حقی فقد ترکته مخافه أن یرتد الناس عن دینهم، و أما قبر فاطمه علیهاالسلام فوالذی نفس علی بیده لئن رمت و اصحابک شیئاً من ذلک لاسقین الأرض من دمائکم).

.. کل هذا دلیل قاطع علی عدم وجود الجثمان الطاهر فی هذه القبور الموهومه.. لانها علیهاالسلام قالت فی وصیتها: (و سوی علیّ التراب)، أی لا تظهره للعیان أو تعلمهم یعنی لا تدع أی شی ء یقوم علی الأرض بأسمی، و هذا نراه فعلاً فی بیتها لانه مستوٍ أی لا ارتفاع من کونه قبراً.

دفن هذا السر الخطیر الذی

لاجله طلب الامام علیه السلام من کافه أهل المنزل ممن أتَوا لعیاده و تمریض الزهراء أن یخرجوا لیبقی هو وحده مع فاطمه لتعلن له عن وصیتها.. و کأنه کان سر تخطی الامام کل الحذر لاجل صیانته من ان ینتشر أو یُذاع بین العامه.

و لم یخبرنا التاریخ عن زیاره أحد من أولاد السیده فاطمه الزهراء علیهاالسلام أقصد قبر (الام، أو الجده) عند البقیع، حتی ان الحسن المجتبی علیه السلام قد أوصی أخیه الحسین علیه السلام: ان یدفنه عند جدته فاطمه بنت أسد بن هاشم بن عبد مناف علیهماالسلام بالبقیع. و لم یوصی بدفنه علیه السلام عند (فاطمه امه) بنت محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم فی البقیع.

.. انهم کانوا دوماً یؤکدون علی زیاره قبر جدهم الرسول لا عن زیاره قبر جدتهم الزهراء علیهاالسلام.

و انما یعنی هذا کله من ان فاطمه الزهراء دفنت بقرب النبی صلی اللَّه علیه و آله و سلم لا غیر.

و تری هذا أیها القاری ء المتأمل متجلیاً فی کلام الإمام علیه السلام نفسه حیث ابتدأ قائلاً عند الوداع:

(السلام علیک یا رسول اللَّه، السلام علیک من ابنتک و حبیبتک و قره عینک و زائرتک والبائته فی الثری ببقیعک «ببقیعتک»)، (ابنتک النازله فی جوارک) (فلقد استرجعت الودیعه و أخذت الرهینه)، (والسلام علیکما سلام مودع).

[ صفحه 218]

لم اکشفه عنها فواللَّه لقد کانت میمونه طاهره مطهره.. ثم حنطتها من فضله حنوط رسول اللَّه و کفنتها وادرجتها فی أکفانها).

و هاجت احزان علی.. و هو یحفر لحدها.

فظهر فی السماء نوراً صار ناقوساً یضی ء لحد القبر.. فما ان انتهی حتی انزلها فی اللحد.. المنیر الذی تنتظر فیه الحور العین.. قدوم سیده نساء العالمین.

ثم ترک لسانه یلهج بحسراته و آهاته قائلاً:

(بسم اللَّه الرحمن الرحیم بسم اللَّه و باللَّه و علی مله رسول اللَّه محمد بن عبداللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم سلمتک ایتها الصدیقه الی من هو اولی بک منی، و رضیت لک بما رضی اللَّه تعالی لک، ثم قرأ (منها خلقناکم و فیها نعیدکم و منها نخرجکم تاره اُخری).

ثم حتی التراب علی الزهراء المعصومه، فلم یلبث نورها حتی بزغ من جدید و من تحت الثری. انه انبثق نحو علیاء السماء فأزهرت به جنان العرش العظیم.

فقام علی علی القبر، و قد هاجت احزانه، فأرسل دموع عینه علی خده و انشد یقول:

لکل اجتماع من خلیلین فرقه

و کل الذی دون الممات قلیل

[ صفحه 219]

و ان افتقادی فاطماً بعد أحمد

دلیل علی ان لا یدوم خلیل [156] .

.. ثم حول وجهه إلی قبر حبیبه رسول اللَّه، و قال والدموع تستدر من عینیه و کأنها حجبت المرئیات، غیر هاله القبر التی تلیها عینیه:

.. (السَّلامُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَنِّی، وَ عَنِ ابْنَتِکَ النَّازِلَهِ فِی جَوارِکَ وَالسَّریعَهِ اللَّحَاقِ بِکَ! قلَّ، یَا رَسُولَ اللَّه، عَن صَفیَّتِکَ صَبْرِی، وَرَقِ عَنْهَا تَجَلُّدِی، إلَّا أنَّ فی التّأسِّی لِی بعَظِیمِ فرْقتِکَ، وَ فادِحِ مُصِیبَتِکَ، مَوْضِعَ تَعَزِّ، فلَقدْ وَسَّدْتُکَ

فی مَلْحُودَهِ قَبْرَکَ، وَ فَاضَت بَیْنَ نَحْرِی وَ صَدْرِی نفسُکَ، «فإنا للَّهِ و إِنَّا إلَیْهِ رَاجعُونَ» فَلَقَدْ اسْتُرْجِعَتِ الْوَدِیعَه، وَ أخِذتَ الرَّهِینَه! أمَّا حُزنِی فسَرْمَد وَ أمَّا لَیْلِی فمُسهَّد، إلَی أنْ یَختَارَ اللَّه لِی دَارَکَ الَّتی أنْتَ بهَا مُقِیم وَ سَتُنَّبئُکَ ابْنَتُکَ بتَضافِر اُمَّتِکَ عَلَی هَضمِها، فأحْفهَا السُّؤَالَ، واسْتَخبرْهَا الْحَالَ؛ هذا وَ لَمْ یَطلُ الْعَهْدُ وَ لَمْ یَخِلُ مِنْکَ الذکْرُ، وَالسَّلامُ عَلَیْکُمَا سَلامَ مُوَدِّع، و لا قالَ وَ لا سَئم، فإنْ أنْصَرِفْ فلا عَنْ مَلالَهٍ، وَ إنْ أقِمْ فلا عَنْ سُوءِ ظَن بمَا وَعَدَ اللَّه الصَّابِرین) [157] .

.. ثم قام علی غیر هدی.. و عواطفه تتدفق فی أحشائه.. مثلما یتسارع نزیف الدماء من جوانب الکلوم البلیعه.

ثم أخذت نبضات قلبه تتصاعد و تتهامل مثل أمواج البحر.

فخشع بصره و تأوه بمراره. ثم اُجهش ببکاء عمیق، کان فی روحه.

اما الآن و قد صار وحده فلیفصح عنه، و لتتفجر عبراته و اشجانه.

فها هو بقرب الوجدان، الذی کانت روحه أجمل من الجمال.

وها هو جوهر نفسه الطاهره تتقد حباً و مناراً، کما هی من قبل لهذا المرأه التی تجلت اَمامه فی صوره الحقیقه؛ لصبرها و ایثارها و نضالها.. ثم اخذ القرآن یقرأُه علی صدر القبر، و هو ینصت للحسرات تلو الحسرات فی حین ترفرف علیه اجنحه

[ صفحه 220]

من نور کانت تشمله، والحب الذی واراه تحت الثری.

ثم ارسل عبراتته الجیاشه نحو القبر و کأنه ینشد قول الشاعر:

ولای الاُمور تدفن سرَّا

بضعه المصطفی و یعفی ثراها

فمضت و هی أعظم الناس شجواً

فی فم الدهر غصه من جواها

و ثوت لا تری لها والناس

مثوی ای قدیس یضمه مثواها

أجل: عفی قبر الزهراء، کما أوصت علیهاالسلام.

فبنی لها علی علیه السلام أربعین قبراً لئلا یزورها من قد أغضبها، و غصب حقها [158] .

و لم ینِ هو حتی فی اللحظات الأخیره عن قراءه القرآن بقرب ثراها الطاهر (فان فاطمه تحب صوت علی).

بلی: جاءت الطیور البرّیه تنشد عزاءها بقرب حافه القبر، لتودعها وداعها

[ صفحه 221]

الأخیر.

عند ذلک قلّب التأریخ آخر صفحاته، عن حیاه هذه الفذه، لکنه لم یطوی نورها الأزهر، الذی خلُق لیزهر الوجود، بل انه بقی نوراً یضی ء الدروب مدی العصور والدهور.

هذا و نسأل اللَّه تقدست أسمائه ان یوفقنا و یمدنا لطبع سفراً آخراً لبنت صاحبه هذا الکتاب ألا و هی الحوراء زینب بنت أمیرالمؤمنین علیه السلام تحت عنوان «عقیله علی تحتضن الرساله».

[ صفحه 225]

و الساسه، و وسیله للدعایه و لترویج البضائع.

و رئیس وزراء بریطانیا الأسبق کتاباً باسم (مرکبه اسرائیل)، و علّقت علیه مجله المجله و عرب نیوز فی عددها الصادر 25/ 5/ 1981 والکتاب کله تحیّز کامل لإسرائیل ضد العرب.. و هزء و سخریه بالعرب، و فیه یعلن بکل وقاحه أنه صهیونی معتز بصهیونیته. کل هذا العداء للعرب مع استفادتهم الکبیره منهم.

یقول السفیر الامریکی السابق (فی السعودیه):

ان الدول الغریبه المستهلکه للنفط تکسب ما بین عشره الی عشرین ضعف ما تکسبه الدول المصدره للنفط.. من الضرائب التی تفرضها علی النفط.

تداول هذه البیجامات.. و بعد هذا المنع قامت الشرکه التی انتجت هذه البیجامات بتصدیرها إلی دول آسیا و أفریقیا، و فی خلال تسعه أشهر بعد المنع استطاعت أن تصدر 2,4 ملیون بیجامه إلی أطفال العالم.

و رغم أن حکومه کارتر لم یتیقظ ضمیرها إلّا قبل خمسه أیام من انتهاء حکمه إلّا أن أول شی ء فعله الرئیس ریجان بعد وصوله إلی کرسی الریاسه هو إلغاء قرار کارتر القاضی بأن لا تصدر مواد سامه إلی العالم الثالث دون علمه.

و صدر قرار ریجان بعد بضعه أیام من وصوله إلی الحکم..

و لا تزال القوانین الامریکیه و الأوربیه حتی هذه اللحظه تبیح تصدیر جمیع المواد السامه والاغذیه الملوثه، و المواد المسببه للسرطان والمبیدات الحشریه الممنوعه فی اوروبا و أمریکا إلی أی دوله من دول العالم الثالث.

و دون أن تخطر تلک الدوله بالمواد السامه المرسله لها.

.. و رغم وجود لجان حقوق الإنسان فی الکونجرس الامریکی و کثره الحدیث عنها فی أجهزه الإعلام الغربیه إلّا أنه یبدو أن تعریف الإنسان یختلف من بلد إلی آخر.. فالإنسان الاوروبی أو الامریکی هو فقط الجدیر بهذه الحقوق.. أما الإنسان المسلم أو الإنسان الموجود فی آسیا أو افریقیا فلیس إنساناً و لا یمکن ان تکون له حقوق الکلاب التی تتمتع بها فی المجتمعات

[ صفحه 231]

الاوروبیه و الأمریکیه..

ولو اعطی کلب فی أوروبا او أمریکا مواد سامه لقامت المظاهرات والاحتجاجات علی هذه الهمجیه، بینما یغط الضمیر الامریکی- الاوروبی فی النوم العمیق عندما تقوم الشرکات الغریبه الاحتکاریه الضخمه ببیع المواد السامه للعالم الثالث..

فقد نشرت مجله النیوزویک فی عددها الصادر 17 اغسطس 1981 بحثاً طویلاً عن اخطار المبیدات الحشریه

المرسله الی العالم الثالث والتی تستخدم خاصه فی الزراعه و ذکرت قائمه طویله من المواد السامه التی ترسل الی العالم الثالث دون أی تحذیر من الشرکات المنتجه و المصدره.. و سننقل هاهنا بعضاً مما جاء فیها:

المبید الحشری: الأخطار الصحیه التی یسببها

1- ألدرین: السرطان، قتل الأجنه فی بطون أمهاتها، أنواع من الشلل

2- ب. ه. س: السرطان

3- کلوردان: السرطان

4- د. ب. س. ب: السرطان، عقم الرجال

5- د. د. ت: السرطان، أنواع من الشلل

6- بارثیون: قتل الأجنه، أنواع من الشلل

7- توکاسفین: السرطان

8- باراکوات: تحطیم الرئتین والجهاز التنفسی، قتل الأجنه

9- کیبون: السرطان، عیوب خلقیه فی الأجنه

إن هذه القائمه المختصره تکفی للدلاله علی ما ترسله الدول الصناعیه من مواد سامه و خطیره الی دول العالم الثالث دون أن تعلم هذه الدول خطوره هذه السموم التی تستوردها..

[ صفحه 232]

و فی کل مجال ترسل المواد السامه الخطره والمواد الغذائیه الملوثه و غیر الصالحه والادویه الممنوعه أو التی لا تزال خاضعه للتجارب، و لم یصرح بعد باستخدامها ترسل هذه المواد الی دول العالم الثالث.. و بأثمان باهظه، تدفعها هذه الدول الفقیره من قوتها. [164] .

دون عمله.

صلح بین المحاربین اشترطت انگلترا علی ترکیا إنها لن تنسحب من أراضیها إلّا بعد تنفیذ الشروط التالیه و منها:

- أن تقطع ترکیا صلتها بالاسلام.

- و ان تختار لها دستوراً مدنیاً بدلاً من دستورها المستمد من احکام الاسلام.

فنفذ کمال أتاتورک الشروط السابقه، فانسحبت الدول المحتله من ترکیا [167] .

- یقول مورو بیرجر فی کتابه «العالم العربی المعاصر»:

یجب محاربه الاسلام للحیلوله دون وحده العرب التی تؤدی الی قوه العرب لان قوه العرب تتصاحب دائماً مع قوه الاسلام و عزته و انتشاره ان الاسلام یفزعنا عندما نراه ینتشر بیسیر فی القاره الافریقیه [168] .

- و یقول المستشرق الفرنسی کیمون فی کتابه «باثولوجیا الاسلام»:

«ان الدیانه المحمدیه جذام تفشی بین الناس، و أخذ یفتک بهم فتکا ذریعاً».

و یتابع هذا المستشرق:

اعتقد أن من الواجب اباده خُمس المسلمین، والحکم علی الباقین بالاشغال الشاقه، و تدمیر الکعبه، و وضع قبر محمد وجثته فی متحف اللوفر [169] .

[ صفحه 235]

کالیفورنیا وحدها التی یعیش فیها حوالی 500 الف مسلم سجل حصول 274 اعتداءهً علی الاقل ضد العرب والمسلمین خلال ثلاثه اشهر فقط. و قُتلّ تاجر من السیخ بوحشیه بعد ما أُعتقد مهاجموه انه عربی. [170] .

.. و قد تکرر الخبر المذاع من بعض الاذاعات العالمیه، کصوت امریکا و غیره.. مفاده: ان أُسر الجالیات العربیه والاسلامیه التی تقیم فی اوروبا و امریکا، یتعرضون دائماً الی التهدید و هم «فی بیوتهم»- باننا سنغتال احد أفراد هذه الاسره.

بحجه ان هذا الاسر من الارهابین

[ صفحه 236]

.. إنها صوره بشعه لحضاره الإنسان الغربی الذی کثیراً ما یتحدث عن حقوق الإنسان. [171] .

[ صفحه 237]

.. اجل اخی القارئ هذا الذی ذکرناه من مؤامرات الغرب ضد الامه الاسلامیه ما هو إلّا غیض من فیض الحملات التی تشنها القوی الاستعماریه الحاقده و الناکره للاحسان والجمیل الذی افاضته علهیا الحضاره الاسلامیه، حینما کانت رائده العلم والتقدم.. اذ لم تبخل بعطائها العلمی و الفکری و الاجتماعی علی احد و ان لم یکن مسلماً، یوم اخرجتهم من ظلمات الجهل و البؤس و اوصلتهم الی ساحل و ضفاف العلم، و لکن و للاسف نراهم الان کیف تنکروا لهذا الدین، و جندوا له ما استطاعوا من قوه لینالوا من هذه الامه الاسلامیه، بعدما اسدت لهم من احسانها و علومها ما لم یسدیه أحد من العالمین لها.

.. لان الاسلام و نبیه صلی اللَّه علیه و آله و سلم ما جاء الا رحمه للعالمین ارسله اللَّه بشریعه کامله کانت کالشمس تشع علی العالم کله نوراً ساطعاً و حراره محییه، یومها انتقل

[ صفحه 238]

الوجود الانسانی من جموده و غیبوبته الی کتله نشاط و حیویه، لم تشهدها الانسانیه من قبل حتی اصبحت بیئه العلم، و معدن الصنائع و الفنون و الاداب یعشوا الاوربیون الی نارها لیستضیئوا بنورها، فتطلع العالم لها بانبهار و اعجاب فاخذت القوافل تحمل طُلابها من الغرب تقصد حضارتنا المشرقه والمتکامله.. تطلب من بحر علومها و لیتتلمذوا علی ایدی الاساتذه المسلمین..

و لکن ما کانت نتیجه ذلک الجمیل الذی أخرجهم من دوامه الظلمه والجهل الی عالم النور، الا انهم تناسوا تلکم الافضال اللامتناهیه، وانقلبوا علی الاسلام متنکرین لذلک الخیر و لتلک الحضاره، فاخذوا یحاربون الاسلام و نبیه صلی اللَّه علیه و آله و سلم و یحیکوا المؤامرات متفننین بالنیل من هذا الدین الذی علمهم معنی الحیاه والوجود.. و هذا سیشهد علیه کتّابهم و علی لسان علمائهم، و هم یشیدون بأساتذتهم المسلمین، مدوّنین ذلک فی اصل کتبهم و مذکراتهم: [172] .

[ صفحه 239]

الاسلام و مستقبله» و لوثروپ استودارد Lothrop Stoddard الامریکی فی کتابه «حاضر العالم الاسلامی» و اوجین یونغ Eugene Yung فی کتابه «یقظه الاسلام والعرب» و دریپر Draper فی کتابه «تاریخ الارتقاء العقلی فی أوربه» و شارل سنیوبوس Charles Seignobos فی کتابه «تاریخ الحضاره» و سیدیو Sedillot فی کتابه «تاریخ العرب» و لویس ماسنیون Louis Masignon فی کتابه «تقویم العالم الاسلامی» Annuaire du monde Musulman

[ صفحه 240]

و قد ألف المنصفون منهم کتباً علمیه عدیده و نشروا بحوثاً مستفیضه المتازت بآرائها الصریحه، و معلوماتها الدقیقه التی اشادوا فیها بحضاره العرب الزاهره، و ما اسداه الاسلام من خدمات جلیله للعالم. و بحثوا فی الحیویه الکامنه فی عناصر الحضاره العربیه والاسلامیه، و ذکروا مزایاها المختلفه، و درجه الابتکار و الابداع التی وصلت الیها فی کل ناحیه من نواحی الحیاه أمثال المستشرق الدکتور گوستاف لوبون الفرنسی Gustave Le Bon فی کتابه «حضاره العرب»، والمستشرقه الالمانیه الدکتوره زیگرید هونکه Zigrid Hunke فی کتابها «شمس العرب تسطع علی الغرب»، و المستشرق الالمانی الدکتور فون گرونباوم Grunebaum فی کتابه «الواحده والتنوع فی الحضاره الاسلامیه» الذی کتب فصوله عدد من العلماء. والمستشرق الانکلیزی هاملتون جب Hamilton Gibb فی کتابه «دراسات فی حضاره الاسلام». والمستشرق الهولندی دوزی Dozy فی کتابه «تاریخ المسلمین فی اسبانیه» وامیل درمنکهام Emile Dermenghem فی کتابه «حیاه محمد»... [177] .

.. هؤلاء العلماء والمفکرون الغربیون یؤکدون:

بإن المسلمین سبقوا أقرانهم فی عصرهم فی کثیر من العلوم و بذلک حیروا العالم و أدهشوهُ، و ان الاثار العلمیه والادبیه للمسلمین أنهم کانوا لعده قرون اساتذه اوروبا، و بواسطتهم فقط شاعت العلوم والفنون فی اوروبا، و حینما دخل المسلمون

اوروبا لم یکن العالم الاوروبی اکتشف مکروب الوباء (الکوالیرا) و کان الناس فی اسبانیا یقولون إن الوباء بلاء سماوی لتنبیه الناس. واثبت الاطباء المسلمون ان وباء الطاعون لیس إلّا مرضاً معدیاً.

[ صفحه 241]

.. و ترجم النصاری کتب (ابن سینا) و (ابن رشد) فی ایطالیا الی الایطالیه، و کانت هذه الکتب تدرس فی جامعات ایطالیا و فرنسا و مختلف کلیات الطب.

و لا مراء أن محمد بن موسی الخوارزمی یعد واضع علم الجبر و قد ترجم کتابه فی الجبر الی لغات عده یقول المؤرخ «جوتیه» عن الشریف الإدریسی: (ان الشریف الادریسی الجغرافی کان استاذ الجغرافیا و هو الذی علم اوروبا هذا العلم و بقی معلماً لها ثلاثه قرون، و لم یکن لاوروبا مصور للعالم إلّا ما رسمه الادریسی، و کتب الدکتور «میرهوف» بشأن کتاب «القانون» لابن سینا یقول: «انه إحدی الاعمال العجیبه الطبیه فی العالم الإسلامی»، و قد طبع هذا الکتاب و نشر فی اوروبا فی اواخر القرن الخامس عشر سته عشر مره إحداهما بالعبریه و خمسه عشر مره باللاتینیه و طبع فی القرن السادس عشر اکثر من عشرین مره. [178] .

قال الکاتب الشهیر الأمریکی «ویل دیورانت» فی کتابه قصه الحضاره

أن التقدم العلمی فی العملیات الجراحیه بدأ من العلماء الإسلامیین، و کانت المدارس الطبیه فی أوروبا إلی العهود الأخیره تدور علی رحی تصانیفهم، و حتی إن عقار البنج (الإغماء الطبی) الذی یعد من المکتشفات الحدیثه، لم یکن یخفی

[ صفحه 242]

علی الجراحین المسلمین فإنهم کانوا یفعلون ذلک بالمرضی بما کانوا یسمونه ببذر البنج..

و أضاف أیضاً بقوله: و قد اکتشف الرازی أسالیب علاج طیبه جدیده من قبیل

استعمال الماء البارد فی الحمی الدائمه، واستعمال المنفخه فی السکته، و استعمال الخیوط المصنوعه من أمعاء الحیوانات فی خیاطه الجروح.. و ذکر من قبیل هذا کثیراً.

یقول العلامه «دوسن» إن أجمل بناء من أبنیه جامعه «برنستون» الأمریکیه یحمل اسم طبیب مسلم هو محمد بن زکریا الرازی، و إنه أول من أسس الطب التجریبی، و ذلک بإجراء تجاربه الطبیه العلاجیه علی الحیوان قبل تجربتها علی الإنسان.

کتب الدکتور «میرهوف» بشأن تقدم المسلمین فی الطب یقول: «فی الحروب الصلیبیه کان الأطباء (المسلمون) یضحکون من الأطباء الأوربیین لأنهم کانوا یرون معلوماتهم بدائیه حقیره جداً!.

قال العلامه (سدیو) أحد وزراء فرنسا فی کتابه (تاریخ العرب):

«کان المسلمون فی القرون الوسطی منفردین فی العلم والفلسفه والفنون، و قد نشروها أینما حلت أقدامهم، و تسربت عنهم إلی أوربا.. فکانوا هم سببا لنهضتها و ارتقائها. [179] .

.. و لم یکتف المسلمون بأن یکونوا معلمین للاوربیین و ملقنین لهم النهوض و المدنیه.. و لکنهم أسسوا فی بلادهم جامعات واقاموا مراصد، باعتبار انها کانت تحت سلطانهم، فبقیت لاهلها بعد جلائهم، واثمرت ثمراتها الیانعه لهم.

[ صفحه 243]

.. قال العلامه (درابر) المدرس بجامعه نیویورک فی کتابه (المنازعه بین العلم والدین): [180] .

«سلک علم العرب إلی أوربا المسلک نفسه الذی سلکته أدبیاتهم إلیها.. و ذلک أنه انهمر علیها من طریقین: جنوب فرنسا من جهه الأندلس، و طریق جزیره «صقلیه». و مما ساعد علی انتشاره فی أوربا اعتزال البابوات فی مدینه «افینیون»، والتفرق العظیم الذی کانت تعانیه المسیحیه اذ ذاک.. لهذا تمکن علم العرب من ترسیخ قدمیه فی جنوب ایطالیا».

ثم قال: «و برسوخ قدمی العلم فی جنوب ایطالیا، امتد رواق

سلطانه علی جمیع البلاد الإیطالیه. و ساعد علی انتشاره و تکثیر أنصاره هنالک زیاده عدد الجمعیات العلمیه. و کان ذلک علی مثال ما وجد فی غرناطه و قرطبه تحت سلطان العرب»

و لم تزل مکتشفات المسلمون تدخل الی اوربا حتی القرن الثامن عشر و تصادف مقاومه عنیفه قال العلامه «درابر» فی کتابه الآنف الذکر «ان عمل التطعیم (فی النباتات) الذی اکتشفه المسلمون، حمل إلی أوربا سنه 1721 من طریق استانبول.. فصادف فی انجلترا مقاومه عنیفه من رجال الدین لولا تدخل الأسره المالکه

و قال أیضا فی کتابه عند ذکر المدارس الطبیه عند العرب:

«و أول مدرسه انشئت للطب فی أوربا (أوربا من أقصاها إلی أقصاها) هی المدرسه التی أسسها العرب فی بالرم من ایطالیا، و أول مرصد أقیم فیها هو ما أقامه المسلمون فی أشبلیه بأسبانیا. ولو أردنا أن نستقصی کل نتائج هذه الحرکه العظمی لخرجنا عن حدود هذا الکتاب، فانهم قد رقوا العلوم القدیمه و نهضوا بها

[ صفحه 244]

و أوجدوا علوماً أخری لم تکن موجوده من قبلهم» [181] .

.. یقول الفیلسوف الفرنسی (ارنست رنان) فی کتابه (تعلیقاتی علی تواریخ الادیان) [182] .

.. و مع العلم بان رنان لم یکن یعترف بصحه دین من الادیان یقول فی الصفحه 271 و 272 من کتابه الآنف الذکر: (ان القرآن هو اساس الاسلام. و قد احتفظ بکینونته القدیمه بدون ان یعتریه أقل تبدیل او تحریف. و عندما نستمع الی آیاته و ما فیها من فصاحه و سحر تأخذک رجفه الوله والوجد. و بعد ان تتوغل فی دراسه روح التشریع المنطویه علیه بعض تلک الآیات الالهیه لا یسعک إلّا ان

[

صفحه 245]

تعظم هذا الکتاب العلوی و تقدسه [183] و قد دلتنی تحریاتی العلمیه و التاریخیه علی انه لا صحه مطلقاً لما أرید إلصاقه بالنبی محمد من کذب و افتراء مصدرها بعض المباینات العرفیه والعادات القومیه التی اراد بعض المتحاملین ک (فولتر) ان یتوجهوا بها الی الناحیه التی تشفی سقام ذهنیتهم الوقحه و تعصبهم الذمیم، کقولهم انه کان یمیل الی التسید والسیطره. مع ان محمداً کما أثبتت الوثائق التاریخیه و شهادات أکابر علماء التاریخ کان علی العلکس من ذلک بریئاً من روح الکبریاء متواضعاً صادقاً امیناً لا یحمل الحقد لأحد. و کانت طباعه نبیله و قبله طاهراً رقیق الشعور).

تأمل فقد جاءت شهادته هذه عن الاسلام و نبی الاسلام ذات قیمه کبری فی نظر القسم الأوفر من المستشرقین الذین کانوا لا یقلون عنه دراسه و تمحیصاً للدین الاسلامی یقول رنان فی کتابه المنوه به ص 285:

(إن بعض الأدیان قد أسستها أیدی النساء.. و لکن الاسلام الذی قام علی سواعد رجال اولی عزم ک (محمد) یعرف فیه کل منصف انه قدسی الأهداف، بل

[ صفحه 246]

هو دین الحزم والجد، دین البساطه والمساواه والحریه والعداله.)

الی أن قال: (لم ینصف المؤرخون الغریبون الاسلام باتهامهم إیاه بقساوه الجهاد والفتوحات. مع ان هذا الجهاد کان ضروریاً لنشر العداله التی تزدان بها التعالیم الاسلامیه المشرفه. و نضرب مثلاً علی ذلک بإیراد السؤال التالی لعلمائنا المؤرخین ک (الکونت کرادوف) الذی اتهم الاسلام بالتعصب وحب الجهاد و حجب المرأه)

.. و قال ایضاً فی کتابه المذکور آنفاً رداً علی فلسفه (قانت):

(لیس فی الاسلام اساطیر و خرافات. فالمجهود العلمی والمنطقی بارزان فی معظم التقالید الاسلامیه.

فاذا درست مذاهب الاسلام: لا تجد غیر دساتیر اخلاقیه متینهٍ و شواعر روحیه سامیه، و قواعد تعبدیه منسجمه ترمی بالنتیجه إلی تحریر الحق من کل باطل. و ما البر و تستانتیه التی نشر الاصلاحیون (لوثر و انصاره)المجددون لواءها فی اواخر القرون الوسطی باوروبا إلّا صوره لتقلید البساطه الاسلامیه سواء فی طقوس العباده او فی استئصال عادات الزخرفه المقتبسه من أساطیر الاغریق...)

.. و عندما ینتهی رنان من نضاله الشریف و فلسفته البریئه عن الاسلام یختم مطالعاته بالجمله اللامعه التالیه:

(لا یحق لأوربا ان تلجأ الی طبع الادیان الغیر المسیحیه بطابع حضارتها و ان توسعها طعناً و تزییفاً. إن محمداً العظیم أتی بدیانه انبثقت عنها مدنیه عالیه لا یصح بجانبا اتهام أتباعها المتأخرین بالجمود، ففترات الازدهار والانحطاط مرّت علی رأس جمیع الامم بما فیها اوربا المتعجرفه. و ما یدرینا بأن یعود العقل الاسلامی الولود والکثیر المواهب الی إبداع مدنیه أرقی من زمیلتها المندثره؟ بل و ما یدرینا ما عساه ان یصبح بعد قلیل مصیر المدنیه الاوربیه الحالیه التی هی

[ صفحه 247]

ولیده التمدن الاسلامی القدیم؟) انتهی کلامه. [184] .

فکانت تنشر منها روائح قتاله اجتاحت الناس و أکلتهم، و لا مغیث لهم. و کانت البیوت فی باریز، و لو ندره، تبنی بالخشب والطین المعجون بالقش والقصب، و لم یکن فیها نوافذ و لا أرضیات خشبیه. أما الأبسطه فکانت مجهوله لدیهم، و کان یقوم مقامها القش ینشرونه علی الأرض. و لم یکونوا یعرفون المداخن، فکان الدخان یطوف البیت ثم یتسرب من ثقب صنعوه له فی السقف.. فکان الناس فی هذه البیوت معرضین لکل أنواع الأمراض والاصابات الخطیره. و کان الناس لا یعرفون معنی

[ صفحه 248]

النظافه فیلقون باحشاء الحیوانات، و أقذار المطابخ، أمام بیوتهم أکواما تتصاعد منها روائح قاتله و لا رقیب و لا حسیب. و کانت الأسره تنام فی حجره واحده من رجال و نساء و أطفال، و کثیراً ما کانوا یؤوون معهم الحیوانات المنزلیه.

«و کان السریر عندهم عباره عن کیس من القش، فوقه کیس من الصوف کمخذه. و کانت النظافه معدومه لدیهم لا یعرفون لها رسما».

«و کان الغنی منهم لا یأکل اللحم إلّا کل أسبوع مره، و لم یکن الشوارع مجار و لا بلاط و لا مصابیح».

«و هذه الجهاله کانت من أثرها علی أوربا أن عمتها الخرافات والأوهام، فانحصر التداوی فی زیاره الأماکن المقدسه، و مات الطب و کثرت أحاییل الدجالین و قد کان إذادهم البلاد و باء فزع رجال الدین إلی الصلاه و لم یلتفتوا لامر النظافه.

فکانت تفتک بهم الأوبئه فتکا ذریعا، حتی أنها انتشرت فی أوربا عده مرات، فاجتاحت الملایین من أهلها فی أیام معدوده. و قد کان الموت فی أوربا فی هذه العصور بنسبه واحد إلی ثلاثه و عشرین، فصار الیوم واحد

إلی أربعین».

.. و لکی یدرک القاری ء الفرق بین هذه الحیاه الاجتماعیه و بین حیاه العرب والمسلمین فی بلادهم، نأتیک بطرف مما ذکره العلامه (درابر) نفسه فی کتابه المذکور آنفاً قال:

لم تکن اوربا العصریه بأعلی ذوقاً و لا أرق مدینه و لا ألطف رونقاً، من عواصم الاندلس علی عهد العرب. فقد کانت شوارعهم مضاءه بالانوار، و مبلطه أجمل تبلیط، والبیوت مفروشه بالبسط، و کانت تدفأ شتاءا بالمواقد، و تهوی صیفاً بالمنسمات المعطره عن طریق إمرار الهواء تحت الارض من خلال اوعیه مملوءه زهراً.

[ صفحه 249]

تتمیز مآدبهم بالقناعه فکانت الخمر محرمه علیهم، و کانت غایه لذاتهم البدنیه تنحصر فی تمشیهم حول اشجار البرتقال یسمعون قصه مسلیه، أو یتجادلون فی موضوع فلسفی متعزین عن مصائب الدنیا و آلامها بقولهم: انها لو کانت بلا آلام و متاعب لنسوا حیاتهم الاخره.

و کانوا یوفقون بین جهادهم فی هذه الحیاه و بین آمالهم فی النعیم المقیم فی الاخره) [185] .

و لذلک تقول المستشرقه الالمانیه الدکتوره (زیکرید هونکه) فی کتابها (شمس العرب تسطع علی الغرب) [186] تحت عنوان: (شعب یذهب الی المدرسه).

تقول: «لو اردنا دلیلاً آخر علی مدی الهوّه العمیقه التی کانت تفصل الشرق عن الغرب، لکفانا أن نعرف انّ نسبه 95% علی الأقل من سکان الغرب فی القرون: التاسع والعاشر والحادی عشر والثانی عشر، کانوا لا یستطیعون القراءه والکتابه. و بینما کان شارل الأکبر یجهد نفسه فی شیخوخته لتعلّم القراءه، و فی الأدیره یندر بین الکهنه من یستطیع مسک القلم، لدرجه انه عام 1291 م لم یکن فی دیر القدیس جالینوس Si.Gallen من الکهنه والرهبان من یستطیع حلّ الخط،

[ صفحه

250]

بینما کان هذا کلهّ یحدث فی الغرب، کانت آلاف مؤلفه من المدارس فی القری والمدن تستقبل ملایین البنین والبنات، یجلسون علی سجادهم الصغیر یکتبون بحبر یمیل إلی السواد فوق ألواحهم الخشبیه، و یقرأون مقاطع من القرآن حتی یجیدوها، و یجوّدون ذلک معاً بلحن جمیل عن ظهر قلب ثم یتقدمون خطوه تلوَ الأخری فی المبادئ لقواعد اللغه. و کان الدافع الی کل هذا هو رغبتهم الصادقه فی أن یکونوا مسلمین حقاً کما یجب أن یکون المسلم. فلم یجبرهم أحد علی ذلک بل اندفعوا إلیه عن رغبه و إیمان، لأن من واجب کل مسلم أن یقرأ».

اقتباس نماذج هذه الفضائل لتکون بداءه حسنه فی اقتفاء اثرکم لنشر انوار العلم فی بلادنا التی یحتاطها الجهل من اربعه ارکانها. و قد وضعنا ابنه شقیقنا الامیره (دوبانت) علی رأس بعثه من بنات اشراف الانکلیز لتتشرف بلثم اهداب العرش والتماس العطف لتکون مع زمیلاتها موضع عنایه عظمتکم و حمایه الحاشیه الکریمه، و حدب من لدن اللواتی سیتوفرن علی تعلیمهن. و قد ارفقت الامیره الصغیره بهدیه متواضعه لمقامکم الجلیل ارجو التکرم بقبولها [188] مع التعظیم والحب الخالص.

من خادمکم المطیع: جورج م.

أما الوزیر (ویلیمین) فقد توجهت مهمته فی الاندلس بأحسن النتائج وانفعها لبلاده حیث تمکن من اعداد بعثه مکونه من 215 طالبهً و طالباً و زعت علی معاهد الاندلس العلمیه والصناعیه لتلقف العلوم والصناعات التالیه:

1- الفلسفه والعلوم المختلفه.

2- صنعه النسیج والتطویر والنقش.

3- الطبابه والتمریض.

[ صفحه 252]

4- صناعه الاسلحه.

5- صنعه الزجاج.

6- صنعه بناء السفن.

7- صنعه الورق.

8- صنع البارود.

9- بناء القلاع و الحصون.

10- علم الفلک (والسیما) ای الکیمیاء والفزیاء المسمی (بعلم الطبیعه).

11- العلوم الزراعیه و الصناعیه الأخری [189] .

[ صفحه 253]

.. ذلک یرجع الفضل فیه للمسلمین.. فلولاهم لبقیت اوربا فی غیابتها الی الیوم و لم تنل منها امم المعموره ما نالته من التقدم و المدینه اما مباشره أو بالواسطه.

.. و یحسن بنا أن نأتی علی نص الجواب الذی بعث به الخلیفه هشام الاول الی ملک الانجلیز و فیه عبره بالغه لمن تمعن فی سطوره و هذا جوابه:

بسم اللَّه الرحمن الرحیم

(الحمدللَّه رب العالمین، والصلاه والسلام علی نبیه سید المرسلین. و بعد الی ملک انکلتره وایکوسیا

و اسکندیناویا الأجل. لقد اطلعت علی التماسکم فوافقت بعد استشاره من یعنیهم الأمر من ارباب الشونه علی طلبکم. و علیه فأننا نعلمکم بأنه سینفق علی هذه البعثه من بیت مال المسلمین دلاله علی مودتنا لشخصکم الملکی أما هدیتکم فقد تلقیتها بسرور زائد و بالمقابله ابعث الیکم بغالی الطنافس الاندلسیه و هی من صنع ابنائنا هدیه لحضرتکم و فیها المغزی الکافی للتدلیل علی التفاتنا و محبتنا والسلام).

خلیفه رسول اللَّه علی دیار الاندلس (هشام).

.. فانت اذا حاولت تحلیل کلمات الخلیفه هشام الوراده فی هذا الکتاب الموجه الی ملک انگلترا و سبرت غور معانیها للمست من ورائها روح السؤدد والمباهاه، فبعداً لدهر قضی علی معالم هذا المجد الذی دلف ملوک و اباطره

[ صفحه 254]

الفرنجه الی استدرار عطف امرائه و ساداته و احتقاب رضاهم، و الاستناره باضواء حضارتهم و علومهم. اجل بعداً لدهر حمل ملوک و ساده الامم علی ان یلووا بأعنه الرواحل التی کانت تحمل شعار سؤددهم و یأخذوا فی مناصبه بعضهم بعضاً عداء و نضالاً تفککت معه اوصالهم، و وهنت فی ساحاته عظمتهم، و تلاشت من جنباته امجادهم. و لا ندری من الملوم بعد هذا أنحن یا تری أم الدهر الخؤون الغادر؟ والحمداللَّه فالامم جمیعاً تدین لخاتم النبیین محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم بما هی علیه من حیاه و قوه و بما فی نهضتنا من الروح المؤدی الی التکمیل والعمران والمدنیه ألیس هذا مصداقاً لقوله تعالی: (و ما ارسلناک إلّا رحمه للعالمین) [190] .

و لو اردنا ان نستقصی علماء المسلمین و ما ألقوه من مؤلفات، و ما قاموا به من اکتشافات لاحتجنا الی وضع کتب متعدده فی هذا المجال.

.. و انا لا أرید أن أُدافع عن هذه الحضاره المعطاه لان نزاهتها و فضلها علی الانسانیه و علی ذلک الانسان الجاهل الناکر حق الجمیل معروف و یشهد به الجمیع.

ولکنی أُرید ان اکشف عن بعض من اکاذیب هؤلاء الذین یدعون حقوق

[ صفحه 255]

الانسان، و انهم لخدمه الانسانیه و انهم یحاربون الارهاب.

و أفرز بعض العینات من خباثه و حقد أولئک الافراد الذین جاءوا واغتصبوا الاراضی الامیرکیه من اصحابها الاصلیین و استعبادهم للانسان الافریقی الذی وهبه اللَّه تعالی الحریه منذ أن خلقه علی وجه هذه الارض وابادتهم للشعوب و اغتصابهم ارض المجتمعات الآمنه.

یقول الباحث والکاتب الامریکی المعروف (نعوم تشومسکی) فی کتابه (ماذا یرید العم سام).

.. و اذا تتبعنا تاریخ الولایات المتحده- و هو تاریخ جد قصیر، حوالی قرنین، أو جیلین من المعمرین- لوجدنا رغم قصر هذا التاریخ، ان لها سجلاً لا یسبقه سوی هتلر وستالین فی انتهاک حقوق الانسان داخل و خارج الولایات المتحده [191] .

نوعاً غریباً من الهنود

[ صفحه 256]

لا یتکلمون اللغه الهندیه التی یعرفها مُترجمه العربی الذی جاء معه من الاندلس، و رأی ان بشرتهم اقرب الی النحاس الاحمر، فسماهم الهنود الحمر [192] . فیما عدا هذه القله القلیله فکل الامریکان قد هاجروا أو هاجر آباؤهم و اجدادهم من بلاد بعیده عبر البحار. و کلهم قد هاجروا الی امریکا بمحض رغبتهم و ارادتهم.. إما فرار من اضطهاد دینی عرفته اوربا فی مراحل النزاع العنیف الدامی الذی جری بین الکاثلولیک و البروتستانت أو بین المسیحیین والیهود.. و إما فرارا من الاضطهاد السیاسی الذی عاشت فیه اوربا و غیر اوربا مراحل طویله کانت فیها غیابه السجون.. و اما- و هو الغالب قدیماً و حدیثاً- سعیاً وراء رزق اوسع واوفر فی بلاد لا حدود لغناها، تفتح أبوابها لمن یرید أن یأتی لیعمل و لیشری، و لیکون مواطناً امریکیاً..

.. یقول الکاتب الفرنسی (روجیه غارودی) فی کتابه (الولایات المتحده طلیعه الانحطاط):

.. فان کل السکان الذین یعیشون فی الولایات المتحده هم من المهاجرین.

و مهما کانت أصول هؤلاء المهاجرین، و حضاراتهم الاولی، فقد جاؤوا الی امریکا بحثاً عن العمل و کسب المال. و سواءً کانوا ایرلندیین أو طلیان أو عبیداً سوداً غرُّبُوا عن مواطنهم الاصلیه قسراً، سواءً کانوا مکسیکیین أو من بورتوریکو، فقد جاء کل منهم یحمل معه دینه و ثقافته. و لانه لم یکن لدی هؤلاء المهاجرین والمهجرین دیانه أو ثقافه مشترکه، فقد کانت الرابطه الوحیده التی تتجمعهم، تشبه ما یربط بین افراد فریق یعمل فی مشروع مشترک [193] .

[ صفحه 257]

.. و الان تعال معی أهی القارئ الکریم لنقرأ سویاً

عن هذه الشعوب «الهنود الحمر» التی ظلمت قبل کل شعب، و کانت الخطیئه الاولی لهؤلاء الجناه الاوربیون.

هذا المجال، أن الهنود الحمر، قبل قدوم المستعمرین، لم یکونوا یعرفون وباء الجدری. و بالتالی لم تکن لهم أیه مناعه طبیعیه ضده، فعمد قائد إحدی الحملات البریطانیه، و اسمه Sir Jeffry Amherst، إلی خدعه خبیثه لا أخلاقیه. فأهدی کلاً من روساء القبائل الهندیه مندیلاً و غطاءین، استقدمها من المستشفی الذی یعالج فیه البریطانیون المصابون بالجدری. فسری الوباء القاتل فی صفوف المساکین البُسطاء. مما سهل إباذه الکثیرین منهم دون قتال، واحتلال مزارعهم و أراضیهم [196] .

.. و فعلهم هذا لا یقل خسه و خیانه للضمیر الانسانی من فعل التتر، ففی أواسط آسیا، منتصف القرن الرابع عشر، حیث عمدوا إلی استخدام جثث المصابین بالطاعون والکولیرا ضد أعدائهم.

فکانوا لذلک، یستعینون بالمنجنیق، یقذفون بواسطته هذه الأجساد. فتقع داخل المدن المُحاصره، لتنشر الأوبئه بین أهالیها. و تحصد نسباً کبیره من

[ صفحه 259]

الموتی، کانت تصل أحیاناً 40% من مجموع السکان و قد عرفت تلک الحقبه «بنکبه الطاعون الأسود» [197] .

جاء فی کتاب الولایات المتحده طلیعه الانحطاط للکاتب الفرنسی/ روجیه غارودی:

قال سیمون بولیفار: أحد أبطال محاولات الاستقلال فی أمریکا اللاتینیه أواسط القرن التاسع عشر: «یبدو أنه کُتب علی الولایات المتحده أن تقوم بتعذیب و إذلال القاره باسم الحریه».

و یشهد توکفیل علی بربریه المستعمرین تجاه الهنود الذین استخدموا أسلحه لا یمکن مقارنتها بأی مقیاس بأسلحه الغزاه، و وصف بسخریه لاذعه، و إنسانیه دامیه انتصار «الحریه»، تلک المسیره المظفره للحضاره عبر الصحراء قائلاً: «فی قلب الصحراء، و فی أواسط الشتاء، حیث کان البرد قارساً جداً قام ثلاثه آلاف أو أربعه آلاف بمطارده الأعراق البدویه من الوطنیین الذین کانوا یفرون أمامهم حاملین مرضاهم و جرحاهم،

و أطفالاً ولدوا حدیثاً، و شیوخاً علی حافه الموت.

و تابع یقول: ان المشهد کان مثیراً و لم یمحّ من ذاکرته أبداً [198] .

و وصف (بنیامین فرانکلین) الناطق الرسمی البارز باسم التنویر، وصف «أب الأمه» بأنه الرجل الذی یطرد السکان الاصلیین، کی یفسح المکان لأمته:

.. واعطی (جورج وشنطن) الدرس نفسه لقبائل الایروکواس عندما کلّف

[ صفحه 260]

جیشه بتدمیر مجتمعها و حضارتها [199] .

و هکذا، و بفعل القتل المباشر، والوسائل الکیمیائیه والجرثومیه البدائیه، تقلّص عدد الهنود الحمر بشکل مریع و مذهل، فکان عددهم الأساسی، فی مطلع القرن السادس عشر، عند اکتشاف قارتهم، زهاء خمس عشر ملیوناً. فإذا به الیوم، فی نهایه القرن العشرین، و فی الولایات المتحده الأمریکیه، یتدنّی إلی ما لا یتعدی الملیون الواحد. بینما کان من المفترض طبیعیاً، خلال الخمسمائه سنه المنصرمه، أن یتضاعف عددهم أضعاف أضعاف ما کان علیه سابقاً [200] .

و هکذا، تاره بالحرب وطوراً بالمخادعه، قضی الغزاه الأوروبیون، مدّعو اعتناق المسیحیه، علی ملایین المساکین. والهدف احتلال الأرض، والاستئثار بالخیرات، دونما حساب لِقِیَم و مُثُل و مبادئ.

یقول الکاتب الفرنسی روجیه غارودی:.. اما فی أمریکا «قبائل الانکا مثلاً»، والذین فقدوا 80% من عددهم بسبب التصفیه العرقیه، ثم هُمِّشَ من بقی منهم، وزُجَّ فی مخیمات [201] .

جاء فی کتاب ماذا یرید العم السام للباحث الامریکی (نعوم تشومسکی):

اختلفت تقدیرات المؤرخین عن عدد الهنود الحمر عند قدوم «کولومبس» لأمریکا، و تراوحت بین عشره، إلی عشرین ملیونا، و عددهم الیوم أقل من 3 ملایین. کیف حدث هذا؟ یرجع الفضل فی ذلک لعملیات الإباده المنظمه، ثم

[ صفحه 261]

الأحوال المعیشیه بالغه السوء فی

کل المجالات [202] .

عام 1868 قام الجنرال جورج کوستر الذی کان یغار علنا من شیفینغتون مسبب مذبحه ساند کریک، قام بحشد جنوده علی ضفاف نهر واشیتا فی ولایه اوکلاهوما، وانتظر الی أن هجعت القریه الهندیه المقامه بالقرب من أحد منعطفات النهر، ثم أطلق إشاره الهجوم. فقتل کل من کان فی القریه- مئه و ثلاثه رجال و عدد مجهول من النساء و الاطفال، رأی کوستر أنه غیر جدیر بأن یحصی. و فی کمب غرانت فی الاریزونام عام 1871 هاجمت مفرزه آتیه من مدینه توکسون ثلاثمئه امرأه و طفلاً و شیخاً، کانوا یعملون فی الحقول تحت حراسه مشدده من جیش الولایات المتحده، و قتلت 118 امرأه و 8 رجال و أخذت ثلاثین طفلاً لتبیعهم کأرقا فی المکسیک.

و هنا یغضب الرئیس غرانت غضباً شدیداً فطالب بمحاکمه القتله و کان له ما اراد. غیر ان القاضی قال للمحلفین المؤلفین من البیض فقط ان قتل (الهنود لیس بجریمه واطلق سراح المتهمین).

[ صفحه 263]

أو القیاصره، او فی جزیره العرب أو فی أوربا فی العصور الوسطی أو فی شتی بلاد العالم قدیماً و حدیثاً..

اکبر تجاره رقیق عرفها التاریخ کانت بین افریقیا و أمریکا. فقد بلغ حجم هذه التجاره ملایین و ملایین من الصبیه والبنات، و من الرجال و النساء، نقلتهم السفن من قری أفریقیا و ادغالها، الی شواطئ أمریکا و مزارعها، علی مدی ثلاثه أو ما یقرب من أربعه قرون.

و اکثر المؤرخین تحفظا قدروا عدد الرقیق الذین استجلبتهم امریکا من افریقیا بخمسه ملایین، و منهم من قدروهم بعشره ملایین، و منهم من قالوا انهم لا یقلون عن خمسه عشر ملیونا من البشر.. هذا ما وصل الی الشواطئ الامریکیه، و یضاف الیهم أعداد ضخمه هلکت فی الطریق، والقیت جثثهم فی المحیط.

[ صفحه 264]

.. فکانوا یعاملون الرقیق أسوأ کثیراً مما یعاملون الحیوانات البهیم بالسیاط، وکیاً بالنار، وبتراً لقدم أو ساق.

یقول الاستاذ (جون هوب فرانکلین)، رئیس قسم التاریخ فی جامعه شیکاغو و مؤلف کتاب «من العبودیه الی الحریه». یقول: ان تجاره امریکا اضعفت افریقیا وانهکت قواها الی أقصی حد، أولاً: لان التجار الاوربیین اخذوا منها اعداداً هائله من الشبان والصبیان، و اخذوا منها اقوی عناصرها بدنا، واقدرها علی العمل والانتاج والواقع ان الاوربیین اقتطفوا زهره شباب افریقیا و ترکوا فیها الشیوخ والعجائز.

ثم یتصیدهم الانکلیز بأقل جهد بما أعدوا لهم من وسائل لا توضع للحیوانات المتوحشه. فکیف بالانسان و قد کان یموت من هؤلاء عدداً کبیراً اثناء الشحن، و ذلک بسبب العنف البالغ فی الوحشیه، و ذلک عدا من یموت منهم فی الرحله الی الشاطئ الذی ترسوا علیها السفن الانگلیزیه.

.. و کان یموت فی المستعمرات فلا حصر لهم فان مستعمره «جامیکا» البریطانیه وحدها قد دخلها سنه 1820 م ما لا یقل عن ثمانمائه ألف رقیق و لم

[ صفحه 265]

یبق منهم فی تلک السنه سوی ثلاثمائه و أربعین ألفاً [203] .

معه أخاه الامین فی رحله بعیده للبحث عن الذهب ثم وضع خططا

[ صفحه 266]

لزیاره مالی القدیمه والحج الی بیت اللَّه فی مکه المکرمه الا ان خططه هذه لم تحقق لانه ذهب ذات یوم عندما بلغت سنه السابعه عشره الی غابه قریبه من قریته «جوفیور» لیقطع جذع شجره لاستخدامه فی صنع طبله خاصه به.. و کانت هذه الغابه آمنه و هو کثیراً ما ذهب الیها منفرداً او مع رفاقه فقلما تقترب الوحوش من الاماکن المطروقه بجوار القری ولکنه فی هذه المره کان ینتظره فی تلک الغابه من هو أشرس من الوحوش الکاسره.. کان یتربص به أربعه من الرجال: اثنان من السود و اثنان من البیض. و دخل فی معرکه غیر متکافئه مع الرجال الاربعه و استطاع ان یفقأ عین أحدهم و لکنهم فی النهایه تغلبوا علیه بعد أن ضربوه بعصا غلیظه فوق رأسه الی أن غاب عن الوعی فأوثقوه و نقلوه فی قارب صغیر سری بهم فی النهر الی حیث تنتظر السفینه الکبیره عند شاطئ المحیط.

و عندما أفاق وجد نفسه مکبلا بالاغلال و وجدهم یدفعونه الی مبنی یسمی «قلعه جیمس» التی کانت مرفأ لتلقی و تصدیرهم لامریکا. و فی داخل هذه القلعه کان هناک عدد کبیر من الشبان والصبیه والفتیات.. حیث کان یتم فحص اجسادهم ثم یقوم رجل اسود بکی ظهور هؤلاء الاولاد والبنات و یرمس علی کل ظهر هذه العلامه الغریبه: «ما. ما».

انها العلامه التی ترمز الی السفینه التی ستحملهم و اسمها «لورد لونجییه» و تحرق أسیاخ الحدید أجسادهم و یتعالی صراخهم الجنونی و یزداد جنونهم عند صب الماء المالح علی جروحهم. ثم حملوا هذا القطیع من الناس

إلی السفینه والقوا بهم فی عنبر فی أسفلها.. الشبان فی مکان والنبات والاطفال فی مکان آخر.

و یمضی مؤلف «جذور» صفحات تلو صفحات یصف الرحله و أهوالها

[ صفحه 267]

و یصف هؤلاء البحاره و هم یلهبون ظهور و أجساد هؤلاء الأسری السود بالسیاط بلا سبب معروف.

.. واقتربت السفینه من الشاطئ، و کانت تحمل مائه و اربعین عبداً.. و قد هلک من هؤلاء العبید اثنان و اربعین خلال الرحله الطویله الشاقه، و بقی ثمانیه و تسعون وقد قدر انه سیبیع الواحد منهم بستمائه دولار..

و کان امام السفینه یومان آخران قبل أن ترسو علی الشاطئ، فأخذ بحارتها الانجلیز، یعدون «البضائع» للعرض علی الزبائن الذین توافدوا، هم و زوجاتهم، الی الشاطئ لشراء ما یلزم للحقول من العبید، و للبیوت من الجواری.

واطلقت المیاه علی هؤلاء الرقیق تغسلهم غسلاً جیداً، ثم اخذوا یدهنونهم بأنواع من الزیوت تجعل جلودهم السوداء تلمع مثل الابنوس.. صحیح ان اجسامهم قد هزلت خلال رحله استغرقت اکثر من أربعه شهور، قضوها فی عنابر لا تدخلها الشمس و لا یتجدد فیها الهواء، و صحیح ان الطعام طوال الرحله کان سخیفاً و ردیئاً. و صحیح ان السیاط الهبت اجسام الاولاد والبنات و أسالت منها دما کثیراً.. و لکنهم اذا خرجوا الی ظهر السفینه و أمضوا النهار تحت الشمس الساطعه فی هذه الایام الحاره من أیام الخریف، فسوف تجری الدماء فی عروقهم مره أخری، و سوف تنبض أجسامهم بالقوه والحیویه، و سوف یقبل علیهم المشترون.

و نزل العبید الی الشاطئ فی احدی موانئ الجنوب فی أمریکا، و سیق الشبان والفتیات فی صف طویل تربطهم بعاض ببعض حبال و سلاسل حول أیدیهم و

أجسادهم العاریه.. و عرضوا واحداً واحداً علی الزبائن... فأخذوا یفحصون اجسامهم فحصاً جیداً.

و بدأ بیع العبید بالمزاد.

[ صفحه 268]

و عرض سمسار المزاد «کینتا».. و طلب من المشترین ان یتقدموا للمزاد، فهذه «قطعه افریقیه ممتازه».. فأخذوا یفحصون جسمه، و یفحصون اسنانه لیتأکدوا انه صبی مقدم علی سن الفتوه!.. و کان هناک اثنان من أعیان الریف و أصحاب المزارع، قد أعجبهما هذا الشاب الفارع القوی، فجری بینهما المزاد حتی وصل الی ثمانمائه و خمسین دولارا.. ثمن لم یسمع به من قبل!

و رسا المزاد علی مستر جون وولر المزارع الثری فی ولایه فرجینیا، فتسلم البضاعه راجیا الا یکون قد اندفع فی المزایده و دفع هذا الثمن الباهظ. و لکن الولد الرنجی یبدو قیوا متینا و یساوی الثمن الذی دفع فی شرائه.. و شراء العبد استثمار طویل المدی علی کل حال، فسوف یکون له نسل کثیر من العبید و من الجواری، و سوف یکونون مثله قوه و متانه، و قدره علی العمل الشاق، و علی الصبر الطویل.

و بدأ کینتا مرحله جدیده من حیاته فی بلاد عرف فیما بعد ان اسمها أمریکا.

و کان القانون ینظم هذا الاسترقاق و یحمیه و کان قانونا دستوریا استندت نصوصه الی الدستور الامریکی الذی قرر اقامه دوله حره دیموقراطیه.. ولکنها کانت حره و یدموقراطیه فیما یتعلق بالجنس الابیض فقط.. أما فیما یتعلق بالزنوج العبید فکانت أبعد شی ء من الحریه والدیموقراطیه.. فقد نص علی انه لا یجوز الغاء الرق قبل عام 1808 ای بعد حوالی ربع قرن من الاستقلال.. و هی الفتره التی قدروا انه من الضروری أن یستمر الرق قائماً خلالها حتی تبنی أمریکا اقتصادها الناشئ

بسواعد الرقیق.. ولکنهم وجدوا انه کلما اتسع نطاق الاقتصاد الامریکی ازدادت حاجتهم الی استمرار الرق و الی استیراد المزید من الرقیق.. حتی بلغ عددهم اربعه ملایین نسمه.. بینما کان عدد السکان البیض فی ولایات

[ صفحه 269]

الجنوب التی یمارس فیها الرق ثمانیه ملایین.. أی کان العبید نصف عدد السکان و هی نسبه لم یبلغه الرقیق فی أی عصر أو فی أی مجتمع.

ولنعد الی کینتا..

لقد صمم کینتا منذ البدایه علی الهروب من مزرعه جون وولر الذی اشتراه و دفع فیه ثمنا سخیا.. و لکن لماذا یهرب و الی این یهرب؟ انه یعرف انه لن یعود الی اهله و قریته و قبیلته ابداً. فکثیرا ما سمع و هو فی افریقیا انه توجد هناک بلاد بعیده جدا یملکها اناس بیض.. و هم یخطفون الاولاد والبنات من افریقیا.. و یحملونهم فی السفن الی تلک البلاد.. و ما ان تتحرک بهم السفینه بعیدا عن الشاطئ حتی یتحدث عنهم الناس مثلما یتحدثون عن الموتی.. بل ان الموتی یعرفون قبورهم.. اما الذین ذهبوا الی بلاد البیض فلن یعرف احد هل هم احیاء أو اموات.. و لن یسمع الناس عنهم ای شی ء أبداً.

ولکنه مع هذا یرید أن یهرب.. یرید أن یجری بعیداً فی أی اتجاه.. و أن یذهب الی أی مکان حتی و ان لم یجد أحد یتکلم معه، فکل من فیها من الناس یتکلم لغه غیر لغته، سواء کان أبیض أو أسود.. حتی هذا الاسود الذی یأتیه بالطعام قال له، و هو یشیر بیدیه و أصابعه: أنا أسمی شمشون.. و أنت اسمک توبی! و عندما بدأ یفهم انه اسمه صار توبی. غضب وثار وهاج.. انه

اسمه کینتا.. و سیظل اسمه کینتا. و لن یستطیع أحد أن یغیر اسمه الذی اطلقه علیه ابوه، والذی نادته به أمه و اخوته.. و مهما فعلوا فلن یغیر اسمه، و لن یقبل هذا الاسم الغریب: توبی!

و قد فعلوا به کثیراً.. فکانوا یجلدونه.. لیقول ان اسمی توبی.. فیحتمل

[ صفحه 270]

الجلد صابرا، حتی یغمی علیه من شده الالم.. فیستسلم، و یتمتم: توبی..

و حاول کینتا- أو توبی- الهروب ثلاث مرات، و فی کل مره کانوا یکتشفون مکانه بمعاونه کلاب الصید، و دوریات من الافاقین البیض، فیقبضون علیه و یعیدونه الی سیده، بعد ان یتشقق جلده من ضرب السیاط.

اما فی المره الاربعه، فقد عاد الی مزرعه سیده الذی نفذ صبره و قرر أن یفعل به ما کانوا یفعلونه بالزنوج الاشقیاء..

جاء رجلان من هؤلاء البیض الطوال الاقویاء، و معهما السیاط والقیود و بندقیتان.. و معهما شی ء آخر.. و ربطاه الی جذع الشجره.. کما وجهه، و عصبا عینیه أیضاً.. و بدأ أحدهما یتحصص أجزاء من جسمه.. ثم لم یدر بعد هذا ما حدث له.. فقد صبا فی جوفه ماء له طعم غریب، و أغمی علیه و فقد وعیه، و ان کان قد أحس بالالم الفظیع عندما أمسک أحدهما بساقه فی عنف و شده، و هوی الآخر بفأس حاد السلاح.. فبتر نصف قدمه الیمنی!

نصف القدم فقط.. لیستطیع بعد أن تنکمش القدم الی نصف حجمها ان یمشی.. و لکن لا یستطیع أن یجری.. و یهرب مره أخری.

.. و رأی سیده انه لم یعد یصلح للعمل فی مزرعته، فباعه لاخیه، و کانت هناک امراه زنجیه تعمل فی بیت سیده الجدید، کان اسمها «بیل».

و بعد مرور عشرین عاماً علی اقامه کینتا فی هذه المزرعه تزوج من بیل وانجب منها طفله اسماها «کیزی».

و کبرت کیزی و صارت بنتاً فی السادسه عشره من عمرها.

و نزعت کیزی من ابیها و من أُمها و بیعت الی أحد تجار الرقیق.. و لم یرها کینتا منذ ذلک الیوم.. فقد اشتراها مزارع فی ولایه بعیده، و هناک فی تلک

[ صفحه 271]

المزرعه فی ولایه کارولینا، القی صاحب المزرعه بنفسه علی البنت الزنجیه فجاءت بولد.. لم ین اسود و لم یکن ابیض.. بل کان لونه بنیاً، واسمه جورج [204] .

حتی سمع

[ صفحه 272]

کونتا المنادی فی المزاد یقول «انه تیس ممتاز و باستطاعته العمل بکفاءه علی ماکینات الغزل و النسیج کما یستطیع جنی 400 رطل من القطن فی أی یوم. و هو تیس ممتاز و یمکن استخدامه اذا کانت النساء العبدات لا یحملن و لا یلدن کل سنه کما ینبغی».. و تم بیع هذا الشاب بمبلغ 1400 دولار.

و بعدئذ اقتیدت امراه حبلی صفراء البشره لتقف علی رصیف المزاد و بدأ المنادی یقول «ستدفع ثمن واحده و تحصل علی شخصین أو ستدفع ثمن واحده و تحصل علی ثلاثه اشخاص اذا انجبت هی توأما. مع العلم بأن الطفل الرضیع الزنجی یبلغ ثمنه فی هذه الایام مائه دولار بمجرد نزوله من بطن امه» و تم بیعها بألف دولار. و امتلأت عینا کونتا بالدموع.

اصبح المنظر لا یطاق عندما جاء الدور علی من یلیها و کانت فتاه صغیره یتم جذبها من سلاسلها- و عندئذ کاد کونتا من فوق مقعده.

فالفتاه الصغیره المراقهه کانت صوره طبق الاصل من کیزی مع فارق واحد و هو انها کانت اکبر من کیزی بعض الشی ء فی السن. و أحس کونتا و کأنه قد ضرب ببلطه و هو یسمع المنادی قائلاً: خادمه منزل مدربه تدریباً جیداً.. ثم استأنف و هو ینظر الیها فی شبق و یغمز بعینیه: «أو هی فتاه صغیره لانجاب الاطفال بالدرجه الاولی اذا کنت تریدها لهذا الغرض» ثم دعا الجمهور لفحصها عن کثب و قام بفک رباط السروال الذی ترتدیه فسقط السروال عند قدمیها فراحت تصرخ و تضع یدیها لاسفل محاوله ستر عورتها أمام نظرات الناس الشهوانیه.

[ صفحه 273]

قصه الرق و الرقیق:

.. و لیس العبد أو الجاریه ما اشتری هذا السید الابیض من تاجر الرقیق، و انما أیضاً ما ینسل هذا العبد أو هذه الجاریه بعد هذا من أولاد و بنات، هم أیضاً عبیده، یسخرهم کما یشاء و یبیعهم عندما یرید، و یفصل بین الام و ابنها، و بین الاب و ابنه.

و یباع الاخوه و الاخوات لعدد من ملاک الرقیق.. فینشأ الزنجی و یشب و هو لا یرعف لنفسه أباً و لا أماً و لا أخاً.. و لا أحد من الناس.

و لم یکن هناک شی ء اسمه «عائله زنجیه».. عائله مکونه من زوج و زوجه و أولاد.. ان هذا النظام الذی یعرفه البشر جمیعاً منذ بدء الخلیقه کان غیر معروف للزنوج، و کان محرما فی بعض ولایات الجنوب بحکم القانون فقد قضت المحکمه بأن «الزواج نظام غیر قائم بالنسبه للزنوج.. و ذلک لانه من الحقوق المقرره للسید حقه فی أن یفصل بین الرجل و المرأه اللذین یعیشان معا.. و من حقه أن یفصل عنهما الذریه التی جاءت نتیجه معیشتهما معا.. یتم هذا حسب رغبته و مشیئته.. و لهذا فلا یجوز اعتبار الزواج قائماً بالنسبه للزنوج»!

و قضت محکمه اخری بأن «الاب» لا یمکن الاعتراف به فی حاله الزنوج.. و لهذا یجب أن تنسب الذریه الی الام لانه یمکن التأکد من هذه الناحیه.. اما الاب فیمکن ان یکون أی واحد من الناس!

و مع ان المحاکم قضت بأن الابن و الابنه ینسبان الی الام، الا انه عند التطبیق

لم یکن هناک أی شعور بهذه «الامومه» فمثلا مات احد الاسیاد عن غیر وریث فبیع عبیده فی المزاد.. و کانوا أماً و عدداً من

الصبیه والبنات بیعوا لعدد من

[ صفحه 274]

المشترین.. ثم بیعت الأم.. فتعلقت بأحد أطفالها، وانکفأت علی قدم الرجل الذی اشتراها، تتوسل الیه ان یشتری طفلها ایضاً.. لیبقی معها طفل واحد من اطفالها.. وتوسلت.. و بکیت وانتحبت. فأزاحها الرجل بقدمه فی قسوه و عنف قائلاً: لا أرید أن اشتری اطفالاً.. أرید «عبده» فقط!

صوره بشعه.. تجرد فیها الانسان من کل ما یلیق بالانسان [205] !

و لعل حیاه اطفال العبید فی تلک المدن تصور الحاله التی عاشها الزنوج حینئذاک، فقد کتب احد العبید فیما بعد یصف ایام طفولته فقال:

«لم یکن الواحد منا یمتلک حذاء و لا جوربا و لا جاکته و لا بنطلونا.. کان اغلبنا یغطی جسمه کله بالقمیص، و لا یملک سوی قیمصین.. فاذا بلیا، ظل عاریا أو شبه عارٍ.. حتی یستطیع أهله یحصلوا له علی قمیص.. و کنا عند النوم نتوزع علی الارکان المحیطه بالمدفأه التی تطبخ علیها أمهاتنا، و ندفن أقدامنا فی رماد المدفأه لنحس بشی ء من الدف ء.. و لم تکن عندنا أطباق أو آنیه للطعام، فکان الطعام یوضع علی الارض مثلما یوضع أمام الخنازیر.. و تنادینا أمهاتنا لتناول الطعام فنجری، تماما مثلما تجری الکلاب، لنلتهم الطعام القلیل الملقی علی الارض.. و کان بعضنا یحتفظ «بمحاره» یستعملها مثلما یستعمل البیض الملاعق!.. و کان أسر عنا فی الاکل هو الذی یستطیع ان یأکل أکثر و کان أقوانا بنیه یزیح الضعیف جانبا و یستولی علی نصیبه».

و کان الطعام قلیلاً و ردیئاً و لا یشبع البطون الجائعه، فکانوا یسرقون ما تصل الیه أیدیهم.. و لم یکن الزنجی یشعر بانه یسرق لانه کما قال هذا الکاتب الزنجی فی مذکراته: ان هذه

لیست سرقه.. لانها لا تؤثر فی ملکیه الرجل الابیض

[ صفحه 275]

للطعام.. ان هذا السید الابیض یملک الطعام عندما یکون مخزوناً فی بیته، و هو مازال یمله و هو فی معدتی.. لاننی، و معدتی، و ما فیها، کله ملک له!

علی جذع شجره و ینهالون علیه بالسیاط حتی یموت!

و قد حدث مرارا ان تجمع آلاف من البیض یشاهدون عملیه قتل الزنجی بهذه الطریقه و هم یصیحون فرحا..

بل حدث فی احدی المرات ان ظلوا یضربون الزنجی حتی تمزق جسمه اربا اربا..

ثم اسرعوا یتخاطفون قطع العظام للذکری و التاریخ [206] .

.. و کیف ینتهی هذا الظلم و دینهم یبیح التمییز العنصری واستعباد السود للبیض. اجل- استفاد الاوربیون من شریعتهم فی التمییز العنصری من الدین المسیحی التی یمثلها القساوسه، الذین جعلوا الرق والاستعباد.

.. و الانقیاد من الزنوج السود الی الاوربیین البیض طاعه للرب و کلما بالغ الزنجی

[ صفحه 277]

فی خدمته للابیض کلما کان قریباً لخالقه اکثر [207] .

و تمضی مأسات هذه القصه کما تمضی ملایین قصص الزنوج فی امیرکا،

[ صفحه 278]

و ینجب جورج (ابن کیزی بنت کینتا) عدداً من الاولاد والبنات.. و صارت احدی البنات جده.. و کان الیکس هیلی یجلس علی حجرها و هی تحک له قصه جدها الافریقی الذی اسمه «کینتا».. و قد جاء من قریه جوفیور القریبه من نهر «کامبی بولونجو» فی افریقیا.. و کان ابوه یسمی «أمورو» أی عمر.. و کان والد عمر یمسی (تیرابا کونتا کینتا) الذی صلی للَّه تعالی خمسه أیام ولیالی متتالیه، فهطل المطر وارتوت الارض.. و ذهب الولد الی الغابه یوما فانقض علیه اربعه رجال.

و شب الیکس هیلی فعاد مسلما مثل اجداده المسلمین. و مضی یبحث القصه من أولها.. و عاد بعد اثنتی عشره سنه.. و اخرج کتاب «جذور» [208] لیروی فیه قصه الجذور التی نبت منها خسمه و عشرون ملیون من الزنوج

فی امریکا.

- هذا ما اختصرناه من کتابی المفصّل

والحمد للَّه رب العالمین

قاسم سید البغدادی

9/ 1/ 2002 م