بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ اَلْرَحیمْ

ص: 2

ص: 3

غدیر و عاشورا دو بال یک پروازند و با هم پیوند ناگسستنی دارند. عاشورا، با الهام از غدیر زنده نگهداشته می شود و تعظیم شایسته ی غدیر، از تکرار عاشورا جلوگیری می کند.

عاشورا، از رهگذر غدیر، عبرت آموز می شود و بزرگداشت و تعظیم شایسته ی غدیر با نگاه به عاشورا، ضرورت پیدا می کند.

عاشورا، تعظیم شایسته ی غدیر را ضروری می سازد و تعظیم شایسته ی غدیر به قیام حماسی عاشورا، معنا می بخشد.

عزاداری از رهنمودهای امامت الهام می گیرد و از انحراف و آسیب حفظ می شود و واقعه غدیر به کمک قیام حماسی عاشورا، در بستر تاریخ زنده می ماند.

--------------

آیا غیر از این است که عزاداری، با کوتاهی و بی توجهی نسبت واقعه غدیر، بر شیعه تحمیل شد و ما عزادار شدیم؟

آیا غیر از این است که ما غدیر را رها کردیم و عزادار شدیم و امروز فقط عزاداری می کنیم و به غدیر، کاری نداریم؟

ص: 5

چرا باید عید سعید غدیر را گرامی داشت؟.......... 35

اوّل: تعظیم شعائر الهی.......... 35

دوّم: یادآوری ایام الله.......... 36

سوّم: احیای امامت.......... 36

چهارم: حق شناسی.......... 37

پنجم: پاسداشت و تکریم ارزش ها........... 37

ششم: دوستی اهل بیت.......... 38

هفتم: زنده نگهداشتن امامت و رهبری.......... 38

هشتم: عبرت گیری.......... 39

نهم: جلوگیری از تکرار عاشورا............. 40

دهم: جلوگیری از تحریف.......... 40

بخش چهارم:............ 42

منشور اخلاقی مراسم و جشن عید سعید غدیر.......... 42

اوّل: متدیّن و متشرّع.......... 42

دوّم: کسب شایستگی لازم.......... 43

سوّم: رعایت شأن و منزلت.......... 43

چهارم: متولیان و کارگزاران خبره و کار آزموده.......... 44

پنجم: محتوای مراسم جشن و سرور.......... 45

ششم: استفاده از منابع معتبر و مستند.......... 45

هفتم: برگزاری مراسم طبق دستور.......... 46

هشتم: اعتدال در برگزاری مراسم.......... 46

نهم: برگزاری مراسم پر شور و فراگیر.......... 47

دهم: برگزاری مراسم در مراکز مذهبی.......... 47

بخش پنجم: پیوند ناگسستنی غدیر با عاشورا........... 49

ص: 7

کوتاهی و بی توجهی نسبت به غدیر.......... 49

چه چیزی شیعه را عزادار کرده است؟.......... 52

تندروی نسبت به غدیر.......... 52

تعظیم شایسته ی غدیر در گرو چیست؟.......... 54

فصل دوّم: خطبه غدیر.......... 56

متن و ترجمه خطبه غدیر.......... 58

بخش اوّل: حمد و ثنای الهی.......... 58

بخش دوّم: اعلام فرمان الهی.......... 63

بخش سوّم: اعلام وصایت و امامت علی.......... 64

بخش چهارم: کارشکنی منافقان.......... 65

بخش پنجم: تأکید بر امامت علی علیه السلام.......... 67

بخش ششم: اعلام امامت ائمه اطهار السلام.......... 68

بخش هفتم: بیان فضائل علی علیه السلام.......... 69

بخش هشتم: دشمنی با علی علیه السلام.......... 72

مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِیٌّ مَوْلاهُ.......... 74

لَنْ یَفْتَرِقا حَتّی یَرِدا عَلَیَّ الْحَوْضَ.......... 74

اَلا مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ، فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ.......... 75

بخش نهم: معرفی و بیان فضائل امام علی.......... 75

اَلَّلهُمَّ والِ مَنْ والاهُ.......... 76

بخش دهم: پرهیز از مخالفت با امام علی.......... 79

بخش یازدهم: کارشکنی های منافقین.......... 80

بخش دوازدهم: توصیف چهارده معصوم.......... 85

بخش سیزدهم: عاقبت دشمنان.......... 86

دوستان اهل بیت عصمت و طهارت.......... 87

ص: 8

عاقبت دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت.......... 88

بخش چهاردهم: توصیف خود و علی و ائمه.......... 90

بخش پانزدهم: پیرامون حضرت امام مهدی.......... 91

بخش شانزدهم: فرمان بیعت.......... 92

بخش هفدهم: بیان حلال و حرام.......... 93

بخش هجدهم: فرمان بیعت با علی و ائمه.......... 97

فصل سوّم: زیارت غدیریه.......... 104

متن و ترجمه زیارت غدیریه.......... 106

بخش اوّل: سلام و درود بر پیامبران.......... 106

بخش دوّم: سلام و درود بر امام علی.......... 106

بخش سوّم: گواهی به فضائل امام علی.......... 108

بخش سوّم: بیان فضائل امام علی علیه السلام.......... 113

بخش چهارم: واقعه غدیر.......... 119

بخش پنجم: بیان فضائل قرانی امام علی.......... 120

بخش ششم: بیان رشادت های امام علی.......... 125

بخش هفتم: معرفی کارشکنان و منافقان.......... 128

بخش هشتم: جنگ صفین و شهادت عمار.......... 130

بخش نهم: غصب فدک.......... 132

بخش دهم: لیلة المبیت.......... 133

بخش یازدهم: حیله قرآن های بر نیزه.......... 134

بخش دوازدهم: فوز عظیم.......... 137

اللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ.......... 138

اللَّهُمَّ الْعَنْ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ آلَ مُحَمَّدٍ.......... 138

منابع فهرست.......... 141

ص: 9

حضرت امام باقر علیه السلام در روایت دیگری تمامی فروع دین را به ولایت مرتبت دانسته و می فرماید: «لَوْ اَنَّ رَجُلاً قام لَیلَهُ و صامَ نَهارَهُ و تَصَدَّق بِجَمیعِ مالِهِ وَ حَجَّ جَمیعَ دَهْرِهِ وَ لَمْ یعْرِفْ وِلایةَ وَلِى اللّهِ فَیوالِیه و یکون جَمیعُ اَعْمالِهِ بِدِلالَتِهِ مِنْهُ اِلَیهِ، ما کانَ عَلىَ اللّهِ حَقٌّ فى ثَوابِهِ ولا کانَ من اَهْلِ الإیمانِ»(1)؛ اگر کسی شب را نماز گزارد و روز را روزه بگیرد و تمام اموال خود را صدقه بدهد و تمام عمر خود را در حج بگذراند، ولى ولایت ولى خدا را نشناسد تا که از او پیروى کند و تمام کارهایش به راهنمایى او باشد، نه خداوند به او پاداشى خواهد داد و نه چنین فردى از اهل ایمان است.

در روایت دیگری حضرت امام باقر علیه السلام ولایت را فلسفه حج دانسته و یکی از بی توجهی ها به ولایت را در کنار کعبه به فضیل ابن یسار یادآوری می کند، آنگاه که حضرت به حاجیانی که پیرامون کعبه می گردند، می نگرد و می فرماید: «هکذا کانوا یَطُوفُونَ فِی الجاهِلِیةِ، إنَّما اُمِروا أن یَطُوفُوا بِها ، ثُمَّ یَنفِروا إلَینا فَیُعلِمونا وَلایتَهُم ومَوَدَّتَهُم، وَ يَعْرِضُوا عَلَینا نُصرَتَهُم. ثُمَّ قَرَأَ هذِهِ الآیةَ «فَاجعَل أفئِدَةً مِنَ النّاسِ تَهوی إلَیهِم»(2)؛ در جاهلیت بدین گونه طواف می کردند، ولی فرمان آن است که به سوی ما کوچ کنند، و پیوستگی خود را به ما ابراز نمایند و یاری خود را به ما عرضه کنند.

حضرت امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه ی دعای حضرت ابراهیم علیه السلام «فَاجعَل أفئِدَةً مِنَ النّاسِ

ص: 12

تَهوی إلَیهِم»؛ خدایا دلهایى از مردم را شیفته آنان بگردان، می فرماید: ینبَغی لِلنّاسِ أن یحُجُّوا هذَا البَیتَ ویُعَظِّموهُ لِتَعظیمِ اللّهِ إیاهُ، وأن یلقَونا حَیثُ کنّا، نَحنُ الأَدِلاّءُ عَلَى اللّهِ»(1)؛ سزاوار است مردم این خانه را زیارت کنند و بزرگ بدارند، چرا که خداوند، آن را بزرگ داشته است و سزاوار است هر جا که ما هستیم، به دیدار ما آیند، ما راهنمایان مردم به سوى خداوندیم.

یا در فراز دیگری می فرماید: غدیر آمده است که بفهماند که سیاست به همه مربوط است. در هر عصری باید حکومتی باشد با سیاست، منتها سیاست عادلانه که بتواند به واسطه آن سیاست، اقامه صلوه کند. اقامه صوم کند، اقامه حج کند، اقامه همه معارف را بکند... این طور نیست که ما خیال کنیم ولایتی که در این جا می گویند، آن امامت است و امامت هم در عرض فروع دین است، نخیر؛ این ولایت عبارت از حکومت است و حکومت مجری این هاست، مجری فروع دین است(1).

در این زمینه رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به روایت بُنِیَ الْإِسْلَامُ می فرماید: در روایت هست که: «الْوَلَایَةِ وَ لَمْ یُنَادَ بِشَیْ ءٍ کمَا نُودِیَ بِالْوَلَایَةِ»(2)؛ جایگاه این ولایت از همه ی احکام الهی، برتری دارد، چون تأمین کننده و تضمین کننده ی همه ی احکام الهی است که ماجرای غدیر و آن داستان بسیار مهم بیانگر آن است.

فروزان ولایت و امامت و محرومیت از وجود مقدس آن حجت الهی و آن مصلح بشریت و حاکم جهانی است که هنوز ادامه دارد.

آیا غیر از این است که کوتاهی و بی توجهی به امر ولایت و امامت، اسلام و مسلمانی را از رونق انداخته و مصائب جبران ناپذیری را بر جهان اسلام وارد کرده است. آیا غیر از این است که عزاداری، با کوتاهی و بی توجهی نسبت واقعه غدیر، بر شیعه تحمیل شد و ما عزادار شدیم. آیا غیر از این است که ما غدیر را رها کردیم و عزادار شدیم و امروز فقط عزاداری می کنیم و کاری به غدیر نداریم.

اما در این میان ملت مسلمان ایران اسلامی برای جبران کوتاهی ها و بی توجهی ها، گام بلند و افتخار آمیزی برداشت و با انقلاب اسلامی و تحقق نظام اسلامی در صدد جبران این کوتاهی ها برآمد، گرچه هزار راه نرفته پیش پای اوست و این در حالی است که عده ای که سر در آخر کج فهمی خود دارند؛ بجای کمک برای تحقق آرزوی دیرینه اسلام و پیمودن هزار راه نرفته؛ این حرکت را سد کرده و با گفتار و رفتار نسنجیده خود، آب به آسیاب دشمنِ دین و ولایت می ریزند.

امروز هستند کسانی که واجباتشان ترک نمی شود اما با ولایت کار ندارند و برای فرار از حکم ولایت، پناه به مرجعیت می برند و به نام دین و به وسیله دین با ولایت مخالفت می کنند و ما باید ببینیم چگونه و به چه اندازه، پای دینمان با سلسله مراتب ولایت ایستاده ایم؟

ص: 15

همه باید به احیای واقعه غدیر بازگردیم و در احیای این امر مقدس، صحیح عمل نماییم و بدانیم زنده نگه داشتن شایسته عید سعید غدیر تنها به کمپین جشن و شادی نیست، تنها به اکرام مؤمنین بر سر سفره اطعام نیست! آری اطعام روز عید سعید غدیر، شاد کردن مومنین در روزه عیدغدیر، روزه گرفتن و صدقه دادن در روز عید غدیر؛ بسیار فضیلت و ثواب دارد و در روایت های بسیاری بر آن توصیه و تاکید شده است که غدیر را جشن بگیرید، در آن شاد و خندان باشید و دیگران را بر سر سفره طعام مهمان کنید (که باید چنین کنیم)؛ اما باید بدانیم همه این ها برای برجسته سازی عید سعید غدیر است نه هدف غایی غدیر. هدف غایی غدیر، تحقق امر ولایت در برپایی حکومت است، هدف غایی غدیر، پیروی از امامت برای تحقق اسلام ناب محمدی، آن هم در سایه حکومت اسلامی است.

محمد سعید صفرزاده تهرانی

مرداد 1401 مصادف با محرم 1444

ص: 16

فصل

اوّل

واقعه

غدیر خم

ص: 17

السلام یوشع بن نون را و حضرت عیسی علی نبینا و علیه السلام شمعون را به اذن خداوند وصی و و جانشین خود قرار دادند؛ پیامبر گرامی اسلام نیز باید برای خود وصی و جانشینی قرار دهد.

آن کسی که باید بعد از پیامبر گرامی اسلام سرپرستی جامعه اسلامی را به عهده بگیرد، احکام دین را عملی سازد، تا نعمت الهی بر بشریت کامل گردد کیست؟ آن وصی و جانشینی کسی غیر از مولی الموحدین أمیر المؤمنین علی علیه السلام نیست.

از آن جائی که عده ای به نیت تصاحب جانشینی بعد از پیامبر گرامی اسلام، اسلام آورده بودند؛ انتصاب حضرت علیه السلام به مقام والای امامت و جانشینی؛ تمام نقشه های آنان را خنثی می کرد و به یقین دست به توطئه می زدند و این برای پیامبر گرامی اسلام خطراتی را در برداشت، بر این اساس خداوند حفظ و صیانت آن بزرگوار را خود به عهده گرفت و فرمود: «وَ اللَّهُ یعْصِمُک مِنْ النَّاسِ»(1).

بر محور رسالت و امامت حرکت کرد نه جلوتر برویم و نه عقب تر بمانیم، نه تندروی کنیم و نه کوتاهی نماییم.

هوا بسیار گرم و سوزان بود و طاقت همه را ربوده بود، عده ای قسمتی از ردای خویش را زیر پا و قسمتی را روی سر گذاشته بودند، هنگام ظهر نماز جماعت به امامت رسول گرامی اسلام اقامه شد و چون حضرت خواست سخنرانی کند از جهاز اشتران منبری ساختند و حضرت بر آن قرار گرفت.

ده ها هزار مسلمان چون پروانه گرد شمع وجود آن بزرگوار حلقه زدند. پیامبر گرامی اسلام با حمد و ثنای خداوند شروع کرد و خبر از نزدیکی زمان ارتحال داد و از مردم در مورد خود گواهی گرفت و پس از اقرار همگی به رسالت آن بزرگوار و این که آن حضرت رسالت الهی را به خوبی انجام داده و از هیچ کوششی در هدایت امت دریغ نکرده است؛ فرمودند: «من دو چیز گران بها و گران قدر که وسیله ی رستگاری شما خواهد بود را بین شما به یادگار می گذارم "قرآن" و "اهل بیتم" از آن ها جدا نشوید».

آنگاه حضرت امیر علیه السلام را خواند، دست او را گرفت و در مقابل جمعیت بلند کرد تا همه او را دقیقا ببینند و بشناسند؛ سپس فرمود: «مَنْ کنْتُ مَوْلاهُ، فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ، أَللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ و وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ، وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ». پیامبر گرامی اسلام پس از خطبه قراء از جهاز اشتران فرود آمد مراسم باشکوه بیعت و میثاق بر پا شد، همه با علی مصاحفه کردند و به او تبریک گفتند و با او عهد بستند که چون پیامبر گرامی اسلام از فرامین او اطاعت کنند.

ص: 21

از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام سؤال شد آیا مؤمنان غیر از عید فطر و قربان و جمعه عید دیگرى دارند؟ و آن بزرگوار فرمود: «نَعَمْ لَهُمْ ما هُوَ اَعْظَمُ مِنْ هذا، یوْمٌ اُقیمَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ عَلَيْهِ الْسَّلام فَعَقَدَ لَهُ رَسُولُ اللّهِ الْوِلایةَ فِى اَعْناقِ الرِّجالِ وَالنِّساءِ بِغَدیرِخُمٍّ»(1)؛ آرى، آنان عید بزرگتر از این ها هم دارند و آن روزى است که امیر المؤمنین علیه السلام از جانب خدا در غدیر خم به خلافت و سرورى مسلمین منصوب شد پس پیامبر گرامی اسلام پیمان ولایت او را بر گردن مردان و زنان در غدیر خمّ محکم ساخت.

حضرت امام جعفر صادق علیه السلام در عظمت و بزرگی عید سعید غدیر می فرماید: «یوْمُ غَدیرِ بَینَ الْفِطْرِ وَالْاَضْحى وَ یوْمُ الْجُمُعَةِ کالْقَمَرِ بَینَ الْکواکبِ»(2)؛ روز غدیر خم در میان عید فطر و قربان و جمعه همانند ماه در میان ستارگان است.

عمار بن حریز می گوید: روز هجدهم ماه ذیحجه خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم و آن حضرت را روزه یافتم. آن بزرگوار به من فرمود: «هذا یوْمٌ عَظیمٌ عَظَّمَ اللّهُ حُرْمَتَهُ عَلَى الْمُؤمِنینَ وَ أَکمَلَ لَهُمْ فیهِ الدّینَ وَ تَمَّمَ عَلَیهِمُ النِّعْمَةَ وَ جَدَّدَ لَهُمْ ما أَخَذَ عَلَیهِمْ مِنَ الْعَهْدِ وَالْمیثاقِ»(3)؛ امروز، روز بزرگى است، خداوند به آن

ص: 24

عظمت داده و آن روز دین مؤمنان را کامل ساخت و نعمت را بر آنان تمام نمود و عهد و پیمان قبلى را تجدید کرد.

حضرت امام على علیه السلام درباره روز عید سعید غدیر می فرماید: «إنَّ هذا یوْمٌ عَظیمُ الشَّأْنِ، فیهِ وَقَعَ الْفَرَجُ، وَ رُفِعَتِ الدُّرَجُ وَ وُضِحَتِ الْحُجَجُ وَ هُوَ یوْمُ الاْیضاحِ وَالْاِفْصاحِ مِنَ الْمَقامِ الصُّراحِ، وَ یوْمُ کمالِ الدّینِ وَ یوْمُ الْعَهْدِ الْمَعْهُودِ»(1)؛ امروز روز بس بزرگى است، در این روز فرج واقع شده است و منزلت کسانى که شایسته هستند، رفعت پیدا کرده است و برهان هاى خدا روشن شده است و با صراحت از مقام پاک سخن گفته شده است و امروز روز کامل شدن دین و روز عهد و پیمان است.

گرامی اسلام، عملی شدن کامل مقاصد دین، با برپایی حکومت دینی، به رهبری امام ممکن گردید.

روزی برتر از روز عید سعید غدیر نیست که در آن نعمت امامت تا روز قیامت به بشریت ارزانی شد.

فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ»(1)؛ امروز، کافران از شکست و نابودی آیین شما، مأیوس شدند پس شما از آنها نترسید و از من بترسید. وقتى کفار و مشرکان با سوء قصدو جنگ و توطئه های گوناگون نتوانستند بر علیه اسلام کاری بکنند؛ تنها امید آنها مرگ پیامبر گرامی اسلام صلى الله عليه و آله و سلم بود با این تصور که وقتی پیامبر گرامی اسلام از دنیا برود، بهتر و راحت تر می شود دین را از بین برد، اما وقتی حضرت علی علیه السلام به عنوان جانشین پیامبر تعیین گردید؛ به همه فهماند که با رفتن پیامبر گرامی اسلام، دین الهی بدون سرپرست نخواهد بود تا کسی بخواهد سوء استفاده کند و از آن جایی که در این روز، دین با تعیین حضرت امیر، سامان یافت و توطئه دشمنان نقش بر آب شد؛ این روز به عنوان بزرگترین عید اسلامی معرفی گردید.

اللّهُ نَبِیا اِلاّ وَ تَعَیدَ فِى هذَا الْیومِ وَ عَرَفَ حُرْمَتَهُ وَ اِسْمُهُ فِى السَّماءِ یوْمُ الْعَهْدِ الْمَعْهُودِ وَ فِى الْاَرْضِ یوْمُ الْمیثاقِ الْمأخُوذِ وَ الْجَمْعُ الْمَشْهُودِ»(1)؛ روز غدیر، عید بزرگ خداست، خدا پیامبرى مبعوث نکرده، مگر این که این روز را عید قرار داد و عظمت آن را شناخته است و نام این روز در آسمان، روز عهد بسته شده و در زمین، روز پیمان گرفتن و حضور همگانى است.

حضرت امام جعفر صادق علیه السلام در این باره می فرماید: «فَاِنَّ رَسُولَ اللّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ و سَلَّم اَوْصى أَمیرَ الْمُؤْمِنینَ اَنْ یتَّخِذَ ذلِک الْیوْمَ عیدا، وَ کذلِک کانَتِ الْاَنْبِیاءُ تَفْعَلُ، کانُوا یوصُونَ أَوْصِیائَهُمْ بِذلِک فَیتَّخِذُونَهُ عیداً»(2)؛ پیامبر گرامی اسلام به امیر مؤمنین سفارش کرد که آن روز را عید بگیرد، همین طور پیامبران هم به جانشینان خود سفارش مى کردند که آن روز را عید بگیرند، آنان هم چنین مى کردند.

نقل است که در چنین روزی حضرت سلیمان علی نبینا و عليه السلام از مردم، بر جانشینی حضرت آصف بن برخیا گواه گرفت و حضرت موسی علی نبینا و عليه السلام هارون را به عنوان وصیّ و جانشین خود به مردم معرفی کرد و حضرت عیسی علی نبینا و عليه السلام حضرت شمعون الصفا را به عنوان وصیّ و جانشین خود به مردم معرفی کرد.

ص: 29

فی بَطْشِهِ، فَلْیَنْظُرْ إلى عَلیِّ بْنِ أبی طالِب»(1). هر که بخواهد دانش آدم و فهم نوح و بردبارى ابراهیم و زُهد یحیى بن زکریّا و توانمندى موسى بن عمران را بنگرد، على بن ابى طالب را نظاره کند.

تا صورت پیوند جهان بود علی بود *** تا نقش زمین بود و زمان بود علی بود

هم آدم و شیث هم ایوب و هم ادریس *** هم یوسف و هم یونس و هم هود علی بود

هم موسی و هم عیسی و هم خضر و هم الیاس *** هم صالح پیغمبر و داود علی بود

حضرت امام خمینی رحمت الله علیه در این زمینه می فرماید: «مسئلة غدیر، مسئله ای نیست که بنفسه برای حضرت امیر علیه السلام یک مسئله ای پیش بیاورد، حضرت امیر مسئلة غدیر را ایجاد کرده است. آن وجود شریف که منبع همة جهات بوده است، موجب این شده است که غدیر پیش بیاید. غدیر برای حضرت امیر علیه السلام ارزش ندارد؛ آنکه ارزش دارد خود حضرت است که دنبال آن ارزش، غدیر آمده است»(2).

السلام به امامت و ولایت است. خداوند تبارک و تعالی طی فرمانی از پیامبر گرامی اسلام می خواهد تا حضرت امیر علیه السلام را به عنوان وصی و جانشین به مردم معرفی نماید: «یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیک مِنْ رَبِّک»(1)؛ اى پیامبر، آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده است را ابلاغ کن.

حضرت امام کاظم علیه السلام درباره ولایت حضرت امام علی علیه السلام می فرماید: «وِلایةُ عَلِىٍّ علیه السلام مَکتُوبَةٌ فى صُحُفِ جَمیعِ الْاَنْبیاءِ وَلَنْ یبْعَثَ اللّهُ رَسُولاً اِلاّ بِنُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ وَوَصِیةِ عَلىٍّ عَلَیهِ الْسَّلام»(2)؛ ولایت على علیه السلام در کتاب هاى همه پیامبران ثبت شده است و هیچ پیامبرى مبعوث نشد، مگر با میثاق نبوت حضرت محمد صلى الله عليه و آله و سلم و امامت على عَلَیهِ الْسَّلام.

در حقیقت هیچ منصبی بالاتر از منصب و مقام ولایت نیست و روز عید سعید که روز تعیین ولایت و امامت حضرت امام علی علیه السلام بالاترین روز و بالاترین عید اسلامی است و به همین دلیل در روایات اهل بیت علیهم السلام، عید سعید غدیر، از بزرگ ترین اعیاد به شمار آمده و برای بزرگداشت آن، اعمالی مستحبی وارد شده است و یکی از آن اعمال شکرگزاری است. در روایت آمده است به برکت انتصاب مولی الموحدین أمیر المؤمنین علی علیه السلام، در روز عید سعید غدیر حمد و ثنای الهی گفته و در ملاقات برادران مؤمن، تمسک به ولایت حضرت امیر را شکرگزاری نمایند و این دعا را

ص: 32

بخوانند: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّکینَ بِوَلَایةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّةِ علیهم السلام»(1).

حضرت امام رضا علیه السلام در این زمینه می فرماید: «وَهُوَ یوْمُ التَهْنِئَةِ یهَنِّئُ بَعْضُکمْ بَعْضا، فَاِذا لَقِىَ الْمُؤْمِنُ أخاهُ یقُولُ: اَلْحَمْدُللّهِ الَّذى جَعَلَنا مِنَ الْمُتَمَسِّکینَ بِوِلایةِ أمیرِالْمُؤْمِنینِ وَالْاَئِمَّةِ علیهم السلام»(2)؛ عید غدیر روز تبریک و تهنیت است. هر یک به دیگرى تبریک بگوید، هر وقت مؤمنى برادرش را ملاقات کرد، چنین بگوید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّکینَ بِوَلَایةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّةِ علیهم السلام».

همانند رسالت پیامبر گرامی اسلام بپذیرد در این امتحان و آزمون قبول شده است و الا در ایمان بر پیامبر و پیروی از آن بزرگوار، صادق نیست. بر همین اساس خداوند در روز عید سعید غدیر در قرآن کریم می فرماید: «فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ»(1)؛ بنابر این، از دشمنان دین نترسید! و از مخالفت با من بترسید. یعنی بترسید از روزی که در ایمان و پیروی دروغ گو درآیید.

ص: 34

یُحیَی فیه أمْرُنا لَمْ یَمُتْ قَلبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ القُلُوبُ»(1)؛ هر که در مجلسی بنشیند که در آن یاد ما اهل بیت زنده می شود، قلبش در روزی که قلب ها می میرند، نمی میرد. یکی از بارزترین مصادیق احیای امر ائمه اطهار علیهم السلام، موضوع امامت است که بر احیای آن بسیار تأکید شده است.

علیه السلام خلق شده است. پاسداشت و تکریم خدمات ارزنده ای است که آن بزرگوار به دین مبین اسلام و به پیامبر گرامی اسلام و به جامعه اسلامی کرده است.

حیات بشری باشد، اما از نظام اجرایی دین سخن نرانده باشد؟ مگر ممکن است دینی با جامع احکام ضروری و نظام اجرایی باشد، اما در دایره حاکمیت، عامل اجرایی نداشته باشد؟ عامل و ضامن اجرایی دین، امام و رهبر است و بزرگداشت و تعظیم شایسته ی غدیر، زنده نگه داشتن و احیای همین اصل است.

است نسبت به کوتاهی هایی که در مورد واقعه غدیر اتفاق افتاده است و خسارت های بسیار و جبران ناپذیری بر جهان اسلام وارد کرده است.

جامعه طلبکار ما می شدند و ما امروز بدهکار آنان بودیم باید غرامت همه خسارت های وارد شده بر جهان اسلام را به آنان پرداخت می کردیم همان گونه که یهودیان نجات یافته به دست ایرانیان؛ وقتی به قدرت رسیدند؛ طلبکار شدند و 75 هزار ایرانی را به قتل رساندند و هر سال وقیحانه جشن می گیرند (جشن پوریم) و همان گونه که استعمار پیر انگلیس در جنگ جهانی اول، با قحطی نیمی از جمعیت ایران را به کشتن داد و امروز داعیه ی سروری دارد و وقیحانه ایرانیان را متوحش می خواند.

ص: 41

انجام شایسته ی واجبات و اهتمام به ترک محرمات و توجه به انجام مستحبات و دوری از مکروهات، یکی از مهم ترین فلسفه ی غدیر و یکی از فلسفه های اصلی برگزاری هر مجلس و مراسم مذهبی است. بر این اساس متولیان و کارگزاران مراسم جشن عید سعید غدیر باید به تمام معنا، انسان های متدین و متشرع باشند تا انجام واجبات و ترک محرمات و حتی رعایت مستحبات و ترک مکروهات، را به شدّت رعایت نمایند و مجالس و مراسم عید سعید غدیر را بگونه ای برگزار کنند که واجبی ترک نشود و حرامی صورت نگیرد.

مطلوب در برگزاری مراسم عید سعید غدیر، رعایت شأن و منزلت مراسم جشن است آن هم با برنامه ها و حرکات وزین و حساب شده، مگر ممکن است برای بزرگداشت عید سعید غدیر دست به هر کاری زد؟! بر این اساس متولیان و کارگزاران مراسم جشن عید سعید غدیر باید به تمام معنا، انسان های اخلاقی باشند تا ضمن حفظ شأن و منزلت خود، شأن و منزلت مراسم جشن عید سعید غدیر را حفظ نمایند و در برگزاری مراسم، از زمان و مکان تا شکل و صحنه و از استفاده از تمثال و آلات جشن تا محتوای مراسم و از دعوت شرکت کنندگان تا پذیرایی و حتی جای پارک خودرو و بهداشت محیط؛ به شدّت از اقدامات دون شأن، حرکات زننده، آزار دیگران، استفاده از نمادهای غیر دینی، سبک های غربى، آهنگ هاى مجالس لهو، لودگی و... پرهیز نمایند، به گونه ای که مراسم جشن عید سعید غدیر از هر چه وهن شیعه و اسلام است، دور بماند.

ذاکر، مداح، مجری و کارگزار مراسم است. بر این اساس متولیان و کارگزاران مراسم جشن عید سعید غدیر باید به تمام معنا، انسان های منطقی باشند تا با استفاده از منابع معتبر؛ به گونه ای مراسم جشن عید سعید غدیر را با سند و دلیل، محتوا بخشی کنند که تدین و تعبد شرکت کنندگان را افزایش داده و شعائر دین از خرافه و بدعت و از آفت و آسیب، حفظ گردد.

فرهنگی، برنامه هایی است که در آن تعادل و اعتدال رعایت شده باشد. بر این اساس متولیان و کارگزاران مراسم جشن عید سعید غدیر باید به تمام معنا، انسان های متعادل باشند تا در برنامه های مراسم، از سخنرانی تا جشن و از خرج دادن، تا پخش صدا، زمان و در مکان و... اعتدال را رعایت نمایند.

است که به دلیل قابل کنترل نبودن حرکات و سکنات و عدم التزام متولیان در اکثر موارد؛ به خلاف شرع منجر می شود. برپائی خیمه برای مراسم و جشن عید سعید غدیر، در شهری که به اندازه ی کافی حسینیه و مسجد دارد؛ جفا به مراکز دینی و مذهبی است. بر این اساس متولیان و کارگزاران مراسم جشن عید سعید غدیر باید با مراکز مذهبی پیوند ناگسستنی داشته باشند و مراسم جشن عید سعید غدیر را حتی المقدور در مراکز مذهبی برگزار کند.

بیاییم برای تعظیم شعائر دین، مراسم عید سعید غدیر را مستند، محتوایی، پرشور، فراگیر، همگانی، شایسته، با پذیرایی وزین و با آداب و شرایط برگزار کنیم.

ص: 48

عزاداری، با کوتاهی و بی توجهی نسبت شعائر دین و خاصه واقعه غدیر، بر شیعه تحمیل شد و ما عزادار شدیم. عزاداری، با افراط و تفریط نسبت شعائر دین و دخالت های بی جا در امور دینی بر شیعه تحمیل شد و ما عزادار شدیم.

آیا غیر از این است که کوتاهی و بی توجهی نسبت به رویداد مقدس غدیر، عاشورا به وجود آورد وامام را به مسلخ برد و فاجعه ی کربلا را رقم زد و ما عزادار شدیم؟ و ما امروز عزاداری می کنیم و کاری با غدیر نداریم؟

آیا غیر از این است که امروز همان کوتاهی و انحراف گریبان گیر ما شده است؛ به شکلی که ما برای فاجعه ی دلخراش کربلا و شهادت جان گداز سید و سالار شهیدان عزاداری می کنیم (که به حق باید عزادار باشیم) اما نسبت به غدیر بی توجهیم و از علت عزادار شدن و مصیبت دیدن غافل شدیم. متأسفانه امروز ما گرفتار همان بلیه ای شدیم که ما را عزادار کرد.

آیا غیر از این است که ما غدیر را رها کردیم عزادار شدیم و امروز فقط عزاداری می کنیم و کاری به غدیر نداریم. در حالی که ضمن عزاداری باید با عوامل عزاداری مبارزه کنیم و کوتاهی و بی توجهی خود نسبت به غدیر را جبران نماییم.

آیا غیر از این است که غیبت با کوتاهی و بی توجهی نسبت شعائر دین، پیش آمد و ما از وجود نازنین امام زمان محروم گشتیم؟ و امروز بی توجه به عوامل غیبت، در انتظار نشسته ایم و اگر این کوتاهی و بی توجهی نسبت به

ص: 50

غدیر ادامه یابد، هم تکرار عاشورا را و هم ادامه ی غیبت و محرومیت از وجود نازنین امام زمان را به دنبال خواهد داشت.

متأسفانه ما در برگزاری مراسم مذهبی، کاری به حرف و منطق ائمه اطهار نداریم، کاری به اسلام و آموزه های دین نداریم، کاری به خدا و ارتباط با خدا و راز و نیاز با خالق هستی، مناجات، شب زنده داری، نماز شب و انس با قرآن کریم نداریم و یک تشیّع قلابی درست کردیم، یک اهل بیت قلابی درست کردیم، یک اسلام بی روح و بی محتوا درست کردیم، اسلام و تشیع را به بعضی از حرکات نسنجیده و بی اساس خلاصه کردیم.

آیا غیر از این است که حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام مانند حضرت عیسی تحریف شده است؟ آیا غیر از این است که بعضی حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام را گرفتند و خدای آن بزرگوار را رها کرده اند؟ غیر از این است که بعضی عزاداری را گرفتند و قرآن کریمی که پیامبر گرامی اسلام فرمود از اهل بیت عصمت و طهارت جدا نمی شود؛ را رها کرده اند؟

متأسفانه مراسم مذهبی که هدفش ترویج دین و حفظ کیان اسلام است؛ امروز با رفتارهای بی اساس و بی سند، از اهداف خود دور افتاده و جای هدف را گرفت است. متأسفانه مراسم مذهبی و تعظیم شعائر دینی، در بعضی از موارد، نه تنها به صورت شایسته برگزار نمی شود بلکه تندروی ها از یک سو و کوتاهی ها از سوی دیگر، مصائب بسیاری را بر دین وارد کرده و همان انحرافی که

ص: 51

امام را به مسلخ برد و ما را عزادار کرد، امروز همان انحراف گریبان اکثر مراسم مذهبی ما را گرفته است.

انگلیسی، هر دو با یک تیشه بر ریشه ی غدیر که همان اسلام ناب محمدی است می زنند.

کسانی که به بهانه ی دفاع از غدیر و به حمایت اهل بیت عصمت و طهارت، دانسته یا ندانسته یا مغرضانه، با سخنان بی اساس و حرکت های نسنجیده، به دیگر مذاهب فحش و ناسزا می گویند، احساسات دیگر فِرَق اسلامی را تحریک می کنند و به اختلافات شیعه و سنی دامن می زنند؛ در حقیقت تندروهایی هستند که نقشه های نظام سلطه، بر علیه جهان اسلام را عملی می سازند.

کسانی که به بهانه ی دفاع از غدیر و به حمایت اهل بیت عصمت و طهارت، دانسته یا ندانسته یا مغرضانه، شعارهای اختلاف افکنانه سر می دهند، یا در مراسم بی اساس عیدالزهرا، همه چیز را مباح می دانند یا لعن و نفرین بر اولی و دومی را برای خرسندی فاطمه ی زهرا سلام الله علیها علنی رواج می دهند؛ در حقیقت تندروهایی هستند که سبب پیدایش داعش و تکفیری ها شدند و بزرگترین مشکل جهان اسلام، یعنی آتش خانمان سوز جنگ را بر مسلمانان تحمیل کرده اند.

آیا کسی که سر در آخُر کج فهمی خویش کرده و متحجرانه اختلاف افکنی می کند و سبب پیدایش فرق داعش و تکفیری شده است؛ عزادار است؟! یا مدافع غدیر؟! آیا آن کسی که به دفاع از سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام، خود را چاک چاک می کند اما از دشمنان واقعی دین مانند اسرائیل اعلان انزجار نمی کند و در مقابل، دشمن را در عملی کردن نقشه هایش کمک می نماید؛ عزادار است؟ یا مدافع غدیر است؟! مدافع

ص: 53

و عزادار واقعی کسی است که مقتدرانه در مرز اسرائیل ایستاده و فریاد مرگ بر کفر و نفاق را با سردادن در عمل ثابت کرده است.

فصل

دوّم

خطبه

غدیر

ص: 55

خطبه غدیر را می توان در هیجده بخش ملاحظه کرد:

بخش اوّل: حمد و ثنای الهی

بخش دوّم: اعلام فرمان الهی

بخش سوّم: اعلام وصایت و امامت علی علیه السلام

بخش چهارم: کارشکنی منافقان

بخش پنجم: تأکید بر وصایت و امامت علی علیه السلام

بخش ششم: اعلام ولایت و امامت ائمه اطهار

بخش هفتم: بیان فضائل و لزوم پیروی از علی علیه السلام

بخش هشتم: نتیجه دشمنی با علی علیه السلام

بخش نهم: معرفی علی علیه السلام و بیان فضائل

بخش دهم: پرهیز از مخالفت با علی علیه السلام

بخش یازدهم: اشاره مجدد به کارشکنی های منافقین

بخش دوازدهم: توصیف چهارده معصوم علیهم السلام

بخش سیزدهم: سرانجام دوستان و عاقبت دشمنان

بخش چهاردهم: توصیف خود و علی و ائمه اطهار

بخش پانزدهم: پیرامون حضرت مهدی عجل الله تعالی

بخش شانزدهم: فرمان بیعت

بخش هفدهم: بیان حلال و حرام، واجبات و محرمات

بخش هجدهم: فرمان بیعت رسمی با علی و ائمه اطهار

ص: 57

بخش همه ی مخلوقات، لطف کننده بر هر همه موجودات، بیننده همه دیده ها، در حالی که دیده ها که هرگز او را نبینند.کریم، بردبار، شکیبا و رحمتش جهان شمول است و باعطایش منّت گذار و در انتقام صبور و در کیفر سزاواران عذاب، شکیباست.

قَدْفَهِمَ السَّرائِرَ وَ عَلِمَ الضَّمائِرَ، وَلَمْ تَخْفَ عَلَیْهِ اَلْمَکْنوناتُ ولا اشْتَبَهَتْ عَلَیْهِ الْخَفِیّاتُ لَهُ الْإِحاطَةُ بِکُلِّ شَیءٍ، والغَلَبَةُ علی کُلِّ شَیءٍ والقُوَّةُ فی کُلِّ شَئٍ والقُدْرَةُ عَلی کُلِّ شَئٍ وَلَیْسَ مِثْلَهُ شَیءٌ؛ بر نهان ها آگاه، و بر درون ها دانا، و پنهان ها بر او مخفی نماند و مخفی ها بر او مشتبه نشود، برای اوست احاطه بر هر چیزی و چیرگی بر همه چیز و قوت در هر چیزی و قدرت بر هر چیزی، و او را همانندی نیست.

وَ هُوَ مُنْشِئُ الشَّیءِ حینَ لاشَیءَ، دائمٌ حَی وَقائمٌ بِالْقِسْطِ، «لاإِلهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزیزُالْحَکیمُ»(1)؛ اوست به وجود آورنده ی وجود، هنگامی که چیزی نبود، جاودان و زنده، قائم به قسط و عدل، «نیست خدایی جز او که ارجمند و حکیم است».

جَلَّ عَنْ أَنْ «تُدْرِکَهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ وَ هُوَاللَّطیفُ الْخَبیرُ»(2) لایَلْحَقُ أَحَدٌ وَصْفَهُ مِنْ مُعایَنَةٍ، وَلایَجِدُ أَحَدٌ کَیْفَ هُوَ مِنْ سِرٍ وَ عَلانِیَةٍ إِلاّ بِمادَلَّ عَزّ وَ جَلّ عَلی نَفْسِهِ؛ بالاتر از آن است که «چشم ها او را درک کنند ولی او چشم ها را درک می کند، و او لطیف و آگاه

ص: 59

است».کسی با دیدن به وصف او نرسد و بر چگونگی او از نهان و آشکار دست نیابد، مگر خداوند عزّ و جلّ راهنمایی کند.

وَأَشْهَدُ أَنَّهُ الله ألَّذی مَلَأَ الدَّهْرَ قُدْسُهُ، وَالَّذی یَغْشَی الْأَبَدَ نُورُهُ، وَالَّذی یُنْفِذُ أَمْرَهُ بِلامُشاوَرَةِ مُشیرٍ وَلامَعَهُ شَریکٌ فی تَقْدیرِهِ وَلایُعاوَنُ فی تَدْبیرِهِ؛ گواهی می دهم برای او که اوست خدایی که قدس و پاکی او روزگاران را پر کرده و نورش ابدیت را فرا گرفته، خدایی که دستورش را بدون مشورت اجرا می کند و تقدیرش را بدون شریک امضا می کند و تدبیرش را بدون کمک معاونی، سامان می بخشد.

صَوَّرَ مَا ابْتَدَعَ عَلی غَیْرِ مِثالٍ، وَ خَلَقَ ما خَلَقَ بِلامَعُونَةٍ مِنْ أَحَدٍ وَلا تَکَلُّفٍ وَلاَ احْتِیالٍ أَنْشَأَها فَکانَتْ وَ بَرَأَها فَبانَتْ؛ هستی را بدون الگویی و نمونه، به تصویر کشیده و مخلوقات را بدون یاری و کمک آفریده و آفریدگان را بدون زحمت و چاره جویی، هستی بخشیده است، جهان با ایجاد او موجود و با آفرینش او پدیدار شده است.

فَهُوَ الله الَّذی لا إِلهَ إِلاَّ هُو المُتْقِنُ الصَّنْعَةَ، اَلْحَسَنُ الصَّنیعَةِ، الْعَدْلُ الَّذی لایَجُوُر، وَالْأَکْرَمُ الَّذی تَرْجِعُ إِلَیْهِ الْأُمُورُ؛ پس اوست خداوندی که معبودی به جز او نیست، صُنعش استوار و ساختمان آفرینشش زیبا، دادگری که ستم روا نمی دارد و کریمی که کارهابه او باز می گردد.

وَأَشْهَدُ أَنَّهُ الله الَّذی تَواضَعَ کُلُّ شَیءٍ لِعَظَمَتِهِ، وَذَلَّ کُلُّ شَیءٍ لِعِزَّتِهِ، وَاسْتَسْلَمَ کُلُّ شَیءٍ لِقُدْرَتِهِ، وَخَضَعَ کُلُّ شَیءٍ لِهَیْبَتِهِ؛ و گواهی می دهم که او خداوندی است که آفریدگان

ص: 60

در برابر بزرگیش فروتن و در برابر عزّتش رام و در برابر تواناییش تسلیم و در برابر هیبت و بزرگیش فروتنند.

مَلِکُ الْاَمْلاکِ وَ مُفَلِّکُ الْأَفْلاکِ وَمُسَخِّرُالشَّمْسِ وَالْقَمَرِ، «کُلٌّ یَجْری لِأَجَلٍ مُسَمّی»(1) یُکَوِّرُ الَّلیْلَ عَلَی النَّهارِ وَیُکَوِّرُ النَّهارَ عَلَی الَّلیْلِ یَطْلُبُهُ حَثیثاً؛ پادشاه هستی ها و چرخاننده سپهر و افلاک و رام کننده و مسخّر کننده آفتاب و ماه «که همه در زمان تعیین شده در حرکت هستند» اوست که شب را بر روز و روز را بر شب پوشاند به گونه ای که هر دو شتابان در پی یکدیگرند.

قاصِمُ کُلِّ جَبّارٍ عَنیدٍ وَ مُهْلِکُ کُلِّ شَیْطانٍ مَریدٍ لَمْ یَکُنْ لَهُ ضِدٌّ وَلا مَعَهُ نِدٌّ، «أَحَدٌ صَمَدٌ لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفْواً أَحَدٌ»(2)؛ اوست در هم شکنندی هر ستمگر سرکش و نابود کنندی هر شیطان سرکش رانده شده. برای او ضدّی، و همراه او معارضی نیست، «او یکتا و بی نیاز است، زائیده نشده و نمی زاید و برای او هیچ همتایی وجود ندارد».

إِلهٌ واحِدٌ وَرَبٌّ ماجِدٌ، یَشاءُ فَیُمْضی، وَیُریدُ فَیَقْضی، وَیَعْلَمُ فَیُحْصی، وَیُمیتُ وَیُحْیی، وَیُفْقِرُ وَیُغْنی، وَیُضْحِکُ وَیُبْکی، وَیُدْنی وَ یُقْصی وَیَمْنَعُ وَ یُعْطی؛خداوند یگانه و پروردگار بزرگوار است، هرگاه بخواهد؛ انجام می دهد و هرگاه اراده کند عملی می سازد و می داند پس به شماره می آورد و بمیراند و زنده کند و نیازمند سازد و بی نیاز گرداند و بخنداند و بگریاند و نزدیک کند و دور سازد و منع کند و عطا نماید.

ص: 61

«لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ»(1)«یُولِجُ الَّلیْلَ فِی النَّهارِ وَیُولِجُ النَّهارَ فی الَّلیْلِ»(2) لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْعَزیزُ الْغَفّارُ؛ «پادشاهی از آنِ او است و حمد و سپاس برای اوست، تمام نیکی ها به دست توانی اوست و او بر هر چیزی توانا است». «شب را در روز و روز را در شب فرو برد». خدایی جز او نیست؛ او گران مایه و آمرزنده است.

مُسْتَجیبُ الدُّعاءِ وَمُجْزِلُ الْعَطاءِ، مُحْصِی الْأَنْفاسِ وَ رَبُّ الْجِنَّةِ وَالنّاسِ الَّذی لایُشْکِلُ عَلَیْهِ شَیءٌ، وَ لایُضجِرُهُ صُراخُ الْمُسْتَصْرِخینَ وَلایُبْرِمُهُ إِلْحاحُ الْمُلِحّینَ؛ اجابت کنندی دعا و افزایندی عطا، شمارندی نفَس ها و پروردگار پری و انسان. خداوندی که هیچ چیزی بر او مشکل نباشد و فریاد دادخواهان او را آزار ندهد و اصرارِ اصرار کنندگان او را به ستوه نیاورد.

اَلْعاصِمُ لِلصّالِحینَ، وَالْمُوَفِّقُ لِلْمُفْلِحینَ، وَ مَوْلَی الْمُؤْمِنینَ وَرَبُّ الْعالَمینَ الَّذِی اسْتَحَقَّ مِنْ کُلِّ مَنْ خَلَقَ أَنْ یَشْکُرَهُ وَیَحْمَدَهُ عَلی کُلِّ حالٍ؛ نیکوکاران را نگاهدار، رستگاران را یار، مؤمنان را صاحب اختیار و جهانیان را پروردگار است.آن که در همه احوال سزاوار سپاس و ستایش آفریدگان است.

أَحْمَدُهُ کَثیراً وَأَشْکُرُهُ دائماً عَلَی السَّرّاءِ والضَّرّاءِ وَالشِّدَّةِ وَالرَّخاءِ، وَأُومِنُ بِهِ و بِمَلائکَتِهِ وکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ؛ او را ستایش فراوان می گویم و در شادی و رنج و در آسایش و سختی او

ص: 62

را جاودانه می ستایم و به او و فرشتگان و کتابهایش و پیامبرانش ایمان دارم.

أَسْمَعُ لِأَمْرِهِ وَأُطیعُ وَأُبادِرُ إِلی کُلِّ ما یَرْضاهُ وَأَسْتَسْلِمُ لِما قَضاهُ، رَغْبَهً فی طاعَتِهِ وَخَوْفاً مِنْ عُقُوبَتِهِ، لِأَنَّهُ اللَّهُ الَّذی لایُؤْمَنُ مَکْرُهُ وَلایُخافُ جَوْرُهُ؛ فرمان او را به گوش جان می شنوم و فرمانش را گردن می نهم و به سوی خشنودی او می شتابم و به حکم او تسلیمم؛ در حالی که به فرمانبری او مشتاق و از کیفر او ترسانم؛ زیرا او خدایی است که کسی از مکرش در امان نیست و کسی از بی عدالتیش ترسان نیست.

نداده ام؛ و خداوند تبارک و تعالی حفظ از شر مردم را برای من ضمانت نموده و خدا کفایت کننده و کریم است.

فَأَوْحی إِلَی «بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، یا أَیُهَاالرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَالله یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ»(1)

مَعاشِرَ النّاسِ، ما قَصَّرْتُ فی تَبْلیغِ ما أَنْزَلَ الله تَعالی إِلَی، وَ أَنَا أُبَیِّنُ لَکُمْ سَبَبَ هذِهِ الْآیَةِ؛ پس خداوند به من چنین وحی کرده است «به نام خداوند بخشنده مهربان، ای فرستادی ما! آن چه از سوی پروردگارت بر تو فرود آمده به مردم ابلاغ کن، و گرنه رسالت خداوندی را به انجام نرسانده ای و خداوند تبارک و تعالی تو را از آسیب مردمان حفظ خواهد کرد». ای مردم! من در رساندن آنچه خداوند بر من نازل کرده کوتاهی نکرده ام و من سبب نزول این آیه را برای شما بیان می کنم.

علی بن ابی طالب برادر، وصی و جانشین من در میان امّت است و امام پس از من است. نسبت او به من به سان هارون نسبت به موسی است، جز این که پیامبری پس از من نخواهد بود او صاحب اختیار شما بعد از خدا و رسول است.

وَقَدْ أَنْزَلَ الله تَبارَکَ وَ تَعالی عَلَی بِذلِکَ آیَةً مِنْ کِتابِهِ: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَهُمْ راکِعُونَ»(1)

وَ عَلِی بْنُ أَبی طالِبٍ الَّذی أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَی الزَّکاةَ وَهُوَ راکِعٌ یُریدُالله عزّ و جلّ فی کُلِّ حالٍ؛ و پروردگارم آیه ای بر من نازل فرموده که «همانا ولی، صاحب اختیار و سرپرست شما، خدا و پیامبر و کسانی که ایمان آورده و نماز را بپا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند» و هر آینه علی بن ابی طالب همان کسی است که نماز را به پا داشته و در حال رکوع زکات داده و پیوسته خداوند عزّ و جلّ را خواستار است.

زیرا کمی پرهیزگاران و فزونی منافقان و دسیسه ملامت گران و مکر مسخره کنندگانِ اسلام را می دانم؛ همانان که خداوند در کتاب خود در وصفشان فرموده: «به زبان، چیزی را گویند که در دل هایشان نیست» و آن را اندک و آسان می شمارند حال آن که نزد خداوند بس بزرگ است.

وَکَثْرَةِ أَذاهُمْ لی غَیْرَ مَرَّةٍ حَتّی سَمَّونی أُذُناً وَ زَعَمُوا أَنِّی کَذلک لِکَثْرَةِ مُلازَمَتِهِ إِیَّایَ وَ إِقْبالی عَلَیْهِ وَ هَواهُ وَ قَبُولِهِ مِنِّی حَتّی أَنْزَلَ الله عزّ و جلّ فی ذلِکَ «وَمِنْهُمُ الَّذینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ وَیَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ، قُلْ أُذُنُخَیْرٍ لَکُمْ، یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَیُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنینَ وَ رَحْمَهٌ لِّلَّذِینَ آمَنُواْ مِنکُمْ وَالَّذِینَ یُؤْذُونَ رَسُولَ اللّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ»(1)؛ و نیز از آن روی که منافقان بار ها مرا اذیت کرده اند تا آنجا که به خاطر همراهی بسیار علی با من و توجه من به او و تمایل و پذیرش او از من؛ مرا اُذُن خواندند و تا آنجا که خداوند در این خصوص آیه ای فرستاد و فرمود: «و از آنانند کسانی که پیامبر خدا را می آزارند و می گویند: او سخن شنو و زود باور است. بگو: آری سخن شنو است لیکن این به خیر شماست، او به خدا ایمان دارد و مؤمنان را تصدیق می کند و راستگو می انگارد و براى آنان که همواره پیامبر خدا را آزار مى دهند، عذابى دردناک است».

وَلَوْشِئْتُ أَنْ أُسَمِّی الْقائلینَ بِذلِکَ بِأَسْمائهِمْ لَسَمَّیْتُ وَأَنْ أُوْمِئَ إِلَیْهِمْ بِأَعْیانِهِمْ لَأَوْمَأْتُ وَأَنْ أَدُلَّ عَلَیْهِمُ لَدَلَلْتُ، وَلکِنِّی وَالله فی أُمورِهمْ قَدْ تَکَرَّمْتُ، وَ کُلُّ ذلک لایَرْضَی الله مِنّی إِلاّ أَنْ أُبَلِّغَ ما أَنْزَلَ الله إِلَی فی حَقِّ عَلِی؛ و اگر می خواستم نام گویندگان چنین سخنی را بر زبان آورم و یا به آنان اشاره

ص: 66

کنم و یا مردمان را به سویشان هدایت کنم می توانستم، ولی به خدا قسم من در کار آنان با بزرگواری رفتار کرده ام، با این حال خداوند از من خشنود نخواهد گشت مگر این که آن چه در حق علی فرو فرستاده به گوش شما برسانم.

راوی می گوید: ثُمَّ تلا صلى الله عليه و آله و سلم«یا أَیُّهَاالرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ (فی حَقِّ عَلِی) وَ انْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَالله یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ»(1)؛ سپس پیامبر چنین خواند: «ای پیامبر! آن چه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده در حقّ علی، ابلاغ کن؛ وگرنه رسالت او را انجام نداده ای؛ و البته خداوند تو را از آسیب مردمان حفظ خواهد کرد.

عرب و آزاد و برده و بر کوچک و بزرگ و سفید و سیاه و بر هر یکتاپرست لازم شمرده است.

ماضٍ حُکْمُهُ، جازٍ قَوْلُهُ، نافِذٌ أَمْرُهُ، مَلْعونٌ مَنْ خالَفَهُ، مَرْحومٌ مَنْ تَبِعَهُ وَ صَدَّقَهُ، فَقَدْ غَفَرَالله لَهُ وَلِمَنْ سَمِعَ مِنْهُ وَ أَطاعَ لَهُ؛ فرمانش لازم، گفتارش جایز، امرش نافذ، ناسازگارش ملعون، پیرو و تصدیق کننده اش در رحمت الهی و هر کس گوش به فرمانش دهد و او را پیروی کند، آمرزیده است.

لاحَلالَ إِلاّ ما أَحَلَّهُ الله وَ رَسُولُهُ وَهُمْ، وَلاحَرامَ إِلاّ ما حَرَّمَهُ الله عَلَیْکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ هُمْ، وَالله عزّ و جلّ عَرَّفَنِی الْحَلالَ وَالْحَرامَ وَأَنَا أَفْضَیْتُ بِما عَلَّمَنی رَبِّی مِنْ کِتابِهِ وَحَلالِهِ وَ حَرامِهِ إِلَیْهِ؛ حلالی نیست مگر آنچه خدا و رسولش و آنان حلال کرده باشند، و حرامی نیست مگر آنچه خدا و رسولش و آنان بر شما حرام کرده باشند. خداوند عزوجل حلال و حرام را به من شناسانده است، و آنچه پروردگارم از کتابش و حلال و حرامش به من آموخته در اختیار علی قرار دادم.

برنگردانید، اوست که به حق هدایت می کند و به آن عمل می نماید، باطل را نابود می کند و از آن باز می دارد، و در راه خدا هرگز سرزنش ملامت کننده ای او را از حقّ باز ندارد.

أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِالله وَ رَسُولِهِ، لَمْ یَسْبِقْهُ إِلَی الْایمانِ بی أَحَدٌ، وَالَّذی فَدی رَسُولَ الله بِنَفْسِهِ، وَالَّذی کانَ مَعَ رَسُولِ الله وَلا أَحَدَ یَعْبُدُ الله مَعَ رَسُولِهِ مِنَ الرِّجالِ غَیْرُهُ؛ او نخستین مؤمن به خدا و رسول خداست، کسی در ایمان، بر او سبقت نجسته است، و اوست که جان خود را فدای رسول خدا نموده و اوست که همواره همراه رسول خدا بوده و کسی جز او با پیامبر، خدا را عبادت نکرده است.

أَوَّلُ النّاسِ صَلاةً وَ أَوَّلُ مَنْ عَبَدَالله مَعی، أَمَرْتُهُ عَنِ الله أَنْ یَنامَ فی مَضْجَعی، فَفَعَلَ فادِیاً لی بِنَفْسِهِ؛ اولین نمازگزار و پرستش گر خدا به همراه من است، از سوی خداوند به او فرمان دادم تا در شب هجرت در بستر من بآرمد و او پذیرفت که جان خود را فدای من کند.

مَعاشِرَ النّاسِ، فَضِّلُوهُ فَقَدْ فَضَّلَهُ الله، وَاقْبَلُوهُ فَقَدْ نَصَبَهُ الله؛ ای مردم! او را برتر بدانید که خدا او را فضیلت داده است، و پیشوایی او را بپذیرید که خداوند او را منصوب نموده است.

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّهُ إِمامٌ مِنَ الله، وَلَنْ یَتُوبَ الله عَلی أَحَدٍ أَنْکَرَ وِلایَتَهُ وَلَنْ یَغْفِرَ لَهُ، حَتْماً عَلَی الله أَنْ یَفْعَلَ ذلک بِمَنْ خالَفَ أَمْرَهُ وَأَنْ یُعَذِّبَهُ عَذاباً نُکْراً أَبَدَا الْآبادِ وَ دَهْرَ الدُّهورِ؛ ای مردم! او از سوی خداوند امام است و هر کس منکر ولایت او شود خداوند هرگز توبه اش را نپذیرد و او را نبخشد. این روش قطعی خداوند است که مخالف علی را

ص: 70

به عذابی دردناک گرفتار سازد که رهایی از آن تا ابد ممکن نباشد.

فَاحْذَرُوا أَنْ تُخالِفوهُ فَتَصْلُوا ناراً «وَقودُهَا النَّاسُ وَالْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْکافِرینَ»؛(1)پس از مخالفت با او پرهیز کنید و گرنه گرفتار آتشی شوید که «هیزم آن مردم و سنگ هاست و برای حقّ ستیزان آماده شده است».

مَعاشِرَالنّاسِ، بی وَالله بَشَّرَالْأَوَّلُونَ مِنَ النَّبِیِّینَ وَالْمُرْسَلینَ، وَأَنَا خاتَمُ الْأَنْبِیاءِ وَالْمُرْسَلینَ والْحُجَّةُ عَلی جَمیعِ الْمَخْلُوقینَ مِنْ أَهْلِ السَّماواتِ وَالْأَرَضینَ؛ ای مردم! به خدا سوگند که پیامبران پیشین به آمدن من بشارت داده اند و من خاتم پیامبران و مرسلین و حجت بر همه ی مخلوقین از اهل آسمان ها و زمین هستم.

فَمَنْ شَکَّ فی ذلک فَقَدْ کَفَرَ کُفْرَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی وَ مَنْ شَکَّ فی شَیءٍ مِنْ قَوْلی هذا فَقَدْ شَکَّ فی کُلِّ ما أُنْزِلَ إِلَی، وَمَنْ شَکَّ فی واحِدٍ مِنَ الْأَئمَّةِ فَقَدْ شَکَّ فِی الْکُلِّ مِنْهُمْ، وَالشَاکُّ فینا فِی النّارِ؛ هر کس در این حقیقت شک کند؛ به کفر جاهلی درآمده و شک در سخنان امروزم به سان شک در تمامی محتوای رسالت من است، و هر کس در یکی از امامان شک کند؛ به سان شک در تمامی آنان است؛ و هر آینه جایگاه ناباوران درباره ما، آتش دوزخ خواهد بود.

مَعاشِرَالنّاسِ، حَبانِی الله عزّ و جلّ بِهذِهِ الْفَضیلَةِ مَنّاً مِنْهُ عَلَی وَ إِحْساناً مِنْهُ إِلَی وَلا إِلهَ إِلاّهُوَ، أَلا لَهُ الْحَمْدُ مِنِّی أَبَدَ الْآبِدینَ وَدَهْرَالدّاهِرینَ وَ عَلی کُلِّ حالٍ؛ ای مردم! خداوند عزّ و جلّ از روی منّت و احسان خویش این برتری

ص: 71

را به من ارزانی داشته و البته خدایی جز او نیست. آگاه باشید: تمامی ستایش ها در همه روزگاران و در هر حال و مقام، ویژه ی اوست.

مَعاشِرَ النّاسِ، فَضِّلُوا عَلِیّاً فَإِنَّهُ أَفْضَلُ النَّاسِ بَعْدی مِنْ ذَکَرٍ و أُنْثی ما أَنْزَلَ الله الرِّزْقَ وَبَقِی الْخَلْقُ؛ ای مردم! علی را برتر دانید؛ که او پس از من برترین مردمان از مرد و زن است؛ تا هنگام که خداوند رزق و روزی را نازل می کند و خلق باقی هستند.

خود چه پیش فرستاده است و از خدا بترسید» و از ناسازگاری با علی بپرهیزید، مباد که گام هایتان پس از استواری بلغزد که «خداوند بر کردارتان آگاه است».

مَعاشِرَ النَّاسِ، إِنَّهُ جَنْبُ اللَّهِ الَّذی ذَکَرَ فی کِتابِهِ الْعَزیزِ فَقالَ تَعالی مُخْبِراً عَمَّنْ یُخالِفُهُ: «أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتا عَلی ما فَرَّطْتُ فی جَنْبِ اللَّهِ»(1)؛ ای مردم! او جنب اللَّه و هم جوار خدا است که در کتاب عزیزش ذکر کرده است و درباره ی کسی که با او مخالفت کند فرموده است: «مبادا کسی در روز رستخیز بگوید: افسوس که درباری هم جوار و همسایه ی خدا کوتاهی کردم».

مَعاشِرَ النَّاسِ، تَدَبَّرُوا القُرْآنَ وَافْهَمُوا آیاتِهِ وَانْظُرُوا إِلی مُحْکَماتِهِ وَلاتَتَّبِعُوا مُتَشابِهَهُ فَوَاللَّهِ لَنْ یُبَیِّنَ لَکُمْ زَواجِرَهُ وَلَنْ یُوضِحَ لَکُمْ تَفْسیرَهُ إِلاَّ الَّذی أَنَا آخِذٌ بِیَدِهِ وَمُصْعِدُهُ إِلَیَّ وَشائِلٌ بِعَضُدِهِ وَرافِعُهُ بِیَدَیَّ؛ ای مردم، در قرآن اندیشه کنید و ژرفی آیات آن را دریابید و بر محکماتش نظر کنید و از متشابه هاتش پرهیز ننمایید. به خدا قسم، باطن آن را برای شما بیان نمی کند و تفسیرش را برایتان روشن نمی کند مگر این شخصی که من دست او را می گیرم و او را بسوی خود بالا می برم و بازوی او را می گیرم و با دو دستم او را بلند می کنم.

ص: 73

ألا وَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ قالَ وَأَنَا قُلْتُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ، أَلا إِنَّهُ لا «أَمیرَ الْمُؤْمِنینَ» غَیْرَ أَخی هذا، أَلا لاتَحِلُّ إِمْرَةُ الْمُؤْمِنینَ بَعْدی لِأَحَدٍ غَیْرُهُ؛ هشدار که آن چه بیان کردم؛ خداوند فرموده است و من از جانب خداوند عزوجل می گویم، هشدار که امیر مؤمنینی جز این برادرم، کس دیگری نیست، هشدار که امیر مؤمنین بودن بعد از من برای احدی جز او روا نیست.

وَالْمُوالی عَلی طاعَتِهِ وَالنّاهی عَنْ مَعْصِیَتِهِ؛ ای مردم! این علی است، برادر من و وصی من و دربردارنده علم من و جانشین من در امتم، بر آنان که به من ایمان آورده اند، و جانشین من در تفسیر کتاب خداوند عزوجل و دعوت به آن، و عمل کننده به آن چه موجب خشنودی اوست و ستیز کننده با دشمنانش او و دوستی کننده بر اطاعت او و نهی کننده از معصیت او.

إِنَّهُ خَلیفَةُ رَسُولِ الله وَ أَمیرُ الْمُؤْمِنینَ وَالْإمامُ الْهادی مِنَ الله، وَ قاتِلُ النّاکِثینَ وَالْقاسِطینَ وَالْمارِقینَ بِأَمْرِالله؛ همانا اوست جانشین رسول خدا و امیر مؤمنان و پیشوای هدایت کننده از طرف خداوند، و اوست که به فرمان خداوند با پیمان شکنان و روی گردانان و خارج شدگان از دین پیکار نماید.

کس علی را انکار کند و غضب نما بر هر کس که حق علی را انکار نماید.

اللهمَّ إِنَّکَ أَنْزَلْتَ الْآیَةَ فی عَلِی وَلِیِّکَ عِنْدَتَبْیینِ ذلِکَ وَنَصْبِکَ إِیّاهُ لِهذَا الْیَوْمِ «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً» «اِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام»(1)«وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرینَ»(2) اَلَّلهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ أَنِّی قَدْ بَلَّغْتُ؛ پروردگارا، تو هنگام روشن شدن این مطلب و منصوب نمودن علی در این روز این آیه را درباره ی او نازل کردی: «امروز، دین شما را کامل کردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آیین جاودان پذیرفتم». «همانا دین پسندیده نزد خدا آیین اسلام است»«و هر کس جز اسلام آیینی دیگری را برای خود انتخاب کند، از او پذیرفته نخواهد شد؛ و او در آخرت، از زیانکاران خواهد بود». خداوندا، تو را گواه می گیرم که پیام تو را به مردمان رساندم.

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّما أَکْمَلَ الله عزّ و جلّ دینَکُمْ بِإِمامَتِهِ. فَمَنْ لَمْ یَأْتَمَّ بِهِ وَبِمَنْ یَقُومُ مَقامَهُ مِنْ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ وَالْعَرْضِ عَلَی الله عزّ و جلّ فَ«أُولئِکَ الَّذینَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ»(3) وَ فِی النّارِهُمْ خالِدُونَ، «لایُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَلاهُمْ یُنْظَرونَ»(4)؛ ای مردم! خداوند عزّ و جلّ دین را با امامت علی تکمیل فرمود. پس

ص: 77

آنان که از او و جانشینانش از فرزندان من و از نسل او تا برپایی رستاخیز و عرضه ی بر خدا؛ پیروی نکنند، پس «اعمالشان در دو جهان از بین خواهد رفت» و در آتش دوزخ ابدی خواهند بود، «به گونه ی که نه از عذابشان کاسته شود و نه به ایشان مهلت داده شود».

مَعاشِرَ النّاسِ، هذا عَلِی، أَنْصَرُکُمْ لی وَأَحَقُّکُمْ بی وَأَقْرَبُکُمْ إِلَی وَأَعَزُّکُمْ عَلَی، وَالله عزّ و جلّ وَأَنَاعَنْهُ راضِیانِ؛ ای مردم! این علی یاورترین، سزاوارترین و نزدیک ترین و عزیزترین شما نسبت به من است و خداوند عزّ و جلّ و من از او راضی هستیم.

وَ مانَزَلَتْ آیَةُ رِضاً فی الْقُرْآنِ إِلاّ فیهِ وَلا خاطَبَ الله الَّذینَ آمَنُوا إِلاّ بَدَأ بِهِ وَلا نَزَلَتْ آیَةُ مَدْحٍ فِی الْقُرْآنِ إِلاّ فیهِ وَلا شَهِدَ الله بِالْجَنَّةِ فی «هَلْ أَتی عَلَی الْاِنْسانِ»(1) إِلاّ لَهُ وَلا أَنْزَلَها فی سِواهُ وَلا مَدَحَ بِها غَیْرَهُ؛ آیه رضایتی در قرآن نازل نشده، مگر درباره ی و هیچگاه خداوند مؤمنین را مورد خطاب قرار نداده، مگر آنکه ابتدا او را مخاطب قرار داده است و آیه ی ستایشی در قرآن نازل نگشته، مگر آن که در اصل درباره ی اوست و خداوند در سوره ی «هل أتی علی الإنسان» شهادت به بهشت نداد، مگر برای او و این سوره را در حق غیر او نازل نکرده و در آن، جز او را نستوده است.

مَعاشِرَ النّاسِ، هُوَ ناصِرُ دینِ الله وَالْمُجادِلُ عَنْ رَسُولِ الله، وَ هُوَالتَّقِی النَّقِی الْهادِی الْمَهْدِی نَبِیُّکُمْ خَیْرُ نَبی وَ وَصِیُّکُمْ خَیْرُ وَصِی وَبَنُوهُ خَیْرُ الْأَوْصِیاءِ؛ ای مردم! او یاور دین خدا و دفاع کننده ی از رسول اوست. او پرهیزکار،

ص: 78

پاکیزه، هدایت کننده و هدایت شده است. پیامبرتان برترین پیامبر، وصی او برترین وصی و فرزندان او بهترین اوصیایند.

مَعاشِرَ النّاسِ، ذُرِّیَّةُ کُلِّ نَبِی مِنْ صُلْبِهِ، وَ ذُرِّیَّتی مِنْ صُلْبِ أَمیرِالْمؤْمِنینَ عَلِی؛ ای مردم، فرزندان هر پیامبری از نسل اویند و فرزندان من از صلب و نسل امیر مؤمنین علی هستند.

وَفی عَلِیٍّ- وَاللَّهِ- نَزَلَتْ سُورَهُ الْعَصْرِ: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، وَالْعَصْرِ، إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ»(1) إِلاَّ عَلِیٌّ الَّذی آمَنَ وَرَضِیَ بِالْحَقِّ وَالصَّبْرِ؛ به خدا سوگند سوره ی والعصر درباره ی علی نازل شده است: «بنام خداوند بخشنده مهربان، قسم به عصر، انسان در زیان است» مگر علی که ایمان آورده و به درستی و شکیبایی آراسته است.

مَعاشِرَ النّاسِ، قَدِ اسْتَشْهَدْتُ الله وَبَلَّغْتُکُمْ رِسالَتی «وَ ما عَلَی الرَّسُولِ إِلاَّالْبَلاغُ الْمُبینُ»(2) مَعاشِرَ النّاسِ «إتَّقُوالله حَقَّ تُقاتِهِ وَلاتَموتُنَّ إِلاّ وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ»(3)؛ ای مردم! من خدا را شاهد گرفتم و رسالتم را به شما ابلاغ نمودم «و بر فرستاده، وظیفه ی جز بیان و ابلاغ روشن نباشد». ای مردم! «از خدا بترسید، آن گونه که باید و از دنیا نروید مگر آنکه مسلمان باشید».

چهره ها را تباه کنیم یا آنها را از رحمت خود دور سازیم چونان که اصحاب روز شنبه را لعنت کردیم».

بالله ما عَنی بِهذِهِ الْآیَةِ إِلاَّ قَوْماً مِنْ أَصْحابی أَعْرِفُهُمْ بِأَسْمائِهِمْ وَأَنْسابِهِمْ، وَقَدْ أُمِرْتُ بِالصَّفْحِ عَنْهُمْ فَلْیَعْمَلْ کُلُّ امْرِئٍ عَلی مایَجِدُ لِعَلِی فی قَلْبِهِ مِنَ الْحُبِّ وَالْبُغْضِ؛ به خدا سوگند که مقصود خداوند از این آیه گروهی از اصحاب هستند که آنان را با نام و نَسَب می شناسم لیکن به پرده پوشی کارشان مأمورم. پس هر کس مطابق آنچه در قلبش از حب یا بغض نسبت به علی دارد، در عمل و در واقع می یابد.

مَعاشِرَ النّاسِ، النُّورُ مِنَ الله عزّ و جلّ مَسْلوکٌ فِی ثُمَّ فی عَلِی بْنِ أَبی طالِبٍ، ثُمَّ فِی النَّسْلِ مِنْهُ إِلَی الْقائِمِ الْمَهْدِی الَّذی یَأْخُذُ بِحَقِّ الله وَ بِکُلِّ حَقّ هُوَ لَنا، لِأَنَّ الله عزّ و جلّ قَدْ جَعَلَنا حُجَّةً عَلَی الْمُقَصِّرینَ وَالْمعُانِدینَ وَالْمُخالِفینَ وَالْخائِنینَ وَالْآثِمینَ وَالّظَالِمینَ وَالْغاصِبینَ مِنْ جَمیعِ الْعالَمینَ؛ ای مردم! نور از سوی خداوند عزّ و جلّ در جان من، سپس در جان علی بن ابی طالب، آن گاه در نسل او تا قائم مهدی که حق خدا و ما را می ستاند، نهادینه شده است، چرا که خداوند عزّ و جلّ ما را بر کوتاهی کنندگان، ستیزه گران، ناسازگاران، خائنان، گنهکاران، ستمکاران و غاصبان از تمامی جهانیان دلیل و راهنما و حجت قرار داده است.

مَعاشِرَ النَّاسِ، أُنْذِرُکُمْ أَنّی رَسُولُ اللَّهِ قَدْخَلَتْ مِنْ قَبْلِیَ الرُّسُلُ، أَفَإِنْ مِتُّ أَوْ قُتِلْتُ «انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ؟ وَمَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللَّهَ شَیْئاً وَسَیَجْزِی اللَّهُ

ص: 81

الشَّاکِرینَ»(1) الصَّابِرینَ أَلاوَإِنَّ عَلِیّاً هُوَ الْمَوْصُوفُ بِالصَّبْرِ وَالشُّکْرِ، ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ؛ ای مردم! هشدارتان می دهم: همانا من رسول خدایم، پیش از من نیز رسولانی آمده و سپری گشته اند. «آیا اگر من بمیرم یا کشته شوم، به جاهلیت عقب گرد می کنید؟ آن که به قهقرا برگردد، هرگز خدا را زیانی نخواهد رسانید و خداوند به زودی سپاسگزاران را پاداش خواهد داد». بدانید که علی و پس از او فرزندان من از نسل او، توصیف شده به کمال شکیبایی و سپاسگزاری اند.

مَعاشِرَ النّاسِ، لاتَمُنُّوا عَلَی بِإِسْلامِکُمْ، بَلْ لاتَمُنُّوا عَلَی الله فَیُحْبِطَ عَمَلَکُمْ وَیَسْخَطَ عَلَیْکُمْ وَ یَبْتَلِیَکُمْ بِشُواظٍ مِنْ نارٍ وَنُحاسٍ، «إِنَّ رَبَّکُمْ لَبِا الْمِرْصادِ»(2)؛ ای مردم! با اسلامتان بر من منت نگذارید؛ که اعمال شما را بیهوده و تباه خواهد کرد و خداوند بر شما خشم خواهد گرفت و سپس شما را به شعله ی از آتش و مس گداخته گرفتار خواهد نمود. «همانا پروردگار شما در کمین گاه است».

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّهُ سَیَکُونُ مِنْ بَعْدی «أَئمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی النّارِ وَیَوْمَ الْقِیامَةِ لایُنْصَرونَ»(3). مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّ الله وَأَنَا بَریئانِ مِنْهُمْ؛ ای مردم! به زودی پس از من «پیشوایانی خواهند آمد که شما را به سوی آتش می خوانند و در روز رستاخیز تنها و بدون یاور خواهند ماند». ای مردم! خداوند و من از آنان بیزاریم.

ص: 82

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّهُمْ وَأَنْصارَهُمْ وَأَتْباعَهُمْ وَأَشْیاعَهُمْ «فِی الدَّرْکِ الْأَسْفَلِ مِنَ النّارِ»(1)«فَبِئْسَ مَثْوَی الْمُتَکَبِّرِینَ»(2)

أَلا إِنَّهُمْ أَصْحابُ الصَّحیفَةِ، فَلْیَنْظُرْ أَحَدُکُمْ فی صَحیفَتِهِ؟! ای مردم! آنان و یاران و پیروانشان و متعلقاتشان «در بدترین درجه ی جهنم قرار دارند» «و چه بد است جای متکبران». بدانید آنان اصحاب صحیفه اند. پس هر کس در صحیفه ی خود نظر کند.

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنِّی أَدَعُها إِمامَةً وَ وِراثَةً فی عَقِبی إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ، وَقَدْ بَلَّغْتُ ما أُمِرتُ بِتَبْلیغِهِحُجَّةً عَلی کُلِّ حاضِرٍ وَغائبٍ وَ عَلی کُلِّ أَحَدٍ مِمَّنْ شَهِدَ أَوْلَمْ یَشْهَدْ، وُلِدَ أَوْلَمْ یُولَدْ فَلْیُبَلِّغِ الْحاضِرُ الْغائِبَ وَالْوالِدُ الْوَلَدَ إِلی یَوْمِ الْقِیامَهِ؛ ای مردم! اینک من امر خلافت را به عنوان امامت و وراثت تا روز قیامت در دودمان خود به ودیعه نهادم و حال، مأموریت تبلیغی خود را انجام دادم تا بر شاهد و غایب و زاده شده یا نشده و بر تمامی مردمان برهان و حجت باشد پس حاضران به غائبان و پدران به فرزندان تا روز قیامت برسانند.

وَسَیَجْعَلُونَ الْإِمامَةَ بَعْدی مُلْکاً وَ اغْتِصاباً؛ أَلا لَعَنَ الله الْغاصِبینَ الْمُغْتَصبینَ وَعِنْدَها «سَنفْرُغُ لَکُمْ أَیُّهَا الثَّقَلانِ»(3) مَنْ یَفْرَغُ وَ «یُرْسِلُ عَلَیْکُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَنُحاسٌ فَلاتَنْتَصِرانِ»؛(4) آگاه باشید! به زودی پس از من، امامت را با پادشاهی جا به جا کنند و آن را غصب نمایند. آگاه باشید!

ص: 83

خداوند غاصبین و تعدی کنندگان را لعنت کند، «بزودی به حساب شما خواهیم پرداخت ای دو گروه انس و جنّ!» و اگر به کفر و طغیان گرایید «بر شما شراره های آتش و مس گداخته فروریخته شود و هیچ نصرت و نجاتی نیابید».

مَعاشِرَالنّاسِ، إِنَّ الله عزّ و جلّ لَمْ یَکُنْ لِیَذَرَکُمْ عَلی ما أَنْتُمْ عَلَیْهِ حَتّی یَمیزَالْخَبیثَ مِنَ الطَّیِّبِ، وَ ما کانَ الله لِیُطْلِعَکُمْ عَلَی الْغَیْبِ؛ ای مردم! هر آینه خداوند عزوجل شما را به حالتان رها نخواهد کرد تا ناپاک را از پاک جدا کند؛ و خداوند نمی خواهد شما را بر غیب آگاه سازد.

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّهُ ما مِنْ قَرْیَةٍ إِلاّ وَالله مُهْلِکُها بِتَکْذیبِها قَبْلَ یَوْمِ الْقِیامَةِ وَ مُمَلِّکُهَا الْإِمامَ الْمَهْدِی وَالله مُصَدِّقٌ وَعْدَهُ؛ ای مردم! هیچ سرزمینی نیست مگر این که خداوند به خاطر تکذیب حقیقت، اهل آن را پیش از روز رستاخیز نابود خواهد فرمود و تحت حکومت حضرت مهدی خواهد آورد، و خداوند وعده ی خود را عملی خواهد کرد.

مَعاشِرَ النّاسِ، قَدْ ضَلَّ قَبْلَکُمْ أَکْثَرُالْأَوَّلینَ، وَالله لَقَدْ أَهْلَکَ الْأَوَّلینَ، وَهُوَ مُهْلِکُ الْآخِرینَ قالَ اللَّهُ تَعالی: «أَلَمْ نُهْلِکِ الْأَوَّلینَ، ثُمَّ نُتْبِعُهُمُ الْآخِرینَ، کَذلِکَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمینَ، وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبینَ»(1)؛ ای مردم! پیش از شما، شمار فزونی از گذشتگان گمراه شدند و خداوند آنان را نابود کرد؛ و همو نابودکننده ی آیندگان است.خدای تعالی می فرماید: «آیا ما پیشینیان را هلاک نکردیم؟و به دنبال آنان آیندگان را گرفتار نساختیم؟ آری ما با مجرمان این چنین خواهیم کرد، وای بر تکذیب کنندگان!»

ص: 84

المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ»(1)؛ به نام خداوند بخشنده مهربان. ستایش مخصوص خداوندى است که پروردگار جهانیان است. بخشنده و مهربان است. خداوندى که صاحب روز جزا است. پروردگارا تنها تو را مى پرستیم و تنها از تو یارى مى جوییم. ما را به راه راست هدایت فرما! راه کسانى که آنان را مشمول نعمت خود ساختى، نه راه کسانى که بر آنان غضب کردى و نه راه گمراهان!

فِیَّ نَزَلَتْ وَفیهِمْ وَاللَّهِ نَزَلَتْ، وَلَهُمْ عَمَّتْ وَإِیَّاهُمْ خَصَّتْ أُولئِکَ «أَوْلِیاءُ اللَّهِ الَّذینَ لاخَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلا هُمْ یَحْزَنُونَ»(2)«أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ»(3)؛ به خدا سوگند این سوره درباره ی من نازل شده و به خدا قسم در شأن علی و امامان از نسل او نازل شده است. این سوره به طور عموم شامل آنهاست و به طور خاص درباره ی آنان است. «ایشان اولیاء خدایند و ترس و اندوهی برایشان نیست» «آگاه باشید که تنها لشکر و حزب خدا پیروز خواهد بود».

هستند که «بعضی از آنها سخنان باطل و آراسته به دروغ خود را برای فریب به بعضی دیگر می رسانند».

الْأَمْنُ وَهُمْ مُهْتَدُونَ»(1)؛ آگاه باشید! یاران ایشان کسانی اند که خداوند عزوجل آنان را توصیف کرده و فرموده است: «آنها که ایمان آوردند، و ایمان خود را با شرک و ستم نیالودند، تنها برای آنها ایمنی است؛ و تنها آنها هدایت یافتگانند».

أَلا إِنَّ أَوْلِیائَهُمُ الَّذینَ آمَنُوا وَلَمْ یَرْتابوا أَلا إِنَّ أَوْلِیائَهُمُ الَّذینَ یدْخُلونَ الْجَنَّةَ بِسَلامٍ آمِنینَ، تَتَلَقّاهُمُ الْمَلائِکَةُ بِالتَّسْلیمِ یَقُولونَ: «سَلامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلو ها خالِدینَ»(2) أَلا إِنَّ أَوْلِیائَهُمْ، لَهُمُ «الْجَنَّةُ یُرْزَقونَ فیها بِغَیْرِ حِسابٍ»(3)؛ آگاه باشید! یاران ایشان کسانی اند که ایمان آورده اند و به شک نیفتادند.آگاه باشید!یاران امامان آنانند که با آرامش و سلامتی به بهشت وارد شوند و فرشتگان به سلامتی آنان را بپذیرند و به آنان بگویند: «درود بر شما، خوشا به حال شما چه خوش عیش ابدی نصیب شما گردید پس داخل شوید و در آن جاودانه بمانید».آگاه باشید! پاداش دوستداران و یاران آنان «بهشت است و در آن بی حساب روزی داده خواهد شد».

آتش درآیند. آگاه باشید! دشمنان آنان کسانی هستند که صدای وحشتناک آتش که فوران دارد را می شنوند و شعله های آتش که زبانه می کشد را می بینند.

أَلا إِنَّ أَعْدائَهُمُ الَّذینَ قالَ اللَّهُ فیهِمْ: «کُلَّما دَخَلَتْ أُمَّهٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتَّى إِذَا ادَّارَکُوا فیها جَمیعاً قالَتْ أُخْراهُمْ لِأُولاهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ أَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النَّارِ قالَ لِکُلٍّ ضِعْفٌ وَ لکِنْ لا تَعْلَمُونَ»(1)؛ آگاه باشید! که دشمنان ایشان کسانی اند که خداوند درباره ی آنان فرموده است: «هر گروهی که داخل جهنم می شود همتای خود را لعنت می کنند آن گاه همگی با ذلت در آن قرار گیرند در این هنگام گروه پیرو درباره پیشوایان خود گویند خداوندا اینها بودند که ما را گمراه کردند پس کیفر آنان را دو چندان کن و خداوند بفرماید: عذاب همه دو چندان است ولی شما نمیدانید».

أَلا إِنَّ أَعْدائَهُمُ الَّذینَ قالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «کُلَّما أُلْقِیَ فیها فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُها أَلَمْ یَاْتِکُمْ نَذیرٌ قالُوا بَلی قَدْ جاءَنا نَذیرٌ فَکَذَّبْنا وَقُلْنا ما نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَئٍ، إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ فی ضَلالٍ کَبیرٍ وَقَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ فَاعْتَرَفُوا بِذَنبِهِمْ فَسُحْقاً لِأَصْحابِ السَّعیرِ»(2) أَلا إِنَّ أَوْلِیائَهُمُ «الَّذینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَیْبِ، لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ کَبیرٌ»(3) مَعاشِرَ النَاسِ، شَتّانَ مابَیْنَ السَّعیرِ وَالْأَجْرِ الْکَبیرِ مَعاشِرَ النَّاسِ، عَدُوُّنا مَنْ ذَمَّهُ اللَّهُ وَلَعَنَهُ، وَ وَلِیُّنا کُلُّ مَنْ

ص: 89

مَدَحَهُ اللَّهُ وَأَحَبَّهُ؛ آگاه باشید! که دشمنان ایشان کسانی اند که خداوند عزّ و جلّ در معرفی آنان می فرماید: «هر زمان که گروهی در دوزخ افکنده شوند، نگهبانان از آنها بپرسند: مگر بیم دهنده الهی به سراغ شما نیامد؟ گویند: آری، بیم دهنده به سراغ ما آمد، ولی ما او را تکذیب کردیم و گفتیم: خداوند هرگز چیزی نازل نکرده، و شما در گمراهی بزرگی هستید و گویند: اگر ما در دنیا سخن انبیا را شنیده بودیم یا به دستور عقل رفتار کرده بودیم؛ امروز از دوزخیان نبودیم پس به گناه خود اعتراف کنند پس دور باد دوزخیان از رحمت الهی».

وَحَکَمُهُ فی خَلْقِهِ، وَأَمینُهُ فی سِرِّهِ وَ علانِیَتِهِ؛ آگاه باشید! همانا اوست بالنده و استوار، بیدار باشید! همانا اوست که امور جهانیان به او واگذار شده است، آگاه باشید! که تمامی گذشتگان ظهور او را پیشگویی کرده اند، آگاه باشید! که اوست حجّت پایدار و پس از او حجّتی نخواهد بود. درستی و راستی و نور و روشنایی تنها نزد اوست، هان! کسی بر او پیروز نخواهد شد و ستیزنده او یاری نخواهد گشت، آگاه باشید که او ولیّ خدا در زمین، داور او در میان مردم و امانت دار امور آشکار و نهان است.

عاهَدَ عَلَیْهُ الله فَسَیُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً»(1)؛ «کسانی که با تو بیعت می کنند در حقیّقت تنها با خدا بیعت می نمایند، و دست خدا بالای دست آنهاست؛ پس هر کس پیمان شکنی کند، تنها به زیان خود پیمان شکسته است؛ و آن کس که نسبت به عهدی که با خدا بسته وفا کند، بزودی پاداش عظیمی به او خواهد داد».

مَعاشِرَالنّاسِ، ماوَقَفَ بِالْمَوْقِفِ مُؤْمِنٌ إِلاَّغَفَرَالله لَهُ ماسَلَفَ مِنْ ذَنْبِهِ إِلی وَقْتِهِ ذلک، فَإِذا انْقَضَتْ حَجَّتُهُ اسْتَأْنَفَ عَمَلَهُ؛ ای مردم! مؤمنی در موقف عرفات، مشعر، منا نمانَد مگر این که خدا گناهان گذشته ی او را بیامرزد و بایسته است که پس از پایان اعمال حج با پرونده ی پاک کار خود را از سر گیرد.

مَعاشِرَالنَّاسِ، الْحُجّاجُ مُعانُونَ وَ نَفَقاتُهُمْ مُخَلَّفَةٌ عَلَیْهِمْ وَالله لایُضیعُ أَجْرَالْمحْسِنینَ؛ ای مردم! حاجیان یاری شده اند و هزینه ی سفرشان جبران می شود و جایگزین آن به آنان خواهد رسید. و البته خداوند پاداش نیکوکاران را تباه نخواهد کرد.

مَعاشِرَالنّاسِ، حُجُّوا الْبَیْتَ بِکَمالِ الدّینِ وَالتَّفَقُّهِ، وَلاتَنْصَرِفُوا عَنِ الْمشَاهِدِ إِلاّ بِتَوْبَةٍ وَ إِقْلاعٍ؛ ای مردم! خانه ی خدا را با دین کامل و دانش ژرف دیدار کنید و از زیارتگاهها جز با توبه و جدا شدن از گناهان برنگردید.

مَعاشِرَالنّاسِ، أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ کَما أَمَرَکُمُ الله عزّ و جلّ، فَإِنْ طالَ عَلَیْکُمُ الْأَمَدُ فَقَصَّرْتُمْ أَوْنَسِیتُمْ فَعَلِی وَلِیُّکُمْ وَمُبَیِّنٌ لَکُمْ، الَّذی نَصَبَهُ الله عزّ و جلّ لَکُمْ بَعْدی أَمینَ خَلْقِهِ. إِنَّهُ مِنِّی وَ أَنَا مِنْهُ، وَ هُوَ وَ مَنْ تَخْلُفُ مِنْ ذُرِّیَّتی یُخْبِرونَکُمْ بِماتَسْأَلوُنَ عَنْهُ وَیُبَیِّنُونَ لَکُمْ ما لاتَعْلَمُونَ؛ ای مردم! نماز را به پا دارید و زکات را بپردازید همان سان که خداوند عزّ و جلّ امر فرموده. پس اگر زمان بر شما دراز شد و کوتاهی کردید یا از یاد بردید، علی صاحب اختیار و تبیین کننده ی بر شماست. خداوند عزّ و جلّ او را پس از

ص: 94

من امانتدار خویش در میان آفریدگانش نهاده. همانا او از من و من از اویم. و او و فرزندان من از جانشینان او، پرسش های شما را پاسخ دهند و آن چه را نمی دانید به شما می آموزند.

أَلا إِنَّ الْحَلالَ وَالْحَرامَ أَکْثَرُمِنْ أَنْ أُحصِیَهُما وَأُعَرِّفَهُما فَآمُرَ بِالْحَلالِ وَ اَنهَی عَنِ الْحَرامِ فی مَقامٍ واحِدٍ، فَأُمِرْتُ أَنْ آخُذَ الْبَیْعَةَ مِنْکُمْ وَالصَّفْقَةَ لَکُمْ بِقَبُولِ ماجِئْتُ بِهِ عَنِ الله عزّ و جلّ فی عَلِی أمیرِ الْمُؤْمِنینَ وَالأَوْصِیاءِ مِنْ بَعْدِهِ الَّذینَ هُمْ مِنِّی وَمِنْهُ إمامَةٌ فیهِمْ قائِمَةٌ، خاتِمُها الْمَهْدی إِلی یَوْمٍ یَلْقَی الله الَّذی یُقَدِّرُ وَ یَقْضی؛ هان! حلال و حرام بیش از آن است که من شمارش کنم و بشناسانم و در این جا یک باره به حلال فرمان دهم و از حرام بازدارم. از این روی مأمورم از شما بیعت بگیرم که دست در دست من نهید و آن چه از سوی خداوند آورده ام درباره ی علی امیر مؤمنین و اوصیای پس از او که آنان از من و اویند، قبول نمایید. و این امامت به وراثت پایدار است و فرجام امامان، مهدی است و استواری امامت تا روزی است که او با خداوند قدر و قضا دیدار کند.

مَعاشِرَالنّاسِ، وَ کُلُّ حَلالٍ دَلَلْتُکُمْ عَلَیْهِ وَکُلُّ حَرامٍ نَهَیْتُکُمْ عَنْهُ فَإِنِّی لَمْ أَرْجِعْ عَنْ ذلِکَ وَ لَمْ أُبَدِّلْ. أَلا فَاذْکُرُوا ذلِکَ وَاحْفَظُوهُ وَ تَواصَوْا بِهِ، وَلا تُبَدِّلُوهُ وَلاتُغَیِّرُوهُ. أَلا وَ إِنِّی اُجَدِّدُ الْقَوْلَ أَلا فَأَقیمُوا «الصَّلاةَ وَآتُوا الزَّکاةَ وَأْمُرُوا بِالْمَعْروفِ وَانْهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ»(1)؛ ای مردم! به هر حلالی شما را راهنمایی کردم و از هر حرامی شما را بازداشتم و هرگز از آن برنمی گردم و آن را تغییر نمی دهم. آگاه باشید! آن ها

ص: 95

را یادآوری کنید و نگه دارید و یکدیگر را به آن توصیه نمایید و آنان را جابجا نکنید و دگرگون نسازید. هشدار که دوباره می گویم: «نماز را به پا دارید و زکات را بپردازید و امر به معروف کنید و از منکر بازدارید».

أَلا وَإِنَّ رَأْسَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ أَنْ تَنْتَهُوا إِلی قَوْلی وَتُبَلِّغُوهُ مَنْ لَمْ یَحْضُرْ وَ تَأْمُروُهُ بِقَبُولِهِ عَنِّی وَتَنْهَوْهُ عَنْ مُخالَفَتِهِ، فَإِنَّهُ أَمْرٌ مِنَ الله عزّ و جلّ وَمِنِّی. وَلا أَمْرَ بِمَعْروفٍ وَلا نَهْی عَنْ مُنْکَرٍ إِلاَّمَعَ إِمامٍ مَعْصومٍ؛ و بدانید که ریشه ی امر به معروف این است که به گفته ی من درباره ی امامت برسید و سخن مرا به دیگران برسانید و غایبان را به پذیرش فرمان من توصیه کنید و آنان را از ناسازگاری با سخنان من بازدارید؛ همانا سخن من فرمان خدا و فرمان من است و هیچ امر به معروف و نهی از منکری جز با امام معصوم تحقق و کمال نمی یابد.

مَعاشِرَالنّاسِ، الْقُرْآنُ یُعَرِّفُکُمْ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدُهُ، وَعَرَّفْتُکُمْ إِنَّهُمْ مِنِّی وَمِنْهُ، حَیْثُ یَقُولُ الله فی کِتابِهِ: «وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فی عَقِبِهِ»(1) وَقُلْتُ: لَنْ تَضِلُّوا ما إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِما؛ ای مردم! قرآن، امامان پس از علی را به شما معرفی می کند که آنان فرزندان اویند و من به شما شناساندم که آنان از او و از من هستند. چرا که خداوند در کتاب خود می فرماید: «و این خداپرستی را در همه ذرّیّه ی او تا قیامت باقی گردانید» و من نیز گفتم که: مادام که به قرآن و امامان تمسک کنید، گمراه نخواهید شد.

ص: 96

مَعاشِرَالنّاسِ، التَّقْوی، التَّقْوی، وَاحْذَرُوا السّاعَةَ کَما قالَ الله عزّ و جلّ: «إِنَّ زَلْزَلَةَ السّاعَةِ شَیءٌ عَظیمٌ»(1) اُذْکُرُوا الْمَماتَ وَالْمَعادَ وَالْحِسابَ وَالْمَوازینَ وَالْمُحاسَبَةَ بَیْنَ یَدَی رَبِّ الْعالَمینَ وَالثَّوابَ وَالْعِقابَ. فَمَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ أُثیبَ عَلَیْها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلَیْسَ لَهُ فِی الجِنانِ نَصیبٌ؛ ای مردم! تقوا را، تقوا را رعایت کرده از سختی رستاخیز بهراسید، همان گونه که خداوند عزّ و جلّ فرمود: «زمین لرزه ی روز رستاخیز به حقیقت حادثه ی بزرگی است». مرگ و قیامت و حساب و میزان و محاسبه ی در برابر پروردگار جهانیان و پاداش کیفر را یاد کنید. آن که نیکی آورد، پاداش گیرد و آن که بدی کرد، بهره ای از بهشت نخواهد برد.

فَقُولُوا بِأَجْمَعِکُمْ: إِنّا سامِعُونَ مُطیعُونَ راضُونَ مُنْقادُونَ لِما بَلَّغْتَ عَنْ رَبِّنا وَ رَبِّکَ فی أَمْرِ إِمامِنا عَلِی أَمیرِ الْمؤْمِنینَ وَ مَنْ وُلِدَ مِنْ صُلْبِهِ مِنَ الْأَئِمَّةِ. نُبایِعُکَ عَلی ذلک بِقُلوُبِنا وَأَنْفُسِنا وَأَلْسِنَتِنا وَأَیْدینا. علی ذلک نَحْیی وَ عَلَیْهِ نَموتُ وَ عَلَیْهِ نُبْعَثُ. وَلانُغَیِّرُ وَلانُبَدِّلُ، وَلا نَشُکُّ وَلانَجْحَدُ وَلانَرْتابُ، وَلا نَرْجِعُ عَنِ الْعَهْدِ وَلا نَنْقُضُ الْمیثاقَ؛ پس همگان بگویید: سخنان تو را به جان شنیدیم و از آن پیروی می کنیم و از آنها خشنودیم و بر آن گردن گذاردیم و بر آن چه از سوی پروردگارمان در امامت امامان علی امیر مؤمنین و امامان دیگر از صلب او به ما ابلاغ کردی، با دل و جان و زبان و دست هایمان با تو پیمان می بندیم. با این پیمان زنده ایم و با آن خواهیم مرد و با آن اعتقاد برانگیخته می شویم و هرگز آن را دگرگون نکرده شکّ و انکار، نخواهیم داشت و از عهد و پیمان خود برنمی گردیم.

وَعَظْتَنا بِوَعْظِ الله فی عَلِی أَمیرِالْمؤْمِنینَ وَالْأَئِمَّةِ الَّذینَ ذَکَرْتَ مِنْ ذُرِّیتِکَ مِنْ وُلْدِهِ بَعْدَهُ، الْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ وَ مَنْ نَصَبَهُ الله بَعْدَهُما. فَالْعَهْدُ وَالْمیثاقُ لَهُمْ مَأْخُوذٌ مِنَّا، مِنْ قُلُوبِنا وَأَنْفُسِنا وَأَلْسِنَتِنا وَضَمائِرِنا وَأَیْدینا. مَنْ أَدْرَکَها بِیَدِهِ وَ إِلاَّ فَقَدْ أَقَرَّ بِلِسانِهِ، وَلا نَبْتَغی بِذلِکَ بَدَلاً وَلایَرَی الله مِنْ أَنْفُسِنا حِوَلاً. نَحْنُ نُؤَدّی ذلک عَنْکَ الّدانی والقاصی مِنْ اَوْلادِنا واَهالینا، وَ نُشْهِدُالله بِذلِکَ وَ «کَفی بِالله شَهیداً»(1) وَأَنْتَ عَلَیْنا بِهِ شَهیدٌ؛ ای رسول خدا ما را به فرمان خدا پند دادی درباره ی علی امیر مؤمنین و امامان از نسل خود و او، که حسن و حسین و آنان که خداوند پس از آنان برپا کرده است. پس از دل و جان و زبان و روح و دستانمان، عهد و

ص: 98

پیمان از ما گرفته شد. هر کس توانست با دست و گرنه با زبان پیمان بستیم و هرگز پیمانمان را دگرگون نخواهیم کرد و خداوند از ما شکست عهد نبیند. و نیز فرمان تو را به نزدیک و دور از فرزندان و خویشان خود خواهیم رسانید و خداوند را بر آن گواه خواهیم گرفت. و «هر آینه خداوند برای گواهی کافی است» و تو نیز بر ما گواه باش.

مَعاشِرَالنّاسِ، ماتَقُولونَ؟ فَإِنَّ الله یَعْلَمُ کُلَّ صَوْتٍ وَ خافِیَةَ کُلِّ نَفْسٍ، «فَمَنِ اهْتَدی فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما یَضِلُّ عَلَیْها»(1) وَمَنْ بایَعَ فَإِنَّما یُبایِعُ الله «یَدُالله فَوْقَ أَیْدیهِمْ»(2)؛ ای مردم! چه می گویید؟ همانا خداوند هر صدایی را می شنود و آن را که از دل ها می گذرد می داند. «هر آن کس هدایت پذیرفت، به خیر خویش پذیرفته و آن که گمراه شد، به زیان خود رفته». و هر کس بیعت کند، هر آینه با خداوند پیمان بسته؛ که «دست خدا بالای دستان آنهاست».

مَعاشِرَالنّاسِ، فَبایِعُوا الله وَ بایِعُونی وَبایِعُوا عَلِیّاً أَمیرَ الْمُؤْمِنینَ وَالْحَسَنَ وَالْحُسَیْنَ وَالْأَئِمَّةَ مِنْهُمْ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ «کَلِمَةً باقِیَةً»(3)؛ ای مردم! اینک با خداوند بیعت کنید و با من و با علی امیر مؤمنین و حسن و حسین و امامان پس از آنان از نسل آنان که «نشانه ی پایدارند» در دنیا و آخرت پیمان ببندید.

ص: 99

یُهْلِکُ الله مَنْ غَدَرَ وَ یَرْحَمُ مَنْ وَ فی «وَ مَنْ نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلی نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفی بِما عاهَدَ عَلَیْهُ الله فَسَیُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً»(1)؛ خداوند مکّاران را تباه می کند و با وفاداران مهر می ورزد «و هر کس پیمان شکند، جز این نیست که به زیان خود گام برداشته، و هر که بر عهدی که با خدا بسته پابرجا ماند، به زودی خدا او را پاداش بزرگی خواهد داد».

مَعاشِرَالنّاسِ، قُولُوا الَّذی قُلْتُ لَکُمْ وَسَلِّمُوا عَلی عَلی بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنینَ، «وَقُولُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَکَ رَبَّنا وَ إِلَیْکَ الْمَصیرُ»(2) «وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِهَٰذَا وَمَا کنَّا لِنَهْتَدِی لَوْلَا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ لَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّۖ وَنُودُوا أَنْ تِلْکمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا کنْتُمْ تَعْمَلُونَ»(3)؛ ای مردم! آن چه به شما گفتم بگویید و به علی با لقب امیر مؤمنین سلام کنید «و همه یک زبان و یک دل بگویید: ما فرمان خدا را شنیده و اطاعت کردیم، پروردگارا، ما آمرزش تو را می خواهیم و می دانیم بازگشت همه به سوی توست». «ستایش مخصوص خداوندی است که ما را به این همه نعمت رهنمون ساخت و اگر خدا ما را هدایت نکرده بود، راه نمی یافتیم. مسلّماً فرستادگان پروردگار ما، حق را آوردند و به آنان ندا داده می شود که: این بهشت را در برابر اعمالی که انجام می دادید، به ارث ببرید».

مَعاشِرَالنّاسِ، إِنَّ فَضائِلَ عَلی بْنِ أَبی طالِبٍ عِنْدَالله عزّ و جلّ وَ قَدْ أَنْزَلَهافِی الْقُرْآنِ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ أُحْصِیَها فی مَقامٍ واحِدٍ، فَمَنْ أَنْبَاَکُمْ بِها وَ عَرَفَها فَصَدِّقُوهُ؛ ای مردم! هر آینه

ص: 100

برتری علی بن ابی طالب نزد خداوند عزّ و جلّ که در قرآن نازل فرموده، بیش از آن است که من یکباره بشمارم. پس هر کس از مقامات او خبر داد و آن را به شما شناساند؛ او را تصدیق کنید.

مَعاشِرَالنّاسِ، مَنْ یُطِعِ الله وَ رَسُولَهُ وَ عَلِیّاً وَ الْأَئِمَةَ الَّذینَ ذَکرْتُهُمْ «فَقَدْ فازَفَوْزاً عَظیماً»(1)؛ ای مردم! آن کس که از خدا و رسولش و علی و امامانی که نام بردم پیروی کند، «به رستگاری بزرگی دست یافته است».

مَعاشِرَالنَّاسِ، السّابِقُونَ إِلی مُبایَعَتِهِ وَ مُوالاتِهِ وَ التَّسْلیمِ عَلَیْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنینَ «أُولئکَ هُمُ الْفائزُونَ»(2) فی جَنّاتِ النَّعیمِ؛ ای مردم! سبقت جویان به بیعت و پیمان و سرپرستی او و سلام بر او با لقب امیر مؤمنین، «رستگارانند» و در بهشت همواره پر بهره خواهند بود.

مَعاشِرَالنّاسِ، قُولُوا ما یَرْضَی الله بِهِ عَنْکُمْ مِنَ الْقَوْلِ، فَإِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمیعاً فَلَنْ یَضُرَّالله شَیْئاً؛ ای مردم! آن چه خدا را خشنود کند بگویید. پس اگر شما و تمامی زمینیان کفر ورزند، خدا را زیانی نخواهد رسانید.

اللهمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ بِما أَدَّیْتُ وَأَمَرْتُ وَاغْضِبْ عَلَی الْجاحِدینَ الْکافِرینَ، وَ«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ»(3)؛ پروردگارا، آنان را که به آن چه ادا کردم و فرمان دادم ایمان

ص: 101

آوردند، بیامرز. و بر منکران کافر خشم گیر! و «الحمدللّه ربّ العالمین»(1).

ص: 102

فصل سوّم زیارت غدیریه

ص: 103

در این زیارت شریف بیش از 30 آیه از فضائل قرآنی در فضیلت مولی الموحدین أمیر المؤمنین علی علیه السلام بیان شده است مانند: آیه لیله المبیت، آیه تبلیغ و آیه ولایت و همچنین فضائل بسیاری در این زیارت شریف آمده است مانند: أمیر المؤمنین، امام المّتقین، سید الوصیین، وارث علم النّبیین، ولی ربّ العالمین، امین الله فی ارضه، سفیر الله فی خلقه، الحجّه البالغه علی عباده، دین الله القویم، صراط مستقیم، نبأ عظیم، اوّل من آمن باللّه، سید المسلمین، یعسوب المؤمنین، امام المتقین، قائد الغرّ المحجّلین، اوّل من صدّق بما انزل الله علی نبیه.

در زیارت شریف غدیریه فضائل تاریخی بسیاری در باب رشادت ها و جانبازی های آن بزرگوار مانند رشادت های آن بزرگوار در جنگ های بدر، احزاب، اُحد، حُنین، صفّین، جمل و نهروان بیان شده است.

همچنین در این زیارت شریف، حدیث غدیر، شهادت مولی الموحدین أمیر المؤمنین علی علیه السلام، بیزاری از منکران ولایت و دشمنان امامت، ماجرای غصب فدک و شهادت عمّار بیان شده است. زیارت شریف غدیریه را می توان در دوازده بخش ملاحظه کرد.

ص: 105

بر تو ای مولای من ای امیر مؤمنان، ای امین خدا بر روی زمین و سفیر او در آفریده ها و حجّت رسایش بر بندگان خدا.

السَّلامُ عَلَیک یا دِینَ اللّٰهِ الْقَوِیمَ، وَصِراطَهُ الْمُسْتَقِیمَ، السَّلامُ عَلَیک أَیهَا «النَّبَأُ الْعَظِیمُ الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ»(1) وَعَنْهُ یسْأَلُونَ؛ سلام بر تو ای دین برافراشته و راه راست خدا، سلام بر تو ای «خبر بزرگی که آن ها در آن اختلاف کردند» و از آن بازخواست شوند.

السَّلامُ عَلَیک یا أَمیرَ الْمُؤْمِنینَ، آمَنْتَ بِاللّٰهِ وَهُمْ مُشْرِکونَ، وَصَدَّقْتَ بِالْحَقِّ وَهُمْ مُکذِّبُونَ، وَجاهَدْتَ فِی اللّٰهِ وَهُمْ مُحْجِمُونَ، وَعَبَدْتَ اللّٰهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّینَ، صابِراً مُحْتَسِباً حَتَّىٰ أَتَاک الْیقِینُ، «أَلَا لَعْنَةُ اللّٰهِ عَلَى الظَّالِمِینَ»(2)؛ سلام بر تو ای امیر مؤمنان، به خدا ایمان آوردی، در حالی که مردم همه شرک ورزیدند و حق را تصدیق کردی، در حالی که مردم آن را تکذیب نمودند و جهاد کردی، در حالی که مردم عقب نشینی کردند، خدا را خالصانه عبادت کردی، صبر کردی و آن را به حساب خدا گذاشتی تا مرگ به سویت آمد، «آگاه باشید لعنت خدا بر ستمکاران است».

السَّلامُ عَلَیک یا سَیدَ الْمُسْلِمِینَ، وَیعْسُوبَ الْمُؤْمِنِینَ، وَ إِمامَ الْمُتَّقِینَ، وَقائِدَ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ، وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَکاتُهُ؛ سلام بر تو ای آقای مسلمانان و سرپرست مؤمنان و

ص: 107

پیشوای پرهیزکاران و رهبر سپید رویان و رحمت و برکات خدا بر تو باد.

حاکمیت بین بندگان کافی هستی. پس خدا لعنت کند منکر ولایتت را بعد از اقرار و شکننده پیمانت را پس از بستن پیمان.

وَأَشْهَدُ أَنَّک وَفَیتَ بِعَهْدِ اللّٰهِ تَعالَىٰ وَأَنَّ اللّٰهَ تَعالَىٰ مُوفٍ لَک بِعَهْدِهِ «وَمَنْ أَوْفَىٰ بِما عاهَدَ عَلَیهِ اللّٰهَ فَسَیؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً»(1)؛ و گواهی می دهم که تو به عهد خدای تعالی وفا کردی و خدای تعالی وفا کننده به عهد خویش برای توست «و آن که به پیمانی که با خدا بسته وفاداراست، یقیناً خداوند پاداشی بزرگ به او می دهد».

وَأَشْهَدُ أَنَّک أَمیرُ الْمُؤْمِنینَ الْحَقُّ الَّذِی نَطَقَ بِوِلایتِک التَّنْزِیلُ، وَأَخَذَ لَک الْعَهْدَ عَلَى الْأُمَّةِ بِذٰلِک الرَّسُولُ، وَأَشْهَدُ أَنَّک وَعَمَّک وَأَخاک الَّذِینَ تاجَرْتُمُ اللّٰهَ بِنُفُوسِکمْ فَأَ نْزَلَ اللّٰهُ فِیکمْ؛ و گواهی می دهم که تویی امیر مؤمنان آن حقّی که قرآن به ولایتت گویا شد و رسول خدا در این زمینه برای تو از امّت پیمان گرفت و گواهی می دهم که تو و عمو و برادرت کسانی هستید که با خدا با جان هایتان معامله کردید، پس خدا این آیه را در حق شما نازل کرد:

«إِنَّ اللّٰهَ اشْتَرىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوٰالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یقٰاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّٰهِ فَیقْتُلُونَ وَ یقْتَلُونَ وَعْداً عَلَیهِ حَقًّا فِی التَّوْرٰاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفىٰ بِعَهْدِهِ مِنَ اللّٰهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَیعِکمُ الَّذِی بٰایعْتُمْ بِهِ وَ ذٰلِک هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ. اَلتّٰائِبُونَ الْعٰابِدُونَ الْحٰامِدُونَ السّٰائِحُونَ الرّٰاکعُونَ السّٰاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النّٰاهُونَ عَنِ الْمُنْکرِ وَ

ص: 109

الْحٰافِظُونَ لِحُدُودِ اللّٰهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ»(1)؛ «خداوند از مؤمنان، جانها و اموالشان را خریداری کرده، تا بهشت برای آنان باشد؛ همانانی که در راه خدا پیکار می کنند، می کشند و کشته می شوند؛ این وعده حقّی است که در تورات و انجیل و قرآن ذکر فرموده است و چه کسی از خدا به عهدش وفادارتر است؟! اکنون بشارت باد بر شما، به داد و ستدی که با خدا کرده اید؛ و این است آن پیروزی بزرگ برای توبه کنندگان، عبادت کاران، سپاسگویان، سیاحت کنندگان، رکوع کنندگان، سجده آوران، آمران به معروف، نهی کنندگان از منکر، و حافظان حدود الهی، و بشارت ده به مؤمنان».

أَشْهَدُ یا أَمیرَ الْمُؤْمِنینَ أَنَّ الشَّاک فِیک مَا آمَنَ بِالرَّسُولِ الْأَمِینِ، وَأَنَّ الْعادِلَ بِک غَیرَک عانِدٌ عَنِ الدِّینِ الْقَوِیمِ الَّذِی ارْتَضَاهُ لَنَا رَبُّ الْعَالَمِینَ، وَأَکمَلَهُ بِوِلایتِک یوْمَ الْغَدِیرِ؛ گواهی می دهم ای امیر مؤمنان که شک کننده درباره تو به رسول امین ایمان نیاورده است و روی گرداننده از ولایت تو به ولایت غیر، از معاندان هستند که از دین خدا روی گردانند، دین میانه و برافراشته که پروردگار جهانیان برای ما پسندیده و آن را روز غدیر به ولایت تو کامل نموده است.

وَأَشْهَدُ أَنَّک الْمَعْنِی بِقَوْلِ الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ: «وَ أَنَّ هٰذٰا صِرٰاطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لاٰ تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکمْ عَنْ سَبِیلِهِ»(2)، ضَلَّ وَاللّٰهِ وَأَضَلَّ مَنِ اتَّبَعَ سِواک وَعَنَدَ عَنِ الْحَقِّ مَنْ عاداک؛ و گواهی می دهم که در این گفته خدای عزیز رحیم، مقصود تویی: «و یقیناً این راهِ مستقیمِ من

ص: 110

است؛ بنابر این از آن پیروی کنید، و پیروِ راه های دیگر نباشید که شما را از راه خدا پراکنده می کند»، به خدا سوگند گمراه شد و گمراه کرد کسی که از غیر تو پیروی کرد و کسی که تو را دشمن داشت، از حق روی گرداند.

اللَّهُمَّ سَمِعْنَا لِأَمْرِک وَ أَطَعْنَا، وَ اتَّبَعْنَا صِرَاطَک الْمُسْتَقِیمَ، فَاهْدِنَا رَبَّنَا، وَ لا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیتَنَا إِلَى طَاعَتِک، وَ اجْعَلْنَا مِنَ الشَّاکرِینَ لِأَنْعُمِک؛ خدایا امرت را شنیدیم و اطاعت کردیم و راه راست تو را پیروی نمودیم، پروردگارا ما را هدایت کن و بعد از اینکه ما را به طاعتت هدایت کردی دل هایمان را منحرف مساز و ما را از سپاسگزاران نعمت هایت قرار ده.

وَ أَشْهَدُ أَنَّک لَمْ تَزَلْ لِلْهَوَى مُخَالِفاً، وَ لِلتُّقَى مُحَالِفاً، وَ عَلَى کظْمِ الْغَیظِ قَادِراً، وَ عَنِ النَّاسِ عَافِیاً غَافِراً، وَ إِذَا عُصِی اللَّهُ سَاخِطاً، وَ إِذَا أُطِیعَ اللَّهُ رَاضِیاً، وَ بِمَا عَهِدَ إِلَیک عَامِلاً، رَاعِیاً لِمَا اسْتُحْفِظْتَ، حَافِظاً لِمَا اسْتُودِعْتَ، مُبَلِّغاً مَا حُمِّلْتَ، مُنْتَظِراً مَا وُعِدْتَ؛ و گواهی می دهم که تو پیوسته با هوای نفس مخالف و با پرهیزگاری هم پیمان و به فرو خوردن خشم توانا و گذشت کننده از مردم و عفو کننده آنان بودی و زمانی که خدا معصیت می شود خشمناک و هنگامی که اطاعت می شود خشنودی؛ به آنچه خدا با تو پیمان بسته بود عمل کننده بودی و آنچه نگهداریش را از تو خواسته شده بود رعایت نمودی و آنچه به تو سپرده شده بود حفظ کردی و آنچه از حق بر عهده ات نهاده شده بود رساندی و آنچه را به آن وعده داده شدی به انتظار آن نشستی.

ص: 111

وَ أَشْهَدُ أَنَّک مَا اتَّقَیتَ ضَارِعاً، وَ لا أَمْسَکتَ عَنْ حَقِّک جَازِعاً وَ لا أَحْجَمْتَ عَنْ مُجَاهَدَةِ غَاصِبِیک نَاکلاً، وَ لا أَظْهَرْتَ الرِّضَى بِخِلافِ مَا یرْضِی اللَّهَ مُدَاهِناً، وَ لا وَهَنْتَ لِمَا أَصَابَک فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا ضَعُفْتَ؛ وَ لا اسْتَکنْتَ عَنْ طَلَبِ حَقِّک مُرَاقِبا، مَعَاذَ اللَّهِ أَنْ تَکونَ کذَلِک، بَلْ إِذْ ظُلِمْتَ احْتَسَبْتَ رَبَّک، وَ فَوَّضْتَ إِلَیهِ أَمْرَک، وَ ذَکرْتَهُمْ فَمَا ادَّکرُوا وَ وَعَظْتَهُمْ فَمَا اتَّعَظُوا، وَ خَوَّفْتَهُمُ اللَّهَ فَمَا تَخَوَّفُوا؛ و گواهی می دهم که از روی زبونی محافظه کاری نکردی و در اثر بی تابی و عجز از گرفتن حقت باز نایستادی و به خاطر ترس و وحشت، از پیکار با غاصبان ولایتت قدم به عقب نگذاشتی و به علّت سستی بر خلاف آنچه خدا را خشنود می کند اظهار خشنودی ننموده و برای آنچه در راه خدا به تو رسیده سست نشدی و به خاطر ترس و زبونی از خواستن حقّت ناتوان و درمانده نگشتی، پناه به خدا از اینکه چنین باشی، بلکه زمانی که مورد ستم واقع شدی به حساب پروردگارت گذاشتی و کارت را به او واگذار کردی و ستمکاران را پند دادی ولی نپذیرفتند و اندرز دادی ولی قبول نکردند و آنان را از خدا ترساندی، ولی نترسیدند.

وَ أَشْهَدُ أَنَّک یا أَمیرَ الْمُؤْمِنینَ جَاهَدْتَ فِی اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ، حَتَّى دَعَاک اللَّهُ إِلَى جِوَارِهِ وَ قَبَضَک إِلَیهِ بِاخْتِیارِهِ، وَ أَلْزَمَ أَعْدَاءَک الْحُجَّةَ بِقَتْلِهِمْ إِیاک، لِتَکونَ الْحُجَّةُ لَک عَلَیهِمْ، مَعَ مَا لَک مِنَ الْحُجَجِ الْبَالِغَةِ عَلَى جَمِیعِ خَلْقِهِ؛ و گواهی می دهم که تو ای امیر مؤمنان در راه خدا آن گونه که شایسته جهاد بود جهاد کردی تا اینکه خدا تو را به جوارش فرا خواند و به اختیارش تو را به جانب خود قبض روح کرد و حجّتت را بر دشمنانت با به قتل رساندن تو همراه کرد،

ص: 112

تا حجّت به سود تو و بر زیان آنان باشد، همراه با آنچه برای تو بود از حجّت های رسا بر همه آفریده های او.

را به تو نسبت داد تهمت زد و به باطل بر تو دروغ بست و مرگ بر کسی که با اصرار بر مخالفت با تو از تو روی گرداند، به راستی در راه خدا آن گونه که شایسته جهاد بود جهاد کردی و بر آزار مردم به نیکی صبر کردی، صبری به حساب خدا، تویی اوّل کسی که به خدا ایمان آوردی و برای او نماز خواندی و جهاد کردی و خود را در خانه شرک برای حق آشکار نمودی، درحالی که زمین انباشته به گمراهی بود و شیطان آشکارا عبادت می شد و تویی گوینده این سخن: کثرت مردم در پیرامونم عزّتی به من نیفزاید و پراکنده شدنشان ترسی به من اضافه نکند، اگر همه مردم از من دست بردارند، نالان نشوم.

اعْتَصَمْتَ بِاللَّهِ فَعَزَزْتَ وَ آثَرْتَ الْآخِرَةَ عَلَى الْأُولَى فَزَهِدْتَ، وَ أَیدَک اللَّهُ وَ هَدَاک وَ أَخْلَصَک وَ اجْتَبَاک، فَمَا تَنَاقَضَتْ أَفْعَالُک وَ لا اخْتَلَفَتْ أَقْوَالُک، وَ لا تَقَلَّبَتْ أَحْوَالُک وَ لا ادَّعَیتَ وَ لا افْتَرَیتَ عَلَى اللَّهِ کذِباً، وَ لا شَرِهْتَ إِلَى الْحُطَامِ وَ لا دَنَّسَک الْآثَامُ وَ لَمْ تَزَلْ عَلَى بَینَةٍ مِنْ رَبِّک وَ یقِینٍ مِنْ أَمْرِک تَهْدِی إِلَى الْحَقِّ وَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ أَشْهَدُ شَهَادَةَ حَقٍّ وَ أُقْسِمُ بِاللَّهِ قَسَمَ صِدْقٍ أَنَّ مُحَمَّداً وَ آلَهُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیهِمْ سَادَاتُ الْخَلْقِ، وَ أَنَّک مَوْلای وَ مَوْلَى الْمُؤْمِنِینَ؛ پناهنده به خدا شدی و عزّت یافتی، آخرت را بر دنیا برگزیدی و پارسا گشتی، خدا حمایتت کرد و تو را راهنمایی فرمود و در گردونه خلوص قرار داد و تو را برگزید، کردارهایت ضد و نقیض نشد، گفتارهایت اختلاف نیافت، حالاتت زیر و رو نگشت، ادعای بیهوده نکردی و بر خدا دروغ نبستی و به متاع اندک دنیا طمع نورزیدی، گناهان، تو را آلوده نساخت، همواره امورت بر پایه برهانی از سوی پروردگارت بود، در کارت بر یقین بودی، به سوی

ص: 114

حق و راه مستقیم هدایت می نمودی، گواهی می دهم گواهی راست و درست و سوگند می خورم سوگند صدق که محمّد و خاندانش (درود خدا بر آنان باد) سروران آفریده هایند و اینکه تو مولای من و مولای همه مؤمنانی.

وَ أَنَّک عَبْدُ اللَّهِ وَ وَلِیهُ وَ أَخُو الرَّسُولِ وَ وَصِیهُ وَ وَارِثُهُ وَ أَنَّهُ الْقَائِلُ لَک وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ مَا آمَنَ بِی مَنْ کفَرَ بِک، وَ لا أَقَرَّ بِاللَّهِ مَنْ جَحَدَک وَ قَدْ ضَلَّ مَنْ صَدَّ عَنْک وَ لَمْ یهْتَدِ إِلَى اللَّهِ وَ لا إِلَی مَنْ لا یهْتَدِی بِک وَ هُوَ قَوْلُ رَبِّی عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ إِنِّی لَغَفَّارٌ لِمَنْ تَابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحا ثُمَّ اهْتَدَى»(1) إِلَى وِلایتِک؛ تو بنده خدا و ولی او و برادر پیامبر و جانشین و وارث او هستی و او گوینده ی این سخن به حضرت توست: سوگند به کسی که مرا به حق برانگیخت به من ایمان نیاورد آن که به تو کافر شد و به خدا اقرار ننمود آن که به انکار تو برخاست، گمراه شد کسی که مردم را از تو بازداشت و به سوی خدا و به سوی من راه نیافت و این گفتار پروردگار عزّ و جلّ من است: «یقیناً من آمرزنده ی کسی هستم که توبه کرده و ایمان آورده و کار شایسته انجام داده، سپس به سوی ولایت تو هدایت یافته است».

مَوْلای فَضْلُک لا یخْفَى، وَ نُورُک لا یطْفَأُ، وَ أَنَّ مَنْ جَحَدَک الظَّلُومُ الْأَشْقَى؛ مَوْلای أَنْتَ الْحُجَّةُ عَلَى الْعِبَادِ وَ الْهَادِی إِلَى الرَّشَادِ وَ الْعُدَّةُ لِلْمَعَادِ مَوْلای لَقَدْ رَفَعَ اللَّهُ فِی الْأُولَى مَنْزِلَتَک وَ أَعْلَى فِی الْآخِرَةِ دَرَجَتَک وَ بَصَّرَک مَا عَمِی عَلَى مَنْ خَالَفَک وَ حَالَ بَینَک وَ بَینَ مَوَاهِبِ اللَّهِ لَک؛ مولای من احسان تو پنهان نیست و نورت خاموش نگردد و آن که

ص: 115

تو را انکار کند ستمکار و بدبخت است، مولای من تو حجّت بر بندگانی و راهنمای به سوی راه راستی و ذخیره روز معادی، مولای من خدا مقامت را در دنیا بلند کرد و درجه ات را در آخرت والا گردانید و بینایت نمود به آنچه بر مخالفان تو پوشیده است و بین تو و نعمت های خدادادی تو حجاب شد.

فَلَعَنَ اللَّهُ مُسْتَحِلِّی الْحُرْمَةِ مِنْک، وَ ذَائِدِی الْحَقِّ عَنْک وَ أَشْهَدُ أَنَّهُمُ الْأَخْسَرُونَ، الَّذِینَ تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ وَ هُمْ فِیهَا کالِحُونَ؛ لعنت خدا بر حلال شمارندگان حرمتت و دفع کنندگان حقّت و گواهی می دهم که آنان از زیانکارترین مردمی هستند که آتش، چهره آنان را می سوزاند و در میان دوزخ، زشت و عبوس هستند.

وَ أَشْهَدُ أَنَّک مَا أَقْدَمْتَ وَ لا أَحْجَمْتَ وَ لا نَطَقْتَ وَ لا أَمْسَکتَ إِلا بِأَمْرٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ؛ قُلْتَ: وَ الَّذِی نَفْسِی بِیدِهِ لَقَدْ نَظَرَ إِلَی رَسُولُ اللَّهِ، صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ، أَضْرِبُ بِالسَّیفِ قُدْما، فَقَالَ: یا عَلِی أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلا أَنَّهُ لا نَبِی بَعْدِی، وَ أُعْلِمُک أَنَّ مَوْتَک وَ حَیاتَک مَعِی، وَ عَلَى سُنَّتِی فَوَ اللَّهِ مَا کذِبْتُ وَ لا کذِبْتُ وَ لا ضَلَلْتُ وَ لا ضُلَّ بِی، وَ لا نَسِیتُ مَا عَهِدَ إِلَی رَبِّی، وَ إِنِّی لَعَلَى بَینَةٍ مِنْ رَبِّی بَینَهَا لِنَبِیهِ وَ بَینَهَا النَّبِی لِی، وَ إِنِّی لَعَلَى الطَّرِیقِ الْوَاضِحِ أَلْفِظُهُ لَفْظا صَدَقْتَ، وَ اللَّهِ وَ قُلْتَ الْحَقَّ؛ و گواهی می دهم که اقدام نکردی و قدم به عقب نگذاشتی و سخن نگفتی و باز نایستادی مگر به فرمان خدا و رسولش. خودت فرمودی: سوگند به آن که جانم در دست اوست، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) به من نظر کرد، درحالی که پیش قدمانه شمشیر می زدم، ایشان به من

ص: 116

فرمود: ای علی تو نسبت به من به منزله هارونی نسبت به موسی، جز اینکه بعد از من پیغمبری نیست و من تو را خبر می دهم که مرگ و زندگی تو با من و بر اساس راه و رسم من است، به خدا سوگند دروغ نگفتم و به من دروغ گفته نشد و گمراه نشدم و کسی به وسیله من گمراه نشده و آنچه را پروردگارم با من عهد کرده فراموش نکردم، من بر برهانی از سوی پروردگارم هستم که برای پیامبرش بیان نموده و پیامبر نیز برای من بیان داشته و من به راستی بر راه روشن هستم که آن را صریح می گویم با صراحت تمام، ای امیر مؤمنان به خدا سوگند راست گفتی و حق گفتی.

فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ سَاوَاک بِمَنْ نَاوَاک، وَ اللَّهُ جَلَّ اسْمُهُ یقُولُ: «هَلْ یسْتَوِی الَّذِینَ یعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یعْلَمُونَ»(1) فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ عَدَلَ بِک مَنْ فَرَضَ اللَّهُ عَلَیهِ وِلایتَک، وَ أَنْتَ وَلِی اللَّهِ وَ أَخُو رَسُولِهِ، وَ الذَّابُّ عَنْ دِینِهِ وَ الَّذِی نَطَقَ الْقُرْآنُ بِتَفْضِیلِهِ؛ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: «وَ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَى الْقَاعِدِینَ أَجْراً عَظِیماً دَرَجَاتٍ مِنْهُ وَ مَغْفِرَةً وَ رَحْمَةً وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً»(2)؛ پس خدا لعنت کند کسی که تو را با آن که با تو دشمنی کرد، برابر قرار داد در حالی که خدا می فرماید: «آیا کسانی که معرفت به حقایق دارند با کسانی که تهی از معرفتند یکسانند؟» پس خدا لعنت کند کسی را که مساوی تو قرار داد، آن کس را که خدا ولایتت را بر او واجب کرد و حال اینکه تو ولی خدایی و برادر رسول خدایی و دفاع کننده از دین خدایی و کسی هستی که قرآن به برتری اش گویاست، خدای تعالی فرمود: «و جهادکنندگان

ص: 117

را بر خانه نشینان به پاداشی بزرگ برتری داده است؛ آن پاداش بزرگ رتبه هایی از سوی خدا است و آنان را به آمرزشی ویژه می آمرزد و به رحمتی خاص مورد رحمت قرار می دهد؛ خداوند همواره بسیار آمرزنده و مهربان است».

وَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: «أَجَعَلْتُمْ سِقَایةَ الْحَاجِّ وَ عِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ، کمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ، وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لا یسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ، وَ اللَّهُ لا یهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ؛ الَّذِینَ آمَنُوا وَ هَاجَرُوا وَ جَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ، بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولَئِک هُمُ الْفَائِزُونَ، یبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوَانٍ وَ جَنَّاتٍ لَهُمْ فِیهَا نَعِیمٌ مُقِیمٌ، خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدا إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ»(1)؛ و خدای تعالی فرمود: «آیا آب دادن به حاجیان، و آبادکردنِ مسجدالحرام را از نظر ارزش مانند عمل کسی قرار داده اید که به خداوند و روز قیامت ایمان دارد و در راه خدا جهاد کرده است؟ ارزش این دو، نزد خداوند یکسان نیست؛ خداوند مردم ستمکار را هدایت نمی کند؛ آنان که ایمان آوردند و هجرت کردند و با اموال و جان هایشان در راه خدا به جهاد برخاستند، مقامشان در پیشگاه خداوند والاتر است و اینان کامیابند، پروردگارشان آنان را از نزد خود به رحمتی ویژه و خشنودی و بهشت هایی که در آن ها نعمت های فراوان و ابدی است مژده می دهد؛ در آن جا همواره جاودانه اند، همانا خداست که پاداش بزرگ نزد اوست».

أَشْهَدُ أَنَّک الْمَخْصُوصُ بِمِدْحَةِ اللَّهِ الْمُخْلِصُ لِطَاعَةِ اللَّهِ، لَمْ تَبْغِ بِالْهُدَى بَدَلا وَ لَمْ تُشْرِک بِعِبَادَةِ رَبِّک أَحَدا؛

ص: 118

گواهی می دهم که تو به ستایش خدا مخصوص و مخلص در طاعت خدایی گشته ای، برای هدایت جایگزینی قرار ندادی و در بندگی پروردگارت احدی را شریک نساختی.

پس او بار سنگین سفر را بر دوش جان خرید و در حرارت شدید نیمه روز برخاست، سخنرانی کرد و شنواند و فریاد زد، پس پیام حق را رساند، سپس از همه آن ها پرسید: آیا رساندم؟ گفتند: به خدا قسم آری. فرمود: خدایا شاهد باش؛ سپس به مردم خطاب کرد: آیا من آن نیستم که به مؤمنان از خود آنان سزاوارترم؟ گفتند: آری، پس دست تو را گرفت.

وَ قَالَ: مَنْ کنْتُ مَوْلاهُ فَهَذَا عَلِی مَوْلاهُ، اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ، وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ؛ و فرمود: هرکه من مولای اویم، پس این علی مولای اوست، خدایا دوست بدار هرکه او را دوست دارد و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد و یاری کن کسی را که یاریش کند و خوار کن هرکه خوارش سازد.

درباره تو بر پیامبرش نازل کرد، ایمان نیاوردند جز عده ای اندک و بیشتر مردم را جز زیانکاری حاصل نشد، پیش از آن نیز خدا در حق تو این آیه را نازل کرد درحالی که آنان دوست نداشتند: «ای مؤمنان! هرکس از شما از دین خود برگردد (و به آیین های ضد اسلام روی آورَد زیانی به خدا و پیامبر نمی رساند)، خداوند به زودی گروهی را می آورد که محبوب خدایند و خداوند هم محبوب آنان است، در برابر مؤمنان فروتنند و در برابر کافران سرسخت (و قدرتمند)، همواره در راه خدا جهاد می کنند و از سرزنشِ هیچ سرزنش کننده ای نمی هراسند، این احسان خداست که به هرکس بخواهد می دهد؛ خداوند بسیار عطاکننده و داناست؛ سرپرست و دوست واقعی شما فقط خدا و پیامبر اوست و نیز مؤمنانی (چون علی بن ابی طالب عَلَیهِ الْسَّلام) که همواره نماز را (با شرایط ویژه اش) برپامی دارند و درحال رکوع به تهیدستان صدقه می دهند و آنان که خدا و پیامبرش و مؤمنانی (چون امامان معصوم علیهم السلام) را به سرپرستی و دوستی بپذیرند (حزب خدایند و) مسلّماً حزب خدا فقط (همه جا و در هر زمان) پیروزند».

«رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنْزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ، فَاکتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِینَ»(1) «رَبَّنَا لا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیتَنَا، وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْک رَحْمَةً إِنَّک أَنْتَ الْوَهَّابُ»(2)؛ «پروردگارا! به آنچه (از نزد خود برای هدایتِ ما) نازل کردی ایمان آوردیم و از این پیامبر (یعنی عیسی مسیح) پیروی کردیم، پس ما را در زمرۀ گواهی دهندگان (به صِدق نبوت عیسی و برحق

ص: 121

بودنِ کتاب های آسمانی) بنویس! (اینان می گویند:) پروردگارا! دل هایمان را پس از آن که هدایتمان کردی منحرف مکن! و از سوی خود رحمتی بر ما ببخش؛ زیرا تو بسیار بخشنده ای».

اللَّهُمَّ إِنَّا نَعْلَمُ أَنَّ هَذَا هُوَ الْحَقُّ مِنْ عِنْدِک فَالْعَنْ مَنْ عَارَضَهُ وَ اسْتَکبَرَ وَ کذَّبَ بِهِ وَ کفَرَ، «وَ سَیعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَی مُنْقَلَبٍ ینْقَلِبُونَ»(1)؛ پروردگارا به آنچه نازل کردی ایمان آوردیم و از پیامبر پیروی نمودیم، پس ما را با گواهان بنویس. پروردگارا دل های ما را پس از آنکه هدایتمان کردی منحرف مساز و به ما از نزد خود رحمتی ببخش که تو بسیار بخشنده ای، خدایا ما می دانیم که این گفتار از نزد تو حق است، پس لعنت کن کسی را که با آن معارضه کرد و به آن کبر ورزید و آن را تکذیب کرد و کافر شود «و به زودی آنان که ستم کردند خواهند دانست به چه بازگشت گاهی باز خواهند گشت».

السَّلامُ عَلَیک یا أَمیرَ الْمُؤْمِنینَ، وَ سَیدَ الْوَصِیینَ وَ أَوَّلَ الْعَابِدِینَ، وَ أَزْهَدَ الزَّاهِدِینَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ، وَ صَلَوَاتُهُ وَ تَحِیاتُهُ؛ أَنْتَ مُطْعِمُ الطَّعَامِ عَلَى حُبِّهِ، مِسْکیناً وَ یتِیماً وَ أَسِیراً لِوَجْهِ اللَّهِ، لا تُرِیدُ مِنْهُمْ جَزَاءً وَ لا شُکورا، وَ فِیک أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى: «وَ یؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ، وَ مَنْ یوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِک هُمُ الْمُفْلِحُونَ»(2)؛ سلام بر تو ای امیر مؤمنان و سرور جانشینان و رأس عبادت کنندگان و پارساترین پارسایان و رحمت خدا و برکات و درودها و تحیاتش بر تو باد، تویی خوراننده طعام در حال دوست

ص: 122

داشتن آن، به درمانده و یتیم و اسیر، تنها به خاطر خشنودی خدا که از آن ها پاداش و سپاسی نمی خواستی و خدای تعالی در حق تو چنین فرمود: «و آنان را در امور معیشت، بر خود ترجیح می دهند گرچه خودشان را نیاز شدیدی باشد و کسانی که از بخل و حرصشان مصون داشته اند پیروزند».

وَ أَنْتَ الْکاظِمُ لِلْغَیظِ، وَ الْعَافِی عَنِ النَّاسِ، وَ اللَّهُ یحِبُّ الْمُحْسِنِینَ، وَ أَنْتَ الصَّابِرُ فِی الْبَأْسَاءِ وَ الضَّرَّاءِ، وَ حِینَ الْبَأْسِ وَ أَنْتَ الْقَاسِمُ بِالسَّوِیةِ، وَ الْعَادِلُ فِی الرَّعِیةِ، وَ الْعَالِمُ بِحُدُودِ اللَّهِ مِنْ جَمِیعِ الْبَرِیةِ، وَ اللَّهُ تَعَالَى أَخْبَرَ عَمَّا أَوْلاک مِنْ فَضْلِهِ بِقَوْلِهِ: «أَفَمَنْ کانَ مُؤْمِنا کمَنْ کانَ فَاسِقا لا یسْتَوُونَ؟! أَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَى، نُزُلا بِمَا کانُوا یعْمَلُونَ»(1)؛ تویی فرو برنده خشم و گذشت کننده از مردم و خدا نیکوکاران را دوست دارد، تویی صبر کننده در تنگدستی و پریشان حالی و به هنگام جنگ، تویی بخش کننده به برابری و دادگر در میان ملّت و آگاه به مقرّرات خدا، از میان همه انسان ها، خدای تعالی خبر داد از آنچه تو را از فضلش انتخاب کرده به گفته اش: (با توجه به این حقیقت) «آیا مؤمنانِ (اهل عبادت) مانند کسانی هستند که منحرف و نافرمانند؟ (نه، هرگز این دو گروه) مساوی نیستند؛ اما برای کسانی که مؤمنند و کارهای شایسته انجام داده اند، بهشت ها و اقامتگاه دائمی است که به آنان به پاداش اعمالی که همواره انجام می دادند پیش کش می شود».

ص: 123

وَ أَنْتَ الْمَخْصُوصُ بِعِلْمِ التَّنْزِیلِ، وَ حُکمِ التَّأْوِیلِ، وَ نَصِّ الرَّسُولِ، وَ لَک الْمَوَاقِفُ الْمَشْهُودَةُ، وَ الْمَقَامَاتُ الْمَشْهُورَةُ، وَ الْأَیامُ الْمَذْکورَةُ، یوْمَ بَدْرٍ وَ یوْمَ الْأَحْزَابِ، «إِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ، وَ بَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ، وَ تَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا؛ هُنَالِک ابْتُلِی الْمُؤْمِنُونَ، وَ زُلْزِلُوا زِلْزَالا شَدِیدا؛ وَ إِذْ یقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَ الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ، مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ إِلا غُرُورا؛ وَ إِذْ قَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ: یا أَهْلَ یثْرِبَ لا مُقَامَ لَکمْ فَارْجِعُوا، وَ یسْتَأْذِنُ فَرِیقٌ مِنْهُمُ النَّبِی یقُولُونَ: إِنَّ بُیوتَنَا عَوْرَةٌ وَ مَا هِی بِعَوْرَةٍ إِنْ یرِیدُونَ إِلا فِرَارا»(1)؛ و تویی اختصاص یافته به علم قرآن و حکم تأویل و صریح گفتار پیامبر و تو را موقعیت های گواهی شده و مقامات مشهود و روزهای یاد شده است، روز بدر و روز احزاب «و در آن حال چشم ها از شدت ترس خیره شد و جان ها به گلو رسید و به خداوند در مورد وعده هایش گمان های ناروا می بردید؛ آن جا بود که مؤمنان در برابر هجومِ احزابِ متحد، مورد آزمایش قرار گرفتند و در نهایت به اضطرابی سخت دچار شدند؛ در همان حال منافقان و آنان که در دل هایشان بیماری شدید وجود داشت می گفتند: خدا و پیامبرش جز بر پایۀ فریب به ما وعدۀ نداده اند؛ در آن هنگامه گروهی از آنان گفتند: ای اهل مدینه! میدان نبرد، جای درنگ و ماندن شما نیست، پس به مدینه بازگردید! و گروهی دیگر از پیامبر اجازۀ بازگشت می خواستند و بهانۀ آنان این بود که می گفتند: خانه های ما بدون حفاظ است و در معرض

ص: 124

خطر قرار دارد؛ درحالی که بدون حفاظ نبود و آنان قصدی جز فرار از جبهه نداشتند».

آر هنگامی را که از کوه بالا میرفتید؛ و جمعی در وسط بیابان پراکنده شدند؛ و از شدت وحشت، به عقب ماندگان نگاه نمی کردید، و پیامبر از پشت سر، شما را صدا می زد. و شما جواب نمی دادید» و تو بودی که مشرکان را برای حفظ پیامبر به راست و چپ دفع می کردی تا خدا گزند آنان را در حالی که ترسان بودند از شما دو بزرگوار برگرداند و شکست خوردگان را به وسیله تو یاری کرد.

وَ یوْمَ حُنَینٍ عَلَى مَا نَطَقَ بِهِ التَّنْزِیلُ: «إِذْ أَعْجَبَتْکمْ کثْرَتُکمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْکمْ شَیئا، وَ ضَاقَتْ عَلَیکمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ، ثُمَّ وَلَّیتُمْ مُدْبِرِینَ، ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَکینَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ»(1) وَ الْمُؤْمِنُونَ أَنْتَ وَ مَنْ یلِیک، وَ عَمُّک الْعَبَّاسُ ینَادِی الْمُنْهَزِمِینَ: یا أَصْحَابَ سُورَةِ الْبَقَرَةِ، یا أَهْلَ بَیعَةِ الشَّجَرَةِ، حَتَّى اسْتَجَابَ لَهُ قَوْمٌ قَدْ کفَیتَهُمُ الْمَئُونَةَ، وَ تَکفَّلْتَ دُونَهُمُ الْمَعُونَةَ، فَعَادُوا آیسِینَ مِنَ الْمَثُوبَةِ، رَاجِینَ وَعْدَ اللَّهِ تَعَالَى بِالتَّوْبَةِ، وَ ذَلِک قَوْلُ اللَّهِ جَلَّ ذِکرُهُ: «ثُمَّ یتُوبُ اللَّهُ مِنْ بَعْدِ ذَلِک عَلَى مَنْ یشَاءُ»(2) وَ أَنْتَ حَائِزٌ دَرَجَةَ الصَّبْرِ، فَائِزٌ بِعَظِیمِ الْأَجْرِ؛ و روز حنین، بنا بر آنچه قرآن در این آیه به آن گویا شد: «زمانی که فزونی افرادتان شما را مغرور و شگفت زده کرد، ولی فزونی افراد، چیزی از خطر را از شما برطرف نکرد و زمین با همۀ فراخیش بر شما تنگ شد، آن گاه پشت کُنان از عرصۀ نبرد گریختید؛ سپس خداوند آرامش خود را بر پیامبرش و مؤمنان نازل کرد» و مؤمنان تو بودی و همراهانت و عمویت عباس که شکست خوردگان را صدا می زد: ای اصحاب سوره بقره، ای اهل

ص: 126

بیعت شجره! تا جماعتی به او پاسخ دادند که تو رنج آن ها را کفایت کردی و به جای آن ها کمک را عهده دار شدی، پس نومید از پاداش برگشتند و امیدوار به وعده خدای تعالی به سبب توبه و این است سخن خدا که عظیم باد یادش «آن گاه خداوند بعد از این، توبه ی هرکس را بخواهد می پذیرد»، درحالی که تو درجه ی صبر را به دست آوردی و به مزد بزرگ پیروز شدی.

وَ یوْمَ خَیبَرَ إِذْ أَظْهَرَ اللَّهُ خَوَرَ الْمُنَافِقِینَ، وَ قَطَعَ دَابِرَ الْکافِرِینَ، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ؛ «وَ لَقَدْ کانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ لا یوَلُّونَ الْأَدْبَارَ، وَ کانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْئُولا»؛(1) و روز خیبر که خدا شکست منافقان را آشکار کرد و دنباله کافران را برید و سپاس پروردگار جهانیان «با این که پیش از این در معرکه ی اُحُد، با خداوند پیمان بسته بودند که از جنگ نگریزند، و یقین داشته باشند که پیمانِ با خداوند همواره مورد بازخواست قرار می گیرد».

مَوْلای أَنْتَ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ، وَ الْمَحَجَّةُ الْوَاضِحَةُ، وَ النِّعْمَةُ السَّابِغَةُ، وَ الْبُرْهَانُ الْمُنِیرُ، فَهَنِیئاً لَک بِمَا آتَاک اللَّهُ مِنْ فَضْلٍ، وَ تَبّا لِشَانِئِک ذِی الْجَهْلِ، شَهِدْتَ مَعَ النَّبِی صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، جَمِیعَ حُرُوبِهِ وَ مَغَازِیهِ، تَحْمِلُ الرَّایةَ أَمَامَهُ، وَ تَضْرِبُ بِالسَّیفِ قُدَّامَهُ، ثُمَّ لِحَزْمِک الْمَشْهُورِ، وَ بَصِیرَتِک فِی الْأُمُورِ، أَمَّرَک فِی الْمَوَاطِنِ وَ لَمْ یکنْ عَلَیک أَمِیرٌ؛ مولای من تویی حجّت رسا و راه روشن و نعمت کامل و برهان تابناک هستی، پس گوارا باد تو را، آنچه خدا از برتری به تو داد و نابود باد دشمن نادانت، تو با پیامبر در تمام جنگ ها و لشکرکشی هایش حاضر بودی، پیشاپیش او، پرچم اسلام

ص: 127

را به دوش می کشیدی و در برابرش شمشیر می زدی، سپس تنها برای تدبیر و کاردانی مشهودت و بیناییت در امور، در تمام میدان ها تو را به فرماندهی می گماشت و امیری بر تو نبود.

وَ کمْ مِنْ أَمْرٍ صَدَّک عَنْ إِمْضَاءِ عَزْمِک فِیهِ التُّقَى، وَ اتَّبَعَ غَیرُک فِی مِثْلِهِ الْهَوَى، فَظَنَّ الْجَاهِلُونَ أَنَّک عَجَزْتَ عَمَّا إِلَیهِ انْتَهَى، ضَلَّ وَ اللَّهِ الظَّانُّ لِذَلِک وَ مَا اهْتَدَى، وَ لَقَدْ أَوْضَحْتَ مَا أَشْکلَ مِنْ ذَلِک لِمَنْ تَوَهَّمَ وَ امْتَرَى، بِقَوْلِک صَلَّى اللَّهُ عَلَیک: قَدْ یرَى الْحُوَّلُ الْقُلَّبُ وَجْهَ الْحِیلَةِ، وَ دُونَهَا حَاجِزٌ مِنْ تَقْوَى اللَّهِ، فَیدَعُهَا رَأْی الْعَینِ، وَ ینْتَهِزُ فُرْصَتَهَا مَنْ لا حَرِیجَةَ لَهُ فِی الدِّینِ؛ چه بسیار کارهایی که تقوا مانع اجرای تصمیمت در آن ها شد، اما غیر تو در مثل آن از هوای نفس پیروی کرد، پس نادانان گمان کردند که تو از آنچه او به آن رسید عاجز شدی، به خدا قسم گمان کننده این چنین گمراه شد و راه نیافت و تو واضح ساختی آنچه از این امور مشکل شده بود، برای آن که توهّم و تردید کردند به گفتارت، درود خدا بر تو که فرمودی: گاهی انسان زبردست و چیره روی چاره را می بیند، ولی در برابرش پرده ای از تقوای خداست، در نتیجه روی چاره را آشکارا رها می کند، ولی فرصت آن را غنیمت می داند کسی که در امر دین باکی ندارد.

لَکنْ تُرِیدَانِ الْغَدْرَةَ، فَأَخَذْتَ الْبَیعَةَ عَلَیهِمَا، وَ جَدَّدْتَ الْمِیثَاقَ فَجَدَّا فِی النِّفَاقِ، فَلَمَّا نَبَّهْتَهُمَا عَلَى فِعْلِهِمَا، أَغْفَلا وَ عَادَا وَ مَا انْتَفَعَا، وَ کانَ عَاقِبَةُ أَمْرِهِمَا خُسْرا؛ به خدا سوگند راست گفتی و یاوه سرایان دچار زیان شدند، هنگامی که آن دو عهد شکن با تو به فریبکاری برخاستند و گفتند قصد عمره داریم، به آنان گفتی: به جان خودتان قسم قصد عمره ندارید، بلکه قصد خیانت دارید، در نتیجه از آن دو نفر بیعت گرفتی و پیمان را محکم کردی، پس در نفاق کوشیدند، زمانی که بر کار نادرستشان آگاهشان کردی، بی توجّهی کردند و به کار خویش بازگشتند، ولی بهره مند نشدند و سرانجام کار هر دو خسران شد.

ثُمَّ تَلاهُمَا أَهْلُ الشَّامِ، فَسِرْتَ إِلَیهِمْ بَعْدَ الْإِعْذَارِ، وَ هُمْ لا یدِینُونَ دِینَ الْحَقِّ، وَ لا یتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ، هَمَجٌ رَعَاعٌ ضَالُّونَ، وَ بِالَّذِی أُنْزِلَ عَلَى مُحَمَّدٍ فِیک کافِرُونَ، وَ لِأَهْلِ الْخِلافِ عَلَیک نَاصِرُونَ، وَ قَدْ أَمَرَ اللَّهُ تَعَالَى بِاتِّبَاعِک، وَ نَدَبَ الْمُؤْمِنِینَ إِلَى نَصْرِک وَ قَالَ عزّ و جلّ: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا، اتَّقُوا اللَّهَ وَ کونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ»(1)؛ سپس اهل شام خیانت آن دو را دنبال کردند و تو پس از بستن راه عذر بر آنان به سویشان حرکت کردی، ولی آن ها به دین حق گردن ننهادند و در قرآن تدبّر ننمودند، بی خردان پست و گمراهان ناجوانمرد، به آنچه در حقّ تو بر محمّد نازل شده بود کافرند و نسبت به مخالفان ضدّ تو یاری دهنده اند، درحالی که خدا به پیروی از تو امر کرد و مؤمنان را به یاری تو فرا خواند و فرمود خدای عزّ و جلّ: «ای اهل ایمان! از

ص: 129

خداوند اطاعت کرده و از محرّماتش بپرهیزید و با صادقان همراه باشید».

مَوْلای بِک ظَهَرَ الْحَقُّ، وَ قَدْ نَبَذَهُ الْخَلْقُ، وَ أَوْضَحْتَ السُّنَنَ بَعْدَ الدُّرُوسِ وَ الطَّمْسِ، فَلَک سَابِقَةُ الْجِهَادِ عَلَى تَصْدِیقِ التَّنْزِیلِ؛ وَ لَک فَضِیلَةُ الْجِهَادِ عَلَى تَحْقِیقِ التَّأْوِیلِ؛ مولای من حق بر تو نمایان شد، در حالی که مردم آن را به یک سو انداختند و تو روش های دینی را پس از کهنگی و نابودی آشکار ساختی، توراست پیشینه جهاد بر پایه تصدیق به قرآن و توراست فضیلت جهاد بر پایه تحقّق تأویل.

مخلوطی است از شیر و تو را گروه متجاوز به قتل می رساند؛ پس ابوالعادیه ی فزاری راه را بر عمّار گرفت و او را کشت.

فَعَلَى أَبِی الْعَادِیةِ لَعْنَةُ اللَّهِ، وَ لَعْنَةُ مَلائِکتِهِ وَ رُسُلِهِ أَجْمَعِینَ، وَ عَلَى مَنْ سَلَّ سَیفَهُ عَلَیک، وَ سَلَلْتَ سَیفَک عَلَیهِ یا أَمیرَ الْمُؤْمِنینَ، مِنَ الْمُشْرِکینَ وَ الْمُنَافِقِینَ إِلَى یوْمِ الدِّینِ، وَ عَلَى مَنْ رَضِی بِمَا سَاءَک وَ لَمْ یکرَهْهُ، وَ أَغْمَضَ عَینَهُ وَ لَمْ ینْکرْ، أَوْ أَعَانَ عَلَیک بِیدٍ أَوْ لِسَانٍ، أَوْ قَعَدَ عَنْ نَصْرِک، أَوْ خَذَلَ عَنِ الْجِهَادِ مَعَک، أَوْ غَمَطَ فَضْلَک، وَ جَحَدَ حَقَّک، أَوْ عَدَلَ بِک مَنْ جَعَلَک اللَّهُ أَوْلَى بِهِ مِنْ نَفْسِهِ، وَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیک، وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ، وَ سَلامُهُ وَ تَحِیاتُهُ، وَ عَلَى الْأَئِمَّةِ مِنْ آلِک الطَّاهِرِینَ، إِنَّهُ حَمِیدٌ مَجِیدٌ؛ پس بر ابوالعادیه لعنت خدا و لعنت فرشتگان خدا و همه پیامبران باد و لعنت بر کسی که شمشیر به روی تو کشید و تو به روی او شمشیر کشیدی ای امیر مؤمنان، از مشرکان و منافقان تا روز قیامت و بر آن که خشنود شد به آنچه تو را غمگین ساخت و غم تو او را ناخوش نداشت و دیده برهم نهاد و بی تفاوت گذشت و علّت و عاملش را انکار نکرد یا ضدّ تو به دست و زبان کمک کرد یا از یاریت دست کشید یا از جهاد نمودن به همراه تو، کناره گیری کرد یا فضل تو را کوچک شمرد و حقّت را انکار کرد یا با تو برابر نمود کسی را که خدا قرار داد تو را سزاوارتر به او از خود او، درودهای خدا و رحمت و برکات و سلام و تحیاتش بر تو و بر امامان از خاندان پاک تو، زیرا او ستوده و بزرگوار است.

ص: 131

ثُمَّ أَفْرَضُوک سَهْمَ ذَوِی الْقُرْبَى مَکراً، وَ أَحَادُوهُ عَنْ أَهْلِهِ جَوْراً، فَلَمَّا آلَ الْأَمْرُ إِلَیک أَجْرَیتَهُمْ عَلَى مَا أَجْرَیا، رَغْبَةً عَنْهُمَا بِمَا عِنْدَ اللَّهِ لَک، فَأَشْبَهَتْ مِحْنَتُک بِهِمَا مِحَنَ الْأَنْبِیاءِ عِنْدَ الْوَحْدَةِ وَ عَدَمِ الْأَنْصَارِ؛ سپس سهم خویشان پیامبر را از باب فریب برای تو مقرّر داشتند، ولی به جور و ستم از اهلش برگرداندند، چون حکومت به تو برگشت با خویشان پیامبر در حالی که از آن دو نفر روی گردان بودی، به خاطر پاداشی که نزد خدا برای تو بود، به همان صورت عمل کردی که آن دو نفر عمل کردند، پس گرفتاری تو به آن دو نفر به گرفتاری پیامبران در هنگام تنهایی و بی یاوری شبیه شد.

اسماعیل ذبیح علیه السلام شدی چه آن که تو نیز مانند او قبول کردی و اطاعت نمودی به همان صورت که اسماعیل صابرانه و پاداش خواهانه اطاعت کرد، وقتی که ابراهیم به او گفت: «پسرکم! همانا در خواب دیدم تو را ذبح می کنم؛ با تأمل بنگر رأی تو چیست؟ گفت: پدرم! آنچه را به آن مأمور شده ای انجام ده، ان شاء اللّه مرا از شکیبایان خواهی یافت» و تو نیز زمانی که پیامبر (درود خدا بر او و خاندانش) در بسترش خواباندت و به تو فرمان داد در خوابگاهش بیارامی و او را با جانت از شر دشمنان حفظ کنی، فرمانبردارانه به پذیرش دعوتش شتافتی و خود را برای کشته شدن آماده کردی؛ در نتیجه خدا از فرمان برداریت قدردانی کرد و از کار زیبایت به گفتارش جلّ ذکره در قرآن پرده برداشت، آنجا که فرمود: «و از مردم کسی است که جانش را برای به دست آوردن خشنودی خدا می فروشد».

حق به یک سو افتاد و از گمان پیروی شد، این گرفتاریت شبیه به گرفتاری هارون شد، زمانی که موسی او را بر رهبری قوم خود قرار داد، آن ها از دور او پراکنده شدند، هارون بر سر آنان فریاد می زد و می گفت: «ای قومِ من! شما به وسیلۀ این مجسمۀ بی جانِ و بی اثر مورد آزمایش قرار گرفته اید، بی تردید پروردگار شما خداوند رحمان است، بر شماست که از من پیروی کنید و مطیع دستورم باشید؛ گفتند: ما هرگز پرستش گوساله را ترک نمی کنیم تا موسی به سویمان باز گردد».

وَ کذَلِک أَنْتَ لَمَّا رُفِعَتِ الْمَصَاحِفُ، قُلْتَ: یا قَوْمِ إِنَّمَا فُتِنْتُمْ بِهَا وَ خُدِعْتُمْ، فَعَصَوْک وَ خَالَفُوا عَلَیک، وَ اسْتَدْعَوْا نَصْبَ الْحَکمَینِ فَأَبَیتَ عَلَیهِمْ، وَ تَبَرَّأْتَ إِلَى اللَّهِ مِنْ فِعْلِهِمْ، وَ فَوَّضْتَهُ إِلَیهِمْ، فَلَمَّا أَسْفَرَ الْحَقُّ وَ سَفِهَ الْمُنْکرُ، وَ اعْتَرَفُوا بِالزَّلَلِ وَ الْجَوْرِ عَنِ الْقَصْدِ، اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِهِ، وَ أَلْزَمُوک عَلَى سَفَهٍ التَّحْکیمَ، الَّذِی أَبَیتَهُ وَ أَحَبُّوهُ وَ حَظَرْتَهُ، وَ أَبَاحُوا ذَنْبَهُمُ الَّذِی اقْتَرَفُوهُ؛ و همچنین تو ای امیر مؤمنان، همین که قرآن ها بالا رفت گفتی: ای ملّت شما به آن آزمایش شدید و گرفتار نیرنگ گشته اید، امّا از خواسته تو سرپیچی کردند و با تو به مخالفت برخاستند و گماشتن دو داور را از تو تقاضا نمودند، تو از تقاضای آنان سرباز زدی و از عمل آنان به سوی خدا بیزاری جستی و آنان را به خودشان واگذاشتی، پس زمانی که حق آشکار شد و خطای منکر روشن گشت و به لغزش و انحراف از راه حق اعتراف کردند، پس از آن دچار اختلاف شدند و از روی بی خردی تو را مجبور به پذیرفتن حکمیت کردند، حکمیتی که از آن سرباز زدی و آنان می خواستند و تو از آن باز داشتی، حلال دانستند گناهانشان را که مرتکب شدند.

ص: 135

وَ أَنْتَ عَلَى نَهْجِ بَصِیرَةٍ وَ هُدًى، وَ هُمْ عَلَى سُنَنِ ضَلالَةٍ وَ عَمًى، فَمَا زَالُوا عَلَى النِّفَاقِ مُصِرِّینَ، وَ فِی الْغَی مُتَرَدِّدِینَ، حَتَّى أَذَاقَهُمُ اللَّهُ وَبَالَ أَمْرِهِمْ، فَأَمَاتَ بِسَیفِک مَنْ عَانَدَک فَشَقِی وَ هَوَى، وَ أَحْیا بِحُجَّتِک مَنْ سَعِدَ فَهُدِی، صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیک، غَادِیةً وَ رَائِحَةً، وَ عَاکفَةً وَ ذَاهِبَةً؛ تو بر راه بینایی و هدایت بودی و ایشان بر روش های گمراهی و کوری، همچنان بر نفاق اصرار داشتند و در گمراهی سرگردان بودند تا خدا سنگینی کار ناپسندشان را به آنان چشاند و کسی را که با تو دشمنی کرد با شمشیرت به نابودی کشید، پس بدبخت و نگونسار شد و با حجّت تو زنده کرد کسی را که سعادت یافت و راهنمایی شد. درود خدا بر تو باد بامداد و شامگاه، در حضر و در سفر.

فَمَا یحِیطُ الْمَادِحُ وَصْفَک، وَ لا یحْبِطُ الطَّاعِنُ فَضْلَک، أَنْتَ أَحْسَنُ الْخَلْقِ عِبَادَةً، وَ أَخْلَصُهُمْ زَهَادَةً، وَ أَذَبُّهُمْ عَنِ الدِّینِ، أَقَمْتَ حُدُودَ اللَّهِ بِجُهْدِک، وَ فَلَلْتَ عَسَاکرَ الْمَارِقِینَ بِسَیفِک، تُخْمِدُ لَهَبَ الْحُرُوبِ بِبَنَانِک، وَ تَهْتِک سُتُورَ الشُّبَهِ بِبَیانِک، وَ تَکشِفُ لَبْسَ الْبَاطِلِ عَنْ صَرِیحِ الْحَقِّ، لا تَأْخُذُک فِی اللَّهِ لَوْمَةُ لائِمٍ؛ بر وصفت مدح کننده ای احاطه نکند و عیب جویی برتریت را نابود ننماید، تو در عبادت بهترین خلقی و در پارسایی خالص ترین آنانی و در دفاع از دین سرسخت ترین ایشان، با کوششت حدود خدا را بپا داشتی و با شمشیرت اردوهای خارج از دین را فراری دادی، با سرانگشتانت شعله جنگ ها را خاموش ساختی و با بیانت پرده های شبهه را دریدی و آمیختگی باطل را از حق آشکارا برطرف کردی، سرزنش هیچ سرزنش کننده ای تو را در راه خدا مانع نشد.

ص: 136

وَ فِی مَدْحِ اللَّهِ تَعَالَى لَک غِنًى عَنْ مَدْحِ الْمَادِحِینَ، وَ تَقْرِیظِ الْوَاصِفِینَ؛ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ، فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ، وَ مِنْهُمْ مَنْ ینْتَظِرُ، وَ مَا بَدَّلُوا تَبْدِیلا»(1)؛ مدح خدای تعالی تو را بی نیاز کرد از مدح مدّاحان و ستایش وصف کنندگان؛ خدای تعالی فرمود: «از مؤمنان مردانی هستند که به عهدی که با خداوند بسته بودند وفا کردند، برخی از آنان عهد خود را به انجام رساندند و بعضی انتظار شهادت به سر می برند و به هیچ وجه عهدشان را تغییر نداده اند.

بصیرت از کارت هستی، وارد شونده بارگاه خدایی، شادان به معامله ای که انجام دادی و این است آن رستگاری بزرگ.

بِاللَّعْنِ، وَ کلَّ مُسْتَنٍّ بِمَا سَنَّ إِلَى یوْمِ الْقِیامَةِ، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ، خَاتَمِ النَّبِیینَ، وَ عَلَى عَلِی سَیدِ الْوَصِیینَ، وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ اجْعَلْنَا بِهِمْ مُتَمَسِّکینَ، وَ بِوِلایتِهِمْ مِنَ الْفَائِزِینَ الْآمِنِینَ، الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُونَ؛ خدایا لعنت کن اول ستمکاری که به خاندان محمّد ستم کرد و آنان را از حقوقشان بازداشت، خدایا اوّل ستمکار و غاصب حق خاندان محمّد را به لعنت اختصاص ده و هر پیروی کننده از آنچه او شیوه و روش ساخت تا روز قیامت. خدایا درود فرست بر محمّد خاتم پیامبران و بر علی سرور اوصیا و خاندان پاکش و ما را قرار ده از متمسّکین به آنان و از کامیابان به ولایتشان و ایمنی که نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند(1)

ص: 139

ص: 140

14. شیخ قمی، عباس، سفینه البحار و مدینه الحکم و الاثار، نشر اسوه.

15. خمینی، روح الله، صحیفه امام خمینی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1389.

16. میزان الحکمة، المحمدی الری شهری، شیخ محمد، قم ، دارالحدیث، 1375.

ص: 142