ص: 2

اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لَا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَأُ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ

ص: 3

خداوند

نور آسمان ها و زمين است مثال نورش همانند چراغدانى است كه در آن چراغى، و آن چراغ در آبگينه اى است كه گويى ستاره اى درخشان است؛ و از درخت مبارك زيتون كه نه شرقى است و نه غربى افروخته مى شود . داشته باشد بدرخشد . او نور فوق نور است؛ خداوند به نور خويش هر كس را كه خواهد هدايت كند، و خداوند براى مردم اين مثلها را مى زند و او به هر چيزى دانا است .

سوره نور آيه 35

ص: 4

ص: 5

ص: 6

خطاب يا ايتها النفس المطمئنه گرديد .

كتابى كه در پيش شماست، ترجمه كتاب ارزشمند خصائص الحسينيه و الميزانا المظلوم نوشته حكيم و فقيه عاليقدر مرحوم آية الله شيخ جعفر شوشترى رضوان الله تعالى عليه است .

مرحوم آية الله شوشترى فرزند حسين از اهالى شوشتر (يكى از شهرهاى استان خوزستان ) كه علاوه بر برخوردارى از دانش گسترده و آگاهى عميق، از گوهر عميق، از گوهر گرانبهاى اخلاص و عمل صالح نيز بهره مند بود و به هنگام تلاوت قرآن تفسير آيات الهى و تحليل روايات معصومين عليهم السلام و وعظ و ارشاد مردم، از عمق دل سخن مى گفت و لاجرم بر دل ها مى نشست و همه را به شدت تحت تأثير قرار مى داد . اين عالم بزرگوار ارادت خاص و وصف ناپذيرى به سالار شهيدان و سرور جوانان اهل بهشت امام حسين عليه السلام داشت؛ به همين خاطر تا آخرين روزهاى پربركت عمر خويش با آن مقام علمى و فقهى، بر فراز منبر مى رفت و با عشق و ارادت خاصى از ايثار و فداكارى هاى امام حسين عليه السلام سخن مى گفت و راه و رسم ستم سوزى و ظلم ستيزى آن حضرت را براى دوستداران و مواليانش ترسيم مى كرد .

اين عالم ربانى از چنان گوهر اخلاص، عرفان و عشقى بهره مند بود كه مورد عنايت امام حسين عليه السلام بوده است كه به ذكر يك نمونه در اين باره اكتفا مى كنيم:

از خود مرحوم آية الله شوشترى آورده اند كه مى فرمود:

پس از آنكه تحصيل در حوزه نجف فارغ شدم و به وطن خود شوشتر بازگشتم، دريافتم بايد براى آشنا كردن بيشتر مردم با معارف قرآن و اسلام تلاش كنم، به همين خاطر در گام نخست تصميم گرفتم روزهاى جمعه منبر بروم و با فرا رسيدن ماه مبارك رمضان، به خاطر انجام وظيفه به منبر خويش ادامه دادم، اما شيوه كار اين گونه بود كه تفسير صافى را به دست مى گرفتم و از روى آن مردم وعظ

ص: 8

و ارشاد مى كردم و در آخر منبر هم، به بيان مشهور كه هر غذايى به نمك نياز دارد و نمك مجلس وعظ و ارشاد هم يادآورى مصيبت هاى جانسوز امام حسين عليه السلام است، به ناچار از كتب روضة الشهدأ مقدارى مرثيه مى خواندم .

ماه محرم را نيز كه در پيش بود، به همين صورت گذراندم، اما به هيچ وجه توانايى جدايى از كتاب و منبر رفتن و بدون كتاب را نداشتم و مردم نيز بدين صورت بهره كافى نمى بردند، اما به هر حال حدود يك سال به اين صورت گذشت .

سال بعد با فرا رسيدن ماه محرم با خود زمزمه كردم كه تا چه زمانى بايد كتاب در دست گيرم و از روى كتاب مجلس و منبر را اداره كنم و تا كى نتوانم از حفظ منبر بروم؟ بايد چاره اى بينديشم و خويشتن را از اين وضعيت ناگوار نجات بخشم، اما هر چه در اين مورد انديشم راه به جايى نبردم و بر اثر فكر زياد، خستگى سراسر وجودم را فرا گرفت و از شدت نگرانى به خواب رفتم . در عالم رؤ يا ديدم كه در سرزمين كربلا هستم، آن هم درست به همه جا نگريستم، چشمم به خيمه اى برافراشته افتاد، دريافتم كه سپاه دشمن در صف هاى فشرده بر گرد خيمه امام حسين نشسته است، وارد شدم، سلام گرمى نثار آن سيماى نورافشان نمودم حضرت مرا در نزديكى خويش جاى داد و به حبيب بن مظاهر فرمود: حبيب ! شيخ جعفر ميهمان ماست، بايد از ميهمان پذيرايى كرد، درست است كه آب در خيمه نيست، اما آرد و روغن موجود است، برخيز و براى ميهمان ما غذايى آماده كن .

حبيب بن مظاهر به دستور امام حسين عليه السلام برخاست و پس از لحظاتى چند به خيمه وارد شد و غذايى پيش روى من نهاد . فراموش نمى كنم كه قاشقى هم در ظرف غذا بود . چند قاشقى از آن غذاى بهشتى صفت خورده بودم كه از خواب بيدار شدم و دريافتم كه از بركت زيارت آن حضرت و عنايت او، نكات و لطايف و كنايات و ظرافت هايى از آثار خاندان وحى و رسالت بر من الهام شده است كه تا آن

ص: 9

ساعت، بر كسى الهام نگشته و فهم كسى بر آنها از من پيشى نگرفته بود . (1)

كتاب خصايص الحسين از همان نكات، لطايف، و ظرافت هايى، برخوردار است كه مى توان گفت از همان نوع مطالبى است كه بر او الهام شده و در اين زمينه فهم كسى بر آن مطالب از او پيشى نگرفته است .

در گذشته ترجمه هاى چندى بر اين كتاب نگاشته شده است كه هر يك داراى ويژگى هاى هستند اما در اين ترجمه سعى بر آن بوده كه ترجمه به صورت رساتر و روانتر انجام گرفته و از سوى ديگر رعايت امانت شده باشد . با اين اميد كه شايد متن فارسى هم از همان تأثير در كلام آن بزرگوار است برخوردار باشد .

در خاتمه اولا از عزيزانى كه در فراهم آمدن اين اثر با جان و دل تلاش كردند قدردانى نموده و در ثانى از ورثه مرحوم مغفور حاج حسين شيرزادگان كه در مقدمات چاپ اين اثر گرانبها عنايت داشتند سپاسگزارم و از درگاه الهى مسئلت دارم كه همه آنها را در روز رستاخيز در زمره خدمتگزاران به آستان مقدس سالار شهيدان برانگيزد و در دنيا نيز مشمول عنايت و كرامت ويژه آن كعبه مقصود مقرر فرمايد .

جليل الله فاضلى

ص: 10

حالت نخست: ايمان موجب و معيار حصول نجات است .

آرى، به ايمان كه مدار قبول اعمال و شرط تحصيل نجات از اهوال و خطرات است، نظر افكندم؛ متأسفانه از نشانه هاى آن، چه ناقص و چه كامل اثرى نديدم، حتى از ضعيف ترين درجات ايمان و عالى ترين آن در قلب و اعضاى خويش چيزى نيافتم كه بتواند مانع از جاودانگى در آتش باشد . بعد از مدت طولانى، به اخلاق پسنديده نظر كردم؛ شگفتا كه رذايل و خلاف اخلاق پسنديده را در خويش يافتم . اعمال صالح و طاعات و واجبات را مورد دقت قرار دادم؛ ديدم كه صحت پذيرش آن شرايطى كه من حتى يك بار هم توفيق كسب آن را نداشته ام . در اينجا بود كه خوف بر من چيره شد و به سر حد قنوط و يأس نزديك شدم؛ اما:

حالت دوم: ولايت اهل كشتى نجات است .

در همان حال كه خوف و يأس بر من چيره شده بود امعان نظر كردم و وسايل سفر به سوى حق را مورد دقت قرار داده؛ ديدم كه اولا من از امت نبى امى صلوات الله عليه و بخصوص از شيعيان على و از مواليان اهل بيت عليهم السلام مى باشم؛ آنان كه راه مستقيم و صراط قويم و استوار و دژ محكم و ريسمان مستحكم الله و كشتى نجاتند، كه هر كس در آن كشتى نشيند حتما نجات يابد . در اين حال، حالت رجأ بر من عارض گرديد و چراغ اميدى در دلم بر افروخت .

حالت سوم: محبت اهل بيت عليهم صلوات الله نشانه هايى دارد .

پس دريافتم كه وارد شدن در امت نبى اسلام صلى الله عليه وآله، نياز به اقتدا به آن حضرت و پيروى عملى از او دارد .

و ديدم كه شيعه راستين على بودن نياز به پيروى از آن بزرگوار، در اعمال و اوصاف دارد و شخصى كه محب اهل بيت عليهم السلام است، بايد يكى از نشانه هاى محبت و ولايت در او محقق شده باشد؛ در حالى كه من هيچ يك از آن نشانه ها را در وجود خود نمى يابم . در اين هنگام بود كه مضطرب شده و خوف بر من چيره گشت؛ اما:

ص: 12

حالت چهارم: وسايل حسينى كارسازتر و داراى خصوصيتى ويژه است .

در حال خوف و يأس غوطه ور بودم كه ناگهان انديشه تقرب به ائمه عليهم السلام به من دست داد و ديدم كه جليل ترين وسايل از نظر فايده و عظيم ترين از نظر ثواب و پاداش، و عمومى ترين، شامل ترين و فراگيرترين همه از نظر حقيقت و منفعت و از جهت درجه و مقام، همانا وسايل حسينى، سيد جوانان اهل بهشت، والد ائمه معصومين و سرور مظلومان، حضرت ابا عبدالله الحسين فرد و امتيازى مخصوص است كه حتى شامل افضل از ايشان هم نمى شود؛ چرا كه تفاوت در فضيلت مقامى است، و اتحاد انوار و طينت آنها، مقام و خصوصيتى ديگر .

پس در توسل به حسين عليه السلام، در روى آوردن به درگاه خداوندى، خصوصيتى يافتم، چرا كه آن حضرت درى از درهاى بهشت و كشتى نجات و چراغ هدايت است . (1) و با اينكه مقام نبوت و همه ائمه عليهم السلام درهاى بهشتند، لكن باب الحسين، براى روندگان وسيع تر است .

همه ائمه عليهم السلام كشتى هاى نجاتند، اما كشتى حسينى در ميان موج ها و طوفان ها سرعت بيشترى دارد و آسان تر به ساحل نجات مى رسد . همچنين همه امامان چراغ هدايتند، ولى محدوده استضائه به نور حسين عليه السلام وسيع تر است . در اين حال بود كه به نفس و شركاى آن گفتم نم به سوى درهاى حسينى بشتابيد و به سلامت و اطمينان خاطر وارد آن شويد و به نام پروردگار سوار بر كشتى حسينى شويد كه خداوند آمرزنده و مهربان است . به اين انوار حسينى كه به شما مى نگرد، نظر كنيد و از آن نور بر گيريد .

در اين دم در نفس من شوق به اين امر بيشتر شد، بويژه درباره آنچه كه قبلا از

ص: 13

علايم ايمان در وجود خود نااميد شده بودم، آنها را در وسايل حسينى يافتم و همچنين اعمالى را كه فاقد آن بودم، پيدا كردم و به دو مطلب دست يافتم كه اولى دليل بر وجود ايمان و مطلب دوم دليل بر وجود اعمال و عدم بطلان آنها بود كه تفصيل هر يك به اين شرح است:

اما مطلب اول: الف: حسين عليه السلام فرمود: من كشته اشك چشم هستم . نزد هيچ مؤ منى از من ياد نمى شود مگر اينكه براى مصيبت هاى ما غمگين شود و گريه كند . و اين از صفات همه انبيأ عليهم السلام است . من اين حالت را هنگام شنيدن نام آن حضرت در خود يافتم از اين رو به اندكى از ايمان - حداقل در حد رفع جاودانگى در جهنم - در وجودم پى بردم .

ب: آنگاه كه ماه محرم و عاشورا فرا مى رسد دچار غم شده و حزن و اندوه بر من روى مى آورد .

ائمه عليهم السلام نيز چنين بوده اند، و اين امر را دليل بر وجود اثرى از ولايت ائمه در خود يافتم، چرا كه گفته اند: شيعيان ما كسانى هستند كه از زيادى گل طينت ما آفريده شده اند و به نور ولايت ما عجين گرديده اند، به آنان مى رسد آنچه به ما مى رسد . و اخبار نيز دلالت بر اين معنا دارد كه هر گاه محرم مى شد، آثار گريه و اندوه بر هر يك از امامان عارض مى گرديد .

هيچ كس در ايام محرم امام صادق عليه السلام را خندان نديد و حضرت رضا عليه السلام در همه ايام عاشورا غمگين و محزون بودند و رنگ حضرت در اثر مصيبت حسين عليه السلام متغير بود . حضرت در مجلس عزاى حسينى مى نشست و اهل بيتش نيز در پس پرده به عزاى حسينى مى نشستند . هر گاه كسى برايشان وارد مى شد و اهل شعر بود، دستور مى دادند درباره امام حسين عليه السلام مطلبى انشأ كند . چنانچه در قضيه دعبل خزاعى آمده است، و اگر كسى نبود حضرت خود مصائب جدش را ياد مى كرد .

در روايت ريان بن شبيب آمده است كه، وقتى روز اول محرم بر حضرت وارد

ص: 14

شدم، فرمود: اى پسر شبيب اگر مى خواهى گريه كنى، بر حسين گريه كن كه او را مانند گوسفند سر بريدند و با هيجده نفر از اهل بيتش، كشته شدند .

روش ساير امامان ديگر نيز همين بوده است . بنابراين، شكسته شدن دل به هنگام رؤ يت هلال ماه محرم، نشانه علاقه به آن حضرت عليه السلام است . چنانچه با مقدار تأثر در اين امر، تفاوت درجات ايمان مشخص مى شود، چه در جهت مثبت و چه در جهت منفى .

ج: ملاحظه غمزدگى، هنگام ورود به كربلا همان گونه كه در روايات آمده، اين از صفات پدرش على عليه السلام و خواهرش زينب سلام الله عليها هنگام ورود به كربلا است .

د: دليل ديگر، جارى شدن اشك چشم هنگام بوئيدن تربت پاك آن حضرت است كه اين از صفات جدش و على عليهماالسلام بوده است .

اما مطلب دوم: وقتى به دقت به اعمال خود مى نگريستم، دريافتم كه به خاطر نداشتن شرايط پذيرش، به راستى نمى توان بر بيشتر آنها نام واقعى عمل را اطلاق كرد؛ مثلا نمازم را در نظر گرفتم . نمى دانم نماز است يا نماز نيست، روزه ام نيز به همين گونه است . ساير اعمال عبادى ام نيز همين وضعيت را دارند .

اما از سوى ديگر به گريه ام بر امامى كه "صاحب اشك جارى " است، نظر افكندم، ملاحظه نمودم كه نمى توان اسم گريه و گرياندن بر آن حضرت را از آن سلب كرد . حداقل اگر تباكى حاصل گردد به راستى كه تباكى است . و در روايت آمده است كه كسى كه بر حسين عليه السلام گريه كند يا به گريه آورد يا خود را شبيه گريه كننده قرار دهد، بهشت بر او واجب است . و چون اين نشانه هاى ايمان را در خود يافتم و اطمينانم بيشتر شد، آنگاه حالت بعد بر من عارض گرديد .

حالت پنجم: تأمل در اعمال، سازنده است .

اندكى در امر خود تأمل كردم و با خود گفتم: آنچه را احساس مى كنم، مى تواند براى جزئى از ايمان، علامت باشد و شايد به ميزانى باشد كه تو را بعد از طى

ص: 15

مراحل عذاب در روز حشر و تحمل عذاب در دوران طولانى برزخ، از آتش ابدى نجات دهد، و حال آنكه تو از ناتوانى ات در مقابل بلاى اندك دنيا و عقوبات آن و آنچه از سختى ها بر اهلش جارى مى شود، آگاه هستى . بلكه تو مى دانى كه تحمل نعمت را هم ندارى و از دوام نعمت ملول مى شوى و دچار تكبر و فخر و خودنمايى مى گردى . از سوى ديگر اگر ايمان ضعيف باشد، چه بسا كه با كوچكترين حادثه اى زايل شود و به هنگام روى آوردن بلاها و طوفان هنگام مرگ، قلب دچار گمراهى شود، پس چه اطمينانى دارى؟ آنگاه مضطرب شدم و حالتى ديگر بر من عارض شد .

حالت ششم: زيارت حسين زيارت خدا در عرش است .

در امور مربوط به امام حسين عليه السلام مطلبى يافتم كه باعث كمال ايمان و تقويت و ثبات آن مى شود؛ مانند اين روايت كه فرمود: كسى كه حسين عليه السلام را زيارت كند، مانند كسى است كه خدا را در عرش زيارت كرده باشد . و زيارت خداى تعالى، كنايه از نهايت نزديكى به خدا است كه اين معنا نمى تواند براى ايمان عاريتى، و قلبى باشد كه بعد از هدايت، منحرف شده است . همچنين است روايتى كه مى فرمايد: زائر امام حسين عليه السلام، بعد از آنكه قصد مراجعت مى كند، ملكى مى آيد و به او مى گويد كه خداى تو سلام مى رساند و مى فرمايد كه دوباره آغاز كن، خداوند گذشته را آمرزيد . شخصى كه خداوند بر او سلام مى فرستد، غيرممكن است كه او را بزرگترين مصيبت ها - كه همان از دست دادن ايمان است - در امان نگه ندارد . پس اطمينان پيدا كردم و دانستم كه در وسايل حسينى چيزى است كه از زوال و نيستى مصون است .

حالت هفتم: وسايل حسينى حسنه است .

بى شك وسايل حسينى، اعمال حسنه است . اما ممكن است و در ميان اعمال تو گناهان و سيئاتى باشد كه آن اعمال را حبط كند؛ از اين رو بار ديگر نگران شدم و دچار حالت ديگرى گرديدم .

ص: 16

حالت هشتم: اعمال شخصى قابل حبط است .

در مورد حبط عمل انديشم . ديدم كه اعمال قابل حبط، اعمال خود شخص است و در وسايل حسينى اعمال صالحى است كه در نامه عمل افراد به ثبت مى رسد؛ كه خوشبختانه از اعمال خود شخص به حساب نمى آيد تا در معرض حبط قرار گيرد . چنانچه در روايات مربوط به فضيلت زيارت امام حسين عليه السلام آمده است كه براى زائر، حجى از حج هاى پيامبر نوشته مى شود و حجى كه پيامبر انجام دهد از اعمال شخص نيست تا حبط گردد؛ ضمن اينكه عمل نبى صلی الله علیه و آله جزمى و حتمى است، و از عجايب اين روايات، رواياتى است كه از حضرت صادق عليه السلام نقل شده است كه حسين عليه السلام روزى در دامن پيامبر صلی الله علیه و آله بود و حضرت با او بازى مى كرد و او را مى خنداند؛ عايشه گفت: چقدر به اين محبت دارى؟ پيامبر فرمود: چگونه او را دوست نداشته باشم و از او به شگفت نيايم؛ كه ميوه قلب من، و روشنايى چشمان من است؛ اما امت در آينده او را مى كشند . پس، كسى كه او را بعد از وفاتش زيارت كند، خداوند براى او حجى از حج هاى من مى نويسد .

عايشه تعجب كرد و گفت: حجى از حج هاى شما؟ ! فرمود: بلى، دو حج از حجهاى من . عايشه گفت: دو حج از حج هاى شما؟ ! فرمود: بلى چهار حج . و اين رقم را آنقدر بالا برد به 90 حج از حج هاى رسول با عمره هايش .

حالت نهم: از بين رفتن اعمال به وسيله مظالم .

ترسيدم روز قيامت حقوق مردم و مظالمى كه ممكن است بر عهده من باشد، اعمال مرا ببرد و دست مرا از اعمال حسنه خالى كند و رهسپار جهنم شوم؛ زيرا در روايت آمده است: كسانى محشور مى شوند كه حسنات را آنان بر فراز دستشان مى درخشد، اما طلبكاران و صاحبان مظالم، آن حسنات را برده و از سيئات خود نيز بر عهده آنان نهاده و به عذاب الهى رهسپار مى شوند؛ در اين صورت حالت بعد به من دست داد:

ص: 17

حالت دهم: ثواب زيارت حسين محدود نيست وزوال نمى پذيرد .

ملاحظه اين معنا كه بر گريه امام حسين عليه السلام ثوابى مترتب مى شود كه حدى ندارد - و البته آنچه حدى ندارد زوال و نيستى نمى پذيرد؛ بنابراين هر قدر از آن بردارند، كم نخواهم شد - برايم روزنه اميد و دريچه اطمينانى شد .

حالت يازدهم: اميد پس از يأس و . . .

از طرفى ملاحظه كردم كه شرط قبولى اعمالى عبادى، قبولى نماز است و عبادت هاى ديگر پس از پذيرفته شدن نماز، قبول مى شوند؛ در حالى كه چه بسا نماز من پذيرفته نشود و اگر رد شود اعمال ديگر هم رد مى شوند . بنابراين چگونه اين اعمال كه از وسايل حسينى است، پذيرفته مى شوند؟

در اين هنگام بود كه امر بر من دشوار شد و مى رفت تا بعد از عارض شدن حالت ها و غلبه حالت هاى ضد و نقيض، يأس و نااميدى بر من چيره شود كه خدا بر من منت نهاد، امر من به رجأ و اميدى منتهى شد كه به آن حالت هاى متعارض خاتمه داد و آن حالت بعدى مى باشد .

حالت دوازدهم: اميد مؤ كد

اين حالت، اميد مرا مؤ كد كرد؛ زيرا راه هاى اطمينان قلب و آنچه به من امنيت مى بخشد، پياپى شدند و خواص و ويژگى هاى عجيبى كه در وسايل حسينى ملاحظه كردم آرامش خاطر و سكون قلب به من داد .

اولا: يكى از آن خواص اين است كه نوافل نمازهاى واجب در پذيرفته شدن نماز واجب كه پذيرش آن سبب پذيرش ديگر اعمال مكلفين مى شود، اثر كامل دارد و كاستى هاى فرائض را رفع مى كند . بنابراين چگونه وسايل حسينى كه فضيلت بالاترى دارند، در قبول اعمال اثر نبخشند، حتما به طريق اولى اثر مى بخشند .

ثانيا: قبول يا حبط اعمال و عبادات در جايى است كه به اختيار و تكلف و قصد قربت از شخص مكلف سرزده باشد، در حالى كه در وسايل حسينى مترتب شدن آثار، هميشه مربوط و منوط به اختيار نيست و وسايل حسينى اعمالى نيستند كه

ص: 18

رد يا حبط شوند يا بتوان آنها را از صاحبش گرفت . مانند رقت و دلسوزى بر مصائب امام حسين عليه السلام كه گاهى با قصد و تأمل و ملاحظه اين است كه آن حضرت، امام مفترض الطاعة هستند، و گاهى رقت و بكأ بدون ملاحظه امرى و فقط به محض شنيدن ماوقع حاصل مى شود، هر چند كه شخص، مظلوم را نشناسد، ما همين قدر كه بداند او يكى از بندگان خدا يا مسلمان است، حالت رقت و بكأ بر او دست مى دهد .

حتى بالاتر از اين، اگر بر مخالف اسلام هم اين مصيبت ها وارد شود، شنونده دچار رقت و بكأ مى شود . حداقل درباره كودكان و چگونگى مرگ ناشى از تشنگى آنها و كشته شدن با شمشير و بر سينه امام حسين عليه السلام نشستن، يا با تير بر دست مبارك 3

ايشان زدن كه در حالت طلب آب براى كودك شيرخوار تشنه خود بودند، چنين حالتى عارض مى شود؛ چرا كه نهايت آنچه دشمن درصدد انجام آن بر مى آيد، همانا مضروب و مجروح و اهانت بر كشته و مقتولى است كه روى زمين افتاده است، اما بدن را زير سرنيزه ها كردن و در جاهاى مختلف گرداندن و بعد از 200 سال نبش قبر كردن، از جمله امور بسيار زشت و ناپسند و رقت انگيز است كه بى اختيار موجب جارى شدن اشك مى شود و بدون ترديد اين تأثرات موجب عنايت حق و جلب رحمت هاى بارى تعالى مى گردد . مگر نه اين است كه يونس به خاطر تأثر و اندوه بر مرگ موسى و هارون و آل عمران مورد عنايت حق واقع شد و عذاب دنيا از او رفع گرديد، (1) پس چگونه خداوند كسى را كه بر آل عمران و آل ابراهيم تأسف و اندوه به دل دارد، مأيوس كند؟ !

ص: 19

هيچ عملى مانع از همه تأثيرات امام حسين عليه السلام نمى شود .

مؤثرات كلى قوى، اگر با مانعى همراه گردد، ممكن است تأثير كلى را از دست بدهد، اما اثربخشى جزئى آن باقى خواهد بود . در توسل به امام حسين عليه السلام تأثيرات عظيمى است كه هر گاه صفات و اعمال شخصى مانع از تأثير تام آنها بشود، تأثير جزئى آن باقى است .

و من به همان تأثير جزئى قانع هستم؛ چرا كه در تأثير زيارت آن حضرت آمده است كه زائرش شفيع ده يا صد نفر قرار مى گيرد، يا به او گفته مى شود دست هر كس را كه دوست دارى بگير و او را وارد بهشت كن . و چون من خود را مى بينم كه درهاى هفتگانه جهنم بر رويم باز شده است، بلكه در همين حال ملاحظه مى كنم كه با زنجيرها و غل هايش بر من احاطه دارد و نشانه هاى جاودانگى در آتش بر من ظاهر گرديده، اميدى ندارم كه در روز محشر از شفيعان باشم، بلكه به اين قانع هستم كه كسى دست مرا بگيرد و از خطرات قيامت نجات دهد؛ حتى من قانع به اين هستم كه - ولو بعد از مدتى - مرا از جهنم بيرون آورد و از خلود آتش نجات دهد .

همچنين در فضيلت زيارت امام حسين عليه السلام وارد شده است كه زائر امام حسين در عرش با حضرت حق بارى تعالى هم سخن مى باشد . من در اين جايگاه نيستم، و به اين بسنده مى كنم كه فرشته اى از فرشتگان رحمت با من سخن بگويد .

همچنين در فضيلت زيارت آن حضرت آمده است كه زائر ممكن است به اين وسيله از ساقيان كوثر باشد، باز من چنين شايستگى و لياقتى را ندارم، ولى راضى هستم از كسانى باشم كه در ميان آتش دوزخ، بهشتيان را مخاطب قرار داده و بگويم: از آن آب به ما هم بدهيد و يكى از ساقيان كوثر مرا سيراب كند . و نيز در فضيلت زيارت امام حسين عليه السلام وارد شده است كه به واسطه زيارت ايشان، ممكن است شخص به مقامى برسد كه با پيامبر اسلام همسفره شود و در بهشت با آن حضرت بر سر يك سفره بنشيند، كه البته من اين لياقت را ندارم و به اين بسنده مى كنم كه از درخت زقوم رهايى يابم . بنابراين، اگر اين تأثيرات عظيم و قوى با

ص: 20

موانع همراه گردد، آثار جزئى از آن سلب نخواهد شد .

مطلب ديگر اينكه ممكن است شخص در آن واحد به همه وسايل حسينى دست يابد كه پائين ترين درجه آن تباكى بر آن حضرت است و بالاترين آن، شهادت در پيشگاهش مى باشد كه با حصول شهادت، در آن واحد، اجر و مزد همه عبادت ها حاصل مى شود . و اين چنين است كه مثلا اگر مجلسى براى ذكر مصيبت هاى امام حسين عليه السلام برپا شد و در آن مجلس آنچه را بر ايشان رفت يادآور شوند و در آن مجلس بگريانند و گريه كنند و تباكى و حزن و غم و اندوه حاصل شود و دل به آن حضرت توجه پيدا كند و بر او درود و سلام بفرستد و اين حالت با معرفت و توجه به مقام و عظمت آن حضرت و تصور حالت ايشان و آرزوى نصرت و يارى او و شهادت در پيشگاهش باشد، چنين شخصى به ثواب تمام وسايل حسينى دست يافته و همه عبادت هاى خدا را به جا آورده و حتى به ثواب شهادت در راه خدا نائل گشته است كه ما اخبار و رواياتى را كه دلالت بر اين امور دارد، خواهيم آورد .

علاوه بر اينها، بر اساس آنچه كه از اخبار و روايات استنباط مى شود، چنان مجلسى، جميع صفات مشاهد شريفه را داراست و داراى چهارده ويژگى مى باشد .

مجلس حسين عليه السلام

- مصلاى خدا، يعنى محل صلوات خداوند بر اهل آن مجلس است،

- مشهد ملائكه مقرب درگاه الهى است،

- محل نيل به دعاى پيامبر، على، زهرا و مجتبى عليهم السلام است،

- مورد عنايت امام حسين عليه السلام است و به آن نظر دارند،

- محلى است كه حسين عليه السلام اهل آن مجلس را مخاطب قرار داده و با آنان سخن مى گويد،

- مورد عنايت و علاقه امام صادق عليه السلام است،

- عرفه است،

ص: 21

- مشعرالحرام است،

- حطيم است،

- محل طواف خانه خداست،

- قبة الحسين است،

- خاموش كننده شعله هاى فروزان آتش است،

- آبى است در بهشت به نام آب حيوان،

- و سرانجام مجلس حسين عليه السلام از مجالسى است كه اولين آن قبل از خلق عالم و آخر آن محشر است .

و چون در اين معانى تأمل و تعمق نمايى چگونه مى توان تصور كرد كه از اين مجالس و مشاهد - با وجود اين حالات و عبادات و فراهم بودن صفات - دست خالى و نااميد بيرون مى آيى؛ و هر چند موانعى بر سر راه تأثيرات وجود داشته باشد، اما اندكى از پائين ترين مراتب يكى از تأثيرات، براى تو كافى است .

بعد از آنكه به اين امور يقين پيدا كردم، به گفتگو با نفس پايان دادم و رجاى واثق خالص به وسايل حسينى برايم حاصل گرديد، آنگاه به صاحب اين وسايل و مجالس روى آورده و پيمان بستم كتابى تأليف كنم كه جامع تمام خصايصى باشد كه آن حضرت را از همه مخلوقات، حتى انبيأ و امامان عليهم السلام، ممتاز مى گرداند . من اين كتاب را خصايص الحسين و مزاياالمظلوم نام نهادم .

اميد به فضل پروردگار دارم كه آن را موجب روشنايى و نور قبرم قرار دهد و مرا از اهوال فزع اكبر ايمن بدارد و به وقت دادن نامه اعمال به دست بندگان، برايم عمل صالحى باشد و در آن روز باعث كرامت و سرور شود و در طول قرن ها موجب شود كه نام و يادى از من فراهم آيد .

بحول منه و قوة و ما توفيقى الا بالله عليه توكلت و اليه انيب

اين كتاب داراى يك مقدمه و يازده عنوان است . مقدمه در بر گيرنده فهرست خصايص و اصول آن است؛ اما عناوين شامل اين موارد است:

ص: 22

عنوان اول: درباره خصوصيات امام در عوالم وجود و جايگاه و مقامات ايشان از اول خلقت آن حضرت، قبل از آفرينش و بعد از آفرينش تا روز قيامت است و در آن هفت مقصد وجود دارد .

عنوان دوم: پيرامون خصوصيات، صفات و اخلاق و عبادات دايم مطلق ثابت آن حضرت در دوران عمر شريفشان است .

عنوان سوم: درباره صفات و اخلاق و عباداتى است كه در روز عاشورا از آن حضرت بروز كرد .

عنوان چهارم: شامل الطاف و احترامات ويژه خداوند نسبت به آن حضرت است و در آن هشت مقصد مى باشد .

عنوان پنجم: در بيان ظهور لطف خاص ربانى به آن حضرت است .

عنوان ششم: درباره خشوع هنگام ذكر و رقت و گريه بر امام حسين عليه السلام است .

عنوان هفتم: درباره ويژگى هاى زيارت امام حسين عليه السلام مى باشد .

عنوان هشتم: درباره خصوصيات آن حضرت متعلق به قرآن مجيد مى باشد كه داراى چندين مقصد است .

عنوان دهم: درباره خصوصيات امام كه متعلق به انبياى عظام است، مى باشد و در آن چندين مقصد كلى و باب هاى خاصى وجود دارد كه هر بابى مربوط به يكى از پيامبران است .

عنوان يازدهم: درباره موارد متعلق به خاتم الانبيأ صلى الله عليه وآله مى باشد .

من اين عنوان را - به عنوان ختامه مسك - خاتمه جلد اول قرار دادم .«وَفِي

ص: 23

ذَلِكَ فَلْيَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ»(1)

ص: 24

ص: 26

قاتلان آن حضرت هم خارج از گريه كنندگان بر ايشان نيستند؛ زيرا آنها نيز به وجود عام و ماهيت شان دچار انكسار مى شوند و به حقايق و فطرتشان بر حسين عليه السلام گريانند، ولى به مقتضاى صفات افعالى اختيارى، در آتش جاودانند . و گريه نمى كنند مگر وقتى كه از اعمال خود غافل باشند كه در اين حال گريه ظاهرى و اختيارى دارند، مانند كسى كه خدا را از روى ستم و طغيان انكار مى كنند، اما جان و روح شان به خدا يقين دارد . (1)

(خاص ) خود را يافت، چرا كه رؤ يت آن موجب حزن و اندوه گرديد . اين امر براى آدم - هنگامى كه آن انوار در انگشتانش ظاهر شد - اتفاق افتاد و نور حسين عليه السلام در انگشت ابهام بود . اين اثر تا به حال نيز باقى است . مثلا اگر كسى كه خنده بر او غلبه پيدا كرده است، به پشت انگشت ابهام خود بنگرد، اندوه بر او غالب مى شود . اين حالت براى ابراهيم عليه السلام نيز اتفاق افتاد .

همچنين بر زبان آوردن نام آن حضرت و شنيدن آن نيز موجب حزن مى شود؛ اين مسأله درباره آنچه منتسب به نور آن حضرت است نيز صادق مى باشد . كما اينكه در حديث ميخ هاى پنج گانه كه جبرئيل امين آنها را براى حضرت نوح عليه السلام آورد تا با آنها اطراف كشتى را ميخ كوب كند، آمده است: هر ميخى به نام يكى از انوار پنج گانه بود، وقتى نوح منتسب به نور امام حسين عليه السلام را گرفت، آن ميخ درخشيد و از آن رطوبتى به رنگ خون احساس كرد . در اين باره سئوال كرد، به او گفته شد: آن ميخ منتسب به حسين است و سبب ظهور خون از آن، شهادت ايشان است كه به نحو خاصى صورت گرفت .

نيازى به چراغ نداشتم .

بنابراين خصوصيت نور حسين اين است كه بر نور ظاهر مى شود و بر آن غالب مى گردد، لذا شخصى كه در هنگام شهادت آن حضرت، در وسط روز پيكر مباركش را بر زمين افتاده ديد، گفته است: به خدا سوگند نور سيماى او مرا به خود مشغول كرد، بدان گونه كه از نظر و تأمل در كيفيت قتل آن بزرگوار غافل شدم .

و از ديگر ويژگى هاى آن حضرت اين كه؛ هيچ مانع و حاجبى نور ايشان را نمى پوشاند، همان شخص راوى مى گويد: نديدم كشته آغشته به خاك و خونى را كه نورانى تر از چهره حسين باشد . خاك و خون، مانع از نور حسين كه بر هر نورى غالب است، نشده بود .

بهشتى آنان ظاهر مى دارند كه ما در بهشت مشتاق شما هستيم آنها سخن امام حسين را بر آن همسران و بهشت و ترجيح مى دهند . همچنين امام حسين عليه السلام در محشر جايگاه خاصى دارد كه به موجب آن اهل محشر مضطرب مى شوند و آن زمانى است كه حسين عليه السلام بى سر و در حالى كه از رگ هاى گردنش خون مى ريزد، ايستاده محشور مى شود و حضرت فاطمه زهرأ سلام الله عليها وقتى به آن صحنه مى نگرد، فرياد مى زند .

ص: 34

ص: 36

منظور از صفات، اخلاق و عبادات؛ صفات مربوط به امامت نمى باشد، كه عقل را به كنه آنها راهى نيست؛ بلكه بيان دو نوع از خصوصيات آن حضرت است:

الف: صفات و عبادات مطلق امام در طول عمر شريفشان

ب: ويژگى آن صفات و عبادات در روز عاشورا .

تفصيل هر يك از خصوصيات به اين شرح است:

روز عاشورا آن چنان شجاعتى از امام حسين عليه السلام بروز كرد، كه از هيچ كس سر نزده است؛ حتى از پدر بزرگوارش كه به كرار معروف است و ديگرانى كه به شجاعت شهرت دارند، چنين حالتى رخ نداد .

نامه چه نوشته است؟ امام فرمودند: خداوند از انتظار او در نزد من به مقدارى كه نامه را بخوانم، سؤ ال خواهد كرد .

اين صفت خاص در امام به حدى بود كه حتى وقتى مى خواست به جاهلى هم مطلبى را بياموزد، از او شرم مى كرد . در روايت است كه امام پيرمردى را ديد كه وضو را بخوبى بلد نيست، امام خواست به او ياد بدهد، اما از اينكه او تحقير شود، حيا مى كرد . به او فرمود: من و برادرم نزد تو وضو مى گيريم، آنگاه تو بگو وضوى كداميك بهتر است . امام حسن و امام حسين عليهماالسلام وضو گرفتند و آن مرد صحرانشين گفت: هر دوى شما خوب وضو مى گيريد، اما اين وضو من هستم كه وضو گرفتن را بلد نبودم .

كه شفاعتشان درباره كسانى كه مستوجب كيفر شده اند، مؤ ثر واقع شود و اين منظور حتى دشمنان را هم در بر مى گيرد . امام براى رفع عذاب از آنها هم سعى فرمود .

حتى امام بر روى كسى كه براى جداكردن سر مباركش آمده بود، لبخند زد و او را نصيحت فرمود!

امام حسين عليه السلام آنگاه كه ملاحظه فرمود نجات دادن كلى آنها از عذاب امكان ندارد، سعى كرد، عذاب آنها را كاهش دهد . كما اينكه اين قضيه درباره هرثمة بن ابى مسلم واقع شد . وقتى موعظه امام او را نجات نداد، امام حسين عليه السلام فرمود: از اينجا دور شو كه ما را نبينى و صداى ما را نشنوى . امام به عبيدالله جعفى نيز همين نصيحت را فرمود .

كردند)، كسى كه مظلومانه به شهادت رسيد، ذبح عظيم و كهيعص ستوده است و همچنين از حسين به فجر، زيتون و مرجان نام برده و در يمين عرش نوشته است:

حسين چراغ هدايت و كشتى نجات است . (1) كما اينكه خداوند در احاديث قدسى حسين را ستوده است؛ خداوند در حديثى فرموده: مبارك باد مولودى كه صلوات و رحمت و بركات من بر اوست . (2)

خداوند همچنين حسين را به نور اوليأ، حجت خدا بر خلق و ذخيره براى گناهكاران توصيف فرموده است .

كه پدرت بهترين كسان بود .

كسى كه سر مبارك حسين عليه السلام را بر نيزه كرد و پيش پسر زياد آورد، نيز از امام حسين عليه السلام تعريف و ستايش كرد، او گفت: ركاب مرا پر از طلا و نقره كن كه من سيد بزرگى را كشته ام . من كسى را كشته ام كه پدر و مادرش بهترين است .

يزيد نيز در مجلس خودش، آنگاه كه همسرش هند با سر برهنه و حالتى غمگين بر او وارد شد، حسين را ستود و خطاب به هند گفت: برو و بر حسين گريه و زارى كن كه حسين فريادرس قريش است، پسر زياد در كشتن او شتاب كرد .

وقتى يزيد مى گويد: براى حسين گريه و زارى كنيد، چرا ساكت هستيد . پس حال كسانى كه در عزاى سرور جوانان اهل بهشت شيون و زارى نمى كنند، چگونه است؟ !

ص: 44

امام با اين عبادت هما به مزيت ها و خصوصياتى كه موجب پاكيزه ترين و درخشنده ترين فضايل مى شود، دست يافت و بر آنها، ويژگى عبادت در هنگام مصيبت را هم افزود كه اين صفت از ويژگى تعدادى از پيامبرانى است كه خداوند به آنها بر فرشتگان مباهات مى كند . بنابراين، امام داراى عبادتى است كه در اين باره همتايى ندارد و به همين خاطر مورد خطاب خاص خداوند قرار گرفت و خداوند خطاب به او فرمود: يا ايتها النفس المطمئنة ارجعى الى ربك و رضايت او را از خدايش و رضايت خودش از حسين عليه السلام را با گفته راضية مرضية اعلام فرمود و او را به عبوديت خاص و جنت منسوب به خودش با اين گفته فادخلى فى عبادى و ادخلى جنتى مختص گردانيد .

براى آنان نيست و جان خود را به خدا بفروش . (1) كه مراد از آن بذل جان در روز قتال است . و چون يكى از تكاليف مخصوص امام حسين عليه السلام فروش جان به خدا بوده است، مى بايست امام تمام عبادت هاى بدنى و قلبى كه شامل انواع و اقسام عبادات فعليه و تركيه، چه عبادت هايى كه مشترك آن حضرت و ديگران است و چه عبادت هاى مختص به خود را انجام دهد تا آن معامله با خدا محقق شود و به آن جهت سزاوار آن شود كه خداوند به او هر آنچه كه مى توان به مخلوقى عطا كرد، عطا كند . امام حسين آن عبادت را انجام داد و در ازاى آن مشمول الطاف خاص آشكار و پنهان خداوند گرديد .

شرح و تفصيل اين معامله و عبادت نياز به آن دارد كه عبادات و اخلاق بر اساس آنچه در كتاب هاى فقهى آمده است، عنوان شود و سپس كيفيت انجام آن عبادت ها و برخى از ويژگى هاى آن يادآورى گردد .

را به خدا فروخته است، تسليم كند، پيشانى را بر خاك نهاد .

را بر آن افزودند . به همين خاطر خداوند براى روزه ايشان افطار خاصى را مقرر فرمود كه آن را روى دستان مبارك پيامبر به امام هديه كرد . چنانچه فرزندش على اكبر خبر داد كه جدم مرا سيراب نمود و در دستش كاسه اى است كه براى شما نگه داشته است .

يك چهارم، بلكه همه را پرداخت، حتى آن لباس كهنه را كه قيمتى براى آنان قايل تصور نبود، داد . بخصوص در شب عاشورا براى آزادى برخى، لباس هايى را داد كه - طبق نقل - هزار دينار ارزش داشت .

آن كودك شيرخوار را هم وقتى كه امام از آنها براى او آب خواست، به شهادت رساندند .

ج ) مزارع را نبايد سوزاند، ولى دشمنان امام تعدادى از خيمه هاى اهل بيت آن حضرت را در زمانى كه هنوز امام زنده بود به آتش كشيدند و قصد داشتند خيمه ها را اهلش بسوزانند و بعد از شهادت آن حضرت خيمه ها را به آتش كشيدند .

د) در صورتى كه جنگ تن به تن شرط باشد، - ولو با كفار - نبايد به يك باره هجوم صورت پذيرد .

ه ) نبرد را قبل از ظهر آغاز نكنند، بلكه عصر آغاز نمايند تا اينكه كشتار به طول نينجامد و شب بين آنها حايل گردد .

و) نبايد سرى از معركه خارج شود، اگر چه بريدن سر كافر و چرخاندن آن در صحنه نبرد جايز است، اما نبايد از ميدان جنگ به مكان ديگرى برده شود، حتى اگر كافر باشد .

ز) مقتول صاحب نام و بزرگى را نبايد عريان كرد، حضرت على عليه السلام وقتى عمروبن عبدود را به قتل رساند - با اينكه او تجسم تمام كفر بود - تكه اى از لباس او را بيرون نياورد، حتى زره او را كه اولا لباس محسوب نمى شود و ثانيا بى نظير بوده است، از تنش بيرون نياورد . وقتى به على عليه السلام پيشنهاد آن كار شد، فرمود: او بزرگ قوم خودش است، دوست ندارم حرمتش هتك شود . به همين خاطر وقتى خواهرش آمد و ملاحظه كرد كه بدن برادرش را لخت نكرده اند و دانست كه قاتل برادرش حريف بزرگوار و شخص جليل القدرى چون على عليه السلام بوده است، خوشحال شد و گفت: اگر قاتل تو غير از على بود، تا ابد گريه مى كردم .

ح ) حتى اگر مقتول از كفار هم باشد، مثله كردن او جايز نيست . على عليه السلام حتى از مثله كردن شقى ترين شخص روى زمين از اول خلقت تا آخر آن، يعنى ابن ملجم نهى فرمود و گفت: اگر من از دنيا رفتم او را مثله نكنيد . اين حكم نزد ز

ص: 51

كفار و بت پرستان در دوران جاهليت حتى درباره مسلمانانى كه با آنان مى جنگيدند، نيز وجود داشته و امرى ثابت بوده است . به عنوان مثال وقتى ابوسفيان در جنگ احد بر سر جنازه شهداى مسلمان آمد و جسد حمزه را ديد بالاى سرش حاضر شد، نيزه را بر دهان آن حضرت نهاد و او را شماتت كرد و گفت: اين سزاى تو است، اما چون ملاحظه كرد كه انگشتان او را بريده اند و شكمش را پاره پاره كرده و جگرش را بيرون آورده اند، با صداى بلند فرياد زد: اى پيروان محمد در ميان كشتگان شما شخصى است كه مثله كرده است، به خدا سوگند من چنين دستورى ندادم و به آن راضى نبودم . اما پسر معاويه به پسر سعد نوشت: وقتى حسين را كشتى، بدن او را زير سم اسب ها قرار بده، مى دانم كه بعد از مرگ ديگر به ما آسيبى نمى رساند، اما من به اين گفته خود پايبند هستم كه هر گاه حسين را بكشم با او اين معامله را خواهم كرد .

ط) نبايد زنان و كودكان اسير حتى از كفار را بر كشته هاى آنان عبور داد، به همين خاطر پيامبر صلی الله علیه و آله وقتى بلال، صفيه اسير را بر كشتگان يهود عبور داد و بدنش شروع به لرزيدن كرد، او را مورد عتاب قرار داد . اما اين مصيبت بزرگ بر اسيران آل محمد وارد شد و نه تنها آنها را از كنار شهيدان آغشته به خون عبور دادند، بلكه آنها را همراه كشتگان حركت دادند؛ آن هم مدتى طولانى بيش از يك ماه و در حالى كه سرهاى شهيدان در معرض ديدشان قرار داشت .

ى ) در صورتى كه زنان اسير از كفار، از دختران و بزرگان و سلاطين باشند، نبايد آنها را در بازار به معرض فروش گذاشت و آنان را به مجالس برد و چهره هاى آنها را مانند ديگر زنان كافر، عريان به ديگران نشان داد؛ اما در روايتى از امام باقر عليه السلام ديدم كه فرمود: وقتى اسيران ما را به شام آوردند صورت هاى آنان آشكار بود و شاميان گفتند ما اسيرانى به اين زيبايى نديده ايم و در مجلس يزيد آن

ص: 52

شامى گفت: يزيد! اين دختر اسير را به من ببخش .

بودند .

تلاوت قرآن همچنان تداوم يافت تا زمانى كه سر مبارك حضرت بر بالاى نيزه، آياتى از سوره كهف را تلاوت نمود .

روايات آمده است كه خداوند دوازده خصلت را به پيامبرانش اختصاص داده كه از جمله آنها يقين است . براى امام حسين عليه السلام عالى ترين مقام يقين حاصل شد، چرا كه از آثار حقيقت يقين آن است كه نفس، از دنيا دورى و چشم پوشى كند، اين معنا به تمام و كمال در امام وجود داشت، آن حضرت روزى كه از مدينه خارج شد و به كربلا رسيد به برادرش محمد حنفيه و ساير بنى هاشم نوشت اما بعد، دنيا فانى و آخرت باقى است، پس دنيا را كان لم يكن بپندار و قلب خود را از آلوده شدن به آن نگه دار .

قوت قلب و دلالت بر شجاعت بى نظير آن حضرت دارد .

با اصحاب و اهل و عيال آشكار مى شود كه چنين حالاتى فقط منحصر به ايشان است، شگفتى آنجا بيشتر مى شود كه بدانيم اين حالت در زمانى بروز مى كند كه موجبات تفرقه حواس از هر سو فراهم بوده است !

به خيمه ها حمله كرده است آب را بر زمين ريخت .

اسارت مى برند . آنگاه پيامبر گفت انا لله و انا اليه راجعون امر خود را به خدا وا مى گذارم و از او طلب صبر و شكيبايى مى كنم .

پيامبر اسلام در تمام مراحل صبر كرد، بجز درباره حسين عليه السلام كه گريه سر داد . البته گريه با صبر منافات ندارد، بلكه لازمه مهربانى و رقت قلب است .

هيچگاه شنيده نشد كه پيامبر اسلام مصيبت خود يا يكى از اهل بيتش را يادآورى كند و گريه نمايد، اما هر گاه نام حسين عليه السلام برده مى شد و يا او را مى ديد، گريه بر او غلبه مى كرد .

از امام سجاد عليه السلام روايت شده است كه هر چه مصيبت ها بيشتر مى شد رنگ چهره امام حسين عليه السلام نورانى تر مى گشت و اعضا و جوارحش آرام مى گرفت . برخى گفتند، ببينيد چگونه امام نسبت به مرگ بى اعتنا است .

جارى گرديد و دست به محاسن شريف برد و سر را بلند كرد و به درگاه پروردگارش دعا نمود . هنگامى كه خواهرش زينب سلام الله عليها را دلدارى مى داد نيز امام حسين عليه السلام گريه كردند . اگر در هر يك از اين موارد تأمل كنى متوجه مى شوى كه براى صاحب قلب سليم و مهربان غير ممكن است در چنين حالاتى گريه نكند و در مى يابى كه در هر كدام از اين حالت ها حكمت و خصوصيتى نهفته است .

دوم: يكى ديگر از دلايل گريه امام حسين براى اين بود كه ملاحظه مى كردند، دين اسلام در حال اضمحلال و نابودى است .

زبان حال حضرت را خطاب به اصحابش چنين بيان كرده اند كه: شما جان خود را فداى من كرديد و من هم خود را براى نجات شما از آتش جهنم فدا كردم . بنابراين، امام حسين عليه السلام كسى است كه هم جان ها برايش فدا شد و هم خودش فداى جان ها شد .

* امام در حالى كه با بدن تكه تكه شده بر زمين افتاده بود، در همان حال براى نجات اهل بيت و هر كس به سوى او آمده بود، تلاش مى كرد، پس امام همان به خون غلطان تلاشگر است .

* امام عليه السلام به قدرى تشنه بودند كه زبانشان را در اطراف دهان مى گرداند، اما در عين حال سعى مى كرد تشنگان را سيراب كند . حتى امام خواستند قبل از اينكه خودشان آب بنوشند، ذوالجناح را هم سيراب كنند؛ پس امام ساقى لب تشنه است .

* براى امام حسين عليه السلام هيچ مأمن و پناهى باقى نمانده بود، اما امام هر خائف بى پناهى را پناه بود . لذا امام حسين عليه السلام پناه بى پناهان است .

ب ) امام جامع بين تكاليف مختلف بود

يكى ديگر از خصوصيات ويژه امام حسين عليه السلام اين است كه دو تكليف به ظاهر مخالف با هم را به جا آورد، كه يكى از آن دو تكليف، واقعى و موافق با تكليف خاص آن حضرت بود (همان تكليفى كه در كتاب خاصى كه مختوم به 12 امامان و از جمله امام حسين (تكليف خاصى مقرر شده بود) و ديگرى ظاهرى كه موافق با تكليف ساير مردم بود .

اما توجيه تكليف واقعى كه امام را دعوت به اقدام به مرگ و كشته شدن و به اسارت رفتن اهل و عيال و كشته شدن كودكان، با علم و آگاهى به اين مسائل مى كرد، اين است كه طاغوتيان بنى اميه به ويژه معاويه، توانسته بودند با مكر و خدعه محبت مردم را به سوى خود جلب نمايند، به گونه اى كه مردم گمان

ص: 63

مى كردند كه حق با آنهاست و على و فرزندان آن حضرت و شيعيان آنها باطلند .

حتى ناسزا و دشنام به على عليه السلام را از اجزاى نماز جمعه مى دانستند و كار به آنجا رسيده بود كه تعدادى از پيروان آنها ناسزا بر امام على را در حين خطبه فراموش كردند و به مسافرت رفتند و در بيابان موضوع را به خاطر آوردند و در همانجا قضاى آن را به جا آوردند و در آنجا مسجدى ساختند و براى تأكيد بر اين امر نام آن را مسجد ذكر گذاشتند .

بنابراين، اگر امام حسين عليه السلام از روى تقيه با آنها بيعت مى كرد و تسليم آنها مى شد، از حق اثرى باقى نمى ماند؛ چرا كه مردم اعتقاد پيدا مى كردند كه در ميان تمامى امت كسى مخالف آنها نيست و آنها به راستى جانشينان پيامبر صلی الله علیه و آله هستند؛ اما پس از اينكه امام حسين عليه السلام با آنها جنگيد و آن واقعه رخ داد و با عيال و اطفال او و حرم رسول الله آن گونه رفتار كردند، مردم بيدار شدند و به گمراهى آنها پى بردند و دريافتند كه بنى اميه سلاطين جور و ستمند و نه حجت خدا بر خلق .

اما درباره تكليف ظاهرى آن حضرت، بايد گفت كه: امام عليه السلام براى حفظ خود و خانواده اش به هر نحو ممكن تلاش كرد، اما برايش امكان پذير نشد .

آنچنان عرصه را بر امام را به قتل برساند؛ به همين خاطر امام از آنجا با ترس خارج شد و هنگام خروج آيه «فَأَصْبَحَ فِي الْمَدِينَةِ خَائِفًا يَتَرَقَّبُ»(1) را تلاوت فرمود . آنگاه به حرم خدا پناه برد كه خداوند آن را براى مردم، حتى كافر و قاتل و حيوانات و پرندگان و درختان، محل امن قرار داده است . در آنجا هم قصد دستگيرى يا ترور امام را داشتند . به همين خاطر امام نتوانست مراسم حج را به پايان برساند و از مكه خارج شد . ديگر جاى امنى براى امام در روى زمين باقى

ص: 64

نمانده بود . در اين حال بود كه تكليف ظاهرى براى حركت به سوى كوفه محقق شد؛ زيرا اهل كوفه همگى به امام نامه نوشته پيروى خود را از امام اعلام نموده و به اين ترتيب حجت را بر امام نامه تمام كردند و به ويژه بعد از آنكه مسلم بن عقيل عليه السلام به امام نامه نوشت كه مردم با او بيعت كرده اند، ديگر امام براى اينكه به سوى آنها نيايد، حجتى نداشت . وقتى امام به سوى كوفه آمد و اطلاع يافت كه آنها بيعت خود را شكسته اند، ديگر به امام اجازه بازگشت ندادند، با اين همه بايد گفت اگر امام به آنجا نمى آمد، كجا مى توانست برود؟ زمين با همه وسعتش براى امام تنگ شده بود . ديگر هيچ چاره و راهى نداشت .

* دليل اين مطلب سخن حضرت با برادرش محمد حنفيه است كه اگر به يمن بروم يا به بيابان ها و يا در غارها و يا در داخل لانه جنبندگان زمين شوم، مرا بيرون مى آورند و مى كشند .

همچنين امام در جواب ابوهره ازدرى كه پرسيد چه چيزى موجب شد كه از حرم خدا و حرم جدت پيامبر بيرون آيى، فرمود: ابوهره، بنى اميه مال مرا تصاحب كردند، صبر كردم، معترض آبرويم شدند، صبر كردم، اما خواستند خونم را بريزند كه فرار كردم . سخنان آن حضرت خطاب به عمرو بن يوزان - پيرمردى از بنى عكرمه - نيز دلالت به همين معنا دارد: آن مرد به امام حسين عليه السلام عرض كرد: يابن رسول الله مى خواهى به كجا بروى؟ فرمود: كوفه . آن مرد گفت: تو را سوگند مى دهم كه از رفتن به كوفه منصرف شوى . به خدا سوگند به سوى شمشيرها و نيزه ها مى روى . آنها كه براى تو نامه نوشتند و به دنبال تو فرستادند، اگر با تو بودند هزينه جنگ تو را تأمين مى كردند و همه چيز را برايت مهيا مى نمودند، آنگاه به سوى آنها مى رفتى .

امام عليه السلام گفت: اى بنده خدا! اين امر بر من مخفى نيست، اما هر آنچه خدا بخواهد، آن مى شود . سپس فرمود: به خدا سوگند آنها مرا دعوت نكرده اند، مگر اينكه مى خواهند خون مرا بريزند .

ص: 65

بخش اول فرمايش اخير امام، بيانگر تكليف واقعى ايشان و بخش دوم آن در بيان مقام اضطرار است و اينكه مراجعت و فرار فايده اى ندارد .

همچنين بايد گفت: اگر امام با آنها بيعت هم كرده بود، او را مى كشتند؛ زيرا سخن ابن زياد دلالت بر اين امر دارد . او گفت: حسين تابع حكم من و يزيد است؛ يعنى خود را بايد در اختيار ما قرار دهد، يا او را مى كشيم، يا رهايش مى سازيم .

شمر نيز گفت كه او بايد بيعت كند، بعد ببينيم رأى ما درباره او بر چه چيزى قرار مى گيرد .

پدرم فداى آن امام غريب و تنهايى بشود كه از او خواستند همچون بردگان در برابر آنها اقرار به بندگى كند!

اما اين فرمايش امام در روز عاشورا است كه به خدا سوگند در برابر شما مانند بردگان اقرار و اعتراف نمى كنم و دست ذلت و خوارى به شما نمى دهم .

ص: 66

ص: 68

منظور از تجلى (خداوند) در اين روايت نهايت ظهور است و ازبهترين صورت، ظهور صفات كمال، و منظور از نهادن دست كنايه از افاضه رحمت خاص خداوند نسبت به حسين عليه السلام مى باشد .

در اين روايت شانزده خصوصيت وجود دارد كه بيانگر لطف خاص الهى به حسين عليه السلام است كه اخص و پرافتخارترين آنها اين است كه رسول خدا فرمود: خداوند دستش را بر سر حسين نهاد؛ زيرا اين مطلب كنايه از افاضه لطف كامل نسبت به آن حضرت است، به گونه اى كه نمى توان لطفى برتر از آن را تصور نمود . چنانكه خداوند نهايت افاضه لطف كامل خود بر پيامبر صلی الله علیه و آله در شب معراج را با نهادن دست بر پشت پيامبر بيان فرمود .

* دوم: خداوند خودش عهده دار قبض روح امام حسين عليه السلام به هنگام شهادت بود و بر او درود فرستاد .

اين تعبيرات جملگى كنايه هايى از الطاف خاص الهى است كه نمى توان فوق آن را تصور كرد . و مى توان نتيجه گرفت كه آنچه امكان عطا و لطف وجود داشته، خداوند به امام حسين عليه السلام افاضه كرده است .

با توسل به پيشگاه آن حضرت، اميد آن داريم كه اصلاح امور دنيا و آخرت ما را از جمله الطاف حضرت حق به ايشان قرار دهد .

بِحَمْدِهِ» (1) هيچ چيز نيست مگر اينكه خداوند را تسبيح مى كند . امام حسين نيز داراى خصوصيتى متناسب با اين معنا است و آن اينكه و ان من شى ء الا و قد بكى لمصيبته هيچ چيز نيست مگر اينكه در مصيبت امام حسين عليه السلام گريه كرد .

البته ما گريه آنها را درك نمى كنيم؛ زيرا گريه هر چيزى به حسب حال خودش است، و گريه فقط منحصر به جارى شدن اشك از چشم نيست؛ بلكه همان طور كه در روايات آمده گريه آسمان، ريزش قطرات خون و گريه زمين اين بوده است كه هر سنگى را بر مى داشتند، زير آن خون مى ديدند و گريه ماهى بيرون افتادن آن از آب بوده و گريه هوا تاريك شدن آن و گريه خورشيد كسوف آن و گريه ماه خسوف آن بوده است .

* دوم: اقرار به وجود صانع حكيم امرى فطرى است كه انسان ها را بر اساس آن فطرت آفريده است . بنابراين پيروان هر مسلكى حتى بت پرستان به وجود خداوند اقرار مى كنند و ملحدان و بى دينان نيز آنگاه كه با زبان، وجود خدا را انكار مى كنند، اما وجود او را اثبات مى نمايند . در مورد امام حسين عليه السلام نسبت به آنچه دل در مصائبش مى سوزد، نيز مطلب همين است . همه، حتى كسانى كه آن حضرت را نمى شناسند بر او گريه مى كنند و عزاى او را برپا مى دارند، مانند بعضى از هندوهاى مخالف اسلام . حتى دشمنان آن حضرت، در همان حال كه دشمنى خود را با امام ابراز مى نمودند، براى او گريه مى كردند . مثلا عمر سعد در آن هنگام كه فرمان به قتل امام داد و همچنين زمانى كه حضرت زينب سلام الله عليها با او سخن گفت، گريه كرد . آن كه لباس فاطمه را ربود، نيز گريه كرد .

آرى، تنها در مورد ابن زياد ملعون، در روايتى نيامده است كه متأثر شده و يا بر حالى از حالت هاى حسين گريه كرده باشد . تنها در يك مرحله است كه رفتار او

ص: 71

بيانگر تغيير حال اوست و آن زمانى است كه دستور به قتل امام سجاد عليه السلام داد، اما عمه اش زينب سلام الله عليها او را در آغوش گرفت و گفت: اگر مى خواهى او را بكشى مرا هم را بكش . در اين حال بود كه ابن زياد گفت: رهايش كنيد، مصائبى كه بر او وارد شده و بيمارى اش او را بس است .

* سوم: در صفات خداوند، افعل تفضيل (صفتى برتر از صفت ديگر) حقيقا جريان ندارد، اگر چه به حسب ظاهر جارى باشد، كما اينكه تمام بخش هاى دعاى بهأ (سحرهاى ماه رمضان ) گواه بر اين مطلب است . در آن دعا مى خوانيم اللهم انى اسئلك من بهائك بابهاه و كل بهائك بهى خدايا! من از تو به حق نورانى ترين مراتب انوارت درخواست مى كنم، در صورتى كه تمام مراتب آن نورانى است .

درباره اسمأ الهى نيز مطلب همين است . هر چند گفته مى شود اسم اعظم، اما در حقيقت همه اسمأ خداوند به طور مساوى اعظم هستند .

در مورد امام حسين عليه السلام نيز موضوع به همين تناسب است . گاهى گفته مى شود مى خواهيم بزرگترين مصيبت هاى او را يادآورى كنيم، اما همه مصائب آن حضرت عظيم است، تا آنجا كه اگر در كوچكترين مصيبت هاى او تأمل كنى، آنها را بزرگترين مصائب مى يابى و هر گاه به ساده ترين آنها بنگرى، آن را مشكل ترين مصيبت ها مى بينى .

* چهارم: خداوند متعال راه تقرب و نزديكى به خودش و خشنودى از بندگان و آموزش آنها را در وسايل بسيارى قرار داده است و براى بندگان در انجام هر كار يا صفت و نيتى قرار داده، و براى رساندن فيض به همه بندگانش عواملى قرار داده كه نمى شود همه آنها را ثبت و ضبط كرد .

همچنين به امام حسين عليه السلام چيزى متناسب با همين خصوصيت عطا شده است؛ يعنى در وجود او عوامل و وسايل بسيارى قرار داده و مانند عبادت ها، براى آنها بدل و عوض نيز مقرر داشته است، تا جايى كه هيچ كس را از آنها محروم نكرده است . و همان طور كه خداوند براى هر عملى عوض و بدلى قرار داد و حتى

ص: 72

براى نيت عمل در بعضى اوقات ثواب همان عمل را مقرر داشت، درباره امام حسين عليه السلام نيز چنين است، به نحوى كه براى زيارت آن حضرت ارزش فراوانى قايل شد و بدل و عوض اين امر را آماده شدن براى رفتن به سوى او و زيارت حضرت از راه دور قرار داد .

همچنين از آنجا كه خداوند براى گريه بر آن حضرت پاداش فراوانى مقرر داشت، خواسته است هيچ كس از اين خير محروم نگردد؛ از اين رو مصيبت هاى او را بسيار و موجبات گريه بر امام را به حسب اختلاف دل ها و انگيزه ها متنوع گردانيد .

مثلا چه بسا دلى بر مصيبت غريبى نسوزد، اما بر غريب تشنه لب مى سوزد . ممكن است دلى بر پيكرى مجروح رقت پيدا نكند، اما بر پيكرى كه زخم ها روى زخم است، رقت پيدا كند و چه بسا كسى دلش به اين حالت نسوزد، اما به خاطر تاختن با اسب بر بدن مجروح اشك از چشمانش جارى شود .

سخن در اين باره بسيار است؛ زيرا هر مصيبتى را كه در نظر بگيرى عظيم ترين آن براى امام حسين عليه السلام وجود دارد؛ به نحوى كه عظيم ترين و شديدترين مصيبت ها، همه بر امام حسين عليه السلام وارد آمد .

* پنجم، خداوند تعالى در صفات شريكى ندارد . درباره امام حسين عليه السلام نيز هر چه منسوب و متعلق به اوست خاص آن حضرت است و امام در آن ممتاز و بر ديگران برترى دارد .

* ششم: از جمله صفاتى كه به خدا نسبت داده شده، اين است كه محبت خداوند، محبتى مخصوص به خود اوست و به محبت محبان ديگر شباهت ندارد .

محبت امام حسين عليه السلام نيز چنين است . حتى محبت كسى كه از حيث مقام با او مساوى يا برتر است، با محبت امام حسين عليه السلام شباهت ندارد و همان طور كه پيامبر صلى الله عليه وآله فرمودند؛ محبت حسين در اعماق جان مؤ منان نهفته است .

به همين خاطر است كه دل هاى مؤ منان، علاقه مند به زيارت امام حسين

ص: 73

عليه السلام است و آنگاه كه نام او را مى شنوند متأثر مى شوند و بر او گريه مى كنند، و اين علاقه بيش از علاقه به حج و زيارت ائمه ديگر است . نكته ديگر اينكه اگر از زائران قبر ائمه (در عراق ) سؤ ال كنى كه به كجا مى رويد يا از كجا مى آييد، مى گويند از كربلا، با اينكه آنها به زيارت قبر اميرالمؤ منين و ائمه كاظمين و همچنين سامرأ هم مشرف شده اند .

از سوى ديگر نام شريف آن حضرت تأثير خاصى در دل ها دارد . امام عليه السلام همان گونه است كه پدر بزرگوارش او را مخاطب قرار داده، فرمود: اى اشك چشم هر مؤ من و همان طور كه امام سجاد عليه السلام خودشان فرمودند كه من كشته اشكم؛ نام حسين عليه السلام نزد هر انسان مؤ منى برده شود، اشك چشمانش جارى مى شود .

يكى ديگر از موارد اينكه؛ با حلول ماه محرم دل ها پر از غم و اندوه مى شود و همچنين رقت و گريه بر آن حضرت، هر چند مصائب آن حضرت بسيار تكرار شود ملال آور نيست، به محض اينكه نزد او يادآور شوند كه امام را لب تشنه سر بريدند، يا حالتى را كه امام ايستاده بود و فرياد استغاثه سر داده بود، تصور كنيد فريادش به گريه بلند مى شود .

بگذار . من خودم را از امام مخفى كردم . نيايش امام طولانى شد . شنيدم كه مى گفت: اى خداى من ! اى پروردگار، تو مولاى منى، به بنده ات كه به تو پناهنده شده، رحم كن . اى خداوند بلندمرتبه، به تو تكيه مى كنم . خوشا به حال كسى كه تو مولاى او هستى . خوشا به حال آن شب زنده دار پشيمانى كه مشكل خود را با خداوند ذى الجلال در ميان مى گذارد و به درگاه او ناله مى كند . خوشا به حال آن كه هيچ دردى جانكاه تر از عشق به مولايش ندارد و چون خزن و اندوه خود را با او در ميان بگذارد، او را اجابت كرده، لبيك گويد و آنگاه كه گرفتار شود و در تاريكى شب ناله و زارى سر دهد، او را گرامى داشته و به خود نزديك مى سازد .

آنگاه خطاب به امام حسين عليه السلام ندا آمد: لبيك اى بنده من ! تو در كنف عنايت منى . ما به گفته هاى تو آگاهيم . فرشتگانم مشتاق صداى تو هستند . همين صدا براى تو كافى است، ما آن را شنيديم . دعاى تو در نزد من در حجاب ها جولان دارد . پس همين بس است كه براى تو پرده ها را كنار زديم . (دعاى تو آن چنان مقامى دارد كه ) اگر باد از اطراف او بوزد، به خاطر شدت خضوعى كه دارد، ساقط مى شود .

از من بدون هيچ ترس و حسابى بپرس كه من پروردگارم .

و از جمله موارد سخن گفتن خداوند با امام حسين عليه السلام، نداهاى مخصوص به آن حضرت در روز شهادتشان مى باشد كه برترين آن نداها، همان عبارت يا ايتها النفس المطمئنة مى باشد .

حضور نزد آن بزرگوار (رسول خدا) و رفت و آمد پيش آن حضرت آشكار مى گردد .

البته علاقه به فرزندان به ويژه كودكان و انس با آنها و بازى كردن با آنها امرى معمولى است، اما علاقه و رفتار پيامبر صلى الله عليه وآله با امام امرى خارق العاده است .

پيامبر با آن همه شكوه و جلال و وقار و سكينه فرموده بود، وقتى حسين عليه السلام را مى ديد، به طرف او مى آمد و در حالى كه با اصحاب سخن مى گفت، سخنانش را قطع مى كرد و از جايش بر مى خواست و به استقبال امام مى آمد و او را روى شانه اش مى گذاشت و با خود مى آورد و يا در كنار خودش و يا در آغوشش مى نشاند .

عجيب تر اينكه، اگر پيامبر صلى الله عليه وآله بر منبر بودند و خطابه ايراد مى كردند، همين كه حسين عليه السلام وارد مى شد، سخنان خود را قطع مى كردند و از منبر پائين مى آمدند و به استقبال او مى رفتند و سخنى مى گفتند كه تعجب ديگران را بر مى انگيخت .

حضرت دعا مى كردند و مى فرمودند: خداوند محبان حسين را دوست بدارد . روزى پيامبر صلی الله علیه و آله بچه اى را در راه ديد . نشست و او را گرفت و به او اظهار لطف و مهربانى كرد . وقتى علت را جويا شدند فرمود: من او را دوست دارم، چون او فرزندم حسين را دوست دارد، زيرا ديدم وقتى حسين مى گذشت خاك زير پايش را بر مى داشت و بر صورت مى كشيد و جبرئيل به من خبر داد كه او از ياران حسين در واقعه كربلا خواهد بود .

اميد آن داريم كه از محبان حسين عليه السلام باشيم تا پيامبر صلى الله عليه وآله ما را دوست بدارد و با دعاى آن حضرت در حق ما، خداوند نيز ما را دوست بدارد، چرا كه در اين صورت، ما را مى آمرزد و مورد عفو قرار مى دهد .

مطلب ديگر اينكه بسيار اتفاق مى افتاد كه حسين عليه السلام بر پشت پيامبر صلى الله عليه وآله سوار مى شد و اين امر آن طور كه بسيارى از مردم با فرزندانشان رفتار مى كنند، معمولى نبود، بلكه خارق العاده بود؛ زيرا اتفاق مى افتاد كه پيامبر در نماز جماعت در سجده هستند و حسين عليه السلام بر پشت آن حضرت سوار است . آنگاه آن حضرت سجده را طول مى دادند و سر را بر نمى داشتند تا حسين به اختيار خود برخيزد . اين امر موجب تعجب نمازگزاران مى شد و مى پرسيدند آيا وحى بر شما نازل شده بود؟ پيامبر مى فرمود: نه، پسرم بر پشتم سوار بود .

اما اين كه پيامبر صلى الله عليه وآله امام حسين عليه السلام را بر شانه خود حمل مى كرد، موضوعى است كه هيچ انسان جليل القدرى اين كار را نمى كرد . آن حضرت كودك را بر دوش مى نشاند و در كوچه و بازار مى رفت و هر گاه اصحاب مى خواستند او و برادرش را حمل كنند، حضرت مى فرمود: اين دو سوار خوبى هستند . آرى گاهى جبرئيل به جاى پيامبر، وقتى ايشان در نماز بودند، حسين عليه السلام را حمل مى كرد .

درباره اينكه پيامبر او را در آغوش خود قرار مى داد، آن حضرت كارى را عهده دار شدند كه جز زنان عهده دار نمى شوند . پيامبر صلى الله عليه وآله به محض اينكه

ص: 77

حسين عليه السلام متولد شد، او را در آغوش خود گرفتند و به اسمأ گفتند پسرم را بياور . اسمأ گفت هنوز او را شستشو نداده ايم، پيامبر فرمود: تو مى خواهى او را شستشو دهى؟ خداوند او را تطهير فرموده است . آنگاه او را گرفت و از انگشت ابهامش حسين عليه السلام را شير داد و مانند زنان با او بازى كرد و نغمه هايى كه زنان مى خوانند براى او مى خواند و با زبان كودكانه با حسين عليه السلام سخن مى گفت و امثال اين مسائل . تا جايى كه اين رفتار موجب تعجب شد و حتى يكى از اصحاب بر آن حضرت ايراد گرفت . حضرت فرمود: آنچه بر تو پوشيده است، بسيار است .

بنابراين معلوم مى شود كه اين مسأله، يك امر الهى است . گاهى پيامبر عذر خود را آشكار مى كرد و مى فرمود: خداوند مرا به محبت اين دو (فرزند) امر كرده است . از اين رو بلند نشدن از سجده هنگامى كه حسين عليه السلام بر پشت او سوار بود و همچنين حمل كردن او بر شانه و دويدن با او در كوچه، برخاستن و به استقبال او رفتن و قطع سخن براى گرفتن او، همه به امر الهى بوده است .

مورد ديگر اين كه پيامبر صلى الله عليه وآله لب هاى حسين عليه السلام را مى بوسيد، تعجبى ندارد، كه اين نحوه بوسيدن پيامبر از حسين عليه السلام بود .

پيامبر حسنين را در آغوش مى كشيد و به مدت نيم ساعت مى بوئيد و مى بوسيد و مى فرمود: آنها دو دسته گل من هستند، و گاهى در هنگام نماز در حالى كه دست يكى از آنها در دست پيامبر بود، حسنين را مى بوسيد .

در روايات آمده است كه پيامبر صلى الله عليه وآله گاهى گلوى، گاهى پيشانى و زمانى تمام بدن و گاهى دندان ها و دو لب حسين عليه السلام را مى بوسيدند و اين امر را مكرر انجام مى دادند . چنين خصوصيتى يكى از معجزات آن حضرت است كه گاهى علت آن را هم بيان مى كردند . پيامبر وقتى تمام بدن حسين عليه السلام را مى بوسيدند، مى گفتند: جاى شمشيرها را مى بوسم و گريه مى كنم؛ اما علت بوسيدن لب ها و دندان ها و زير قلب را بيان فرمودند تا اينكه علت آن پس از وقوع حادثه كربلا آشكار گرديد .

بايد دانست كه علت احترام هاى ويژه پيامبر به حسين به سه دليل بود:

الف: تبيين مرتبه و عظمت درجه و كرامت حسين عليه السلام؛

ب: احترام به حسين عليه السلام، در ازاى هتك حرمت آن حضرت؛ بزرگى مصيبت وارده به آن حضرت وقتى آشكار مى شود كه انسان ملاحظه كند پيامبر با آن حالت از حسين عليه السلام كه كودك بود، استقبال مى كرد، اما زمانى چنان غريب و بى ياور مى شود كه حتى كسى در منزل با آن حضرت فرود نمى آمد تا مبادا از او استمداد و طلب يارى مى نمود؛ از اين رو آنها را كج مى كردند تا از امام دورى گزينند . كما اينكه در ماجراى آن دو مرد اسدى اين اتفاق افتاد .

ج: مسرور كردن حسين عليه السلام تا غم و اندوه و مظلوميت آن حضرت جبران شود؛ زيرا اگر مقصود اين باشد تا از او چنين غم و اندوهى جبران شود به تلافى آن، بايد تا اين اندازه مورد لطف و عنايت قرار گيرد . آيا غير از حسين شما نمونه اى سراغ داريد كه با گريه و سلام و درود و تحيت بر او، قلب هاى شكسته را التيام بخشد و غم و غصه ها را بر طرف نمايد؟ !

بعد از همه اينها بايد گفت كه مسأله بالاتر و رساتر از آن است كه گفته شود: خداوند او را به پيامبرش عطا فرمود، زيرا پيامبر صلى الله عليه وآله از حسين مى باشد؛ و اين مطلب از باب مبالغه و گزافه گويى نيست، بلكه خود پيامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: حسين از من است و من از حسين

بزرگوار قرار داده است . روز قيامت در آنجا مى نشيند و زائرانش و گريه كنندگان بر او در معيت آن حضرت هستند . آنها محضر آن حضرت و گوش دادن به سخنان ايشان را بر همسران بهشتى ترجيح مى دهند .

ب: خداوند يمين عرش را به حسين بخشيده است و آنجا را مقرى براى امام در برزخشان قرار داده است . امام از آنجا به قتلگاه خود مى نگرد و زائران و گريه كنندگانش را ملاحظه مى كند و براى آنها طلب آمرزش مى نمايد و با آنها سخن مى گويد و از پيامبر و على عليهماالسلام تقاضا مى كند براى آنها استغفار كنند .

ج: بارى تعالى فوق عرش را نيز محل سخن گفتن با زائران حسين عليه السلام قرار داده است و چه سخنان دلنشينى !! در بعضى از اقسام زيارت هاى آن حضرت آمده است كه زائر حسين عليه السلام از جمله كسانى است كه خدا بالاى عرش، با او سخن مى گويد . بنابراين عرش محل سخن گفتن با زائران حسين عليه السلام است: سايه اش براى كسانى است كه حضرت حسين عليه السلام با آنها سخن مى گويد و بالايش براى كسانى است كه خدا با آنها سخن مى گويد .

دوم؛ بالاتر و رساتر از اينها بايد بگوييم كه خداوند عرش را به امام حسين عليه السلام بخشيده است . گويى تمام عرش از آن حسين عليه السلام است؛ زيرا آن حضرت با برادرش زينت و گوشواره عرش اند . پس هر چيزى به زينت حسين مزين است و اگر عرش به سخن در آيد خواهد گفت: من از حسينم .

ب: بالاتر از اينها، خداوند تمامى بهشت را به حسين عليه السلام عطا فرموده؛ زيرا بهشت از نور حسين آفريده شده است . بنابراين همان طور كه در روايت صحيح آمده، همه بهشت از آن حسين عليه السلام است و اگر بهشت به سخن در آيد، به حقيقت خواهد گفت: من از حسينم .

فرياد مظلوم به آسمان مى رسد، از كربلا هم فرياد مظلومان به نحو خاصى برخاست . ناله يتيمان به آسمان مى رسد، بويژه آنگاه كه گريه كنند عرش خدا مى لرزد؛ در كربلا هم ناله يتيمان با آن شرايط خاص خودشان، بلند گرديد .

در آسمان براق وجود دارد كه سوار خود را تا قاب قوسين رساند؛ در كربلا نيز ذوالجناح وجود داشت كه صاحبش را - آنگاه كه از زين به زمين افتاد - به مرتبه انا من حسين، (من از حسينم ) رساند . آسمان معراج پيامبران است، اما كربلا معراج فرشتگان مى باشد . آسمان، موقعيت مؤ ثر در هوا و زمين دارد، اما موقعيت كربلا در آسمان و عرش اثر گذاشت . در آسمان فرشتگانى وجود دارند كه در حال تسبيح، تهليل و تكبير هستند و گروه هايى در حال قيام و ركوع و سجود و قنوت اند؛ اما در كربلا فرياد و ناله و استغاثه بلند بود، كه اين ناله و فرياد در عالم عبوديت و تسليم از تسبيح ملائكه، نزد خداوند محبوب تر است . در آسمان تمامى فرشتگان در برابر آدم سجده كردند، اما در كربلا همه ملائكه و پيامبران بر بدن حسين عليه السلام نماز خواندند .

خداوند آسمان را به سقف مرفوع و برافراشته توصيف كرده است، و حسين عليه السلام را نيز سقف رافع درجات، براى متوسلين به او قرار داد . و نيز خداوند آسمان را به سقف محفوظ توصيف كرد، امام حسين عليه السلام را نيز سقف حافظ براى كسانى قرار داد كه به او پناه مى برند .

خداوند در مورد آسمان فرموده است: «وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا»(1) (از آسمان آب پاك فرو فرستاديم )، ولى امام حسين عليه السلام سبب نزول آب پاك است، زيرا به خاطر اوست كه باران را فرو مى فرستد، و همچنين هنگامى كه طلب باران كرد، باران بر او نازل شد و مخلوقات خدا از چهارپايان تا مزارع و مردم بسيارى

ص: 82

از آن سيراب شدند . علاوه بر اين، خداوند به آن حضرت اين ويژگى را داده است كه به واسطه او آبى فرو فرستاده كه همه ناپاكى ها و بليات معنوى را پاك مى كند، و آتش را خاموش مى سازد، كه اين آب، درست از آب بهشت است .

خداوند درباره آسمان فرموده است «وَفِي السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ»(1) (روزى شما و آنچه به شما وعده داده شده، در آسمان است . ) بنابراين روزى دنياى فانى در آسمان است؛ اما روزى حيات جاودان و آنچه از فوز و دستيابى به بهشت ها و درجات آن به شما وعده داده شده، در حسين عليه السلام است .

در هر روز هفتاد هزار فرشته آن را طواف مى كنند و هنوز هم نوبت به همه آنها نرسيده است . حسين عليه السلام هم داراى ضريحى است كه هفتاد هزار فرشته بر آن گماشته شده اند كه تغيير نمى كنند و هفتاد هزار ديگر كه هر روز تغيير مى كنند .

در آسمان بهشت قرار دارد، اما حسين عليه السلام زينت آن بهشت است و بهشت از نور او آفريده شده و قبر آن حضرت جايگاه بلندى از بستان هاى بهشت است و خود ايشان نيز سرور و آقاى جوانان اهل بهشت مى باشند . در آسمان، جبرئيل قرار دارد، اما در كربلا كسى است كه جبرئيل خادم اوست . در آسمان، پيامبر خدا شبانه در آن سير داده شد، اما در كربلا پيامبر خدا روزانه در آن سير داده شد؛ چنانچه فرمود: مرا به موضعى سير دادند كه به كربلا گفته مى شود .

در آسمان، موسى است و در كربلا شجره موسى . در آسمان عيسى است و در كربلا عيسى تولد يافت . در آسمان خورشيدى وجود دارد كه دچار كسوف مى گردد، اما خورشيد پرفروغ روى حسين عليه السلام، هر چه كار بر او سخت تر و به شهادت نزديك تر مى گرديد، درخشنده تر و پرفروغ تر مى شد .

در آسمان ماه هست، در كربلا هم ماه بنى هاشم (حضرت ابوالفضل العباس ) است و با اينكه در ميدان جنگ در كنار برادرش بود، آنگاه كه بين او و برادرش حايل شدند و آنان را از هم جدا كردند، ماه وجودش دچار خسوف شد .

در آسمان كف الخطيب (1) وجود دارد، حسين عليه السلام نيز داراى سر و صورت و بدن خضاب شده است و لذا در استجابت دعا تأثير دارد . در آسمان سيارات هفتگانه است، در كربلا هم هفت تن از فرزندان على عليه السلام (حسين، عباس، عون، جعفر، عثمان، زينب، ام كلثوم ) و هفتاد و دو تن ديگر بودند كه سرهايشان را بر سر نيزه كرده و در همه جا چرخاندند .

ص: 84

در آسمان هزار و بيست و پنج ستاره ظاهرى است، اما ستارگان ناپيدا بى شمارند و هر كدام تأثير مخصوصى دارند . در بدن امام حسين عليه السلام هم چهار هزار اثر آشكار از شمشير و نيزه و تير وجود داشت، در حالى كه ناپيداها نيز قابل شمارش نبود كه براى هر كدام تأثير خاصى است كه موجب الطاف خاصى مى گردد .

در آسمان ستاره قطب و بنات النعش (دب اكبر و دب اصغر) است كه به دور قطب مى چرخند . در كربلا هم بدن قطب امامت داشته است كه فرزندانش با ناله و فرياد به دورش مى چرخند و ديگر نوبت به آنها نمى رسد . در كربلا هم فرشتگان با همان كيفيت بر گرد قبر امام حسين عليه السلام طواف مى كنند كه ما در بحث عنوان ملائكه آن را يادآور خواهيم شد . در آسمان راه شيرى است كه گفته مى شود اثر گوسفندى است كه قربانى حضرت اسماعيل عليه السلام شد . حسين عليه السلام نيز كهكشانى است كه اثر آن باقى مى ماند تا با آن اثر، در روز قيامت محشور مى گردد . و اين امر از ويژگى هاى آن بزرگوار است، به منظور حكمتى خاص و آثارى كه براى نجات گناهكاران بر آن مترتب است .

قرار داده تا روزگارى در آن قرار گيرند و امور آنها را كفايت كند، خواه زنده باشند يا مرده، اما حسين عليه السلام را موجب آرامش و استقرار دايم گهواره قرار داده و محل دفن آن حضرت، شيعيانش را، چه زنده يا مرده، كفايت مى كند .

اوست و در اثر ذكر مصيبت امام و بوييدن تربت پاك او اشك از ديده ها جارى مى شود .

د: شيعيان آن حضرت هر آب سرد و گوارايى بنوشند بايد حسين عليه السلام را ياد كنند، چرا كه ايشان فرمودند: اى شيعيان من، هر گاه آب سرد و گوارايى نوشيديد مرا ياد كنيد . امام صادق عليه السلام نيز فرمودند: من هرگز آب سرد و گوارايى ننوشيدم مگر اينكه حسين عليه السلام را ياد كردم .

حكمتى كه در حقوق چهارگانه مربوط به آب براى حسين عليه السلام وجود دارد، ممكن است به خاطر يكى از اين دو وجه باشد: يكى اينكه امام حسين عليه السلام را از حقوق چهارگانه اى كه نسبت به آب داشت منع كردند؛ كه اين حقوق عبارتند از:

يكم: آب حق مشترك ميان ايشان و همه مردم است؛ زيرا همه مردم در آب و زمين شريكند . به همين خاطر مى توان از نهرهايى كه متعلق به ديگران است، بدون اجازه صاحبان آنها، آب نوشيد، و شايد به همين خاطر باشد كه سيراب كردن كافر تشنه، امرى مستحب است .

دوم: از جهت اشتراك با تمام موجودات ذى روح؛ زيرا تمام موجودات ذى روح حق دارند از آب بهره مند شوند . به همين دليل هرگاه خوف آن رود كه حيوان يا ذى روحى از تشنگى تلف مى شود، لازم است تيمم كرد و آب را به آن داد .

سوم: به خاطر حق سيراب كردن مردم كوفه است كه حضرت بر آنها دارد . امام عليه السلام سه مرتبه آنها را در كوفه سيراب كرد . يك بار در صفين، بار ديگر در قادسيه و يك بار هم هنگامى كه با لشكر حربن رياحى روبرو شد .

چهارم: حق خاص امام حسين عليه السلام نسبت به فرات؛ زيرا فرات مهر فاطمه زهرأ سلام الله عليها از جانب خداوند، هنگام ازدواج با امام على عليه السلام است . اما هيچ كس اين حقوق را نسبت به آن حضرت رعايت نكرد، حتى وقتى قطره اى آب براى فرزندش مطالبه كرد و كودك را به آنها نشان داد كه چگونه از

ص: 87

تشنگى پرپر مى زند، به او رحم نكردند . آنگاه براى خودش آب خواست، اما به آن حضرت هم آب ندادند و ايشان لب تشنه به شهادت رسيد .

اى حسين ! من پيش از تو سراغ ندارم كه دريايى از تشنگى مرده باشد و يا شيرى كه شتران گرد او را گرفته باشند .

وجه دوم

وجه دوم اين است كه تشنگى آن حضرت در چهار عضو ايشان اثر گذاشت: لب مباركشان از شدت تشنگى خشكيده شد . كبد ايشان در اثر نبودن آب تفتيده گرديد .

خود امام عليه السلام وقتى اظهار تشنگى كرد از اين مسأله خبر داد . امام عليه السلام قبل از آن، تا زمانى كه بر روى پاى خود ايستاده بود اين موضوع را اظهار نكرد، بلكه زمانى كه نااميد شد و دريافت دشمن نيز يقين پيدا كرده كه ايشان زنده نمى ماند، خطاب به آنها گفت: قطره آبى به من بدهيد، جگرم از تشنگى پاره پاره شد . آن طور كه در حديث آمده است، زبان امام نيز از شدت گرداندن در دهان، مجروح شده بود و چشم ايشان نيز از شدت تشنگى تيره و تار شده بود . در حديث جبرئيل به آدم آمده است: اى آدم ! كاش او را مى ديدى در حالى كه فرياد و اعطشا مى زند .

بر شهيد آغشته به خونى گريه كنيد كه ديدگان بسيارى بر او گريه كردند و بر آن تشنه لبى گريه كنيد كه اگر تمام آب درياها مركب شوند و براى مدح و ثناى او به كار روند نمى توان مدح او را نوشت .

كرده اند كه در كشور چين، شيعيانى هستند كه در روز عاشورا به شيوه خاصى سينه مى زنند و كانال هايى حفر مى كنند و آن را پر از هيزم مى نمايند و آتش مى زنند و در آن فرو مى روند و بر سينه مى زنند و از آن چند بار مى گذرند و مى گويند حرارت آتش را احساس نمى كنيم .

اما جن؛ خداوند از جن به حسين عليه السلام انصارى عطا فرمود كه هنگام خروج امام از مدينه خدمت ايشان رسيدند و حضرت به آنها فرمود: وعده ما، قبر و بقعه من، هر وقت به آنجا وارد شدم، نزد من آييد . همچنين يارانى از جن در روز عاشورا به خدمت امام رسيدند، اما آن بزرگوار لقاى پروردگار را برگزيد و به آنها اجازه شركت در جنگ را نداد . گروه ديگرى از جن شب يازدهم محرم آمدند و ملاحظه كردند امام به شهادت رسيده است، آنگاه گرد پيكر مطهر امام ناله و زارى سر دادند و مرثيه خواندند . همچنين در بصره، مدينه، كوفه و بيت المقدس براى امام مرثيه خواندند و عزادارى كردند . تعدادى از جنيان نيز با ناله و فرياد در تمام اقطار جهان ندا سر دادند كه حسين كشته شد . در آن شب هايى هم كه بدن امام بر روى زمين افتاده بود، زنان جن در اطراف پيكر آن حضرت نوحه سرايى مى كردند و فرياد و احسينا و گريه شان بلند بود .

ويژه اى دارد . در روايت وارد شده است كسى كه شب عاشورا در كنار قبر آن حضرت ديگران را سيراب كند، مانند كسى است سپاهيان حسين عليه السلام را سيراب كرده باشد . از اين مسأله استنباط مى شود، سقايتى كه پاداش آن اولين پاداشى است كه روز قيامت داده شود، بزرگترين اجر آن به حسين عطشان اختصاص دارد؛ از اين رو شيعيان آن حضرت در هر جايى كه فى سبيل الله به ديگران آب دهند، اين كار را به نام آن حضرت انجام مى دهند . تا جايى كه گويا تنها براى حسين عليه السلام سقايت انجام مى شود .

موضوع اطعام در مراسم عزادارى آن حضرت، هميشه، بويژه در ماه محرم و شايد در تمام روزهاى سال استمرار دارد؛ و اگر آنچه در مجالس عزاى آن حضرت به عنوان اطعام به مصرف مى رسد، به تعداد روزهاى سال تقسيم شود، هر روز بيش از يك خروار مى شود .

درباره عمارت آن حضرت؛ از آنجا كه پيكر آن حضرت را بر زمين رها كردند، خداوند در مقابل - آن طور كه جبرئيل از جانب خداوند خبر داد و حضرت زينب از امام سجاد آن خبر را روايت كرد - بارگاه رفيعى به امام داد كه تا روز قيامت به علو و مرتبه آن افزوده مى شود؛ از اين روست كه عمارت و تعمير بيت الله الحرام و عتبات مقدسه به اتمام رسيده و كار بناى و ساخت آنها به پايان رسيده است، اما حرم حسينى از روزى كه بنا شد تا روزى كه متوكل آن را ويران كرد و دوباره خودش آن را ساخت، خلفا و سلاطين به ساخت و ساز آن اشتغال داشته اند و اين كار پايانى نخواهد داشت و بناها و نقاشان و تذهيب كاران به طور دايم مشغول به آن هستند و ظاهرا اين امر تا روز قيامت استمرار داشته باشد .

احترامات ويژه به هر آنچه به آن حضرت تعلق دارد

اولين آن مربوط به حامله شدن به آن حضرت است كه در فرمايش پيامبر صلى الله عليه وآله حالت هاى حضرت زهرأ سلام الله عليها آشكار است . پيامبر خطاب به حضرت فاطمه فرمودند: من در پيشانى تو نورى مى بينم و تو براى اين

ص: 92

خلق، حجتى به دنيا مى آورى . همچنين حضرت زهرأ فرمودند: در زمان باردارى به حسين، در خانه تاريك نياز به چراغ نداشتم . در دوران باردارى صداى تقديس و تسبيح او را مى شنيدم . هر گاه مى خوابيدم دو شخص نورانى را در خواب مى ديدم كه بر من قرآن قرائت مى كنند .

دوم؛ احترام خاص و تبريك و تهنيت به مناسبت ولادت آن حضرت است .

هنگام ولادت حسين عليه السلام پنج قسم وحى نازل شد . خداوند به بهشت رضوان وحى فرستاد كه جنان را به احترام و كرامت فرزندى كه براى محمد صلى الله عليه وآله به دنيا آمده است، خوشبو كنند و زينت ببخشند . به حورالعين وحى فرستاد كه به احترام اين مولود خود را زينت كنند . به ملائكه وحى كرد كه بپاخيزند و صف ببندند و به كرامت اين مولود تسبيح، حمد، ثنا و تكبير بگويند . به جبرئيل عليه السلام وحى كرد كه با هزار گروه، كه هر هزار گروه هزار هزار فرشته اند، و به همراه فرشتگان روحانى كه مشعل هايى از نور به دست دارند، بر اسب هاى ابلق مزين شده به قبه هاى در و ياقوت بر بيت پيامبرم فرود آييد و بر او مناسبت اين مولود تهنيت گوييد . اين تعداد فرشته و اين كيفيت براى اداى تبريك به پيامبر جاى تأمل دارد .

سوم؛ احترامات ويژه به نامگذارى ايشان است . خداوند به جبرئيل فرمود به پيامبر خبر بده و نام او را حسين نهاده ام . خداوند همچنين در كتابش از حسين نام برده و او را به اوصاف خاصى توصيف كرده است و آن طور كه در روايت آمده در آسمان ها نيز اسامى خاصى به حسين عليه السلام اختصاص داده است .

چهارم؛ احترام ويژه به عزادارى آن حضرت است . خداوند بعد از تهنيت به پيامبر و نامگذارى حسين عليه السلام، به جبرئيل فرمود كه به او بگو امت تو حسين را خواهند كشت .

پنجم؛ احترام ويژه براى قابله آن حضرت مى باشد . خداوند حوريه خاصى را كه برتر از حور است، به هنگام ولادت حسين عليه السلام، به عنوان قابله آن حضرت فرستاد .

ص: 93

ششم؛ احترام ويژه به گهواره آن حضرت مى باشد، كه فطرس (ملك ) به آن پناه برد . (1)

هفتم؛ احترام مخصوص به جنباندن گهواره حسين عليه السلام است كه ملائكه و ميكائيل گهواره جنبان آن حضرت بودند .

هشتم؛ احترام ويژه به سخن گفتن با او در گهواره است . خداوند جبرئيل را مأمور كرد كه با حسين عليه السلام در گهواره سخن بگويد .

نهم؛ احترام مخصوص به شيرخوارگى حسين عليه السلام مى باشد . خداوند حسين عليه السلام را از زبان مبارك پيامبر و انگشت ابهام ايشان تغذيه كرد . ضمن اينكه آن حضرت از سينه مادرى شير نوشيده است كه خداوند آن را اشرف از همه سينه ها قرار داده است؛ ولى از آنجا كه پيامبر اسلام اشرف و افضل از همه است، مصداق آنچه در زيارت جابر خطاب به امام حسين عليه السلام آمده، براى آن حضرت تحقق يافت . در زيارت مذكور مى خوانيم: دستان (پيامبر) رحمت تو را تغذيه كرد و از سينه ايمان شير نوشيدى و در دامن اسلام تربيت يافتى .

دهم؛ احترام خاص به لباس آن حضرت است . خداوند به امام حسين عليه السلام لباس مخصوصى اهدأ كرد . پيامبر صلى الله عليه وآله، هنگامى كه آن را بر حسين عليه السلام پوشاند درباره آن فرمود: اين هديه اى است كه پروردگارم به حسين اهدأ فرموده و من آن را بر او مى پوشانم .

يازدهم؛ احترام ويژه به قبر آن حضرت است . از شگفتى هاى قبر امام حسين عليه السلام اين است كه هيچ قبرى قبل از آنكه بدنى در آن به خاك سپرده شود، زيارت نشد، اما مدفن امام حسين عليه السلام را تمام پيامبران از آدم تا خاتم

ص: 94

عليهم السلام قبل از دفن زيارت كردند .

دوازدهم؛ احترام ويژه به اشكى است كه براى حسين عليه السلام ريخته مى شود . طبق رواياتى كه بعدا خواهد آمد، اشك چشم دوستان و عزاداران حسينى را جمع مى كنند و براى گريه كننده ذخيره مى نمايند و فرشتگان آن را با آب حيات ممزوج مى كنند .

سيزدهم؛ احترام مخصوص به خون آن حضرت مى باشد . خون حسين عليه السلام از چنان احترام و قداستى برخوردار است كه پيامبر با دست مباركشان آن را جمع كرد و در شيشه اى سبز رنگ قرار داد كه آن شيشه را ملكى از مقامى عظيم به همين منظور آورد .

چهاردهم؛ احترام مخصوص به محل جريان اشك است . چهره آنكه بر حسين عليه السلام گريه كند، چون محل جريان اشك چشم اوست، هرگز گرد پريشانى و ذلت بر او ننشيند .

پانزدهم؛ احترام خاص به مجلس آن حضرت است . به اين مسأله هنگام يادآورى خواص مجالس حسينى پرداخته خواهد شد .

شانزدهم؛ احترام ويژه به شفاعت آن حضرت مى باشد . خداوند چنان احترامى براى شفاعت حسين عليه السلام قايل است كه ايشان را در روز ولادتشان شفيع ملائكه قرار داد و در روز قيامت نيز مردم از شفاعت او برخوردار خواهند شد .

هفدهم؛ احترام مخصوص به خاك حريم قبر امام حسين عليه السلام مى باشد .

علاوه بر حرمت و شرافت خاك قبر شريف امام حسين عليه السلام، خاك اطراف قبر امام نيز داراى حرمت است كه احترام آن از حيث نزديكى و دور بودن با قبر شريف تفاوت مى كند . همچنين خداوند در روز دحوالارض كربلا را براى مدفن امام برگزيد و براى آن خصوصياتى قايل شد كه عبارتست از:

* از امام باقر عليه السلام به سندهاى معتبر روايت شده است كه خداوند اين سرزمين را قبل از خلق كعبه آفريد و آن را تقديس كرد و مبارك شمرد .

ص: 95

* همچنين از آن حضرت به سندهاى متعدد نقل شده است كه اين سرزمين قبل از خلق موجودات، مقدس و مبارك بوده و همچنان مى باشد . حتى خداوند آن را برترين سرزمين در بهشت و بهترين منزل و مسكنى قرار داد كه اوليايش را در آن ساكن مى گرداند .

* خداوند تربت كربلا را از نوع تربت بهشت قرار داد .

* از امام سجاد عليه السلام نقل شده است كه وقتى زلزله قيامت برپا شود، سرزمين كربلا با تربت نورانى و پاكش - همان طور كه هست - در جايگاه وفيعى قرار مى گيرد و در بالاترين و برترين روضه از رياض جنت قرار داده مى شود و در ميان رياض جنت آن طور مى درخشد كه ستاره زهره در ميان ستارگان ديگر مى درخشد، و نور آن ديدگان اهل بهشت را خيره مى كند و ندا مى دهد من سرزمين مقدس، طيب و مبارك خداوند هستم كه (پيكر) سيدالشهدأ و سرور جوانان اهل بهشت را در بر دارم .

* ذكر تسبيح و استغفار با دانه هايى كه از تربت كربلا ساخته شده باشد، ثوابش هفتاد برابر است . گرداندن تسبيح از تربت كربلا بدون ذكر نيز ثواب تسبيح را دارد .

* اگر از خاك كربلا تسبيح ساخته شود و هنگام صبح گفته شود: خدايا من صبح كردم و تو را حمد و ستايش مى كنم و تو را شايسته و اهل ستايش مى دانم، تا زمانى كه تسبيح در دستم مى چرخد تو خود آن را شمارش كن (و به حساب حمد و ستايش خودت قرار بده )، تا وقتى آن تسبيح را در دست دارد، براى او ثواب حمد و ذكر تسبيح مى نويسند، و اگر آن ذكر را قبل از اينكه بخوابد، بگويد و تسبيح را زير سر بگذارد - بر اساس روايت نقل شده از امام سجاد عليه السلام - همان ثواب را براى او مقرر مى دارند .

* سجده بر خاك كربلا، حجاب هاى هفتگانه را پاره مى كند . مفهوم اين حديث يا شكافتن آسمان ها براى صعود است و يا منظور حجاب هاى هفتگانه را پاره مى كند . مفهوم اين حديث يا شكافتن آسمان ها براى صعود است و يا منظور حجاب هاى هفتگانه گناهان است كه - بنابر روايت معاذبن جبل - مانع قبولى اعمال مى شوند .

* خوردن هر نوع گلى حرام است و در روايت از امام صادق عليه السلام آمده

ص: 96

است كه مثل خوردن گوشت خوك است و اگر كسى خاك بخورد و بميرد بر او نماز نگذارند؛ مگر خوردن خاك قبر امام حسين عليه السلام براى شفا يافتن . البته اين كار نسبت به مكان برداشتن آن خاك، نگهدارى، خوردن و نيت بر آن، شرايط و آدابى دارد كه عمده ترين آن نيت است . در حديث از ابن ابى يعفور با سندهاى متعدد آمده است كه نقل كرده است: به ابى عبدالله (امام صادق ) عليه السلام گفتم انسان از خاك قبر امام حسين بر مى دارد و از آن بهره مند مى شود، اما غير از خاك قبر او را بر مى دارد ولى از آن منتفع نمى شود . امام فرمودند: سوگند به خدايى كه جز او نيست، هر كس از آن خاك بر دارد و اعتقاد داشته باشد كه خداوند به واسطه آن به او نفع مى رساند، قطعا چنين خواهد شد .

البته اثر اين تربت اگر آن را نپوشانند، از بين مى رود؛ چون جن و شياطين آن را مسح مى كنند و آن طور كه در روايت آمده پوشاندن آن نيز راه هايى دارد .

* خاك كربلا را با خود داشتن، انسان را پناه مى دهد و او را از امور ترس آور مصون مى دارد، البته اگر به نيت حمل شود .

* در روايت آمده است؛ گذاشتن خاك كربلا در كالايى كه براى داد و ستد است، موجب بركت در آن مى شود .

* در روايت آمده است كه به كام فرزندان خود پس از ولادت، تربت قبر امام حسين عليه السلام برسانيد كه موجب امان است .

* اگر به همراه ميت در قبر او مقدارى از تربت حسين عليه السلام قرار دهند، در امان است . نقل شده است كه زنى بدكاره بود و فرزندان خود را مى كشت، وقتى مرد و دفن شد، زمين چندين بار جنازه او را بيرون افكند، به دستور يكى از امامان مقدارى از تربت قبر حسين عليه السلام را با او دفن كردند، ديگر زمين جسد او را بيرون نينداخت .

* مستحب است حنوط را با تربت كربلاى حسين عليه السلام مخلوط نمود .

* دفن در خاك كربلا موجب ورود به بهشت - بدون حساب - است .

ص: 97

* حورالعين تربت قبر حسين عليه السلام را به عنوان هديه براى متبرك شدن، از فرشتگانى كه به زمين نازل مى شوند، درخواست مى كنند .

* تربت قبر حسين را هر ملكى برداشته و آن را به پيامبر صلى الله عليه وآله اهدأ نموده است .

* پيامبر و حسين عليهماالسلام نيز خودشان از آن برداشته اند .

* همان طور كه در روايت آمده در اين خاك قبل از دفن امام حسين عليه السلام، دويست پيامبر، دويست وصى و دويست سبط كه همه از شهدا هستند، دفن شده اند .

* بوييدن تربت حسين عليه السلام موجب جارى شدن اشك است و اين موضوع قبل از دفن آن حضرت نيز براى پيامبر اسلام و امام حسين اتفاق افتاد .

* تربت امام حسين عليه السلام، آنگاه كه خون آن حضرت به زمين ريخته شد، به خون تبديل گرديد . اين مسأله از روايت هاى فراوان از جمله روايتى كه نزد ام سلمه است و عامه و خاصه آن را نقل كرده اند، آشكار مى شود . پيامبر اسلام آن حضرت تربت را كه جبرئيل در شب معراج برايش آورده بود، با دست شريف خود به ام سلمه داد و به او فرمود: اين خاك را نگه دار و هر زمان به خون تبديل شد، فرزندم كشته شده است . ام سلمه مى گويد: من آن را در شيشه قرار دادم و هر روز به آن نگاه مى كردم و مى گريستم تا روز عاشورا در ماه محرم هنگام صبح به آن نگاه كردم، خاك به همان حال خود بود، سپس بعدازظهر مراجعه كردم و ناگهان ديدم كه به خون تبديل شده است؛ آنگاه فرياد زدم . سلمى مى گويد: من ديدم كه آن شيشه مقابل اوست و خون از آن مى جوشد .

* ورود به خاك كربلا موجب حزن و اندوه مى شود، بويژه وقتى به قبر شريف نزديك شوى و ملاحظه كنى كه قبر فرزندش در پائين پاى مبارك ايشان قرار داد . در روايت آمده است كه هر كس به قبر فرزندش در پائين پاى ايشان نگاه كند، مشمول رحمت حق واقع مى شود .

ص: 98

* در روايت آمده است كه هر فرشته اى كه به خدمت پيامبر رسيد، با او مقدارى تربت كربلا بود و هر پيامبرى كه كربلا را زيارت كرده، از تربت آن برداشته و آن را بوئيده است و خاك كربلا مقام همه پيامبران تا روز قيامت است .

* خداوند در مقابل هتك حرمت امام توسط دشمن، براى ايشان احترام مخصوصى مقرر فرموده است؛ تا جايى كه حتى آنانى كه حرمت امام را شكسته و در صدد اذلال آن حضرت بر آمدند، خودشان امام را عزيز شمرده و احترام كرده اند، كه من اين معنا را در نزديك به چهل قضيه ملاحظه كرده ام . براى تأئيد اين امر كافى است كه به جزئيات سرگذشت كسانى كه بر امام جسارت كردند و حرمت او را شكستند، دقت كنى .

از سوى ديگر، اذلال و هتك حرمت يك موضوع است و كشته و مجروح شدن به دست دشمن، موضوع ديگرى . و از آنجا كه از جمله الطاف واجب بر خداوند اين است كه اوليايش را به نحوى ذليل نگرداند كه دل ها از آنها روى گردان شوند، آنها را در عين ضعف و تنگدستى ظاهرى، آنچنان قرار داده است كه غنا، صولت و هيبت و وقارشان ديدگان را پر مى كند و بر قلب ها چيره مى سازد .

خداوند در اين زمينه براى امام مظلوم ما، ويژگى خاصى را قابل ذكر شده اند (كه فقط به ذكر چند نمونه اكتفا مى شود):

معاويه اولين كسى بود كه علاقه مند به كشتن امام حسين عليه السلام بود، اما همين معاويه در وصيتش به يزيد، او را به احترام به امام توصيه كرد . او گفت: من نسبت به تو از حسين بن على نگرانم، اما اگر بر او پيروز شدى حقش را رعايت كن، زيرا او پاره جگر رسول خداست .

اولين كسى كه دستور كشتن امام را داد، وليد حاكم مدينه بود . اما او گفت: از اين كه به ريختن خون حسين مبتلا شوم، به خدا پناه مى برم .

پسر سعد - كه لعنت بر او باد - زمانى تصميم به جنگ با امام گرفت، ايشان را احترام كرد و ابياتى سرود؛ از جمله گفت:

ص: 99

ملك رى را رها مى كنم در حالى كه رى آرزوى من است؛ يا اينكه با كشتن حسين گناهكار مى شوم . كشتن او موجب آتشى است كه حجاب و مانعى براى آن وجود ندارد، اما ملك رى نور چشم من است .

شمر نيز وقتى دستور هجوم بر آن حضرت را صادر كرد، ايشان را احترام نمود او گفت: حسين حريف بزرگوار و كريمى است كه كشته شدن به دست او عار نيست .

حامل رأس حسين عليه السلام نيز امام را احترام كرد . او گفت ركاب مرا از طلا و نقره پر كن كه من سيد بزرگوارى را كشته ام كه پدر و مادر او بهترين خلق خدايند .

آنانى كه هم است بر پيكر مطهر امام حسين عليه السلام دوانيدند، آن حضرت را احترام كردند و با سرودن اشعارى به ايشان تعظيم نمودند . حتى يزيد - كه لعنت خدا بر او باد - آنگاه كه سر امام حسين عليه السلام در مقابلش بود، با مدح و ستايشى كه از امام نمود، ايشان را احترام كرد .

علاوه بر اينها، همزمان با اين موضوع كه برخى در صدد برآمدند با زبان، هتك حرمت امام را نمايند، مسائلى رخ داد كه نشان از احترام خاص امام دارد؛ از جمله: كسى در شب عاشورا به امام گفت: تو را بشارت باد بر آتش، كه خداوند اين گفته او را همزمان كرد با اين مسأله كه اسبش رم كرد و او پايش در ركاب گير كرد و اسب او را به طرف خندق آتش برد و در آنجا افكند . در همين مورد باز گفته شده كه فردى در آن روز به امام حسين عليه السلام گفت: اى حسين ! از طرف رسول خدا چه حرمتى به تو رسيده است؟ در همان ساعت براى قضاى حاجت بيرون رفت و مارى او را نيش زد و او در ميان آلودگى ها و كثافات خود در جا مرد . همچنين شخصى به امام گفت: به آب نگاه كن اما تو حق نوشيدن از آن را ندارى تا تشنه از دنيا بروى . در همين حال امام فرمود: خدايا! او را تشنه بميران . آنگاه حالتى به او دست داد كه فرياد العطش سر داد . مشك آبى به او دادند، او نوشيد و باز فرياد تشنگى سر مى داد تا از عطش مرد .

* طعام امام از احترام خاصى برخوردار است . خداوند، هر گاه امام ميلشان

ص: 100

كشيد، از ميوه هاى بهشتى به ايشان اهدأ فرمودند كه حديث رطب و گلابى و سيب از آن جمله است . بلكه هر طعامى كه از بهشت به جد، پدر، مادر و برادر ايشان اهدا گرديد، عمدتا به استدعاى ايشان يا به خاطر او بود .

* براى لباس امام نيز تشريفات مخصوصى وجود دارد . خداوند حسن و حسين عليهماالسلام را مختص به اين گردانيد كه بارها از لباس هاى بهشتى به آن دو اهدأ نمايد، اما خداوند امام حسين عليه السلام را به لباس مخصوصى ملبس فرمودند .

ام سلمه مى گويد: ديدم پيامبر لباسى بر حسين مى پوشاند كه مانند آن را در دنيا نديده بودم، از ايشان در اين باره سؤ ال كردم . فرمودند: اين هديه اى از جانب خداوند براى حسين است و من آن را بر او مى پوشانم .

ص: 101

ص: 102

ص: 104

قرار داد و آنجا كه پيامبر اسلام رحمت براى جهانيان است، خداوند حسين را از پيامبر و پيامبر را از حسين قرار داد . لذا پيامبر فرمود: حسين از من است و من از حسين بنابراين حسين عليه السلام جايگاه قرار گرفتن دست رحمت است و رحمت از اوست . حسين از دست رحمت تغذيه كرد و در دامن رحمت پرورش يافت، از زبان رحمت نوشيد و گوشت و خون او از رحمت روييد و نور چشم رحمت است . او ريحانه رحمت است و جايگاهش سينه رحمت و مركبش دوش رحمت و مسيرش به سوى رحمت و معدن خاص رحمت است و مجمع اسباب رحمت . حسين جامع وسايل رحمت، منبع سرچشمه هاى رحمت، سيراب كننده روندگان به سوى سرچشمه هاى رحمت و محل غرس درختان باغ هاى رحمت و مظهر ثمرات رحمت و محل رويش شاخه هاى رحمت و محرك مواد رحمت و ابرهاى بركات رحمت است، و به واسطه او عالم در جايگاه عفو و رحمت قرار مى گيرد و ورود به دايره وسيع رحمت خداوند به واسطه او محقق مى گردد و با رحمت بر او، رحمت واسعه خداوند محقق و مكتوب مى گردد و حسين عليه السلام حلقه وصل رحمت است .

آيا در قلب تو نسبت به حسين رحم و سفقتى است كه از جمله گريه كنندگان بر او باشى، تا پروردگار رحمت بر تو درود بفرستد و به تو گفته شود: درود خدا بر تو اى صاحب رحمت و درود خدا بر تو اى راحم رحمت !!

كه خالق تو حكيم، توانا و بى نياز و منزه از هر كار عبث و بيهوده است .

2 - اى انسان بعد از آنكه تو چيزى نبودى، توسط خطاب هاى تكوينى به وجود آمدى . با خطابى به خاك تبديل شدى، با خطاب ديگرى نبات شدى؛ آنگاه با خطابى به غذا و سپس به نطفه، بعد به علقه، آنگاه به خطاب ديگرى، استخوان شدى و بعد لباسى از گوشت بر آن افزود و به خطاب ديگرى انسان شدى . سپس با خطاب ديگرى از جانب خداوند داراى عقل و قواى ديگر شدى .

3 - آنگاه كه به مقتضاى آن خطاب ها به وجود آمدى، اقسام خطاب هاى تكليفى متوجه تو شد كه از آن، انواع خطاب ها و دستورات نسبت به تو متفرغ شد كه تبيين و تشريح آنها چنين است:

اينك تو مخاطب واقع شده اى كه اعتقادات و صفاتى داشته باشى، واجبات و مستحبات بدنى و اعمالى را انجام دهى و صفات، افعال، گفته هاو اعمالى را ترك كنى . سپس مخاطب پيام هاى ديگرى هستى كه ابتدا بايد آنها را بدانى، بعد عمل كنى .

4 - بعد از آن تو مورد خطاب هاى ارشادى درباره انجام طاعات و سبقت به سوى خوبى ها، انتخاب وسيله براى رسيدن به خدا، انتخاب راه به سوى خدا، قرض دادن به خدا، جهاد در راه خدا، شتافتن به سوى مغفرت خدا، و امورى از اين قبيل واقع شدى .

5 - بعد از آنكه تو مخاطب اين خطاب ها واقع شدى، مطالبات تكوينى متوجه تو مى شود و هنگامى كه اجل فرا رسد، مأمور قبض روح جان تو را به مفارقت از بدن، قواى جسمانى تو را به سقوط و چشمانت را به باريك شدن، گوش هايت را به كر شدن، زبانت را به لال شدن فرا مى خواند و خطاب به تو مى گويد: هر آنچه در دست دارى و چشم هايت آنها را مى بيند فورا رها كن؛ و به مجرد اين خطاب همه آنها تحقق پيدا مى كند و تو قادر نيستى به اين مأمور الهى پاسخ مثبت ندهى .

6 - بعد از آنكه اين مسائل تحقق يافت و بعد از آنكه اجزاى وجودت از روح و

ص: 107

جسمت جدا شد، تو در معرض خطاب هاى ديگرى، درباره اجتماع اجزاى پيكر خود و بازگشت روح به آن - همان طور كه اينك هست - واقع مى شوى . اين امر نيز به مجرد آن كه تو مورد خطاب واقع مى شوى، محقق خواهد شد . آنگاه خطاب مى رسد «اقْرَأْ كِتَابَكَ كَفَى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا»(1) خودت كتاب اعمالت را بخوان كه تو تنها براى حساب خويش كافى هستى . آنگاه تو آن را يا با دست راست و يا با دست چپ و يا از پشت سر مى گيرى و مى خوانى . سپس يا مى گويى اى كاش كتابم را به من نمى دادند و از حسابم خبر نداشتم و يا مى گويى بياييد كتابم را بخوانيد، من مى پنداشتم كه حساب خود را خواهم ديد .

8 - از جمله خطاب هاى ديگرى كه از جانب خداوند متوجه بندگان است، اين خطاب است كه: اى بندگان من ! ترسى نداشته باشيد و اندوهگين نباشيد . به عده ديگرى نيز خطاب مى شود: «وَامْتَازُوا الْيَوْمَ أَيُّهَا الْمُجْرِمُونَ»(2) اى بدكاران امروز شما از صف نيكوكاران جدا شويد .

9 - خطاب هاى ديگرى نيز از جانب ملائكه محشر به اهل محشر مى شود، از جمله اينكه «وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئُولُونَ»(3) آنها را نگهداريد كه بايد از آنها پرسش شود .

همچنين وقتى ملائكه با برخى از مؤ منان ملاقات كنند خطاب به آنها مى گويند «وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ»(4) شما را بشارت باد بر بهشتى كه به شما وعده داده شد . و در رابطه با بعضى از گناهكاران نيز خطاب مى شود: آنها را بگيريد و به غل و زنجير بكشيد . دقت كن ببين آيا تو خود را براى امتثال اين پيام ها آمده كرده اى !!

سنگين است، چرا كه:

الف: تو هدف مصيبت هاى وارده، اسير آرزوها، هدف بلاها و در حلقوم آسياى مرگ هستى؛ در درون كشتى طوفان زده اى قرار دارى كه نمى دانى چه موقع غرق مى شود؛ دشمنان تو را احاطه كرده اند و هر يك به طرفى مى كشانند .

ب: مصيبتى در راه توست كه آن را درك نمى كنى، اما وقتى امام على عليه السلام از آن ياد مى كند، چون مار گزيده بر خود مى پيچيد و چون فرزند از دست داده گريه مى كند . آن مصيبت اين است كه راه دراز است و منزلگاه هولناك، اما زاد و توشه و كم و پأ برهنه است؛ نه مركبى دارى و دست تو خالى است و راه وحشتناك است .

ج: بلا و مصيبت تو بسى بزرگ است و وخامت حال تو از حد گذشته است؛ چرا كه وجودت را آتش هاى فراوانى فرا گرفته است . تو همان كسى هستى كه، قلب، بدن، زبان، بطن و پاهايت به شعله هاى آتش گناهان گرفتار است . تو در صحنه نبرد گناهان مقهور و مقتولى؛ تو اسير نفس اماره شيطانى . تمام اعضأ و جوارحت را آتش فرا گرفته و اجزاى اعضاى انسانيت تو تكه تكه شده و صد هزار زخم گناه بر تن دارى و اسب هاى ضلالت اعضاى هدايت تو را پايمال كرده اند .

د: بلا و مصيبت بزرگى كه امكان فرار و خلاصى از آن نيست، اين است كه تو يا فقير يا غنى هستى و چون پا به سن بگذارى، نيروهاى جسمانى ات رو به ضعف مى گذارد و اگر غنى باشى از آن چه دارى لذت نمى برى و اگر فقير باشى مصيبت هاى فقر هم بر آن افزوده مى شود و محبوب ترين كسان خود را به رنج و زحمت مى اندازى، تا جايى كه آرزوى مرگ تو را مى كنند و همه از تو گريزان مى شوند و چون از دنيا بروى تو را در قبرى مى گذارند كه آن را براى خفتن آماده نكرده اى و با عمل صالح مفروش نساخته اى و چون وارد آن شوى در آن با چهره اى عبوس و بدنى بى تحرك و اعضايى از كار افتاده باقى مانى و همدم و مصاحب تو مورها، كرم ها، عقرب ها و سوسك ها مى باشند و چون از آن جا بيرون شوى به محشرى مى روى كه زمينش آتش و سقف آن آتشى از خورشيد و اطرافش آتشى از

ص: 109

گناهان است . اگر آنجا بمانى چگونه مى توانى تحمل كنى !! و اگر بخواهى بروى، به كجا مى روى، راه فرار ندارى !!

اگر بدانى كه به اين بلاها و مصيبت ها گرفتار مى شوى لباس سياه بر تن مى كنى و بر خاكستر مى نشينى و اهل و عيال و مال و فرزند را رها مى كنى . چنانچه على عليه السلام فرمود: اگر به مورى كه بر شما پوشيده است و من از آن خبر دارم، شما هم با خبر بوديد، سر به بيابان مى گذاشتيد و بر چهره خود مى زديد و نسبت به كارهايتان گريه مى كرديد و اموال خود را بدون نگهبان رها مى كرديد و كسى متعرض آن نمى شد و هر كس به فكر گرفتارى خويش بود . چنين مصيبتى چنان شما را مشغول به خود مى كند كه شما را از هر مصيبت ديگرى كه براى شما، يا فرزندان يا برادرانت پيش آمده، غافل مى كند .

و چون اين مقدمات براى تو روشن شد، بدان كه خامس آل عبا و سيدالشهدأ حضرت ابا عبدالله الحسين عليه التحية و الثنأ، فرمانى از جانب خداوند را به جا آورد كه در صحيفه مخصوص ايشان نوشته شده و جبرئيل آن را از جانب خداوند آورد و نزد پيامبر اسلام به وديعت نهاد و سپس پيامبر آن را به على و بعد على آن را به حسن مجتبى سپرد و آن حضرت نيز آن را به هنگام وصيتش به امام حسين سپرد .

امام حسين عليه السلام فرمان خاصى از تكاليف خاص خودشان را به جاى آورد كه براى كسانى كه به وسايل حسينى متوسل شوند، (اجر و مزد) تكاليف ارشادى حاصل مى شود . و با امتثال او امر تكليفى و تحمل مصيبت ها از جانب امام حسين عليه السلام؛ به كسانى كه با آن حضرت تمسك مى جويند، اجر و پاداشى داده مى شود كه به وسيله آن تمام مصيبت ها مرتفع مى شود و از آن، نجات از كيفرها حاصل مى شود . و هنگامى كه امام انجام آن تكليف خاص را پذيرفت، مخاطب خطابى واقع شد كه به واسطه آن، براى متوسلان به آن حضرت خطاب هاى فوق طاقت و بسيار شديد مرتفع گرديد .

پس در وسايل حسينى، امتثال امر به اطاعت ها و امر به نماز، روزه، صدقات،

ص: 110

حج، عمره و جهاد حاصل مى شود و ثواب آنها به دست مى آيد . بلكه ثوابى براى تو حاصل شود كه تصور وقوع آن نمى شود؛ مانند ثواب نماز و حج و جهاد در ركاب پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله . بالاتر از اين براى تو ثواب اعمالى حاصل مى شود كه بر حسب عدد و مقدار امكان وقوع آن وجود ندارد، مانند اينكه صد حج به جا آورى .

در وسايل حسينى امورى است كه به واسطه آن ثواب صد هزار حج براى تو حاصل مى شود و گاهى در يك زيارت به هر قدم ثواب صد هزار حج براى تو حاصل مى شود . علاوه بر اين، ممكن است براى تو ثوابى حاصل شود كه وقوع آن فى نفسه، امكان پذير نيست؛ به عنوان مثال تنها يك بار امكان اين وجود دارد كه انسان در راه خدا كشته شود و در خون خود شناور گردد، در حالى كه در وسايل حسينى امورى است كه معادل هزار بار در خون خود در راه خدا شناور شدن است .

به واسطه وسايل حسينى مصيبت هايى كه اينك درباره تو محقق گشته، مرتفع مى شود، در حالى كه تو آن را درك نمى كنى و از تو بلاهايى دفع مى شود كه در معرض ابتلاى به آنها هستى و موانعى كه بر سر راه تو قرار دارند، هموار مى شوند و تو را از ترس و وحشت هايى كه در جاده اى كه در آن گام بر مى دارى ايمن نگه مى دارد و به واسطه آن، امتثال از خطاب هاى تكليفى و ارشادى حاصل مى شود و صفات پسنديده به دست مى آيد و تأثير صفات مهلك از بين مى رود و مغفرت براى گناهكاران حاصل مى شود و موانع ورود به بهشت، كه شخص به دست خود ايجاد كرده، از ميان مى رود و درهاى جهنم كه انسان آن را بروى خويش باز كرده، بسته مى شود و آتشى كه اينك او را فرا گرفته خاموش مى شود .

به واسطه حسين ارتقاى درجات و بلكه رفيع ترين درجات حاصل مى شود .

بالاتر از اينها، در وسايل حسينى درجاتى وجود دارد كه فوق تصور است .

توضيح اين مطالب به گوشى شنوا و حضور قلب احتياج دارد . پس حضور پيدا كن و گوش دل بسپار، كه اينك از جانب پروردگارت خطاب هاى فراوانى متوجه

ص: 111

تو است كه تو را به خود مى آورد، و بعد از مدتى حالتى براى تو حاصل مى شود كه همان قيامت صغرى است و خطاب هايى متوجه توست كه چه سنگين و دشوارند!

پس هشدار، هشدار! بعد از آن، حالت ديگرى براى تو حاصل مى شود كه همان قيامت كبرى است و خطاب هايى متوجه تو مى شود كه چه بزرگ، سهمناك و هول انگيزند!! اما امتثال تمام اين خطاب ها به واسطه حسين عليه السلام حاصل مى شود كه البته در اين جا سه كيفيت وجود دارد:

فرمود از رحمت خدا نااميد نشويد (1) نيست، چرا كه خداوند فرموده است كه به سوى پروردگارتان باز گرديد، در حالى كه تو از توبه كنندگان نيستى كه مخاطب لاتقنطوا واقع شوى .

آنگاه به عبادت خود از پروردگارت بنگر؛ عبادت تو، عبادت خالص و خاص نيست، بلكه مانند عبادت بردگان كه از ترس از عذابش باشد، هم نيست . حتى مانند عبادت تجار به اميد و طمع بهشت هم نيست . اى كاش به اين اكتفا مى كرديم كه خدا را عبادت نكنيم، اما، ما به جاى او دشمن خودمان و دشمن خدا را عبادت كرديم .

حتى اكتفا به عبادت يك اله نكرديم، بلكه هواى نفس، دنيا، در هم و الهه هاى بى شمارى را پرستش كرديم . به يك قسم از پرستش آنها هم اكتفا نكرديم، بلكه به اقسام مختلف عبادت كه قابل تصور باشد، آنها را عبادت كرديم .

پس چون به عبادت پروردگارت از جانب خودت پى بردى، بدان كه مى توان با توسل به حسين عليه السلام به جميع اقسام عبادت ها و همه انواع عبادت ها و عبادت تمام عمر دست يافت و مى توان به واسطه آن حضرت به مرتبه عبوديت - به جميع انواع و اقسام آن - نايل آمد؛ كه توضيح اين امور در چند مطلب است:

مطلب اول: چون به زيارت حسين عليه السلام نايل شوى، به مراتبى از عبادت مكرمين - كه همان ملائكه باشند - دست مى يابى؛ چرا كه علو درجات و مراتب آنها در اثر مراتب عبادتشان است . درود و صلوات ملائكه، تسبيح و تقديس آنها در تمام دوران عبادتشان تا روز قيامت شامل حال زائران حسين مى شود، بالاتر از اين ملائكه، به نيابت از او تا روز قيامت زائر حسين عليه السلام هستند .

اينجاست كه معنى برخى از روايات كه مى فرمايد هر كس حسين عليه السلام را زيارت كند، از بندگان مكرم خداوند مى باشد آشكار مى شود .

مطلب دوم: چون حسين عليه السلام را زيارت كنى، بهره اى از عبادت

ص: 113

برگزيدگان - كه همان انبيأ سلام الله عليهم باشند - نصيب تو خواهد شد . كه بعضى از خواص آن، قرار گرفتن در درجات پيامبر و اوصيا عليهم السلام، بر سر سفره آنها نشستن، مصافحه آنها با تو در حق تو و سخن گفتن با تو و سلام و درود آنها بر تو است .

مطلب سوم: به واسطه ويژگى هاى وسايل حسينى، بهره و نصيبى از عبادت صالحان، مخلصان، مؤ منان، متقين و زاهدين و خائفين براى تو حاصل مى شود كه تفصيل اين مطالب از روايت هاى مخصوص ظاهر مى شود و همان طور كه تمام مراتب بندگان براى تو حاصل شود، ثواب همه عبادت ها از جمله خطاب هاى نماز، زكات، حج، عمره و جهاد و وقوف و صدقات و ثواب عالى ترين درجات نيات و ثواب عبادت تمام عمر، براى تو حاصل مى شود .

مطلب چهارم: به واسطه وسايل حسينى، اين ويژگى نصيب تو مى شود كه مخاطب اين پيام خداوند واقع شوى كه «لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا»(1) از رحمت خدا نااميد نشويد كه خداوند همه گناهان را مى آمرزد . اين امر با گريه بر آن حضرت و زيارت قبر ايشان حاصل مى شود . آمرزش و مغفرت خداوند تنها شامل گناهان گذشته نمى شود، بلكه گناهان آينده را نيز شامل مى گردد و نه تنها همه گناهان تو را، كه تمام گناهان والدين تو و همه كسانى را كه تو دوست دارى مى آمرزد . تفصيل اين مسأله هنگام ذكر روايت ها خواهد آمد .

و اندوهى نداشته باشيد . كسانى كه امام حسين را نيز با معرفت زيارت كرده باشند مخاطب چنين پيامى واقع مى شوند .

مى رسيدم و بگويى اى كاش من در ركاب شما بودم (يا ليتنى كنت معكم ) ثواب كسانى كه در ركاب آن حضرت به شهادت رسيدند، براى تو محسوب مى شود .

ب: اگر اقدام و عمل شهدا را دوست بدارى، با آنها شريك هستى . كما اينكه در روايت جابر است كه گفت: بله، شهادت مى دهم كه در آنچه شما وارد شديد ما شريك هستيم .

ج: اگر در شب عاشورا حسين عليه السلام را زيارت كنى و تا صبح نزد آن حضرت بيتوته نمايى، خدا را مانند كسانى كه در ركاب او به شهادت رسيدند، در حالى كه آغشته به خون هستى، ملاقات مى كنى .

د: اين مسأله بر اصل جهاد برترى دارد، زيرا به واسطه جهاد ممكن است شهادت حاصل شود و ممكن است، نشود، در حالى كه در اين وسايل، ثواب جهاد و شهادت و آغشته به خون شدن، به دست مى آيد .

ه: گاهى از اين هم برتر است، زيرا كسى كه در راه خدا در خون خود غلطيده است، فقط يك بار اين امر محقق مى شود، در حالى كه به واسطه حسين عليه السلام چندين مرتبه اين امر حاصل مى شود .

خدا صلى الله عليه وآله و دعاى على و فاطمه و حسن و حسين و ديگر ائمه صلوات الله عليهم اجمعين و دعاى ملائكه، نايل مى شوى . در روايت ديگرى آمده است كه زائران آن حضرت قدمش را بر چيزى نمى گذارد مگر اينكه بر او دعا مى كند و همچنين خود آن حضرت از جد و پدر بزرگوارش مى خواهد كه زائران و گريه كنندگان بر او دعا كنند . امام صادق عليه السلام در دوران حياتشان براى كسى كه چهره خود را بر قبر حسين عليه السلام گذاشت و كسى كه در حال سجده براى او اشك ريخت و ناله زد، دعا كرد .

اجابت است به آنچه كه آن حضرت دعوت به آن كرد كه اين معنا با تأمل در آن وسايل درك مى شود . حتى استشفأ به تربت آن حضرت پاسخى است به دعوت ايشان . در اين مسائل تأمل كن تا اين معنا را بفهمى .

عليهم السلام بر او حاضر مى شوند و به بشارت و تحيتى مى فرستند كه به موجب آن دچار آنچنان شادى و فرحى مى شود كه تا روز قيامت در دل او باقى مى ماند و به اين وسيله، كليه خطاب هاى مربوط به احتضار و برزخ و خطاب هايى از اين قبيل كه متوجه اوست، آسان مى گردد .

از آن است، چون به واسطه آنها نجات ديگران نيز امكان پذير مى شود .

رفتن خوددارى مى كنند و صحبت با آن حضرت را بر بهشت ترجيح مى دهند .

امورى است كه به موجب آن، نمايندگان تو بعد از مرگت، ملائكه هستند و به نيابت از تو تا روز قيامت عمل مى كنند و يا ثواب اعمالشان را به تو اهدأ مى كنند و همه ثواب آنها براى تو ثبت مى شود و با تغيير و تحول در اوضاع هم تغيير نمى كنند .

ص: 124

ص: 126

این عنوان دارای یک مقدمه و چند مقصد است.

مى گذرد .

آيا براى مؤ منان و آنان كه عظمت پروردگارشان را درك كرده اند، وقت آن نرسيده كه آنگاه كه در پيشگاه خداوند متعال مى ايستند و او را مخاطب قرار مى دهند، دل هاشان به ياد خدا خاشع شود تا از جمله مؤ منانى باشند كه در نمازهايشان خاشع اند . عمرى سپرى شد، اما تو دو ركعت نماز براى خشوع به درگاه خداوند نخوانده اى . پس تنها يك نماز براى خدا به جا آور، شايد كه نماز آخر تو باشد .

آيا وقت آن براى مؤ منان و كسانى كه دريافته اند جز خدا هيچ ملجأ و ياورى نيست فرا نرسيده كه دل هايشان به ياد خدا خاشع شود تا هيچ فكر و ذكرى جز خدا نداشته باشند تا از كسانى بشوند كه چيزى نمى بينند، مگر اينكه بعد از آن خدا را مى بينند يا از كسانى كه چيزى را نمى بينند مگر اينكه خدا را با آن يا قبل از آن مى بينند .

آيا وقت آن براى مؤ منانى كه چه بسا عمر خود را در دورى از خدا فنا كرده و حتى يك روز يا يك ساعت او را ياد نكرده اند، فرا نرسيده كه با غلبه خوف اضطراب بر آنها، يك آن دل هاشان به ياد خدا خاشع شود تا شايد پس از انقطاع از خدا، به سوى او توبه و بازگشت نمايند و بعد از دورى و بريدن از خدا، به درگاه الهى وصل شوند و محجوب از خدا نميرند .

آيا وقت آن براى مؤ منان به خدا و آنانى كه خداوند معرفت اوليايش را نصيب شان كرده، فرا نرسيده كه دل هايشان به ياد حسين عليه السلام خاشع شود و بر او گريه كنند، كه گريه بر او از خشوع دل به ياد خدا ناشى مى شود . كما اينكه هر كس حسين عليه السلام را يارى كند خدا را يارى كرده و هر كس با او دشمنى كند با خدا دشمنى كرده و هر كس او را دوست بدارد، خدا را دوست داشته و هركس به او متوسل شود به خدا متوسل شده و هر كس او را زيارت كند، خدا را زيارت كرده و هر كس دلش به ياد او خاشع شود، دلش به ياد خدا خاشع شده است .

آيا نمى بينى كه وقتى محرم فرا مى رسد و عاشورا مى شود، صداى گريه و ناله

ص: 128

مردم قلب ها را مى فشارد . پس اى كسانى كه ايمان آورده ايد، اين زمان، وقت خشوع قلب به ياد حسين عليه السلام است كه به ياد خدا باز مى گردد، پس با ياد حسين عليه السلام خدا را بسيار ياد كنيد و با گريه بر آن حضرت و برپا داشتن عزاى ايشان، قلب هايتان را خاشع كنيد، آنچنان كه اين خشوع به خشوع قلب به ياد خدا باز گردد .

بنابراين هر گريه اى بر حسين عليه السلام از خشوع قلب به ياد خدا مى باشد كه نماز را باطل نمى كند، در حالى كه آنچه كه فقط براى رقت بشرى باشد در آن اشكال وجود دارد، پس تأمل كن . بيان اين مطلب شريف نياز به شرح و تفصيل دارد كه ما ضمن مقاصدى به تبيين اقسام خشوع قلب براى حسين عليه السلام و موارد مربوط به رثاى آن حضرت مى پردازيم .

- سلام الله عليهما - است . بنابراين خداوند چنين حكم فرموده كه به آنها احسان كنيم . بدون شك برپا نمودن عزا و گريه بر حسين عليه السلام احسان به پيامبر، على و زهرأ سلام الله عليهم است . حتى در بعضى از رواياتى كه در تفسير اين فرمايش خداوند كه بالوالدين احسانا آمده است، منظور از والدين را حسن و حسين عليهماالسلام ذكر كرده اند . بنابراين گريه بر آن حضرت احسان به پدر است .

علت اينكه گريه يك نوع احسان است، به اين خاطر مى باشد كه احسان سود و نفع رساندن است و عمده نفع، عزيز شمردن و احترام كردن است، و گريه كردن، نوعى عزيز شمردن كشته شدگان و مادران است . از اين رو ابراهيم عليه السلام از پروردگارش تقاضا كرد تا دخترش بعد از مرگش بر او گريه كند . همچنين وقتى پيامبر صلى الله عليه وآله شنيد كه زنان انصار براى كشته شدگان گريه و زارى مى كنند، فرمود: حمزه گريه كننده ندارد، آنگاه به زنان انصار دستور داد براى حمزه عزادارى كنند و وقتى باخبر شد كه اين كار را انجام داده اند، براى آنان دعا كرد .

نكته

تمام آنچه كه براى ميت بايد انجام شود، از جمله، كفن، اقامه نماز بر او، دفن و تشييع و غيره براى حمزه به عمل آمد، جز اينكه گريه كننده نداشت، كه اين مسأله براى پيامبر خدا سنگين بود . اما امام حسين عليه السلام جز نوحه سرا، چيز ديگرى نداشت . زنان براى آن حضرت نوحه سر دادند و خواهرش در نوحه، پيامبر خدا خطاب قرار داد كه شاهد اين نوحه سرايى باشد، اما دشمن، زنان حرم را از اين كار و حتى گريه و ريختن اشك منع كرد، پس بيا بر آن حضرت اگر از دوستداران واقعى آن حضرت هستيم، واقعا گريه كنيم، زيرا اگر كسى چنين گريه نكند، عاق و قاطع رحم است .

مضروب نمودن به خاطر امام حسين عليه السلام از همين رو بود . حورالعين از نور حسين عليه السلام خلق شدند؛ پس آنها به همراه حسين و با ايشان ملتحم شدند؛ پس آنها به همراه حسين و با ايشان ملتحم بودند .

بنابراين، چگونه ممكن است كه پيكر آن حضرت بر روى زمين و بر زير سم اسبان بيفتد و سرش بالاى نيزه ها قرار گيرد و خونش بر زمين جارى شود، قلبش سوراخ و جگرش مجروح و سوخته باشد، اما حورالعين در قصرها در بهترين حال و با بهترين نعمت ها باقى بمانند .

يكى از انواع گريه شيعيان بر آن حضرت هم از همين نوع است؛ چون در روايتى از امام صادق عليه السلام آمده است كه فرمود: شيعيان ما از ما هستند، آنها از زيادى گل طينت ما خلق شده و به نور ولايت ما عجين شده اند . آنها از امامت ما راضى و خرسند و ما از اينكه آنها به عنوان شيعه ما هستند، از آنها راضى هستيم، مصيبت هاى ما، مصيبت هاى آنهاست و بر آنها گريه مى كنند، حزن و اندوه ما آنها را اندوهگين مى كند و شادى ما، آنها را شاد مى گرداند . ما هم به درد و تألمات آنها متألم مى گرديم و از احوالشان اطلاع داريم . آنها با ما هستند و از ما جدا نمى شوند و ما هم از آنها جدا نمى شويم . سپس امام فرمود: شيعه ما از ما است . هر كس مصيبت هاى ما را ياد نمايد و به خاطر ما گريه كند، خداوند شرم دارد كه او را به آتش جهنم معذب گرداند .

در حديث اربعمائه از اميرالمؤ منين عليه السلام آمده است: خداوند تبارك و تعالى ما را برگزيد و براى ما شيعيانى انتخاب كرد كه ما را يارى مى كنند و به شادى ما شاد مى شوند و به خاطر غم و اندوه ما غمگين مى شوند و در راه ما جان و مال خود را نثار مى كنند؛ آنها از ما هستند و به سوى ما مى آيند .

اين روايت دلالت بر اين دارد كه خداوند شيعيان مخلص را برگزيده است، همان طور كه شهدا را قبل از شهادتشان برگزيد . اين امر علامات و نشانه هايى دارد، كما اينكه پيامبر صلى الله عليه وآله از طريق محبت ويژه به كودكى كه ملاحظه فرمود با حسين بازى مى كند، نشان داد كه اين كودك از انصار امام در واقعه كربلا مى باشد .

ص: 131

پس دقت كن، ببين علامت شيعه در وجودت، هست يا نه، سپس بياييد و بر حسين عليه السلام گريه كنيد، كه كسى كه بر او گريه نكند، هيچ علقه و رابطه اى با آن حضرت ندارد و از او جدا مى باشد . بياييد براى آن حضرت متألم و متأثر باشيم، آنگاه آن حضرت ابراهيم هم براى ما متألم مى شوند و در دوران درد و رنج و تألم ما به سراغ مان مى آيند .

عدالت نمى خواند و حتى با ستم ستمكاران هم مطابقت نمى كند، از اين رو دريافتند كه اعتقاد به خلافت آنها باطل است و فهميدند كه آنها حاكمان جور هستند و لعنت و نفرين بر آنها را جايز شمردند . پس در واقع هدايت به سوى دين از حسين عليه السلام سرچشمه گرفت .

* يكى ديگر از انواع حقوق، حق زاد است؛ در حالى كه حيات همه چيز به واسطه حسين عليه السلام است و به بركت وجود اوست كه باران نازل مى شود و گياه مى رويد . پس تمام انواع طعام و شراب تو به بركت وجود آن حضرت است .

حق احيأ، يكى ديگر از حقوق است . آيا حيات حقيقى ما به بركت حسين عليه السلام نيست؟ آيا همه اعمال ما به واسطه هدايت ما از جانب آن حضرت به طرف اسباب قبولى آنها، نيست؟

* حق و داد و دوستى يكى ديگر از حقوق است . آيا كسى چون حسين عليه السلام شيعيانش را دوست دارد؟ در حالى كه آن حضرت بر يمين عرش قرار دارد و بر زائران و گريه كنندگانش مى نگرد .

* حق زحمت و رنج نيز از جمله حقوق است . اگر كسى به خاطر تو دچار دردسر و جراحت اندكى بشود، تا ابد از او شرمنده هستى و در پى آنى كه زحمت او را جبران كنى . آيا در صدد جبران حق رنج ها و زحمات حسين عليه السلام و مصيبت هاى آن حضرت، نيستى . چگونه مى توان درد و رنج هايى را كه به خاطر ما كشيد، جبران كرد . به اميد آنكه اين فطرت اشك بتواند (اندكى ) تلافى كند . پس بياييد براى اداى حقوق آن حضرت، بر او گريه كنيم، زيرا آنكه بر او چنين گريه نكند، حق و حقوقى براى او نيست و به عهدش وفا نكرده است .

پادشاهان و فرمانروايان نيز با دشمنانشان چنين بوده است . كما اينكه در قضيه ذى القرنين با دارا، با فرزند دارا چنين شد . حكم شارع مقدس نيز بر همين اساس است . به همين خاطر پيامبر صلى الله عليه وآله عباى خود را به عدى بن حاتم - در زمانى كه كافر بود - دادند تا بر آن بنشيند و فرمود: عزيز قومى را كه ذليل شده است، احترام كنيد و نيز به همين خاطر بود كه على عليه السلام لباس عمروبن عبدود را وقتى كه او را از پا درآورد از تنش بيرون نياورد، حتى زره او را كه بى نظير بود بر نداشت و هنگامى كه در اين باره از آن حضرت سؤ ال شد، فرمود: او در ميان قوم خود شخص بزرگى بود و من مايل نبودم با عريان كردن او حرمتش را هتك كنم .

شارع مقدس درباره دختران پادشاهان كافر - در صورتى كه به اسارت و كنيزى درآيند - به پاس احترام به آنها حكم ديگرى دارد . آنها برگزيدن همسر حق انتخاب دارند و در بازار به معرض فروش گذاشته نمى شوند .

پس بياييد بر حسين عليه السلام چنان گريه كنيم، مانند گريه عبد براى سيد و مولايش، زيرا كه آن حضرت انسان جليل القدر و بزرگوارى بود كه حرمتش را زير پا گذاشتند، تنش را عريان كردند و اهل و عيالش را به اسارت از شهرى به شهر ديگر چرخاندند و مانند كنيزان به آنان طمع ورزيدند . پس كسى كه اين چنين بر او گريه نكند، به قدر و منزلت آن حضرت آشنايى ندارد .

دچار مصيبت هايى بشود كه با صفات او در تقابل است . از اين رو وقتى ملاحظه كنى، شخصى كه هزار هزار مى بخشد به يك لقمه نان احتياج دارد و آن را درخواست مى كند، دلت به حال او مى سوزد . همچنين كسى با شرم و حيأ باشد وقتى مى بيند كه در ملأ عام به او توهين مى شود، دچار تأثر مى شوى .

به همين ترتيب، وقتى صفات و خصوصيات سيدالشهدأ را ملاحظه كنى و آن را با مصيبت هايى كه بر ايشان وارد شد، مقايسه كنى، موجب رقت خاص و گريه مخصوص بر آن حضرت مى شود . پس بياييد براى صفات پسنديده و نيكوى آن حضرت گريه كنيم .

و اينك گوش جان بسپار به مصائب ويژه آن حضرت درمقابل صفات مخصوص ايشان

الف - لب هايى كه قبل از خلق آسمان ها و زمين خدا را ذكر و لا اله الا الله گفته و ملائكه اين ذكر را از آن حضرت فرا گرفته اند؛ لبانى كه خدا را تسبيح و حمد گفته و ملائكه حمد و تسبيح را از او ياد گرفته اند و بعد از آن در عالم نور و اشباح و ظلال ذكر خدا را گفته؛ بعد در شكم مادرش از او صداى تسبيح و تهليل شينده مى شد، سپس در دوران ولادت، ايام خردسالى و كودكى و در دوران بزرگسالى و سپس هنگام شهادت و هنگامى كه سرش را بر نيزه كردند، قرآن تلاوت مى كرد؛ آيا شايسته است، شخصى چون يزيد و ابن زياد با سرمستى و شادى، در حضور اهل بيتش بر چنين لب هايى چوب خيزران بزنند!!

ب: امام حسين عليه السلام شخص عرب باديه نشينى را ديد كه درست وضو نمى گرفت؛ با برادرش امام حسن عليه السلام در حضور اين مرد وضو گرفتند و به او گفتند: كداميك از ما درست وضو مى گيرد . آن مرد گفت: جانم به فداى شما باد، هر دو صحيح وضو مى گيريد، اين من هستم كه اين كار را درست انجام نمى دهم .

براى حسين عليه السلام سخت بود كه آن مرد بگويد وضو گرفتن را بلد نيستى، با اينكه واقعا نسبت به اين كار جاهل بود . تصور كنيد آن حضرت چه حالى

ص: 135

داشت، وقتى مورد خطاب هايى واقع شد كه تنها شايسته دشمنان خداست . به آن حضرت گفتند كه بر آتش دنيا عجله كردى . حصين - كه لعنت خدا بر او باد - نيز وقتى امام خواست نماز بخواند، به ايشان گفت: نماز تو قبول نيست .

ج - مردى نامه اى به امام داد؛ امام فورا فرمود: حاجت تو برآورده شد . به امام گفته شد . آيا نامه را نمى خوانى؟ فرمود: خداوند از ذلتى كه او در مقابل من - هنگامى كه نامه را بخوانم - مى كشد، از من سؤ ال مى كند . يعنى تا من نامه را بخوانم او در بين خوف و رجأ قرار مى گيرد و در مقابل من دچار سرافكندگى مى شود و من اين حالت را دوست ندارم . ببينيد حضرت چه حالتى داشت آنگاه كه ميان اهل كوفه ايستاد و از آنها تقاضاهايى كرد كه مى دانست به آن پاسخ مثبت نمى دهند و تنها به اين راضى شد كه وقتى صحبت مى كند، فرياد و شادى نكنند و به سخنانش گوش دهند . آن حضرت فرمود، واى بر شما، آيا نمى شنويد، آيا گوش نمى كنيد؟ !

د - وقتى اسامه فرزند زيد در حال احتضار بود، امام حسين عليه السلام بر بالينش حاضر شد . آن مرد آهى كشيد و اظهار غم و افسوس كرد . امام گفت: اى برادر از چه ناراحت هستى؟ گفت: شصت هزار درهم بدهى دارم . امام گفت: من پرداخت آن را بر عهده مى گيرم . گفت: دوست دارم در حالى كه زنده ام، ادا شود . امام عليه السلام فورا آن را پرداخت كرد . آيا شايسته است چنين شخصيت مهربان و بارحم و مروتى آه بكشد و در حالت احتضار درخواست امور عديده پيش پا افتاده اى بكند و كسى پاسخى به او ندهد و حتى قطره اى آب به او ندهند . وا اسفاه بر تو، يا مولا يا سيدالشهدأ . . . !!

ح - مرد باديه نشينى بر در خانه امام ايستاد و گفت: كسى كه در خانه تو را مى زند و به تو چشم اميد دارد، نااميد نمى شود . امام وارد خانه شد و چهار هزار دينار در رداى خود پيچيد و به خاطر شرم از او از پشت در به او داد و گفت: اين را بگير، از تو معذرت مى خواهم . بدان كه من غم تو را مى خورم . اگر بيش از اين داشتيم به تو مى داديم .

ص: 136

آن شخص گريه كرد . امام پرسيد: عطا را اندك دانستى؟ گفت نه، در اين فكرم كه چگونه خاك دست ذى جود تو را از تو مى گيرد . گريه آن عرب باديه نشين براى دفن دست آن حضرت در خاك بود . اما ما گريه مى كنيم براى اينكه شرم و حياى حسين عليه السلام به اندازه اى بود كه از كسى كه از ايشان درخواستى مى كند، با اينكه به اين درخواست پاسخ مثبت مى دهند، و به شخص مبلغ زيادى مى دهد، با اين وجود شرمنده مى شود . تصور كنيد امام چقدر شرمنده شدند وقتى كسى از روى اضطرار از ايشان درخواستى كرد و ايشان نتوانست به او پاسخ مثبت بدهد .

همچنين وقتى دختر كوچكش از ايشان مقدارى آب خواست و همسرش براى طفل شيرخوارش اندكى آب طلب كرد حال آن حضرت چگونه بود؟ ! بالاتر از اينها، امام چه حالى داشتند، وقتى فرزند برادرش بر زمين افتاد و خواست كه امام بالاى سر او حاضر شود، امام آمد اما او را در نيافت . لذا گفت: براى عمويت سخت است كه او را بخوانى و تو را اجابت نكند، يا پاسخ مثبت بدهد اما سودى براى تو نداشته باشد!!

و - در روز عاشورا، در پشت مبارك امام حسين عليه السلام اثرى ديده شد . در اين باره از امام سجاد عليه السلام پرسيدند . فرمود: در اثر بارهاى طعامى بود كه هنگام شب براى بيوه زنان، يتيمان و فقرا و مسكينان مى برد . آيا سزاوار است چنين انسان بزرگوارى طفل شيرخوارى را روى دست بگيرد و براى او درخواست آب كند و آن پاسخ را به ايشان بدهند؟ !

ز - يك روز امام بر تعدادى فقير گذر كرد كه خورده نان هايى بيرون آورده و مى خوردند . آنها امام را به دعوت به طعام كردند، ايشان از مركب پياده شدند و سر سفره آنها نشستند و فرمودند: خداوند انسان هاى متكبر را دوست ندارد . بعد امام به آنها فرمود: من دعوت شما را پذيرفتم، شما هم دعوت مرا بپذيريد . گفتند: قبول .

آنگاه به منزل امام آمدند و امام به خادم منزل گفت: هر چه دارى بياور . براى آنها بهترين غذا آورده شد و امام براى خوشحال كردن بيشتر آنها در كنارشان نشست و

ص: 137

تناول فرمود . اما در روز عاشورا، امام سعى بسيار كردند كه با فراهم كردن مقدارى آب دل كودكان و زنان را شاد كنند، ولى نتوانست .

آسمان ها و زمين مقام و شأن والاى دارد، صاحب همه صفات حميده است، تمام خلايق بر او گريه كردند؛ او از نوع بشر است و هيچ جرم و گناهى نداشت، اما آن مصيبت ها برايش پيش آمد . پس براى همه اين موارد بر او گريه كنيد، زيرا كسى كه اين گونه بر او گريه نكند، عاق، شقى، بى وفا، بى حقوق، قدرناشناس، بى مروت و خارج از حقيقت انسانيت است .

نوع دوم از منشأ گريه

نوع دوم از منشأ گريه و رقت؛ يعنى گريه به سبب غيرملحوظ، انواعى دارد:

الف: هر نوع خضوع، خشوع، شكستن دل، هم و غمى كه دچار مردم مى گردد، منبع و مرجع آن به حسين عليه السلام باز مى گردد . اين مطالب نياز به بيان مقدمات و توضيحاتى دارد كه در اينجا محل بيان آنها نيست .

ب - رقت بر آن حضرت بالفطره و بدون اختيار است، همان فطرتى كه مردم بر آن خلق شدند . اين امر درباره دوستان و دشمنان حسين - با غفلت از بغضشان - صادق است . دشمنان آن حضرت آنجا كه موجبى براى غفلت از بغضشان فراهم مى شود، رقت و گريه بر آنها غلبه پيدا مى كند . مانند گريه يزيد وقتى هند او را ديد و گريه معاويه بر على عليه السلام . اين قسم نيازى به آن ندارد كه بگوييم بياييد و بر چيزى گريه كنيد . بلكه بايد بگوييم كه از هر چيز صرف نظر كن و فرض كن كه حسين عليه السلام را نمى شناسى و هيچ پيوند، حقوق، صفات و شأن و مقامى نزد تو ندارد و فرض كن كه گريه بر آن حضرت هيچ اجر و ثوابى ندارد؛ آنگاه ملاحظه كن آيا اشك تو بى اختيار جارى مى شود يا نه؟ !

ج: فطرتى كه بدون اختيار موجب رقت مى شود، حتى با توجه به جهت بغض و كينه و ممانعت نفس از رقت و تشويق و ترغيب آن به صبر پيشه كردن . با اين همه گريه بر انسان غالب مى شود؛ مانند گريه پسر سعد، و اخنس بن زيد و گريه خولى و گريه رباينده گوشواره فاطمه دختر حسين عليه السلام و گريه تمام لشكريان پسر سعد . حالت هايى عارض شد كه آنها را به گريه انداخت؛ و اين در حالى بود كه آنها

ص: 139

مى خواستند جلوى گريه خود را بگيرند و به بغض و كينه شان و عدم رغبت به گريه بر حسين عليه السلام هم توجه داشتند . ضمن اين كه اين كار با آنچه در صدد انجام آن بودند و يا آن را انجام مى دادند، منافات داشت . اما با اين وجود، گريه و تأثر به همه حالت هاى آنها، حتى بر شقاوت و خبث طينتشان غلبه كرد، با اينكه در ميان آنها فرزندان زنا، كفر، نفاق و شقاوت وجود داشت .

پس اگر مى خواهى به چنين حالت حزن آورى براى كسى كه دشمن آن حضرت است - با توجه به اينكه او به اين دشمنى توجه دارد و مانع از گريه خود مى شود - پى ببرى، دقت كن، سپس مانع از گريه خود شو، ملاحظه مى كنى كه بدون اختيار گريه بر تو غلبه مى كند .

اينك برخى از آن حالت ها را يادآور مى شويم و نمى گوييم بياييد گريه كنيم، بلكه مى گوييم جلوى گريه خود را بگيريد و سختى را بر خود هموار كنيد و صبر پيشه گيريد، آنگاه دقت كنيد ببينيد آيا مى توانيد چنين كارى كنيد .

يكى از حالت ها اين بود كه امام در ميدان ايستاده بود، در حالى كه بر پيكر مطهرش هزار و پانصد زخم وارد شده بود، سرش شكافته شده بود، قلبش به حسب ظاهر از تير و بر حسب باطن از ملاحظه شرايط اهل بيتش پاره پاره شده بود؛ وجود مباركش از تشنگى و از درد فراق فرزندان، برادران و ياران آتش گرفته بود . در چنين شرايطى با شمشير بر قربانگاه مى زند و درخواست آب مى كند . حال اگر مى توانى جلوى گريه خود را بگير . پسر سعد بر چنين حالتى چنان گريه كرد كه اشك بر گونه هايش جارى شد .

حالت ديگر اينكه؛ زنان اهل بيت و سر شهدأ را پيش يزيد آوردند . سرها را بر زمين گذاشتند و دختران و زنان را دست بسته سرپا نگه داشتند . حالت بسيار اسفناكى ايجاد شد؛ به نحوى كه يزيد لعنت الله عليه متأثر شد و گفت: خدا روى پسر مرجانه را سياه گرداند .

ص: 140

5 - نگاه به مرقد امام حسين عليه السلام باعث گريه مى شود . امام صادق عليه السلام فرمود: حسين عليه السلام در سرزمين غربت، غريب است، هر كس او را زيارت كند مى گريد و آنكه زيارتش نكند، اندوهگين مى شود و آنكه او را نديده دلش مى سوزد و كسى كه به قبر فرزندش در نزد پاى مباركش بنگرد، بر او ترحم مى كند .

6 - لمس پيكر آن حضرت و بوسيدنش موجب گريه مى شد . اين قضيه براى پيامبر صلى الله عليه وآله در مواردى پيش مى آمد . آن حضرت زير گلوى حسين عليه السلام را مى بوسيد و گريه مى كرد . گاهى، بالاى قلب حسين را مى بوسيد و گريه مى كرد . گاهى، بالاى قلب حسين را مى بوسيد و گريه مى كرد . زمانى پيشانى او، دندان هاى او، و گاهى هم تمام بدن حسين عليه السلام را مى بوسيد و گريه مى كرد . حسين عليه السلام مى پرسيد: اى پدر چرا گريه مى كنى؟ پيامبر فرمود: جاى شمشيرها را مى بوسم . اگر از آن حضرت درباره گريه اش، وقتى دندان هاى حسين را مى بوسيد، سئوال مى شد، پيامبر در جواب مى گفت: جاى چوب خيزران را مى بوسم و جايى را مى بوسم كه وقتى ابن زياد را ببيند، تبسم مى كند و من بر خنده او مى گريم . اگر سؤ ال مى شد، چرا بالاى قلب او را مى بوسى، مى فرمود: آنجا، جاى فرود آمدن، تير سه شعبه است .

اما خواهرش زينب خواست جاهايى را ببوسد كه رسول الله مى بوسيد، ولى نتوانست، چون تمام اعضا و پيكر حسين عليه السلام مجروح و پاره پاره بود؛ بويژه كه با اسب هم بر پيكرش تاختند . حتى اگر اين كار را هم نمى كردند، پيكر آن حضرت در اثر وارد شدن شمشيرها و نيزه ها پاره پاره شده بود . كما اينكه خودشان فرمودند: گويا گرگان بنى اميه خود را از قطعات بدن من پر مى كنند . لذا به زبان حال زينب، به فارسى گفته شده است:

خاك عالم بر سرم، كز اثر تير و سنان *** جاى يك بوسه من در همه اعضاى تو نيست

بله، زينب عليهاالسلام جايى را بوسيد كه پيامبر صلى الله عليه وآله نبوسيده بود، او گلوى بريده، و رگ هاى قطع شده حسين عليه السلام و باطن چيزى

ص: 142

را بوسيد كه پيامبر صلى الله عليه وآله ظاهر او را بوسيده بود . و لذا زينب چهره اش را بر گلوى بريده حسين گذاشت، پيامبر را مخاطب قرار داد و گفت: اين حسين است كه پيكرش پاره پاره شده و سرش را از قفا بريده اند .

نمى دانم زينب عليهاالسلام از كجا دريافت كه سر حسين عليه السلام را از قفا بريده اند، اما در اين باره چند وجه وجود دارد: يكى اينكه، هنگام جدا كردن سر حسين عليه السلام، خود شاهد اين صحنه بوده است، اما اين بر خلاف چيزى است كه از روايات بر مى آيد؛ چون حسين عليه السلام به ايشان دستور داد كه به خيمه ها باز گردد . دوم اينكه قضيه را از كسانى شنيده باشد كه در صحنه حاضر بودند و اين ماجرا را نقل كرده يا اين مسأله را اعلام نمودند و زينب سلام الله عليها هم آن را شنيده باشد . سوم اينكه وقتى پيكر مطهر را به آن وضعيت ديد، اين موضوع را استنباط كرده باشد، چون ملاحظه كرد جنازه حسين عليه السلام واژگون و رو به زمين افتاده است كه اين قضيه و افتادن پيكر مطهر در بيابان مصيبتش از اصل قضيه شهادت، براى زينب سنگين تر بود، از اين رو جدش پيامبر را مخاطب قرار داد و گفت اين حسين توست كه سرش را از قفا بريده اند و در بيابان رها كرده اند .

7 - انتساب به آن حضرت موجب حزن و گريه است . حتى از ميان پنج ميخى كه به نام پنج تن آل عبا بود، ميخ پنجم كه به نام ايشان بود، موجب حزن و گريه شد .

شرح اين قضيه آن است كه وقتى جبرئيل عليه السلام ميخ هاى سفينه نوح عليه السلام را آورد، هر ميخى به نام يك پيامبر بود، پنج ميخ براى جلوى كشتى آورد .

نوح عليه السلام آنها را گرفت، اولين آنها روشن شده و درخشيد . جبرئيل گفت: اين ميخ به نام خاتم الانبيأ محمد صلى الله عليه وآله وسلم است . درباره سه ميخ ديگر نيز كه به نام على، فاطمه و حسن عليهم السلام بود، همين اتفاق افتاد . اما وقتى پنجمين ميخ را به دست گرفت، از آن خون ظاهر شد و دستش به آن خون آغشته گشت . جبرئيل گفت: اين ميخ به نام حسين عليه السلام است . وقتى آهنى، حسينى باشد، خونين مى گردد، پس چرا قلب ها خونين نشود، اگر حسينى باشند؟

ص: 143

باعث تعجب است كه علل و اسباب فرح و شادى در انتساب به آن حضرت موجب گريه است . حورى مخصوص آن حضرت در بهشت گريان است . عيد او و پوشيدن لباس جديد آن حضرت در روز عيد، براى جدش پيامبر موجب گريه است . بازى كردنش باعث گريه است، پيروزى اش در جنگ، براى پدرش گريه آور است . تناول غذايى مطبوع توسط آن حضرت موجب گريه است، بلكه ستايش و سپاس به ايشان، ولادتشان و درود و تهنيت به ايشان - بر حسب روايات - موجب گريه است .

8 - حلول ماه محرم موجب حزن و گريه است . اين ماه موجب حزن و اندوه مواليان آن حضرت مى شود و بغض گلوى آنها را مى فشارد .

9 - ورود به خاك مرقد آن حضرت حزن و گريه است . اين قضيه براى هر پيامبرى كه وارد آن سرزمين شده، پيش آمده است . در حديث آمده است كه هيچ پيامبرى نبوده مگر اينكه كربلا را زيارت كرده است و خطاب به اين خاك گفته است كه در تو ماه درخشان دفن مى شود و هر پيامبرى كه وارد اين خاك مى شده است، حالش دگرگون و دلتنگ مى شده و غم و اندوه او را فرا مى گرفته است و در اين باره از پروردگار خود سؤ ال كرده اند و به آنها وحى شده كه اينجا كربلاست و حسين عليه السلام در اينجا به شهادت مى رسد . چنين حالتى براى اهل بيت آن حضرت، وقتى وارد كربلا شدند و در آنجا فرود آمدند، نيز پيش آمد . ام كلثوم گفت: اى برادر اينجا بيابان هولناكى است . امام فرمود: پدرم اين سرزمين به خواب رفت و با گريه بيدار شد و گفت: پسرم حسين را در دريايى از خون مضطرب ديدم . بعد گفت: اى ابا عبدالله ! وقتى آن واقعه در اينجا رخ دهد تو چه حالتى خواهى داشت؟

10 - شنيدن نام كربلا باعث گريه است . چنين حالتى براى خود امام حسين عليه السلام پيش آمد . وقتى وارد سرزمين كربلا شد و درباره نام آن سؤ ال كرد، به ايشان خبر دادند نام هاى زيادى دارد كه يكى از آنها كربلاست . حضرت با شنيدن اين نام چشمانش پر از اشك شد و گفت: خدايا! من از رنج و بلا به تو پناه مى آورم .

ص: 144

اينجا محل فرود كاروان ما و جايى است كه در آن خون هاى ما ريخته مى شود، كودكان مان را سر مى برند، خون من در آن جارى مى شود و حرم مرا مى بينى كه پرده از آنها برداشته اند و لباس اسارت بر تن دارند . در اينجا شجاعان من كشته مى شوند و فرزندانم را سر مى برند و اراذل، آزادگان را به اسارت و بندگى مى گيرند . پس اى قوم ! فرود آييد و از من فاصله بگيريد كه من در اين سرزمين مى مانم .

11 - نوشيدن آب سرد موجب حزن و اندوه براى حسين عليه السلام است . يكى از مواردى كه هميشه موجب گريه امام صادق عليه السلام مى شد، نوشيدن آب خنك بود . از داوود رقى نقل شده است كه گفت: در خدمت امام صادق عليه السلام بودم، مقدارى آب نوشيد و متأثر شد و چشمانش پر از اشك گرديد و گفت: چقدر نام حسين عليه السلام عيش را منقص مى كند!! و من آبى ننوشيدم مگر اينكه حسين عليه السلام را ياد كردم . تا آخر حديث . از حسين عليه السلام نيز نقل شده است كه فرمود: اى شيعيان من ! هر گاه آب گوارايى نوشيديد مرا ياد كنيد .

12 - بوييدن تربت آن حضرت، موجب تأثر است . اين امر جدش پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم را گرياند . يك بار على عليه السلام بر آن حضرت وارد شد و ديد پيامبر از هر دو ديده اشك مى ريزند . حضرت على مى گويند: وارد بر پيامبر شدم در حالى كه اشك از چشمانشان جارى بود . گفتم: پدر و مادرم به فدايت يا رسول الله ! چرا گريه مى كنى، آيا كسى موجب ناراحتى شما شده است؟ فرمود: نه، بلكه جبرئيل نزد من بود، او به من خبر داد كه حسين در كنار فرات به قتل مى رسد . سپس گفت: آيا مايلى تربت او را استشمام كنى؟ گفتم، آرى . مشتى از خاك به من داد، كه (با بوييدن آن ) اشكم جارى شد و نام آن سرزمين كربلاست .

همين حالت براى امام رضا عليه السلام نيز پيش آمد . ابى بكار مى گويد: كربلا را زيارت كردم و از نزديك سر مبارك مقدارى خاك قرمز برداشتم . آنگاه خدمت امام رضا عليه السلام رسيدم و آن را به ايشان عرضه كردم . آن را در دستش گرفت و استشمام كرد، سپس گريه كرد تا جايى كه اشك از چشمانش جارى شد . بعد امام

ص: 145

فرمود: اين تربت جدم حسين عليه السلام است .

13 - شنيدن مصيبت وارده بر هر شهيد، يا غريب يا مظلومى يادآور حسين عليه السلام است و موجب گريه بر آن حضرت مى شود . امام حسين عليه السلام خودشان فرمودند: هر گاه نام غريب يا شهيدى را شنيديد براى من عزادارى كنيد .

14 - شنيدن مصيبت هاى آن حضرت، يا تصور آنها موجب گريه است . اين موارد تأثيرات متعددى دارد كه بستگى به شنونده دارد و با تفاوت آنها تأثير آنها هم تفاوت مى كند كه تفصيل بعد خواهد آمد . ان شأ الله تعالى .

اگر چه به اندازه كف دريا باشد .

پنجم: جارى شدن اشك از چشم؛ بنا به فرموده معصوم عليه السلام، اگر اشك از چشم جارى شود و قطره اى از آن در جهنم افتد، حرارتش به سردى مى گرايد .

ششم: سرازير شدن اشك و ريختن آن به چهره، محاسن و سينه؛ امام صادق عليه السلام وقتى مرثيه حسين عليه السلام را شنيد، اين چنين گريه كرد و بعد فرمود: ملائكه هم مثل ما، بلكه بيشتر از ما گريه كردند . به واسطه چنين گريه اى خداوند سرتاسر بهشت را بر تو واجب گردانيده است .

هفتم: ناله و فغان و جان دادن به اين منظور؛ در مورد اول يعنى ناله سردادن؛ امام صادق عليه السلام براى كسى كه چنين كارى كرد، دعا فرمود و گفت: خدايا بر آن ناله هايى كه به خاطر ماست، ترحم كن . درباره دومى (فغان كردن )؛ كار و شأن حضرت زهرأ سلام الله عليها است؛ آن بزرگوار هر روز به خاطر فرزندش فغان و ناله سر مى دهد، تا اينكه پدرش، ايشان را ساكت مى كنند . در مورد سوم (جان دادن ) ابوذر وقتى مردم را به كشته شدن حسين عليه السلام خبر داد، مطلبى به اين مضمون گفت كه اگر عظمت و سنگينى آن مصيبت را درك كنيد آنقدر گريه مى كنيد تا جان بدهيد .

هشتم: گريه كردن با صداى بلند، و من چگونه در اين باره سخن بگويم كه قاتل حسين دستور به اين كار داد، اين كار از عجايب است . يزيد، قاتل امام حسين عليه السلام دستور داد كه براى آن حضرت با سر دادن گريه و زارى عزادارى كنند . او به همسرش هند گفت: اى هند براى حسين شيون نما و گريه كن كه او فريادرس قريش است، پسر زياد درباره او عجله كرد، لعنت خدا بر او باد .

نهم: بر سر و صورت زدن؛ عبدالله بن عمر، وقتى خبر قتل حسين را شنيد، چنين كرد؛ او بر سر و صورت خود مى زد و مى گفت: هيچ مصيبتى مانند حسين نيست؛ تا اينكه يزيد به نحوى او را به سكوت وا داشت .

دهم: مشابهت با گريه كننده كه همان تباكى است؛ در اين خصوص وارد شده

ص: 147

است: كسى كه تباكى كند، بهشت از آن اوست . يعنى اگر كسى سنگ دل شده و دلش آتش نمى گيرد، بايد سر را به زير افكند و خود را شبيه مصيبت زده و دلشكسته بنمايد . من نمى دانم چگونه قلب قساوت پيدا مى كند و بر ذكر مظلوم نمى سوزد . ذكرى كه حتى صبر - اگر صبر بر مصيبتش تحقق يابد - بر آن مى گريد .

منشأ اين قساوت دو چيز است: يكى غرق در افزون طلبى مادى شدن، كه قساوت از اثرات آن است . در دعاها وارد شده است: اللهم انى اعوذ بك من قلب لا تخشع و عين لا تدمع و بطن لا يشبع خدايا! به تو پناه مى برم از دلى كه خاشع نمى شود و از چشمى كه نمى گريد و از شكمى كه سير نمى شود .

دوم؛ پرحرفى درباره مسائلى كه به انسان مربوط نمى شود . علاج اين قساوت دست نوازش بر سر يتيمان كشيدن است . در روايت وارد شده است كه چنين كارى ضمن اينكه اجر و پاداش دارد، قساوت را برطرف مى كند .

يازدهم: گريه بدون اشك ريختن به خاطر خشك شدن اشك از كثرت جارى شدن؛ چنين حالتى براى زنان آن حضرت بعد از بازگشتشان به مدينه و برپا كردن عزادارى آن حضرت رخ داد .

دوازدهم: گريه كردن به نحوى كه اثرش بر روى شخص ظاهر شود و مانع خوردن و آشاميدن شود؛ چنين امرى در روايت مسمع بن عبدالملك آمده است . او به امام صادق عليه السلام عرض كرد؛ هنگام ذكر حسين عليه السلام و يادآورى رفتارى كه با او شد، چنين حالتى بر من عارض مى شود . امام فرمود: خداوند به اشك چشمت ترحم كند . سپس اجر و پاداش حاصل براى او از هنگام جان سپردن تا پايان روز جزا را ذكر فرمود .

منعقد شد . سوم: مجلسى كه بعد از ولادت و قبل از شهادت آن بزرگوار برپا شد .

چهارم: مجالسى كه پس از شهادت امام در دنيا برپا مى شود . پنجم: مجلسى كه بعد از فانى شدن دنيا در روز قيامت منعقد مى گردد .

آسمان جلوى چشمش تيره و تار مى گردد؛ جواب او را فقط با شمشير مى دهند و او را چون گوسفند از قفا سر مى برند، خيامش را غارت مى كنند و سرهاى آنها را به همراه زنانش در شهرها مى گردانند .

دوم و سوم بهشت؛ در بهشت دو مجلس برپا شد . در مجلس اول، مرثيه سرا حوريه بود و شنونده، پيامبر صلى الله عليه وآله و جبرئيل عليه السلام . در مجلس دوم، مرثيه سرا جبرئيل و شنونده، پيامبر صلى الله عليه وآله و حورالعين بودند . در بحارالانوار از پيامبر صلى الله عليه وآله روايت شده است كه فرمود: در شب معراج وقتى مرا سير دادند، جبرئيل دست مرا گرفت و مرا كه خوشحال بودم وارد بهشت كرد، تا اينكه درختى از نور ديدم كه با نور مزين شده بود . در اصل آن درخت در ملك هستند كه تا روز قيامت به زر و زيور آراسته اند . سپس پيش رفتم تا به درخت سيبى رسيدم كه بزرگتر از آن را نديده بودم، سيبى برداشتم و آن را دو نيم كردم، از آن براى من حوريه اى خارج شد كه پلك هايش مانند شاه پر بال عقاب بود . از او پرسيدم تو مال كيستى؟ گريه كرد و گفت: مال فرزند تو، حسين بن على بن ابى طالب، كه مظلومانه به شهادت مى رسد . اما روايت ديگر؛ روايت شده است كه وقتى وفات امام حسن عليه السلام نزديك شد و سم در بدن ايشان اثر كرد و رنگش سبز شد، امام حسين عليه السلام گفت: چرا رنگت سبز شده است و بعد گريه كرد . امام حسن گفت: اى برادر حديث جدم درباره من و تو صدق كرد: سپس امام حسين عليه السلام را در آغوش گرفت و به شدت گريه كرد . در اين باره از امام حسن عليه السلام سؤ ال كرد؛ ايشان گفتند: جدم به من خبر داد كه وقتى شب معراج وارد بهشت شدم دو قصر عالى مجاور هم و شبيه به هم ديدم كه يكى از زبرجد سبز بود و ديگرى از ياقوت سرخ، از جبرئيل سؤ ال كردم، گفت: يكى از آنها به حسن و ديگرى به حسين تعلق دارد، زيرا حسن به واسطه سم از دنيا مى رود و رنگش سبز مى شود، اما آنكه سرخ است، قصر حسين است، چون كشته مى شود و چهره اش به خون آغشته مى گردد . در آن هنگام، پيامبر و جبرئيل گريه كردند و فرشتگان

ص: 150

در آنجا به گريه و ناله ضجه زدند .

چهارم؛ مجلس آدم عليه السلام در كربلا؛ آدم وقتى در زمين مى گشت، چون به محل شهادت حسين عليه السلام رسيد، پايش لغزيد و به زمين افتاد و خون از پايش جارى شد، آنگاه سر به سوى آسمان بلند كرد و گفت: بارالها! آيا خطاى ديگرى از من سر زد و مرا مجازات كردى؟ به او وحى شد، نه، اما در اين سرزمين فرزند تو حسين مظلومانه كشته مى شود، از اين رو خون تو از باب موافقت با خون او جارى شد . پرسيد: قاتل او چه كسى است؟ به او وحى آمد كه يزيد . آنگاه آدم چهار مرتبه يزيد را لعنت كرد و چند قدمى به سمت كوى عرفات رفت .

پنجم؛ سفينه نوح عليه السلام؛ وقتى سفينه بالاى قتلگاه حسين عليه السلام و محل طوفان سفينه اهل بيت (حسين عليه السلام ) رسيد، دچار مشكل شد و نوح عليه السلام ترسيد كه غرق شود . آنگاه به درگاه الهى عرض كرد: خدايا! دنيا را آب فرا گرفته است، و در هيچ مكانى، مانند اين سرزمين دچار وحشت و هراس نشدم .

جبرئيل عليه السلام براى بيان قضيه حسين عليه السلام نازل شد و گفت: او در اينجا كشته مى شود . آنگاه نوح و اصحاب سفينه گريه كردند و يزيد را لعنت نمودند و از آنجا گذشتند .

ششم؛ مجمع البحرين؛ آن طور كه در روايت آمده است، وقتى موسى عليه السلام با خضر عليه السلام ملاقات كرد، خضر براى او درباره آل محمد و مصيبت هاى آنها سخن گفت: وقتى سخن به حسين عليه السلام رسيد، صداى هر دوى آنها به گريه بلند شد .

هفتم؛ قاليچه سليمان و لشكريان او، كه عبارت بودند از انس، جن و پرندگان؛ وقتى سليمان عليه السلام در هوا بر روى قاليچه بود، چون بر فراز قتلگاه حسين عليه السلام قرار گرفت، باد قاليچه را سه دور چرخاند و بر زمين انداخت . سليمان باد را مورد سرزنش قرار داد، اما باد شروع به نوحه سرايى كرد و گفت: اى پيامبر خدا! اينجا محل شهادت حسين عليه السلام است، تا آخر حديث .

ص: 151

هشتم؛ ساحل حرزان؛ وقتى به ابراهيم عليه السلام ملكوت آسمان ها و زمين ارائه شد و شبح حسين عليه السلام را ملاحظه كرد، بر آن حضرت گريه نمود .

نهم؛ مجلس دوم ابراهيم؛ آن حضرت وقتى خواست بت ها را بشكند، گفت: من ناخوش هستم يعنى براى آنچه بر حسين عليه السلام وارد مى شود .

دهم؛ مجلس سوم ابراهيم عليه السلام زمانى كه به جاى فرزندش قوچى را قربانى كرد؛ امام رضا عليه السلام فرمود: خداوند عز و جل به ابراهيم عليه السلام دستور داد كه به جاى فرزندش اسماعيل، قوچى را كه برايش فرستاده شده بود، ذبح كند . ابراهيم مايل بود فرزندش اسماعيل را به دست خودش ذبح كند و به او دستور ذبح گوسفند داده نمى شد تا به قلبش آن چيزى بازگردد كه به قلب پدرى باز مى گردد كه عزيزترين فرزندش را به دست خودش ذبح كند تا از اين طريق سزاوار ارتقاى درجات اهل ثواب بر مصيبت ها شود . آنگاه خداوند عز و جل وحى فرستاد اى ابراهيم ! كدام مخلوق من، براى تو محبوب تر است؟ گفت: اى پروردگار! مخلوقى دوست داشتنى تر براى من از حبيب محمد صلى الله عليه وآله خلق نكرده اى . خداوند وحى كرد: آيا او را بيشتر دوست دارى يا خودت را؟ عرض كرد؛ او براى من از خودم محبوب تر است . خداوند گفت: فرزند او نزد تو محبوب تر است يا فرزند خودت؟ عرض كرد؛ فرزند او . خداوند فرمود: ذبح مظلومانه فرزند او به دست دشمنانش قلب تو را بيشتر به درد مى آورد يا ذبح فرزندت به دست خودت در راه اطاعت از من؟ گفت: اى خداى من ! ذبح او به دست دشمنانش بيشتر قلب مرا به درد مى آورد . خداوند فرمود: اى ابراهيم ! طائفه اى كه گمان مى كنند از امت محمد هستند، فرزندش حسين را بعد از او مظلومانه و از روى ستم و عدوان مى كشند، آنچنان كه گوسفند را مى كشند و به اين خاطر مستوجب خشم و غضب من خواهند شد . آنگاه ابراهيم از اين حكايت بى تاب شد و قلبش به درد آمد و گريه سر داد . سپس خداوند عز و جل وحى فرستاد كه اى ابراهيم ! بى تابى تو بر حسين و كشتن او را فداى بى تابى تو بر فرزندت اسماعيل - در صورتى كه آن را به دست

ص: 152

خودت ذبح مى كردى - نموديم و براى تو درجات اهل ثواب بر مصيبت ها را واجب كرديم . تفسير فرمايش خداوند تعالى كه مى فرمايد: «وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ»(1) ما ذبح بزرگى را فداى او كرديم؛ اين است .

يازدهم؛ مجلس چهارم ابراهيم خليل الله عليه السلام در كربلا؛ هنگامى كه ابراهيم عليه السلام سوار بر اسب به اهل بيتش رسيد، پاى اسبش لغزيد و بر زمين افتاد و سرش شكست . آنگاه گفت: الهى از من چه سرزده است . اسب شروع به صحبت كرد و گفت: شرمندگى ام از تو عظيم است، علت، آن بود كه در اينجا فرزند خاتم الانبيأ صلى الله عليه وآله كشته مى شود، خون تو از باب موافقت با خون او جارى شد .

بايد بگويم: شايد محل افتادن ابراهيم از اسب، همان محل افتادن حسين عليه السلام از اسب باشد، اما به تفاوت ميان اين دو افتادن توجه كن !

دوازدهم؛ مجلس اسماعيل ذبيح الله عليه السلام در شريعه فرات؛ گوسفندان آن حضرت در ساحل فرات مى چريدند؛ چوپان به ايشان اطلاع داد كه گوسفندان مدت هاست از اين آب نمى نوشند . در اين باره از پروردگارش سؤ ال كرد، به او وحى شد از گوسفندانت بپرس . اسماعيل پرسيد: چرا از اين آب نمى نوشيد؟ به صراحت گفتند: به ما خبر رسيده است كه فرزند تو، حسين عليه السلام سبط محمد صلى الله عليه وآله در اينجا لب تشنه كشته مى شود؛ از اين رو ما از غصه و غم از اين رودخانه آب نمى نوشيم .

سيزدهم؛ مجلس عيسى بن مريم عليهماالسلام در كربلا، بنا به نقل ابن عباس در آنجا مرثيه سرا آهو بود و گريه كننده، او و حواريون .

چهاردهم؛ طور سينا؛ چندين بار در اين نقطه مجلس حسين برپا شد و در آن مجلس ذاكر مصيبت، وحى از جانب خداوند جهانيان، و شنونده موسى

ص: 153

عليه السلام بود . يكى از اين مجالس آن بود كه؛ يك نفر از بنى اسرائيل موسى عليه السلام را ديد كه با عجله و در حالى كه رنگش زرد شده، شانه هايش مى لرزد و چشمانش گود افتاده، مى رود؛ دانست كه براى مناجات با خدا دعوت شده است .

آن شخص گفت: اى پيغمبر خدا! من گناه بزرگى مرتكب شده ام، از پروردگارت درخواست كن، از من در گذرد . وقتى موسى عليه السلام به مقامش رسيد و با خدا مناجات كرد؛ گفت: اى خدا! تو، قبل از اينكه من سخنى بگويم، آگاه هستى؛ فلان شخص مرتكب گناهى شده است و از تو درخواست عفو و بخشش دارد . خداوند فرمود: اى موسى ! هر كس كه از من طلب مغفرت نمايد، او را مى بخشم، بجز قاتل حسين را . موسى پرسيد: اى خدا، اين حسين كيست؟ فرمود: همان كسى كه در كنار كوه طور ذكر آن بر تو رفت . پرسيد: چه كسى او را مى كشد؟ خداوند فرمود: عده اى باغى و طاغى از امت جدش او را در سرزمين كربلا مى كشند و اسبش مى گريزد و شيهه مى كشد و در شيهه خود مى گويد: وا مصيبت از ظلم امتى كه فرزند دختر پيامبر خود را كشتند . جسد او را بر روى رمل ها رها مى كنند، بدون اينكه غسل و كفن شده باشد و خيامش را غارت مى نمايند و زنانش را در شهرها به اسارت مى برند و يارانش را مى كشند و سر آنها را به همراه سر او بر نيزه ها مى كنند .

اى موسى ! افراد خردسال او را تشنگى از پا در مى آورد و بزرگسالان او پوست بدنشان چين و چروك بر مى دارد؛ كمك مى طلبد، اما ياورى ندارد، در پى پناهگاهى مى گردد، اما مأوايى ندارد . آنگاه موسى عليه السلام گريه كرد؛ و خداوند سبحان فرمود: اى موسى ! آگاه باش كه هر كس بر او گريه كند، يا بگرياند يا تباكى (تظاهر به گريه كند)، جسدش بر آتش حرام مى شود .

بايد بگويم كه؛ خوشا به حال آنان كه، در ايمان ثابت قدم بودند، با موسى كليم الله سخن مى گفتند و هر گاه حاجتى داشتند يا طلب آمرزش مى كردند، از موسى مى خواستند كه در مقام مناجات آن را به خدا عرضه بدارد؛ اما بايد بگويم كه ما هم، كليم الله داريم؛ او صاحب يد بيضأ، عصا و معجزاتى است كه در يمين عرش - نه بر

ص: 154

كوه سينا - هميشه در مقام مناجات ايستاده است و بدون اينكه سؤ الى از جانب ما مطرح شود، براى ما طلب آمرزش مى كند؛ اما كليم الله ما، رنگ و چهره اش زرد نيست، بلكه گلگون است و شانه هايش نمى لرزد، بلكه دست ها و اعضا و جوارحش بريده و پاره پاره است .

پانزدهم؛ بيت المقدس، در بيت المقدس، اجمالا، كسى كه به مصيبت اشاره مى كند، خدا، و گريه كننده زكريا عليه السلام به مدت سه روز است . اين مطلب در روايتى از امام عصر - عج الله تعالى فرجه - آمده است . امام فرمودند: زكريا از خدايش خواست كه به او اسمأ خمسه را بياموزد، آنگاه جبرئيل عليه السلام بر او نازل شد و آن اسامى را به او آموخت . وقتى زكريا نام محمد، على، فاطمه و حسن عليهم السلام را برد، غم و غصه اش بر طرف شد، اما وقتى نام حسين عليه السلام را برد، اشك به چشمش آمد و مبهوت شد . آنگاه به درگاه خدايى عرض كرد: اى خدا، مرا چه شده است ! وقتى نام حسين را به زبان آوردم، اشك از چشمم جارى شد و آه از نهادم برخاست . آنگاه خداوند زكريا را از ماجراى حسين عليه السلام آگاه كرد و گفت: كهيعص (1) كاف، اسم كربلا، هأ، هلاكت عترت پاك، يأ، يزيد لعنت الله (قاتل حسين )، عين، عطشان و صاد، اشاره به صبر آن حضرت دارد . وقتى زكريا اين مطالب را شنيد، مدت سه روز از محل عبادتش خارج نشد و مردم را در اين مدت از ورود به آن منع كرد و شروع به گريه و ناله نمود . او با نوحه و زارى مى گفت: مصيبت فرزند بهترين خلق تو قلبم را به درد آورد . سپس گفت: خدايا! به من فرزندى روزى كن كه در پيرى باعث روشنى چشمم بود، و چون او را روزيم كردى، مرا، شيفته او كن، سپس مرا داغدارش كن، همان طور كه محمد حبيب تو داغدار فرزندش مى شود . بعدا خداوند يحيى عليه السلام را به او عطا فرمود و زكريا داغدار فرزندش شد . نكته ديگر اينكه، يحيى و حسين عليهماالسلام هر دو شش ماهه به دنيا آمدند .

ص: 155

شانزدهم؛ مجلس دوم عيسى بن مريم در كربلا، در اين مجلس ذاكر مصيبت، حيوان وحشى و شنونده، عيسى و حواريون بودند . به اين ترتيب كه، وقتى در ضمن سياحتشان از كربلا مى گذشتند، شيرى افسرده را ديدند كه راه را بر آنها بسته است .

عيسى عليه السلام پيش رفت و گفت: چرا بر سر راه ما نشسته اى و نمى گذارى ما از آن گذر كنيم؟ شير گفت: نمى گذارم برويد، مگر اينكه بر يزيد قاتل حسين عليه السلام سبط محمد پيامبر امى و فرزند على ولى الله سلام الله عليهما، لعنت بفرستيد .

كنم، نتوانستم . اما از پيگيرى احاديث و جستجو در آنها برايم آشكار شده است كه از زمان ولادت حسين عليه السلام، بلكه از زمانى كه مادرش به او حامله شد، مجالس پيامبر صلى الله عليه وآله، در مسجد، در خانه ها، در باغ و بستان ها و در كوچه هاى مدينه، شبانه روز، در سفر و حضر، در خواب و بيدارى، مجلس رثاى امام حسين عليه السلام بوده است . گاهى با شنيدن از ملائكه و گاهى به خاطر مى آورند و آه مى كشيدند و گاهى حالت هاى حسين عليه السلام در نظرشان مجسم مى شد و گاهى مى فرمودند: گويى من با اسيران هستم كه بر شتران سوارند و يكبار مى فرمود: گويى من به همراه سر او هستم كه به يزيد لعنت الله عليه اهدأ مى شود، پس هر كس به سر او بنگرد و به اين خاطر خوشحال شود با خدا در ميان زبان و قلبش مخالفت كرده است؛ و گاهى مى فرمود: اى ابا عبدالله ! صبر كن؛ و گاهى قاتل او را مى ديد و رنگ چهره شان تغيير مى كرد و به محض نگاه به استقبال او مى رفت و پوشيدن لباس نو توسط حسين باعث گريه پيامبر مى شد، شادى او در عيد، پيامبر را مى گرياند، بازيش موجب گريه او مى شد، خوردن غذاى لذيذ موجب گريه براى او مى شد و گرسنگى اش نيز به همين گونه، و همچنين گريه حسين عليه السلام باعث گريه آن حضرت مى شد؛ كما اينكه يك بار از كنار خانه حضرت فاطمه سلام الله عليها مى گذشت و صداى گريه حسين عليه السلام را شنيد، آن حضرت به گريه افتاد و به خانه فاطمه آمد و فرمود: او را ساكت كن . آيا نمى دانى كه گريه او مرا آزار مى دهد؟

همچنين بوييدن تربتش باعث گريه آن حضرت مى شد، هر ملكى كه براى آن حضرت اين تربت را آورد، ايشان هر بار گريه كردند و گاهى هم قاتل حسين عليه السلام را به خاطر مى آوردند و گريه مى كردند .

آنچه بيان شد خلاصه كلام درباره مجالس آن حضرت است، و اما تفصيل

ص: 157

موضوع چنين است:

عليه السلام نازل شد .

علت نزول همه فرشتگان به خاطر اين بود كه آنها از ثواب تسليت و تعزيت به پيامبر خدا صلى الله عليه وآله بهره مند شوند، وگرنه، باخبر كردن حضرت رسول صلى الله عليه وآله همان اولين بار، اتفاق افتاد .

سپس ملائكه تربت حسين عليه السلام را براى پيامبر مى آوردند . اولين فرشته اى كه اين كار را انجام داد، جبرئيل عليه السلام بود . على عليه السلام فرمود: بر پيامبر خدا صلى الله عليه وآله وارد شدم، در حالى كه اشك از چشمان آن بزرگوار جارى بود . گفتم: پدر و مادرم فدايت اى پيامبر خدا! چرا از ديدگان اشك مى باريد، آيا كسى شما را ناراحت كرده است؟ فرمود: نه، جبرئيل به من خبر داد كه فرزندم حسين در سرزمين كربلا كشته مى شود و از تربت او به من داد تا استشمام كنم، بعد از آن اشكم بى اختيار جارى شد . نام آن سرزمين، كربلا است .

وقتى دو سال گذشت، پيامبر صلى الله عليه وآله براى سفر حركت كرد، در بين راه توقف نمود و خواست مراجعت كند، در حالى كه چشمانش پر از اشك بود . در اين باره از ايشان سؤ ال كردند، فرمود: جبرئيل از سرزمينى در كنار رود فرات كه به آن كربلا مى گويند، به من خبر داد كه در آنجا فرزندم حسين را مى كشند و گويى كه من او، قتلگاه و مدفنش را مى بينم . مثل اين است كه دارم اسيران را بر پشت شتران مى بينم و مى بينم كه سر فرزندم حسين را به يزيد لعنت الله عليه، هديه مى كنند . به خدا سوگند هر كس به سر حسين بنگرد و خوشحال شود، با خدا در ميان قلب و زبانش مخالفت كرده است و خداوند او را دچار عذاب دردناكى مى كند . سپس پيامبر صلى الله عليه وآله از سفر با حالتى مغموم، اندوهگين و افسرده بازگشتند و به بالاى منبر رفتند و حسن و حسين عليهماالسلام را با خود بالاى منبر بردند و خطبه خواندند و مردم را موعظه كردند و پس از پايان خطبه، دست راستش را بر سر حسن و دست چپش را بر سر حسين - عليهماالسلام - گذاشت و فرمود: خدايا! همانا كه محمد بنده و پيامبر تو است، و اين دو پاكترين عترت من و بهترين تبار من، و اين دو

ص: 159

و كسانى كه در ميان امت من جانشين آنها مى شوند، برترين ذريه من هستند . جبرئيل به من خبر داد كه اين فرزندم با سم كشته مى شود و فرزند ديگرم، شهيد غرقه در خون مى گردد . خدايا! قتل او را مبارك بگردان و او را سرور و سالار شهيدان قرار بده . خدايا! بركت را از قاتل و حاذل او بگير و او را دچار آتش جهنم بگردان و در درك اسفل از جهنم محشور نما . آنگاه صداى گريه و زارى مردم بلند شد و پيامبر صلى الله عليه وآله به آنها فرمود: اى مردم ! آيا براى او گريه مى كنيد، اما ياريش نمى كنيد؟ خدايا! تو خود يار و ياور او باش . سپس فرمود: اى مردم ! من در ميان شما ثقلين؛ كتاب خدا و عترتم و تبارم و ثمره قلب و خون قلبم را بر جاى مى گذارم؛ اين دو از هم جدا نمى شوند تا در حوض بر من وارد شوند . آگاه باشيد كه من در اين باره از شما چيزى نمى خواهم، مگر همان را كه خداوند به من دستور داده كه از شما بخواهم، من از شما مودت به خويشانم را مى خواهم . پس بترسيد از اينكه مرا فردا در كنار حوض ملاقات كنيد، در حالى كه به عترتم آزار رسانده و اهل بيتم را كشته و به آنها ستم روا داشته باشيد . آگاه باشيد كه در روز قيامت سه پرچم (گروه ) از اين امت بر من وارد مى شوند . دسته اول با پرچمى سياه و تاريك مى آيند، ملائكه از آنها مى ترسند، در مقابل من مى ايستند و من به آنها مى گويم: شما چه كسانى هستيد؟ آنها نام مرا فراموش مى كنند و مى گويند ما اهل توحيد از عرب هستيم . به آنها مى گويم كه من، احمد، پيامبر عرب و غيرعرب هستم . آنها مى گويند ما از امت تو هستيم . از آنها مى پرسم: بعد از من با اهل بيتم و كتاب خدا چگونه رفتار كرديد؟ مى گويند: كتاب را ضايع كرديم و عترت را تحريم نموديم . وقتى اين سخنان را از آنها مى شنوم از آنها روى بر مى گردانم و آنها تشنه و سيه روى، باز مى گردند .

سپس گروه ديگرى با پرچم سياه ترى بر من وارد مى شوند؛ از آنها مى پرسم: بعد از من با ثقلين، كتاب خدا و عترتم چه كرديد؟ مى گويند: با ثقل اكبر مخالفت كرديم و ثقل اصغر را تكه پاره نموديم . به آنها مى گويم از من دور شويد؛ آنها هم تشنه و سيه روى باز مى گردند .

ص: 160

بعد گروه ديگرى مى آيند كه چهره هايشان از نور مى درخشد . از آنها مى پرسم شما چه كسانى هستيد؟ مى گويند: ما از اهل حق هستيم، كتاب پروردگارمان را با خود داشتيم، حلال او را حلال نموديم و حرامش را بر خود حرام كرديم، ذريه پيامبرمان محمد صلى الله عليه وآله را دوست داشتيم و با هر آنچه خود را يارى كرديم، آنها را يارى نموديم و با كسانى كه با آنان دشمنى كردند، در كنارشان جنگيديم . سپس به آنها مى گويم: بشارت باد بر شما! من پيامبر شما، محمد هستم؛ شما در دنيا آنچنان بوديد كه گفتيد؛ سپس از حوضم آنها را سيراب مى كنم و آنها سيراب و شاداب باز مى گردند و بعد وارد بهشت مى شوند و تا ابد در آن جاودان هستند .

بعد از همه اينها، مصيبت پيامبر صلى الله عليه وآله نسبت به حسين عليه السلام، بسيار بود، در خانه، در مسجد، بر روى منبر، در سفر و حضر و در قيام و قعودش براى حسين عليه السلام سوگوارى مى كرد . ديدنش براى حضرت موجب گريه مى شد، در آغوش كشيدنش او را اندوهگين مى كرد، بوسيدنش موجب جارى شدن اشكش مى شد و اسباب سرور و شادى او، موجب حزن و اندوه مى شد .

تفصيل آن مطالب چنين است:

وقتى حضرت رسول صلى الله عليه وآله، حسين عليه السلام را بر دوش و شانه خود حمل مى كرد، به ياد سر او مى افتاد كه بر روى نيزه است و گريه مى كرد و به اصحاب مى گفت: گويى به اسيران مى نگرم كه بر شتران سوارند و سر فرزندم به يزيد - لعنت الله عليه - هديه داده شده است . وقتى حسين عليه السلام در دامن آن حضرت مى نشست، به چهره او نگاه مى كرد و گريه مى نمود و مى فرمود: گويى با حسين هستم، در حالى كه محاسنش با خونش خضاب شده است، ديگران را فرا مى خواند، اما جوابش نمى دهند، يارى مى طلبد، اما يارى نمى شود . پيامبر خدا در عيد حسين عليه السلام را مى ديد كه لباس نويى پوشيده است، اما گريه مى كرد؛ زيرا عزا و مصيبت او در صحراى كربلا به خاطر مى آورد؛ او را مى ديد كه با پدر، مادر و

ص: 161

برادرش نشسته و غذا مى خورد، اين صحنه حضرت رسول را خوشحال مى كرد، اما بعد شروع به گريه مى نمود؛ چون به خاطر مى آورد - يا جبرئيل به خاطر او مى آورد - كه چگونه حسين عليه السلام، و فرزندانش تشنه مانده اند، به گونه اى كه دنيا در برابر چشمانشان تيره و تار شده است و سپس تعدادى از آنها كشته و برخى به اسارت مى روند .

وقتى زير گلوى حسين عليه السلام را مى بوسيد، گريه مى كردى و چون مى پرسيد يا جدا چرا گريه مى كنى؟ مى فرمود: جاى شمشيرها را مى بوسم و گريه مى كنم؛ يعنى گلوى تو جايى است كه شمشيرها بر آن افزود مى آيند و پيكر تو را شمشيرها قطعه قطعه مى كنند . اين صحنه ها را به خاطر مى آورم و گريه مى كنم .

رسول خدا لب ها و دندان هاى حسين عليه السلام را مى بوسيد و گريه مى كرد، چون به خاطر مى آورد كه در مجلس ابن زياد و يزيد لعنت الله عليهما با چوب خيزران بر اين لب و دندان مى زنند . زيدبن ارقم كه در زمان رسول خدا، شاهد رفتارهاى آن حضرت با امام حسين بود، در كوفه در مجلس ابن زياد، زمانى كه در مجلس ابن زياد، زمانى كه آن رفتارهاى آن حضرت با امام حسين بود، در كوفه در مجلس ابن زياد، زمانى كه آن ملعون با چوب بر لب و دندان امام حسين عليه السلام مى زد، حاضر بود . از اين رو برخاست و گفت: بر اين لب ها چوب نزن، به خدايى كه جز او خدايى نيست، من خودم ديدم كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله اين لب ها را مى بوسيد . روزى پيامبر در مسجد نشسته بود، گروهى از قريش وارد شدند كه عمربن سعد هم با آنها بود، رنگ چهره آن حضرت دگرگون شد . پرسيدند: اى پيامبر خدا چرا ناراحت شديد؟ فرمود: ضرب و قتل و شتم و آوارگى اهل بيتم را به خاطر مى آوردم، و اينكه اولين سرى بود كه بر نيزه مى شود، سر فرزندم حسين است .

چنين حالتى در طول حيات مبارك پيامبر صلى الله عليه وآله در شب، روز، در سفر و حضور و تا زمانى كه در بستر وفات قرار گرفتند، ادامه داشت . حتى احتضار آن حضرت هم به مجلس عزاى با عبدالله تبديل شد، به اين گونه كه وقتى زمان رحلت آن حضرت نزديك شد و بيمارى اش شدت يافت . حسين عليه السلام

ص: 162

را به سينه خود چسباند و در حالى كه عرق پيامبر بر او مى ريخت و جان به جان آفرين تسليم مى كرد، گفت: مرا با يزيد چه كار است؟ خداوند به يزيد بركت ندهد، خدا يزيد را لعنت كند . سپس پيامبر از هوش رفتند و دوباره به هوش آمدند و فرمودند: براى من و قاتل تو در پيشگاه خداوند عز و جل مقامى است . تمام اين ماجراها در مدينه اتفاق افتاد .

مجلس پنجم؛ مجلس پيامبر خدا صلى الله عليه وآله در كربلا؛ آن حضرت فرمودند، مرا به جايى كه به آن كربلا گفته مى شود، سير دادند، در آنجا قتلگاه حسين و اصحابش را ديدم، سپس در آنجا مجلسى براى عزاى او برپا شد .

مجلس هفتم؛ مجلس آن حضرت در مجمع ( محل گردآمدن ) مدينه و كربلا؛ اين مجلس در زمانى بود كه زمين براى آن حضرت رام و مطيع و قتلگاه حسين به ايشان نشان داده شد و از تربت آن برداشتند . شايد اين همان تربتى باشد كه آن را به ام سلمه دادند و فرمودند: او را نگه دار و هنگامى كه به خون تبديل شد، بدان كه حسين كشته شده است . امام حسين عليه السلام نيز مانند همان تربت را و به همان كيفيت، به ام سلمه داد .

عبدالله ! تو شهيد اين امت هستى . آن حضرت مرثيه سرا و حسين عليه السلام گريه كننده و اهالى كوفه شنونده بودند . بعد از اين مجلس، آن حضرت مجلس ديگرى براى حسين عليه السلام برپا كرد كه آخرين مجلس ايشان بود و در آن مرثيه سرا خودش بود و شنونده زينب كبرى سلام الله عليها؛ يعنى آنجا كه حضرت امير در حالى كه در روز وفاتشان با سر شكافته در بستر آرميده بودند، خطاب به دخترشان زينب گفتند: اى دخترم ! گويى كه من به همراه تو و زنان اهل بيت هستم كه در اين سرزمين به اسارت برده مى شوند، و از اين مى ترسند كه مبادا مردم آنها را بربايند؛ تا آخر حديث .

مجالس آن حضرت در مدينه نيز برپا بود، هرگاه ايشان حسين عليه السلام را مى ديد گريه مى كرد و مى گفت: اى اشك چشم هر مؤ من !

مجلس هشتم؛ مجالس سه گانه اميرالمؤ منين عليه السلام در كربلا:

اول؛ مجاهد از ابن عباس روايت كرده است كه هنگام عزيمت به صفين به همراه اميرالمؤ منين بودم، وقتى در نينوا و در كنار رود فرات فرود آمدند، با صداى بلند گفتند: ابن عباس ! آيا مى دانى اينجا كجاست ! گفتم: اى اميرالمؤ منين ! نمى دانم، فرمود: اگر آن طور كه من اينجا را مى شناسم، تو هم مى شناختى، از آن عبور نمى كردى، مگر اينكه چون من گريه مى كردى . ابن عباس گفت: آن حضرت به قدرى گريه كردند كه محاسنشان از اشك خيش شد و اشك بر سينه اش جارى گرديد و ما هم به همراه او گريه كرديم . آن حضرت آه مى كشيد و مى گفت: مرا با آل ابوسفيان چه كار است، مرا با حزب شيطان و سران كفر چه كار است؟ اى ابا عبدالله ! صبر پيشه كن، چرا كه پدرت نيز از دست آنها همان كشيده كه تو مى كشى .

آنگاه آب خواست و براى نماز وضو گرفت و چند ركعتى نماز خواند و دوباره همان سخنان را يادآور شدند . آنگاه ساعتى استراحت كردند و بعد بيدار شدند و گفتند: ابن عباس ! بله، من اينجا هستم، فرمود: آيا مايل هستى كه به تو بگويم در اين خوابى كه الان رفته بودم، چه ديدم؟ گفتم: چشمانت به خواب رفت و خير ديده اى

ص: 164

يا اميرالمؤ منين ! فرمود: ديدم، مثل اينكه مردانى از آسمان با پرچم هاى سفيد فرود آمدند و شمشيرهاى خود را آويخته بودند، شمشيرهايى كه سفيد بود و برق مى زد .

آنها دور اين زمين خطى كشيدند . سپس ديدم مثل اينكه اين درختان خرما، شاخه هايشان به زمين مى خورد و خون تازه به جوش و خروش بود و گويى من با حسين هستم كه در آن غرق شده است، در اين باره كمك مى طلبد، اما كسى يارى اش نمى كند و آن مردان سفيد جامه كه از آسمان نازل شده بودند، او را صدا مى زدند و مى گفتند: اى خاندان رسول خدا! صبر پيشه كنيد . شما به دست مردمى شرور كشته مى شويد و يا ابا عبدالله ! اين بهشت مشتاق ديدار توست؛ سپس به من تسليت مى گويند و اظهار مى دارند: يا اباالحسن ! تو را بشارت باد، خداوند چشم تو را، روزى كه مردم در پيشگاه خداوند جهانيان مى ايستند، روشن گرداند . سپس از خواب بيدار شدم . قسم به آن خدايى كه جان على در دست اوست، صادق مصدق ابوالقاسم صلى الله عليه وآله در زمان عزيمت من به سوى كسانى كه بر ما تجاوز كردند، به من فرمودند: اين سرزمين كرب و بلا ياد مى شوند . اين سرزمين در آسمان ها شناخته شده است و از آن به سرزمين كرب و بلا ياد مى شود، همان طور كه از بارگاه حرمين و بيت المقدس ياد مى شود . سپس به من فرمود: ابن عباس ! در اين اطراف در پى سرگين آهو بگرد، به خدا سوگند نه به دروغ گفتن واداشتم و نه دروغ گفتم . اين سرگين ها زرد و رنگ زعفران است . ابن عباس گفت: آن سرگين ها را در جايى پيدا كردم و امام را صدا زدم و گفتم: آنها را همان طورى كه شما توصيف كرديد، يافتم . على عليه السلام فرمود: خدا و پيامبرش راست گفتند . سپس برخاست و با سرعت به طرف آنها آمد و آنها را برداشت و بوييد و گفت: همان است، خودش است . ابن عباس ! مى دانى كه اين سرگين ها را عيسى بن مريم عليه السلام بوييده است . و آن زمانى بود كه آن حضرت به همراه حواريون از اين جا مى گذشتند و ديدند كه چند آهو جمع شده اند و گريه مى كنند . عيسى عليه السلام

ص: 165

نشست و به همراه ايشان حواريون هم نشستند . آن حضرت گريه كرد و حواريون هم گريه كردند، در حالى كه نمى دانستند چرا عيسى نشست و گريه كرد . گفتند: اى روح خدا! چرا گريه كردى؟ گفت: آيا مى دانيد اينجا چه سرزمينى است؟ گفتند: نه، عيسى گفت: اينجا همان سرزمينى است كه در آن نوه رسول احمد صلى الله عليه وآله و فرزند طاهره بتول شبيه مادر من، كشته مى شود و در آن طينتى كه طيب تر از مشك است به خاك سپرده مى شود؛ چون او طينت نوه نوه پيامبر و شهيد است و طينت پيامبران و فرزندان آنها اين چنين است، و اين آهوان با من حرف مى زنند و مى گويند كه آنها در اين سرزمين به شوق تربت پاك نوه پيامبر مى چرند و من گمان مى كنم كه آنها در اين سرزمين، در امان باشند . سپس دستش را به سوى اين سرگين دراز كرد و آن را بوييد و گفت: اين سرگين ها به خاطر موقعيت مكانى شان اين گونه طيب هستند . خدايا آنها را باقى بدار تا پدر آن شهيد آنها را ببويد تا براى او تعزيت و تسليت باشد؛ از اين رو آنها تا روزگار ما باقى مانده اند و گذشت تا براى او رنگ آنها را زرد كرده و اين سرزمين كرب و بلا است . سپس با صداى بلند گفت: اى خداى عيسى بن مريم ! به قاتلان او و آنان كه دشمنش را يارى و او را بى ياور گذاشتند، خير و بركت نده . سپس آن حضرت مدتى طولانى گريه كرد و ما هم همراه او گريستيم، تا آنجا كه به صورت بر روى زمين افتاد و براى مدتى بى هوش شد؛ بعد به هوش آمد و سرگين ها را برداشت و آن را در رداى خود گذاشت و به من هم دستور داد كه آن كار را انجام دهم . بعد گفت: ابن عباس ! هر گاه ديدى كه از آن خون تازه بيرون مى جهد، بدان كه ابا عبدالله كشته شده است . ابن عباس گفت: به خدا سوگند من بيشتر از هر چيزى كه خداوند حفظ آن را بر من واجب كرده است، از آنها مراقبت مى كردم و هميشه آنها را در آستينم داشتم تا اين كه در خانه به خواب بودم و ناگهان بيدار شدم و ديدم كه از آن خون تازه جارى است و آستينم به خون تازه آغشته شده است . در حالى كه گريه مى كردم نشستم و گفتم: به خدا سوگند حسين كشته شده است . به خدا سوگند هرگز على عليه السلام به من دروغ نگفت و مرا از

ص: 166

موضوعى باخبر نكرد، مگر اينكه آنچنان واقع شد كه ايشان گفت؛ زيرا پيامبر صلى الله عليه وآله او را از مسائلى آگاه مى كرد كه ديگران را نمى كرد . آنگاه من وحشت كردم واز خانه خارج شدم، هنگام طلوع فجر بود، به خدا سوگند سرتاسر شهر مدينه را مه آنچنان فراگرفته بود كه هيچ اثرى از آن ديده نمى شد . بعد خورشيد طلوع كرد، به نظرم خورشيد گرفته بود؛ به نظر مى آمد كه ديوارهاى شهر مدينه خون آلود است . در حالى كه گريه مى كردم نشستم و گفتم: به خدا قسم حسين كشته شد . آنگاه از ناحيه بيت صدايى را شنيدم كه مى گفت: اى آل رسول الله ! صبر پيشه كنيد . فرزند زهرا كشته شد، و روح الامين با گريه و زارى فرود آمد . سپس با صداى بلند گريه نمود و من هم گريه كردم . در آن ساعت براى من ثابت شد كه آن روز دهم ماه محرم بوده است و دريافتم كه حسين عليه السلام در همان روزى كه خبر و تاريخ آن به ما رسيده بود، كشته شده است . كسانى كه با او بودند، مى گفتند: به خدا سوگند مطالبى را كه تو شنيدى، ما هم شنيده ايم، ما در ميان نبرد بوديم و نفهميديم كه آن چيست؟ ما فكر مى كرديم كه او خضر عليه السلام است .

دوم: از هرثمة بن ابومسلم نقل شده است كه گفت: در ركاب على بن ابى طالب عليه السلام در صفين مى جنگيديم، وقتى بازگشتيم، در كربلا فرود آمد و در آنجا نماز صبح خواند . سپس از تربت آن برداشت و بو كرد و گفت: اى خاك ! از ميان تو مردمانى محشور مى شوند كه بدون حساب وارد بهشت مى شوند . هرثمه نزد همسرش كه از شيعيان على عليه السلام بود، بازگشت و به او گفت: مى خواهم مطلبى را درباره ولى و امام تو، ابوالحسن به تو بگويم . على عليه السلام در كربلا فرود آمد و نماز خواند، سپس از خاك آن برداشت و گفت: اى خاك ! از ميان تو مردمانى محشور مى شوند كه بدون حساب وارد بهشت مى شوند . آن زن گفت: اى مرد! اميرالمؤ منين جز حق نمى گويد .

هرثمه مى گويد: وقتى حسين عليه السلام به سمت كوفه آمد، من جزء گروهى بودم كه عبيدالله بن زياد لعنت الله عليه اعزام كرده بود . وقتى من آن محل و آن

ص: 167

درخت را ديدم، آن فرمايش على عليه السلام را به خاطر آوردم، سوار بر شترم شدم و نزد حسين عليه السلام رفتم، به آن حضرت سلام كردم و آنچه را از پدرش شنيده بودم، به ايشان گفتم . امام حسين عليه السلام سؤ ال كرد تو با ما هستى يا عليه ما؟ گفتم: نه با تو هستم نه عليه تو؛ من بچه هايى دارم كه بر آنها از عبيدالله بن زياد مى ترسم . امام فرمود: پس به جايى برو كه نه كشته شدن ما را ببينى و نه صداى ما را بشنوى؛ به آن خدايى كه جان حسين به دست اوست، در آن روز هر كس صداى ما را بشنود و به كمك ما نشتابد خداوند او را به آتش جهنم گرفتار مى كند .

سوم: مطللبى است كه از امام باقر عليه السلام روايت شده است، آن حضرت فرمود: على عليه السلام با دو تن از يارانش از كربلا مى گذشت، وقتى از آنجا عبور كرد، چشمانش پر از اشك شد و گفت: اينجا محل فرود آنهاست؛ در اينجا خون هاى آنها ريخته مى شود؛ اى خاك ! خوشا به حال تو كه خون عزيزان بر تو ريخته مى شود .

مجلس نهم؛ مجالس حضرت زهرأ سلام الله عليها در مدينه؛ اين مجالس بسيار است؛ زيرا هر گاه، بنا به دلايل عديده اى، آن حضرت را از موضوع باخبر مى كردند؛ مجلس گريه و نوحه سرايى براى حسين برپا مى كرد .

مجلس دهم؛ مجلس ام ايمن در مدينه؛ در اين مجلس مرثيه سرا ام ايمن و شنونده زينب عليهاالسلام بود كه براى او حديثى از پيامبر صلى الله عليه وآله نقل كرد . و اين حديث، حديث طولانى است كه در ميان آن مقتل حسين عليه السلام، به زمين افتادن ايشان و نحوه كفن و دفن او، بيان شده است؛ و اين همان حديثى است كه زينب سلام الله عليها آن را براى امام سجاد عليه السلام در محل قتلگاه به منظور دلدارى به او نقل كرد، آن هنگام كه پيكر شهدا بر زمين افتاده بود و آنها را به اسارت به كوفه مى بردند .

مجلس يازدهم؛ مجلس امام حسن عليه السلام؛ در اين مجلس مرثيه سرا خود آن حضرت بود و امام حسين و اهل بيتش شنونده بودند . زمانى كه امام حسن

ص: 168

عليه السلام در حال احتضار بودند و آثار مسموميت در تمام اعضاى بدنشان ظاهر شده بود و خون بالا مى آوردند، حسين عليه السلام نزد او آمد و برادرش را به آغوش كشيد و گريه سر داد . امام حسن به او گفت: لا يوم يا ابا عبدالله اى ابا عبدالله ! هيچ روزى مانند روز تو نيست . سى هزار نفر كه ادعا مى كنند از امت جد ما هستند و پيروان دين اسلامند، بر تو هجوم مى آورند، و نسبت به كشتن تو و ريختن خونت و هتك حرمت تو و اسارت فرزندان و زنان تو با هم به توافق مى رسند . در آن هنگام از آسمان خون و خاكستر مى بارد و همه چيز حتى حيوانات وحشى در بيابان ها و ماهيان در درياها برايت گريه مى كنند .

مجلس دوازدهم؛ مجلسى از پيامبر خدا صلى الله عليه وآله بر سر قبر شريف آن حضرت؛ در اين مجلس مرثيه سرا پيامبر صلى الله عليه وآله و شنونده حسين عليه السلام است . و آن هنگامى بود كه وليد حاكم مدينه اصرار بر اين داشت كه امام با يزيد لعنت الله عليه بيعت كند و امام اراده فرمود از مدينه خارج شود . يك شب امام از منزلشان خارج شدند و به كنار جدش آمدند و گفتند: سلام بر تو اى رسول خدا! من حسين فرزند فاطمه، فرزند تو و سبط تو هستم كه مرا در ميان امت خودت به امانت بر جاى گذاشتى؛ اى پيامبر خدا! تو شاهد باش كه آنها مرا بى يار و ياور گذاشتند، حق مرا ضايع كردند و عهد و پيمانشان را حفظ نكردند و اين شكواى من به تو است تا روزى كه تو را ملاقات كنم . سپس برخاست و مدت طولانى نماز خواند . وليد مأمور به منزل امام حسين عليه السلام فرستاد تا ببيند آيا از مدينه خارج شده است يا نه، و چون امام در منزلش نيافت، گفت: الحمدلله از مدينه خارج شد و من به خون او گرفتار نشدم . حسين عليه السلام نزديك صبح به منزل بازگشت .

شب دوم نيز به كنار قبر پيامبر آمد و چند ركعتى نماز خواند، وقتى از نماز فارغ شد؛ گفت: خدايا! اين قبر پيامبر تو است و من فرزند دختر پيامبر تو هستم، بر من امرى وارد شده است كه خود از آن آگاهى؛ خدايا! من معروف را دوست دارم و از منكر متنفر؛ اى ذوالجلال و الكرام ! به حق اين قبر و كسى كه در آن آرميده است، از تو

ص: 169

مسئلت دارم، براى من آن چيزى را برگزينى كه رضاى تو و پيامبر تو در آن است .

آنگاه بر سر قبر شروع به گريه كرد تا نزديكى هاى صبح . سپس سرش را بر روى قبر گذاشت و به خواب رفت . در خواب ديد كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله در ميان گروهى از ملائكه به سوى او مى آيد . آمد تا اينكه حسين را به سينه چسباند و ميان دو چشمش را بوسيد و فرمود: اى محبوب من ! اى حسين ! مى بينم كه بزودى به خون خود مى غلطى و در سرزمين كربلا به دست گروهى از امت من سر از بدنت جدا مى شود، در حالى كه تشنه اى، اما آب به تو نمى دهند، با اين وجود آنها اميد به شفاعت من دارند . خداوند شفاعت مرا در روز قيامت شامل آنها نمى گرداند . حبيب من، حسين ! پدر، مادر و برادرت نزد من آمده اند، آنها مشتاق تو هستند؛ تو در بهشت درجاتى دارى كه جز با شهادت به آنها نائل نمى شوى . حسين عليه السلام در خواب به پيامبر نگاه مى كرد و مى گفت: اى پدر! نيازى به مراجعت به دنيا ندارم، مرا با خود ببر و وارد قبر بنما . پيامبر به او فرمود: تو بايد به دنيا مراجعت نمايى تا شهادت و پاداش عظيمى كه خداوند در آن برايت مقرر فرموده است، نصيبت شود . تو و پدرت و برادرت و عمويت و عموى پدرت در روز قيامت در يك گروه مى شويد تا اينكه وارد بهشت شويد . آنگاه امام مضطرب از خواب بيدار شد و اين رؤ يا را براى اهل بيت خود و فرزندان عبدالمطلب تعريف كرد . در آن روز، نه در مغرب و نه در مشرق، مردمى اندوهگين تر و گريان تر از اهل بيت رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم يافت نمى شد .

مجلس سيزدهم؛ مجلس ام سلمه در خارج از مدينه، در اين مجلس مرثيه خوان ام سلمه بود و شنونده حسين عليه السلام، سپس مرثيه خوان حين عليه السلام بود و شنونده ام سلمه . مجلس عجيبى بود كه در آن صحنه اى از قضيه كربلا و مجمعى از مدينه و كربلا بود . و آن اين بود كه حسين عليه السلام قصد خروج از مدينه را داشت كه ام سلمه رضى الله عنها پيش آن حضرت آمد و گفت: اى فرزندم ! با رفتنت به عراق مرا اندوهگين مكن؛ چرا كه شنيدم جدت مى گفت: پسرم

ص: 170

حسين در سرزمين عراق در جايى كه به آن كربلا مى گويند، كشته مى شود .

امام گفت: اى مادر! به خدا قسم ! من اين را مى دانم و من در هر صورت كشته خواهم شد و چاره اى ندارم . من مى دانم از اهل بيتم و نزديكانم و شيعيانم چه كسانى كشته مى شوند . مادر! اگر مايل هستى، قبر و آرامگاهم را نشان تو بدهم ! سپس امام به طرف كربلا اشاره كرد، زمين پست شد، به طورى كه بارگاه و مدفن، محل اردوگاه و محل شهادتش را به ام سلمه نشان داد . در اين هنگام ام سلمه به شدت گريه كرد و امر امام را به خدا واگذار نمود . امام فرمود: اى مادر! خدا خواسته است مرا ببيند كه مظلومانه و از روى ستم كشته و سرم از تن جدا شده است و خداوند خواسته است كه حرم و اهل بيت و زنان مرا آواره ببيند و كودكانم سربريده، مظلوم، اسير و دربند باشند و درخواست كمك و يارى كنند، اما يار و ياورى نداشته باشند .

در روايت ديگرى آمده است كه ام سلمه گفت: نزد من تربتى است كه جدت آن را در شيشه اى به من داد . آنگاه امام گفت: به خدا سوگند من اين چنين به شهادت مى رسم و اگر به عراق هم نروم، مرا مى كشند . سپس مقدارى تربت برداشت و آن را در شيشه اى قرار داد و آن را به ام سلمه داد و فرمود: آن را به همراه شيشه اى كه جدم به تو داد، نگه دار و هر گاه به خون تبديل شدند، بدان كه من كشته شده ام .

مجلس چهاردهم؛ مجلس عمه هاى حسين عليه السلام در خارج از مدينه .

وقتى حسين عليه السلام تصميم گرفت از مدينه خارج شود، زنان بنى عبدالمطلب آمدند و براى نوحه سردادن جمع شدند، تا اينكه حسين عليه السلام به ميان آنها رفت و فرمود: شما را به خدا سوگند، آشكارا نوحه و زارى نكنيد كه معصيت خدا و رسول اوست . زنان بنى عبدالمطلب گفتند: پس براى چه كسى نوحه و گريه را نگه داريم؛ در حالى كه براى ما امروز چون روزى است كه رسول خدا صلى الله عليه وآله، و على و فاطمه و رقيه و زينب و ام كلثوم از دنيا رفتند . خدا را سوگند مى دهيم كه ما را فداى تو كند، اى محبوب ابرار! آنگاه يكى از عمه هاى امام جلو آمد و در حالى كه گريه مى كرد، گفت: اى حسين شاهد باش ما شنيديم كه اجنه براى تو

ص: 171

نوحه خوانى مى كنند و مى گويند: براى حسين سيد و سالار شهيدان گريه كنيد، از مصيبت قتل او موها سفيد شد و به لرزه افتاديم و به خاطر قتل او ماه گرفت و افق هاى آسمان سرخ رنگ شد و خورشيد بلاد دگرگون شد . او فرزند فاطمه است، كه به واسطه اش خلايق و بشر پاداش داده مى شوند .

مجلس پانزدهم؛ مجلس حسين عليه السلام وقتى از مدينه حركت كرد . در اين مجلس مرثيه سرا حسين و شنونده ملائكه بودند و آن اين گريه بود كه وقتى امام از مدينه حركت كردند؛ گروهايى از ملائكه نشان دار كه در دست سرنيزه داشتند و بر اسب هايى از اسب هاى بهشتى سوار بودند، به ملاقات ايشان آمدند، به امام سلام كردند و گفتند: اى حجت خدا بر خلق، پس از جد و پدر و برادرت ! خداوند سبحان جدت را در مواقع فراوان به واسطه ما يارى كرد، همانا كه خداوند تو را به واسطه ما يارى كند . امام به آنها گفت: وعده ما، قبر و بارگاهم كه در آنجا به شهادت مى رسم و آن جا كربلاست، وقتى وارد آن شدم، نزد من آييد .

مجلس شانزدهم؛ مجلس حسين عليه السلام، وقتى امام از مدينه حركت كرد .

در اين مجلس شنونده، اجنه بودند . به اين ترتيب كه، وقتى امام از مدينه حركت كرد، گروهايى از اجنه مسلمان، نزد او آمدند و گفتند: اى سرور و مولاى ما! ما شيعيان و انصار تو هستيم . به ما دستور بده، امر، امر شماست . هر چه مى خواهى بفرما، اگر به ما دستور كشتن همه دشمنانت را بدهى و شما در همين مكان خودتان باشيد، ما براى انجام اين كار براى تو كافى هستيم . امام به آنها پاداش نيكويى داد و گفت: آيا كتاب خدا را كه بر جدم رسول الله صلى الله عليه وآله نازل شد، تلاوت نكرده ايد كه در آن فرمود: «أَيْنَمَا تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنْتُمْ فِي بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ» (1) هر كجا باشيد، اگر چه در كاخ هاى بسيار محكم، مرگ شما را در مى يابد .

همچنين خداوند سبحان فرمود: «قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ

ص: 172

الْقَتْلُ إِلَى مَضَاجِعِهِمْ» (1) اى پيغمبر بگو اگر در خانه هاى خود هم بوديد، باز آنان كه سرنوشتشان در قضاى الهى، كشته شدن است، از خانه به قتلگاه به پاى خود بيرون مى آمدند . بنابراين اگر من در جاى خود بمانم، چگونه اين خلق آزمايش و امتحان شوند و چه كسى در قبر من در كربلا ساكن شود . خداوند روزى كه زمين را گستراند، آنجا را برگزيد و آن را پناهگاه شيعيان ما قرار داد، آنجا در دنيا و آخرت موجب امان است . اما شما روز شنبه كه عاشورا باشد حاضر شويد . من در آخر آن روز كشته مى شوم و ديگر پس از من از اهل بيتم كسى براى كشته شدن باقى نمى ماند، خواهران و اهل بيتم اسير مى شوند و سرم را براى بردن به نزد يزيد، حركت مى دهند . اجنه گفتند: اى حبيب خدا و فرزند حبيب او! به خدا سوگند اگر اين نبود كه بايد از امر تو اطاعت كرد و مخالفت با امر تو براى ما مجاز بود، تمام دشمنان تو را قبل از اينكه به تو دست يابند، مى كشتيم . امام سلام الله عليه فرمود: به خدا سوگند ما بر آنها از شما تواناتريم؛ اما «لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَيَحْيَى مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ»(2) تا هر كس هلاك شدنى است با برهان از بين برود و هر كس زنده ماندنى است، با برهان زنده بماند .

مجلس هفدهم؛ مجلسى در مسجدالحرام، كه در آن مجلس، مرثيه سرا حسين عليه السلام و شنونده حجاج بودند . امام حسين عليه السلام وقتى قصد رفتن به عراق كرد، براى سخنرانى به پا خاست و فرمود: الحمدلله و ما شأالله و لا حول ولا قوة الا بالله و صلى الله على و رسوله و سلم . مرگ براى فرزندان آدم چون گردنبندى است بر گردن دختران جوان و چه مشتاق آبأ و اجداد خود هستم، مانند اشتياق يعقوب به يوسف، براى من مرگى انتخاب شده است كه آن را ملاقات مى كنم .

ص: 173

گويى اعضاى بدنم را گرگان بيابان در ميان نواويس و كربلا قطعه قطعه مى كنند و آن جماعت گرسنه و بى رحم شكم های خود را پر مى كنند . چاره اى از سرنوشتى كه رقم خورده است، نيست . رضاى خدا، رضاى ما اهل بيت است، بر بلاى او صبر مى كنيم و به ما پاداش صابران داده مى شود . هرگز چيزى از گوشت و خون رسول خدا از بين نمى رود و همه در حظيرة القدس براى او جمع مى شوند و چشم آن حضرت به آنها روشن مى شود و عده او براى آنها محقق مى شود . هر كس مى خواهد جانش را در راه ما فدا كند و خدا را ملاقات نمايد، پس بايد با ما حركت كند، كه من به خواست خدا عازم هستم .

مجلس هيجدهم؛ مجلسى خارج از مكه، كه در آن مرثيه سرا حسين عليه السلام و شنونده محمد حنفيه بود . محمد حنفيه در شبى كه صبح روز بعد آن، امام حسين عليه السلام قصد خروج از مكه را داشت، نزد امام آمد و گفت: اى برادر! تو از خيانت اهل كوفه نسبت به پدر و برادرت آگاهى، من خوف آن دارم كه سرگذشت تو هم مانند آنها بشود، نظر من اين است كه در حرم اقامت كنى، تو عزيزترين افراد اهل حرم خدا هستى .

امام فرمود: اى برادر! مى ترسم كه يزيدبن معاويه در حرم مرا ترور كند و سبب شكستن حرمت بيت خدا شوم . محمد حنفيه گفت: اگر خوف اين دارى، پس به يمن يا جاى ديگرى برو، چرا كه از همه بر اين كار تواناتر هستى و كسى نمى تواند مانع تو شود . امام فرمود: درباره پيشنهاد تو فكر مى كنم .

چون سحر شد، حسين عليه السلام به راه افتاد؛ محمد از ماجرا باخبر شد، نزد امام آمد و مهار ناقه آن حضرت را كه بر آن سوار بود، گرفت و گفت: اى برادر! آيا به من قول ندادى كه به پيشنهادم فكر مى كنى؟ امام فرمود: بله، محمد پرسيد: چه مسأله اى موجب شد با عجله خارج شوى؟ امام فرمود: بعد از اينكه از تو جدا شدم، پيامبر خدا صلى الله عليه وآله به خوابم آمد و گفت: اى حسين ! به عراق برو؛ خداوند خواسته است كه تو را كشته ببيند . محمد گفت: انا لله و انا اليه راجعون .

ص: 174

محمد گفت: در حالى كه تو با اين شرايط خارج مى شوى، بردن زنان به همراه خودت، چه معنا و مفهومى دارد؟ امام فرمود: خداوند خواسته است كه آنها را اسير ببيند . آنگاه محمد خداحافظى كرد و رفت .

مجلس نوزدهم؛ اين مجلس نيز در خارج از مكه منعقد شد و در آن مرثيه خوان، حسين عليه السلام بود و يك بار عبدالله بن عمر و بار ديگر عبدالله بن زبير شنونده آن بودند . وقتى امام حسين عليه السلام از مكه خارج شد عبدالله بن عباس و عبدالله بن زبير نزد ايشان آمدند و تلويحا به ايشان گفتند كه از رفتن خوددارى كند . امام به آنها فرمود: پيامبر خدا به من دستورى داده است و من امر او را اجرا مى كنم . پس ابن عباس در حالى كه واحسينا مى گفت، خارج شد . سپس عبدالله بن عمر نزد امام آمد و به ايشان پيشنهاد كرد كه با اهل ضلالت صلح كند و به امام نسبت قتل و كشتار هشدار داد . امام فرمود: اى ابا عبدالرحمن ! آيا نمى دانى كه اين از پستى دنيا نزد خداوند تعالى است كه سر يحيى فرزند زكريا عليهماالسلام به يكى از ستمگران بنى اسرائيل اهدا شد؟ آيا نمى دانى كه بنى اسرائيل ميان طلوع فجر تا طلوع شمس، هفتاد پيامبر را مى كشتند، سپس در بازار مى نشستند، خريد و فروش مى كردند، گويى اصلا اتفاقى نيفتاده است . با اين وجود، خداوند در عذاب آنها تعجيل نفرمود، بلكه بعد از آن خداوند آنها را مجازات كرد . اى ابو عبدالرحمن ! از خدا بترس و نصرت و يارى مرا رها نكن .

مجلس بيستم؛ مجلسى در خزيمية، در اين مجلس مرثيه سرا اجنه و شنونده، زينب سلام الله عليها بود . وقتى امام حسين عليه السلام در خزيميه فرود آمد، يك شبانه روز در آنجا ماند . وقتى صبح شد، خواهرش زينب نزد امام آمد و گفت: برادر! مى خواهم خبرى كه آن را شنيدم به تو بدهم . حسين عليه السلام پرسيد، چه شده است؟ زينب جواب داد: در پاسى از شب براى كارى بيرون رفتم، شنيدم هاتفى مى گويد: اى چشم ها گريه كنيد، چه كسى بعد از اين بر شهدا، بر گروهى كه مرگ در پى آنان است، گريه مى كند، امام حسين عليه السلام به او گفت: اى خواهر! هر چه

ص: 175

خدا مقرر كرده باشد، همان مى شود .

مجلس بيست و يكم؛ مجلس ثعلبيه؛ در اين مجلس دو نفر از طايفه بنى اسد يعنى عبدالله بن سليمان و منذربن المشمعل براى مسلم بن عقيل مرثيه سرايى مى كردند و شنونده، حسين عليه السلام بود . سپس مرثيه سرا حسين عليه السلام و شنونده اهل بيت و اصحاب آن حضرت بودند . جريان از اين قرار بود كه آنها گفتند: وقتى حج به جا مى آورديم، تمام سعى و تلاش ما بر اين بود كه در ميان راه به حسين عليه السلام ملحق شويم تا ببينيم كارشان به كجا مى انجامد . با سرعت حركت كرديم تا به او برسيم؛ ديديم مردى از اهل كوفه راه خود را كج كرده تا حسين عليه السلام را ملاقات نكند، با انحراف آن مرد از جاده، امام نيز به راه خود ادامه داد . ما به طرف آن مرد رفتيم؛ يكى از ما گفت: نزد آن شخص برويم، او از كوفه باخبر است . رفتيم تا به او رسيديم . به او سلام كرديم . جواب سلام ما را داد . از او پرسيديم از كدام طايفه اى؟ گفت: اسدى هستم، بكر پسر فلان شخص . گفتيم ما هم اسدى هستيم به او گفتيم: ما را از اهل كوفه باخبر كن . گفت: وقتى از كوفه خارج شدم، مسلم و هانى كشته شده بودند . من خودم ديدم كه آنها را در بازار بر روى زمين مى كشند . آنگاه آمديم تا به حسين عليه السلام پيوستيم و با ايشان حركت كرديم تا اينكه در ثعلبيه فرود آمد . نزد ايشان رفتيم و سلام كرديم . جواب سلام ما را داد . به ايشان عرض كرديم خدا شما را رحمت كند، براى شما خبرى داريم . اگر مايل هستيد آن را آشكار بگوييم و اگر مى خواهيد به طور خصوصى آن را عرض كنيم . به ما و يارانش نگاه كرد و سپس فرمود: من از اينها چيزى پنهان نمى كنم .

عرض كرديم: آن مردى را كه شب گذشته آمده بود، به خاطر داريد؟ فرمود: بله، مى خواستم از او خبرى بگيرم . گفتيم: به خدا سوگند تمام خبرهايى كه شما را كفايت مى كند، آورده ايم . او يكى از افراد طايفه ماست و مردى صاحب نظر باصداقت و عاقل است . او به مام گفت: وقتى از كوفه خارج شدم، مسلم و هانى را

ص: 176

كشته بودند و ديده بود كه آنها را در بازار، روى زمين مى كشند .

امام فرمود: انا لله و انا اليه راجعون خداوند هر دوى آنها را رحمت كند . امام اين عبارت را چند بار تكرار كرد .

به ايشان عرض كرديم: تو را به جان خودت و اهل بيتت سوگند مى دهيم كه از همين جا بازگردى، شما در كوفه يار و ياور و پيروى نداريد؛ بلكه ما خوف آن داريم كه آنها عليه شما باشند .

امام نگاهى به فرزندان عقيل كرد و فرمود: نظر شما چيست؟ مسلم كشته شده است . گفتند: به خدا سوگند بر نمى گرديم تا اينكه يا انتقام خون او را بگيريم يا مانند او به شهادت برسيم . امام رو به ما كرد و گفت: بعد از اينها زندگانى خيرى ندارد . ما دريافتيم كه امام تصميم گرفته اند به مسير خود ادامه دهند . به او عرض كرديم: خداوند خير و خوبى را براى شما انتخاب كند . امام فرمود: خداوند شما را مورد لطف و مرحمت خويش قرار دهد . سپس اصحاب آن حضرت به ايشان گفتند: به خدا سوگند، شما مسلم بن عقيل نيستيد، اگر وارد كوفه شويد، مردم با شتاب به سوى شما مى آيند . امام ساكت شد . (سيد رحمت الله عليه گفته است كه خبر شهادت مسلم در زباله به امام داده شد . )

سپس حسين عليه السلام به راه خود ادامه داد، تا اينكه فرزند ايشان را ملاقات كرد و پس از عرض سلام گفت: اى پسر رسول خدا! چگونه به اهل كوفه اعتماد مى كنى، آنها همان كسانى هستند كه پسر عمويت مسلم بن عقيل و پيروانش را كشتند . اشك از ديدگان امام جارى شد و سپس فرمود: خدا رحمت كند مسلم را! او به روح و رحمت خدا و تحيت و رضوانش پيوست و آنچه برايش مقدر بود، پيش آمد، اما آنچه بر ماست، باقى است .

سپس امام شروع كرد به بيان اين ابيات:

فان تكن الدنيا تعد نفيسة *** فدار ثواب الله اعلى وانبل

و ان تكن الابدان للموت انشئت *** فقتل امرء بالسيف فى الله افضل

ص: 177

و ان تكن الارزاق قسما مقدرا *** فقله حرص المرء للرزق اجمل

و ان تكن الاموال للترك جمعها *** فما بال متروك به الحر يبحل

اگر چه دنيا ارزشمند و نفيس است *** اما عالم آخرت عالى تر و شايسته تر است

و اگر بدن ها براى مردن آفريده شده است *** پس كشته شدن انسان با شمشير در راه خدا بهترين است

و اگر رزق و روزى ها تقسيم شده و مقدر است *** پس انسان هر چه كمتر حرص بورزد، زيباتر است

و اگر اموال دنيا براى ترك كردن، جمع مى شود *** پس چه باك كه انسان آزاده به دنبال آن نرود

مجلس بيست و دوم؛ مجلسى در بطن عقبه؛ مرثيه سراى اين مجلس حسين عليه السلام و شنونده عمروبن يوزان بود . به اين نحو كه، اين شخص حسين عليه السلام را در بطن عقبه ديد و از امام پرسيد: كجا مى خواهى بروى يا ابا عبدالله ! حسين عليه السلام فرمود: به كوفه . عمرو به امام عرض كرد: تو را سوگند مى دهم كه باز گردى، به خدا سوگند به سوى شمشيرها و نيزها مى روى . اينهايى كه در پى شما فرستادند، اگر هزينه جنگ را براى شما تأمين و زمينه را فراهم مى كردند، آنگاه به سوى آنها مى رفتى، به صلاح بود، اما اين حالتى كه شما يادآور مى شويد، من نمى دانم چه بايد بكنيد . امام حسين عليه السلام به او فرمود: اى بنده خدا! قضيه بر من پوشيده نيست، اما كسى نمى تواند بر امر خداى تعالى غالب شود .

آنگاه امام حسين عليه السلام در اين مجلس شروع كرد به نوحه سرايى براى خود و فرمود: به خدا سوگند آنها مرا دعوت نكردند، مگر اينكه مى خواهند خون قلب مرا بيرون بياورند .

شايد منظور امام اصابت تير سه شعبه بر قلب مباركشان و جارى شدن خون آن باشد كه دست مباركش را چند بار از آن پر كرد و سر و صورت را به آن آغشته نمود .

ص: 178

اى حسين ! پدر و مادرم به فدايت؛ با اين گفته شما، قلب شيعيانتان خون و جگرهايشان مجروح شد و اشك از چشمانشان جارى گرديد . و اين كلام شما چه جانگداز است !!

مجلس بيست و سوم؛ امام حسين عليه السلام در يكى از منزل ها، هنگام بار انداختن و حركت، با توجه به ماجراهايى كه براى سر مباركشان پيش مى آيد و آن را به يزيد اهدأ مى كنند، براى خودشان مرثيه سرايى كردند . آن حضرت يحيى عليه السلام را متذكر شد و فرمود: اين از پستى دنيا است كه سر يحيى به زن زناكارى هديه داده شد، بعد از آن، امام گريه كردند .

مجلس بيست و چهارم؛ مجلسى در نزديكى كربلا؛ امام قبل از ورود به كربلا براى خود مرثيه عجيبى خواندند كه شنونده اين مجلس اهل بيت آن حضرت بودند . كيفيت اين مجلس بدين گونه بود كه وقتى امام در آخرين منزل فرود آمدند و خيمه ها را برپا كردند، فرزندان، برادران و اهل بيتش را در جاى خاصى جمع كرد و به آنها نگاه كرد و ساعتى گريه نمود . امام به آنها مى نگريست و به خاطر مى آورد كه چه بر سرشان خواهد آمد، زيرا ديگر براى آنها كه از موطنشان و هر مكان امن ديگرى، حتى حرم خدا - كه پناهگاه كافر، حيوانات، درختان و گياهان است - رانده شده بودند، مكان امنى باقى نمانده بود . به همين خاطر ساعتى گريه كرد و از اين موضوع به درگاه الهى شكوه نمود و فرمود: بارالها! من عترت پيامبر تو هستم . آنها ما را طرد كردند و دچار رنج و زحمت نمودند و بنى اميه بر ما تعدى كرد .

مجلس بيست و پنجم؛ مجلس امام در خارج از خيمه ها در عصر تاسوعا؛ امام در آستانه خيمه نشسته و بر شمشير خود تكيه كرده و سر را به پايين انداخته بود كه خواهرش صيحه اى شنيد، نزديك برادرش آمد و گفت: برادر! آيا اين صداها را كه نزديك شده اند، نمى شنوى؟ امام حسين عليه السلام سر را بلند كرد و فرمود: من پيامبر خدا صلى الله عليه وآله را در اين ساعت در خواب ديدم كه به من فرمود: تو به سوى ما مى آيى . آنگاه خواهرش به صورت زد و فرياد واويلا سر داد و امام

ص: 179

حسين عليه السلام به او گفت: خواهر! نوحه و زارى نكن، ساكت باش، خدا تو را مورد لطف و مرحمت قرار دهد .

در روايت سيد است كه؛ امام گفت: اى خواهر! من همين الان جدم، محمد صلى الله عليه وآله و پدرم على و مادرم فاطمه و برادرم حسن عليهم السلام را ديدم كه مى گويند: حسين ! تو بزودى نزد ما مى آيى . و در بعضى از روايات آمده است كه فردا (نزد ما مى آيى ) . (سيد) گفته است: زينب به صورتش زد و فرياد كشيد؛ آنگاه امام حسين به او گفت: آرام باش تا مورد شماتت اين قوم واقع نشويم .

مجلس بيست و ششم؛ مجلسى در شب عاشورا؛ امام حسين عليه السلام در شب عاشورا به گوشه اى رفت و براى خود مرثيه سرايى كرد . آن حضرت در آن حال كه تنها بود و شنونده اى نداشت، مصائب و كشته شدن خود را به خاطر مى آورد، اسلحه اش را آماده مى كرد و گاهى زمانه را مخاطب قرار مى داد و مى گفت: اى زمانه ! اف بر تو؛ چه بسيار افرادى كه طالب و رفيق تو بودند، اما آنها را در صبح و شام كشتى . حتى به ديل آنها قانع نشدى . همه امور به سوى خداوند جليل باز مى گردد و هر موجود زنده اى بايد اين راه را برود .

امام سجاد عليه السلام فرموده است: وقتى براى بار دوم يا سوم اين مطلب را تكرار كرد، من دانستم كه مقصودشان چيست . آنگاه بغض در گلويم گبر كرد، اما سكوت كردم و فهميدم كه بلا نازل شده است؛ ولى عمه ام زينب، وقتى آنچه را من شنيدم، او هم شنيد، از آنجا كه ايشان يك زن بودند و رقت قلب و جزع از خصوصيات زنان است، نتوانست خودش را كنترل كند؛ دويد، به طورى كه لباسش بر زمين كشيده شد و سرش برهنه گرديد تا اينكه به او رسيد و گفت: وامصيبتا! اى كاش زنده نبودم . اى جانشين پيشينيان واى پناه بازماندگان ! مادرم فاطمه، پدرم على و برادرم حسن از دنيا رفته اند! پدرم در حالى كه گريه مى كرد نگاهى به ايشان نمود و گفت: اى خواهر! مبادا شيطان صبرت را ببرد .

عمه ام گفت: دلم مى سوزد و اين مصيبت بر من گران است . سپس به صورتش زد

ص: 180

و گريبان چاك كرد و از حال رفت و بر زمين افتاد . پدرم به طرف او آمد و آب بر صورتش پاشيد و گفت: خواهر! تقوى الهى پيشه كن، صبور باش و بدان كه اهل زمين مى ميرند و اهل آسمان ها باقى نمى مانند و همه چيز، بجز ذات الهى، نابود مى شود . همان خدايى كه خلق را به قدرتش آفريده آنها را مبعوث مى كند و باز مى گرداند و تنها خدا يكتاست . پدرم، مادرم و برادرم از من بهتر بودند و پيامبر خدا براى من و هر مسلمانى اسوه و سرمشق است . پدرم با اين سخنان خواهرش را آرام كرد و به او گفت: خواهر! تو را سوگند مى دهم كه وقتى من از دنيا رفتم لباست را پاره نكنى، به سر و صورت خود نزنى و با فرياد و ناله گريه نكنى؛ و سپس ايشان را آورد و در كنار من نشاند .

مجلس بيست و هفتم؛ مجلس آن حضرت در خيمه؛ امام حسين عليه السلام شب عاشورا اصحابش را در خيمه اى جمع كرد و براى آنها سخنرانى نمود و در طى آن براى خود و همه اصحابش مرثيه خواند؛ آنگاه به آنها اذن داد؛ سپس آنها در اين مجلس با آن حضرت دوباره بيعت كردند كه در راه آن حضرت به شهادت برسند .

آرى، يكى از آنها با حضرت چنين بيعت كرد كه اگر هزار بار او را بكشند و جسدش را بسوزانند و به خاكستر تبديل كنند، دست از ايشان بر ندارد . او گفت: اگر دنيا باقى باشد من همان راه را بر مى گزينم .

مجلس بيست و هشتم؛ مجلس آن حضرت در ميان خيمه ها و مقتل . در اين مجلس امام حسين عليه السلام براى دختر كوچكش سكينه با اشعارى مرثيه سرايى كرد كه برخى از آن اشعار چنين است: دخترم سكينه جان ! بعد از من، آنگاه كه پيكرم پايمال سم اسبان مى شود، تو زياد گريه خواهى كرد . پس تا وقتى كه جان در بدن دارم با اشك هاى حسرت بارت قلب مرا نسوزان .

مجلس بيست و نهم؛ مجلس مرثيه سرايى آن حضرت در قتلگاه؛ در اين مجلس امام گاهى براى يكى از اصحاب، گاهى براى برادر، زمانى براى فرزند، گاهى براى پسر برادر و زمانى هم براى همه آنها و زمانى هم براى اهل بيت خود مرثيه سرايى

ص: 181

مى كرد .

مجلس سى ام؛ مجلسى در سحرگاه عاشورا؛ امام حسين عليه السلام در خيمه و در اين مجلس درباره خودش مرثيه اى خواند، كه در همان وقت رسول خدا صلى الله عليه وآله، درباره او خواند . در كتاب مناقب آمده است كه چون وقت سحر شد؛ امام حسين عليه السلام كمى به خواب رفت و سپس بيدار شد و فرمود: مى دانيد همين الان در خواب چه ديدم؟ پرسيدند اى پسر رسول خدا چه ديدى؟ فرمود: ديدم اينكه سگ هايى بر من حمله ور شدند تا مرا گاز بگيرند، در ميان آنها سگى بود كه دچار مرض پيسى بود و از همه بيشتر بر من حمله مى كرد . من گمان مى كنم كه مأمور كشتن من است، از ميان اين قوم كسى باشد كه دچار ابرص (پيسى ) باشد . سپس جدم پيامبر خدا صلى الله عليه وآله را ديدم كه گروهى از اصحاب به همراهش بودند . او به من فرمود: اى پسرم ! تو شهيد آل محمدى . اهل آسمان ها به تو بشارت داده اند . افطار تو امشب نزد من بايد باشد .

بشتاب و تأخير نكن . اين فرشته اى است كه از آسمان نازل شده تا خون تو را در شيشه سبز رنگى بگيرد . امام فرمود: اين خوابى بود كه ديدم و ديگر امر محكم شد و زمان رفتن نزديك گرديد و در آن شكى نيست .

خاتمه اين مجلس ها

اين مجلس از نظر مرثيه سرايى و حالت و دردناك بودن، منحصر به فرد است . شنونده اين مجلس خداوند رب العالمين بود كه اين مرثيه را شنيد، و آن عبارت از مجلسى بود كه امام در ميان قتلگاه با بدن پاره پاره افتاده بود و نفس هاى آن حضرت رو به خاموشى بود و كم كم از هوش مى رفت . در آن شرايط امام درباره حال خود و اهل بيتش مرثيه خواند و پروردگارش را مخاطب قرار داد و گفت: خدايا! شأن و عظمت تو والاست، عظيم الجبروت و شديدالكبريايى؛ من عترت پيامبر تو و فرزند حبيب محمد مصطفى صلى الله عليه وآله هستم . آنها ما را بى يار و ياور گذاشتند، ما را طرد كردند و به ما نيرنگ زدند و ما را كشتند . . . تا آخر حديث .

ص: 182

مى جوشد . ابن عباس گفت: ام سلمه از آن خون برداشت و بر صورتش ماليد و آن روز را روز نوحه سرايى و سوگوارى براى حسين عليه السلام قرار داد . سپس سوار خبر آن حضرت را آوردند كه وى در آن روز كشته شد .

مجلس دوم؛ مجلسى عمومى است كه شامل همه عالم است . يعنى همه چيز و همه مخلوقات در جميع مكان ها و خود مكان، اهل زمان و خود زمان، هر آنچه ديده مى شود و يا ديده نمى شود را در بر مى گيرد . و آن مجلسى است از ما سوى الله كه شامل انواع مخلوقات از آنچه در حجاب ها و ساكنان آن است و عرش عظيم و حاملان عرش، آسمان هاى هفتگانه، ملائكه آسمانى، ستارگان، سيارات و هر آنچه در آنها، ميان آنها و در تحت آنهاست، عناصر، زمين ها و آنچه از آن مى رويد، بهشت، رضوان و ساكنان آن، حورها و قصرها و درختان و رودها و ميوه هاى آن، جهنم، مالك و خزانه داران آن و هر آنكه منقلب در آتش است، مى باشد و ايجاد تأثير در هر چيزى بستگى به حال و شرايط آن دارد . مثلا از چشم ها اشك مى بارد، آسمان به موج مى افتد و خون گريه مى كند و سرخ مى شود . خورشيد مى گيرد و تيره مى شود . ملائكه صفوفشان به هم مى ريزد و از عبادت باز مى مانند، از درختان خون مى جهد، هوا تاريك مى شود؛ زمين به لرزه مى افتد، كوه ها به حركت در مى آيند و مضطرب مى شوند، پرندگان سقوط مى كنند، ماهيان از آب بيرون مى افتند، درياها مى شكافند و در هم فرو مى روند، جن نوحه سرايى مى كند، انس احوالش مضطرب مى گردد .

چنين مجلسى هم عام و هم خاص است . چنين مجلسى در زمان خاصى منعقد شده است، كما اينكه امام صادق عليه السلام از آن چنين تعبير كرده اند كه آن زمانى بود كه حسين عليه السلام ضربت شمشير خورد و قاتل به سوى ايشان آمد تا سر مباركشان را از بدن جدا كند .

شرح مطالب چنين است كه امام حسين عليه السلام در سه حالت مورد اصابت شمشير قرار گرفت . وقتى سوار بر ذوالجناح بود، يك ضربت شمشير به ايشان

ص: 184

زدند، وقتى نشسته بود مورد اصابت ضربه هاى فراوان شمشير قرار گرفت و هنگامى كه بر روى زمين افتاد با يك شمشير بارها بر گلوى آن حضرت زدند، سپس در صدد برآمدند كه سر مبارك امام را از تن جدا كنند كه نداهايى برخاست و صيحه هايى در هم آميخت . امام حسين عليه السلام نيز ندا داد كه آيا مرا تشنه لب مى كشيد در حالى كه جد من پيامبر خدا محمد مصطفى است؟ ! در آن حال ملكى در بطن عرش به امر خدا ندا داد: اى امت متحير گمراه ! شما موفق به عيد فطر و قربان نمى شويد . ملكى از ملائكه فردوس اعلى در حالى كه بال هاى خود را بر درياها گسترده بود، فرياد زد: اى اهل درياها! لباس ماتم بر تن كنيد كه فرزند رسول خدا را سر بريدند . جبرئيل عليه السلام فرياد زد حسين در كربلا كشته شد و ملائكه به يكباره گريه و زارى سر دادند كه اى خدا و اى مولاى ما! با حسين صفى تو و فرزند پيامبر تو اين چنين كردند . زينب سلام الله عليها از خيمه ها رو به سوى قتلگاه آورد و فرياد يا اخا يا سيدا سر داد: ذوالجناح از مقتل به سوى خيمه ها رفت و فرياد مصيبتا از ظلم امتى سر داد كه فرزند دختر پيامبرشان را كشتند . هنگام برخاستن اين فريادها و در هم آميختن آنها در جهان انقلاب صورت گرفت و در تمام اجزاى موجودات تأثير گذاشت . آيا احوال شما، هنگام بيان اين موضوع دچار نوعى انقلاب و دگرگونى نمى شود؟

ابوذر پس از بيان گوشه هايى از اين مطالب گفت: اگر بدانيد كه چه بر اهل عالم وارد مى شود، در اين صورت آنقدر گريه مى كنيد تا جان به جان آفرين تسليم كنيد .

پس اگر روح از بدن جدا نمى شود و فرياد و ضجه اى هم در كار نيست؟ آيا اشكى در چشم جمع نمى شود، آيا قلبى متأثر نمى شود، آيا آنكه سنگ دل شده است، حالت تباكى برايش حاصل نمى شود؟ ! خدايا! از قلبى كه خاشع نمى شود و از چشمى كه در اين مجالس عام و خاص نمى گريد، به تو پناه مى بريم .

مجلس سوم، مجلسى است كه در قتلگاه برپا شد، در اين مجلس مرثيه خوان زينب دختر على عليه السلام بود و گريه كنندگان اهل بيت، سپاه و سربازان .

ص: 185

مجلس چهارم، مجلس پرندگان كه در آن، مرثيه خوان پرنده سفيد رنگى بود .

مجلس پنجم، مجلس وحوش در شب يازدهم . در اين مجلس آنها گردن هاى خود را به طرف جسد آن حضرت دراز كردند و تا صبح براى او مرثيه سرايى نمودند .

مجلس ششم، مجلس اجنه در گرد جسد شريف امام عليه السلام .

مجلس هفتم، مجلس زنان اجنه پيرامون جسد مبارك امام عليه السلام .

مجلس هشتم، مجلس يك جن در اطراف قريه شاهى كه شنونده آن پنج تن از اهل كوفه بودند كه براى يارى امام حسين عليه السلام آمده بودند، اما به ايشان ملحق نشدند .

مجلس نهم، مجلس تمام جنيان در هر مكانى و در همه اماكن كه مرثيه مخصوصى مى خواندند كه تفصيل هر يك از آنها در جاى خود مى آيد .

مجلس دهم، مجلس محله كوفه در اطراف سرهاى بريده شده و اسيران، در اين مجلس ذاكران مصيبت وارده، چهار تن، يعنى زينب، ام كلثوم، فاطمه صغرى و امام سجاد عليهم السلام بودند و گريه كنندگان همه اهل كوفه، شامل زن و مرد . كوفيان ناله و فرياد سر دادند، بر سر و سينه مى زدند و خاك بر سر مى پاشيدند و زنان آنها موى خود را مى كندند . گفته شده است هرگز ديده نشده بود اين همه مرد و زن براى حسين عليه السلام گريه كنند . آيا قلب متأثر نمى شود، آيا آنكه قسى القلب است حالت تباكى برايش حاصل نمى شود؟ خدايا از قلبى كه خاشع نمى شود و از چشمى كه در اين مجالس عام و خاص نمى گريد، به تو پناه مى بريم .

مجلس يازدهم، مجلس همه اهل بيت حسين عليه السلام، در هر زمانى و در همه اماكن؛ از كربلا تا شام و از آنجا تا كربلا و از كربلا تا مدينه و در مدينه در تمام دوران حياتشان؛ و همچنين امام سجاد عليه السلام در طول چهل سال . امام در طى اين مدت هميشه گريان بود و اشك مى ريخت . هر گاه غذايى تناول مى كرد، مى فرمود: فرزند رسول خدا گرسنه كشته شد و هر گاه آبى مى نوشيد؛ مى گفت: پسر

ص: 186

پيامبر خدا تشنه به شهادت رسيد .

مجلس دوازدهم، مجلس يزيد براى رثاى حسين عليه السلام؛ در اين مجلس مرثيه سرا خود آن ملعون بود و شنونده همه فرماندهان لشكر . او به همسرش هند گفت: اى هند! براى حسين فرزند فاطمه گريه و زارى كن كه حسين فريادرس قريش است؛ ابن زياد در كشتن او شتاب كرد؛ خدا او را لعنت كند .

مجلس سيزدهم، مجلسى در مسجد اموى در شام كه مرثيه سرا حضرت سيدالساجدين عليه السلام بود . در اين مجلس كه يزيد و همه سران بنى اميه و اهل شام حضور داشتند، امام سجاد عليه السلام اجازه گرفت و بر بالاى منبر رفت و طى سخنانى ابتدا حمد و ستايش خدا را گفت، سپس از پيامبر صلى الله عليه وآله ياد كرد و آن حضرت را توصيف نمود و بر او حمد و ثنا فرستاد . بعد به ذكر فضايل جدش على بن ابى طالب عليه السلام پرداخت، آنگاه شروع كرد به مرثيه سرايى براى پدر مظلومش و بيان آنچه بر آن حضرت گذشت، و وقتى امام سجاد گفت كه من فرزند كسى هستم كه سرش را از قفا بريدند و عمامه و ردأ را از تنش بيرون آوردند، همه اهل شام و بنى اميه ضجه زدند، تا اينكه به دستور يزيد مؤ ذن با اذان آنها را از گريه بازداشت .

وقتى اهل شام مى شنوند كه حسين عليه السلام را از قفا سر بريدند و عمامه را از سرش و ردأ را از پيكرش ربودند، ضجه مى زنند، بنابراين شايسته است شيعيان آن حضرت هر گاه اين مصائب را شنيدند و يا تصور نمودند كه چگونه عمامه را از سر آن حضرت ربودند، در هر حالت و در هر زمانى ضجه بزنند و فرياد و ناله سر كنند .

مجلس چهاردهم، مجلس زنان در خانه يزيد؛ بعد از آنكه يزيد اجازه داد؛ مرثيه سرايان و نوحه خوانان اين مجلس، زينب، ام كلثوم و دختران امام حسين عليه السلام و گريه و زارى كنندگان، همسر يزيد، دختران او و دختران بنى اميه بودند . چنين مجلس سوگوارى مدت هفت روز برپا بود .

مجلس پانزدهم، مجلسى در بيابان نزديك مدينه در چادرى كه براى امام سجاد

ص: 187

عليه السلام برپا شده بود . امام سجاد عليه السلام بر روى صندلى نشسته و اشك هايشان جارى بود و با پارچه اى كه در دست داشت آنها را پاك مى كرد، ايشان جلودار اشك هايشان نبود . اهالى مدينه از زن و مرد كه براى استقبال به بيرون از مدينه آمده بودند، وقتى امام را ديدند، به يكباره ضجه كشيدند، گويى كه نگاه به امام، خودش مرثيه بود . مردم در هر جايى به هم تعزيت مى گفتند .

تمام مردم در آن نقطه بشدت گريه مى كردند . امام عليه السلام اشاره كرد كه ساكت بشوند . فورا ساكت شدند . امام گفت: الحمدالله رب العالمين مالك يوم الدين، خدايى كه خالق همه مخلوقات است، خدايى كه مقامش در آسمان ها رفيع است، اما در عين حال نزديك است كه شاهد و گواه سرى ترين سخنان و نجواهاست . خدا را بر امور عظيم و فجايع زمانه و بزرگى مصيبت حمد و سپاس مى گوييم . اى مردم ! خداوند - كه حمد و سپاس مخصوص اوست - ما را به مصيبت هاى بزرگى امتحان كرد . شهادت ابا عبدالله و عترت او و اسارت زنان و دخترانش و چرخاندن سر او در شهرها، در حالى كه بر بالاى نيزه هاست، شكاف بزرگى امتحان كرد . شهادت ابا عبدالله و عترت او و اسارت زنان و دخترانش و چرخاندن سر او در شهرها، در حالى كه بر بالاى نيزه هاست، شكاف بزرگى در اسلام است و مصيبتى است كه نمونه اى ندارد .

اى مردم ! بعد از شهادت آن حضرت كدام يك از شما خوشحال هستيد، يا كدام چشم از گريه كردن خوددارى مى كند، در حالى كه آسمان ها با اركانشان، درياها با امواجشان، زمين با اطراف خود و درختان با شاخه هايشان، ماهيان و عمق درياها، ملائكه مقرب و اهل آسمان ها و همه و همه بر اين مصيبت گريانند .

اى مردم ! كدام قلب به خاطر شهادت او شكافته نمى شود و كدام دل است كه براى او نمى سوزد، و يا كدام گوش است كه صداى اين شكاف را كه در اسلام ايجاد شد، نشنود .

اى مردم ! ما را بدون اينكه جرمى مرتكب شده باشيم يا كار ناپسندى از ما سرزده باشد يا نقصى به اسلام وارد كرده باشيم، از شهرها و بلاد راندند و آواره و در به در نمودند . ما نشنيديم كه با پدرمان چنين كرده باشند . چنين رفتارى ساختگى و

ص: 188

جعلى است . به خدا سوگند كه اگر پيامبر صلى الله عليه وآله - همچنان كه سفارش ما را به آنها فرمود - به آنها توصيه مى كرد كه با ما بجنگد، بيش از اين، اين كارى نمى كردند .

انا الله و انا اليه راجعون از مصيبتى كه چه بزرگ، دردناك، فجيع، شاق، تلخ و جانكاه است !!

ما اين مصيبت را و آنچه بر سر ما پيش خدا مى بريم، همانا كه او عزيز و صاحب انتقام است .

مجلس شانزدهم، مجلسى نزديك مدينه، وقتى سياهى شهر از دور براى ام كلثوم پيدا شد . در اين مجلس ام كلثوم به نظم مرثيه خواند و شنونده اين مجلس امام سجاد سلام الله عليه و بقيه اهل بيت و كودكان بودند . ام كلثوم در اين مرثيه ابتدا اهل مدينه، بعد پيامبر خدا صلى الله عليه وآله، سپس زهرأ سلام الله عليها و بعد امام حسن مجتبى عليه السلام را مخاطب قرار داد؛ كه شرح آن بعدا خواهد آمد .

مجلس هفدهم، مجلس ملائكه در كنار قبر آن حضرت كه هر روز تا قيامت برپا مى شود . كيفيت اين مجالس در عنوان مربوط به ملائكه خواهد آمد .

مجلس هيجدهم، مجلس فاطمه زهرأ سلام الله عليها در آسمان ها كه هر روز تا قيامت برپاست . در اين مجلس، مرثيه سرايى، گريه، ناله و فرياد برپاست . از اين مجلس استنباط مى شود كه هر روز ايام سال براى برپايى مجلس عزاى حسين عليه السلام مناسب است و در اين ميان عيد و مناسبت هاى ديگر مطرح نيست .

كيفيت اين مجلس اجمالا اين گونه است، كه آن حضرت هر روز به قتلگاه حسين عليه السلام مى نگرد و آنچنان فريادى مى كشد كه اركان موجودات آسمان ها و زمين و درياها و ملائكه مضطرب مى شوند، تا اينكه پيامبر صلى الله عليه وآله مى آيند و ايشان را ساكت مى كنند، و بعد از آن زائران فرزندش را دعا مى كند .

مجلس نوزدهم، مجالس ائمه عليه السلام كه تعداد آنها بسيار است . از جمله اين مجالس، مجالسى است كه امام صادق عليه السلام برپا مى كرد . در يكى از اين مجالس، مرثيه سرا جعفربن عفان بود كه به نظم مرثيه خواند و طى ابياتى گفت:

ص: 189

بر آن كسى كه براى اسلام گريان است لبيك، احكام آن را ضايع كردند و حرامش را حلال نمودند . سر حسين بر نيزه ها مصيبت بزرگى است، شمشيرها از خون او سيراب شدند . در مجلس ديگرى كه امام صادق عليه السلام برپا نمود، نوحه سراى آن عبدالله بن غالب بود كه در قسمتى از ابياتش گفت: باد بر جسد مبارك آن حضرت گرد و غبار مى پاشد . در مجلس ديگرى ابو هارون مكفوف مرثيه سرا بود .

امام صادق عليه السلام به او فرمود: مرثيه بخوان . او ابياتى خواند . امام به گريه افتاد و ابو هارون ساكت شد . امام فرمود: تكرار كن . دوباره خواند . امام فرمود: بيشتر بخوان . آنگاه ابو هارون طى قصيده اى گفت: يا مريم برخيز و براى مولايت گريه و زارى كن؛ با گريه بر حسين توفيق يار تو باشد . آنگاه امام صادق عليه السلام گريه كرد و حرم آن حضرت مضطرب شد و فرياد يا ابتا سر دادند .

مجلس ديگر، مجلس امام رضا عليه السلام مى باشد كه مرثيه سرا و قصيده گوى او دعبل خزاعى است . امام رضا عليه السلام اين مجلس را خودشان ترتيب دادند .

ايشان از جايشان برخاستند و پرده اى كشيدند و به زنان فرمودند، پشت پرده بنشينند و به دعبل فرمود كه مرثيه بخواند . امام رضا عليه السلام خودشان فضيلت اين كار را تبيين فرمودند و گفتند: هر كس بر مصيبت هاى جدم گريه كند، خداوند او را در روز قيامت با ما و در زمره ما محشور مى كند . وقتى دعبل در رثاى حسين قصيده اش را مى خواند امام رضا عليه السلام گريه مى كرد و صداى زنان به گريه و زارى بلند بود .

مجلس بيستم، مجلس ملائكه، كه هر روز به شيوه خاصى برپا مى شود و در عنوان مربوط به ملائكه خواهد آمد .

مجلس بيست ويكم، مجالس شيعيان آن حضرت كه براى عزادارى او برپا مى شود . چنين مجالسى تا روز قيامت هميشه برپاست و از خصوصيات اين مجالس آن است كه خستگى و ملال در آنها نيست و هر سال بر تعداد اين گونه مجالس افزوده مى شود و عزت و ارزش آنها بيشتر مى شود و اين از عجايب است كه

ص: 190

حتى هيچ سرزمينى از سرزمين هاى نفاق، كفر و مخالفين اسلام يافت نمى شود، مگر اينكه در آنها مجلس عزاى حسين عليه السلام برپا مى شود . حتى در طى سال هاى اخير برپايى اين گونه مجالس در بغداد، قسطنطنيه، مصر و شام به طور آشكار، رواج پيدا كرده است .

7 - صحيفه اى كه مخصوص او نوشته شده است و در آن آمده: اى حسين ! جان خود را براى خدا بفروش و با گروهى كه تنها در كنار تو شهادت نصيبشان مى شود خارج شو، و بجنگ تا كشته شوى .

8 - كنيسه نصارى، در اين كيسه نوشته اى وجود دارد كه تاريخ آن به سيصد سال قبل از بعثت بر مى گردد و در آن آمده است: آيا امتى كه حسين را كشتند، اميد به شفاعت جدش در روز حساب دارند؟ هرگز، به خدا سوگند كه آنها شفيعى ندارند و در روز قيامت معذب هستند . همچنين، بر ديوارى ديرى در راه شام هنگامى كه رأس را نصب كردند و دور آن جمع شدند، چنان نوشته شد .

9- دارالنثار، كه در مسجد كوفه پيدا شد و در آن نوشته شده است: من درى از آسمان هستم كه در روز ازدواج پدر سبطين مرا نثار كردند . از نظر سفيدى، سفيدتر و مصفى تر از كف دهن شتر بودم، خون گلوى حسين مرا رنگين كرد . همچنين ريگ هايى در نقاط مختلف وجود دارد كه در آنها، در رثاى حسين عليه السلام رنگ، چون خون يافت شده است .

10 - قلب عاشقان آن حضرت و شيعيان خالص او؛ زيرا همان طور كه در قلب هاى آنها ايمان ثبت شده است، غم و اندوه نيز ثبت شده و گويى كه عمق قلب لوحى است كه در آن مصائب و قضاياى حسين عليه السلام نقش بسته شده است، به همين خاطر است كه به محض ذكر نام آن حضرت و يا شنيدن نام او دل ها غمگين مى شود .

براى او مغموم است، تسبيح است .

* چنين مجالسى مورد علاقه و عنايت امام صادق عليه السلام است . آن حضرت فرموده است كه چنين مجالسى را دوست دارم و اين مجالس مورد علاقه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله و بالاتر از اينها مورد پسند خداوند است .

* چنين مجلسى مورد عنايت حسين عليه السلام است، چرا كه آن حضرت از يمين عرش به سه چيز مى نگرد، اردوگاهش و كسانى كه در آنجا به شهادت رسيدند، زائرانش و آنان كه بر او گريه مى كنند .

* چنين مجالسى مشهد ملائكه مقرب درگاه خداست . چنانچه روايت شده است كه جعفربن عفان بر امام صادق عليه السلام وارد شد، امام او را به خود نزديك گردانيد و نزد خود نشاند . سپس گفت: اى جعفر! جعفر گفت: بله، خدا مرا فداى تو گرداند . امام فرمود: تو درباره حسين عليه السلام به زيبايى قصيده مى سرايى . جعفر گفت: بله؛ خدا مرا فداى شما گرداند . امام فرمود: بگو، آنگاه جعفر اشعارش را خواند . امام صادق عليه السلام و اطرافيانش گريه كردند، به نحوى كه اشك بر چهره آن حضرت جارى شد . سپس امام فرمود: اى جعفر! به خدا سوگند، ملائكه مقرب درگاه خداوند در اينجا حاضر شدند، آنها هم سخنان تو درباره حسين عليه السلام را مى شنيدند و همانند ما يا بيشتر از ما گريه كردند . جعفر گفت: آنگاه امام فرمود: هر كس درباره حسين عليه السلام مطلبى بگويد و گريه كند يا بگرياند، خداوند بهشت را بر او واجب مى كند و او را مى آمرزد .

* مجلس عزاى حسين، بارگاه حسين است . زيرا كه بارگاه حسين عليه السلام، مختص به بناى خاصى نيست، بلكه بارگاه او همان خضوع و خشوع است . بنابراين هر مجلس خضوعى، بويژه كه براى ذكر حسين عليه السلام باشد، بارگاه آن حضرت است . لذا يكى از عرفا گفته است: در هر سرزمينى قبر او ديده مى شود و كربلا در هر مكانى است كه ديده شود، پس در آن تأثير بارگاه حسين عليه السلام در اجابت دعا وجود دارد .

ص: 193

* مجلس حسين معراج گريه كننده است . چنين مجلسى محل نزول صلوات و رحمت خاص خداوند است و موجب بخشش گناهان و ارتقاى درجات است .

حتى اگر اين مسأله براى يك نفر از اهل مجلس كه به گريه مى اندازد، يا گريه مى كند يا تباكى مى كند، محقق شود، اميد سرايت آن را به ديگران هم داريم، از آنجا كه با اهل مجلس به يك نوع معامله مى شود .

* فرمود: اين نوع مجالس، مجالس شريفى است كه هيچ مجلسى مقدم تر، پرافتخارتر و عزيزتر، عظيم تر و اخص از آن وجود ندارد .

شده باشد . امام رضا عليه السلام فرمود: اى پسر شبيب اگر به خاطر چيزى گريان شدى، براى حسين بن على بن ابى طالب عليهم السلام گريه كن، چرا كه او را چون گوسفند سر بريدند و به همراهش 18 تن از اهل بيتش را كه در روى زمين مانندى ندارند، كشتند . در اين حديث آنجا كه حضرت، از امام به ذبح و از اهل بيتش به قتل تعبير كرده است نكته اى وجود دارد و آن نكته اين است كه آنها به واسطه زخمى شدن و وارد آمدن ضربات به شهادت رسيدند و پس از افتادن بر زمين به سبب زخم هايى كه برداشتند، جان سپردند . امام حسين عليه السلام نيز زخم هايى برداشت و بر زمين افتاد و همين زخم ها به اندازه اى كارى بود كه آن حضرت جانش را فدا كند، اما دشمن به اين مقدار بسنده نكرد، بلكه او را چون گوسفند سر بريد .

نموديم و براى تو عالى ترين درجات اهل ثواب بر مصيبت ها را مقرر نموديم .

مفهوم اين عبارت كه ممكن است در حد فضيلت . . . برسد به خاطر اين است كه هر كسى به اين طريق، به اين مقام و مرتبه عظيم نمى رسد، بلكه كسى به اين منزلت مى رسد كه حسين عليه السلام آنچنان برايش عزيز باشد كه براى ابراهيم عليه السلام عزيز بود .

علت وجود اين قيد آن است كه در همين روايت آمده است: بعد از آنكه ابراهيم عليه السلام آن آرزو را مطرح كرد، خداوند به او وحى نمود كه اى ابراهيم ! كدام مخلوق نزد تو محبوب تر است؟ گفت: اى خدا! مخلوقى محبوب تر براى من از حبيب محمد مصطفى صلى الله عليه وآله نيافريدى . خداوند وحى فرمود: اى ابراهيم ! او را بيشتر دوست دارى يا خودت را؟ عرض كرد: او را از خودم بيشتر دوست دارم .

خداوند فرمود: فرزند او را بيشتر دوست دارى يا فرزند خودت را؟ عرض كرد: فرزند او را . خداوند گفت: بريدن سر فرزند او به طور ظالمانه به دست دشمنانش قلب تو را بيشتر به درد مى آورد يا ذبح فرزندت به دست خودت در راه اطاعت از من؟ ابراهيم گفت: ذبح مظلومانه فرزند او به دست دشمنانش قلب مرا بيشتر به درد مى آورد . آنگاه خداوند واقعه كربلا را به او وحى نمود و ابراهيم به اين خاطر گريه و زارى كرد . بعد از آن كه ميزان عزيز بودن حسين عليه السلام در نزد ابراهيم مشخص شد خداوند به او وحى فرمود كه گريه و زارى تو بر حسين و قتل او را، فداى گريه و زارى تو بر فرزندت اسماعيل نمودم .

پس، اى كسانى كه حسين عليه السلام برايتان عزيزتر از فرزندانتان است و بريدن سر او دردآورتر ذبح عزيزترين فرزندانتان در راه خدا مى باشد!، بشارت باد شما را كه هر گاه براى حسين عليه السلام گريه و زارى مى كنيد، در هر نوبت، ثواب ذبح فرزندى در راه خدا را براى شما مى نويسند .

3 - گريه بر امام حسين عليه السلام از نظر اندك بودن، محدوديت ندارد، در حالى كه هر عملى حداقلى دارد كه بدون آن، عمل تحقق پيدا نمى كند و همچنين

ص: 196

گريه بر امام از نظر كثرت حدى براى ثوابش متصور نيست .

4 - اين از شگفتى هاست كه گريه بر حسين عليه السلام اگر صورت ظاهر پيدا نكند و تشبه به آن حاصل شود، ثواب آن نصيب شخص مى گردد . يعنى اگر گريه تحقق پيدا نكند و تباكى صورت گيرد، يعنى شخص حالت خود را شبيه كسى كند كه گريه مى نمايد و سرش را پائين اندازد و صداى گريه در آورد و علايم رقت و تأثر در او ظاهر شود، ثواب گريه براى او مقدر مى گردد؛ به اين معنا كه براى خدا تباكى كند، نه براى تظاهر به مردم؛ زيرا تباكى عملى است كه اخلاص شرط آن مى باشد .

5 - گريه بر حسين عليه السلام بر همه اقسام ايمان و اعمال نيكو، بنا به دلايل عديده اى، برترى دارد .

ب: مشاهده ملك الموت، بخصوص براى اهل معصيت، هول شديد و گرفتارى عظيم و وحشت انگيز است؛ اما گريه بر حسين عليه السلام موجب نجات از اين امر مى شود . امام صادق عليه السلام پس از آن فرمايش، به مسمع گفت: ملك الموت به تو مهربان تر از مادر مهربان به فرزندش است . آيا ديدن مادر مهربان وحشتناك است؟

ج: فرود آمدن در قبر، عذاب دردناك و مصيبت بزرگ و گرفتارى هولناكى است، به همين خاطر مستحب است كه ميت در سه مرحله به قبر منتقل شود تا ترسش ريخته شود؛ اما گريه بر حسين عليه السلام موجب نجات از اين گرفتارى است . در روايت هاى زيادى وارد شده است، سرورى كه خداوند آن را در قبر مؤ من وارد مى كند، از آن صورت نيكويى را خلق مى نمايد: تا قبل از شخص وارد قبر شود و شخص مؤ من را ملاقات كند و به او مى گويد: اى دوستدار خداوند! تو را بشارت به كرامت خداوند و رضوان او باد، و با او انس مى گيرد و به او اطمينان مى دهد تا وقتى كه حساب به پايان مى رسد . وقتى كه ما قلب پيامبر صلى الله عليه وآله، اميرالمؤ منين عليه السلام، قلب فاطمه زهرأ سلام الله عليها و قلب حسن مجتبى و سيدالشهدأ عليهماالسلام را با گريه بر حسين شاد كنيم، و به اين ترتيب آن بزرگواران را مسرور نماييم، آنها مى فرمايند كه آن كار صله و احسانى از طرف شما براى ما است . پس چگونه خواهد بود زيبايى صورت مثالى كه از سرور آنها خلق مى شود و چگونه خواهد بود جمال صورتى كه از صفات آنها خلق شده است و هنگام ورود به قبر با ما ملاقات مى كند و با ما انس مى گيرد!!

4 - باقى ماندن در قبر و برزخ عذابى دردناك و مصيبت بزرگ و گرفتارى هولناكى است . آيا فرمايش اميرالمؤ منين عليه السلام را كه به زبان حال اهل قبور است شنيده اى؟ آنها هر آن پيام مى دهند كه تنگى قبر براى ما سخت و دشوار است، . . . و اقامتمان در منازل وحشت طولانى گرديد . در حالى كه گريه بر حسين عليه السلام در اين باره سودمند است؛ در حالى كه درباره گريه كننده بر حسين آمده است كه اين

ص: 198

شخص به هنگام مرگ چنان شاد مى شود كه تا روز قيامت اين شادى در قلب او باقى مى ماند .

5 - خروج از قبر مصيبتى بزرگ و وحشتى عظيم و گرفتارى هولناكى است كه حضرت سجاد عليه السلام را به گريه واداشت . آن حضرت گريه مى كرد و مى فرمود: گريه من براى خارج شدنم از قبرم در حالى است كه عريان و ذليل هستم و بر پشت خود بارم را حمل مى كنم، يك بار به طرف راست و بار ديگر به سمت چپم مى نگرم و مى بينم كه خلايق هر يك به كارى غير از كار من مشغول هستند . در آن روز، چهره هايى فروزان و خندان و شادمان است و رخسارهايى غبارآلود است كه دود تاريكى آن را فراگرفته است . اما گريه بر حسين عليه السلام موجب عزت و پوشيده شدن گناهان و سبك شدن بارى است كه بر پشت انسان است . بنابراين اگر اين خوف و ترس وجود دارد كه در آن روز چهره غبارآلود باشد و بر آن غبار تيرگى و ذلت نشسته باشد، اما درباره گريه كننده بر حسين عليه السلام آمده است كه او در حالى از قبرش بيرون مى آيد كه شادى بر چهره دارد و ملائكه با او ملاقات مى كنند و به او بشارت مى دهند كه خداوند براى او چه چيزهايى را تدارك ديده است .

6 - زلزله قيامت قضيه بزرگى است كه همان مصيبت اين زلزله داراى مواطن و مواقفى است و حالت ها و سختى هايى دارد؛ و بر حسب حالت هايى كه در آن وجود دارد، داراى اسامى متعددى است . مثلا به اعتبار حالتى، قيامت و به اعتبار حالت هاى ديگر غاشيه، ساعت، زلزله، حاقه، قارعة، يوم الفصل، يوم الدين، يوم الفزع الاكبر، يوم العرض الاكبر، يوم الحساب، الطامة الكبرى، الصاخة، الواقعة، يوم الفرار، يوم البكأ، يوم التناد، يوم التغابن، يوم الازفة، يوم يكون الناس كالفراش المبثوث و يوم لا يسئل حميم حميما، ناميده شده است .

نجات يافتن از هر موطن و موقف اين زلزله، نياز به اعمال، صفات، احوال، اخلاق، مجاهدت هاى دشوار، بذل جان و اموال، شب زنده دارى ها، عبادت ها،

ص: 199

ترك راحتى ها و دورى جستن از دنيا دارد؛ اما گريه بر حسين عليه السلام به جاى همه اينها مى آيد، چرا كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله به فاطمه سلام الله عليها - وقتى از پدرش سؤ ال كرد كه چه كسى عزاى فرزندم حسين را برپا مى دارد - فرمود: وقتى روز قيامت برپا شود، هر كس بر مصيبت هاى حسين گريه كرده باشد، ما دست او را مى گيريم و وارد بهشت مى گردانيم .

رسول خدا صلى الله عليه وآله دست هر كس را بگيرد، القارعة او را در هم نمى كوبد و مصيبت عظيمى او را در بر نمى گيرد و هيچ يك از آن صفات بر او جارى نمى شود، بلكه خندان است و روز قيامت برايش روز گريه نيست . همچنين روز قيامت روز غم و اندوه او نيست، چون او راحت است . روز تغابن هم براى او نيست، چرا كه او در مجمع حسين عليه السلام است و حسين از حال او مى پرسد و اين حامى مهربان است كه احوال گريه كنندگان بر خود را جويا مى شود .

7 - موقع حسابرسى و خواندن نامه عمل، انسان هول عظيمى دارد؛ چرا كه امام متقيان و سرور صديقان، هنگام تصور چنين حالتى گريه مى كرد . آن حضرت نيمه هاى شب به بيابان مى رفت و به اين خاطر نوحه سر مى داد و مى گفت: آه از آن زمانى كه در نامه اعمالم گناهانى را مى بينم كه من آنها را فراموش كرده بودم، اما تو آنها را نوشته بودى، پس مى گويى بگيريد او را . واى بر حال اين گرفتار كه عشيره اش نمى تواند او را نجات دهد . آنگاه آن حضرت گريه مى كرد و مانند مار گزيده بر خود مى پيچيد تا اينكه غش مى كرد و مانند چوب خشك مى شد . اما گريه بر حسين عليه السلام به هنگام خواندن نامه اعمال و آن زمان كه پيام مى رسد كه نامه ات را بخوان، سودمند است . چرا كه گريه كنندگان بر آن حضرت، در سايه عرش به سخنان حسين عليه السلام گوش فرا مى دهند، در حالى كه باقى مردم در حال پس دادن حساب هستند .

8 - عبور از صراط وحشتناك است و حتما هم بايد از آن گذشت و از امور حتمى است كه خداوند آن را مقرر فرموده است، اما مردم به طور متفاوت از آن عبور

ص: 200

مى كنند، برخى چون برق مى گذرند، تعدادى مانند كودكان چهار دست و پا مى روند؛ تعدادى هنگام عبور از آن مانند ساس به داخل آتش مى افتند؛ و اين در حالى است كه پيامبر صلى الله عليه وآله ايستاده اند و به درگاه خداوند استغاثه مى كنند و مى گويند: اى خدا! تو خودت حفظ كن؛ اما آن طور كه در روايت هاى معتبر آمده است: پيامبر دست گريه كننده بر حسين عليه السلام را مى گيرد و او را از صراط عبور مى دهد .

9- بردن به سوى جهنم اعظم اهوال و شديدترين نوع مجازات است كه همان فزع اكبر باشد؛ اما گريه بر حسين عليه السلام اثراتى دارد كه اين عذاب را دفع مى كند .

10 - افتادن در آتش، از اعظم بليات است و عذابى است كه زمين و آسمان ها طاقت تحمل آن را ندارند، ولى گريه بر حسين عليه السلام موجب نجات از آن مى شود و آن طور كه در روايت آمده است قطره هايى از آن اشك، آتش جهنم را خاموش مى گرداند، و اين كنايه از آن است كه گريه كننده بر حسين عليه السلام - در صورتى كه مجازاتش وقوع در آتش جهنم باشد - از آن به واسطه اين گريه خارج مى شود .

نوع دوم؛ مربوط به پوشاندن گناهان و خطاهاست؛ در روايت ها آمده است كه يك قطره اشك چشم براى امام حسين عليه السلام خطاها و گناهان را - اگر چه به اندازه درياها و ستارگان باشد - مى پوشاند .

نوع سوم؛ مربوط به حسن حالت ها مى باشد؛ و حالتى نيكوتر از آن نيست كه دعاى پيامبر صلى الله عليه وآله و اميرالمؤ منين و زهرأ و حسن عليهم السلام شامل حال تو گردد؛ و اين امر با درخواست حسين عليه السلام از آن بزرگواران براى دعاى بر تو صورت مى پذيرد و اين حالت با گريه بر حسين عليه السلام حاصل مى شود .

نوع چهارم؛ مربوط به كسب ثواب و رسيدن به جنات است . در روايت آمده است كه اجر هر قطره اشكى كه براى حسين عليه السلام ريخته مى شود آن است كه

ص: 201

خداوند صاحب آن اشك را براى مدتى در بهشت جاى مى دهد . كه منظور از اين روايت دوام و جاودانگى گريه كننده در بهشت است .

نوع پنجم؛ مربوط به ارتقاى درجات است؛ و هيچ درجه اى عالى تر از درجه افضل مخلوقات صلى الله عليه وآله و اهل بيت ايشان، ائمه هدى عليهم السلام نيست . در حالى كه در روايت وارد شده است كه گريه كننده بر حسين عليه السلام درجاتى مانند آن بزرگواران دارد .

4 - چنين اشكى به خزانه داران بهشت داده مى شود تا آنها، آن را با آب حيوان كه در بهشت وجود دارد، در هم مى آميزند و در نتيجه هزار برابر به گوارايى افزوده مى شود .

5 - قدر و ارزش ثواب چنين اشكى را نمى توان سنجيد؛ هر چيزى ارزش مشخصى دارد، جز اجر و پاداش گريه بر حسين عليه السلام .

كرده است، آيا ممكن است خدايى كه خزائنش پايان ناپذير است و جود و كرم جز بر كثرت عطايش نيفزايد، به كسى كه جان، سر، و دست و تمام اعضا و جوارح، فرزند، عيال، راحتى و حيات خود را در راه او بذل كرده است، مانند آن را عطا نكند؟ ! علاوه بر اينها، آن حضرت، غمگين، تشنه لب و در امور مربوط به اهل و عيال و كودكانش متحير بود و زخم هاى شمشير و زخم زبان، نيزه و سنان، سرزنش و دشنام و سنگ هر لحظه هم بر ايشان مى باريد .

همچنين حكايت شده است كه معشوقه هشام، زنى به نام خالصه، تمام زيور و جواهرات خود را به شاعرى داد تا يك حرف از حروف الف بأ را در يك بيت شعر خود تغيير دهد و به اين ترتيب آن بيت شعر را از هجو او به مدح و ستايش او تبديل كند .

وقتى زنى تمام مايملك خود را كه برايش بسيار عزيز است، مى بخشد تا يك حرف از حروف الف بأ را به خاطر خود تغيير دهد، عطاى خالق آسمان ها و زمين و آنكه بخشنده ترين است، به كسى كه تمام وجودش را در راه او داده است، چگونه خواهد بود؟

پس اگر خداوند هر آنچه را كه قابل تصور است و مى توان به كسى بخشيد، به حسين عليه السلام عطا كرده باشد، جاى تعجب و شگفتى ندارد و نبايد منكر چنين عطايى از جانب خداوند شد؛ زيرا در غير اين صورت، به خداوند جواد و بخشنده نسبت بخل داده مى شود و آن طور كه سيد على حسينى در خواب ديده و مرحوم مجلسى و ديگران آن را نقل كرده اند، باعث شكستن دل زهراى بتول سلام الله عليها مى شود و همچنين موجب كاستن از قدر حسين عليه السلام و تقليل اجر آن حضرت مى گردد .

پس همه آن ثواب ها ناشى از اجر حسين عليه السلام است . بنابراين اگر به اين خاطر كه حسين عليه السلام از شهر و ديارش رانده شد، قلبت متأثر شد و اشك از ديده ات جارى گرديد، اجر و پاداش تو با آن ويژگى كه ذكر كرديم، به خاطر

ص: 204

اشك تو نيست تا آن را زيادى بپندارى، بلكه اجر و پاداشى است براى چگونگى رانده شدن و در به درى آن حضرت، به نحوى كه ايشان از هر نقطه اى بر روى زمين رانده و آواره شدند، تا جايى كه حتى دشمنانش اجازه نمى دادند كه سر بريده و پيكر بر زمين افتاده آن حضرت در جايى استقرار يابد .

بنابراين، آن اجر و پاداشى كه توصيف آن گفته شد، در اصل اجر و پاداش چنين حالتى براى آن حضرت است . آيا چنان اجرى نسبت به آن حضرت زياد است؟ !

و اگر به خاطر تشنگى حسين عليه السلام متأثر شدى و به اين خاطر اشك از ديدگانت جارى شد، اجر و پاداشى كه به تو داده مى شود، اجر جارى شدن اشك نيست، حتى تنها اجر و پاداشى كه به تو داده مى شود، اجر جارى شدن اشك نيست، حتى تنها اجر عطش آن حضرت نيست، بلكه اجر سوزش كبد آن حضرت و اجر زخمى شدن زبان ايشان است كه از شدت تشنگى از بس آن را دور دهانش چرخاند زخمى گرديد و همچنين اجر خشك شدن لبان آن حضرت و تيره و تار شدن آسمان در مقابل چشمانشان از شدت تشنگى مى باشد و بالاتر از اينها، اجر قلب سوخته آن حضرت به خاطر زخم زبانى است كه دشمن به ايشان زد و گفت به تو آب نمى دهيم تا وارد جهنم شوى و از حميم آن بياشامى .

و اگر به خاطر زخمى شدن اعضاى تو بدن آن حضرت متأثر شدى و اشك در چشمانت جمع شد، اجرى كه به تو داده مى شود، اجر تحمل زخم هاى وارده بر آن حضرت است كه زخمى بر روى زخم ديگر وارد مى شد . وقتى تصور شود بدنى كه 7 وجب طول آن است، چهار هزار تير، هفتاد و اندى ضربت شمشير و به همين تعداد ضربت نيزه بر او وارد شده است، به جاى اشك، از ديده خون جارى مى شود .

و اگر به خاطر نحوه شهادت آن حضرت متأثر شوى و اشك از چشمانت جارى شود، اجر و پاداش تو به خاطر اين كار، همان اجرى است كه به آن حضرت داده مى شود، آن هم اجر و پاداشى كه نه تنها به خاطر شهادت آن حضرت، بلكه به خاطر اينكه او را چون گوسفند سر بريدند . چه مصيبت بزرگى ! اين مصيبت در

ص: 205

آسمان ها و زمين ها چه بزرگ است !!

ص: 206

ص: 208

این عنوان درباره ویژگی های آن حضرت است که از عظیم ترین وسایل حسینی است و در چند باب بیان می شود

ديگرى است .

روايت ها هم آمده كه ثواب زيارت قبر آن حضرت معادل ثواب حج با رسول خدا صلى الله عليه وآله و حجى است كه قبول درگاه حق واقع شده و زاكيه است . در برخى از روايت ها نيز ثواب 50 حج با رسول خدا و در برخى ديگر ثواب صد حج در ركاب آن حضرت را ذكر كرده اند .

حتى بالاتر از اينها، به ميزان ثواب زيارت قبر آن حضرت تا آنجا افزوده اند كه باعث تعجب است و آن اين كه ثواب زيارت قبر آن حضرت مانند ثواب حجى است كه خود پيامبر خدا صلى الله عليه وآله به جا آورده باشند، نه اينكه انسان در ركاب او حج به جا آورده باشد، و نه يك حج پيامبر، بلكه بيشتر؛ كه اين مطلب در روايت عايشه آمده است و ما قبلا آن را ذكر كرديم . در آخر آن روايت آمده است كه پيامبر صلى الله عليه وآله فرمود: هر كس حسين را زيارت كند خداوند نود حج از حج هاى من با عمره هايش را براى او مقرر مى گرداند . و اين اختلاف در پاداش مربوط به اختلاف در مراتب و درجات زائران آن حضرت، بر حسب قدرت ايمان و درجات معرفت آنها به خداوند و به حق پيامبر و اهل بيت آن حضرت و مخصوصا به حق حسين عليه السلام و به مقدار يقين به فضيلت و خصايص آن حضرت است .

كه يكى از خصوصيات آن حضرت اين فرمايش پيامبر خداست كه من از حسينم كه از آن وجوهى منشعب مى شود و از جمله، اين مطلب كه شايد علت آنكه زيارت آن حضرت معادل حج پيامبر است اين باشد كه وقتى زائر، به شوق آن حضرت و به عشق او و پيامبر خدا صلى الله عليه وآله رو به سوى آن حضرت مى آورد، حج بيت حقيقى خدا را با قلبى متناسب با قلب پيامبر صلى الله عليه وآله در عشق به او، به جا مى آورد و به اين خاطر با او مرتبط مى شود .

و هنگامى كه زائر در كنار قبر آن حضرت حاضر مى شود و يا قلب خود را از سرزمينى دور متوجه او مى نمايد و به خاطر مصيبت هايى كه بر آن حضرت رفت، او را با قلبى شكسته زيارت مى كند، گويى با قلب پيامبر صلى الله عليه وآله، قصد آن حضرت را كرده است .

ص: 211

وقتى زائر آن حضرت اين مطلب را به خاطر آورد كه پيامبر خدا آنگاه كه در حال سجده بودند و حسين عليه السلام بر پشتشان سوار بود، مايل نبودند حتى با ملايمت و مهربانى او را بر زمين بگذارند، اما در عين حال تصور كند كه در كربلا چگونه بر زمين افتاد و چگونه ابن وهب زناكار او را با نيزه مورد اصابت قرار داد، آنگاه با سلام بر او قلبش را به او عطا كند و ببخشد، قصد او مانند قصد پيامبر صلى الله عليه وآله درباره حسين عليه السلام است؛ و از آنجا كه آن حضرت، بنابر فضيلتى، اعظم از بيت است، ثواب زيارت ايشان به نود حج - بسته به درجات ايمان و وقوف بر نود راز از اسرار مخصوص به پيامبر صلى الله عليه وآله - پيامبر مى رسد .

قرض نيكو وعده آن را داده است، به چه ميزان مى رسد؟

آمده است كه؛ اگر زائر حسين بداند كه چه شادى و سرورى را بر پيامبر خدا صلى الله عليه وآله، و اميرالمؤ منين و فاطمه و ائمه عليهم السلام و شهداى ما از اهل بيت وارد مى كند و به اين وسيله از دعاى آنها چه ثوابى در دنيا و آخرت به او باز مى گردد و چه چيزى در نزد خدا براى او ذخيره مى شود، بدون شك دوست دارد كه روح از جسدش پرواز كند . يعنى زائر به شوق رسيدن به آنچه كه خداوند از كرامت خود براى او مهيا كرده است، روح از بدنش جدا مى شود .

و از جمله شگفتى ها اين است كه با يك بار به زيارت حسين عليه السلام نايل شدن، ثواب زيارت هاى آن حضرت - بنا بر روايت صحيح از صفوان كه بعدا خواهد آمد - تا روز قيامت حاصل مى شود .

كرده است، به اندازه كوه احد به او حسنات مى بخشد و چند برابر آنچه هزينه كرده است براى او جايگزين مى كند و بلايى را كه مى بايست بر او نازل شود، از او باز مى گرداند . در روايت ابن سنان آمده است كه به ازاى هر درهم، براى او هزار، هزار و هزار - تا ده بار شمرد - واجب مى شود . سپس فرمود: و رضاى خداوند براى او بهتر است و همچنين دعاى محمد صلى الله عليه وآله و دعاى اميرالمؤ منين و دعاى ائمه عليهم السلام براى او بهتر است .

مى گذارد ثواب صد حج مقبول و صد عمره مبرور و صد غزوه در ركاب پيامبر مرسل، با دشمن ترين دشمنان او، براى او مقرر مى گرداند .

ديدار او مى آيم؛ و ممكن است ديدار آن حضرت در همان ابتداى موت باشد يا هنگامى كه در قبر گذاشته مى شود و يا در شب وحشت باشد .

پس اى كسانى كه در قبرها تنها و غريب هستيد و اى اهل تنهايى و وحشت، اى كسانى كه مى دانيد چون روح از بدنتان جدا شود، ديگر كسى رو در رو شما را ملاقات نمى كند، بلكه اگر به ديدارتان بيايند از شما فاصله مى گيرند، و اى كسانى كه مواجهه ميان شما و همه مردم قطع مى شود و ديگر آنها را نمى بينيد! اگر به زيارت حسين عليه السلام نايل شويد، آن حضرت در آن شرايط به سوى شما مى آيد و او را در مقابل خودتان مى بينيد و ايشان هم شما را مى بينند . بنابراين آيا احتمال مى دهى كه بعد از ملاقات آن حضرت و سلام ايشان به تو، ديگر ترس و وحشت و غمى برايت باقى بماند؟ به تعداد دفعاتى كه آن حضرت را زيارت مى كنى و به ميزان شوق و اشتياق تو به زيارت ايشان، آن حضرت هم به ملاقات تو مى آيد و در آن حالت تنهايى و وحشت، با تو مونس و همدم مى شود .

درجه او مى افزايند و شخص به مقامى مى رسد كه با رسول خدا صلى الله عليه وآله هم صحبت مى شود . حتى از حساب فارغ مى گردد و حاملان عرش با او مصافحه مى كنند و به او مى گويند هر چه مى خواهى درخواست كن . آنگاه ضارب او را براى پس دادن حساب مى آورند، از او هيچ سؤ الى نمى شود و چيزى براى او به حساب نمى آيد، او را مى گيرند و نزد ملكى مى برند و به او آبى از حميم و آبى از غسلين مى دهند و بر كوهى از آتش مى گذارند و به او مى گويند: بچش، اين همانم چيزى است كه خودت پيش فرستادى و اين شخص همان كسى است كه تو او را زدى، در حالى كه او وارد شونده بر خدا و پيامبرش بود . آنگاه شخص مضروب را به باب جهنم مى آورند و به او مى گويند: نگاه كن و ضارب خود را و آنچه بر سرش آمده، ببين، آيا دلت آرام و خنك شد، به خاطر تو او را قصاص كرديم . آنگاه مضروب مى گويد: حمد و سپاس خدايى را كه مرا در مورد فرزند فرزند رسول خدا يارى كرد .

اولين كسانى كه با او مصافحه مى كنند، پيامبر خدا صلى الله عليه وآله، اميرالمؤ منين عليه السلام و اوصيأ او صلوات الله عليهم مى باشند و به او بشارت مى دهند و مى گويند: ملازم ما باش و او را بر حوض مى نشانند و از آن مى نوشد و هر كس را كه دوست داشته باشد، سيراب مى كند .

به قصد زيارت قبر حسين عليه السلام از خانه اش خارج شود، هفتصد ملك از هر جهت او را مشايعت مى كنند، تا او را به مأوايش برسانند؛ و چون حسين عليه السلام را زيارت كند، منادى خطاب به او مى گويد تو آمرزيده شدى و كار و تلاش را از سر آغاز كن، سپس همراه او برمى گردند و او را تا منزلش همراهى مى كنند و چون به منزلش وارد شود مى گويند، تو را به خدا مى سپاريم، آنها همچنان تا روز وفاتش او را زيارت مى كنند و سپس هر روز قبر حسين عليه السلام را زيارت مى كنند و ثواب اين زيارت نصيب آن شخص زائر مى شود .

امام فرمود: از فلان منطقه هستى؟ جواب داد بله از همان جا هستم . امام پرسيد: فقط براى زيارت آمده اى و هيچ مقصود ديگرى نداشتى؟ گفت: هيچ مقصودى نداشتم جز اينكه در كنار قبرش نماز بخوانم و او را زيارت كنم و بر او سلام و درود بفرستم و نزد خانواده ام بازگردم . امام صادق عليه السلام به او فرمود: در زيارت او چه چيزى را ملاحظه مى كنى؟ گفت: بركت: در جان، خانواده، فرزند، اموال، معاش و برآورده شدن حوايج مان را ملاحظه مى كنم .

امام صادق عليه السلام فرمود: اى برادر يمنى ! دوست دارى فضلى از فضلش بر تو بيفزايم؟ گفت: بر من بيفزا اى فرزند رسول خدا! امام فرمود: زيارت ابا عبدالله عليه السلام معادل حج مقبولى است كه در ركاب پيامبر خدا به جا آورده شده باشد .

آن مرد از اين سخن تعجب كرد . امام فرمود: به خدا سوگند، بله معادل دو حج مبرور و مقبول با رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم است . آن مرد شگفت زده شد .

امام همچنان به تعداد افزود تا به سى حج رسيد و فرمود: برابر با سى حج مبرور مقبول در ركاب پيامبر خدا صلى الله عليه وآله است .

بيامرزد، به طول عمرش بيفزايد و به رزق و رويش گسترش دهد . اى صاحبان انديشه عبرت بگيريد!!

عظيم ترى نسبت به من بر تو دارد، نرفته اى، براى من سنگين تر بود از اينكه به خدا شك نكن . )

پرسيدم: چه كسى بر من حق عظيم ترى از شما دارد؟ حسين بن على عليهماالسلام . اگر به زيارت حسين عليه السلام نايل شدى، در كنار قبر ايشان دعا كن و رفع حاجت هايت را از خدا بخواه .

مطلب ديگر اينكه امام باقر عليه السلام به ديدار كسانى كه از زيارت قبر حسين عليه السلام باز مى گشتند، مى رفت . از حمران نقل شده است كه گفت: قبر حسين عليه السلام را زيارت كردم و چون بازگشتم ابوجعفر عليه السلام به پيش من آمد، عمربن على بن عبدالله بن على نيز همراه ايشان بود . ابوجعفر عليه السلام فرمود: بشارت باد بر تو اى حمران ! زيرا هر كس قبور شهداى آل محمد را به قصد قربت زيارت كند، تمام گناهانش آمرزيده مى شود و مانند روزى مى شود كه از مادر متولد شده است .

از جمله لطايف فضائل زيارت آن حضرت نيز اين است كه زائران آن حضرت هنگام ورود به بهشت داراى ويژگى خاصى هستند و مى بايست آنها چهل سال قبل از بهشت وارد آن شوند و همه چيز به زائر آن حضرت تبرك مى جويد و در نگاه به زائران آن حضرت اميد و آرزوى خير دارد .

از ديگر شگفتى هاى فضائل آن حضرت اين است كه تمام فضيلت هاى اين كار براى مردم بيان نشده است . در روايت صحيح وارد شده است كه اگر مردم مى دانستند زيارت حسين چه فضائلى دارد، از شوق ديدار جان مى دادند . و در روايت ديگرى است كه اگر مردم به فضيلت اين كار آگاه بودند از دورترين نقاط چهار دست و پا مى آمدند .

توضيح اين مطلب اين گونه است: تمام اعمال نجات بخش را خداوند مقرر فرموده است كه ظهور اثرشان داراى مقام خاصى از حالت هاى نشأت برزخى و محشرى باشد . و چون مانعى، از ظهور اثر در محل مقرر جلوگيرى كند، بناچار اثر به طور كلى باطل مى شود و در مرتبه و مقام ديگرى در مواطن احتياج ظاهر نمى شود، اما اثر زيارت امام حسين عليه السلام باطل نمى شود و هر گاه گناهان مانع از تأثير آن در محلى گردد، در محلى ديگر ظاهر مى شود و اين معنا از زمان احتضار تا بعد از انقضاى روز قيامت و قرار گرفتن هر يك از آمرزيده شدگان يا معذبان در جاى خودشان، ادامه دارد .

مجموعه روايات مربوط به فضيلت زيارت آن حضرت، دال بر اين مطلب است .

همچنين در روايتى از امام حسين عليه السلام به اين مطلب اشاره شده است كه بعدا آن را خواهيم آورد . كما اينكه جابر بن عبدالله انصارى هنگامى كه عازم زيارت ابا عبدالله عليه السلام در روز اربعين شد و آن حضرت را به شيوه خاصى زيارت كرد، اين مطلب را بيان كرده است و بعد در فضيلت آن مطالبى گفته است از جمله اينكه: اگر پاى دوستدار و زائر آن حضرت به خاطر گناهانى در موقعيتى بلغزد، براى او قدم ديگرى در مقام ديگرى ثابت مى شود .

بنابراين مى توان گفت: - بنا به دلايلى كه ذكر شد - بر زيارت زائر حسين عليه السلام آثار و فضائل ثابتى مترتب مى شود، كه در نتيجه شخص زائر روزى كه از مادر متولد شده، از دنيا مى رود و به واسطه آن به عالى ترين درجات در اعلى علييين مى رسد و يا از كروبيان مى شود و اگر كثرت گناهان مانع از دستيابى به اين مراتب و درجات بشود و زائر گناهكار از دنيا برود، اين اميدوارى هست كه به واسطه زيارت حسين عليه السلام، هنگام مرگ و در همان حيات برزخى اش امر او اصلاح گردد، و اگر اين كار به دليلى و به خاطر عظمت گناهان زائر به تأخير افتد، اميد آن داريم كه حسين عليه السلام در دوران برزخ شخص زائر، به ملاقات او برود، و تأخير و تعجيل در دوران برزخ، بر حسب آنچه در قابليت ها و موانع مقرر گرديده،

ص: 226

مى باشد .

و اگر قابليت اين كار را در دوران برزخ نداشته باشد و موانع مقرر شديد باشد و شخص زائر در تمام دوران برزخش معذب واقع شود، وقتى مردم محشور مى شوند و پيامبر صلى الله عليه وآله به همراه جبرئيل عليه السلام بيايند و بر چهره اهل محشر با دقت بنگرند تا زائران حسين عليه السلام را انتخاب نمايند - زائران امام با نشانى از نور كه بر پيشانى دارند و نوشته شده اين زائر قبر بهترين شهدا است، شناسايى مى شوند - هر كس چنين نورى بر چهره دارد، دست او را بگيرند و او را از سختى هاى قيامت و عذاب آن نجات دهند . و اگر در شخص چنين قابليتى هم نبود و ظلمت گناهان، آن نشان از نور و نوشته را از پيشانى محو كرده باشد و در ميان اهل محشر مبتلا باقى بماند، اميد به نجات او، از راه ديگرى وجود دارد و آن اين است كه در روز قيامت خطاب مى آيد كه شيعه آل محمد در كجاست؟ آنگاه گردن هايى از ميان مردم كشيده مى شود كه جز خدا آنها را شمارش نمى كند . سپس ندا مى آيد زائران قبر حسين بن على كجا هستند؟ در آن هنگام مردمى بپا مى خيزند، آنگاه به آنها گفته مى شود، دست كسانى را كه دوست داريد بگيريد و وارد بهشت بشويد .

شخص زائر دست هر كس را كه دوست دارد، مى گيرد، تا جايى كه كسى به او مى گويد، من روزى براى تو، فلان كار را كردم، كه دست او را هم بدون هيچ مانعى مى گيرد .

اگر حتى در تو چنين قابليتى هم نبود و تو شايستگى آن را نداشتى كه دستت را بگيرند، اميد آنكه از طريق ديگرى نجات پيدا كنى وجود دارد و آن هنگامى است كه نداى خاص ديگرى مى آيد . در حديث معتبر از امام صادق عليه السلام آمده است كه فرمود: چون روز قيامت شود، منادى ندا دهد كه زائران حسين بن على كجا هستند؟ آنگاه گردن هايى از ميان مردم كشيده مى شود كه جز خداوند آنها را شمارش نمى كند، سپس از آنها مى پرسند، شما از زيارت قبر حسين چه قصد و چه منظورى داشتيد؟ در جواب مى گويند: اى خدا! اين كار را به خاطر عشق به پيامبر

ص: 227

خدا و على و فاطمه عليهم السلام از امام حسين عليه السلام به خاطر اعمالى كه درباره ايشان مرتكب شدند، انجام داديم . به آنها گفته مى شود: محمد و على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام اينجا هستند، به آنها ملحق شويد، شما در درجاتشان با آنها هستيد، به زير لواى رسول خدا صلى الله عليه وآله درآييد . اين پرچم در دست حضرت على عليه السلام مى باشد و زائران از هر طرف در زير آن قرار مى گيرند .

اى گناهكاران ! اگر از زائران حسين عليه السلام هستيد و اين شايستگى را از دست داده ايد كه پيامبر صلى الله عليه وآله و جبرئيل عليه السلام به سوى شما بيايند و دست شما را بگيرند و از شدايد و سختى ها نجات دهند، و اگر كسى دست شما را نگرفت تا وارد بهشت بشويد و حتى اگر قابليت اين را نداشتيد كه به اين پيام پاسخ دهيد و برخيزيد و به زير پرچم درآييد، باز هم از آثار زيارت حسين عليه السلام و توسل به آن حضرت نااميد نشويد و منتظر نجات و رهايى در حالت ديگرى باشيد كه در محشر واقع مى شود، كه همان حالت رجاى عظيم مى باشد .

بيان مطلب چنين است: حضرت فاطمه سلام الله عليها نسبت به محبانش در محشر كيفيت خاصى دارند و براى ايشان لباس مخصوصى است به نام حلة الكرامة كه با آب حيوان آميخته شده و بر روى آن، هزار لباس از لباس هاى بهشتى است و بر روى آن با خط سبز نوشته شده است . همچنين قبه اى از نور الهى بر بالاى سر دارند كه ظاهرش از باطنش و باطنش از ظاهرش پيداست و تاجى از نور دارند كه 70 ركن است و هر ركنى مزين به در و ياقوت است و مانند ستاره درخشان نورافشانى مى كند و هنگام ورود به محشر، سوار بر شترى از شترهاى بهشتى است كه آن شتر از هر جهت مزين شده و جبرئيل عليه السلام آن را مى راند و با صداى بلند خطاب مى كند: نگاه هاى خود را بركشيد تا فاطمه دختر پيامبر بگذرد . استقبال كنندگان آن حضرت نيز داراى ويژگى خاصى هستند و از بهشت مى باشند . در روايت است كه دوازده هزار حورى كه قبل از آن از كسى استقبال نكرده اند، به استقبال حضرت

ص: 228

فاطمه مى آيند . هر يك از اين حوريان مشعلى از نور به دست دارند و تاجى از جواهر به سر . سپس مريم دختر عمران به همره هفتادهزار حورى از ايشان استقبال مى كند . بعد مادرش خديجه سلام الله عليها در ميان هفتاد هزار فرشته كه هر يك در دست خود پرچم هايى دارند كه بر روى آنها الله اكبر نوشته شده، از ايشان استقبال مى كند . بعد نوبت به حوا و آسيه مى رسد كه با هفتاد هزار فرشته به استقبال مى آيند .

محل جلوس آن حضرت نيز ويژگى خاصى دارد؛ منبرى از نور براى ايشان برپا مى شود كه هفتاد پله دارد، و در ميان پله ها ملائكه به صف ايستاده اند؛ و در روايت هاى بسيار آمده است كه با خود لباسى آغشته به خون دارند، و در برخى زا روايات آمده كه با خود پيراهن حسين عليه السلام را كه آغشته به خون اوست، دارند .

نحوه دادخواهى آن حضرت نيز به شيوه خاصى است . آن حضرت در وسط زمين محشر مى گويد: اى خدا! حسن و حسين را به من بنمايان ! حسين عليه السلام در حالى كه ايستاده و سر در بدن ندارد و از رگ هايشان خون جارى است براى ايشان نمايان مى شود، چون حسين عليه السلام را اين گونه مى بيند فريادى مى كشد و از روى شتر به زمين مى افتد . پيامبر خدا صلى الله عليه وآله هنگام بيان اين مطلب فرمود: من نيز به خاطر فاطمه فرياد مى زنم و ملائكه نيز به همان خاطر فرياد مى زنند . در برخى از روايات است كه حسين عليه السلام در حالى كه سر خود را در دست دارد، مى آيد و چون فاطمه عليهاالسلام او را مى بيند، چنان فريادى مى زند كه تمام ملائكه مقرب و پيامبران مرسل و مؤ منان گريه مى كنند . سپس فاطمه عليهاالسلام شروع به دادخواهى مى كند و پيراهن حسين عليه السلام را روى دست مى گيرد و مى گويد: خدايا! اين پيراهن فرزندم حسين است .

چنين خصوصيتى از خصايص حسين عليه السلام است؛ چرا كه روز قيامت، روز جزاى اعمال مى باشد، امام حسين عليه السلام به تنهايى مى ايستد در حالى كه

ص: 229

سر در بدن ندارد و از رگ هايش خون مى ريزد، همان طور كه در دنيا واقع شد؛ و اين صحنه قلب زهرأ سلام الله عليها را مى سوزاند و پيراهن را به عنوان دليل و حجت قرار مى دهد، يا به خاطر اينكه آثار پارگى به وسيله شمشيرها، نيزه ها و تيرها در آن وجود دارد و يا به آن خاطر كه آن را از بدن مبارك حسين عليه السلام به غارت بردند؛ كه اين كار فجيع تر از زخم هاست . در آن هنگام خداوند از قاتلان حسين عليه السلام و فرزندان آنها و فرزندان فرزندان آنها كه نسبت به اعمال پدرانشان راضى بوده اند، انتقام مى گيرد . سپس شعله سياهى از جهنم زبانه مى كشد و آنها را مى بلعد، آن طور كه پرنده، دانه را مى چيند و گرفتار عذابى مى شوند كه در جهنم براى آنها تدارك ديده شده است . آنگاه حضرت فاطمه شفاعتشان داراى ويژگى خاصى است - كه ما اين حديث را به همين منظور ذكر كرديم و اينجاى مطلب منظور ماست كه - خطاب به ايشان گفته مى شود: يا فاطمه ! حاجت خود را بخواه .

مى گويد: خداى من ! شيعيان مرا درياب . خداوند مى فرمايد: آنها را آمرزيدم .

حضرت فاطمه مى گويد: اى خدا! شيعيان فرزندم را هم درياب . خداوند مى فرمايد: آنها را هم آمرزيدم . حضرت زهرأ عرض مى كند: شيعيان شيعيان مرا هم درياب . از جانب خدا خطاب مى رسد: حركت كن، هر كس به تو متوسل شود، با تو است .

حضرت به راه مى افتد و همه آنها بر مى خيزند و به همراه ايشان حركت مى كنند .

پس اى كسانى كه قبر فرزند فاطمه سلام الله عليها را زيارت كرده ايد و آن حضرت را با گريه بر فرزندش كمك و يارى نموده ايد! اگر اين شايستگى را نيافتيد كه پيامبر دست شما را بگيرد و نجات دهد و يا هنگامى كه منادى ندا مى دهد، نتوانستيد برخيزيد، بدانيد كه در چنين حالتى و هنگام شفاعت فاطمه، در عذاب و سختى ها باقى نمى مانيد، زيرا آنگاه كه فاطمه خطاب به خدا مى گويد شيعيان مرا درياب، شامل حال شما مى شود و اگر اين خطاب شامل حال شما نشود، آنگاه كه از خدا مى خواهد شيعيان شيعيان او را هم بيامرزد، شامل شما خواهد شد . مگر نه اين است كه تو حداقل يكى از شيعيان آن حضرت را دوست دارى . حتى اگر اين حالت

ص: 230

هم شامل تو نشود؛ اين فرمايش حضرت حق به فاطمه سلام الله عليها كه هر كس به تو متوسل شود، با تو است، شامل حالت خواهد شد . و چه توسلى محكمتر از زيارت فرزندش حسين عليه السلام و گريه بر آن حضرت؛ چرا كه حضرت زهرأ سلام الله عليها به آنچه كه به حسين تعلق دارد، اهتمام دارند .

بنابراين من گمان ندارم، بعد از آنكه حضرت فاطمه به طرف بهشت حركت مى كند، تو در سرزمين قيامت باقى بمانى و به همراه ايشان به راه نيفتى، در حالى كه حسين عليه السلام را زيارت كرده باشى . با اين وجود اگر به خاطر شدت تأثير گناهانت، مى ترسى كه حتى نسبت به اين حالت هم دچار يأس و نااميدى شوى و بعد از آن در محشر معذب و گرفتار باقى بمانى، و هيچ راهى نيست جز اينكه تو را به جهنم ببرند، اگر دچار چنان عذابى شدى، باز هم نااميد نشو، زيرا حسين عليه السلام به ديدار تو خواهد آمد . كه اين وضعيت آخرين اوقات ملاقات آن حضرت از كسانى است كه او را زيارت كرده باشند؛ زيرا از آن حضرت روايت شده است كه فرمود: هر كس مرا زيارت كند؛ بعد از وفاتش او را زيارت مى كنم و اگر او را در آتش بيابم، او را بيرون مى آورم . چنين حالتى، آخرين حالت رهايى براى پست ترين زائر آن حضرت و گناه كارترين آنها است .

* نشانه عشق و علاقه به حسين عليه السلام اين است كه شخص، زوار آن حضرت باشد، يعنى او را بسيار زيارت كند .

* زائر حسين عليه السلام از جمله كسانى است كه خداوند در فوق عرش با آنها سخن مى گويد .

* در ده روايت آمده است كه نام او را در عليين مى نويسند .

* زائر حسين عليه السلام در بهشت، در جوار پيامبر صلى الله عليه وآله و اهل بيت او عليهم السلام قرار مى گيرد، بر سر سفره آنها مى نشيند و از خوان نعمت آنها برخوردار است .

* اگر شقى باشد، نام او در زمره انسان هاى سعيد و خوشبخت مى نويسند .

* از كروبيان و سادات ملائكه به حساب مى آيد .

* زائر حسين، مساعد و يار و ياور زهرأ سلام الله عليها است، زيرا آن حضرت هر روز حسين عليه السلام را زيارت مى كند .

* سيما، گونه، چشم و قلب زائر حسين عليه السلام مورد دعاى امام صادق عليه السلام است . آن حضرت در حال سجده با چشم گريان دعا مى فرمود و به درگاه خدا عرض مى كرد: خدايا! بر آن چهره هايى كه بر قبر ابى عبدالله نهاده شده رحم كن، و بر آن چشم هايى كه اشك آنها جارى است رحم كن؛ و بر آن دل هايى كه بى تابى كردند و سوختند رحمت بفرست و بر آن ناله هايى كه به خاطر ما بود، رحم كن .

* زائر حسين عليه السلام، امانت امام صادق عليه السلام نزد خداوند است؛ زيرا آن حضرت بارها مى گفت: خدايا! من اين بدن ها را نزد تو به امانت مى سپارم تا اينكه بر حوض هنگام تشنگى آنها را باز پس دهى .

* آن طور كه در روايات آمده، زائر حسين عليه السلام، زائر خدا و پيامبر خدا است .

* در روز قيامت هر كس در هر مقام و مرتبه اى كه باشد - به خاطر لطف و كرامت

ص: 232

ويژه اى كه به زائران حسين عليه السلام مى شود - آرزو مى كند كه اى كاش او هم از زائران حسين عليه السلام بود .

آسمان را مأمور مى كند تا به او درود صلوات بفرستند تا به قبر حسين عليه السلام برسد . اى مفضل ! چون بر سر قبر حسين بن على عليهماالسلام آمدى، نزديك در بايست و اين جملات را بگو كه هر كلمه آن بهره و نصيبى از رحمت خدا به تو مى رسد . اين كلمات چنين است: السلام عليك يا وارث آدم صفوة الله، السلام عليك يا وارث نوح نبى الله، السلام عليك يا وارث ابراهيم خليل الله، اسلام عليك يا وارث موسى كليم الله، السلام عليك يا وارث عيسى روح الله، السلام عليك يا وارث محمد حبيب الله صلى الله عليه و آله، السلام عليك يا وارث وصى رسول الله، السلام عليك ايها الشهيد الصديق، السلام عليك ايها الوصى البار التقى، السلام عليك و على الارواح التى حلت بفنائك و اناخت برحلك، السلام على الملائكه المحدقين بك، اشهد انك قداقمت الصلوة و اتيت الزكوة و امرت بالمعروف و نهيت عن المنكر و عبدت الله مخلصا حتى اتيك اليقين . السلام عليك و رحمة الله و بركاته

سپس حركت كن، كه ثواب هر قدمى كه بر مى دارى و مى گذارى، مانند ثواب كسى است كه در راه خدا به خون خودش آغشته شده است؛ سپس قبر مبارك را با دست لمس كن و بگو السلام عليك يا حجة الله فى سمائه و ارضه، بعد، نماز به جا آور، كه ثواب هر ركعت آن مانند ثواب كسى است كه هزار حج و عمره به جا آورده و هزار بنده آزاد كرده و هزار بار در ركاب پيامبر مرسلى، در راه خدا جهاد كرده باشد .

و چون از كنار قبر حسين عليه السلام بازگشتى، منادى پيامى به تو مى دهد كه اگر سخن را مى شنيدى تمام عمرت را در كنار قبر حسين عليه السلام مى ماندى او مى گويد: خوشا به حالت اى بنده ! بهره مند شدى و نجات يافتى، تمام گناهان تو آمرزيده شد؛ پس كار و تلاش را از سر آغاز كن . و اگر اين شخص در همان سال از دنيا برود، خداوند متولى قبض روح او است و تا زمانى كه به خانه اش برسد، ملائكه پيشاپيش او حركت مى كنند و برايش طلب استغفار مى نمايند و بر او درود و

ص: 234

صلوات مى فرستند . آنگاه ملائكه مى گويند: اى خدا! اين بنده توست، او به زيارت فرزند دختر پيامبرت آمده و اينك به خانه اش بازگشته است، ما به كجا برويم؟ از جانب خدا ندا مى رسد: اى ملائكه من ! بر در خانه بنده من بايستيد . اين فرشتگان همچنان بر در خانه او هستند تا روزى كه اين شخص از دنيا برود و چون وفات يابد، در مراسم تشييع جنازه، غسل و كفن و نماز بر او حاضر مى شوند و مى گويند: خدايا! به ما مأموريت دادى بر در خانه بنده ات بايستيم، اينك او از دنيا رفته است، ما به كجا برويم؟ به آنها ندا مى رسد: اى ملائكه من ! بر سر قبر بنده من بايستيد و مرا تسبيح و تقديس كنيد و تا روز قيامت اين كار را جزء حسنات او بنويسيد .

ب: صفت خاص

بنا به مقتضاى اخبار، آن صفت خاصى كه براى زائر قبر حسين عليه السلام حاصل مى شود و شايسته است كه به طور مستقل مورد اشاره قرار گيرد، اين است كه هر كس حسين عليه السلام را زيارت كند، خداوند را در عرش زيارت كرده است .

اين مطلب كنايه از نهايت قرب به خداوند و ارتقاى درجه كمال است . بالاتر از اين، صفت ديگرى وجود دارد و آن اين است كه شخص زائر به واسطه زيارت قبر حسين عليه السلام، زيارت پروردگار را درك مى كند .

اين موضوع كنايه از آن است كه شخص، مورد افاضه خاص از رحمت خدا واقع مى شود . پس هر كس آن را درك كند، امكان ندارد از آن محروم گردد و تصور نمى رود كه بهره اى از آن نصيبش نشود .

چون اين دو صفت با هم فراهم آيند، شخص زائر آنچنان مشمول رحمت الهى قرار مى گيرد كه بيش از آن امكان ندارد .

در روايت ديگرى آمده است كه هر كس مى خواهد روز قيامت به خدا بنگرد، قبر امام حسين عليه السلام را زياد زيارت كند .

اينها ثلث عبارات زيارت خدا و زيارت با خدا و نظر به خدا است و منظور، نهايت درجات قرب و ترقى است كه براى مخلوق قابل تصور است؛ به همين

ص: 235

خاطر اين صفت در باب مستقلى آورده شد، چرا كه با تمام قضايا برابرى مى كند و بر آنها برترى دارد .

مى شوم و تا زمانى كه بر مى گردم از سلطان، بدخواهان و ارباب مصلحت، مى ترسم .

امام فرمود، اى پسر بكير! آيا دوست ندارى كه خداوند تو را درباره ما ترسان ببيند؟ آيا نمى دانى كسى كه به خاطر ما بترسد، خداوند او را در سايه عرش خود قرار مى دهد و با حسين عليه السلام در زير عرش هم سخن مى شود و خداوند او را در اضطراب و پريشانى هاى روز قيامت كه مردم در اضطراب و پريشانى هستند، در امان نگه مى دارد و اگر مضطرب و پريشان شود، ملائكه به او قوت قلب بدهند و با بشارت بر او قلبش را تسكين دهند .

امثال آنها بوده است؛ در صورتى كه اگر آنها به ديدار قبر عزيزان خودشان مى رفتند، چنان چيزهايى با خود نمى بردند .

در روايت ديگرى آمده است كه حضرت به آنها فرمود: آيا براى اين سفر توشه بر مى داريد؟ گفتند: بله، فرمود: اگر بر سر قبر پدران و مادران خودتان مى رفتيد، اين كار را نمى كرديد . پرسيديم: در اين سفر چه بخوريم: فرمود: نان و شير .

در كتاب الكامل با اسناد معتبر از مفضل روايت شده كه گفت: امام صادق عليه السلام فرمود: گاهى زيارت شما بهتر از اين است كه زيارت نكنيد و گاهى زيارت نكردن شما بهتر از اين است كه زيارت كنيد . مفضل مى گويد: گفتم: پشتم شكست . فرمود: به خدا سوگند برخى از شما با حالتى اندوهگين و غصه دار به سر قبر پدرانشان مى روند، اما براى زيارت حسين عليه السلام با سفره مى آيند؛ هرگز قابل قبول نيست، مگر اينكه با حالتى پريشان و خاك آلود به زيارت او بيايند .

از جمله آداب زيارت آن حضرت، مواردى است كه در نحوه زيارت جابر از قبر آن حضرت آمده است . اين مطلب در باب كيفيت زيارت حسين عليه السلام در روز اربعين خواهد آمد . يكى ديگر از مهمترين آداب زيارت، غسل كردن با آب فرات است .

شما هزار حج بگذارد، اما به زيارت قبر حسين عليه السلام نرود، حقى از حقوق رسول خدا صلى الله عليه وآله را ترك كرده است .

ج: در روايت محمدبن مسلم از ابوجعفر عليه السلام آمده است كه آن حضرت فرمود: كسى از شيعه ما كه به زيارت قبر حسين عليه السلام نيايد، ايمان و دينش فاسد شده است

د: روايات ديگرى آمده است كه ترك زيارت حسين عليه السلام، جفاى بر اوست . از جمله، از اميرالمؤ منين عليه السلام روايت شده كه فرمود: پدرم حسين شود، او در پشت كوفه كشته مى شود . گويى مى بينم وحوش گردن هاى خود را بر پيكر او دراز كرده و تا صبح برايش مرثيه سرايى مى كنند؛ وقتى چنين است، از جفاى بر حسين بپرهيزيد .

ه: ابن ميمون روايت كرده است كه امام صادق عليه السلام به من فرمود: به من خبر رسيده كه برخى از شيعيان ما، يك سال، دو سال و بيش از اين، از عمرشان مى گذرد، اما به زيارت حسين بن على بن ابى طالب عليهماالسلام نمى روند . عرض كردم: جانم به فدايت ! من افراد زيادى را با اين ويژگى نمى شناسم . فرمود: به خدا سوگند خطا كردند و ثواب خدا را ضايع كردند و از جوار محمد صلى الله عليه وآله دور شدند . پرسيدم: اگر كسى سالى يك بار به زيارت برود، كافى است؟ فرمود: بله، خروج او فى نفسه، نزد پروردگارش اجرى عظيم دارد و براى او خير است .

وارد شده است كه اين عنوان ها بر كسى كه قادر و دور است و سه سال زيارت آن حضرت را ترك كند، صادق مى باشد .

و: در روايت هاى فراوان آمده است كه اين كار، عمر را كوتاه مى كند . در روايات ديگرى آمده كه از آثار ترك زيارت آن حضرت، كم شدن يك سال از عمر است و در آن تخلفى نيست .

ح: بنابر روايتى، تارك زيارت آن حضرت، اگر وارد بهشت شود، مقامش پايين تر از هر مؤ من اهل بهشتى است و از جوار محمد صلى الله عليه وآله به دور مى باشد .

ص: 239

ط: تارك زيارت امام حسين عليه السلام از اهل آتش است و خوار و سبك مى شود . برخى به دليل همين اخبار وارده، معتقدند كه زيارت امام حسين عليه السلام بر كسى كه قادر باشد، يك بار در طول عمر واجب است .

ى: تارك زيارت امام حسين عليه السلام، پيرو ائمه نيست، چنانچه در روايتى صريحا به اين مطلب اشاره شده است .

اگر كسى نزديك باشد و آن حضرت را بيش از يك ماه ترك كند، خود حسين عليه السلام او را جفا كار ناميده است . اين مطلب در روايتى آمده كه عقبه آن را نقل كرده است .

3 - در هر سال دو بار؛ از امام صادق عليه السلام نقل است كه شايسته است اغنيأ در سال دو بار به زيارت حسين عليه السلام بيايند . در روايت ديگرى فرموده اند سه بار به زيارت بيايند .

4 - در هر سال سه مرتبه؛ اين كار علاوه بر خواص اصل زيارت، زائر را از فقر ايمن مى دارد .

5 - هر سال يك بار؛ اين معنا در پانزده حديث آمده است كه اين كار بر فقير قادر به زيارت حسين عليه السلام، حق است و اگر يك سال زيارت آن حضرت را ترك كند، اين امر اولين جفا بر حسين عليه السلام است .

6 - هر سه سال يك بار براى كسانى كه دور هستند و اگر از سه سال تجاوز كند در زمره كسانى مى شود كه از رسول خدا صلى الله عليه وآله نافرمانى كرده اند .

7 - بنابر آنچه در روايات آمده، در هر عيدى؛ كه شامل عيد نوروز، مبعث، مولود، غدير و ديگر اعياد مى شود .

8 - روزهاى مخصوص هر ماه؛ در اينجا هر ماه را به طور جداگانه ذكر مى كنيم . هر يك از اين روزها داراى فضايل زيادى هستند، اما به ذكر ويژگى يك فضيلت مخصوص به آن اكتفا مى كنيم:

* در ماه رجب، چهار يا پنج روز اول و شب نيمه آن ماه و روز آن؛ ويژگى فضيلت اين زيارت، علاوه بر اينكه گناهان را محو مى كند، زائر مانند روزى مى شود كه از مادر متولد شده است . و زيارت اول ماه رجب حتما موجب مغفرت مى شود؛ خداوند اين امر را بر خود واجب كرده است .

* در ماه شعبان؛ روز سوم اين ماه و شب نيمه شعبان و روز آن؛ عمده فضيلت اين زيارت ها، مشرف شدن به مصافحه با 124 هزار پيامبر از جمله پيامبران

ص: 241

اولوالعزم است . و اگر كسى سه سال پى در پى آن حضرت را در نيمه شعبان زيارت كند، اين كار علاوه بر ثواب اصلى آن، در رفع گناهان تأثير خاصى دارد و از جمله خواص آن اين است كه در اول شعبان منادى براى او، نداى مغفرت سر مى دهد .

* در ماه مبارك رمضان، به خاطر ويژگى خاص آن؛ در روايت از ابن الفضل

آمده كه گفته است: شنيدم جعفر بن محمد عليهاالسلام فرمود: هر كس قبر حسين عليه السلام را زيارت كند و در راه از دنيا برود، كسى متعرض او نمى شود و مورد محاسبه قرار نمى گيرد و به او گفته مى شود، آسوده خاطر وارد بهشت شو .

مورد ديگر، شب هاى اول نيمه، و آخر اين ماه است، چنانچه در روايت معتبر از امام صادق عليه السلام آمده است . شش وقت مخصوص ديگر، سه شب قدر و روزهاى آن است . در روايت هاى متعدد آمده است كه خداوند هر كس را كه به زيارت قبر حسين آمده است، مورد رحمت و غفران خودش قرار دهد .

* در ماه شوال؛ خداوند هر كس را كه در ماه شوال، در شب عيد و روز آن، به زيارت قبر حسين عليه السلام بيايد، مى آمرزد . ويژگى فضيلت زيارت اين ماه آن است كه موجب مغفرت گناهانى مى شود كه پيش از اين از او سر زده و بعد از آن از او سر مى زند .

* در ماه ذى الحجة؛ در اين ماه هشت يا ده اوقات مخصوص زيارت وجود دارد: شب عرفه و روز آن، شب اضحى و روز آن، ايام تشريق، روز نزول سوره هل اتى روز مباهله و عيد غدير - بنابر ويژگى عيد بودن آن - فضيلت زيارت روز عرفه اين است كه خداوند او را صديق و كروبى مى نامد و اصل زيارت معادل هزار حج با حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف و هزار هزار عمره با رسول خدا و آزاد كردن هزار هزار بنده در راه خدا و بار هزار هزار اسب در راه خدا است، بعد از آنكه غسل كرد و عازم شد، خداوند براى او به هر قدمى كه بر مى دارد، ثواب به جا آوردن يك حج با مناسك آن را مى نويسد . در بعضى از روايت ها آمده كه به ازاى هر قدمى ثواب

ص: 242

صد حج براى او نوشته مى شود .

ويژگى زيارت عيد قربان اين است كه خداوند او را از شر آن سال در دنيا حفظ مى كند و تمام گناهان او را مى آمرزد .

* در ماه محرم؛ شب عاشورا و روز آن، هيچ بعيد نيست كه روز سيزدهم اين ماه نيز ايام مخصوص زيارت آن حضرت باشد؛ زيرا امام حسين در اين روز دفن شدند . فضيلت زيارت شب عاشورا و بيتوته نمودن نزد آن حضرت، اين است كه شخص زائر در زمره شهدا قرار مى گيرد، و كسى كه در كنار قبر آن حضرت در آن شب ديگران را سيراب كند، مانند كسى است كه به سپاهيان حسين عليه السلام در روز عاشورا آب داده باشد .

* در ماه صفر؛ روز بيستم اين ماه كه به اربعين معروف است؛ ويژگى فضيلت زيارت امام حسين عليه السلام در اين روز آن است كه اين كار از نشانه هاى ايمان مى باشد .

سؤ ال؛ كداميك از اين زيارت ها برتر است؟

بايد گفت: به هر يك از فضيلت ها كه دقت كردم، دريافتم كه در آن خصوصياتى وجود دارد كه به روش و نهج واحدى نيستند تا به هنگام ذكر آنها، غايت و منظور معلوم شود و فاضل از مفضول شناخته مى گردد؛ و به هر يك كه بنگرى، ممكن است بگويى همان برتر است؛ اما طبق برخى از روايات، زيارت نيمه شعبان و نيمه رجب افضل است و شايد اين معنا از جهت خاصى باشد . اما آنچه كه از ملاحظه مجموعه فضايل آشكار مى شود، افضليت عرفه و عاشورا است و آنچه در اين ميان رجحان دارد ويژگى زيارت عاشورا است كه در آن وارد شده است كه زائر آن حضرت در حالى محشور مى شود كه آغشته به خون مقدس حسين عليه السلام است و در زمره شهدا مى باشد، كه اين خصوصيت از صد هزار حج در ركاب پيامبر خدا صلى الله عليه وآله برتر و بالاتر است . درباره روز عاشورا علاوه بر اين خصوصيات ديگرى نيز آمده است و آن اين است كه زائر، خداوند را

ص: 243

در عرش زيارت كرده است .

السلام عليك يا مولاى و ابن مولاى و سيدى و ابن سيدى، السلام عليك يا مولاى يا قتيل ابن القتيل ابن الشهيد، السلام عليك و رحمة الله و بركاته اى فرزند رسول خدا! من با قلب و زبان و جوارحم زائر تو هستم، هر چند كه خودم تو را زيارت و مشاهده نكردم؛ پس السلام عليك يا وارث آدم صفوة الله و وارث نوح نبى الله و وارث ابراهيم خليل الله و وارث كليم الله و وارث عيسى روح الله، و وارث محمد حبيب الله صلى الله عليه وآله و نبيه و رسوله و وارث على اميرالمؤ منين و وصى رسول الله و خليفته و وارث الحسن بن على وصى اميرالمؤ منين؛ لعن الله قاتلك و جدد عليهم العذاب فى هذه الساعة و كل الساعة، انا يا سيدى متقرب الى الله عز و جل و الى جدك رسول الله و الى ابيك اميرالمؤ منين و الى اخيك الحسن و اليك يا مولاى، عليك سلام الله و رحمته بزيارتى لك بقلبى و لسسانى و جميع جوارحى فكن يا سيدى شفيعى لقبول ذلك منى و انا بالبرائة من اعدائك و اللعنة لهم و عليهم، اتقرب الى الله و اليكم اجمعين، فعليك صلوات الله و رضوانه و رحمته .

سپس كمى به طرف چپ حركت كن و چهره ات را به طرف قبر على بن الحسين عليهماالسلام كه در زير پاى پدرش قرار دارد برگردان و به همان نحو به ايشان سلام كن . بعد خدا را به آنچه برايش عزيز است درباره امر دين و دنيايت، بخوان . بعد چهار ركعت نماز بخوان؛ زيرا نماز زيارت، هشت يا شش، يا چهار يا دو ركعت است، كه بهترين آن هشت ركعت است . بعد رو به قبر ابا عبدالله كن و بگو انا موعدك يا مولاى و ابن مولاى و سيدى و ابن سيدى و موعدك يا سيدى و ابن سيدى يا على بن الحسين و موعدكم يا ساداتى يا معاشر الشهدأ و عليكم سلام الله و رحمته و رضوانه

4 - زيارت زائر حسين عليه السلام وقتى باز مى گردد و يا استقبال از او، زيرا اين كار - بنابر آنچه از اخبار بر مى آيد - ثواب زيارت آن حضرت را دارد .

ص: 245

بار سوم، در راه مكه به كربلا؛ امام در بين راه با هر كس كه ملاقات مى كرد براى اتمام حجت بر مردم، از او طلب يارى مى كرد . يارى خواستن امام گاهى زبانى و گاهى با فرستادن نماينده بود . و چون مردم پى بردند كه تعداد اندكى از ايشان تبعيت مى كنند، وقتى امام از آنها طلب يارى مى كرد، برخى شروع به آوردن عذر و بهانه كردند، تعدادى موضوع تجارت و برخى مسأله زارعت و اهل و عيال را بهانه كردند و برخى هم وعده دادند كه خواهيم آمد . تعدادى از مردم هم وقتى متوجه مى شدند كه امام در منزلى فرود آمده اند، از آن منزل دور مى شدند تا از آنها طلب يارى نكند . چنان كه گروهى از فرازه و بجيله، چنين كردند . آنها گفتند: پس از انجام حج به امام حسين عليه السلام ملحق شديم و با ايشان حركت مى كرديم؛ اما هيچ چيز براى ما ناراحت كننده تر از اين نبود كه با او در يك منزل فرود آييم . هر گاه ايشان بر آبى فرود مى آمدند، ما در جاى ديگرى فرود مى آمديم و اگر چاره اى نداشتيم جز اينكه با او در يك منزل فرود آييم، ما در طرف ديگرى منزل مى كرديم . همه اينها به آن خاطر بود كه ما را به يارى و نصرتش دعوت نكند .

بايد گفت: اگر روزى اين حالت خوب تأمل كنى در مى يابى كه اين چنين وضعيتى از بزرگترين مصيبت هاى آن حضرت بوده است و بالاتر از اين، آن حضرت بعضى وقت ها ملاحظه مى كرد، عده اى در ميان راه در حركتند و به سمت ايشان مى آيند، اما راه را كج مى كردند و به طرف ديگر مى رفتند تا آن حضرت آنها را نبيند و آنها را مكلف به نصرت و يارى خود نكند . كما اينكه چنين حالتى براى تعدادى از اهل كوفه اتفاق افتاد .

بالاتر از اينها سخنان عبيدالله بن حر جحفى است . هنگامى كه امام به قصر بنى مقاتل رسيد و در آنجا فرود آمد، ملاحظه كرد و چادرى برپاست . پرسيد، از آن كيست؟ گفتند: از آن عبيدالله بن حر جحفى است . فرمود: او را دعوت كنيد نزد من بيايد . وقتى فرستاده امام نزد او آمد به او گفت: حسين بن على عليهماالسلام تو را به حضور مى طلبند . عبيدالله گفت: انا لله و انا عليه راجعون به خدا سوگند من از كوفه

ص: 248

خارج نشدم مگر اينكه اكراه داشتم حسين وارد آن شود در حالى كه من در آنجا هستم . به خدا نمى خواهم او را ببينم و نه او مرا ببيند .

فرستاده نزد امام آمد و ايشان را از آنچه گذشته بود، آگاه كرد . امام حسين عليه السلام برخاست و نزد او رفت و سلام كرد و نشست . سپس از او دعوت كرد كه به همراهش خروج كند . عبيدالله بن حر همان سخنان را براى امام تكرار كرد و از امام خواست او را معاف كند . بعد امام حسين عليه السلام به او گفت: اى مرد! تو گناهكار و خطا كردى، خداوند عز و جل به خاطر كارى كه مى كنى - اگر همين حالا توبه نكنى - تو را مؤ اخذه مى كند . به يارى من بيا، جدم در پيشگاه خداوند تبارك و تعالى شفيع تو مى شود . او گفت: اى پسر رسول خدا! اگر تو را يارى كنم، اولين كشته در مقابل تو خواهم بود؛ اما اين اسب مرا بگير، براى خودت، به خدا سوگند هر گاه سوار بر آن شدم و چيزى را خواستم به آن رسيدم و هر كس را كه ديدم بر او غلبه كردم؛ اين اسب براى شما، آن را با خود ببر . امام حسين عليه السلام از ايشان روى گرداند و فرمود: ما نيازى به تو و اسب تو نداريم «وَمَا كُنْتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلِّينَ عَضُدًا»(1) (من هرگز گمراهان را به مددكارى نگيرم )؛ اما تو، فرار كن، نه با ما باش و نه عليه ما؛ زيرا كسى كه طلب يارى ما اهل بيت را بشنود و لبيك نگويد، خداوند او را به چهره بر آتش جهنم افكند . سپس امام برخاست و رفت و وارد خيمه خود شد .

بعد از آن، عبيدالله دچار پشيمانى شد به نحوى كه نزديك بود قبض روح شود . او گفت: تا عمر دارم بايد حسرت بخورم، حسين از من طلب يارى و نصرت نسبت به اهل نفاق و ضلالت كرد . در قصر بنى مقاتل به من فرمود: آيا ما را رها مى كنى و قصد جدايى ما را دارى؟ اگر جانم را فدايش مى كردم به همراه فرزند پيغمبر كه جانم فدايش باد، به كرامت روز قيامت نايل مى شدم . از من روى برگرداند، سپس خداحافظى كرد و رفت . آنانى كه حسين را يارى كردند رستگار شدند و ديگران نفاق

ص: 249

ورزيدند و خسران ديدند .

طلب يارى نمودن هاى امام حسين عليه السلام تنها در زهير بن قين اثر كرد . زهير به همراه فرازه و بجيله بود كه از امام حسين عليه السلام دورى مى جستند . آنها در يك منزل فرود آمدند، و در گوشه اى به دور از امام حسين عليه السلام رحل اقامت افكندند . همراهان زهير گفتند: وقتى ما نشستيم تا غذايى بخوريم، ناگهان فرستاده امام حسين عليه السلام آمد، سلام كرد و وارد شد و گفت: زهير! ابا عبدالله در پى شما فرستاده تا به حضورش بروى . همه ما هر چه در دست داشتيم از دستمان افتاد .

سكوت همه جا را فرا گرفت . همسرش به او گفت - سيد گفته است او ديلم دختر عمرو بود - سبحان الله ! فرزند رسول خدا صلى الله عليه وآله كسى را در پى تو فرستاده، اما نمى خواهى به حضورش بروى؟ بهتر است نزد ايشان بروى، سخنانش را بشنوى و برگردى . زهير به حضور امام حسين عليه السلام آمد، طولى نكشيد كه خندان و در حالى كه سيمايش مى درخشيد بازگشت و دستور داد، چادر، بار و توشه اش را بردارند و به سوى حسين عليه السلام ببرند . آنگاه به همسرش گفت: تو آزاد هستى، به خانواده ات ملحق شو، من دوست ندارم از ناحيه من جز خير و خوبى به تو برسد . تصميم گرفته ام حسين را همراهى كنم تا جانم را فدايش نمايم و از او حفاظت كنم . سپس اموالش را به همسرش داد و او را به يكى از پسرعموهايش سپرد تا به خانواده اش برساند . همسر زهير رو به زهير ايستاد و گريه كرد و با او خداحافظى نمود و گفت: خدا تو را برگزيد؛ از تو مى خواهم روز قيامت در پيشگاه جد حسين عليه السلام مرا به خاطر آورى .

بعد زهير به همراهانش گفت: هر كس دوست دارد به همراه من بيايد و گرنه اين آخرين عهد و پيمان است . مى خواهم سخنى را براى شما بگويم . ما با يكى از طوايف عرب به نام البحر جنگيديم و خداوند ما را بر آنها پيروز نمود و به غنايمى دست يافتيم . آنگاه سلمان (رضى الله عنه ) به ما گفت آيا به خاطر فتح و پيروزى كه خدا نصيبتان كرد و غنايمى كه به دست آوريد، خوشحاليد؟ گفتيم: بله، سلمان

ص: 250

گفت: آنگاه كه سيد جوانان آل محمد را درك كرديد، به واسطه اينكه در ركاب او مى جنگيد و غنايمى كه در آن روز نصيبتان مى شود، خوشحال تر باشيد .

زهير گفت: اما من شما را به خدا مى سپارم . گفتند: به خدا سوگند او در ميان قوم بود تا به شهادت رسيد .

بار چهارم؛ امام با فرستادن نامه براى بزرگان بصره از آنها طلب يارى كرد .

فرستاده، شخصى به نام اباذرين و متن نامه چنين بود: بسم الله الرحمن الرحيم . از حسين بن على به اشراف اهل بصره و اعيان آن، شما را به سوى خدا و پيامبرش فرا مى خوانم . سنت رسول خدا مرده است؛ اگر دعوت مرا اجابت كنيد و از امر من اطاعت نماييد، شما را به راه رشد و صلاح هدايت مى كنم . والسلام .

وقتى نامه امام به دست آنها رسيد، يزيدبن مسعود، افرادى از بنى تميم، بنى قحطيه و بنى سعد را جمع كرد و براى آنها صحبت نمود و آنها را موعظه كرد . او در قسمتى از سخنان خود خطاب به آنها گفت: اين شخص حسين بن على عليهماالسلام فرزند رسول خدا صلى الله عليه وآله مى باشد . او انسانى با شرافت، اصيل و با رأى و نظرى عميق است، و داراى فضلى وصف ناشدنى و عملى فناناپذير مى باشد، سپس سخنان خود را چنين ادامه داد . شما در جنگ جمل گناهانى مرتكب شديد، آن گناهان را با يارى فرزند رسول الله صلى الله عليه وآله بشوييد و از خود پاك كنيد .

افراد دعوت او را پذيرفتيد و تصميم گرفتند به سوى امام بروند، وقتى آماده حركت شدند، قبل از اينكه به راه افتند، خبر شهادت امام حسين عليه السلام به آنها رسيد .

بار پنجم؛ يارى طلبيدن امام از بزرگان كوفه، از كسانى كه گمان مى رفت، هنوز به رأى و نظر خود باقى هستند . امام خطاب به آنها نوشت: بسم الله الرحمن الرحيم . از حسين بن على، به سليمان بن صرد و مصيب بن نجيه و رفاعة بن شداد و عبدالله بن وال و جماعت مؤ منان . اما بعد؛ شما مى دانيد كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله در

ص: 251

زمان حياتشان فرمود: هر كس ببيند فرمانرواى ستمگرى خدا را حلال مى شمارد، پيمان او را مى شكند، با سنت رسول خدا صلى الله عليه وآله مخالفت مى كند و در ميان بندگان خدا به گناه و تجاوز عمل مى نمايد، و او با زبان و عمل، با چنين فرمانروايى مخالفت نكند، بر خداوند است كه اين شخص را با آن فرمانرواى ستمگر يكجا در آتش دوزخ قرار دهد . شما مى دانيد كه اين قوم اطاعت شيطان را بر خود لازم نموده و از اطاعت خداوند سر باز زده و فساد را آشكار نموده و حدود الهى را تعطيل كرده و بيت المال مسلمانان را چپاول كرده اند، حرام خدا را حلال و حلالش را حرام نموده اند و همانا كه من به خاطر نزديكى ام به پيامبر خدا صلى الله عليه وآله به اين كار (مخالفت با سلطان ستمگر) شايسته ترم . نامه هاى شما به دستم رسيد و فرستادگانتان براى بيعت با شما، نزد من آمد . شما مرا رها نمى كنيد و مرا در مقابل دشمن تنها نمى گذاريد، اگر به بيعت خود نسبت به من وفا كنيد به بهره و نصيبتان مى رسيد و هدايت شده ايد . من با شما هستم و خانواده و فرزندانم با خانواده ها و فرزندان شما مى باشند و من براى شما الگو و اسوه هستم . اگر چنين نكنيد و عهد و پيمان و زشت و منكرى است كه آن را درباره پدرم، برادرم و پسرعمويم مرتكب شديد . مغرور كسى است كه فريب شما را بخورد . پس در حظ و بهره خود به خطا رفتيد و نصيب خود را ضايع نموديد و هر كس عهد و پيمان بشكند، به زيان خود اوست؛ خداوند مرا از شما بى نياز خواهد كرد . والسلام .

سپس امام نامه را مهر كرد و به هم پيچيد و آن را به قيس مصهر صيداوى داد .

وقتى قيس به نزديك در كوفه رسيد، حصين بن نمير، سر راه را بر او گرفت تا او را بازرسى كند . نامه را بيرون آورد و پاره كرد . حصين، قيس را نزد ابن زياد لعنت الله عليه برد . چون پيش ابن زياد حاضر شد از او پرسيد: تو چه كسى هستى؟ قيس گفت: من مردى از شيعيان اميرالمؤ منين على بن ابى طالب و فرزند او عليهماالسلام هستم . پسر زياد از او پرسيد: نامه از چه كسى و براى چه كسانى بود؟ جواب داد: از

ص: 252

حسين بن على عليهماالسلام به جماعتى از اهل كوفه كه من اسامى آنها را نمى دانم .

پسر زياد - لعنت الله عليه - خشمگين شد و گفت: به خدا سوگند از اينجا نمى روى تا اسامى آنها را به من بگويى يا بر بالاى منبر بروى و حسين بن على و پدر و برادرش را لعن كنى، وگرنه تو را تكه تكه خواهم كرد .

قيس گفت: اسامى آن جماعت را به تو نمى گويم، اما بر بالاى منبر مى روم و آن كار را نسبت به حسين، پدر و برادرش مى كنم . قيس بر بالاى منبر رفت و حمد و ثناى خدا را گفت و بر پيامبر درود و صلوات فرستاد و بر مهر و محبت خود به على و فرزندانش صلوات الله عليهم افزود، بعد عبيدالله بن زياد و پدرش و سپس ستمگران بنى اميه را از اول تا آخر لعن نمود، بعد گفت: من فرستاده حسين عليه السلام به سوى شما هستم، ايشان در فلان نقطه هستند، به دعوت او پاسخ مثبت بدهيد .

عبيدالله دستور داد او را از بالاى قصر پائين اندازند، كه همين كار را با او كردند .

گفته شده او كتف بسته بر زمين افتاد و استخوان هايش در هم شكست و هنوز رمقى در بدن داشت كه مردى به نام عبدالملك بن عميراللخمى بالاى سرش آمد و سر از تنش جدا كرد . به او ايراد گرفتند و گفتند چرا اين كار را كردى . گفت: مى خواستم او را راحت كنم .

بار ششم؛ طلب يارى كردن از كسانى كه براى جنگيدن با آن حضرت آماده بودند، به منظور اتمام حجت با آنها؛ امام يك بار از حر و سپاهيانش، هنگامى كه با آنها برخورد كرد و مانع از بازگشت امام شدند، طلب يارى كرد و در شب ششم محرم هم از عمر بن سعد لعنت الله عليه يارى طلبيد . اما در مورد حر . هنگامى كه حر و افرادش جلوى امام آمدند، امام آنها را سيراب كرد، آنها به همراه امام حركت كردند و پا به پاى امام آمدند تا اينكه وقت نماز ظهر شد . امام عليه السلام به حجاج بن مسروق فرمود كه اذان بگويد، وقتى به اقامه رسيد، امام حسين عليه السلام با عبا و نعلين آمد، خدا را حمد كرد و بر او درود فرستاد، سپس فرمود: اى مردم ! من اينجا

ص: 253

به اين خاطر آمدم كه نامه هاى شما به دستم رسيد و فرستادگان شما، پيش من آمدند كه من پيش شما بيايم، آنها گفتند ما امام نداريم، شايد خداوند ما و شما را بر هدايت و حق گرد آورد . اگر شما بر عهد و پيمان خود هستيد، من به سوى شما آمده ام، به من از عهد و پيمان هايتان، چيزى بدهيد تا اطمينان پيدا كنم . در غير اين صورت، اگر از آمدن من اكراه داريد، به جايى بر مى گردم كه به سوى شما آمده ام .

همه ساكت شدند و حتى يك كلمه نگفتند . آنگاه امام به مؤ ذن فرمود: اقامه بگو و نماز برپا شد . به حر فرمود: آيا مى خواهى با يارانت، خودت نماز بخوانى؟ جواب داد: با شما نماز مى خوانيم . آنگاه امام عليه السلام نماز را اقامه فرمود، سپس وارد خيمه خود شدند و اصحابش به گرد ايشان جمع شدند . حر نيز به مكان خود بازگشت و وارد خيمه اى شد كه برايش برپا كرده بودند؛ و پانصد نفر از يارانش نيز دور او جمع شدند و بقيه به صف خود بازگشتند و هر يك افسار اسب خود را گرفته و در سايه آن نشستند .

وقتى عصر شد، امام حسين عليه السلام فرمود براى رفتن آماده شوند، همه آماده شدند، سپس امر فرمود مؤ ذن اذان عصر را بگويد . امام تشريف آورد و با آن جماعت نماز خواند و سلام كرد و رو به سوى جمعيت نمود و بعد از حمد و ثناى خدا فرمود: اى مردم ! اگر از خدا بترسيد و حق را براى اهلش نيز بشناسيد، خداوند از شما راضى و خشنود است و ما اهل بيت محمد صلى الله عليه وآله به ولايت امر بر شما از اينها شايسته تر هستيم . اينها ادعاى چيزى را مى كنند كه حق آنها نيست و ميان شما با ستم و تجاوز عمل مى كنند . اگر شما از ما كراهت داريد و نسبت به حق ما جاهل هستيد، و اگر رأى و نظر شما اينك غير از آن چيزى است كه نامه هاى شما و فرستادگانتان به سوى من؛ حكايت از آن دارد، نزد شما مى روم .

حر گفت: به خدا سوگند من از اين نامه ها و فرستادگانى به شما متذكر شديد، خبر ندارم . امام حسين عليه السلام به يكى از اصحابش فرمود: خرجينى را كه در آن نامه هاى آنها قرار دارد، بياور، خرجين را كه مملو از نامه ها بود آورد و مقابل او

ص: 254

پراكنده كرد . حر گفت ما جزء اينهايى كه براى شما نامه نوشته اند، نيستيم . به ما دستور داده شده است، اگر شما را ديديم، از شما جدا نشويم تا شما را در كوفه پيش عبيدالله زياد ببريم . امام فرمود: مرگ به تو از اين هدف نزديك تر است .

اما طلب يارى كردن امام از پسر سعد لعنت الله عليه؛ امام حسين عليه السلام كسى را پيش او فرستاد و فرمود مى خواهم با تو صحبت كنم؛ امشب ميان دو لشگر با هم ملاقات كنيم . پسر سعد - لعنت الله عليه - با بيست نفر آمد . امام حسين عليه السلام نيز همانند ايشان حاضر شدند . وقتى هم را ديدند، امام حسين عليه السلام به اصحابش فرمود كه بجز برادرش عباس و فرزندش على اكبر، بقيه دور شوند، عمر بن سعد نيز به يارانش دستور داد دور شوند و پسرش حفص و غلامش در كنارش باقى ماندند . حسين عليه السلام به او فرمود: واى بر تو اى پسر سعد! آيا از خدايى كه مى دانى كه به سويش باز مى گردى، نمى ترسى، مى خواهى با من بجنگى در صورتى كه مى دانى من فرزند چه كسى هستم . اين قوم را رها كن و با من باش، كه اين كار براى تو به رضاى خدا نزديكتر است . عمر بن سعد لعنت الله عليه گفت: مى ترسم خانه ام خراب شود . امام حسين فرمود: من آن را برايت مى سازم . گفت: مى ترسم مزرعه مرا بگيرند . امام حسين فرمود: من بهتر از آن را از مال خودم در حجاز به تو مى دهم . عمر سعد گفت: من زن و بچه دارم نسبت به آنها مى ترسم، سپس ساكت شد و هيچ جوابى نداد . آنگاه امام حسين عليه السلام از پيش او بازگشت در حالى كه مى فرمود: تو را چه شده است، خداوند هر چه زودتر تو را بكشد و در روز محشر نيامرزد . به خدا قسم، اميدوارم كه جز اندكى از گندم عراق نخورى، عمر سعد به استهزأ گفت: خوردن جو كفايت مى كند از گندم .

بار هفتم؛ طلب يارى كردن از امام حسين عليه السلام، بعد از آنكه در كربلا محاصره شد و عده و عده دشمن به 30 هزار نفر رسيد و حايل ميان او و آب شدند . در اين حالت حبيب بن مظاهر خدمت امام حسين عليه السلام رسيد و عرض كرد: اى فرزند رسول خدا! در اينجا نزديك ما طايفه اى از بنى اسد زندگى مى كنند، آيا

ص: 255

اجازه مى فرماييد نزد آنها بروم و آنها را دعوت به يارى شما كنم؟ شايد خداوند توسط آنها از شما دفاع كند . امام اجازه فرمود و حبيب در دل شب مخفيانه به راه افتاد و نزد آنها رفت . او را شناختند، او از بنى اسد بود . پرسيدند چه حاجتى دارى؟ حبيب گفت: براى شما حامل خير و خوبى هستم كه هيچ فرستاده اى به سوى قومى مانند آن را نياورده است . آمده ام تا شما را دعوت به يارى فرزند دختر پيامبرتان كنم .

او از جماعت مؤ منان است كه يك شخص آنها از هزار شخص برتر است . مبادا او را بى ياور بگذاريد و رهايش كنيد . عمر بن سعد، لعنت الله عليه، او را محاصره كرده است . شما قوم و عشيره من هستيد . برايتان اين نصيحت و خيرخواهى را آورده ام، امروز در نصرت و يارى او حرف مرا بشنويد و اطاعت كنيد كه به واسطه آن، به شرف دنيا و آخرت نايل مى شويد . من به خدا سوگند ياد مى كنم كه هر كدام از شما در راه خدا به همراه فرزند دختر پيامبر خدا صلى الله عليه وآله، به شهادت برسيد، در اعلى عليين همراه و رفيق پيامبر صلى الله عليه وآله مى باشيد . مردى از بنى اسد به نام عبدالله بن بشر از ميان برخاست و گفت: من اولين كسى هستم كه به اين دعوت پاسخ مثبت مى دهم و آنگاه شروع به رجز خوانى كرد . بعد افراد ديگرى مبادرت به اين كار كردند تا اينكه تعداد آنها به 90 نفر رسيد و به قصد پيوستن به حسين عليه السلام به راه افتادند . در همان زمان مردى از ميان طايفه بيرون آمد و به طرف عمر سعد لعنت الله عليه حركت كرد تا او را از ماجرا آگاه كند . عمر سعد مردى از ياران خود به نام ازرق را فرا خواند و چهارصد سوار در اختيارش گذاشت و او را به طرف محله بنى اسد راهى كرد . در حالى كه ياران حبيب به طرف خيمه گاه امام حسين عليه السلام در دل شب در حركت بودند، در ساحل فرات با سپاه ابن سعد مواجه شدند . آنها فاصله چندانى با اردوگاه امام حسين عليه السلام نداشتند . با يكديگر درگير شدند و جنگ شديدى نمودند . حبيب بن مظاهر خطاب به ازرق با صداى بلند گفت: واى بر تو، ما با تو كارى نداريم . از ما صرف نظر كن، بگذار غير از تو بر ما جفا كند ازرق از بازگشت امتناع كرد و بنى اسد دريافتند كه امكان پيروزى

ص: 256

براى آنها نسبت به نيروهاى ازرق وجود ندارد . لذا شكست خورده به محله خود بازگشتند و سپس از ترس پسر سعد لعنت الله عليه شبانه كوچ كردند .

حبيب بن مظاهر نزد امام بازگشت و ايشان را از ماجرا باخبر نمود، حسين عليه السلام فرمود: لا حول و لا قوة الا بالله

ديگر امام بعد از اين از كسى طلب يارى نكرد و از وجود يار و ياور نا اميد شد و مشخص شد كه كسى آن حضرت را يارى نمى كند و آن جهادى كه عبارت باشد از طلب يارى كردن و پيروز شدن بر دشمنان از ايشان ساقط شد و تكليف ايشان به جهاد خاص كه همان جنگيدن تا كشته شدن بود، روشن شد . لذا اصحاب خود را جمع كرد تا به آنها خبر دهد كه يار و ياورى ندارد و تكليف جهاد براى نصرت و احتمال پيروزى مرتفع شده است و ديگر آنها در اين باره تكليفى ندارند . آنگاه برخاست و با قلبى شكسته، مأيوس و نااميد به اصحاب فرمود: امرى كه شما خودتان ملاحظه مى كنيد، نازل شده است . دنيا دگرگون شده و معروف آن به منكر تبديل گرديده است . تا اينكه سخنانى به اين مضمون بيان فرمود: من ديگر اميدى به يارى كسى ندارم، بلكه از نصرت و يارى مردم نااميد شده ام، همه مرا بى يار و ياور گذاشتند، از جانب من حقى بر شما در مورد تكليف به جهاد به همراه من براى يارى كردن و پيروزى بر دشمنان و احتمال پيروزى نيست . خداوند براى من و كسانى كه به همراه من هستند، شهادت را مقدر فرموده است . هر كس مصمم به اين كار است، براى كشته شدن با من بيعت كند و هر كس مايل به اين كار نيست همين امشب برود، اين گروه جز من مقصود ديگرى ندارند . آنگاه اصحاب آن حضرت سخنان عجيبى گفتند كه ما آنها را در عنوان شهدأ ذكر خواهيم كرد . سپس براى بار دوم با ايشان بيعت نمودند .

استغاثه اول به منظور سيراب كردن اهل و اصحابش بود .

استغاثه دوم امام به منظور سيراب كردن طفل شيرخوار، كودكان و زنان بود . امام خطاب به دشمن فرمود: آنها كه نسبت به شما گناهى مرتكب نشده اند و هرگز با شما نمى جنگند .

استغاثه سوم: براى سيراب كردن كودك شيرخوار (على اصغر) بود؛ امام فرمود: آيا كسى به خاطر اين طفل، جرعه آبى به ما مى دهد . سپس قانع به اين شد كه تنها او را سيراب كنند . امام فرمود: اين كودك شيرخوار را سيراب كنيد . استغاثه چهارم براى اهل حرم انجام گرفت . امام حسين عليه السلام خطاب به سپاه دشمن فرمود: اى پيروان ابوسفيان ! به حرم من كارى نداشته باشيد، شما با من طرف هستيد .

استغاثه پنجم نه به اين خاطر بود كه خيمه ها را غارت نكنند، بلكه براى اين كار، ساعتى به اهل حرم فرصت بدهند . امام فرمود: يك ساعت فرصت بدهيد، بعد آنچه من دارم براى شما . استغاثه ششم در حالى انجام شد كه امام بر زمين افتاده بود و از دشمن درخواست نمود، اهل حرمش را به آتش نكشند، چون شنيد كه شمر مى گويد: آتش بياوريد تا خيمه ها را به هر كه در آن است، بسوزانيم . امام در آن حالت استغاثه نمود و ندا داد: اى پسر ذى الجوشن ! آيا آتش مى خواهى كه اهل بيت مرا بسوزانى؟ استغاثه هفتم امام در آخرين نفس هاى مباركش انجام گرفت . امام در آن حال قطره اى آب خواست، اما سر مبارك آن حضرت را در حالى كه اين استغاثه را بر لب داشت، از بدن جدا كردند .

چون كسى به هيچيك از اين استغاثه هاى هفتگانه امام حسين عليه السلام پاسخ مثبت نداد، مناسب است كه دوستداران آن حضرت به جبران آنها به همان تعداد لبيك گويند تا به ثواب يارى رساندن به امام در آن حالت ها دست يابند .

د: لبيك هاى هفتگانه، پاسخ به هفت استغاثه از جانب آن حضرت است كه از ايشان به خاطر اصل حالتشان و بى بهره ماندن از كمك و يارى مردم، عدم اعتنا به ايشان، غم و تنهايى شان، بدون اينكه درخواست چيز خاصى از كسى داشته باشد

ص: 258

به وقوع پيوست . و اين همان چيزى است كه آن را واعية (1) ناميد و هر يك از اين لبيك ها داراى تأثيرى خاص و هر كدام از اين استغاثه ها نيز محرك خاص و تأثير ويژه اى دارند و به واسطه آنها انقلاب هاى خاص و تغيير اوضاع مخصوصى ايجاد شده است؛ و اگر گوش دل به آنها بسپارى متوجه مى شوى كه اينك در گوش محبان و شيعيان آن حضرت طنين انداز است . پس چون فرياد استغاثه آن حضرت بلند شد، از راه رحم و شفقت بر آن امام، به آن گوش بسپار و آن را بشنو و با گفتن لبيك به دعوت كننده به خدا، پاسخ مثبت بده، شايد مورد لطف و رحمت واقع شدى:

استغاثه اول از جانب امام حسين عليه السلام هنگامى بود كه دو لشكر با هم رو به رو شدند و خداوند نصرت و يارى را بر حسين عليه السلام نازل كرد، اما آن حضرت لقاى پروردگار را برگزيد . سپس براى اتمام حجت استغاثه فرمود كه اين حالت عزم و همت خاص اصحابش را تحريك كرد و علاوه بر آن تصميم آنها را بر جنگ تقويت نمود، به نحوى كه براى رفتن به ميدان و جان دادن از هم سبقت مى گرفتند . پس شما هم به پيروى آنها لبيك بگوييد و به تأسى از آنها بگوييد: يا حسين ! اگر آن هنگام كه استغاثه كردى و طلب يارى نمودى پيكر و زبان من چون شهدأ لبيك نگفت: اينك قلب من با عشق به عمل آنها و ديدگانم با گريه، به شما لبيك مى گويد .

و چون به اين خاطر لبيك گفتى براى شنيدن استغاثه دوم خود را آماده كن . وقتى كار بر آن حضرت سخت شد و اصحاب يكى بعد از ديگرى به شهادت رسيدند و زنان حرم مضطرب و پريشان شدند، فرياد استغاثه حسين عليه السلام بلند شد و فرمود: آيا كسى هست كه از ما دفاع كند؟ اين فرياد استغاثه در زنانى كه همراهشان بود تأثير گذاشت و همت آنان را تحريك كرد، در نتيجه فرزندان و مردان شان و جان خود را فدا كردند و بعضى از آنان به شهادت رسيدند كه در عنوان مربوط به

ص: 259

شهدأ خواهد آمد . و چون اين استغاثه همت پيرزنان را تحريك كرد و با بذل عزيزتر از جان خود يعنى جوانان و پاره هاى جگرشان به آن لبيك گفتند، اگر تو هم به زيارت آن حضرت نائل شدى و عزم و همتت تحريك شد و آن شرايط را تصور كردى و به استغاثه اول با گفتن لبيك اول پاسخ مثبت دادى، اينك بگو لبيك اى دعوت كننده به سوى خدا! اگر جسم و زبانم آن هنگام كه استغاثه نمودى و يارى طلبيدى به شما پاسخ مثبت نداد، اينك قلبم لبيك مى گويد . چون به استغاثه دوم حضرت لبيك گفتى، اينك گوش دل بسپار به استغاثه سوم؛ آن هنگام كه همه ياران و فرزندان و برادران به شهادت رسيدند و حضرت يكه و تنها ماند و خارج شد و عازم لقاى پروردگارش گرديد . حسين عليه السلام سوار بر اسب در مقابل قوم قرار گرفت، نگاه به طرف راست خود انداخت، كسى را نديد، به طرف چپ نگاه كرد، هيچكس را نديد، به جلو نظر افكند، ملاحظه كرد پيكر اصحاب و اهل بيتش بر زمين افتاده اند . پشت سر نيز عيال و اطفال آن حضرت بى يار و ياور مانده بودند . در چنين حالتى امام فرياد زد: آيا فرياد رسى هست كه به خاطر خدا به داد ما برسد، آيا ياورى هست كه به اميد لطف و رحمت خدا به ما كمك كند؟ ! وقتى زنان حرم اين استغاثه را شنيدند در از دست دادن صبرشان تأثير گذاشت و به يكباره، همه شروع به ناله و فرياد كردند تا آنجا ه امام صداى شيون آنها را شنيد و بازگشت و فرمود: آرام بگيريد، ما را به شماتت اين قوم گرفتار نكنيد، گريه بماند براى بعد .

اين استغاثه، فرياد و ناله زنان حرم را برآورد، كه اين امر براى آن حضرت دشوار بود، تا جايى كه به سوى آنها بازگشت تا آنها را ساكت كند . اما شما! آيا با ناله و فرياد به آن حضرت لبيك مى گوييد، تا به اين واسطه ايشان خوشحال و قلب شكسته شان جبران شود . پس با ملاحظه اين استغاثه، با گفتن لبيك داعى الله به آن حضرت لبيك بگوييد . بعد از اين، وقتى كار بر امام دشوار شد و مصيبت ها پى در پى بر ايشان وارد گرديد و تا آنجا كه بر زمين افتادند، فرياد استغاثه چهارم آن حضرت بلند شد و در حالت امام سجاد عليه السلام آنچنان تأثيرى گذاشت كه از بستر بيمارى - با

ص: 260

اينكه نمى توانست راه برود و جهاد بر او واجب نبود - برخاست و ويژگى تأثير اين استغاثه او را به حركت در آورد و عصايى به دست گرفت و بر آن تكيه زد و شمشيرى برداشت كه بر روى زمين كشيده مى شد و از خيمه خارج شد و ام كلثوم در پى او بيرون آمد و فرياد زد: پسرم برگرد . امام سجاد در جواب گفت: عمه ام ! بگذار در پيشگاه فرزند رسول خدا بجنگم . آنگاه امام حسين عليه السلام خطاب به ام كلثوم فرمود: او را ببر تا زمين از نسل آل محمد صلى الله عليه وآله خالى نماند . سپس ام كلثوم ايشان را برگرداند .

اما تو به اين مصيبت چهارم لبيك بگو و تعجيل كن، چون مصيبت ها يكى بعد از ديگرى بر آن حضرت وارد مى شد كه نشانه آن استغاثه پنجم امام است . حسين عليه السلام در حالى كه با بدنى خونين بر زمين افتاده بود فرياد استغاثه شان بلند شد . اين استغاثه در كودكان اثر گذاشت و دو تن از كودكان براى كمك به آن حضرت از حرم بيرون آمدند، يكى از آن دو، همان كودكى بود كه در گوش گوشواره داشت، او با اضطراب و وحشت بيرون آمد به چپ و راست خود مى نگريست و چون كمى از خيمه ها دور شد، هانى بن شبيب - لعنت الله عليه - با شمشير ضربه اى بر سر او وارد كرد و در همانجا او را به شهادت رساند، و اين در حالى بود كه مادرش به او نگاه مى كرد و مانند انسان وحشت زده بود و سخن نمى گفت . دومين كودك، عبدالله فرزند يازده ساله امام حسن عليه السلام بود . وقتى ديد عمويش بر زمين افتاده و استغاثه مى كند، به او لبيك گفت و به سوى آن حضرت رفت . امام حسين عليه السلام فرياد زد: خواهر! جلوى او را بگير، حضرت زينب عليهاالسلام خواست جلوى او را بگيرد، اما او گفت: به خدا سوگند من از عمويم جدا نمى شوم . به سوى امام آمد و از او دفاع كرد تا اينكه دستش قطع شد و بعد به شهادت رسيد كه تفصيل آن در عنوان مربوط به اهل بيت خواهد آمد .

چون خطاب به امام لبيك پنجم را گفتى، تعجيل كن، زيرا فرياد استغاثه ششم حضرت بلند شد . اين استغاثه هنگامى بود كه امام بر زمين افتاده بود و دشمن آماده

ص: 261

شده بود تا ايشان را به شهادت برساند . اين استغاثه، خواهرش زينب سلام الله عليها را تحت تأثير قرار داد و در حالى كه فرياد مى زد - گفته شده كه سر و پا برهنه بود - به ميان مقتل آمد . بالاتر از اين حضرت زينب سلام الله عليها آمد و از پسر سعد لعنت الله عليه يارى طلبيد و گفت: پسر سعد! ابا عبدالله دارد كشته مى شود و تو نظاره مى كنى؟ ! چنين حالتى پسر سعد را به گريه انداخت تا جايى كه اشك هايش بر صورتش جارش شد، اما روى خود را از زينب برگرداند .

پس تو لبيك ششم را بگو، زيرا كه ديگر امر دشوار شده و شدت مصيبت به نهايت خود رسيده و بالاترين استغاثه كه همان استغاثه هفتم آن حضرت باشد، محقق شده است . آن حضرت صداى خود را به شيوه خاص و با عبارتى خاص و در وقت خاص و حالت خاص وخيمى بلند كرد؛ در نتيجه نه تنها چون استغاثه هاى سابق آن حضرت در اشخاص خاصى اثر كرد، بلكه در تمام موجودات اثر نمود و جميع مخلوقات را به حركت در آورد و تمام جهانيان و آسمان ها گرفته تا زمين و هر آنچه در آنها است، به لرزه افتاد و هر موجودى كه در هر كجا استقرار داشت از مقر خود بيرون آمد و هر ساكن در مسكنى و عرش عظيم و آنچه در اطراف آن، فوق آن و ميان آن است، به حركت درآمد و اجزاى بهشت و هر آنكه در آن است، جهنم و هر چه در اوست و همه آنچه ديده و نديده مى شود، نيز به حركت درآمدند .

البته تفصيل بيان خصوصيات آن در عنوان شهادت آن حضرت به طور اشاره خواهد آمد، چرا كه براى من سخت و دشوار است كه اين مطلب را به رشته تحرير درآورم و يا بر زبان جارى سازم و يا در دلم تصور كنم . تو هم چون آن را به نحو اجمال ملاحظه نمودى، به جميع مخلوقات خدا اقتدا كن و اينك لبيك هفتم را بر زبان جارى كن و بگو: لبيك داعى الله ! اگر جسمم به هنگام استغاثه تو، لبيك نگفت، اينك با قلب و گوش و چشم و بدن و اعضا و جوارحم، با فرياد و نفس هايم، با شيون و زاريم، با گريه و تمام قطعات بدنم، و انقلاب در احوالم در جميع آنچه به من تعلق دارد، به تو لبيك مى گويم؛ پس اينها را در خود محقق كن كه ختامه مسك .

ص: 262

اگر در پاسخ به استغاثه هاى هفتگانه آن حضرت، لبيك گفتى و با اين كار و با لحاظ كردن آنچه به آن اشاره شد، فرياد آن حضرت رسيدى، بدان كه در مقابل پاسخ هر اغاثه و لبيك و اجابت به ايشان، اغاثه، لبيك و اجابتى است؛ زيرا براى تو حالت هاى هيچ فريادرسى نيست و كسى به داد تو نمى رسد، اما اگر دوستدار حسين عليه السلام باشى و آن طور كه شرح داديم به ايشان لبيك گفته باشى، آن حضرت نيز به فرياد تو مى رسد و به تو پاسخ مثبت مى دهد، بلكه در پاسخ به استغاثه هاى هفتگانه ات، به تو آنچنان لبيك مى گويد، كه مفيد به حالت باشد و تو را از آن حالت هايى كه باعث مى شود استغاثه كنى، نجات مى دهد . ولى استغاثه تو، در حالت احتضار است، يعنى آنگاه كه جان به گلو مى رسد و گفته مى شود چه كسى نجات دهنده است و يقين به جدايى كند و ساق ها در هم پيچيد . يكى از حالت هاى تو در آن هنگام اين است كه استغاثه مى كنى و از فرزندان، نوادگان، نزديكان، عزيزان، همنشينان، دوستان و پزشكان كمك مى طلبى، اما هيچيك از آنها نمى توانند كارى برايت كنند، ولى اگر به استغاثه اين دعوت كننده به سوى خدا لبيك گفته باشى، شايد بر بالين تو حاضر شود تا به فريادت برسد و نگرانى هاى تو را تسكين دهد و چه بسا به تو لبيك صادقانه بدهد كه نجات بخش، سريع و مفيد به حالت باشد .

استغاثه دوم آن هنگام است كه از قبرت عريات، ذليل و در حالى كه گناهان بر پشتت سنگينى مى كنند، بيرون مى آيى و يك بار به طرف راست و بار ديگر به سمت چپ خود مى نگرى و آنگاه كه كسى را ببينى از او طلب يارى مى كنى، ببينى كه به سوى تو مى آيد، يا اينكه آن حضرت را ببينى كه در پى تو مى گردد، يا اينكه جد آن حضرت روح الامين را ببينى كه احوالت را جويا مى شوند تا دستت را بگيرند؛ در آن هنگام كه ديگر به راست و چپ خود نگاه نمى كنى .

ص: 263

استغاثه سوم تو به خاطر عطش اكبر در روزى است كه مقدار آن پنجاه هزار سال است و خورشيد در تمام اين مدت بر بالاى سرها مى تابد و هيچ فريادرسى نيست .

در آن هنگام، اگر تو به ساقى حوض هنگامى كه از عطش استغاثه كرد، لبيك گفته باشى، حتما هنگامى كه از عطش استغاثه مى كنى، به تو لبيك مى گويد و با آبى تو را سيراب مى كند كه بعد از آن هرگز تشنه نمى شوى .

استغاثه چهارم تو، هنگامى است كه دشمنان و طلبكاران دور تو را گرفته اند و تو از هر صاحب حقى و از برادر، مادر و پدر كه مهربانترين مردم نسبت به تو هستند، فرار مى كنى و يارى مى طلبى اما نااميد و مأيوس از همه، تنها مى مانى و حيرت زده مى شوى . در آن هنگام اگر به استغاثه حسين عليه السلام لبيك گفته باشى، ممكن است آن حضرت را ملاقات كنى و به فرياد تو برسد و امر تو را با دشمنانت و آنان كه از تو مطالبه حقوق مى كنند و حتى والدينت، اصلاح كند .

استغاثه پنجم، وقتى است كه از طرف خداوند دستور صادر مى شود كه اى مجرمان ! امروز از ديگران جدا شويد و هر يك از آنها را با علامتى از ديگران متمايز مى شوند . در چنين حالتى، ممكن است، نور علامت زائر حسين عليه السلام، مانع از علامتى باشد كه به هنگام صدور امر از جانب خداوند، ظالمان مجرم به واسطه آن از ديگران متمايز مى شوند .

استغاثه ششم، هنگامى است كه از طرف خداوند يكتاى قهار دستور مى رسد كه او را بگيريد و به جهنم ببريد، كه اين خطاب يا به ملائكه صادر مى شود كه او را بگيريد و به جهنم ببريد و يا به خود جهنم كه او را در بر بگير . در چنين حالتى زبان از استغاثه باز مى ماند، اما اگر به استغاثه هاى حسين عليه السلام لبيك گفته . باشى، شايد آن هنگام كه مى خواهى استغاثه كنى، اما زبانت يارى نمى كند، آن حضرت به تو لبيك بگويد .

استغاثه هفتم، در صورتى است كه در صحنه محشر هيچ وسيله نجاتى ندارى و اليعاذ بالله به نحوى، وارد جهنم شده اى، در آن هنگام گاهى از خازنان آتش، گاهى از

ص: 264

مالك و گاهى از مستكبران كه وارد آتش شده اند، طلب يارى مى كنى، اما اين يارى طلبيدن هاى پى در پى، سودى برايت ندارد، بلكه جواب آنها، رنج و عذاب تو را بيشتر هم مى كند؛ امام حسين عليه السلام - بنا بر اينكه وعده فرموده كه به ديدار زائرش مى آيد - در صورتى كه بنا به دلايل و تأثيراتى كه تغيير و تبديل پذير نيستند، تا آن زمان به ديدار تو نيامده باشد، حتما در آنجا به ديدار تو مى آيد و با ديدار ايشان از تو، شعله هاى برافروخته آتش خاموش و همه عذاب ها از تو برداشته مى شود و تو را به همراه خودش به دار ثواب و جايگاه نيكو مى برد .

پنجم: از خطاب هاى مختص به امام حسين عليه السلام هنگام زيارت آن حضرت، سلام كردن بر تك تك اعضاى بدنشان است . در ساير زيارت ها سلام كردن بر شخصيت زيارت شونده با ذكر اوصافش وارد شده است و در بعضى از زيارت هاى ديگر هم آمده السلام على روحك و بدنك سلام بر روح و بدن تو . اما از ويژگى هاى حسين عليه السلام اين است كه به طور خاص بر تمام اعضاى بدن آن حضرت به طور جداگانه سلام خاص داده مى شود . مثلا به طور خاص بر سر آن حضرت سلام داده مى شود و همچنين بر سيما، گونه، لب ها، دندان ها، محاسن، خون، سينه، پشت، قلب و كبد آن حضرت هر يك جداگانه و مستقل سلام داده مى شود .

سلام بر هر جزئى از اجزا و اعضاى پيكر آن حضرت، به چند وجه آمده است: به هنگام سلام بر سر مبارك ايشان گاهى گفته مى شود: سلام بر آن سرى كه بر دروازه ها نصب شد و گاهى مى گوئيم سلام بر آن سر بريده و يا گفته مى شود، سلام بر آن سرى كه بر تشت نهاده شده و يا گاهى گفته مى شود سلام بر آن سر مصلوب . در سلام بر گلوى آن حضرت نيز اين عبارت ها وارد شده است: سلام بر گلوى بريده، سلام بر آن گلويى كه در آن خنجر فرو بردند؛ سلام بر آن گلوى مضروب .

در سلام بر پيكر مطهر آن حضرت نيز اين عبارت ها گفته مى شود: سلام بر آن جسد به خون خضاب شده، سلام بر آن جسد عريان، سلام بر آن پيكر مجروح بر

ص: 265

زمين افتاده، سلام بر آن پيكر پاره پاره، سلام بر آن بدنى كه زير سم اسبان در هم كوبيده شد، سلام بر آن پيكرى كه از هم پاشيده شد .

از ويژگى هائى كه در اين باره وجود دارد، اين است كه هر يك از اين سلام ها نيز به خاطر چند وجه است؛ مثلا آنگاه كه گفته مى شود: سلام بر آن سر مصلوب، ممكن است منظور مصلوب به درخت و يا مصلوب بر دروازه دمشق و يا بر در خانه يزيد باشد و آنگاه كه گفته مى شود: سلام بر آن سر نهاده شده، ممكن است منظور نهاده شده و در مقابل يزيد و يا ابن زياد - كه لعنت خدا بر هر دوى آنها باد - باشد .

علت اين سلام هاى مخصوص به آن حضرت آن است كه هر يك از اين مصيبت ها بيانگر تسليم خاص آن حضرت در قبال امر الهى بوده است و ضرورتا خداوند رحمان به ازاى آنها، رحمت ويژه اى براى ايشان مقرر فرموده اند . و منظور از سلام بر آن حضرت اين است كه خداوند حسين عليه السلام را براى متوسلان به آن حضرت و كسانى كه به او متمسك مى شوند و از او طلب شفاعت مى كنند و با آن حضرت رابطه و علاقه اى داشته اند، حرم امن قرار مى دهد . زيرا اين مسأله، يكى از معانى سلام بر پيامبر و ائمه عليهم السلام است و در صورتى كه با اين سلام هاى مخصوص بر اعضاى شريف آن حضرت، سلام كنيم و بر تك تك آن اعضا گريه نمائيم، اميد زيادى وجود دارد كه با هر سلامى بر او، شعله هاى برافروخته شده آتش كه به زبانه مى كشد تا اعضاى ما را در بر گيرد، خاموش شود . همان شعله هايى كه گناهانى كه ما انجام داده ايم و ما را در بر گرفته و اعضاى ما در آن غرق شده، آن را برافروخته است .

1 - ملائكه؛ در حديث از امام صادق عليه السلام وارد شده است كه فرمود: آگاه باشيد كه هزار سال قبل از آنكه جدم حسين عليه السلام در كربلا مدفون شوند، ملائكه آنجا زيارت كرده اند .

2 - پيامبران عليهم السلام؛ در حديث صحيح است كه هيچ پيامبرى نبوده است مگر اينكه كربلا را زيارت كرده و گفته است كه در تو ماه تابان دفن مى شود .

3 - كشتى نوح و قاليچه سليمان با چرخيدن در آنجا و گوسفند (قربانى ) حضرت اسماعيل و آهويى كه با حضرت عيسى عليه السلام سخن گفت . هر يك از اينها به طريق خاصى آنجا را زيارت كردند كه احاديث آنها در باب مجالس گريه بر آن حضرت، بيان شد .

4 - شهدايى كه در ركاب آن حضرت به شهادت رسيدند؛ آنها وقتى براى رفتن به ميدان جنگ سواره يا پياده آماده مى شدند، نزد امام حسين عليه السلام مى آمدند و مى گفتند: السلام عليك يا ابا عبدالله، السلام عليك يابن رسول الله . امام در جواب مى گفت: سلام بر تو و ما پشت سر تو هستيم «فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا»(1) برخى از آنها به عهد و پيمانى كه با خدا بستند كاملا وفا كردند و برخى بر آن عهد ايستادگى نمودند و برخى به انتظار (شهادت ) هستند و هيچ عهد خود را تغيير ندادند .

علت اهتمام آنها به اين زيارت آن بوده است كه آنها مى خواستند تا زنده اند به فيض زيارت نايل شوند تا به اجر شهادتشان افزوده گردد . حتى زيارت برخى از آن شهدا به نحو مخصوصى بوده است، از جمله دو برادر به نام هاى عبدالله و عبدالرحمن مى باشند . آن دو به منظور زيارت حضرت آمدند و در مقابل ايشان با كمى فاصله ايستادند و با هم گفتند: السلام عليك يا ابا عبدالله، حضرت به آنها فرمود: نزديك من بياييد . نزديكتر آمدند و ايستادند و گفتند: يا ابا عبدالله، سلام

ص: 267

بر تو، آمده ايم تا در پيشگاه شما به شهادت برسيم . امام گفت: سلام و رحمت و بركات خداوند بر شما باد، هر دوى آنها به شدت گريه مى كردند . امام عليه السلام فرمود: اى فرزندان برادرم ! چرا گريه مى كنيد، به خدا سوگند اميد آن دارم كه ساعتى بعد چشمان شما روشن شود . گفتند: خداوند جان ما را فداى شما كند . ما براى خودمان گريه نمى كنيم . گريه ما به اين خاطر است كه مى بينيم دشمنان تو را احاطه كرده اند، اما ما نمى توانيم كارى بكنيم . امام فرمود: خداوند به شما جزاى خير بدهد، اى فرزندان برادرم ! همين كه با حزن و اندوه خودتان و مواساتتان، مرا يارى داديد، خداوند بهترين پاداش متقين را به شما عطا مى كند .

يكى ديگر از كسانى كه با اين زيارت مخصوص امام را زيارت كرد، على بن الحسين عليهماالسلام است . حضرت على اكبر بعد از آنكه مبارزه كرد و جنگيد و در حالى كه بر زمين مى افتاد بر پدرش سلام نمود، و در آن وقت بود كه به قصد زيارت رو به سوى پدرش كرد و گفت: اى پدر از جانب من بر تو سلام باد . علت اينكه اين كار را آن حضرت تا به آن وقت به تأخير افكند آن بود كه وقتى خواست به ميدان جنگ برود، حسين عليه السلام به سوى او آمد و چند قدمى در پى او راه رفت و امام مستقر نشدند تا على او را مخاطب قرار داده، سلام كند؛ اما ساير شهدا وقتى مى خواستند به ميدان مبارزه بروند، در حالى كه امام حسين عليه السلام در مقابل خيمه ايستاده بود، به خدمت ايشان مى رسيدند طبق معمول و براى رسيدن به ثواب زيارت آن حضرت، در حالى كه زنده بودند، به امام سلام مى كردند .

اما علت اينكه ايشان خطاب به پدر بزرگوارشان گفتند: عليك السلام و نگفتند السلام عليك اين بود كه، سلام او سلام متاركه، وداع و رفتن بود، نه سلام تحيت .

امام حسين عليه السلام نيز، به اين سلام پاسخ نداد، زيرا سلام تحيت نبود كه جواب آن واجب باشد، و از سوى ديگر، هنگامى كه امام اين سلام را شنيد، حالتى بر ايشان عارض شد كه تمام نيروهايش را از دست داد و احوالش دگرگون شد و با اين ندا به او پاسخ گفت كه پسرم تو را كشتند كه تفصيل اين حالت در عنوان شهادت

ص: 268

ايشان خواهد آمد . ان شأ الله .

مطلب دوم؛ درباره زائران حسين عليه السلام بعد از شهادت و قبل از دفن ايشان است .

اولين كسى كه بعد از شهادت حسين عليه السلام، او را زيارت كرد، خداوند على عظيم است؛ و منظور اين است كه الطاف خاص فراوانى از جانب خداوند متوجه آن حضرت شد . سپس پيامبر خدا صلى الله عليه وآله او را زيارت كرد و آن جامى را كه براى او ذخيره شده بود، به ايشان داد، همان جامى كه فرزندش على از آن خبر داد، و از اين معنا فهميده مى شود كه اين جام قبل از شهادت آن حضرت در دستشان بوده و بعد از آن، بلافاصله از آن سيراب شدند . از آنجا كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله زائر حسين عليه السلام در آن شرايط بودند، قطعا على، فاطمه و حسن عليهم السلام نيز به همراه آن حضرت بوده اند .

سپس ملائكه اى كه براى يارى امام حسين عليه السلام فرستاده شده بودند، او را زيارت كردند و به آنها دستور رسيد كه در كنار قبر امام بمانند و او را تا روز قيامت زيارت كنند كه تفصيل اين مطلب در عنوان مربوط به ملائكه آمد .

بعد از آن ذوالجناح، سپس به هنگام روز، پرندگان و در شب، وحوش، جن و زنان جن آن حضرت را زيارت كردند و هر كدام از آنها به شيوه مخصوص آن حضرت را زيارت نمودند .

اما انسان هايى كه امام حسين عليه السلام را بعد از شهادت و قبل از دفن زيارت كردند؛ اولين آنها امام سجاد عليه السلام، خواهرش زينب سلام الله عليها و ساير اهل بيت آن حضرت بودند . اين زائران گرد هم آمدند و قصد زيارت حسين عليه السلام را نمودند و با تمام آداب زيارت و با همان طريق مخصوصى كه در آداب زيارت آن حضرت آمده است، به زيارت آمدند . آنها با حالتى غبارآلود، گرسنه، تشنه، محزون و با گريه آمدند . بالاتر از اينها، آنها، پابرهنه، بدون معجر، عريان و حتى تعدادى از آنها در غل و زنجير بودند . بله؛ آنها فقط يكى از آداب زيارت را

ص: 269

نتوانستند به جا آورند كه همان غسل با آب فرات يا وضو به قصد زيارت باشد، اما به جاى اين كار با خاك پاك تيمم كردند و آن را بر چهره ها و دست هاى خود كشيدند؛ كه اين تيمم برتر از غسل با آب فرات شد؛ آنگاه شروع به زيارت نمودند .

زيارت آنها به همان نحوى انجام شد كه در زيارت امام وارد شده است و با سلام بر پيامبر، على، فاطمه و سپس بر حسن و حسين عليهم السلام آغاز شد . اصل زيارت را زينب سلام الله عليها مى خواند و بقيه با او قرائت مى كردند . اما در آن وقت از امام سجاد عليه السلام عبارت يا يكى از انواع سلام ها نقل نشده، با اينكه آن حضرت نسبت به اين كار اولى تر بودند . البته علت آن است كه آن حضرت با حالتى بيمار، در غل و زنجير بود و به ايشان اجازه پائين آمدن از شترى را كه بر آن سوار بود، ندادند و در آن وقت، حالتى بر ايشان عارض شد كه نزديك بود، از دنيا بروند و به حالت احتضار درآمده بودند . به همين خاطر امام حسين عليه السلام را با خطاب و سلام، زيارت نكرد و اين كار را به بقيه اهل بيت اختصاص داد .

اما دشمن به آنها اجازه نداد تا زيارت را تمام كنند و ميان زائران و زيارت شونده جدايى ايجاد كردند، ولى كودكان را نزديك شهدا برده، از روى پيكرهاى شهدا عبور دادند و بر شتران سوار نمودند و به طرف كوفه حركت دادند .

شب جمعه حسين عليه السلام را زيارت مى كند؛ يعنى لطف خاصى بر آن حضرت افاضه مى فرمايد كه از آن به زيارت تعبير شده است .

همچنين در هر شب جمعه تمام پيامبران و اوصيأ، آن حضرت را زيارت مى كنند . در شب نيمه شعبان و ليلة القدر هر سال، تمام پيامبران به زيارت حسين عليه السلام مى آيند . جبرئيل، ميكائيل و اسرافيل نيز در طول سال در اوقات مخصوصى به زيارت امام مى آيند .

* اما از اهل دنيا اولين كسى كه پس از دفن پيكر مطهر حسين عليه السلام او را زيارت كرد، امام سجاد عليه السلام بود . آن حضرت بعد از 3 روز، وقتى با گروهى از بنى اسد بدن پاك امام را دفن و قبر را مرتب نمود، با سلام خاص و عبارت هاى مخصوصى و در حالى كه دستش را بر قبر گذاشته بود، پدر بزرگوارش را زيارت كرد .

بعد از آن، طوايفى كه در اطراف كربلا بودند، به زيارت امام حسين عليه السلام آمدند . حتى روايت شده كه در طول يك يا دو سال بعد از شهادت امام، تعداد صد هزار زن، از كسانى كه با آن حضرت خصومت نداشتند، قبر او را زيارت كردند .

از ديگر كسانى كه چند روز بعد از دفن پيكر امام، آن حضرت را زيارت كرد، عمرالسهى است . گفته شده است او اولين شاعرى است كه در رثاى امام حسين عليه السلام اشعارى سرود . عمرو آمد و بر بالاى قبر ايستاد و اشعارى به اين معنا سرود: در كربلا بر سر قبر حسين آمدم . اشك فراوانى از چشم هايم براى او جارى شد . همچنان براى او مرثيه خوانى مى كنم و مى گريم . اشك هاى چشمانم و آه و ناله هاى سينه ام مرا در اين كار كمك مى كنند . سلام بر اهل قبور در كربلا، هر كس آنها را زيارت مى كند بگويد سلام من بر آنها باد . سلام بر آنها در هر صبح و شام و ظهر، و اين سلام را باد و غبار به آن قبرها مى رساند، و بوى مشك و عبير آن قبرها از كسانى كه به زيارت قبر آن حضرت نايل شده اند، به مشام مى رسد .

اولين كسى هم كه به قصد زيارت آن حضرت از نقطه اى دور دست آمد، جابر بن عبدالله انصارى بود . زيارت امام توسط جابر كيفيت خاصى دارد كه ما آن را در جاى

ص: 271

خود خواهيم آورد .

سپس خداوند دل و جان مردم را شيفته حسين عليه السلام كرد و شيعيان در زمان بنى اميه - كه لعنت خدا بر آنها باد - به زيارت آن حضرت توجه خاصى نشان مى دادند، اما از اين كار باز داشته مى شدند؛ حتى براى جلوگيرى از اين كار نگهبان گماردند و كمينگاه هايى را ايجاد كردند و دستور كشتن و به صليب كشيدن و بريدن دست و پاى هر كس را كه به زيارت آن حضرت برود، صادر نمودند . اما اين مسائل به تعداد زائران آن حضرت افزود . سپس متوكل از حاكمان بنى عباس - لعنت الله عليه - به خاطر شدت عداوتش، به ويژه با حضرت زهرأ سلام الله عليها و فرزندان ايشان، به شدت مانع زيارت امام عليه السلام گرديد، اما وقتى ملاحظه كرد، اين كار فايده اى ندارد، دستور داد قبر شريف را تخريب كنند . بعد ديد اين كار هم فايده اى ندارد، لذا دستور داد براى محو آثار قبر امام، آنجا را شخم بزنند، نبش قبر كنند و آب جارى سازند . اما خداوند تعالى يكى از خصوصيات حسين را اين قرار داد كه همان شخصى كه قبر را تخريب و محل آن را شخم زد و آبيارى نمود، دستور تعمير و ساخت آن را صادر نمود و منادى به دستور او اعلام كرد كه زيارت قبر حسين عليه السلام، مجاز مى باشد .

تفصيل اين مطلب آن طور كه در اخبار آمده، چنين است: متوكل از خلفاى بنى عباس نسبت به اهل بيت رسول خدا صلى الله عليه وآله دشمنى زياد و بغض شديدى داشت . او بود كه دستور داد بارگاه امام حسين را خراب، قبر را ويران و آثار آن را محو نمايند و آب رود علقمه را بر آن جارى سازند، به نحوى كه اثرى از آن باقى نماند و احدى نتواند در آنجا بماند و خبرى بگيرد . او مردم را تهديد كرد هر كس قبر حسين برود، كشته مى شود . آنگاه از ميان مأموران خود عده اى را مراقب اين كار كرد و به آنها توصيه نمود، هر كس به قصد زيارت حسين بيايد، او را بكشيد . آنها مى خواستند به اين واسطه نور خدا را خاموش و آثار ذريه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله را محو نمايند . خبر به مردى از اهل خير رسيد كه به او زيد

ص: 272

مجنون مى گفتند، ولى او انسانى عاقل و داراى نظرى صائب بود؛ اما به اين خاطر به او مجنون مى گفتند كه هر انسان خردمند و اديبى را به سكوت وا مى داشت و دليل و برهان او را رد مى كرد و از جواب باز نمى ايستاد و از سخن گفتن خسته و ملول نمى شد . وقتى خبر تخريب بارگاه حسين عليه السلام و شخم زدن محل قبر را شنيد، اين مسأله برايش گران تمام شد و حزن و اندوهش شديد گرديد و مصيبت هاى امام به خاطر تخريب قبر امام حزن و اندوه بر او غالب شد، پاى پياده و ديوانه وار از مصر خارج شد، در حالى كه به درگاه الهى شكوه مى كرد . او همچنان اندوهگين و افسرده بود تا به كوفه رسيد . بهلول آن زمان در كوفه بود . زيد مجنون او را ديد و به او سلام كرد . بهلول جواب سلام او را داد و از او پرسيد از كجا مرا مى شناسى، در حالى كه تو هرگز مرا نديده اى؟ زيد گفت: اى شخص بدان كه قلوب مؤ منان چون سربازان مجهزى هستند كه نسبت به آنچه شناخت دارند با هم ائتلاف مى كنند . بهلول پرسيد: زيد! چه مسأله اى موجب شده كه تو پاى پياده از وطن و بلاد خودت بيرون بيايى؟ در جواب گفت: به خدا سوگند تنها شدت حزن و اندوهم مرا وادار به اين كار كرد . به من خبر رسيد كه اين ملعون (متوكل ) دستور داده است ساختمان قبر حسين را خراب كرد و آنجا را شخم بزنند و زائران آن حضرت را بكشند . اين مسأله مرا از وطن آواره كرد، عيشم را منغص، اشكم را جارى و خواب از چشمانم ربوده است . بهلول گفت: به خدا سوگند من هم چنين حالتى دارم . آنگاه به او گفت: برخيز به كربلا برويم تا قبور فرزندان على مرتضى عليهم السلام را ببينيم . دست يكديگر را گرفته راه افتادند تا به قبر حسين عليه السلام رسيدند . اما ديدند كه قبر به حال خود باقى است و تغييرى نكرده، ساختمان قبر را خراب كرده اند، اما هر چه آب بر آنجا بسته اند، به قدرت خداوند عزيز جبار در زمين فرو رفته و حتى يك قطره آب به قبر حسين عليه السلام نرسيده و هر گاه به طرف قبر شريف مى آيد، زمين قبر به اذن خداوند تعالى مرتفع مى شود . زيد مجنون از ديدن اين صحنه متعجب شد و به بهلول

ص: 273

گفت: بهلول نگاه كن ببين ! مى خواهند نور خدا را با دهانشان خاموش كنند، اما خدا مى خواهد نورش را كامل و تمام كند، هر چند كه مشركان را خوش نيايد . او گفت: متوكل در طول 20 سال به طور مرتب و دايم دستور داد محل قبر حسين عليه السلام را شخم بزنند و زراعت بكارند، اما قبر شريف همچنان به حالت خود باقى است و هيچ تغييرى نكرده و حتى يك قطره آب هم به آن نرسيده است .

وقتى شخصى كه مأمور بود آن محل را شخم بزند و زراعت كند، با اين قضيه مواجه شد، در فكر فرو رفت و گفت: به خدا و به محمد صلى الله عليه وآله ايمان آوردم . به خدا سوگند اگر ديوانه وار سر به بيابان مى گذارم، اما قبر حسين فرزند دختر رسول خدا را شخم نمى زنم و زراعت نمى كارم . مدت بيست سال است كه معجزه الهى را مشاهده و دلايل و برهان هاى اهل بيت پيامبر خدا را مى بينم، اما عبرت نگرفته ام . آنگاه يوغ را (از گردن گاوها) باز و گاوها را رها كرد و به طرف زيد مجنون رفت و به او گفت: پيرمرد! از كجا آمده اى؟ گفت: از مصر . پرسيد: براى چه منظورى اينجا آمده اى، آيا از كشته شدن نمى ترسى؟ زيد گريه كرد و گفت: به خدا سوگند اطلاع پيدا كردم كه قبر حسين عليه السلام را شخم زده اند . اين مسأله مرا اندوهگين كرد و باعث غم و ناراحتى من شد . آن مرد بر روى پاهاى زيد افتاد و شروع به بوسيدن كرد و گفت: اى پيرمرد! پدر و مادرم به فداى تو باد . از وقتى تو پيش من آمدى رحمت الهى به من روى آورد و قلبم به نور خدا روشن گشت . من به خدا و رسول او ايمان آوردم . مدت 20 سال است كه اين زمين را شخم مى زنم و هر وقت آب به قبر حسين عليه السلام بستم، فرو رفت و به صورت گرداب در آمد و يك قطره از آن به قبر حسين عليه السلام نرسيد . گويى كه من با به حال مست بوده ام، اما اينك به بركت آمدن تو، به هوش آمده ام . آنگاه زيد گريه كرد و ابياتى خواند . آن شخص نيز گريه كرد و گفت: اى زيد! تو مرا از خواب غفلت بيدار كردى .

نزد متوكل در سامرأ مى روم، و ماجرا را همان طور كه هست برايش بازگو مى كنم يا مرا مى كشد يا رهايم مى كند . زيد گفت: من هم به همراه تو مى آيم و در اين باره به تو

ص: 274

كمك مى كنم .

وقتى آن شخص وارد بر متوكل شد و مشاهدات خود را درباره قبر حسين عليه السلام به اطلاع او رساند، خشم و غضب تمام وجود متوكل را فرا گرفت و بغض و كينه اش نسبت به اهل بيت رسول خدا صلى الله عليه وآله بيشتر شد و دستور قتل آن مرد را صادر نمود؛ همچنين دستور داد ريسمانى به پاى او ببندند و او را با صورت در بازار بكشند و بعد در ميان مردم به دار آويخته شود تا براى آنان كه مى خواهند عبرت بگيرند، درس عبرتى باشد و كسى باقى نماند (جرأت نكند) تا از اهل بيت يارى كند . اما زيد مجنون؛ حزن و اندوهش بيشتر شد و همچنان گريه مى كرد و صبر كرد تا آن شخص را از چوبه دار پائين آوردند و جسدش را در ميان زباله ها انداختند . آنگاه زيد به سراغ او آمد، جنازه او را برداشت و به طرف دجله برد و در آنجا غسل داد و كفن نمود و بر او نماز خواند و سپس آن را دفن نمود و مدت سه روز تمام در كنار قبر ماند و قرآن تلاوت كرد و از او جدا نشد . يك روز كه در كنار قبر نشسته بود، بناگاه صداى فرياد و نوحه و زارى زنان و مردان بسيارى را شنيد كه با خود جنازه اى حمل مى كردند . كثرت جمعيت به قدرى بود كه راه بند آمده بود، زيد گمان كرد كه متوكل مرده است . به سوى يكى از افراد آن جمعيت رفت و از او پرسيد: اين ميت كيست؟ گفت: جنازه يكى از كنيزان متوكل است . نام اين كنيز ريحانه و او يك كنيز سياه حبشى بود كه متوكل علاقه شديدى به او داشت .

وقتى زيد آن صحنه را ديد غم و اندوهش بيشتر شد و آتش سينه اش برافروخته گشت و بر سر و صورت خود مى زد و گريبان چاك مى كرد و خاك بر سر مى ريخت و مى گفت: واويلا وا اسفا، يا حسين ! تو در سرزمين كربلا عريان، تنها و غريب، لب تشنه به شهادت رسيدى، زنان و دخترانت و اهل و عيالت را به اسارت بردند و كودكانت را كشتند، اما كسى براى تو گريه نمى كند . پيكر مطهر تو را بى غسل و كفن

ص: 275

دفن مى كنند و بعد محل قبرت را شخم مى زنند تا نورت را خاموش نمايند، در حالى كه شما فرزند على مرتضى و فاطمه زهرأ مى باشى .

اين همه احترام و عظمت براى يك كنيز سياه قايلند، اما كسى براى فرزند محمد مصطفى صلى الله عليه وآله غمگين نيست و گريه نمى كند .

زيد همچنان گريه مى كرد و نوحه سر مى داد تا از هوش رفت و تمام مردم حاضر در آنجا نيز نظاره گر بودند . برخى از آنها دلشان به حال او سوخت . وقتى زيد دوباره به هوش آمد اين سخنان را بر زبان جارى ساخت: آيا قبر حسين را در كربلا شخم مى زنند، اما قبر فرزند آن زن زناكار را آباد مى كنند . شايد زمانه دوباره عوض شود و دولت حق روى كار آيد . خدا اهل فساد و آنكه را بر اين دنياى فانى ايمان دارد، لعنت كند .

گفته اند كه زيد اين عبارات را در برگه اى نوشت و آن را به يكى از دربانان متوكل داد . وقتى متوكل آن را خواند به شدت خشمگين شد و او را احضار كرد . ميان زيد و او مطالبى از وعظ و توبيخ رد و بدل شد . متوكل براى تحقير شأن امام على عليه السلام، از او پرسيد درباره ابوتراب چه نظر دارى؟ زيد گفت: به خدا سوگند! تو به فضل، شرف، حسب و نسب آن حضرت آگاه هستى و كسى جز كافران بدگمان فضل او را انكار نمى كند و جز منافقان دروغگو با او دشمنى نمى كند . آنگاه شروع به بر شمردن فضايل و مناقب حضرت على عليه السلام نمود و تا آنجا ادامه داد كه متوكل به خشم آمد و دستور داد او را زندانى كنند .

چون شب فرا رسيد و متوكل به خواب رفت، هاتفى نزد او آمد و لگدى به او زد و گفت برخيز و زيد را از زندان بيرون بياور، و گرنه خداوند هر چه سريعتر تو را هلاك مى كند . متوكل خودش برخاست و زيد را از زندان آزاد كرد و خلعت بسيار گرانبهايى به او پوشانيد و گفت: هر خواسته اى دارى، بگو . زيد گفت: خواسته ام عمارت و ساختن قبر حسين عليه السلام است و اينكه كسى متعرض زائران آن حضرت نشود . متوكل دستور اين كار را صادر كرد و زيد با شادى و سرور از نزد او

ص: 276

بيرون آمد و در شهرها مى گرديد و مى گفت: هر كس قصد زيارت قبر حسين را دارد براى هميشه در امان است .

ص: 277

ص: 278

ص: 280

عنوان هشتم درباره خصوصيات امام حسين عليه السلام است كه در قرآن مجيد و كلام خداوند عزيز آمده و داراى چندين مقصد است:

اينكه مهجور نماند، غبار بر آن ننشيند و جز انسان هاى پاك و مطهر او را لمس نكنند و مانند كالاهاى دنيايى با چيزى معامله نشود . در احترام نهادن به حسين عليه السلام نيز احكامى و آدابى وجود دارد . اما بادها، خاك را برداشته و بر پيكر مطهر آن حضرت ريختند و خاك آن را احاطه كرد و دشمن با به شهادت رساندن آن حضرت دين خود را به بهاى اندك فروخت .

قرآن كلام الله صامت است، امام حسين عليه السلام كلام الله ناطق است .

قرآن كريم، شريف و مجيد است، حسين عليه السلام نيز، كريم، شريف، مجيد و شهيد است . در قرآن سرگذشت ها، حالات، گرفتارى ها و ماجراهاى پيرامون ذكر شده است . در حالت حسين عليه السلام، سرگذشت و حالت هر پيامبرى بالعيان آمده است .

قرآن آياتش آشكار و تعداد آن 6666 است . حسين عليه السلام نيز آياتش در بدنش آشكار است و تعداد آن 1900 است و گفته اند چهار هزار است . اما اگر تعداد زخم بر روى زخم و تعداد ضربت هايى كه بر آن حضرت وارد شده، شمرده شود، تعداد آن بالغ بر 6666 مى شود .

قرآن داراى 114 بسم الله است . در بدن حسين عليه السلام نيز به مانند بسم الله، تعداد 114 زخم شمشير است .

قرآن داراى جزء، سوره، (آيه )، سطر، كلمات، حروف، نقطه و اعراب است . بدن حسين عليه السلام نيز از اجتماع سطور شمشيرها و كلمات نيزه ها و نقطه تيرها و اعراب آنها، داراى اجزأ، سوره ها، سطور، كلمات، حروف، نقطه ها و اعراب گرديد .

قرآن چهار قسم است: طوال، مبين، مثانى و مفصل . حسين عليه السلام نيز داراى چهار قسم است: سرش بر روى نيزه ها در حركت بود، جسدش در كربلا افتاده بود، خونش بر بال هاى پرندگان و بر شيشه خضرأ نزد فرشتگان و صغار اعضاى اطراف جسد (دستها و پاها) در هر طرف افتاده بود .

ص: 283

قرآن سى جزء است و هر نصف جزء را به طور جداگانه آورده اند كه در فارسى به آن شصت پاره مى گويند . اما درباره حسين در تطبيق با اين ويژگى قرآن نمى دانم چه بگويم !!

خداوند قرآن را به نام هايى اسم برده كه تعداد آن به 23 عنوان مى رسد . اين اسامى بر حسين عليه السلام نيز صدق مى كنند . خداوند از قرآن به مبارك نام برده است و فرموده «وَهَذَا ذِكْرٌ مُبَارَكٌ»(1) . خداوند متعال امام حسين عليه السلام را نيز مبارك نام نهاد و اين مطلب را بدون واسطه در روايت عجيبى كه خبر از فضيلت عجيب آن حضرت مى دهد، بر پيامبرش وحى مى كند، كه از جمله الفاظ آن روايت اين است كه بورك من مولود عليه صلواتى و رحمتى كه ما اين مطلب را در عنوان مربوط به الطاف خاص الهى نسبت به امام حسين عليه السلام آورده ايم .

قرآن براى مؤ منان شفأ و رحمت است . حسين عليه السلام نيز براى بيمارى هاى باطنى شفأ است و تربت او شفاى بيمارى ظاهرى است . آن حضرت همچنين براى مؤ منان رحمت است و سعادت و رستگارى هر چه بيشتر آنها به واسطه حسين عليه السلام حاصل مى شود . قرآن، نور است . حسين عليه السلام نيز آن زمان كه جسد پاكش با خاك و خون آغشته شد، نور افشانى كرد .

آن طور كه در آيه شريفه آمده است، قرآن براى پيامبر صلى الله عليه وآله و مردم روح است . حسين عليه السلام نيز آن طور كه در حديث آمده است؛ ريحانه رسول خدا و راحت مردم است .

قرآن حكيم است؛ دل ها را معالجه و آنها را به اطاعت، هدايت مى كند . حسين عليه السلام نيز حكيمى است كه با هدايت گروهى به اطاعت، آنها را معالجه و معصيت كاران را با شفاعت معالجه كرد .

ص: 284

قرآن بشارت دهنده و هشدار دهنده است . حسين عليه السلام نيز بشير و نذير است . قرآن كتاب مبين است و حسين ذكر پيامبر صلى الله عليه وآله و ورد آن حضرت در تمام طول عمر شريفشان بوده است .

در قرآن آية الكرسى و آية النور است . در حسين هم كرسى است كه معدن علم الهى است و در حسين آية النور و آيه اى است كه نه با سياهى هاى شب و نه با خاك و خون خاموش مى شود .

در قرآن آيات شفأ، رجأ و رحمت وجود دارد . در حسين عليه السلام نيز آيات و صفات شفأ و اسباب رجأ وجود دارد و آن حضرت علل تامه رحمت است .

قرآن داراى 14 منزل، از اول حدوث آن - كما هوالحق - تا استقرار آن در بهشت مى باشد . منزل اول؛ حدوث و ايجاد آن در لوحى مى باشد كه جسمى خاص يا فرشته اى است . دوم؛ قلب اسرافيل كه ناظر بر لوح است . سوم؛ قلب ميكائيل، وقتى اسرافيل قرآن را برايش تلاوت كرد . چهارم؛ قلب جبرئيل، وقتى كه ميكائيل آن را بر او تلاوت كرد . پنجم؛ نزول قرآن در بيت المعمور در شب قدر . ششم؛ نزول يك باره قرآن بر قلب پيامبر صلى الله عليه وآله تا آن را فرا بگيرد نه اينكه براى مردم تلاوت كند، كه آن در ماه مبارك رمضان بوده است . هفتم؛ نزول قرآن بر پيامبر صلى الله عليه وآله در اول مبعث براى اينكه آن را تلاوت كند . هشتم؛ نزول قرآن در هر شب قدر بر امام عصر كه تهنيت است تا سپيده صبح . نهم؛ جايگاه قرآن در گوش ها . دهم؛ جايگاه قرآن در زبان كه همان تلاوت است . يازدهم؛ جايگاه قرآن در ميان اوراق . دوازدهم؛ منزل قرآن در قلب ها . سيزدهم؛ منزل قرآن در روز محشر، با هيأتى عجيب . چهاردهم؛ جايگاه قرآن در بهشت كه داراى درجاتى است و به قارى آن گفته مى شود، تلاوت كن و ارتقأ مقام بگير . همه اين موارد بر اساس روايات گردآورى شده است . و كيفيت اين منازل شرح و تفصيلى دارد كه من پاره اى از حقايق را در روضات الجنات ذكر كرده ام؛ از خداوند توفيق طلب مى كنم تا آن را به اتمام

ص: 285

برسانم . اما در حال حاضر مقصود آن است كه بگويم، حسين عليه السلام نيز در فضايل داراى چهارده منزل و جايگاه است و همچنين آن حضرت در مصائب نيز چهارده منزل دارد كه تفصيل آن به اين شرح است:

الف: ابتدا شرح جايگاه و مراتب آن حضرت: اول، خلق نور آن حضرت، قبل از خلقت آفرينش است . دوم؛ منزل امام كه متعلق به عرش است و مشتمل به حالاتى است . سوم؛ منزل امام در بهشت است، آن حضرت در بهشت كيفياتى دارد كه از آن جمله اين است كه امام درختى در بهشت و ميوه آن است، همچنين گوشواره گوش زهرأ سلام الله عليها و زينب بهشت و گوشواره آن و زينت اركان بهشت است . چهارم؛ منزل آن حضرت به صورت نور در رحم هاى مطهر و پاك بويژه زمانى كه حضرت فاطمه زهرأ سلام الله عليها به آن حضرت باردار شدند؛ چرا كه حضرت فاطمه فرمود: وقتى به او باردار شدم، در شب هاى تاريك، نيازى به چراغ نداشتم . ششم؛ بر دست لعيأ حوريه، كه به عنوان قابله به همراه حورالعين فرستاده شد . هفتم؛ بدن مبارك حضرت رسول صلى الله عليه وآله؛ زمانى كتف شريف آن حضرت، زمانى دوش مبارك، گاهى دامن پاك آن حضرت، گاهى، سينه معظم و زمانى هم پشت مبارك ايشان جايگاه حسين عليه السلام بود . كه هر يك از اين موارد كيفيت خاصى دارد كه ما آن را در محل خودش يادآور شده ايم .

همچنين اعضاى مطهر پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله بر جسم حسين عليه السلام داراى منازل خاصى است . مثلا منزل زبان آن حضرت، دهان حسين است كه او را شير مى دهد . و منزل انگشت ابهام پيامبر، خلق حسين عليه السلام است، تا او را تغذيه كند . اما لب هاى مبارك پيامبر، بر جسم حسين عليه السلام داراى منزلگاه هايى است كه يكى از آن منزلگاه ها پيشانى حسين و ديگرى، گلوى آن حضرت بود . آن حضرت بيش از ساير اعضا، اين دو جا را مى بوسيد، و جاى ديگر بالاى ناف آن حضرت بود كه حضرت رسول مخصوصا آن محل را مى بوسيد .

ص: 286

هشتم؛ سينه حضرت زهراى بتول عليهاالسلام . نهم؛ دستان على عليه السلام، زمانى كه حسين عليه السلام را روى دست گرفت و رسول الله صلى الله عليه وآله او را بوسيد و گريه كرد و چون از علت گريه سؤ ال كرد، ايشان فرمود: جاى شمشيرها را مى بوسم و گريه مى كنم . دهم؛ كتف و گردن جبرئيل عليه السلام، جبرئيل بارها از رسول الله صلى الله عليه وآله تقاضا مى كرد و حسين را از ايشان مى گرفت و با خود حمل مى كرد . يازدهم؛ منبر رسول الله صلى الله عليه وآله، آن حضرت هيچ كس جز على عليه السلام را بالاى منبر نبرد . در روز عيد غدير پيامبر، على را بالا برد و فرمود: هر كه من مولاى اويم اين على مولاى اوست . ولى حضرت رسول صلى الله عليه وآله، حسين عليه السلام را با خود بالاى منبر برد و او را در جلو يا بر دامن مباركشان نشاند اينكه خداوند او را برترى داده است . سپس خبر شهادت او را داد و بعد قاتل او و كسانى را كه او را يارى نكردند، نفرين نمود و سپس او را به تمام مؤ منان به امانت سپرد - تا جايى كه آن حضرت را به شما هم سپرده است، زيرا اين فرمايش پيامبر عموميت دارد كه فرمود: خدايا! من او را به تو و صالح مؤ منان به امانت سپردم . - آنگاه مردم گريه كردند و حضرت فرمود: آيا گريه مى كنيد ولى او را يارى نمى نماييد؟ ! دوازدهم؛ قلب پيامبر صلى الله عليه وآله؛ حسين عليه السلام در قلب پيامبر خدا داراى جايگاه و موقعيت مخصوصى است كه خود آن حضرت اين جايگاه را چنين توصيف كرده كه كسى جاى او را در قلبش نمى گيرد . سيزدهم؛ سينه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله در زمانى مخصوص؛ آن هنگام كه حضرت در حال احتضار بودند؛ حسين عليه السلام بر روى سينه ايشان قرار داشت . چهاردهم؛ قلب پيامبر صلى الله عليه وآله در حالت احتضار؛ در حالى كه پيامبر اسلام در حال احتضار بودند براى حسين حسرت مى خوردند و حالات او را يادآور مى شدند و فرمودند: مرا با يزيد چه كار است؟ خداوند به او بركت ندهد . سپس فرمود: به سوى رفيق اعلى مى روم و روح شريفش از جسد مطهرش جدا شد . پانزدهم؛ قلوب

ص: 287

مؤ منان؛ در قلب هاى مؤ منان محبتى نسبت به حسين عليه السلام است كه پيامبر صلى الله عليه وآله از آن اين گونه تعبير كرده اند كه اين محبت در باطن آنها نهفته است، و اگر تو به درون خودت مراجعه كنى صدق فرموده پيامبر خدا را تأييد مى كنى .

ب: شرح و مصائب و منزلگاه هايى كه اين مصائب بر آن حضرت روى آورد:

اول؛ اولين منزل در مدينه بود، هنگامى كه امام از آنجا رانده شد، خيلى براى او سخت آمد و يك بار ديگر به پيامبر صلى الله عليه وآله شكايت كرد و در كنار قبر آن حضرت گفت: من حسين فرزند فاطمه ام، آنها با من دشمنى كردند و حق ما را ضايع نمودند .

دوم؛ منزل آن حضرت در جايى كه براى همه، از انسان گرفته تا حيوان و پرنده و حيوانات وحشى و درختان و گياهان، امن است، يعنى مكه مكرمه . اما همين جاى امن براى آن حضرت ناامن شد، زيرا در صدد برآمدند او را در اين محل به شهادت برسانند؛ به همين خاطر آنجا را ترك كرد .

سوم؛ حدفاصل ميان مكه و كوفه؛ در طى اين سفر، حضرت در منازل بين راه نسبت به هر كس كه با او ملاقات مى كرد، نگران بود و هر كس را كه ديد، او را يارى نكرد و آن حضرت را تنها گذاشت .

چهارم؛ كربلأ؛ حسين عليه السلام به قصد اقامت و نيت توطن در آنجا فرود آمد و به شتردارانى كه همراهش بودند، فرمود: شتران را در همين جا بخوابانيد و بارها را پائين آوريد و برويد، كه من هرگز از اين نقطه نخواهم رفت .

پنجم؛ نقطه اى در ميدان جنگ؛ امام پس از مدتى جنگيدن، هر گاه مى خواست استراحت كند، به آن نقطه بر مى گشت و مى گفت: لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم

ششم؛ آنجا كه امام بر زمين افتاد؛ امام درباره آن نقطه فرمود: براى من

ص: 288

مصرعى (1) انتخاب شده است كه آن را ملاقات مى كنم جنازه آن حضرت سه يا چهار روز بر روى زمين باقى ماند و بعد در بطن همان زمين كه قبر شريف معظم شان باشد، دفن شد .

هفتم؛ محل نزول سر مبارك آن حضرت؛ در شب يازدهم محرم سر مطهر آن حضرت را به خانه خولى فرزند يزيد بردند . در حديث است كه بر آن پوشش قرار دادند، اما مشهور بر زبان ها اين است كه آن نور در تنور فرود آمد .

هشتم؛ منزل ابن زياد، سر مطهر امام حسين عليه السلام را در طبقى جلوى آن ملعون گذاشتند و او از اينكه سر حسين عليه السلام را برايش آورده بودند، خوشحال بود . بزرگترين مصيبت آن است كه وقتى سر مبارك را پيشش گذاشتند لبخند زد و شايد اين تبسم گران تر از آن خيزران و ضرباتى بود كه بر لب و چشم آن حضرت وارد شد .

نهم؛ منزل آن حضرت در كوفه، آنگاه كه سر آن حضرت را بر درختى آويختند .

دهم؛ منزلگاه هاى ميان كوفه تا شام است . در اين فاصله گاهى سر آن حضرت بر نيزه ها و گاهى در صندوقچه اى بود . تعداد اين منزل ها در مناطق مختلف فراوان است و از هر منزلى تا كنون علامت و نشانى باقى مانده است .

يازدهم؛ دير راهب؛ در اين منزل از سوى ميزبان، سر امام مورد احترام و اكرام واقع شد، به بوى خوش و طيب آغشته گرديد و در پارچه لطيف و پاك نهاده شد و به او تحيت و سلام داده شد و ايشان جواب سلام او را دادند . شرح اين مطلب در جاى خودش خواهد آمد . ان شأ الله .

دوازدهم؛ نزول سر آن حضرت در شام، مجلس يزيد - لعنت الله عليه - بود . سر مبارك آن حضرت را در تشتى از طلا گذاشتند و پيش يزيد آوردند . در اين منزل بنا بر جهاتى - كه تعداد آن از بيست مورد بيشتر است - مصيبت ها بر آن حضرت فراهم

ص: 289

آمدند .

سيزدهم؛ نزول سر آن حضرت آن زمان كه به در خانه يزيد آويخته شد؛ اما همسر يزيد نتوانست اين صحنه را تحمل كند و سر برهنه بيرون آمد و نزد يزيد رفت و فرياد زد: آيا اين سر حسين پسر فاطمه است كه به در خانه ما آويخته شده است؟ يزيد برخاست و او را پوشاند و به حرمش باز گرداند دستور داد سر مبارك را پائين بياورند . و به او گفت: هند! برو و براى پسر رسول خدا و فريادرس قريش گريه و زارى كن .

چهاردهم؛ دروازه شهر دمشق بود كه سر امام را در آنجا آويختند و اين جا بود كه امام سجاد عليه السلام هم نتوانست آن را تحمل كند و صبرشان به سر آمد و با اينكه سخن گفتن برايش دشوار بود، شروع به صحبت نمودند . وقتى سر امام را نهادند و با خيزران بر او جسارت كردند، امام سجاد عليه السلام سخن نگفت، اما وقتى ملاحظه كرد كه سر مبارك حسين عليه السلام بر دروازه شهر آويخته شده است، فرياد زد و گفت: اى يزيد! آيا از اين كه فرزند فاطمه بر دروازه شهر شما آويخته شده است، حيا نمى كنى . او امانت پيامبر خدا صلى الله عليه وآله است .

بعد از اين منازل، آن حضرت مانند قرآن، داراى منازل خاصى در محل دفن و محشرش به هيأت خاصى است . پايان منازلش، محل خاص آن حضرت در بهشت، در درجاتى است كه جدش به او فرمود: تو درجاتى دارى كه جز با شهادت به آنها نايل نشوى . عالى ترين آن درجات، اين است كه در حديث آمده است؛ خداوند آن حضرت را در منزلت و درجه، به پيامبرش ملحق گردانيد .

نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ» (1) و ما انسان را به احسان در حق پدر و مادر سفارش كرديم كه مادر با رنج بار حمل كشيد و باز با مشقت وضع حمل نمود و سى ماه تمام مدت حمل و شيرخوارى بود تا وقتى كه طفل به حد رشد رسيد و چهل ساله گشت، گفت: پروردگار من ! به من توفيق بده شكر نعمتى را كه به من و پدر و مادرم داده اى به جا بياورم و عمل شايسته اى را كه تو از آن راضى مى شوى انجام دهم و فرزندان مرا صالح گردان . من به درگاه تو باز آمده ام و از تسليمان فرمان تو شده ام .

در كتاب الكامل و بحارالانوار به اسناد معتبر وارد شده است كه وقتى حضرت فاطمه سلام الله عليها به امام حسين عليه السلام باردار شدند، جبرئيل عليه السلام نازل شد و گفت: يا محمد! خداوند به تو سلام مى فرستد و تو را به مولودى بشارت مى دهد كه از فاطمه متولد مى شود و امت تو او را بعد از تو به شهادت مى رسانند .

حضرت رسول فرمود: سلام من بر پروردگارم باد . من به فرزندى كه از فاطمه به دنيا آيد و امتم او را به شهادت برسانند، احتياجى ندارم . جبرئيل عروج كرد و دوباره نازل شد و همان عبارت هاى قبل را تكرار كرد . پيامبر نيز همان جواب را داد .

جبرئيل مجددا عروج كرد و سپس براى بار سوم نازل شد و عرض كرد: خداوند به تو بشارت مى دهد كه امامت، ولايت و وصايت را در فرزندان او قرار دادم . پيامبر گفت: راضى شدم . سپس حضرت رسول، حضرت فاطمه را از آنچه جبرئيل عليه السلام در مرتبه اول آورده بود، باخبر كرد . حضرت فاطمه سلام الله عليها گفت: من به فرزندى كه امت تو او را بعد از تو به شهادت برسانند، احتياج ندارم .

سپس پيامبر به فاطمه مژده اى را داد كه جبرئيل به او داده بود . آنگاه حضرت زهرأ گفت: راضى شدم . سپس حضرت زهرأ با رنج و غم بار حمل او را كشيد، چون

ص: 291

مى دانست حسين عليه السلام شهيد مى شود و همچنين به همان حالت، وضع آن حضرت نيز با رنج و مشقت بود . دوران حمل و شيرخوارى آن حضرت 30 ماه بود تا اينكه به حد رشد رسيد و چهل ساله شد و به درگاه خدا عرض كرد: خداى من ! به من توفيق بده كه شكر نعمتى را كه بر من و پدر و مادرم داده اى به جا آورم و عمل شايسته اى انجام دهم كه تو را خشنود كند و فرزندانم را صالح بگردان . امامان عليه السلام همه از فرزندان امام حسين عليه السلام مى باشند . حسين عليه السلام نه از مادرش فاطمه و نه از زن ديگرى شير خورد، بلكه او را نزد پيامبر صلى الله عليه وآله مى بردند و آن حضرت انگشت ابهامش را در دهان حسين مى گذاشت، و طفل آن را مى مكيد به طورى كه تا دو يا سه روز او را كفايت مى كرد .

بنابراين گوشت حسين عليه السلام از گوشت پيامبر خدا صلى الله عليه وآله روئيد و خون او از خون پيامبر است و هيچ كودكى جز حسين عليه السلام و يحيى فرزند زكريا عليهماالسلام، شش ماهه به دنيا نيامد .

بدان كه معناى كره همراه با حزن و تأسف بر آن حضرت اين است كه دوران بادارى بر او، به دنيا آمدن او، شيرخوارگى اش، تربيتش، بازى با او در دوران كودكى اش، شاد كردن او از طرف جد، پدر و مادرش، همه و همه با حزن و غم و اندوه بود . حتى روزى كه جد بزرگوارش مى خواست از دنيا برود و همچنين روز وفات مادر و پدرش، آنها بر حسين عليه السلام تأسف مى خوردند و اندوهگين بودند، كما اينكه هنگام رحلت، اين مسأله را بر زبان مى آوردند . خواهرش نيز در مقتل از او با سختى و غم و اندوه فراوان جدا شد و او را رها كرد . چه غم و اندوه و تأسف جانكاهى و چه فرياد و شيونى !!

آيه دوم؛ در بيان خروج آن حضرت از مدينه است و آن اين است كه خداوند فرمود: «أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ * الَّذِينَ أُخْرِجُوا

ص: 292

مِنْ دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ» (1)

رخصت (جنگ ) به (مؤ منان ) كه (ديگران ) با آنها مى جنگند، داده شد، زيرا آنها از دشمن ستم كشيدند و خدا بر يارى آنها قادر است . آن مؤ منانى كه بناحق از خانه هايشان آواره شدند (و) جز آن كه مى گفتند پروردگار ما خداى يكتا است (جرمى نداشتند) .

از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه اين آيه درباره حضرت على، جعفر و حمزه عليهم السلام نازل گرديده است . آنها از خانه هايشان آواره شدند و به شهادت رسيدند، در حالى كه گناهى نداشتند و هيچ كس حقى بر آنها نداشت و جرم آنها فقط اين بود كه مى گفتند: پروردگار ما خداى يكتا است و بر اين گفته خود ثابت قدم ايستادند . اما درباره امام حسين عليه السلام جريان خاصى پيش آمد، زيرا آن حضرت از خانه اش و همچنين از هر مقر ديگرى نيز آواره شد و هيچ جاى امن و مفرى براى آن حضرت باقى نگذاشتند تا جايى كه فرمود: اگر در لانه حشره اى از حشرات زمين هم بروم، مرا بيرون مى آورند و به شهادت مى رسانند .

سپس آن حضرت را به نحوى خاصى به شهادت رساندند و به او و فرزندان و كودكانش ظلم خاصى روا داشتند . و امام حسين همان كسى است كه قدرت خدا براى نصرتش ظهور كرد .

آيه سوم؛ درباره اندك بودن ياران آن حضرت است كه خداوند فرموده است: «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِيقٌ مِنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللَّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً وَقَالُوا رَبَّنَا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتَالَ لَوْلَا أَخَّرْتَنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ» (2) آيا نمى نگرى و عجب ندارى از حال آن مردمى كه مى گفتند به ما اجازه جنگ بده و به آنها گفته شد اكنون از جنگ خوددارى كرده و به وظيفه نماز و زكات قيام كنيد، ديدى آنگاه كه بر آنها حكم جهاد

ص: 293

آمد، در آن هنگام بيش از آن اندازه كه بايد از خدا بترسند از مردم ترسيدند و گفتند: اى خدا! چرا بر ما حكم جنگ را فرض كردى كه عمر ما را تا به هنگام اجل مهلت ندهى .

از حسن بن زياد عطار نقل شده كه گفت: در مورد اين آيه از امام صادق عليه السلام سؤ ال كردم . ايشان فرمود: اين آيه درباره حسن بن على عليهماالسلام نازل شده است . خداوند دستور داد كه از جنگ خوددارى كند . پرسيدم: پس چرا جنگ بر آنها واجب شد: امام فرمود: اين امر درباره حسين بن على عليهماالسلام نازل شد . خداوند بر او و اهل زمين واجب كرد كه در ركاب او بجنگند .

على بن اسباط گفته است، يكى از اصحاب ما از امام باقر عليه السلام نقل كرده كه آن حضرت فرمود: اگر تمام اهل زمين در ركاب او مى جنگيدند كشته مى شدند .

در تفسير عياشى از ادريس، غلام عبدالله بن جعفر از امام صادق عليه السلام در تفسير آيه (فوق ) آمده است: آيا نديدى كسانى را كه به آنها گفته شد كه با حسن عليه السلام از جنگ خوددارى كنيد و نماز به پا داريد و آنگاه كه جنگ به همراه حسين بر آنها واجب شد گفتند خدايا! چرا جنگ را بر ما واجب نمودى و عمر ما را تا به هنگام ظهور حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف به تأخير نيندازى؟ چرا كه پيروزى و نصرت با اوست . خداوند تعالى فرمود: به آنها بگو كه متاع اين دنيا اندك است و آخرت براى تقواپيشگان بهتر مى باشد .

آيه چهارم؛ آيه چهارم درباره شهادت، مكان شهادت و حالات امام حسين عليه السلام است؛ كه خداوند تعالى فرمود: كهيعص (1) كما اينكه اين مسأله در حكايت زكريا - آنگاه كه قضيه كربلا و كشته شدن عترت پاك حسين توسط يزيد، عطش و صبر آنها به حضرت زكريا وحى شد - آمده است، و ما آن را در عنوان مربوط به مجالس رثاى حسين عليه السلام آورده ايم .

ص: 294

آيه پنجم؛ درباره ندايى است كه از جانب پروردگار به هنگام شهادت حسين عليه السلام، خطاب به آن حضرت آمد و آن اين آيات شريفه است يا ايتها النفس المطمئنة ارجعى الى ربك راضية مرضية فادخلى فى عبادى و ادخلى جنتى (1) اى نفس مطمئن (به ياد خدا) باز آى به سوى خدايت كه خشنود و خشنود شده اى، در صف بندگان من در آى و در بهشت من داخل شو .

از امام صادق عليه السلام روايت شده كه فرمود: منظور حسين عليه السلام است، زيرا آن حضرت صاحب نفس مطمئنه و راضية و مرضية است .

در اينجا بايد بگويم كه هر كس خدا را بشناسد و او را بزرگ بدارد، عاشق خدا مى شود و هر كس به او عشق بورزد، به هر آنچه از جانب خدا باشد، راضى و خشنود است و هر چه از جانب پروردگارش بر او وارد شود، دچار تزلزل و غم و اندوه نمى شود، بلكه به هنگام سخت ترين مصيبت ها و گرفتارى ها آرامش و اطمينان خاطر و رضايتمندى اش بيشتر مى شود و مصداق اين قضيه عملا در حسين عليه السلام ظهور پيدا كرد .

آيه ششم؛ در بيان خونخواهى آن حضرت است و آن اين فرمايش خداوند تعالى در قرآن است كه فرمود: «وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلَا يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورًا»(2) كسى كه خون مظلومى را به ناحق بريزد، ما به ولى او حكومت و تسلط بر قاتل داديم، پس در مقام قتل و خونريزى اسراف نكند كه او از جانب ما مؤ يد و منصور خواهد بود . از امام باقر عليه السلام روايت شده كه منظور از قتل مظلوما حسين عليه السلام است كه مظلومانه به شهادت رسيد و فقد جعلنا لوليه سلطانا ما به ولى او حكومت و تسلط داديم؛ ولى حسين عليه السلام، حضرت قائم (عجل الله تعالى فرجه الشريف ) است . فلا يسرف فى القتل، يعنى درباره قاتلش اسراف نمى كند . و انه كان منصورا يعنى حسين عليه السلام مؤ يد و

ص: 295

منصور مى باشد . همچنين در بعضى از روايت ها آمده است كه فاعل فعل يسرف همان ولى است و مرجع ضمير ه در انه نيز همان كلمه ولى مى باشد و منظور اين است كه در قتل به غير از قاتل آن حضرت اسراف نمى كند، نه اينكه از جهت كثرت باشد .

اما من معتقدم كه معناى ظاهرى آيه، حكمى عام است كه بر همه مردم صدق مى كند و آن اين است كه هر كس مظلومانه به قتل برسد، ولى او حق قصاص قاتل را دارد و در كشتن غير از قاتل نبايد اسراف كند .

بنابراين معنا، ولى حسين عليه السلام بايد قاتل آن حضرت را قصاص كند و اگر بخواهيم قاتل او را معين كنيم و بگوييم چه كسى قاتل او است: آيا قاتل امام، يزيد يا ابن زياد، يا ابن سعد، يا شمر، يا سنان يا ديگران، از جمله، صالح بن وهب است كه آن حضرت را با تير زد و ايشان از روى اسب به زمين افتاد يا صاحب آن تير سه شعبه اى است است كه بر قلب امام زد و يا ديگران هستند؟ ! واقعيت اين است كه اين شهيد صد هزار قاتل دارد؛ البته نه به معناى مشتركا بلكه هر يك در اين امر مستقل هستند و اگر قاتلان آن حضرت به طور منفرد در نظر گرفته شوند، واقعا آن حضرت صدهزار قاتل مستقل دارد كه عبارت هستند از: يزيد، (ولذا در اخبار پيامبران آمده كه قاتل حسين عليه السلام يزيد است . ) ابن زياد (از اين رو يزيد گفت او را پسر مرجانه كشت . ) ابن سعد (به همين خاطر اصحاب پيامبر صلى الله عليه وآله وقتى پسر سعد را كه كودكى بيش نبود، مى ديدند، مى گفتند او قاتل حسين است )، شمر، سنان، خولى و پرتاب كننده تير سه شعبه، و آخر كلام اينكه، قاتل آن حضرت، تشنگى، غيرت و اشك چشم است . اما حقيقت امر همان است كه خود آن حضرت فرمود: من با غم و اندوه كشته شدم، يعنى غم و اندوه مرا كشت، يعنى غم و اندوه قلب مرا كشت . از اين رو صاحب كربلا ناميده شد و لفظ كربلا اشاره به سبب قتل آن حضرت دارد .

همچنان بايد گفت: عبارت قتل مظلوما معانى ديگرى دارد كه همه آنها منطبق

ص: 296

با حال حسين عليه السلام است و آن حضرت حقيقت اين معنا است كه در اينجا برخى از آن معانى را يادآور مى شويم:

الف: قتل مظلوما، يعنى در حالت مظلوميت به شهادت رسيد . امام حسين در حالتى به شهادت رسيد و بر او تعدى كردند كه همه چيز او را، - ملك، مال، اصحاب، برادران، فرزندان، اعضا و جوارح ظاهرى و باطنى اش را - گرفتند و زخم شمشيرها و نيزه ها همه اعضاى او، حتى گلوى شريفشان را تغيير داد، دشمن بر مال، عيال و فرزندان آن حضرت مسلط شد، در حالى كه غريب و تنها و آواره بود .

حضرت با چنين شرايط و حالتى به شهادت رسيد . پس تنها كسى كه به نسب همه چيز مظلومانه به شهادت رسيد، حسين عليه السلام است و چون اين كليت فقط درباره آن حضرت صدق مى كند، از اين رو كلمه مظلوم با الف و لام به صورت المظلوم به عنوان اسم معرفه و صفت براى آن حضرت آورده شده است و آن حضرت را المظلوم مى نامند . لذا در دعا وارد شده است كه تو را به خون مظلوم سوگند مى دهم و در حديث هم آمده كه زيارت مظلوم را ترك نكن . راوى نيز پرسيده است مظلوم كيست؟ در جواب به او گفته شده است: آيا نمى دانى كه او، همان حسين عليه السلام، صاحب كربلا، است؟ !

ب: من قتل مظلوما در اصل اشاره به شهادت آن حضرت است، يعنى بى آنكه مستحق قصاص يا حدى باشد و يا فسادى را مرتكب شده باشد . به عبارت ديگر معنى عبارت اين است: كسى كه بدون هيچ جرمى كشته شود كه بارزترين آن معنى حسين عليه السلام است . كما اينكه خود آن حضرت فرمود: واى بر شما! آيا از من خون كسى را كه كشته ام يا مالى را كه صاحب شده ام مطالبه مى كنيد، يا مى خواهيد مرا به خاطر زخمى كه بر كسى وارد كرده ام يا تغييرى در دين ايجاد نموده ام، قصاص كنيد؟ !

ج: من قتل مظلوما درباره كيفيت قتل آن مظلوم است . خداوند در همه ابعاد به

ص: 297

احسان و نيكى دستور داده است، حتى درباره ذبح حيوانات؛ مثلا در قربانى كردن حيوان، سفارش شده است كه كارد، تيز و تند باشد و كشته حيوان ديگرى از نوع خودش به قربانى نشان داده نشود . كارد را به حيوان نشان ندهند، حيوان به شدت به بند كشيده نشود و به هنگام قربانى سيرابش كنند و . . .

در مورد انسان نيز چه بسا مظلوم كشته شود در حالى كه به او در نحوه كشته شدنش يا حالش احسان شود، اما ممكن است كسى كشته شود، ولى نسبت به اين امور هم مظلوم واقع شود؛ يعنى هيچ احسانى به او نشود . مانند حسين عليه السلام كه از روى ظلم و مظلومانه به شهادت رسيد، زيرا هيچ گونه احسانى به آن حضرت نشد .

د: و من قتل مظلوما منظور اين باشد كه وقتى آن حضرت را به شهادت رساندند، به وجوه مختلف، بر ايشان تعدى نمودند . و اين امر منحصر در يك مقتول است كه همان شهيد مظلوم (حسين عليه السلام ) مى باشد .

ه: و من قتل مظلوما منظور بعد از قتل آن حضرت است كه لباس از تن حضرت بيرون آوردند، اعضاى بدنش را بريدند، جسمش را پايمال سم اسبان نمودند و بدون كفن و دفن در بيابان رها كردند . چنين معنايى فقط در مورد حسين مظلوم صدق مى كند . حتى پيراهن كهنه ى پاره اى را كه ارزشى نداشت، از تن او بيرون آوردند .

آيه هفتم؛ اين آيه درباره انتقامى است كه روز قيامت به خاطر او گفته مى شود؛ كه اين فرمايش خداوند تعالى است: «وَإِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ * بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ»(1) آنگاه كه از دختران زنده به گور شده سؤ ال شود، به كدامين گناه كشته شدند . از حضرت صادق عليه السلام روايت شده كه اين آيه درباره حسين عليه السلام نازل شده است .

ص: 298

از آنجا كه اين آيه شريفه پس از ذكر وقايع بزرگى چون تاريك شدن خورشيد، تيره شدن ستارگان و به حركت درآمدن كوه ها آمده است، مى بايست مسأله اى كه پس از اين وقايع عظيم يادآورى شود، از نظر عظمت و دگرگونى احوال اهل محشر در آن، داراى ويژگى خاصى باشد، به نحوى كه تمام مردم را شامل شود و به واسطه آن دچار ترس و وحشت شوند .

هر چند سؤ ال درباره زنده به گورشدگان است و اينكه آنها بدون هيچ جرم و تقصيرى زنده به گور شدند، و هر چند اين كار امر عظيمى است، اما سؤ ال از كسى كه گرفتار و مورد ظلم و ستم واقع شد و از هر طرف در تنگنا بود؛ يعنى حسين عليه السلام، فرزندان و عيال او، و اينكه آنها به چه گناهى كشته شدند، سؤ ال مهم تر و بزرگترى است . و شايد به همين خاطر باشد كه امام فرمود اين آيه درباره حسين بن على عليهماالسلام نازل شده است . حقيقت مطلب آن است كه زنده به گورشدگان واقعى حسين عليه السلام، فرزندان و عيال آن حضرت در روز عاشورا، قبل از اينكه به شهادت برسند، مى باشند . زيرا تعدادى از آنها از شدت تشنگى، محاصره و گرفتارى ها و وارد شدن مصيبت ها دچار خفقان شده و جانشان به لب رسيده بود .

آيه هشتم؛ «وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ»(1) و بر او ذبح بزرگى را فدا ساختيم . در روايت آمده كه ذبح بزرگ، همان حسين عليه السلام مى باشد . لازم نيست مرتبه كسى كه فداى او مى شوند، برتر باشد، بلكه معنا اين است كه آنچه را فداى او ساختيم به سبب ذبح عظيمى است كه از صلب او خارج مى شود، يا به اين معناست كه فدا شدن او (اسماعيل عليه السلام ) به خاطر پروردگارش، تبديل به فدايى بزرگتر ديگرى شد و اين مرتبه عظمى از آنجا حاصل شد كه حسين عليه السلام جان خود را در راه خدا فدا نمود .

ص: 299

كه آغشته به خون بود، نگاه كردند و قاتلش را لعنت نمودند و سپس او را به محل دفنش در كربلا پايين آوردند و در اين امور حكمت پنهانى است كه نمى توان به كنهش رسيد و خداوند عالم به آن است .

در حديث آمده كه، هر كس سوره حمد را تلاوت كند و به ظاهر و باطن آن ايمان داشته باشد، خداوند به ازاى هر حرف آن، به او حسنه اى مى دهد كه از دنيا و هر آنچه در آن است، برتر است . هر كس هم كه حسين عليه السلام را ياد كند و بر او گريه نمايد، خداوند به ازاى هر قطره اشكى، حسنه اى به او مى دهد كه از دنيا و هر آنچه در آن است برتر مى باشد و هر كس آن حضرت را زيارت كند، خداوند در مقابل هر حرف، حسنه اى به او عطا مى كند كه از دنيا و هر آنچه در آن است برتر است .

تفصيل اين مطالب قبلا آمده است .

بسم الله عنوان سوره ها و در صدر آنها است، حسين عليه السلام نيز عنوان شهدأ و سرور آنان است . بسم الله 114 تاست كه از اجزاى قرآن است و حسين عليه السلام هم به 114 سبب موجب غفران است . هنگام ذبح حيوانات و نحر شتران گفتن بسم الله تكليف است . مؤ منان نيز به هنگام هر ذبح و نحر و كشتارى، از آنجا كه شهادت و نحر آن حضرت از هر قتل و نحرى سخت تر بود، آن حضرت را به خاطر مى آورند . كما اينكه اين مطلب در حديث نبوى آمده است .

كسانى كه در راه شام بودند، متجلى شد؛ مثلا براى زيد بن ارقم، هنگامى كه با سر حسين عليه السلام از كنار خانه او گذشتند، اين آيه متجلى شد، او شعاع نور را ديد كه از پنجره اى كه به طرف راه بود، وارد اتاقش شد، تعجب كرد و نگاه كرد، ديد نور از سرى است كه بر نيزه است و از آنجا برده مى شود، همچنين او شنيد كه اين سر در حال تلاوت آيات سوره كهف است . آيه دوم را آن زارع از قبيله بنى اسد كه شبانه آمده بود تا كشته ها را ببيند، ملاحظه كرد . او گفت: در آنجا جسدى را ديدم كه در شب چون خورشيد تابان نور افشانى مى كرد و شيرى آمده در كنار آن نشسته بود . در محبت به حسين عليه السلام آيات شفا براى امراض معنوى و در تربت آن حضرت آيات شفا براى بيمارى هاى ظاهرى وجود دارد .

در پيكر مطهر حسين عليه السلام چهار آيه مانند آيات چهارگانه سجده وجود دارد كه لازم است محبان آن حضرت هنگام ملاحظه آنها بر زمين افتاده و سجده نمايند، همان طور كه لازم است هنگام تلاوت آيات چهارگانه سجده كرد . يكى از آيات، اثر تير بر قلب آن حضرت است كه بر قلب او وارد شد و از پشت آن حضرت بيرون آمد . آيه ديگر اثر نيزه اى است كه صالح بن وهب زناكار بر پهلوى امام عليه السلام زد و موجب شد امام از روى اسب بر زمين افتد . آيه سوم، اثر ضربه شمشيرى است كه مالك بن يسر بر سر مبارك امام حسين عليه السلام وارد كرد و در اثر آن عمامه و شب كلاه از سر حضرت افتاد و سر امام برهنه گرديد . آيه چهارم، اثر شمشير بر گلوى بريده آن حضرت است كه در اثر آن سر از بدن جدا گرديد، اما بر قفا اثر گذاشت . اين آيات چهارگانه همان آياتى است كه بر جسد شريف امام نقش بست و لازم است محبان آن حضرت هنگام تصور آنها يا شنيدن آنها سجده كنند .

اما آيات مخصوص كه داراى خواص ويژه هستند: در حسين عليه السلام آيات، سبب ها و مسائلى موجود است كه به واسطه آنها مى توان به خواسته هاى دنيا و آخرت دست يافت .

ص: 302

نمى جنگيد .

* سوره مائده؛ براى آن حضرت مائده اى است كه منطبق بر مائده طعام مى باشد و آن عبارت است از مائده اى از شراب كوثر كه براى او يارانش به منظور رفع عطش شان نازل شد، در حالى كه اصحاب امام به او نگفتند كه از خدا بخواه از آسمان مائده اى براى ما نازل كند(1) تا براى ما عيد باشد . بلكه آنها به نهايت تشنگى، گرسنگى، زخمى شدن و شهادت راضى بودند و اين امر براى آنها از هر طعام و شرابى گواراتر بود .

* سوره اعراف؛ بنا بر بعضى از معانى وارده درباره اين سوره، حسين عليه السلام از اعراف است . او معرفت خاصى به سيماى زائر خود دارد، چرا كه زائر آن حضرت در روز قيامت داراى سيماى مخصوصى است كه ما آن را در عنوان مربوط به خواص زيارت امام حسين عليه السلام آورده ايم .

* سوره انفال؛ انفال حق آن حضرت و حق 9نفر از فرزندان انشان است كه از آن منع شدند و حقشان در اين باره غصب شد، اما علاوه بر اينها، امام حسين عليه السلام از حقى كه ميان او و همه مردم، بلكه تمام موجودات ذى روح مشترك است، يعنى آب، بازداشته شد؛ آبى كه نه تنها از انفال نيست، بلكه هر كس كه روح دارد، حتى كفار و حيوانات، حق نوشيدن آن را دارند .

* سوره برائت؛ تمام آيات جهادى كه در اين سوره آمده است، به طور حقيقى با جهاد اصحاب آن حضرت مطابقت دارد . در اين سوره آيه اى است كه اشاره به خريدن جان هاى مؤ منان توسط خدا دارد و آن آيه اين است «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا

ص: 304

بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُمْ بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ» (1) .

خداوند جان و مال اهل ايمان را به بهشت خريدارى كرده، آنها در راه خدا جهاد مى كنند كه دشمنان را به قتل برسانند و يا خود كشته شوند . اين وعده قطعى است بر خدا و عهدى است كه در تورات و انجيل و قرآن ياد فرموده و از خدا با وفاتر به عهد كيست؟ اى اهل ايمان ! شما به خود در اين معامله بشارت دهيد كه اين معاهده با خدا به حقيقت سعادت و پيروزى بزرگى است .

در بازار اين معامله تمام بندگان خدا را به نوعى معامله كرده اند، اما حسين عليه السلام در اين رابطه داراى معامله مخصوصى است . آن حضرت كالاى خويش را به نحو مخصوصى تسليم نمود و بهاى آن را به نحو خاصى دريافت كرد و آن طور كه از جميع خصايص آن حضرت با تدبر در آنها به دست مى آيد، نقل متاع و پيمانه و وزن كردن آن و همچنين حفظ و سرانجام بذل آن، به نحو خاصى انجام گرفت .

* سوره هود؛ امام حسين عليه السلام وقتى در ميدان رو در روى آن قوم ايستاد و براى آنها سخنرانى كرد، اين آيات از سوره هود را تلاوت كرد: انى أشهد الله و اشهدوا انى برى ء مما تشركون من دونه فكيدونى جميعا ثم لا تنظرون انى توكلت على الله ربى و ربكم ما من دابة الا هو آخذ بناصيتها ان ربى على صراط مستقيم (2) خدا را گواه مى گيرم و شما هم گواهى دهيد كه من از خدايانى كه غير از خداى يكتا مى پرستيد، بيزارم . شما هر فكر و تدبيرى در كار من داريد، بى هيچ مهلت انجام دهيد . من بر خدا كه پروردگار من و شماست توكل كرده ام كه زمام اختيار هر جنبنده به دست مشيت اوست و البته پروردگار من به راه راست خواهد بود .

* سوره يوسف؛ در روايات عامه آمده است كه اين سوره به پيامبر نازل شد، به خاطر اينكه آن حضرت را نسبت به ماجرايى كه براى فرزندش حسين عليه السلام

ص: 305

پيش مى آيد، دلدارى دهد . در اين سوره تطبيقات ديگرى نيز وجود دارد .

* سوره رعد؛ خداوند در اين سوره فرموده است و يسبح بحمده (1) رعد به تسبيح و ستايش او مشغول است . در حديث است هيچ ابرى حركت نمى كند و رعد و برق نمى زند مگر اينكه به قاتل حسين عليه السلام لعنت مى فرستد .

* سوره ابراهيم؛ در اين سوره حكايت شده است كه حضرت ابراهيم عليه السلام ذريه خود را در صحراى غير قابل زراعت ساكن كرد . اين قضيه با نحوه ساكن كردن ذريه حسين عليه السلام توسط آن حضرت در كربلا وداع او با آنها مطابقت دارد . همچنين گفتگوى ابراهيم عليه السلام با خانواده اش هنگامى كه آنها را در آن سرزمين اسكان داد، با گفتگوى حسين عليه السلام هنگامى كه خانواده اش را به سوى كربلا حركت داد، تطبيق مى كند .

* سوره اسرأ؛ حسين عليه السلام داراى معراج خاصى از سرزمين كربلا است كه در معراج قرار گرفتن آن سرزمين براى ملائكه و سير دادن خاص جدش صلى الله عليه وآله اثر گذاشت؛ تا جايى كه پيامبر صلى الله عليه وآله فرمود: مرا به جايى كه به آن كربلا گفته مى شود سير دادند و در آنجا قتلگاه فرزندم حسين و يارانش را به من نشان دادند .

* سوره كهف؛ هنگامى كه سر مطهر آن حضرت بر نيزه بود، آياتى از سوره كهف را تلاوت نمود و زيد بن ارقم در كوفه شنيد كه سر حسين عليه السلام اين آيه را تلاوت مى كند «أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحَابَ الْكَهْفِ وَالرَّقِيمِ كَانُوا مِنْ آيَاتِنَا عَجَبًا»(2) آيا گمان كردى كه قصه اصحاب كهف و رقيم در مقابل اين همه آيات و قدرت و عجايب حكمت هاى ما واقعه عجيبى است؟ ديگران هم در شام شنيدند كه سر مطهر امام اين آيه را تلاوت مى كند «إِنَّهُمْ فِتْيَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدًى»(3) آنها

ص: 306

جوانمردانى بودند كه به خداى خود ايمان آوردند و ما بر مقام ايمان و هدايتشان افزوديم .

البته تلاوت اصل سوره كهف حكمت خاصى دارد، اما تلاوت آيه اول كه در كوفه قرائت شد و آيه دوم كه در شام تلاوت گرديد، هر يك داراى حكمت مخصوصى هستند .

* سوره مريم؛ در حديث زكريا عليه السلام آمده است كه كهيعص (1) اشاره به كربلا و هلاك شدن عترت پيامبر توسط يزيد در حالت عطش همراه با صبر و تحمل آنها دارد كه قبلا آن را آورده ايم .

در كتاب التذهيب به نقل از بحارالانوار از امام سجاد عليه السلام درباره اين گفته خداوند تعالى در قرآن كه فرمود: «فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيًّا»(2) پس مريم عليهاالسلام به آن پسر بار برداشت و به جايى دور خلوت گزيد، آمده است: از دمشق بيرون آمد تا به كربلا رسيد و او را در محل قبر حسين عليه السلام به دنيا آورد، سپس در همان شب مراجعت كرد .

* سوره طه؛ در اين سوره مناسبت هايى براى آن حضرت وجود دارد . در حكايت موسى عليه السلام آمده است «إِذْ رَأَى نَارًا فَقَالَ لِأَهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّي آنَسْتُ نَارًا لَعَلِّي آتِيكُمْ مِنْهَا بِقَبَسٍ أَوْ أَجِدُ عَلَى النَّارِ هُدًى»(3) آنگاه كه موسى آتشى مشاهده كرد، به اهل بيت خود گفت كمى مكث كنيد كه از دور آتشى مى بينم شايد كه پاره اى آتش بر شما بياورم يا از آن به جايى راه يابم .

حسين عليه السلام نيز آنگاه كه در مدينه بود، نورى از طرف كربلا ديد، سپس به اهل بيت خود گفت كه همراه من بياييد، و همچنين وقتى در مكه در اين باره از آن حضرت سؤ ال شد، در جواب فرمود: خداوند خواسته است كه آنها را در اسارت

ص: 307

ببيند .

در سوره هاى بعد از طه نيز براى آن حضرت مناسبت هاى خاصى وجود دارد؛ به همين خاطر آن حضرت هنگام خروج از مدينه آياتى از سوره قصص و هنگام ورود به مكه نيز آياتى را تلاوت فرمود، كه ما آنها را در عنوان هجرت شرح خواهيم داد . يكى از اصحاب آن حضرت به هنگام مبارزه آياتى از سوره مؤ من را تلاوت كرد كه در عنوان مربوط به شهدا خواهد آمد .

آنچه بيان شد، به منظور ارائه نمونه هايى از مطابقت ها بود، لذا به همين مقدار بسنده مى كنيم و پس از اين، برخى از مناسبت هاى كلى سوره ها را يادآور مى شويم:

* سوره هايى كه با حروف مقطعه آغاز مى شوند، از جمله: حم، يس، ص، المر، الم، ق، ن، صورت هاى اين حروف در نقش، تاثيراتى دارند و در آنها بنا به نسبت تعداد حروفشان اشاراتى وجود دارد و حروف آنها داراى تأثيراتى است و همچنين اشاراتى به اسامى خداوند دارند و آنها رموزى هستند كه جز آنكه مخاطب به آنها بوده، كسى به آن پى نمى برد .

در پيكر پاك حسين عليه السلام نيز در اثر ضربه شمشيرها حروف مقطعه ايى به وجود آمد كه براى هر يك از اين آثار، چه آثارى كه در اثر يك ضربه، دو ضربه، سه ضربه، چهار ضربه، پنج ضربه به وجود آمد، هيأت و شكل خاصى ايجاد شد؛ كه هر يك از آنها در عالم تسليم و رضا، رمزها و نشانه هايى است كه آنكه به رموز حروف مقطعه در اوايل قرآن راه يافته بود به آن رموز هم راه پيدا كرده بود؛ از اين رو بعضى از نقاط بدن حسين عليه السلام را به طور مخصوصى مى بوسيد و گاهى به على عليه السلام مى فرمود كه او را نگه دار و على او را نگه مى داشت و پيامبر صلى الله عليه وآله تمام بدن و جميع جاهاى حروف مقطعه را مى بوسيد و گريه مى كرد .

* اوايل سوره هاى مسبحات (سوره هايى كه با سبح لله شروع شده است ) از جمله تناسب هاى صفات الهى است كه خداوند به عنوان نمونه به آن حضرت

ص: 308

عطا كرده است؛ ما اين مطلب را در عنوان مربوط به احترامات الهى تشريح كرديم .

* سوره مدثر، باطن اين سوره به امام حسين عليه السلام تعلق دارد، كما اينكه اين مسأله از معناى ظاهرى آن خارج نيست، چرا كه مدثر، پيامبر صلى الله عليه وآله است و حسين از آن حضرت مى باشد .

* سوره مزمل؛ آن حضرت مخاطب به آن است؛ زيرا مخاطب به آن، از اوست، آن حضرت است كه به خون خود آغشته شد و در شب تاريك قيام كرد و تاريكى را زدود و نور حق را جلوه گر ساخت و اصحاب به خون غلطيده آن حضرت مانند اصحاب پيامبر صلى الله عليه وآله هستند كه پيامبر در حق آنها در روز جنگ احد فرمود كه آنها را در لباس هاى به خون آغشته شان بپيچيد كه من گواه بر آنها هستم . با اين تفاوت كه براى اصحاب حسين عليه السلام لباس و پيراهنى باقى نمانده بود، بلكه آنها را در خونشان پيچيدند .

* سوره هايى كه با سوگند آغاز مى شوند؛ اين سوره ها هر يك باطنى دارند كه با حالت هاى حسين، شهادت آن حضرت، سيماى او، روح، جسد، قلب و اصحاب او و حالت هاى آنها، منطبق است .

پس گوش دل به آياتى از اين سوره ها بسپار كه بر تو تلاوت مى شود، كه از جمله آنها اين آيات است: والصافات صفا فالزاجرات زجرا فالتاليات ذكرا (1) سوگند به صف زدگان كه صف آرايى كرده اند، قسم به منع و زجر كنندگان، سوگند به تلاوت كنندگان قرآن . باطن اين آيات با حسين عليه السلام و سپاهيان آن حضرت در صف بندى شان در جنگ به منظور حمايت از آن حضرت، صف بندى شان براى نماز، صف پيكرهاى به زمين افتاده آنها و صف سرهاى بريده شان و صف آنها در دفن در يك قبر واحد، منطبق است .

ص: 309

- «وَالْفَجْرِ * وَلَيَالٍ عَشْرٍ * وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ * وَاللَّيْلِ إِذَا يَسْرِ» (1) قسم به صبحگاه و قسم به ده شب، قسم به جفت و به فرد و قسم به شب آنگاه كه (به روشنى ) حركت كند .

حسين عليه السلام با نور هدايتش فجر است و شب هاى مصيبتش ده شب است . او و برادرش شفع (جفت ) هستند و آنگاه كه تنها و بى ياور ماند، فرد است؛ فردى كه ياران و حاميانش به شهادت رسيدند . همچنين روح شريف آن حضرت وقتى به سوى پروردگارش بازگشت - آن طور كه در روايت ها آمده - همان نفس مطمئنه مى باشد كه در آخرين اين سوره آمده است .

والطور و كتاب مسطور فى رزق منشور و البيت المعمور و السقف المرفوع و البحر المسجور (2) قسم به كتاب نوشته شده در صحيفه گشوده و فرقان، قسم به بيت المعمور، قسم به طاق بلند و قسم به درياى آتش فروزان .

آن طور كه در حديث آمده است، طور بنا به دو معناى ظاهرى و معنوى، محل شهادت امام حسين عليه السلام است و كتاب مسطور، بدن شريف آن حضرت و بيت المعمور سر ايشان و بحر مسجور، ميدان كربلا در روزى است كه جنگ واقع شد .

- «وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى»(3) قسم به ستاره چون فرود آيد . نحوه افتادن آن حضرت به زمين را بيان مى كند .

- «وَالضُّحَى»(4) قسم به نور افشانى خورشيد . نور سيماى حسين عليه السلام يا نور اظهار ايمان به آن حضرت است .

- «وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِ»(5) قسم به آسمان كه داراى كاخ هاى با عظمت است .

در واقع اين آسمان، حسين عليه السلام است، زيرا آن حضرت آسمانى است كه

ص: 310

داراى 9برج، بلكه 13 برج است .

- والسمأ و الطارق و ما ادريك ما الطارق النجم الثاقب (1) قسم به آسمان و كوبنده (شب ) چه مى دانى طارق چيست، ستاره درخشان است .

الثاقب ستاره ايست كه نورش از آسمان تلألوء مى كند و حسين عليه السلام ستاره درخشانى است كه نورش تاريكى هاى زمين را هم درخشندگى مى دهد .

- والشمس وضحيها و القمر اذا تلاها والنهار اذا جلها (2) قسم به آفتاب و تابش آن و به ماه كه به دنبال آفتاب آيد و به روز هنگامى كه زمين را روشن كند .

خورشيد همان سيماى نورانى حسين عليه السلام است، خورشيد واقعى وجود مبارك آن حضرت مى باشد، زيرا اشعه خورشيد با يك تكه ابر از بين مى رود، در صورتى كه چهره حسين عليه السلام آغشته به خاك و خون گرديد، اما ذره اى از نور و درخشش آن كم نشد، بلكه پيكر مطهر آن حضرت در آن سه شب كه در بيابان افتاده بود چون خورشيد نورافشانى مى كرد .

- والمرسلات (3) قسم به رسولانى كه فرستاده شدند . مرسلات، ملائكه اى هستند كه به منظور امور مربوط به حسين عليه السلام فرستاده شدند .

- آيه «وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا»(4) و آيات از آن، ارواح مطهر حسين عليه السلام و اصحاب آن حضرت است .

- «وَالذَّارِيَاتِ ذَرْوًا * فَالْحَامِلَاتِ وِقْرًا»(5) قسم به يك نوع پراكنده سازان، قسم به حمل كنندگان سنگينى . در بعضى از تفسيرها مطالبى درباره اين دو آيه آمده است كه منطبق با اصحاب امام حسين عليه السلام و جهاد آنها در روز عاشورا مى باشد .

- «وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ»(6) قسم به انجير و زيتون، در حديث آمده است كه زيتون

ص: 311

همان حسين عليه السلام است . (1)

- «وَالْعَادِيَاتِ»(2) سوگند به اسبان تندرو، اشاره به اسب هاى آنها در حالت دويدن دارد .

- تمام سوره قيامت منطبق با قيامت اهل بيت است كه روز عاشورا برپا شد، كه همان واقعه عظيم، الحاقه، الصاخه حقيقى و طامة الكبراى واقعى مى باشد، زيرا كه آن واقعه و مصيبت از هر مصيبتى سنگين تر است و اين واقعه همان القارعة است كه دل هاى نيكان و فاجران را در هم كوبيد و همان واقعه اى است كه زمين را به لرزه انداخت و همان الغاشية است كه درباره آن فرموده است هل اتيك حديث الغاشية (3) آيا حديث فرا گيرنده به تو رسيده است . آيا حديث آن به شما رسيده است و اين همان مطلبى است كه درباره آن تحقق پيدا كرد .

- «إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ»(4) هنگامى كه آسمان شكافته شود، «إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ»(5) هنگامى كه آسمان شكافته شود . و آن هنگامى است كه بر سر مبارك حسين عليه السلام ضربت وارد شد .

- و اذا الشمس كورت و اذا النجوم انكدرت (6) هنگامى كه آفتاب تابان تاريك شود و ستارگان تيره شوند . اين معنا منطبق بر روز عاشورا است كه خورشيد ظاهرى و خورشيد باطنى، چه به صورت ظاهر و چه به صورت باطن دچار تاريكى شدند .

هر يك از اين مطالب شرح و تفصيلى دارد كه من آن را در كتاب روضات الجنات در بحث مربوط به موعظه هاى قرآن آورده ام . از خداوند مسئلت دارم كه بر من منت بگذارد و توان بدهد كه آن را به اتمام برسانم .

- سوره قدر، فضايل شب قدر براى امام حسين عليه السلام ثابت شده است، كه

ص: 312

اين مطلب در عنوان مربوط به خصايص امام حسين عليه السلام در باب مربوط به اوقات شريف مخصوص زيارت ايشان خواهد آمد .

- سوره اخلاص و توحيد، حسين عليه السلام از خود، توحيد حقيقى را كه همان پيراستن علايق قلبى از هر آنچه غير خدا است، بروز داد و اين نوع توحيد فقط مخصوص آن حضرت عليه السلام است، او در اين زمينه همتايى ندارد .

- سوره الكافرون؛ حسين عليه السلام دين كافران، اهل نفاق و خلاف را انكار نمود و از آنها بيزارى جست و گفت «لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِينِ»(1) دين شما براى شما و دين من براى من .

- سوره الناس و الفلق نيز همان طور كه در روايت خاصه و عامه آمده، هر دو به آن حضرت و برادرش عليهماالسلام تعلق دارد .

ص: 313

ص: 314

ص: 316

اين عنوان درباره خصوصيات حسين عليه السلام در رابطه با خانه خدا است كه شامل چندين مطلب است:

حديث قدسى آمده است، خداوند فرمود زمين من و آسمان من، هيچكدام گنجايش مرا ندارد، اما قلب بنده مؤ من به من، گنجايش مرا دارد .

همچنين خداوند به داود عليه السلام وحى فرمود: خانه اى را خالى كن كه در آن ساكن شوم . داود عرض كرد: اى خدا! تو بزرگتر از آن هستى كه در جايى ساكن شوى، آنگاه خطاب به او وحى شد كه قلبت را براى من خالى كن .

بنابراين هر قلبى كه فقط محبت خدا در آن باشد خانه واقعى خداست و قلب مؤ من كامل، حقيقتا بيت الله است، زيرا چنين قلبى از تعلق به غير خدا خالى است و در آن هيچ فكر، ذكر و همى جز خدا نيست و سرانجام كار به آنجا ختم مى شود كه او جز خدا نمى بيند و جز خدا نمى شنود، و اين يكى از معانى فرمايش خداوند در آن حديث قدسى است كه فرمود: حتى من گوش او مى شوم كه با او مى شنود و چشم او كه با او مى بيند . در صورتى كه اين مسائل تحقق يابد و تو خوب تأمل و انديشه كنى، برايت آشكار مى شود كه بيت الله واقعى و بزرگتر، همان قلب حسين عليه السلام است؛ چرا كه آن حضرت قلب خود را حقيقتا براى خدا خالى كرد، تا جايى كه در آن جز علاقه به خدا باقى نماند و حتى از علايقى كه با علاقه به خدا منافاتى ندارد نيز خالى شد .

از جانب ديگر قطع علاقه به شى ء به خاطر خدا بويژه با شدت علقه به آن، دليل بر شديدتر بودن علقه به خدا است و قطع علاقه از همه چيز به خاطر خدا دليل بر انحصار قلب به علاقه به خداست و شرايع مبتنى بر همين مسائل است و تدين به دين، به مقدار قطع علاقه از غيرخدا به خاطر خدا است و درجات مختلف نيز بستگى به شدت و ضعف علايق و ميزات ترك آن از نظر زمان و كيفيت اطاعت از امر خدا دارد .

پس بدان كه، وقتى در صحيفه الهى اين خطاب متوجه حسين عليه السلام شد كه جان خود را به خدا بفروش؛ از همان ابتداى هجرتش از مدينه به مكه و سپس به كربلا، قصدش امتثال اين امر الهى بود، با اين نيت كه آنچه بر او واقع مى شود - قبل از

ص: 318

وقوع آنها - قربة الى الله است . از اين رو آنچه براى آن حضرت مقدر شده بود، حتى قطعه قطعه شدن اجزاى بدنش را پذيرفت و بر خود هموار ساخت و در حالى كه هنوز در مكه بود تمام مصيبت ها و ذبح اولاد و اصحابش را پذيرفت و تحمل كرد .

حتى صورت واقعه و محل وقوع آن را به ام سلمه نشان داد . آن حضرت قلب خود را از تعلق به وطن و جميع ديار و مسكن هاى روى زمين و از تعلق به اموال، حتى لباس و سلطنت، راحتى و رياست، از تعلق به عيال، اطفال، فرزندان، برادران، عشيره و اصحاب خالى كرد و آنها را تقديم كرد تا در مقابلش ذبح شوند و يا به اسارت در آيند . حتى آب و قطره اى از آن براى محتضر و از تعلق به بدن و اجزاى بدن، استخوان و گوشت و پوست و خون آن و به هم پيوستن آنها، باقى ماندن آنها به همان صورت و تركيب و هيأتشان، خالى كرد . حتى علاقه قلب خود را با قلب ظاهرى كه در سينه هاست و با مهجه قلب كه همان خون قلب باشد، قطع كرد؛ لذا تير مسموم سه شعبه اى قلب آن حضرت را شكافت و خون آن را به بيرون جارى ساخت و حضرت آن خون را با دست مباركش گرفت و سر و محاسن خود را با آن خضاب نمود، كما اينكه در زيارت آن حضرت آمده است كه خون قلب خود را در راه تو بخشيد .

بنابراين وقتى حسين عليه السلام قلب ظاهرى و خون قلب خود را در راه خدا بذل كرد، و قلب معنوى آن حضرت براى خدا خالص گرديد و از غير خدا خالى و از جميع ما سوى الله فارغ شد، بيت الله حقيقى و واقعى گرديد كه جز خدا در آن نيست . پس وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا»(1) و بر مردم حج و زيارت آن خانه واجب است، بر هر كسى كه توانايى يافته و بر آن راه يابد .

از اينجا معناى اين فرمايش مشخص مى شود كه هر كس حسين را زيارت كند

ص: 319

مانند كسى است كه خدا را در عرش زيارت كرده باشد .

برادرش محمد گفت: اى برادر! اگر در لانه حشره اى از حشرات زمين باشم، مرا از آن بيرون مى آورند تا به شهادت برسانند .

سپس عبدالله بن زبير و عبدالله بن عباس و عبدالله بن عمر آمدند و امام را از اين كار بازداشتند . امام به پسر زبير جواب داد: من مايل نيستم حرمت خانه خدا توسط من هتك شود و به پسر عمر سخنانى فرمود كه در طى آن پستى دنيا و كشته شدن يحياى پيامبر عليه السلام و كشته شدن روزانه هفتاد پيامبر توسط بنى اسرائيل در ميان طلوع فجر تا طلوع خورشيد را متذكر شد؛ و به ابن عباس نيز فرمود كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله به من دستورى داده است كه من در صدد اجراى آن هستم .

هر يك از اين سه تسليم شدند و با او خداحافظى كردند و گريستند و عبدالله عمر به امام گفت: جايى را كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله مى بوسيد به من نشان بده، امام عليه السلام پيراهن خود را بالا زد و او پايين قلب مبارك امام را بوسيد و گريه كرد و با او خداحافظى نمود . آنگاه امام حسين عليه السلام به قصد عراق از مكه خارج شد .

اى انسان عارف بصير! در اقدام اين امام جليل القدر و اين فرموده او كه مى ترسم حرمت خانه خدا به واسطه من شكسته شود، بنگر كه چگونه جلال پروردگارش را پاس داشت و از خود ادب نشان داد، تا جايى كه راضى شد آن مصيبت ها بر خودش وارد شود، اما راضى نشد در كنار بيتى كه خداوند آن را عظيم داشته و او را محترم قرار داده، اين مسائل رخ بدهد تا مبادا احترام خانه خدا در انظار از بين برود، با اينكه آن حضرت از بيت عظيم تر، شريف تر و بالاتر است .

از اين رو خداوند تعالى در روز عرفه، قبل از اينكه به اهل عرفات بنگرد، به زائران آن حضرت مى نگرد و به خاطر اين احترام و تعظيم به خانه خدا، خداوند تمام فضايل و خصايصى را كه به كعبه اختصاص داده است، به حسين عليه السلام نيز عطا كرده است كه ما در اينجا به پنجاه خصلت اشاره مى كنيم و سپس موازنه و مطابقت ميان اين دو را به يارى خداوند توضيح مى دهيم:

ص: 321

- كعبه اولين خانه اى است كه براى مردم وضع شد و از آنجا كه حسين عليه السلام از پيامبر است و پيامبر از اوست، اولين خانه اى است كه براى مردم وضع شد، زيرا اولين مخلوق نور پيامبر صلى الله عليه وآله مى باشد و حسين عليه السلام با نور جد، پدر، مادر و برادرش مخلوق بوده است، قبل از آنكه آسمان ها و زمين خلق شوند، پس او اولين خانه اى است كه براى مردم، ملائكه و همه مخلوقات وضع شده است .

- خانه خدا در بكه كه شريفترين مكان ها است، قرار دارد؛ حسين عليه السلام نيز از نظر نسب و مدفن داراى شريفش مواضع و مكان ها است و از اين حديث كه فرمود؛ كعبه از كربلا است، علو رتبه اين مكان مشخص مى شود .

- خداوند به ابراهيم خليل عليه السلام دستور داد كه خانه كعبه را بسازد، حسين عليه السلام نيز، گوشت و خونش از گوشت و خون محمد، حبيب الله است، و رتبه حبيب (حضرت محمد صلى الله عليه وآله ) از رتبه خليل (حضرت ابراهيم عليه السلام ) برتر است .

- خداوند كعبه را براى زائران و مجاوران آن مبارك گردانيد، حسين عليه السلام نيز از جهت فيوضات وارده به مردم به سبب آن حضرت، صاحب بركت الهى است، زيرا تعدادى با شهادت در ركاب آن حضرت، گروهى با گريه بر او، تعدادى با برپا كردن عزاى آن حضرت، برخى با گرياندن ديگران براى آن حضرت، عده اى هم با تظاهر بر گريه بر او و بعضى هم با به ياد آوردن امام هنگام نوشيدن آب، عده اى هم با زيارت آن حضرت، تعدادى هم با كمك به زائران آن حضرت و . . . وارد بهشت شدند . علاوه بر اين، آن حضرت به وجوه مختلف موجب بركت براى مردم در رزق و روزى ها و موجب فيوضات وارده بر كسانى است كه به خاطر مجاورت با آن حضرت و عزادارى براى ايشان و حضور در مجلس آن حضرت و مواردى از اين قبيل، نسبتى با ايشان پيدا مى كنند .

- آن طور كه در آيه شريفه آمده است، خداوند كعبه را مايه هدايت جهانيان قرار

ص: 322

داد، حسين عليه السلام نيز براى جهانيان هدايت و سبب هدايت آنها است، چرا كه آن حضرت جان خود را فداى دين جدش كرد و به خاطر شهادت او مذهب شيعه ظهور يافت . از اين رو در زيارت اربعين به روايت امام صادق عليه السلام در حق آن حضرت وارد شده است كه: حسين خود را در راه تو بخشيد تا بندگانت را از جهالت و حيرت گمراهى نجات دهد .

- خداوند اطراف كعبه را حريم قرار داده و صيد كردن در آنجا و قطع شاخه درختان آنجا و . . . را حرام نموده است . همچنين خداوند براى مدفن حسين عليه السلام نيز حريم قايل شده است و تربت آن را محترم شمرده و خوردن مقدارى از آن را براى شفأ حلال نموده و حرم او را يك فرسخ و در روايت ديگرى چهار فرسخ و در روايت ديگرى پنج فرسخ از اطراف قبر شريف قرار داده است .

- خداوند كعبه را محل امن قرار داده و هر كس به آن پناه ببرد، ريختن خونش حرام است . هر كس هم به حسين عليه السلام پناهنده شود ريختن خونش حلال نيست، اما از آنجا كه بنى اميه حرمت خانه خدا را شكستند، حرمت كسانى را هم كه به آن حضرت پناه آورده بودند، شكستند . آنها حتى حرمت آن دو كودك خردسال را هم نگه نداشتند و آن يكى را كه بر روى دستان حسين پناه آورده بود و از عطش پرپر مى زد با تير نشانه گرفتند و كودك ديگر را كه به سينه آن حضرت پناه برده بود، در حالى كه از عمويش كمك مى خواست، دستش را قطع كردند و با تير بر روى سينه آن حضرت به شهادت رساندند . آنها حتى پرندگان اين حرم را كه براى نوحه سرايى گرد حرم مى چرخيدند، از آنجا طرد كردند . سكينه را نيز زدند و او را كشيدند و از جسد پدر دور كردند . اهل بيت آن حضرت را هم از اين حرم بيرون كردند و آنها را به زنجير كشيدند و سوار بر جهاز شتران نمودند .

- خداوند كعبه را قبله حبيبش به هنگام نماز كه شريف ترين حالات و افضل عبادات آن حضرت بود، قرار داد و خطاب به آن حضرت وحى آمد «فَوَلِّ وَجْهَكَ

ص: 323

شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ» (1) به طرف مسجدالحرام رو كن . بنابراين كعبه قبله سيماى پيامبر صلى الله عليه وآله است، اما حسين عليه السلام، آن طور كه پيامبر خودش او را توصيف كرده، خون قلب پيامبر، ميوه دل و ريحانه اوست، بلكه حسين نفس پيامبر است . كما اينكه آن حضرت فرمود: حسين از من است و من از حسين هستم .

با اين وصف، حسين عليه السلام قبله سيماى قلب پيامبر است و هر گاه حسين نزد پيامبر مى رفت، پيامبر رو به سوى او مى كرد و به او چه در حال خطبه و چه در حال نماز توجه مى كرد و به هنگام نماز بر پشت سوار مى شد .

- خداوند طواف خانه خدا را ركنى از اركان اسلام قرار داد و فرمود وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ»(2) بر مردم حج و زيارت خانه واجب است . هر كس اين كار را انجام ندهد (در صورت واجد بودن شرايط) ركنى از اركان اسلام را تقليل داده است . زيارت حسين عليه السلام نيز ركنى از اركان ايمان است . در حديث آمده كه تارك زيارت آن حضرت ايمانش ناقص است و قاطع حرمت پيامبر خدا و رحم او است و عاق پيامبر صلى الله عليه وآله مى باشد . و در روايت ديگرى آمده كه تارك زيارت آن حضرت، شيعه نيست . در روايت ديگرى نيز آمده كه اگر آن شخص از اهل بهشت باشد، از مهمانان آن است؛ و در روايت ديگر آمده كه چنين شخصى تارك حقى از حقوق خدا است، اگر چه هزار حج به جا آورده باشد و در روايت ديگرى وارد شده كه او از خير محروم است . در روايت ديگرى آمده كه يكى از معصومين عليه السلام شنيد كه گروهى از شيعيان هستند كه يك سال يا دو سال مى گذرد، اما به زيارت حسين عليه السلام نمى آيند، آن حضرت فرمود كه آنها در حظ و بهره شان به خطا رفتند و از ثواب خداوند و جوار محمد صلى الله عليه وآله دور شدند .

- خداوند كعبه را مغناطيس دل ها قرار داده و دل ها به سوى او از نقاط دور دست

ص: 324

جذب مى شوند . و قلب ها مشتاق زيارت خانه خدا و اهل آن ديار است . چنان كه در قرآن آمده است «فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ»(1) خدايا تو دل هاى مردم را به سوى آنها مايل گردان .

حسين عليه السلام نيز مغناطيس قلوب شيعيان است؛ از اين رو ملاحظه مى شود كه دل آنها ميل مخصوصى به آن حضرت دارد، ميلى كه از محبت به ائمه ديگر متمايز است و اين يك امر وجدانى است و من به روايتى دست يافتم كه علت آن را آشكار مى سازد . در بحارالانوار و كتب ديگر از مقداد بن اسود كندى روايت شده است كه پيامبر صلى الله عليه وآله در پى حسن و حسين عليهماالسلام خارج شد، آن دو از خانه بيرون رفته بودند، من به همراه پيامبر بودم . مار بزرگى را ديديم .

وقتى صداى پاى پيامبر را شنيد ايستاد و نگاه كرد . بزرگ و ضخيم بود، از دهانش آتش بيرون مى آمد؛ مرا دچار و وحشت كرد . وقتى پيامبر خدا را ديد به باريكى نخى شد، آنگاه به حضرت رسول نگاه كرد . پيامبر فرمود: مى دانى چه مى گويد؟ گفتم خدا و پيامبرش آگاه تر هستند . پيامبر فرمود: مى گويد حمد و سپاس خداى را كه مرا نكشت تا اينكه نگهبان فرزندان پيامبر صلى الله عليه وآله قرار داد . آنگاه در رمل فرو رفت . بعد درختى را ديدم كه قبلا آن را نديده بودم و بعد از آن روز هم آن را نديدم؛ اين درخت بر آن دو سايه افكنده بود . پيامبر ميان حسنين نشست، ابتدا از حسن عليه السلام شروع كرد، سر او را بر زانو گذاشت، سپس سر حسين را بر زانوى چپ نهاد و بعد به آرامى زبان خود را در دهان حسين قرار داد . حسين بيدار شد و گفت: پدر! و دوباره به خواب رفت . حسن بيدار شد و گفت پدر! او هم به خواب رفت .

گفتم: مثل اينكه حسن بزرگتر است؟ پيامبر صلى الله عليه وآله فرمود: در باطن مؤ منان آنچنان معرفتى نسبت به حسين نهفته است كه در اين باره از امتش سؤ ال كن . و چون آن دو بيدار شدند، پيامبر آنها را بر دوش خود گرفت و با خود برد . البته

ص: 325

حديث طولانى است .

- در خانه مقام ابراهيم خليل عليه السلام، يعنى جاى پاى آن حضرت وجود دارد كه در صخره اثر كرده است . در حسين عليه السلام نيز دهان حبيب خدا صلى الله عليه وآله اثر گذاشته است . همچنين پيشانى و گلوى حسين به دليل اينكه پيامبر صلى الله عليه وآله آنجا را بسيار مى بوسيد، نورافشانى مى كردند، كه اين مطلب در روايات بسيارى آمده است . از سوى ديگر اگر مقام بدن ابراهيم خليل عليه السلام در كنار خانه خدا قرار دارد، مقام حسين عليه السلام شانه پيامبر، سينه و پشت آن حضرت مى باشد . بنابراين بدن مبارك پيامبر صلى الله عليه وآله مقام حسين عليه السلام است . هر كس اين روايت ها را پى گيرى كند كه چگونه حضرت رسول صلى الله عليه وآله، حسين عليه السلام را بر دوش مى گرفت و به راه مى افتاد و يا او را بر سينه خود مى خوابانيد و يا در حالى كه پيامبر در سجده بود حسين بر پشت او سوار مى شد و آن حضرت سجده را به همين خاطر طولانى مى كرد و يا اينكه حسين را بر پشت خود سوار مى كرد و چهار دست و پا راه مى رفت، به محبت عجيب و علاقه شگفت انگيزى پى مى برد كه هيچ كس به ديگرى راه ندارد .

- خداوند براى كعبه كرامت ظاهرى و آيه بينه اى قرار داده كه پرندگان بر فراز آن پرواز نمى كنند و بر اطراف آن نمى نشينند . براى حسين عليه السلام نيز كرامت ظاهرى قايل شد، به نحوى كه آب در قبر آن حضرت فرو نرفت و گاو به سمت قبر آن حضرت زمانى كه خواستند آنجا را شخم بزنند تا اثر او را محو نمايند، حركت نكرد . متوكل - كه لعنت خدا بر او باد - مدت بيست سال تلاش كرد اثر قبر آن حضرت را محو كند و دستور داد آنجا را شخم بزنند، زراعت بكارند و آب بر آن جارى سازند . يك بار هم قبر شريف آن حضرت را نبش كردند و ديدند كه گويى بدن مطهر آن حضرت را همين الان دفن كرده اند، از اين رو به آن دست نزدند؛ سپس جريان آب را بيشتر نمودند، قبر بالا آمد و آب به آن نرسيد . آنگاه خواستند آنجا را با گاو شخم بزنند، اما هر چه گاو را زدند، حركت نكرد . حتى گاهى اوقات مى ديدند كه

ص: 326

گروهى آنها را با تير مى زنند و چون اينها هم تير به سمت آن جماعت مى انداختند، تير به سمت تيرانداز بر مى گشت . البته پرندگان بر روى بدن شريف آن حضرت فرود آمدند كه بنا به آنچه كه روايت شده، تفصيل آن چنين است: وقتى حسين عليه السلام به شهادت رسيد و پيكر مطهرش را در بيابان انداختند، پرنده سفيدى آمد و بال و پر خود را بر بدن شريف ماليد و در حالى كه خون از او مى چكيد پرواز كرد و رفت . آنگاه به پرندگانى برخورد كه در زير شاخه درختان و بر شاخه ها نشسته بودند؛ به آنها گفت: اى پرندگان ! شما مى خوريد و نغمه سر مى دهيد، در حالى كه بدن حسين در سرزمين كربلا، در اين گرماى سوزان، افتاده، گلويش را بريده اند، سرش را از بدن جدا نموده و بالاى نيزه كرده و زنانش را سر و پا برهنه به اسارت برده اند . آنگاه آن پرندگان به طرف كربلا به پرواز درآمدند و چون به آنجا رسيدند، ديدند كه بدن مطهر حسين بى سر و بى غسل و كفن بر زمين افتاده، در هم كوبيده شده، گرد و خاك آن را فرا گرفته، حيوانات صحرا به زيارتش آمده و اجنه بر او گريه مى كنند و نوحه مى خوانند و خاك تيره و فضا از انوار مطهر آن حضرت نورانى شده است؛ در نتيجه پرندگان نيز شيون و زارى كردند و خود را بر روى بدن آن حضرت افكندند و خون آلود شدند و هر يك به سمتى به پرواز درآمد . يكى از اين پرندگان به قصد مدينه منوره به پرواز درآمد، وقتى به حرم حضرت رسول رسيد، در حالى كه همچنان در حال پرواز بود، خون از بال و پر او بر گرد قبر پيامبر صلى الله عليه وآله مى چكيد و به زبان خود مى گفت: بدانيد و آگاه باشيد كه حسين در كربلا به شهادت رسيد، آگاه باشيد كه حسين را در كربلا سر بريدند . آنگاه پرندگان ديگر گرد او جمع شدند .

ص: 327

- خداوند كعبه را محل طواف مردم قرار داد و به نسبت قدم هائى كه در اطراف آن بر مى دارند، براى اين طواف ثواب زيادى را قايل گرديده است؛ همان طور كه در عنوان مربوط به زيارت حسين عليه السلام بيان شد، فضيلت زيارت آن حضرت، نسبت به آن، چندين برابر است .

- خداوند كعبه را محل طواف ملائكه قرار داد . در اين باره روايت شده است كه، وقتى جبرئيل عليه السلام به امر خدا كعبه را ساخت، هفتاد هزار ملك گرد آن طواف كردند، اين تعداد ملائكه از خيمه اى حراست مى كردند كه از بهشت فرستاده شده بود و بر پايه هاى خانه اى نهاده شده بود كه آن خانه را ملائكه قبل از خلق آدم عليه السلام بنا كرده و پايه هاى آن خانه را به ازاى الضراح و بيت المعمور و عرش بالا برده بودند؛ و چون آن خيمه كنار زده شد و جبرئيل بناى دوم را ساخت و ملائكه بر گرد آن طواف كردند، آدم و حوا به آنها نگاه كردند و به راه افتادند و هفتاد مرتبه طواف كردند .

حسين عليه السلام نيز، زمانى كه نورى از انوار اطراف عرش بود، محل طواف ملائكه و شفيع آنها نيز بود؛ آن طور كه در حديث صلصائيل و دردائيل آمده، پيامبر صلى الله عليه وآله در حالى براى او دعا كرد كه حسين را بر روى دست خود بلند كرد . فطرس ملك نيز خود را به آن حضرت و يا گهواره او ماليد . حسين عليه السلام مخدوم بزرگترين چون جبرئيل و ميكائيل است، آنها در گهواره با حسين عليه السلام صحبت مى كردند .

فطرس ملك نيز متقابلا - آن طور كه در حديث آمده - هر كس آن حضرت را زيارت كند، و سلامى بر او بفرستد و نمازى بر او بخواند، اين مسأله را به پيشگاه حضرت ابلاغ مى كند .

با اين همه، قبر حسين عليه السلام محل طواف ملائكه و زيارتگاه آنها است؛ آنها چندين دسته و گروه هستند، تعداد چهار هزار فرشته، وظيفه شان گريه بر آن حضرت است و نسبت به اين كار خسته نمى شوند، آنها از زائر آن حضرت استقبال مى كنند و اگر بيمار شود، به عيادت او مى آيند و چون بميرد در تشييع جنازه او شركت مى كنند . اين فرشتگان، روز عاشورا براى رساندن به حسين عليه السلام فرستاده شدند، اما ديدند آن حضرت به شهادت رسيده، آنگاه به آنها وحى شد، به خاطر اينكه فرصت يارى او را از دست داديد، بر او گريه كنيد و هنگام خروج او

ص: 328

براى رجعت، يارى اش نماييد . نام رئيس اين فرشتگان منصور است .

همچنين خداوند هفتاد هزار ملك را مأموريت داده كه در كنار قبر حسين عليه السلام هر روز، - از روزى كه به شهادت رسيد تا قيام قائم آل محمد عجل الله فرجه - بر او درود و صلوات بفرستند .

چهار هزار فرشته ديگر از طلوع سپيده تا زوال خورشيد بر آن حضرت گريه مى كنند، و چون خورشيد غروب نمايد، چهار هزار فرشته ديگر نازل مى شوند و آن چهار هزار به بالا مى روند، و آنها تا طلوع فجر همچنان مشغول به اين كار هستند .

ملائكه شب و روز و ملائكه نگهبان نيز در كربلا حاضر مى شوند و با ديگر ملائكه حاضر در آنجا مصافحه مى كنند و به دستور پيامبر و على و فاطمه و حسن به آنها تبريك مى گويند .

از امام صادق عليه السلام نيز نقل است كه به هنگام شهادت حسين عليه السلام پنجاه هزار فرشته بر آن حضرت گذشتند و به آسمان عروج نمودند، آنگاه خداوند خطاب به آنها وحى فرستاد كه از كنار فرزند حبيبم گذشتيد، در حالى كه به شهادت مى رسيد، اما او را يارى نكرديد؟ ! پس به زمين فرود آييد و در كنار قبر خاك آلود او تا روز قيامت ساكن شويد .

- در حديث نبوى هم به روايت از حضرت زينب از حضرت زينب به نقل از ام ايمن و از پدرش على عليه السلام نقل است كه در هر شبانه روز از هر آسمان صدهزار فرشته گرد قبر آن حضرت حلقه مى زنند و بر او صلوات مى فرستند و حمد و ستايش خدا را مى كنند و براى زائران آن حضرت طلب آمرزش مى نمايند و نام كسانى را كه به نيت تقرب به درگاه خداوند و پيامبرش به زيارت آن حضرت آمده اند و همچنين نام پدران، عشاير و مناطق آنها را ثبت مى كنند و با نور عرش خدا اين مهر را بر چهره آنان مى زنند كه اين زائر قبر بهترين شهيدان و فرزند بهترين پيامبران است، و چون قيامت برپا شود، در اثر آن مهر، نورى از چهره هاى آنها مى درخشد كه چشم ها را

ص: 329

خيره مى كند و اين نور دليل آنها و باعث شناسايى شان مى شود .

- كعبه از آسمان نازل شده است . امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند بيت را از آسمان نازل فرمود و داراى چهار در است كه بر هر در آن قنديلى از طلا آويخته شده است . اگر چه كعبه اين شرافت را دارد كه از آسمان نازل شده است، حسين عليه السلام ضمن اينكه قبل از خلق آسمان، نورى بوده است - بلكه در حديث نبوى آمده كه لوح و كرسى از نور آن حضرت خلق شده اند و حسين عليه السلام از اين دو برتر است - هنگام شهادت، جسم آغشته به خونش به آسمان برده شد و با صورت على عليه السلام كه بر آن، اثر ضربت ابن ملجم وجود دارد، در آسمان پنجم نگه داشته شد و ملائكه از فراز و زير آن نازل شده و به آن مى نگرند؛ و در روايت ديگرى آمده است كه حسين عليه السلام از يمين عرش قتلگاه، مدفن و زائران خود و كسانى كه بر او گريانند، مى نگرد . (كه ما اين حديث را در عنوان مربوط به خواص گريه ذكر كرديم )

- خداوند كعبه را در دوران جاهليت و اسلام، بلكه از دوران آدم تا به حال معظم و مجلل قرار داده و اهل همه اديان، حتى كفر و شركت نيز كعبه را بزرگ مى شمردند و قصد آن را مى كردند و به زيارت آن مى آمدند . حسين عليه السلام نيز، حتى نزد دشمنان و اشقيأ، معظم و با جلال و عظمت است . در روايتى آمده است كه محبت حسن و حسين عليهماالسلام در دل هاى منافقان و كافران (هم ) افكنده شده است .

- كعبه تا زمانى كه آسمان ها و زمين پابرجاست، باقى و برجاست و از نشانه ها و اعلام دين است . قبر حسين عليه السلام نيز آن طورى كه در روايت زينب از ام ايمن و از پدرش آمده و ما آن را در همين عنوان ذكر كرديم، اينگونه است .

- در اطراف مسجدالحرام، بنابر قول قوى تر و مشهورتر، مسافر مى تواند نماز را كامل بخواند و همچنين مى توان نوافلى را كه اداى آن به هنگام مسافرت از انسان ساقط است، به جا آورد، كه اين امر به خاطر شرافت كعبه است . همچنين بنابر قول

ص: 330

قوى تر، نماز مسافر در حرم امام حسين عليه السلام كامل است و نوافلى را كه اداى آن به هنگام سفر از انسان ساقط مى شود، مى توان در آنجا به جا آورد .

- بنابر روايات متواتر فراوان، همه پيامبران از آدم تا خاتم عليهم السلام كعبه را زيارت كرده و به دور آن طواف كرده اند . چنين مسئله اى براى امام حسين عليه السلام، در رابطه با پيكر مطهر آن حضرت، سر مباركشان و قبر شريفشان نيز ثابت است . حتى وارد شده است كه هر كس در شب نيمه شعبان آن حضرت را زيارت كند، 124 هزار پيامبر با او مصافحه مى كنند . و از كعب الاحبار نقل است كه تمام پيامبران سرزمين كربلا را زيارت كرده و گفته اند در تو ماه تابان دفن مى شود .

- خداوند كعبه را به حجرالاسود كه ياقوتى از ياقوت هاى بهشت است، مزين كرده است . حسين عليه السلام نيز زينت بهشت و حتى برتر از بهشت، يعنى زينت عرش است . در حديثى از پيامبر صلى الله عليه وآله آمده است كه بهشت از درگاه الهى تقاضا كرد كه او را زينت ببخشد، خداوند به آن وحى كرد كه اركان تو را به حسن و حسين مزين كردم، آنگاه بهشت از خوشحالى چون عروسان به خود باليد .

در حديث ديگرى آمده است كه شادى و سرور بهشت افزون شد .

در خبر ديگرى از پيامبر صلى الله عليه وآله كه چون روز قيامت شود، عرش خداوند رحمان مزين به هر زينتى مى شود، سپس دو منبر از نور آورده مى شود؛ يكى از آنها در سمت راست عرش و ديگرى در جانب چپ عرش قرار داده مى شود، آنگاه حسن و حسين عليهماالسلام را مى آورند در حالى كه خداوند تبارك و تعالى با آنها عرش خود را مزين مى كند، آنچنان كه زنان، خود را به گوشواره مزين مى كنند .

- در قرآن كريم خداوند فرموده است «وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى»(1) و مقام ابراهيم را جايگاه پرستش قرار دهيد . بنابراين واجب است كه در مقام ابراهيم

ص: 331

خليل عليه السلام به احترام كعبه، دو ركعت نماز خواند . حبيب خدا حضرت محمد مصطفى نيز هنگام ولادت حسين عليه السلام پس از مغرب دو ركعت نماز شكر به جا آورد . آن حضرت هنگام تولد امام حسن عليه السلام نيز چنين كارى را انجام داده بود و اين امر نافله نماز مغرب و سنتى شد تا روز قيامت . پس همه مردم اين دو ركعت نماز را به شكرانه وجود آن حضرت و احترام به او مى خوانند .

در كافى به اسناد معتبر از امام باقر عليه السلام روايت شده است كه وقتى پيامبر صلى الله عليه وآله عروج كردند، با ده ركعت نماز - به صورت دو ركعتى - نازل شدند و چون حسن و حسين عليهماالسلام متولد شدند پيامبر خدا به خاطر شكر به درگاه الهى هفت ركعت بر آن افزود و خداوند نيز اين اجازه را به ايشان داد .

- آن طور كه در روايت عيسى بن عبدالله هاشمى از پدرش به نقل از امام صادق عليه السلام آمده، خانه كعبه مانند ماه و خورشيد، نورانى بود تا اينكه يكى از فرزندان آدم برادر خود را به قتل رساند، آنگاه سياه شد . در روايت (ديگرى ) آمده است كه موضع كعبه مانند ياقوت سرخ رنگى بود كه نور و روشنائى اش به موضع اعلام و نشانه ها مى رسيد و اعلام با نور كعبه شناخته مى شدند، آنگاه خداوند آنجا را حرم قرار داد .

من معتقدم كه اگر كعبه نورانى بود و نورش از ميان رفت، حسين عليه السلام هم نورانى بود و نور سيما و پيشانى او مى درخشيد و هيچ چيز نتوانست در درخشش آن نور تأثيرى بگذارد . هلال بن نافع گفته است: در ميان سپاه عمربن سعد بودم كه يك نفر فرياد زد و گفت: اى امير! تو را بشارت باد كه شمر حسين را كشت . آنگاه ميان دو صف ظاهر شدم، حسين در حال جان دادن بود . به خدا سوگند هيچ كشته به خون آغشته اى را نديدم كه سيمايش نورانى تر از او باشد . نور چهره او مرا از تفكر درباره قتلش بازداشت، آن حضرت در آن حالت آب مى خواست .

اگر نور و روشنايى كعبه از نور ياقوت بود و نور آن به اعلام مى رسيد، دشت كربلا از نور تجلى در شجره مباركه روشن شد، چرا كه كربلا وادى ايمن و بقعه مباركى

ص: 332

است كه موسى عليه السلام در آنجا نورى را ديد و روشنايى آن آفاق آسمان و تمام جهان را روشنايى بخشيد . همچنين پيكر پاك آن حضرت - آن طور كه در روايت آن شخص اسدى آمده است - در شب چون خورشيد مى درخشيد، حتى در اطراف او جوانمردانى بودند كه از گلوهايشان خون مى آمد و مانند چراغ هايى، تاريكى را پر از نور كرده بودند .

- مكه، ام القرى است، در حالى كه حسين عليه السلام پدر ائمه بزرگوار مى باشد، و آن طور كه در روايات فراوان آمده است، خداوند اين امتياز را در عوض آن شهادت به حسين عليه السلام در كنار خصايص و امتيازات ديگرى كه به ايشان عنايت فرمود، داده است .

- كعبه سرور و سالار همه خانه ها است، حسين عليه السلام نيز سيد و سرور و سالار جوانان اهل بهشت است، ضمن اينكه همه اهل بهشت جوان هستند . اين حديث را عامه و خاصه، حتى عمربن خطاب، از پيامبر صلى الله عليه وآله به طور متواتر نقل كرده اند .

- با اينكه كعبه در سرزمين غيرقابل زراعت قرار دارد، به بركت دعاى ابراهيم عليه السلام، تمام نعمت ها در آنجا جمع مى شود، حسين عليه السلام نيز موجب فراهم شدن اعظم ثمرات، يعنى ثمرات بهشت است . اين مطلب در روايت هاى فراوانى آمده كه از جمله آن روايتى است كه در بحار به نقل از ابن شاذان از قول سلمان رحمة الله آمده است . سلمان گفته است: به خدمت پيامبر صلى الله عليه وآله رسيدم، و بر او سلام كردم، سپس نزد فاطمه عليهاالسلام رفتم . آن حضرت به من گفت: حسن و حسين گرسنه اند و گريه مى كنند، دست آنها را بگير و نزد جدشان ببر .

دست آنها را گرفتم و با خود نزد پيامبر صلى الله عليه وآله بردم . آن حضرت پرسيد چه شده است حسنين من؟ گفتند: اى پيامبر خدا! غذا احتياج داريم . پيامبر صلى الله عليه وآله تا سه مرتبه گفت: خدايا! آنها را اطعام كن . نگاه كردم ديدم در دست پيامبر يك گلابى شبيه كوزه است كه سفيدتر از برف است . پيامبر آن را دو

ص: 333

نيمه كرد، نصفى را به حسن و نصف ديگر را به حسين عليهماالسلام داد . من به آن دو نصف نگاه مى كردم و ميل داشتم از آن بخورم . پيامبر فرمود: سلمان ! گويا ميل دارى از آن بخورى . گفتم: بله ! فرمود: اين از طعام بهشت است، هر كس از آن بخورد از حساب روز رستاخيز نجات پيدا مى كند .

يكى ديگر از احاديث، حديث خرمايى است كه حسين عليه السلام ميلش كشيد، آنگاه براى آن حضرت آن را در طبقى از بلور كه در پارچه اى از سندش سبز پوشيده شده بود، آوردند . اين حديث طولانى و مشهورى است كه در بحار و الجلأ آورده شده است .

در بحار حديث ديگرى است كه از حسن بصرى و ام سلمه نقل شده كه حسن و حسين عليهماالسلام نزد پيامبر خدا رفتند، جبرئيل در حضور پيامبر بود، آنها شروع كردند به دور او چرخيدن، جبرئيل مانند كسى كه چيزى را مى گيرد، شروع كرد با دست خود اشاره كردن . ناگهان در دست او يك سيب و گلابى و انارى ديده شد .

حسنين آنها را گرفتند و شادى در چهره شان پيدا شد و نزد جدشان دويدند، پيامبر آن ميوه ها در ايام حيات فاطمه دختر پيامبر خدا دچار تغيير و نقصان نشدند، اما وقتى ايشان از دنيا رفتند، انار را از دست داديم، هنگامى كه اميرالمؤ منين عليه السلام به شهادت رسيد، گلابى مفقود شد و تنها سيب به همان شكل براى حسن باقى ماند و سيب تا هنگامى كه من از رسيدن به آب منع شدم و در محاصره قرار گرفتم، باقى بود . هر گاه تشنه مى شدم آن را مى بوئيدم و آتش عطشم آرام مى شد و چون تشنگى ام شدت يافت، آن را دندان زدم و يقين كردم كه كشته مى شوم . على بن الحسين عليهماالسلام گفته است: من اين مطالب را يك ساعت قبل از شهادت آن

ص: 334

حضرت از ايشان شنيدم؛ و چون به شهادت رسيد، بوى آن سيب در قتلگاه وجود داشت و چون تفحيص كردم، اثرى از آن ديده نشد، اما بوى آن پس از شهادت حسين عليه السلام همچنان باقى بود . قبر آن حضرت را زيارت كردم، ملاحظه نمودم كه آن رايحه از قبرش استشمام مى شود . پس شيعيان ما كه به زيارت قبر حسين مى آيند، اگر بخواهند آن رايحه را استشمام كنند، بايد هنگام سحر آن را بيابند، و اگر مخلص باشند، آن را استشمام خواهند كرد .

- از احترامات بزرگ بيت و حرمت آن اين است كه خداوند اسماعيل فرزند ابراهيم عليهماالسلام را مأمور كرد بيت را بپوشاند و آن را مزين كند . اعراب (پوشش را) اهدأ مى كردند و مادر و همسر حضرت اسماعيل آن را مى دوختند و آن حضرت بيت را با آن مى پوشاند . سپس سليمان و بعد از آن پادشاهان و ملوك در هر زمانى آن را پوشاندند .

در اين مرتبه خاص نيز حرمت حسين عليه السلام آنچنان والا است كه خداوند تعالى براى او لباس را اهدأ فرمود و پيامبر صلى الله عليه وآله، آن را بر حسين عليه السلام مى پوشاند . اين مطلب در روايت ام سلمه آمده است كه او گفت: ديدم پيامبر صلى الله عليه وآله لباسى بر حسين مى پوشاند كه از نوع لباس اين دنيا نبود .

در اين باره از او سؤ ال كردم، فرمود: اين هديه اى است كه از جانب پروردگار براى حسين است و تار و پودش از پرهاى جبرئيل مى باشد .

يك بار شب عيد، امام حسين عليه السلام براى زينت، لباس نورى تقاضا كرد؛ رضوان، آن را هديه نمود و حضرت فاطمه سلام الله عليها آن را در شب عيد بر او و برادرش پوشانيد . يك بار ديگر آن حضرت روز عيد درخواست (لباس ) كرد كه خداوند اهدأ فرمود و جبرئيل عليه السلام آن را در تشتى به رنگ قرمز كرد و پيامبر صلى الله عليه وآله آن را بر حسين عليه السلام پوشانيد و آنگاه جبرئيل گريه كرد .

همچنين حسين عليه السلام يك بار ديگر از خواهرش زينب سلام الله عليها در روز عاشورا خواست برايش پيراهنى بياورد، البته نه براى زينت و نه براى عيد، بلكه

ص: 335

كهنه پيراهنى خواست تا بدن مباركش را با آن بپوشاند . زينب آن را آورد و امام پوشيد، و خون مطهرش آن را به همان رنگى كرد كه جبرئيل با آن، پيراهن حسين را رنگين نمود و خاك كربلا بر آن نشست و نيزه ها و تيرها و شمشيرها آن را سوراخ سوراخ نمود و اسحاق بن خويه آن را از تن حضرت بيرون آورد و پيكر مطهرش در بيابان عريان افتاد و بعد از آن خواهرش زينب او را ديد و فرياد زد: اين حسين است كه به خون آغشته است؟ !

- «أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ»(1) آيا نديدى كه پروردگار تو با اصحاب فيل چه كرد؛ آن زمانى كه در صدد برآمدند خانه خدا را خراب كنند . الم يجعل كيدهم فى تضليل و ارسل عليهم طيرا ابابيل ترميهم بحجارة من سجيل (2) آيا تدبيرى را كه براى خرابى كعبه انديشيدند، تباه نكرد و بر هلاك آنان پرندگان ابابيل را فرستاد تا آن سپاه را به سنگ هاى سجيل سنگباران كنند . سنگ هايى كه از جهنم آوردند و هر كدام به اندازه عدسى بيش نبود كه به مغز آنها اصابت مى كرد و از پائين شان بيرون مى آمد . «فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَأْكُولٍ»(3) و تنشان را چون علفى زير دندان حيوان خرد گردانيد . وقتى اصحاب سگ و خوك در صدد تخريب بيت رسول خدا، با به شهادت رساندن حسين عليه السلام بر آمدند، هر چند خدا به خاطر مسائل عديده اى به آنها اندكى مهلت داد، اما پس از مدتى كيدشان را تباه كرد و در همين دنيا كسى را در پى آنها فرستاد كه به تعقبيشان پرداختند و به شديدترين وجه به قتل رسيدند و بدين صورت مثله شدند و بسيارى از آنها را در آتشى كه به دستور مختار برافروخته شد و روغن داغ سوزاندند، كما اينكه جسد ابن زياد و اخنس بن زيد چنين معامله اى شد و گاهى ابن زياد به آتش عطش مى سوخت، چنانكه به نقل از دربان او حكايت شده كه گاهى اوقات چهره اش آتش مى گرفت و

ص: 336

بعد آن را خاموش مى كرد .

يزيد نيز در حال مستى مرد و جنازه اش چون مردار بود، مانند كسى كه به مدفوع آلوده شده باشد .

- نگاه كرن به كعبه براى كسانى كه عارف به حق ائمه هستند، موجب آمرزش همه گناهان مى شود و هم دنيا و آخرت را نيز كفايت مى كند . نگاه به حسين عليه السلام نيز بزرگترين عبادت است . چرا كه پيامبر صلى الله عليه وآله نسبت به اين كار تعهد داشت، حتى بعضى اوقات چون گرسنه مى شد مى فرمود مى روم و به حسن و حسين نگاه مى كنم و گرسنگى ام برطرف مى شود . همچنين پدرش نيز نسبت به نگاه به حسين عليه السلام توجه داشت، اما به مجرد نگاه به حسين گريه و رقت بر او غلبه مى كرد . نگاه به قبر آن حضرت نيز عبادت است و كسى كه به قبرش مى نگرد، به ويژه وقتى نگاه به قبر فرزندش در پايين پايش بيفتد، تحت تأثير قرار مى گيرد و رقت بر او غلبه مى كند . كما اينكه همه اين موارد در روايت آمده است .

- در حج وارد شده است كه هر كس يك درهم در اين راه هزينه كند، هزار درهم براى او به حساب مى آيد . ابن سنان از امام صادق عليه السلام پرسيد: هر درهمى كه در حج هزينه شود، هزار درهم به حساب مى آيد، درباره آنچه در راه قبر پدرت حسين عليه السلام هزينه مى شود، چه حكمى وجود دارد؟ امام فرمود: اى پسر سنان به ازاى هر درهم براى او هزار هزار - و شمرد تا به عدد ده رسيد - درهم به حساب مى آيد و به همان تعداد، درجات او افزايش پيدا مى كند و رضايت خداوند براى او بهترين است .

- خداوند ملائكه را خلق نمود و قبل از بسط زمين به عنوان حرم برگزيد، اما از على بن الحسين عليه السلام درباره كربلا وارد شده است كه فرمود: خداوند 24 هزار سال قبل از آنكه سرزمين كعبه را خلق كند و آن را به عنوان حرم برگزيند، سرزمين كربلا را به عنوان حرم امن و مبارك برگزيده بود، و چون خداوند تبارك تعالى زمين را به لرزه درآورد و سير دهد، سرزمين كربلا با تربت نورانى و پاكش همچنان

ص: 337

مرتفع بماند و در بهترين روضه از روضه هاى جنت قرار داده شود و به عنوان بهترين مسكن در بهشت كه تنها پيامبران اولوالعزم و فرستادگان خدا در آن ساكن شوند، قرار داده مى شود . همچنين يكى از پيامبران گفته است كه سرزمين كربلا، ميان روضه هاى بهشت مى درخشد، چنانكه ستاره زهره در ميان ديگر ستارگان مى درخشد، و نور آن ديدگان اهل بهشت را خيره مى كند و ندا مى دهد كه من سرزمين مقدس طيب و مبارك خداوندم كه پيكر سيدالشهدأ و سرور جوانان اهل بهشت را در بر گرفته ام .

- مكه به سخن درآمد و به لطف و كرامتى كه خداوند به او نموده، افتخار كرد و گفت: مثل من كجا پيدا مى شود، خانه خدا بر روى من بنا نهاده شده و مردم از راه هاى دور به سوى من مى آيند اما كربلا برتر است؛ زيرا وقتى مكه به خود باليد، خداوند خطاب به او وحى فرمود، كافى است، متواضع باش، فضيلت تو در مقابل آنچه به سرزمين كربلا دادم، مانند سر سوزنى است كه در دريا فرو رود و از آب دريا (قطره اى ) بردارد؛ و اگر تربت كربلا نبود، به تو فضيلت نمى دادم و اگر آن كسى را كه سرزمين كربلا او را در بر گرفته، وجود نداشت، تو را و آن خانه اى را كه به او افتخار مى كنى، نمى آفريدم، پس مطيع و آرام و متواضع و ذليل و پست باش و در مقابل سرزمين كربلا متكبر و مغرور نباش وگرنه مورد خشم من قرار مى گيرى و تو را در آتش جهنم مى اندازم .

ولى كربلا در همين دنيا، سخن و تفاخرى دارد كه خداوند نسبت به آن راضى است و آن را رد نكرده است . همچنين پس از قيامت نيز در بهشت اين سرزمين بر خود مى بالد .

اما افتخار كربلا در اين عالم؛ وقتى خداوند به او فرمود كه درباره فضيلتى كه خداوند به تو داده است، سخن بگو؛ كربلا گفت: من سرزمين مبارك، طيب و مقدس خداوندم كه تربت و آبم؛ شفا است و هيچ فخر و افتخارى نمى كنم، بلكه در مقابل آن كسى كه چنين فضيلتى به من داده، خاضع و ذليلم و من بر هيچ كسى

ص: 338

فخر نمى فروشم، بلكه خدا را شكر مى كنم . در نتيجه خداوند اين سرزمين را به خاطر تواضع و شكرش به درگاه الهى توسط حسين عليه السلام و اصحاب آن حضرت مورد اكرام قرار داد و بر فضيلتش افزود . امام صادق عليه السلام فرموده اند: هر كس به خاطر خدا تواضع كند، خداوند او را بالا مى برد و هر كس تكبر كند، خداوند او را خوار نمايد .

و اما تفاخر سرزمين كربلا در بهشت؛ بعد از آنكه به عنوان برترين، عالى ترين و درخشان ترين روضه در بهشت برگزيده مى شود، ندا مى دهد كه من سرزمين مقدس، طيب و مبارك خداوند هستم كه پيكر سيدالشهدأ و سرور جوانان اهل بهشت را بر دارم .

كعبه، بيت العتيق است، يعنى از طوفان (نوح ) سالم مانده است يا اينكه از زمان هاى سابق، مردم گرد آن طواف مى كرده اند . حسين عليه السلام نيز بيت العتيقى است كه قتلگاهش از طوفان و جريان آبى كه بر آن بستند سالم ماند، ضمن اينكه از زمان قديم، قبل از آفرينش آسمان ها و زمين مورد احترام بوده و از آتش آزاد شده است .

- خانه خدا داراى حطيمى است كه به واسطه آن گناهان بندگان از بين مى رود؛ به واسطه حسين عليه السلام هم گناهان گذشته و آينده آمرزيده مى شود و انسان مانند روزى مى شود كه از مادرش متولد شده است .

- خانه خدا پناهگاه است و ترسان از عذاب به آن پناه مى برد . حسين عليه السلام هم از روزى كه متولد شد پناهگاه ملائكه و سپس مردم تا روز قيامت شد .

- حجر اسماعيل ذبيح متصل به خانه خداست و آن طور كه در روايات آمده است خداوند آن را از بينات قرار داده است . همچنين قبر او و دخترانش در آنجا واقع شده است . و در طرف ديگر، يعنى ميان ركن و مقام، قبر هفتاد پيغمبر قرار دارد كه طبق روايات، همگى از گرسنگى و آسيب از دنيا رفتند . قبر على اكبر - ذبيح دوم

ص: 339

بدون فدايى - نيز مانند اتصال حجر اسماعيل به بيت، به قبر حسين عليه السلام متصل است، و قبر هفتاد و دو صديق در طرف قبر آن حضرت - در پايين پاى ايشان - قرار دارد كه با تن مجروح و لب تشنه به شهادت رسيدند و همگى در يك قبر دفن شدند و حائر، محيط به آنها است . با اين همه، آن طور كه در روايت صحيح آمده، تعداد دويست پيامبر و دويست وصى در آنجا مدفون است .

- در اطراف خانه خدا، مكان هاى معظمى چون منا، مشعر، عرفات، صفا و مروه قرار دارد، در اطراف قبر حسين عليه السلام نيز مكان هاى مشرف و معظمى قرار دارد؛ چرا كه شرافت منا به اين واسطه است كه آنجا مكان تل اسماعيل است، در حالى كه مقتل، مكان به شهادت رسيدن شخصيتى چون حسين عليه السلام، على، عبدالله، عباس و قاسم است، و ديگر اينكه شرافت منا به واسطه اين است كه محل ذبح قربانى است، اما مقتل، محل ذبح شهدايى است كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله در حقشان فرموده است كه آنها سادات شهداى امت من هستند . شرف مشعرالحرام نيز به خاطر آن است كه ابراهيم عليه السلام در آنجا ديد كه مأمور به ذبح فرزندش است؛ اما مكانى را كه خواب مى بيند فرزندش در آنجا ذبح شده است، برتر است .

- خداوند تعالى به خليل خود ابراهيم عليه السلام مأموريت داد كه اعلام نمايد مردم به سوى كعبه بيايند و به او فرمود «وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ»(1) و مردم را به اداى مناسك حج اعلام كن تا مردم پياده و سواره از هر راه دور به سوى تو جمع آيند . آنگاه ابراهيم عليه السلام به بالاى مقام رفت و خطاب كرد به حج بياييد . خداوند حبيبش محمد صلى الله عليه وآله را مأموريت داد كه اعلام حج نمايد: «لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى»(2) بگو من از شما اجر رسالت جز اين نخواهم كه مودت و محبت مرا در حق خويشاوندان

ص: 340

منظور داريد . و همچنين آن حضرت فرمود؛ اى عترتم ! من در ميان شما دو چيز گرانبها، يكى كتاب خدا و ديگرى عترتم را به جاى مى گذارم و نيز بارها فرمود كه حسين را نزدش بياورند و به مردم اعلام كرد كه او را يارى كنيد . در روايتى از حذيقة بن اليمان آمده است كه او گفت: شيدم در حالى كه پيامبر خدا دست حسين را گرفته بود، مى فرمود: اى مردم ! اين حسين بن على است، پس او را بشناسيد؛ به همان خدايى كه جان من در دست اوست، همانا كه جايگاه او و محبانش و دوستداران دوستان او در بهشت است .

سپس حسين عليه السلام در حج در ميان مردم اعلام كرد كه براى يارى و نصرتش نزد او بيايند و در مدينه و مكه و در ميان راه و در كربلا خطبه خواند و طلب يارى و استغاثه نمود . آنگاه مردمانى از هر صنف و گروه نزد آن حضرت آمدند و همچنين برخى از افرادى كه آن حضرت را در دوران حياتش درك نكردند امام را يارى كردند كه اينها همان شيعيان آن حضرت مى باشند كه آرزوى شهادت در ركاب آن حضرت را دارند و برخى از زائران آن حضرت و بعضى از گريه كنندگان بر او مى باشند .

- خداوند در آيه شريفه فرموده است هديا بالغ الكعبة (1) به عنوان هديه به كعبه برساند . كه اين به خاطر بزرگداشت كعبه و شرافت آن از جانب خداوند تعالى است . در حالى كه خداوند با احترام و تعظيم بيش از اين، بر حسين منت نهاده است به نحوى كه به آهويى امر كرد كه بچه خود را به حسين عليه السلام، قبل از آنكه گريه كند، اهدا نمايد؛ و آن زمانى بود كه يك عرب باديه نشين نزد حضرت رسول آمد و عرض كرد: يا رسول الله ! من بچه آهويى شكار كرده ام و آن را براى شما آورده ام تا به فرزندانتان حسن و حسين اهدا شود . پيامبر صلى الله عليه وآله آن را پذيرفت و برايش دعا كرد . حسن عليه السلام كنار جدش ايستاده بود و از آن بچه آهو خوشش

ص: 341

آمد، پيامبر آن را به حسن داد . ساعتى نگذشته بود كه حسين عليه السلام آمد و ديد برادرش بچه آهويى دارد كه با آن بازى مى كند . گفت: پدربزرگ ! به برادرم بچه آهويى دادى، و به من مثل آن را نداده اى، حسين عليه السلام چند بار اين جمله را تكرار كرد و پيامبر صلى الله عليه وآله ساكت بودند و با كلامى او را تسلى خاطر و مورد لطف و مرحمت قرار مى دادند، تا كار حسين عليه السلام به آنجا كشيد كه نزديك بود گريه سر دهد . در چنين حالتى، ناگهان ما متوجه صدايى شديم كه دم در مسجد بلند شد . نگاه كرديم، يك آهو به همراه بچه اش بود كه گرگى از پشت سر آنها را به طرف حضرت رسول صلى الله عليه وآله هدايت مى كرد تا نزد آن حضرت آورد . سپس آهو با زبانش به نطق درآمد و گفت: اى پيامبر خدا! من دو بچه داشتم يكى از آنها را صيادى شكار كرد و نزد شما آورد، و براى من اين يكى باقى ماند و من به وجود او مسرور بودم و الان او را شير مى دهم؛ اما شنيدم صدايى خطاب به من مى گويد، اى آهو! به همراه بچه ات با سرعت نزد پيامبر صلى الله عليه وآله برو؛ زيرا حسين مقابل جدش ايستاده و مى خواهد گريه كند و تمام ملائكه سر خود را از محل هاى عبادتشان برداشته اند . اگر حسين عليه السلام گريه كند ملائكه مقرب به خاطر گريه او، گريان مى شوند . همچنين شنيدم صدايى مى گويد: اى آهو! قبل از آنكه اشك هاى حسين بر گونه اش جارى شود، هر چه زودتر برو؛ و اگر چنين نكنى اين گرگ بر تو مسلط مى شود و خودت و بچه ات را مى خورد . اى پيامبر خدا! من بچه ام را نزد تو آورده ام و مسافت طولانى را طى كرده ام، و براى اينكه هر چه سريع تر نزد شما بيايم زمين برايم طى شد . پروردگارم را شكر و سپاس مى گويم كه قبل از جارى شدن اشك هاى حسين بر گونه اش خدمت شما رسيدم . صداى تكبير و تهليل اصحاب بلند شد و پيامبر صلى الله عليه وآله براى آن آهو دعاى خير و بركت كرد و حسين عليه السلام بچه آهو را گرفت و نزد مادرش زهرأ سلام الله عليها رفت و مادر به اين واسطه شديدا مسرور گرديد .

- خداوند تعالى براى انجام مناسك حج با فضيلت ترين ماه هاى حرام را برگزيد

ص: 342

و اين ماه را اختصاص به حج داد؛ و غير از اين ماه، حج را در تمام ايام سال مقرر فرمود . خداوند تعالى براى زيارت حسين عليه السلام نيز همان زمان را معين كرد و حتى در عرفه، قبل از آنكه اهل عرفات بنگرد، به زائران حسين نظر لطف مى كند . به جز اين ماه، اوقات شريف ديگرى است كه همه به زيارت آن حضرت اختصاص دارند .

- نماز در مسجدالحرام - طبق روايات - معادل صدهزار نماز است . در حديث وارد شده كه نماز در مسجدالنبى معادل هزار نماز و در مسجدالحرام معادل هزار نماز در مسجدالنبى است؛ بنابراين نماز در مسجدالحرام معادل هزار هزار نماز است . شعيب از امام صادق عليه السلام روايت كرده كه آن حضرت فرمود: اى شعيب ! هر كس در كنار قبر حسين عليه السلام نماز بخواند، خداوند از او قبول مى كند و هر ركعت آن ثواب هزار حج و هزار عمره و آزاد كردن هزار اسير را دارد و مثل اين است كه هزار بار در ركاب پيامبر مرسلى در راه خدا ايستادگى كرده باشد .

- كسى كه قصد زيارت خانه خدا را دارد واجب است كه محرم شود و مال و علايق به زنان را ترك نمايد و از استعمال بوى خوش، زينت، سرمه، پوشيدن لباس و در سايه قرار گرفتن خوددارى كند . مستحب است كه زائر حسين عليه السلام نيز به نشانه حزن و اندوه به خاطر آن حضرت، گرسنه و تشنه و خاك آلود باشد و در سفر به كربلا با خود غذاهاى لذيذ به عنوان توشه نبرد .

- مكه زادگاه پيامبر صلى الله عليه وآله و اميرالمؤ منين عليه السلام است، اما خداوند چنين مقرر فرمود كه مدفن حسين عليه السلام براى هميشه زيارتگاه پيامبر و اميرالمؤ منين در بيشتر اوقات سال باشد .

- كعبه مبدأ ظهور اسلام و جدا شدن صف مشركان است . خداوند حسين عليه السلام را نيز به اين اختصاص داد كه كربلا مبدأ ظهور ايمان و جدا شدن صف مخالفان باشد، به همين خاطر در بعضى از روايات قبة الاسلام ناميده شده است .

- آن طور كه در حديث آمده است، خداوند 120 هزار حكمت را در مكه فراهم

ص: 343

آورده است، و در آنچه به حسين عليه السلام مربوط مى شود نيز بيش از 120 (هزار) رحمت خاص خود را فراهم نموده كه اين مطلب هنگام ذكر وسايل حسينى تشريح شد .

- پيامبر خدا صلى الله عليه وآله يك بار يا دو بار از مكه، از خانه ام هانى يا شعيب (ابوطالب ) عروج كرد . مدفن حسين عليه السلام نيز معراج دوم پيامبر است؛ چرا كه آن حضرت فرمود: مرا به جايى سير دادند كه به آن كربلا گفته مى شود و در آنجا قتلگاه فرزندم حسين را ديدم . ضمن اينكه كربلا، در روز عاشورا معراج حسين عليه السلام بود، همچنين كربلا معراج ملائكه است .

- مكه محل اسكان ابراهيم خليل عليه السلام، فرزندان ايشان و خانواده اش است . به او دستور داده شده كه در كنار خانه خدا خانواده خود را بگذارد و خودش برود . حسين عليه السلام نيز مأموريت داشت كه اهل و عيالش را در كربلا در كنار مدفنش، حيران، تشنه و تنها و بى كس رها كند . اما ابراهيم خليل براى ذريه خود دعا كرد و به درگاه الهى عرض نمود: «رَبَّنَا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ»(1) پروردگار! من ذريه و فرزندان خود را به وادى بى كشت و زرعى نزد بيت الحرام تو براى به پا داشتن نماز مسكن دادم . بار خدايا! تو دل هاى مردم را به سوى آنها مايل گردان و به انواع ثمرات آنها را روزى بده كه شكر تو به جاى آورند . اما حسين عليه السلام اهل و عيالش را ترك كرد و به آنها فرمود: خود را براى اسارت آماده كنيد و نسبت به بلايا و مصيبت هايى كه متوجه شما است، صبر پيشه نماييد .

- خداوند به كسى كه برتر از مكه است، يعنى به اشرف مخلوقاتش (محمد) صلى الله عليه وآله دستور داده كه اركان كعبه را لمس كند، و بويژه بعضى از

ص: 344

قسمت هاى آن را ببوسد؛ كه اين فضيلت خاصى است كه فوق همه فضايل است .

نظير همين ويژگى هم براى سيد و سرور ما، مظلوم كربلا عليه السلام ثابت شده است، زيرا پيامبر صلى الله عليه وآله حسين را در آغوش مى كشيد، دست نوازش بر سرش مى كشيد و تمام اعضا بويژه، قلب، گلو، پيشانى و لب هاى آن حضرت را مى بوسيد و همان طور كه در لمس كردن اركان توسط پيامبر صلى الله عليه وآله، بويژه ركن عراقى و شامى، اسرار و حكمت هايى نهفته است، از جمله اينكه آنها از يمين عرش هستند، همچنين در نوازش كردن و بوسيدن جميع اعضاى بدن حسين توسط پيامبر و بيشتر بوسيدن جاهاى خاص، اسرار، معجزات و اخبارى است . راز بوسيدن بيش از حد گلوى حسين توسط پيامبر معلوم و آشكار است . اما پيشانى، ممكن است گفته شود، به خاطر اين بوده است كه آنجا محل اصابت سنگى است كه سوى آن حضرت پرتاب شد و از آنجا خون بر چهره شان جارى شد، يا به خاطر تيرى بوده است كه بر پيشانى اصابت كرد، و مى توان گفت به اين خاطر است كه پيشانى جاى سجده است . به همين خاطر و همان طور كه در روايت مربوط به بوسيدن پيشانى مؤ من آمده است، پيشانى موضع نور مؤ من است . در حالى كه حسين عليه السلام در اين امر از همه برتر است، زيرا آن حضرت داراى سجده مخصوصى است كه از ويژگى هاى منحصر به فرد ايشان مى باشد . توضيح مطلب اين است كه حالت سجده، خود به خود بهترين حالت هاى تقرب به درگاه الهى، از نظر ظاهرى و معنوى، است . كما اينكه خداوند فرموده است سجده كن و به من نزديك شو همچنين فرموده است نزديكترين حالت هاى بنده به خداوند زمانى است كه در حال سجده است . و امام حسين عليه السلام از هنگامى كه شروع كرد به طى ارتقاى درجات قرب به خداوند، از همان ابتداى خروج از وطن تا حالت سجودى كه پيشانى اش را به قصد سجده بر خاك گذاشت و آن را ديگر

ص: 345

برنداشت (1)، داراى سجده خاصى است . به همين خاطر بود كه پيامبر صلى الله عليه وآله بويژه صورت حسين عليه السلام را مى بوسيد .

اما علت اينكه حضرت پيامبر بالاى قلب حسين را زياد مى بوسيد، اين بود كه آنجا محل اصابت تير سه شعبه بود و احتمالا همين تير موجب شهادت ايشان شد .

يكى از رازهاى بوسيدن لب هاى حسين توسط پيامبر، در گفته زيد بن ارقم آشكار است . او به ابن زياد گفت: چوبت را از اين لب ها بردار، كه من خود ديده ام بارها پيامبر خدا صلى الله عليه وآله آنجا را مى بوسيد .

كعبه هيچ گاه در طول شبانه روز بدون طواف كننده باقى نمى ماند . حسين عليه السلام نيز از روزى كه به شهادت رسيد تا به حال، طبق روايات، هيچ گاه بدون زائر نبوده است و زائران آن حضرت يا انسان ها بوده اند يا ملائكه، يا حيوانات بيابان ها، يا اهل جن از اين دنيا و يا عوالم ديگر .

- همان طور كه على عليه السلام بيان داشته اند، خداوند، جهانيان را به واسطه اين خانه آزمايش كرد . جهانيان نيز به واسطه اين بيت حقيقى يعنى حسين عليه السلام آزمايش شدند . آنگاه كه دشمن عرصه را بر آن حضرت تنگ كرده بود و در ميان شمشيرها، نيزه ها، تيرها و سنگ ها كه از هر سو پرتاب مى شد، قرار گرفته بود و اطرافيانش دچار ترس و وحشت شده، رنگ از چهره شان پريده بود و چشم هايشان از حدقه بيرون آمده ناله و شيونشان بلند بود و شهدا در خونشان غلطيده بودند، همه مردم مورد آزمايش قرار گرفتند و مأمور به نصرت و يارى امام و لبيك به آن حضرت شدند؛ كه ما كيفيت آن را در باب زيارت امام بيان كرديم .

- مكه ام القرى است و حسين ابوالائمه طاهرين عليه السلام مى باشد .

كافر تعبير فرموده كه اين امر به خاطر مبالغه در عظمت مجازات ترك حج مى باشد،

ص: 346

ضمن اينكه انجام حج واجب است . اما با اينكه زيارت حسين عليه السلام مستحب است، اگر كسى توانايى اين كار را داشته باشد، ولى آن را انجام ندهد، مؤ من و شيعه ائمه نيست، بلكه ايمانش ناقص و عاق پيامبر صلى الله عليه وآله مى باشد .

نپذيرفتند و فرمودند ما عهد كرده ايم به زيارت خانه خدا برويم و سوار بر مركب نمى شويم .

2 - حج قلبى، باطنى و روحانى، يعنى حقايق حجى كه اين اعمال، علامت، نشان و قشر و پوسته آن است؛ چرا كه احترام داراى معناى قلبى است و هر يك از اعمال از جمله، بيرون آوردن لباس، لبيك گفتن، طواف، سعى، وقوف، قربانى كردن، سر تراشيدن، رمى جمرات و بيتوته كردن، روح، باطن و حقيقتى دارند كه اين صورت ها به خاطر آنها وضع شده و تفصيل آنها در اسرار حج بيان گرديده است .

حسين عليه السلام باطن همه اعمال حج و حقيقت مناسك آن و بواطن ظواهر آن و روح اشباح اين اعمال و حقايق صورت هاى آن را در عبادتى فراهم آورد كه در طى آن به خطابى كه بر او وارد شد، گردن نهاد، كه اين مطلب براى انسان عارف بصير متدبر آشكار مى شود؛ زيرا روح اراده حج و مناسك آن، به طور كلى، نهى كردن قلب و وداع با دنيا، راحتى خلق و تسليم قضاى الهى و ترك علايق، حتى آنچه كه مربوط به جسم است، و دل كندن از هر نوع وابستگى از طريق احرام و وقوف در بابى بعد از باب ديگر و اجازه گرفتن و سعى در خدمت مولى و شتاب كردن (هروله ) در انجام خدمات او و دفع دشمنان خدا و به او و به درگاهش پناه بردن و وسائلى از اين قبيل است . در حالى كه همه اين حقايق از حسين عليه السلام سر زد، پس حسين عليه السلام همان شخصيتى است كه واقعيت حج حقيقى را صراحتا نه تلويحا محقق فرمود .

3 - حج تمتعى كه براى آن محرم شد، زمانى كه در مكه بود؛ ولى چون دانست كه اگر حج را به اتمام برساند، او را در حرم ترور مى كنند، به حج عمره مفرده عدول فرمود و مناسك آن را به جا آورد و از احرام خارج شد، سپس براى انجام حج ديگرى محرم شد . اين محرم شدن و بار ديگر محرم شدن و بعد از احرام بيرون آمدن، از ويژگى هاى آن حضرت است كه در اين باره مى توان گفت:

حسين عليه السلام از احرام بيرون آمد كه ابراهيم خليل خطاب به بندگان

ص: 348

خدا ندا داد كه به سوى حج بشتابيد و كسانى كه در صلب هاى (پدران خود) بودند و حج برايشان مقدر شده بود، به اين دعوت لبيك گفتند؛ اما محرم به حجى شد كه خداوند تعالى قبل از خلق آسمان ها و زمين او را مخاطب قرار داد: يا حسين ! جان خود را به خدا بفروش . حسين عليه السلام از احرامى خارج شد كه ميقات آن مسجد شجره است، اما محرم به حجى شد كه ميقات آن درختى است كه (از كنار آن ) اين صدا شنيده شد كه همانا من خداى يكتا هستم و جز من خدايى نيست .

حسين عليه السلام از احرامى خارج شد كه ميقات آن بيرون آوردن لباس دوخته شده از تن و پوشيدن دو تكه پارچه سفيد است؛ اما محرم به حجى شد كه احرام آن بيرون آوردن تمام لباس ها و پوشيدن دو تكه لباس خاكى و سرخ رنگ است .

حسين عليه السلام از احرامى خارج شد كه از جمله مواردى كه بايد آن را ترك نمود، ترك كردن خضاب چهره، دست ها و پاها با حنا است، اما محرم به حجى شد كه از جمله اعمال آن، خضاب چهره، محاسن و سر، با خون است .

حسين عليه السلام از احرامى خارج شد كه به هنگام حركت بايد سايه را ترك نمود، اما محرم به حجى شد كه در طى آن بايد در حال حركت، خواب و بيدارى، سايه را ترك نمود .

حسين عليه السلام از احرام حجى بيرون آمد كه احرام آن سر را برهنه كردن است، اما محرم به حجى شد كه از احرام بيرون آمدن آن، جدا شدن سر از پيكر است .

حسين عليه السلام از احرام حجى بيرون آمد كه از جمله اعمال آن اطعام پرندگان حرم با دانه هاى گندم يا جو است، اما محرم به حجى شد كه از جمله اعمال آن، اطعام پرنده حرم آن حضرت به حبه قلب است .

حسين عليه السلام از احرام حجى بيرون آمد كه در طى آن از استعمال كافور براى ميت اجتناب مى شود، اما محرم به حجى شد كه در آن از استعمال سدر و

ص: 349

كافور و آب خالص خوددارى مى گردد . حسين عليه السلام از احرام حج تمتع بيرون آمد و محرم به حجى شد كه همان عمره و تمتع و افراد و حج تمتع و قرآن و افراد مى باشد .

حسين عليه السلام از احرام حجى بيرون آمد كه اكثر بندگان خداوند، 30 هزار سال قبل از آدم آن حج را به جا آوردند، اما محرم به حجى شد كه مخصوص او بود، حجى كه هيچ كس غير از آن حضرت، چنان حجى به جا نياورد .

حسين عليه السلام از احرام حج اصغر بيرون آمد و محرم به حج اكبر شد .

حسين عليه السلام از احرام حج ظاهرى بيرون آمد، اما محرم به حج ظاهرى و باطنى گرديد .

حسين عليه السلام از احرام حجى بيرون آمد كه اكثر مردم توانايى انجام دادن آن را دارند، اما محرم به حجى در راه خدا شد كه جز او كسى توانايى انجام دادن آن را ندارد .

حسين عليه السلام از احرام حجى بيرون آمد كه خداوند در قرآن نازل شده به پيامبر صلى الله عليه و آله، تمام جن و انس را امر به اداى آن كرده است، اما محرم به حجى شد كه خداوند تعالى در نامه مخصوصى خطاب به حسين عليه السلام به او دستور انجام آن را نداد؛ همان صحيفه ممهور به مهر طلايى كه آتش به او آسيب نرساند و همان نامه اى كه يكى از دوازده نامه اى است كه جبرئيل آنها را براى پيامبر صلى الله عليه وآله آورد و در نامه مخصوص به حسين نوشته شده بود كه اى حسين ! تو جان خود را به خدا بفروش و با گروهى كه شهادت فقط در ركاب تو نصيبشان مى شود، قيام كن و بجنگ تا به شهادت برسى .

حسين عليه السلام از احرام حجى بيرون آمد كه ابراهيم خليل عليه السلام مؤ ذن آن بود و خداوند به او فرمود كه «أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَى كُلِّ

ص: 350

ضَامِرٍ» (1)، اما محرم به حجى شد كه مؤ ذن آن پيامبر خدا صلى الله عليه وآله بود و آن زمانى بود كه امام حسين عليه السلام به كنار قبر مطهر پيامبر آمد تا با او وداع كند و از حالتى كه برايش پيش آمده شكوه و شكايت نمايد كه خواب بر آن حضرت چيره شد و سرش را بر روى قبر گذاشت و به خواب سبكى رفت و در خواب، پيامبر صلى الله عليه وآله را ديد كه او را در آغوش كشيده و ميان دو چشمش را مى بوسد و براى شهادت دستور خروج به او داد و او را به آنچه برايش اتفاق مى افتد باخبر نمود . يك بار ديگر نيز در حالت بيدارى بود و آن وقتى كه جابر به امام گفت: من مايلم كه شما چون برادرت با بنى اميه صلح نمايى؛ زيرا آن حضرت موفق بود . امام حسين عليه السلام به او فرمود: نگاه كن، نگاه كرد و پيامبر صلى الله عليه وآله و على و حسن را ديد و سخنانى فرمودند به اين مضمون كه حسين كارى را انجام مى دهد كه مأمور به آن است و در كار شك نكن .

حسين عليه السلام از احرام حجى بيرون آمد كه داراى يك قسم است و با فراغت از مناسك آن، انسان از احرام خارج مى شود، اما محرم به حجى شد كه مركب از پنج حج است و هر گاه از مناسك يكى از آن حج ها فارغ مى شد و از احرام آن بيرون مى آمد، براى انجام حج ديگرى محرم مى شد؛ كه بيان آن به طور مجمل چنين است:

حسين عليه السلام از ميقات مدينه محرم شده بود و لبيك به حج (موسى ) كليم گفت، همان حجى كه وقتى فرعون و قومش را ترك كرد، با اين گفته «عَسَى رَبِّي أَنْ يَهْدِيَنِي سَوَاءَ السَّبِيلِ»(2) قصد انجام آن را نمود . و لذا هنگام خروج از مدينه گفت: «فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ»(3) و از شهر با حال ترس و نگرانى از دشمن بيرون رفت و گفت بارالها! مرا از شر قوم ستمكار نجات بده . و به

ص: 351

هنگام ورود به مكه گفت: «وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْيَنَ قَالَ عَسَى رَبِّي أَنْ يَهْدِيَنِي سَوَاءَ السَّبِيلِ» . و چون رو به جانب شهر مدين آورد با خود گفت اميد است كه خدا مرا به راه مستقيم هدايت فرمايد . و هنگامى كه از احرام بيرون آمد و از انجام مناسك آن حج فارغ شد، از مكه به حج ابراهيم خليل عليه السلام كه با اين گفته نيت آن را نمود، محرم شد: «إِنِّي ذَاهِبٌ إِلَى رَبِّي سَيَهْدِينِ»(1) من به سوى پروردگارم مى روم، او مرا هدايت مى كند .

و چون از احرام بيرون آمد و از مناسك آن حج نيز فارغ شد، لبيك گفت و از خيام محرم شد و به حجى لبيك گفت كه مخصوص آن حضرت و اهل بيتش بود .

و چون از احرام بيرون آمد و از مناسك آن حج هم فراغت يافت، لبيك (ديگرى ) گفت و از محلى محرم شد كه مركز آن حضرت در ميدان جنگ بود؛ و چون از انجام اين حج نيز فارغ شد، لبيك گفت و از همان مقتلى محرم شد كه محل افتادن آن حضرت بر زمين بود . آنگاه پس از جدا شدن روح مطهر از پيكر پاكشان لبيك به حج خاص ديگرى گفت .

هر يك از اين حج هاى پنج گانه داراى مؤ ذن خاصى است كه اين حج را براى آن حضرت اعلام نمود . و همه آنها اعلامى است كه آن حضرت را دعوت به امتثال امر خاصى از او امر صحيفه مخصوص به ايشان نمود . شرح مطلب چنين است:

حسين عليه السلام نداى پيامبر خدا را در حجى كه ميقات آن، قبر آن حضرت بود شنيد و به آن لبيك گفت و از مدينه خارج شد و چون از مناسك آن فارغ گرديد، در مكه دعوت ديگرى را شنيد و به آن لبيك گفت و محرم شد و چون به كربلا رسيد، در عصر تاسوعا از مناسك آن فارغ شد؛ آنگاه در خيام دعوت سوم را به منظور حج سوم كه دشوارتر بود، شنيد كه به آن هم لبيك گفت و چون بعدازظهر عاشورا از انجام مناسك آن فراغت يافت، دعوت چهارم را به منظور انجام حج اكبر

ص: 352

براى امتثال (امر پروردگار) و جنگيدن تا به شهادت شنيد؛ كه ندأ دهنده فرزندش، از زبان جدش بود كه به آن هم لبيك گفت و از موقف محرم شد . و هنگامى كه از مناسك آن، زمانى كه بر زمين افتاد و سر مباركشان از بدنشان جدا گرديد، فراغت يافت، براى انجام حج اعظم مخاطب واقع شد كه منادى او، بدون واسطه، همان خداوند بلند مرتبه بود . آنگاه در آن نشأت به آن ندا نيز لبيك گفت و حجى را به جا آورد كه تنها مختص به ايشان بود و آن حضرت در اين حج هيچ همتايى ندارند و منحصر به فرد مى باشند .

شرح اين مطالب به طور مفصل چنين است:

وقتى از حسين عليه السلام خواستند كه با فرعون امت، يعنى يزيد بن معاويه بيعت كند از مدينه خارج شد، وطن و آرامش را رها كرد و با حالت ترس و نگرانى ديار خود را ترك نمود و به امر پروردگارش در عدم بيعت و اظهار مخالفت با آنان لبيك گفت، ضمن اينكه هيچ يار و ياورى نداشت و مى دانست كه مردم او را يارى نمى كنند و تنهايش مى گذارند . پس براى مخالفت و جنگيدن با آنها احرام بست و تقيه را رها نمود و به مكه آمد و مردم را به حق دعوت كرد و اعلام نمود كه بنى اميه بر باطلند و جنگيدن با آنها واجب مى باشد . وقتى اعمال اين حج را به جا آورد، براى انجام مناسك حج ابراهيم خليل عليه السلام لبيك گفت و براى انجام آن از ميقاتش، مكه در روز عرفه محروم شد و حج او، حج قرآن بود كه هدى او (قربانى اش ) مسلم بن عقيل و اشعار او قتل او در همان روز بود، چرا كه مصائب حسين عليه السلام و شهداى در ركاب آن حضرت را درك نمود . و دعوت كننده به اين حج پيامبر خدا صلى الله عليه وآله بود كه در عالم رؤ يا حسين عليه السلام فرمود: اى حسين ! (به كربلا) برو كه خداوند خواسته است تو را شهيد ببيند و با خود زنانت را ببر، چرا كه خداوند خواسته آنها را در اسارت ببيند .

آنگاه حضرت در پاسخ به اين دعوت چنين لبيك گفت: لبيك لبيك ! خدايا! خودم، فرزندانم، برادرانم، عموزادگانم و اصحاب خاصم براى شهادت در راه تو

ص: 353

خارج شديم و زنانم، خواهرانم و دخترانم را براى اسارت در راه تو با خود آورده ام .

خدايا! به امر تو كه فرمودى با گروهى خارج شو كه شهادت فقط در ركاب تو نصيبشان مى شود لبيك مى گويم .

آنگاه از محل امن محرم شد، چرا كه مأمن مردم براى او محل امن نبود، حتى مأمن درختان، گياهان، كفار و مشركان، پرندگان و حيوانات وحشى، ديگر براى او محل امن نبود، در نتيجه از اين مأمن احرام بست . پس از آن، در حال بيدارى هر كس در ميان راه آن حضرت را مى ديد، او را مى ترساند و به او مى گفت به سوى شمشيرها مى روى . همچنين مناديان در هر منزلى كه آن حضرت فرود مى آمد، نداى شهادت آن حضرت را مى دادند، كما اينكه زينب عليهاالسلام در منزل الخزيمية در نصف شب شنيد كه هاتفى در بيابان با بيان اشعارى مى گويد: براى آن قومى گريه كن كه مرگ در پى آنهاست، به مقدارى كه به وعده وفا كرده باشى . آنگاه اين ماجرا را براى برادرش حكايت كرد و امام به او گفت: اى خواهر! هر چه خداوند مقدر كرده باشد، همان مى شود .

همچنين هر گاه حسين عليه السلام به خواب مى رفت، براى ايشان حالت خوف ايجاد مى شد تا اينكه يك روز با گريه از خواب بيدار شد . آنگاه فرزندش على به او گفت: اى پدر چرا گريه مى كنى؟ امام فرمود: در خواب شنيدم كه كسى مى گفت اين قوم مى روند و مرگ در پى آنان است . پرسيد: پدر! آيا ما بر حق نيستيم؟ فرمود: چرا، سوگند به آن خدايى كه بازگشت بندگان به سوى اوست ما برحقيم . آنگاه على گفت: پس چه باك از مرگ .

سپس امام از اميدوارى به نصرت و يارى مردم از او، احرام بست، هر چند كه گاهى به خاطر اتمام حجت، يارى مى طلبيد . و بعد، از اميد به ادامه حيات احرام بست و به عمربن يوذان - آنگاه كه امام را از جنگيدن با بنى اميه بر حذر داشت - فرمود: اين ماجرا بر من پوشيده نيست . به خدا سوگند آنها تا زمانى كه اين علقمه را از قلبم بيرون نياورند، رهايم نمى كنند . سپس شروع به انجام مناسك اين حج نمود .

ص: 354

آنگاه از اتمام اماكن و بلاد احرام بست و از آنجا سعى به طرف صفاى كربلا برايش حاصل گرديد و در آنجا براى وقوف فرود آمد؛ سپس در كربلا از هر طعامى محرم شد و بعد نزديك عاشورا از نوشيدن آب محروم شد و شروع به انجام مناسك نمود و با گروهى خروج فرمود كه مأموريت داشت آنها را با خود بياورد و از آنها ميثاق بگيرد . و چون مناسك اين حج پايان يافت، صداى دعوت سوم براى انجام حج سوم توسط آن حضرت، اصحاب و اهل بيتش بلند شد . در اين مرحله، ميقات او خيمه ها در كربلا و منادى او پيامبر خدا، على، فاطمه و حسن عليهم السلام بودند و به همراه آنها فرشته اى از جانب خدا حضور داشت كه در دستش شيشه اى از زمرد سبز رنگ بود؛ و هنگام آن پنجشنبه و شب عاشورا بود كه حسين عليه السلام سر بر زانو زده و به شمشير تكيه كرده بود و پيامبر او را مخاطب قرار داد و گفت: اى فرزندم ! تو شهيد آل محمد هستى و اهل آسمان ها و اهل صفيح اعلى به تو بشارت مى دهند، پس بشتاب؛ افطار تو امشب نزد من است و اين يك فرشته است كه از آسمان نازل شده تا خون تو را در اين شيشه سبز رنگ بگيرد، پس مژده باد بر تو .

حسين عليه السلام به اين دعوت و به اين حج لبيك گفت، اما وقتى زينب نسبت به آن پيام اطلاع يافت و صداى لبيك و تسليم برادرش را در شب عاشورا شنيد، سر و پا برهنه در حالى كه به سر و صورت مى زد و فرياد مى كشيد، گفت: اى برادر! اين كاش من مرده بودم؛ اين سخن كسى است كه به كشته شدن يقين پيدا كرده و تسليم آن شده باشد . امام به خواهرش گفت: بله، خواهر! يعنى من تسليم آن شده ام و چاره اى نيست و راه هاى رهايى از آن بسته شده است . زينب گفت: اين كه تو چاره اى ندارى، بيشتر قلب مرا جريحه دار مى كند . آنگاه گريبان چاك كرد و فريادى كشيد و از هوش رفت . امام حسين عليه السلام در كنار او نشست و آب بر صورتش ريخت، تا اينكه به هوش آمد و آنگاه امام شروع كرد او را به نصيحت كردن تذكر دادن و به صبر دعوت كردن . سپس امام مشغول به انجام مناسك حج مرسوم شد . در اين حج با عبادت و نماز و تلاوت قرآن، بر گرد بيت عشق به رب، طواف وداع

ص: 355

نمود، سپس هدايا و قربانى هايى را تقديم كرد، البته نه از بدن كه از شعائرالله است و نه از گوسفند كه فدايى اسماعيل عليه السلام مى باشد، بلكه قربانيان او برگزيدگان خدا و دوستان او بودند، از كسانى كه از نظر خلق، خلق و منطق برتر از اسماعيل بودند، همچنين قربانى او نور ديدگان و قدرت و توانش برد . پس آنها را قربانى و به پروردگار اهدأ نمود و در آن حالت شروع به سعى، بيش از هفتاد قدم نمود، كه در مواردى به حالت هروله مى رفت و در مواردى با تأنى قدم بر مى داشت . سپس پس از فارغ شدن از اين حج و اتمام مناسك آن، نداى چهارم خطاب به او بلند شد .

منادى اين حج (على اكبر) شبيه مصطفى و به زبان مصطفى بود . او پدر خود را به حجى دعوت كرد كه آمر به آن همان خدا در گفته او بود و آنگاه جنگيد تا به شهادت رسيد و اين حج همان حج اكبر بود و منادى آن على بن الحسين عليهماالسلام در آن هنگام بود كه در ميدان جنگ بر زمين افتاد و در حال شهادت خطاب به پدر گفت: اى پدر! اين جدم پيامبر خداست كه خطاب به شما مى گويد: بشتاب، بشتاب؛ و زمان اين حج ظهر عاشورا بود . حسين عليه السلام در ميقاتش به اين حج لبيك گفت و در حالى كه در موقفش در ميدان قرار داشت، فرمود: اللهم لبيك، خدايا! فرزندانم، برادرانم و عموزادگانم را تقديم كردم و ديگر كسى برايم باقى نمانده است . سپس با زنان، دختران و خواهرانش وداع كرد و گفت: لبيك، اللهم لبيك؛ خدايا! زنان و دخترانم را تشنه و سرگشته و حيران برجاى گذاشتم .

آنگاه امام حسين عليه السلام كهنه پيراهنى را براى احرام به تن كرد و آن را در مواضع زيادى پاره نمود و سوار بر اسبش شد و در موقف عجيبى ايستاد كه كسى غير از او در خدمت به پروردگارش در عرفه، منى و مشعر نايستاد و كسى مانند آن حضرت در ميدان قرار نگرفت و كسى جز او چنان مبارزه اى نكرد، در حالى كه سوى تو آمده ام، قلبم را به خاطر تو از هرگونه علاقه اى به غير از تو محروم كردم؛ پس غريبى ام موجب غم و اندوه نمى شود و تنهايى ام باعث وحشت نمى گردد و

ص: 356

كشته شدن فرزندانم كبدم را ضعيف نمى كند و پريشانى اهل و عيالم حالم را دگرگون نمى سازد و كشته شدن مردانم تغييرى در حالم ايجاد نمى كند و نور چشمم از تشنگى از بين نمى رود و از كثرت دشمنان دچار ترس و وحشت نمى شوم و به خاطر شدت مصيبت هاى وارده مضطرب نمى گردم . لذا جوارح و نفس آن حضرت آرام و قرار گرفت و نيرو و توانش بازگشت و سيماى مباركش گلگون شد، تا جايى كه كسى متوجه آن لبيك شد، از اين حالت متعجب گرديد . (امام لبيك گويان مى گفت: ) خدايا! من به خاطر تو امتناع كردم كه سرم بر روى بدنم قرار گيرد و بدنم بر روى پاهايم بايستد و دستم چيزى را بگيرد . لبيك، اللهم لبيك، خدايا! به خاطر تو جگرم را از آب، پوستم را، حتى به اندازه روييدن مويى، از سلامت ماندن، مويم را از خضاب زينت و از باقى ماندن به رنگ خودش، قطعات بدنم را از اتصال به هم، و گوشم را از پيوستن به استخوان ها و استخوان ها را از پيوستن به هم و قلبم را از آرام و قرار داشتن و باقى ماندن به صورت خودش و رگ هاى گردنم را از تعلق به سرم و سرخرگم را از وصل به گردنم، محروم نمودم .

سپس بيت (حقيقى ) بر گرد خانه خدا طواف كرد و سعى به جا آورد؛ سپس در مواقفى ايستاد كه همان مركز وقوفى بود كه احدى از بندگان خدا وقوف نكرد . پس حقيقت عرفه و مشعر حق، براى او مى باشد . آنگاه با حملات سه گانه، جمرات سه گانه (را رمى نمود) كه تفصيل آن در باب شهادت آن حضرت خواهد آمد .

سپس امام حسين عليه السلام براى سر تراشيدن و ذبح قربانى، بلكه براى سر دادن و جان خود را فدا كردن به منى رفت و در آنجا بيتوته را تا سيزدهم از ايام تشريق كامل كرد و بعد از انجام اين مناسك و بيرون آمدن از احرام اين حج، از معدن عظمت كبريا درباره حج اعظم اخص كه همان قسم پنجم از حج آن حضرت باشد، ندأ محقق گرديد . اين همان حجى است كه كسى قبل از آن حضرت به جا نياورد و براى احدى هم بعد از ايشان حاصل نشد، تنها آن حضرت توانست چنين حجى را به جا آورد . و اعلام اين حج از جانب خدا و بدون واسطه بود، كه فرمود: «يَا

ص: 357

أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً» و آن طور كه در روايت آمده، مخاطب اين پيام حسين عليه السلام مى باشد، و اوست كه نفس مطمئنه است؛ و هنگام احرام آن حضرت، عصر عاشورا، بعد از مفارقت روح از بدن، و ميقاتش مقتل بود .

اعمال اين حج نيز لبيك گفتن به دعوت كننده بود، البته نه آنچنان كه هر كسى قهرا به اين دعوت كننده لبيك مى گويد، بلكه لبيك گفتن مخصوصى كه خداوند از آن به راضية مرضيه تعبير فرمود و نه تنها به صابرة؛ بلكه خداوند نهايت رضايتش را ابراز فرمود و حتى خداوند تعالى صفت رضايت او را از پروردگارش - تحت اين عنوان كه او از پرورگارش راضى است - مقدم داشت . پس تو در اين نكته دقيق خوب تأمل كن، تا برايت، امور عجيبى آشكار گردد .

بعد از آن، امام عليه السلام سلاح را افكند، سپس همه لباس ها را حتى احرامى را كه در حج قبلى بر تن كرده بود، بيرون آورد . بله، البته دو نوع لباس ديگر بر تن كرد كه تار و پود آن باد و گرد و غبار خونين رنگ بود . سپس زينت را، نه تنها انگشتر را بلكه جاى انگشتر را نيز ترك كرد . سپس سر را برهنه نمود و همچنان تا زمانى كه به شهادت رسيد، سر برهنه باقى ماند، كما اينكه اگر كسى محرم از اين دنيا برود، چنين حكمى دارد؛ بعد آن را از بدن جدا نمود . سپس زنان و عيال و فرزندانش و انس و الفت به همه آنها را ترك كرد، بعد طوافى كرد كه كسى مانند آن را انجام نداد، بعد طواف اول در بيت المعمور، آن هنگام كه به آسمان صعود كرد، انجام داد . سپس بدن مبارك سه روز در موقع تشريق بيتوته نمود . بعد با سر از صفاى كربلا به كوفه و سپس از كوفه به شام و از شام به مدينه و سپس به آسمان و بعد به صفا در كربلا، سعى نمود . بعد از آن با تلاوت قرآن در مكان هاى چندى ذكر خدا را گفت . سپس سر خود را نه تنها از سايه قرار گرفتن، بلكه از اينكه روى زمين قرار گيرد، محروم نمود؛ لذا گاهى سر آن حضرت بر روى نيزه ها بود، زمانى بر روى درخت و يك بار بر دروازه دمشق و بار ديگر بر در خانه يزيد قرار گرفت . بله، در اين

ص: 358

حج نه تنها خضاب كردن ممنوع نبود، بلكه احرام اين حج با خضاب كردن بدن، محاسن، چهره و سر با خضاب (خون ) بود، و در اين حج از احرام خارج شدن وجود نداشت، چرا كه آن حضرت اين چنين گفت: تا خداوند تعالى در حالى كه به خون خود خضاب شده ام، ملاقات كنم . و مقصود آن حضرت روز قيامت است، زيرا حسين عليه السلام در حالى محشور مى شود كه از رگ هايش خون مى جهد و آغشته به خون است .

همچنين در اين حج اجتناب از صيد حيوانات وحشى و پرندگان وجود نداشت، لذا حيوانات آمدند و گردن بر روى جسد مطهر حسين خم نمودند و شب را تا صبح براى او گريه كردند . پرندگان نيز بر روى پيكر مطهر افتادند و بال هاى خود را به خون آن حضرت آغشته نمودند و هر كدام نوحه خوان به طرفى پرواز كردند .

مقصد دوم، در بيان حجاج آن حضرت

اين مقصد درباره حجاج مخصوص آن حضرت از ملائكه گرفته تا انبيأ و انسان ها است؛ كه اولين آنها پيامبر صلى الله عليه وآله مى باشد . آن حضرت داراى حج و مناسك خاصى در اين باره است كه به خواست خدا آن را تبيين خواهيم كرد . بعد از پيامبر كسانى كه در ركاب امام حسين عليه السلام به شهادت رسيدند؛ چرا كه آنها براى آن حضرت حقيقتا حج به جا آوردند . اين شهدا به خاطر او از هرگونه عادتى امتناع كردند و زنان و كودكان و اموال و حيات را به امام بازگرداندند و سه شب در مناى او بيتوته كردند و لباس هاى دوخته شده را از تن بيرون آوردند و لباس هاى غيردوخته را هم به او بازگرداندند، از اين رو بدون كفن به خاك سپرده شدند . نحوه حج اين شهدا نيز با اختلاف در مناسكشان با هم تفاوت داشت، و چون امام بيت حقيقى است، لذا آنها بر گرد او طواف كردند، البته طواف آنها تنها چرخيدن و دور زدن نبود؛ آنها داراى سعى هم بودند، البته نه سعيى كه تنها راه رفتن باشد، همچنين آنها با آن حضرت وقوفى داشتند كه تنها حضور در موقف مطرح نبود، و آنها در كنار آن حضرت داراى نمازى بودند كه تنها نماز طواف نبود .

نيت آنها هم در اين مناسك مانند نيت ساير حجاج و يا ساير شهداى ديگر نبود، بلكه نيت خالصى بود كه خصوصيات ويژه اى داشت و با اين نيت حالتى بر آنها عارض گرديد كه امكان بيان آن نيست . آنها وقتى آن حالت حسين عليه السلام و نحوه تنهايى و اضطرار او و خانواده و كودكان آن حضرت و حالت آنها را مشاهده كردند، براى جان دادن شتاب ورزيدند . البته اعمال و مناسك آنها با هم تفاوت دارد . برخى از آنها محرم شدند، البته نتوانستند باقى مناسك را به جا آورند، مانند كسانى كه در اول روز عاشورا به شهادت رسيدند . برخى هم مانند حربن يزيد رياحى، به خاطر اضطراب از نيت حجش، به بوسيدن آستانه بيت اكتفا كرد . تعداد ديگرى مانند سعيدبن عبدالله حنفى، پس از احرام، به طواف بر گرد بيت حقيقى اكتفا كرد و به شهادت رسيد . تعداد ديگرى، طواف وقوف و سعى را به جا آوردند .

ص: 360

برخى ديگر نيز نماز طواف را با بيت (حقيقى ) و در كنار او، به سوى بيت به جا آوردند . برخى از اين شهدا در بوسيدن اركان بيت به هنگام طواف، ويژگى هايى دارند . برخى از آنها نيز مانند غلام ترك، بيت را استلام و اركان آن را بعد از شهادت او بوسيدند . ما براى همه اين شهدا بيتوته ايام تشريق در منا ميسر شد .

اما زنانى كه به عنوان حاجيان آن حضرت مى باشند . دسته اول كسانى هستند كه به همراه حسين عليه السلام در كربلا حج خاصى از آنها محقق شد . اولين آنها مادر وهب همان زن نصرانى بود كه به تازگى اسلام آورده بود . بعد از استطاعت، براى حج بيت، احرام بست و در مشعر با شعور خاصى وقوف كرد و دريافت كه واجب است حسين عليه السلام را يارى نمود و امر به نصرت و يارى او مقرر است و آن حضرت بيتى است كه مى بايست براى او قربانى تقديم كرد؛ از اين رو قربانى و هديه خود را تقديم نمود . او نزد فرزندش آمد و به او گفت: پسرم ! برخيز و فرزند دختر پيامبر خدا صلى الله عليه وآله را يارى كن . پسر گفت: اى مادر! چنين خواهم كرد و كوتاهى نمى كنم . آنگاه در حالى كه رجز مى خواند به ميدان رفت و هفده نفر سواره و دوازده نفر پياده را كشت و بازگشت و در مقابل مادر و همسرش ايستاد و گفت: اى مادر! آيا از من راضى شدى؟ مادر گفت: نه، تا اينكه در پيشگاه فرزند دختر رسول خدا صلى الله عليه وآله به شهادت برسى و او در روز قيامت شفيع تو بشود پس اى پسرم ! به ميدان جنگ بازگرد؛ سپس خود آن زن نيز چنان دشمنان را با سنگ رمى مى كرد كه نظيرى نداشت .

دومين زن، همسر وهب بود . اين زن، ابتدا اين بيت را نمى شناخت و براى حج آن محرم نشده بود، بلكه مانع همسرش شد و گفت مرا آزرده نكن . اما مادر وهب گفت: به حرف او گوش نكن . بعد، حالتى بر او عارض شد و براى اين حج احرام بست و خطاب به همسرش گفت: در راه پاكان قتال كن . اين زن خود نيز گرد خانه طواف كرد و براى جنگيدن هروله كنان رفت، تا اينكه غلام شمر او را به شهادت رساند و او كشته بر زمين افتاد . اين زن همراه با ديگر شهدا اين ويژگى را يافت كه سه

ص: 361

شبانه روز در مناى (حسين ) بيتوته كند، اما معلوم نيست كه آيا سر او را هم به همراه سر شهدا با خود بردند يا نه .

زن سوم، اين زن داراى همسر و فرزندى بود كه به سن بلوغ نرسيده بود .

همسرش به شهادت رسيد و حسين عليه السلام ملاحظه فرمود كه پسرش نيز عازم ميدان است . امام فرمود: اين نوجوان، پدرش به شهادت رسيده و شايد مادرش راضى به جنگيدن او نباشد . آن نوجوان گفت: اى پسر رسول خدا! مادرم به من دستور اين كار را داده است . او به من گفت: پسرم ! برخيز و در پيشگاه فرزند پيامبر خدا صلى الله عليه وآله بجنگ . بنابراين آن زن، فرزند خود را هديه و قربانى حسين كرد و هنگامى كه سر پسرش را به طرفش پرتاب كردند، آن را در بر گرفت و بوسيد و سپس به طرف آنها پرتاب نمود .

اما حقيقت حج حسين عليه السلام در حاجيه خانمى تحقق پيدا كرد كه احدى قبل و پس از او، مناسك آن حج را به جا نياورد . اين شخص، همان زينب دختر على عليهماالسلام است . اما كسى چه مى داند كه حج او چيست و كيفيت مناسك و احرام بستن او چگونه بود و همچنين كسى نمى داند كه كعبه او، ركن او و مستجار او كيست . شرح اين مطلب در عنوان مخصوص به آن حضرت در عناوين جلد دوم - به خواست خدا - خواهد آمد .

ص: 362

ص: 364

اين عنوان درباره خصوصيات مربوط به ملائكه است و در آن چند مقصد وجود دارد:

مقصد اول؛ درباره موارد مربوط به فرشتگانى است كه خداوند به حسين عليه السلام عطا فرمود .

مقصد دوم؛ درباره صفات ملائكه است كه به آن حضرت داده است .

مقصد سوم؛ درباره مواردى است كه آن حضرت به ملائكه عطا كرد .

پرسيدند: چگونه، در حالى كه ما را از نور عظمت خود خلق كرده اى؟ آنگاه به ساق عرش نگاه كردند، ديدند كه بر آن نوشته شده است لا اله الا الله، محمد و على و فاطمة و الحسن و الحسين آنگاه شرمنده شدند و جبرئيل گفت: پروردگارا! به حق آنها بر تو، از درگاهت مى خواهم كه مرا خادم آنها قرار بدهى . خداوند درخواستش را پذيرفت و جبرئيل خادم آنها شد . ولى حسين عليه السلام (در اين باره ) ويژگى خاصى دارد، زيرا جبرئيل عليه السلام گهواره او را تكان مى داد و برايش لالايى مى خواند و مى گفت: در بهشت نهرى از شير جارى است كه متعلق به على، حسن و حسين عليهم السلام است . هر كس محب آنها باشد، بى دردسر وارد بهشت مى شود .

همچنين جبرئيل عليه السلام بارها از بهشت براى امام حسين عليه السلام ميوه و زيور آورد و لباسش را رنگ زد و در عزاى او نازل شد و تربتش را با خود برد و با اينكه پس از وفات پيامبر خدا نازل نشد، اما آن طور كه در روايت امام سجاد عليه السلام آمده است، وقتى حسين عليه السلام به شهادت رسيد، جبرئيل بر زمين نازل شد . امام سجاد عليه السلام فرموده است: وقتى حسين عليه السلام به شهادت رسيد، در حالى كه آنها در اردوگاه بودند، كسى نزد آنها آمد و فرياد سر داد . به او گفته شد چرا فرياد مى زنى؟ گفت چرا فرياد نكنم، در حالى كه پيامبر خدا ايستاده و يك بار به زمين مى نگرد و بار ديگر به حزب و گروه شما، و من خوف آن دارم كه بر اهل زمين نفرين كند و زمين و هر آنچه در آن است هلاك شود . در اين هنگام بسيارى از آنها متنبه شدند . امام سجاد فرمود: آن كسى كه فرياد مى زد، جبرئيل بود . و در صورتى كه اجازه داشت آنچنان صيحه اى مى كشيد كه جانشان از بدنشان جدا مى شد، اما خداوند به آنها مهلت داد .

آنچه بيان شد، درباره افضل ملائكه بود؛ غير او نيز، خداوند فرشتگان زيادى را مأموريت داد كه خادم آن حضرت باشند؛ از جمله فرشتگانى كه حامل تربت او براى جدش صلى الله عليه وآله بودند؛ همچنين فرشتگانى كه براى تهنيت نازل

ص: 366

شدند و غير از اينها فرشتگان خادم ديگرى نيز وجود دارند كه وضع آنها در ضمن روايات و حكايت معلوم مى گردد .

* دسته دوم، ملائكه انصار امام . ملائكه در چند جا براى نصرت و يارى امام آمدند: يك جا، خارج مدينه بود . وقتى امام حركت كرد، چندين فوج ملائكه نشان دار كه در دست نيزه هايى داشتند و سوار بر اسب هاى بهشتى بودند، آمدند و بر امام سلام كردند و گفتند: اى حجت خدا بر خلق پس زا جد و پدر و برادرت ! خداوند سبحان جدت را در مواقع زيادى به واسطه ما يارى كرد و خداوند تو را به واسطه ما كمك و يارى مى كند . امام به آنها گفت: وعده ما در بارگاه و محل دفنم و آنجا كه شهيد مى شوم، كه آن مكان كربلا است؛ چون به آنجا وارد شدم، نزد من آييد . آنها گفتند: اى حجت خدا! شما دستور دهيد، ما اطاعت مى كنيم . آيا از دشمنى كه با تو رو به رو مى شود، خوف دارى در حالى كه ما با تو هستيم . امام فرمود: براى آنان راهى بر من نيست و از آنها ناپسندى به من نمى رسد تا اينكه من به بقعه ام برسم .

* محل ديگر در مكه بود . واقدى و زرارة بن صالح گفته اند كه ما حسين بن على عليهماالسلام را سه روز قبل از رفتن به عراق ديديم و به آن حضرت اوضاع مردم كوفه را و اينكه قلب هاى آنها با حضرت است، اما شمشيرهايشان عليه او مى باشدت، اطلاع داديم . اما با دست به طرف آسمان اشاره كرد، درهاى آسمان گشوده شد و ملائكه به تعداد بى شمارى نازل شدند . بعد امام فرمود: اگر نه اينكه مى بايد كارها به صورت عادى جريان يابد و از بين رفتن اجر شهادت مطرح نبود، با اين ملائكه با آنها مى جنگيدم، اما به طور يقين بدان كه من و اصحابم كشته مى شويم و كسى جز فرزندم على نجات پيدا نمى كند .

* محل سوم در كربلا بود . وقتى كار بر او سخت شد، ملائكه آمدند و پرچم نصر و پيروزى را بر فراز امام به اهتزاز درآوردند و آن حضرت ميان پيروزى و ديدار خداوند مخير شد، اما لقاى پروردگارش را برگزيد .

ص: 367

فرشتگان در خدمت:

دسته سوم فرشتگانى هستند كه به خدمت رسانى به آن حضرت و امور مربوط به ايشان در كنار قبر شريفش مشغول مى باشند . اين فرشتگان داراى اعمال و مشاغل مختلفى هستند و چندين گروه و دسته مى باشند:

گروه اول؛ فرشتگانى كه در كنار قبر آن حضرت هستند و در حالى كه غبارآلودند، كارشان شبانه روز گريه بر حسين عليه السلام است؛ تعداد آنها به چهار هزار مى رسد .

گروه دوم: فرشتگانى هستند كه مأموريتشان هستند استقبال از زائران حسين عليه السلام و مشايعت آنها و عيادت از بيمارانشان و حضور يافتن در مراسم اموات آنها است .

گروه سوم: ملائكه اى كه در هر صبحگاه در كنار قبر آن حضرت ندا مى دهند: اى آنكه خير را اختيار كردى ! بشتاب به سوى كه براى خدا خالص شده و با كرامت بار سفر ببند و از ندامت ايمن باش .

گروه چهارم: فرشتگانى كه خطاب به زائرانى كه از كنار قبر آن حضرت مراجعت مى كنند، مى گويند: خوشا به حالت اى بنده خدا! غنيمت بردى و سالم ماندى و خداوند تو را آمرزيد، پس دوباره اين كار را از نو آغاز كن .

گروه پنجم: فرشتگانى كه به عنوان زائر و گريه كننده بر آن حضرت نازل مى شوند و در كنار قبر ايشان مى مانند و سپس عروج مى كنند . تعداد اين فرشتگان نيز در هر روز چهار هزار مى باشد .

گروه ششم: تعداد صدهزار فرشته از هر آسمان در هر روز كه بر او درود و صلوات مى فرستند .

گروه هفتم: فرشتگانى كه مأموريت آنها استغفار براى زائران آن حضرت است .

گروه هشتم: فرشتگان شب و روز كه از فرشتگان حافظ مى باشند، آنها بر ملائكه حرم وارد مى شوند، و با آنها مصافحه مى كنند و سپس عروج مى نمايند .

گروه نهم: فرشتگانى كه بر زائران آن حضرت صلوات مى فرستند .

ص: 368

گروه دهم: فرشته اى كه مأمور ابلاغ سلام از راه دور به آن حضرت است كه همان فطرس مى باشد . خداوند اين فرشته را از روزى كه به گهواره حسين عليه السلام پناهنده شد، به اين كار اختصاص داده است .

گروه يازدهم: فرشتگانى كه زائران آن حضرت را ممهور به نور خدا مى كنند، با اين عنوان كه اين شخص زائر قبر بهترين شهدأ است و آن زائران با اين نور در قيامت شناسايى مى شوند و پيامبر صلى الله عليه وآله و جبرئيل عليه السلام بازوى آنها را مى گيرند .

گروه دوازدهم: فرشتگانى كه اشك هاى گريه كنندگان بر آن حضرت را مى گيرند .

در حديث آمده است كه ملائكه آن اشك هاى جارى شده را مى گيرند و آن را با آب حيوان ممزوج مى كنند و گوارايى آن بيشتر مى شود .

گروه سيزدهم: ملائكه اى كه ايستاده و مفاصل آنها از ترس و وحشت، از هنگامى كه روح حسين عليه السلام (از آسمان ها) عبور كرد تا روز قيامت، مرتعش است و آن طور كه در حديث ابوذر غفارى رضوان الله عليه آمده، تعداد آنها در هر آسمان هفتاد هزار است .

گروه چهاردهم: فرشتگان ياور آن حضرت به هنگام رجعت ايشان . اين فرشتگان همانهايى هستند كه وقتى كار بر امام سخت شد، از خداوند اجازه نصرت و يارى او را خواستند و خداوند اين اجازه را به آنها داد و طولى نكشيد كه آماده شدند و چون نازل شدند، ملاحظه كردند، امام به شهادت رسيده است . آنگاه ملائكه گفتند: خدايا! تو به ما اجازه فرود آمدن و يارى حسين را دادى، آنگاه ما را معذور داشتى و جان او را گرفتى . خطاب به آنها وحى شد، ملازم قبه او باشيد تا اينكه ببينيد او را كه خروج مى كند؛ آنگاه او را يارى كنيد و براى او و به خاطر اينكه نصرت و يارى او را از دست داديد، گريه كنيد . فرشتگان در آنجا مانده اند و مشغول گريه اند و چون امام خروج نمايد، آنها از ياران و انصار آن حضرت خواهند بود . در اينجا بايد گفت هر گاه يكى از شيعيان آن حضرت گريه كند، او را يارى كرده و اميد آن مى رود كه يكى از

ص: 369

اين ملائكه باشد .

گروه پانزدهم: فرشتگانى كه از جانب پيامبر خدا صلى الله عليه وآله به زائر حسين عليه السلام سلام مى رسانند . چنانچه اين مطلب در روايت آمده است .

گروه شانزدهم: در روايت عقبه از امام صادق عليه السلام آمده است كه شنيدم آن حضرت فرمودند: خداوند تعالى هفتاد هزار فرشته را مأمور كرده است در كنار قبر حسين عليه السلام او را عبادت كنند و نماز هر يك از آنها معادل صدهزار نماز آدميان است و ثواب اين نماز به زائران حسين عليه السلام تعلق دارد .

گروه هفدهم: پروردگرا! اين بنده توست كه به خانه اش رسيده است . آنگاه به آنها دستور داده مى شود كه بر در خانه آن شخص زائر بمانند و به نيابت از او خدا را عبادت كنند . فرشتگان همين كار را انجام مى دهند تا زمانى كه آن زائر از دنيا برود سپس مى گويند: اى خدا! بنده تو از دنيا رفت؛ خطاب به آنها وحى مى شود كه به نيابت از او، تا روز قيامت حسين عليه السلام را زيارت كنيد .

گروه هيجدهم: فرشتگانى كه پس از وفات زائر حسين عليه السلام در كنار قبر او باقى مى مانند و تا روز قيامت براى او طلب آمرزش مى كنند .

گروه نوزدهم: ملائكه اى كه در گرد و اطراف حرم آن حضرت قرار دارند . تعداد آنها در هر روز تا روز قيامت، هزار فرشته است .

گروه بيستم: فرشتگانى كه درباره امر امام به درگاه الهى ضجه مى كشند كه همه فرشتگان را شامل مى شود و همه آنها وقتى حسين عليه السلام بر زمين افتاد و بعد سر مباركش را از تن جدا كردند، به يكباره ضجه مى زدند . از امام باقر عليه السلام نقل است كه تمام ملائكه به يك باره با گريه و نهيب ضجه زدند و گفتند: خدايا! سرور و مولاى ما! با حسين صفى تو و فرزند پيامبرت و بهترين خلقت اين گونه رفتار مى كنند . خداوند خطاب به آنها وحى فرمود: اى ملائكه من آرام بگيريد، به عزت و جلالم از آنها انتقام مى گيرم؛ و لو بعد از گذشت زمانى باشد . آنگاه خداوند امامان را

ص: 370

كه از نسل حسين عليه السلام هستند، ظاهر فرمود و سايه حضرت قائم عجل الله تعالى فرجه را در حالى كه ايستاده بود و نماز مى خواند، براى آنها برپا نمود و خداوند به آنها فرمود: توسط اين قائم از آنها انتقام مى گيرم .

گروه بيست و يكم: فرشتگانى كه تربت حسين عليه السلام را بعد از شهادت آن حضرت به آسمان ها بردند؛ از جمله، فرشته اى از فرشتگان فردوس بر دريا نازل شد و بال هايش را بر همه درياها گسترد . سپس فرياد زد: اى اهل درياها! لباس حزن و اندوه بر تن كنيد، چرا كه فرزند رسول خدا را سر بريدند، سپس از تربت آن حضرت بر بال هاى خود به آسمان ها برد و هيچ فرشته اى باقى نماند مگر اينكه آن را استشمام كرد و از آن تأثير پذيرفت .

گروه بيست و دوم: فرشتگانى كه براى تجهيز، غسل و حنوط و تكفين امام حسين عليه السلام نازل شدند . ما اين مطلب را در عنوان مربوط به اقامه تجهيز حسين عليه السلام توضيح خواهيم داد .

نمى شود، بدن هايشان ضعيف نمى گردد و غفلت و فراموشى به آنها دست نمى دهد . برخى از اين ملائكه امناى وحى خدا و زبان او به سوى پيامبران هستند و در امر الهى و قضاى او مختلفند . برخى ديگر از فرشتگان حافظان بندگان خدا و نگهبانان درهاى بهشت اند . بعضى ديگر پاهايشان بر روى ارضين سفلى ثابت است و گردن هايشان بر آسمان عليا كشيده شده و اركانشان خارج از اقطار (عالم ) و كتف هايشان مناسب ستون هاى عرش مى باشد .

بايد گفت: اگر حالت هاى سيد مظلوم را ملاحظه نمايى، در مى يابى كه آن حضرت عبادت جميع ملائكه را، هر يك داراى مقام معلومى در عبادت هستند، به جا آورد؛ زيرا حسين عليه السلام براى خدا به سجده اى رفت كه از آن برنخاست و براى خدا به ركوعى رفت كه براى هميشه بر همان حالت باقى ماند، و در شب عاشورا با همه مشكلات و دشوارى ها، اقدام به انجام اعمال و افعال، اياب و ذهاب، جنگ و كر و فر، حملات، نداها، و اغاثه ها و استغاثه هايى نمود؛ و در اين كارها دچار ضعف بدن نگرديد، گويى اين بدن از عالم اين اجسام نبود .

و چون آن حضرت و اصحاب او و صف آنها در انجام طاعتشان - بر اساس آنچه در اشاره به سوره صافات ذكر كرديم - ملاحظه نمايى، در مى يابى كه حسين عليه السلام و اصحاب آن حضرت همان صف كشيدگان هميشگى هستند، كه اميرالمؤ منين عليه السلام در وصف آنها گفته است: آنها شيرينى معرفت او را چشيده و جامى از محبت او نوشيده اند و پرواى از خدا بر اعماق قلبشان نفوذ كرده به واسطه طولانى شدن طاعت قامتشان خميده گرديده و طول ميل به عبادت، اصل و ماده تضرع آنها را نابود نكرده و رأفت عظيم او، بند خشوع آنها را نگشوده و دچار عجب و خودپسندى نشده، كه آنچه را كه از آنها سر زده بزرگ بشمارند . . .

من مى گويم: اگر با چشم حقيقت بين بنگرى، در مى يابى شيرينى معرفت همان است كه حسين عليه السلام آن را چشيد و جام محبت، همان جامى است كه آن حضرت نوشيد . حسين عليه السلام شيرينى معرفتى را چشيد كه به همراه آن تلخى

ص: 372

و مرارتى نبود، هر چند كه جميع مرارت هاى دنيايى از نظر قلبى، روحى و جسمى، باطنى و ظاهرى بر آن حضرت عارض شد . از اين رو آن حضرت فرمود: مرگ برايم مطبوع و دلپسند شد . همچنين آن حضرت جامى از محبت او نوشيد كه آن تشنگى كه بر لبان، زبان، كبد و نور ديدگان ايشان اثر گذاشت، در حب قلب او مؤ ثر واقع نشد و شايد آن جامى كه در دست پيامبر خدا صلى الله عليه وآله در حالى كه منتظر حسين بود، قرار داشت، آبى از نوع اين جام محبت بوده است، يا آبى بوده كه همه (خواص ) ظاهرى و باطنى آب را دارا بوده است .

و اگر با ديده بصيرت به اين گفته آن حضرت بنگرى كه در وصف ملائكه فرمود: به واسطه طولانى شدن اطاعت، قامتشان خميده است . در مى يابى كه بارزترين افراد و شايسته ترين مصاديق آن، حسين عليه السلام است، چرا كه او همان كسى مى باشد كه به واسطه اطاعتى در طول يك ساعت، قامتش خميده شد . با تحمل تير سه شعبه اى كه بر قلب آن حضرت نشست و از پشتش خارج شد و خون از آن قواره زد، قامت آن حضرت خميده شد و قطعه قطعه شدن پيكر آن حضرت به خميده شدن قامت او در طاعتش افزود . و اگر بخوبى تدبر كنى، در مى يابى كه بارزترين مصداق اين گفته امام كه فرمود طول ميل عبادت، اصل و ماده تضرع آنها را نابود نكرده است . همان حسين عليه السلام است؛ چرا كه معناى آن فرمايش اين است كه آنها چون ساير كسانى كه خواسته اى دارند، ملاحظه نمى كنند كه به خواسته شان دست يافته اند تا ماده تضرعشان قطع شود؛ بلكه آنها تضرع را مى خواهند و آن را به خاطر خود تضرع تا زمانى كه زنده هستند، دوست دارند . و حسين عليه السلام در اين صفت خاص، داراى خصوصيتى مى باشد كه برتر از ملائكه است؛ و آن اين است كه نه تنها تا زمانى كه در قيد حيات اين دنيا بود، تضرعش قطع نشد، بلكه خداوند سبحان را به خاطر مصيبت هايى كه بعد از شهادتش بر پيكر مطهرش وارد مى شود، حمد و سپاس گفت و در همين دوران اين مسائل را نيت كرد و پايمال شدن جسد و بريدن دست ها و چوب خيزران زدن بر لبان و زبان و چرخاندن سرش

ص: 373

را ملاحظه نمود و آن طور كه از سخنانش بر مى آيد، اين مسائل را جزء عبادتش قرار داد .

ص: 376

این عنوان درباره خصوصیات حسین علیه السلام است، از آنچه که به انبیای عظام تعلق دارد و دارای چهار مقصد است:

تشنگى، يا ضرب، يا قتل، يا آزار و اذيت و يا تحقير مبتلا شدند؛ اما هر كدام به يكى از اين بلاها گرفتار شدند . يعنى در ميان پيامبران، كسانى بودند كه از گرسنگى از دنيا رفتند و برخى از تشنگى و يا سرما وفات يافتند . در حالى كه تمام مصيبت ها و گرفتارى ها فقط درباره حسين عليه السلام فراهم آمد . ممكن است برخى از پيامبران به تعدادى از گرفتارى ها مبتلا شدند، اما در عين حال از برخى ديگر در امان بودند ولى حسين عليه السلام مختص به اين شد كه از هيچ بلايى سالم نماند .

يكى ديگر از صفات همه پيامبران اين بود كه از بدن آنها بوى گلابى استشمام مى شد، كما اينكه اين مطلب در حديث آمده است . اما رايحه حسين عليه السلام رايحه سيب است؛ كه اين مطلب از آن حديثى كه در آن نقل شده بود، به همراه آن حضرت تا زمان شهادت سيبى بود، استنباط مى شود . و اينك نيز از قبر آن حضرت به ويژه هنگام سحر، بوى سيب به مشام شيعيان مخلص امام مى رسد .

ميان زيارت مشهور است . در بعضى از زيارت هاى آن حضرت نيز وارد شده است كه بر پيامبران با نام بردن آنها و صفت هاى ممتازشان، سلام فرستاده مى شود .

در اين عنوان به هنگام تشريح مطالب، به برخى از وجوه وراثت و كيفيت آنها همچنين علت سلام بر يك پيامبر خاص مى پردازيم و همچنين توضيح مى دهيم كه حسين عليه السلام هم باشد؛ چرا كه آن حضرت ايوب صابر هم هست و هر گاه به مظلوم سلام كنى، ممكن است يحيى را قصد كرده باشى و يا منظور نظرت حسين عليه السلام باشد، زيرا حسين يحياى مظلوم هم باشد، و به همين ترتيب . در اينجا موضوع را از باب آدم عليه السلام آغاز مى كنيم:

علاقه اى و از هر نوع خوردنى و آشاميدنى، و فراموش نكرد و در او عزمى ملاحظه شد كه در غير از او ديده نشده است .

* آدم عليه السلام صفوة الله در عالم صورت است . حسين عليه السلام صفوتى از اين صفوة در عالم معانى است . چرا كه آن حضرت از صفوة است و صفوة از اوست .

* شيطان با اين گفته كه من بهتر از آدم هستم بر آدم عليه السلام فخر فروخت و آن هنگامى بود كه ديد آدم از گل نرم پست ساكن آفريده شد . يزيد لعنة الله عليه نيز بر حسين عليه السلام فخر فروخت و آن زمانى بود كه خود را بر روى تخت ديد و همچنين ملاحظه كرد كه طرفدارانش مزين به لباس هاى رنگين هستند و اهل و عيالش در قصرها و در پشت پرده ها غرق در طلا و حرير تكبر مى كنند، اما زنان و فرزندان حسين با لباس هاى پاره پاره شده و دربند در مجلس او حاضر شده اند .

همچنين ديد كه فرزندانش معاويه و خالد با بهترين زينت ها و با شكوه و جلال و اسلحه و جواهر در كنارش نشسته اند، در حالى كه فرزندان حسين عليه السلام على (اكبر) و على (اوسط) يكى با سر و بدون پيكر و ديگرى در غل و زنجير و با جسمى بيمار در مقابل او قرار دارند . خودش را ديد كه بر سر تاج دارد و بر اريكه تكيه زده، در حالى كه حسين عليه السلام سرش بدون پيكر در مجلس او بر روى زمين در مقابل او قرار دارد و سر برادران آن حضرت و اصحابش نيز همه در مقابلش قرار دارند و مجلس مملو از دشمنان حسين است و بزرگان بنى اميه بر صندلى ها نشسته اند . در چنين حالتى يزيد رو به اهل مجلس كرد و شروع به شماتت و ناسزاگويى به امام حسين عليه السلام نمود . او با اشاره به سر مبارك امام گفت: اين شخص بر من فخر مى فروخت و مى گفت: پدرم از پدر يزيد بهتر و مادرم از مادر او و جدم از جد او و خودم از او بهتر هستيم، و همين امر باعث قتل او شد، اما اين گفته او كه پدر من از پدر يزيد بهتر است پدر من با پدر او مجادله كرد و خداوند ميان آن دو حكم داد . اما اين گفته او كه مادرم از مادر يزيد بهتر است سوگند به جان خودم كه راست گفته است؛ چرا كه فاطمه دختر رسول خدا، از مادر من برتر است و اين

ص: 380

گفته او كه «جد من از جد يزيد برتر است» كسى نيست كه به خدا و روز آخرت ايمان داشته باشد و بگويد كه او برتر از محمد صلى الله عليه وآله است . و اما اين گفته او كه من بهتر از يزيدم شايد او اين آيه را نخوانده بود كه «قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ» (1) بگو، بار خدايا اى پادشاه ملك هستى ! تو هر كه را بخواهى عزت و ملك و سلطنت بخشى و از هر كه بخواهى بگيرى و به هر كه خواهى عزت بخشى و هر كه را خواهى خوار گردانى .

اى غيرتمندان ! در اين گفته يزيد تأمل كنيد كه چگونه با اين گفته خود در آن حالت، قصد خوار كردن امام را داشت؛ بنابراين، اى شيعيان آن حضرت و اى صاحبان همت و مروت و اى غيرتمندان ! امام را عزيز بداريد، كه اين گفته يزيد به طريق تحقير، قلب را مى سوزاند . پس ما مى گوييم: حسين زينت آسمان ها و زمين است؛ او زينت عرش خداست، حسين عزيز درگاه الهى و عزيز رسول خداست .

حسين همان كسى است كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله او را با خود به بالاى منبر برد و فرمود: اين حسين بن على است، پس او را بشناسيد . حسين عزيز زهرأ سلام الله عليها است .

در اينجا همچنين به همسانى ميان ابليس و يزيد نيز دقت كن . ابليس تواضع گل و نرمى و ذلت ظاهرى آن را و حدت آتش و حرارت و برترى جويى و سوزاندن او را ديد و پنداشت كه بر گل فضل و برترى دارد، در صورتى كه آنچه را در گل است، از جمله اينكه محل رويش شكوفه و گل ها و ريحان ها و دانه ها و ميوه ها و درختان و معدن تمام فلزات و انواع جواهرات و مخزن آبى است كه حيات جانداران به آن بستگى دارد و مواردى از اين قبيل را نديد . يزيد نيز خود را ديد كه بر تخت نشسته در صورتى كه سر بريده حسين عليه السلام بر تشت قرار دارد و نفس هايش قطع

ص: 381

شده و از حركت باز ايستاده و همچنين ملاحظه كرد كه پيروانش مزين به انواع زيورآلات و لباس هاى فاخر هستند و افراد مسلح در خدمت ايستاده اند؛ در نتيجه گمان كرد كه بر امام برترى و فضيلت دارد و به اين مطلب استناد كرد كه خداوند به او ملك و سلطنت داده و از اين طريق او را عزيز گردانيده و حسين عليه السلام را به اين حالت ذليل ساخته است، از اين رو آن آيه را خواند، اما آن ملعون متوجه نبود كه با اين حالت، او ذليل و خوار است و اين حسين عليه السلام است كه عزيز مى باشد و خداوند تعالى ملك و سلطنت را با چنين حالتى به حسين عليه السلام عطا فرموده و با اعمال زشتى كه يزيد مرتكب شد ملك را از او گرفت و تمام مخالفانى كه ناسزا به هيچكدام از خلفأ را جايز نمى شمرند، سب به او را مجاز دانسته اند . اما حسين عليه السلام قلوب همه اهل دنيا را به خاطر رفتارى كه با آن حضرت شكسته است و ميل و رغبت او را دارند و اگر مى خواهى به مصداق اين فرمايش خداوند كه تعز من تشأ و تذل من تشأ پى ببرى، به قبر ابا عبدالله عليه السلام و احترام آن و زيادى زينت آن و اوضاع آن و آبادانى آن كه از زمان شهادت آن حضرت آغاز شده و تا ابد ادامه خواهد داشت، خوب بنگر و به قبر يزيد در شام نيز نگاه كن . از همان روزى كه آن ملعون در آنجا دفن شد تا به حال، هر كس گذارش به آنجا مى افتد، آن را چون شيطان با سنگ رجم مى كند و با خود از دور سنگى بر مى دارد و به سوى قبر او پرتاب مى كند . اين كار توسط شيعه، سنى، مسيحى و يهودى انجام مى گيرد . تجربه شده است كه اگر كسى آنجا را با سنگ هدف قرار ندهد، حاجتش برآورده نمى شود . آنجا به تل عظيمى از سنگ تبديل شده است .

زينب سلام الله عليها در گفتگويى با يزيد داشت او را از بطلان اين گمان آگاه نمود .

* آدم عليه السلام مبتلا به مفارقت ناگهانى و به يكباره از بهشت گرديد و از آن (محل ) انس و رياض قدسى خارج و به زمين خاكى كه معدن آفات و بدى ها و

ص: 382

درندگى ها و آزار و اذيت هاست، آمد . آنگاه گفت: بلاد و هر كس بر روى آن است، تغيير كرده و چهره زمين، خاكى و قبيح است، هر چيز با طعم و رنگى تغيير كرده و چهره هاى خندان با نمك اندك است .

حسين عليه السلام نيز مثل آن مورد مبتلا شد، آن حضرت به طور ناگهانى و به يكباره از بهشت اجتماع محبان، فرزندان و برادران خارج شد و همه اين موارد در ظرف دو ساعت انجام گرفت و آن طور كه در روايت آمده است: وقتى ديگر كسى از (ياران امام حسين ) باقى نمانده بود، پسربچه اى كه گوشواره بر گوش داشت، از خيمه بيرون آمد، وحشت زده بود و به چپ و راست خود نگاه مى كرد، آنگاه هانى فرزند شبيب - لعنت الله عليه - آمد و با شمشير ضربه اى به او زد و او را به شهادت رساند . همچنين هنگامى كه ديگر كسى باقى نمانده بود كه امام با او مأنوس شود، به خواهرش زينب عليهاالسلام: گفت: فرزندم على اصغر را بياور، حضرت زينب او را براى امام آورد و بعد آن ماجرا واقع شد . چون آن كودك شيرخوار هم به شهادت رسيد و ديگر كسى جز زنان حرم نبود كه امام با او سخن بگويد، آنها را مخاطب قرار داد و چون از پيش آنها هم بيرون آمد و تنها به راه افتاد و ملاحظه كرد كه آن بلاد تغيير كرده و هيچ كس با او نيست، مانند آدم كه به هنگام فراق از بهشت، به درگاه پروردگارش دعا كرد و گريه نمود؛ اما حسين عليه السلام در يك روز يعنى روز عاشورا در مواضع خاصى گريه كرد، لكن گريه آن حضرت با گريه آدم عليه السلام مقايسه نمى شود؛ چون گريه حسين عليه السلام، گريه رقت و ترحم بر حال كسانى بود كه بر آن حضرت گريه مى كنند و نه به خاطر خودش . گريه آدم عليه السلام بسيار زياد و طولانى بود به نحوى كه رودها از اشك او جارى شد، اما گريه حسين عليه السلام كوتاه بود، ولى خون بود كه از چشمه قلب مى جوشيد . گريه آدم مقرون به تسلى بود، در صورتى كه وقتى حسين عليه السلام گريه كرد، كسى نبود او را تسلى بدهد .

ص: 383

گريه آدم به خاطر تنها يك فرزند بود كه به قتل رسيده بود، اما گريه حسين عليه السلام به خاطر برادران، فرزندان، عموزادگان، اصحاب و اهل و عيال و كودكانش بود .

* آدم عليه السلام مبتلا به تحصيل قوت و طعام براى همسر و خودش شد، آن هم به نحوى كه كسى مانند او مبتلاى به اين كار نشد، زيرا در زمين اسباب تحصيل چيزى وجود نداشت، ايشان مى بايست (ابتدا) در تحصيل علم اسباب آنها تلاش كند و تلاش او بدون وجود همكار و ياورى از همنوع خودش صورت مى گرفت كه اين امر، بسيار دشوار بوده است و اگر تأييد او (از جانب خداوند) نبود، اين كار برايش امكان پذير نبود . حسين عليه السلام نيز مبتلى به تحصيل اسباب آب براى رفع عطش كودكان و اهل و عيالش گرديد، در آن هنگام كه آنها را از آب مبذول موجود جارى محروم كردند و آن حضرت در اين راه به زحمت افتاد و در اعمال اسباب آن متحمل انواع مشقت هاى جسمى و روحى گرديد . گاهى خودش آنها را در اين باره موعظه كرد و گاهى كسى را شبانه فرستاد، و يك بار اقدام به حفر چاه نمود .

يك بار براى زنان طلب آب نمود، چون آنها كه اهل جنگ نبودند و يك بار براى فرزند شيرخوارش طلب آب نمود و بك بار هم در حال احتضار براى خود از آنها آب درخواست كرد .

آدم عليه السلام پس از تحمل رنج و زحمت، طعام به دست آورد، ولى حسين عليه السلام با وجود تحمل اين رنج ها و مشقت ها، لب تشنه جان سپرد . جان عالمى به فدايت يا حسين !

* آدم عليه السلام مبتلا به اين شد كه قابيل، هابيل را به قتل برساند و او را دفن كند، اما خون او را نديد، زيرا زمين آن خون را نوشيد و ملعون شد، از اين رو ديگر خون نياشاميد؛ ولى حسين عليه السلام على خود را تكه تكه، بدون كفن بر روى زمين را ديد، به همين خاطر توانش از ميان رفت . همچنين آدم عليه السلام مدت چهل شبانه روز براى هابيل گريه كرد، سپس به او وحى شد كه به جاى او برايت

ص: 384

هبت الله را خلق مى كنم، آنگاه چنين فرزندى براى آدم متولد شد . ولى امام حسين عليه السلام براى فرزندش دقايقى چند گريه كرد كه همين مدت برابر چهل سال توان آن حضرت را تحليل برد، سپس بعد از آن دچار مصيبت از دست دادن على ديگرى شد و بعد نوبت به فراق ميان او و على ديگر شد .

على الحسين فى العالمين، چرا كه نجات مردم از آتش به سبب آن حضرت است .

* نوح عليه السلام صاحب كشتى جارى بر امواج آب ها است، حسين عليه السلام هم صاحب كشتى نجاتى است كه هر كس بر آن سوار گردد، از طبقات آتش نجات پيدا مى كند .

* نوح عليه السلام در ميان قومش 950 سال درنگ كرد و آنچنان مورد ضرب واقع مى شد كه تا سه روز بيهوش مى ماند و خون از گوشش جارى مى گرديد . حسين عليه السلام نصف روز در ميان قوم درنگ كرد و آنها را دعوت به حق كرد، و آن حضرت در نيمه روز زدند و تا سه روز پيكر مطهرش بدون سر در بيابان افتاد و خون از تمام اعضايش جارى بود، و ستمى كه به آن حضرت در يك ساعت وارد گرديد، شديدتر از ضربه 950 سال بود .

اين رو كيسه اى را پر از ماسه نمود، اما خداوند آن ماسه ها را برايش تبديل به آرد كرد، و اگر خواستى خليلى را قصد كن كه سكينه از او آب خواست، آنگاه بيرون رفت و بدون آب بازگشت و تنها سخنى كه به او گفت اين بود كه سكينه جان ! براى من آه و ناله و تشنگى تو گران است .

* (و چون گفتى السلام على ابراهيم خليل الله )، اگر خواستى خليلى را قصد كن كه زن و فرزندش را در سرزمين غيرقابل زراعت ساكن نمود و فقط در كنارشان مشك آبى بود؛ و آنگاه بازگشت و در كعبه را گرفت و به درگاه الهى عرض كرد: خدايا! من ذريه ام را در وادى غيرقابل زراعت ساكن نمودم؛ و بعد براى آنها دعا نمود كه خداوندا! دلهاى مردم را متمايل به آنها كن و آنها را از ثمرات روزى بده؛ و اگر خواستى خليلى را قصد كن كه زن و فرزندش را تشنه و سرگردان در بيابانى به جا گذاشت كه در آن نه آبى بود و نه غذايى و هنگام جدايى به آنها گفت: خود را براى اسارت آماده كنيد .

* (وقتى آن عبارت را گفتى ) اگر خواستى خليل صاحب ملت را قصد كن و يا خليل منبع رحمت را .

* (و اگر آن عبارت را گفتى ) اگر خواستى خليل دوستدار ميهمان را و يا خليل رؤ وف به اهل عصيان را قصد كن؛ چرا كه هر كس به آن حضرت متوسل شود، نااميد بر نمى گردد .

تنهايى را قصد كن كه صداى پسرش را شنيد كه مى گفت: ابناه عليك منى السلام پدر جان خداحافظ كه من رفتم .

* و اگر خواستى يعقوبى را قصد كن كه پيراهن خون آلود، اما پاره نشده يوسف را ديد، و اگر خواستى يعقوبى را قصد كن كه فرزندش را ديد كه قطعه قطعه شده و در پيراهن و پيكر او جاى سالمى باقى نمانده است .

* پسران يعقوب عليه السلام از او خواستند كه يوسف را با خود ببرند تا گردش و بازى كند، اما با آنها مخالفت كرد و گفت: بردن او توسط شما مرا اندوهگين مى كند . حسين عليه السلام وقتى فرزندش على عازم ميدان شد، زنان با رفتن او مخالفت كردند و او را گرفتند، ولى امام فرمود: بگذاريد برود كه او مشتاق ديدار جدش مى باشد .

* بشارت دهنده، پيراهن يوسف را براى يعقوب آورد و او بينايى اش را بازيافت امام حسين عليه السلام صداى (خداحافظى ) فرزندش را شنيد و ديدگانش تيره و تار شد .

نيزه نمودند و در بازار كوفه و شام و كوچه هاى آن چرخاندند .

* يوسف عليه السلام را به اجبار نزد عزيز (مصر) بردند، اما او يوسف را نزد خود بزرگ و امين قرار داد، ولى (سر) حسين عليه السلام را پيش يزيد بردند و او شروع به ناسزاگويى و استهزأ به امام كرد و دندان هاى مبارك آن حضرت را (با چوب خيزران ) زد .

حال ملاحظه فرمود كه عيال و فرزندانش از اين باب محروم اند و عطش دارد آنها را از پا در مى آورد، در حالى كه پدرشان آقايى بزرگوار است كه از همه جهانيان برتر مى باشد .

* يحيى و حسين عليهماالسلام غالبا از پستان شير ننوشيدند، يحيى از آسمان شير داده شد و حسين عليه السلام از عرش عظيم يعنى زبان پيامبر خدا صلى الله عليه وآله شير نوشيد .

* يحيى و حسين عليهماالسلام پيشانى شان مى درخشيد و نورافشانى مى كرد .

* يحيى و حسين عليهماالسلام در طول عمرشان، خوشحال ديده نشدند و اگر اين امر براى آنها اتفاق مى افتاد، تبديل به حزن و اندوه مى شد .

* يحيى و حسين عليهماالسلام را، ولدزنا به شهادت رساند .

* بنا به فرموده پيامبر اسلام، در جهنم جايگاهى است كه فقط قاتل يحيى و قاتل حسين عليهماالسلام، استحقاق آن را دارند .

* آسمان و زمين براى يحيى و حسين عليهماالسلام خون گريه كردند .

* سر يحيى و سر حسين عليهماالسلام، بعد از شهادت سخن گفتند . يحيى خطاب به آن پادشاه گفت: از خدا بترس و سر حسين عليه السلام بارها قرآن تلاوت كرد و از او عبارت لا حول ولا قوة الا باالله .

* قتل يحيى، قتل صبر بود، به همين خاطر امام سجاد عليه السلام فرمود: من فرزند آن كسى هستم كه قتلش، قتل صبر بود .

ب: حسين عليه السلام در هر منزلى، شهادت يحيى عليه السلام و بويژه موضوع اهداى سر او را متذكر مى شد، و اگر به ديده بصيرت بنگرى، اين امر را سخت ترين مصيبت مى يابى، چرا كه شماتت دشمن بزرگترين مصيبت ها و مواجه شدن با دشمن در حال ضعف و گرفتارى بزرگتر است . حال تصور كن مصيبت قرار گرفتن سر بريده در مقابل دشمن و بازى با آن تا چه اندازه عظيم است . اين قضيه بخصوص براى پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله دشوار بود، به همين خاطر بر كسانى كه به سر حسين عليه السلام نگاه كردند و راضى به آن كار بودند، نفرين نمود .

ج: بزرگترين فاجعه:

ص: 393

امام حسين عليه السلام در هر منزلى كه فرود مى آمد و از آن بار مى بست، هنگامى كه حضرت يحيى را متذكر مى شد، بر او سلام و درود مى فرستاد . امام براى ما اسوه حسنه است، پس ما نيز در اين منازل مطابقت (اين دو بزرگوار) بر او سلام و درود مى فرستيم و همان طور كه در زيارت امام حسين عليه السلام آمده است مى گوييم: السلام على يحيى الذى ازلفه الله بشهادته سلام بر يحيى كه خداوند او را با شهادتش مقرب گردانيد؛ او را نگه داشتند و بعد سرش را از تن جدا نمودند و اگر خواستى، قصد يحيايى را بنما كه قتل او هم قتل صبر بود، يعنى به خاطر وارد شدن زخم ها بر پيكر مطهرش و جارى شدن خون، هنگامى كه سر از بدنش جدا مى كردند، هيچ حركتى نداشت . و همچنين اگر خواستى يحيى را قصد كن كه سرش با دست به آرامى گرفته شد و (در جاى خصوصى ) قرار داده شد و آنگاه قطع گرديد و اگر خواستى، يحيايى را قصد كن كه با فرو رفتن نيزه به پهلويش، از اسب بر زمين افتاد و آنگاه سرش از تن جدا شد .

اگر خواستى قصد يحيى را كن كه عداوت دشمنان، با ذبح او با يك كارد از اول تا آخر، فرو نشست و اگر خواستى يحيايى را قصد كن كه دشمنان او به اين اكتفا نكردند كه او را فقط مورد اصابت چهار هزار تير و صد و چند ضربه شمشير و به همين مقدار ضربه نيزه قرار دهند و سرش را قطع كنند و گلويش را پاره نمايند و جسدش را پس از شهادت مثله نمايند و پايمال سم اسبان كنند، بلكه دشمنى خود را نسبت به سر آن حضرت نيز آشكار نمودند، به نحوى كه آن را بر بالاى نيزه كردند و در بلاد گرداندند و دندان ها و لبان آن حضرت را در مجالس مختلف مضروب نمودند .

* و (چون گفتى السلام على يحيى الذى ازلفه الله بشهادته ) اگر خواستى يحيى را نيت كن كه تنها يك بار سرش از خانه اى به خانه ديگر اهدأ شد و اگر خواستى يحيايى را قصد كن كه سرش در بلاد فراوانى گردانده شد و چندين مرتبه اهدأ

ص: 394

گرديد .

* (و چون آن عبارت را گفتى ) اگر مايل بودى يحيى را نيت كن كه وقتى سرش از بدن جدا شد و ظالم آن امر را ديد حالتش دگرگون شد، و اگر خواستى يحياى مظلومى را نيت كن كن وقتى سر مباركش در مقابل آن ملعون گذاشته شد و شروع به تبسم كرد و اين تبسم او از همه زخم هاى وارده بر پيكر مطهرش، دردناك تر بود . كور باد آن چشمى كه از اين تبسم باخبر شود، اما گريه نكند .

* (و به هنگام بيان آن عبارت ) اگر خواستى مظلومى را به نام يحيى قصد كن كه وقتى خواستند او را به شهادت برسانند از مسجد خارج شد در حالى كه انسانى پارسا و بدون علاقه بود و اطفال و عيالى نداشت، و اگر خواستى مظلومى را قصد كن كه از خيمه هايى خارج شد كه در آنها زنان حيران و تشنه در بيابان، تنها و غريب در ميان دشمنان قرار داشتند و هر كدام از آنها او را مخاطب قرار داده و مى گفتند ما را به چه كسى مى سپارى؛ سپس آنها را ساكت مى كند و از خيمه خارج مى شود، بعد، با دختر كوچكى مواجه مى گردد كه برپايش افتاده دستش را مى بوسد و از تنهايى فرياد مى زند و او را به كمك مى طلبد، آنگاه امام بر مى گردد و او را به دامنش مى نشاند و به او مى گويد: دخترم ! تا جان در بدن دارم با اشك حسرت بارت، دلم را آتش نزن و آنگاه كه به شهادت رسيدم، تو براى گريه كردن براى من از هر كسى سزاوارترى؛ اى بهترين زنان !

* و (چون آن عبارت را گفتى ) اگر مايل بودى يحيايى را قصد كن كه كشته شد و در حالى كه قربانى شد، و اگر خواستى يحيايى را قصد كن كه لب تشنه به شهادت رسيد .

* و به هنگام گفتن آن سلام، اگر خواستى يحيى را قصد كن كه در تشت سر از بدنش جدا شد و فقط يك قطره خونش بر زمين ريخت كه تا سال ها و تا زمانى كه بنى اسرائيل نابود شدند، همچنان مى جوشيد و آنگاه از جوشش باز ايستاد؛ و اگر خواستى يحيايى را قصد كن كه بر روى خاك سر از تنش جدا كردند و خونش با

ص: 395

خاك آغشته شد و همه خونش بر روى زمين جارى شد، مگر چند قطره از آن، كه آن را با دست گرفت و بر چهره ماليد و سپس مقدارى از آن را به سوى آسمان پاشيد و به زمين بازنگشت، و اگر (آن قطرات ) بر زمين مى ريخت، با اهلش زير و رو مى شد!

* (هر گاه آن سلام را گفتى )، اگر خواستى يحيى را قصد كن كه سرش از قفا بريده شد، و اگر خواستى يحيايى را نيت كن كه سرش را با دوازده ضربه شمشير از بدن جدا كردند .

* (و چون آن عبارت را گفتى ) اگر خواستى يحيى را قصد كن كه سر از بدنش جدا شد، اما پيكرش سالم ماند، و اگر خواستى يحيايى را قصد كن كه سرش از بدن جدا گرديد و بدنش زير سم اسبان لگدمال شد و از شدت ضربت هاى وارده، پيكر مطهرش سوراخ سوراخ شده بود .

پس از سلام بر آن يحيايى كه سرش بارها اهدأ گرديد و با خيزران و چوب نى بارها مضروب شد؛ سلام بر آن يحيايى كه سرش بر بالاى نيزه ها قرار گرفت، سلام بر آن يحيايى كه سرش را بر دروازه ها آويخته شد و سلام بر آن يحيايى كه سرش را در مكان هاى متعددى قرار دادند و چه بسا در مكان هاى مختلفى دفن كردند، هر چند كه سرانجام سر در كنار بدن قرار گرفت .

فرمايش خدا «يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ» . . . واقع گرديد، نيز كليم الله شد .

* موسى عليه السلام صاحب يد بيضأ است، يعنى دست آن حضرت گاهى نورافشانى مى كرد، براى حسين بيش از اينها مى باشد، چرا كه پيشانى اش نورافشانى مى كرد، گلويش از بس پيامبر آنجا را بوسيده بود، مى درخشيد و سيماى مباركش نيز وقتى به خون و خاك آغشته شد، آنچنان نورافشانى مى كرد، كه بيننده را از توجه به نحوه شهادت آن حضرت بازداشت و به هنگامى كه حامل رأس مبارك از كنار خانه او مى گذشت،

نورافشانى مى كرد و همچنين بنا به روايت آن زارع بنى اسد در كنار رود علقمه، بدن امام نيز مى درخشيد .

* براى موسى عليه السلام آب از صخره جارى شد و ضربه اى كه خود حضرت موسى با سنگ زد، بر آن اثر گذاشت و بر حسب كرامت و اعجاز، از آن سنگ چشمه ها جارى شد . مصيبت امام حسين عليه السلام نيز در جارى شدن خون از صخره ها، چنان كه در سنگ ريزه هاى بيت المقدس وجود دارد، اثر گذاشت و در روايت است كه در شامگاه قتل حسين عليه السلام هر سنگ و كلوخى كه برداشته مى شد، زير آن خون تازه وجود داشت، تا اينكه سپيده دميده شد . همچنين براى امام حسين عليه السلام آب مخصوصى جارى است كه سرچشمه آن، ديدگان مخلوقاتى است كه ديده مى شوند و يا به چشم نمى آيند، بلكه سرچشمه آن، ديدگان كسانى است كه نام آن حضرت را بر زبان مى آورند - كما اينكه اين مطلب در روايت آن حضرت آمده است - و اين مطلب حتى براى نام آن حضرت و نه حتى براى نام آن حضرت و نه حتى شنيدن مصيبت او و اطلاع بر آنها ثابت است و اين از همان روزى كه خداوند اسم ها را خلق كرد وجود داشته است و، اين اثر هنگامى كه خداوند اسم ها را به آدم ياد داد، تحقق پيدا كرده است، كما اينكه اين مطلب در روايتى در تفسير اين فرمايش

ص: 397

خداوند كه «فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ...» (1) آمده است .

* براى موسى عليه السلام من سلوى (2) از آسمان نازل شد . براى حسين عليه السلام از آسمان ثمرات بسيارى نازل شد، يك بار طبقى از خرما، و يك بار طعام پخته شده اى براى آن حضرت و يك بار انار، گلابى و سيب فرستاده شد و هنگامى كه حضرت فاطمه سلام الله عليها وفات نمودند، انار مفقود شد، هنگامى كه على عليه السلام به شهادت رسيد گلابى از دست رفت، در صورتى كه سيب تا روز عاشورا نزد آن حضرت باقى بود و آن را مى بوييد و از رايحه آن نسبت به عطش آرامش مى يافت . على بن الحسين عليهماالسلام فرمود: وقتى عطش آن حضرت شديد شد، دندان در آن (سيب ) فرو برد و چون به شهادت رسيد، اثرى از آن پيدا نشد و هنگامى كه بعد از آن، قبر او را زيارت كردم، رايحه آن را از قبرش استشمام نمودم و شيعيان مخلص ما كه به هنگام سحر قبر ايشان را زيارت كنند، آن رايحه را استشمام خواهند كرد .

* طور سينا به واسطه موسى عليه السلام شرافت پيدا كرد، تا آنجا كه خداوند به آن سوگند ياد نمود . حسين عليه السلام نسبت به سرزمين كربلا چنين حالتى دارد، بلكه در روايات آمده كه كربلا، طور سينا است .

* موسى عليه السلام صاحب عصايى است كه در آن معجزات او ظاهر شد .

حسين عليه السلام صاحب شمشيرى است كه به واسطه آن شجاعت نبوى كه امام آن را به ارث برده بود، در آن ظاهر شد و به شجاعت حسينى شهرت يافت .

* موسى عليه السلام به درگاه الهى عرض كرد واجعل لى وزيرا من اهلى هارون اخى (3) يكى را از اهلم معاون من قرار بده، برادرم، هاورن را؛ خداوند براى حسين عليه السلام از اهل خودش، برادرش عباس را معاون قرار داد و او را در امرش

ص: 398

شركت داد و به واسطه او پشتش را محكم گردانيد، به همين خاطر امام به هنگام شهادت او فرمودند اينك كمرم شكست .

* دريا براى موسى عليه السلام شكافته شد . اگر تنها يك دريا براى موسى عليه السلام شكافته شد تا بنى اسرائيل وارد آن شوند، اما همه درياها به خاطر حسين عليه السلام به تلاطم درآمدند تا جايى كه ماهى ها از آن بيرون آمدند و نوحه سر دادند، و آن هنگامى بود كه ملكى از ملائكه بهشت بر درياها نازل شد و بال هايش را بر آنها گشود و گفت: اى اهل درياها! لباس غم بپوشيد كه فرزند رسول خدا سر بريده شد . در روايت ديگرى آمده كه وقتى حضرت فاطمه سلام الله عليها براى حسين عليه السلام گريه مى كند و فرياد مى زند نزديك است درياها شكافته شوند و در هم فرو روند، پس براى هر دريائى فرشته اى موكل مى شود . از روايات آشكار مى شود كه اين كار از آن حضرت، بسيار واقع مى شود و لذا بعد از ذكر اين مسأله گفته شده است: آيا تو دوست ندارى از كسانى باشى كه فاطمه عليهاالسلام را خشنود مى كنند .

* موسى عليه السلام با دست خودش، آرامگاه خودش را كند . ماجرا از اين قرار بود كه وقتى از كنار مردى مى گذشت كه قبرى را حفر مى كرد، از او پرسيد، اين قبر براى كيست؟ او گفت: براى يكى از بندگان صالح خدا مى باشد . موسى گفت: به تو در اين كار كمك مى كنم؛ آنگاه به او حفر قبر كمك كرد و لحد را كامل نمود . بعد آن مرد به موسى عليه السلام گفت: در آن بخواب تا بنگريم خوب است يا نه . آن حضرت در قبر خوابيد، و مقامش به او نشان داده شد، آنگاه از خدا خواست كه فيض روح شود و در همان قبرش، قبض روح گرديد . حسين عليه السلام از آنجا كه تا سه روز بدنشان به خاك سپرده نشد، خداوند به پيامبرش صلى الله عليه وآله دستور داد كه قبر حسين عليه السلام و حتى قبور اصحاب او را حفر نمايد؛ چرا كه ام سلمه در روز عاشورا پيامبر صلى الله عليه وآله را در خواب، خاك آلود و در حالى ديد كه روى سرشان اثر خاك بود، و آن حضرت فرمود كه مردم فرزندم را مورد

ص: 399

حمله قرار دادند و او را به شهادت رساندند، من او را در حالى كه شهيد شده بود، مشاهده كردم و اينك از حفر قبر حسين و اصحابش فارغ شده ام .

* موسى عليه السلام، وقتى خانواده فرعون او را از دريا گرفت، خواهرش آمد و مخفيانه مراقب حالش بود و از دور او را مى ديد، در حالى كه آنها نمى فهميدند (1) و ديد زنان بزرگ مصر او را دست به دست و دامن به دامن مى گردانند و جمع شده اند تا او را شير بدهند، اما او شير نمى نوشد . آنگاه خواهرش گفت: هل ادلكم على اهل بيت يكفلونه لكم و هم له ناصحون (2) آيا مايليد شما را راهنمايى كنم به خانواده اى كه در كمال محبت و مهربانى تربيت او را عهده دار شوند؟ و تا آخر مقصد . حسين عليه السلام وقتى از اسب بر زمين افتاد، آل سفيان او را محاصره كردند و هنگامى كه از بازگشتن به نزد اهل و عيالش تأخير كرد، خواهرش در پى او خارج شد و از فرعون لشكر يزيد كمك خواست و گفت: اى ابن سعد! ابا عبدالله كشته مى شود و تو نظاره گرى؟ !

* موسى عليه السلام، وقتى با اهل بيت خود حركت كرد و به وادى سينا رسيد و در شبى تاريك دچار سرما و باران شدند و نتوانستند آتش برافروزند، انس من جانب طورا نارا، قال لاهله امكثوا انى انست نار لعلى آتيكم منها بخبر او جذوة من النار لعلكم (3) آتشى از جانب طور ديد، به اهل بيت خود گفت: شما در اينجا مكث كنيد كه آتشى به نظرم رسيد، مى روم تا شايد از آن خبرى بياورم يا براى گرم شدن شما شعله اىصطلون برگيرم . در اينجا اگر خواستى كليم الله، حسين فرزند رسول الله صلى الله عليه وآله را قصد كن كه به اهل بيت خود گفته بود كه من در وادى مقدس در بقعه مباركه آتشى ديدم، پس حركت كنيد؛ يعنى خداوند خواسته است شما را اسير ببيند .

ص: 400

* موسى عليه السلام از شدت گرسنگى و لاغرى و خوردن گياهان و سبزيجات براى رفع گرسنگى، اثر سبزى در پوست شكمش ديده مى شد، حسين عليه السلام نيز سرخى خون از تمام اجزاى بدن، سر، مو و پوستش ديده مى شد و لبانش از شدت عطش كبود شده بود .

كه گرگ هاى بيابان بدنم را تكه تكه مى كنند .

* عيسى بن مريم، مركبش پاهايش و خادمش دست هايش بود، اما عيسى (فرزند فاطمه ) را نگذاشتند روى پا بايستد و پس از شهادت آن حضرت دست ها و انگشت مباركش را قطع كردند و انگشتر از دستش ربودند .

حق خمسه طيبه به درگاه الهى دعا كرد و هنگامى به دشت افتاد كه گفت به حق حسين .

- روايت پنجم درباره برطرف شدن گرفتارى از ايوب عليه السلام مى باشد . زمانى آسيب و ناراحتى آن حضرت برطرف شد كه در دعا و توسل به خمسه طيبه خدا را به حق حسين عليه السلام سوگند داد .

- روايت ششم درباره دستيابى به فدايى براى اسماعيل عليه السلام است؛ چرا كه در روايت آمده است منظور از ذبح عظيم، همان حسين عليه السلام است . اين مطلب معنا و مفهومى دارد كه از آن نتيجه نمى شود كه اسماعيل رتبه عالى ترى نسبت به امام حسين عليه السلام دارد .

- روايت هفتم درباره بيرون آمدن يوسف عليه السلام از درون چاه است؛ اين كار با توسل به خمسه طيبه حاصل شد و كاروانى آمد و سقاى كاروان را فرستادند، و او هنگامى دلو خود را به چاه انداخت كه يوسف گفت: به حق حسين .

- روايت هشتم درباره بيرون آمدن يوسف عليه السلام از زندان مى باشد . وقتى آن حضرت پس از چند سال به پنج تن آل عبا، متوسل شد و وقتى گفت: و به حق حسين، زندانبان آمد و گفت: اى يوسف، اى صديق ! ما را به تعبير اين خواب آگاه كن، تا آخر ماجرا . . .

- روايت نهم درباره برطرف شدن غم و غصه يعقوب عليه السلام است؛ وقتى كار بر او دشوار شد، به درگاه الهى عرض كرد: خدايا! به من رحم كن، چشمانم از دست رفت و نور ندارد . آنگاه خداوند به او وحى كرد كه بگو خدايا به حق محمد و على و فاطمه و حسن و حسين، از تو مسئلت دارم كه چشمم و نور چشمم را به من بازگردانى . به محض اينكه نام حسين عليه السلام را به زبان آورد، بشارت دهنده آمد و (با بشارت به يوسف ) يعقوب بينايى اش را بازيافت .

- روايت دهم درباره برطرف شدن مشكلات و گرفتارى هاى پيامبران و رفع بلا از آنها، همزمان با ذكر نام حسين عليه السلام مى باشد كه اين امر بسيار واقع گرديد .

ص: 405

همچنين بردن نام حسين عليه السلام همزمان مى شده است با غلبه گريه بر آنها، بدون اينكه علت را بدانند .

در اينجا مى گويم: ما هم گرفتاريم، گرفتار گناه و بلا، مصيبت هاى ناشى از خطاهايمان بس عظيم است؛ لذا از درگاه الهى طلب مى كنيم كه بلا و مصيبت ها را به بركت نام و تأثير اسم آن حضرت از ما دفع نمايد .

ص: 406

ص: 408

اين عنوان درباره خصوصيات حسين عليه السلام است كه متعلق به افضل پيامبران مى باشد . البته اين مطلب علاوه بر خصوصياتى است كه در عنوان مربوط به ويژگى هايى كه خداوند از افضل مخلوقات به آن حضرت عطا فرموده ذكر گرديد .

در اينجا منظور تبيين اين مسأله است كه تمام فضايل خاتم الانبيأ صلى الله عليه وآله و رنج ها و آزمون هاى آن حضرت براى حسين عليه السلام نيز محقق است؛ چرا كه:

* حضرت محمد صلى الله عليه وآله افضل خلايق است و او افضل از حسين مى باشد و حسين از افضل مخلوقين و افضل مخلوقين از اوست . (1)

* حضرت محمد خاتم پيامبران مى باشد و حسين خاتم سيدالشهدأ و الصديقين است .

* حضرت محمد به خاطر عام و فراگير شدن فيض و رحمت الهى به واسطه او

ص: 409

از جهات عديده رحمت براى جهانيان (رحمة العالمين ) است؛ حسين عليه السلام هم به همان خاطر و به همان دليل براى جهانيان است .

* حضرت محمد شاهد و مبشر است، حسين هم در روز قيامت به نفع زائران خود و كسانى كه بر او گريه كرده اند، شهادتى مى دهد كه امر آنها را اصلاح مى كند و اينك نيز آن حضرت به زائر و گريه كننده بر او، بشارت مى دهد؛ آن حضرت از يمين عرش خطاب مى كند: اى گريه كننده ! اگر بدانى براى تو چه فراهم شده خوشحالى ات بيشتر از جزع تو مى شود .

* خداوند حضرت محمد را به اين فرموده خود اختصاص داد كه انا اعطيناك الكوثر، همچنين خداوند به حسين عليه السلام از فيض خودش كوثرى عطا فرمود كه گريه كنندگان بر او، از آن بنوشند . كما اينكه اين مطلب در روايت مسمع بن عبدالملك آمده است .

* خداوند تعالى به حضرت محمد صلى الله عليه وآله وسيله را كه همان يكى از مقامات براى شفاعت است، عطا فرمود؛ و خداوند حسين عليه السلام را به طور عام وسيله قرار داد .

* خداوند به حضرت محمد صلى الله عليه وآله فرمود «عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا»(1) باشد كه خدايت تو را به مقام محمود مبعوث گرداند . كه اين مقام عالى ترين مقام از مقامات شفاعت است . حسين عليه السلام هم از اعظم اسباب شفاعت پيامبر مى باشد . در روايت وارد شده است، وقتى حضرت رسول در جريان شهادت حسين عليه السلام قرار گرفت، از جمله مواردى كه جبرئيل به آن حضرت گفت اين بود كه اگر مى خواهى شهادت دو فرزندت، ذخيره اى براى شفاعت گناهكاران باشد پس به اين امر رضايت بده و اگر مى خواهى از خداوند درخواست كن كه آنها را از سم و قتل حفظ كند .

ص: 410

* خداوند براى هر يك از اعضاى بدن حضرت محمد صلى الله عليه وآله كرامت ظاهرى قرار داد؛ حسين عليه السلام نيز اعضاى بدن مطهرش مظهر كرامات است؛ زيرا از بس پيامبر خدا پيشانى و گلوى آن حضرت را بوسيده بود مى درخشيد . همين پيامبر بالاى ناف حسين عليه السلام را نيز مى بوسيد؛ اما كسى دليل اين كار را نمى دانست تا اينكه تير سه شعبه بر قلب امام اصابت كرد و همين تير علت واقعى شهادت امام بود؛ آنگاه معلوم شد كه آن بوسه ها به اين خاطر بوده است و اين از معجزات آن حضرت مى باشد .

* حضرت محمد صلى الله عليه وآله داراى معراجى با كيفيت خاصى است .

حسين عليه السلام نيز معراجى با كيفيت خاص دارد، آن حضرت در روز شهادت داراى معراج جسمانى و روحانى بود .

* حضرت محمد مخاطب اين فرمايش خداوند قرار گرفت كه «فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ»(1) با صداى بلند آنچه مأمورى به خلق برسان . پس به تنهايى ايستاد و ندا داد و متحمل مشقت انواع جنگ ها مانند بدر، احد، حنين و احزاب و . . . شدند . امام حسين هم به آنچه مأمور بود، با صداى بلند آن را ابلاغ كرد و در حالى كه تنها و غريب بود ايستاد و ندا داد و تمام مشقت هاى آن دشمنى ها در جهادش در روز عاشورا فراهم گرديد كه هر يك تفصيل جداگانه اى دارند .

و كوتاه سخن اينكه حضرت محمد فرموده است حسين از من است و من از حسينم پس به جاى ادامه سخن به اين گفته اكتفا مى كنيم كه محمد از حسين است و حسين از محمد و اين امر ما را از مطابقت فضايل و گرفتارى هاى ديگر آن دو بزرگوار كفايت مى كند .

ص: 411

امام و شدت خوف از خدا

حسین و ستایش خدا از او

ستایش رسول خدا از حسین

حسین مورد ستایش دوست و دشمن

حسین موجب حزن و شادی

عنوان سوم: صفات اخلاق و عبادات امام حسین علیه السلام در روز عاشورا

ویژگی خاص امام حسین علیه السلام

فرمان ویژه اوصیای پیامبر

امام و طهارت ظاهری

امام و طهارت باطنی

نماز خاص امام

امام و روزه خاص

باب جنازه و تشییع جنازه

زکات و صدقات

جهاد خاص امام

امر به معروف و نهی از منکر

عبادتهای مستحب

ملاطفت و مهربانی جلوگیری از ظلم خوشحال کردن مؤمن

تلاوت قرآن

یاد خدا ....

اهتمام به دعا

عبادات قلبیه و صفات حمیده

یقین امام

مقام تسلیم

سخاوت امام

شجاعت امام

ص: 413

وقار امام

رقت قلب امام

حلم امام

حسن خلق امام

مروت امام

غیرت امام قناعت امام

صبر و شکیبایی امام

سفارش به صبر

تعجب فرشتگان

گریه امام

امام جامع بین تکالیف

عنوان چهارم: الطاف و احترامات ویژه خداوند به امام حسین علیه السلام

الطاف خاص خداوند به امام

عطایای خاص خداوند به امام در قرآن

الطاف خاص پیامبر به امام

صفات معنوی

حیات ظاهری

باب زمین

باب هوا و فضا باب آب

باب درختان

باب ،دریاها، کوه ها، انس و جن

باب پرندگان

باب اسبان و شتران

احترامات ویژه به هر آنچه به امام تعلق دارد

عنوان پنجم: حسین مظهر الطاف خاص ربانی

حسین مظهر الطاف خاص

ص: 414

حسین واسطه رحمت الهی

عنوان ششم: خصوصیات مربوط به خشوع هنگام ذکر خشوع هنگام ذکر حسین علیه السلام

انگیزه هایی که موجب گریه بر حسین علیه السلام میشود

منشأ اقسام خشوع و گریه

چگونگی جزع و گریه

حالات ویژه پیامبر با حسین

مجالس بعد از شهادت امام حسین علیه السلام

عنوان هفتم: خصوصیات زیارت حسین علیه السلام.

فضائل خاص زیارت حسین علیه السلام

فضیلت خاص زیارت حسین عليه السلام

صفات مخصوص زائران آن حضرت

اجر ویژه و عجیب زیارت حسين عليه السلام

احکام مخصوص زیارت حسین علیه السلام

شرایط و آداب شرعی زیارت حسین علیه السلام

نتایج ترک زیارت حسین علیه السلام

زیارت های مخصوص در اوقات خاص

جایگزین های زیارت امام حسین

خطابهای مختص به زیارت امام حسین علیه السلام

خصوصیات زائران آن حضرت

دربارهٔ زائران آن حضرت پس از دف پیک

عنوان هشتم خصوصیات امام حسین علیه السلام در قرآن

حسین کلام الله واقعی

حسین در همه صفات با قرآن شریک است

رثای آن حضرت در قران

خصوصیات سوره حمد درباره امام حسین علیه السلام

آیات و کلمات منطبق با امام حسین علیه السلام

سوره های قران و آنچه متعلق به امام علیه السلام است

عنوان نهم: خصوصیات علیہ السلام مربوط به بیت الله

ص: 415

تأثیر خاص زیارت امام حسین علیه السلام نسبت به حج و عمره

حجاج آن حضرت

عنوان دهم: خصوصیات مربوط به ملائکه فرشتگانی که خداوند به حسین علیه السلام عطا فرمود

صفات ملائکه که امام متصف به آنها است

عنایاتی که حضرت به ملائکه عطا فرمود

عنوان یازدهم: خصایص حسین علیه السلام از آنچه به پیامبران عظام تعلق دارد

باب آدم علیه السلام

باب ادریس علیه السلام

باب نوح علیه السلام

باب ابراهیم علیه السلام

باب يعقوب عليه السلام

باب يوسف عليه السلام

باب صالح علیه السلام

باب هود عليه السلام

باب شعیب علیه السلام

باب ایوب علیه السلام

باب یحیی علیه السلام

باب موسی علیه السلام

باب اسماعیل علیه السلام

باب داوود علیه السلام

باب سلیمان علیه السلام

باب عیسی علیه السلام

عنوان دوازدهم: امام حسین علیه السلام و افضل پیامبران

ص: 416