به ساحت پاک پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السّلام تقدیم می گردد.

ولایت تکوینی پیامبر(صلّی الله علیه و آله)و امام(علیه السّلام)

نویسنده: محمّدصادق ملکوتی

ص: 2

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیْمِ

ص: 3

ص: 4

نمونه هایی از ولایت تکوینی پیامبر(صلّی الله علیه و آله):.......... 19

نمونه هایی از ولایت تکوینی امامان(علیهم السّلام):.......... 22

1. امام علی(علیه السّلام).......... 22

2. امام حسن(علیه السّلام).......... 26

3. امام حسین(علیه السّلام).......... 28

4. امام سجّاد(علیه السّلام).......... 29

5. امام باقر(علیه السّلام).......... 32

6. امام صادق(علیه السّلام).......... 35

7. امام کاظم(علیه السّلام).......... 39

8. امام رضا(علیه السّلام).......... 45

9. امام جواد(علیه السّلام).......... 48

10. امام هادی(علیه السّلام).......... 52

11. امام حسن عسکری(علیه السّلام).......... 58

12. امام زمان(عجّل الله فرجه الشّریف).......... 60

مشت، نمونۀ خروار.......... 65

منطق ما در مورد توسّل.......... 66

ولایت اولیاء خدا.......... 67

الف - ابرها کنار رفتند!.......... 68

ب - ز مین زیر پای پدرم به سرعت می گذشت!.......... 68

ج - پدید آمدن چشمه آب توسّط عارفی وارسته.......... 69

د- حکایت صاحبدلی که بر پلنگی نشسته بود!.......... 70

فهرست منابع.......... 71

ص: 6

الله علیه و آله) و ائمّۀ اهل بیت (علیهم السّلام) یعنی ولایت تکوینی آن بزرگواران، به رشتۀ تحریر در آمده است.

امیدوارم این تلاش مختصر، مؤثّرِ اثرِ مطلوب واقع شده و مورد پسند پروردگار عالم قرار گیرد إن شاءالله.

و اینک با چند فراز از زیارت جامعۀ کبیره به پیشگاه با عظمت امامان معصوم (علیهم السّلام) عرض ادب می کنیم:

مَوَالِیَّ لا أُحْصِی ثَنَاءَکُمْ وَ لا أَبْلُغُ مِنَ الْمَدْحِ کُنْهَکُمْ وَ مِنَ الْوَصْفِ قَدْرَکُمْ:

ای سروران من! (صفات کمالیۀ شما آنقدر زیاد است که) ثنای شما را شماره نتوانم، و در مدح گفتن به حقیقت شما و در وصف نمودن، به (بیان) منزلت شما نرسم.

آتَاکُمُ اللَّهُ مَا لَمْ یُؤْتِ أَحَداً مِنَ الْعَالَمِینَ طَأْطَأَ کُلُّ شَرِیفٍ لِشَرَفِکُمْ وَ بَخَعَ کُلُّ مُتَکَبِّرٍ لِطَاعَتِکُمْ وَ خَضَعَ کُلُّ جَبَّارٍ لِفَضْلِکُمْ وَ ذَلَّ کُلُّ شَیْ ءٍ لَکُمْ وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِکُمْ وَ فَازَ الْفَائِزُونَ بِوِلایَتِکُمْ:

خدا به شما مقامي عطا نموده که به احدي از جهانيان عطا نکرده است. هر شرافتمندی در برابر شرف شما سر فرود آورد، و هر متکبّری به طاعت شما گردن نهاد، و هر گردنکشی در مقابل فضل شما فروتن گشت، و هر چیزی برای شما رام شد، و زمین به نور شما روشن شد، و رستگاران به ولایت شما رستگار شدند...

محمدصادق ملکوتی

1402 ه-. ش

1445 ه-. ق

ص: 8

دیگر: «اختیار» دارند، امّا اینکه بر چه چیزی تسلّط دارند و اختیار چه چیزهایی را دارند؟ از لابلای بحث بعدی (اقسام ولایت) روشن می شود.

الف: «وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا؛(1) و آنچه را پیامبر برای شما آورده بگیرید (و اطاعت کنید)، و از آنچه شما را نهی کرده خودداری نمایید».

ب: «یَا أَیُّهَا الّذین آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنکُمْ؛(2) ای کسانی که ایمان آورده اید! از خدا اطاعت کنید، از پیامبر خدا و از اولی الأمرِ از خودتان اطاعت کنید».

رسول خدا! ما خدا و رسولش را شناختیم، امّا اولوالأمر را نشناختیم؛ منظور از اولوالامر چه کسانی اند؟

رسول خدا (صلّی الله علیه وآله) فرمود:

«ای جابر! آنها جانشینان من و پیشوایان مسلمانان بعد از من هستند؛ اوّل آنها علیّ بن ابی طالب است، بعد از او حسن، بعد حسین، بعد علیّ بن الحسین، پس از او محمّد بن علی که در تورات معروف به باقر است و تو او را خواهی دید؛ وقتی او را ملاقات کردی، سلام مرا به او برسان. پس از او جعفر بن محمّد، بعد موسی بن جعفر، بعد علیّ بن موسی، سپس محمّد بن علی، بعد علیّ بن محمّد، بعد حسن بن علی، پس از او کسی که هم نام و هم کنیه من است، حجّة الله در زمین و بقیّة اللّه در بین بندگانش؛ آن کسی که خداوند به دست او شرق و غرب زمین را فتح می کند. او کسی است که از شیعیان خود پنهان می شود، به گونه ای که کسی در اعتقاد به امامت او ثابت نمی ماند، مگر کسی که خداوند قلبش را به ایمان آزموده است».(1)

ص: 12

ج: «إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ؛(1) ولی و سرپرست شما، تنها خداست و پیامبر او و کسانی که ایمان آورده اند، همانها که نماز را بر پا می دارند، و در حال رکوع، زکات می دهند».

چنانچه معروف است و علماء و مفسّران اعم از تشیّع و تسنّن نوشته اند، این آیه هنگامی نازل شد که فقیری وارد مسجد مدینه شد و از مردم تقاضای کمک کرد امّا کسی به او کمک نکرد، در این هنگام حضرت علی (علیه السّلام) که مشغول نماز و در حال رکوع بود با انگشت دست راست خود اشاره کرد و به فقیر فهماند که انگشتر او را از انگشتش در آورد و برای خود بگیرد. شخص فقير نزدیک آمد و انگشتر را از دست امام (علیه السّلام) بيرون آورد و گرفت.(2)

اینکه پیامبر (صلّی الله علیه و آله) در غدیر فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ؛ هرکسی که من مولای اویم، پس علی مولای او است» به اتفاق دانشمندان شیعه همان ولایت تشریعی را بیان نموده است.(3)

ص: 13

خود ذخیره می کنید، به یقین در این (معجزات)، نشانه ای برای شماست، اگر ایمان داشته باشید.»(1)

در سوره مبارکۀ نمل نیز می خوانیم که وقتی هُدهُد خبر ملکۀ سبا را از یمن برای حضرت سلیمان (علیه السّلام) آورد، حضرت سلیمان (علیه السّلام) از اطرافیانش خواست تا تخت ملکۀ سبا را پیش از ورود ملکه، نزد او حاضر کنند و یکی از یاران او که در روایات «آصف بن برخیا» وزیر و جانشین حضرت سلیمان (علیه السّلام) دانسته شده اعلام آمادگی نمود و عرضه داشت:

«أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَن یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ؛(2) من پیش از آن که چشم بر هم زنی، آن را نزد تو خواهم آورد!»

و طبق وعده ای که داد، تخت ملکۀ سبا را در کمتر از چشم برهم زدن نزد حضرت سلیمان (علیه السّلام) حاضر ساخت.

از آنجا که پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) به اعتقاد تمام مسلمانان، برترین پیامبران بوده و جانشینان او نیز به باور شیعیان برترین جانشینانند، پس طبعًا پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) و امامان معصوم (علیهم السلام) ولایت تکوینی و قدرت تصرّف در عالم را دارند.

ص: 15

حضرت امام هادی (علیه السّلام) فرموده اند:

«اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ ثَلَاثَةٌ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ إِنَّمَا کَانَ عِنْدَ آصَفَ مِنْهُ حَرْفٌ وَاحِدٌ فَتَکَلَّمَ بِهِ فَانْخَرَقَتْ لَهُ الْأَرْضُ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ سَبَإٍ فَتَنَاوَلَ عَرْشَ بِلْقِیسَ حَتَّی صَیَّرَهُ إِلَی سُلَیْمَانَ ثُمَّ بُسِطَتْ لَهُ الْأَرْضُ فِی أَقَلَّ مِنْ طَرْفَةِ عَیْنٍ وَ عِنْدَنَا مِنْهُ اثْنَانِ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفٌ وَاحِدٌ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اسْتَأْثَرَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ؛(1) اسم اعظم خدا هفتاد و سه حرف است که آصف بن برخیا فقط یک حرف آن را می دانست، همان حرف را بر زبان آورد، پس فاصله بین او و سبا از بین رفت و تخت بلقیس را بر گرفت و پیش سلیمان آورد، آنگاه زمین دوباره به حالت اول برگشت، و این در کم تر از یک چشم برهم زدن واقع شد. امّا نزد ما اهل بیت، هفتاد و دو حرف آن است و تنها یک حرف را خداوند به خود اختصاص داده است که کسی از آن باخبر نیست».

توضیح اینکه:

معجزات بردو گونه است: برخی از معجزات توسّط خداوند (جلّ جلاله) با دعای پیامبر یا امام صورت می گیرد - مانند معجزۀ شقّ القمر که در آیه 1 سوره قمر به آن اشاره شده و مطابق روایات با دعای پیامبر (صلّی الله علیه و آله) تحقق یافت - و برخی دیگر توسّط خود پیامبر یا امام و با قدرتی که خدا به نفس و ارادۀ او داده است انجام می گردد - مانند زنده کردن مردگان توسّط حضرت عیسی (علیه السّلام) که در آیه 49 آل عمران (آیه ای که در صفحات پیشین ذکر شد) و 110 مائده آمده است -.(1)

ولایت تکوینی، همان قدرتی است که خداوند به پیامبر و امام داده است و کارهایی که با آن انجام می گردد، همان معجزه است (نوع دوم معجزه) پس چرائیِ آن، همان چرائیِ معجزه است. و مهم ترین فلسفۀ معجزه این است که معجزه، سندی است بر حقانیت پیامبر و امام و وسیله ای است برای اثبات نبوت و امامت.

البته چنانچه گفتیم، این، فلسفۀ اصلی معجزه است و فلسفه های دیگری نیز می توان برای آن ذکر نمود، مانند اثبات یک حق، ابطال یک باطل، کمک به برخی از مؤمنان شایسته و...(2)

ص: 17

و ائمّه (علیهم السّلام)، از ناحیۀ خداوند (جلّ جلاله) به آنان داده شده و می دانیم قدرت خداوند بی پایان است و برای او هیچ گونه محدودیتی وجود ندارد و به فرمودۀ قرآن: «إِنَّ اللهَ عَلَی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ؛(1) به درستی خداوند بر هر چیزی توانا است»، پس می تواند چنان قدرتی را در اختیار بندگان ویژه اش که پیامبران و امامان اند قرار دهد.

3. امام صادق (علیه السّلام) فرموده است:

چون رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) از خداوند درخواست باران نمود و آنقدر بارید که گفتند: غرق می شویم! و پیامبر (صلّی الله علیه و آله) با دست خود اشاره کرد و ابرها را باز گردانید و گفت: «اللَّهُمَّ حَوَالَیْنَا وَ لَا عَلَیْنَا؛ خدایا در گِرد ما باشد و بر سر ما نباشد!»، ابرها پراکنده شدند...(1)

4. روايت شده است که پیامبر (صلّی الله علیه و آله) در سفری بود، عرب بادیه نشینی نزد وی آمد، پیامبر (صلّی الله علیه و آله) فرمود: می خواهی تو را به خیری راهنمایی کنم؟ گفت: چه خیری؟ فرمود: اینکه بگویی: خدایی جز خدای یکتا نیست و محمّد (صلّی الله علیه و آله) فرستاده او است. گفت: آیا شاهدی نیز داری؟ فرمود: بله؛ این درخت. پیامبر (صلّی الله علیه و آله) درخت را فراخواند، درخت در حالی که زمین را می شکافت به سوی او آمد و پیش رویش ایستاد. پیامبر (صلّی الله علیه و آله) از درخت شهادت خواست و او شهادت داد، سپس به او دستور داد تا سر جایش برگردد و او برگشت. مرد عرب مسلمان شد و به سوی قومش باز گشت و گفت: «اگر از من پیروی کردند، آنها را نزد تو می آورم، وگرنه خودم به تنهایی به سویت می آیم و همراهت می شوم».(2)

ص: 20

5. روایت شده که مردی نزد پیامبر (صلّی الله علیه و آله) آمد و گفت: من از سفری باز گشتم، دختر پنج ساله ای داشتم که با لباس های رنگارنگ و زیورآلاتش دور و اطراف من می گشت، دست او را گرفتم و او را بردم در فلان وادی انداختم [به نظر می رسد این داستان مربوط به مسأله «وئاد» یعنی زنده به گور نمودن دختران بوده باشد] پیامبر (صلّی الله علیه و آله) فرمود: با من بیا و آن درّه را به من نشان بده، با رسول خدا رفت و آن را نشان داد، پیامبر (صلّی الله علیه و آله) فرمود: نام آن دختر چه بود؟ گفت: فلان. رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) آن دختر را صدا زد و گفت: ای فلان! به اذن خدا زنده شو! دختر بیرون آمد در حالی که می گفت: «لَبّیْکَ یَا رَسُوْلَ اللهِ وَ سَعدَیْکَ؛ اطاعت ای رسول خدا!» پیامبر (صلّی الله علیه و آله) فرمود: پدر و مادرت مسلمان شده اند، اگر دوست داری تو را نزد آنها برگردانم. دخترک در جواب گفت: نیازی به آنها ندارم، زیرا خدا را برای خود بهتر از آنها یافتم.(1)

ص: 21

3. ابان احمر می گوید:

امام صادق (علیه السّلام) فرمود: «ای ابان! چگونه مردم سخن امیرالمؤمنین (علیه السّلام) را انکار می کنند که فرمود: «اگر بخواهم این پایم را بالا می برم و در شام به سینه فرزند ابوسفیان (معاویه) می کوبم و او را از تخت به زیر می افکنم» در حالی که آوردن تخت بلقیس را توسّط آصف وصی حضرت سلیمان پیش از آنکه چشم برهم زند، انکار نمی کنند. آیا پیامبر ما بهترین پيامبران و جانشین او بهترین جانشینان نیست؟ آیا او را در حدّ وصی سلیمان نمی دانند؟ خداوند بین ما و بین کسانی که حق ما را انکار نموده و برتری ما را منکر شدند، داوری کند».(1)

4. ریاحی از شیوخش روایت نموده است:

روزی امیرالمؤمنین (علیه السّلام) وارد منزل شد و طعامی خواست، حضرت فاطمه زهرا (علیها السّلام) عرض کرد: چیزی در خانه نیست و من دو روز است که حسن و حسین را سرگرم کرده ام. علی (علیه السّلام) فرمود: جامه ای به من بدهید تا آن را نزد کسی از مردم در عوض چیزی گرو بگذارم. لباسی به او داده شد. آن را برد نزد یک یهودی از همسایگانش و به او گفت: ای برادر یهودی! در برابر این جامه، پیمانه ای جو به من بده. مرد یهودی جو را به او داد، حضرت آن را در آستین انداخت و چند قدم دور شد، یهودی او را

ص: 23

صدا زد و گفت: قسمت می دهم یا امیرالمؤمنین که لحظه ای بایستی تا با تو سخن بگویم. حضرت نشست تا یهودی به او رسید. گفت: پسر عموی تو خود را حبیب خدا و بنده خاص و خالص او می داند، و گمان می کند اشرف پيامبران در نزد خداوند است، پس چرا از خدا نمی خواهد که شما را از این فقری که گرفتارش هستید نجات دهد؟

حضرت لحظه ای درنگ کرد، و با انگشتش خراشی بر زمین کشید و گفت: «ای برادر یهودی! به خدا قسم خداوند بندگانی دارد که اگر او را قسم دهند تا این دیوار را تبدیل به طلا گرداند، این چنین خواهد کرد!» در این هنگام دیوار طلا گردید و درخشیدن گرفت. حضرت به دیوار فرمود: منظورم تو نبودی؛ تو را فقط مثال زدم.

شخص یهودی با دیدن این منظره اسلام آورد.(1)

5. از امام باقر (علیه السّلام) از پدرانش از امام حسین (علیه السّلام) روایت شده: روزی نزد امیرالمؤمنین (علیه السّلام) نشسته بودیم و آنجا درخت اناری بود که خشکیده بود، در آن هنگام گروهی از دشمنانش بر او وارد شدند

ص: 24

در حالی که گروهی از دوستانش نزد او بودند. سلام کردند و حضرت دستور داد بنشینند. حضرت علی (علیه السّلام) فرمود: امروز معجزه ای نشان تان دهم که مانند سفره در بنی اسرائیل باشد، آنجا که خداوند می فرماید: «إِنِّی مُنَزِّلُها عَلَیْکُمْ فَمَنْ یَکْفُرْ بَعْدُ مِنْکُمْ فَإِنِّی أُعَذِّبُهُ عَذاباً لا أُعَذِّبُهُ أَحَداً مِنَ الْعالَمِینَ؛(1) من آن مائده را بر شما نازل می کنم، امّا هر کس از شما بعد از آن کافر شود او را به عذابی مجازات کنم که احدی از عالمیان را به آن، مجازات نکرده باشم».

سپس فرمود: به درخت بنگرید، و آن درخت خشکیده بود، ناگهان آب در چوبهای آن به جریان افتاد و سبز و پر شاخ و برگ شد، و میوه هایش بالای سر ما آویزان گردید. سپس به ما رو کرد و به دوستانش گفت: دست دراز کنید و از آن انارها بگیرید و بخورید، ما بسم الله الرّحمن الرّحیم گفته اناری برکندیم و خوردیم که شیرین تر و پاکیزه تر از آن نخورده بودیم. سپس به آن گروه دشمن گفت: دست دراز کنید و بخورید، آنها دست هایشان را دراز نمودند، امّا شاخه درخت بالا رفت، هرچه یکی از آنها دست دراز می کرد، شاخه بالاتر می رفت و سرانجام چیزی به دست شان نیامد.

گفتند: یا امیرالمؤمنین! چگونه است که برادرانمان دست دراز نمودند و چیدند و خوردند، امّا ما دست مان را دراز نمودیم و نرسیدیم؟ حضرت فرمود: بهشت نیز اینگونه است؛ کسی جز دوستان ما به آن نمی رسند و از آن دور داشته نمی شوند، مگر دشمنان ما.

ص: 25

چون از محضر امام خارج شدند، گفتند: این از سحر علی بن ابیطالب است. سلمان گفت: چه می گویید؛ «أَ فَسِحْرٌ هذا أَمْ أَنْتُمْ لا تُبْصِرُونَ؛(1) آیا این سحر است، یا شما نمی بینید؟»(2)

امیرالمؤمنین (علیه السّلام) نشسته است. فرمود: آیا او را می شناسید؟ همه گفتند: او امیرالمؤمنین است و گواهی می دهیم که تو ولیّ برحق خدا و پس از پدرت امام هستی، تو امیرالمؤمنین (علیه السّلام) را پس از مرگش به ما آنگونه نشان دادی که که پدرت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) را پس از مرگش در مسجد قبا نشان داد.

امام حسن (علیه السّلام) فرمود: آیا سخن خدای تعالی را نشنيده اید که می فرماید: «وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْیاءٌ وَ لکِنْ لا تَشْعُرُونَ؛(1) کسانی را که در راه خدا کشته شده اند، مرده مگویید؛ آنها زنده اند ولی شما نمی فهمید» پس هرگاه این در مورد کسانی که در راه خدا کشته شده اند، نازل شده باشد، در مورد ما چه می گویید؟

گفتند: ایمان آوردیم و تصدیق کردیم ای فرزند رسول خدا!.(2)

ص: 27

آری. حضرت دست بر صورت او کشید و فرمود: ببین! او نگاه کرد ولی بی قرار شد و گفت: فدایت گردم، مرا به حالت قبلی برگردان؛ من در مسجد فقط خرس و میمون و سگ می بینم! حضرت بار دیگر دست بر صورت او کشید و به حال اولش برگشت.(1)

3. حمّاد بن حبیب کوفی گفت:

در ناحیه زباله (مکانی در راه مکه) از قافله عقب ماندم، چون شب تاریک شد، به درخت بلندی پناه بردم. وقتی تاریکی شدید شد جوانی را دیدم آمد که لباس سفیدی بر تن داشت و بوی مشک می داد. خودم را پنهان کردم، آن جوان آماده نماز شد، سپس به پا خاست در حالی که می گفت: «ای کسی که سلطنت او همه چیز را فرا گرفته و قدرت او بر هر چیز غلبه یافته است، شادی روآوردن به خودت را در قلبم داخل نما و مرا در عرصۀ مطیعانت وارد کن»

سپس به نماز ایستاد. وقتی اعضای او ساکن شد و حرکاتش آرام گرفت، به طرف محلی رفتم که او آماده نماز شده بود، ناگهان چشمه ای را دیدم که از آن آب جاری بود، آماده نماز شدم و پشت سر او ایستادم، ناگاه محرابی را دیدم که گویا همان لحظه آماده شده بود. هرگاه به آیه ای که وعده یا وعیدی داشت می رسید، با گریه و ناله آن را تکرار می کرد، چون تاریکی برطرف گردید، به پا خاست و گفت: «ای کسی که گمگشتگان قصد تو کردند و تو را راهنما یافتند و خائفان قصد تو نمودند و تو را پناهگاه یافتند، و عابدان به تو پناه بردند و تو

ص: 30

را پناهگاه یافتند، کی راحتی خواهد دید آن که خود را برای غیر تو به زحمت انداخت و کی شاد خواهد شد آنکه غیر تو را قصد نمود؟ خدایا! تاریکی شب رفت و من از حضور تو توشه ای نگرفته ام و از مناجات تو سیر نشده ام، بر محمّد و خاندانش درود فرست و با من از دو معامله، آن را کن که به تو سزاوارتر است ای ارحم الرّاحمین!».

من ترسیدم او را از دست دهم و بالاخره او را نشناسم، به دامنش آویختم و گفتم: تو را سوگند به آن کسی که رنج و ناراحتی را از تو برده و لذت عبادت را به تو عطا کرده است که مرا مورد رحمت و لطف خود قرار دهی که گمگشته ام. به من گفت: اگر براستی توکل می داشتی گم نمی شدی، پشت سرم بیا! وقتی زیر درخت رسید دست مرا گرفت، گویا زمین زیر پایم کشیده شد، چون سپیده صبح دمید، به من گفت: مژده باد تو را! این مکّه است. داد و فریاد حاجیان را شنیدم و آنها را دیدم. به اوگفتم: تو را به آن خدایی که در روز قیامت به او امید داری، به من بگو کیستی؟ گفت: حال که قسم دادی، من علی بن الحسین بن علی ابن ابی طالب هستم.(1)

ص: 31

یکی از اصحاب گفت: پس از این ماجرا نضر را دیدم و از احادیثی که ابوجعفر (علیه السّلام) گفته بود از او پرسیدم، جواب داد: به خدا قسم نه کم و نه زیاد؛ هیچ چیزی نفهمیدم!.(1) (2)

3. ابی بصیر می گوید:

بر امام صادق و باقر (علیهما السّلام) وارد شدم و گفتم: شما وارثان رسول خدایید؟ فرمود: بله. گفتم: و رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) وارث پیامبران بود و هرچه آنان می دانستند او نیز می دانست؟ فرمود: بله. عرض کردم: شما می توانید مرده را زنده و نابینا و پیس را شفا دهید؟ فرمود: بله به اذن خداوند (جلّ جلاله). سپس به من گفت: نزدیک بیا! نزدیک شدم، حضرت دست بر چشم و صورت من کشید، خورشید و آسمان و زمین و خانه ها و هرچه در خانه بود را دیدم.

به من فرمود: آیا دوست داری این گونه باشی و آنچه مردم دارند تو نیز داشته باشی و آنچه بر عهده آنها است روز قیامت برعهده تو نیز باشد، یا به حالت اول باشی و بهشت مال تو باشد؟ گفتم: می خواهم به حالت قبلی برگردم.

ص: 33

ابوبصیر گفت: حضرت دست بر چشم من کشید و مانند اول شدم. علی بن حکم - یکی از سلسله راویان این حدیث - می گوید: این حدیث را بر ابن ابی عمیر عرضه نمودم، گفت: گواهی می دهم که این سخن حق است، همچنانکه این روز حق است.(1)

4. جابر بن یزید جعفی می گوید:

از امام باقر (علیه السّلام) از این سخن خدای تعالی پرسیدم: «وَ کَذلِکَ نُرِی إِبْراهِیمَ مَلَکُوتَ السَّماواتِ؛(2) و اینگونه ملکوت آسمان ها را به ابراهیم نشان دادیم» حضرت با دست خود اشاره نمود و فرمود: سرت را بالا بگیر! سرم را بالا گرفتم، ناگهان سقف را شکافته دیدم و چشمم به شکاف دوخته شد تا آنکه نوری را دیدم که چشمم را خیره کرد. حضرت فرمود: اینگونه ابراهیم ملکوت آسمان ها را دید.

بعد فرمود: به زمین نگاه کن سپس سرت را بلند کن! چون سر بلند کردم، دیدم سقف مانند اول است. بعد حضرت دست مرا گرفت و مرا از خانه بیرون برد و جامه ای به من پوشانید و فرمود: لحظه ای چشمت را ببند! سپس فرمود: تو در همان تاریکی هایی هستی که ذوالقرنین دید، چشم گشودم و چیزی

ص: 34

ندیدم. چند قدم رفتیم، فرمود: اکنون بر سر چشمه حیات خضر هستی. سپس از آن عالم بیرون شدیم تا پنج قسمت را رد کردیم، فرمود: این ها ملکوت زمین است. سپس فرمود: چشمانت را ببند! و دستم را گرفت، ناگهان دیدم در خانه ای که بودیم هستیم، و حضرت لباس را از تنم بیرون آورد.

گفتم: فدایت گردم؛ چه اندازه از روز سپری شد؟ فرمود: سه ساعت.(1)

در راه مکّه و مدینه با امام صادق (علیه السّلام) بودم، ایشان بر استر و من بر الاغی سوار بودم و کس دیگری با ما نبود. به حضرت عرض نمودم: آقای من! نشانۀ امام چیست؟ فرمود: عبدالرحمان! نشانۀ امام آن است که اگر به این کوه بگوید حرکت کن! حرکت کند. نگاه کردم به خدا قسم دیدم کوه حرکت می کند. امام به کوه نگاه کرد و فرمود: مقصودم تو نبودی.(1)

3. داود بن کثیر رقی گفته است:

مردی از اصحاب ما حج به جا آورد، سپس بر حضرت امام صادق (علیه السّلام) وارد شد و گفت: پدر و مادرم به فدایت! زنم از دنیا رفت و تنها ماندم. امام صادق (علیه السّلام) فرمود: دوستش داشتی؟ گفت: بله، فدایت گردم. فرمود: وقتی به منزلت برگردی او را می بینی که مشغول غذاخوردن است.

می گوید: وقتی از حج باز گشتم و داخل خانه شدم او را دیدم نشسته و دارد غذا می خورد.(2)

4. معلّی بن خُنیس می گوید:

ص: 36

نزد امام صادق (علیه السّلام) به دنبال کاری رفته بودم، به من فرمودند: چرا افسرده و غمگین هستی؟ گفتم: شنیده ام در عراق وباء آمده، به یاد زن و بچه ام افتاده ام. حضرت فرمود: صورتت را برگردان! برگرداندم. فرمود: داخل خانه ات شو! داخل شدم و خانواده ام از کوچک و بزرگ همه را دیدم که خوب بودند، آنگاه خارج شدم. به من فرمود: صورتت را برگردان! برگرداندم و چیزی ندیدم.(1)

5. ابوبصیر می گوید:

با امام صادق (علیه السّلام) حج گذاردم، هنگام طواف به حضرت عرض کردم: فدایتان شوم یا ابن رسول الله؛ آیا خداوند این جماعت را خواهد آمرزید؟ به من فرمود: ای ابوبصیر! بیشترِ این ها را که می بینی میمون و خوک اند! عرض کردم آنها را به من نشان ده! حضرت کلماتی بر زبان راندند و دست بر چشمم کشیدند، ناگهان آنها را به صورت میمون و خوک دیدم و ترسیدم. دوباره حضرت دست بر صورتم کشید و جمعیت را مانند قبل دیدم. سپس به من فرمودند: «ای ابامحمد! شما در بهشت شادمان خواهید بود، امّا شما را در جهنم جستجو می کنند و نمی یابند. به خدا سوگند سه نفر از شما به جهنم نخواهد

ص: 37

رفت، نه به خدا دو نفر از شما، نه به خدا یک نفر از شما هم به جهنم نخواهد رفت».(1)

6. ابوخدیجه از مردی از طایفه کِنده که جلاد بنی عباس بوده نقل نموده است:

وقتی امام صادق (علیه السّلام) و فرزندش اسماعیل را نزد منصور دوانیقی بردند، منصور فرمان قتل آن دو را داد، و آنها در اطاقی زندانی بودند، آن ملعون شبانه به سراغ امام صادق (علیه السّلام) رفت، او را از اطاق بیرون آورد و با شمشیر به قتل رساند. آنگاه خواست اسماعیل را بکشد، امّا اسماعیل با او درآویخت و ساعتی مبارزه کرد و بالاخره اسماعیل را هم کشت.

آمد پیش منصور. منصور گفت: چه کردی؟ گفت: آن دو را کشتم و تو را از دست آنها راحت کردم.

چون صبح شد امام صادق (علیه السّلام) و اسماعیل را دیدند نشسته اند! اجازه ورود خواستیم، منصور گفت: آیا تو نگفتی دیشب آنها را کشتی؟ گفت: بله؛ من آن دو را به خوبی می شناسم. گفت: برو جایی را که آن دو را کشته بودی ببین! رفت و دید دو تا شتر کشته آنجا افتاده است! شگفت زده شد. نزد منصور برگشت و سر به زیر انداخت.

ص: 38

منصور به او گفت: مبادا کسی از این ماجرا باخبر شود؛ این ماجرا شبیه سخن خدای تعالی در مورد حضرت عیسی (علیه السّلام) است که می فرماید: «وَ ما قَتَلُوهُ وَ ما صَلَبُوهُ وَ لکِنْ شُبِّهَ لَهُمْ؛(1) او را نکشتند و به دارش نیاویختند؛ بلکه امر بر آنان مشتبه شد».(2)

و با لباس هایش رفت در وسط آتش نشست و لحظاتی با مردم صحبت نمود، بعد از آن برخاست و لباس هایش را جمع کرد و سر جایش نشست. سپس به برادرش عبدالله فرمود: اگر گمان می کنی پس از پدرت تو امامی برو درون آتش بنشین! دیدیم رنگ عبدالله تغییر کرد، بلند شد و در حالیکه ردایش برزمین کشیده می شد از منزل موسی بن جعفر (علیه السّلام) بیرون شد.(1)

2. صالح بن واقد طبری می گوید:

بر حضرت موسی بن جعفر (علیه السّلام) وارد شدم، فرمودند: ای صالح! این سرکش یعنی هارون تو را فرا می خواند و به زندان می افکند و از تو در مورد من می پرسد، بگو: «او را نمی شناسم». وقتی وارد زندان شدی بگو: «هرکسی را می خواهی از زندان بیرون ببری به اذن خدا بیرون ببر!».

صالح می گوید: هارون مرا از طبرستان خواند و گفت: موسی بن جعفر چه کرده؟؛ شنیده ام او نزد تو بوده است. گفتم: من موسی بن جعفر را نمی شناسم؛ تو او را بهتر می شناسی و از مکانش آگاهتری ای امیرالمؤمنین. دستور داد مرا به زندان ببرند. به خدا قسم یکی از شب ها که من بیدار بودم و همه خواب

ص: 40

بودند، ناگهان موسی بن جعفر (علیه السّلام) را دیدم، به من گفت: صالح! گفتم: بله. گفت: آمدی اینجا؟ گفتم: بله آقای من. فرمود: برخیز از زندان بیرون شو و بامن بیا! برخاستم و از زندان بیرون شدم و با حضرت رفتم تا به راهی رسیدیم، به من گفت: «ای صالح! سلطنت، سلطنت ما است که خداوند به عنوان کرامت به ما داده است». عرض کردم: آقا! از دست این ستمگر به کجا پناه برم؟ فرمود: به شهر خود برگرد که دیگر دست او به تو نخواهد رسید.

صالح می گوید: به طبرستان برگشتم، به خدا سوگند هارون دیگر از من نپرسید و یادش نبود که مرا زندانی کرده است یا نه.(1)

3. محمّد بن علی صوفی گفته است:

ابراهیم جمّال، اجازه ورود بر علی بن یقطین وزیر هارون طلبید، علی بن یقطین به او اجازه نداد، علی بن یقطین آن سال به حج مشرّف شد و در مدینه از حضرت موسی بن جعفر (علیه السّلام) اجازه ورود خواست، حضرت به او اجازه نداد. روز بعد که حضرت را دید، عرض کرد: آقای من! گناه من چه بود که دیروز مرا به حضور نپذیرفتید؟ حضرت فرمودند: دیروز به تو اجازه حضور

ص: 41

ندادم چون تو برادرت ابراهیم جمّال را اجازه ورود ندادی، و خداوند سعی تو را نخواهد پذیرفت مگر آنکه ابراهیم جمّال تو را ببخشد، علی بن یقطین گفت: عرض کردم: آقای من! در این وقت چگونه ابراهیم جمّال را پیدا کنم، در حالی که من در مدینه ام و او در کوفه؟ به من فرمود: شب هنگام به تنهایی و بدون آن که کسی از یاران و نوکرانت بدانند به سوی بقیع برو، شتری را آنجا آماده می بینی سوار شو.

علی بن یقطین به دستور امام به بقیع رفت و سوار شتر شد، طولی نکشید که بر در خانه ابراهیم در کوفه پیاده شد، در زد و گفت: من علی بن یقطین هستم. ابراهیم از درون خانه گفت: علی بن یقطین وزیر بر در من چه می کند؟ علی گفت: ای ابراهیم کار مهمی دارم و او را قسم داد تا اجازه ورود دهد. وقتی وارد خانه شد به ابراهیم گفت: مولای ما موسی بن جعفر (علیه السّلام) مرا به حضور نپذیرفته مگر آنکه تو مرا ببخشی. ابراهیم گفت: خدا تو را ببخشد! علی بن یقطین او را سوگند داد تا پای بر صورتش بگذارد، ولی ابراهیم از این کار امتناع ورزید، بار دیگر علی بن یقطین او را سوگند داد و او پا بر صورت علی بن یقطین گذاشت.

علی بن یقطین می گفت: خدایا تو شاهد باش! سپس برگشت، سوار بر شتر شد و همان شب به در خانه موسی بن جعفر (علیه السّلام) پیاده شد، امام به او اجازه ورود داد و او را پذیرفت.(1)

ص: 42

4. محمّد بن فلان رافعی می گوید:

پسر عمویی به نام «حسن بن عبدالله» داشتم، مردی زاهد و عابدترینِ مردم زمانش بود، سلطان به ملاقات او می رفت و چه بسا سلطان را با کلام درشت نصیحت و امر به معروف می کرد، و سلطان نیز به جهت صالح بودن او، او را تحمل می نمود. پیوسته اینگونه بود تا آنکه روزی که موسی بن جعفر (علیه السّلام) وارد مسجد شد و او را دید.

حضرت به او نزدیک شد و فرمود: چقدر این حالت تو را دوست دارم و با دیدنت خوشحال می شوم، الّا اینکه معرفت نداری! برو و معرفت بیاموز! گفت:

فدایتان شوم؛ معرفت چیست؟ فرمود: برو فقه و حدیث بیاموز! گفت: از چه کسی؟ فرمود: از انس بن مالک و فقهاء مدینه، بعد حدیث را بر من عرضه کن.

او رفت و با فقهاء مدینه سخن گفت، سپس آمد و آن سخنان را برای حضرت بازگو نمود، امّا حضرت همۀ آن سخنان را از اعتبار ساقط دانست و دوباره به او گفت: برو و معرفت طلب کن. و او کسی بود که به دین خود اهتمام داشت.

ص: 43

او پیوسته در جستجوی امام بود تا آنکه روزی حضرت به سوی زمینش می رفت، او به دنبال امام رفت و در راه به حضرت رسید و عرض کرد: فدایت گردم؛ من در پیشگاه خدا برعلیه شما احتجاج می کنم، پس مرا به معرفت راهنمایی فرما! امام در مورد امیرالمؤمنین با او سخن گفت و فرمود: پس از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) امیرالمؤمنین بود، گفت: بعد از امیرالمؤمنین چه کسی بود؟ فرمود: حسن، سپس حسین تا به خودش رسید و سکوت نمود. گفت: فدایتان شوم؛ امروز چه کسی امام است؟ فرمود: اگر بگویم می پذیری؟ گفت: بله، فدایت گردم. فرمود: امروز من امامم. گفت: فدایت شوم؛ آیا چیزی هست که با آن بتوانم استدلال کنم؟ فرمود: به سوی آن درخت برو و به او بگو: موسی بن جعفر به تو می گوید: بیا! میگوید: رفتم و [پیام امام را به درخت رساندم] به خدا قسم دیدم زمین را می شکافت و می آمد تا پیش امام ایستاد. سپس امام (علیه السّلام) به درخت اشاره نمود، برگشت. راوی می گوید: او به امام اقرار کرد...(1)

ص: 44

3. مفید بن جنید شامی گفته است:

بر علی بن موسی الرضا (علیهما السّلام) وارد شدم، به ایشان گفتم: مردم از کارهای شگفت شما زیاد صحبت می کنند، اگر بخواهی یکی از آنها را به من هم نشان دهی که از آن بین مردم تعریف کنم. فرمود: چه می خواهی؟ گفتم: پدر ومادرم را برایم زنده کنی. امام فرمود: به منزلت برگرد که هردو را زنده کرده ام. به خانه برگشتم به خدا قسم دیدم پدر و مادرم زنده شده اند و مدّت ده روز با من بودند، سپس خداوند جان آن دو را گرفت.(1)

4. در خراسان، زنی به نام زینب بود که ادعا می کرد علوی و از نژاد فاطمه زهرا (علیها السّلام) است. این سخن به گوش حضرت رضا (علیه السّلام) رسید، ایشان نسب او را صحیح ندانست. او را محضر امام آوردند، حضرت نسب او را رد کرد و گفت: او دروغگو است.

آن زن نادانی کرد و گفت: همانگونه که تو نسب مرا رد نمودی، من هم نسب تو را رد می کنم. حضرت به غیرت آمد و او را نزد سلطان خراسان برد، سلطان خراسان جایگاه وسیعی داشت که حیوانات درنده را برای انتقام از خرابکاران در آنجا نگهداری می کرد که آن را برکة السّباع (گودال درندگان)

ص: 46

می نامیدند، حضرت رضا (علیه السّلام) زن را نزد آن سلطان برد و گفت: این زن به دروغ خود را به علی (علیه السّلام) و زهرا (علیها السّلام) منتسب می کند، کسی که پارۀ تن علی و زهرا باشد گوشت بدنش بر درندگان حرام است، او را در آنجا بیفکن، اگر راستگو باشد درندگان به او نزدیک نمی شوند، و اگر دروغگو باشد درندگان او را خواهند درید.

زن وقتی این سخن را شنید گفت: پس خودت نزد درندگان برو، اگر راستگو باشی تو را نخواهند درید! حضرت از جایش بلند شد، سلطان گفت: به کجا؟ گفت: به برکه. درِ برکه را بروی امام گشودند، حضرت پایین رفت و مردم از بالا می دیدند، وقتی امام بین درندگان وراد شد، همگی روی زمین بر دم نشستند. امام نزد هریک می رفت و بر سر و صورت و پشتش دست می کشید و آن درنده دم می جنبانید. وقتی همه آن ها را اینگونه نوازش داد از گودال بیرون شد و به سلطان گفت آن زن را پایین بفرستد، امّا زن قبول نکرد، سلطان دستور داد او را در وسط درندگان بیندازند. وقتی درندگان او را دیدند بر او حمله آوردند و پاره پاره اش کردند.

آن زن در خراسان به نام زینب کذابه شهرت یافت و داستانش در آنجا مشهور است.(1)

ص: 47

سپس آن را بیرون آورد و بر آن دست کشید، مانند اول شد. بعد فرمود: این چنین قدرتی باید داشت!.(1)

3. محمّد بن میمون می گوید:

پیش از آنکه حضرت رضا (علیه السّلام) به خراسان روند، در مکّه با ایشان بودم، گفتم: می خواهم به مدینه روم، نامه ای برای حضرت جواد (علیه السّلام) بنویسید تا به محضر ایشان ببرم. حضرت رضا (علیه السّلام) تبسّمی نمود و نامه ای نوشت.

به مدینه رفتم، و در آن زمان نابینا بودم، خادم، حضرت جواد (علیه السّلام) را در قنداقه بیرون آورد، نامه را به او دادم. حضرت به موفّق خادم گفت: نامه را باز کن! موفّق نامه را باز کرد و پیش روی امام جواد (علیه السّلام) گرفت، حضرت نامه را خواند. سپس گفت: ای محمد! چشمانت چطور است؟ گفتم: یا ابن رسول الله! چشمانم درد کردند و چنانچه می بینید نابینا گردیدم. می گوید: حضرت جواد (علیه السّلام) دست بر چشمانم کشید و بینائی ام کاملاً بازگشت. دست و پای او را بوسیدم و از نزد او با چشم بینا بازگشتم.(2)

ص: 49

5. امام رضا (علیه السّلام) به اباصلت وصیت می فرمود:

«وقتی قبرم را کندند در قسمت سر رطوبتی می بینی دعایی را که به تو می آموزم بخوان، قبر پر از آب می شود... دست بر آب بگذار و دعایی را که به تو یاد می دهم بخوان، آب فروکش می کند و چیزی از آن باقی نمی ماند. و این کارها را حتمًا پيش روی مأمون انجام بده».

اباصلت می گوید: [پس از آن که آن کارها انجام شد] مأمون به من گفت: دعایی را که خواندی به من بیاموز! گفتم: به خدا قسم همین لحظه آن را فراموش کردم، و راست هم می گفتم. دستور داد مرا به زندان بیفکنند، و حضرت رضا (علیه السّلام) را دفن نمایند. مدت یک سال در زندان ماندم، خیلی دلم تنگ شد، شبی را بیدار ماندم و خدا را به دعایی خواندم که در آن از محمّد (صلّی الله علیه و آله) واهل بیت او (علیهم السلام) یاد کردم و از خداوند خواستم به حق آنان مرا نجات دهد.

می گوید: هنوز دعایم تمام نشده بود که امام جواد (علیه السّلام) وارد شد و گفت: ای اباصلت! دلتنگ شده ای؟ گفتم: آری به خدا. فرمود: بلند شو! دست به زنجیرهایی که مرا با آن بسته بودند زد، زنجیرها باز شدند. دستم را گرفت و مرا از زندان بیرون برد، در حالی که نگهبانان و خادمان مرا می دیدند، امّا نمی توانستند چیزی بگویند.

ص: 50

وقتی از زندان بیرون شدم، به من فرمود: به امان خدا برو؛ که دیگر نه تو مأمون را خواهی دید و نه مأمون تو را. اباصلت می گوید: تا الآن مأمون را ندیده ام.(1)

مطابق روایت دیگری اباصلت گفت:

وقتی از زندان بیرون شدیم، امام به من فرمود: به کدام شهر می خواهی بروی؟ گفتم: می خواهم به خانه ام در هرات بروم. فرمود: عبایت را بر صورتت بکش، و دستم را گرفت، گمان کردم مرا از جانب راستش به جانب چپش گردانید. سپس فرمود: صورتت را بگشا! گشودم و او را ندیدم، و خودم را بر در خانه ام یافتم. وارد خانه ام شدم و تا اکنون با مأمون یا یکی از اصحابش بر نخورده ام.(2)

ص: 51

بر چه حمل کنم! امام (علیه السّلام) از کنار او می گذشت. به حضرت گفتند: این مرد خراسانی از دوستداران شما خاندان است. حضرت نزد الاغ او رفت و فرمود: گاو بنی اسرائیل پیش خداوند (جلّ جلاله) از من عزیزتر نبود، که با جزئی از آن به پیکر میت زدند، زنده شد. آنگاه با پای راست به بدن الاغ زد و گفت: برخیز به اذن خدا! الاغ تکانی خورد و برخاست. خراسانی بارش را بر آن نهاد و به مدینه آمد.

از آن پس حضرت هادی (علیه السّلام) هرکجا می رفت، با انگشت به او اشاره می کردند و می گفتند: این آقا همان کسی است که الاغ شخص خراسانی را زنده کرد.(1)

3. ابوهاشم جعفری می گوید:

متوکّل قصری داشت که دارای پنجره های زیاد بود، تا از هرطرف خورشید بتابد. پرندگان خوش آواز را در آنها قرار داده بود. چون روز سلام می شد در آن اطاق می نشست، از سروصدای زیاد پرندگان نه حرف کسی را می شنید و نه حرفش شنیده می شد، امّا وقتی امام هادی (علیه السّلام) وارد می شد، پرندگان

ص: 53

ساکت می شدند و صدای هیچ پرنده ای شنیده نمی شد تا حضرت بیرون می رفت و پرندگان دوباره به آوازخوانی شروع می کردند.

می گوید: متوکّل چند کبک داشت، در جایگاه بلندی می نشست و آنها را به جنگ می انداخت و به آنها نگاه می کرد و می خندید، امّا وقتی امام هادی (علیه السّلام) وارد می شد کبک ها خود را به دیوار می چسبانیدند و از جای نمی جنبیدند تا امام خارج می شد، آنگاه دوباره به جنگ می پرداختند.(1)

4. کافور خادم گفته است:

در محلّ مجاور محلّ سکونت امام هادی (علیه السّلام) گروهی از صنعتگران کار می کردند و آن محل مانند دهی بود. یونس نقّاش نزد امام می آمد و او را خدمت می کرد. روزی آمد در حالی که می لرزید، به امام گفت: آقای من! متوجّه خانواده ام باشید! فرمود: مگر چه شده؟ گفت: می خواهم فرار کنم. حضرت با تبسّم فرمودند: چرا یونس؟ گفت: موسی بن بُغا یک نگین قیمتی برایم فرستاد که روی آن نقش بیندازم، امّا آن را شکستم و به دو نیمه شد، قرار است فردا آن را از من بخواهد، موسی بن بُغا یا مرا هزار تازیانه خواهد زد و یا به قتل خواهد رساند.

ص: 54

امام فرمود: به خانه ات برگرد، جز خیر پیش نخواهد آمد. صبح فردا یونس لرزان نزد امام آمد و گفت: فرستادۀ موسی آمده و انگشتر را می خواهد. امام (علیه السّلام) فرمود: نزد او برو که جز خیر نخواهی دید. گفت: به او چه بگویم آقای من؟ امام تبسّمی کرد و گفت: برو ببین موسی چه می گوید؟ که جز خیر چیزی نخواهد بود.

او نزد موسی رفت، و باز گشت در حالی که می خندید. گفت: موسی می گوید: زنان بر سر انگشتر باهم اختلاف نموده اند، آیا می توانی آن نگین را دو تا انگشتر درست کنی؟ اگر چنین کنی پول خوبی به تو خواهم داد.

امام هادی (علیه السّلام) فرمود: خدایا تو را حمد که ما را از ستایشگران واقعی خود قرار داده ای. تو به او چه گفتی؟ یونس گفت: به او گفتم: به من مهلتی ده تا ببینم چه گونه آن را درست کنم. امام فرمود: خوب گفته ای.(1)

ص: 55

5. ابومحمد بصری از ابوالعباس خالوی شبل، منشی ابراهیم بن محمّد نقل کرد و گفت:

در مورد ابوالحسن، امام هادی (علیه السّلام) صحبت می کردیم، ابوالعباس به من گفت: ابومحمد! من قبلا معتقد به امامت ایشان نبودم و بر برادر خود و طرفداران این عقیده شدیدا خرده می گرفتم و دشنامشان می دادم، تا آنکه جزء مأمورانی قرار گرفتم که متوکّل برای آوردن حضرت هادی (علیه السّلام) به مدینه فرستاد. ما به سوی مدینه رفتیم.

هنگامی که امام از مدینه بیرون شد و در بین راه از منزلی گذشتیم که بسیار گرم بود، از ایشان خواستیم که فرود آید، امام قبول نکرد. از آن منزل گذشتیم بدون اینکه غذایی بخوریم یا آبی بیاشامیم. پس چون گرما شدت گرفت و گرسنگی و تشنگیِ ما بیشتر گردید، به سرزمین خشکی رسیدیم که نه گیاهی داشت، نه آبی و نه سایه ای تا استراحت کنیم. چشم به آن حضرت دوختیم، فرمود: چه شده؟ گویا گرسنه و تشنه اید، گفتیم: آری به خدا سرور ما! خسته شده ایم. فرمود: پیاده شوید و غذا بخورید و آب بیاشامید! از سخن او تعجّب کردم که در این صحرای خشک، که نه آبی و نه سایه ای وجود دارد، فرود آییم. فرمود: چرا پایین نمی شوید؟

من رفتم تا قطار شتر را بخوابانم، ناگهان دو تا درخت بزرگ را دیدم که گروه زیادی می توانستند زیر آن دو درخت استراحت کنند - و من آن موضع را می شناسم که سرزمین خشک و بدون گیاه است - و چشمه ای را دیدم روی زمین جاری بود که آبی بسیار گوارا و سرد داشت. فرود آمدیم و خوردیم و آشامیدیم و استراحت نمودیم، در بین ما کسانی بودند که بارها از آن راه گذشته

ص: 56

بودند. افکار زیادی از دلم گذشت، به او خیره شدم و مدت طولانی با دقت به سویش نگریستم، حضرت به طرفم لبخندی زد و صورت خود را از من برگرداند.

پیش خود گفتم: به خدا قسم روی این موضوع تحقیق می کنم و حقیقت آن را روشن می کنم. پشت درخت رفتم و شمشیر خود را دفن کردم و روی آن دو تا سنگ گذاشتم... امام فرمود: استراحت کردید؟ گفتیم: بله. فرمود: حرکت کنید به نام خدا. حرکت نمودیم. بعد از ساعتی که راه رفتیم من بر گشتم و به آن موضعی که شمشیرم را دفن کرده بودم رفتم، نشان و شمشیرم را همانگونه یافتم، امّا گویا خداوند در آنجا اصلا درختی نیافریده بود و نه آب و نه سایه ای! در تعجّب شدم، دست به سوی آسمان بردم و از خداوند خواستم مرا بر محبت آن حضرت و ایمان و معرفت به او ثابت قدم بدارد. شمشیرم را برداشتم و به همراهانم ملحق شدم.

امام هادی (علیه السّلام) به من رو کرد و فرمود: ابوالعباس! بالاخره کارت را کردی؟ گفتم: بله آقای من! من قبلا تردید داشتم، امّا اکنون خود را از بی نیازترین مردم در دنیا و آخرت می دانم.

حضرت فرمود: «همین گونه است، شیعیان ما گروهی معدودند و معلوم است کیانند؛ نه کسی زیاد می گردد و نه کم می شود».(1)

ص: 57

2. محمّد بن موسی می گوید:

به امام عسکری (علیه السّلام) از بدهکارم شکایت کردم که طلبم را نمی پرداخت، حضرت نوشتند: به زودی می میرد و پیش از مرگش طلبت را می پردازد.

چیزی نگذشت که دیدم در زد، در حالی که مالم را با خود آورده بود و به من گفت: مرا از بابت این که پرداخت طلبت را به تأخیر انداختم، حلال کن. از علت این امر پرسیدم، گفت: ابومحمد (امام عسکری علیه السّلام) را در خواب دیدم، به من فرمود: طلب محمّد بن موسی را به او بپرداز، که اجلت نزدیک است، و از او بخواه تا تو را بابت تأخیر در پرداخت، حلال کند!.(1)

3. اسحاق بن ابان گفت:

امام عسکری (علیه السّلام) به شیعیان و دوستانش پیام می داد که فلان شب پس از نماز مغرب و عشاء به فلان جا یا خانه فلانی بروید، من در آنجا خواهم بود. با آنکه نگهبانان او شب و روز از در خانه ای که حضرت در آن حبس بود، دور نمی شدند، و متوکّل هر پنج روز نگهبانان را عوض می کرد و آنها را به ملازمتِ در و مراقبت کامل از امام (علیه السّلام) سفارش می کرد.

ص: 59

اصحاب و شیعیان امام به محل تعیین شده می رفتند، و می دیدند امام قبلاً در آنجا حضور یافته است. آنگاه نیازهای شان را به حضرت عرض می کردند و حضرت حوائج آنها را برآورده می کرد. اصحاب با دیدن معجزات به خانه های خود بر می گشتند با آنکه امام (علیه السّلام) در زندان دشمنان بود.(1)

سپس برخاست، امام به او فرمود: فرزندم! برو به خانه تا وقت معلوم! وارد خانه شد و من از پشت سر می نگریستم. سپس حضرت عسکری (علیه السّلام) به من فرمود: یعقوب! ببین در خانه چه کسی است؟ وراد خانه شدم و هیچ کسی را ندیدم.(1)

2. ابو احمد بن راشد از یکی از برادران دینی اش از اهل مدائن، روایت کرده که گفت:

با یکی از دوستان حج می کردیم، ناگاه جوانی را دیدم نشسته، قبا و ردایی بر تن دارد که آن را صد و پنجاه دینار قیمت کرديم، و کفش زردی پوشیده بود که غباری بر آن ننشسته و اثر سفر بر آن دیده نمی شد. گدایی پیش او آمد، و او چیزی از زمین برداشت و به گدا داد، سائل دعای زیادی برای او نمود. جوان برخاست و رفت و ناپدید شد. ما نزد سائل رفتیم و گفتیم: جوان به تو چه داد؟ گفت: مقداری سنگریزه های طلایی. ما آن را بیست مثقال تخمین زدیم.

به رفیقم گفتم: «مولای ما با ما است و ما او را نمی شناسیم، بیا برویم او را پیدا کنیم» تمام صحرای عرفات را گشتیم و او را پیدا نکردیم، بازگشتیم و

ص: 61

از کسانی که دور او بودند از او پرسیدیم، گفتند: «جوانی علوی است از مدینه که همه ساله پیاده به حج می آید».(1)

3. رشیق دوست مادرانی نقل نموده است:

ما سه نفر بودیم، معتضد در پی ما فرستاد، وقتی به حضورش رسیدیم دستور داد هر یک سوار اسبی شویم و اسبی را با خود برداریم و با توشه مختصر حرکت کنیم به طرف سامره. نشانی محلّه و خانه ای را به ما داد و گفت: وقتی آنجا رسیدید، بر در خانه غلام سیاهی را می بینید، وارد خانه شوید و کسی را که آنجا می بینید، سرش را برایم بیاورید.

ما به سامره رفتيم و نشانی را آنگونه که داده بود یافتیم و در دهلیز خانه غلام سیاهی را دیدیم که بند شلواری را می بافت. گفتیم: این خانه از کیست و چه کسی در آن است؟ جواب داد: صاحبش. و به خدا قسم هیچ توجّهی به ما نکرد و از ما نترسيد. مطابق دستور، به یک باره وراد خانه شدیم و دیدیم مثل اینکه خانه امیر لشکری است، در جلوی اتاق پرده ای بود که بهتر از آن ندیده بودیم، گویی تا آن موقع دست کسی به آن نرسیده بود. کسی در خانه نبود. پرده را بالا زدیم، ناگاه خانه بزرگی را ديديم که گویا دریایی در آن است و در انتهای خانه حصیری بود که فهمیدیم روی آب است و روی آن مردی به نماز

ص: 62

ایستاده بود که زیباترین مردم بود، نه به ما و نه به ساز و برگ ما توجّهی نکرد. احمد بن عبدالله قدم پیش نهاد تا وارد خانه شود، امّا در آب غرق شد و پیوسته دست و پا می زد تا من دست او را گرفتم و از آب بيرون آوردم. احمد غش کرد و مدتی بدین حال ماند. پس از او رفیق دومم قدم پیش گذاشت و دچار همان سرنوشت شد و من حیران ماندم. ناچار به صاحب خانه گفتم: «از خدا و از شما عذر می خواهم، به خدا قسم نمی دانستم قضیه چیست و به سوی چه کسی می آیم، من به سوی خدا باز می گردم» امّا او به هیچ یک از سخنان من توجّهی نکرد و از حالتی که داشت بیرون نیامد.

از این ماجرا ترسیدیم و از کشتن او منصرف شدیم. از طرفی معتضد منتظر ما بود و به دربانان سپرده بود که هر وقت باز گشتیم پیش او برویم هر ساعتی باشد.

شبانه نزد او بازگشتیم و بر او وارد شدیم، از ما در مورد ماجرا پرسید و ما هم آنچه را دیده بودیم برایش شرح دادیم. گفت: وای بر شما! آیا پیش از من کسی شما را دیده و از ماجرا با کسی صحبت نموده اید؟ گفتیم: نه. گفت: «من از جدم (عباس) نباشم و قسم های مؤکد یاد نمود که اگر کسی از این ماجرا آگاه شود گردن ما را خواهد زد»

رشیق گفت: ما تا پس از مرگ معتضد جرأت نکردیم این ماجرا را به کسی بگوییم.(1)

ص: 63

مطابق روایت دیگر:

آنگاه لشکر بسیاری فرستادند و چون آن لشکریان وارد خانه شدند، از سرداب صدای تلاوت قرآن شنیدند، بر در سرداب اجتماع نمودند تا خواننده قرآن از سرداب بالا نیاید و بیرون نرود. امیر لشکر هم ایستاد تا عساکر همه در خانه بريزند، امّا او از راهی که پهلوی در سرداب بود بیرون آمد و از جلوی سربازان رد شد و هنگامی که ناپدید شد، امیر لشکر گفت: «وارد سرداب شوید و او را بگیرید» گفتند: مگر او از پهلویت رد نشد؟ گفت: من ندیدم! چرا گذاشتید برود؟ گفتند: ما فکر کردیم شما او را می بینید.(1)

ص: 64

«وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ؛(1) هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شدند، مرده اند! بلکه زنده اند، و نزد پروردگارشان روزی داده می شوند».

و می دانیم امامان معصوم ما - جز امام زمان (عجّل الله فرجه الشّریف) که زنده است - همه به شهادت رسیده اند، گرچند مرگ حضرت پیامبر (صلّی الله علیه و آله) بین رحلت و شهادت مردّد است. و برفرض آن که ایشان به مرگ طبیعی از دنیا رفته باشند، امّا برتریِ مقام ایشان از شهداء، قطعًا حیات ایشان را ایجاب می نماید.

منطق ما در مورد توسّل بسیار روشن است، امّا کسانی که ما را متّهم به شرک می نمایند نمی خواهند بفهمند، بلکه روی کینه ای که با ما دارند، دوست دارند هرطور شده ما را مشرک قلمداد کنند!(2)

در راه به دونفر از سادات محترم برخوردیم که بر دُرُشکه ای [چهارچرخی که توسّط اسب کشیده می شد] سوار بودند، با دیدن پدرم از درشکه پیاده شدند و قریب نیم ساعت با ایشان به گفتگو پرداختند، و پس از آن از ما جدا شدند. مجدّدا از پدرم خواستم در رفتن شتاب کنند و از توقّف طولانی با آن سادات اظهار نارضایی کردم. فرمود: سید بودند و نخواستم نسبت به ایشان کم توجّهی شود. دوباره عرض کردم: پس در رفتن تعجیل فرمایید. فرمودند: من بار تو را می کشم و به خاطر تو آهسته می روم، اکنون می روم اگر توانایی همراهی با من داری بیا! ناگهان دیدم زمین زیر پای پدرم به سرعت می گذرد و ایشان هم چنان به حال طبیعی گام بر می دارند و من مانند کسی که در اتومبیل سوار باشد، زمین و درختان را در حال حرکت سریع می دیدم. هرچه دویدم به ایشان نرسیدم. اندکی که گذشت توجّهی نمودند و زمین به حال نخستین باز گشت. پس از آن فرمودند: «خواستم بدانی که بار تو را می کشم».(1)

آن مرد الهی فرمود: بیایید پشت این تپه تا به شما آب بدهم. همه ما به پشت تپه رفتیم و دیدیم چشمه آبی فوران می کند، همه آب خوردیم و تجدید وضو کردیم و لُنگ ها و چپیه ها [دستارهای] خود را خیس کرده به روی سر انداختیم و پس از رفع خستگی به راه افتادیم، ولی من ناگهان متوجّه شدم که در مسیر نجف به کربلا آب نبود، لذا به پشت تپه برگشتم و دیدم چشمه آبی وجود ندارد. شیخ می گوید: لنگ خیس روی سر من بود ولی از چشمه آب خبری نبود!(1)

· تفسیر نمونه، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی و همکاران، دارالکتب الإسلامیة - تهران

· مقتل مقرّم (داستان کربلا)، سید عبدالرّزّاق مقرّم، ترجمۀ عزیزالله عطاردی، انتشارت طوبای محبّت - قم، چاپ دوم / 1392

· نشان از بی نشانها (شرح حال حاج شیخ حسنعلی اصفهانی قدّس سرّه)، علی مقدادی اصفهانی، انتشارات جمهوری - تهران

· عبرت آموز (داستانهای کتب استادحسین انصاریان)، واحد تحقیقات مرکز علمی تحقیقاتی دارالعرفان، انتشارات دارالعرفان - قم، چاپ دوم، تابستان 1385

· کلیات سعدی، سازمان انتشارات جاویدان - تهران، چاپ دوم، 1379

***

ص: 72