شناسنامۀ کتاب :

محقق ولائی

شرح حال و شخصیت علمی و معنوی ، آیة اللّه آقای

حاج سیّد علی موحّد ابطحی اصفهانی رحمة الله علیه

مؤلف : شیخ محمد امیری سوادکوهی

ناشر : محبّ العترة الطاهره علیهم السلام

تایپ و صفحه آرایی : آقای شیخ مهدی آقابابایی

نوبت چاپ : اول

ویراستار دیجیتالی:محمد منصوری

تاریخ انتشار : رجب المرجب 1445قمری / بهمن ماه 1402شمسی

بهاء :

سلام و صلوات بر چهارده معصوم علیهم السلام و بالاخص اصحاب کساء

علیهم صلوات اللّه .

ص: 2

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم

الحَمدُ لله رَبِّ العالَمین

وصلَّی اللهُ عَلی سَیِّدِنا و نَبِیِّنا و حَبیبِنا و طَبیبِنا

الَّذی بُعِثَ رحمةً لِلعالَمين ، و بَشيراً للمُذنِبين

مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيّين

وعَلى آلِهِ الطَّيِّبينَ الطّاهِرينَ الاَنجَبين ، لا سِيّما

الإمامِ المُنتَظَر ، و الوَليِّ المُنتَقِم

الحُجَّةِبن الحَسَنِ المَهدِيِّ عج الله تعالی فرجه الشریف

ولَعنَةُ اللهِ عَلى أعدائِهِم اجمَعين مِنَ الآنَ إلى يَومِ الدّين

آمينَ آمينَ آمين

ص: 4

6. مرحوم حاج سید حسن موحد ابطحی قدس سره .. 35

7. حاج سید حسین موحد ابطحی دام ظله......... 35

مخدّرات بیت النور موحد ابطحی.... 36

شجره نامه خاندان بزرگ موحد ابطحی.... 37

مرحوم صاحب مکیال المکارم، جدّ مادری... 37

مكیال المكارم فی فوائد الدعاء للقائم . 38

خاندانی با ریشۀ خوب ، پاک و عمیق.. 39

فصل دوّم : در وادی علم و فقاهت

..................................................41

از آغاز تحصیل علوم دینی تا درخشش در آسمان تشیّع. 41

دوران کودکی... 42

چهل روضۀ حضرت علی اصغر علیه السلام .. 43

قدم در وادی نور. 44

لباس سربازی امام زمان ارواحنافداه. 44

آغاز حرکت علمی از حوزه علمیّه اصفهان.. 45

اساتید.. 46

آیة الله علامه میرزا محمّد طبیب زاده قدس سره .. 46

آیة الله حاج شیخ محمّدحسن نجف آبادی قدس سره .. 46

خاطره ای از استاد.. 47

آية اللّه آقاى حاج شيخ مجد الدين (مجد العلماء) نجفى قدس سره .. 48

خاطره ای به نقل از استاد ( آیة الله مجدالعلما قدس سره ). 49

هجرت علمی به شهر مقدس قم.. 49

ابطحی های نورانی در مدرسه حجتیه. 50

قدم های استوار آقا سید علی.... 51

در محضر اساتید.. 52

دروس خارج... 52

ص: 6

زحمت و تلاش در تحصیل و ترویج... 53

مستشکل دروس اعاظم حوزه قم ، اصفهان ، نجف اشرف.... 53

مستشکل درس خارج فقه مرحوم آیة الله العظمی بهبهانی قدس سره .. 54

در مسیر علم و کمال... 55

تقریرات دروس خارج فقه. 55

اجازه اجتهاد مطلق.... 57

تتبع عمیق در دروس...... 57

عضو هیئت استفتای برخی مراجع عظام.. 58

ارزش نوکری و منبر. 58

هم بحث با فضلای اهل دقت.... 59

تابستان و شرکت در دروس اعاظم اصفهان... 59

جامع منقول و معقول... 59

عنایت ویژه علامۀ طباطبایی به آیة الله ابطحی.... 59

معالجه علامه طباطبایی توسط والد معظم سید علی آقا. 60

بر منبر تفسیر. 61

(جلسات تفسیر قرآن آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره ). 61

بر مسند علم طب.... 62

تدریس طب در قم ، اصفهان ، مازندران و ... 63

حکیم والامقام در اقلید امام زمان ارواحنافداه. 64

طبابت حکیم حاذق... 64

فصل سوّم : بر مسند تحقیق و تألیف ( سیری در افکار و آثار علمی آیة الله موحد ابطحی قدس سره ). 67

گذری بر دغدغه های دینی و اندیشه های ولایی آیة الله سید علی موحد ابطحی قدس سره .. 68

دفاع از ثقلین... 68

نگران از فاجعۀ ورود افراد غیر متخصص در حوزۀ دین... 69

غیور در امر ولایت.... 70

ص: 7

تبعات اذان منهای ولایت.... 71

احکام الهی محدودیت نیست !. 72

داغ غربت امام زمان بر دل... 73

سرباز همیشه آماده. 73

مقابله با روشن فکرنماها 74

غربت اسلام و حکمت.... 76

سیری در آثار و تألیفات آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره .. 76

وادی تألیف..... 76

آثار و تالیفات آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره .. 77

کتاب آیة التطهیر فی احادیث الفریقین... 78

تقریظ آیة الله العظمی مرعشی نجفی قدس سره بر کتاب آیة التطهیر. 79

ترجمۀ بخشی از تقریظ آیة الله العظمی مرعشی نجفی قدس سره .. 80

تقریظ آیة الله حاج شیخ سلمان خاقانی دربارۀ کتاب «آیة التطهیر فی احادیث الفریقین».. 81

ترجمۀ تقریظ آیة الله خاقانی بر کتاب آیة التطهیر فی احادیث الفریقین... 82

اعجاب و تحیّر علما از تألیف آیة التطهیر فی احادیث الفریقین... 82

الامام الحسین علیه السلام فی احادیث الفریقین من قبل الولادة الى بعد الشهادة. 83

تقریظ آیة الله الخاقانی دربارۀ کتاب « الامام الحسین علیه السلام فی احادیث الفریقین ». 84

ترجمۀ تقریظ آیة الله الخاقانی درباره کتاب « الامام الحسین علیه السلام فی احادیث الفریقین ». 85

بشارتی دربارۀ کتاب الامام الحسین علیه السلام فی احادیث الفریقین... 86

الشیعه فی احادیث الفریقین... 86

خواب عجیب راجع به الشیعه فی احادیث الفریقین.... 87

کتاب حضرت اباالفضل علیه السلام مظهر کمالات و کرامات.... 87

در جستجوی منتسبان به حضرت اباالفضل علیه السلام و ارادت به حضرت ام البنین علیها السلام .. 89

توسل مجرب و ختم صلوات حضرت ام البنین علیها السلام .. 90

ص: 8

عباس علیه السلام کاشف الکرب.... 91

کتاب حدیث کساء و آثار شگفت.... 92

تلاش مرحوم آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره برای احیاء حدیث کساء. 92

لحظات آخر چاپ کتاب حدیث کساء و آثار شگفت.... 93

کتاب غدیر و چشمه های جوشان ولایت.... 95

هدف از نگارش کتاب غدیر و چشمه های جوشان ولایت.... 95

تکمیل الغدیر. 96

فصلِ دومِ کتاب غدیر و چشمه های جوشان ولایت و انگیزۀ نگارش آن... 96

خواب شگفت راجع به کتاب غدیر و چشمه های جوشان ولایت.... 97

جلوه های تشیّع در مازندران از آغاز تا دهه غدیر. 97

کتاب زیارت عاشورا و آثار شگفت.... 99

انگیزۀ نگارش کتاب زیارت عاشورا و آثار شگفت.... 99

کرامتی در زمان تألیف.... 102

خورشید خرابۀ شام ، حضرت رقیه علیها السلام .. 103

شفاء الصدور فی شرح زیارة العاشور. 105

کتاب دو راه پرواز و سقوط.... 106

تألیف و تصحیح کتاب های طبی.... 107

تصحیح کتب طبی.... 109

همکاری های علمی.... 110

دیگر آثار آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره .. 111

مقدمه آیة الله سید علی موحد ابطحی قدس سره بر کتاب شرح زیارت جامعۀ کبیره. 111

فصل چهارم : بر ستیغ تبلیغ و پشتیبانی از شعائر. 113

(سیره عملی و تبلیغیِ آیة الله موحد ابطحی قدس سره در پشتیبانی از شعائر اهل بیت علیهم السلام ). 113

پشتیبان شعائرالله.. 114

ص: 9

توصیۀ آیة الله العظمی گلپایگانی قدس سره نسبت به قدردانی مردم از آیة الله موحد ابطحی قدس سره .. 115

توصیۀ آیة الله العظمی صافی قدس سره به بهره مندی مردم از آیة الله موحد ابطحی قدس سره .. 116

نامۀ آیة الله العظمی حاج سید محمّد باقر موحد ابطحی به آیة الله موحد ابطحی.... 116

مشی نبوی در تبلیغ... 117

مقابله با بهائیت.... 118

پشتیبان مجالس اهل بیت علیهم السلام ......... 118

برپا نگه داشتن جلسات روضۀ قدیمی.... 119

50 سال تبلیغ در اقلید امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف ...... 119

مبلّغ و مدیر. 120

مرسوم نمودن سمنو پزان... 121

چاووشی خوانی.... 122

کلاس قرآن و حدیث.... 123

اخلاص بی بدیل حسینی.... 123

اشک های حسرت.... 124

سنت افطاری نیمه ماه مبارک رمضان و پخت سمنو با پیشنهاد آیة الله موحد ابطحی قدس سره .. 125

افتتاح شبستان نیایش مسجد صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف  توسط آیة الله موحد ابطحی قدس سره .. 126

پیاده روی به سوی مسجد مقدس جمکران... 127

محقق ولایی و ندبه بر امام زمان  عج الله تعالی فرجه الشریف . 127

فصل پنجم :ابعاد شخصیتی آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره .. 129

عظمت پدر. 133

عظمت مادر. 134

خصوصیات اخلاقی و ارزشی.... 134

نامی ماندگار در تاریخ... 140

آیة الله آقای حاج سید محمّد تقی قادری دام عزه. 140

مُؤمِنٌ مُسَلِّمٌ ( مَن اَتَی الله بِقَلب سَلیم ). 142

ص: 10

عالم ولایی و متعصّب.... 142

اسوۀ اخلاص و صفای نفس...... 145

فقیه مفهّم.. 151

زهد کم نظیر و ساده زیستی.... 153

تندیس مهربانی.... 154

همنشین و محبوب فقرا 155

حلقۀ وصل فطرت به عترت.... 155

زندگی بدون اتلاف وقت.... 156

تبلیغ جامع دین... 157

از علم تا عمل... 157

اهتمام به ازدواج جوانان... 159

جامع مکارم اخلاق... 160

تهجد و شب زنده داری.... 161

هدیه انگشتر عقیق.... 161

اهدای زنگ یاعلی.... 161

نوشته های پشت اعلامیه ها 162

خاموشی ضبط الصوت اتوبوس با صحبت با راننده. 162

مطایبۀ ملیح و پرهیز از قبیح... 162

جاذبۀ عجیب.... 163

پناهگاه و دستگیر همه. 163

در جستجوی اولیای خدا 163

مأنوس نمودن فرزندان با قرآن... 164

عالمی زاهد.. 164

کتوم در معنویات.... 164

ص: 11

احیای حمام روستای امامزاده اسماعیل علیه السلام .. 164

راضی به رضای خدا 165

فصل ششم : برگی از دفتر خاطرات و رؤیاهای صادقه درباره آیة الله موحد ابطحی قدس سره .. 167

دیدار کشیش مسیحی با آیة الله سید علی موحد ابطحی قدس سره .. 168

خوابی که از سال مرگ خبر داد.. 168

چشم باطن بین آیة الله سید علی موحد ابطحی قدس سره .. 169

ساقی کوثر. 171

اهدای دو دسته گل... 171

عریضۀ آیة الله العظمی گلپایگانی قدس سره به امام زمان 172

خاطرات آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره از حکیم بزرگ تهران... 173

اوّلین زیارت.... 174

فرحة الزهرایی ماندگار. 175

بی اطلاع از چاپ کتاب حضرت اباالفضل علیه السلام .. 176

خاطره ای شیرین !. 177

خواب حدیث کساء. 178

نذر کتاب حضرت اباالفضل علیه السلام .. 179

گونی ها را بیاورید!. 180

درمان ضعف شدید.. 183

درمان سنگ کلیه. 183

طبابت حتی در بستر بیماری.... 184

تشویق و توجیه. 185

دو رؤیای مشابه جایگاه آیة الله حاج سیدعلی موحد ابطحی قدس سره .. 185

فصل هفتم : حکایات نور ( حکایات آموزنده به نقل از آیة الله موحد ابطحی قدس سره ). 187

حدیث کساء و چشمۀ خشکیده اقلید.. 188

حکایتی شگفت و اعجاب انگیز و نقش معنوی آیة الله سیدعلی موحد ابطحی قدس سره .. 188

ص: 12

رؤیای صادقه. 189

شفای لکنت زبان کودک..... 189

اهل نماز و مسجد شدن با خواندن حدیث کساء. 190

برآمدن حاجت با خواندن زیارت عاشورا به نیابت از امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف ...... 191

زیارت عاشورا و دستور غیبی برای رفع گرفتاری.... 192

سفارش عارف واصل آیة الله سلطان آبادی نسبت به زیارت عاشورا 193

خانمی که با یک عنایت ، حافظ زیارت عاشورا می شود.. 195

شفای بچۀ فلج در حرم امام زاده شاه حمزه علیه السلام قم.. 195

شفای حضرت آیة الله آقای حاج سیّد محمّد باقر موحد ابطحی قدس سره .. 196

خاطره ای از آیة الله العظمی مرعشی نجفی قدس سره .. 197

استخاره های عجیب آیة الله حاج شیخ محمد باقر محسنی ملایری قدس سره .. 198

ارتباط با اهل سلوک..... 199

خبر از زنده بودن فرزند شهید ابوترابی.... 200

شور و حال فاطمی در محضر علامه سید محمد باقر موحد ابطحی قدس سره .. 201

شفای نواده مرحوم سید ابراهیم میلانی قدس سره .. 202

شفای جوان مسیحی مبتلا به سرطان خون... 203

شفای بیمار سرطانی.... 204

شفای دختر مسیحی و مسلمان شدن جمعی از مسیحیان... 205

دلیل نگاشتن رساله ای درباره زیارت عاشورا توسط آیه الله اراکی قدس سره .. 207

آیة الله طباطبایی قدس سره با زیارت عاشورا شفای مریضی را می گیرند.. 208

شفای بچۀ فلجی در حرم حضرت اباالفضل علیه السلام .. 209

شفای حاج شیخ عبدالکریم حائری قدس سره با توسل به حضرت اباالفضل علیه السلام .. 210

فصل هشتم : حصن حصین.. 211

ضرورت پناه بردن مردم به حصن حصین اهل بیت در کلام آیة الله موحد ابطحی قدس سره .. 212

نقش ادعیه و زیارات در زندگی.... 212

ص: 13

بهره گیری پیامبران از امور مادی برای رفع مشکلات.... 213

آثار شگفت توجه به پروردگار در امور مادی و دنیوی.... 214

مکان دعا 218

زمان دعا 219

چگونگی دعا، نیایش و توسل... 220

نقش ادعیه و زیارات در زندگی.... 221

معصومین بزرگترین آموزگاران ادعیه، مناجات و زیارات.... 222

زیارات و نکات آموزنده آن... 223

سلام و لعن تجلی دو اصل از فروع دین... 224

در پناه ولایت و برائت.... 224

جایگاه ویژه تبری ( لعن ) نسبت به تولی( سلام ). 225

نقش سلام ها و لعن ها از حیث شناسایی جایگاه گروه های مختلف.... 228

در پناه حديث كساء. 231

فصل نهم : گنجی از تبار صالحان یادی از آیة الله سید اسماعیل هاشمی قدس سره .. 235

مقدمه. 236

ازدواج محقق ولایی با بیت علم و اخلاق... 236

اسوۀ صبر و وفاداری.... 236

ثمره ازدواج... 239

گنجی از تبار صالحان... 239

ابوالزوجۀ آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره .. 239

نسب نامه آیة الله حاج سید اسماعیل هاشمی قدس سره .. 240

نگاهی بر زندگی آیة الله سید اسماعیل هاشمی قدس سره .. 240

فعّالیّت هاى علمى.... 242

الف) تدریس...... 242

ص: 14

ب) تألیفات.... 243

فعّالیّت ها 243

تأسیس انجمن هاى خیریّه. 244

رحلت.... 244

فصل دهم : اشعاری در مدح و سوگ آیة الله سید علی موحد ابطحی قدس سره .. 245

احسن الله الجزاء. 246

حدیث کساء فضل خدا 248

دنیای صفا 249

سرباز غیور. 249

كلمة قيمة لصاحب السماحة الحاج السيد اسماعيل الهاشمي قدس سره ... .. 250

فصل یازدهم : ارتحال... 253

انالله و انا الیه راجعون... 253

دلنوشته ای از صبیّۀ ارشد مرحوم آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره .. 254

وداع آخر. 254

پیام های تسلیت در ارتحال آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره .. 259

پیام تسلیت مقام معظم رهبری مدظله العالی.... 259

پیام تسلیت مرجع عالیقدر ، آیة الله العظمی آقای شیخ علی کریمی جهرمی دام ظله.......... 259

پیام تسلیت مرجع عالیقدر ، آیةالله العظمی آقای حاج شیخ حسین مظاهری دام ظله. 259

پیام تسلیت ریاست جمهوری اسلامی ایران... 261

پیام تسلیت ریاست قوه قضائیه.. 261

پیام تسلیت ریاست مجلس شورای اسلامی.... 262

پیام تسلیت رئیس شورای عالی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیّۀ قم... 262

پیام تسلیت مدیر حوزه های علمیّه.. 263

پیام تسلیت دفتر علامه نظری خادم الشریعه قدس سره و ... . 264

ص: 15

پیام تسلیت دارالعلم مرحوم آیة الله العظمی حاج میرسیدعلی بهبهانی قدس سره .. 264

پیام تسلیت استاندار قم... 265

پیام تسلیت استاندار اصفهان... 266

پیام تسلیت رئیس دانشگاه آزاد اسلامی.... 267

پیام تسلیت دبیر مجمع عالی علوم انسانیِ اسلامی.... 268

خداحافظ!. 269

فصل دوازدهم : روضه ای از روضه خوان!. 271

روضه خوان! روضه بخوان... !. 272

شام هجران... 272

ص: 16

خویش آن هم در راستای ترویج و حمایت و احیاء مکتب ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام و تبلیغ علمی و عملی مکتب تشیّع فروگذار نکردند .

ایشان درمحضر بزرگترین استوانه های فقهی و اجتهادی حوزۀ علمیّه اصفهان و قم حضوری پر رنگ و مورد توجه داشتند و در عموم درس ها به خاطر روح جستجوگر و محققانه ای که داشتند نه تنها از بهترین دریافت کننده های نکته ها و تحقیقات علمی اساتید خود بودند ، بلکه با مطالعۀ قبلیِ کتاب های بزرگترین چهره های فقهی و اصولی و فلسفی و ... در عموم درس ها اشکالاتی را در مورد مطالب استاد بزرگ درس ، مطرح می ساختند و به عنوان مستشکل درس شناخته می شدند و در همین راستا بود که فقیه و محقق عظیم الشأن ، مرحوم آیة اللّه العظمی آقای محقق داماد قدس سره که یکی از ارکان درسی و اجتهادی و فقهی و اصولی حوزۀ علمیّۀ قم بودند به ایشان فرموده بودند ، که : « شما در هر موردی که بحثی فقهی را مورد بررسی قرار دادید و به نظریه ای رسیدید همان را عمل کنید ».

این بزرگمرد در نوشتن درس های اساتید و پیگیریِ مسائل علمی و مباحثۀ آنها با هم درسی های ممتاز درس های فقهی و اصولی و فلسفی و کلامی ، از تلاشگران مورد توجه بودند و علاوه بر برنامه های رسمیِ درس های حوزوی ، در نشست های گوناگون فامیلی یا اجتماعی ، هیچ گاه از پیگیریِ مسائلِ علمی و اخلاقی ، در زمینه های مختلف ، غفلت نمی کردند و همیشه نکته های مهم علمی و تربیتی و اعتقادی و ... را ثبت می نمودند و به یادگار می گذاشتند .

دیدارهای گوناگون ایشان با علماء بزرگ و محققین عظیم الشأن و شخصیت های بزرگ معنوی و اخلاقی در حوزه های علمیّۀ نجف اشرف و قم و مشهد مقدّس و اصفهان و ... همراه با پژوهش و کمال اندوزی و گرفتن درس های خودسازی و تربیت روح و روان خود بود .

ص: 18

و به همین جهت بود که نه تنها آثار بزرگی در زمینۀ تألیف کتاب های برجسته و مبتکرانه از خود به جای گذاشتند ، بلکه خاطره هایی جالب و به یاد ماندنی از صبر و استقامت و زهد و عدم توقع از دیگران و ... از خود به جای نهادند ، و به راستی یک زندگی سراسر کسب علم و فضیلت و تبلیغ و هدایت در راستای زندگی اولیاء خویش ، حضرات محمد و آل محمد علیهم السلام پشت سر گذاردند .

آن بزرگمرد ، در یک دورۀ طولانی رنج و کسالت که همراه با جلوه هائی از خودساختگی و مقام صبر و رضا بود ، هیچ گونه شکایت و گله ای از روزگار و یا اطرافیان و دوستان قدیمی و یا دکترها و پرستارها ، خویشان و بستگان و ... نداشتند و در اوج سختی ها و مشکلات ، زبان شکر و رفتار صبورانه تنها یادگار از ایشان در ذهن ها و خاطره ها به جای مانده است .

این دورۀ سخت و پرخاطره ، در آستانۀ ایام شهادت مادرشان صدیقۀ کبری ، فاطمۀ زهرا علیها السلام ( فاطمیّۀ دوم ) به پایان رسید و تمامیِ مراسمِ اصلی آن بزرگمرد ( تشییع جنازه و دفن و مراسم متعدد فاتحه و هفتم و ...) همراه با سوگواری و بزرگداشت آن شهیدۀ مظلومه علیها السلام برگزار گردید و زمینه ای برای عزاداری و بزرگداشت شعائر فاطمی به شمار آمد و در یک کلام : درگذشت و وفات آن بزرگمرد ، در راستای

ممات محمد و آل محمد علیهم السلام به وقوع پیوست .

با توجه به نکات یاد شده ، به نظرم رسید که در زمینۀ ثبت تاریخیِ آثار و خدمات علمی و تبلیغی و بیان شخصیت معنوی و ولائی آن بزرگمرد ، قدمی بردارم و با استمداد از نویسندۀ توانا و ولائی و دلسوختۀ اهل البیت علیهم السلام آقای شیخ محمد امیری سوادکوهی دام توفیقه و عزه و کمک خانواده و فرزندان و وابستگانِ فامیلی و حوزویِ آن بزرگمرد ، در زمینۀ ذکر و ثبت خاطرات سازنده و داستان های آموزندۀ دینی و اخلاقی و تربیتی آن شخصیت عالیقدر ، در این میدان مقدّس قدم بگذارم .

ص: 19

و برای قوت قلب بیشتر برای ورود در این صحنه و کیفیت و کمیت آن ، از قرآن مجید کمک گرفتم و در سه استخارۀ راهگشا ، سه آیۀ نورانی راهگشایم گردید :

1 : « ...تُؤْتي أُكُلَها كُلَّ حينٍ بِإِذْنِ رَبِّها... . »(1)

2 : « رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إيتاءِ الزَّكاةِ يَخافُونَ يَوْماً تَتَقَلَّبُ فيهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصار(2)»

3 : « أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ ... وَ إِنْ تُطيعُوهُ تَهْتَدُوا وَ ما عَلَى الرَّسُولِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبين »(3)

و لذا با قوّت قلب کامل ، و توسل به ذیل عنایت خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام و بالاخص حضرت زهرای مرضیه علیها السلام دست به کار شدیم و با همکاری صمیمانه و جدّیت و همّت مثال زدنیِ جناب آقای امیری سوادکوهی دامت برکاته و توفیقه این اثر نورانی را که در راستای ترویج مکتب اهل البیت علیهم السلام می باشد ، به محضر ارادتمندان و پیروان مذهب و مکتب مقدّس مولی الموحدین امیرالمؤمنین علی علیه السلام تقدیم می نمائیم و امیدواریم که در ذیل عنایات ولی عصر و زمان پناه درماندگان حضرت بقیة الله الاعظم عج الله تعالی فرجه الشریف جامعۀ شیعه و راهیان طریقِ پیشوایان معصوم علیهم السلام محفوظ و سعادتمند باشند .

اصفهان – حوزۀ علمیّه – میر سیّد حجة موحّد ابطحی موسوی اصفهانی

در آستانۀ میلاد مقدّس حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و شهادت حضرت زینب علیها السلام

رجب المرجب 1445 قمری – بهمن ماه 1402 شمسی

ص: 20

آری احرام محرّم با خلعت غدیر زیباست و آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره ، عمری مُحرِم به احرامِ دفاع از امیر غدیر بود .

حقیقتاً آن محقق ولایی ، هدیه و دعای مستجاب کدامین عریضه از استغاثه های مادر ، به امام زمان ارواحنافداه و اشک های پدر بود که خاندان علم و فضیلت موحد ابطحی ، به آن مزیّن گشت و آسمان شیعه از آن درخشش دیگری گرفت و امام زمانش را سپر تیرهای زهر آگین عصر غیبت شد و با تمام وجودش از ولایت مولایش دفاع می کرد و لحظه به لحظۀ زندگی اش را وقف پاسبانی از کوچۀ هل اتی می نمود .

او اربعینیه های زیادی را در اخلاص در عمل تجربه کرد ، « مَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً ظَهَرَتْ يَنَابِيعُ اَلْحِكْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَى لِسَانِهِ » .(1)

از این رو چشمه های جوشان کوثر نبوی در او که حیات طیّبه اش در زلالی اخلاص در عمل خلاصه می شد متبلور و حیاتش حیات محمّد و آل محمّد علیهم السلام و مماتش نیز ، ممات محمّد و آل محمّد علیهم السلام بود . « اَللّهُمَّ اجْعَلْ مَحْیاىَ مَحْیا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَماتى مَماتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ علیهم السلام ».

علامۀ حکیم حاج سید مرتضی موحد ابطحی قدس سره در سال 1319 هجری قمری در اصفهان دیده به جهان گشود و در ایام جوانی به تحصیل علوم دینی روی آورد و در محضر اکابر علمی عصر خویش تلمذ و به تکامل مدارج علمی خویش پرداخت .

از اساتید این عالم ربانی می توان به ادیب نامدار شیخ علی یزدی ، استاد جلال الدین همایی ، بزرگان و استوانه های علمی و معنوی آن زمان ، همانند حضرات آیات میرزا محمّد تقی فقیه احمد آبادی ( صاحب کتاب مکیال المکارم ) ، سید میرزا محمّد باقر سدهی ، میرزا احمد شهیدی ، سید مهدی درچه ای ، شیخ محمّد حسن نجف آبادی ، سید محمّد نجف آبادی ، سید علی نجف آبادی ، شیخ محمّد رضا مسجد شاهی ، شیخ محمود مفید ، شیخ محمّد رضا کلباسی ، شیخ محمّد باقر قزوینی ، شیخ محمّد حکیم خراسانی و آقا میرزا ابوالقاسم طبیب اشاره کرد .

مؤلف کتاب گنجینه دانشمندان می نویسد : ایشان پس از تلمذ خدمت مدرسین بزرگ اصفهان ، به افتخار دامادی علامه متّقی ، آیة الله حاج سید محمّد تقی فقیه احمد آبادی ، ( صاحب مکیال المکارم ) نائل گشت .

مرحوم آیة اللّه سید مرتضی موحد ابطحی قدس سره می فرمود : پس از ازدواج با صبیّۀ مرحوم آیة اللّه حاج سید محمّد تقی موسوی صاحب ( مکیال المکارم ) ، علاوه بر استفاده علمی از محضر ایشان از تربیت و مراقبت معنوی آن بزرگوار برخوردار شدم .

چندی نگذشت که حاج سید مرتضی پله های ترقّی و تحصیل علوم دینی ، ریاضیات، طب و هیئت و... را پشت سر نهاد و چهره اش همانند خورشیدی درخشان بر همگان عیان گشت .

ص: 24

در زمانی که پایگاه های دین مورد سخت ترین حملات توسط دشمنان اهل بیت علیهم السلام قرار گرفته بود، ایشان با تمام وجود ، بر تربیت فرزندانی مدافع شریعت و ولایت همت گمارد .

در عصری که عمامه از سر رهبران دینی ، خطبا و ائمه جماعات برداشته می شد و تمام امکانات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی برای حذف دین و ایمان از جامعه به کار گرفته می شد ، آن بزرگمرد حرکت بزرگی را از داخل خانه و زندگی خود شروع نموده و پایه ریزی بزرگی را برای دگرگون سازی وضع موجود انجام داد .

در این عصر و در چنین شرایطی آن عالم مجاهد برنامه های خود را برای تعلیم و تربیت حوزوی و دینی فرزندان خود به اجرا در آورد و اموری را به عنوان برنامه کار خود عملی ساخت که بدین شرح می باشد :

1. فرزندان خود را به مدرسه های تحت نفوذ حکومت پهلوی نفرستادند ، و لو برای درس های ابتدائی و دوره دبستان .

2. در منزل شخصی ، درس های فارسی ، حساب و خط و ... را برای فرزندان خود بر عهده گرفتند و شخصاً دانستنی های لازم را به آنها تعلیم می دادند .

3. در سنین نوجوانی و مراحل اوّلیّۀ جوانی ، تدریس کتاب های درسی حوزوی را برای آنها شروع می نمودند ، به نحوی که در همان مراحل اوّلیّه نوجوانی و جوانی ، بخش عمده ای از دروس حوزوی را تحصیل نموده و قبل از بلوغ به تحصیل دورۀ سطح عالی و خارج فقه و اصول و کلام و حکمت مشغول می گردیدند و در محافل درسی مورد توجه اساتید و ممتحنین قرار می گرفتند .

4. رابطۀ خانوادگی و اجتماعی فرزندان خود را با کسانی که ممکن بود تأثیر سوء بر روی آنها بگذارند محدود نموده و از تأثیر جامعۀ آن چنانیِ آن زمان بر روی فرزندان خود جلوگیری می نمودند .

ص: 27

5. در ضمنِ تدریس و بر عهده گیری تعلیم فرزندان، که در برخی از موارد تا دوره دروس عالی امتداد می یافت ، نظارت خود را در امر تربیت آنها حفظ می نمودند ، و در اکثر کتاب های درسی ، برنامه پس گرفتنِ درس ها را جزء برنامه اساسی خود قرار می دادند و فرزندان خود را که شاگردان درس بودند ، موظف می کردند که درس های روز قبل را بازگو نمایند که این اقدام نقش زیادی در رشد علمی آنها داشت .

6. با نشان دادن قاطعیتی بی نظیر و متّکی بر ایمان و اعتقاد عمیق قلبی ، فرزندان و نیز افراد فامیل ، و دیگر آشنایان را از گفتگو درباره انتخاب مسیر تحصیلی و نوع برنامه اجتماعی فرزندان خود باز می داشتند ، و اجازه نمی دادند که در آن فضای اجتماعیِ مخصوص ، بحث و جدلی پیش بیاید ، و مانع از تحقق اهداف مقدسشان بگردد .

اجرای برنامه های فوق ، کار طاقت فرسایی بود ، و همانند شنا نمودن بر خلاف مسیر آب رودخانۀ خروشان و عمیق و پهناور ، اراده ای پولادین ، صبر و تحملی شکست ناپذیر ، گذشت و ایثاری تحسین بر انگیز را طلب می کند که آن بزرگمرد با توکل بر خدا و استمداد از ارواح پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه معصومین علیهم السلام تمام مراحل سخت و طاقت فرسای آن را طی نموده و به آرزوی دیرینۀ خود دست یافتند .

بسیار در ارتباط است و علت اینکه بسیاری از علمای ما در دوره های گذشته به تحصیل علم طب می پرداخته اند ، دستیابی به این مقصد مهم بوده است . در سخنرانی ها و بحث های اخلاقی که هنگام خطابه و منبر مطرح می کردم ، از مسائل علم طب و اندیشه های بزرگانی همچون بوعلی سینا بهره می جستم و شنوندگان را قانع می کردم که رعایت مسائل اخلاقی ، تنها یک دستور سادۀ دینی نیست ، بلکه اساس علمی دارد ، و هماهنگ با خلقت و فطرت انسان است ، و حفظ الصحۀ جسم و جان ، روح و روان انسان ، وابسته به رعایت دستورات دینی و اخلاقی می باشد » .

بقعه و در جوار مزار شریف امامزاده جعفر علیه السلام در نزدیکیِ ظهر جمعه ، همراه با ذکر یا حسین یا حسین ، و ذکر مصیبت حضرت علی اصغر علیه السلام مدفون گردیدند .

همه و همه ، دست مایه ای بودند که حاجیه خانم فقیه احمد آبادی را در جایگاه یاوری بزرگ و بی نظیر ، و پشتوانه ای مستحکم و شکست ناپذیر و هواداری معتقد و پای بند برای همسرشان مرحوم آیة الله سید مرتضی موحد ابطحی قرار دهند .

آری ! سختی های این راه در زمان های مختلف در مقابل حاج آقا مرتضی موحد ابطحی قدس سره خودنمایی می کرد که چنین مرارت هایی ، بسیاری از بزرگان را به تغییر مسیر وادار کرده بود . زخم زبان هایی از دور و نزدیک ، بر جگر و قلب آنها وارد می شد که هر قدرتمندی را از پای می انداخت و تنگناهای اقتصادی و اجتماعی و سیاسی ، به شکل های مختلف خودنمایی می کرد که بسیاری از اراده ها را در هم می شکست ، ولی مرحومه فقیه احمد آبادی در همه عرصه ها نقش یاری رسانی فداکار و معتقد را ایفا می کرد . و هرگاه در اثر فشارها و سختی ها ، قدرت تحمل و مقاومتشان نزدیک به پایان می رسید ، عنایتی الهی در قالب رؤیایی صادق ، یا امدادی غیبی به حمایتشان می رسید و عزم ایشان را استوار می ساخت ، و در پیمودن راه پرفراز و نشیبِ دینی و معنوی و استثنائی شان ، یاری شان می داد . در یک کلام اگر فداکاری های آن بانوی صبور و ایثارگر نبود ، همانا مرحوم آیة الله حاج سید مرتضی موحد ابطحی قدس سره ، مسلّماً به بسیاری از اهداف و مقاصد بلند خود دست نمی یافتند .

مادر با فضیلت آیة الله سید علی موحد ابطحی ، مرحومه فقیه احمد آبادی ، پس از عمری فداکاری و مجاهدت در راه خدمت به جهان علم و ایمان ، و نیل به درجات بلندِ روحانی و معنوی ، و کسب معارف دینی و اخلاقی ، سرانجام به اجداد معصوم و بزرگوار خود پیوستند و در پروازی ملکوتی به حریم حسینی راه یافتند .

ص: 31

حقیقتاً لطف خدای متعال برای روشن نگاه داشتن چراغ حقیقت دین را می توان در این خانواده مشاهده کرد که در عمل ، منادی خیر کثیر الهی در آشیانۀ کمالات موسوی خود شدند .

سلک روحانیت در آیند و خدمتگزار اسلام باشند . به لطف الهی موفق شدم و فرزندانم همه اهل فضل و از خدمتگزاران اسلام هستند .

فرزندان ذکور مرحوم آیة الله آقای حاج سید مرتضی موحد ابطحی قدس سره عبارتند از حضرات آیات و حجج اسلام :

شعائر الله موفق و فعال ، و در تکفّل امور مردم و شیعیان و موالیان خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام خدوم و پی گیر می باشند .

مؤلف متتبع کتاب گنجینه دانشمندان در موسوعۀ ماندگار خود که تاریخ چاپ آن، بیست و هفتم شعبان المعظم 1399 قمری برابر با 1358 شمسی می باشد ، در شرح حالات مرحوم آیة الله حاج سید مرتضی موحد ابطحی ، اولاد ذکور آن فقید سعید را اینگونه می نویسد :

فرزندان برومند ایشان همه از فضلا و مبرّزین حوزه های علمیّه قم و نجف و اصفهان به شمار می روند بدین ترتیب :

1. آیة الله محقق حاج سید محمّد باقر که از اساتید حوزه علمیه قم می باشند .

2. آیة الله محقق آقای حاج سید محمّد علی که از اساتید حوزه علمیه نجف و اصفهان می باشند .

3. حجة الاسلام حاج سید علی که از افاضل حوزه علمیه قم می باشند .

4. حجة الاسلام حاج سید محمّد رضا ؛ داماد معظم آیة الله العظمی آقای گلپایگانی قدس سره

5. حجة الاسلام حاج آقا حجت از افاضل حوزه اصفهان

6. رکن الاسلام حسن آقا از فضلای حوزه علمیّه اصفهان

7. رکن الاسلام حسین آقا از فضلای حوزه علمیّه قم .

شده اند و از این رو به هدف و مسئولیت مهم و خطیر خود در خانه همت گمارده و به تربیت فرزندان و سربازان امام زمان ارواحنافداه پرداختند . داماد های مرحوم آیة الله سید مرتضی موحد ابطحی قدس سره نیز عبارتند از : مرحوم حسن یزدی ، سید عبدالوهاب طالقانی ، مرحوم سید کمال میرلوحی ، مرحوم سید رضا موسوی و علیرضا بلیغ .

مرحوم آیة الله العظمی حاج سید محمّد باقر موحد ابطحی قدس سره نیز دربارۀ این تألیف گرانسنگ و اثر بی نظیر جد بزرگوارشان می نویسند : مکیال المکارم کتابی است بدیع که در باب فوائد دعا برای امام عصر عج الله تعالی فرجه الشریف به امر مبارک آن حضرت به رشته تحریر در آمده و به راستی در موضوع خود بی نظیر است . مؤلف آن را با وسعت تتبع و اجتهاد و پی گیری خویش گرد آوری نموده و به حق توفیق غیبی یار او بوده تا توانسته چنین اثر نفیس و گرانبهایی را از خود به یادگار بگذارد و بدون تردید هر پژوهشگری که بخواهد در این زمینه تحقیقی داشته باشد از آن بی نیاز نیست . گرچه مؤلف آن را در موضوع دعا و فوائد دعا برای امام عصر عج الله تعالی فرجه الشریف جمع آوری کرده ، ولی باید گفت مجموعه بزرگی از معارف است در همه جهاتی که ارتباطی با امام عصر عج الله تعالی فرجه الشریف دارد و خواننده محترم می تواند آنچه از شئون حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف می جوید در آن بیابد . و هر کس اندکی تأمل در این کتاب شریف نماید به حقیقت آنچه مؤلف در سبب تألیف کتابش نوشته پی می برد و اعتراف می کند که مددهای غیبی امام عصر عج الله تعالی فرجه الشریف شامل حال مؤلف بوده و او را در این تألیف یاری نموده است .(1)

داشتند ، و فرمودند : «امروز در حرم مطهّر به نظرم رسید برای شما و اخوان مکرّمتان و بالأخص ، آیة الله آقای حاج سید محمّد باقر موحد ابطحی زیارت کنم ...» .

پس از مراجعت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره از مشهد مقدس ، به دیدار ایشان رفتم ، و آن بزرگوار فرمودند : « پس از آن زیارتی که در روز میلاد مقدّس حضرت زهرا علیها السلام برای شما انجام دادم ، روز دیگری مشرف شدم به حرم مطهّر ، و در آنجا مُلهَم شدم که برای زیارت نمودن برای آقایان ، اول باید به ریشۀ خوب و پاک و عمیق آنها توجه نمود ، و باید اوّلاً به آیة الله آقا سید محمّد تقی فقیه احمد آبادی و آیة الله حاج سید مرتضی موحد ابطحی ، و همسرشان ، بنت آیة الله فقیه احمد آبادی توجه نمود ، و برای آنها زیارت انجام داد ، و بعد برای فرزندان آنها »، و سپس ادامه دادند : « در روز دوّم نیز ، زیارت دیگری به نیابت از شماها ، ولی به شکل جدید ، و با توجه به الهامی که حاصل شده بود انجام دادم ».(1)

ص: 40

دوران کودکی

محقق ولایی ، حضرت آیة الله آقای حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره در خانه ای دیده به جهان گشود که سرمایه ای به نام علم و معرفت و هم نشینانی از فداییان قرآن و عترت در آن حضور داشتند .

سال های اوّل عمر شریفش را با روضه های پدر و اشک ها و عریضه های مادر به امام زمان ارواحنافداه سپری می کرد و نیمه های شب با صدای لرزانِ « یا صاحب الزمانِ » ، اهل خانه از خواب بیدار می شد و پدر و مادر نمونه(1)را همراهی می کرد .

او خو گرفته بود به روضه های جانسوز حاج آقا مرتضی ... آن زمانی که از غربت طفل رباب سخن می گفت ! از تشنگی و آب و از العطش ارباب !. از کوچکترین علیِ آل علی ! .

مادر پریشان خاطر می شد و صدای « یا راحم الطفل الصغیرِ » او دل های اهل خانه را می لرزاند ... آن زمان که پدر آرام آرام می گفت : یا علی اصغر! جُرمت چه بود که با آن کوچکی ، بزرگترین سندِ مظلومیتِ پدر شدی ؟ مگر شش ماهت نبود ؟! چرا تیر سه شعبه ؟! چرا گلوی دریده ؟! چرا قطره قطره ... ؟! چرا تکه تکه ... ؟! آنجا بود که پدر دیگر روضه را قطع می کرد و آه می کشید و فریاد می زد : یا راحم الشیخ الکبیر!، خدایا ! حسین را بیش از این پیش رباب خجالت زده نکن ! ...خودت به دادش برس !.

آقا سید علی می شنید این روضه ها و این گریه ها را ؛ می شنید دعاهای مادر را پس از روضه های پدر که می گفت: خدایا ! من مادرم ! می دانم چشم انتظاری فرزند چقدر سخت است ! الهی ! به چشم انتظاری رباب برای دیدن فرزندش علی اصغر علیه السلام ، چشم های شرمسارمان را به دیدارِ منتقمِ غریبت روشن کن و فرجش را برسان ! .

ص: 42

زندگی اش را به نور ولایت بارور و نگاهش را تعمق دیگری می بخشید و از کودکی گمشدۀ اشک های آن بیت النور را جستجو می کرد .

آری ! این میراث فاطمی ا ست که در دفاع از امام زمان ارواحنافداه ، چنین مدافعان حریم ولایت تربیت می کند . کاش ما نیز در عمل سپر بلای امام زمانمان باشیم !.

آیة الله سید مرتضی موحد ابطحی قدس سره که در غیرت دینی زبانزد عصر خود بود ، در اوائل طلبگیِ آقا سید علی ، او را به لباس مقدس روحانیت و سربازی صاحب الامر ارواحنافداه مزیّن و مفتخر فرمود ؛ آن هم در زمان پهلوی که عمامه ها را بر می داشتند و چادر از سر زنان می کشیدند و روضه خواندن و سایر مظاهر دینی ممنوع بودند .(1)

منقول است روزی یکی از مأموران رضا شاه که درجه دار بود ، سر راه آیة الله سید مرتضی موحد ابطحی قدس سره قرار گرفت ، سلام کرد و گفت : سیّد! رضا شاه عمامه ها را بر می دارد ، تو بر سر این بچه عمامه گذاشتی ؟! الان چه وقت این کارهاست ؟! پدرم با لبخندی گفتند : او کارش را می کند و ما هم کار خودمان را می کنیم ، او بردارد ، ما به جای آن می گذاریم .(2)

آری ! او غربت مولایش امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف را با تمام وجودش درک کرده بود ، از این رو اسماعیل های خود را به مسلخ کشانیده بود و آنها را فدایی امام زمان ارواحنافداه تربیت کرد و به غلامی آستان مبارکش مفتخرشان ساخت .

وی دروس مقدمات تا پایان شرح لمعه و همچنین علم طب را نزد پدر بزرگوارشان بهره مند گشت و همزمان که در محضر پدر تلمذ و بر تحصیل علوم اهل بیت علیهم السلام همت می گمارد ، محضر بزرگان علمی دیار علم و حکمت اصفهان را نیز درک می نمود تا بتواند از ابتدا گام های خود را در مسیر علم و کمال محکم برداشته و پایه های علمی و عملی خود را با آموزه های اعاظم علمی آن دیار ، استوارتر نماید .

ملّامحمّدحسین کرمانی ، آقاسیّدمحمّدباقر درچه ای ، میرمحمّدصادق خاتون آبادی ، آخوند کاشی ، جهانگیرخان قشقائی و دیگران به کسب فیض پرداخت . سپس به نجف اشرف عزیمت نموده و نزد علمای عالی قدر آنجا خصوصاً آخوند خراسانی و آقا سیّدمحمّد کاظم طباطبائی یزدی کسب فیض نمود . وی در آنجا از راه استنساخ کتب امرار معاش می نمود . پس از بازگشت به اصفهان با دختر حاج میرزا عبدالرّزاق موسوی احمدآبادی ازدواج نمود و همچنین به درس میرمحمّدصادق مدرّس خاتون آبادی نیز حاضر شد . پس از آن تا آخر عمر در مدرسه جدّه بزرگ اصفهان به تدریس مشغول شد . وی سال ها به تدریس شرح لمعه ، معالم ، قوانین ، رسائل و مکاسب مشغول بود .

آیة الله حاج سید علی آقای موحد ابطحی قدس سره رسائل را نزد این عالم ربانی فرا گرفت و از خرمن درسی این عالم نورانی خوشه چینی کرد .

آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره ، علوم پایه و كلیدی علوم طبیعی و علوم ریاضی و هیأت را نزد مرحوم آية اللّه العظمى آقاى حاج شيخ مجد الدين (مجد العلماء) نجفى قدس سره فراگرفت و همواره مورد عنایت آن مرد بزرگ قرار می گرفت .

محقق ولایی قدس سره که پایه های علمی و معنوی خود را در سرزمین فخر شیعه ، مرحوم علامه مجلسی رضوان الله تعالی علیه و در محضر اعاظم علمی حوزه علمیّه کهن اصفهان محکم نموده بود ، در عنفوان جوانی به عش آل محمّد علیهم السلام ، شهر علم و فقاهت رهسپار و به حریم نورانی کوثر ثانی ، حضرت فاطمه معصومه علیها السلام پناهنده گشت و به تلمذ در محضر اکابر علمی عصر خویش ، در حوزه علمیه قم نائل گشت .

او در مدرسۀ حجتیّۀ قم از مدارسی که اعاظم بسیاری از جمله اخوان فاضلش را در خود داشت ، ساکن شد .

ابطحی های نورانی در مدرسه حجتیه

دوران حجره نشینی آیة الله سید علی آقای موحد ابطحی قدس سره ، دوران پر معنویتی بود که در آن زمان بسیاری از چهره های علمی عصر ، در کنار هم بودند و روزهای شیرین و ماندگاری را سپری می کردند .

مقام معظم رهبری دام ظله در دیدار با بیت علمی موحّد ابطحی به زمان حضور خود در مدرسه حجتیه اشاره کردند که با اخوان ابطحی ( حاج سید علی آقا و حاج سید آقا رضا ) در آنجا آشنا شدند و این دو نفر را به عنوان برادران آقا سید محمّد باقر موحد ابطحی قدس سره می شناختند .(1)

آیة الله العظمی علوی گرگانی قدس سره می فرمودند : ما در زمانی که در حوزه علمیّه حجتیه قم بودیم در کنار حجره آیة الله ابطحی حجره داشتیم و مکرر به آن حجره رفت و آمد داشتیم .(2)

آیة الله مهدوی کنی قدس سره نیز می فرمودند : در مدرسه حجتیه وقتی که وارد شدم ، حجره بنده در کنار حجرۀ آیة الله ابطحی بود .

ص: 50

آن محقق ولایی درباره دوران حجره نشینی شان در حوزه علمیّه حجتیۀ قم نقل می نمود : در زمانی که در حوزه علمیه حجتیه بودیم ، از برخی از فضلا از جمله آیة الله مهدوی کنی قدس سره دعوت می نمودیم تا در جلسۀ توسلّی که در حجرۀ خود برپا می نمودیم منبر بروند و توسلی داشته باشند .

ذکر توسل هایی از جنس روضه های پدر و مادر که از کودکی آنها را بر گِرد حریم عترت دورِ هم جمع می کرد و اشک از چشم های آنها چون چشمۀ زلال قلبِ پر جوش و خروششان ساری و جاری بود و همواره به تقرّب به ولی دوران امام زمان ارواحنافداه می اندیشیدند .

آن قدر حال و هوای فرزندان حاج آقا مرتضی ابطحی در توسلات دوران حجره نشینی شان خاص و پر معنویت بود که آیة الله مهدوی کنی قدس سره پس از سال ها که از آن دوران سخن می گفتند ، با شور و شعف خاصی خاطرات آن روزها را به حلاوت بیان نموده و می فرمودند : ما در کنار حجرۀ ایشان حجره داشتیم و حقیقتاً ابطحی های مدرسۀ حجّتیه نور بودند .

آیة الله آقای حاج شیخ محمّد باقر مهدوی کنی دام ظله نیز سخنان ایشان را تأیید و می فرمودند: این چهار برادر، چهار نور در آن مدرسۀ مبارکه بودند .

انگیزه یک روز به مدرسه صدر اصفهان رفتم . جلسه درس ایشان مملو از روحانیون صاحب نامی بود که هر یک از آنها خود اهل درس و بحث و تألیف بودند .

در میانه درس متوجه شدم دامادمان ( مرحوم آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره ) از جای برخاستند و با صدای بلند و رسا شروع کردند به اشکال کردن به مطلبی که آیة الله بهبهانی بیان کرده بودند و تا جایی که به خاطر دارم چند اشکال پشت سر هم مطرح کردند به این بیان که به مطلب شما چند اشکال وارد است . اشکال اول ... اشکال دوم ... و ... من البته تحصیلات حوزوی نداشتم و نمی توانستم تشخیص دهم اشکالات وارد هست یا خیر . اما از پذیرش جمعی حضار در درس و نوع واکنش و پاسخ آیة الله بهبهانی می توانستم تشخیص دهم که اشکال آقای ابطحی اشکال علمی و قابل بحثی بوده است . شب در منزل از والد مکرم ( آیة الله هاشمی ) پرسیدم در بحث امروز میان آقای ابطحی و آیة الله بهبهانی حق با چه کسی بود ؟ و ایشان پاسخ دادند آقای ابطحی به خاطر مطالعه ای که پیش از درس دارند ، با طرح اشکال های بسیار خوبِ خود به کلاس رونق می بخشند .

علی اراکی قدس سره به جای مانده است که در جامعیت ، دقت و نظم در نوع خود کم نظیر بوده که آن تقریرات از گنجینه های علمی و فقهی حوزۀ علمیّه قم به شمار می رود .

جناب مستطاب آقای سید مهدی موحد ابطحی دام عزه ، فرزند فاضل و ارزشمند مرحوم آیة الله آقای سید علی موحد ابطحی قدس سره در باب تقریرات والد جلیل القدرشان می نویسد : ... مشتاقان معارف الهی و علوم اهل بيت علیهم السلام پس از آنکه فرمایش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند : « طَلَبُ اَلْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ »(1)را نصب العین خود قرار می دهند و قدم در راه فراگیری علوم دینی و معارف الهی می گذارند ؛ خود را وقف خدمت به اسلام و پیامبر خاتم و اهل بیت معصومین شان علیهم السلام می نمایند . طلاب و مشتاقان علوم حوزوی با گذراندن مقدمات علوم دینی و آموختن ادبیات عرب ، سطوح فقه و اصول را دنبال می نمایند تا خود را آماده حضور در دروس خارج فقه مجتهدین زمان خویش نمایند . مجتهدین با بررسی اقوال مختلف از فقهای نامدار گذشته نسبت به یک موضوع ، به بررسی و کنکاش در آن موضوع پرداخته و نزدیک ترین قول را با دلیل کتاب و روایات و قواعد فقهی و اصولی استنباط می نمایند .

از آنجا که تدریس دروس خارج فقه مجتهدین ، خارج از متن و کتاب خاصی است و اساتید در بیان به مستندات خود اشاره می نمایند ، تقریرات دروس بزرگان فقه و اصول خود می تواند برای اساتید حوزه های علمیه و دانش پژوهان علوم دینی مورد فایده و بهره فراوان قرار گیرد که ضمن آشنایی با روش تدریس آن بزرگان و مراجع تقلید از نحوه استنباط احکام دینی آنان بهره گیرند . آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره ، از اساتید زمان خود بهره های فراوان برده و ضمن مکتوب کردن تقریرات دروس بزرگانی چون : تقریرات دروس ( حج ) آیة الله العظمى محمد محقق داماد قدس سره ، تقریرات دروس ( صلاة ) آیة الله العظمی سید محمّد کاظم شریعتمداری قدس سره ،

ص: 56

تقریرات دروس ( حج ) « طهارة » ؛ « وضو » ؛ آیة الله العظمی سید محمّد رضا گلپایگانی قدس سره ، تقریرات دروس در مباحث « حجیت قطع و ظن و استصحاب » و « قاعدة اليد » آیة الله العظمی سید روح الله خمینی قدس سره و همراه نمودن حواشی خود ( به زبان عربی ) بر آن ، مجموعه ای نفیس از نحوه تدریس دروس اساتید خود به یادگار گذاشته اند که ان شاء الله در آینده به زیور طبع آراسته و تقدیم به جامعه طلاب علوم دینی و فضلای حوزه علمیه می گردد .

بررسی امور فقهی و اصولی بودند و بر رویِ کتاب های درسی خیلی کار می کردند ، حاشیۀ آقا شیخ محمّد حسین کمپانی قدس سره بر کفایه که از حاشیه های سخت و متون علمی است را بررسی و بر آن تتبع نموده و با دقت فراوان ، زحمات زیادی را متحمل می گردیدند و از این رو داشته های فقهی و اصولی شان بر اهل فن آشکار بود .

مفصل و طولانی داشتند ، تا اینکه ایشان دیدگاه خودشان را با علامه طباطبایی قدس سره در میان می گذارند و علامه آن را تأیید می کنند و می گویند بحث را با فلانی ادامه ندهید .

امر تبلیغ به شهرستان اقلید امام زمان فارس تشریف می آوردند و در امر تبلیغ سعی بلیغ داشتند و منشاء اثر بودند و در رشد علمی و عملی و معنوی مردم توفیق بسیار داشتند . کلاس های تفسیر قرآن و اخلاق ایشان زبانزد عام و خاص بود و نماز جماعتشان در مسجد اعظم صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف و مسجد فاطمیه علیها السلام اقلید از شکوه و عظمت خاصی برخوردار بود به گونه ای که سالیان متمادی که در ماه مبارک رمضان در مسجد فاطمیه منبر می رفتند و اقامه نماز جماعت داشتند علاوه بر مسجد و حسینیه فاطمیه ، که مملو از جمعیت می شد ، زمین همجوار مسجد را با اجازۀ صاحب آن ، فرش می کردند که جا برای انبوه نمازگزاران باشد .(1)

والامقام به تدریس علم طب پرداخته و این رویه روزهای متمادی ادامه داشت . پس از پایان درس نیز ، ایشان در نهایت مودت و فروتنی، به صورت خصوصی برخی اهل علم و خانواده های آنها را طبابت می کرد و نسخه درمان برایشان می نوشت .

و روغن زیتون اعلا بیاوریم . تا رسیدن بیمار و تهیه این اقلام نیم ساعتی طول کشید . همراهان آن دختر خانم زیر بغل او را گرفته و به منزل آوردند . آیة الله آقاسید علی موحد ابطحی قدس سره به زنان همراه گفتند او را به اتاق ببرید و به او شیره انگور بخورانید و چند توصیۀ دیگری نیز فرمودند . ایشان نیز خودشان جهت شفای بیمار مشغول خواندن حدیث شریف کسا شدند و ما هم با ایشان همراه شدیم . کمتر از یک ساعت گذشت . آن دختر خانم که برای ایستادن روی پای خود توان نداشت با پای خود از اتاق بیرون آمد و به این ترتیب شفای خود را از خداوند گرفت .(1)

ص: 65

عکس

ص: 66

شاخصۀ دیگر شخصیت والای این فقیه ولاییِ روشن ضمیر سخت کوشی و خستگی ناپذیری اش بود که هیچ گاه و در هیچ یک از دوره از حیات طیّبه اش دست از اهداف والایش بر نداشت و همواره با عزم پولادین خود در مقابل طاغوت و فرقه های انحرافی می ایستاد و بر اهداف و آرمان های الهی اش ثابت قدم بود ..

و دقت و تفقّه در دین بود که در پرتو فحص آثار گرانسنگ اکابر علمی شیعه از جمله علامه مجلسی ها آن را میسر می دانست .

او معتقد بود که شاید به زعم خویش چند صباحی به نام مذهب و به کام سیاست ، بتوانند بافته های خود را به جامعه القا و اعتقادات مردم را بر اساس سیاست های اتاق فکرشان متزلزل کنند ، ولی روزی مبانی پوشالی شان بر همگان آشکار و رسوا خواهد شد ... هرچند که با سخنان غیرتخصصی شان، بانی انحراف و سردرگمی هزاران نفری شده اند که روز قیامت تعدادشان را با پشیمانی و ذلت خواهند شمرد .

آری ! این رسالت روحانیت اصیل شیعه است که نسبت به اسارت اعتقادی جوانان در مقابل مدعیان دروغین و افراد غیر متخصص خود را مسئول بدانند و ای کاش برخی روحانیون و متشرعین بی تفاوت و خودباختۀ به جریان ها و رسانه ها نبوده و در مقابل چنین افراد و بدعت هایشان بایستند و سکوت نکنند .

او بدان می اندیشید که جایگاه « أَشْهَدُ أَنَّ عَلیّاً وَلیُّ الله » در اذان به منزلۀ دمیدن روح نسبت به جسم است و اگر آن را از اذان برداریم ، چیزی از حقیقت آن باقی نمی ماند و آن نماز با اقامۀ صلوة ابوسفیان فرقی نخواهد داشت .

آری! نگاه محقق ولایی چنین بود : همانطور که مبعث در غدیرخم با ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام تثبیت شد ، شهادت ثالثه نیز ایمان را تکمیل می کند ؛ زیرا در مبعث هر آنچه از خیر و خوشبختی بیان شد ، مشروط به ولایت شاه مردان امیرمؤمنان و امامان از فرزندان اوست .

از دلایل وجوب تبرّی ، جدا نمودن بعثت از روح و حقیقتش یعنی وصایت امیر غدیر است که منافقان آن را خانه نشین و بت قریش را غاصبانه و ظالمانه بر مسند الهی نشاندند . از این رو ائمه اطهار علیهم السلام همواره

از ظالمین حق ولایت تبرّی می جستند و مردم را به برائت از آنها امر می کردند .

آری ! آن محقق ولایی ، توحید و نبوت را بدون ولایت ناقص می دانست و همواره در سخنرانی هایش فریاد می زد : در اذان و اقامه ات با صدای بلند و با افتخار بگو : « أَشْهَدُ أَنَّ عَلیّاً وَلیُّ الله ».

امت اسلام به وحدت حقیقی رسیده است و آرزوی دیرین رسول خاتم در تثبیت انسجام مسلمین تحقق بخشیده است .

از دیدگاه قرآن و عترت ، ندای اذان منهای ولایت ، طنین شکست وحدت محسوب می شود . چنین صدایی از مأذنه های بلاد اسلامی بدون اصل همۀ اصل ها در همۀ نسل ها يعنی « أشهد ان علیا ولی الله » همان قرآن معاویه بر روی نی است که امتی را به جهل نفاق و کفر فرا می خواند و از حقیقت اسلام خبری نیست .

اذان بدون نام علی علیه السلام شیپور جنگ اهریمنی سقیفه با اصل الاصول دین و نعرۀ شیطانی گوسالۀ سامری است که شکست اولین پروژه وحدت در پنجشنبه سیاه تاریخ را فریاد می زند . اذان منهای ولایت قد قامتی را به پا می دارد که نتیجۀ آن ظهور اباجهل های روزگار بوده که مکتبش داعش پرور است . طنین شیطانی و سقیفه ای اش از ریشۀ درخت آفت زدۀ نفاق نشأت گرفته که امر را بر مردم مشتبه و جایگاه ها تغییر و شعائر تحقیر و جبت و طاغوت تقدیس می شوند . اسلام زمانی از مسیر اصلی خود دور شد که در مهلکۀ مصلحت اندیشی برخی خواص به اصطلاح متحجر ستیز قرار گرفت . افکار مریضی که برای اثبات عقاید بی ریشه ، خود سر از پیکر اصل الاصولی به نام امامت جدا و حتی برای رضایت اهل بدعت حذف « أشهد أن علياً ولی الله » از مناره های شیعه را در دل می پرورانند .

عبودیت الهی قرار گرفت هویت و اصالت خواهد بخشید و می بایست در دنیایی که دین مفهوم حقیقی خود را در اذهان از دست داد همگان را ملتفت این امر کرد که رمز آزادی و آزادگی و حریت محض در پرتو تبعیت از حصن حصین خدا و ائمۀ هدی است .

در میان امت فراگیر شد . از این رو آیة الله سیدعلی موحد ابطحی قدس سره در هر زمان و مکان ، خودکار و کاغذی به همراهش بود و هر آنچه می توانست مرهمی بر زخم های هزارو اندی ساله ولیِّ خدا شود می نوشت و آنرا در آثار و مکتوبات خود استفاده می کرد .

او معتقد بود وقتی دین خدا تنها شود و ولیِ خدا را که قرآن ناطق و مبیّن احکام الهی است خانه نشین کنند ، بدعت هایی در دین حاکم و احکامی از قرآن و اسلام ، بر طبق میل برخی خواص منحرف و عموم مردم کم اطلاع تأویل و تفسیر می گردد که بسیاری از آن احکام و حدود چنان فراموش می شود که گویا اصلا از اسلام نبوده است .

همانند ظاهر هست . پس هر که ظاهرش پاک باشد باطنش نیز پاک است و هر چه ظاهرش پلید است ، باطنش نیز پلید است ».

اگر قرار بود قلب پاک به عنوان تنها مبنای ارزیابی اعمال کافی باشد ، دیگر تأکید بر عمل صالح در قرآن و دستورات دینی معنا نداشت . وانگهی ، اگر ملاک ایمان و تقوی صرفاً داشتن قلب پاک بود ؛ پس این همه امر و نهی ، واجب و مستحب و آداب و احکام ، که در قرآن کریم آمده ، برای چه بود !؟

اگر مهم فقط قلب پاک است ، دستور خداوند به زنان پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و زنان مؤمنه مبنی بر رعایت حجاب و عفت چگونه توجیه می شود ؟!

نگاه آن محقق ولایی این بود که با این نگاه های فاسد ، دین حقیقت خود را از دست می دهد از این رو اگر در چنین اوضاعی امام زمان ارواحنافداه ظهور کند در غربت دین به اِبطال بدعت ها خواهد پرداخت و احکام و قوانین اسلام را به طور کامل و با تمام ابعاد اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و … به اجرا می گذارد و حدود اسلامی را بدون سهل انگاری اعمال خواهد کرد . امام صادق علیه السلام در

این باره می فرمایند : «إِذَا قَامَ الْقَائِمُ عج الله تعالی فرجه الشریف دَعَا النَّاسَ إِلَی الْإِسْلَامِ جَدِیداً وَ هَدَاهُمْ إِلَی أَمْرٍ قَدْ دَثَرَ وَ ضَلَّ عَنْهُ الْجُمْهُورُ وَ إِنَّمَا سُمِّیَ الْقَائِمُ مَهْدِیّاً لِأَنَّهُ یُهْدَی إِلَی أَمْرٍ مَضْلُولٍ عَنْهُ وَ سُمِّیَ الْقَائِمَ لِقِیَامِهِ بِالْحَقِّ »؛(1) « وقتی قائم ما قیام کرد مردم را از نو به سوی اسلام دعوت می نماید و به سوی چیزی که کهنه شده و عموم مردم از آن دور افتاده اند ، هدایت می کند . آن جناب، مهدی نامیده شده ، چون به چیزی که مردم از آن دور شده اند هدایت می شود و قائم نامیده شده چون برای به پا داشتن حق قیام می کند» .

ص: 75

... بنده نیز در دوران سلامتی تألیفاتی در ارتباط با خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام داشتم که برخی از آنها ( برای مثال آیة التطهیر فی احادیث الفریقین ( جلد اول و دوم ) ، الشیعة فی احادیث الفریقین ، الامام الحسین علیه السلام فی احادیث الفریقین ( جلد اول تا چهارم ) ، حضرت ابالفضل مظهر ... ، خورشید خرابه شام ، زیارت عاشورا و آثار شگفت ، حدیث کساء و آثار شگفت و ... منتشر و برخی دیگر ( برای مثال جلد سوم و چهار آیة التطهیر ، جلد پنجم تا چهاردهم الامام الحسین علیه السلام و ... ) هنوز منتشر نشده اند . از خداوند متعال خواستارم در شرایطی که مقدّر شده است از تبلیغ و کتابت و تدریس فاصله بگیرم ، از حسن عاقبت بی نصیب نمانم و بتوانم در فرصت باقیماندۀ دیگر ، احادیث شان را که اوقات خوشم را وقفشان کردم تقدیم به آستانه آل عصمت و طهارت علیهم السلام بنمایم .(1)

7 . جلوه های تشیع در مازندران ؛

8 . حدیث کساء و آثار شگفت ؛

9 . زیارت عاشورا و آثار شگفت ؛

10 . خورشید خرابه شام حضرت رقیه علیها السلام ؛

11 . حدیث کساء گوهر پنهان ؛

12 . دو راه پرواز و سقوط ؛

13 . عباس علیه السلام کاشف الکرب ؛

14 . تحقیق ، تصحیح و باز نشر آثاری همچون : شفاءالصدور في شرح زیارة العاشور ؛ تألیف میرزا ابوالفضل ثقفی طهرانی در 2 جلد .

15 . مفردات مخزن الادویه ، تألیف میرزا محمدحسین خان عقیلی علوی ، در4 جلد ؛

16. قانونچه ( القانون الصغیر فی کلیات الطب ) ، اثر محمد بن محمد چغمینی ( م 745 ق )

و بسیاری از آثار و نوشتارهای منتشر نشده که از ایشان به یادگار مانده به در آینده ای نزدیک به زیور طبع آراسته خواهد شد .

بخش اول ، شامل روایت هایی است که معصومان از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل کرده اند و بخش دوم ، ویژه روایت هایی است که صحابه از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل کرده اند و بخش سوم شامل آن دسته روایت هایی است که از قول معصومین علیهم السلام ، بی آنکه به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم استناد داده شود ، نقل شده است . بخشی هم روایت های نقل شده از فرزندان معصومین علیهم السلام است ، و در پایان ، روایت های مرسل مندرج شده اند . هر بخش به صورت مسندی و الفبایی ، با برجسته کردن نام راوی ، همراه با ذکر سند و حدیث است . مأخذ روایت ها نیز در پاورقی مشخص شده اند . بخش دوم کتاب که جلد دوم آن را نیز تشکیل می دهد ، در تفسیر آیه است که از « یرید الله » آغاز شده و در آن در باره مراد از اراده خدا در این آیه و اینکه تشریعی و یا تکوینی است ، بحث شده است . منظور از طهارت ، بخش بعدی مباحث را تشکیل می دهد و در آن ، دعای پیامبر قبل از نزول آیه و ایمان اهل بیت علیهم السلام ، مورد بررسی قرار گرفته ، آن گاه « لیذهب » تشریح شده و از عصمت سخن گفته شده است .

بررسی « رجس » بحث بعدی است که به مناسبت ، احادیث متعددی هم برای تشریح ابعاد آن نقل شده است . مراد از « اهل البیت » در آیه و مصداق آیه نبودن همسران رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ، سبب نزول آیه ، مکان آن ، غذای فراهم شده از سوی فاطمه در آن مجلس ، کساء ، شاهدان ماجرا و گذر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به در خانه فاطمه علیها السلام و سخنان آن حضرت در برابر آن، محاجه با آیه تطهیر و شرط طهارت در امامت ، از دیگر مباحث مطرح شده در این بخش و پایان آن است .

فاق سعده لقد شمر الذیل عن ساق السعی و الجد ، سهر اللیالی و اکد الایام فی ترصیف کتاب آیة التطهیر و احادیث الفریقین فیها و لعمری قد جاد و اجاد، و اتی بما یؤمل و یراد ، و تصدی لذکر المدارک ، و البحث فی کون الاراده فی الایه هل هی تکوینیه او تشریعیه ، و النکات الدقیقه العلمیه المستخرجه من الکتاب و السنه فی ذیل هذه الایه الکریمه الاوجزاه المولی الکریم سبحانه نعم الجراء و هنّاء بالکاس الاوفی شربه لاضما بعدها ابدا ، و حشره تحت لواء سید المظلومین امیرالمؤمنین روحی له الفداء و فی الختام ارجو رواد الفضل و هیمه العلم ان یراجعوا الکتاب و یستفیدوا منه و یستضیئوا من انواره وفقنا الله بما یرضیه و جعل مستقبل امرنا خیرا من ماضیه آمین آمین ... السید شهاب الدین الحسینی المرعشی النجفی فی ضحوه یوم الاربعاء لاربع خلون من ثانیه الجمادین سنه 1404 ه . ق .

علی علیه السلام محشور فرماید . در خاتمه امیدوارم پیشکسوتان فضیلت و علاقمندان به علم و معرفت از این کتاب استفاده کنند و خود را به نور این کتاب منور گردانند

بامداد چهارشنبه 17 اسفند 1362 هجری شمسی

کتاب آیة التطهیر به میان آمد که آیة الله سید علی موحد ابطحی قدس سره آن را در 5 جلد تألیف و الان دو جلدش منتشر شده است . آیة الله خزعلی قدس سره وقتی از تألیف کتاب آیة التطهیر مطلع شدند ، متعجب شدند و فرمودند : مگر می شود درباره آیۀ تطهیر دو جلد کتاب نوشت ؟!

دانشمند معظم و خطیب متفکر ، حضرت حجة الاسلام والمسلمین استاد معاونیان دامت برکاته می فرمود : مرحوم آیة الله سید علی آقای موحد ابطحی قدس سره ، با تمامی فضائل علمی که داشتند ، در نهایت تواضع و فروتنی بودند . روزی در حضور ایشان نزد یکی از اساتید مشهور مشهد رفتیم . آن عالم بزرگوار کتاب آیة التطهیر آیة الله موحد ابطحی را تورقی کردند و گفتند : بله ! مطالبی که در این کتاب آمده است بخشی از مطالبی است که من در تحقیق خود درباره آیه تطهیر آورده ام و می خواستند بگویند مرحوم آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی فحص و بحث کاملی در این زمینه نداشته اند . مرحوم آیة الله موحد ابطحی هم بدون این که ناراحت شوند گفتند : الحمدلله . ان شاء الله شما هم اثر خود را منتشر کنید تا ما از آن استفاده کنیم . چند سال گذشت و اثری از آن استاد برجسته در زمینه آیه تطهیر منتشر نشد و معلوم گشت ایشان مطلب اضافه ای بر آنچه در کتاب آیة التطهیر مرحوم آیة الله سید علی آقای موحد ابطحی آمده است نداشته اند .(1)

این اثر نفیس جامع ترین و مفصل ترین کتاب حدیثی دربارۀ امام حسین علیه السلام تا تاریخ انتشار آن است و شامل احادیث شیعه و اهل تسنن درباره آن امام از پیش از ولادت تا پس از شهادت. همه احادیث با سند آمده و گاه توضیحی ارائه شده است .

الله امثاله من رجال العلم و التنقیب الذی لایفترون عن القیام بما نذروا انفسهم علیهم و الله یجزیهم خیر ما یجزی العلماء العاملین .

الاقل سلمان الشیخ عبدالمحسن الخاقانی

اثیر ( م630ه .ق ) در « الکامل فی التاریخ » به این مطلب اشاره کرده بودند ، اما تمام این روایت ها در نهایت می رسد به کتاب « تاریخ الامم و الملوک » معروف به تاریخ طبری که توسط ابن جریر طبری ( م310ه .ق ) نوشته شده است . مرحوم آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی در سال 1374 برای پاسخ به این شبهه کتاب « الشیعه فی احادیث الفریقین » را به رشته تحریر در می آورند .

ندای غیبی مرا با خبر ساخت که این درگه ما جای ناامیدی نیست و « مَثَلُ أهلِ بَيتي مَثَلُ سَفينَةِ نُوحٍ مَن رَكِبَها نَجا»(1)

گوش دلم را به صدا درآورد و امید نجاتی برایم به ارمغان آورد . از این رو بر آن شدم بذیل عنایت خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام چنگ زنم و خود را به ساحل نجات برسانم . ناگاه به خود آمدم که تمسک و توسل به خاندان وحی و رسالت و انوار الهیه شرایط و آداب دارد که این وامانده راه و پای بسته به علایق و شکسته بال را توان چنین قدرت پرواز و عروج نیست و خطاب به خود کردم که :

ای مگس! عرصۀ سیمرغ نه جولانگه توست *** عرض خود می بری و زحمت ما می داری

تو کجا و دست درازی به دامان اهل بیت علیهم السلام کجا ؟ در این اندیشه بودم که باز ندای غیبی گوش دلم را به ارتعاش درآورد که : برای هر شهر و خانه ای دری است و امیرمؤمنان در قلعۀ علم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هستند و در میان درهای ولایت ، باب الحسین علیه السلام آسان ترین و با وسعت ترین آنهاست . اما برای ورود از باب الحسین علیه السلام می بایست از دربان این باب اجازه گرفت و بدین جهت بود که روی آوردم به باب الحسین و باب الحوائج حضرت ابالفضل العباس علیه السلام و با خود گفتم :

در پیش رخت مه چیست ای ماه بنی هاشم *** غیر از ره تو ره نیست ای ماه بنی هاشم

هر کس نکند تعظیم بر خاک رهت عباس *** شیعۀ صد و ده(2) نیست ای ماه بنی هاشم

کس را که تو در محشر هرگز نشوی شافع *** پیروی منزه نیست ای ماه بنی هاشم

ص: 88

و بر آن شدم که کتابی در شرح زندگانی حضرت اباالفضل علیه السلام و فضایل و کرامت های ایشان بنویسم و از این راه به خاندان فضل و کرم راهی پیدا کنم :

هر که بر درگه والای تو سایید جبین پای رفعت زده بر بارگه خلد برین

و از کسانی نباشم که حضرت صادق علیه السلام درباره اش می فرمایند: « لعن الله من جهل حقک و استخف بحرمتک » . این کتاب متاع کم ارزش و ران ملخی است که این بنده روسیاه با کمال شرمساری هدیه به درگاه صاحب الامر و الزمان روحی له الفدا می نمایم ؛ آقایی که در عرفات جلسۀ عزای حضرت اباالفضل علیه السلام را منور ساختند و با اشک و غم و اندوه در سوگ عموی بزرگوارشان نشستند و از کرم آن امام عزیز انتظار دارم که این کمترین خادم دوستان اهل بیت را مورد لطف و قبول خود قرار دهند و در دنیا و آخرت رستگار و در زمره دوستانشان به حساب آورند .

سید علی موحد ابطحی موسوی اصفهانی

دی ماه 1375

نبود ،بلکه اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام نسبت به احترام و بزرگداشت آنها کوشیدند و از قدردانی نسبت به آنها چیزی فروگذار ننمودند . آنها برای او جایگاهی والا و موقعیت ارزنده ای قائل بودند ، حضرت زینب کبری علیها السلام پس از رسیدن به مدینه به محضرش شتافتند و شهادت چهار فرزندش را تسلیت گفتند و روزهای عید برای احترام به محضرش تشریف می بردند و رفتن فرزندان رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نزد ام البنین علیها السلام در روزهای عید و جهت تسلیت برای شهادت فرزندان برومندش ، علامت و نشانه منزلت ام البنين علیها السلام نزد اهل بيت علیهم السلام است . امّ البنین علیها السلام ، جایگاهی بس رفیع نزد مسلمانها دارد و بسیاری معتقد هستند او نزد خداوند متعال دارای منزلتی است عظیم از این رو اگر دردمندی او را به پیشگاه خداوند واسطه قرار دهد ، خداوند حکیم غم و اندوه او را برطرف خواهد نمود . و از این جهت در هنگام سختی ها و درماندگی ها این بانوی مجلله را به درگاه خداوند بزرگ شفیع قرار می دهند ؛ زیرا وی فرزندان و پاره های جگر خود را خالصانه در راه خدا و استواری دین تقدیم داشت و از این راه قرب و منزلت والائی پیدا کرد .(1)

علی علیهما السلام ، ایثار ایشان ، متابعت خالصانه او از امام و مولای خویش امام حسین علیه السلام ، برتری او بر سایر شهدای کربلا و مقام شفاعت او در قیامت پرداخته و ابعادی از دلاوری ها و برکات وجودی ایشان در کربلا را بررسی نموده است .

2. آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره همچنین جزوه ای کوچک نوشتند ، در نقد ادله ای که مخالفان حدیث کساء مشهور مطرح کرده و به واسطه آن در ایامی که قدرت داشتند پاره کردن حدیث کساء از بخش ملحقات مفاتیح الجنان را در دستور کاری خود قرار داده و از آن به شدت دفاع می کردند . ایشان اصرار داشتند که این جزوه کوچک تنها در اختیار علما قرار گیرد و در سطح عمومی پخش نشود .

3. تحقیق درباره حدیث کساء و آثار شگفت آن دیگر اقدامی بود که مرحوم آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی جهت احیاء حدیث کساء انجام دادند . چاپ اول (سال 1385 ) تا هشتم ( سال 1396 ) این کتاب هر نوبت در 3 هزار نسخه منتشر شده است .

کتاب حدیث کساء و آثار شگفت شامل 5 فصل است :

1. «پژوهشی در سند حدیث شریف کساء» مشهور ؛

2. آثار توسل به حدیث شریف کساء ؛

3. حدیث کساء در آئینه اشعار ؛

4. حدیث کساء از منظر حضرات آیات و مراجع بزرگوار تقلید ؛

5. حدیث کسا در آئینه کتاب .

از این رو بر آن شدم خدمت ایشان برسم و تقریظ را از ایشان اخذ نمایم . روز شهادت امام سجاد علیه السلام بود که جهت شرکت در روضه به دفترشان رفتم . وقتی روضه تمام شد به آقازاده شان گفتم قبل از اینکه آقا به اندرونی بروند ، به آقا بگویید فلانی با ایشان کاری دارند . به آقا اطلاع دادند و ایشان احترام فرمودند و در بیرونی دم در نشستند . خدمتشان رسیدم و ضمن صحبت های متعدد در زمینه های مختلف ، عرضه داشتم کتاب حدیث کساء را آقا سید علی آقای موحد ابطحی زحمت کشیدند و نوشتند و تحقیق کردند . نیاز به آن است که حضرتعالی آن را تأیید بفرمایید . آقا نگاهی کردند و به دلایلی عذر آوردند . عرض کردم : آقا ! شما مرجع ولایی و فاطمی هستید . اگر شما ننویسید چه کسی بنویسد ؟! وقتی این مطلب را عرضه داشتم فرمودند : کتاب را آوردید ؟ عرض کردم : بله !. فرمودند : بگذارید اینجا ، فردا بیایید .

فردا خدمتشان رسیدیم و متنی نورانی و وزین از ایشان دریافت نمودیم که فوق رغبت ما بود . ایشان در آن مرقومه ، حدیث کساء را از حیث اعتبار ، دلالت و سند و از همه جهات تأیید فرمودند و امضاء نمودند و در کتاب درج شد .

بسم الله الرحمن الرحيم

محضر مبارک مرجع ولایی و فاطمی حضرت آیة الله العظمی وحید خراسانی دام ظله

بعد التحيات الوافرات ، با عرض تسلیت ایام شهادت صدیقه کبری علیها السلام خواهشمند است در صورت صلاحدید نظر مبارک خویش را در خصوص حدیث شریف کساء منقول از طریحی در المنتخب و مرحوم بحرانی در عوالم العلوم که از دیرزمان تا کنون شهرت به سزائی در میان فقها و علما و صلحا و اهل دعا دارد خاصه سيد الفقها مرحوم حاج سید محمد کاظم یزدی اعلى الله مقامه و آثار و برکات آن مُشاهَد و مُجرّب است، بیان فرمائید . ادام الله ظلكم

جمعی از مقلدین و ارادتمندان ( فاطمیه 1432)

ص: 94

باسمه تعالی

صدور اصل حدیث شریف کساء و دلالت آن بر عصمت مطلقه خمسه طيّبه صلوات الله عليهم برای اهل روایت و درایت قابل انکار نیست و خواندن آن به کیفیت مذکوره در بعضی از کتب حدیث رجاءً ، از مصادیق اخبار من بلغ است هر چند سند نیز قوی است .

حسين الوحيد الخراساني

16 جمادی الاولى 1432

روزها و ماه های سال بدرخشد . از آنجا که دست یابی به این مهم بدون علم و آگاهی نسبت به اهمیت وقایع این ماه شریف ممکن نیست ضروری دانستم تا در جزوه ای کوتاه تنها جرعه ای به قدر تشنگی از مطالب مرتبط با این وقایع را در اختیار علاقمندان خاندان عصمت و طهارت قرار دهیم . امید است که این عمل قلیل در پیشگاه خداوند متعال به عنوان « یادآوری ایام الله » و « تعظیم شعائر الهی » قلمداد گردد .

مرحوم آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی در فصل دوم این کتاب به موضوع شهادت به ولایت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام پس از شهادت به رسالت حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله و سلم می پردازند که در پستی دیگر به تفصیل درباره آن توضیح داده خواهد شد .

علامه شیخ حر عاملی در کتاب هدایه و حضرات آیات عظام بهبهانی در حاشیه مدارک ، همدانی در کتاب صلوة، شیخ ضیاء عراقی در کتاب صلوة ، سید نعمة الله جزائری ، سید محسن حکیم ، سید محمد رضا گلپایگانی و ... ایشان همچنین به شعر علامه بحرالعلوم اشاره می کنند که در آن ایشان می فرمایند : شیعیان اذان خود را با شهادت به ولایت امیرالمومنین علیه السلام کامل کنند همان طور که دین اسلام با اعلان ولایت حضرت علی علیه السلام در غدیر خم کامل گردید .

و قبر شریفش از همان زمان تاکنون ملاذ و مزار خاص و عام قرار گرفته است . پس از اطلاع از این مسأله ، طبیعت جستجو کننده ام که عادت و خوی هر محقق و نویسنده ای است مرا بر آن داشت که زوایای امر را هرچه سریعتر بررسی نمایم و وارد کار شوم . سرانجام در ایام شهادت جانسوز حضرت امام صادق علیه السلام دی ماه 1380 امکان سفری دیگر به ساری برایم میسر گردید و از نزدیک توفیق زیارت مزار حضرت ملا مجدالدین و بعضی از امام زادگان لازم التعظیم آن نواحی و حدود فراهم آمد و این خود زمینه ای برای آغاز تحقیق گشت .

به هر حال از آنجا که تاکنون ( بنا به تتبع نویسنده ) تحقیق مبسوطی در رابطه با جلوه های تشیّع در مازندران انجام نگردیده و کتاب مستقلی در این زمینه نگاشته نشده لازم بود تا یک گام مقدماتی در این خصوص برداشته شود و زمینه برای محققین دیگر آماده گردد ؛ لذا به حول و قوه الهی کار را شروع نموده و مطالبی را در پنج بخش :

بخش اول : مازندران پیشگام در تشیّع ؛

بخش دوم : ساری دارالملک تشیّع از روز نخست ؛

بخش سوم : بنی الزّهرا و امامزادگان در خطه شمال و طبرستان ؛

بخش چهارم : مشاهیر و رجال نامی مازندران در طول تاریخ تشیّع ؛

بخش پنجم : مازندران و احیاء امر اهل بیت علیهم السلام .

در بلندای تاریخ و اقامه جشن باشکوه دهۀ غدير با نام جلوه های تشیّع در مازندران از آغاز تا دهۀ غدیر عرضه میدان اهل ذوق و تحقیق می نماییم به عنوان حسن ختام فرصت را مغتنم شمرده از همه عزیزانی که با شور و شوق در گردآوری این اثر دینی و تاریخی به هر نحو و مقدار حقیر را مرهون الطاف و عنایات خود قرار دادند تشکر و قدردانی می نمایم به خصوص از محضر حضرت آیة الله نظری دام ظله مؤسس و مروج اساس رفیع جشن های دهه مبارکه غدیر که مشوّق و زمینه ساز اصلی تحقیق و تألیف این اثر بودند .

ص: 98

زیارت عاشورا شرح آیة الله میرزا ابوالفضل تهرانی را شرحی بسیار جامع ، فنی و علمی یافته و سعی کردم تا این شرح شریف را به همراه تحقیقات و پاورقی های شخصی خود، منتشر نمایم . الحمدلله این کار در مهر ماه سال 1370 به پایان رسید و کتاب نفیس « شفاء الصدور فی شرح زیارت العاشور » در دو جلد به چاپ رسید و پس از چند سال نیز به همراه اضافاتی چند تجدید چاپ گردید . همزمان با تحقیق در مورد این کتاب شریف ، با حکایاتی شگفت و مستند از آثار و برکات مداومت بر زیارت عاشورا روبه رو شدم و تصمیم گرفتم تا این حکایات را در مجموعه ای با عنوان داستان های شگفت زیارت عاشورا گردآوری کنم . به حول و قوه الهی و با عنایات اهل بیت علیهم السلام و کمک دوستان، نسخه اول این کتاب که دربردارنده 23 داستان بود ، در سال 1370 به چاپ رسید . پس از چاپ اولین نسخه کتاب داستانهای شگفت زیارت عاشورا و اظهار لطف و محبت دوستان ، حکایات دیگری از آثار شگفت مداومت بر زیارت عاشورا به صورت مستند در اختیار این جانب قرار گرفت و همین امر موجب گردید که در هر نوبت از تجدید چاپ این کتاب داستان هایی به آن اضافه گردد ؛ به طوری که در حال حاضر آخرین نسخه این کتاب که در اختیار عزیزان و سروران قرار دارد ، حاوی 70 حکایت مستند از آثار شگفت زیارت عاشورا می باشد . به علت استقبال شدید علاقه مندان به خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام ، کتاب داستان های شگفت زیارت عاشورا تا کنون در ده نوبت و در تیراژی حدود 50 هزار نسخه ، تجدید چاپ گردیده است . لازم به ذکر است پس از چاپ کتاب داستان های شگفت زیارت عاشورا بنا به سفارش برخی از دوستان ، تصمیم گرفتم این کتاب را به زبان عربی ترجمه نمایم تا عرب زبان های ایران و دیگر کشورهای اطراف ، به راحتی بتوانند از محتوای کتاب مطلع گشته و با آثار شگفت توسل به زیارت عاشورا ، آشنا شوند . متن عربی این کتاب در سال 1375 و در تیراژ سه هزار نسخه منتشر گردید .

ص: 100

چند سال بعد برخی دیگر از روحانیون که با کشورهای اروپایی در ارتباط بودند ، اعلام داشتند که در این کشورها تعداد زیادی از شیعیان علاقه مند به خاندان پیامبر علیهم السلام زندگی می کنند که به علت دوری از معارف حیات بخش خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام لب تشنه چنین مطالب و معارف ارزشمندی می باشند . با توجه به آشنایی این آقایان از جو اجتماعی ، دینی و فرهنگی آن کشورها ، از ما درخواست نمودند که این کتاب را به زبان های خارجی ( فرانسه و انگلیسی و روسی و ... ) ترجمه نمایند . الحمدلله این کار هم به خوبی انجام شد و ثمرات ارزنده ای هم در بر داشت . چندی بعد متوجه شدیم که نسخه عربی این کتاب ، به صورت جداگانه در دو کشور مصر و لبنان منتشر شده ، که مؤلف نسخه هایی از این دو ترجمه را بدست آورده است . نکته جالب توجه در این جاست که ترجمه ای از روی نسخه عربی این کتاب که در کشورهای عربی به چاپ رسیده ، در ایران انجام گرفته و علی رغم وجود کاستی های بسیار زیادی که در آن وجود دارد ، از سال 1379 تا کنون در چهار نوبت و بدون اجازه مؤلف تجدید چاپ گردیده است . علاوه بر این داستان های این کتاب که مؤلف در طی چند سال تحقیق و تفحص گردآوری نموده ، به صورت مکرر و گاه بدون ذکر سند ، در کتاب های مختلف نقل قول گردیده است . تمام این شواهد نشان دهنده عمق علاقه مردم نسبت به معارف دینی و به خصوص نسبت به چنین داستان های شگفت مذهبی است . نکته دیگری که ذکر آن در این مقدمه شایسته است آن که در این چند سال به علت مشغله های بسیار ، فرصتی برای تجدید نظر در محتوای کتاب داستان های شگفت زیارت عاشورا به دست نیامده بود . علاوه بر این ، همانطور که در مقدمه نسخه ابتدایی این کتاب ذکر کرده بودم ، متأسفانه معانی دقیق و عمیق این زیارت شریف آنگونه که باید و شاید مورد توجه شیعیان و محبین اهلبیت علیهم السلام قرار نگرفته است . محتوای علمی زیاد و قلم سنگین کتاب ارزشمند

ص: 101

« شفاء الصدور» نیز به قدری بود که نمی توانست مورد استفاده عموم مردم قرار گیرد . بر همین اساس تصمیم گرفتم تا متناسب با آگاهی های عمومی مردم شریف و به خصوص با توجه به نیازهای فردی و اجتماعی شیعیان و محبین خاندان رسالت ، شرحی مختصر بر برخی از فرازهای زیارت عاشورا بنگارم و امیدوارم این شرح مورد توجه دوستداران و علاقه مندان به معارف اهلبیت علیهم السلام قرار گیرد . در پایان باید اشاره نمایم که مجموعه حاضر نسخه تکمیل شده « داستان های شگفت زیارت عاشورا » می باشد که در مقدمه آن به طور مختصر مطالبی درباره نقش ادعیه و زیارات ، فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام ، جایگاه ویژه زیارت عاشورا و ... بیان گشته است . بخش بعدی کتاب ، در بردارنده داستان های شگفت زیارت عاشورا است . پس از آن شرح مختصری از عبارت های زیارت عاشورا پرداخته شده و در پایان نیز زیارت عاشورا و دعای علقمه به همراه ترجمه روانی از آن تقدیم عزیزان گردیده است . امید است که محبین خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام از این معارف ارزشمند استفاده کرده ، از آثار شگفت زیارت عاشورا بهره مند گردیده و دعای خبر آنها مشوق و پشتیبان ما در ادامه این راه باشد . انشاء الله تعالی .

بخواهم . با خواندن و مداومت چند روزه به زیارت عاشورا ، مورد عنایت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام قرار گرفتم و چشمم شفا یافت .(1)

فرزندان حضرت آدم رسیده ایم(1)

و همه را به هلاکت رساندیم ، مگر کسانی را که به دامان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام چنگ زده اند . پس کار شما این است که در دل آنها ایجاد شک کنید و آنها را به کفر و گمراهی دعوت نمایید .

فَاجْعَلُوا شُغُلَكُمْ بِتَشْكِيكِ النَّاسِ فِيهِمْ وَ حَمْلِهِمْ عَلَى عَدَاوَتِهِمْ وَ إِغْرَائِهِم بِهِمْ وَ أَوْلِيَائِهِمْ حَتَّى تَسْتَحْكِمُوا ضَلَالَةَ الْخَلْقِ وَ كُفْرَهُمْ وَ لَا يَنْجُو مِنْهُمْ نَاج .(2)

آری تردید افکندن در برخی از اطلاعات تاریخی مربوط به اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام ، همچون ادعای کسی می ماند که چشم خود را بسته و مدعی تاریکی روز روشن می باشد . اگر کسی چشم حقیقت بین خود را باز کند ، خواهد دید که چگونه حرم باشکوه حضرت رقیه علیها السلام در کنار کاخ ظلم و ستم معاویه و یزید و دیگر حامیان بنی امیه ، مورد توجه شیعیان و محبین اهل بیت علیهم السلام قرار گرفته است . در طول تاریخ ، بارگاه حضرت رقیه علیها السلام دل های شیعیان را به خود جذب کرده است . چه بسیار کرامت هایی که با توسل به صاحب این بارگاه ملکوتی ظاهر گردیده است . با وجود این برخی افراد انتساب این مرقد شریف را به حضرت رقیه علیها السلام و اساساً وجود حضرت رقیه ها را انکار می نمایند . تنها دلیلی هم که مخالفین بیان داشته اند این است که برای مثال چرا شیخ مفید در « ارشاد » ، طبرسی در « اعلام الوری » ، اربلی در « کشف الغمّه » یا طبری در « دلائل الامامه » مطلبی در مورد حضرت رقیه ذکر نکرده اند ؟ اما آیا عدم ذکر نام حضرت رقیه علیها السلام در این کتب ، نشان می دهد که هیچ شاهدی دال بر وجود حضرت رقیه علیها السلام در دست نیست ؟ بی شک پاسخ به یک چنین سؤالی نیازمند انجام تحقیقی گسترده می باشد . از این رو تصمیم

ص: 104

گرفتم تا با توسل به خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام و به مقدار قدرت و توان خود مطالبی را درباره آن سیّده بزرگوار جمع آوری کرده و آن را به عنوان تحفه ای ناچیز به پیشگاه آن میوه بوستان رحمت تقدیم دارم .

بقیّة الله مهدی زمان ولی عصر ارواحنا لمقدمه الشريف لفداء قرار گیرد ، و ذخيرۀ يوم الجزاء شود » .

کتاب شفاء الصدور فی شرح زیارة العاشور تألیف مرحوم ابو الفضل بن ابی القاسم طهرانی می باشد که در سال 1273 هجری قمری متولد شده ، دانشمندی فاضل ، متبحر در فقه ، اصول ، رجال ، آشنا با حکمت ، ریاضی ، سیره و تاریخ و شاعری توانمند که به دو زبان عربی و فارسی شعر می سروده است . در سبب تالیف این شرح مؤلف می نویسد : اصرار بیش از حد دوستان در سفر حج سنه 1306 قمری مبنی بر نوشتن شرحی بر زیارت عاشورا در من کارگر نیفتاد ، اما در سال 1308 که برای دیدار استاد خود میرزای شیرازی به عتبات عالیات مشرف شده بودم ، ایشان امر به تالیف این کتاب فرمودند، بدین جهت در امتثال امر استاد ، نوشتن کتاب را با کمی امکانات و کمبود منابع آغاز کردم . ابتدا در اوقات فراغت باب دوم را که اصل مطلوب من بود نگاشتم و سپس به نوشتن باب اول اقدام نمودم . ایشان بعد از مراجعت به تهران مدرسه سپهسالار را افتتاح و طلاب علوم دینی را در آن سکنی داد و در همانجا هم اشتغال به تدریس یافت . مرحوم میرزای شیرازی مجدد بزرگ علیه الرحمة در تقریظ بر این کتاب نوشته اند : « کتاب شریف شفاء الصدور » الحق کتابی است در نهایت خوبی و تمامیت و متانت و جامع بین مراتب تحقیق و تتبع و محیط به ذکر انواع فضائل و معارف، برای اصناف و طبقات مردم نافع و ممتع در باب خود بی نظیر است » .

در بخشی از این کتاب آمده است : با سیر در راه تکامل و پرواز از عالم طبیعت و گذشتن از عالم خیال و رسیدن به عالم عقل موجودی شود روحانی که حقیقت نفس و روحش منکشف گشته و حجاب های ظلمانی بلکه روحانی را شکافته به قله قاف معرفت برسد و به عنقاء کمال و سیمرغ هستی راه پیدا کند .

قفس بشکن ای روح پرواز میکن *** چرا پای بند اندر این خاکدانی

همایی تو و سدره ات آشیان است *** مکن خیره بر کرکسان میهمانی

و یا خود را در عالم ماده و طبیعت مخلد گرداند و خود را گرفتار منجلاب های بدبختی و هواجس شیطانی بنماید تا جائی که اعمال زشت و شیطانی برای او زیبا جلوه گری کند و تکذیب آیات الهی بنماید و معلوم شد که تکمیل نفس و طی مدارج کمال انسانیت امریست بس خطير و راهی است دقیق و پر خطر و با اضطراب و آشوب .

به طب سنتی فراهم آوردند و با کمک آنها دو نسخه از این کتاب که به صورت چاپ افست بود را مقابله کردند ، موارد اختلاف نسخ را شناسایی و پس از بحث و بررسی اصلاحات لازم را انجام داده ، داروهای مورد بحث در کتاب را شماره گذاری کرده ، اسامی مختلف آن را بیان و در قالب راهنمایی مشخص ساخته اند که هر یک از داروها در کدام بخش از کتاب بررسی شده است . فهرستی از بیماری هایی که ذیل هر گیاه دارویی ذکر شده ارائه کرده اند که رافتن درمان بیماری ها ساده گردد . روایات معصومین درباره گیاهان و داروهایی که در کتاب از آنها یاد شده به همراه منابع در کتاب ذکر شده است و همچنین کلمات و عبارات پیچیده و نارسانی کتاب تشریح گردیده است .

مرحوم آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره پس از انجام این اقدامات مقدمه ای بر کتاب نگاشته اند و در آن به جایگاه علم در اسلام ، طبقه بندی علوم از منظر اسلامی ، تاریخ طب و آشنایی مسلمانان با این دانش ، آشنایی معصومین با طب ، پیشرفت طب در تمدن اسلامی ، علل عقب افتادن مسلمین از قافله علم ، گونه های مختلف طب سنتی ، تاریخ تحول طب سنتی به طب جدید ، اختلاف اساسی طب سنتی و طب جدید ، احیاء طب سنتی در عرصه بین المللی ، ضرورت احیاء طب سنتی در ایران پرداخته اند . در

پایان این مقدمه ایشان به ویژگی های کتاب قرابادین عقیلی علوی و جایگاه نویسنده آن پرداخته اند . این کتاب یکی از معتبرترین کتابهای طبی و داروشناسی طبیعی است که در آن از تمامی کتاب مرجع در زمینه طبی استفاده شده است . برای نمونه : قانون ابوعلی سینا ، جامع المالیقی این بیطار ، تذکره مالا یسمع للطبیب جهله شیخ یوسف بغدادی ، تذکره اولی الالباب شیخ داود انطاکی ، ارشاد شیخ اسماعیل بن هیبه الله ، ترجمه تذکره مشهور به سویدی ابوریحان بیرونی ، اختیارات بدیعی حاج زین الدین عطار ، تحفه المؤمنین حکیم میرمحمد مومن تنکابنی ، مختصری از مفردات نواب حکیم معتمدالملوک سید

ص: 108

علوی خان ، دستور الاطباء حکیم محمد قاسم هندوشاه ، مجربات حکیم میر محمد افضل و ... نویسنده کتاب نفیس مخزن الادویه ، میر محمد حسین خان عقیلی علوی ، فرزند میر محمد هادی است که در خراسان متولد شده و در شیراز سکونت داشته است . نیاکان او غالبا از پزشکان عصر خود محسوب می شدند . نویسنده در فصل چهاردهم کتاب به معرفی سلسله پزشکانی که وی در آن قرار داشته اشاره می کند . وی پس از فراگیری طب از پدر خود، برای تکمیل علم پزشکی نزد میر محمد علی حسینی شاگردی می کند . از مجموعه آثار عقیلی علوی تنها چهار اثر موجود است :

1 . مخرن الادویه در مفردات داروهای طبی ( تألیف 1183 )

2. مجمع الجوامع و ذخایر التراکیب معروف به قرابادین کبیر (تألیف 1185 )

3 . خلاصه الحکمه دربردارنده کلیات طبی ( تألیف 1195 )

4 . کتاب معالجات .

شایان ذکر است کتاب « مفردات مخرن الادویه » تا پیش از تحقیق مرحوم آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی به صورت افست چاپ می شد که مطالعه آن دشوار بود. برای نمونه در سال 1371 سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی این کتاب را از روی نسخه سال 1844 کلکته عکسبرداری و چاپ کرده بود. پس از آماده سازی کتاب توسط ایشان که با دشواری های بسیاری همراه بود ، مراکز متعددی اقدام به نشر کتاب به شکل امروزی کردند . برای نمونه راه کمال در سال 1387 و صهبای دانش در سال 1388 با همکاری دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران نسبت به نشر آن اقدام کردند .

سرفصل هاى مورد توجه در طب سنتى است كه به زبان عربى به رشته تحرير درآمده است . اين كتاب، برخلاف آنچه از اسمش براى خواننده تداعى مى شود ، تنها يك خلاصه ساده از كتاب « قانون » ابن سينا نيست، بلكه - چنان كه مؤلف در مقدمه گفته است - گزيده اى است از مهم ترين موضوعات دانش طب كه به ياد داشتن آنها بر هر پزشکى لازم است . مؤلف ، موضوعات اين كتاب را از كتب پيشينيان خود انتخاب كرده است و تعبدى بر مطالب و يا ترتيب مباحث كتاب « قانون » ندارد . شايد شهرت روزافزون كتاب « قانون »، چغمينى را بر آن داشته تا اسمى اين چنين فريبنده براى كتاب خود برگزيند . این کتاب توسط آیة الله سید علی موحد ابطحی قدس سره تصحیح و تکمیل شده است .

حمد و سپاس سزاوار خداوندی است که جهان را به یمن وجود برترین و والاترین شایستگان و پاکترین و کامل ترین بندگان روشنایی بخشید و قلوب مؤمنین را با نور ولایت ، هدایت نمود و از ظلمت و جهالت رهایی بخشید . زيارات ائمه معصومین علیهم السلام از موهبت هایی است که مؤمنین ، در چگونگی برقرار کردن ارتباط قلبی و اظهار علاقه و محبت و دوستی در محضر آن صالحان و برگزیدگان الهی، از آن برخوردارند .

در میان زیارات وارد شده برای ائمه معصومین علیهم السلام ، برخی از ویژگی ها باعث گردیده که این زیارات در جایگاه ممتاز و بالاتری قرار گیرند . صدور از ناحیه معصوم علیه السلام ، فصاحت و بلاغت الفاظ و مضامین محتوی غنی و سرشار از معارف ، سلسله راویان زیارت و تاکید علماء از این ویژگی هاست . زیارت جامعه کبیره که از امام ابوالحسن الهادی علیه السلام به دست ما رسیده است ، از زیارت هایی است که علاوه بر ویژگی های فوق می توان این زیارت را برای هر یک از امامان معصوم و یا همه آنان در هر زمان و مکان خواند . مجموع این ویژگی ها باعث گردیده است نویسندگان و پژوهشگران دینی به شرح و بسط واژگان و مضامین این زیارت شریفه پرداخته تا معانی فقرات و عبارات آن برای عموم آشکار گردد. نویسنده این سطور هم با کمی بضاعت ، به قاعدة الميسور لا يسقط بالمعسور ، سعی بر آن داشته تا به اندازه وسع خویش به شرح عبارات این زیارت پرداخته و با استعانت از آیات و روایات ، قطره ای از حلاوت معارف و مناقب اولیای دین و ائمه طاهرین ما را به گوارای خوانندگان محترم گذارد .

آب دریا را اگر نتوان کشید *** هم به قدر تشنگی باید چشید

يا ايها العزيز مسنا واهلنا الضّر وجئنا ببضاعة مزجاة فاوف لنا الكيل و تصدق علينا ان الله يجزى المتصدقين .

سید علی موحد ابطحی

ص: 112

دفاع جانانۀ آقا سید علی از غربت امیرمؤمنان علی علیه السلام ، سیدالشهدا ارواحنافداه ، حضرت رقیه خاتون علیها السلام و ... پشتیبانی های او از شعائر فاطمیه و حسینیه و پرچمداری اش در برپایی باشکوه دهه های فرخندۀ مهدویه و غدیریه برگ زرینی از ارادت خالصانۀ آن مرد بزرگ وادی علم و معرفت بود .

عزاداری و برگزاری مراسم روضه برای امام حسین علیه السلام و احیای جلسات حدیث شریف کساء در مهم ترین کارکرد خود ، سبب شده است تا یاد ، نام و پیام های نهضت عاشورا زنده و بیان و شکوه ثقلین برپا بماند ، و آموزه های آن به همگان انتقال یابد .

مجلسی زمان ، بسیار قابل تأمل است و نشان از جامعیت علامه سید علی آقای موحد ابطحی قدس سره دارد .

بسم الله الرحمن الرحیم

السلام علی الاخ العلامه ، حاج سید علی دامت برکاته

از ورود حضرتعالی به محلی که درمانگاه امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف دارد طبق استخاره و مشاوره آگاه گردیدم . توفیقات و مزید تأییداتتان را خواستارم .

ضمناً به دیدن خانواده های مصاب از ناحیه جنگ تحمیلی که مورد تعزیت می باشند رفته و ابلاغ سلام و تسلیت نمایید ... الخ .

روزی یکی از محترمین هیئات مذهبی ، به دلایلی دلسرد از اقامه عزا شده بود ، ایشان به او فرمودند : شما جلسات عزا را ادامه دهید ، اگر منبری پیدا نکردید من خود می آیم برایتان منبر مجانی می روم ، اگر حتی مستمعی هم نداری عزاداران را به محفلتان می آورم ، ولی شما کارتان را ادامه دهید .

متواضع و بی تکلف و بی آلایشی بود و یکسال ماه مبارک رمضان برای تبلیغ به اصفهان آمدند و آن سال افتخار این را داشتیم که در منزل ما بودند . والدۀ ما که همشیرۀشان می شد و مرحوم والد ما حاج آقا کمال میرلوحی که از بزرگان متدینین بازار اصفهان بودند از ایشان پذیرایی می کردند . همه ما و خانواده خوشحال بودیم که دایی جان ما این ماه رمضان را در منزل ما وارد شدند . عجیب بود که این یکماه که ایشان در منزل ما حضور داشتند ، هیچ وقت نشد برای سحر و یا افطار توقعی داشته باشند . هیچ باری برای کسی وارد نکرده بودند . گاهی اگر ماشینی بود ایشان را با ماشین به مسجد می رساندیم ، گاهی هم اگر ما حرکت نمی کردیم آرام وضوی خود را سر حوض می گرفتند و عبا را بر دوش می انداختند و به سمت مسجد حرکت می کردند و بعد که ما متوجه می شدیم ، دنبالشان می رفتیم و در بین راه ایشان را سوار می کردیم .

سرحدات ، نزدیک به مرودشت حرکت کنم و با آیة الله سید علی موحد ابطحی که در آن محل ، مشغول تبلیغ بودند، همراه شوم .

چند روزی را در مسجد و حرم امامزاده و سپس در مناطق و روستاهای دیگر منبر می رفتم . در یکی از اوقات حضور من در اقلید ، از روستای بزرگ دشتک ، مرا برای تبیلغ در ماه مبارک رمضان دعوت کردند . به همین جهت به مرو دشت و از آنجا به روستای حصار که پایین کوهی بود رفتم . بالای کوه منطقه وسیعی به نام دشتک بود که درخت و آبشارهای زیبایی داشت و به وسیله قاطر به این منطقه رسیدم و در آنجا به فعالیت های تبلیغی پرداختم . در یکی از روزهای ماه رمضان ، مرحوم آیة الله العظمی موحد ابطحی با همراهان خود به آنجا تشریف آورده و با حضور خود دلگرمی بسیاری به من دادند .(1)

سمنو را می دانست نه وسایل خاص برای سمنو پختن را داشت . به هر ترتیب وسایل را آماده کردیم و با حضور آیة الله سید علی آقای موحد ابطحی گندم ها را جهت ریشه و جوانه زدن شستیم و داخل ظرف ریختیم و ... به توصیه ایشان هنگام انجام کارها برای تهیه سمنو از آغاز تا پایان حدیث کساء خوانده می شد و توسل به حضرت زهرا علیها السلام بود و هیچ بحث متفرقه ای صورت نمی گرفت .

از روز اول شستن گندم ها تا روزی که سمنو پخته و توزیع شد حدود ده روز طول کشید و خواندن حدیث کساء و توسل به حضرت زهرا علیها السلام به یک روضه ده شبه تبدیل شد که الحمدلله این سنت حسنه هنوز هم ادامه دارد .

به برکت توسل به حضرت زهرا علیها السلام و پخت سمنو برکت به محله ما آمد ، عده زیادی حاجت گرفتند و فضای معنوی و دینی و حتی اقتصادی محله جان گرفت . مردم برای شرکت در روضه و مشارکت در پخت سمنو و گرفتن آن بسیار مشتاق بودند . با پیگیری های آیة الله حاج سید علی آقای موحد ابطحی در این زمینه بعد از شش سال در یکی از حسینیه های اقلید امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف پخت سمنو شروع شد و الحمدلله الان در اکثر محله ها وحسینیه ها و حتی در روستاهای اطراف اقلید سمنو پخت می شود .(1)

حاج کاکاالله ابراهیمی در بیان خاطره آن روزها نقل می نمود : من 13 سال به امر آیة الله آقا سید علی موحد ابطحی قدس سره در مسجد فاطمیه چاووشی می کردم .

محقق ولایی ، حال و هوا و اخلاص خوبی داشت و مردم را به بهانه های مختلف به کشتی نجات حسینی دعوت می کرد و چنین آنان را به زیارت سیدالشهدا ارواحنا فداه ترغیب می بخشید .(1)

این مرد بزرگ را در دستگاه امام حسین علیه السلام امتحان کنم ، سه سال پاکت آخر منبری که به ایشان می دادیم کاملا خالی بود . هر سال که از ایشان دعوت کردم و با رویی گشاده پذیرفتند و هیچ آثاری از ناراحتی و اعتراض در چهره نورانی شان نبود . این کار را سه سال انجام دادم و در هرسه سال ایشان مانند سال های گذشته منبر می رفتند و با شور و حال خاصی که داشتند مجلس را معطر به نور سیدالشهدا علیه السلام می نمودند . به ایشان جریان را گفتم . آقا لبخندی زدند و فرمودند : من اصلا به پاکت روضه ها نگاه نمی کردم . حساب ما با سید الشهداست .

دلتنگ روضه ها و منبرهایشان شده بود ... و اشک حسرت می ریخت . به ایشان گفتم دوست دارید برایتان روضه بخوانم ؟ متوجه ام کردند که بله !. برایشان روضه خواندم ... اشک از چشمان مبارکشان جاری بود . پس از روضه آنقدر با آرامش خوابیدند که هیچ وقت چنین آرامشی را در وجودشان ندیدم .

بِغَضَبِكَ وَ نَوَازِلَ مَعْجُونَةٍ بِسَخَطِكَ»(1)؛ « آقای من ! غیبت تو خوابم را گرفته و خوابگاهم رابر من تنگ كرده و آرامش و راحت دلم را ربوده است . آقای من ! غیبت تو مصیبتم را به مصیبت های دردناك ابدی پیوسته و ازدست دادن یكی پس از دیگری جمع و عدد را فانی می سازد ، پس احساس نمی كنم به اشكی كه در چشمم خشك می گردد و ناله ای كه در سینه ام آرام می گیرد ، مگر آنكه مصایب بزرگتر و دلخراش تر و پیشامدهای سخت تر و ناشناخته تر در برابر دیده ام ، مجسم می شود » .

آن محقق ولایی بسان عاشقی دلسوخته آنقدر برای حضرت ندبه می كرد و زمزمه می داشت و اشک می ریخت که گاهی از شدت گریه ، چشمان مبارکشان سرخ و حالشان ملتهب و بی قرار می گشت .

ص: 128

ابعاد شخصیتی عالم ولایی ، مرحوم آیة الله حاج سیدعلی موحد ابطحی اصفهانی قدس سره

به قلم : آیة الله آقای حاج شیخ شرف الدین نظری خادم الشریعه  دام ظله

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطاهرین سیما مولانا بقیّة الله فی الارضین، واللعن علی من ظلمهم من الاوّلین والاخرین. بعد فقد قال الحکیم فی القرآن العظیم لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم .

انسان موجود(1)

مستعد برای رسیدن به کمال است ، استعداد تکامل و رشد در انسان بوده و ظرفیت و ظرافت هایی در او قرار دارد که اگر از آنها به خوبی استفاده نماید به درجات عالیه می رسد .

این امر نشأت گرفته از خلقت حکیمانۀ حضرت حق است که خدای متعال اینچنین انسان را آفرید و چنین زمینه هایی را در او قرار داد . به تعبیر علمی اقتضای رسیدن به کمال و زمینۀ رشد و ترقی و تعالی در خلقت و فطرت بشر وجود دارد . ضم شرط و رفع مانع لازم هست . زمین مستعدّ رویاندن است به شرطی که بذر بپاشی و امکانات لازم را فراهم آوری و سنگ و مانعی روی آن قرار ندهی ! .

سیر کمال و تکامل در موجودات عالم هستی به اذن الله و به هدایت تکوینی ، به طور الزام و سنن جاریه حاکم بر عالم طبیعت بوده و خواهد بود . طبیعت حبّه و بذر ، خوشه شدن و دانه شدن است ، تا انقراض عالم این حرکت در عالم هستی ادامه دارد .

ولی امتیاز انسان با دیگر مخلوقات در آن است که سیر تکامل را با میل و اراده و اختیار انتخاب می نماید . به کمک عقل و شرع که دو حجت برای انسان است .(2) به

ص: 130

تعبیر مرحوم والد معظم ، آیة الله العلامه نظری خادم الشریعه رضوان الله تعالی علیه می فرمودند : سیر حرکت عالم تکاملی است و سیر حرکت انسان استکمالی است ، یعنی با میل و اراده طلب کمال و رشد دارد .

با این مقدمه در پاسخ به مطالبۀ فاضل گرانمایه و نویسندۀ محقق و کوشا ، جناب عمادالاعلام آقای شیخ محمّد امیری سوادکوهی دام ظله که زحمت و همت تألیف این اثر نفیس را بر عهده گرفتند ، باید عرض نمایم : علل و عواملی در شکوفایی ، رشد ، ترقی و استکمال بشر تأثیر دارد . یا به عبارت دیگر تأثیرات مثبت و منفی ، عواملی در تکوّن شاکلۀ شخصیتی هر انسان که در این مجال می توان به چند عامل مهم اشاره کرد :

حسب و نسب (1) ؛ وراثت و تأثیر ژن(2)

؛ محیط خانواده و خاندان(3) ؛ نعمت نبوغ ، استعداد، هوش و ذکاوت(4)

؛ ایمان و خدا باوری و تقوا و رعایت حدود الهی ؛(5)

ص: 131

دنبال علم رفتن و تحصیل علوم دینی ؛(1)

مصاهرت و قوم و خویشی کردن ؛(2) مصاحبت و انتخاب دوست و رفیق .(3)

انسان هایی که چنین مواردی در زندگی شان باشد ، با انسان های دیگر در جامعه متمایز هستند و خدا آنان را ارتقاء و ارتفاع می بخشد . يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ .(4)

با عنایت به این مطالب باید گفت : مرحوم آیة الله آقای حاج سید علی موحد ابطحی اصفهانی اعلی الله مقامه الشریف حائز امتیازات فوق الذکر بود و به خودی خود یک انسان ممتازی می باشند که برای رعایت اختصار فقط به گوشه ای از حسب و نسب ایشان می پردازیم :

ص: 132

ایشان از نظر حسب و نسب از طرف پدر از سادات عظام و علمای اعلام بودند که در کتاب در شعاع جانان بدان پرداخته شده است و از طرف مادر نیز ایشان سبط مرحوم صاحب مکیال المکارم علیهماالرحمة بودند .(1)

و (2)

4 . از بارزترین خصوصیات ایشان روحیۀ شجاعت و شهامت و غیرت دینی و ولایی در امر دفاع از ساحت خطیر اهل بیت علیهم السلام بود .

در زمانی که بعضی ها بر اثر کج سلیقگی و عدم اطلاع کافی و یا هر دلیل دیگر پاره ای از مقدسات شیعه را مورد آماج هجمه وقیحانه و ناجوانمراده قرار داده بودند ، ایشان با تمام وجود به میدان آمد و دامن همت به کمر زد و دفاع مردانه نمود و با دلیل و برهان و سند و استدلال از آثار و مآثر شیعی محافظت کرد .

از ساحت زیارت عاشورا و از مظلومیت سند ماندگار قیام حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام ، حضرت رقیۀ شهیدۀ خرابه نشین و از حقیقت و هویت و اصالت حدیث شریف کساء صیانت نمود . آن هم با قلمی روان و شیوا و با بیان حکایت ها و داستان های شیرین و دلنشین که با تتبع و استقراء و زحمات زیاد به دست آورده بود ، و با وارد نمودن این کتاب های پرمحتوا و خواندنی و جذاب به خانه های مردم ، قلوب شیعیان و موالیان خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام را به سوی چشمه های نور و کمال و معرفت جذب و هدایت نمود . و این کار بسیار بزرگی بود که مرحوم حاج سید علی آقای موحد ابطحی رضوان الله تعالی علیه در دورانی سخت به آن دست زد و از هیچ چیز و هیچ کس در مسیر دفاع از دین و عترت نترسید و عقب نکشید . « لاَيَخَافُونَ لَوْمَةَ لاَئِم ».(1)

تقریظ مرجع عظیم الشأن و فاطمی ، شیخناالاستاد حضرت آیة الله العظمی وحید خراسانی اطال الله بقائه الشریف بر کتاب حدیث شریف کساء و آثار شگفت که شرح آن را قبلاً بیان نمودم ، سندی ماندگار و مایۀ افتخار برای آیت الله آقای حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره و کتاب نفیس ایشان بوده و می باشد .

5. متتبع و نویسنده و محقق مجدّ و پشتکار دار و صاحب تألیفات فراوان و تأثیرگذار .

ص: 135

6 . حافظ تراث تشیع و اهل بیت علیهم السلام از طریق بیان و بنان(1)

و القای آن به مستمع و مخاطب . او خطیب ، منبری خوش ذوق در بیان مطالب و القاء بنان آن به مستمع و مخاطب بود و نیز تألیفات فراوان و تأثیر گذار می داشت .

7. سر زنده در تحقیق و کار

در مداومت در تحقیق و تألیف و فیش برداری و جمع آوری مطالب تا آخرین لحظات توانمندیشان با نشاط بود . به خصوص در زمانی که کامپیوتر و امکانات ضبط و وسائل امروزی نبود . در اصفهان که می رفت ، بجای آنکه به خانه فامیل ها برود ، به مدرسه صدر می رفت و گوشۀ حجره ای می نشست و همانجا می خوابید و همانجا فیش برداری می کرد و کار تحقیق و تألیف را پیش می برد .

8 . یکی از نکات خوب و نقطۀ قوّت در زندگی مرحوم آیة الله آقا سید علی آقای موحد ابطحی قدس سره استفاده از محضر بزرگان و اساتید به نام دوران خود بود ، چه در اصفهان و چه در قم که رشد علمی و ارتقاء مقام حوزوی ایشان را تحکیم بخشید که شرح آن گذشت .

9.مروج و مبلّغ مکتب و تشیع

در میان مردم حضور داشت و منزوی نبود . ماه ها از منزل و خانواده دور بودند و در اقلید و سر حدات و جاهای دور دست ، تنهای تنها به آنجا می رفت و مدت ها برای امر تبلیغ و ترویج آنجا می ماند .

فعالیت های تبلیغی و دینی و ترویجی و خدماتی ایشان بسیار بود . مخصوصاً در معیت اخوی بزرگوارشان مرحوم آیة الله العظمی حاج سید محمّد باقر موحد ابطحی قدس سره که عَلَم خدمت و ترویج و دفاع از حریم اهل بیت علیهم السلام در منطقۀ اقلید امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف و سرحدات را بلند نمودند به نام امام زمان ارواحنافداه ، کمر بسته در

ص: 136

خدمت اسلام بود و در همراهی برادر بزرگوارشان در امور مردم کوتاهی ننمود . امین و مورد اعتبار و اعتماد ایشان بود و در همۀ کارهای ایشان کمکشان بود که این امر ، فصل درخشانی از زندگی مرحوم آیة الله سید علی موحد ابطحی قدس سره بشمار می رود .

10. تقید عجیب به استفاده از فرصت ها

در تمامی اوقات مطالبی که به ذهنشان خطور می کرد یا در کتاب ها می یافت یادداشت می نمود حتی بر سر سفرۀ غذا ، همواره قلم و کاغذ همراهشان بود .(1)

11. مسافرت ها و رَحَلات تتبعی و تحقیقی فراوانی داشت از این منطقه به آن منطقه برای به دست آوردن مستندات و مشاهدات مکتوبات و تصاویر و ... با توجه به زحمات این امر ایشان سیره و شیوۀ علمای سلف را احیا کرده و بر این امر استوار بود .

اکثر نقاط ایران از جمله سفر ایشان به مازندران و تألیف کتاب جلوه های تشیع در مازندران و تحقیق در قدمت تشیع در ساری ( ساری دارالملک تشیّع ) و ملا مجدالدین ( مولی محمد مکی )(2) و در سابقة تأسیس مسجد جامع ساری که ( اول مسجد بنی فی الاسلام بطبرستان ) و دیگر مطالب از جمله کارهای ماندگار این بزرگمرد بود و همواره مورد تکریم مرحوم آیة الله العظمی نظری خادم الشریعه قدس سره قرار می گرفتند .

12. انس با قرآن

ایشان انس عجیبی با قرآن داشتند. خصوصاً در سفرهای زیارتی مشهد مقدس و دیگر مزارات ملتزم بودند که بعد از زیارت، قرآن را قرائت و به امام رضا علیه السلام و دیگر ائمه علیهم السلام هدیه می نمودند .

ص: 137

13. عالم جامع

جامعیت ایشان چنین بود که علاوه بر علم ادیان ، احاطه به علم الابدان داشتند .

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود : « العِلمُ عِلمانِ : عِلمُ الأديانِ، و عِلمُ الأبدانِ ».(1) علم بر دو قسم است : علم اديان و علم ابدان .

در محضر پدر عالی مقامشان بهره های فراوانی از علم طب قدیم بردند . هم تدریس و هم تحقیق در طب داشتند و بزرگانی در حوزه علمیه قم بیان می داشتند که ما طب را از محضر ایشان استفاده می کردیم .

ما نیز در شب های شنبه به محضرشان می رسیدیم و کلیات علم طب را از ایشان بهره مند می شدیم . تألیفات و تعالیق ایشان بر کتب طبی مورد اتکاء و اعتنای بزرگان حوزه و دانشگاه می باشد .

آیة الله سید علی موحد ابطحی قدس سره در محضر پدر هم طب را خواند و هم طبابت می کرد . در مناطق مختلف کشور به طبابت طب سنتی اسلامی معروف به طب قدیم مشغول بود و خدمت بسیاری به جامعه می کرد .

14. مصاهرت

ایشان با بیت مرحوم آیة الله حاج سید اسماعیل هاشمی قدس سره که از اساتید اخلاق و متخلق به اخلاق حمیده و از علمای مورد احترام خاص و عام اصفهان بودند ، ازدواج نمودند . آن زمان که مرحوم آیة الله حاج آقا مرتضی ابطحی قدس سره به رحمت خدا رفتند ، اقامۀ نماز بر پیکر مطهر آن عالم فرزانه به آیة الله هاشمی واگذار شده بود و این دلیل بر عظمت شخصیت آن عالم ربانی در روزگار خویش بود .

ص: 138

15. عزیز در میان اقوام

ایشان پس از دو برادر ارزشمندشان حضرت آیة الله العظمی حاج سید محمّد باقر موحد ابطحی قدس سره و آیة الله العظمی حاج سید محمّد علی موحد ابطحی قدس سره که از ستارگان پر فروغ عالم تشیع بودند ، دارای سجایای اخلاقی زیبایی بود که همه از پیر و جوان در فامیل و ایل و طایفه به ایشان علاقمند بوده و به ایشان عشق می ورزیدند و ایشان را در تمامی امور محور قرار می دادند .

بر همین اساس مرحوم آیة الله العظمی حاج سید محمّد باقر موحد ابطحی قدس سره قبل از ارتحالشان هیئت امنایی برای مؤسسه الامام المهدی عج الله تعالی فرجه الشریف جهت کمک و پیشرفت امورِ تحتِ اشرافِ خود ، برگزیدند که اوّلین شخصی که در آن ذکر نمودند آیة الله آقای حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره بود که ایشان تا زمانی که برایشان مقدور بود در جلسات شرکت می نمودند و بر رسیدگی به امور بعد از فوت معظم له اهتمام ویژه داشتند .

16.نهایتاً آرام گرفتن در عش آل محمد علیهم السلام و در جوار حرم حضرت فاطمه معصومه علیها السلام و در آستانۀ مبارکۀ امامزاده شاه حمزه علیه السلام از نوادگان حضرت باب الحوائج الی الله ، حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام که در میان اهل قم دارای عظمت و جلالت خاصی می باشد و حقیقتاً عاقبت بخیر شدند که باید گفت : خِتَامُهُ مِسْكٌ (1).

رضوان الله تعالی علیه .(2)

ص: 139

نموده و مردمان آن خطه را نیز مجذوب رفتار سالکانۀ خود نماید ؛ که آخرین شاهد دلدادگی آن مردمان مخلص به این عالم خالص ، کثرت جمعیت حاضر از آن خطه در مجلس ختم سوم آیة الله ابطحی در مسجد اعظم قم بود .

3 : بُعد خانوادگی و تربیتی :

تحقیق و تبلیغ نتوانست او را غافل از مسؤلیت نسبت به تربیت فرزندان شایسته نماید بلکه در این جهت نیز عالمی موفق بود ؛ چرا که توانست فرزندان شایسته و صاحب فکر و اندیشه ، ولایی و مهذب چون دکتر سید محمد تقی موحد ابطحی تربیت نماید که امروز در مقام اعتلاء بخشیدن به فرهنگ ناب اهل بیت علیهم السلام و ادامه دهنده راه آن عالم ولایی باشند .

4 : بُعد سیاسی - اجتماعی :

آیة الله موحد ابطحی همانند اخوی مرحومشان ،

آیة الله سیدمحمدباقر موحد ابطحی رضوان الله علیه که از برجستگان شاگردان حضرت امام خمینی رضوان الله علیه و از انقلابیون تراز اول بودند آنگونه که مقام معظم رهبری حضرت آیة الله خامنه ای مُدظله العالی پیام تسلیت ارزشمندی به مناسبت در گذشت معظم له صادر کردند و پس از ایشان نیز رؤسای قوه مقننه و قوه قضائیه و برخی دیگر از شخصیت های سیاسی جمهوری اسلامی نیز نسبت به وفات ایشان ابراز تألم و تأثر نموده و پیام های قابل توجهی از حیث محتوا صادر کردند . و این بهترین شاهد بر مشی اجتماعی - اسلامی آیة الله سیدعلی موحد ابطحی رضوان الله علیه بود ؛ آن طور که از یک عالم دور اندیش وبصیر شیعی در این عصر و زمانه انتظار می رود .

امید که حیات پر برکت آن عالم پرتلاش ، ولایی و مخلص ، چراغ راه جوانان و ارادتمندان به حق و حقیقت باشد .(1)

ص: 141

می بایست مورد توجه قرار بگیرد ؛ و جامعه امروزی ما به دلایلی شاید ترجیح می دهد که آن را دنبال نکند ، مسأله « تعصب بر حقّ » است .

« تعصب » مرحله ای بالاتر از علم و معرفت است و در لسان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام هم مورد توجه قرار گرفته است که انسان مؤمن اگر بتواند تعصب بر حق پیدا بکند ، به یکی از مراتب بالای کمال دست پیدا کرده است .

عالم آل محمّد علیهم السلام ، حضرت علی بن موسی الرضا علیهما السلام می فرمایند :

أَفْضَلُ مَا يُقَدِّمُهُ الْعَالِمُ مِنْ مُحِبِّينَا وَ مَوَالِينَا أَمَامَهُ- لِيَوْمِ فَقْرِهِ وَ فَاقَتِهِ، وَ ذُلِّهِ وَ مَسْكَنَتِهِ، أَنْ يُغِيثَ فِي الدُّنْيَا مِسْكِيناً مِنْ مُحِبِّينَا مِنْ يَدِ نَاصِبٍ عَدُوٍّ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ، يَقُومُ مِنْ قَبْرِهِ وَ الْمَلَائِكَةُ صُفُوفٌ مِنْ شَفِيرِ قَبْرِهِ إِلَى مَوْضِعِ مَحَلِّهِ مِنْ جِنَانِ اللَّهِ- فَيَحْمِلُونَهُ عَلَى أَجْنِحَتِهِمْ، يَقُولُونَ: مَرْحَباً طُوبَاكَ طُوبَاكَ يَا دَافِعَ الْكِلَابِ عَنِ الْأَبْرَارِ، وَ يَا أَيُّهَا الْمُتَعَصِّبُ لِلْأَئِمَّةِ الْأَخْيَار.(1)

امام رضا علیه السلام بهترین توشه ای که شخص دانشمند دوستدار ما برای روز فقر و نیاز و ذلّت خود ذخیره می کند ، حمایت علمی از دوستان ناتوان ما ، و نجات ایشان از چنگال دشمنان خدا و رسول او است . [ در این صورت ] وقتی از قبر برخیزد صفوف فرشتگانی را مشاهده می کند که از محلّ قبر تا جایگاهش در بهشت برین صف کشیده اند ، و او را با بالهای خود بلند نموده و به عمارت مخصوصش در بهشت حمل کرده و به او می گویند : آفرین بر تو! خوش باد تو را، ای کسی که دشمنان خوبان را مقهور ساخته و از ائمّۀ اطهار خود حمایت و طرفداری می نمودی .! (2)

ص: 143

عالم شیعه ، بهترین چیزی که پیش می فرستد ، این است که در دنیا دست یکی از شیعیانی که گرفتار دشمن خدا و ائمۀ هدی علیهم السلام شده است را می گیرد و در مقابل آن دشمن خدا، نجاتش می دهد . آن شخص را کمک می کند تا از شرّ وساوس و شبهه ها نجات پیدا کند و دانش را انتقال می دهد .

در اینجا به عنوان یک مدال افتخار ، بحث تعصب را شاهدیم . عالمی که تعصب دارد ؛ یعنی حق را با آن غیرت به مؤمنین انتقال می دهد .

معصوم علیه السلام علما را دعوت می کند به انتقال معارف دین به خود مؤمنین و تبدیل مؤمنین به مدافعین ؛ مدافع هم باید تعصب داشته باشد ؛ اگر مدافع تعصب نداشته باشد، طبیعتاً دفاع هم معنا پیدا نمی کند ؛ کما اینکه در روایتی آمده که چگونه روی تعصب نسبت به حقیقت اصرار دارند .

آیة الله آقای حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره مصداق بارز این روایت بودند . لهذا تا کسی شبهه ای ایجاد می کرد ، ایشان سریعاً در مقام جواب بر می آمدند و در سیری که در تألیفات ایشان داریم کاملاً واضح است که یکایک آثارشان در پاسخ به شبهات بوده که از آن می توان به کتاب زیارت عاشورا که در پاسخ به معاندین نوشته شد و یا حدیث کساء نیز در مقابل شبهه پراکنی های مقطعی در نگاشته و کتاب حضرت رقیه علیها السلام نیز در مقابلۀ با خفاشانی بود که تاب دیدن خورشید خرابه شام را نداشتند .

ص: 144

حضرت امیرالمؤمنين علیه السلام در كلامى نورانى می فرمایند : عِنْدَ فَسادِ النِّيَّةِ تَرْتَفِعُ الْبَرَكَةُ (1)

كليد وصول بزرگان مایه گنجینه توفیقات والای الهی ، همین نیت صحیح و اخلاص است .

آری آن ها اعمال خود را خالصانه به پیشگاه خداوند هدیه می کنند و خداوند متعال هم نور برکت را بر زندگی آنان ارزانی می دارد . به عنوان نمونه وقتی ایشان غربت حدیث شریف کساء را می بینند با نیت خالصانه قلم دفاع از مادر مظلومه شان را بر می دارند و خداوند هم توفیق وبرکت عطا می فرماید و کتاب حدیث کساء و آثار شگفت به بهترین وجه منتشر می شود .

2. زهد و ساده زیستی

حضرت امیر علیه السلام می فرماید: اَلزُّهدُ فِى الدُّنيا الراحَةُ العُظمى؛(2)بى رغبتى به دنيا ، بزرگ ترين آسايش است .

به گواه همه افرادی که با ایشان انس داشتند این راحتی در زندگی ایشان به وضوح دیده می شد. هم در پوشش هم در طعام و هم در مراتب دیگر مردم زهد ایشان را به خوبی مشاهده می کردند و همین باعث جذب مردم می شد . به گواه اساتید و بزرگان عرصه علم و تبلیغ ، تجمّل گرایی آفت بسیاری از مبلّغین امروز است .

3. زندگی با مردم

یک مبلغ دینی زمانی موفق می شود که بامردم زندگی کند نه این که صرفاً سخنران باشد ! به عمل کار برآید به سخنرانی نیست . با آن مقام علمی هر کس به ایشان مراجعه ای جهت حضور در مجلس روضه خانگی داشت قبول می کردند و اگر جای دیگری قول نداده بودند مجلسی را رد نمی کردند . و هنگامی که به مردم پیشنهاد

ص: 146

می دادند در خانه های خود طعامی به نام اهل بیت علیهم السلام به شکل سمنو و ... آماده کنند و توزیع عمومی داشته باشند ، مردم باجان و دل می پذیرفتند و چه حس و حال روحانی و معنوی داشت این جلسات مردمی بی ریا !

بارها دیده بودیم که ایشان در مناطق صعب العبور حاضر می شدند و در سرمای طاقت فرسای آن بلاد دم از اهل بیت علیهم السلام می زدند

. به یاد دارم یک شب اربعین جهت حضور در جمع مردمان ولایی منطقه شهر میان از اقلید حرکت کردیم . پس از منبر و مداحی و اقامه عزاداری به یاد ماندنی باید به اقلید برمی گشتیم . زمستان سردی بود و هنگام بازگشت ما بارش سنگین برف هم آغاز شد . در گردنه معروف تیمارگون زمانی که هنوز تونل باعظمت اباصالح المهدی عج الله تعالی فرجه الشریف به امر آیة الله العظمی سید محمد باقر موحد ابطحی قدس سره احداث نشده بود و در آن برف شدید ناگاه احساس کردیم ماشین توان بالارفتن از گردنه را ندارد و چرخ ها سر می خورد . از سویی کم کم در حال عقب آمدن و نزدیک شدن به پرتگاه پشت سرماست . راننده از شدت ترس گفت : نزدیک است به درّه سقوط کنیم . آیة الله حاج سید علی آقا بعد از لحظاتی فرمودند : نترسید ، یا علی گفتند و دعایی خواندند و ماشین ناگهان شروع به حرکت در آن برف شدید به سمت بالای گردنه کرد به نحوی که انگار دست غیبی ماشین را حرکت می داد که همه متعجب شدیم و شکر خدای متعال را به جا آوردیم .

4. نظم

آرى ! اگر حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید : اوصیکُم بِتَقْوَی اللّه وَ نَظمِ اَمْرِکُم(1) یکی از امور مهمی که باعث برکت و توفیقات فراوان سلف صالح شمرده می شود همین نظم است .

ص: 147

گاهی انسان به فکر فرو می رود که چگونه عالمی مثل علامه مجلسی ، علامه امینی ، علامه میرحامدحسین و ... اعلی الله مقامهم موفق به نوشتن این مقدار از معارف اهل بیت علیهم السلام می شوند .

چگونه آیة الله حاج سید علی آقا موفق به نوشتن این چندین مجلد در کنار خدمات اجتماعی فراوان و مراتب بالای علمی می شود؟ جواب کوتاه اما اثر گذار است . تقوا واخلاص و نظم وپشتکار !.

ایشان به شدت وقت شناس و منظم بودند و هیچ گاه فردی که برای مجلس سراغشان آمده بود را معطل نمی کردند و همیشه حتی چند دقیقه قبل آماده بودند .

گاهی در ماه مبارک رمضان که معمولاً به دلیل احیاء لیالی و اسحار با برکت آن ماه عزیز کمی نیاز به استراحت صبح است ، از ساعات اولیه صبح مراجعه مردم آغاز می شد و ایشان حتی المقدور به امور مردم رسیدگی می کردند و دم از خستگی نمی زدند .

5.صله رحم

به نیکی به یاد دارم در سنین کودکی لحظاتی که ایشان درب خانه ما را می زدند و با دست مبارک خود که در راه احیاء شعائر اهل بیت علیهم السلام قلم می زد ، ظرف پر از میوه توت سفید و سیاه که از درخت منزل خود چیده بودند را برای ما می آوردند . به راستی که آن میوه از دست ایشان چقدر برای ما دلچسب تر بود. !

در آن ایام با خود فکر می کردم با اینکه می توانند این کار را به دیگران ، فرزندان و ... بسپارند . اما خود این صله رحم و لطف را انجام می دهند و این نشان از صفای نفس و محبت به ارحام است .

و همچنین در زمانی که والده ماجده ما که صبیۀ آیة الله حاج سید رضا موحد ابطحی دام ظله و اخوی زاده ایشان می باشند ، دچار بیماری و نقاهتی شدند و به لطف الهی شفا گرفتند ، آیة الله حاج سیدعلی آقا یک مجلد نفیس کتاب شریف نهج

ص: 148

البلاغه با ترجمه و فهرست به ایشان هدیه دادند و ابتدای کتاب هم یادگار پرمهری مرقوم فرمودند .

آری کلام پیامبر رحمت صلی الله علیه و آله و سلم نور است و هرکه به کلام او عمل کند نورانی می شود .

الهَدِيَّةُ تُورِثُ المَوَدَّةَ، وتَجدُرُ الاُخُوَّةَ، وتُذهِبُ الضَّغينَةَ، تَهادُوا تَحابُّوا .(1)

این نکات جزیی اما کاربردی یعنی هیچ گاه امور اجتماعی و علمی و تأليفات ، بزرگان را از رسیدگی به خانواده و صله رحم و محبت به نزدیکان غافل نمی کند .

6. قَیِّدو العِلمَ بالکِتابَةِ

ایشان مکرر به مازندران و بیت مرحوم جدّ امجد ما مرحوم آیة الله العظمی نظری خادم الشریعه رضوان الله تعالی علیه تشریف می آوردند و مورد احترام و تکریم آن مرد الهی قرار می گرفتند . در ابتدای حرکت مقدّس اعلام دهه غدیر که توسط مرحوم علامه خادم الشریعه قدس سره آغاز شده بود دست به قلم بردند و کتاب جلوه های تشیع در مازندران از آغاز تا دهه غدیر را به سبکی نوین و بدیع تألیف نمودند . آن زمان هنوز به این شکل امروزی تکنولوژی و وسایل الکترونیکی پیشرفت نکرده بود ایشان همواره قلم و کاغذی همراه داشتند . باتوجه به این که بیت مرحوم علامه نظری خادم الشریعه در مازندران از دیرباز محل حضور شخصیت ها و علمای بزرگ شیعه به شمار می رفت و بسیاری از اعاظم مهمان آن سامان بودند ، در محافل و حلقات علمی حتی گاهی سر سفره اطعام اگر مطالب نابی مطرح می شد ، ایشان فوراً قلم و کاغذی می گرفتند و یادداشت می نمودند .

7. روح آگاه

در پایان این نوشتار خاطره ای جالب که برای حقیر پیش آمده را نقل می کنم :

ص: 149

در ایام ابتدای ماه جمادی الاولی 1445هجری قمری و ولادت باسعادت حضرت عقیلة العرب زينب كبرى علیها السلام کاروان زیارتی موسسة الإمام المهدی عج الله تعالی فرجه الشریف به قصد عتبات عالیات عرش درجات از شهر مقدس قم و جوار حرم كریمه اهل بيت حضرت فاطمه معصومه علیها السلام حرکت نمود و سفری بسیار نورانى ، معنوی و خاطره انگیز كه شرح آن مقتضی مناسب خود را می طلبد برای همسفران رقم زد .

جمعی از علماء اعلام ، محققین مدرسه و بزرگوارانی از بیت مکرّم موحّد ابطحی نیز در این سفر حضور داشتند . قرار چنین بود که صدیق ارجمند جناب آقای سید مهدی موحد ابطحی فرزند مرحوم آیة الله حاج علی موحد ابطحی رضوان الله علیه نیز در این سفر حاضر باشند . حتی تا پای ماشین هم آمدند ، اما به دلیل مشکلات گذرنامه از همراهی کاروان بازماندند . بنده در نزدیکی مرز مهران با ایشان تماس گرفتم و سؤال کردم که مشکلاتتان حل شد یا نه ؟ گفتند : متأسفانه توفیق همراهی نصیب نیست و گذرنامه آماده نشده است . ایشان به من پیامی دادند که اگر ممکن است در نجف اشرف محضر حضرت امیرالمؤمنين علیه السلام زيارت جامعه كبيره اى به نيت پدر بزرگوارشان بخوانم . این نکته در ذهن بنده ماند و روبروی ضریح مطهر و منور حضرت امیر علیه السلام توفیق شد که انجام وظیفه بنمایم و زیارت جامعه ای به نیت ایشان بخوانم .

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا اَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ، وَمَوْضِعَ الرِّسالَةِ، وَمُخْتَلَفَ الْمَلائِكَةِ،وَمَهْبِطَ الْوَحْىِ، وَمَعْدِنَ الرَّحْمَةِ، وَخُزّانَ الْعِلْمِ، وَمُنْتَهَى الْحِلْمِ، وَاُصُولَ الْكَرَمِ، وَقادَةَ الاْمَمِ، وَاَوْلِيآءَ النِّعَمِ...(1)

جالب این جاست که در همان سفر نورانی در عالم رؤیا دیدم آیت الله حاج سیدعلی آقا تشریف آوردند با حالت سلامتی کامل و معمّم و دور از حالات بیماری سال های اخیر ، لبخندی بر لب داشتند و در مقام تشکر اظهار لطف فرمودند. اين

ص: 150

رؤيا در ايام حيات و اواخر عمر بابركت ايشان ديده شد كه به نوعى هم خبر از نزديك بودن ارتحال ايشان می داد . امیدواریم که مشمول ادعیه خیر اولیاء الهی قرار گیریم .(1)

اولی یعنی آن فقیهی که به سبب طهارت باطنی و بصیرت و بینش درونی و تلاش برای فهم معانی حق و حقیقت معانی به اذن و عنایت الهی بر فقیه ربانی و صمدانی روشن ، معین و مبرهن می شود .

امام نمی فرماید که جبرئیل ظاهر می شود و با او سخن می گوید، فرمود : خداوند شرح صدری به او می دهد که مطالب را با روشن بینی بیشتری می فهمد و این چنین شخصی محدَّث است . پس بر محدَّث الهام قلبی و فهم ذهنی و دریافت باطنی و روشن بینی معانی می شود . اما محدِّث ممکن است راوی حدیث باشد ، روایتی را نقل کند، اما خود بر مفاهیم بلند و دقایق ارجمند و ظرایف ارزشمند آن واقف نبوده و مسلط بر فقه الحدیث نباشد ، چون فهم آیات قرآن و احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و روایات امامان علیهم السلام علاوه بر فهم علمی و دریافت عقلی و شناخت سلسله اسناد نقلی باید به خوبی بهره مند از طهارت باطنی و معرفت و دریافت قلبی و علم حضوری باشد نه اکتسابی محض ، چون فرمود : « لایمسه الاالمطهرون ». قرآن را لمس نمی کنند مگر پاکان و مطهران و این لمس قرآن صرفاً ناظر بر طهارت ظاهری و وضو داشتن نیست ، بلکه لمس معانی عمیق و معارف دقیق قرآن، نیازمند توفیق الهی در جوار علم و تحقیق است و لازمۀ دریافت توفیق الهی، تقوا و طهارت روحی و قلبی و باطنی است که فرمود : « أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا»(1). آیا درآیات قرآن تدبّر نمی کنید یا بر قلب های شما قفل زده اند ؟

پس در تدبر در این آیه شریفه در می یابیم که دریافت فهم قرآن را به قلوب ارجاع داده ، نه عقل محض که در شناخت ها و دریافت های استدلالی پایه مستحکم دارد ، اما هرگز به پای دریافت قلبی و شهودی و عینی و باطنی و ملکوتی نمی رسد و حدیث

ص: 152

شریف و معروف و موصوف که شرایط فقیه جامع الشرایط را از منظر الگوی تمام نمای رهبری حضرت امام حسن عسکری علیه السلام ناظر برهمین معنااست که می فرمایند :

مَن كانَ مِن الفُقَهاءِ صائنا لنفسِهِ حافِظا لِدينِهِ مُخالِفا على هَواهُ مُطِيعا لأمرِ مَولاهُ فلِلعَوامِّ أن يُقَلِّدُوهُ .(1)

باتوجه به آنچه در فوق تحت عنوان فقیه مفهّم گذشت ، محقق ولایی و دلباخته اهل بیت نبوی ، حضرت آیة الله حاج سید علی آقا موحد ابطحی اعلی الله مقامه بر اساس و مبنای توصیف حضرت امام صادق علیه السلام در

زمره فقیهان و محدَّثان مفهّم بودند که به سبب تقوا و طهارت باطنی ، صفای قلبی و جلای روحی مورد لطف و عنایت قطعی و حتمی الهی بوده که آثار علمی و انوار تحقیقی و کتب بسیار ارزشمند حدیثی و روایی مانند « آیة التطهیر فی الاحادیث الفریقین » در چند مجلد و کتاب وزین « الامام الحسین فی الاحادیث الفریقین » در14جلد کتاب پر بهای « الشیعة فی الاحادیث الفریقین» ، سند معتبر و قبالۀ مفتخر برای اثبات این حقیقت و بزرگی و عنایت و کرامت به آیة الله موحد ابطحی است که اگر مفهم به الهامات غیبی و الطاف الهی نبودند ، با این گسترۀ تحقیق و دامنه عمیق ، موفق به توفیق نمی شدند و رعایت تقوای الهی به صورت عینی و مشهود و ریشه و سابقه در خاندان مجد و سیادت و علمی موحد ابطحی که مورد تاکید موکد همه بزرگان و مراجع عظام و آیات بنام است دارد .(2)

وظیفه سپری شد . قدم های محکم او در شریعت، طی طریق را بر رهروان راه حقیقت هموار نموده و سیره عملی اش برای همگان درس اخلاق، ایمان و دلدادگی بود .

از ویژگی های بارز شخصیت ارزشمند آن عالم ربانی زهد و بی اعتنایی او به زخارف دنیا بود . امری مهم که برای همگان مشهود بوده و به تعبیری دنیا را نزد خود به اسارت در آورده بود و زخارف او را به ذلت نشانده بود .

از دنیا به حداقل ها قناعت می کرد . نعلین هایشان، عبا و قبایشان در نهایت سادگی بود و سال ها آن را بر تن می کرد و گاهی مندرس هم که می شد از پوشیدن آن ابایی نداشت . در خوراک به حداقل ها اکتفا می کرد و هیچ گاه در پی غذاهای لذیذ و آنچنانی نبود . خلاصۀ همه چیز شخصیت ایشان از حداقل های در دنیا شکل گرفته بود . ولی آنچه قابل تأمل بود آن است که وقتی در کار اهلبیت علیهم السلام وارد می شد ، همیشه می فرمود : بهترین ها را تهیه کنید . وقتی می خواستند کتابی برای اهل بیت علیهم السلام چاپ نمایند ، تمام همشان این بود که بهترین کاغذ و بالاترین کیفیت بهره ببرند .(1) گویا از دنیا هیچ بهره ای را نمی خواست جز آن حسنه ای که در قنوت نمازش بارها می خواند که آن ولایت و خاکساری در مقابل ثقلین بود .

وقتی در شهرها و روستاهای مختلف که جهت تبلیغ می رفتند ، مردم نامه های بسیاری برایشان می دادند و ایشان با تمام وجودشان در پی رفع مشکل به طرق مختلف بر می آمدند . گاهی برای حل مشکلات آبادانی آن دیار با برادر ارزشمندشان ، آیة الله العظمی حاج سید محمّد باقر موحد ابطحی قدس سره مطرح می نمودند و گاهی خود به دیدار مسئولان امر می رفتند و آنها را به حل مشکلات مردم فرا می خواندند . زمانی هم که مشکلات شان روحی و یا معیشتی بود، دو رکعت نماز در خانه شان می خواندند و توسلات عدیده ای می گرفتند و برای برطرف شدن شدائد و سختی هایشان به محضر مبارک امام زمان ارواحنافداه اشک می ریختند و اهل آن خانه را در کنار چراغ نجات قرآن و عترت جمع می کردند .

به شکل و اندازۀ عمل نکنید ، بلکه اخلاص خودتان را بالا ببرید و کیفیت کار ارائه شده به سوی پرودگارتان را به خوبی بسنجید و برمبنای همین تفکر بود وقتی در انجام کارها و امور و باقیات والصالحات اخوی معظمشان علامه حاج سید محمد باقر موحد ابطحی قدس سره مشارکت می کردند ، آن شیوه و صبغه و رویه را بی هیچ تکبر و تکلف انجام می دادند .

زمانی که علامه موحدابطحی مسجد و حسینیه اعظم صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف اقلید را پس از احداث اولیۀشان و فرسوده شدن بر اثر گذر زمان بازسازی می کردند ، آیة الله حاج سیدعلی آقا موحد ابطحی هم در مقاطعی از ایام تبلیغی شرف حضور داشتند و در حد توان و امکان مصالح مسجد را پای کار می بردند ، مثلا یک شب دو کامیون آجر بر مسجد و حسینیه تخلیه شده بود که تا پای کار فاصله داشت و باید هزینه ای به کارگر بدهند تا آجرها را پای کار بیاورند ، ایشان بلند شدند و گفتند : مؤمنین ! کسانی که می خواهند کارگر خدا شوند بسم الله . ما می خواهیم شبی آجرهای خانه خدا را پای کار استاد و بنا بیاوریم و این جمعیت هر کدام چهارده آجر به نیابت از چهارده معصوم را جابجا می کنیم اول از همه من عبا کنار می گذارم و شروع می کنم . بعد جمعیت حرکت کردند و در کوتاه ترین زمان آجرها را انتقال دادند . این یک حرکت و عمل مصداقی ساده بود اما با نیت پاک وخالص و کار مشارکتی و عمل حرکتی بود .

در کارهای بزرگ هم این گونه بودند و همانگونه که علامه مجاهد حضرت آیة الله العظمی حاج سید محمد باقر موحد ابطحی که ازمهرماه سال 1336 به امر مطاع زعیم عظیم الشان جهان اسلام ، حضرت آیة الله العظمی حاج سید حسین طباطبائی بروجردی رضوان الله تعالی علیه جهت امور تبلیغی و خدمات دینی به شهرستان اقلید امام زمان تشریف آوردند با آن مقامات علمی و معنوی و فقاهت ، وقتی شروع به احداث حمام ها و مساجد و حسینیه ها و درمانگاه و بیمارستان و پل و مدرسه و

ص: 158

هر مؤسسه دیگر می کردند ، خودشان بیل به دست مبارک می گرفتند و ساعت ها مانند کارگران ملات آماده می کردند یا سنگ و آجر به دوش می کشیدند و چون اوایل آب لوله کشی نبود با ظروف مخصوص از چشمه های و جوی ها که در اقلید فراوان جاری است آب پای کار می آوردند و اصلا برای ایشان مقام علمی و فقهی و مفسر قرآن و محدث و مبشر و ناشر احادیث و روایات پیامبر و امامان قابل اعتنا در هنگام انجام کارهای اجتماعی نبود ، گرچه امور علمی و فقهی و روایی حدیثی و ادعیه جامع تمام معصومین را هم در حد اعلی به انجام و فرجام رسانیده اند و آیة الله حاج سید علی آقا موحد ابطحی هم همین سبک و سیاق و عهد و میثاق را با خدای خود و مؤمنین داشتند .(1)

إِلَى دِينِهِ آهِ آهِ شَوْقاً إِلَى رُؤْيَتِهِمْ ؛(1) در دنیا با بدن هایی زندگی می کنند که ارواحشان به جهان بالا پیوند خورده است ، آنان جانشینان خدا در زمین و دعوت کنندگان مردم به دین خدایند ، آه آه … چه سخت اشتیاق دیدارشان را دارم .

تهجد و شب زنده داری

تهجد و شب زنده داری سیره خانوادگی خاندان ابطحی است که از کودکی به زینت آن آراسته بودند . خلوت با معبود و عبادت های نیمه شب ، روح ولایی آنان را در صفا و نورانیت خاصی جلوه می داد که همگان با دیدار با آنها صفای دیگری را حس می کردند .

آرامش و وقار آقا سید علی از سجده های نیمه شب و اشک هایی بود که صدای هق هقش را اهل خانه می شنیدند و در و دیوار خانه متأثر از آن می شد .

از این رو در بیشتر مواقع به مناسبت های مختلف زنگ یاعلی تهیه می کرد و آن را به محبان آل الله هدیه می داد .

آن نهی می کردند . آن زمان بود که ایشان همت فراوانی نمودند و آن حمام را به کمک مردم احیا کردند .

عکس

ص: 166

می زنند و آقای هاشمی می بینند پله هایی هست که به طرف زیر زمین می رود . زیر زمین هم ساختمان مجلل و بسیار روشنی بود اما در فکر آن بودم ، من که در میان مردم اینطور رفت و آمد دارم چطور آقای مرعشی من را در زیر زمین دعوت کرد که در آنجا زندگی کنم ؟! از خواب بیدار شدم . صبح آیة الله صافی و آیة الله صدیقین قدس سره به دیدن من آمدند . خواب را برای آقای صدیقین نقل کردم . فرمودند : پشت به قبله زیارت حضرت رضا علیه السلام است و گویا این از مراحل حیاتی شماست .

آقای هاشمی نقل می کردند : من آن پله ها را شمرده بودم ، سالی که برای آخرین بار به مشهد می روم را می دانم که آن سال آخر عمرم هست . و ایشان در مشهدالرضا علیه السلام به دیار باقی شتافتند .

نشستم . به محض این که آیة الله موحد ابطحی چشمشان به من افتاد فرمودند : کلاس تفسیر قرآن را فعلاً تمام می کنیم . مردم تعجب کردند که هنوز وقت زیادی تا پایان کلاس باقی مانده است . چند دقیقه بعد ایشان با اشاره به من گفتند جلو بیایم و آرام به من گفتند : برو حمام و غسل کن و بیا تا کلاس تفسیر را دوباره شروع کنیم . من هم از جلسه بیرون رفتم و سریع غسل کردم و به جلسه برگشتم و ایشان تفسیر قرآن را دوباره آغاز کردند . این جا بود که فهمیدم آیة الله سید علی آقای موحد ابطحی نورانیت و بصیرت الهی و دید باطنی دارند . از آن روز سعی کردم بدون وضو در هیچ جلسة قرآنی شرکت نکنم .

نگارنده آن روز پای منبر مرحوم آیة الله موحد ابطحی در مسجد اعظم صاحب الزمان بودم که ایشان احکام فقهی جنابت را بیان کردند و ادامه دادند همان طور که فرد جنب نمی تواند نماز بخواند یا در مسجد توقف کند یا سوره های دارای سجده واجب را بخواند و از سوره های دیگر هم بیش از حد مشخص شده جایز نیست بخواند و لمس خطوط قرآن هم برای او حرام است ؛ زیرا قرآن فرموده است : «لایَمَسَّهُ الاالمُطهَّرون » ؛ طهارت ظاهری و باطنی هم برای دریافت حقایق و معارف قرآن لازم است . حضور فرد فاقد طهارت در یک جمع ساده هم کدورت می آورد ، چه رسد به محافل قرآنی و جلساتی که در آن از معارف اهل بیت علیهم السلام صحبت به میان می آید . سپس ایشان توصیه کردند که سعی کنید برای دریافت هر چه بیشتر حقایق و دقایق و ظرایف قرآن همیشه طهارت ظاهری و باطنی داشته باشید . (1)

ص: 170

فاتحه می خواند . شبِ قبل از اینکه در این مکان دفن شود ، من خوابش را دیدم ، که با حالت بهجت و سروری ایستاده و دو تا دسته گل دستش هست و می گفت : ... من همسایۀ یک آقا سیدی شدم و این دو دسته گل را ایشان به من داده است ! .

والدۀ ما ( همسر آیة الله حاج آقا رضا ابطحی دام ظله و صبیۀ آیة الله العظمی گلپایگانی قدس سره ) از هیچ جا خبر نداشت . حتی والد ما نیز بی اطلاع از عنوان عریضه بود . والده فرمودند : در عالم رؤیا دیدم سه تا آقای سیّد در هیبت خاصی بودند . یکی از آن آقایی که بین آن دو نفر بود ، رو به من کرد و فرمود : « به آقای گلپایگانی بگو تا سه روز دیگر جواب نامه به شما می رسد ». و بالاخره سه روز بعد جنگ پایان می پذیرد .

اعتراض گشودند . آقا سید باقر رو کرد به آنها که مگر من از شما دعوت کرده ام این جا بیایید ؟ مگر من از شما پولی می گیرم ؟ ایشان مهمان من است . به هر حال ابوی با همراهان وارد خانه می شوند و برای این که زودتر از دیگرانی که در صف بودند کارشان انجام نگیرد از آقا سید باقر می خواهند که اگر اشکالی ندارد نحوه طبابت ایشان را بنویسند و ایشان هم اجازه می دهد و پس از چند ساعت حضور در منزل آقا سید باقر برای دو نفر همراه نسخه می گیرند و به قم باز می گردند .

چندی بعد این خبر به اطلاع خانواده آیة الله العظمی گلپایگانی می رسد . صبیۀ ایشان در آن مقطع دچار بیماری بودند . خانواده آیة الله گلپایگانی از ابوی می پرسند شما با آقا سید باقر ارتباط دارید می توانید برای ایشان نسخه بگیرید و ابوی پاسخ می دهند ایشان تهران هستند و باید بیمار را ببینند تا نسخه بدهند و با توجه به دشواری های امر موضوع از طرف بیت آیة الله گلپایگانی پیگیری نمی شود . چندی می گذرد . یک روز جناب آقای رضایی که در آن زمان مسئول حج و زیارت قم بودند ، به منزل ابوی زنگ می زنند و می پرسند اگر منزل هستید نیم ساعت دیگر آقا سید باقر می آیند منزل شما ؟ ابوی خیلی تعجب می کنند از این که چند روز پیش صحبت آقا سید باقر بوده برای درمان یکی از صبیه های آیة الله العظمی گلپایگانی و امروز آقا سید باقر خودشان آمده اند قم . ابوی نقل می کردند که سریع به بیت آیة الله گلپایگانی خبر دادم که فوری خودشان را به منزل ما برسانند . بعد هم به هر فرد دیگری از آشنایان که می دانستم کسالتی دارد خبر دادم که به منزل ما بیایند .

به عید غدیر خواب دیدم لب مرز ایران و عراق هستم و برای عبور از مرز می بایست از پلی گذر می کردیم . آنجا آیة الله حاج سید علی آقای موحد ابطحی قدس سره را دیدم که از آن طرف پل آمده و منتظر بود . به من خطاب کرد دست من را بگیر و از پل عبورم داد . صبح فردا که از درس بر می گشتم به تصمیم گرفتم برای اوّلین بار راهی سفر کربلا شوم . به یکی از دوستان گفتم فلانی ! من می خواهم راهی کربلا شوم ، او گفت اگر مانعی نباشد من هم می آیم و خلاصه شب حرکت کردیم و به مرز رسیدیم . جمعیت عجیبی در آنجا ازدحام کرده بود . در آن شلوغی یک آقایی را دیدم که او را نمی شناختم . به او گفتم ما و این چند نفر که به همراهم هستند می خواهیم به آن سوی مرز برویم جمعیت زیاد هست . یک لحظه دیدم آن شخص بدون هیچ تحقیق و گفتگویی روی کاغذ اسامی ما را روی آن نوشت و مهری بر آن زد و گفت بفرمایید . متوجه شدیم که ایشان رئیس مرز بوده و مجوز ورود ما به عراق را صادر کرد . خلاصه سوار ماشین شدیم و به سمت نجف اشرف حرکت نمودیم و راننده ما را به شارع الرسول رسانید . هنوز از ماشین پیاده نشده بودم که در مقابل خود آیة الله سید علی آقا را دیدم . گفتم : آقا سلام علیکم ! آن چیزی که در سحرگاه دیشب دیدم الان به وقوع پیوست . خواب را برایشان تعریف کردم و ایشان با لبخند ملیحی دستم را گرفتند و به محل اسکانشان بردند .

مؤمنان و موالیان امیرالمؤمنین علی علیه السلام را به طور محدود دعوت نمودیم و آیة الله حاج سید علی آقای موحد ابطحی قدس سره نیز در محفل حضور یافتند و در میان اهل ولا نشسته بودند و همانند آنها زبانشان به ذکر لعن بر قاتلین حضرت زهرا علیها السلام متبرک بود .

مراسم که به پایان خود نزدیک می شد برخی میهمانان در شور و شعف هلاکت ملعون ازل و ابد ، به مزاح با یکدیگر پرداخته و در اثر این شوخی به صورت ناخواسته لباس ایشان خامه ای شد . از این اتفاق ناراحت شدیم که گفتیم الان ممکن هست ایشان برخورد تندی با آن شخص داشته باشند . یک لحظه همه دیدند ، آیة الله آقا سید علی موحد ابطحی اعلی الله مقامه الشریف لحظه ای در خود فرو رفتند و حالت معنوی زیبایی به ایشان دست داده بود و در حالی که منقلب شده بودند ، با لبخند ملیحی خطاب به جمع فرمودند : باید ببینم چه کرده ام که در جلسۀ شادی حضرت زهرا علیها السلام اینگونه سهیم شدم و قلب مؤمنین چنین شاد شد ! و با آرامششان همه آرام شدند و فرحة الزهرا علیها السلام رنگ و بوی زیبایی به خود گرفت .

یک لحظه آن محفلِ در گوهرشاد را در صحن منزل خودمان ( منزل آیة الله حاج سید حجت موحد ابطحی دام ظله ) دیدم که حیاط را پوش ( خیمه ) زده اند و بسیار شلوغ بود و حاج سید علی آقا بالای منبر بودند و دنبالۀ همان جلسه سخن می گفتند . در آن جلسه آبگوشتی نیز پخته بودند و به هر نفر یک کاسه می دادند و این در حالی بود که من اطلاع نداشتم که ایشان کتابی در مورد حضرت اباالفضل علیه السلام نوشته اند و جلد اوّلش تازه چاپ شده بود و پدرم نقش کمک کننده ای در این کار داشتند و من هم از آن بی خبر بودم .

این گذشت تا اینکه در سال های بعد آیة الله حاج سیدعلی آقا موحد ابطحی قدس سره برای سخنرانی دهه فاطمیه به منزل ما آمده بودند . بدون اینکه صحبتی از قبل باشد و با توجه به اینکه ایشان در سال ها مشغول تألیف کتاب « آیة التطهیر » بودند ، موضوع سخنرانی ایشان آیه تطهیر و حضور 5 نور آل عبا بود و فرازهایی از این حدیث شریف خوانده شد . و جلسه پر شوری گشت . و بعد خود ایشان پیشنهاد نمودند که قبل از شروع بحث ، حدیث کساء و 28 صلوات خوانده شود ... و از آن زمان یک ساعت مخصوص در جلسه ، به قرائت حدیث کساء اختصاص یافت و بعد از آن هم بسیاری از مردم از این جلسه حوائج و مشکلات شان برطرف شد و مکرر ذکر می کردند . آیة الله سید علی آقای موحد ابطحی قدس سره نیز از آنجایی که حجم بالای کرامات و معجزات قرائت حدیث کساء را می شنیدند و از طرفی ملتفت بر آن گشتند که عده ای در کشور در پی مبارزه با حدیث کساء هستند ، مشغول کتابی شدند که آثار و خواص شگفت انگیز حدیث کسا را بیان نمایند و در ضمن آن اسناد قوی آن را در آن ثبت نمایند . الحمدلله از آن زمان تا به امروز این قرائت حدیث شریف کساء همچنان با شور و حالی وصف ناشدنی ادامه دارد .

هدایت می کردند تا کوچکترین توقفی صورت نگیرد و جمعیت بتواند روان تر زیارت کند. من و فرزندم با نگاه حسرت آلودی روبروی درب خروجی ایستاده بودیم و ناراحت از اینکه چرا توفیق ورود به حرم و زیارت قبر مطهر را نداشتم . به یک بار جرقه ای به ذهنم زد که آن را هم از عنایات ویژه حضرت اباالفضل علیه السلام می دانم . نذر کردم که اگر موفق به زیارت ضریح و قبر مطهر حضرت شوم ، کتاب حضرت اباالفضل علیه السلام آیة الله آقا سید علی موحد ابطحی را مطالعه کنم . هنوز چند ثانیه از این نیت و نذر شرعی نگذشته بود که دیدم اولین خادم درب رواق پایین که ظاهرا منصب بالاتری نسبت به بقیه داشت اشاره به من داشت و مرا به خود خواند . ابتدا مطمئن نبودم که با من است . اطرافم را نگاه کردم . مطمئن شدم که مخاطب ایشان بنده هستم . گفتم من؟ سری تکان داد ... بله ! به طرف او رفتیم و او دست مرا گرفت و من دست فرزندم را . او بین دو صف خدّام که دو طرف رواق راهرویی درست کردند ما را کشاند و به ضریح مطهر پایین پای حضرت چسباند . بعد از زیارت مفصلی که کردیم با احترام کامل ما را به طرف خروجی راهنمایی کرد . باورم نمی شد که بعد از ظهر اربعین توفیق چنین زیارتی داشته باشم و این را مدیون لطف و عنایت کتاب حضرت اباالفضل علیه السلام ، اثر ارزشمند آیة الله سید علی موحد ابطحی قدس سره می دانم .

دهانه شمالی و جنوبی به سه هزار متر می رسد که بزرگ ترین تونل خاورمیانه است با پیگیری های مجدانه وطاقت فرسا به انجام رساندند .

اما اوایل مطرح شدن طرح و اخذ مجوز حفر تونل اباصالح المهدی عج الله تعالی فرجه الشریف تعداد معدودی که به توان و ایمان و اطمینان و توکل به خداوند منان و توسل به خاندان رسالت علیهم السلام علامه موحد ابطحی باور نداشتند و می گفتند : اگرآیة الله ابطحی توانست تونلی با این ابعاد و آن هم در منطقه شهرستان اقلید که اولویت اول دولت نیست احداث کند ما دست خود را از بازو قطع می کنیم که جالب است حتی آقای مهندس م - ص از شهرستان اقلید نقل می کرد که حتی یک روز سر کلاس دانشگاه آقای دکتر کاظمی که اکنون مقیم خارج است گفت : به لحاظ علمی و ساختار زمین شناسی و توجیه اقتصادی امکان احداث تونل توسط آیة الله ابطحی وجود ندارد و اگر چنین امکانی فراهم شد من دستان خود را با تضمین قطع می کنم !.

البته شاید از جهاتی نظر آقای دکتر کاظمی درست بوده اما ایشان از علم و فهم و درایت و پشتکار و مدیریت و آینده نگری و توکل و توسل و ایمان و اطمینان و جدیت و پیگیری های همیشه موفق علامه موحد ابطحی قدس سره خبر نداشت . در همین زمان حضرت آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی اعلی الله مقامه الشریف هم در شهرستان اقلید امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف بودند که همواره همراه و مجری و پیگیر اجرایی شدن کارهای بزرگ اخوی معظمشان در اقلید علاوه برامور تبلیغی بودند خبر گفتۀ این استاد دانشگاه به گوش ایشان رسید . فرمودند : ایشان هنوز قدرت و ایمان و نفوذ کلام و اقدام اخوی و توکل و توسل واقعی و حقیقی ایشان را به خدا و ائمه هدی علیهم السلام خاصه حضرت بقیة الله الاعظم، حجة بن الحسن المهدی ارواحنافداه را درک نکرده و یا شاید شصت سال این همه خدمات بزرگ و شاخص و برجسته اخوی را در کل این منطقه و برخی بلاد دیگر ندیده ، حق به او بدهید تا روز و زمانش برسد تا ببینیم

ص: 181

جناب استاد دانشگاه و هم فکران ایشان به صورت تضمینی دست های خود را قطع می کنند یانه ؟

زمان گذشت و با پیگیری های آن فقیه پرکار و سید فداکار و قله اعتبار فقاهت و ستیغ رفیع افتخار اسلام و درایت ، تونل اباصالح المهدی عج الله تعالی فرجه الشریف به روزهای پایانی خود رسید و دو دهانه شمالی و جنوبی به هم متصل شدند و تونل باز شد که ماشین آلات شرکت پرلیت که مجری بودند دیگر از تونل به طور کامل رفت وآمد می کردند که حضرت آیة الله العظمی حاج سید محمد باقر موحد ابطحی قدس الله نفسه الزکیه که خرسند از این نتیجه و ثمره تاریخی و کم نظیر و شاید بی نظیر بودند جهت بازدید از تونل مقرر بود به اقلید تشریف بیاورند و آمدند وجمعیت کثیری آماده همراهی شدند که جمع زیادی در میدان حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف اقلید هم گرد آمده بودند تا حضرت آقا برسند و به سوی تونل حرکت کنیم . در این اثنا حضرت آیة الله حاج سید علی آقا موحد ابطحی قدس سره هم به ما ملحق شدند . یک دفعه چشمشان به من افتاد و چون می دانستند حقیر در همه امور با علامه موحدابطحی در ارتباط هستم و بر اجرای روند کارها واقفم و کنایه ها را هم شنیده بودم ، مرا صدا زدند و گفتند : آقای محمّدی با خودتان چند تا گونی هم آورده اید ؟!

من خیلی تعجب کردم و گفتم : حضرت آقا ! گونی برای چه می خواهید؟!

فرمودند : نه انگارحواست نیست برای آن استاد دانشگاه و هم فکرانشان که می گفتند : اگر آیة الله ابطحی توانست تونل بزند ما دستان خود را تضمینی قطع می کنیم . امروز همان روزی است که باید بر عهد و پیمان خود بمانند و به وعده وفا کنند . یا از این گفتمان های غلط سر کلاس دانشگاه ها و جاهای دیگر که منجر به ناامید کردن مردم می شود به شدت توبه کنند و توان و ایمان و اطمینان اخوی را با خودشان مقایسه نکنند . حالا متوجه شدی گونی برای چه می خواهیم ؟! گفتم : بله حضرت آقا !.(1)

ص: 182

الان درد شدیدی دارم . از من خواستند خدمت آیة الله ابطحی برویم تا ایشان دارویی برای تسکین درد به او بدهند . دو نفری خدمت آقا رفتیم و آقای اسلمی مشکلش را به آقا گفت . ایشان فرمودند : دوا برای تسکین درد می خواهی یا درمان سنگ کلیه ؟ آقای اسمی گفت : اگر درمانی باشد که زهی سعادت است ؛ زیرا شنیده ام دستگاه سنگ شکن به کلیه ها آسیب می رساند . آقا فرمودند : چند کیلو جو را تمیز کرده و در ظرفی آبی قرار می دهید و می گذارید دو سه روز در یخچال بماند . بعد روزی سه چهار لیوان از این آب جوی حلال نوش جان می کنید و این عمل یک هفته بدون وقفه ادامه دهید تا سنگ های کلیه نرم و از بدن خارج شود . از آقا پرسیدم چه نوع جویی باشد ؟ زیرا ما در اقلید چند نوع جو داریم . جو ترش که از آن برای پخت آش و نان جو استفاده می شود . جو شیرین ، جو گاو گوش ( گاگوش )، جو دوسر و ... ایشان خندید و گفتند : از این جهت هیچ فرقی با هم ندارند . پس از خداحافظی پسر دایی ام به زرقان برگشت و بعد از یک هفته زنگ زد و گفت : نسخه آیة الله ابطحی را استفاده کردم و سنگ ها بدون آن که اذیتم کنند به صورت خمیر دفع شدند و سونوگرافی مجدد که رفتم هیچ اثری از سنگ نبود و دکتر تعجب می کرد چطور در این مدت کم سنگ ها دفع شده اند .

در کنار بستر آیة الله ابطحی ، بیماری فرزندم را برای ایشان توضیح دادم ، صدای ضعیف ایشان را در جواب شنیدم اما برایم مفهوم نبود تا اینکه فرزند ایشان برایم بازگو کرد، ایشان چند گیاه را توصیه نمودند که با یکدیگر مخلوط شود و به کف پا مالیده شود ، پس از مراجعت ، توصیه را عمل کردیم و به لطف الهی ، به صورت قطعی بهبودی حاصل شد .(1)

خاص حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام اند. چون ایشان مدافع مادرشان حضرت ام ابیها فاطمه زهرا علیها السلام و ائمۀ هدی علیهم السلام با قدم و قلم و بیان بودند وبه سبب این عنایت چند روزی است که میهمان و هم جوار حضرت امام رضا علیه السلام هستند .

همچنین سید زین العابدین محمدی می نویسد : شب جمعه دومین هفتۀ رحلت حضرت آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی قدس سره بود که در عالم رؤیا

مشاهده کردم که در مشهد مقدس هستم و با به جا آوردن اذن دخول و آداب زیات به حرم مطهرمشرف شدم . پس از زیارت از حرم بیرون آمدم . سمت شرق حرم ، یک گنبد و بارگاهی متوسط بود که قبلا وجود نداشت . تعجب کردم و گفتم بروم ببینم این بارگاه متعلق به کیست ؟!. مقداری راه رفتم و از درب ورودی که ازطرف صحن امام حسن مجتبی علیه السلام که به حرم ملکوتی آقا امام رضا علیه السلام باز می شد وارد شدم . دیدم به چه جای با صفا و معنوی و یک ضریح هم زیر گنبد آن قراردارد که یک دفعه دیدم که آیة الله حاج سید مرتضی موحد ابطحی قدس سره و آیة الله العظمی حاج سید محمد باقر موحد ابطحی قدس سره و اخوان بزرگوار دیگرشان که قبلا رحلت نموده اند ، آیة الله العظمی حاج سید محمدعلی موحد ابطحی قدس سره و حجة الاسلام والمسلمین حاج سید حسن موحد ابطحی قدس سره وحضرت آیة الله حاج سید علی آقا موحد ابطحی قدس سره که تازه ازدنیا رفته بودند ، پشت به ضریح و رو به حرم مطهر و مضجع شریف حضرت امام رضا علیه السلام به اتفاق سه نفر خانم محجبه ایستاده اند و با لب های خندان یک انبساط حال نمایان داشتند که یک لحظه دیدم آیة الله حاج سیدعلی آقا برگشتند و رو به علامه سید محمد باقر موحد ابطحی کرده و عرض کردند : اخوی اینجا آرامگاه و ضریح من ، در جوار آقا و مولا حضرت امام رضا علیه السلام است و این مزد تلاش هایی است که در راه تبلیغ دین و دفاع از اهل بیت علیهم السلام و صبری است که در این راه تحمل نمودم .(1)

ص: 186

خوشحال شدم و تا به حال نشده بود که آقای گلپایگانی پول برای من فرستاده باشند . آن هم چهل و هفت هزار که مایه بد نامی است برای آورنده که کسری کجا بوده و آن هم به اندازه ای که با موجودی خودم مطابق بدهکاری باشد . دایی ما در ادامه گفتند : بنده اول قصه را مهم ندانستم ، بعدا از شما پرسیدم این پول را که آقای گلپایگانی فرستادند توسط شما جریان چیست ؟ شما انکار کردید و گفتید من پولی به شما ندادم . بالاخره می گفتند هرچه از این جریان می گذرد عظمت او برای من بیشتر می شود .

تمام توسلاتم برای شفای آن کودک بود . شبی در صحن مطهر امام رضا علیه السلام هیئتی عزاداری می کرد . بنده هم در عزاداری آنها حضور یافتم و حال خوشی پیدا کردم . تمام هدفم شفای آن بچه بود . پس از مراجعت به اصفهان ، شبی پدرتان مرحوم آیة الله حاج سید مرتضی موحد ابطحی را در خواب دیدم . ایشان به من فرمودند برای شفای طفلتان ده مرتبه حدیث شریف کساء بخوانید . پس از عمل به دستوری که آن مرحوم در خواب به ما دادند ، بحمدالله بیمار ما شفای کامل یافت .

شرکت داشتم و آن بزرگواران مرا صدا زدند و گوشه ای از عبای خود را بر سر من انداختند . پس از آنکه چنین خوابی در مورد عنایت اهل بیت به این بنده گنهکار دیده شد، تصمیم گرفتم تمام رفقای سابق را کنار گذاشته و مسلمانی واقعی را پیشه خود کنم و الان هم هر وقت که ناراحتی دارم در جلسه حدیث کساء شرکت می کنم و مشکلات روحی از من برطرف می شود . سید صاحب جلسه در تایید حرف آن بنده خدا می گفت : زن و مادر این شخص زمانی به من تلفن زدند و گفتند فلانی به یکباره عوض شده و به نماز و مسجد اهمیت می دهد .

درب خروجی مسجد دویدم ، بلکه بار دیگر موفق به دیدن آن سید گردم ، ولی هر چه گشتم اثری از او نیافتم .(1)

این مشکل بر طرف شود . امروز بعد از اذان صبح ، آخرین زیارت را خواندم و حالا می بینم که مشکل من به این زودی مرتفع گردید .(1)

مواجی از معارف دینی هستید ... حاج آقا منیر بروجردی اصرار می کنند و می گویند : می خواهم از میان دو لب شما مطلبی را یاد بگیرم و آن را دستورالعملی برای زندگی خویش قرار دهم . پس از اصرار فراوان حاج آقا منیر ، حاجی ملا فتحعلی سلطان آبادی اینچنین می فرمایند : شما را سفارش می کنم تا آن جا که برایتان مقدور است ، این سه عمل را ترک نکنید : 1: نماز اول ماه ؛ 2 : خواندن نماز لیله الدفن ، برای هر کسی که مطلع شدید از دنیا رفته است ؛ 3 : مداومت بر زیارت عاشورا .

پس از این سفارش ، مرحوم حاج آقا منیر آن چنان مداومت بر زیارت عاشورا پیدا می کنند که در دهه عاشورا برای هر یک از شهدای کربلا یک زیارت عاشورا می خواندند و در مجالس و محافل دائما مشغول زیارت بودند و اگر در مجلسی به سجده زیارت می رسیدند ، همانجا سجده و نماز زیارت را به جا می آوردند . اگر زمانی زیارت عاشورا را شروع می کردند ، تا زیارت را با آداب کامل آن ختم نمی کردند ، لب به غذا نمی زدند و کاری انجام نمی دادند . حتی در یک مجلس میهمانی وقتی سفره را پهن می کنند ، ایشان سر سفره می نشینند ، ولی دست به غذا نمی برند تا زیارتشان تمام شود. در زمانی که ایشان مشغول زیارت بودند، دیگران غذا را خورده و سفره را جمع می کنند . وقتی صاحب خانه از این جریان اطلاع پیدا می کند ، مقداری غذا برای منزل ایشان می فرستد . آقای میرزا محمد باقر ... ، داماد حاج آقا منیر و صاحب کتاب « فوز اکبر » می گفتند : حاج آقا منیر در حال احتضار نیز مشغول زیارت عاشورا بودند . گاهی در وسط زیارت ، حال ایشان بد می شد و خواندن زیارت قطع می گشت . ولی ایشان به محض آن که به حال طبیعی باز می گشتند ، مجدداً مشغول خواندن زیارت عاشورا می شدند تا این که در همان حال ، دعوت حق را اجابت کردند .

ص: 194

طرف مرحوم پدرم حجة الاسلام و المسلمین حاج سيد زين العابدين يثربی و اهالی محل برای خوش آمد گویی به عزاداران روی منبرمی ایستم و نسبت به ساحت قدس حضرت اباالفضل علیه السلام عرض ادب می کنم . در تاریخ 1355 شمسی در حالیکه عزاداران وارد صحن امامزاده می شدند و مرحوم سلالة السادات حاج سید تقی کمالی قمی با یک حال خلوصی فریاد می زد : مظلوم وای ...، پسر بچه فلجی را که پدرش آقای حاج غلامرضا یزدان دوست بالای سرش ایستاده بود دیدم وسط در صحن نشسته و مقداری خون گوسفندی را که پدرش قربانی کرده به پیشانیش مالیده و منظره تأثرانگیزی را به وجود آورده بود . پدرش که ارادت خاصی به خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام دارد به بنده التماس دعا گفت من روی منبر داستان « مُخيلف » را برای مقدمه توسل عنوان کردم و در حالی که جمعیت در صحن و پشت بامها توجه به من داشتند طفل فلج را بر روی دست گرفتم و عرض کردم : « یا ابا الفضل ! امروز ما فلج آورده ایم ! ) صدای شیون و زاری از زن و مرد بلند شد و حالی پیدا شد . طفل چند دقیقه روی دست من بود وقتی او را روی زمین گذاردم روی پای خود ایستاد و شفا یافت و از این رو توجه مردم به این مجلس و حضرت اباالفضل بیشتر شد . (1)

ایشان می فرمایند : فرزند شما را شفا دادیم و برای داداش من حسین [ به همین عبارت ] ،در دهه عاشورا به ایشان یک لباس مشکی بپوشانید . و به همین لحاظ تا ایشان در حیات بودند سفارش به این امر خدا پسندانه می نمودند و بعد از رحلت ایشان آیة الله موحد ابطحی به این وصیت و سفارش عمل می کنند و احترام می گذارند .

قرار دهند . آیة الله نجفی بعد فرمودند : پایین پا نشستم و مشغول زیارت و دعا شدم که حالت مکاشفه ای برایم پیش آمد . دیدم پدرم و عده ای از علما رحل قرآن گذاشتند و مشغول قرآن خواندن هستد . خودم را در دامن پدرم انداختم و شروع به گریه کردم و مشکلاتم را برایشان می گفتم . ایشان گفتند : کاری از من ساخته نیست ، دامن حضرت را بگیر !. گفتم حضرت را کجا خدمتشان برسم . اشاره کردند و فرمودند : این حضرت . نگاه کردم دیدم حضرت روی ضریح تشریف دارند و نور صورتشان مثل خورشید می تابد . طوری بود که نمی توانستم وضع چشم ها و صورتشان را تشخیص بدهم خدمت ایشان عرض کردم من بیچاره هستم و شما قلب عالم هستید . آقا اشاره کردند بردار و بخور دیدم . یک تکه نبات از سر انگشت مبارکشان افتاد روی سنگ ها و صدایی کرد . برداشتم ، دهانم گذاشتم از لب تا همه وجودم را شیرین کرد از آن حالت بیرون آمدم و خود را در حرم تنها دیدم و نه از حضرت و نه پدرم و .... خبری نبود . تا کلیددار آمد در را برای نماز صبح باز کرد و من که وسواسم باعث شده بود پشت سر کسی نماز نمی خواندم تجدید وضو کردم و به آقایی که در حرم نماز می خواند اقتدا کردم . صبح آن خویشانی که مرا اذیت می کرد آمد و گفت دیشب به این نتیجه رسیدم که بهتر است تو مشغول درس و بحثت شوی و من که حافظه ام آنچنان بود که حتی اسم خویشانم را فراموش می کردم به این بیانم شد که پاسخ مسائل را می دهم و چنات تند می نویسم که هر کس می بیند تعجب می کند و ... .

کردم که اگر استخاره خوب آمد از ایشان بخواهم شیوه استخاره خود را به من آموزش دهند . تقاضای استخاره را بدون اشاره به نیتی که داشتم مطرح کردم و ایشان پس از این که استخاره کردند بلند بلند خندیدند و گفتند : آیة الله میلانی چندین بار از من خواسته اند که این شیوه استخاره را به ایشان بیاموزم و من چنین نکرده ام ، حال شما می خواهید با یک استخاره روش مرا فرا بگیرید و این برای من خیلی عجیب بود که ایشان به چه روشی با دیدن قرآن به نیت بنده پی بردند ؟! البته ایشان نقل می کردند در سالهایی که در مدرسه پریزاد مشهد ( که الان جزء حرم قرار گرفته است ) ، سکنی داشتند ، شب تا صبح قرآن می خواندند تا از طرف امام رضا علیه السلام به ایشان عنایتی شود . ایشان از فرط ادب ، مواقع خواب به صورت نشسته می خوابیدند ، مبادا که پایشان به سمت مرقد منور آقا علی بن موسی الرضا علیه السلام دراز شود و نتیجه آن ادب ، این عنایتی بود که از جانب امام رضا علیه السلام به ایشان شد .

آیة الله ابوترابی که از صحبت های آقای مجتهدی شوکه شده بودند با حیرانی منزل ایشان را ترک کردند . فردای آن روز صدای آقای سید علی اکبر ابوترابی از رادیو بغداد پخش شد و معلوم گردید که ایشان شهید نشده اند . پس از 10 سال اسارت آزاد گشتند و به واسطه فعالیت های ارزنده شان در دوران اسارت با عنوان سید آزادگان نامیده می شدند و پس از چندی به سمت سرپرست امور آزادگان منصوب گردیدند و در دوره چهارم و پنجم مجلس شورای اسلامی از طرف مردم تهران انتخاب گردیدند و تمام گفته های آقای مجتهدی درباره ایشان تحقق یافت .

من نگویم شب چرا شد فاطمه در خاک پنهان *** لیک گویم مدفنش از حیدر صفدر بپرسید

تا نگوید خواست آن کانون عصمت تا قیامت *** چشم نا محرم نبیند قبر او ، دیگر نپرسید

جعفر آقای مجتهدی با شنیدن این اشعار به شدت گریه کردند و مجلس هم شور و حال عجیبی پیدا کرد . پس از اتمام توسل ، مرحوم جعفر آقای مجتهدی رو کردند به اخوی آقا سید محمد باقر موحد ابطحی و از ایشان خواستند که دعا کنند . اخوی هم که تحت تأثیر مجلس حال بسیار خوشی پیدا کرده بودند ، قبل از دعا و در ادامه توسل آقای ثقفی گفتند : هنگام شهادت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ، حضرت فاطمه زهرا علیها السلام بسیار ناراحت بودند و وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم حال حضرت فاطمه علیها السلام را دیدند ، ایشان را در آغوش کشیدند و آهسته در گوش ایشان فرمودند : « فاطمه جان ! اولین کسی که از اهل بیت من به من ملحق می شود شما هستید .» و با شنیدن این سخن حضرت زهرا علیها السلام آرام و خوشحال شدند . در این هنگام مرحوم جعفر آقای مجتهدی فرمودند : نه جانم ! مطلب چیز دیگری است . حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم به دخترشان فرمودند : دخترم ! بعد از من تو باید فدایی ولایت شوی ، تو باید فدای علی شوی و اولین قربانی ولایت تو هستی و .... همین طور که مرحوم جعفر آقای مجتهدی این مطالب را بیان می کردند ، مجلس شور مجددی یافت و تا نیمه شب همه گریه می کردند .

مخصوص من گرد هم آیید و برای شفای او حدیث کساء بخوانید . فردا شب اهل خانه بنابر سخن پدر در اتاق مخصوص ایشان گرد هم آمدند و حدیث کساء خواندند و آقا سید احمد از برکت توسل به حضرت زهرا علیها السلام و خواندن حدیث کساء بهبود یافت .

و پس از سلام گفت : حاج آقا ! وقتی مقداری از آن شله زرد را در دهان جوانم گذاشتم فورا چشمش را باز کرد و حالش خوب شد . پس از آن پزشکان بیمارستان برای بررسی حال او جلسه مشورتی تشکیل دادند و در نهایت اظهار داشتند که حضرت مسیح او را شفا داده است . ولی من به آنها گفتم که به یقین او شفا یافته امام حسین علیه السلام ، حضرت زهرا علیها السلام و حدیث کساء است .

آن خانم در نوبت های بعد با حجاب اسلامی در جلسه حدیث کساء شرکت می کرد و جریان زندگی خود و شفا یافتن فرزندش را برای حاضران تعریف می کرد و می گفت من مسیحی بودم . بیست سال قبل هنگام حاملگی در ایران حضور داشتم ، شوهرم را از دست دادم و پس از آن به آمریکا آمدم . در ایران تبلیغات هیچ یک از علمای بزرگ نتوانست مرا مسلمان کند . ولی امروز به برکت امام حسین علیه السلام و حضرت زهرا علیها السلام و حدیث کساء مسلمان شده ام . وی مرتب بر این جمله تاکید می کرد که حدیث کساء و حضرت زهرا علیها السلام مرا به سوی اسلام هدایت کرده است .

قندها و تربت امام حسین علیه السلام را به برادرم دادم حالش رو به بهبود گذاشت . از آقایان دکترها خواستم که یک آزمایش دیگر از او بگیرند ولی آنها قبول نمی کردند و می گفتند : وضع او بسیار وخیم است و از آزمایش های متعدد کاری بر نمی آید . سرانجام با اصرار زیاد من، آزمایش دیگری از برادرم گرفتند و در کمال تعجب دیدند که بیماری سرطان به طور کامل برطرف شده است . خلاصه آنکه در اثر خواندن حدیث شریف کساء و خوردن تربت امام حسین علیه السلام برادر من از بیماری سرطان نجات یافت .

می کند . پدر و مادر مریض به من گفته اند که اگر کسی پیدا شود و این دعا را برای دختر ما بخواند و دختر ما شفا پیدا کند ما مسلمان شده و مسلمان شدنمان را هم اعلان می کنیم . من چند دقیقه ای است که از پنجره های ساختمان به بیرون نگاه می کنم تا شاید کسی را پیدا کنم که این دعا را بخواند و خوشبختانه شما را پیدا کردم . آن خانم از من تقاضا کرد که مراسم حدیث کساء و توسل به حضرت زهرا علیها السلام را برای آنها اجرا کنم . من به آن خانم عرض کردم : من اطمینان به شفای آن دختر ندارم و می ترسم خدای متعال بیش از این اجازه زندگانی به او نداده باشد و اجل او فرا رسیده باشد و همین امر موجب بدبینی مسیحیان به دعاها و توسلات ما شود . در این هنگام آن زن در غم و اندوه فرو رفت و گفت : ای شیخ ! اگر این کار را انجام ندهی روز قیامت نزد مادرم حضرت فاطمه زهرا علیها السلام از تو شکایت می کنم . وقتی این صحبت را شنیدم لرزه بر اندامم افتاد و ترس مرا گرفت و ناچار در پاسخ آن خانم گفتم همسایه ها را خبر کنید تا در این مراسم شرکت کنند . آن زن علویه همسایگان را دعوت کرد و من در حضور آنها شروع به خواندن حدیث کساء کردم . در آخر دعا از خدای متعال خواستم که بر ما منت گذارد و این دختر جوان را شفا دهد . پس از انجام مراسم از منزل آن مسیحی بیرون رفتم .

فردای آن روز پس از خروج از منزل و در حالی که هیچ به فکر اتفاق دیروز نبودم، ناگهان نگاهم به همان پنجره و همان خانم علویه افتاد . آن زن علویه اشک ریزان می گفت : ای آقا ! تشریف بیاورید و با چشمان خود ببینید که چگونه خدا دعای ما را به اجابت رساند و آبروی ما را حفظ کرد و بر این دختر بی گناه که دیروز در حال احتضار بود منت گذاشت و او را شفا داد . امروز دختر سالم و بی هیچ کسالتی از رختخواب بیرون آمده و مرتب می گوید : فاطمه ، فاطمه .

ص: 206

وقتی وارد منزل آن مسیحی شدم ، دختر را دیدم که به زبان ارمنی سخن می گوید . اطرافیان حرف های او را برای من این چنین ترجمه کردند : بدون هیچ حرکتی خوابیده بودم و درد و ناراحتی مرا احاطه کرده بود . در آن حالت ، ناگهان دیدم خانمی بزرگوار و نورانی با ابهت و جلال خاصی وارد اتاق شدند و فرمودند : از روی تخت بلند ش و. به ایشان گفتم : با اینکه به طبیبان متخصص زیادی مراجعه کرده ام ولی نمی توانم حرکت کنم . ایشان دو مرتبه فرمودند من می گویم برخیز . یک وقت به خودم آمدم و متوجه شدم که دیگر آن دردها و ناراحتی ها را حس نمی کنم . اسم آن خانم را از زنان همراهشان پرسیدم ، به من فرمودند ایشان حضرت فاطمه علیها السلام هستند . حال عجیبی پیدا کردم و مرتب نام ایشان را تکرار می کردم تا از یادم نرود .

این داستان بر سر زبانها افتاد و نقل مجالس شد و به برکت حضرت زهرا علیها السلام و عنایات ایشان جمع بسیاری از ارامنه و وابستگان این دختر به دین اسلام شرفیاب شدند.

برساند ، تا هم آنها و هم شیعیان و محبین اهل بیت را از آن خشنود و مسرور گردند و برای بهره گیری از فواید دنیوی و اخروی این زیارت ، بدان متوسل شوند . بدین ترتیب زیارت عاشورا از طریق امام جعفر صادق علیه السلام و به واسطه امامان پیش از ایشان، از پیغمبر اکرم به روایت شده است . پیامبر نیز این زیارت را از جبرئیل امین و او از قلم و او از لوح و او از پروردگار عالمیان فراگرفته و تضمین شده است که هر کس این زیارت را برای رفع حاجتی بخواند ، خداوند عالم حاجت وی را به قدرت کامله خود و به فضلش بر محمد و آل محمد و شیعیان و محبین آنها برآورده خواهد نمود . ایشان در ادامه چنین می نویسند : بنده پس از فراغت از تدوین رساله ای علمی ، برای برآورده شدن حاجتی که انجام آن از طرق معمول محال بود ، به قرائت زیارت عاشورا پرداختم و خداوند به حرمت خاندان پیامبر ، در اسرع وقت دعایم را اجابت نمود و اکنون ، هر گاه که به چگونگی اجابت در خواستم فکر می کنم ، در تحیر فرو می روم . بدین جهت تصمیم گرفتم تا مطالب مختصری درباره توسل به این زیارت بنویسم تا هر کس ، هر حاجتی دارد ، به صورتی که در این رساله توضیح داده شده ، این زیارت را بخواند و یقین داشته باشد که حاجت وی برآورده خواهد شد .

ناگهان آقا سید زین العابدین از اطاق خود بیرون می آیند و می گویند : شفا حاصل شد، برخیزید و به مادرتان مژده دهید که خداوند برادرشان را شفا داد .(1)

تحقیقاتی پزشکی را تعطیل کنند و به جای مراجعه به بیمارستان ها و مراکز بهداشتی و استفاده از داروها و بهره مندی از دستاوردهای بشری ، به مساجد و مشاهد روی آورند و بکوشند تا تنها و تنها از طریق دعا و توسل ، شفای خود یا بیمارشان را به دست آورند ، یا بدون بهره گیری از مشاوره با مؤمنان دلسوز و آگاه برای گشودن گره های مختلف زندگی ، تنها با استفاده از دعا و توسل، درصدد گره گشایی از کار خود برآیند ؛ بلکه هدف توجه دادن به این مطلب است که در کنار همه برنامه های مادی و واسطه های دنیوی ، امور معنوی ، از جمله دعاها و توسلات را نیز باید در نظر داشت و دانست که تمامی این اسباب و وسائل ، به خواست و اراده خداوند متعال در امور تأثیر می گذارند .

زندگی بشر دارند ؟ به بیان دیگر ، رابطه میان امور مادی و امور معنوی در رفع مشکلات آدمیان چگونه است ؟ در پاسخ بدین سؤال باید گفت : انسان ها وظیفه دارند که از اسباب و علل مادی بهره گیرند ، ولی در کنار این، به آنها توجه داده شده که سبب اصلی و علت واقعی تمام امور ، پروردگار عالمیان است ؛ اوست که این خواص و ویژگی ها را در امور مادی قرار داده است و بی خواست او ، این اسباب و علل، تأثیرگذار نخواهند بود . در روایتی آمده است که حضرت موسی علیه السلام به دل درد شدیدی مبتلا شدند و از خداوند متعال خواستند که ایشان را کمک کند و آن درد را از ایشان برطرف سازد . از جانب پروردگار عالم خطاب آمد که اگر از فلان گیاه بیابانی استفاده کنی ، خوب خواهی شد . حضرت موسی علیه السلام به آن دستور عمل کردند و نتیجه گرفتند . چندی بعد ، دوباره به همان درد دچار شدند و به سراغ همان گیاه رفتند و از آن استفاده کردند ، ولی نه تنها آن گیاه اثر درمانی نداشت ، بلکه بر درد و ناراحتی ایشان افزود . حضرت موسی علیه السلام رو به درگاه خداوند کرده ، گفتند : خدایا ! چرا آن گیاه این بار خاصیت درمانی نداشت ؟ از جانب پروردگار وحی آمد : تو بار اول با دستور من و با ذکر نام من سراغ آن گیاه رفتی و آن را مصرف کردی و شفا یافتی ؛ ولی این بار از طرف خود و بی یاد من از آن استفاده کردی ، نتیجه اش آن شد که به جای درمان ، دردت بیشتر شد . ای موسی ! مگر نمی دانی که دنیا همه زهر کشنده و دوای آن نام من است .(1)

الهی سرشار است از عنایات پروردگار به آنها ، به هنگام سختی ها و گرفتاری ها . وقتی این حوادث خارق العاده و عنایات ویژه دست به دست هم می دهد و از پیش چشم آدمی می گذرد ، او را در فضای تازه ای وارد می کند که کاوش در آن پرمعنا و ظریف و راه پیدا کردن به آن بسیار سودمند و جالب است . آدمی در مواجهه با سختی ها و گرفتاری هاست که به گونه ای مؤثر به ابعاد وجودی خود توجه می کند و به فقر ذاتی خود پی می برد و به طبقه بندی و ارزش گذاری گونه های مختلف نیازهایش اقدام می کند . تنها در عرصه های بسیار دشوار زندگی است که آدمیان در می یابند چنانکه برای تداوم زندگانی خود به هوا، آب، غذا و ... نیازمندند، به وجود یک ذات غنی ، که همان خالق آسمان ها و زمین و پروردگار تمامی موجودات است ، نیاز دارند و محتاج عنایات ویژه او هستند .

در این بخش ، به رغم اینکه موضوع این کتاب ، دعا و نیایش و نقش آن در زندگی آدمیان نیست ، اما از باب توجه و تذگر، شایسته است به نمونه های شگفتی از آثار توسل به درگاه پروردگار عالم اشاره کنیم تا اندیشه و احساس و عقل و دل همگان بیش از پیش مهیای بهره مندی از آثار آن شود .

1. هنگامی که حضرت نوح علیه السلام پس از سال ها دعوت مردم به سوی پروردگار ، با مردم بداندیش و بد رفتار روبه رو شدند ، دست نیاز به سوی پروردگار عالم بلند کردند و خداوند متعال نیز ایشان و پیروانشان را از سختی ها نجات بخشید و دشمنان را در طوفانی بزرگ غرق کرد :

«وَنُوحًا إِذْ نَادَی مِنْ قَبْلُ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَنَجَّیْنَاهُ وَأَهْلَهُ مِنَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ»؛«وَنَصَرْنَاهُ مِنَ الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا إِنَّهُمْ کَانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِینَ»(1)

ص: 215

2. حضرت ایوب علیه السلام نیز پس از تحمل رنج ها و گرفتاری های فراوان ، دست به دعا برداشتند و خداوند متعال ایشان را مورد عنایت خود قرار داد : « وَأَیُّوبَ إِذْ نَادَی رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ»؛«فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَکَشَفْنَا مَا بِهِ مِنْ ضُرٍّ وَآتَیْنَاهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَهً مِنْ عِنْدِنَا وَذِکْرَی لِلْعَابِدِینَ».(1)

3. حضرت یونس علیه السلام نیز پس از آنکه آن ماهی بزرگ ایشان را بلعید و دیگر امیدی به کمک هیچ کس نداشتند ، در دل تاریکی ( شکم ماهی )خداوند را مورد خطاب قرار دادند و دعایشان مستجاب شد : «وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنَادَی فِی الظُّلُمَاتِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ»؛«فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّیْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذَلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ»(2)

4. حضرت زکریا علیه السلام در پیری و در حالی که همسرشان نازا بودند ، دست به دعا برداشته و از خداوند فرزندی خواستند که ادامه دهنده راه ایشان باشد . پروردگار عالم نیز دعای ایشان را به اجابت رساند و حضرت یحیی ما را به ایشان عنایت فرمود : «وَزَکَرِیَّا إِذْ نَادَی رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِی فَرْدًا وَأَنْتَ خَیْرُ الْوَارِثِینَ»؛«فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ یَحْیَی وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ کَانُوا یُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ وَیَدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًا وَکَانُوا لَنَا خَاشِعِینَ».(3)

5. زمانی که حضرت یوسف علیه السلام با نیرنگ زنان دربار مواجه شدند و هیچ راه نجاتی نیافتند . از خداوند خواستند تا به زندان افتند تا از کید زنان در امان باشند و خداوند دعای ایشان را اجابت کرد : «قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَیَّ مِمَّا یَدْعُونَنِی إِلَیْهِ وَإِلَّا

ص: 216

تَصْرِفْ عَنِّی کَیْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَیْهِنَّ وَأَکُنْ مِنَ الْجَاهِلِینَ»؛«فَاسْتَجَابَ لَهُ رَبُّهُ فَصَرَفَ عَنْهُ کَیْدَهُنَّ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ ».(1)

6. حضرت عیسی علیه السلام نیز با بلند کردن دست دعا به سوی پروردگار عالم ، بیماران لاعلاج را به اذن او شفا می دادند : «وَأُبْرِئُ الْأَکْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْیِی الْمَوْتَی بِإِذْنِ اللَّهِ».(2)

و چه بسیار است آیات قرآن که نشان می دهد هنگامی که بندگان درمانده از همه جا، روی به سوی خداوند متعال آورند و در کمال خضوع و خشوع او را بخوانند ، خداوند نیز خواسته های آنها را برآورده می سازد . اما این برآورده شدن حاجات و اجابت دعاها ، اختصاصی به پیامبران و اولیای الهی ندارد ؛ چرا که خداوند متعال خود در قرآن وعده داده است که مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم(3)

و بی شک اگر موانعی در کار نباشد و صلاح بنده در برآورده شدن حاجتش باشد ، خداوند دعای بندگانش را مستجاب می کند ؛ در غیر این صورت پاداشی برای دعا کننده در نظر می گیرد که در قیامت آن شخص حسرت می خورد که ای کاش هیچ یک از دعاهایش در دنیا مستجاب نمی شد .(4)

حضرت علی علیه السلام نیز در نامه خود به امام حسن علیه السلام در ارتباط با دلایل به تأخیر افتادن استجابت دعا فرموده اند :

ص: 217

فَلَا [یُقْنِطَنَّکَ] یُقَنِّطَنَّکَ إِبْطَاءُ إِجَابَتِهِ فَإِنَّ الْعَطِیَّهَ عَلَی قَدْرِ النِّیَّهِ وَ رُبَّمَا أُخِّرَتْ عَنْکَ الْإِجَابَهُ لِیَکُونَ ذَلِکَ أَعْظَمَ لِأَجْرِ السَّائِلِ وَ أَجْزَلَ لِعَطَاءِ الْآمِلِ وَ رُبَّمَا سَأَلْتَ الشَّیْ ءَ فَلَا [تُعْطَاهُ] تُؤْتَاهُ وَ أُوتِیتَ خَیْراً مِنْهُ عَاجِلًا أَوْ آجِلًا أَوْ صُرِفَ عَنْکَ لِمَا هُوَ خَیْرٌ لَکَ فَلَرُبَّ أَمْرٍ قَدْ طَلَبْتَهُ فِیهِ هَلَاکُ دِینِکَ لَوْ أُوتِیتَهُ.

اگر پاسخ تو دیر رسید موجب نا امیدیت نشود ؛ چرا که خداوند متعال عطایا را به قدر نیت افراد می دهد . گاه پاسخ تو را دیر می دهد تا جرت افزون تر باشد . گاه چیزی را می خواهی که به تو نمی دهد ، ولی دیر یا زود بهتر از آن را می دهد . گاه نیز به تو نمی دهد تا مبادا به تو زیانی برسد . بسا چیزها که تو می خواهی ، اما اگر آن را به تو بدهند ، موجب نابودی دینت می شود .(1)

حسین علیه السلام ، به ویژه زیر قبه آن بزرگوار(1)،

و اگر هیچ یک از اینها میسر نشد ، در مسجد مقدسی صورت گیرد، زودتر به نتیجه می رسد .

می بارد و آسمان از سقوط بر زمین باز می ایستد و اندوه و گرفتگی از انسان دور می گردد و ... «بِکُمْ فَتَحَ اللهُ وَ بِکُمْ یَخْتِمُ و بِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وِ بِکُمْ یُمْسِکُ السُّمآءَ اَنْ تَقَعَ عَلَی الاَرْضِ اِلّا بِاِذْنِهِ وَ بِکُمْ یُنَفِّسُ الْهَمَّ وَ یَکْشِفُ الضُّرَّ...».(1)

در این بین ، نکته قابل توجه آن است که با گذشت زمان و پیشرفت چشمگیر علوم و فنون ، نه تنها توجه و عنایت آدمیان به عوالم معنوی از بین نرفته و کهنه و فرسوده نشده، بلکه همزمان با کنار رفتن مدام پرده های جهل و نادانی ، مفاهیمی همچون عالم معنا و دعا و توسل و نقش آنها در زندگی فردی و اجتماعی روشن تر گشته است و توجه به عالم قدسی به طور روز افزون گسترش یافته و این مطلبی است که بسیاری از روان شناسان و جامعه شناسان بدان معترفند .

وحی ، راهی جز مراجعه به خود اهل بیت علیهم السلام وجود ندارد ؛ زیرا هیچ کس چون آنها نسبت به خداوند متعال و مقام ولایت اهل بیت آشنایی و معرفت ندارد. شناخت کامل اهل بیت عصمت و طهارت بالا نسبت به عوالم مختلف جهان هستی و به خصوص آشنایی آنها با ابعاد وجودی انسان و فقر وجودی او نسبت به پروردگار عالم و همچنین شناخت آنها نسبت به مقام عظیم ولایت ، سبب گردیده که پرمحتواترین ادعیه ، مناجات ها و زیارت ها از زبان این خاندان صادر گردد. خوشبختانه بخش اعظمی از این ادعیه و زیارات به دست ما رسیده است و این ادعیه و زیارات می توانند سرمشق و الگوی مناسبی برای سخن گفتن با پروردگار عالم و خاندان رسالت له باشند . با مراجعه و دقت در ادعیه و زیارات ، به مواردی برخورد می کنیم که از برجستگی های خاص ادبی و محتوایی برخوردار هستند . دعای کمیل، دعای عرفه ، دعای ابوحمزه ثمالی ، دعای ندبه ، مناجات خمس عشره ، زیات امین الله ، زیارت جامعه کبیره ، زیارت ناحیه مقدسه، زیارت عاشورا و ... بخش کوچکی از ادعیه و مناجات و زیارت های پر محتوایی هستند که مورد استقبال و توجه عمومی نیز قرار گرفته اند . مجموعه این ادعیه و زیارات با مضامین عالی خود می توانند درس های ارزنده ای از معارف مختلف در عرصه های خداشناسی ، انسان شناسی ، امام شناسی و اخلاق و ادب دینی را به ما انسان ها بیاموزند .

می باشد ، به طوری که به یقین می توان گفت اگر کسی بخواهد امامان شیعه را بشناسد و با مقام ولایت اهل بیت آشنا شود، نمی تواند خود را نسبت به این زیارت ها بی نیاز بداند . زیارت اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام علاوه بر ابعاد عالی معرفتی و شناختی ، دارای آثار و برکات شگفت دنیوی و اخروی و مادی و معنوی نیز می باشد و همین مسئله باعث شده است که شیعیان و محبین خاندان وحی ، با درجات مختلف علمی و روحی ، مشتاق و شیفته این زیارات بوده و حاجات مختلف خود را از طریق توسل به این زیارت ها و دیگر توسلات مشروع برآورده سازند .(1)

انسانیت را در کجا و چگونه باید یافت .(1) همچنین در این آیات آمده است که وجود چه خصلت هایی آدمی را به مرحله پایین تر از حیوانات تنزل خواهد داد .(2)

پس از ذکر این مقدمه می توان گفت که حکمت سلام فرستادن بر اولیاء خدا و اعلان برائت از دشمنان خدا آن است که موضع آدمی را در میان دو گروه حق و باطل معین سازد. به عبارتی سلام بر اولیاء الهی ، بازگو کننده میل درونی انسان به حق و حقیقت و راستی و خلوص است . از طرف دیگر لعن کردن دشمنان خدا و رسول و مؤمنین ، به معنی بیزاری جستن از این افراد و دسته ها می باشد و به این طریق ما از خداوند متعال و پیامبر و جانشینان آن حضرت می خواهیم ما را در رسیدن به فضائل اخلاقی و کرامات انسانی یاری نمایند و آن رذایل اخلاقی که موجب دوری از رحمت و قرب پروردگار و فاصله گرفتن از دوستی و مودت آن بزرگواران می گردد را از ما دور بدارند .

سنت و به خصوص خلیفه دوم ، بارها اعتراف کرده اند که اگر علی علیه السلام نبود، شالوده حکومت شان از هم می پاشید . معاویه بارها و بارها از فضایل علی علیه السلام و فرزندانش صحبت کرده است . مشهور است که مأمون در مقام بحث به واسطه ویژگی های اهلبیت علیهم السلام حق آن ها را در مقام حکومت و ولایت بر مردم ، اثبات نموده است . اما تمام این افراد در مقام عمل ، کار دیگری انجام دادند و حاضر نشدند از مال و مقام دنیا بگذرند و ولایت مسلمین را به کسی بسپارند که شایستگی آن را دارد . از اینجاست که جایگاه ویژه تبری نسبت به تولی مشخص می شود . به عبارت دیگر ممکن است فردی بر اساس بخشی از فطرت پاک و الهی که در ضمیر او باقی مانده ، نسبت به اولیاء خدا اظهار علاقه و محبت کند، منتهی ځاو نسبت به مال و مقام دنیا نیز باعث شود که تمام آن فضایل را نادیده گرد و پا بر فطرت الهی خود بگذارد و هر گونه ظلم و ستمی را بر اولیاء خدا روا دارد . تاریخ شاهد افراد بسیاری بوده است که نمازشان را پشت سر فرزند رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم می خواندند ، ولی نمی توانستند سفره رنگین امثال معاویه و یزید را رها کنند . با توجه به این توضیحات ، همراهی تولی و تبری و جایگاه ویژه تبری در فروع دین مشخص می گردد .

تولی و تبری از شروط تقرب به پروردگار عالم می باشد : اِنِّی اَتَقَرَّبُ اِلَی الله وَ اِلَی رَسُولِهِ... وَ اِلَیْکَ بِمُوالاتِکَ وَ بِالْبَراَّئَهِ مِنْ اَعْداَّئِکُمْ .

در این فراز از زیارت عاشورا چنین زمزمه می نماییم : ای امام حسین ! من به وسیله پیروی کردن از شما و دوری گزیدن از منش و رفتار دشمنانتان ، خودم را به خداوند متعال و رسول گرامیش و همچنین به حضرت علی و حضرت فاطمه و امام حسن علیهما السلام و شما نزدیک می سازم اولین سؤال در مورد این فراز از زیارت آن است که معنای تقرب به سوی خداوند متعال چیست ؟ یقینا مراد از تقرب به پروردگار در اینجا، تقرب مادی و جسمانی نیست ، چرا که خداوند جسمی ندارد که تقرب

ص: 226

مکانی به او معنی پیدا کند . منظور از تقرب در این بند از زیارت ، تقرب معنوی نسبت به خداوند متعال است . به عبارت دیگر می توان گفت که انسان ها با رشد روحی و معنوی خود می توانند خود را به خداوند نزدیک کرده عنایت خاص پروردگار عالم را متوجه خود کنند . آری انسان از طریق تقرب به سوی پروردگار می تواند صفات خدایی پیدا کند، با چشم او ببیند ، با گوش او بشنود و حتی هر گاه چیزی را اراده نمود ، آن چیز خلق یا حاضر گردد .(1)

نکته دیگر در این بخش از زیارت آن است که دوست داشتن امام حسین علت و دشمنی با دشمنان ایشان چه نقشی در تقرب به سوی پروردگار و پیامبر نایه و دیگر معصومین علیهم السلام دارد؟ در تفسیر آیه شریفه «إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَحَبْلٍ مِنَ النَّاسِ»(2)از امام باقر علیه السلام نقل شده است که ریسمان الهی قرآن است و ریسمان انسانی که شما انسانها را به خدا نزدیک می کند ، علی بن ابیطالب علیهما السلام ( اهلبیت) می باشند .(3)

همچنین خداوند متعال از مسلمانان خواسته است تا با وسایلی که تعیین نموده به سوی او حرکت کنند تا راه راست را پیموده و از کجروی دوری نمایند «وَابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَهَ»(4). از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمودند: ما اهلبیت علیهم السلام وسیله های تقرب به سوی پروردگار هستیم .(5)

ص: 227

از آنجا که امام حسین علیه السلام از اهل بیت پیامبر به هستند ، لذا محبت و پذیرفتن ولایت ایشان و دشمنی با دشمنان این بزرگوار ، در حکم چنگ زدن به ریسمان الهی بوده که انسان را به پروردگار خویش نزدیک می کند. اما چگونه باید به این ریسمان الهی متوسل گردید و از طریق آن به خداوند متعال نزدیک شد؟ آیا دوستی زبانی کفایت می کند؟ یا اینکه این دوستی و محبت نسبت به امام حسین علیه السلام و دیگر معصومین علیهم السلام و اولیاء الهی باید در مقام عمل نیز تجلی یابد؟ در احادیث می خوانیم که امام محمد باقر علیه السلام فرمودند : «إِنَّا لاَ نُغْنِی عَنْکُمْ مِنَ اَللَّهِ شَیْئاً إِلاَّ بِالْوَرَعِ وَ إِنَّ وَلاَیَتَنَا لاَ تُدْرَکُ إِلاَّ بِالْعَمَلِ».(1) یعنی دوستی و محبت اهل بیت سودی نمی بخشد ، مگر اینکه انسان در مقام تقوی و عمل این دوستی را نشان دهد .

فرستاده شده است : « سَلَامٌ عَلَی إِبْرَاهِیمَ »(1)، « سَلَامٌ عَلَی نُوحٍ فِی الْعَالَمِینَ »(2)، « سَلَامٌ عَلَی مُوسَی وَهَارُونَ »، « سَلَامٌ عَلَی إِلْ یَاسِینَ »(3) « وَسَلَامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ ».(4) صفتی که در این آیات(5)

، برای پیامبران الهی بیان گردیده و سلام و درود الهی ناظر به این صفت عالی می باشد ، آن است که آنها بندگان مؤمن و نیکوکار پروردگار بودند و به همین دلیل مورد عنایت خداوند قرار گرفتند : «إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ»؛«إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِینَ».(6) همچنین در برخی دیگر از آیات ، گروه هایی از مردم با بیانات مختلف و متعدد مورد لعنت الهی قرار گرفته اند . برای مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد :

ظالمین : «أَلَا لَعْنَهُ اللَّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ».(7)

کافرین: «إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْکَافِرِینَ».(8)

کسانی که عهد الهی را نقض کردند: «فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِیثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ».(9)

کسانی که پیامبران خدا را اذیت نمودند : «إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَة».(10)

ص: 229

کسانی که حقایق را از مردم مخفی داشتند : «إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَاتِ وَالْهُدَی مِنْ بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَابِ أُولَئِکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ».(1)

کسی که مؤمنی را تعمدا کشته باشد «وَمَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ».(2)

مرتدین : «...قَوْمًا کَفَرُوا بَعْدَ إِیمَانِهِمْ....أُولَئِکَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَهَ اللَّهِ وَالْمَلَائِکَهِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ».(3)

اصحاب سبت : «نَلْعَنَهُمْ کَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ».(4)

آیات فوق بیانگر دسته ها و گروه هایی است که در قرآن کریم مورد لعنت پروردگار عالم ، ملائکه و مؤمنین قرار گرفته اند . پس در آیات قرآن هم صفات افراد نیک بازگو گردیده و بر واجدین آن از طرف پروردگار عالم سلام و درود فرستاده شده و هم ویژگی های انسان های پست بیان گردیده و افراد متصف به آن اوصاف مورد لعنت حضرت حق قرار گرفته اند .

امامان معصوم علیهم السلام نیز که وظیفه هدایت امت اسلامی را بر عهده داشته اند ، با نشان دادن مصادیق هر کدام از این صفات و ویژگی ها و با بیان اعمال و رفتاری که موجب دوری از رحمت الهی یا تقرب به سوی پروردگار عالم می شود ، جویندگان راه حق و حقیقت را یاری نموده اند تا با دوری گزیدن از محرومان درگاه الهی ، طریق هدایت را یافته و با اطمینان در آن راه گام گذارند و خود را در زمره کسانی قرار دهند که نعمت هدایت به آنها مرحمت شده است . تأملی تاریخی در فرازهای مختلف زیارات و از جمله زیارت عاشورا، می تواند بیانگر این مطلب باشد که هر

ص: 230

کدام از این صفات ناپسند در شرایط و ازمنه مختلف . چگونه و در چه اشخاص و گروه هایی تجلی یافته است . اگر با این دید به زیارات معصومین از نگاه شود ، غنای عظیم این زیارات معلوم خواهد گردید .

نبود ، تو را خلق نمى كردم و اگر براى فاطمه علیها السلام نبود ، شما را خلق نمى كردم ». اين حديث ، نشان از نقش محورى حضرت فاطمه علیها السلام در عالم هستى دارد .

در روايتى از اهل سنت، ابوهريره از رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل مى كند : « پس از آن كه حضرت آدم علیه السلام به عرش توجه كرد، پنج نور در آن ديد و زمانى كه خداوند در مورد اين پنج نور پرسيد ، پاسخ شنيد كه اين پنج نور فرزندان تو هستند و به محبت آن هاست كه تو را خلق كردم و اگر اين ها نبودند بهشت و دوزخ ، عرش و كرسى ، آسمان و زمين ، فرشتگان و جنيان و آدميان را خلق نمى كردم . اى آدم ! به عزتم سوگند ! اگر كسى به اندازه يك دانه ى خردل بغض و كينۀ آن ها را در دل داشته باشد، وارد آتشش مى كنم . اى آدم ! اينان برگزيده هاى من هستند، من به واسطه ى آن ها مردم را نجات مى دهم و هلاك مى گردانم. اى آدم! اگر حاجتى داشتى به وسيلۀ آن ها به من توسل بجوى ».(1)

نكته ديگر ثواب و پاداشى است كه براى برپايى مجلس حديث كساء در نظر گرفته شده است . در حديث كساء مى خوانيم : « ما ذكر خبرنا هذا فى محفل من محافل اهل الاْءرض و فيه جمع من شيعتنا و محبينا و فيهم مهموم الا و فرج الله همه، ولا مغموم الا وكشف الله غمّه، ولاطالب حاجة الا وقضى الله حاجته …». اين ثواب جداى از جنبۀ توسل به وجود مطهر حضرت زهرا علیها السلام ، ناظر به ثوابى است كه براى مجالس ذكر اهل بيت عصمت و طهارت علیهم السلام قرار داده شده است . در احاديث آمده است كه اهل بيت عصمت و طهارت علیهم السلام دوست دارند در مجالسى كه شيعيان به

ص: 232

ذكر احاديث و معارف اهل بيت علیهم السلام مى پردازند ، حضور يابند و براى كسانى كه امر ولايت آن ها را زنده نگه مى دارند، دعا كنند .(1)

بر اين اساس ، بندهايى از اين حديث كه بازگو كننده ى آن است كه « رحمت خدا بر اهل اين مجالس نازل مى شود »، « تا آن كه جمع متفرق نشده اند، فرشتگان براى آن ها طلب آمرزش مى كنند » ، « اگر در جمع آن ها غم زده و اندوهگينى باشد ، خداوند غم و اندوه او را برطرف مى سازد » ، « اگر در آن جمع حاجت مندى باشد ، خداوند حاجت او را برآورده مى سازد » و …، با توجه به احاديث ديگر مورد تأييد قرار مى گيرد .

ص: 233

عکس

ص: 234

توفیقات مرحوم آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی در قالب تحصیل و تالیف و تبلیغ برای همگان روشن بود ، اما این توفیقات دست یافتنی نبود . مگر این که همسری در تمامی سخنی های راه با ایشان همراه و همدم بود و صبیه مرحوم آیة الله حاج سید اسماعیل هاشمی که خود تربیت شده خانواده ای روحانی بود با آگاهی کامل از سختی های قدم نهادن در این مسیر خود را در موفقیت های همسر سهیم گرداند . ایشان در محضر ابوی خود مرحوم آیة الله هاشمی جامع المقدمات و الفیه را فراگرفتند و با عروه الوثقی آشنایی یافتند .

پس از ازدواج با آیة الله موحد ابطحی و هجرت به قم نزد ایشان به فراگیری لمعه پرداختن و پس از آن نیز با همسر حاج شیخ .... نجفی ( که بعدها نماینده شهرضا در مجلس شورای اسلامی شدند ) لمعه را بحث می کردند . در ایام تبلیغی با همسر خود به شهرستان اقلید می رفتند و دشواری های سفر با وسایل نقلیه عمومی آن سال ها را با جان و دل پذیرا بودند . پس از آنکه به واسطه مدرسه رفتن فرزندان نمی توانستند در سفرهای تبلیغی همسر خود را همراهی کنند دشواری های دیگری را پذیرا شدند . ایام تبلیغی محرم ، صفر ، رمضان و جمادی الاولی و الثانی آیة الله موحد ابطحی در اقلید بودند و همسر ایشان به تنهایی به امور جسمی و تربیتی فرزندان اهتمام داشتند . از خرید روزانه تا رسیدگی به درس های فرزندان و پرستاری از آنها در بیماری ها و ... از وظایفی بود که بانوی بافضیلت حاجیه خانم هاشمی به دور از پدر و مادر و برادران و خواهران خود بر عهده گرفتند .

مکارم اخلاقی ، روی گشاده ، مهمان نوازی و دست پخت خوب و در مجموع همراهی ایشان با آیة الله موحد ابطحی موجب شده بود بستگان آیة الله موحد ابطحی و مردم اقلید وقتی به قم می آمدند منزل ایشان را برای سکونت انتخاب کنند . زمانی که آیة الله العظمی حاج سید محمد علی موحد ابطحی قدس سره یا جناب آقای

ص: 237

دکتر سید عبدالوهاب طالقانی تصمیم داشتند منزلی در قم تهیه کنند مدتها در منزل آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی زندگی می کردند .

اوج همراهی حاجیه خانم هاشمی با آیة الله موحد ابطحی در سالهای طولانی بیماری همسر نمایان گردید . در موقعیتی که برخی پیشنهاد کردند به واسطه دشواری های کار ، خوب است برای ایشان پرستاری گرفته شود ، حاجیه خانم هاشمی موافقیت نکردند و در این چند سال و در موقعیتی که خودشان علاوه بر کهولت سن با عوارض ناشی از چند بیماری درگیر بوده و هستند ، علاوه بر مسئولیت های پیشین مانند مرتب ساختن خانه و پخت و پز و نگهداری نوه ها و ... ، مسئولیت کامل پرستاری از آیة الله موحد ابطحی را علی رغم تمام سختی های آن برعهده داشتند .

زمانی که آیة الله موحد ابطحی پیشنهاد کردند یکشنبه شب ها در منزل روضه برگزار شود تا با نوای روضه جان خود را تازه کنند ، مسئولیت آماده سازی شام برای حدود 70 – 100 نفر بر عهده حاجیه خانم هاشمی بود . در طول سال هایی که آیة الله موحد ابطحی بستری بودند ، به تصریح خودشان برای این که کسی به زحمت نیفتد، هیچ گاه تقاضای آب یا غذای خاصی نداشتند و همسرشان به تجربه دریافته بودند که ایشان چه موقع و چه میزان آب می خواهند و به چه غذایی مشتاق تر هستند و علاوه بر داروهای پزشکی رایج ، چه داروهای طب سنتی در چه مقاطعی برای ایشان مناسب است . شب هایی که آیة الله موحد ابطحی تب داشتند و سخت نفس می کشیدند حاجیه خانم هاشمی پائین تخت همسرشان می خوابیدند و از نگرانی تا صبح خواب راحت نداشتند .

ارتباط روحی آیة الله موحد ابطحی و حاجیه خانم علویه ی هاشمی به قدری عمیق بود که وقتی ایشان به سفر می رفتند ، با این که فرزندان سعی می کردند تمام مراقبت های لازم را داشته باشند ، معمولا حال جسمی آیة الله موحد ابطحی بد

ص: 238

می شد و به همین دلیل حاجیه خانم هاشمی سفرهای طولانی نمی رفتند . این بانوی علویه را می توان به عنوان اسوه صبر و وفاداری در تاریخ معرفی کرد که در شرح صدر و کمالات نفسانی تا لحظات آخر عمر شریف آیة الله سید علی موحد ابطحی قدس سره در کنارشان به اخلاص و محبت بود .(1)

او در عین حضور دایم در محضر حضرت رب العالمین در میان مردم و با مردم بود در سخت ترین شرایط ارتباط خویش را با مردم قطع نکرد و دغدغه حل مشكلات ، مردم برای ایشان ملکه گردیده بود چرا که « من أصبح ولم يهتم بامور المسلمين فليس بمسلم » ، درب منزل او باز روی او گشاده و سفرۀ او برای همگان گسترده بود . او هیچ گاه ذکری از مقامات معنوی خویش به میان نیاورد و قلباً روا نمی داشت که بر کرده های خویش تعریف بشنود .

آیة اللّه هاشمى تحصیلات ابتدایى خود را در مکتب خانه نزد پدر و سایر بزرگان فامیل به پایان برد و در حدود سال 1340 قمرى در زمان حیات آیة اللّه درچه اى به اتفاق برادرش مرحوم آیة اللّه آقا سیّد على اکبر براى ادامه تحصیل به اصفهان هجرت کردند . و در آن جا مشغول فراگیرى علوم حوزوى شدند .

پس از مدتى توقّف و ادامه تحصیل ، براى گرفتن جواز سفر به نجف اشرف و ادامه تحصیلات در آن حوزه مقدّس ، از اصفهان به شهر مقدّس قم آمدند .

معظّم له در این باره اظهار مى دارند : « وقتى به قم رسیدیم و تصمیم ما به اطلاع آیة اللّه حائرى رسید ، ایشان آقاى حاج شیخ مهدى بروجردى پدر خانم آیة اللّه گلپایگانى را - که در آن موقع ناظر حوزه و مشاور آیة اللّه حائرى بودند - فرستاده و پیغام دادند که همین جا بمانید و از حوزه علمیّه قم استفاده کنید . مدتى ماندیم و حوزه قم را بسیار گرم و با معنویّت یافتیم و همین مسئله باعث توقّف ما در قم شد ».

اساتید

آیة اللّه هاشمى محضر عالمان برجسته ای را درک کرد که از جمله استادان وى در اصفهان عبارت اند از :

الف) اساتید معظّم له در اصفهان : 1. میرزا احمد مدرّس، 2. شیخ محمد جواد فریدنى، 3. سیّد زین العابدین طباطبائى ابرقوئى، 4. آیت اللّه حاج محمد جواد بیدآبادى، 5. آیة اللّه العظمى سیّد على بهبهانى - آیة اللّه هاشمى در زمانى که آیة اللّه بهبهانى همه ساله در فصل تابستان به اصفهان تشریف مى آوردند، از اعضاى حوزه استفتایى معظّم له بوده و از محضر ایشان استفاده شایانى نموده اند - ، 6. آیة اللّه حاج شیخ مهدى نجفى ، 7. آیة اللّه شیخ امجد الدّین نجفى ( معروف به مجد العلماء )، 8. آیة اللّه شیخ محمد رضا کلباسى .

ص: 241

معظّم له از محضر اساتید یاد شده در فنون مختلف فقه ، اصول ، هیئت ، عرفان و سیر و سلوک بهره مند شده است . از جمله در خصوص سیر و سلوک ، از محضر مرحوم آیة اللّه سیّد زین العابدین طباطبائى ابرقوئى - که از شخصیّت هاى بارز و عالمى عامل و معلم اخلاق ، عرفان و سیر و سلوک بوده - استفاده نموده است .

ب) اساتید معظّم له در قم

1. مرحوم آیة اللّه گلپایگانى ، 2. مرحوم محمد حسن نویسى ، 3. مرحوم شیخ محمد رضا جرقویه اى، 4. شیخ مهدى مازندرانى ، 5. آیة اللّه میر سیّد على نجف آبادى ، 6. آیة اللّه فاضل لنکرانى ( معروف به فاضل قفقازى ) ، 7. میرزا مهدى همدانى ، 8. محمد حسین ساوجى ، 9. آیت اللّه حاج شیخ عبدالکریم حائرى ، 10. آیة اللّه سیّد صدرالدّین صدر، 11. آیة اللّه سیّد حجّت کوه کمره اى ، 12. آیة اللّه سیّد محمد تقى خونسارى، 13. شیخ محمد على حائرى ( صاحب مختارات ).

و باز از فعّالیّت هاى ایشان این که، کتاب منیة المرید را - که در آداب شاگرد و استاد است - در مدرسه امام محمد باقر( دربکوشک ) تدریس مى کرده اند . و ضمناً برگزارى هر روزه جلسات بحث فقهى با چند تن از علماى اصفهان - که مرحوم آیة اللّه شهید شمس آبادى ( دوست بسیار نزدیک معظّم له ) یکى از آنان بود - در مدرسه علمیّه دربکوشک - که تا زمان شهادت آیة اللّه شمس آبادى ادامه داشت ؛ نیز از فعّالیّت هاى علمى دیگر معظّم له به شمار مى آید .

در دهه عاشوراى سال 1342 شمسى طى سخنرانى هاى بر علیه رژیم شاهنشایی در مجالس و محافل مختلف شهرستان شهرضا ، اعتراض شدیدى را با بیانى بسیار تند به حکومت و دستگاه جبّار وقت کردند و سرانجام در روز عاشورادستگیر شدند و به ساواک و زندان اصفهان انتقال یافتند . و سرانجام پس از چند روز تحمّل زندان همراه با شکنجه هاى روحى ، به وسیله یکى از صاحب منصبان وقت که علاقه اى به دودمان رسالت داشت آزاد و به شهرضا بازگشتند . فعّالیّت هاى سیاسى و اجتماعى پس از انقلاب نمایندگى مجلس خبرگان رهبرى در در دوره دوم از اصفهان ؛ پس از رحلت آیة اللّه خادمى ، چون معظّم له در دوره اقامتشان در اصفهان در اثر فعّالیّت هاى اجتماعى و ارشادى خستگى ناپذیر ، شهرت خاصّى در میان مردم پیدا کرده بودند ، به نمایندگى مردم استان در مجلس خبرگان انتخاب گردیدند .

( آب دریا را اگر نتوان کشید *** هم بقدر تشنگی باید چشید )

بعد از آن توفیق او را دست داد *** بهر تحقیقی دگر همت گمارد

روزها کوشید و شبها را نخفت *** تا که از بحر معانی دُر بسفت

نکته ها مکشوف و اسرار است آن *** همتی کن هر سه جلدش را بخوان

چون ابالفضل(1) است نام این کتاب *** ( آفتاب آمد دلیل آفتاب )

مَظهر حُسن و کمالات و کَرَم *** مُظهر فیض و کرامات است هم

می برد نامش غم از قلب حزین *** زادۀ آزادۀ ام البنین

ساقی طفلان در آن صحرای طف *** هم علمدار سپاه جان به کف

جان نثار و میر آل فاطمه *** سرخ رو از خون او شد علقمه

دست خود را داده اندر راه دوست *** تا ابد دست همه رو سوی اوست

صولتش یاد آور فرّ پدر *** صورتش رخشنده چون قرص قمر

باب حاجات امم پور علی *** حل شود از لطف او هر مشکلی

همچو حیدر صف شکن در کارزار *** بر حسینش در محَن غمخوار و یار

بر سرش آمد عمود آهنین *** یا اخا گویان شده نقش زمین

کی برادر یک دمی نظّاره کن *** بهر عباست تو فکر چاره کن

در کنار پیکرش آمد چو شاه *** ( شد قیامت از قَران مهر و ماه )

گفت جانا بعد تو پشتم شکست *** گرد غم بر صورت زینب نشست

( این من و این ذکر یا رب یا ربم *** این من و این نامه های زینبم )

می رسد هر دم نوای الرحیل *** ایها العشاق، الی رب الجلیل

دارد امید از ابالفضل رشید *** خادم درگاه او عبدالحمید

بر ( شرف ) از مرحمت بنما نظر *** شو شفیعش روز محشر از سقر

جملگی را رهنمون شو در دو دار *** از بلا و مکر ما را دور دار

بُود تاریخی که این منظومه رفت *** یک هزار و سیصد و هفتاد و هفت

ص: 247

گهی از ابالفضل و گه از رقیه نوشت *** کراماتشان را بیان دلربا کرده است

احادیث سنی و شیعه به فضل حسین *** نوشت و دل عاشقان کربلا کرده است

دل دغدغه مند او همتش داده بود *** که عمرش همه صرف دین خدا کرده است

بود آبرومند در پیش زهرا که او *** دفاع از حدیث شریف کساء کرده است

شبانه شدی روضه خوان دفن و او این چنین *** عجب روضه ای بهر مادر بپا کرده است

*****

وباب حطة لمن والاهم *** ينجبهم يهلك من عاداهم

منها تجيء ( آية التطهير) *** في شأنهم و سأل من الخبير

يا حبذا من سيد زكي *** و فاضل و كامل رضي

ذرية من الذراري النبوي *** و دوحة الحدیقة المصطفوی

و هو ( علي ) وأبوه المرتضى *** سلالة من النبي المصطفى

اعنى ( علي ) الابطحي الالمعي *** اللوذعي الفاطمي العلوي

لازال كاسمه العلي العالي *** مرتقياً مدارج المعالي

قد خاض في البحار حتى القعر *** اخرج منها من ثمين الدرّ

لاية التطهير واجتماعها *** بخمسة و تسعة اتباعها

نزولها في أول الأمر أجتمع *** بخمسة و تسعة لهم تبع

احبى به معالم الاجداد *** اعني النبي والامام الهادي

و آله المطهرون من ادناس *** و من ضلال الشرك والارجاس

فاية التطهير شاهد على *** ما قيل فيهم من سمو وعلا

و هم لهم ارادة التكوين *** لا يتخلف عنه بالیقین

ارادة التشريع غير منحصر *** فيها اداة الحصر غير معتبر

من الفریقین کذا جاء الاثر *** رواية ثم حديثاً معتبر

تطهير من یعدهم من الحجج *** يظهر للمطالب من خوض اللجج

و قد دعاء الخليل ابراهيم *** تطهير من من نسله يقوم

وهكذا دعاء سيد البشر *** تطهير ابناه ائمة الغرر

هم آل النبي آل الله *** من نزهوا عن وصمة الأشباه

هم خمسة تجمعوا في جامع *** تحت كساء شامل وجامع

فجاء جبرائيل من رب الابد *** بآية التطهير في القول الاسد

ص: 251

في بيت فاطمة وأم سلمة *** وغيرهم امكنة محترمة

و قد دعا الرسول في حقهم *** اذهاب ارجاس البرايا عنهم

ثم الصلوة والسلام منهم *** ورحمة الله اتت عليهم

و قول امين من الباب سمع *** اجابة الدعاء فيهم قد جمع

تسبيح ما جاء من الرمان *** والعنب النازل من جنان

ولم يسبح في يدي غيرهم *** لانها لهم وخصت بهم

و بين الساعات والايام *** لهذه الوقعة في الانام

والحاضرون بينهم افراد *** من النساء والرجال اعداد

وقد تمنى وتقاضا بعضهم *** بان يكون في الدخول معهم

فردهم عنه رسول الله *** لان اهل البيت آل الله

عنوان اهل البيت اصحاب الكساء *** معرف بهم كاصحاب العبا

لا شك في هذا ولا ترديد *** بانه اياهم يريد

لكنما حثالة من البشر *** يشككون في الذي ظهر

ويدعون غير الحق *** وغير ما امانة وصدق

فمنهم اللاعب بالنرد عكرمة *** وتارك الصلوة عارى المكرمة

وذو فضيحة هو المقاتل *** في عجزه عن الجواب السائل

وعروة الناصب بالنصب الجلي *** اعدا عدوهم بمولانا علي

هم اخذوا الخلاف من اسلاف *** ونقلوا منهم الى الاخلاف

ومحدث الخلاف للخلافة *** فانهم قد فقدوا الشرافة

فسوف يلقون الجزاء الا وفى *** من سنة سيئة لا تخفى

و ناظم الابيات هاشمي *** من المخالفين طبعه بري

ص: 252

انالله و انا الیه راجعون

و سرانجام روح پاک محقق ولایی ، محدث عالیقدر شیعه و پیر غلام با صفای سیدالشهدا ارواحنافداه ، آیة الله حاج سید علی موحد ابطحی اعلی الله مقامه الشریف پس از سال ها عزلت و نقاهت ، در روز یکشنبه 19 آذر 1402 شمسی مطابق با 26 جمادی الاولی 1445هجری قمری به دیار باقی شتافت و قلبی که سال ها به عشق امیرالمؤمنین علیه السلام می تپید و به غربت مادر مجروحه و شهیده اش داغدار بود و از غربت دین آرام و قرار نداشت ، در ایام شهادت حضرت زهرا علیها السلام در دامان مادر آرام گرفت . خیل عظیم دوستداران علم و فقاهت و جمع کثیری از علما و بزرگان ، پیکر پاک آن مجاهد نستوه و فدایی ثقلین ، آیة الله آقای حاج سید علی موحد ابطحی اعلی الله مقامه الشریف را از مسجد امام حسن عسکری علیه السلام تا حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه علیها السلام تشییع کردند و پس از اقامه ی نماز توسط آیة الله العظمی کریمی جهرمی دام ظله ، در آستانۀ مبارکه حضرت امامزاده شاه حمزه علیه السلام آرام گرفت و میهمان ابدی اجداد طاهرینش گشت .

می آموختند و من به تکرار ديده بودم که پدر براي پيداکردن منابع روايی و حديثی متواضعانه از مادر کمک می گرفتند .

پدر چه در زمان سلامت و چه در دوران طولانی بيماری سبب خير و برکت خانواده بودند و مادر به تکرار اين موضوع را به ما گوش زد می نمودند . ايشان علاقۀ زيادی به زيارت جامعۀ کبيره داشتند و مداومت بر خواندن اين زيارت و همچنين زيارت عاشورا می نمودند .خدای رحمت کند پدرم را و به سلامت بدارد مادر را .

روزهايی که توفيق پيدا می کردم به ديدارشان بروم و به چشمان و صورت پر نورشان نگاه کنم بسيار متفاوت بود از روزهای ديگر . اوقات شبانه روزشان را تقسيم کرده بودند بين عبادت ، کتابت و کار . کم خوراک و کم خواب بودند . لباس هايشان تميز و ساده بود . زمانی که به تبليغ می رفتند هميشه يک دست لباس آويزان بر رخت آويز داشتند ، می دانستند که عطر لباسشان در زمانی که منزل نيستند باعث آرامشمان می گردد . و من هنوز آن روزهای کودکی را خوب به ياد دارم که موقع دلتنگی ، قبايشان را بو می کردم . راه رفتن های کودکی مان را مديون پدر هستيم . با دو دستشان انگشتان کوچکمان را می گرفتند و آهسته - آهسته راهمان می بردند و گاهی دستمان را رها می کردند تا زمين خوردن را هم تجربه کنيم .اوايل سن تکليف من را همراه خود به نماز آية الله بهجت بردند . اين يکی از جايزه هايی بود که من از پدر گرفتم .

صحبت از مرحوم جعفرآقای مجتهدی در منزل زياد می شد و من کنجکاو بودم که ايشان را از نزديک ببينم . پدرم اين خواستۀ من را برآورده کرده و همراهشان به منزل آقای مجتهدی رفتيم. ياد دارم ايشان به من توصيه کردند دعای مکارم الاخلاق را زياد بخوانم .

ص: 255

يکی از خاطره های بسيار زيبايی که از پدرم به ياد دارم لحظاتی بود که ايشان در اتاق نشيمن گوشه ای می نشستند و در حالی که حلقه ای از کتاب ها و جزوات ، دايره وار دورشان بود آن چنان مشغول نوشتن می شدند که سر و صدايمان را نمی شنيدند .

در اين مدت بيماری خواهرم آيات قرآن و بعضاً احاديثی را با پدر مرور می کردند .

در اين ماه های آخر ايشان بخشی از آيه را خوانده و پدر ادامۀ آيه را قرائت می کردند . آخرين آيه ای که پدر همراه خواهرم تلاوت کرد اين آيه بود :

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

«اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَى عَبْدِهِ الْكِتَابَ وَلَمْ يَجْعَلْ لَهُ عِوَجًا»(1)

حمد مخصوص خدايی است كه اين كتاب ( آسمانی ) را بر بنده ( برگزيده اش ) نازل كرد و هيچ گونه كژی در آن قرار ندارد .

دوران بيماريش را از امتحان صبر و شکيبايی و عزت نفس سر بلند بيرون آمد .

يکی از ويژگی های بارز اخلاقی ايشان عزت نفسشان بود . ياد ندارم در هيچ شرايطی کوچک ترين درخواستی از کسی کرده باشند .

در دوران بيماری گاهی اتفاق می افتاد مادرم چندين ليوان آب پشت سر هم به ايشان می دادند که نشان از عطش زيادشان بود و هر گاه خطاب به ايشان می گفتند چرا وقتی تشنه می شويد کسی را صدا نمی زنيد ؟ می گفتند نمی خواهم کسی را به زحمت بيندازم . بسيار مهربان بودند هر چند محبتشان را بروز نمی دادند . اولين ميوه های نوبرانۀ هر فصلی را به تعداد به خانه می آوردند و ديگر خبری از آن ميوه ها نبود تا عموم مردم توانايی خريدش را داشته باشند .

ص: 256

بی توفيق بوده ام يا شرم و حيا باعث می شد که دستانشان را نبوسم . يکی از برکاتی که دوران سخت بيماری ايشان برای ما داشت اين بود که با پدرم صميمی شده بوديم .

ديگر دستشان را بدون خجالت می بوسيديم و گاهی با ايشان شوخی می کرديم تا صدای خنده شان را بشنويم .

يکی دو ماه بود که مادر بزرگوار که با تمام مشکلات ، پرستاری پدر را مي کردند آرام آرام رفتن پدر را خبر می دادند. مادر بيش از يک پرستار بود ، به همين خاطر بدون ديدن خوابی و رسيدن الهامی می شد قولش را پذيرفت ، زيرا لحظه لحظه ها را با تمام سختی های پيش رو با پدر زندگی کرده بود به خصوص در اين مدت بيماری .

دوازدهم آذرماه 1401 مادر به قصد سفری دو روزه خانه را ترک کردند .هر گاه که خانه نبودند اتفاقی می افتاد . گر چه سعی می کرديم تمام روش های مراقبت از پدر را مو به مو اجرا کنيم ، اما انگار روح پرستاری کمرنگ بود . پدرم در اين دو روز تب مختصر و ضعف و بی قراری شديدی داشتند . دو روزی را بدون حضور مادر با کمک خواهران و برادران مراقبشان بوديم . ساعت 11 شب ... شنبه ، مادر از سفر برگشتند . در بدو ورود اولين کاری که انجام دادند حاضر شدن بر سر تخت پدر بود . سلامی کردند و رو انداز پدر را مرتب نمودند . به چشم سر ديدم که حضور مادر در خانه موجب آرامش پدر گرديد انگار خيالش راحت شد که ديگر می تواند برود .

دلشورۀ عجيبی اين روزها داشتم . خوابی ديده بودم که بر خودم حجت بود پدرم را در ايام فاطميه از دست خواهم داد . چند روزی را به دليل کسالت خود نتوانستم ايشان را ببينم . تا اينکه به دليل شدت بيماری به بيمارستان منتقل و در شب بيستم آذر دار فانی را وداع گفته و از پيشمان رفتند .

محل غسل دادنشان زير درخت توت حياط خانه بود . جايی که هميشه در هنگام سلامت زيلوی ساده ای پهن می کردند و نماز می خواندند .

ص: 257

چقدر جای طنين اذان گفتن هايشان با صدای بلند در خانه خالی است .

شبی که فرزندانشان محل غسل دادن را آماده می کردند صحنۀ شب عاشورا برايم تداعی می شد . هنگامي که امام حسين علیه السلام خار و خاشاک اطراف خيام را جمع آوری می کردند . هنگام وداع آخر بر سر پيکرش نشسته بوديم . خواهر بزرگوارم با تربت امام حسين علیه السلام که

به تازگی از کربلا برای شفايش آورده بود صورت پدر را خضاب می کرد . پيراهنی متبرک به ضريح ابا عبدالله الحسين علیه السلام و

حضرت عباس علیه السلام روی سينه اش گذاشته شد . باز هم يادی از ظهر عاشورا هنگامی که زينب علیها السلام به سفارش مادرشان پيراهن کهنه ای بر تن برادر کرد . هر چه دستانش را در دست گرفتيم تا کمی از سردی پيکرش بکاهيم تاثيری نداشت . او با تمامی گرمای وجودش به ديدار مادر پهلو شکسته اش زهرا علیها السلام شتافته بود . دعای هميشگی اش که می فرمود : خدايا ! دعای امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف را شامل حالمان بگردان ، بدرقۀ راه همۀ ما باشد .

ص: 258

معظم و فرزندان گرامی شان ، و همچنین حوزه علمیه و مردم شریف اصفهان و ارادتمندان ایشان در اقلید امام زمان ارواحناه فداه، از خداوند متعال می خواهم که آن عالم ربانی را در جوار اولیا خود جای دهد و از رحمت واسعۀ خویش برخوردار فرماید .

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

27 جمادی الاولی 1445 قمری

علی کریمی جهرمی

اینجانب فقدان آن فقیه پرهیزکار را به بازماندگان ، وابستگان و به خاندان معظم وشریف موّحد ابطحی تسلیت عرض میکنم و از خداوند متعال برای آن مرحوم رحمت و مغفرت و برای بازماندگان صبر و اجر مسألت دارم .

سید هاشم حسینی بوشهری

رییس شورای عالی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم

آن عالم جلیل القدر که از پرورش یافتگان مکتب علمی فقهای عالیقدر شیعه خاصه فقیه عظیم الشان مرحوم آیة الله العظمی بهبهانی بوده اند . عمر شریف و پربرکت خویش راوقف خدمت به مذهب حقۀ جعفری ، اعلای کلمه الله و ترویج معارف نورانی اهل بیت علیهم السلام به تحصیل ، تحقیق ، تالیف ، وعظ و خطابه ، تهدیب نفوس و ارشاد مومنین سپری نمودند. عاش سعیدا و مات سعیدا .

فقدان این روحانی متقی رابه محضرمقدس مولایمان حضرت بقیة الله الاعظم روحی وارواح العالمین له الفداء ، مراجع عظام تقلید،حوزه های علمیه و مردم شریف اصفهان و اقلید امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف و بیت رفیع ایشان خاصه اخوی بزرگوارش مدافع پرتلاش و دلسوز در تعظیم شعائرالله حضرت آیة الله حاج سید حجت موحد ابطحی دامت برکاته تسلیت عرض نموده و از خداوند منان علو درجات و رحمت واسعه رابرای آن فقید سعید و دیگر در گذشتگان از خاندان عالم پرور موحد ابطحی و صبر جمیل و اجر جزیل برای بازماندگان مسئلت می نمایم .

حشره الله مع موالیه المعصومین واجداده الطاهرین علیهم السلام

والسلام علیناوعلی عبادالله الصالحین

دارالعلم مرحوم آیة الله العظمی

حاج میرسیدعلی بهبهانی( اهواز(

سیدنورالدین مجتهدزاده

28جمادی الاولی1445

حوزه های علميه قم و اصفهان، عمری را با عزت و سربلندی ، در راه تبليغ دين ، نشر معارف و آموزه های حقه شيعی و تألیف کتب دینی سپری کرد و در اين راه پر افتخار ، منشاء آثار و خدمات ماندگار و ارزشمندی شد .

اينجانب

رحلت این عالم بزرگ را به محضر حضرت ولی عصر ( روحی و ارواحنا له الفداء ) ، رهبرمعظّم انقلاب اسلامی (مدّظلّه العالی) ، مراجع عظام ، حوزه های معزز علمیه ، بيت مکرم و عموم شاگردان و دوستداران آن بزرگوار تسلیت عرض نموده و از درگاه ایزد منان برای آن عالم ربانی ، علّو درجات و غفران واسعه و برای بیت مکرم و سایر بازماندگان محترم ، صبر جمیل و اجر جزیل توأم با سعادت و سلامتی مسئلت دارم .

دکتر سیّد محّمد آقامیری

استاندار قم

مراجع عظام تقلید ، حوزه های علمیه ، بیت مکرم و بازماندگان و شاگردان ایشان تسلیت عرض می نمایم .

سیدرضا مرتضوی

جلوه های تشیع و شیعه فی احادیث فریقین با رفتنت جلوات مهدوی و ظهور انسان کامل را طلب می کنند و چشمه های جوشان ولایت ، زلالی کوثر موعود را به تمنا نشسته اند !. برای ظهور مولایت دعا کن که او غربتش از همه بیشتر است .

اگر حسين بن علی علیهما السلام به دليل کمی ياران و اعوان، غريب بود ، فرزندش مهدی از او نيز غريب تر است . چراکه همان هفتاد و دو يارِ حسين ، در محشر عاشورا تا پای جان، امام خويش را نصرت کردند ؛ اما بيش از هزار سال است که امام زمان ارواحنافداه ، در رسيدن به سيصد و سيزده ياور مخلص ، انتظار می کشد .(1)

اگر تنهایی و دوری از خانه و کاشانه و اهل و عيال ، غربت است ، چگونه يوسف زهرا غريب نباشد ، وقتی امام کاظم علیه السلام در وصف او چنين می فرمايند : او همان طرد شدۀ تنهای غريبِ پنهان از خاندانش است ؟(2) آری ! امام زمان غريب است ، نه در ميان خِيل گرگان درنده در صحرای کربلا يا در کاخ مأمون ؛ بلکه در ميان محبّان و شيعيانش .(3)

آسید علی آقا !

راه خانه موعود را از ردّ اشک های روی گونه های تو و آسید محمّدباقر پیدا کردیم! راستش را بخواهی آتش فراق ، بال و پر دلمان را سوزانده ؛ دیگر نه دعایی برای آواز داریم ، نه پری برای پرواز! آمده ایم مثل فطرس ، به گهواره ای دخیل ببندیم که روضه اش دل سنگ را آب می کند ...!. شنیدم که برای شنیدن روضه بی تابی می کردی ؟!

یک خط برایت روضه می خوانم ... تا روز قیامت گریه کن !

... فَذُبِحَ الطِّفلُ مِنَ الاُذُنِ الیَ الاُذُنِ !

کاش اشک های تو آبی شود روی این آتش فراق ...! طال الانتظار .

یا ربّ الحسین ، بحقّ الحسین ، اشف صدر الحسین ، بظهورالحجّة .

ص: 270

شب که از خواب بیدار شد و خود را در خرابه ای تاریک و به دور از پدر دید ؟ و چه کس می داند که رقیه با سر بریده پدر چه گفت که لحظه ای بعد آرام گرفت و دیگر صدای گریه اش را کسی نشنید ؟

و ... کدام قلمی می تواند قبل از آنکه بسوزد ، این مصایب را بر کاغذ آورد ؟ و کدام کاغذی توان دریافت این همه صحنه های جانسوز را دارد ؟ دل زینب که مخزن مصایب آل پیامبر بود ، تحمل مرور مصایب رقیه را نداشت و کمرش در غم او خم شد . حال چه کس خود را قادر به شنیدن تمامی مصایب این طفل معصوم می داند ؟...

خداوندا ! مگر چه اتفاقی افتاده است ؟ بارالها ! مگر امشب چه شبی است ؟ تاکنون زینب را این چنین غمگین و بی تاب ندیده بودم . این همان زینبی است که عصر عاشورا دست زیر پیکر برادر برد و روی به آسمان کرد و با خدای خود چنین گفت: که بار پروردگارا ! این قربانی را از آل محمد قبول فرما . این همان زینبی است که پس از واقعه جانسوز عاشورا ، قافله سالاری کاروان زنان و کودکان اباعبدالله را بر عهده گرفت . این همان زینبی است که خطبه ای کوبنده در کوفه خواند و یاد و خاطره حضرت علی علیه السلام را برای کوفیان زنده کرد و دل های آنها را لرزاند . این همان زینبی است که غم ها و سختی های کربلا و کوفه و شام حتی یک شب او را از تهجد و نماز شب دور نداشت ... اما نمی دانم چرا امشب او این قدر بی تابی می کند ؟. خداوندا ! کاش برادرش حسین را لحظه ای از بهشت به این سرزمین پر بلا می فرستادی تا بار دیگر دستی بر سینه پر از داغ زینب گذارد و او را تسلی دهد . این زینبی که من امشب می بینم چند صباحی دیگر زنده نخواهد ماند .

نمی دانم امشب زینب در نماز شبش با خدا چگونه زمزمه خواهد کرد ؟ آیا زینب لحظه ای لب به شکایت خواهد گشود ؟ آیا زینبی که تمام واقعه کربلا و عاشورا را با یک جمله « ما رأيت الا جميلاً » تفسیر کرد ، این بار شکایتی نزد پروردگار عالم

ص: 273

خواهد برد؟... نمی دانم و واقعاً نمی دانم که زینب در این شب با خدایش چه خواهد گفت ؟ . اما این را خوب می دانم که زینب بارها و بارها گفته بود که لحظه ای دوری از حسین را تحمل کردن نمی تواند . این را خوب می دانم که پس از رفتن برادر ، دلش به غنچه ای از گلستان برادرش خوش بود . این را هم می دانم که وقتی نگاه زينب به صورت همچون گل رقیه می افتاد چهره برادر پیش رویش ظاهر می گشت . بارها دیده بودم که زینب خود را در چشمه باصفای چشمان نازدانه برادر ، شستشو می دهد و غم ها و غصه ها را از دل می زداید و خستگی ها را از تن بیرون می کند ... ولی امشب این غنچه باز نشده بوستان برادر نیز از زینب گرفته می شود . آیا زینب امشب خستگی های گذشته را بار دیگر به یک باره بر دوش خود احساس نخواهد کرد؟ خدایا مگر دل زینب چقدر تحمل دارد ؟ بارالها ! امشب تو خود زینبت را تسلی ده که بهترین انیس تنهایی ها در اوج سختی ها تو هستی چرا شب ؟ چرا در کنج این ویرانه؟ مگر قرار است چشم زینب به لاله نیلگون برادر نیفتد ؟ چه کسی این پیکر نحیف را شستشو خواهد داد ؟ آیا او عزیز امام حسین را می شناسد ؟ مبادا در تغسیل این پیکر پاک کوتاهی کند ؟ آیا زن غساله می داند که گل بهاری را تنها با اشک شبنم می توان شستشو داد ؟ آیا او می داند که دل زینب تاب دیدن بدن یادگار برادر را ندارد ؟ اگر چنین است ، پس چرا این زن لباس های رقیه را در برابر چشمان گریان زینب از بدن در می آورد ؟...

زینب امشب به قدر کافی برای گریه کردن مصیبت دارد . کاش رقیه نیز همچون جده اش فاطمه زهرا وصیت کرده بود که از زیر پیراهن غسلش دهند . کاش بهانه ای پیدا می شد تا چشم زینب ، به پیکر نیلگون رقیه نیفتد و داغ گریه های علی در هنگام غسل فاطمه برایش تازه نگردد . در این شب تار هر مرحله از غسل رقیه برای زینب ، مروری بر مصایب پس از عاشورا خواهد بود ...

ص: 274

ای زن غساله آهسته آهسته بر این پیکر پاک آب بریز تا من لحظه لحظه وقایع پس از عصر عاشورا را برایت بازگو کنم . ای زن غساله بر سر این طفل آب بریز و خونهای باقیمانده بر گوش های او را بشوی. این خون یادگاری است از آن لحظه که لشگریان به خیمه ها حمله ور شدند و گوشواره از گوش زنان و دختران کشیدند .

ای زن می دانی این کودک کیست ؟ این دختر وارث آن خانمی است که فدکش را با ضربت سیلی از او گرفتند .

ای زن غساله بر بدن رقیه من آب بریز ، این کبودی ها که می بینی یادگاری است از آن لحظه که می خواستند ، عزیزان اباعبدالله را با ضربات تازیانه از پیکر بی جان ولی عصرشان جدا کنند .

ای زن می دانی این دختر کیست ؟ این دختر وارث همان خانمی است که به ضرب غلاف شمشیر و تازیانه او را از امام زمانش جدا کردند . ای زن غساله بر پاهای کوچک دختر برادرم آب بریز ، این تاول ها که می بینی یادگاری است از آن لحظه که طفلان بی پناه حسین ، از خیمه های آتش گرفته فرار کردند و سر به بیابان گذاشتند .

ای زن می دانی این دختر کیست ؟ این دختر وارث همان خانمی است که درب خانه اش را آتش زدند و ...

و تو ای رقیه ! چه خوب وارثی برای مادرت زهرا بودی ، به خاطر علاقه به امام زمانت سیلی خوردی . پیکر نحیفت همچون پیکر مادرت زهرا کبود و نیلی شد . مدت کوتاهی پس از رفتن پدر نتوانستی ماندن در دنیایی بی پدر را تحمل کنی . تغسيل و تدفینت شبانه انجام گرفت . قبرت بی چراغ ماند و .... رقیه جان ! هر آنچه مادر هیجده ساله ات با خود از این دنیا برد ، تو دختر سه ساله او نیز با خود از این دنیا بردى .

و اینک لحظه های آخر فرا رسیده است . این لحظه های آخر نیز برای زینب یادآور غم ها و مصیبت های بسیاری است . زینب لحظۀ وداع با پیامبر را دیده و درک

ص: 275

کرده ، لحظه وداع با مادرش را دیده و گریسته لحظه وداع با پدرش را هم دیده و سوخته ، لحظه وداع با برادر بزرگش را هم دیده و گداخته ، لحظه وداع با تمام وجودش را هم دیده و من نمی دانم که چرا زنده مانده و اینک لحظه وداع با یادگار برادر نیز فرا رسیده است . اما زینب در آن لحظات می توانست بگرید و کسی بود که او را تسلی دهد ، اما این بار او قافله سالار است و باید همچون علی در شب غسل فاطمه، تنها در دل بگرید و از درون بسوزد و دیگران را نیز تسلی دهد . ام كلثوم ، فاطمه ، سكينه ، رباب و ... بیایید و برای آخرین بار با دختر حسین زمان و یادگار ولی عصرتان خداحافظی کنید . اگر زینب بر سر پیکر پاک مادرش نمی توانست به راحتی و با صدای بلند گریه کند و غم های خود را از دل بیرون ریزد ، اما امشب شما آزاد هستید تا هر چه می خواهید گریه کنید ، ولی بدانید که خداوند تنها به صابرین وعده پاداش داده است .

در گوشه خرابه قبر کوچکی برای رقیه تهیه می کنند و زینب را به یاد وقتی می اندازند که امام حسین آهسته و آرام در پشت خیمه ها قبری کوچک برای فرزند شش ماهه خود می کند .

آه که مصیبت رقیه برای زینب مروری بر مصایب عاشورا است و خواهر حسین و قافله سالار عاشوراییان ، باید بار دیگر تمامی این مصایب را ببیند و تحمل کند . قبر آماده شده و شاخه های کوچک از گل یاس زهرا باید امشب در دل این خاک پنهان گردد تا پس از چندی عطر یاسش عالم را فراگیرد و عالمیان را به سوی خود فرا خواند .

خداوندا ! چه کسی پیکر رقیه را در قبر خواهد گذاشت ؟ بعید است که زینب طاقت چنین کاری را داشته باشد مگر اینکه بار دیگر دستی از قبر درآید و دخترش را طلب کند مگر آنکه زینب دست های برادر را ببیند و امانتی را که هنگام رفتن برادر دریافت کرده بود تحویل دهد و با چشمانی پر از اشک به برادر بگوید ای برادر این

ص: 276

دختر تو و امانتی است که عصر عاشورا و در آخرین وداع به من سپردی . اینک او را به تو می سپارم ای برادر! . وقتی دخترت را به امانت نزد من سپردی ، لاله های گوشش پاره نشده بود ، پیکرش گلگون نبود و پاهایش تاول نداشت . اما ای برادر! تو خود خوب می دانی تا آنجا که در توان داشتم از رقیه و دیگر یتیمانت محافظت نمودم . برادر ! تو خود شاهد بودی آنگاه که دشمنان سعی داشتند با تازیانه یتیمان را از پیکرت جدا کنند ، من خود را سپر آنها قرار دادم ... برادرم حسین اینک دخترت را به تو می سپارم . او به تو خواهد گفت که پس از رفتنت دشمنان دین چه بر سر ما آوردند... !.

رقیه جان ! تو نیز به نزد بابایت برو ، مگر نبود که امشب از خدا می خواستی به نزد بابابت بروی و مگر نه این است که این دنیای پر بلا جای گلی همچون تو نیست . زمانه ای که تحمل جگر گوشۀ زهرا را نداشته باشد ، یقیناً دختر او را نیز در خود تاب نمی آورد و او را هم از خود می راند ... رقیه جان برو و از پدرت بخواه که مرا نیز به نزد خود بیاورد. دیگر به جز خطبه ای رسوا کننده در نزد یزید و بازگرداندن زنان و کودکان بی پناه به مدینۀ پیامبر ، چیزی از وظایف و مسئولیت های من باقی نمانده است و من آماده ام که به زودی به نزد شما بیایم ... اما اینک زینب باید با قبر نازدانه بردارش نیز خداحافظی کند در این چند شب زینب در کنار قبر رقیه می نشست و با او درد دل می گفت . اما اینک زینب باید از قبر رقیه نیز جدا شود. خداوندا ! تو خود می دانی که زینب چاره ای جز رفتن ندارد . آخر کسی باید این زنان و کودکان را به مدینه پیامبرت برساند . آخر باید کسی پیام عاشورا را به گوش جهانیان برساند . کسی باید باشد تا مصایب اهل بیت را برای خلایق بازگو کند و چه کسی جز زینب حسین، تمامی مصایب را از زمان پیامبر تا کنون یکجا در دل خود نگه داشته است ؟ و کدامین کس به خوبی زینب لحظه لحظه عاشورای حسینی را در دل و جان خود ثبت و ضبط کرده است ؟ پس اگر امروز زینب از این شام بلا می رود نه به این خاطر

ص: 277

است که نزد رقیه ماندن را نمی خواهد . خداوندا ! تو خود می دانی که دل زینب نزد رقیه باقی مانده است ، همچنانکه دل او نزد حسینش باقی است .

خداوندا ! تو خوب میدانی که زینب هیچ امیدی به شامیان ندارد تا به وصیتش عمل کنند و بر سر قبر رقیه چراغی روشن نمایند و قرآنی برای او بخوانند . پس تو خود در این تنهایی و تاریکی انیس و همدم او باش و مرقد پاک او را قبلۀ ارباب معرفت قرار ده .

خداوندا ! تو خود می دانی که این طفل معصوم بر اثر ظلم و ستم ظالمان از این دنیا رفت . پس آنها را در این دنیا کیفر نما و در آخرت نیز به سزای اعمالشان برسان که تو احکم الحاکمین هستی . اما رقیه نیز دوری از زینب را نمی تواند تحمل کند . نازدانه امام حسین در این چند شب صوت قرآن عمه اش را می شنید و تنهایی و تاریکی قبر برایش نمودی نداشت . اما اینک زینب نیز می رود و رقیه را در خرابه شام به خدا می سپارد .امشب رقیه ای که پس از رفتن پدر در پناه عمه اش زینب قرار داشت، چه خواهد کرد؟ و چه خواهد گفت؟ آیا رقیه با عمه اش چنین نخواهد گفت که ای عمه جان مراکه کودکی غمدیده و بی پناهم در این ویرانه تاریک تنها مگذار ؟ مگر نبود آنکه مادرت زهرا از همسرش علی تقاضا کرد که با خواندن قرآن بر سر قبرش ، انیس غربت و تنهایی او در قبرش باشد ؟ عمه جان ! من در این چند شب به صوت قرآنت عادت کرده بودم عمه جان ! چند روز دیگر نیز بر سر قبر من بمان و برایم قرآن بخوان که دختر سه ساله ، سخت از تنهایی و تاریکی وحشت دارد . رقیه جان نگران مباش که این کلبه احزان روزی گلستان خواهد شد . اگر امروز شامیان قدر تو را نشناختند و تو را خارجی نامیدند و مستحق صدقه ات پنداشتند ، روزی فرا خواهد رسید که گوشه ای از قدرت برای شیعیان آشکار گردد و آنها را از گوشه و کنار جهان به این خرابه بکشاند . ای رقیه غم مخور که قبر تو همچون قبر مادرت زهرا تا

ص: 278

ظهور منتقم آل محمد ناشناخته نخواهد ماند . نازدانه اباعبدالله ! روزی را می بینیم که این خرابه گلستانی شود و این کاخ یزید به ویرانه ای تبدیل گردد. دردانه فرزند پیامبر ! روزی خواهد آمد که شاهان عالم گدای درگاهت شوند و تو را نزد پروردگار عالم شفیع گردانند . روزی را می بینم که دلسوختگان بسیاری بر مزارت حاضر شده و اینچنین زمزمه کنند :

سلام بر تو ای سرور ما

سلام بر تو ای دختر امیرالمؤمنین

سلام بر تو ای عزیز فاطمه

سلام بر تو ای دختر امام شهید

سلام بر تو ای خواهر ولی خدا

سلام بر تو اى عمه ولی خدا

سلام بر تو ای طفل معصوم و مظلوم

سلام بر تو ای کسی که بر مصایب صبر کردی

سلام بر بدن زجر کشیده ات .

سلام بر روح داغدیده ات .

سلام بر تو که در بهشت منزل داری و در کنار پدر و برادر و اجداد پاک و مطهرت از نعم الهی بهره مند گردیده ای .

سلام بر پیامبر خدا و اهل بیت پاکش باد .

سلام بر ملائکه ای که در اطراف حرم شریفت در حال رفت و آمد هستند .

ص: 279

عکس

ص: 280