ص: 2

لا یسمعها و لا یراها و لمن کان فی میادین الغفلات تلعب و بالشهوات تتلاهی.

امّا بعد، چنین گوید: این خدیمه اهل علم و فضل و دین حاج سید هدایت اللّه مسترحمی حسن آبادی جرقویه ای اصفهانی عفی عنه، طبق امر مبارک حضرت آیه اللّه العظمی آقای سید شهاب الدین مرعشی نجفی مدّ ظلّه العالی، کتاب (مؤتمر علماء بغداد) تالیف مقاتل بن عطیه را با مقدّمه وجود مقدّس ایشان برای بار سوّم در بیست هزار جلد تجدید طبع نمودم، که بار دوّم آن در بیروت و مرتبه اوّل در پاکستان به چاپ رسیده بود از روی نسخه خطی موجود در کتابخانه راجا، در شهر محمودآباد هند و سپس طبق خواسته بسیاری از مؤمنین و دستور حضرت آیه اللّه العظمی مرعشی دامت برکاته آن را ترجمه نمودم به توفیق الهی و خوش داشتم برای اطلاع برادران دینی مختصر شرحی از زندگانی

ص: 4

خواجه نظام الملک و ملکشاه سلجوقی را در حدود اطلاعاتم در مقدمه کتاب بنویسم. زیرا ممکنست در حدّ خود خدمتی باشد به اهل علم و فضل و دانش؟

نیشابور، اصفهان، بصره، بغداد، مدارسی به نام نظامیه ساخت، که مشهورترین آنها نظامیه بغداد است و قرنها دانشگاه اسلامی بود و مدّتی تدریس در آن مدرسه را بغزالی صاحب احیاء العلوم واگذار کرده بود و مدّتی به ابوالخیر شافعی قزوینی احمد بن اسماعیل بن یوسف طالقانی، مؤلّف التبیان فی مسائل القرآن و حظائر القدس که 64 اسم برای ماه رمضان در آن نوشته و خصائص السواک و مفاتیح العطیات، واگذار نمود.

و بناهای مفصّل در اصفهان که پایتخت ملکشاه بود و عالی قاپو و مدرسه نظامیه در محلّه دار البطیخ بنا نمود و علم سیاق و طریق دفترداری و تاریخ جلالی از ابتکارات او است و کتاب وصایا و سیاستنامه، از تالیفات او است و شعراء در مدحش قصیده ها گفته و علماء و فضلاء به نام او کتابها نوشته اند، از جمله معین الدّین

ص: 6

ابو نصر احمد بن عبد الرزّاق طنطرانی قصیده ای عربی به نام قصیده طنطرانیه در مدح او سروده که اصل نسخه خطی آن در کتابخانه قدس رضوی علیه السّلام مشهد به شماره 4854 موجود است.

نظام الملک علاوه بر سلطه کاملش در نثر در سرودن شعر نیز بهر دو زبان عربی و فارسی بهره وافری داشت از جمله اشعار فارسی او درباره توصیه پسر خود به ملکشاه

یک چند به اقبال تو ای شاه جوانبخت

گرد ستم از چهره ایام ستردم

منشور نکونامی و طغرای سعادت

پیش ملک العرش به توقیع تو بردم

چون شد ز قضا مدّت عمرم نود و شش

اندر سفر از ضربت یک کارد بمردم

بگذاشتم آن خدمت دیرینه به فرزند

او را به خدا و به خداوند سپردم

ص: 7

و از اشعار عربی او است:

بعد الثمانین لیس قوّة

قد ذهبت شرة الصبوة

کانّنی و العصا بکفّی

موسی و لکن بلا نبوّة

و آخر عمر معزول گشت به مکر و حیله ترکان (زبیده) خاتون دختر پادشاه ماوراء النهر و همسر ملکشاه

و در روز دهم ماه رمضان سنه 485 هجری در نواحی صحنه کرمانشاه جوانی اسماعیلی مذهب به نام ابوطاهر ایوانی از فدائیان حسن صباح که لباس صوفیان داشت و به عنوان تقدیم نامه عرض حال به او نزدیک شده بود کاردی زد و متاسفانه اثر کرد و از دنیا رفت و جنازه او را به اصفهان بردند و در مدرسه نظامیه خود او به خاک سپردند و شعراء در مرثیه او اشعاری سرودند، از جمله مقاتل بن عطیه (دامادش) که اشعاری سروده، از جمله آنها:

ص: 8

کان الوزیر نظام الملک لؤلؤة

نفیسة صاغها الرّحمن من شرف

عزّت فلم تعرف الایام قیمتها

فردّها غیرة منه الی الصّدف

اختار مذهب حقّ فی محاورة

تبدی الحقیقة فی برهان منکشف

دین التشیع حقّ لا مراء له

و ما سواه سراب خادع السجف

لکنّ حقدا دفینا حرّ کوه له

فبات بدر الدجی فی ظل منخسف

علیه الف سلام اللّه تالیه

تتری علی روحه فی الخلد و الغرف

و حکیم انوری در مرثیه او این رباعی را گفته:

حامی جهان، ز جور افلاک، برفت

بنیاد نظام، عالم خاک، برفت

او رفت و سعادت از جهان پاک برفت

تو زهر زمانه خور، که تریاک برفت

ص: 9

در منتخب التواریخ از کتاب حبیب السیر نقل می کند که:

خواجه مجلّه ای (شهادت چهل مؤمن) نوشت و شهادت بزرگان را در آن درج نمود و وصیت کرد که در جوف کفنش با او دفن کنند، از جمله شیخ ابواسحاق شیرازی نوشت (خیر الظلمة حسن، کتبه ابواسحاق)، خواجه که توقیع او را که دید گریه کرد و گفت: سخن راست اینست و بعد از شهادتش بزرگی او را در خواب دید، از حالش پرسید؟ گفت به واسطه سخن و کلمه راستی که شیخ ابواسحاق نوشت، خداوند مرا آمرزید.

و از کتاب زینة المجالس نقل کرده: هرگاه تحفه به مجلس خواجه نظام الملک می آوردند، خواجه آن را به حضار قسمت می نمود، روزی باغبانی سه دانه خیار نورس نزد وی آورد، خواجه هر سه دانه را خورد و فرمود: هزار درهم به او بدهند، سؤال نمودند (چرا تقسیم نکردید؟) گفت: آن خیارها تلخ بود، ترسیدم اگر به دیگری بدهم، طاقت نیاورد و اظهار کند و این بیچاره خجالت بکشد.

و از روضة الانوار نقل می کند که: به سلطان ملکشاه گفتند: نظام الملک در هر سال از خزانه نهصد هزار خلعت به علماء و صلحاء و زاهدان و عابدان می دهد و شما را از آن نفعی نیست و به آن مبلغ

ص: 10

لشکر جرّاری می توان فراهم نمود، سلطان ملکشاه این سخن را به خواجه گفت، خواجه فرمود: به این زر می توان لشکری ترتیب داد، که ایشان دشمنان را به شمشیر یک ذرعی و تیری که رفتنش سیصد ذرع باشد دفع کنند و من به این زر برای تو لشکری ترتیب دهم که از اوّل شب تا صبح دستها به دعا بلند کنند به درگاه الهی، شمشیر همّت به ابر برسانند و تیر دعا از هفت آسمان گذرانند و لشکر و من و تو در پناه ایشانیم، سلطان گریه کرد و او را تحسین نمود

و نیز نقل می کند که: خواجه بسیار نقل حدیث می کرد و می گفت: من می دانم که قابل این نیستم، می خواهم خودم را داخل در قطار نقله حدیث بنمایم،

(ملک شاه سلجوقی):

سلطان جلال الدّین ملکشاه بن آلب ارسلان محمّد بن داود بن میکائیل بن سلجوق، بزرگترین و سوّمین - سلاطین سلاجقه است، 17 ساله بود که به سلطنت رسید و اصفهان را پایتخت خود قرار داد و بعد از بیست سال سلطنت در 15 شوال 485 قمری پس از 18 روز از قتل خواجه نظام الملک، بدرود زندگی گفت و در پاچنار اصفهان محله دار البطیخ، در مقبره نظام الملک بخاک سپرده شد و پادشاهی سلجوقیان در عهد او به

ص: 11

منتهای وسعت و عظمت رسید، که از سر حدّ چین تا مدیترانه و از شمال به حیره خوارزم و دشت قیچان تا ماورای یمن، به نام او خطبه میخواندند (1).

و از کارهای زمان این پادشاه، به همّت و راهنمایی نظام الملک اقدام به طرح و اصلاح تقویم و بستن زیجی است در اصفهان، در سال 467، که در آن انجمن ابوالفتح حکیم عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری و عبد الرحمن خازنی و شش نفر دیگر شرکت داشتند و این تاریخ را به نام ملکشاه، تاریخ جلالی، نامیدند

این بود مختصر تحقیقی از کتابهای منتخب التواریخ، حبیب السیر، تاریخ نگارستان، الکنی و الالقاب، وقایع الایام قمی، ریاض السیاحه، وقایع السنین و الاعوام، احسن التواریخ، عالم آرای شاه اسماعیل، بیست مقاله تقی زاده، تاریخ فخری، تاریخ ادبیات ایران، هدیه العارفین (متمم کشف الظنون) مسترحمی

ص: 12

و دوستدار علم و علماء بوده و در عین حال بسیار شائق به کارهای سرگرم کننده و مخصوصا علاقه مند به شکار حیوانات و پرندگان و ماهی بوده.

و وزیرش نظام الملک ابوعلی حسن طوسی، از اهل طوس (خراسان) ایران و مردی عالم، دانا، فاضل، زاهد و حقّا روگردان از دنیا، دارای اراده قوی و محبّت زیاد به خاندان عصمت علیهم السّلام داشت و دوستدار علم و اهل آن بود، به طوری که پیوسته در جستجوی فرصت مناسبی بود برای اشاعه دین و نشر علوم، به همین منظور مدرسه نظامیه را در بغداد بنا نمود و برای دانشجویان دینی شهریه و حقوق ماهانه مقرّر داشت و همیشه یار و یاور فقرا و تهی دستان و افراد کم درآمد بود و توجّه کامل مبذول می داشت

گفتگو بود، آن جناب را سخریه و استهزاء و بدگویی کرد!

ملک با تعجّب پرسید: برای چه بدگویی و استهزا نمودی مرد سنّی معروض داشت: مگر سلطان او را نمی شناسد؟! او مردیست از کفّار که خداوند آنان را غضب و لعن فرموده

مرد سنّی - به همین جهت به عرض رسانیدم که جزو کفّار هستند

ملک اندکی سر در گریبان فکر فرو برد و سپس گفت: ما ناچاریم نظام الملک را احضار نماییم تا موضوع بررسی و روشن و از هر جهت کشف گردد و بلافاصله دستور حضور وزیر داد، به اطلاعش رسانیدند، نظام الملک وارد (و تحیت ظاهری انجام) شد و اجازه گرفت و نشست.

لکن من آنان را کافر نمی دانم.

و لشکری بیشمار برای من مهیا ساخته و ما ناچاریم که خدا را در مقابل این نعمت بزرگ شکر کنیم و شکر ما آنست که در همین زمان در جستجوی حقّ و حقیقت باشیم و گمراهان را براه راست هدایت و رهبری نماییم و به طور مسلّم و علی التحقیق یکی از این دو فرقه (شیعه، سنّی) بر حقّ و دیگری باطلست بنابراین بر ما حتم و لازمست که راه حق را بشناسیم و متابعت آن کنیم و باطل را بشناسیم و رهایش سازیم و دوری نماییم،

و تو ای وزیر: باید مجلسی تشکیل دهی از علمای شیعه و سنّت و رؤساء و امراء لشکری و کشوری و نویسندگان و منشیان و سایر ارکان دولت و در آن جلسه بحث و گفتگو شود، تا اگر دیدیم حقّ با اهل سنّت است شیعیان را باجبار بمذهب اهل سنّت درآوریم و معتقد سازیم.

وزیر: پرسید: اگر شیعیان مذهب اهل سنّت را قبول نکردند و معتقد نشدند چه خواهی کرد؟

ملک: بلا درنگ و بدون فکر گفت: آنان را میکشیم!

وزیر: آیا ممکن (و عاقلانه و صحیح) است که ما بکشیم

ص: 18

نصف مسلمانان را؟!

ملک پرسید: پس راه علاج و حلّ مطلب و کشف موضوع چیست؟

وزیر: باید مطلب بکلّی ترک و نادیده گرفته شود و پیرامونش فکر نشود، زیرا برای ما غیر از این راهی نیست.

گفتگوی ملکشاه و حکیم دانشمند، نظام الملک، به همین جا خاتمه یافت، لکن سلطان شب را با تفکر و تحیر و سرگردانی به سر برد، به طوری که خواب و استراحت از او سلب گردید و هر لحظه در این فکر بود که چگونه می توان این امر مهمّ بزرگ قابل توجّه را اصلاح نمود و حقیقت را یافت.

به مذهب اهل سنّت خواهیم کرد و آنان را با ثروت و ریاست و جاه و مقام ترغیب و تشویق بنماییم و عزّتی بدهیم آن چنانکه رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله انجام می داد برای تالیف قلوب و کشاندن دلهای غیر مسلمان به سوی دین، تا با این عمل در حدّ و توانایی خود خدمتی به اسلام و مسلمین کرده باشیم و به نوبه خودمان وظیفه مذهبی را انجام دهیم

وزیر گفت بسیار نظر پسندیده و رای عالی و خوبی است، لکن من از تشکیل این جلسه ترس و هراس دارم زیرا میترسم شیعه بر اهل سنّت غالب شوند و دلیلهای ایشان محکمتر از دلیلهای ما باشد و اهل سنّت در شک و تردید واقع شوند و شبهه در مذهب ما پدید آید.

ملک در شگفت شد و پرسید: آیا چنین چیزی امکان دارد؟ آیا میشود که دلیلهای شیعه بر دلیلهای ما متقن و محکمتر باشد و علمای ما از جواب عاجز شوند؟

وزیر: بلی غلبه شیعه بر ما واضحست که امکان دارد، زیرا ایشان دلیلهای قاطع و برهانهای روشنی دارند

ص: 20

از قرآن و احادیث بر صحّت عقیده و درستی مذهبشان.

ملک (چون شیفته حقّ بود) از سخن و جواب وزیر قانع نشد و دستور داد که حتما باید علمای طرفین را در یک زمان و یک مکان دعوت و احضار نمایی تا کشف حقیقت شود و از هر لحاظ و جهت حقّ از باطل تمیز و تشخیص داده شود

وزیر برای این امر مهمّ مدّت یک ماه مهلت خواست لکن ملکشاه نپذیرفت و گفت: یک ماه بسیار طولانیست، این امر باید هر چه زودتر انجام گردد، بدین سبب مقرّر شد پس از مدّت 15 روز جلسه تشکیل شود.

در خلال این مدّت نظام الملک ده نفر از بزرگان علمای اهل سنّت که کاملا تسلّط داشتند بر تاریخ، فقه، حدیث، اصول و جدل، در نظر گرفت و آنان را دعوت نمود و هم چنین ده نفر از بزرگان علمای شیعه که اطلاعات وافر و تسلّطی کامل داشتند دعوت کرد، در ماه شعبان در مدرسه نظامیه بغداد (که از بناهای خود نظام الملک است) حضور بهم رسانند،

ص: 21

و مقرّر شد که جلسه تشکیل یابد با شرائط ذیل:

او باد، باید صحبتها و بحثها و جدلها مؤدّبانه باشد و واقعا باید در جستجوی حقّ بود (زیرا بحسب ظاهر همه ماها طالب حقّ هستیم) و دیگر اینکه هیچ کس از ما حاضر در جلسه صحابه را به ناسزا و بدی یاد نکند

ص: 23

ای وزیر کسی حقّ سخن گفتن ندارد، مگر وقتی که ما عاجز از جواب شویم. زیرا خلط مبحث میشود (و چه بسا گفته شود که شیعیان متوسّل به مکر و حیله شدند و وزیر بکمک ایشان شتافت و بالنتیجه غالب گشتند) و سخن از مجرای خود خارج شده و آنچه که منظور نظر است بدست نیاید.

بعد فرمود: ای عباسی، اینکه گفتی: شیعه تمام صحابه را کافر می داند، معلوم شد دروغ محض و افتراء و تهمت است.

لکن می دانم آنان که سبّ و لعن می نمایند دلیل و برهان دارند و علاوه سبّ و لعن ابوبکر و عمر و عثمان سبب کفر و فسق نمی شود، حتی از گناهان صغیره هم بحساب نمی آید؟ (1)

ص: 27

عباسی رو کرد به ملکشاه و معروض داشت: آیا ملک شنید این مرد چه گفت و چه مطلبی عنوان کرد؟

علوی: ای عباسی، توجّه تو به ملک و سخن گفتنت با ایشان، مغالطه و خلط مبحث است، زیرا ملک ما را حاضر نموده برای بررسی مسائل و بیان دلائل، نه آنکه متوسل بزور شویم.

ملک: آنچه را که علوی گفت صحیح است، در جواب چه می گوئی، آقای عباسی؟

عباسی: واضح است که هر شخص سبّ صحابه کند کافر است.

داری بر کفر کسی که سبّ و لعن نماید بعضی از صحابه را؟ مگر نمی دانی کسی را که رسول خدا (ص) سبّ و لعن کند مستحق سبّ و لعن میشود؟

عباسی: می دانم و اعتراف می نمایم.

علوی: پس رسول خدا (ص) سبّ و لعن نمود ابوبکر و عمر را

عباسی: کجا و چه وقت سبّ و لعن فرمود آن حضرت چرا نسبت دروغ می دهید بر حضرتش؟!

علوی: اهل سنّت در تاریخ نقل نموده اند که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله لشکری را مهیا فرمود برای حفاظت حدود شام، بریاست اسامه، که ابوبکر و عمر، جزو همان لشکر بودند و رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرموده: لعن اللّه من تخلّف عن جیش اسامة، خدا لعنت کند کسی را که روگردان از لشکر اسامه شود و ابوبکر و عمر به بهانه بیماری پیغمبر نرفتند و تخلّف نمودند (1) و لعن آن حضرت شامل حال ایشان شد و کسی را که آن حضرت لعن کند

ص: 29

شایسته و مستحق لعن مسلمانان میشود.

عباسی: مدتی سر پیش افکند و سخنی نگفت

ملک متوجّه وزیر شد و گفت: آیا چنین است که علوی بیان نمود؟

وزیر گفت، بلی چنین است، اهل تاریخ مطلب را به همین نحو در کتابهای خود نوشته اند (1)

ملک: خطاب به وزیر کرد و گفت: آیا علوی راست می گوید که اهل سنّت معتقدند قرآن جمع شده بدست عثمان؟

وزیر: بلی مفسّرین قرآن و مورّخین چنین گویند.

گفت: جناب ملک توجّه دارند که این مرد عثمان را حاکم و امیر نامید و به عنوان خلیفه (پیغمبر) یاد نکرد

علوی: بلی عثمان خلیفه نبود.

ملک: برای چه و بچه دلیل خلیفه نبود عثمان؟

علوی: بهمان دلیلی که شیعه عقیده دارد خلافت ابوبکر و عمر و عثمان، باطل است.

ملک: (که گویی تغییر حالت پیدا کرد، اندکی برآشفت و با تعجّب پرسید) برای چه شیعه اینچنین عقیده دارد؟!

اعمال ظلم و شکنجه و پرخاش و سخنان رکیک،

شایستگی مقام ریاست و زعامت و رهبری و خلافت را دارد دارد) در بین شما (مردم مسلمان) است.

بدین جهت شیعه معتقد است که خلافت این سه نفر، از ریشه و اساس باطلست

ملک: رو کرد به وزیر و گفت: آیا علوی صحیح می گوید ابوبکر و عمر چنین سخنانی گفته اند؟!

وزیر: بلی، تمام مورّخین چنین نوشته اند

ملک: اگر این چنین است، پس چرا ما به این سه نفر احترام می نماییم؟! (و به عنوان خلیفه قبول نموده ایم)

وزیر: پیروی از گذشتگان خود کرده ایم.

علوی خطاب به ملک گفت: ملک از وزیر سؤال نماید، آیا متابعت و پیروی از حقّ سزاوار و شایسته

ص: 35

است؟ یا پیروی از اسلاف و گذشتگان (گمراه خود) آیا کورکورانه پیروی از گذشتگان، مخالف با حقّ و حقیقت نیست؟ آیا مشمول این آیه شریفه که خدای تعالی (در سرزنش و توبیخ این دسته از مردم گمراه) می فرماید:

إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلی امَّةٍ وَ إِنَّا عَلی آثارِهِمْ مُهْتَدُونَ

پدران خود را بر آئین و عقایدی یافتیم و از آنها البته پیروی خواهیم کرد

(22 - سوره زخرف)

را بلند نموده و به تمام جمعیت مسلمان حاضر فرموده مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ. (1)

ص: 37

هر که من مولای او هستم، پس این علی مولای او است، خدایا دوست بدار هر که او را دوست دارد و یاری

ص: 38

کن هر که او را یاری کند و سرکوب و سرنگون کن هر که را که قصد سرکوب و سرنگونی او را دارد

سپس از منبر فرود آمد و به مسلمانان که یکصد و بیست هزار نفر بودند، فرمود: سلام کنید به علی به عنوان امیر المؤمنین بودن، طبق دستور آن حضرت صلی اللّه علیه و آله مسلمانان یکی بعد از دیگری می آمدند و به علی علیه السّلام می گفتند: السّلام علیک یا امیر المؤمنین ابوبکر آمد و گفت: السّلام علیک یا امیر المؤمنین، عمر آمد و گفت: السّلام علیک یا امیر المؤمنین، بخّ بخّ لک یا بن ابی طالب، اصبحت مولای و مولی کلّ مؤمن و مؤمنة، سلام بر تو ای امیر مؤمنین، این بزرگی و عظمت بر تو مبارک باد، صبح کردی در حالی که مولای من و مولای تمامی مرد و زن با ایمان هستی

پس خلیفه شرعی و واقعی رسول خدا صلی اللّه علیه و آله علی علیه السّلام

ملک: توجّهی به وزیر کرد و گفت: صحیح است آنچه علوی بیان نمود؟

ص: 39

وزیر: بلی، چنین متذکرند مورّخین و مفسّرین (1).

ملک: (چون به صحّت مطلب آگاه شد، زیرا یقین داشت که وزیر بدون مطالعه و اطلاع کامل مطلبی را تایید و یا انکار نمی کند) گفت: این سخن را رها نمایید و موضوع دیگری را پی گیری کنید.

میکند (هم چنانکه بیان نمود) صحیح است؟

وزیر: مفسّرین اهل سنّت در تفسیرهای خود - (به طور مفصل) ذکر کرده اند.

ملک: اگر چنین باشد، چگونه می توان اعتماد کرد به قرآن تحریف شده؟

علوی: ملک بداند، که این مطلب را ما شیعیان نمی گوییم، بلکه گفتار اهل سنّت است، بنابراین قرآن در بین ما شیعیان صحیح و معتبر و کاملا مورد اعتماد و در نزد اهل سنّت مورد اعتبار و اعتماد نیست.

عباسی: درباره تحریف قرآن، احادیثی شما شیعیان در کتابهای خود نقل نموده اید، از علمایتان

علوی: اوّلا - اینگونه احادیث بسیار کم است و ثانیا اینگونه احادیث جعلی که دشمنان شیعه وضع و جعل کرده اند، تا تشویش ایجاد کنند بین ما شیعیان و ثالثا راویان و اسناد اینگونه احادیث ناصحیح و غیر معتبر است و آنچه که از بعضی از علما

ص: 41

نقل قول شده مورد اعتماد نیست و علمای بزرگ ما که از هر جهت محلّ اعتماد ما شیعیان هستند قائل و معتقد به تحریف قرآن نیستند،

اینان غرانیق بزرگی هستند که از ایشان امید شفاعت هست

ملک: رها کنید این مطلب را (که حقیقت آن بر ما معلوم گشت) و در پیرامون موضوع دیگر سخن بگویید، (و تحقیق و تحلیل نمایید).

ساقٍ (41 - قلم) روزی که بالا زده شود دامن از ساق و می فرماید: یدُ اللَّهِ فَوْقَ ایدِیهِمْ (10 فتح) دست خدا بالای دست بشر است و در حدیث است که خداوند پای خود را داخل در آتش می کند

ملک در حالی که خطاب به وزیر می کرد، گفت: صحیح است؟ واقعا، عمر ابوهریره را منع کرد از نقل حدیث.

وزیر: بلی، او را منع کرده و تاریخ نمایانگر است.

ملک: پس چگونه ما اعتماد به احادیث ابوهریره داریم.

ص: 45

وزیر: بجهت اعتماد علمای ما اهل سنّت بر احادیثش

ملک: بنابراین دانش علمای ما از عمر بیشتر است زیرا عمر منع نموده ابوهریره را از بیان حدیث، چون دروغ می بست بر رسول خدا (ص) و علمای ما دست آویز خود نموده اند احادیث دروغ او را (جدّا عجبست)

عباسی: اگر (به فرض اینکه) چشم پوشی کنیم آقای علوی و بگوییم: احادیثی که بدست ما رسیده درباره (جسم، دست، پا و رفت و آمد) خدا، صحیح نیست، چه خواهی گفت درباره آیات قرآن (که خواندم و تصریح به همه اینها می نماید؟)

و در غیر این صورت صحیح نیست معنا کردن آیات از نظر عقل و شرع، مثلا: اگر معنی شود این آیه که خدای تعالی می فرماید: وَ جاءَ رَبُّک، (آمد پروردگار تو) به ظاهر آن، هیچ گاه با عقل و شرع صحیح نخواهد بود، زیرا عقل و شرع حکم می کنند به وجود خداوند در تمام مکانها، به طوری که هیچ مکانی خالی از وجود خدا نیست و ظاهر آیه جسمیت خدا را می فهماند و لازمه جسم داشتن مکانست، بنابراین اگر خداوند در آسمان باشد، زمین خالی از خدا خواهد بود و اگر در زمین باشد، آسمان خالی خواهد بود و این مطلب عقلا و شرعا صحیح نیست

عباسی: در مقابل این سخن منطقی متحیر شد، چه بگوید و از جواب بازماند و لکن (پس از لحظه ای سکوت، از روی عناد و لجاجت) گفت: من نمی توانم این سخن را بپذیرم و حتما باید به ظاهر آیات قرآن توجّه داشت و بس.

ص: 47

امر می باشید؟ (به جرم نابینا بودن در آخرت نابینا باشید)

شیخ احمد: نه، هرگز، نه هرگز و مراد از اعمی، در آیه به معنی نابینایی از چشم نیست بلکه مراد منحرف از راه حقّ و حقیقت است.

علوی: پس ثابت شد که هیچ کس نمی تواند به ظاهر آیات قرآن نظر داشته و به آن معتقد و عمل کننده باشد

چون سخن به اینجا رسید، بشدّت درباره ظاهر آیات قرآن گفتگو و سخنها ردّ و بدل شد و علوی عباسی را مغلوب می ساخت و با دلیل و برهان او را محکوم می نمود و با کوتاه ترین جمله او را شکست می داد.

ملک: (به چهره عباسی نگریست و دید از هر جهت عاجز و درمانده از جواب شده) پای میانجیگری را در پیش نهاد و گفت: این موضوع را رها نمایید و درباره مطلب دیگر سخن به میان بیاورید.

باره خدای سبحان می گویید:

خداوند بندگان را مجبور به گناه و اعمال حرام می فرماید و سپس ایشان را به کیفر گناه و ارتکاب فعل حرام معاقبه و مجازات می کند

عباسی: این عقیده و سخن از هر جهت صحیح است، زیرا خدای تعالی در قرآن می فرماید: وَ مَنْ یضْلِلِ اللَّهُ (هر که را خدا گمراه کند - 88 نساء) و می فرماید: طَبَعَ اللَّهُ عَلی قُلُوبِهِمْ (اینان هستند که خدا بر دلهایشان مهر نهاده - 16 محمّد).

علوی: اینکه می گویی در قرآنست، در قرآن آیات و کلمات مجاز و کنایه هست که حتما باید به آن توجّه داشت و آنچنان معنی کرد که مخالف با واقعیت و حقیقت نباشد، بنابراین معنی (ضلال) اینست که خداوند رها می کند افراد شقی و گنهکار را که قابل هدایت شدن را ندارند، تا گمراه شوند، هم چنانکه ما می گوییم: الحکومة افسدت النّاس، حکومت مردم را به بدبختی کشانیده، یعنی توجهی به وضع آنها

ص: 50

نکرده و ما یحتاج ایشان را فراهم ننموده، این اوّلا و ثانیا مگر نشنیده اید که خدای تعالی می فرماید:

(إِنَّ اللَّهَ لا یامُرُ بِالْفَحْشاءِ) (خدا امر به کارهای زشت و گناه نمی کند - 28، اعراف) و در جای دگر قرآن می فرماید: (إِنَّا هَدَیناهُ السَّبِیلَ إِمَّا شاکراً وَ إِمَّا کفُوراً) ، (ما بحقیقت راه - حقّ و باطل - را به انسان نمودیم، می خواهد هدایت پذیرد و شکر این نعمت گوید و می خواهد کفران نعمت کند 3، دهر) و می فرماید: (وَ هَدَیناهُ النَّجْدَینِ) (و راه خیر و شرّ - و حقّ و باطل - را به او نمودیم 10، بلد) و ثالثا: عقلا جایز و صحیح نیست که خدای تعالی امر بمعصیت بفرماید و سپس عقاب و عذاب نماید و چنین رفتاری از عوام مردم بدور است، تا چه رسد از خدای تعالی که منزّه است ذات مقدّسش از آنچه که درباره اش می گویند مشرکین و ستمکاران

ملک: رشته سخن را بدست گرفت و گفت: نه، نه،

ص: 51

امکان ندارد خداوند مجبور نماید انسانی را به گناه و بعد از آن عذابش کند، اگر چنین باشد ظلم به تمام معنی است و خدا منزّه و مبرّاست از ظلم و فساد (انَّ اللَّهَ لَیسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ) (خدا به بندگانش ظلم نمی کند، 182، آل عمران، 51، انفال، 10 حجّ)

و من گمان ندارم که اهل سنّت و جماعت معتقد باشند به آنچه که این آقای عباسی می گوید.

و بعد خطاب کرد به وزیر و گفت: آیا اهل سنّت و جماعت عقیده دارند به آنچه که آقای عباسی می گوید.

وزیر: بلی، مشهور بین اهل سنّت همین است، که خداوند بندگان را مجبور به گناه می کند و در قیامت عذاب خواهد کرد.

ملک: چگونه معتقدند و می گویند مطلبی را که مخالف با عقل یک انسان عادی کم عقل است؟

وزیر: تاویلات و استدلالات دارند به آنچه می گویند

ملک: هر نوع تاویل و استدلال داشته باشند اهل

ص: 52

سنّت در عقاید باطل خود، باز هم با عقل و منطق و شعور ساده تطبیق نمی کند، مگر آنچه را که علوی بیان نمود مطابق می دانم، به اینکه خداوند کسی را مجبور به کفر و معصیت نمی کند.

شک رسول خدا در نبوّتش، در کتابهای اهل سنّت هست؟

وزیر: بلی، موجود است در بعضی از کتابها.

ملک: اینکه کفر محض است ([اعتقاد به] این [چنین] مطلبی)

حیا و غیرت هر چه قدر هم اندک باشد، داشته باشد راضی نمی شود که عیال خود را در بین مردم به دوش بگیرد، تا تماشای طبل زنان بنماید، تا چه رسد برسول خدا، که نمونه و مجسّمه حیا و غیرت و ایمان است؟، آیا این موضوع در کتابهای اهل سنّت درج شده است.

وزیر: بلی، موجود است در بعضی از کتابها

ملک: پس چگونه می توانیم ایمان داشته باشیم به نبوّت پیغمبری که شک در نبوّتش داشته؟!

عباسی: ناچاریم این قبیل روایات را تاویل نماییم

علوی: چگونه می توان روایت مورد بحث را تاویل کرد (و بچه نحو میشود از ظاهر آن گذشت و معنی دگری بنماییم و آیات متشابهات قرآن را تاویل نمی کنید؟) آیا جناب ملک توجّه دارند که اهل سنّت عقیده دارند بچه خرافات و مطالب باطل و بیهوده و بی مبنا؟

عباسی: آقای علوی، مراد و مقصد شما از خرافات و باطل ها چیست؟

ص: 55

علوی: گفتم که شما اهل سنّت معتقد هستید که:

1 - خدا همانند بشر، دست و پا دارد و حرکت می کند

2 - قرآن تحریف گردیده و در آن اضافه و کم شده

3 - رسول خدا عملی انجام داده که همانند آن را انجام نمی دهد هیچ کس، حتّی عادی ترین مردم، که عایشه را بدوش خود سوار نموده برای تماشای طبل زنان.

4 - رسول خدا (ص) در نبوّت خود شک داشته

5 - به کسانی که قبل از علی بن ابی طالب زمام امور مسلمین را بدست گرفته اند، معتقدید، با اینکه حکومت آنان مشروع نبوده به طور مسلّم، چون بسبب شمشیر و توسّل به زور به حکومت رسیدند و در آن مقام ثابت ماندند

6 - در کتابهای شما روایت شده از ابوهریره و امثال او (عمرو بن عاص، مغیره بن شعبه) که جعل حدیث می نمودند و شیوع می دادند بین مردم.

ملک گفت: رها کنید این موضوع را (دانستیم باطل بودن اینها را) و در مطلب دیگری گفتگو نمایید.

ص: 56

علوی: اهل سنّت نسبت می دهند به رسول خدا صلی اللّه علیه و آله چیزهایی را که شایسته نیست بیک فرد عادی نیست داد

عباسی: مثلا چه نسبتی می دهیم به آن حضرت؟

للعالمین، قرار داده، ناراحت و روگردان شود از، مرد نابینای با ایمان، آیا این عمل انسانی است؟

ملک: عاقلانه نیست که بگوییم این عمل سر زده باشد از پیغمبری که نمونه کامل انسانی و واسطه رحمت الهی است و لکن آقای علوی این آیات مورد بحث درباره چه کسی نازل گردیده؟

پیغمبر شما حضرت محمّد است، گفتم چرا و بچه دلیل گفت: پیغمبر شما بد اخلاق بود، به طوری که برای ورود مرد نابینایی ناراحت شده و چهره در هم کشیده و صورت خود را از وی گردانیده، طبق آیه قرآنتان که می گوید: (عَبَسَ وَ تَوَلَّی انْ جاءَهُ الْاعْمی ) و لکن پیغمبر ما حضرت عیسی دارای حسن خلق بوده چنانکه از هیچ کس روی نمی تابید (حتی از بیماران کریه المنظر) که بینا می کرد نابینایان را و سالم می فرمود:

مبتلایان به مرض پیسی و جذام، را.

در جواب گفتم: چنین نیست که تو گمان کرده ای، بلکه ما شیعیان می گوییم که آن آیات درباره عثمان بن عفّان نازل شده، نه درباره پیغمبر اسلام و علی التحقیق آن حضرت دارای اخلاق نیک و صفات عالیه انسانی و خصلتهای پسندیده، همچنانکه خدای تعالی درباره حضرتش می فرماید: (وَ إِنَّک لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ) و می فرماید: (وَ ما ارْسَلْناک إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِینَ).

ص: 59

دانشمند مسیحی گفت: آنچه من گفتم، از یکی از خطبای اهل سنّت در مسجدی در بغداد شنیدم.

علوی: در نزد ما شیعیان شهرت دارد که بعضی از راویان متملّق چاپلوس و آنان که دین را بدنیا می فروختند، شان نزول آیه را به پیغمبر اسلام صلی اللّه علیه و آله نسبت می دادند، تا پاک سازند مقام حکومت عثمان را چون شیوه آنها این بوده که نسبت دروغ بخدا و رسولش می داده اند، تا رفتار (خصمانه و غاصبانه و غیر انسانی) خلفا و فرمانروایان خود را پاک سازند

ملک: (مطلب بر ما روشن شد) رشته سخن را بگردانید و در موضوع دیگر سخن بگویید.

علوی: شیعه عقیده دارد که ابوبکر و عمر و عثمان قلبا و باطنا مؤمن نبودند و تظاهر به اسلام می نمودند و رسول خدا صلی اللّه علیه و آله قبول اسلام می فرمود از هر کسی که شهادتین را بزبان جاری می ساخت، اگر چه واقعا منافق بود و با آنان همانند یک فرد مسلمان رفتار می فرمود و اینکه آن حضرت از ایشان دختر گرفت و به ایشان دختر داد به همین جهت بود.

عباسی: چه دلیلی دارید بر مؤمن نبودن ابوبکر.

علوی: دلائل قطعی و محکمی زیاد در دست - داریم، از جمله در بسیاری از جاها خیانت برسول خدا صلی اللّه علیه و آله نموده و یک نمونه آن تخلّف و سر پیچی نمودن او است از لشکر اسامه، که نافرمانی از امر رسول خدا می باشد و قرآن کریم در ردیف مؤمنین بحساب نیاورده هر کسی را که نافرمانی پیغمبر کند، طبق آیه شریفه وافی هدایه:

فَلا وَ رَبِّک لا یؤْمِنُونَ حَتَّی یحَکمُوک فِیما

ص: 61

شَجَرَ بَینَهُمْ ثُمَّ لا یجِدُوا فِی انْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیتَ وَ یسَلِّمُوا تَسْلِیماً.

65 نساء

(نه چنین است، قسم به خدای تو که اینان به حقیقت اهل ایمان نمی شوند، مگر آنکه در خصومت و نزاعشان تنها تو را حاکم کنند و آنگاه بهر حکمی که - به سود و زیان آنها - کنی هیچ گونه اعتراضی در دل نداشته و کاملا از دل و جان تسلیم فرمان تو شوند، 65 نساء)

بنابراین، ابوبکری که نافرمانی پیغمبر کرده داخل در مفهوم و مصداق به تمام معنای این آیه است، که هر کس مخالفت آن حضرت نماید ایمان ندارد.

و مطلب مهمتر اینکه رسول خدا صلی اللّه علیه و آله لعن فرموده کسانی را که تخلّف از لشکر اسامه کنند و گفتیم که ابوبکر تخلّف کرد و به همراه اسامه به جنگ رومیان نرفت و علی التحقیق مورد لعن رسول خدا صلی اللّه علیه و آله واقع شده و به طور مسلّم می دانیم همه که آن حضرت مؤمن را در هیچ موقع لعن نمی فرماید.

ص: 62

بودم، خواستم ساعتی از غم رهایی پیدا کنم و همانند اینها که هر مجرمی دلیلی خواهد آورد و در این صورت اختلال در نظم زندگی و امنیت به وجود می آید و مردم ضعیف هم جرات بر گناه پیدا می کنند، تا چه رسد به افراد نیرومند و با نفوذ، بنابراین نمی شود هر چیزی را تاویل کرد).

عباسی: از خجلت و شرمندگی چهره اش سرخ گردید و متحیر و متفکر شد چه جواب دهد و چه بگوید، بناچار بخود فشار آورد و گفت: دلیل بر عدم ایمان قلبی عمر چیست؟

نبوّة محمّد (قطّ) مثل شکی یوم الحدیبیة، (1) من هرگز شک نکرده بودم در نبوّت و پیغمبری محمّد همانند شکی که در روز (جنگ) حدیبیه نمودم

و طرز کلام عمر میرساند که همیشه در نبوّت پیغمبر ما شک داشته و لکن شک او در حدیبیه از وقتهای دیگر قوی تر بوده، آقای عباسی، تو را بخدا قسم، کسی که در نبوّت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) شک داشته باشد، آیا می توان مؤمنش دانست؟

عباسی: با یک دنیا خجلت و شرمندگی سر پیش افکند و چون جوابی نداشت، سکوت کرد.

ملک: متوجّه وزیر شد و گفت: وزیر، گفتار

ص: 65

آقای علوی صحیحست؟ عمر چنین بود؟ شک در نبوّت پیغمبر صلّی اللّه علیه و سلّم داشته؟

وزیر: بلی، روات احادیث از او نقل کرده اند

ملک: عجب، عجب؟ (جدّا عجیب است؟) من

ص: 66

همیشه با خود می گفتم: عمر، از سابقین اسلام است و مؤمن واقعی و حقیقی و لکن الآن بر من روشن و آشکار شد که اصلا در ایمانش شک و شبهه است.

عباسی: جناب ملک آرام باشید و سست عقیده نباشید و در عقیده خود ثابت و استوار و محکم باشید و دچار تزلزل عقیده ای نشوید به واسطه خدعه این علوی کذّاب و دروغگو

ملک صورت خود را از طرف عباسی گردانید و با کمال خشم و غضب گفت: وزیر دانشمند ما آقای، نظام الملک (که همه می دانیم از متون کتابها کاملا با خبر و مطلع است) می گوید: آقای علوی در تمام گفتار و بیانش راستگو است و (بر خلاف حقّ و حقیقت سخنی نگفته) می گوید: گفته عمر درباره شکش در نبوت پیغمبر در کتابها موجود است و این عباسی ابله نادان می گوید: علوی دروغگو است آیا این عناد و لجاجت و حقّ کشی نیست.

ص: 67

سکوت سر تا سر مجلس را فرا گرفت (و قلبها به تپش افتاد و وحشتی جمعیت را فرو گرفت) و ملک هر لحظه بر خشم و غضبش افزوده می شد و سخت ناراحت شد از گفتار عباسی و عباسی و علماء دیگر اهل سنّت از خجلت و درماندگی سر به پیش افکندند و وزیر هم سکوت کرده و سخنی نمی گفت و علوی سر بلند کرده و چشم به صورت ملک دوخته بود تا نتیجه بحث و گفتگو را دریابد.

لحظات سختی بر عباسی می گذشت و آرزو می کرد ای کاش زمین شکافته می شد و مرا در خود فرو می برد، یا ملک الموت می آمد و او را قبض روح می نمود، تا زنده نباشد و این شرمندگی و منظره نامطلوب ببیند، چون بطلان مذهبش آشکار گشته و علنی شده عقیده او به خرافات در حضور ملک و وزیر دانشمند و سائر علما (ی شیعه و اهل سنّت) و ارکان دولت و

ص: 68

مملکت، لکن چه کند بیچاره؟ ملک او را خواسته برای سؤال و جواب و تمیز بین حقّ و باطل.

از دنیا رفت (آیا مؤمن چنین می کند؟)؟ (1)

با نهایت جبر و اکراه و اذیت و آزار تبعید به شام کرد از مدینه منوّره و بعد از آن به ربذه (1) که با تهی دستی و فقر زندگانی را به پایان رسانید و در ربذه به خاک سپرده شد.

امویین و مروانیین. (1)

ملک به وزیر گفت: علوی راست می گوید؟ عثمان چنین رفتاری را داشت؟

ص: 73

وزیر: بلی، مورّخین چنین نقل می کنند (1)

عوف او را برگزیدند به حکومت و آیا این چهار نفر منافق در حکم تمام مسلمانان هستند تا بگوییم: شوری شده و با مشورت همه مسلمانان به حکومت رسید؟

و علاوه در تاریخ ثبت شده که این چهار نفر منافق هم از عثمان کناره گیری نمودند وقتی که دیدند از حدّ خود تجاوز کرد و بی احترامی نمود به اصحاب پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و در امور مسلمانان با کعب الاحبار یهودی (مکار حیله گر طماع کینه ورز) مشورت می کند و اموال مسلمین را توزیع و پخش کرد بین اولاد و وابستگان مروان و به همین سبب این چهار نفر پایه گذاری کشتن عثمان را نمودند و مردم را تحریص به قتل او کرده (و تا پایان کشتنش از پای ننشستند).

ملک نظری به وزیر افکند و گفت: علوی صحیح می گوید؟

وزیر: بلی، تاریخ نویسان چنین نقل کرده اند.

ملک: پس چرا گفتی با شوری به خلافت رسید؟!

ص: 75

وزیر: منظورم، شورای این چهار نفر بود

ملک: یک نفر برای چهار نفر انتخاب شود، آیا می توان گفت: با شورای جمیع مسلمانان انتخاب شده؟

وزیر: بلی، زیرا این چهار نفر از جمله کسانی هستند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و سلّم بشارت بهشت به آنها داده است.

بکسی که به وجود مقدّس آن حضرت اذیت و آزار رسانیده چنانکه مفسّرین و مورّخین نقل کرده اند که طلحه (در بسیاری از مواقع) می گفت: هرگاه محمّد بمیرد با زنان او ازدواج خواهیم کرد و من عایشه را خواهم گرفت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از این سخن طلحه ناراحت شدند، که این آیه در همین رابطه نازل گردید:

وَ ما کانَ لَکمْ انْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا انْ تَنْکحُوا ازْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ ابَداً إِنَّ ذلِکمْ کانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِیماً

(و نباید هرگز رسول خدا را - در حیات - بیازارید و نباید با زنانش ازدواج کنید بعد از وفاتش، که این کار در پیش خدا - گناهی - بسیار بزرگ است)

آیا ممکن است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بگوید اهل بهشت است و حال آنکه خدا درباره اش فرموده:

برای او عذابی است دردناک؟

یا علی حربک حربی و سلمک سلمی (1).

یا علی جنگ با تو جنگ با منست و تسلیم و صلح با تو تسلیم و صلح با منست و فرموده: مَنْ أَطَاعَ عَلِیّاً فَقَدْ أَطَاعَنِی و من عصی علیا فقد عصانی (2)

هر فرمان علی را برد فرمان مرا برده و هر که نافرمانیش کند، نافرمانی مرا نموده و فرموده:

علی مع القرآن و القرآن مع علی لن یفترقا حتّی یردا علی الحوض (3) ، علی با قرآنست و قرآن با او،

ص: 78

و هرگز از یکدیگر جدا نمی شوند تا در کنار حوض کوثر به من برسند و فرموده: علی مع الحقّ و الحقّ مع علی یدور الحقّ معه حیثما دار (1).

(همه جا) علی با حقّ است و حقّ با علیست، که حقّ با او همراه است هر کجا باشد.

ص: 79

بنابراین کسی که با پیغمبر صلی اللّه علیه و آله سر جنگ داشته و می جنگیده و نافرمانی آن حضرت می نموده، آیا در بهشت خواهد بود آیا کسی که با حقّ و قرآن می جنگیده مؤمنست (به عقیده شما و بهشتی خواهد بود)

کلاهما فی النّار، کشنده و کشته شده هر دو در آتشند

ملک با یک دنیا تعجّب پرسید: (آقایان علما) آنچه را آقای علوی بیان کرد، صحیح است؟

وزیر ساکت بود و هیچ نگفت.

عباسی و علمای دیگر اهل سنّت ساکت بودند

ملک: علمای شیعه چه می گویند؟ آیا به حقّ سخن می گویند؟ آیا شیطان به شخصیت شما اجازه می دهد تا اعتراف به حقّ کنید؟ آیا نفس امّاره شما راضی نمی شود که در مقابل حقّ و حقیقت و واقعیت سر تسلیم فرود آورید؟ آری، آری گمان می کنید که اعتراف به حقّ امریست سهل و ساده؟

نه، نه، جدّا سخت و مشکل است، زیرا عصبیت که از جاهلیت سرچشمه میگیرد باید خورد و لگد زده و پایمال گردد و مخالفت با هوای نفس شود، ولی، چه میشود کرد، مردم، نادان و پیرو هوای نفس و طرفدار امور باطله هستند، مگر مردم با

ص: 81

ایمان (که به تمام معنی توجّه به حقّ دارند) و لکن با کمال تاسّف عدّه ایشان کمست

مجدّدا سکوت مجلس را فرا گرفت،

در این هنگام سید علوی سکوت جلسه را بر هم زد و پرده خاموشی را شکست و گفت: ملک بداند که آقای وزیر و آقای عباسی و علمای دیگر که حاضر می باشند، به خوبی می دانند، راستگویی و درستی گفتار مرا و درک نموده اند حقیقت و واقعیت آنچه را که بیان کردم و اگر این آقایان حاضر در جلسه منکر حقّانیت گفتار من باشند، در شهر بغداد علماء و دانشمندانی هستند (از شیعه و اهل سنت) که شهادت بدرستی و راستی گفتار من می دهند و صحّت و حقیقت بیانات مرا تصدیق می نمایند و در همین مدرسه کتابهایی موجود است که شاهد گفتار منست و مصادر معتبره ای در کتابخانه است که از هر جهت تصریح به صحّت و حقیقت اظهارات مرا دارد،

ص: 82

پس اگر آقایان حاضر، اعتراف به صدق کلام من کردند و قبول دارند آنچه را گفتم، بحقّ و حقّانیت رسیده ایم

و در صورتی که نپذیرفته باشند، همین الآن کتابهای معتبر شما اهل سنّت را از کتابخانه مدرسه می آورم تا رفع شک و تردید و تحیر بشود و حقّ از پشت پرده کتمان بیرون آید (و گرد و غبار جهل و باطل از چهره دین و مذهب و عقاید زدوده شود).

ملک وزیر را طرف خطاب قرار داد و گفت: آیا این آقای علوی صحیح می گوید؟ کتابها و مصادر معتبر ما تصریح به صحّت گفتار و بیانات ایشان دارد

وزیر: بلی، بلی، کاملا، کاملا.

ملک: اگر صحّت دارد، چرا ساکت ماندی!

وزیر: خوش نداشتم که بدگویی کرده و طعن و اهانتی زده باشم به اصحاب رسول خدا صلی اللّه علیه و آله.

علوی: عجیب است، جدّا عجیب است؟ شما آقای وزیر، خوش ندارید، ولی خدا و رسولش خوش

ص: 83

دارند و دوست میدارند که حقّ بیان شود، همچنانکه خدای تعالی بعضی از اصحاب منافق را بداشتن نفاق معرّفی فرموده و رسولش را دستور جهاد با آنها داده، همچنانکه دستور جهاد با کفّار داده است و رسول خدا صلی اللّه علیه و آله بعضی از اصحاب خود را که منافق بودند لعن فرموده

دلیل و برهان برای ایشان بیاوری نمی پذیرند).

و می فرماید: (سَواءٌ عَلَیهِمْ ا انْذَرْتَهُمْ امْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا یؤْمِنُونَ) (مساویست برای آنها چه بترسانی از عذاب الهی یا نترسانی ایمان نمی آورند).

ملک: رها نمایید این مطلب را و بحث نکنید و در اطراف موضوع دیگر سخن بگویید.

علوی: از جمله اشتباهات اهل سنّت و خطایشان آنست که: ترک نمودند علی بن ابی طالب علیه السّلام را و کورکورانه دنباله رو گذشتگان خود شدند.

عباسی: چگونه اشتباه کردند و کورکورانه میروند؟

علوی: زیرا علی بن ابی طالب را رسول خدا صلی اللّه علیه و آله معین فرمود و این سه نفر را پیغمبر معین نفرموده و سپس متوجّه ملک شد و فرمود:

جناب ملک، اگر کسی را به جانشینی خود معین، نمودید، آیا وزراء و اعضاء حکومت و کارمندان دولت نباید از دستور شما پیروی نمایند و شخص معین شده از طرف شما به عنوان خلیفه رسمی قبول داشته و اطاعت امرش نمایند؟ آیا چنین حقّی را دارند که شخص تعیین شده شما را کنار زده و شخص دیگری را به میل خود برگزینند و از او پیروی نمایند.

ص: 87

ملک: بلکه لازم و واجب است بر تمام مردم که فرمان جانشین مرا ببرند، طبق دستور و تعیین من

دارد زیرا به دستوری که خدا و رسولش داده اند در تعیین علی بن ابی طالب برای خلافت توجّهی ندارند که گویی خدای علیم حکیم تشخیص نمی دهد صلاحیت و شایستگی و توانایی کسی که حائز مقام خلافت باشد

تا اینکه بعضی از مردم جاهل قیام و اقدام کنند و کسی را که صلاحیت دارد تشخیص دهند و معین نمایند

(جناب ملک) مگر خدای تعالی نفرموده است:

وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ امْراً انْ یکونَ لَهُمُ الْخِیرَةُ مِنْ امْرِهِمْ وَ مَنْ یعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا مُبِیناً (هیچ مرد و زن مؤمن را در کاری که خدا و رسول حکم کنند اراده و اختیاری نیست - که رای خلافی اظهار نمایند - و هر کس نافرمانی خدا و رسول کند به گمراهی سختی گرفتار شده است) (36، احزاب).

و نفرموده است!:

یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکمْ لِما یحْییکمْ

(24 - انفال).

ص: 89

ای اهل ایمان اجابت کنید خدا و رسولش را هرگاه شما را دعوت کردند به چیزی که شما را به حیات ابدی می رساند

عباسی: من هرگز نگفتم که مردم داناتر از: خدا و رسولش هستند.

علوی: پس آنچه قبلا بیان نمودید بیهوده بود.

زیرا وقتی که خدا و رسولش معین نمایند شخصی را برای خلافت و امامت و رهبری امّت، حتما لازم است که پیروی از دستور او بشود خواه مردم از آن شخص راضی باشند یا نباشند (چون رضایت مردم شرط نیست در تعیین شده خدا و رسول).

عباسی: چه باید کرد؟ اهلیت علی بن ابی طالب برای خلافت اندک بود.

علوی: اوّلا مفهوم و معنی و نتیجه سخن شما این میشود که خداوند نمی شناخت علی را آنچنان که باید شناخت و بالنتیجه، کمبودی اهلیت او را نمی دانست و با این حال آن حضرت را تعیین فرمود برای خلافت!

ص: 90

این کفر محض است و ثانیا اهلیت واقعی برای خلافت و امامت فقط به طور کامل و وافر در وجود مقدس علی بن ابی طالب علیه السّلام موجود و دیده میشود که در غیر آن حضرت دیده نمی شد و وجود نداشت.

عباسی: از جمله موارد اهلیت آن حضرت چیست؟

است و نیز رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم می فرموده: انا مدینة العلم و علی بابها (1) من شهر علم هستم و علی درب آن و خود علی علیه السّلام می فرموده: علّمنی رسول اللّه الف باب من العلم یفتح لی من کلّ باب الف باب، تعلیم داد مرا پیغمبر هزار باب علم که از هر باب آن هزار باب علم بروی من گشوده شد.

ص: 92

و از هر جهت واضح و روشن است که عالم مقدّم بر جاهل می باشد، همچنانکه خدای تعالی می فرماید:

هَلْ یسْتَوِی الَّذِینَ یعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یعْلَمُونَ آیا اهل علم و دانش با مردم جاهل نادان یکسانند؟

سوم: اینکه علی علیه السّلام بی نیاز از علم و دانش و نیروی فکری دیگران بود و لکن دیگران بی نهایت محتاج آن حضرت بودند، چنانکه ابوبکر گفت: اقیلونی اقیلونی فلست بخیرکم و علی فیکم، (رها کنید مرا زیرا من بهتر از شما نیستم و بهتر از همه علی است که در میان شما است و عمر بیش از هفتاد موضع در زمان حکومتش اظهار عجز نموده و گفته لو لا علی لهلک عمر، اگر علی نبود عمر هلاک می شد (1)

ص: 93

و نیز عمر می گفت و لا ابقانی اللّه لمعضلة لست فیها یا ابا الحسن (1) خدا زنده نگه ندارد مرا در مشکلی که برای حل آن تو نباشی ای ابوالحسن (کنیه علی، ع) و می گفت: لا یفتینّ احدکم فی المسجد و علی حاضر، مبادا کسی بیان کند حکم مطلب و مساله

ص: 94

و موضوعی را در مسجد و حال آنکه (حلّال مشکلات) علی حاضر باشد،

چهارم: آنکه علی بن ابی طالب علیه السّلام کوچکترین نافرمانی خدا را ننموده بود و غیر خدا را نپرستیده، از ولادت تا شهادت سجده بر بت نکرده، لکن ابوبکر و عمر و عثمان مرتکب گناه و نافرمانی خدا شده اند و پرستش غیر خدا ننموده اند و سجده بر بت کرده اند و خدای تعالی می فرماید: لا ینالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ، نیابت من بظالمین نمی رسد و از جمله واضحاتست که عاصی و گنهکار ظالم است و اهلیت ندارد ظالم برای رسیدن بمقام نبوّت و خلافت.

شیطانیست که به من کمک می کند و راههایی را نشان می دهد و تلقین می نماید،

و عمر: در بسیاری از مواضع مخالفت با رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم کرده،

و عثمان ضعیف الرّای، آن قدر ضعیف و ناتوان بود که از خود اراده نداشت و اطرافیان خبیث النفس او در فکر و عملش تاثیر بسزایی داشتند، همانند وزغ پسر وزغ، مروان بن حکم، که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله او را و آنچه اولاد در صلبش بود لعن کرد، مگر عدّه کمی مؤمن که در صلبش بوده و همچنین کعب الاحبار یهودی ملعون که مشاور سرسخت او و در تمام کارهایش اثر کلّی داشت.

ملک به وزیر خطاب کرد و گفت: صحیحست که ابوبکر گفته انّ لی شیطانا یعترینی؟

وزیر: بلی در کتابهای روایتی موجود است (1).

ص: 96

شود بین عمره تمتّع و حجّ تمتّع و تجویز فرمود که مرد با همسر خود نزدیکی نماید بین عمره و حجّ، عمر بن خطاب اعتراض کرد و گفت: محرم میشویم و منی از آلت ما بریزد رسول خدا صلی اللّه علیه و آله سخنش را ردّ فرمود و فرمود: (إنّک لم تؤمن بهذا ابدا) تو ایمان نمی آوری هرگز که نبی اکرم صلّی اللّه علیه و آله با این عبارت بیان کرد که تو از جمله کسانی هستی که به بعضی از دستورات من ایمان می آوری و به بعضی از آنها ایمان نمی آوری؟

فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ اجُورَهُنَّ فَرِیضَةً

پس از اینکه بهره مند و لذّت بردید از زنان متعه شده مهر معین شده را به آنان بپردازید که فریضه و واجبست

و رسولش را تعطیل کرد و ترویج زنا و فجور نمود (1).

ص: 100

و شامل حالش شد گفتار خدا در قرآن که می فرماید:

(وَ مَنْ لَمْ یحْکمْ بِما انْزَلَ اللَّهُ فَاولئِک هُمُ الظَّالِمُونَ، الْفاسِقُونَ، الْکافِرُونَ)

هر کس حکم نکند به آنچه که خدا فرستاده از ستمکارانست، از فاسقان خواهد بود، از کافران خواهد بود، مائده آیه: 44، 45، 47)

چهارم: در صلح حدیبیه، که گذشت در صفحه 64 همین کتاب.

و غیر این موارد که عنوان شد، بسیاری از موارد دیگر عمر مخالفت با رسول خدا صلی اللّه علیه و آله می نموده و با گفتار خشن و ناپسند خود موجب اذیت و آزار آن حضرت می شد (که

ص: 101

این مجلس اقتضای بیان همه مطالب را ندارد و مشت نمونه هزاران خروار است؟).

ملک نگاهی به نظام الملک کرد و گفت: وزیر چه می گویی در این موضوع

وزیر: دلائل آقای علوی در کمال صحّت و درستی است و از هر جهت محکم و لکن چون عمر نهی کرده، ما باید پیروی نماییم.

دارم، لکن نمی فهمم علّت مشروع بودن متعه را، من فکر می کنم که چگونه مردی حاضر میشود که دختر یا خواهر (یا مادر) خود را به دیگری بدهد تا یک ساعت مثلا از او لذّت ببرد و بعد رهایش سازد و پس از زمانی به دیگری بدهد، همچنین تا تعداد زیاد، آیا این عمل زشت و قبیح نیست؟

علوی: چه می گویید جناب ملک؟! همچنانکه راضی میشود انسان که دختر یا خواهر خود را به دیگری به عقد دائمی بدهد، با اینکه می داند (و احتمال می دهد) - پس از مدّتی او را طلاق خواهد داد و از او لذت می برد

ملک: من، مایل و راغب نیستم به این عمل (قلبا)

علوی: با اینکه اهل سنّت اعتراف دارند این عقد دائم صحیح است و طلاقش هم صحیحست و فرقی نیست بین متعه و عقد دائم، مگر اینکه متعه تمام می شود به تمام شدن مدّتش و عقد دائم قطع میشود به طلاق و به عبارت دیگر متعه بمنزله اجاره است و عقد دائم

ص: 104

به منزله ملکیت، که اجاره در راس مدّت معین پایان می پذیرد و ملکیت قطع می گردد بفروختن، پس معلوم شد که مشروعیت متعه صحیح است، زیرا انجام حاجتی و خواسته ای از حاجات و خواسته های جسد انسانیست همچنانکه مشروعیت عقد دائمی که قطع میشود، به سبب طلاق صحیح است، زیرا به نوبه خود آن هم قضای حاجت جسد است (از نظر قوه غریزه جنسی).

بشوند، آیا بجز متعه گرفتن راهی دارد برای رهایی از فشار قوّه غریزه جنسی و محفوظ ماندن از عمل نامشروع و خلاف عقل و وجدان و شرف و انسانیت؟

آیا متعه بهتر از عمل زنا و لواط و استمنا نیست؟

جناب آقای ملک، من معتقدم که سبب و باعث وقوع زنا و لواط و استمنا در میان مردم عمر است و در گناه همه اینها، عمر سهیم و شریک است (در هر کجا و هر زمان واقع شود؟) زیرا عمر متعه را تحریم کرد و شدیدا نهی نمود مردم را از آن و در بعضی از کتابها نقل شده که از زمانی که عمر متعه را منع کرد عمل زشت و نامشروع زنا در بین مردم رواج یافت.

امّا اینکه گفتید: من راغب نیستم، باید بدانید که اسلام مجبور نکرده کسی را بر قبول داشتن و انجام دادن آن، همچنانکه ملک را مجبور نساخته که دختر خود را تزویج نماید به کسی که یک ساعت بعد از عقد او را، طلاق می دهد علاوه از اینها که گفتیم، راضی

ص: 106

نبودن ملک و سایر مردم در هر امر و موضوعی دلیل بر حرمتش نمی شود باید همه بدانیم که حکم خدا با میل و اراده و خواستن یا نخواستن مردم تغییر نمی کند و همیشه ثابت خواهد بود.

متعه بود در زمان رسول خدا و من حرام می کنم، اوّل: حجّ تمتّع، دوّم: تمتّع (صیغه) زنان، پس اگر گفتار عمر صحیح است چرا پیروی نکردند علمای شما رای او را در حجّ تمتع و مخالفت او نمودند و گفتند: حجّ تمتّع باید بجا آورده شود؟!

و اگر گفتار عمر باطل و نادرست و خود سری بود، چرا علماء شما در حرمت متعه زنان قبول و پیروی کردند و ترویج این سخن باطل را نمودند؟؟

وزیر سکوت کرد و کلمه ای بر زبان جاری نساخت

ملک یک نظر به تمام حضّار کرد و گفت: آقایان (اهل سنّت) چرا جواب آقای علوی را نمی دهید؟ چرا ساکت شدید؟ چرا اقامه دلیل نمی نمایید؟!

بر ایرادی که جناب آقای علوی حفظه اللّه بیان فرمودند

ملک: این موضوع را رها کنید (چون بطلان قول عمر بر همه ما ثابت گردید) و در موضوع دیگر بپردازید

طالب علیه السّلام را برای خلیفه خود تعیین فرموده بود.

جناب ملک اگر شما کسی را به عنوان جانشین خود معین نمایید و دیگری بیاید و غصب کند حقّ جانشین شما را و جای او بنشیند و سپس دست به کشورگشایی بزند و تا حدودی کارهای نیک و پسندیده انجام دهد، آیا جناب ملک راضی و خوشنود خواهد بود؟

از فتوحات و کشورگشایی او، یا خشمگین خواهد بود، نسبت بغصب خلافت نمودنش و بی آنکه از طرف ملک کوچکترین اشاره ای هم شده باشد بجای ملک بنشیند و حکومت نماید؟

ملک: بلکه بر او غضبناک و خشمگین هستم نسبت، به غصب خلافت نمودنش و فتوحاتش نمی تواند جبران، غصب خلافت را بنماید.

علوی: این چنین است عمر، غصب مقام خلافت را نمود و جای پیغمبر نشست بدون اذن و اجازه پیغمبر.

سوّم: اینکه فتوحات عمر اشتباه و خطا بود، و

ص: 110

به عکس اسلام نتیجه داد، زیرا رسول خدا صلی اللّه علیه و آله به کسی حمله نفرمود، بلکه جنگهای آن حضرت دفاع بود و به همین جهت مردم متمایل به اسلام شدند و اسلام آوردند و به طور فردی یا دسته جمعی به اسلام گرویدند، زیرا دانستند که اسلام دین سلامت و احترام است و حقّ هر کسی را بجای خود محفوظ و محترم میشمارد، ولی بر خلاف عمر، که حمله کرد به شهرها و مردم را به اجبار و بزور شمشیر مسلمان ساخت و بدین علّت مردم روی خوشی با اسلام نداشتند و می گفتند اسلام دین جبر و زور و شمشیر است نه دین عقل و منطق و نرمش و آرامش و نتیجه این شد که دشمنان اسلام بسیار شدند و بر ضدّ اسلام گاهی قیام می نمودند، این بود فتوحات و کشورگشایی عمر و نتیجه زحمات و خدمات او برای اسلام!

و اگر غصب خلافت نمی کردند ابوبکر و عمر و عثمان از صاحب شرعیش علی بن ابی طالب علیه الصّلاة

ص: 111

و السّلام و از حقّش منع نمی کردند و زمام کلیه امور مسلمانان بدست آن حضرت بود بعد از پیغمبر، به طور حتم و یقین سیره پیغمبر رواج می گرفت و در تمام شئون بمنهاج و راه و روش حضرتش عمل می شد و می دانیم که سبب توجّه مردم بدین مقدّس اسلام می گردید و گروه گروه به اسلام می گرویدند و آنچنان اسلام پیشرفت می کرد که تمام سطح کره زمین را فرا می گرفت و هیچ دینی غیر از دین مقدّس اسلام نبود.

و لکن (و لا حول و لا قوة الا باللّه العلی العظیم،) چون سید علوی سخن را بدینجا رسانید نفسی عمیق توام با آه و ناله ای که از میان دل پردرد و قلبی آکنده از غم و اندوه بود کشید و دست بر پشت دست زد از تاسّف و تاثر و غصّه بر اسلام غریب که حکومتهای غاصب انجام داده اند با غصب خلافت نمودنشان از صاحب شرعی اصلی آن، علی بن ابی طالب علیه السّلام بعد از رحلت رسول خدا صلی اللّه علیه و آله

ص: 112

ملک نگاهی به عباسی کرد و گفت: در جواب آقای علوی چه می گویی؟!

عباسی به عرض رسانید که من تا کنون همانند بیان آقای علوی را نشنیده بودم (و بحث نکرده بودم و به فکرم خطور ننموده بود که جوابی داشته باشم)

علوی: حال که شنیدید و حقّ بر شما و سایرین از هر جهت آشکار شد به طوری که کوچکترین ابهامی برای شما باقی نماند، پس گرایش بحقّ پیدا کنید و خلفای غاصب را رها سازید و پیرو خلیفه بر حقّ شرعی رسول خدا صلی اللّه علیه و آله علی علیه السّلام شوید

سپس علوی فرمود: جدّا جای بسی تعجّب است از شما اهل سنّت که فراموش می کنید و رها میسازید اصل را و به فرع متوسّل می شوید و پیروی می نمایید؟

عباسی: چگونه ما اصل را رها کرده و فرع را گرفته ایم

بازگو نمی نمایید فتوحات علی بن ابی طالب علیه السّلام را

عباسی: فتوحات علی بن ابی طالب چیست و در چه وقت بوده؟!

اگر علی کشته شود، مشرکین جرات پیدا خواهند کرد و مرا و کلّیه مسلمانان را میکشند و بالنتیجه اسلامی و ایمانی باقی نخواهد ماند.

شانه و علی علیه السّلام است در بقاء اسلام

عباسی: فرض مستقیم به قول شما که عمر خطاکار بود و غصب خلافت را کرده و اینکه حقّ و حقیقت تغییر و تبدیل ساخته، نسبت بابی بکر چه می گویید؟ چرا او را به خلافت قبول ندارید شما شیعیان؟!

جلیل بزرگوار مالک بن نویره، که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله بشارت به بهشتش داده، فرستاد و امر و دستورش داد که مالک و قبیله اش را بکشد، خالد با لشکرش به سوی مالک روانه گردید، مالک چون خالد را با لشکری دید، دستور داد به قومش که مسلّح شوند

خالد پس از نزدیک شدن، متوسّل به حیله شد و به دروغ قسم یاد کرد که: قصد سوء و بدی ندارد با آنها، بلکه شب را به عنوان مهمان در پیش مالک و قبیله او بسر می برد و صبح میرود، چون بقصد جنگ با آنها نیامده.

مالک از گفته خالد اطمینان پیدا کرد، زیرا خالد را - مسلمان می دانست و فکر می کرد که براستی سوگند بخدا یاد می کند، از این جهت خود و قبیله اش اسلحه را بر زمین، گذاشتند (و سرگرم پذیرایی آنها شدند)، تا اینکه وقت نماز فرا رسید، مالک با قبیله خود مشغول نماز شدند، در این هنگام خالد مکار حیله گر با لشکریانش

ص: 117

حمله کردند و مالک و قبیله اش را کشتند (و زنانشان را به اسیری گرفتند)، خالد روباه صفت همان شب بزور و تهدید با همسر مالک، چون زیبا بود، عمل نامشروع مرتکب شد و (دامن پاک زن مؤمنه ای را آلوده ساخت و) شب را با عیش و عشرت بسر برد و از اموال مالک و قبیله او غذاهای گرم و خوش طعم پختند و خوردند،

پس از بازگشت به مدینه و مطلع شدن ابوبکر و عمر از رفتار ناشایست خالد با مالک و عمل نامشروع او، عمر خواست خالد را مورد بازخواست و تقاص قرار دهد و حدّ بر او جاری سازد، ابوبکر شدیدا مانع عمر شد و بسختی طرفداری از خالد نمود و با این کمک و همراهی، خون تعدادی از مسلمانان را هدر داد و حدّی از حدود الهی را متروک نمود (و قاتل و زناکاری را در پناه خود در حدّ نهایت حفظ و حراست کرد، این بود گناه خالد توسط ابوبکر).

ملک با حالت نگرانی و بهت زده به وزیر گفت:

ص: 118

آنچه را که آقای علوی بیان کرد صحیح است و ابوبکر و خالد چنین اعمال خلاف اسلام و انسانی مرتکب شدند؟

وزیر: بلی مرتکب شده اند و مورّخین متذکرند (1)

ملک: اگر چنین است، پس چرا بعضی از - مسلمانان خالد را سیف اللّه (شمشیر خدا) نامیده اند؟

علوی: خالد شمشیر شیطانست (نه شمشیر خدا) و چون دشمنی داشت با علی بن ابی طالب علیه السّلام و در سوختن درب خانه حضرت فاطمه علیها السّلام همراهی و همکاری داشت با عمر، از این جهت بعضی از اهل سنّت (ندانسته و نفهمیده و یا به واسطه عداوت با خاندان عصمت - علیهم السّلام) او را سیف اللّه، لقب دادند.

ملک: آیا واقعا اهل سنّت دشمن علی بن ابی طالب هستند؟

علوی: اگر دشمن آن حضرت نبودند، پس چرا

ص: 119

ستایش و مدح می کنند کسی را که حقّ مسلّم آن حضرت را غصب کرده و گرداگرد دشمنانش پروانه وار می گردند و منکر فضائل و مناقب حضرتش شدند، تا جایی رسید کینه و عداوت آنان که گفتند: إنّ ابا طالب مات کافرا، ابوطالب در حال کفر از دنیا رفت با اینکه علی التحقیق و به طور حتم مؤمن بود ابوطالب و او بود که یاری کرد اسلام را در آن موقعیت خطرناک و نگهداری از پیغمبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم را خود بعهده گرفت و برای پیشرفت مقاصد آن حضرت از هیچ سعی و کوششی دریغ نکرد و از پای ننشست.

آن حضرت نشوند) ولی پس از مبعوث شدن رسول - خدا صلّی اللّه علیه و آله اظهار اسلام نمود بدست آن حضرت و سومین مسلمان بود، که اوّل: علی بن ابی طالب، دوّم: خدیجه کبری، سوّم: ابوطالب.

موجب شده که بگویند ابوطالب در حال کفر از دنیا رفت، همچنانکه کینه بی مورد اهل سنّت سبب شد که دو فرزند آن حضرت، امام حسن و امام حسین علیهما السّلام را که دو سید جوانان اهل بهشت هستند بقتل برسانند، تا جایی که اهل سنّت و جماعتی که در کربلا آمده بودند برای کشتن حسین بن علی علیهما السّلام می گفتند: با تو میجنگیم به واسطه بغض و دشمنی که با پدرت علی داریم، برای خاطر کشته شدن بزرگان ما در جنگ بدر و حنین بدست او.

ملک (با التهاب عجیبی) پرسش نمود، از وزیر دانشمندش که آیا کشندگان حسین بن علی چنین گفته اند؟

وزیر: بلی، مورّخین نقل کرده اند که چنین گفته اند

ملک توجهی به عباسی کرد و گفت: چه می گویی درباره قضیه خالد بن ولید؟

عباسی گفت: ابوبکر مصلحت چنان دیده که مانع حدّ خوردن خالد شود.

ص: 122

مسلمانان با ایمان را کشته و می دانیم که عمر چنین نکرد، پس عمر خطا کرد همانند ابوبکر که مرتکب خطا شد

را بین درب و دیوار چنان فشاری سخت داد که منجر به سقط جنین شد و میخ درب خانه به سینه مبارکه حضرتش فرو رفت و صدای ناله بی بی حضرت فاطمه بلند گشت و فرمود:

ابتاه یا رسول اللّه انظر ما ذا لقینا بعدک من ابن الخطاب و ابن ابی قحافة

بابا، ای رسول خدا بنگر که بر سر ما چه می آورد، عمر و ابوبکر

ملک: (با یک چهره درهم شده توام با شگفتی) از وزیر پرسید: آیا صحیح است آنچه را که آقای علوی بیان داشت

وزیر: بلی، من در تاریخ دیده ام آنچه را که آقای علوی ذکر نمودند (1) و لکن ندیده ام در تاریخ که عمر فاطمه را میانه در و دیوار فشار داده باشد؟

ملک: نگاهی به آقای علوی نمود و گفت: از کجا این مطلب را گفتید و چه مدرکی دارید بر صحّت آن؟

ص: 126

گزاردن به حضرت فاطمه و حضرت امام حسن و حضرت امام حسین علیهم السّلام؟

ملک: اگر واقعا صحیح باشد این مطلب، گناهی که نمی توان گناهی بالاتر از آن تصوّر کرد مرتکب شده اند

خوشنودی فاطمه و خشمناکست به خشم فاطمه علیها السّلام و شما جناب ملک می دانید خطّ مسیر و آخرین مکان کسی که مورد خشم و غضب خدا باشد کجا خواهد بود؟

ملک از وزیر پرسید: این حدیث صحیح است؟

آیا واقعا فاطمه رحلت در حالی که نسبت بابی بکر و عمر خشمگین و ناراضی بود؟

ص: 129

وزیر: بلی این موضوع را محدثین و مورخین نقل کرده اند (1)

و قبرش باید مخفی و پنهان باشد که هیچ کس از آنها و مخالفین دیگر از مکانش با اطلاع نشوند.

علی علیه السّلام وصیت فاطمه علیها السّلام را عملی فرمود و شبانه او را بخاک سپرد.

ملک: جدّا این قضیه ایست بسیار عجیب و واقعه ای است بس اندوهناک، آیا فاطمه آنچنان مظلومه شده که وصیت نموده با چنین وضعی علی او را بخاک بسپارد و علی هم طبق سفارش او عمل نماید؟

وزیر: بلی، مورّخین در کتابهای خود نوشته اند (1)

فاطمه علیها السّلام را به زور و به غصب گرفته اند.

عباسی: چه دلیل در دست دارید که غصب فدک نمودند؟

علوی: اهل تاریخ نوشته اند که فدک سرزمین حاصلخیزی است بین مکه و خیبر، رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله به فاطمه علیها السّلام بخشید و در دست آن حضرت بود تا اینکه پیغمبر رحلت فرمود، ابوبکر و عمر عامل بی بی را به جبر و زور و تهدید با شمشیر از فدک بیرون نمودند و بی بی شکایت کرد، لکن ابوبکر و عمر به سخنش گوش ندادند، بلکه بر علیه او قیام کردند و از حقّ خاصّه اش منعش نمودند و به همین جهت تا پایان عمر با آنان تکلّم نفرمود و در حالی که از این دو نفر خشمگین و ناراضی بود، از دنیا رفت.

عباسی: لکن عمر بن عبد العزیز در زمان خلافت خود، فدک را برگردانید به اولاد فاطمه (و لذا حقّ به حقّ دار رسیده و دیگر جای ایراد و اشکال نیست)

علوی: چه فائده دارد این مرجوعی؟ اگر شخصی

ص: 132

خانه شما را غصب کند و بزور و ظلم بگیرد و پس از فوت شما دیگری بازستاند و به فرزندان و یا فرزندان فرزند شما بدهد، آیا جبران میشود و گناه غاصب و ظالم اوّلی بخشوده و پاک می گردد؟

ملک لب به سخن گشود و گفت: از بیانات شما دو نفر، آقای علوی و آقای عباسی معلوم شد که همگی قبول دارید ابوبکر و عمر فدک را غصب کرده اند.

عباسی: بلی، در تاریخ چنین ثبت شده.

ملک: پس چرا چنین عمل خلافی را مرتکب شدند؟

علوی: زیرا میخواستند خلافت را غصب کنند و می دانستند که اگر فدک در دست فاطمه باشد به واسطه مال الاجاره آن که در بین مردم بی بضاعت تقسیم می شد، توجّه همه مردم بطرف علی علیه السّلام می گردید و از اطراف ابوبکر و عمر پراکنده می شدند و این موضوعی بود که ابوبکر و عمر خوش نداشتند.

است طرز فکر و عمل این خلفاء، بنابراین در صورتی که خلافت این سه نفر (ابو بکر، عمر و عثمان) - باطل باشد، پس خلیفه بر حقّ رسول خدا صلّی اللّه علیه و سلّم چه کسی خواهد بود؟

علوی: بدون تردید پیغمبر صلّی اللّه علیه و آله به امر خدای تعالی معین فرموده، همچنانکه در کتابهای تاریخ و احادیث نقل و ثبت و ضبط شده، که آن حضرت فرموده: (الخلفاء بعدی اثنا عشر بعدد نقباء بنی اسرائیل و کلّهم من قریش) ، جانشینان من دوازده نفرند طبق عدد نقباء و برگزیدگان بنی - اسرائیل و تمامی ایشان از قریشند.

ملک خطاب به وزیر کرد و گفت: صحیحست این مطلب ؟

وزیر: بلی، بیان فرموده و تعیین کرده.

ملک: چه کسانی هستند و اسم آنان چیست؟

عباسی در جواب گفت: چهار نفر ایشان معروف می باشند و شهرت کامل دارند و عبارتند از: ابوبکر،

ص: 134

عمر، عثمان و علی،

ملک: این چهار نفر، بقیه دوازده نفر کیانند؟

عباسی: در بقیه اختلافست بین علمای اهل سنّت

ملک: اسم همه آنها را با اختلافی که هست بگویید

عباسی: از جواب فرو ماند و ساکت شد.

عباسی: (برای مغالطه و تغییر مسیر مطلب مورد بحث) گفت: ملک توجّه داشته باشند که طایفه شیعه معتقدند که: مهدی (امام دوازدهم) از سنه: 255 قمری تا این زمان زنده است و عقل نمی تواند باور کند که یک انسانی این قدر عمر کند و می گویند که در آخر الزّمان آشکار می گردد و زمین را پر از عدل و داد نماید بعد از آنی که سراسر جهان را ظلم و ستم فرا گرفته باشد.

ملک نظری به آقای علوی کرد و گفت: آیا واقعا شما شیعیان چنین عقیده ای دارید و چنین چیزی هست؟

علوی: بلی، جناب ملک، صحیح است، ما شیعیان چنین معتقدیم، زیرا رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله چنین فرموده، طبق روایاتی که روات شیعه و اهل سنّت نقل کرده اند.

ص: 136

او قادر مطلق است و تمام اراده و امور در قبضه قدرت او است؟

چشم و گوش و عقل و هوش اهل سنّت نگاه داشته اید؟

عباسی: به جهت ترس از تزلزل عقیده عوام و تمایل آنها به عقیده شیعه.

علوی: جناب آقای عباسی، طبق گفتارتان به وضعیت و بحال شما شامل میشود گفتار خداوند که می فرماید:

إِنَّ الَّذِینَ یکتُمُونَ ما انْزَلْنا مِنَ الْبَیناتِ وَ الْهُدی - مِنْ بَعْدِ ما بَینَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکتابِ اولئِک یلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ یلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ).

(آن گروه که آیات واضحه ای که برای هدایت بندگان فرستادیم پنهان داشتند، آنها را خدا و تمام جنّ و انس و ملک لعن می کنند - 159، سوره بقره).

بنابراین مورد لعن خدا هستید، چون کتمان می کنید.

جناب ملک از آقای عباسی سؤال فرمایند: آیا بر دانشمند مذهبی واجب است حفظ آیات قرآن و اخبار و اقوال رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله؟ یا واجب است حفظ عقیده عوام منحرف و بی خبر از دین؟

ص: 139

عباسی: من مجبورم که عقیده عوام را حفظ نمایم تا اینکه تمایل بشیعه پیدا نکنند، زیرا شیعه اهل بدعت می باشند.

خیر العمل، است از اذان و قرار دادن جمله الصّلاة خیر من النّوم، به جای آن (1).

و از جمله بدعتهای دیگرش حذف سهمیه مؤلّفه القلوب بر خلاف امر خدا و رسولش.

و از جمله بدعتهای او نهی از متعه حجّ است.

و از جمله بدعتهای او نهی از متعه زنان، است

و دیگر اینکه مانع اجرای حدّ شد بر مجرم زانی قاتل، خالد بن ولید، بر خلاف امر و خواسته خدا و رسولش، که خواستار اجرای حدّ شده اند بر زناکار و قاتل.

و از این قبیل بدعتها بسیار دارد پیشوای شما عمر، که پیرو اوامر و نواهی او هستید، با این

ص: 141

بیان که عنوان شد، شما اهل بدعت هستید یا شیعیان؟

ملک: (که گویی مطالب تازه ای به گوشش میرسید با تعجّب و تحیر) گفت: آنچه آقای علوی گفتند صحیح است؟ عمر این بدعتها را داخل در دین و احکام آن نموده؟

وزیر: بلی، جمعی از علماء در کتابهای خود نوشته اند

ملک: (با حالتی توام با تعجّب) گفت چگونه ما اهل سنّت پیروی کسی را می نماییم که بدعت در دین مقدّس اسلام به وجود آورده؟

علوی: به همین جهت و علّت ما شیعیان می گوییم: پیروی عمر و همانند او حرام است، زیرا رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله فرموده: کلّ بدعة ضلالة و کلّ ضلالة فی النّار، هر بدعتی گمراهی است و هر گمراهی:

در آتش است، پس هر که پیروی از عمر نماید، در بدعتها و دستورهای خلاف اسلام او پیروی نموده و قطعا در آتش (جهنّم) خواهد بود.

ص: 142

ملک: چه جواب می دهی آقای عباسی؟

عباسی: این چهار نفر اعلم از سایر فقها بودند

ملک: آیا علم علماء خشک شد بعد از این - چهار نفر؟

عباسی: شیعیان هم متابعت می کنند در مذهب از جعفر صادق.

آنکه امام صادق علیه السّلام توانستند علم را منتشر سازند و جلسه تفسیر قرآن و بیان احادیث - تشکیل دهند، به سبب موقعیتی که برای آن حضرت پیش آمد به جهت درگیری بین امویها و عباسیها و چهار هزار شاگرد در مجلس درس آن حضرت شرکت می نمودند و آن حضرت احکام اسلام را به حدّ اعلا ترویج فرمود، به طوری که جبران تمام خرابکاریهای اموی در اسلام شد به همین جهت شیعه را جعفری، نامیدند و مذهب او را مذهب جعفری، نام نهادند.

ملک: چه جواب می دهی آقای عباسی؟

بسته و گوش بسته پیروی کردید! و لذا دلیل و برهانی برای حقّانیت مذهب خود ندارید.

عباسی چون جوابی نداشت، ساکت ماند.

از رسول اللّه (ص)؟

وزیر: بلی، از آن حضرت نقل گردیده (1)

ملک: سخت خشمناک شد و آثار غضب در چهره اش، کاملا نمایان گردید و توجّه به عباسی کرد و بالحنی خشن گفت: گمان می کردم آقای عباسی که تو موثّق و مورد اعتبار و اعتماد و راستگو هستی، ولی الآن بر ما روشن شد از هر جهت که دروغگو هستی

عباسی (متوسّل بحیله شد و) گفت: من امام زمان خود را می شناسم.

علوی: پرسید: امام زمان شما کیست؟

عباسی: امام زمان من جناب ملک هستند.

علوی: جناب ملک توجّه بدروغگویی آقای عباسی دارند

ص: 147

و مشاهده می نمایند که چگونه تملّق می گوید و چاپلوسی می نماید؟ (و برای انحراف مطلب چنین سخنی می گوید)

ملک: بلی، می دانم دروغ می گوید و من خودم را به خوبی میشناسم که لیاقت مقام امام زمانی مردم را ندارم، زیرا عالم نیستم، چیزی نمی دانم و بیشتر اوقات عمرم صرف شکار و رسیدگی به امور اداری و گاه صرف کارهای بیهوده میشود (و این خلاف مقام امامست) جناب آقای علوی امام زمان شما کیست؟؟

علوی: امام زمان در نظر و عقیده من حضرت - مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف است که قبلا مختصری درباره آن حضرت سخن گفته شد از حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله و سلّم که هر کس آن حضرت را بشناسد و معتقد باشد و بمیرد، علی التحقیق مسلمان و مؤمن مرده و اهل بهشت است و هر که آن حضرت را نشناسد و معتقد به امامت و غیبت وجود مقدّسش نباشد و بمیرد، به طور مسلّم در جهنّم است

ص: 148

و محشور با مردم زمان جاهلیت خواهد بود. (1)

ملکشاه شکفته شد و آثار خرسندی در وجناتش نمایان گشت و به تمام حضّار نظری افکند و گفت:

همه بدانید و آگاه باشید، در این مدّت سه روز متوالی (که از مبانی علمیه و مبادی عالیه استفاده نمودم و دلائل طرفین را استماع نمودم و مطالب نشنیده شنیدم و حقّا مستبصر و بینا شدم و) - اطمینان خاطر پیدا کردم بحدّ یقین و دانستم که طریقه شیعه (امامیه) مذهب بر حقّ است.

و حقّ با آنها است در هر چه می گویند و به آن معتقد

ص: 150

میباشند و مذهب اهل سنّت باطل و عقیده، آنان بر خلاف و منحرف از حقیقت است و من به هیچ عنوان متعصّب نیستم و در هر کجا و هر طرف حقّ را ببینم، به آن اعتراف می نمایم و چون خوش ندارم جزو اهل باطل باشم در دنیا و اهل آتش در آخرت،

به همین جهت در این مجلس بزرگ و با عظمت در حضور همه شما اظهار تشیع می نمایم و از همین الآن به مذهب شیعه گرایش پیدا کردم و مذهب غیر شیعه را باطل می دانم و هر که دوست میدارد با من باشد، به مذهب شیعه درآید برای خوشنودی خداوند و خود را از تاریکی جهل و باطل نجات دهد و وجود خویش را به سوی نور و حقّ و حقیقت سوق دهد

و در این جلسات فهمیده باشم و حقیقت برایم کشف شده باشد، بلکه از زمانی که شروع به درس و تدریس نمودم تشخیص دادم، (و به واسطه تقیه نمی توانستم بگویم و اظهار کنم) و لذا امروز شیعه بودن خود را در این محضر اعلان و اعلام می نمایم به طور رسمی.

و به همین مناسبت بعضی از علمای غیر متعصّب و وزراء و سران لشکری و کشوری و منشیان و نویسندگان حاضر در مجلس که هفتاد نفر بودند، بمذهب شیعه در آمدند.

مذهب شیعه را تدریس نمایند.

حقّا گوارا باد بر آنها و برای هر کسی که در راه خدا شهید شدند.

از جمله اشعار زمخشری (ج 4، ص 310 کشاف)

اذا سالوا عن مذهبی لم ابح به

و اکتمه، کتمانه لی اسلم

فان حنفیا قلت قالوا باننی

ابیح الطلا و هو الشراب المحرم

و ان مالکیا قلت قالوا باننی

ابیح لهم اکل الکلاب و هم هم

و ان شافعیا قلت قالوا باننی

ابیح نکاح البنت و البنت تحرم

و ان حنبلیا قلت قالوا باننی

ثقیل حلولی بغیض مجسم

و ان قلت من اهل الحدیث و حزبه

یقولون تیس لیس یدری و یفهم

تعجبت من هذا الزمان و اهله

فما احد من السن الناس یسلم

و اخرنی دهری و قدم معشرا

علی انهم لا یعلمون و اعلم

و مذ افلح الجهال ایقنت اننی

انا المیم و الایام افلح اعلم

ص: 155

اگر از من سؤال نمایند از مذهبم فاش نمی کنم تا سالم بمانم، زیرا اگر بگویم حنفی مذهب هستم می گویند شراب حرام را حلال می دانی و اگر بگویم: مالکی مذهب هستم می گویند: خوردن گوشت سگ را مباح می دانی و اگر بگویم: شافعی مذهب هستم می گویند: نکاح دختر را که حرام است مباح می دانی و اگر بگویم: حنبلی مذهب هستم می گویند: حلولی مذهب و مجسمه هستی و اگر بگویم: اهل حدیث هستم می گویند: گوساله است و نمی فهمد و فوق العاده جای بسی تعجب است که در این زمان (و تمام زمانها) کسی از زبان مردم - سالم نمی ماند، چکنم که روزگار مرا به عقب برده و گروهی نفهم را بروی کار آورده، همین که متوجه شدم جهال روی کار آمده اند به یقین دانستم که مانند شمع باید بسوزم و مردم از روشنایی من استفاده کنند و روزگار هر ناکسی را که بخواهد روی کار بیاورد؟

ص: 156