یادوارۀ

نوحه سرای اهل البیت(علیهم السلام)

مرحوم آقای محمد حسن زاده

(راضی)

اثر نویسندۀ ولائی

آقای شیخ محمد امیری سوادکوهی

ص: 2

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم

الحَمدُ لله رَبِّ العالَمین

وصلَّی اللهُ عَلی سَیِّدِنا و نَبِیِّنا و حَبیبِنا و طَبیبِنا

الَّذی بُعِثَ رحمةً لِلعالَمين ، و بَشيراً للمُذنِبين

مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيّين

وعَلى آلِهِ الطَّيِّبينَ الطّاهِرينَ الاَنجَبين ، لا سِيّما

الإمامِ المُنتَظَر ، و الوَليِّ المُنتَقِم

الحُجَّةِبن الحَسَنِ المَهدِيِّ (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

ولَعنَةُ اللهِ عَلى أعدائِهِم اجمَعين مِنَ الآنَ إلى يَومِ الدّين

آمينَ آمينَ آمين

ص: 3

8. مغازه اش به تقویم محله تبدیل شده بود. 36

9. برکت رزق را در آن می دید ، که برای امام حسین (علیه السلام) خرج کند. 38

10. کسی از او غیبت نمی شنید. 38

11. جمعه ها مجلس توسل داشت.. 39

12. بی اختیار در غم مولایش می گریست.. 40

13. اهل تظاهر و اهل ریا نبود. 41

14. نوحه هایش مثل و مانندی نداشت.. 43

15. مانند آب ، روح بلندش زلال بود. 45

16. اهل تولی و تبری بود. 46

17. در راه امام حسین (علیه السلام)هرگز از پا ننشست.. 47

18. از دیده شدن فرار می کرد. 48

19. خیرخواه مردم بود و از آنها گره گشایی می کرد. 49

21. ناموس دیگران را ناموس خود می دانست.. 50

22. خاطرۀ شب آخر ، هفت ساعت قبل از وفات.. 50

23. تشییع با شکوه. 52

24. خاکسپاری بی نظیر. 53

25. دعایی که مستجاب شد. 54

26. برگزاری مراسم یادبود در کمتر از 24 ساعت.. 54

27. شکوه عزاداری بر امام رضا (علیه السلام)در روز مراسم یاد بود و هفتم. 55

زندگی و شخصیت استاد حسن زاده / آقای علی رضا مهرپرور. 59

گزارشی از تجهیز و تدفین مرحوم حسن زاده / شیخ علی اکبر قلعه جوزدانی . 66

مجلس یادبود مرحوم استاد حسن زاده ، بیت العتره(علیهم السلام)..... 70

ص: 5

خاطراتی از شاعر دلسوختۀ اهل البیت(علیهم السلام)/ شیخ علی ویسی..... 74

فصل دوم : سروده های شاعر فرهیخته آقای محمد حسن زاده 79

حجت بر ائمۀ اطهار(علیهم السلام) ، حضرت زهرا (علیها السلام). 81

فاطميه خط مقدَّم شد. 81

مصائب و غربت فاطمۀ زهرا (علیها السلام). 82

برات عشق به پای روضۀ حضرت زهرا (علیها السلام). 82

اشاره ای به داغ های حضرت زهرا (علیها السلام). 83

زبان حال حضرت زهرا (علیها السلام)خطاب به پدر 9. 84

زبانحال امام علی (علیه السلام) خطاب به فرزندان در مصیبت حضرت زهرا (علیها السلام). 84

رباعیات در مصیبت حضرت زهرا (علیها السلام). 85

همراهی با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در بیان مصائب.. 85

چشمها برای شما آفریده شد. 86

رستگاری مُحرمِ مُحرّم. 86

گریه و روضه در محضر امام رضا (علیه السلام). 87

عطش کربلاست در دلها 88

خون جگرهای امام حسین (علیه السلام). 89

اوج روضه های سر مقدّس امام حسین (علیه السلام). 89

سروده ای سوزناک و مصائب کربلا در سوز و گداز شاعر. 91

صحنۀدردناک گودی قتلگاه. 94

از قفا تو را کشتند. 95

اولین شیر بنی هاشم، حضرت علی اکبر (علیه السلام). 95

خون نامۀ تاریخ ، حضرت علی اصغر (علیه السلام). 96

ص: 6

علی اصغر (علیه السلام)، سینۀ پر غصۀ رباب (علیها السلام). 97

خُرد شدن استخوان های حضرت قاسم (علیه السلام). 97

طلوع خورشید هفتم. 98

هفتمین شمس ولایت.. 100

آزادی از زندان. 100

مناجات با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) 103

یا صاحب الزمان 103

بی بی زبیده (علیها السلام) گوهری از تبار حضرت زهرا (علیها السلام). 104

حضرت ابوطالب (علیه السلام)از صلب ابراهیم (علیه السلام). 105

حضرت ابوطالب (علیه السلام)بندۀ درگاه ربّ.. 106

حضرت شهربانو (علیها السلام)افتخاری برای ایران. 108

چشمۀ نور ز مغرب جوشید. 109

بخت بلند حضرت نرجس (علیها السلام). 109

جابر و کارنامه ای پربار. 110

تجلیل از مرحوم آیت اللّه حاج سیّد مرتضی موحّد ابطحی (قدس سره ). 112

همرهِ مادر ، رسیده خدمتِ خضرِ نبیّ (علیه السلام). 114

مجلسی در عصر ما بود ابطحی.. 116

فصل سوم : سروده های شعراء در تکریم مرحوم حسن زاده 118

دریغا / اکبر افشار زاده ( افشار ) 119

استاد سخن / مسلم امین الرعایا.. 119

ادیب وارسته / سید علی اصغر هاشمی ( بقا ). 120

ما گریه می کنیم به جایت / میلاد حبیبی ... 121

ص: 7

مرد صدق و صفا / امیر حلوائی 122

نشد باورم ماجرایت هنوز / محمد خادم. 123

«حلقۀ عشق علی در گوش» / عباس شاهزیدی ( خروش ). 123

چشم پوشی از غیر حق / محسن درویش... 124

شاعر درگاه اهل بیت (علیهم السلام)/ منصور رضایی آدریانی..... 125

حسن زاده ماند / محمد سعید علامه. 126

دو چشمش دو زمزم / روح الله فروتن نسب. 127

پا به رکاب روضه خوانی /محمد قدسی ( قدسی ).. 128

ارث غم دلدار / محمد علی کاروان. 129

طینتی پاک و شوری کربلایی /علی رضا محمدی ( مسافر ).. 130

بوی سحر حرم / محمد رضا مسعودی. 131

با غم های ارباب / محسن ناصحی.. 132

ادیب و مرشد و مداح / سید محمود مرتضوی نائینی ( ناظر ). 134

ص: 8

در این سال های ارتباط و انس ، در میان شعرای عالیقدر ، با چهره هائی آشنا شدم که در زمینه های علمی و ادبی و آگاهی های اعتقادی و تاریخی و نیز در نکته پردازی و مضمون پروری و بهره گیری از فنون شعر و ادب ، دارای شخصیت ممتاز می باشند و هم چنین با چهره هائی آشنا شدم که در عشق و ایمان و دلسوزی و دلدادگی نسبت به خاندان نبوت و امامت (علیهم السلام)و تواضع و فروتنی و از خودگذشتگی ، و عموم خلقیات انسانی و ایمانی و ولائی ، شخصیت هائی دوست داشتنی و افتخار آفرین داشته و دارند و همین دریافت ها ، ارتباط مرا با آن بزرگواران روز افزون نموده و می نماید .

در این سال های ارتباط و انس با چهره های ارزشمند شعر و ادبِ ولائی ، با شاعری جوان و ولائی و پرشور و سوز نسبت به اهل البیت (علیهم السلام)و پیشوایان معصوم (علیهم السلام)آشنا شدم که به تدریج در مجالس و اجتماعات دینی و ولائی و در سفر و حضر ، این آشنائی و انس بیشتر و بیشتر شد و در سفرهای فاطمی و نیز در سفر به کربلای معلّی ، عمق پیدا کرد تا جائی که نه تنها از سروده های آن بزرگمرد در کتاب های مورد اشاره استفاده می کردم بلکه در مشورت های لازم برای انتخاب شعرها و تکامل بخشی به سروده های دیگران ، از هنر و ابتکار و ذوق و خلاقیت او بهره می گرفتم و نیز در فعال کردن فضای شعر و ادب و آماده سازیِ دیگر شعرا برای سرودن در زمینۀ موضوعات مورد نظر ، استفاده می کردم .

ص: 10

آری ، او شاعر ولائی و متدیّن ، خود ساخته و دلباختۀ اهل بیت (علیهم السلام) متواضع و دوستدار رشد و ترقیِ شعرای جوان و مداحان خاندان رسالت (علیهم السلام) آقای محمدحسن زاده متخلص به « راضی » بود که هر چه بیشتر به او نزدیک می شدم آثار اخلاص و اخلاق ، نشانه های فروتنی و تواضع ، دلباختگی و دلدادگی نسبت به اهل البیت (علیهم السلام)شور و سوز در مصائب امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)و مصائب فاطمۀ زهرا (علیها السلام)و سیدالشهداء ، امام حسین (علیه السلام)و سایر امامان معصوم (علیهم السلام)در او می یافتم و در مراسم تشییع و تدفین و در مجالس بزرگداشتِ او ، نه تنها دوستان نزدیک او را بلکه عموم شرکت کنندگان در آن مراسم را با چشمانی اشکبار و چهره هائی غمگین ، مشاهده می نمودم که نشان عمق ارتباط دینی و ولائیِ مردمِ دوستدار اهل بیت (علیهم السلام)با آن شاعر دلسوخته بود ، و آن صحنه های به یاد ماندنی ، در ذهن و خاطر عموم حاضرین به یادگار ماند .

با توجه به نکات مورد اشاره ، به نظرم رسید که با کمک و همکاری شعرا و مداحان اهل بیت (علیهم السلام)و شاگردان و دوستداران آن بزرگمرد ، یادواره ای تنظیم شود که با توجه به ویژگی خاص و برجستۀ آن مرحوم که نوحه سرائی بود ، با نام ( یادوارۀ نوحه سرای اهل بیت (علیهم السلام)آقای محمد حسن زاده « راضی » ) نامگذاری شده ، و در اختیار علاقه مندان و نیز آیندگان قرار گیرد . و بدین منظور از نویسندۀ ولائی و نامدار آقای شیخ محمد امیری سوادکوهی دام عزه و توفیقه تقاضا نمودم که از ذوق و ابتکار و قلم

ص: 11

روان خود بهره گیری نموه و از مجموعۀ خاطرات و گزارشات و سروده های شعراء بزرگوار که در مورد مرحوم آقای حسن زاده عرضه نموده اند اثری ماندگار و آموزنده و راهگشا برای شیفتگان راه اهل بیت (علیهم السلام)بر جای گذارد ، که باقیات الصالحاتی در این جهان و ذخیره ای برای روز واپیسن باشد .

امید است زحمات و کوشش های همۀ دوستانی که در این صحنۀ نورانی همکاری کردند تا اینکه این مجموعۀ ولائی شکل بگیرد ، بالاخص نویسندۀ ولائی و پرتلاش آقای شیخ مهدی آقابابائی و شاعر نکته سنج و ولائی آقای محسن ناصحی ( رئیس انجمن ادبی انگور ) و مداح و ذاکر عالیقدر آقای حاج علیرضا مهرپرور و شاعر جوان و پرشور آقای یونس وصالی و روحانی فاضل و مدرس حوزۀ علمیّه آقای شیخ علی اکبر قلعه جوزدانی و روحانی پرکوش و تلاشگر آقای شیخ علی ویسی و نیز همسر داغدار و فداکار مرحوم حسن زاده ، خانم علمداری دام عزهم و توفیقهم ، مورد لطف و عنایت علوی و فاطمی و حسینی قرار گیرند .

آمین آمین آمین

حوزۀ علمیّۀ اصفهان – سیّد حجة موحّد ابطحی اصفهانی

ایام میلاد مقدّس پیامبر اعظم (صل الله علیه و آله و سلم)و امام صادق (علیه السلام)

ربیع الاول 1446قمری / مهرماه 1403 شمسی

ص: 12

به قلم : نویسندۀ ولائی

آقای شیخ محمدامیری سوادکوهی

*****

او که آثار متعددی از خود بر جای گذاشت ، شخصیت ارزشمندی بود که خود را وقف بیت رسالت نموده و با نغمات داوودی اش در کوی هَل اَتَی نوحه سرایی می کرد و در مصائب آل الله چون شمع می سوخت و نور افشانی می نمود و با قطره قطره های اشکش در قالب های مختلف ، استادانه دُرّ افشانی می نمودند و با تپش های قلبش ، شعر و ادبیات آیینی را احیا و بدان هویت می بخشید .

مادحين مانند طالبين علوم دينى كارشان مردد بين دو چيز است يا خير عظيم ، اگر داراى اخلاص و قصد قربت باشد و يا خسران عظيم ، اگر فاقد اين دو باشد .

شاعر پرور

او استاد بزرگ شعر و شاعر پرور بود . همواره تلاش می کرد رسم نوکری اهل بیت (علیهم السلام)را به فرزندان معنوی اش ، شاعران و مداحان نوجوان بیاموزد و آنچه به او موهبت شده بود انتقال دهد . عمق نگاهش چنین بود که در این سرای فانی هر کسی عمر خود را در راهی می گذراند و ثانیه های زندگی خود را در راه علاقه هایش هزینه می کند . خوشا به سعادت آن هایی که دقایق عمر را در راه رضای دوست سپری کرده و شعله عشق به اباعبدالله ارواحنافداه را در دل ها زنده نگه می دارند . آن هایی که نوحه هایشان اشک عاشقی را بر چشم جاری می کند و دل را مالامال از محبت خاندان رسالت می نماید .

شفا و عاقبت امرشان ختم به حسین ارواحنافداه می شود . از آن طرف چه زبان هایی که آتش از آن شعله ور و در اسارت جهل گرفتار و با کلماتی تلخ و دور از معرفت نسبت به امام حسین (علیه السلام)آلوده می گردد و چه طوق هایی از جهنم از اهانت و تمسخر به خیام عزای حسینی برگردن ها نهاده و چه صورت هایی به خاطر مقابلۀ آشکار با اقامۀ عزای حسینی در مقابل مادر مظلومۀ شیعه سیاه و چه عاقبت هایی ختم به دوزخ و جهنم گردد . همواره دعا می کرد که خدایا ! ما را مایه عبرت دیگران در دستگاه امام حسین (علیه السلام) قرار مده .

مرحوم فخرالذاکرین آقای حاج محمد حسن زاده معتقد بود می بایست مراقب نان های پخته به نام امام حسین (علیه السلام)از تنور خولی باشیم !. گندم ری همچنان در بازارهای تنگ و تاریک دنیا به فروش می رسد !، تلخ تر آنکه در این بین برخی مدعیان محبت و نصرتِ حسین بن علی ارواحنا فداه از آن ارتزاق نموده و آنانی که با نان و نام امام حسین (علیه السلام)رشد نمودند ، با لشکر کلمات و با بدعت های نوظهور ، به جنگ و مقابلۀ با سیدالشهدا می روند و سیاه لشکر برای عمرسعد می شوند . کربلا ثمرۀ تجارت دین بود که نان به نرخ روز خورها آن را به تلخی رقم زدند. او مراقب نان های کوفی بود . برای هر مناسبتی از عزای سیدالشهدا و سایر آل الله جزوه هایی از شعر و مداحی آماده می کرد و گویا کاغذهای شعرش را همان کلاف هایی می پنداشت که شاید مولایش او را خریداری کند .

ص: 18

او در یک کلام خود را به مولایش سیدالشهدا فروخت ... و خود را غلام حلقه به گوشش می دانست . همه او را اهل ولایت و برائت می دانستند و حقیقتاً کیمیای برائت مس وجودش را به طلایی ناب تبدیل کرد که حسن زاده شدن را مفهوم دیگری می بخشد .

این روزها سخن از نوکری سیدالشهدا (علیه السلام)بسیار است ولی او چنین وانمود می کرد که ما قابلیت نوکری را نداریم ... به این مضمون که ما کجا و نوکری سیدالشهدا کجا ؟! همین که اجازه دادند وارد حریمشان شویم مزد اخلاص و خوبی های نیاکانمان بوده که به برکت آن روح مرده ما را احیا نمودند . ما نوکر نیستیم که مزد نوکری بخواهیم . نوکر ، جون بن حوی بود که بعد از شهادتش بساط نوکری از عالم پاک شد . آری ! مرحوم استاد حسن زاده به این نقطه از معرفت دست یافت .

زیارت اربعین را دوست می داشت و قلبش برای زائران مسیر مشایه می جوشید . عمری نوحه می خواند و مردم را می گریاند و حال و هوای عجیبی داشت !

کاش در فراسوی افق نگاهش در زیارت بودیم و می دیدیم آنچه که او نظاره گرش بود . استاد می دید جاده های رؤیایی مسیر اربعین ، همان بیابان های بی کسی است که روزی میزبانش خار مغیلان ، العطش کودکان ، گرمای بی امان و سرمای سوزان بود که حرامیان حرمت پاهای تاول زدۀ کودکان و قلب بریان و گلوی خشکِ زخمی اهل کاروان را نگه نداشتند . جاده هایی پر از خاطرات تلخ ، از پرپر شدن لاله ها … تا افتادن رأس خورشید از فراز نیزه ها .

شنیدم در مسیر زیارت به یاد اسرای اهل بیت (علیهم السلام)می افتاد و به هق هق کنان قلمش خون گریه می کرد که چه بنویسد از زائران و اسرای مظلومی که بال های سوختۀ عاشورایی شان که با سنگ های کینۀ کوفیان آزرده و ریش ریش شده بود، با سینه ای مجروح و لبانی تشنه که شامیان بر آن خاک پاشیدند ، نام حسین را زمزمه و به سوی کربلا حرکت نمودند .

می نوشت : اشک زائر دلشکستۀ اربعین را همه به محبت می خرند ولی چشمان خونبار کاروان زینبی را ناپاکان با تازیانۀ بغض و کینۀ از حیدر پاک می کردند .

ص: 20

جمعه های عاشقی با خون دل می نوشت : غبار اندوه حسین (علیه السلام)و حسینیون را هیچ بارانی نمی تواند بشوید ، جز نَمی از ترنم باران ظهور ! کاش بیاید تا دین و آیین چنین در حصار ظلم و جهل ، مظلوم نماند .

نوحه سرای ابی عبدالله ! حاج محمد حسن زاده !

حسن زاده ها در کربلا با امام حسین بودن را احلی من العسل می دانستند و برای غربت سیدالشهدا جان می دادند ... و تو به راستی در امتداد فداییان حضرتش در هر حرف از کلمات شعر و نوحه ات برای مولایت جان می دادی و عشاق را احیا و روحی به وسعت کربلا می بخشیدی ...!

این روزها بیشتر از هر زمانی دلتنگت هستیم …، مشتاق جوهر قلم و دریای پر تلاطم غیرت و مردانگی ات .

همه می گویند هرگاه در هر کجای عالم ، بوی غربت دین ، حرمت شکنی ها به ساحت مقدس آل الله بر مشامت می رسید ، سر از پا نشناخته و با شعرت فریاد می زدی تا غبار از پیکر مذهب بزدایی …!.

بارها به دوستان می گفتی سفارش من را به سیدالشهدا و امام رضا (علیهما السلام) بکنید تا شعر و طبعم روان گردد تا بتوانم آتش به خرمن جان ها در مصائب آل الله بزنم .

حال که در جوار رحمت ارباب بی کفن سیدالشهدا ارواحنافداه و بانی روضه های یابن شبیب ، امام رضا (علیه السلام)هستی ، برای ما جاماندگان از کاروان عاشقی نیز دعایی کن !.

ص: 21

… سیدالشهدا چه با دل تو کرد که سلول سلول بدنت او را صدا می کرد ... و حقیقتاً امام زمان چه شاعر مخلص و دلسوخته ای را از دست داد … که این روزها دیار علم و ادب اصفهان ، تشنۀ نفس های غیرت بخش توست !.

این روزها شعله های حسرت بر دل ها زبانه می کشد که ای کاش ! ذاکران و منتسبان به اهل بیت (علیهم السلام)چون تویی بودند که پای منابر علما شرکت می کردی تا اعتقادات صحیح را آموخته و شعرت را به معارف زلال اهل بیت (علیهم السلام) گره بزنی .

کاش ذاکران و مادحان راه خود را چون تو از فقهای اصیل و پیر غلامان حقیقی جدا ننمایند و هیزمِ آتشِ بدعت های نوظهور روزگار خود نشوند و امانتی که از عاشوراییان ( مداحی و مرثيه سرایی ) به ما رسیده را با کج سلیقگی های فردی آلوده نکنند .

تو یافته بودی که می بایست حجت خدا را با تبعیت محض ، انجام واجبات و ترک محرمات نصرت بخشید و جوانان و نوجوانان را در عمل و گفتار صحیح معارف اهل بیت (علیهم السلام)به سمت و سوی جامعۀ امام زمانی سوق داد . روزها و شب ها از غم فراقت می گذرد و ما همچنان از داغ ماتمت می سوزیم و از حسرت نداشتنت می خروشیم !.

هنوز حسینیه ها و محافلی که تو روضه خوانش بودی دلتنگ قدم های خستۀ توست که به نفس هایت نفس می کشیدند و حال غمزده و غمناکند .

ص: 22

پریشان خاطری را از در و دیوار محفل هیئت علوی می توان یافت که بی تاب تر از دیروز ، آتشی بر دل دارد که هر لحظه نوحه خوانی و صدای دلنشینت را آرزو می کند . دیگر روضه های و لست ادری… و شیب الخضیب … و روضه های جانسوز زینب کبری (علیها السلام)بغضمان را فرو نمی نشاند ! چرا که از چشمه های زلال شعرت بود که کویر چشمان ما بارانی می شد و از طنین جانسوز و دم گرفتن هایت بود که از تل زینبیۀ دل ، قرآن ناطق را در گودال به نظاره می نشستیم و بی اختیار بر سرو سینه می زدیم

محسنیۀ امسال بوی حسرت و غربت می داد ! محرم هایمان نیز هوای بی قراری ! و فاطمیه غمبارتر از هر زمانی خواهد بود .

هنوز آیت الله حاج آقا حجت ابطحی (دام ظله) سوز و گداز و اخلاص نوحه های جانگداز تو را در مصائب عترت می جوید و از پنجره های ایوان بیت العتره تو را می خواند تا شاید برای یک لحظه هم شده غیرت و صلابت یک هیئت را در قد قامت رسای تو در کنار منبر به نظاره بنشینند.

همسر باوفایت می گفت : سجاده ات نیز دلتنگت در حسرت زمزمه و هق هق نیمه های شبت هست . کاغذها و یادداشت های شعرت در گوشۀ کتابخانه منتظر توست و قلمت دستان پر محبت تو را می خواند . کتاب « خون نامه» ات در ساحل بیکران عطش و دلتنگی در انتظار توست . در و دیوار هیئت ها دلتنگ جوش و خروش حیدری ات ، گریه های حسینی ات

ص: 23

و غصه های فاطمی ات هست و دلخور از زمین که دیگر تو را ندارد و رنجیده از زمان که دیگر مانند تو نخواهد داشت .

شاید… شاید دل مولایت امام زمان ارواحنافداه نیز برای طنین های منبرت، روضه ها و چاووشی های زینبی ات تنگ شده …!.

اما تو ای عزیز !

تو را راضی خواندند چون معتکف روضةٌ مِن ریاضِ الجَنَّة طوس بودی !. و عاقبت با عنایت امام رئوف در کنار کشتی حسینی و دریای معرفت غدیری و فاطمی به ساحل نجات رسیدی و در دانشگاه و آرامگاه جعفریه که سال ها در آن طریق اقامۀ عزا نمودی، خوش آرمیدی … و چه زیبا فرمود : من الغریب الی الحبیب … فادخلی فی عبادی وادخلی جنتی .

احساسات ، روضه فروشی کنی و مصائب بی بدیل عترت را در بازار سرگردان قیاس به حراج بگذاری .

کاش قطره درکی از دریا داشتی و می فهمیدی امام معصوم (علیه السلام)را مِثل و مَثَلی نیست . عزت و شرف در آن است که به صدق ، مداح عترت بمانیم و با معرفت از حریم ولایت دفاع و از شاهراه نجاتِ برائت سخن بگوییم . قیاس تیر زهر آلودی است که خیام هیئت ها را نشانه گرفته است . بیاییم مانند حاج محمد حسن زاده از حریم مقدسشان دفاع کنیم .

وداع اشکبار

روایت می کنند که در تشییع پیکر مطهّرش که در نوع خود کم نظیر بود مردم مانند مادر جوان از دست داده برایش گریه می کردند و ضجه می زدند و علما و بزرگان اصفهان در غم مصیبتش عزادار بوده که در رأس آنان شخصیت با صلابت ، فقیه ولایی و فداکار فاطمی ، حضرت آیت اللّه آقای حاج سید حجت موحّد ابطحی (دام ظله) با صدایی لرزان و چشمانی اشکبار بر او نماز گذاردند و قطرات اشکِ چشم و چهره بر افروخته آن دلباخته امام زمان ارواحنافداه خود گواه بر این مطلب بود که چه گنجینه ای بر خاک رفت تا نماد خاکی افلاکی در تاریخ به یادگار بماند .

... و چقدر جانسوز بود که صدای گریه مردم و هق هق دوستان دیرینش در هنگام قرائت نماز ... اللهم انا لانعلم منه الا خیرا که به گوش می رسید ... گویا آن لحظه همه دوران نوکری اش در ذهن ها مجسم شد

ص: 25

و حال در کمال ناباوری می دیدند و می شنیدند که ...آرام جانشان می رود !. وقتی او را داخل قبر گذاشتند ، عالم ولایی ، آیت الله زاده معظم ، آقای حاج سید حسین فقیه امامی (دام ظله) با دلی پریشان و چشمی گریان او را تلقین نمود ... تا چشمش به کفن آن مرد بزرگ افتاد ، با آتشی بر دل گفت : آقای حسن زاده ! تو را کفن کردند ولی اربابت بی کفن بود !

می دانم آنجا نیز سر بر لحد زد و لطمه زنان بر عزیز زهرا مویه کرد و برای ظهور منتقم کسی که عمری برای مظلومیتش حیران بود دعا نمود .

دست از طلب ندارم تا کام من بر آید *** یا تن رسد بجانان ، یا جان ز تن بر آید

بگشای تربتم را بعد از وفات و بنگر *** کز آتش درونم دود از کفن بر آید

*****

آثار استاد حسن زاده ( راضی )

مرحوم استاد حسن زاده اشعاری را می سرودند سپس آن اشعار را تبدیل به کتاب و جزوه می نمودند و با هزینۀ شخصی خودشان کتب و جزوات را به چاپ می رساندند و به محبین اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام)و شاعران و مداحان هدیه می نمودند که در ذیل به اسامی آن کتب اشاره می شود :

1. خون نامۀ اباعبدالله (علیه السلام)، 1381 شمسی، 132 صفحه در 2000 نسخه .

2. خون نامۀ اباعبدالله (علیه السلام)، 1385 شمسی ، 36 صفحه.

3. کتاب اشک و آه 2 ، ویژه محرم و صفر، 1386 شمسی، 129 صفحه.

ص: 26

4. کتاب اشک و آه 3 ، همراه با نوار سبک ، سال 1387 شمسی ، 95 صفحه .

5 . کتاب اشک و آه 4 ، سال 1388 شمسی ، 60 صفحه .

6. کتاب اشک و آه 5 ، همراه با نوار سبک ، سال 1389 شمسی ، 92 صفحه .

7 . جزوۀ اباعبدالله (علیه السلام)، ویژۀ محرم 1391شمسی ، 78 صفحه .

8. جزوۀ اباعبدالله (علیه السلام)، ویژۀ محرم 1393شمسی ، 44 صفحه .

9. جزوۀ اباعبدالله (علیه السلام)، ویژۀ محرم 1395شمسی ، 106 صفحه .

10. جزوۀ اباعبدالله (علیه السلام)، ویژۀ محرم و صفر 1396شمسی ، 102 صفحه .

11. جزوۀ اباعبدالله (علیه السلام)، ویژۀ محرم و صفر 1397شمسی ، 88 صفحه .

12. جزوۀ اباعبدالله (علیه السلام)، ویژۀ محرم 1398شمسی ، 82 صفحه .

13. جزوۀ اباعبدالله (علیه السلام)، ویژۀ محرم و صفر 1399شمسی ، 82 صفحه .

14 . خون نامۀ اباعبدالله (علیه السلام)، ویژۀ محرم تا اربعین حسینی ، 1400 شمسی ، 60 صفحه

15 . خون نامۀ اباعبدالله (علیه السلام)، ویژۀ محرم تا اربعین حسینی، سال 1401 ش ، 94 صفحه.

16.خون نامۀ اباعبدالله (علیه السلام)، ویژۀ محرم تا اربعین حسینی سال 1402 ش، 111 صفحه.

17. خون نامۀ اباعبدالله (علیه السلام)، ویژۀ محرم تا هفتم امام حسین (علیه السلام)، سال 1402 شمسی ، 108 صفحه.

18. سوگنامۀ فاطمیه سال 1385 شمسی، 80 صفحه

19. سوگنامۀ فاطمیه سال 1386 شمسی، به همراه نوار و سبک و نوحه ها .

20. سوگنامۀ فاطمیه سال 1389 شمسی، 51 صفحه .

21. سوگنامۀ فاطمیه سال 1399 شمسی، 48 صفحه .

ص: 27

نوشتۀ : آقای یونس وصالی

*****

جوان را از طی مسیر تکامل خود و کسب سواد و آگاهی و علم در زمینه شاعری و مداحی باز دارد و میدان دادن به آنها نباید به گونه ای باشد که جوان دیگر به دنبال رعایت اصول و جوانب و ضوابط مداحی یا شاعری نرود . در جمع جوانان حاضر می شد و برایش مهم نبود که درباره وی و حضورش در یک هیئت جوانان چه قضاوتی می کنند . او همیشه می گفت : جوانان نیروها و خادمان تازه نفس امام حسین (علیه السلام) هستند و نباید افراد بزرگتر مانع حضور آنها در هیئات شوند ، بلکه باید به عنوان مرشد و راهنما در کنار آنان باشند و در مسیر رشد آنها تلاش کنند .

این گزارش از مسئول مجموعه فرهنگی مذهبی قاسم بن الحسن (علیهما السلام) که متشکل از جوانان و نوجوانان در منطقه خوراسگان است به دست ما رسیده که ایشان با توجه به علاقه شدیدشان به حضرت قاسم بن الحسن (علیهما السلام)، توجه ویژه ای به مسائل این هیئت داشت .

در یکی از برنامه های فرهنگی این مجموعه که غبار روبی از مزار عالم وارسته مرحوم شیخ مرتضی ریزی(رحمه الله ) در تخت فولاد اصفهان بود ایشان ضمن حضور در این مراسم با لباسی که مخصوص غبارروبی و کار و فعالیت بود ، در کنار این جوانان به غبار روبی آن مزار مشغول شد و در نهایت با یکایک جوانان حاضر در آن برنامه به گفت و گو نشست و علاوه بر آن برای تشویق این جوانان به انجام چنین برنامه هایی با چند نفر از دوستان خود تماس گرفته و ایشان را به حضور در این مراسم

ص: 29

دعوت نمود و تا اتمام برنامه علیرغم این که همه می دانستند مشغله های زیادی دارد حضور داشت و توصیه هایی ناب و مفید به جوانان ارائه کرد .

ایشان در این مراسم ضمن قدردانی از جوانانی که برای برگزاری این آئین غبارروبی تلاش کردند مکرر به آنها توصیه می کرد که خود را از کسب علم و آگاهی و افزایش سطح سواد در سطوح عالی غافل نکنند و مبادا از درس و دانشگاه غافل شوند .

مرحوم استاد حسن زاده چنانچه متوجه می شد موکبی توسط جوانان و نوجوانان در شهر مشغول فعالیت برای اهلبیت (علیهم السلام)است ، خود را ملزم به حضور در آن مواکب می دانست و البته حضورشان تنها به این طریق نبود که به آن موکب سری بزند ، بلکه در کنار جوانان مشغول چایی ریزی ، شستن ظروف و حتی به جمع آوری زباله های اطراف موکب مشغول می شد .

بیان خاطره ذیل توسط یکی از شاگردان ایشان در زمینه مداحی و شاعری صورت گرفته است :

از همان روز نخستی که با او آشنا شدم ، رفتار ایشان با من به گونه ای بود که انگار سالیان سال است مرا می شناسد و در هر جمعی که حاضر می شدم مرا تکریم می کرد و ابتدا مرا به افراد حاضر در آن جمع معرفی می نمود ، مراقب بود که حتما در جلسات شعرخوانی ، من نیز اشعار خودم را بخوانم و در این زمینه گاهی مواقع از وقت خودش می گذشت تا من

ص: 30

بتوانم مطلبی ارائه دهم و شعری بخوانم و می گفت : من خواندنی هایم را خوانده ام و اکنون باید بنشینم و به اشعار شما گوش دهم و لذت ببرم ، باشد که همین نشستن و گوش دادن به اشعار یک جوان را حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام)از من قبول کرده و مرا شفاعت کند .

شاید خلاف یک سری برنامه ها باشد که یک شاعر نام آشنا بخواهد شاگرد تازه خود را که البته چندان هم در زمینه شاعری به آگاهی نرسیده از همان روز اول به دیگر شعرا و مداحان معرفی کند یا برای او تمام وقت خود را بگذارد اما ایشان اینگونه نبود و از هیچ تلاشی فروگذار نمی کرد .

با او سخنی را آغاز کنم ، ابتدا درود بر خاندان او می فرستم و ایشان را تکریم و مورد احترام قرار می دهم .

علمای از سادات را بسیار تکریم می نمود و از محضرشان کسب فیض می کرد . در بردن نام آنها حتما آداب رارعایت می کرد و همیشه به دیگران توصیه می کرد که سادات را به احترام رسول الله (صل الله علیه و آله و سلم)، مورد احترام قرار دهید .

در محیط کسب و کار نیز اگر سیدی از دوستان می آمد یا متوجه می شد که مشتری مغازه اش از سادات است ، به او احترام ویژه ای می گذاشت و او را تکریم می کرد . و به رفقای سید خود دائم می گفت : سفارش مرا به مادرتان فاطمه زهرا (علیها السلام)بنمائید .

اشعارتان ، هر جمله و کلمه ای را به کار نبرید تا مبادا مورد رنجش امام زمان ارواحنا له الفدا قرارگیرد .

به مداحان دائما توصیه می کرد که هر شعری را نخوانند و قبل از خواندن اشعار ، حتماً آنها را بررسی و از نظر محتوایی و ادبی بسنجند تا مبادا شعری را بخوانند که در شان اهل بیت (علیهم السلام)نیست .

این خاطره را یکی از شاگردان ایشان نقل می کند که در محضرشان حاضر شدم و می خواستم شعر خودم را که تازه درباره فراق امام زمان ارواحنا له الفدا سروده بودم بخوانم تا نظرات ایشان را در خصوص این شعر بشنوم ، در این شعر خطاب به امام زمان ارواحنا له الفدا گفته بودم با این مضمون که : « اگر ظهور کنی من سرم را در راه تو تقدیم می کنم » دیدم ایشان سری تکان داد و گفت : از شما بعید است ! این چه حرفی است ؟ یعنی اگر آقا نیاید سرتان را در راه او تقدیم نمی کنید ؟ این دور از ادب است ! ما موظفیم چه در زمان غیبت چه در زمان ظهور حضرت (علیه السلام)، سر و مال و جان و تمام دار و ندارمان را در راه ایشان تقدیم کنیم ! شما نوکرید ، نوکر که شرط نمی گذارد برای اربابش که اگر فلان کنی بهمان می کنم ! اصلاحش کنید که این ادبیات دور از ادب است .

ایشان همیشه بیان می داشت که کسی که در مقابل این خانواده ذره ای ادب نشان دهد ، به قرب می رسد و اهل بیت (علیهم السلام)به او آبرو و عزت می دهند و همیشه برای این عقیده اش ماجرای حضرت حُر بن یزید

ص: 33

ریاحی(رحمه الله ) را نقل می کردند و می فرمودند : حُر ، حُر نبود تا وقتی که نسبت به حضرت زهرا (علیهم السلام)ادب نشان داد ، آن وقت بود که حر به معنای واقعی شد و اهل بیت (علیهم السلام)او را خریدند و این چنین جاودانه کردند .

در اشعار خودش استفاده می کرد و می گفت : نیاز به دروغ گویی و فضیلت ساختن و روضه سازی نیست ، فضیلت سازی برای عده ای است که هیچ فضیلتی ندارند نه این خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام)که سراسر نور و فضیلت اند و روضه خوانی و مرثیه سرایی باید بر اساس مطالب و روایات و مقاتل معتبر باشد تا خدای نکرده هنگام روضه خوانی یا سرایش اشعار مذهبی مرتکب خطا و بیان مطالب دروغ و خلاف واقع نشویم .

بارها از ایشان می خواستم که بیشتر استراحت کنند چرا که وقتی ایشان را در ایام نزدیک به محرم الحرام و فاطمیه می دیدم ، آثار خستگی را در صورتش مشاهده می کردم و وقتی از ایشان سؤال می کردم که حاج آقا چرا اینطور شده اید و انگار خسته اید ؟ می گفت : مثلا 5 شب است که روی هم رفته 10 ساعت نخوابیده ام و بیدار مانده ام تا جزوه محرم یا فاطمیه را تکمیل کنم و به دست مداحان برسانم .

در سوگ امام خود نشستم *** هم درد ولی عصر هستم

بسیاری از مشتریان وقتی در مغازه می آمدند خطاب به ایشان می گفتند : ما از تعطیلی مغازه شما متوجه می شویم که ایام شهادت امامی از امامان بزرگوار است و لذا باید حرمت آن ایام را حفظ کنیم .

برای مثال مغازه ایشان از اول محرم الحرام تا 13 محرم الحرام به احترام شهادت امام حسین (علیه السلام)و یاران با وفایشان تعطیل بود ، ایام اربعین و دهه آخر ماه صفر به دلیل این که ایشان به کربلای معلی مشرف می شدند و بعد از آن برای ایام شهادت امام رضا (علیه السلام)به سمت مشهد عازم می شدند ، مغازه تعطیل بود ، در هر شب شهادت مغازه تعطیل بود و اگر لازم می دانست حتی شام شهادت نیز مغازه را تعطیل می کرد ، در ایام فاطمیه مغازه تعطیل بود و در لیالی قدر نیز به همین صورت .

این خاطره را یکی از شاگردان ایشان بیان می دارد که :

شبی در مغازه بودم و مشتری زیادی نداشتیم ، مرحوم استاد حسن زاده از هیئت برمی گشت و وقتی وارد مغازه شد به ایشان عرض کردم که حاج آقا ! امشب به روایتی شب شهادت یکی از امامان است ، وقتی این مطلب را شنید ، گفتند : چرا زودتر نگفتی؟ همین مشتری ها که سفارششان را تحویل دادی ، چراغ ها را خاموش کن و مغازه را تعطیل کن ، از این به بعد هم اگر چنین موضوعی بود حتماً اطلاع بده که از اول شب مغازه را باز نکنیم .

ص: 37

هرطور بود روضه حضرت علی اصغر (علیه السلام)باید خوانده می شد چرا که ایشان و همسر بزرگوارشان علاقه شدیدی به حضرت علی اصغر (علیه السلام) داشتند .

ایشان سریعاً قبول کرد و گفت : بهتر است آخر شب برویم ، هوا بسیار سرد بود ، ایشان به دوستان دیگر نیز اطلاع دادند که امشب در فلان ساعت قرار است یک گوشه از صحن انقلاب بنشینیم و زیارت ناحیه مقدسه را فلانی بخواند . در حالی که به دلیل حضور در دستجات عزاداری مشهد بسیار خسته بود اما راهی حرم شدیم و در گوشه ای از صحن نشستیم ، خیلی سرد بود ، می خواستم بگویم امشب نخوانیم و برگردیم اما مشخص بود که ایشان خودش را آماده شنیدن زیارت ناحیه کرده است . به هرحال شروع به خواندن زیارت ناحیه مقدسه کردم ، با این که صدایم شدیداً گرفته بود ولی ایشان با دقت گوش می داد و با هر سلامی که می دادم ، اشک می ریخت و تا پایان زیارت به گنبد امام رضا (علیه السلام)نگاه می کرد و در مصیبت امام حسین (علیه السلام)اشک می ریخت .

زیارت که تمام شد ، شعری از سروده های خودش را خواند و از من تشکر کرد و گفت کسی نیامد از دوستان اما خیلی نیاز به چنین گریه ای داشتم ، ان شاء الله آقا ببیند و بپسندد و قیامت دستمان را بگیرد .

ساختگی نبود بلکه از صمیم قلب نسبت به چنین مسائلی کراهت داشت و می گفت : نوکر باید نوکری اش را خالصانه و بدون ادعا و توقع انجام دهد . اگر من شعری بگویم و انتظار داشته باشم که دیگران مرا به خاطر این شعر تحسین کنند و یا اینکه شعری بسرایم و انتظار داشته باشم به سبب این شعر در مجالس بزرگ مرا دعوت کنند و آن را بخوانم دیگر شاعر امام حسین (علیه السلام)نیستم ، بلکه شاعر نفس شده ام و از این طریق به دنبال کسب مقام و موقعیت برای خودم هستم .

اما وقتی می دانم ارباب و آقای من حسین (علیه السلام)است و اوست که می بیند و می شنود و اجر شعرسرایی ام را می دهد فقط برای اینکه از جانب او تحسین شوم شعر می سرایم و به دنبال تحسین دیگران و یا بزرگ کردن نام خودم نیستم .

این خاطره را یکی از شاگردان مرحوم استاد حسن زاده (رحمه الله ) نقل می کند :

روزی یکی از دوستان در تجلیل از مرحوم استاد حسن زاده (رحمه الله ) در فضای مجازی اقدام به نشر یک مطلب کرده بود که از ایشان به عنوان دعبل امام زمان ارواحنا له الفدا یاد کرده بود و خلاصه در تعریف و تمجید از مرحوم استاد ، از کلمات و القاب این چنینی استفاده کرده بود . ایشان در کنار من بودند که عکس آن استوری را یکی از دوستان برایشان در فضای مجازی ارسال کرد و گفت که استاد !! ببینید فلانی اینگونه از شما تجلیل کرده است . یادم نمی رود که مرحوم استاد حسن زاده با

ص: 42

خواندن آن متن و دیدن آن تصویر به حدی گریه کردند که بسیار تعجب آور بود . دائم می گفتند : این چه قیاسی است بین من و جناب دعبل ؟ چرا اینگونه می کنند ؟ من کجا و جناب دعبل کجا ؟ او امام زمان خودش را ملاقات کرد و در محضرش بود ولی من چه ؟ او مخلص بود و بی ریا ، اما من که سراسر ریا هستم چه ؟ و بلافاصله با فردی که این مطلب را بارگذاری کرده بود تماس گرفت و از ایشان خواست تا مطلب بارگذاری شده را فوراً حذف کنند و چنین کارهایی را نیز دیگر انجام ندهند که ایشان بار و مسئولیتی بر عهده شان نباشد از این جهت که ممکن است با این تعارف احساس فخر و غرور کنند .

اصلاح نوحه ها ، تدوین و ویرایش نوحه ها ، حروف چینی و ویراستاری آنها بود که البته در این زمینه همسر بزرگوارشان کمک های فراوانی به ایشان می کردند .

این خاطره را یکی از شاگردان ایشان نقل می کند :

ایام شهادت حضرت امام رضا (علیه السلام)به مشهد مشرّف شده بودیم ، هوا بسیار سرد بود به طوری که مرحوم استاد علاوه بر پوشیدن کاپشن ، کلاه آن را نیز بر سر کشیده بود و دستکش نیز در دست داشت ، ولی همچنان از شدت سرما می لرزید .

ابتدای کوچه سرشور با ایشان ایستاده بودم و صحبت می کردیم ، تا دسته عزاداری اصفهانی ها که دسته زنجیر زنی بود حرکت خود را آغاز نموده و به سمت حرم بروند . طبق معمول دفترچه و خودکار مرحوم استاد با ایشان بود و مشغول نوحه سرایی در ماتم حضرت رضا (علیه السلام) بودند ، گاهی با من صحبت می کردند ، گاهی می نوشتند و گاهی به من می گفتند : این را بخوان ببین ضرب آهنگش چطور است .

به سمت چهارراه خسروی راهی شدیم چون دسته زنجیز زنی از آنجا حرکت خود را آغاز می کرد ، در مسیر ایشان نوحه خود را تکمیل می کردند و وقتی به دسته عزاداری رسیدیم ، نوحه را به مداح دسته دادند و در کنار او ایستادند و با او ضرب آهنگ و سبکش را تمرین کردند ، جمعیت که به راه افتاد مداح نوحه را می خواند و مرحوم استاد حسن زاده در طول این

ص: 44

مسیر حدود 15 بند به نوحه اضافه کرد که چنین کاری به نوع خود تعجب آور و عجیب بود که یک شاعر بتواند در میان آن همه همهمه و سر و صدا و ازدحام جمعیت و عرض ارادت دوستان ، و در آن هوای سرد و شرایطی که توصیف کردم بتواند همزمان نوحه سرایی کند و به مداح ارائه دهد تا بخواند آن هم بدون کوچک ترین ایراد محتوایی و ادبی . چنین مواردی را بسیاری از افراد بیان کرده اند که مرحوم استاد حسن زاده در باب نوحه سرایی بسیار فعال و ماهر بود .

یکی از شاعران معروف و ولایی اصفهان که رضایت نداشتند نامشان بیان گردد در روز تشییع پیکر استاد حسن زاده بیان داشتند که با فقدان استاد حسن زاده ، نوحه سرایی اصفهان یتیم شد . آثار فقدان ایشان تا ابد در نوحه سرایی اصفهان ملموس خواهد بود .

پرسیدم که جناب استاد ! برای اینکه اشعارمان از لطافت خاصی برخوردار گردد چه باید کرد؟

ایشان در پاسخ به سؤال من این چنین فرمودند که : شعر دارای لطافت ، باید از روح دارای لطافت سر بزند ؛ فلذا برای این که یک شاعر بتواند اشعاری با لطافت خاص بیان کند و شعرش در قلوب اثر بگذارد ، باید به فکر روح خود باشد و پیوسته روحش را با شب زنده داری ، قرائت قرآن ، تداوم بر اذکار و دوری از گناهان صیقل دهد تا این روح استعداد سرایش اشعار لطبف و خاص را پیدا کند .

ایشان به صفای روح خود بسیار اهمیت می داد و به همین جهت در راستای تربیت نفس همیشه می کوشید و با شب زنده داری ، قرائت قرآن ، عریضه نویسی و توجه به حضرت بقیة الله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در این زمینه قدم بر می داشت .

در اشعار ایشان نیز آثار برائت از دشمنان اهل بیت (علیهم السلام)ملموس بود به همین جهت یکی از اشعار ایشان که اتفاقا شعر مورد علاقه شان هم بود را در اینجا می آوریم :

کسی که هر نفسش آیه ای مقدس بود *** میان اهل مدینه چقدر بی کس بود

برای کشتن زهرا لگد نیاز نبود *** نبودن پدر و غربت علی بس بود

به خون محسن شش ماهۀ علی سوگند *** مباح کردن خون حسین از آن پس بود

مثال دین نبی بی قیام زهرایش *** مثال میوۀ کال و نهال نارس بود

هر آنچه بر سر آل رسول آوردند *** تمام زیر سر نحس آن مثلث بود

در ایام جنگ تحمیلی ، مرحوم استاد حسن زاده در پست دیده بانی در توپخانه 15 خرداد مشغول فعالیت بود ، با دیدن ایشان در این پست به فرمانده او گفتم : ایشان یکی از نوکران امام حسین (علیه السلام)می باشند و استعداد فوق العاده ای در زمینه شعر و شاعری و مداحی دارند ، لذا موافقت فرمایید تا ایشان از این پست ، به واحد تبلیغات منتقل گردند ، با این پیشنهادم موافقت شد و ایشان به واحد تبلیغات منتقل شدند ، از زمان حضور ایشان در واحد تبلیغات ، در هر آتشبار و هر سنگری کلاس مداحی برگزار شد و ایشان در این زمینه تلاش های خالصانه ای کردند .

تجلیل باشد ، بهتر است حضرت صدیقه طاهره (علیها السلام)نظر کنند و اگر شما از من تجلیل کردید و در روز قیامت به من گفتند : فلان عملت را در دنیا مورد تجلیل قرار دادیم من چه کنم با دستان خالی ام ؟

حتی از والدین آنها نیز تشکر می کرد و آنان را نیز تشویق می کرد که نسبت به این مسئله کوتاهی نکنند .

به ما داد یکبار رفتیم و برگشتیم کمی درد دارم ، ولی باید صبر کنم . اجازه گرفتم و حدیث کسا را شروع کردم ، اواسط حدیث شریف اشکهایشان سرازیر شد ، حدیث که تمام شد بدون وقفه توسل به موسی بن جعفر (علیهما السلام)پیدا کردیم . با اینکه ایشان خیلی درد داشت و خسته بود ، هم اشک می ریخت و هم جواب دم ما را می داد . روضه و توسل که تمام شد ، سفارش ازدواج بنده خدایی که در مجلس حضور داشت را به پدرش فرمودند که نگران نباشید ، خدا رزاق است . شما پیش بروید ، اگر مشکل مالی پیدا شد قول می دهم تمام قد حمایت مالی کنم و خاطره ای از ازدواج خودشان را تعریف کردند .

وقتی خواستیم منزل را ترک کنیم ، به دلم افتاد که یک عکس یادگاری بگیریم و آن آخرین عکس بود . امانتی پیش بنده داشتند که می بایست تحویل ایشان می دادم . چهارشنبه ساعت 11 ونیم شب بود فرمودند :

جمعه صبح بیاورید که روضه داریم . گفتم مگر با این حالتان می خواهید جمعه روضه برگزار کنید؟ فرمودند : روضۀ ما تعطیلی ندارد .

من روی تخت دراز می کشم و مادحین می خوانند و من حظ خودم را می برم . راست گفتند ، روضۀ ایشان تعطیل نشد ، جمعه روز تشییعشان بود . ایشان در تابوت دراز کشیده بودند و روضه خوان مرثیه می خواند و همه گریه می کردند ... .

ص: 51

نزدیکی حرم مطهّر امام رضا (علیه السلام)رسید و قرار بود اجتماع عظیمی از عزاداران حضرت زهرا (علیها السلام)در آن مکان عزاداری کنند .

با توجه به ازدحام جمعیت ، نیاز بود که مداح بر روی یک بلندی بایستد و نوحه خوانی کند اما چهارپایه ای نبود که مداح روی آن مشغول آئین چهارپایه خوانی گردد ، در همین حین بود که یک مرتبه مشاهده کردیم مرحوم حسن زاده زانوها و دست های خود را روی زمینی که پر از گل و لای بود گذاشتند و گفتند : بر روی من بایست و نوحه را بخوان تا جلسه عزای حضرت زهرا (علیها السلام)سرد نشود . ایشان بدنش منبر روضۀ حضرت زهرا (علیها السلام)شد . در آن روز عزاداران فاطمی ، عزاداری ویژه ای کردند .

همه اذعان می کردند که به پاس خدمت های خالصانه مرحوم استاد حسن زاده در دستگاه اهل بیت (علیهم السلام)؛ حضرات معصومین (علیهم السلام)نیز چنین تشییع و تدفینی برای او رقم زدند و همگان به حال او غبطه می خوردند .

کنند اما این اخلاص مرحوم استاد حسن زاده بود که جمع شاعران و مداحان و واعظان شهر را دور هم جمع کرد تا در ماتم اهل بیت (علیهم السلام) عزاداری کنند . در این مراسم به بیان برخی از خاطرات استاد حسن زاده پرداخته شد و در نهایت روضه خوانی به مناسبت ایام شهادت حضرت رسول الله (صل الله علیه و آله و سلم)و امام حسن مجتبی (علیه السلام)انجام شد و مقرر گردید که برای بزرگداشت مرحوم حسن زاده ، یادنامه ای به نام ( یادوارۀ نوحه سرای اهل بیت (علیهم السلام)، مرحوم آقای محمد حسن زاده « راضی » ) تهیه شود و با همکاریِ نویسندگان و شعراء و مداحان و جمع آوریِ خاطره های آن بزرگمرد ، اثری سازنده با محوریت شخصیت آن شاعر ولائی به عالم شعر و ادب ، و مدح و مصیبت اهل البیت (علیهم السلام)تقدیم گردد .

رضا (علیه السلام)به سمت محل دفن مرحوم استاد حسن زاده واقع در امام زاده سید جعفر و سید مرتضی (علیهما السلام)( جعفریه ) حرکت کردند و مراسم بسیار با شکوهی بر سر مزار ایشان برگزار شد . و همه می دانستند که تمام این حال و هواها و شکوه مراسم ، علتش سنگ تمامی بود که حضرات معصومین (علیهم السلام)برای مرحوم استاد حسن زاده (رحمه الله ) به پاس عمری خدمت خالصانه او گذاشته بودند .

کار برده شده در اشعار باعث می شد که مقداری ناراحت شود ، اما هیچوقت به روی من نیاورد و مشتاقانه به بررسی اشعارم می پرداخت .

با این که استاد به معنای واقعی بود ، اما طالب کسب علم و آگاهی بیشتر بود ، اگر متوجه می شد که در فلان مجلس ، فلان سخنران ، حرف های مستند و دقیق می زند ، خودش را به مجلسش می رساند ، صداها را ضبط می کرد و بعد مرور می کرد . هیچگاه ادعا نداشت که من علم دارم ، من مقتل را می دانم ، من در شعر سوادی دارم ، همیشه می گفت : من آنگونه که باید نتوانستم علم کسب کنم و جاهل هستم . این را از سر تعارف نمی گفت ، حقیقتاً اقرار می کرد و از قلبش این حرف ها بود .

به دنبال میدان دادن به جوانان بود ، از وقتِ خودش می زد تا یک جوان شعرش را بخواند و مطلبش را ارائه کند . هرکاری از دستش بر می آمد انجام می داد تا جوانی رشد کند و مهارت ، چه در زمینۀ مداحی ، چه در مورد شعر و شاعری کسب کند .

لحظه به لحظه زندگی اش را وقف اهلبیت (علیهم السلام)کرده بود ، گاهی به او اعتراض می کردم که استاد ، مقداری استراحت کنید ، شما که بیمارید نیاز به استراحت دارید ، چرا شب ها تا صبح بیدار می مانید و نوحه سرایی می کنید؟ می گفت : یک نوکر امام حسین (علیه السلام)نیازش را به سمت من آورده ، خواب بهانه خوبی نیست که نیازش را برطرف نکنم . مرا منع

ص: 57

کرد از این که جایی بگویم او استاد من است . می گفت : بگو هرچه به من دادند لطف حضرت زهراست . اصلاً این جمله را او به من یاد داد که :

همه اش لطف حضرت زهراست

او اخلاص داشت ، ریا و تظاهر در کارش نبود ، گاهی بی مهری نسبت به او می شد ولی او هیچ گلایه ای نداشت .

حالا که با خودم فکر می کنم ، حسرت می خورم که چرا بیشتر در محضرش نبودم و از تجربیات او بهرۀ بیشتری نبردم ...

روحش شاد و یادش گرامی باد .

*****

ص: 58

به قلم : مداح اهل البیت (علیهم السلام)

آقای حاج علی رضا مهرپرور

*****

گاهی دوستانی که عازم عتبات یا مشهدالرضا (علیه السلام)یا مشاهد مشرفه بودند تقاضا داشت برای او دعا کنند که بتواند بهتر و جانسوزتر نوحه سرایی کند و می گفت : رزق محرم و صفر، ایام فاطمیه و ماه رمضان مرا بگیرید .

آقای حسن زاده حدود ربع قرن با انتشار ده ها کتاب ، اشعار محرم و صفر را با عنوان « اشک و آه » نه فقط ، در حد یک اسم و عنوان ، یا نه همین در گفتار و شعار ، چنانکه در این یک بند نوحه ملاحظه می فرمایید :

آمد ز ره محرم ، ای دل بسوز از این غم *** با اشک و آه ناله ، مهدی گرفته ماتم

یا ثارالله و ابن ثاره

بلکه اشک و آه و ناله و دل سوزان و چشم گریان و حال پریشان او در غم عظمای سیّد و سالار شهیدان معلوم و محسوس بود؛ که عاقبت الامر در مراسم تشییع و تدفین و دیگر جلسات بزرگداشت او ، از خویشان و دوستان تبلور یافت و نمایان شد .

به قول صائب شیرین سخن :

در این درگاه سعی هیچ کس ضایع نمی گردد *** به قدر آنچه فرمان می بری فرمانروا گردی

و در این اواخر « خون نامه » اباعبدالله الحسین (علیه السلام)جزوه های محرم و صفر و تمام آثار خود را با هزینه شخصی چاپ و به مادحین اهدا می نمود . از این شاعر عاشق غیر از مدائح و مراثی و مولودیه ، صدها

ص: 60

نوحه به یادگار مانده است . او فکر و وقت و مالش را صرفِ عزاداری حضرات معصومین (علیهم السلام)می کرد ، او از شب اول ماه محرم تا شب دوازدهم و دورۀ سال شب های شهادت آن بزرگواران احتراماً کسب و کار و مغازه را تعطیل می کرد ، تا فرصت شرکت در مجالس و سرودن اشعار سفارشی از جانب مداحان را داشته باشد .

آقای حسن زاده از مطالعه کتاب های مذهبی و خاصه مقتل و تاریخ غافل نبود و همواره در مراجعه به علما و کارشناسان دین و مذهب از آن جمله آیت الله زاده معظم ، حضرت حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای حاج سیّد محمّد حسین فقیه امامی دام عزه برای رفع اشکالات و رسیدن به مطالب مستند و موثق اهتمام داشت .

ایشان شب های ماه محرم ابتدا به مسجد و مجلس آقای امامی می رفت تا روضه های صحیح السند بشنود و در سرودن اشعار از آنها بهره ببرد . او غیر از مدیحه و مرثیه و نوحه سرایی به افتخار دم کشی که همان ندای « غریب وای ، شهید وای ، مظلوم وای » که در بین یا معمولاً در پایان سینه و زنجیرزنی دم کش ها سر می دهند نائل شده بود .

شاعر دلسوخته و دلباختۀ آل الله (علیهم السلام)عشق و ارادت خود را همواره خاصه در پیش از ظهر هر جمعه با تشکیل مجلس روضه و توسل در منزل شخصی خود ابراز می کرد .

ص: 61

او شبها کمتر می خوابید و از فیوضات و برکات شب و خاصه سحرگاهان بهره ها می جست . بسیار مؤدّب ، متواضع ، خوش اخلاق و با اخلاص بود . از شهرت پرهیز می کرد و در مجالس شعرخوانی دیگران خاصه جوانان را مقدم می داشت و از روی و ریا به شدت می گریخت و به گمنامی اقبال نشان می داد . اما در هنگام عزاداری بیشتر از دیگران در میدان بود و با جان و دل به سوگواری می پرداخت . او مقیّد بود دهۀ پایانی ماه صفر را برای عرض ارادت به پیشگاه شمس الشموس و انیس النفوس ، حضرت سلطان علی بن موسی الرضا (علیهما السلام)مشرف شود . یک سال روز شهادت آن امام همام برای تکمیل یک بیت که معمولاً پایان صفر می خوانند « به خدا مزد عزاداری ما دست رضاست » ، « مزد ما کرببلاست » این حقیر با او تماس گرفتم . عرض کردم : اگر بتوانید این یک بند را تکمیل کنید خیلی خوب است . گفتند : از امام رئوف مدد می طلبم و همان روز این بندهای زیبا و پرمحتوا و پیام دار و هدف مند را کامل نمود .

«به خدا مزد عزاداری ما دست رضاست *** مزد ما کرببلاست »

همۀ عمر عزادار حسین می مانیم ، *** در غمش گریانیم

مادرش فاطمه خشنود از این شورو نواست ، *** مزد ما کرببلاست

بخدا مزد عزاداری ما دست رضاست *** مزد ما کرببلاست

علم و پرچم خود را به زمین نگذاریم *** ما امانت داریم

این امانت زعلمدار حسین گردن ماست *** مزد ما کرببلاست

ص: 62

«به خدا مزد عزاداری ما دست رضاست *** مزد ما کرببلاست »

ما که از غیر علی اهل تبری هستیم *** با تولا هستیم

حاجت ما فرج منتقم خون خداست *** مزد ما کرببلاست »

که بنده کمترین همین نوحه را روز هفتم ارتحال این شاعر تولایی و تبرایی بر مزار ایشان با جمع شاعران و دوستان و عزیزانشان خواندیم و عزاداری کردیم . وی حتی در نوحه هم از برائت دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) غافل نشده بود .

آقای راضی اولین شعری که برای دومین غاصب خلافت بیش از سی سال قبل سرود این شعر بود :

یاد میخ و تازیانه ، سیلی و دیوار و در *** می زند بر جان بیدارانِ این عالم شرر

وحدت حق با عدو هرگز نمی آید به دست *** یا سخن از حق بگو، یا خاک خِفّت کن به سر

گفت در لفافه لعنت کن عمر ر ا، ناصحی *** بنده در لفافه می گویم که لعنت بر عمر

نیستم با تودۀ اهل تسنن در نزاع *** لیک لعنت می کنم بر آن سه خصم بدگهر

مادر بابا(1) شریک حیدر کرار بود *** آنکه که از او سقط کرد آن فاسد ملعون ، پسر

ص: 63

وقتی شعر فوق را محضر مدافع حریم مقدّس ولایت و امامت ، حضرت آیت الله آقای حاج سید احمد فقیه امامی (قدس سره )خواندم آقای راضی را تحسین فرمودند و همین شعر را به مناسبت عیدالزهرا در مسجد خواندند .

این شاعر متعهد شعرهای فراوانی در قَدح دشمنان آل الله (علیهم السلام)سروده است که به یک رباعی دیگر در این زمینه بسنده می کنم:

خطاب به ابولؤلؤ می گوید :

ای دل حیدریت منشأ خیر و برکات *** کار تو افضل اعمال به حُسن و حَسنات

شکم نحس عمر را چو دریدی حق گفت *** بر گل روی ابولؤلؤ کاشی صلوات

این شاعر پُرکار و خستگی ناپذیر ، در سن 59 سالگی مطابق با 8/6/1403 به علت بیماری قلبی به دیدار حق شتافت .

پیکر این شاعر با ایمان روز جمعه 25 ماه صفر در جوار امام زاده جعفر و مرتضی (علیهما السلام) ( جعفریه ) واقع در اصفهان خیابان هاتف جنوبی به صورت قافله عزاداری با علم و پرچم و با اشک و آه مشیعین که اغلب شاعران ، مداحان و علاقه مندان به خاندان رسالت و امامت و هیئات مذهبی بودند با نوای دلنشین و جانسوز یا حسین در همان ساعتی که روضۀ هفتگی در منزل برگزار می کرد به خاک سپرده شد .

ص: 64

طبق وصیت آن دلدادۀ خاندان پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم)که مجالس ترحیم و هفت و چهلم و سال به صورت مجلس روضه خوانی و توسل برگزار شود ، اولین مجلس روضه ، در همان روز با حضور شاگردان و دوستان و اقوام و بستگان در هیئت علوی که افتخار خادمی آن را داشت برگزار گردید .

دومین مجلس روضه ، صبح شنبه روز بعد ، در بیت العتره (علیهم السلام) توسط استاد حوزه علمیّۀ اصفهان و بنیانگذار عاشورای فاطمی ، حضرت آیت الله آقای حاج میر سید حجت موحّد ابطحی (دام ظله) با سوز و گداز منعقد گردید .

مجلس سوم در مشهد مقدس توسط اصفهانی های عاشق که به عشق امام رئوف در روزهای پایانی ماه صفر به آن دیار مشرف شده بودند بر پا شد .

مجلس روز هفتم در هیئت علوی و سپس بر سر مزار آن دلباخته امام حسین (علیه السلام)بر مزار ایشان برگزار شد .

روز بعد در منزل معین الذاکرین ، آقای حاج علی رضوانی که تا روز قبل یعنی آخر ماه صفر مجلس عزای حضرت سیدالشهدا (علیه السلام)برقرار بود به نام و یاد این دلدادۀ امام حسین (علیه السلام)یک روز به روضه دهگی افزوده شد . فضای حاکم بر مجالس حالت روضه داشت و بوی کربلا از آن به مشام می رسید . نه حال و هوای مجالس ترحیم و هفتم که معمولاً مرسوم جامعه است . روحش شاد و نام و یادش گرامی و جاودان باد .

خدواند او را با مولایش حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام)محشور گرداند و عاقبت ما را هم ختم به خیر و سعادت بفرماید .

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

سوم ربیع الاول 1446ق / شهریور ماه 1403ش

ص: 65

نوشتۀ : حجة الاسلام آقای

شیخ علی اکبر قلعه جوزدانی

*****

شیرینشان از پدر گرامی برای ما تعریف کردند و امروز قریب به یکسال بعد از آن روز همان خاطره برایمان تداعی شده ، وارد بر منزل شدیم ، دو برادر مرحوم حسن زاده و سایر بستگان ایشان بودند ، اگر چه ایشان فرزندی نداشتند ، اما آن شب جمعی از شاگردان و به تعبیری فرزندان معنوی ایشان آمده بودند .

آیت الله ابطحی (دام ظله) از همه خواستند که در مجلس بنشینند و فعلا برنامۀ پذیرایی انجام نشود ، سپس دو نفر از شاگردان آقای حسن زاده مرثیه خواندند و ذکر مصیبت نمودند در این هنگام چشمی نبود که گریان نباشد و قلبی نبود که منقلب نگردد .

شاگرادان استاد حسن زاده با حال دگرگون از خاطرات ایشان می گفتند که از ذکر آن حکایات همگان منقلب می شدند ، از جمله بیان داشتند : تمام صبح های جمعه به استثنای روزهایی که استاد حسن زاده به مشهدالرضا یا عتبات عالیات مشرف بودند ، در همین منرل مجلس مداحی و تمرین مرثیه سرائی بوده و استاد حسن زاده برای دوستان مشق نوحه سرایی و مرثیه خوانی و سینه زنی داشته اند . در ادامه دقایقی با مرثیه سرائی ذاکرین ، حاضرین به عزاداری و سینه زنی پرداختند .

سپس آیت الله موحّد ابطحی (دام ظله) با حالتی منقلب سخنان جالب توجهی را ایراد فرمودند از جمله بیان نمودند : در یکی از سفرهای فاطمیه با قافلۀ عزاداری فاطمیه در هوایی بارانی مشرف به صحن حرم

ص: 67

حضرت رضا (علیه السلام)شدیم ، هنگامی که می خواستیم عزاداری و سینه زنی نمائیم ، دوستان دنبال صندلی یا چهارپایه ای بودند که چیزی در دسترس نیافتند ، در این هنگام آقای حسن زاده خم شدند و قسم دادند که می خواهند در نقش منبر حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام)باشند ... نقل این حکایت حال شگفتی در مجلس ایجاد نمود و حال همه را منقلب نمود .

منبر عزای حضرت زهرا (علیها السلام)قرار دادند ... در این لحظات مردم با شور و گریه سخنان را دنبال می کردند . ایشان ادامه دادند که آقای حسن زاده واقعاً مرد صالحی بود ، من و شما با خیال راحت از عمق وجودمان راجع به ایشان می گوییم : « اللهم انا لا نعلم منه الا خیرا ».

سپس نماز میّت را اقامه کردند و در فقرۀ پایانی نماز نسبت به ایشان عباراتی را استفاده کردند که در نمازهایی که از ایشان یاد دارم کم نظیر و کم سابقه بود . در ادامه پیکر مرحوم حسن زاده را در میان شور و گریۀ دوستداران ، و از جمله شاگردان آن بزرگمرد در قبر نهادند .

آیت الله زاده ، حضرت حجت الاسلام و المسلمین آقای حاج سیّد حسین فقیه امامی (دام ظله) تلقین دادند و خطاب به مرحوم حسن زاده بیان داشتند تا چشمم به کفنتان افتاد یادم از ارباب بی کفن آمد ... شور و حال عجیبی به پا شد . همچنانی که با حزن و اندوه فراوان خاک بر قبر مرحوم حسن زاده ریخته می شد، شاگردان ایشان اشعار و مراثی را که وی وصیت کرده بودند هنگام دفن بخوانید ، خواندند و مردم همچنان اشک ریختند و سپس با قرائت زیارت عاشورا خادم و شاعر با اخلاص حضرت اباعبدالله (علیه السلام)در میان خاک آرام گرفت .

ص: 69

از درآمد روزانه را صرف جلسۀ روضه و مدیحه سرائی و شعر خوانی صبح های جمعۀ منزلشان می کردند .

بسیار پیش می آمد که یکی از مادحین اهل البیت (علیهم السلام)به مغازه می آمدند و استاد از او درخواست می کردند که دقایقی روضه و مرثیه بخوانند ، به ایشان اعتراض می کردیم که اینجا مغازه است و این امر جلوی مشتری ها مناسب نیست ، می گفتند : اگر مشکلی دارد کرکره را پایین آورید ، این مسائل اصلاً برایشان مهم نبود و فقط حواسشان به کارهای اهل البیت (علیهم السلام) بود . همیشه می دیدم وقتی همسرمحترمشان به ایشان زنگ می زند ، ایشان قبل از اینکه جواب بدهند اول صلواتی می فرستادند و بعداً جواب می دادند . یک روز علت این کار را پرسیدم ، استاد گفتند که : همسر من از سادات هستند و من قبل از اینکه پاسخ تماسشان را بدهم ابتدا ارحام ایشان یعنی محمد و آل محمد (علیهم السلام)را تکریم می کنم و بعد جواب همسر سیّده ام را می دهم .

هرگاه با ایشان با موتور یا ماشین همراه بودم غیر ممکن بود به آستان مقدّس امامزاده ای برسیم و ایشان توقف نکنند ، ایشان توقف می کردند و نثار امامزاده فاتحه ای و صلواتی می فرستادند و می خواندند و حرکت می کردیم .

استاد حسن زاده همیشه به بنده سفارش می کردند که شما شاعر و مداح و خادم اهل البیت (علیهم السلام)هستی بنابراین لباس های سر و سنگین بپوش و ... روزی به ایشان گفتم : شما که چنین سفارشی دارید چرا

ص: 71

خودتان مثلا شلوار لی می پوشید؟ استاد گفتند که : جوابتان را می گویم اما راضی نیستم تا زنده ام به کسی بگویید ، و گفتند : بنده در جلسه ای که باشم دوستان به من می گویند شما استاد هستید بروید و بخوانید ، ولی من دوست دارم دیگران مخصوصاً جوان ها بخوانند و نمی خواهم برای این منظور خدای ناکرده دروغ بگویم حتی مصلحتاً، لذا اینگونه لباس می پوشم که عذر بیاورم که لباسم مناسب نیست و دیگری بخواند .

آقای وصالی ادامه دادند و خاطراتی شیرین وشنیدنی از مرحوم حسن زاده نقل کردند . سپس آقای مهرپرور از شاعر عالیقدر ، آقای عباس شاهزیدی ( خروش اصفهانی ) دعوت کردند افاضه نمایند .

آقای شاهزیدی بیان داشتند که بنده اگر چه استاد آقای حسن زاده هستم اما همیشه خود را شاگرد او حساب می کنم .

آقای حسن زاده سه خصلت داشتند : اول اخلاص ، دوم اخلاص ، سوم اخلاص ، و این نکته را آیت الله ابطحی (دام ظله) همیشه تذکر داده اند که آقای حسن زاده خیلی وقت ها اشعار دیگران را از نظر فنی اصلاح می کردند ولی اصلاً به روی خود نمی آوردند .

در یک سفر که همراه ایشان بودم در بین راه چشممان به هلال ماه افتاد به بنده گفت : آقای شاهزیدی تا به حال دقت کرده اید هلال ماه چه در اول ،چه در آخر ماه ، شبیه کدامیک از حروف الفباست ؟ گفتم : چطور ؟ گفت : شباهت به حرف « راء » دارد . گفتم : حالا که چی ؟

ص: 72

گفت : من دقت کرده ام سورۀ مبارکه قمر 55 آیه دارد آخر تمام آیات آن حرف «راء» که شبیه هلال ماه است آمده است .

آن شب من از دقت نظر آقای حسن زاده مبهوت شدم و خیلی خوشم آمد ، در ادامه آقای شاهزیدی به مناسبت ، با ذکر حکایاتی شیرین و آموزنده ، از دیگر شعرای نامیِ اهل البیت (علیهم السلام)ذکر خیری نمودند .

در پایان با دعوت جناب آقای مهرپرور ، مداح اهل البیت (علیهم السلام)آقای حاجیان مرثیه و روضه خواندند و مجلس پایان یافت .

بنده که طلبه هستم ، تا به حال ندیده بودم کسی که فرزندی نداشته و از طرفی هم وصیت کرده برایم به جای مراسم ختم و هفته و چهلم مجلس روضه برپا کنید ، این چنین مراسم باشکوه تشییع و تدفینی برگزار شده باشد و مجالسی مثل همین مجلس برایش گرفته شود ، تردید ندارم که آیت الله موحّد ابطحی (دام ظله) با یک هدایت الهی و توفیقی از ناحیۀ اهل البیت (علیهم السلام)تصمیم به برگزاری این مجلس گرفته اند ، جلسه ای که برای من که روحانی هستم از ده ها جلسۀ درس اخلاق اگر بالاتر نباشد ، قطعاً کمتر نبوده است .

*****

ص: 73

به قلم : حجة الاسلام والمسلمین

آقای شیخ علی ویسی

*****

اخوی ایشان ، جناب آقای دکتر حسن زاده نیز ضمن خوش آمد گویی به تمجید و تجلیل از روحانیون اصیل و ولایی پرداختند .

3) در شب فوت آقای حسن زاده عده ای از دوستان روحانی و غیر روحانی ، در معیت سرور عزیزمان آیت الله ابطحی (دام ظله) به منزل ایشان رفتیم که جمعیت در سالن و اتاق ها و حیات منزل حضور داشتند . حضرت آیت الله موحّد ابطحی (دام ظله) با آن سوز و اشکی که داشتند و خیلی هم منقلب بودند دربارۀ استاد حسن زاده صحبت های ارزشمندی بیان نمودند . از جمله اینکه فرمودند : مرحوم حسن زاده نه فقط یک شاعر بود ، بلکه از نظر اخلاقی هم ممتاز بودند . با کمال تواضع اشعاری از دیگران را اصلاح می کردند و نامی از خود نمی بردند .

ایشان در سفرهای فاطمی همراه با قافلۀ ما بودند و در یکی از این سفرها که ایام شهادت حضرت زهرا (علیها السلام)بود به مشهد مقدّس مشرف شدیم در یکی از صحن های رضوی که باران هم باریده بود و هیئت ها می آمدند و با مردم عزاداری می کردند . هیئت ما هم وارد شد . صندلی و چهارپایه هم نبود . مداح ما که شروع به مرثیه سرایی کرد مرحوم حسن زاده با کت وشلوار اتو کشیده خم شدند و به مداح گفتند پا را روی کمر من بگذار و عزاداری کن . هر چه گفتیم که نه ، ولی آقای حسن زاده قبول نکرد و آخرش خم شد و مداح روی کمر ایشان نوحه سرایی کرد .

ص: 75

در ادامۀ بیانات استاد معظم ، آیت الله ابطحی (دام ظله)عده ای از شاگردان استاد حسن زاده ، در حالتی که بغض گلوی آنها را گرفته بود و گریه سوزناکی داشتند هر کدام به نوبۀ خود به مرثیه سرایی و نوحه خوانی پرداختند . سپس آقای ناصحی از شعرای اهل بیت (علیهم السلام)که از همکاران و دوستان خود استاد حسن زاده بودند ، به دستور حضرت آیت الله موحّد ابطحی (دام ظله) از خاطرات خودشان با استاد حسن زاده گفتند و قطعه شعری هم سرودند .

4) در روز خاکسپاری مرحوم حسن زاده ، صبح اول وقت در بیت العتره ، حضرت آیت الله موحّدابطحی (دام ظله) جهت تشویق و تکریم فعالان روز اربعین حسینی از جمله خادمان امام زاده جعفر بن الرضا (علیهما السلام)حضور داشتند که ایشان هم تجلیل و هم تشکر کردند و جهت تشویق آنها هدایایی دادند . در این هنگام آقای امینی مداح اهل بیت (علیهم السلام)آمدند و گفتند : حاج آقا جنازه آقای حسن زاده را مردم مقابل امامزاده جعفر و مرتضی (علیهما السلام)آوردند و منتظر شماییم که بر پیکر استاد حسن زاده نماز بخوانید که معظم له با آنها رفتند و ما هم به طرف امام زاده حرکت کردیم .

5)حدود ساعت ده صبح که جمعیت زیادی برای تشییع و خاکسپاری آمده بودند ، مداحان اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام)به مرثیه خوانی و نوحه سرایی پرداختند و قبل از اقامۀ نماز میت، آیت الله ابطحی (دام ظله) ایستاده ، رو به جمعیت نمودند و با حالت غم و اشک ریزان فرمودند : آقای حسن زاده عمری خودشان را خرج امام حسین (علیه السلام)کردند

ص: 76

و سوختند برای اهل بیت (علیهم السلام)و الآن من با تمام وجودم می گویم که خدایا ! « انا لا نعلم منه الا خیرا » ؛ ما جز خیر از آقای حسن زاده چیزی ندیدیم ...!. حضرت آیت الله این جمله را چند بار تکرار کردند و با اشک سوزان می خواندند و مردم هم با چشم گریان و دل سوخته ایشان را همراهی می کردند ، سپس نماز میت توسط حضرت آیت الله ابطحی (دام ظله) اقامه شد و مردم جنازه را به طرف قبر حرکت دادند که در آنجا هم مادحین با ذکر یا علی و یا حسین به مرثیه سرایی و عزاداری ادامه دادند .

نکته جالب آن بود که ما تا به حال ندیدیم و نشنیدیم که آیت الله زادۀ مکرم ، حضرت حجت الاسلام و المسلمین آقای حاج سیّد حسین فقیه امامی برای کسی تلقین بخوانند . اما ایشان با اشک و دلی سوزان تلقین آقای حسن زاده (رحمه الله ) را خواندند و در ابتدای تلقین جملۀ زیبایی گفتند که : آقای حسن زاده ! شما الآن کفن دارید ولی امام حسین (علیه السلام) کفن نداشت ... که صدای گریه مردم بلند شد و به اسامی چهارده معصوم (علیهم السلام) خصوصاً نام مبارک امیرالمؤمنین و امام حسین (علیهما السلام)که می رسیدند حال منقلبی داشتند .

6) فردای آن روز که استاد حسن زاده را به خاک سپردند به دعوت فقیه نامدار اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام)آیت الله موحّدابطحی (دام ظله) عده ای از شعرا و مادحین و روحانیون و خانواده استاد حسن زاده که برادران و بستگان او بودند جهت تکریم و بزرگداشت و خا طره گویی از

ص: 77

شاعر دلسوخته اهل بیت (علیهم السلام)مرحوم آقای حسن زاده پرداختند که مکان آن در بیت العتره به صرف صبحانه بود .

در این جلسه نورانی ، که چند تن از شاعران و مداحان و من جمله شاگردان استاد حسن زاده افاضه کردند . ضمناً از تلاش ها و همراهی و همیاری همسر آقای حسن زاده هم یاد کردند ؛ زیرا نوشتن و تایپ اشعار و تنظیم و دسته بندی سروده های آقای حسن زاده را ایشان به عهده داشتند و از آن موقعی که کامپیوتر نبود تا این زمان در کارهای مربوط به آماده سازی اشعار برای چاپ ، همه را کمک می کردند .

اللهم اجعل محیای محیا محمد و آل محمد و مماتی ممات محمد و آل محمد

جمعه دوم ربیع الاول 1446 ه.ق/ 16 شهریور 1403 ه .ش

در طول چند دهه ، مرحوم آقای حسن زاده در زمینه های گوناگون اعتقادی و اخلاقی و مدح و مرثیۀ خاندان رسالت (علیهم السلام)و بالاخص نوحه سرائی و نیز در تجلیل از بزرگان دین و علماء ولائی ، شعر می سرودند و در کتاب ها و نشریه ها منتشر می گردید و ما ، در این مجموعه ، نمونه هائی از آن سروده ها را که در مناسبت های گوناگون سروده شده ، و در کتاب ها به چاپ رسیده ، در اختیار علاقه مندان قرار می دهیم که باقیات الصالحاتی برای آن بزرگمرد و چراغ راهی برای آیندگان به حساب آید .

ص: 80

سينه آتش گرفت دیده گریست *** مثل فرزند داغدیده گریست

روضه خوان با شروع این روضه *** که شده فاطمه شهیده ، گریست

*****

دری شکسته و آتش گرفته و مسمار *** نگفتنی شده این واژه های روضۀ تو

تمام آرزویم زیر قبه ، این باشد *** که بشنوم شب جمعه صدای روضۀ تو

*****

گواهی می دهد دیوار ، در ، میخ *** که هجده ساله هرگز قد کمان نیست

به کوچه با حسن شاید که گفتی *** همان بهتر حسین همراهتان نیست

حسن زهری از این بدتر نخورده *** و زهری کارگرتر هم از آن نیست

که سیلی خوردنت راز دلش شد *** و داغ روضه هایت قاتلش شد

*****

اگر چه ضربۀ آن میخ سوزان *** زده آتش به دریا ، گریه آرام

اگر آثار ضرب تازیانه *** به بازو هست پیدا ، گریه آرام

*****

آنچه گفته از غریبیِّ حسن *** در کلام خود بیان بر ما کنید

از حسین و کربلا آب و عطش *** آنچه در وحی آمده پیدا کنید

با تأسی بر کلام ناحیه *** همرهی با مهدی زهرا کنید

طبعتان باشد امانت نزدتان *** پس ادای دین ، بی پروا کنید

می شود خشنود ( راضی ) از شما *** شعر او با نقد خود احیا کنید

*****

رانده از هر مطب که برگشتم *** چای روضه دوای دردم شد

هر کجا با وجود توست بهشت *** هر کجا بی تو شد جهنم شد

نفست خورد بر وهب ، او هم *** سر و جان داد و صاحب دم شد

شد شفا و مدال تربت یافت *** خاک، با خون تو که در هم شد

پیرهن پاره دور می افتد *** نخ پیراهن تو پرچم شد

بوریا ارزشی نداشت اما *** کفن تو که شد مکرَّم شد

*****

اشک باید که مستمر باشد ، ناله همراهش از جگر باشد *** فکر کن یک پدر ببیند که ، ارباً اربا تن پسر باشد

فکر کن قدّ نوجوانی با ، سم اسبان کشیده تر باشد *** فکر کن در برابر خورشید ، قطعه قطعه تن قمر باشد

فکر کن خون طفل شش ماهه ، جمع در مشت یک پدر باشد *** فکر کن آمده برای عمو ، پسری نوجوان سپر باشد

روضه ها را که می کنم دنبال

آخرش می رسم به آن گودال

آتشی که به آن در افتاده ، باز بر جان مادر افتاده *** پسرش، پارۀ تنش ، عشقش ، ته گودال پرپر افتاده

غرق در خون مقطع الاعضا ، تن فرزند حیدر افتاده *** خنجری با دوازده ضربه ، گذرش سوی حنجر افتاده

تازه بعد از قتال هم نقش ، نعل تازه به پیکر افتاده *** گفت زینب که یا رسول الله ، این حسین است بی سر افتاده

غارت از سر شروع شد بعداً

رفت انگشت ، رفت پیراهن

بَکَت السماوات و الارض ، روضه در کربلا تمام نشد *** کاروانی به سوی شام می رفت و ، گریه ها ناله ها تمام نشد

آسمانها به گریه افتادند ، ضجۀ بی صدا تمام نشد *** این سفر با حضور هجده سر ، لجظه ای بی عزا تمام نشد

زخمها مانده بود بی مرهم ، دردها با دوا تمام نشد *** بوی ظلم سقیفه می آمد ، آتش این بلا تمام نشد

ص: 90

وای از شام از شام از شام

وای از طعنه ، خنده و دشنام

آن سری را که نیزه پایش بود ، این سفر اوج روضه هایش بود *** گاه بزم شراب و طشت طلا، گاه کُنج تنور جایش بود

زخم پیشانی و لب و دندان، زخم حتی به پلکهایش بود *** دیدنش آمدند مردم شام، آتش و سنگ رونمایش بود

سورۀ کهف را قرائت کرد ، چقدر سوز در نوایش بود *** شام تفسیر غربتش بود و ، شام تکثیر کربلایش بود

دخترش در خرابه غوغا کرد

حق این روضه را به جا آورد

*****

پر شده از حُب تو محبوب ها *** زائر کوی تو همه خوب ها

قلب نبی به کربلا می طپد *** نبض علی به نینوا می زند

تا تو شدی کشته در آن سرزمین *** فاطمه آنجا شده خانه نشین

کرب و بلا مرکز هم عهدی است *** خانۀ غمهای دل مهدی است

باز بگویم چه بگویم حسین *** خویش ز درگاه تو جویم حسین

انکه گِلم را ز عدم ساخته *** عشق تو را در دلم انداخته

بادۀ مهرت به دلم ریخته *** حب تو با جان و تن آمیخته

نیست شوم گر شوم از تو جدا *** می بَرَدَم عشق تو سوی خدا

ذکر دم و بازدمم نام توست *** سینۀ من مخزن آلام توست

ای همه حیران تو و زینبت *** صبر پریشان تو و زینبت

جان به فدای تو و عاشور تو *** اشک تو و سوز تو و شور تو

از تو مقدر شده تقدیر عشق *** از تو مصور شده تصویر عشق

از تو مُسَلَم شده تسلیم عشق *** از تو محقق شده تعلیم عشق

از تو مقرر شده تقویم عشق *** از تو میسر شده تفهیم عشق

عشق همان خو ن علی اکبر است *** پیکر گلگون علی اکبر است

بسکه وداع تو و او سخت شد *** عالم از این واقعه بد بخت شد

در غم او جان تو بر لب رسید *** بار غمت به دوش زینب رسید

دیده چو بر پیکر او دوختید *** هر دو در آن دشت بلا سوختید

قاسمت از عشق چه خوش زد مثل *** گفت شهادت بُوَدَش چون عسل

داشت چو از فاطمه حرزی به دست *** بازوی او به نوجوانی شکست

لب نگشود او و پر از درد بود *** خون حسن در رگ آن مرد بود

آن گلِ شیدایی واله شده *** زیر سم اسب تنش له شده

در یَم خون پا به زمین می کشید *** گشته در آغوش تو آخر شهید

ص: 92

عشق همان روح پر احساس بود *** تشنگی حضرت عباس بود

آنکه در آن دشت بلا خیز عشق *** بوده وجودش همه لبریز عشق

بودن او بود برایت حسین *** هستی او گشت فدایت حسین

آنکه دمی بی تو نیاسوده است *** همیشه در خدمت تو بوده است

داد چو در راه تو از دست ، دست *** بود دلش خوش که هنوز آب هست

مشک به دندان به شتاب آمده *** تا بدهد مژده که آب آمده

آه ولی مشک پر از تیر شد *** روی زمین آب سرازیر شد

تا که شد از آب تهی مشک او *** زد فوران ز دیدگان اشک او

ساقی طفلان ز جهان سیر شد *** تیر به چشم او نمک گیر شد

گرچه اباالفضل سرش چاک شد *** فاطمه را دید که بر خاک شد

پشت تو از داغ برادر شکست *** تیر غمت بر دل مادر نشست

عشق در آئینۀ آن روز بود *** در جگری کوچک و پرسوز بود

پیش دو چشمان پدر ای خدا *** کاش که طفلی نزند دست و پا

کاش که طفلی ز غم قحط آب *** در بَر مادر نزند پیچ و تاب

کاش نگردد به جهان شیرخوار *** تشنه به میدانِ نَبَردی دچار

کاش نبیند به جهان دیده ای *** غنچۀ نشکفته ولی چیده ای

کودک ششماهه و آن التهاب *** حنجر خشکیده و آن قحط آب

بر تنش افتاد چو تیغ آفتاب *** گشت تنش چون دل مادر ، کباب

بر تن آن غنچه که طاقت نبود *** هیچ دگر به تیر حاجت نبود

آه ولی شرم ندارد عدو *** گشته گلوگیر برایش گلو

خصم تو چون رحم بِرُفتش ز کف *** سوختن جان تو گشتش هدف

تا که تو بردی پسری روی دست *** زغربتت قامت گردون شکست

کودک ششماهۀ تو چون نگین *** بود در آن معرکه شور آفرین

ص: 93

خصم چو این صحنۀ آماده دید *** گفت دگر تیر خلاصش زنید

تیر سه شعبه زد از آن فاصله *** بر گلوی اصغر تو حرمله

تیر کجا گلوی اصغر کجا *** وای بر آن حرملۀ بی حیا

غنچۀ نشگفته در آن نینوا *** پیش دو چشمان تو زد دست و پا

کودک تو دور ز چشم رباب *** در برت از درد زند پیچ و تاب

حنجر خشکیدۀ آن شیرخوار *** گشت بر آن تیر سه شعبه دچار

جان تو و حنجر او سوخته *** هر دو از این درد به هم دوخته

ای پسر خسته دل بوتراب *** کاش نبیند پسرش را رباب

*****

تن او خسته و دلسوختۀ بابا بود *** لب او مثل لبان پدرش خشکیده

اولین شیر بنی هاشمیان را کشتند *** دشمن از کشتن او شاد شده خندیده

او کریم ابن کریم است آری *** چقدر فیض به این دشت بلا بخشیده

ارباً اربا شدنش را همه دیدند اما *** بیشتر از همه باباست که آن را دیده

سخت شد بردن او ، جمع نمی شد اکبر *** معجزه بود که بابا به عبایش چیده

*****

با نیزه ای که در کمرت جا گرفته است *** رنگ تو مثل حضرت زهرا پریده شد

روی زمین میان هیاهوی اسبها *** قدری صدای خُرد شدن هم شنیده شد

وقتی که آسمانِ سرت را شکافت ، تیغ *** شقُ القمر دوباره بر این خاک دیده شد

پیراهنی که جای زره بر تن تو بود *** حالا شبیه طور شد از بس دریده شد

باران تیر فکر مرا تا مدینه برد *** در کربلا سوز حسن آفریده شد

گودال زیر پای تو لبریز شد ز خون *** خونم به جای اشک روان از دو دیده شد

مثل تنت زمان صدا کردنم عمو *** آهنگ گفتن تو بریده بریده شد

*****

آن عبد صالح خدا ، کاظم و صابر و امین *** سرچشمه جودو سخا ، مروج احکام دین

وارث حیدر آمده ، موسی بن جعفر آمده

آمد به دنیا تا شود ، باب الحوائجِ همه *** هرگز نشد کس ناامید ، از نور چشم فاطمه

وارث حیدر آمده ، موسی بن جعفر آمده

درماه ذی الحجه شده ، نور جمال او عیان *** شیعه بگوید تهنیت ، بر مهدیِ صاحب زمان

وارث حیدر آمده ، موسی بن جعفر آمده

یارب به یمن مقدمش ، عیدی ما را کن عطا *** ما را بِبر به کاظمین ، از سمت مشهد الرضا

وارث حیدر آمده ، موسی بن جعفر آمده(1)

*****

نور چشمان پیمبر آمده *** زاده زهرا و حیدر آمده

در مه ذی الحجه با عز و جلال *** حضرت موسی بن جعفر آمده

*****

سروری دیگر به دنیا آمده *** لاله ای از باغ زهرا آمده

از خدا ، ای شیعه حاجاتت بخواه *** مولد مسعود موسی آمده

ص: 99

*****

با خدا عمر موسیِ جعفر *** غرق راز و نیاز بگذشته

روزهایش به روزه شبهایش *** تا سحر در نماز بگذشته

جز برای شکنجه چندین سال *** در نگردیده باز ، بگذشته

لحظه ها در اسارتی دلگیر *** بهر آن دلنواز بگذشته

حتما آقا ز دل دعا کرده *** و خدا حاجتش روا کرده

آن درِ بسته عاقبت وا شد *** ماه پنهان شده هویدا شد

روی دوش چهار زندانبان *** تخته چوبی ز دور پیدا شد

از کلامی که یک منادی گفت *** شوری از آه و ناله بر پا شد

کشته با زهر کینۀ دشمن *** از جفا آن عزیز زهرا شد

جاری از دیدگان معصومه *** اشک غم در فراق بابا شد

صاحب این عزا رضا گردید *** قلبش از غصه غمسرا گردید(1)

*****

تا غم دل به رب خود گویم *** گوشۀ خلوتی فراهم شد

از صبوریِّ من در این زندان *** عاقبت طاقت عدو کم شد

پس به آزار من عدو رو کرد

هجمه برجان من زِ هر سو کرد

تا تنم شد کبود ای مادر *** زخم دل را گشود ای مادر

روز و شب تازیانه می آمد *** بر تن من فرود ای مادر

یاد بازوی خسته از دردت *** طاقتم را ربود ای مادر

هر زمان نام تو به لب بردم

از عدو بیشتر کتک خوردم

دشمن من که بود بس منحوس *** گرچه بودم به دست او محبوس

در شکنجه چو طاقتم را دید *** از شکستم شد عاجز و ماُیوس

از زبونی مقابل من بود *** خشم شیطانیِ عدو محسوس

قصدجانم از این سبب کردند

زهرکین وارد رطب کردند

از خدا بر صحیفۀ تقریر *** عاقبت شد مرا چنین تقدیر

آتش افتاده بر تنم زیرا *** بر تنم کرده زهر کین تأثیر

می دهم جان به گوشۀ زندان *** تا رها گردم از غل و زنجیر

از وداع رضا چو محرومم

بیشتر از همیشه مغمومم(1)

*****

ص: 102

کسی که بهر پیمبر ز کودکی بوده *** ولیّ و قیّم و دلسوز و همدمی دانا

هم او به فصل جوانی برای پیغمبر *** نموده خواستگاری خدیجۀ کبری

ز بعد بعثت پیغمبر خدا بوده *** نصیر و یاور او در مصافِ با اعدا

همان که هدیه به پیغمبر خدا داده *** امانتی ز سلیمان و حضرت موسی

همان که اهل حجاز از دعای بارانش *** به دیده دیده که صحرا همه شده دریا

بزرگ مرتبه شاه حجاز ابوطالب *** که تکیه زد به سریر صداقت و تقوا

به شأن و منقبت آن جناب بس باشد *** همین که بر علیِ عالی است او بابا

دریغ و درد که در اوج غربت احمد *** امیر مکه غریبانه رفت از این دنیا

نمود غسل و کفن پیکر پدر ، حیدر *** شرار غم به دلش زین فراق شد برپا

به سوگِ رفتنِ او چون نشست پیغمبر *** بریخت اشکِ دمادم ، ز دیده سیل آسا

ز سوی حق به رسولش بگفت جبرائیل *** دگر ز مکه برون شو که گشته ای تنها

ص: 107

بخواند روضه به تشییع پیکرش احمد *** نمود وصف جمالش به جنّت المأوی

به اهل مکه رسول خدا چنین فرمود *** که دارد او ز من اذن شفاعت عقبا

گرفته بعد وفات از برای او نائب *** علی که حج ز برایش بیاورد بر جا

به روز حشر ندارد غمی دگر « راضی » *** اگر شفاعت او را کند شهِ بطحا(1)

*****

خود را اسیر کرد که آزادگی کند

با یار دلربای خودش زندگی کند

آماده بود تا که شود همسر حسن *** همراه و همنفس و یاور حسن

رنج سفر کشیده ، رسیده ، به سامرا *** با شوق و عشق آمده در محضر حسن

مثل صدف به دامن دریا رسیده تا *** پیدا شود به دامن او گوهر حسن

آری اراده کرده خداوند فاطمه *** ظاهر کند برای همه حیدر حسن

در مکتب حکیمه رسیده به معرفت

اسلام را شناخته با این مصاحبت

نرگس ملیکه ای به زمستان این جهان *** نوریه ای که نور خدا را دهد نشان

نرگس حکیمه ای که امامان ستوده اند *** در وصف شأن او همه هستیم ناتوان

نرگس عفیفه ای که خدا برگزیده تا *** خورشید روی مهدی زهرا شود عیان

هر کس شود به او متوسل بدون شک *** پاسخ دهد به او پسرش صاحب الزمان

( راضی ) بیا زیارت مهدی از او بخواه

با واسطه به یوسف زهرا بِبَر پناه(1)

*****

ای واسطۀ سرّ الهی نرجس *** بر هادی دین انیس راهی نرجس

زهرا که تو را برای خود خوانده عروس *** بر پاکی تو داده گواهی نرجس

*****

ص: 110

گریه اش برحسین بی حد بود *** بر عزاداریش مُقَید بود

بر حبیبش سلام داد و گریست *** تا دم مرگ با غم او زیست

محضر باقرالعلوم آمد *** تا رساند سلام از احمد

حضرت باقر آن صحابی را *** کرده تصدیق در روایت ها

آخر عمر چشم آن عاشق *** گشته روشن به دیدن صادق

برکت داشت عمر او بسیار *** دارد او کارنامه ای پر بار

قدمش استوار در دین بود *** عالم و رازدار آئین بود

مرحبا جابر بن عبدالله *** که به خورشید دین شدی چون ماه(1)

*****

در سیادت ، شهرۀ ارباب علم و معرفت *** در فقاهت ، عالمی دانا ، دقیق و نکته دان

در عبادت ، عابد درگاهِ حیِّ لا یزال *** با خلوص و بی ریا ، در آشکارا و نهان

در ریاضت ، زاهدی عامل به شرع احمدی *** کز هوای نفس ، بگرفته به تقوایش عنان

در بلاغت ، صاحبِ کرسیِّ وعظِ اهل دین *** در فصاحت ، یکّه تاز عرصۀ فنِّ

بیان در ولایت ، شیعۀ مخلص به حبّ مرتضی *** وقفِ دین حیدری بنموده ، هستی و توان

در شجاعت ، پایبند دین ، به عصر دین ستیز *** در رشادت ، رادمرد عرصۀ حقّ بی گمان

در کرامت ، صاحبِ انفاس جان بخش از خلوص *** در طبابت حاذق درمان درد جسم و جان

آیت حق ، حجّت دین ، حاج سیّد مرتضی *** ابطحی آن دُرّ کم یاب و ، وجود کم قِران

گر چه او رخ در نقاب خاک پنهان کرده است *** می شود فیض وجودش حسّ به عالم ، همچنان

هفت فرزند پسر ، با علم و ایمانش نمود *** وقفِ سربازیِّ مهدی ، حجّت آخر زمان

روح پاکش ، همنشین اولیاء و انبیاء *** باشد و ، دارد یقین در جنّت جانان مکان

مانده بودم در بیان مصرع تاریخ فوت *** پس توسّل یافتم تا آن که آید بر زبان

ص: 113

یار من آورد سر از جمع بیرون و ، به گفت *** « با علی و فاطمه محشور باشد در جنان »

یکصد و ده بار ذکر یا علی و یا علی *** گفت « راضی » تا که طبعش شد بدین مدحت روان

توضیح : مصرع « با علی و فاطمه محشور باشد در جنان » به حروف ابجد 1423 می باشد و حرف (ی) که سَرِ کلمِۀ « یار من » می باشد به حروف ابجد 10 می باشد و پس از کسر کردن آن ، عدد 1413، که سال وفات می باشد ، به دست می آید .(1)

*****

سروده ای دربارۀ بانوی عابدۀ صالحه ، مرحومه حاجیه منصوره فقیه احمد آبادی همسر مرحوم آیت اللّه حاج سید مرتضی موحّد ابطحی (قدس سره )بنت صاحب مکیال المکارم

مرغ طبعت را روان کن در گلستان کلام *** تا نشیند بر درخت نظم و ، آید در نوا

وصف حال مادری شایسته و عالی مقام *** کردم از این گفتگو در رشتۀ نظم ، ابتدا

او که در اصل و نسب باشد به برج افتخار *** دختر زهرا و فرزند علیّ و مصطفی

دامن تقوای مادر بستر ایمان او *** در ولایت بر پدر کرده به خوبی اقتدا

همرهِ مادر ، رسیده خدمت خضر نبیّ *** وَز پدر بگرفته نور از اولیاء و انبیا

همچو بانوی دو عالم فاطمه ، شد منتخب *** در مقام همسری ، از بهر سیّد مرتضی

با صبوری و قناعت ، حسن خلق و همدلی *** کرده حقّ همسری را بهر آن عالم ادا

بهر اولاد پسر ، با دست مهر مادری *** کرده او هفت آسمان علم و تقوا را بنا

در خلوصش بس ، که گویم گشته از الطاف غیب *** حفظ ، آن بانو زیارت نامۀ خون خدا

هفت نوبت در پی نیّت ، به طول عمر خویش *** گشته زائر بر حسین و ، لاله های کربلا

گنج رؤیاهای صادق ، پیش چشمان دلش *** بارها گشته عیان ، در طول عمر پر بها

ص: 115

بسته شد پروندۀ عمرش به طوفان اجل *** هست اما همچنان آثار نور او بجا

عالمی سر را درون جمع آورد و به گفت *** ( برده شد در کربلا ، آن جلوۀ مهر و حیا )

شعر « راضی » گرچه ناقص ، لیک از حیث بیان *** برده او بر آل عصمت ، وقت گفتن ، التجاء(1)

توضیح : مصرع « برده شد در کربلا آن جلوۀ مهر و حیا » به حروف ابجد 1337 می باشد، که با اضافه شدن عدد هفتاد ، که شمارۀ ابجدی « ع » ( که سَرِ کلمۀ عالم می باشد ) عدد 1407 ، که سال وفات مرحومه فقیه احمد آبادی است ، به دست می آید .

*****

در مدح و ستایش مرحوم آیت اللّه العظمی

حاج سیّد محمّد باقر موحّد ابطحی (قدس سره )

هم به دریای ادب ، هم اجتهاد *** گوهری بس پربها بود ابطحی

در کمالات و فضائل ، کم نظیر *** اسوۀ صدق و صفا بود ابطحی

حب حیدر، داغ زهرا، بس که داشت *** صاحب شور و نوا بود ابطحی

اشک ریزِ غربتِ خاص بقیع *** داغدار کربلا بود ابطحی

سینه سوزان ، دیده گریان، سوگوار *** در غم آل عبا بود ابطحی

الفتی دیرینه باعباس داشت *** پیرو آن با وفا بود ابطحی

بود سرباز امام عصر خویش *** بهر مهدی ، جان فدا بود ابطحی

ختم کن «راضی » به قول عالمان: *** مجلسی در عصر ما بود ابطحی(1)

*****

ص: 117

میداد صفا شعرترش بر دل و جان ها *** با رفتن او شور ز هر بزم عزا رفت

خون نامه(1) او معنی عشق است و ارادت *** عشقی که ز شوقش همه دم کرببلا رفت

با اشک بصر ورد لب ما همه این است *** آن شاعر دلسوختۀ نوحه سرا رفت

« مسلم » تو ز جان راه حسن زاده بپیمای *** زیرا که همه عمر ره اهل ولا رفت

*****

مسلم است حسن زاده زنده خواهد بود *** نمرده است و یقین تا ابد نخواهد مرد

ادیب و عارف و وارسته بود و با تقوی *** فضائلش نتوان در حساب برد و شمرد

چو عطر دلکش رجعت مشام او بنواخت *** ز شوق وصل زجاجست و جان به یار سپرد

پیام رحلت او را (بقا) شنید و چو شمع *** بسوخت ز آتشِ این داغ و سر به زانو برد

*****

حلقۀ عشق علی در گوش داشت *** او مدال نوکری بر دوش داشت

با دلی آکنده از خون جگر *** آخر ماه صفر رفتی سفر

زهر این دنیا فراموش تو باد *** بادۀ عشق علی نوش تو باد

زود برد اربابش ، افتاده نشد *** هیچکس مثل حسن زاده نشد

*****

روحش به باغ و جنت فردوس شاد باد *** با نامه ای به دست یمین پر کشید و رفت

« منصور » در مصیبت او این چکامه گفت *** او با حسین گشته قرین پر کشید و رفت

*****

در شهر به هر گوشه کنون هر مداح *** شعر تو و نوحۀ تو را می خواند

کم بود نظیرت ای حسن زادۀ ما *** ای شاعر نوحه ساز آزادۀ ما

ما مرثیه خوان روضه ها می گوئیم *** برخیز و بگیر دست افتادۀ ما

در هیئت ما همیشه جایت خالی *** در صدر بهشت رتبه ات بس عالی

این عشق علی و آل او ای استاد *** ارزانی تو باد به نیک اقبالی

*****

فقط گریه کرد و فقط شعر شد *** با شِعرا و با روضه ها غصه خورد

دلش کربلایی شد و عاقبت *** با غمهای ارباب ، دق کرد و مرد

وفا رو ببین ، روضه خون حسین *** شده مرگشم روضۀ کربلا

تجسّم کنین حال اربابش و *** تنش رو زمین سر روی نیزه ها

همه اومدن تا که این روضه خون *** تو غربت نمونه دمِ واپسین

بمیرم برا اون غریبی که موند *** سه روز و سه شب پیکرش رو زمین

*****

صد روضهٔ سخت در غمش ساده گذشت *** با گریهٔ ما به داغ دلداده گذشت

بر طبق وصیتش فقط شد روضه *** هر روز که با داغ حسن زاده گذشت

*****

ص: 133