جامی ز خمخانه ی دل: پاسخ به مطروحه حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدّ ظلهّ العالی) رهبر معظّم انقلاب اسلامی

مقدّمه

جانبازان، يادگارهاى روزهاى خروش سپيده باوران بر شب زدگان، و ذخاير ماندگار انقلاب اسلامى اند. جانبازان، روايت گران خاطرات فراموش ناشدنى سال هاى دفاع مقدّس، نماد صبر و بصيرت در برابر ناملايمات، و آيات روشن ايثار و انفاق در راه پروردگارند. از اين رو پاسداشت ايثار آنان، پاسداشت حقايق نورانى، و نيز پاسداشت عظمت يك ملّت است.

در طى سال هاى اخير، پديده ى «شعر دفاع مقدّس» كه گاه با نام شعر پايدارى و مقاومت از آن ياد مى شود، همّت خود را به نشر ارزشهاى دفاع مقدّس و زنده نگاه داشتن ياد و خاطره ى حماسه آفرينان آن مصروف داشته، و از اين رهگذر به پيروزى ها و موفقيت هاى بسيارى نائل گشته تا آنجا كه امروزه اين آثار، بخش مهمّى از ادبيات معاصر ما را تشكيل داده و حتّى در آن سوى مرزها نيز نقش آفرين شده است. با اين همه، فضاى ادبيات دفاع مقدّس و انديشه هاى سترگ آن، آن قدر ظرفيت دارد كه آثار خلق شده يك از هزار است. از سرفصل هاى مهمّ اين ادبيات، مسئله ى جانبازان - و بويژه جانبازان شهيد - است. شرح پايدارى جانبازان، عطرآگين ساختن فضاى شهر و روستا به ياد و خاطره ى دفاع مقدّس، و دميدن روح ايثار و رشادت در جامعه است.

ص: 5

فهرست

گزيده بيانات

جانبازان صاحبان عزاى امام (ره) 51

جانبازان و ماندگارى آنچه از دست داده اند 15

جانبازان، بافضيلت تر از شهيدان 16

جانبازان و قدردانى سختى ها 16

جانبازان، شهيدان زنده 16

خانواده ى جانبازان، آبروى نظام 17

جانبازان، ولى نعمتان انقلاب 18

خدمت به جانبازان، نعمت خداوند 18

جانبازان، ارزنده ترين يادگارهاى دفاع مقدّس 18

جانبازان، نمونه هاى بزرگ اقتدار و شجاعت و فداكارى 19

جانبازان، برجسته ترين افراد از لحاظ معنوى 19

جانبازان و استقبال از شهادت در اوج صفا و اخلاص 20

جانبازان، دلسوزان انقلاب 20

روز جانباز، يكى از روزهاى برجسته ى نظام 20

ص: 9

گزيده بيانات

جانبازان، بافضيلت تر از شهيدان

يك وقت در مورد جانبازها فكر مى كردم، كه به نظرم رسيد گاهى فضيلت آن ها از شهدا هم بيشتر است. جانباز كسى است كه بعد از آنكه قسمتى از بدنش را در راه خدا داد و عضو يا اعضاى شهيدى را با خودش همراه كرد و در بقيه ى مدّت زندگى و عمرش هم متّقى و شكرگزار بود و عمل صالح انجام داد، خداى متعال در مورد اين گونه از مجروحين جنگ در قرآن مى فرمايد: «اَلَّذِينَ اِسْتَجابُوا لِلّهِ وَ اَلرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ ما أَصابَهُمُ اَلْقَرْحُ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَ اِتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِيمٌ »(1). كلمه ى «عظيم» در پايان اين آيه ى شريفه، قابل تأمّل است.(2)

خانواده ى جانبازان، آبروى نظام

نكته يى را كه در اينجا بايد براى شما خانواده هاى اسرا و مفقودان عرض كنم، اين است كه شما از جمله قشرهاى فداكار اين انقلاب به حساب مى آييد. بعد از خانواده ى شهدا، شما هستيد. البتّه، رنج خانواده هاى مفقودان بيشتر است. مفقودى كه ما داريم، يا اسير و يا شهيد است. غم اين خانواده ها سنگين تر و رنج آن ها بيشتر است؛ امّا به هرحال در دلشان نور اميدى هست كه عزيزشان را روزى خواهند ديد و خدا كند و دعاى ما اين است كه همين طور هم باشد. امّا خانواده هاى اسيران عزيز ما مطمئن اند كه - حالا قدرى ديرتر و يا زودتر إنشاءالله عزيزشان به سلامت و عافيت و با تجربه هاى زياد و ساخته شدن در محنتِ زندان دشمن، به آن ها برخواهد گشت. شهدا و خانواده هايشان در رتبه ى مقدّمند و كسى را با آن ها نبايد مقايسه كرد؛ امّا پشت سر خانواده هاى شهدا، همين خانواده هاى اسرا و جانبازان و مفقودان هستند كه يقيناً نقش اساسى و مهمّى را شما خانواده هاى اسرا و مفقودان در حفظ آبروى انقلاب داريد. به همان اندازه كه صبر و شكر مى كنيد و عظمت و افتخار مجاهدت در راه خدا را درك مى كنيد، به همان اندازه شرافت و كرامت و عزّت و ثواب الهى متعلّق به شماست. بنابراين، شما خانواده ها بايد افتخار كنيد كه جزو قشرهاى خدمتگزار انقلابيد و مى توانيد براى ملّت و كشورتان آبرو و حيثيت درست كنيد و يقيناً در صورت صبر، ثواب و اجر الهى شامل حال شما خواهد بود. اين، يك افتخار بزرگ است.(2)

ص: 17

جانبازان، ولى نعمتان انقلاب

اميدواريم كه خداوند به همه ى شما برادران و خواهران، مخصوصاً كسانى كه خدمتگزار خانواده هاى عزيز شهدا و اسرا و جانبازان و مفقودان هستند، توفيق بدهد. همان طور كه امام و رهبر عظيم الشّأن فقيدمان بارها مى فرمودند، اين ها ولى نعمتهاى حقيقى ملّتند و كسانى هستند كه قدرت و صلابتِ امروزِ ملّت و دولت ايران در دنيا، به بركت فداكارى و ايثار آن هاست. اميدواريم خداوند ملّت عزيز و بزرگ ما را به عالى ترين آرمان ها و آرزوهايش - كه پيروزى كامل اسلام و مسلمين است - برساند.(1)

جانبازان، نمونه هاى بزرگ اقتدار و شجاعت و فداكارى

امروز، جانبازان شما نمونه هاى بزرگ افتخار و شجاعت و فداكارى و يادگارهاى دوران حماسه اند. امروز، خانواده هاى عزيز و عظيم الشّأن شهداى شما كسانى هستند كه همه ى منصفان عالم - كسانى كه قضاياى ايران و انقلاب ايران را مى شناسند - آن ها را باعظمت و بزرگوار و صبور و نيرومند به حساب مى آورند. اين را بايد شما حفظ كنيد. اين، به بركت اسلام و رهبرى امام عظيم الشّأن و به بركت وحدت كلمه ى شماست. اين ها را براى خودتان نگه داريد. شيطانها بايد از نفوذ در افكار ملّت ايران مأيوس شوند.(2)

جانبازان و استقبال از شهادت در اوج صفا و اخلاص

اين شهداى عزيز ما، يا اين جانبازان، در اوج صفا و اخلاص، به استقبال شهادت رفتند و شهيد شدند و همين شهادتها و مقاومتها و به استقبال خطر رفتنها بود كه انقلاب را حفظ كرد، اسلام را عزيز كرد، مسلمين را قوى كرد و دشمنان اسلام و امريكا را خوار نمود.(1)

فداكارى جانبازان، هدايت كننده ى انسانها

ما در اين هشت سال فداكارى داشتيم؛ شوخى كه نيست. همين برادران جانباز و آزاده يى را كه ملاحظه مى كنيد، هر حادثه يى كه برايشان اتفاق افتاده، و هر تجربه ى مخلصانه يى كه اين ها يا خودشان نشان دادند يا در ديگرى ديدند، به نظر من كافى است تا انسان هايى را هدايت كند. اين حادثه ها و تجربه ها، ماها را واقعاً هدايت مى كند.(3)

عوامل اصلى عزّت ملّت ايران

اين جنگ تحميلى، نه فقط براى همان چند سال يك امتحان بود، بلكه براى بعد از دوران خاتمه ى جنگ هم يك محك و يك امتحان و يك عبرت است... آنچه كه من مى خواهم تأكيد كنم، اين است كه ملّت ما نبايد هرگز فراهم آورندگان اين عزّت را فراموش كند. آن ها چه كسانى هستند؟ رزمندگان، نيروهاى مسلح، آحاد بسيج عظيم و بى پايان مردمى، جوانان مؤمن اين مملكت و خانواده هاى صبور و غيور اين ملّت. اين ها بودند كه اين حماسه ى بزرگ را آفريدند. اين كشور هميشه به رزمندگان دوران هشت ساله، بخصوص به خانواده هاى شهدا و جانبازان و آزادگان و مفقودان و اسرا و خانواده هايشان مديون است؛ ما به اين ها مديون هستيم.(1)

جانبازان، هم رتبه ى شهدا

جانبازان عزيز هم شهداى زنده ى ما هستند؛ چون مثل شهيد به ميدان جنگ رفته اند و مثل شهيد ضربت خورده اند؛ منتها كرامت الهى آن ها را حفظ كرده است. اين ها زنده اند، اما در رتبه ى شهيدان. به اين عزيزان هم توصيه مى كنم كه اين كرامت الهى را براى خودشان حفظ كنند؛ «لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَ اِتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِيمٌ ». بايد هميشه آن روحيه اى را كه آن ها را در ميدان نبرد به پيش مى بُرد و به فداكارى وادار مى كرد، حفظ كنند. البتّه همه ى دستگاه ها موظفند كه قدر و ارج اين عزيزان چه خانواده ى شهدا، چه جانبازان، چه آزادگان، چه خانواده هاشان، چه فرزندانشان را حفظ كنند. بالاتر از همه ى اين ها، لطف و تفضّل الهى است، كه اميدواريم همواره شامل حال شما باشد و بماند.(2)

جانبازان، عامل ماندگارى نام اسلام

عزيزان من، پدران شهدا، مادران شهدا، كه دسته هاى گلِ پروريده ى در دامان خودتان را در راه خدا داديد و پرپر شدن آن ها را تحمّل كرديد! جوانان عزيز جانباز، كه در اول جوانى، سلامت خودتان را براى خدا و در راه خدا تقديم كرديد! همسران شهدا، فرزندان شهدا، كه مصايب مشكل را تحمّل كرديد! من اين حقيقت را به شما عرض كنم كه اگر اين معجزه اتفاق نيفتاده بود، اگر جوانان و نورچشمان شما اين طور مجذوب حق به سمت مقتلِ

ص: 24

تشكّر ويژه از خانواده ى شهدا، جانبازان، آزادگان و مفقودين

به طور ويژه لازم مى دانم از خانواده هاى عزيز شهداى عالى قدرمان، از جانبازان عزيزمان، از خانواده هاى آن ها، از آزادگانمان كه رنجها كشيدند و خانواده هاى آن ها، و از خانواده هاى مفقودين عزيزمان، صميمانه تشكر كنم.

ص: 25

جانبازان، شهداى زنده

مجموعه ى برادران و خواهرانى كه در اين مجلس تشريف دارند، نمايشگر تركيب بديعى در انقلاب اسلامى و كشور اسلامى ايران محسوب مى شوند. تركيب خانواده هاى معظّم شهدا، جانبازان عزيز كه در حقيقت شهداى زنده هستند، آزادگان عزيز، رزمندگانى كه هركدام مدّتهايى از عمر طيب و پاكيزه ى خودشان را در دوران جوانى، در جبهه گذراندند، تركيب امروز اين جلسه ى صميمى ماست.

شما نمونه اى از يك تركيب عظيم، با همين خصوصيات، در كلّ كشور هستيد. يعنى ما امروز در اين كشور پهناور و اين جمعيت تقريباً شصت ميليونى، جمع عظيمى از مردم را مشاهده مى كنيم كه در ميان آن ها خانواده هاى شهدا، آزادگان جنگ تحميلى، جانبازان فداكار و رزمندگان بسيجى و حزب اللهى حضور دارند و حقيقت اين است كه اكثريت قاطع ملّت ما هم، از همين گروهها هستند.(1)

دعا براى شمول لطف و رحمت براى جانبازان

پروردگارا! به محمد و آل محمد، جانبازان ما را مشمول لطف و مرحمت خودت قرار بده.

... پروردگارا! ما از شفاى جانبازان خودمان مأيوس نيستيم. اين اميد را روز به روز در دل ما بيشتر كن.(2)

سركوب شدن دشمن متجاوز با ايثارگريهاى ملّت

اين دوران كجا و روزگارانى كه حتى افرادِ همراه با حكومت باطل هم، امنيت نداشتند كجا؟! اين، حكومت اسلام است. حكومت حقّ است. فضاى قرآنى و فضاى نماز است. فضاى «اَلَّذِينَ إِنْ مَكَّنّاهُمْ فِي اَلْأَرْضِ أَقامُوا اَلصَّلاةَ وَ آتَوُا اَلزَّكاةَ » است. فضاى دين است. اين فضا، فضايى است كه امتحان دوران رخاء براى ملّت ما نيز هست. روزى در ماه رمضان، همين تهران، موشك باران مى شد. روز و شب در خانه ى خودتان، از دست دشمن متجاوز امنيت نداشتيد. امروز آن دشمن، به بركت فداكارى جوانان اين ملّت رزمندگان، شهيدان، جانبازان و آزادگان به كوته دستى محكوم شده و سر جاى خود نشسته است. امنيت به شما رسيد. اما لحظه ى امتحان است. مراقب باشيد. اى مؤمنينى كه در سخت ترين شرايط، سوار كشتى نوح شديد! مواظب باشيد از امتحان، سربلند بيرون آييد. راهش هم اين است كه تقوا را در خودتان ذخيره كنيد. تقوا يعنى همين كه مواظب رفتار خودتان باشيد كه خلاف امر و نهى خدا رفتار نكنيد. اين، معناى تقواست. يك وقت ممكن است سرِ رشته از دست انسان خارج شود و گناهى هم از او سر بزند. مهم اين است كه شما مراقب باشيد و بنا داشته باشيد كه گناه نكنيد. اين، آن روحيه ى تقواست. اينْ روحيه ى هشيارى است، كه وقتى شما هشيار خودت بودى، هشيار دشمنت هم هستى. وقتى مواظب شيطانِ درون خودت بودى، مراقب شيطان بيرونى هم خواهى بود. وقتى شيطان درون ما نتواند به ما

ص: 28

دعا براى آرامش و تسلّى جانبازان

پروردگارا! دلهاى خانواده هاى شهدا، خانواده هاى جانبازان، خودِ جانبازان، مفقودين و خانواده هايشان را به فضل و رحمت خود آرامش و تسلى ببخش.(2)

دعا براى شفاى جانبازان

پروردگارا! تو را به حق اوليايت و تو را به حق صدّيقه ى طاهره، فاطمه ى زهرا سلام الله عليها - آن گوهر عزيز خاندان پيغمبر - سوگند مى دهيم، همه جانبازان ما را شفا عنايت فرما.(1)

... پروردگارا! جانبازان عزيز ما را مشمول لطف و شفا و رحمت خود قرار بده. زحمات آن ها را مقبول و دلهايشان را شاد فرما!(2)

خانواده ى جانبازان و ارزش والاى آنها

هر مجموعه اى از انسانها كه در راه يك هدف بزرگ و مقدّس و عالى نه هدف بيهوده مصيبتهايى را بزرگوارانه تحمّل كند، بخشى از آن ارزشها را به خود اختصاص خواهد داد. براى اين است كه ما براى خانواده هاى شهدا و اسرا و مفقودان و جانبازان و خودِ جانبازان و خودِ اسراى در دست دشمن، ارزش قائليم. بى خود نيست كه يك ملّت و يك تاريخ، براى يك عدّه انسان ارزش قائل مى شود. اگر بى صبرى بود، اين ارزشها آفريده نمى شد. البتّه لحظه هاى اسارت، حقيقتاً لحظه هاى سختى است؛ آن هم اسارت در دست اين دشمنانى كه وقتى آزادگان عزيز ما برگشتند، گفتند كه آن ها با اسراى خودشان چگونه رفتار مى كردند؛ نه مثل آنچه كه ما با اسراى بيگانه رفتار كرده ايم. آن ها طور ديگرى رفتار كردند. حقّاً و انصافاً انسانى عمل نكردند.(1)

جانبازان و قدرت در ميدان درس و زندگى

جانبازان ما در ميدان درس خواندن و در ميدان سازندگى، همين قوّت و قدرت معنوى را نشان دادند. در هرجا كه جاى بروز نيروى حقيقى انسان بود، وقتى كه شما وارد شديد، توانستيد كارهاى بزرگ و محيرالعقول و ظاهراً دست نيافتنى انجام دهيد. يعنى نشان داديد كه وقتى قدرت معنوى باشد، حتى ضعف جسمانى هم نمى تواند تعيين كننده باشد.(1)

جانبازان و سرمشق حفظ معنويت

بايد ورزش را همين طور، در چنين حال و هوايى قرار دهيد و حفظ كنيد. اين براى ورزش كشور، هم مايه ى پيشرفت خواهد بود، هم خواهد توانست انعكاس نورانيت خود را به همه ى قشرهاى كشور بتاباند؛ همچنان كه بحمدالله ما اين خصوصيت را در ورزش جانبازان و معلولين مشاهده كرديم.(1)

امنيت و آسايش كشور، نتيجه ى ايثار شهدا و جانبازان

در اين روزها و سالها كه به بهاى خون شهدا و آسيب ديدن سلامتى جانبازان و به بركت مجاهدت رزمندگان، كشور ما از امنيت و آسايش برخوردار است، كسانى كه عليه نيروهاى مسلّح و بسيج حرف مى زنند، بدانند به مصالح و آينده ى كشور هيچ خدمتى نمى كنند. نيروهاى مسلّح - چه نيروهاى سازمانى مسلّح و چه آحاد بسيج كه براى حضور در ميدان خطر و دفاع از يكايك مردم و از مرزهاى ميهن آمادگى دارند - جزو عزيزترين قشرهاى جامعه اند. همه به اين ها احتياج دارند؛ روز خطر معلوم خواهد شد.(1)

ديدار با خانواده ى جانبازان، اغتنام حقيقى و قلبى

براى من ارتباط با خانواده ى شهدا و جانبازان و آزادگان، مغتنمِ حقيقى و قلبى است. اگر مى توانستم با يكايك جمعى كه در اينجا حضور داريد، در خانه هاى شما ملاقات كنم، شك نداشته باشيد كه اين كار را مى كردم؛ اما چون آن ممكن نيست، ناگزير در چنين اجتماعى شما را زيارت كرديم و خدا را شاكريم.(1)

جانبازان، حافظان عزّت ملّت ايران

امروز مى گويند - آن روز هم مى گفتند - كه نمى خواستند منافع نامشروع آنها به وسيله ى ملّت ايران و نظام اسلامى در اين منطقه قطع شود؛ مى خواستند همچنان اين منافع نامشروع را داشته باشند. سگِ زنجيرى آن ها همين صدّامى بود كه امروز دست و پايش را با زنجير بسته اند؛ آن روز هم دست و پايش در زنجير بود. نقشه ى اشغال عراق از سوى امريكا و انگليس يك نقشه ى منطقه اى است؛ والّا اگر فقط مسأله ى عراق بود، اين ها با صدّام راحت كنار مى آمدند و مى توانستند با صدّام زندگى كنند؛ صدّام براى آن ها مشكلى نداشت. هرجا سرى بلند مى كرد، مى زدند توى سرش و تمام مى شد. اين ها به صدّام كمك كردند؛ صدّام در دست اين ها بود. با اشاره ى اين ها و با چراغ سبز و كمك اين ها مى خواستند ملّت ايران به وسيله ى صدام تحقير و ذليل شود كه جوانان، شهدا، جانبازان و خانواده هاى شهدا نگذاشتند؛ اين يك افتخار تمام نشدنى است. اين چيزى نيست كه زمان بر آن بگذرد و كهنه شود.(2)

افتخار فرزندان شهدا و جانبازان به پدرانشان

شما فرزندان شهيدان! شما برادران و خواهران شهيدان! افتخار كنيد. فرزندان جانبازان! به چنين پدران و به چنين برادرانى افتخار كنيد؛ اين ها مايه ى افتخار يك ملّتند. و البتّه دشمنان هم بدانند كه به توفيق الهى نمى گذاريم و اين ملّت هم نمى گذارد كه نام شهيد و نام شهادت در اين كشور فراموش شود؛ و به توفيق الهى روز به روز اين نام در كشور ما برجسته تر و ماندگارتر خواهد شد و اين افتخار براى كشور ما باقى خواهد ماند.(2)

بركت دادن خدا به تلاش شهدا و جانبازان

خداى متعال دو اجر بزرگ به اين ها داد: يكى شهادت - كه متعلّق به خود آن هاست - يكى هم نجات اين كشور، حفظ آبروى ملّت ايران و حفظ آبروى امام. مگر شوخى است؟ در دوران تسلّط مادّى گرى در دنيا، يك مرد معنوى بلند مى شود؛ يك ملّت مؤمن و مخلص و پُرشور زير پرچم او حركت مى كنند؛ ميليون ها دل، ميليون ها انسان و ميليون ها اراده در هم تنيده مى شوند و نظام جمهورى اسلامى را به وجود مى آوردند - كه به تنهايى در مقابل دنياى استكبار ايستاده است - آن وقت دشمن حقير و حكومت خودكامه ى خون ريزِ جلادى مثل حكومت بعثىِ صدّام بيايد و امريكا و شوروى و اروپاى آن

ص: 38

مشيت الهى در زنده ماندن جانبازان

بسيار بيشتر و جلوتر است. ما خيلى پيشرفت كرده ايم؛ اما اين پيشرفت ها مرهون آن دفاع ها و مجاهدت هاست. ملّت ايران با همه ى وجود مرهون تلاش و مجاهدت اين ايثارگران است؛ چه ايثارگرانى كه شهيد شدند، چه ايثارگرانى كه شهيد دادند - مثل شماها - چه ايثارگرانى كه جانباز شدند، چه ايثارگرانى كه زندگى دشوار جانبازى را براى عزيزان خودشان تحمّل كردند - پدران اين ها، مادران اين ها، همسران اين ها - چه آن هايى كه در بند دشمن جبارِ جرّار اسير شدند و پدر و مادرها لحظه لحظه ى دوران اسارت را با خون دل تحمّل كردند، و چه آن هايى كه از اسارت برنگشتند و در همان جا شهيد

ص: 39

جانبازان و ضرورت حفظ ايمان

كسى كه ريشه ى اعتقادى دارد، براساس اعتقادش حركت مى كند و در ميدان هاى گوناگون مى ايستد. اگر جبهه است، مى رود شهيد يا جانباز مى شود و با رنج دائمِ بدنى و با ملامت ها مى سازد. اگر هم از جبهه برمى گردد، ايمان خود را در ميان تندبادهاى گوناگون حفظ كند.(2)

جانبازان، سند و مدرك جهاد بزرگ ملّت ايران

بى دردهايى هستند كه «فَإِذا ذَهَبَ اَلْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدادٍ أَشِحَّةً عَلَى اَلْخَيْرِ »(2)؛ وقتى بلايى پيش بيايد، از ترس مثل موش توى سوراخ ها مى خزند؛ اما وقتى بلا تمام مى شود، اين ها تازه شير مى شوند و سينه ها را سپر مى كنند و از همه هم طلبكار مى شوند! امّا جانبازان ما، خانواده هاى شهداى ما، ايثارگران ما، بخش عظيمى از متن ملّت ما، كسانى هستند كه در دوران سختى سينه را در مقابل سختى ها سپر كردند و به مصاف تلخى ها و سختى ها و دشوارى ها رفتند؛ مظهرش همين جانبازان هستند كه امروز زنده اند و سند و مدرك جهاد بزرگ ملّت ايران اند.(3)

جانبازانى كه به جبهه رفتند و شهيد شدند

نام اين ها را شماها مى دانيد؛ داستان اين ها را شماها مى دانيد. اين ها جزو ماجراهاى فراموش نشدنىِ تاريخ است. اين ها چيزهايى نيست كه از خاطره ى يك ملّت برود. آن جوان دلاورى كه در جبهه جانباز مى شود؛ بعد از جانبازى، شركت و فعاليت او در جبهه آن چنان است كه او را گاهى روى دوش مى گيرند و براى شناسايى مى برند؛ بارها جانباز مى شود. دو نفر از اين شهدا را ما داريم؛ همين شهيد محمود اخلاقى كه اينجا عكسش هست؛ يكى هم شهيد شوكت پور. اين ها اوّل جانباز شدند؛ در حال جانبازى به جبهه رفتند و بعد هم در نهايت، شهيد شدند. خانواده هاى سه شهيد، خانواده هاى دو شهيد؛ اين ها خيلى مايه ى افتخار است.(2)

ص: 42

جانبازان، مايه ى افتخار و شرف

براى من افتخار و شرف است كه در جمع خانواده هاى معظّم شهيدان و بازماندگان افرادى كه برترين عناصر انسانى زمان ما بودند و در جمع جانبازان عزيز كه شهيدان زنده ى دوران ما هستند، حضور پيدا كنم.(1)

جانبازان، شهيدان نامدار

قم در بسيارى از مسائل سرآمد است. در باب مسئله ى شهادت و شهيدان و خانواده هاى شهيدان هم، قم يك شهر سرآمد محسوب ميشود. نزديك به شش هزار شهيد تقديم اسلام و انقلاب كرده است؛ كه در بعضى از سالهاى دفاع مقدّس، در يك سال بيش از هزار شهيد در عرصه ى جهاد فى سبيل الله به خاك و خون غلتيدند و اين شهر باعظمت پيكرهاى آنها را تشييع كرد و خم به ابرو نياورد. حدود يازده هزار جانباز دارد؛ كه اين جانبازهاى عزيز در حقيقت شهيدان زنده در ميان ما هستند؛ شهيدان نامدارى كه نه فقط براى قم، بلكه براى سراسر كشور مايه ى افتخارند، ستاره اند. اينها امتيازات بزرگى است.(1)

سهم ارزشمند جانبازان در تاريخ پُرافتخار انقلاب

با اين نگرش است كه جانبازان عزيز آنان كه ايثار و فداكاريشان، نشانه اى در جسم مطهّرشان باقى گذارده و يادگار آن لحظه ى حساس را همواره با خود دارند داراى سهمى ارزشمند در اين تاريخ پُرافتخارند. جانبازان، آسيب در راه خدا را قدر بدانند كه اين موجب توجّه حق تعالى به آنان است و اين در ميزان الهى، ارزش والاست.(2)

لزوم خدمات شهرى به جانبازان

در فهرست خدماتى كه شوراها به آن مى پردازند بايد حفظ هويت و اصالت شهرها و روستاها، و پايبندى به معمارى اسلامى و ايرانى، و رعايت زيبايى و استحكام بناها، و ترويج فرهنگ نظم و قانون، و گسترش نمادهاى دين و اخلاق، و آسان سازى خدمت رسانى و عدالت و فراگيرى در خدمات شهرى و توسعه فضاى سبز و اهتمام به سلامت محيط زيست، و توجّه به نيازهاى جانبازان و مصدومان جسمى، و نگاه عدالت گستر به محله ها و اشخاص محروم، و توجّه ويژه به بانوان و نيز به جوانان، برجسته شود و همواره در مد نظر قرار گيرد.(2)

ص: 46

اشعار

مرتضى اسداللّهى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

اى سرو آزاد عاشق يك باره قامت كشيدى

با يك طلوع دوباره در كوى جانانه ى دل

با دست هاى بريده چون مقتدايت اباالفضل

مى رفتى و مى كشيدى مستانه پيمانه ى دل

مى سوخت بال و پرت را تا صبحدم آتش درد

يك شكوه حتّى نكردى از داغ پروانه ى دل

رفتى و از من گرفتى گرماى چشمانت امّا

يك قاب عكس از تو باقى است همواره در خانه ى دل

ص: 49

مهدى اسماعيل زاده كندجانى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

جانا دلم را دوا كن خالى ز هر مدّعا كن

گويى نظر بر خدا كن پرپر چو مردانه ى دل

گويم چرا اينچنينى؟ از واژه ها كم گزينى؟

گويى سخن را رها كن نجوا و جانانه ى دل

گويى مرا هم دعا كن گويم «تو» من را دعا كن!

گويى دلم را رها كن بايد چو پروانه ى دل

از خانه ها دل بچينم با لاله ها من عجينم

چشمى به ميخانه دارم ارزان چو ديوانه ى دل

بر خاكها مى نشست و قلب مرا مى شكست و

با هر دم بلبلانش لرزان چو رندانه ى دل

گويى تو هم ناله دارى؟ دردى مگويانه دارى؟

سرّى غريبانه دارى؟ من هم چو همخانه ى دل!

گويى لبى تشنه دارم زخمى از آن دشنه دارم

جامى بياور برايم مرهم به كاشانه ى دل

ص: 50

رضا اسماعيلى

امشب كه عطر خيالت، پيچيده در خانه ى دل

من با خيال تو مستم، در كُنج ميخانه ى دل

مى خواهم امشب به يادت، شعرى مُعطّر بگويم

«خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

در سينه داغ تو دارم، چون لاله خونين تبارم

گُل كرده در حنجر من، بغضِ غريبانه ى دل

مى خواهم امشب ز داغت، يك شعله آتش برقصم

آتش برقصم ز داغت، با بال پروانه ى دل

گفتى چو «الله اكبر»، شد باغ آيينه سنگر

بنگر تو دست خدا را، اى خوب! بر شانه ى دل

خواندى «غزل - حكمتى» با، لحن صميمانه ى دل

دل بردى از ما به يغما، اى پير فرزانه ى دل

ص: 52

احمد اسماعيلى بيدگلى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

در خاك مجنون تو پيمان با لاله بستى چو فرهاد

تا جان شيرين خود را بخشى به جانانه ى دل

كردى سپر سينه ى خود كآتش نيفتد به ميهن

مِهرت ولى آمد و زد آذر به كاشانه ى دل

هر شب تو شرمنده بودى از روى دختر كه بابا

دستى ندارد كشد تا بر موى دُردانه ى دل

چون ديده ات را تو دادى در جنگ با دشمن من

كردى غلامت مرا از اين بذل شاهانه ى دل

پيش نخاعت نشسته يك تركش يادگارى

گنجى نهان دارى اينك، در كنجِ ويرانه ى دل

فهميدم از شوق رويش، جان داده اى چون كه ديدم

پايين پاى رخ شمع، افتاده پروانه ى دل

مطروحه اى از «امين» شد ياريگر طبع «مستور»

در اين غزل تا بپيچد فرياد مستانه ى دل

ص: 53

محمّد امين پور

مى ريخت از لحن مادر، سوز غريبانه ى دل:

«جانا عزيزى تو ما را، اى ناز دردانه ى دل

جانت عزيز است ما را، امّا ز جان تو جان تر

مهرى كه از دين و ميهن، داريم در خانه ى دل

آنك كه آن دشمن دون، آورده بر ما شبيخون

وقت است امضايى از خون، بر عهد مردانه ى دل»

مى رفتى و بانگ مادر، پيچيده در گوش جانت

ايمانِ در رخ عيانت، گنج نهانخانه ى دل

مى رفتى و از نمازت، جوى مناجات جارى

مُهر تو از تربت عشق، تسبيحت از دانه ى دل

در شطّ شور حسينى، گم كرده انگشتر جان

در خُمّ خمر خدايى، افتاده پيمانه ى دل

سجّاده بيهوش مى شد، سنگر همه گوش مى شد

وقتى كه سر داده بودى، نجواى مستانه ى دل

شوق رهيدن پريدن، آتش به بالش فكنده

پرپر زنان سينه ات را، مى كوفت پروانه ى دل

ص: 54

على انسانى

اى دُردكش تا شنيدى فتواى رندانه ى دل

خَم خَم شدى سر كشيدى، خُم خُم ز خمخانه ى دل

اى عقل و اى عشق و اعجاز، اى عافيت سوز جانباز

وى عضوعضوِ تو در ذكر، تسبيح خون دانه ى دل

فرياد يك ملّتى تو، معلول نه عِلّتى تو

دريادل و كوه و نستوه، جان وقف جانانه ى دل

پيمان پيمانه بسته، در ميكده پا شكسته

وز دست پير جماران، سرمست پيمانه ى دل

نجوايى و در پى گوش، فريادى و عشق خاموش

فرهادسان قصّه گفتى، شيرين شد افسانه ى دل

شعر شعور و شجاعت، بيت بلند بصيرت

نام غزلهاى نابت، ديوانِ ديوانه ى دل

شمع تو دل، سينه فانوس، خاكسترت روح قُقنوس

پروانگى را گرفتى، از دست پروانه ى دل

عكس تو در قلب قابم، ياد تو در قاب قلبم

آن نصب ديوار خانه، اين نقش، بر خانه ى دل

ص: 56

محمّدحسين انصارى نژاد

«رندانه آخر ربودى، جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

در آن سماعى كه چشمت، ازآسمان سر درآورد

ديدى كه توفان به پا كرد، آن مى به پيمانه ى دل

وقتى كه چشمت پرنده، رد مى شد از كهكشان ها

از هر رگت مى شنيدى، گلچرخ مستانه ى دل

كى مى شود مولوى وار، مست شهودت بخوانم

اى شور ديوان شمسم! شبگرد ديوانه ى دل!

هر نيمه شب مرغ آمين، شيداى شبخوانى توست

هر نيمه شب شبنم آگين، از توست كاشانه ى دل

چشمت كه مى افتد آرام، بر قاب عكس اتاقت

حس مى كنى روبه رويت، پروانه پروانه ى دل

كپسول اكسيژن امّا، بغض تو را منتشركرد

از بس عميق است و كارى، زخم شهيدانه ى دل!

ص: 57

محمّد بختيارى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

هر برگ تقويم عمرت يك عمر درد و غم ماست

يك عمر درد و غم تو بارى است بر شانه ى دل

آرى بهارى و پاييز، از شادى و غصّه لبريز

آباد و ويرانه كردى با خنده كاشانه ى دل

در دفتر خاطراتم تا خاطرات تو جارى است

خالى نخواهد شد از غم يك لحظه پيمانه ى دل

در انتظار تو بودند همسنگران شهيدت

بعد از عروج تو باقى است جاى تو در خانه ى دل

ص: 58

زهرا بشرى موحّد

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

دلدار زيباگزين است، دلخواه ِ او بهترين است

در آتش او چه زيباست پرواز پروانه ى دل

فكّه، شلمچه، هويزه، در چشم هاى تو جارى است

اروند، خون ميَبرد از «سردشت» تا «بانه» ى دل

اخبار مى گويد: از درد، جان داده مَردى و فردا

تشييع خواهد شد امّا بر موجى از شانه ى دل

دانه به دانه نشانه، بردند از اين ميانه

حالا به حيرت رسيده؛ تسبيح صددانه ى دل...

ص: 59

على حسين بوالحسنى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

بيگانه با هر خمارى، پيچيده در زلف يارى

اى عاشق دايم الخمر، تحليل مستانه ى دل

روزى صباى وصالت از كوچه هامان گذر كرد

عمريست پيچيده در شهر، بوى خوش شانه ى دل

الحق حريم خدايى، گرم نماز و طوافند

گِردِ تو خيل ملايك، گرديده پروانه ى دل

جغد خيال ستم را، درك عروجت محال است

زيرا كه از آب و گل نيست، تفسير ويرانه ى دل

ياد خليل خدايى، زخم زبان مى خرى از

بخل بخيلان شهر و نمرود بيگانه ى دل

يوسف ترين ياد شهرى، سروى و شمشاد شهرى

تعبير مردانه كردى، روياى ديوانه ى دل

حتّى مقام شهادت، ناز تو را مى كشيده

در انتظار تو چنديست، پشتِ در خانه ى دل

ص: 60

امير بيدختى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

پا در ره حق نهادى، جان بر سر عشق دادى

اى قهرمان نبردِ پُرسوز و جانانه ى دل

اين قافله غافل از تو، سر سوى مقصد نهاده

اين حاصل عقد شوم است با مَرد بيگانه ى دل

اى شعله ى شمع از تو، وامانده ى خيل نيكان

اى چشم هاى تو پُر از تمثال دردانه ى دل

از صحبت بى وفايان پروانه ها شرم دارند

ما را سحرها دعا كن، پروانه ى خانه ى دل

ص: 61

عليرضا پيشگو

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

دردآشنايى چو مجنون آيينه ى جلوه ى حق

تفسير و معنا نمودى جانانه دردانه ى دل

هرشب جدا از رُخ مَه مى سوختى عاشقانه

از بى نصيبى نشايد نالش ز پيمانه ى دل

اكنون كه با يار دلبر پيوسته اى جاودانه

خطّى بگو نكته اى يا رمزى ز پويانه ى دل

اى آنكه مردانه رفتى راه على عاشقانه

ما را ز خاطر مبر هان هيجان ديوانه ى دل

ص: 62

معصومه تيما

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

آن قدر مستى كه گويا، از مولوى سرتر هستى

شايد كه شمسى نهفته در كُنجِ ويرانه ى دل

شيرين ترين زهرها را دنيا به كام تو مى داد

انگار سيرى ندارد، از زهر پيمانه ى دل

يك شب غزل مى نوشتى، يك شب عطش مى سرودى

من سالها مى شنيدم نجواى مستانه ى دل

كم كم بسوزم بميرم تا پختگى را ببينم

مى خواست زيبا بميرد در عشق پروانه ى دل

ص: 63

ابراهيم حاج محمّدى

اى سرخوش از شهد مستى، اى مست فرزانه ى دل

كولاك كردى چه زيبا، در بزم مستانه ى دل

از پا نه هرگز نشستى، پيمان نه هرگز شكستى

- عهد الستى كه بستى، پيمان مردانه ى دل -

از نور خورشيد عرفان، با شور ايمان چه آسان

بر كف نهادى چو مستان سر را به شكرانه ى دل

ققنوس از آتش هراسد؟ هيهات خوشتر نوازد

زآتش مگر دارد آيا پروا؟ نه، پروانه ى دل

بازنده آن كس بُوَد كو جان را نبازد به جانان

نى آنكه با جان پذيرد اندرز رندانه ى دل

سجّاده آيا نبايد بر خود ببالد مداوم

سرشار اگر شد نمازت از فيض ميخانه ى دل؟

مانند امواج دريا مى آفريدى تلاطم

در جشن و پاكوبى جان در رقص جانانه ى دل

گفتم: كه درعشقبازى هيچيت ره توشه اى هست؟

گفتى: بحمدالله آرى «اندوه سالانه ى دل»

ص: 64

ابراهيم حسنلو

اى دوست! جان جهان باد راز بهارانه ى دل

منظومه ات جاودان باد همواره در خانه ى دل

آواز بال ملايك آيينه ى قصّه ى توست

نى نامه ى زندگى باد ساز غريبانه ى دل

ققنوسهاى جهان را با لحظه هامان به رقص آر

تا راوى عشق باشد همواره افسانه ى دل

شرقى ترين راز هستى در لحظه هاى تو جارى است

شعر بلند رهايى است لبخند مستانه ى دل

نى نامه ى آتشينى روح نيستانى ماست

اى دوست! افسانه ى توست تصنيف روزانه ى دل

آيينه ى زندگانى است آغاز شعر جهان است

نقش بلند رهايى است باغ كريمانه ى دل

اى مشرق آبادِ قصّه! اينجا تمام جهان است

افسانه ى آسمانهاست درياى پيمانه ى دل

گويا سرآغاز راز است يا پنجمين فصل دنياست

باغ بزرگ تماشاست بزم صميمانه ى دل

ص: 66

سيدمحمّدحسينى

پَر مى زند از اتاقت يك عمر پروانه ى دل

مى آيد و مى نشيند آرام بر شانه ى دل

از عشق رخصت گرفتى از سينه بيعت گرفتى

وقتى كه رفتى به جنگ يك مشت بيگانه ى دل

شادى به غمخانه مى رفت لبخند ديوانه مى رفت

وقتى كه يادت مى آمد آرام در خانه ى دل

هم اشك هاى تو دريا، هم خنده هاى تو زيبا

ياد تو سخت است بر ما، آهاى ديوانه ى دل

طعنه به عاقل زدى و پيمانه با دل زدى و

يك عمر تاول زدى چون مى سوخت كاشانه ى دل

در سينه ات آتش و دود، جسم تو يك شب نياسود

گنجت همان سرفه ات بود در كُنج ويرانه ى دل

رفتى شكستى برادر افتادى يك گوشه آخر

زير لب آرام گفتى اين است افسانه ى دل

ص: 67

مريم حقيقت

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

هر قطره از شمع جانت، مى سوزدم در خزانت

بايد كجا پر بگيرد بعد از تو پروانه ى دل؟

رفتى و دل كَندى از غم، آه اى شهيد مجسّم

امّا نديدى چه تلخم بعد از تو همخانه ى دل

بارِ سترگ ِفراقت من را زمينگير غم كرد

بالى بكش از رسيدن بر باور ِ شانه ى دل

پيچيده عطر نمازت، شب گريه هاى نيازت

آوازه ى رمز و رازت در بزم شاهانه ى دل

دنيا برايت قفس بود، هجران و شب ناله بس بود

پيغام ناب جرس بود، از سوى ِجانانه ى دل

با جان و دل مى شنيدى هر روز در خود شهيدى

يك روز آخر پريدى از بام ويرانه ى دل

معناى ناب حقيقت، زيباترين استقامت

پرواز سبزت سلامت اى پير فرزانه ى دل

ص: 68

محمّدمهدى خان محمدى

از صبر زيبايت اى مرد خون گشته پيمانه ى دل

پيچيده در صحن سينه فرياد مستانه ى دل

اى شمع شعر عراقى طرز سكوت تو هندى است

فهم سكوت تو مشكل بيچاره پروانه ى دل

امشب زدى دل به دريا مهتاب در آب پيدا

خالى است جايت در اينجا باقى است در خانه ى دل

از بس كه جسمت نحيف است تابوت پَر مى زد از دست

تابوت غم هايت امّا مانده است بر شانه ى دل

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

ص: 69

حسين خوش صحبتان

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

آخر پَرَت را گشودى، چون اهل ماندن نبودى

اين رفتنت تيشه اى بود، بر سقف ويرانه ى دل

رفتى تو تا بى نهايت، در بارگاه خدايت

با رفتنت تنگ تر شد، اين تنگ كاشانه ى دل

رفتى وليكن نرفتى، از قلب آشفتگانت

از لحظه هاى عروجت، پُر از تو شد خانه ى دل

گريان نمودى تو ما را، رفتى ولى خنده بر لب

رفتى و صد غم فزودى، بر شهر غمخانه ى دل

از لحظه ى آشنايى، تا روز تلخ جدايى

بر گِردِ شمع وجودت، گرديده پروانه ى دل

اى سرو مجنون خلقت، اى سرمه ام خاك پايت

با رفتنت شد خزانى، بيچاره گلخانه ى دل

بار نبودت كنارم، بر دوش دل بس گران است

بشكست از اين گرانى، هم دوش و هم شانه ى دل

ص: 70

عباس خوش عمل كاشانى

در جبهه هاى رهايى سرمست پيمانه ى دل

سنگر به سنگر سرودى شعر غريبانه ى دل

دل دادى و جان گرفتى صهباى عرفان گرفتى

آن دم كه فرمان گرفتى از پير فرزانه ى دل

در هر نمازى كه بردى بر طاق ابروى جانان

ركعت به ركعت شنيدى گلبانگ مستانه ى دل

در بزمگاه شهودت بر گِردِ شمع وجودت

بال رهايى گشودت گلچرخ پروانه ى دل

در گلشن حق پرستى اوّل ُبت «من» شكستى

وز لاله احرام بستى گِردِ حرمخانه ى دل

چون راه وحدت سپردى سودا به كثرت نبردى

وز لوح خاطر ستردى افسونِ افسانه ى دل

تا قبله ى حضرت گُل رفتى به نور توكّل

آتش زدى در تعقّل همپاى ديوانه ى دل

هم زمزمى هم صفايى هم مروه اى هم منايى

آيينه ى كربلايى اى روح دردانه ى دل

ص: 72

على دهقانى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

در حسرت رفتن تو ساقى و اين رخت ماتم

ساقى و ياد غم تو، ساقى و ويرانه ى دل

اى دل بخوان روز و شب از شب هاى چون روز يارم

شب هاى در ياد معشوق شب هاى جانانه ى دل

ياد غزل هاى بى سر در قطعه هاى شلمچه

ميخانه هاى دوكوهه، مستى ز پيمانه ى دل

در ياد پير طريقت، ساقى خوب جماران

نوشيدى از جام زهر و رفتى ز ميخانه ى دل

ص: 73

حسين دهلوى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

با ذكر زيباى زهرا در جبهه با چشم نمناك

سوگند خوردى بمانى مجنون و ديوانه ى دل

سر تا به پا شور گشتى با درد محشور گشتى

با سر دويدى رسيدى آخر به ميخانه ى دل

اى عاشقانه ترين شعر اى مثنوى صلابت

باشد قبول اعتكافت در كُنج كاشانه ى دل

در انزواى مزارت پَرمى زنم تا كه شايد

از عشقت آتش بگيرد پرواز پروانه ى دل

ص: 74

مطهّره رضاپور

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

دردانه ى اشك گل ها! رفتى و سقّاى دل رفت

با رشك گويد زبانم: «رفتى ز كاشانه ى دل»

محجوب بود جامم، پيمانه اى بى تكلّف

چون بغض مى رفت و مى رفت، جانت چو پروانه ى دل

گر ساغر و مى به هم دوخت، جانان و چشم تَرت را

با ناله هايت سحر يافت راهى به ميخانه ى دل

مبهوتِ هر قطره اشكم كز گوشه ى چشمت آمد

شاهد به فال نگاهش، بُرد از تو مستانه ى دل

مختوم گشت شعرم، واحسرتا از نگاهت

عشقِ تو و مهرت امّا، سوزانده ويرانه ى دل

ص: 75

محسن رضوانى

رندانه ياران ربودند جامى ز خمخانه ى دل

من ماندم و گام هاى سلّانه سلّانه ى دل

ناى تنفّس ندارم، ناى جويدن همين طور

غم مى خورم با نى جان، خون مى خورم با نى دل

قدرى سِرُم، جرعه اى چاى، اين است صبحانه ى تن

يك لقمه بغض گلوگير، اين است صبحانه ى دل

از تاول و اشك بر پوست، تسبيح صددانه دارم

سوغاتى از قلب سردشت، سوغاتى از بانه ى دل

بار امانت زمين خورد از گُرده ى طفل منطق

آن را ازين رو نهادم عمرى ست بر شانه ى دل

جاى دوا اى پرستار! جامى پر از باده بردار

«خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

ص: 76

صادقعلى رنجبر

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

جام بلاى غريبت با صبر و شُكر عجيبت

كرده مقرّب شما را در بزم جانانه ى دل

اشك تو را چون كه ديدند شوق تو را هم خريدند

آغوش خود را گشودند رفتى به پيمانه ى دل

نه! ماندى و «يرزقون» ى، تو قهرمان جنونى

ما را زمان با خودش برد بى بوى گلخانه ى دل

بعد از شهيدان چو بوديم، دلخوش به روى تو بوديم

اى شمع جان كه ربودى دل را ز پروانه ى دل

معشوق معشوق من تو، در خاك عيوق من تو

بعد از شما از كه جويم نورى ز ويرانه ى دل؟

ص: 77

محمّدامين زاهدى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

مرغان دريايى عشق بودند همسنگرانت

پيوستى آخر به آنان در بزم مستانه ى دل

بس سالها چشم بر در در انتظار مُرادى

تا بلكه از در، درآيد معمار ويرانه ى دل

آمد به سر انتظارت آمد به بر وصل يارت

پُر از سبويش نمودى آخر تو پيمانه ى دل

طى شد شبانگاه هجران، روز وصالت برآمد

آذين شد از مقدم دوست، امروز غمخانه ى دل

هرچند دور است زاهد از بزم گرم شمايان

دل بسته ى خاطراتى ست از جمع شاهانه ى دل

ص: 78

غلامرضا سازگار

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

در هر ديارى كه هستيد، نوريد در خانه ى دل

ماهيد برقلّه ى جان، مهريد بر شانه ى دل

اوّل به شمع رُخ دوست، دل را به آتش كشيديد

آنگاه از پاى تا سر، گشتيد پروانه ى دل

آغازتان با خدا بود، پايانتان تا خدا بود

تا آن سوى آفرينش، جَستيد از خانه ى دل

ما مست دلدار بوديم، ديوانه ى دل نبوديم

در دل شما را كه ديديم، گشتيم ديوانه ى دل

ص: 79

بهروز ساقى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

در گير و دارى كه ماييم دست تو بر شانه ى دل

در روزگارى كه ماييم عشق تو و خانه ى دل

ما بيشماها غريبيم جا مانده در شهر هجران

ياد شما مى زدايد تاريكى از خانه ى دل

تا چون تويى همنفس نيست، دنيا به غير از قفس نيست

با يادتان مى كشد پَر، اين مرغ ديوانه ى دل

اين زخم ها چلچراغى روشنگر راه وصل است

راهى كه ما را رساند تا كوى جانانه ى دل

شمعى و مى سوزى از جان، روشنگر شام هجران

آتش گرفته ز داغت پرهاى پروانه ى دل

تلخى مى دارد اين زخم، آواى نى دارد اين زخم

مستى آن يادگارى است از پير خمخانه ى دل

در سينه جز بيقرارى، جز داغ چيزى ندارى

گنجى نهان دارى امّا در كُنج ويرانه ى دل

ص: 80

عبدالرحيم سعيدى راد

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

آهسته آهسته رفتى، آرام و دلخسته رفتى

با پاى بشكسته رفتى، از كنجِ غمخانه ى دل

آتش برايت گلستان، دنيا برايت چو زندان

بيرون شو از پيله ى جان، مانند پروانه ى دل

كو عطر سيبم پس از تو؟ اَمَّن يجيبَم پس از تو؟

آتش نصيبم پس از تو، كنجِ نهانخانه ى دل

سوز دعايت اثر كرد، ما را ولى شعله ور كرد

گل كرد داغى جگرسوز، در چشم گلخانه ى دل

پوتين سربازى ات كو؟ شوق سرافرازى ات كو؟

آهنگ جانبازى ات كو؟ اى يار دردانه ى دل

دنياى ما مهربان نيست، با لاله ها همزبان نيست

از دست ما پر كشيدى، رفتى به كاشانه ى دل

اى رند آلوده از مى، اين ناله را بشنو از نى:

جاى تو خالى مبادا «در صدر ميخانه ى دل»

ص: 81

على شرفى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

هفتاد خط را شكستى، از هفت خط جام باطل

چون خط به آخر رساندى، خون شد به پيمانه ى دل

شمع تو صد شعله بر پا، مى كرد و صدباره مى زد

هر گوشه هر خانه هرجا، آتش به پروانه ى دل

زخم است و سمّ است و مرهم، چيزى ندارد به جز غم

خون است و آب است و در هم، عيش فقيرانه ى دل

دل جز به دلبر نبستى، اى آخر عشق و مستى

در خود شكستى نشستى، ويران به ويرانه ى دل

پرواز و بال و پرى نيست، جز پاره از پيكرى نيست

ردّى ز خون كبوتر، افتاده در لانه ى دل

بر بال رنگين كمانها، رفتى تو تا آسمانها

معراجى از جسم و جان بود، اوج شهيدانه ى دل

اى رفته منزل به منزل، بى دست و بى پا و بى دل

مى خواهم امشب بگيرم، شام غريبانه ى دل

دست تو مى بوسم و سر، در پيش پايت سرافكن

اين آخرين بيت من بود، حرف صميمانه ى دل

ص: 82

مريم شريف رضويان

«رندانه آخر ربودى، جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

رفتى در آغوش خورشيد، پروا نكردى از آتش

در شعله ها ديدنى بود، پرواز پروانه ى دل

باران طعن و تمسخر، خامش نكرد آتشت را

آتش به عالم كشانيد، توفان ديوانه ى دل

از باغ هاى گل سرخ، مهجور افتاده بودى

خواندى براى رفيقان، شعر غريبانه ى دل

آمد خطابت كه برخيز! اين پرده خلوتگه ماست

بى بال و پر، پر گشودى، سوى نهانخانه ى دل

وقتى كه رفتى، نسيمى، عطر گُل سرخ آورد

حسرت به دلها نشانيد، آن رقص مستانه ى دل

در جمع ياران همدل، ما را به خاطر بياور

تنها تو مى دانى اى دوست، اندوه جانانه ى دل

كامت در اين كامرانى، شيرين تر از انگبين باد

رندانه آخر ربودى، جامى ز خمخانه ى دل

ص: 83

مهدى شريفى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

تا موج غم شعله ور شد دل را به دريا سپردى

تا سربلندت نمايد تصميم مردانه ى دل

برخى به يكباره رفتند امّا تو با درد ماندى

ماندى و هر شب نهادى سر بر روى شانه ى دل

ماندى كه مردم نگويند خوبان همه پَر كشيدند

ماندى كه روشن بماند با نور تو خانه ى دل

ماندى روى تخت تا كه باشد خيال دلم تخت

اى ثروت بى نهايت اى گنج ويرانه ى دل

آنانكه كه يكباره رفتند هريك فقط «يك» شهيدند

امّا تو «صدها» شهيدى اى پير ميخانه ى دل

هرچند ماندى تو امّا شمع وجود شريفت

با هر نفس آب مى شد مى ريخت بر شانه ى دل

آخر تو هم پَر كشيدى من ماندم و خاطراتت

در پيشت اى شمع خاموش مى سوخت پروانه ى دل

ص: 84

يوسف شيردژم

از آن مى صبرت اى دوست، سر رفت پيمانه ى دل

هم مست ساقى و ساغر، هم مست ميخانه ى دل

شمع دل افروز جانت، پيوسته در سوز، جانت

اى كاش مى شد بگردد، گِرد تو پروانه ى دل

كانونى از رنج بودى، آرى تو يك گنج بودى

جاى تو تنها همين جاست: در كنج ويرانه ى دل

رفتى و نام تو مانده، راه و كلام تو مانده

هر وقت ياد تو كردم، آباد شد خانه ى دل

شعر افق دلبخواه است، بى نقص و بى اشتباه است

در عصر بى تكيه گاهى، دستى است بر شانه ى دل!

ص: 85

جليل شيروانى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

نورى كه روشن شد از آن يك عمر خمخانه ى ما

تابانده شمع وجودت يك دم به كاشانه ى دل

بى حرمتى باشد از من گر گويمت پا به دل نِه

تاب تو را عرش بايد كو تاب ويرانه ى دل

شايد كبوتر دو روزى با زخم بالش بماند

فرصت گذارد بگردد ملحق به پروانه ى دل

ساقى شرابى نمانده ديگر به جز دُردى خُم

دُردى كشيدن نباشد جز كار دُردانه ى دل

آن آشناتر ز هركس بر پستى چرخ گردون

آخر مرا خويش بودش چون گشته بيگانه ى دل

در مجلس بزم مردان لاف گزافى ست رندى

عاشق مگر مرد گردى از داد مردانه ى دل

ص: 86

زهرا صف نورد

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

پوستر، سفر، عكس آخر، رفتن، جنوب قديمى

ما همسفر با تو بوديم، جوياى ميخانه ى دل

بوى نسيم دوكوهه، عشق عجيبت به فكّه

مبهوت و گنگ و غريبه، ماندم به ويرانه ى دل

طرح سوال و تبسّم، ردّ عميق غريبى

من بودم و بچّگى ها، جمع قطارانه ى دل

ناگفتنى ها كه گفتى، ناگفتنى ها كه پر زد

با رفتنت اى اميدم اى شمع كاشانه ى دل

ص: 87

وحيد ضيايى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

اى شمع جمع پريشان خاطرفروز غريبان

زانو به زانو خدا را بنشان به كاشانه ى دل

اى ابر آتش به ياد آر - دود است و خون و چكامه...

ماه جنون... «رود اروند»... ميعاد ديوانه ى دل

يكسو تن و جان شيرين، يكسو سر «قصر شيرين»

آن پير سرگشته ى عقل، اين پير فرزانه ى دل

شورى اگر برسرى هست، بر نيزه ها سرورى هست...

پيش آر گيسوى خونين، بسپار بر شانه ى دل

از شمع بايد بپرسيد - وقتى جهان كور و كر بود -

چون شعله شعله فروخورد، يك جرعه پروانه ى دل؟

اين شعرها درد دارند، اين شعرها حرف دارند:

تا كى فلك سُفته خواهد دَردانه دُردانه ى دل؟

اى ماه نو، داس افلاك... آنك بچين نوبت ماست

سر رفته پيكر به پيكر، سر رفته پيمانه ى دل

ص: 88

پيمان طالبى

گفتم دلم گل، دلم شمع، امّا تو پروانه ى دل

خوشحال شد عقلم از اين حرف حكيمانه ى دل!

تن؛ دفن در قطعه ى خون، دل؛ در زمين هاى مجنون

به به! به اين خانه ى تن، به به! به اين خانه ى دل

الحق كه بودى كبوتر امّا براى پريدن

مى خواستى آب چشم و ايضاً كمى دانه ى دل!

گفتم كبوتر، چه خوب است اين را بگويم بدانند

بى خانمان نيستى چون شد آسمان لانه ى دل

تو عمر شيرين خود را فرهاد بودى تماماً

بعد از تو اين بيستون مُرد، اين بود افسانه ى دل

اى مرد باران! امان ده! اين بار بعد از تو مانده

نيمى روى شانه ى عقل، نيمى روى شانه ى دل

ص: 90

مهدى طهماسبى دزكى

مى خوانم اينك برايت از حسّ مستانه ى دل

از شوق پرواز و رفتن از شوق مردانه ى دل

اى مست جام طهوراً در صبح همراهى عشق

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل»

آرى امين گفته زيبا شرح دل خسته ات را

«خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

در كوچه باغ شهادت با لاله ها هم نگاهى

اى سبز و سرخ دلاور اى يار فرزانه ى دل

هُرم نفسهاى خسته آتش به جان مى كشاند

در صبح غمگين ماندن بر بام ويرانه ى دل

اى از تبار پرستو سرمست ياد رهايى

مى خوانم اينك برايت از حسّ مستانه ى دل

ص: 91

ميلاد عرفان پور

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

اى مانده بر عهد و پيمان! دلخوش به شور تو بوديم

اكنون كه دور از شهيدان، سر رفته پيمانه ى دل

اى زخم، اى زخم خندان! اى درد، اى درد پنهان!

در سينه ى تو چه كردست، با شعله پروانه ى دل؟

اينك مهياى يارى، آن را كه بايد تو دارى

هم صبر مردانه ى جان، هم شوق جانانه ى دل

خاتم شكست و نگين ماند، رفتند ياران و دين ماند

سيل آمد و بر زمين ماند، آوار ويرانه ى دل

آخر زمان سفر شد، سجّاده ات باخبر شد

بعد از تو خون جگر شد، شعر غريبانه ى دل

ص: 92

زهرا عليشاهى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

جامى كه داروى تلخ است، نامش شراب صبورى

اين، شرط عهدى كه بستى سركش ز پيمانه ى دل

معشوقِ معبود هستى دل را به زلف كه بستى...؟

با جرم عاشق پرستى حبسى تو در خانه ى دل

آهى كه سوزانده جانت از درد جهل زمان است

ور نه جراحت نسوزد اين گونه كاشانه ى دل

هم بال پروانه گشتى رندانه از جان گذشتى

اى آبروى زمانه، اى رشك پروانه ى دل

حقّ تو اوج است و اينجا، زندانِ تنگِ زمين است

اما بمان تا بماند، بانگ غريبانه ى دل

همچون اباالفضل العبّاس بايد بجنگى و بايد

مانند زينب بمانى، بر عهد مردانه ى دل

افسوس از اينكه زبانم من را همين جا رها كرد

من الكنم از نوشتن، شرمنده فرزانه ى دل...

ص: 93

محمّد غفّارى

تو مانده اى با غم جان، جان نه! كه افسانه ى دل

اى دردها را نهايت، اى مرد مردانه ى دل

اى روشنايى به هر جمع، اى مرگ تدريجى شمع

هر لحظه گرم طواف است، دور تو پروانه ى دل

تو بودى و شوق رفتن، وقتى كه دل كندى از تن

جان را به بازى گرفتى، در راه جانانه ى دل

از فصل پژمردنِ تو، يا خونِ دل خوردن تو

از لاله رويى بگويم، يا داغ پيمانه ى دل؟

ما در فراموشى و تو، يك گوشه از خاطراتى

ناى تو نايى ندارد، دمساز شو با نى دل

لبخندهايت نشان داد، تا وصل راهى نمانده

آنجا كه فهميدم از آن حرف حكيمانه ى دل:

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

ص: 94

عليرضا قزوه

فتوى ز دل خواستم گفت بگذر به ميخانه ى دل

ايمان و امن و امان است شعر امينانه ى دل

دُردى كش درد و داغم، جز غم نيامد سراغم

داغ است دُردانه ى جان، درد است دُردانه ى دل

فرق من و دل در اين بود، او ماند و من رفتم از خويش

بارى ست بر شانه ى من، بالى ست بر شانه ى دل

از بس شكستيم در خويش، آيينه بستيم در خويش

از شيشه هاى شكسته پُر شد پريخانه ى دل

جمعى حقيقت نديده، افسانه گفتند و خفتند

چيزى حقيقت ندارد مانند افسانه ى دل

دل را چراغان او كن، با اشك ها شستوشو كن

بيرون شو از خانه ى جان، بيرون زن از خانه ى دل

مستان يكدست لبّيك، تا باده اى هست لبّيك

دست دلم را بگيريد، سر رفته پيمانه ى دل

ص: 95

حجت الله قلى پور

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

مستانه عمرى نشستى در ساحت جان دلبر

اصرار كردى گرفتى آخر تو پيمانه ى دل

از قافله جا نماندى تو يادگار شهيدى

تو در مسير بهشتى در راه كاشانه ى دل

در غربتت آشنايى، ما رفتنت را نديديم

بودى و ما غافل از تو، رفتى تو در خانه ى دل

در سالهاى پس از جنگ تنها تو بودى علمدار

صبر و شكيب تو كرده تفسير شكرانه ى دل

اى مرد جامانده برخيز چشم انتظارت شهيدان

جامى مهيا برايت جامى ز ميخانه ى دل

از سرفه هايت كلافه بودى ولى شِكوِه هرگز

اين است رسم رهايى اين است افسانه ى دل

پرواز تو از زمين نيست از آسمان پَر گشودى

با بالهاى شكسته در كوى جانانه ى دل

در حسرت تو شكستيم شرمنده ات تا قيامت

مانديم و شمع وجودت هستيم و ديوانه ى دل

ص: 96

مصطفى كارگر

پشت نگاه تو خيس است در كوى رندانه ى دل

همچون مسافر كه چشمش مانده به افسانه ى دل

من رو به روى تو هستم وقتى تو آيينه هستى

خون است و طوفانِ شيون سهم من از خانه ى دل

لحن غرور تو درد است، درد تو تفسير مرد است

گُل مى دهى عاشقانه در متن كاشانه ى دل

اى ابتداى رسيدن در چشم هاى تو پيدا

جنس تو يعنى تپيدن در كُنجِ ويرانه ى دل

اى عاشقى را نشانه، اى بال و پر را بهانه

در پهنه ى آسمانها، همدرس جانانه ى دل

آرامشت غرق غوغا دستى بكش بر سر موج

دريا پر از اتّفاق است در پيش پروانه ى دل

اى همنفس با شهيدان پيوسته از روز ميدان

پيش از قنوت پريدن رو كن به خمخانه ى دل

ص: 97

حميدرضا كسرايى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

افسانه ساز شهادت اى شهريار رشادت

صدآفرين خوش به حالت اى مستِ ميخانه ى دل

اى آيه ى جانفشانى بر بى نشانها نشانى

ما را كجا مى كشانى حسّ غريبانه ى دل

نازم به آب و گل تو نازم به ظرف دل تو

كاين جرعه هاى دمادم دارى به پيمانه ى دل

عطر شهيدان به پا شد از باغ رضوان رها شد

آهسته آهسته آمد بويى ز گلخانه ى دل

جامى پى جانت آمد سودى بر ايمانت آمد

عاشق شدى و گرفتى كامى ز جانانه ى دل

مرغ دلم پركشيده از جام تو سركشيده

از سينه ام وارهيده اى يار دُردانه ى دل

سرمايه ى سربلندى آيا مرا مى پسندى

بر سفره ى بى بديلِ بزم كريمانه ى دل

ص: 98

ولى الله كلامى زنجانى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

ذكر سفر خوانده بودى هرچند جا مانده بودى

راهى نَفَس بُر رساندت بر منزل و خانه ى دل

وقتى نَفَس مى كشيدى نجواى دل مى شنيدى

مى سوخت شمع وجودت بر حال پروانه ى دل

اى مظهر سرفرازى با جان خود كرده بازى

جان و سرت شد فداى سوداى جانانه ى دل

جانا جهادت مبارك، بر تو شهادت مبارك

بادا گواراى جانت لبخند مستانه ى دل

اى مونس جان نثاران پيوستى آخر به ياران

كز باده ى معرفت بود لبريز پيمانه ى دل

آمد از آن سو صدايى در را گشود آشنايى

رفتى و آسوده گشتى از طعن بيگانه ى دل

زخم زبان نوش جانت كاويزه ى گوش جانت

بودى نواى محبّت از ناى دردانه ى دل

هرگز نه احساسى است اين، پرواز عبّاسى است اين

از كربلا تا مقام تكريم شاهانه ى دل

اين برگ سبز از «كلامى» با رمز «انّى اُحامى»

تقديم شد بر حضور مولاى فرزانه ى دل

ص: 100

محمّدحسن لقمانى بهابادى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

از عشق ايزد نمودى، لبريزْ جام وجودت

از جان و دل سر كشيدى، يكباره پيمانه ى دل

وقتى تو جان را نهادى، بر كف تو در راه ايمان

برمُهر خون سرنهادى، از بهر شكرانه ى دل

سرمست جام ولا شد، جان تو از كوثر عشق

بر گِرد شمعش پريدى، همپاى پروانه ى دل

يكباره دل را بريدم، از جان ناقابل خويش

آنگه كه ديدم بريدى، جان را ز كاشانه ى دل

شايد به چاه ضلالت، روزى من افتاده باشم

برخيز و دست مرا گير، اى مير دردانه ى دل

شهدى ز جام ولايت، در ساغر من بريزيد

با جرعه اى شد دل من، سرمست مستانه ى دل

جانباز جان بركف عشق راهى نشانم ده چندى است

گم كرده راه خودش را، «سيمرغِ» افسانه ى دل

ص: 101

سيد على لواسانى

وقتى كه دل مثل درياست عشق است دردانه ى دل

تا قصه ى خون دل هست باقى است افسانه ى دل

دل، آيه ى محكم عشق آيينه ى مَحرمِ عشق

راز فنا كردن جسم آبادى خانه ى دل

خون سرفه هاى قديمى! با سينه ى من صميمى!

از من مخواهيد گريه بر حال ديوانه ى دل

تا بغضِ سردى نبارد تا قطره دردى نبارد

از چشم، بيعت گرفتم با قول مردانه ى دل

اى دوستان شهيدم! اى ساقيان اميدم!

دست مرا هم بگيريد سررفت پيمانه ى دل

همسنگرانم - شهيدان - در دل - در اين خانه - مهمان

از شوق، گريان و لرزان چشم من و شانه ى دل...

ص: 102

سيد حسن مبارز

رفتى از امشب به فردا با عشق محفل به محفل

با درد طى شد مسيرت يك عمر منزل به منزل

از داغ گلها شكستى، خونين چو برگ شقايق

در دفتر غم نشستى، رنگين چو افسانه ى دل

در گردش چشم خيسم با تو قدم مى زند عشق

از آسمانها به دريا از موج دريا به ساحل

با اينكه هم عصر سيبى از زندگى بى نصيبى

در آسمانها غريبى اى ماه پنهان كامل

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل»

محو تو شد اين جماعت حتّى گروه مقابل

دور از تو تنها نشستم، دور مرا غم گرفته

اى واى ازين بغض سنگين، نفرين بر اين دور باطل!

وقتى مجال نفس نيست، با تو كسى در قفس نيست

پرواز در دسترس نيست، اى دل بسوز اى دل اى دل...

ص: 103

مهدى محبّى كرد سُفلى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

از نور خورشيد رويت گرديده دنيا منوّر

عشقت بتابد شعاعى اكنون به كاشانه ى دل

از بركت بارش تو خرّم شده خاك ايران

آباد و عمران نمودى با خون خود خانه ى دل

ايثار تو هديه كرده، آسايشى را به عالم

باشد فدايت، فداكار، اين جان پروانه ى دل

بر خاك، سر مى گذارى اى آسمانى، فرشته

يك دم سرت را تو بگذار بر خاك اين شانه ى دل

مثل كبوتر پريدى از اين جهان بى علاقه

امّا نهادى تو خاطر، در دفتر لانه ى دل

گرديده احساس «مهدى» از عشق نابت تبرّك

و از مطلع شعر «آقا» آن پير فرزانه ى دل

ص: 104

مصطفى محدّثى خراسانى

از مطلع جان رسيدى، از شرق پيمانه ى دل

دل مست و ديوانه ى تو، تو مست و ديوانه ى دل

چون گردبادى تو را عشق، گرديد و در خود نهان كرد

گنجينه ى سرّ او شد ناگاه، ويرانه ى دل

آنگاه با او رسيدى، ناگاه در او شكفتى

شد عقل بيگانه ى تو، شد عشق همخانه ى دل

پَر بى قرار پريدن، پا بى شكيبِ نماندن

در حسرتِ سر نهادن، يك لحظه بر شانه ى دل

حالا كه شاد و شكوفا، رفتى از اين خانه بى ما

حالا كه از پيله رستى، بر بال پروانه ى دل

از ما سلامى به باران، از ما سلامى به خورشيد

يادى كن از ما درآن بزم، در بزم مستانه ى دل

ص: 105

جواد محمّدزمانى

گفتى كه از شوق مرگ است آواز مستانه ى دل

آرى حقيقت چنين بود شيرين چو افسانه ى دل

گفتى پى سقف آبى است هر سايه اش آفتابى است

آبادى اش در خرابى است نزد تو ويرانه ى دل

گفتى كه انديشه پژمرد در شرح زنجيرى عشق

خواندى خِرد را بسى خُرد در درك ديوانه ى دل

با آنكه تن موج خون شد همواره زخمش فزون شد

پابست پيمان جان بود سرمست پيمانه ى دل

همراه روز و شب توست در دست تو بر لب توست

تكبيرى از جنس طوفان تسبيحى از دانه ى دل

جان تو جان خدا شد از پيله ى تن رها شد

آن قدر شمع دعا شد تا سوخت پروانه ى دل

آرى! اميد و امان بود، آرام روح و روان بود

پاى تو بر ديده ى جان دست تو بر شانه ى دل

شاعر كجا مى تواند وصف تو گويد بخواند

وقتى به وصفت چنين گفت آن پير فرزانه ى دل:

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

ص: 106

داود محمّدى

بشنو حديث رهايى، از بوى ميخانه ى دل

تا پُر كند گوش جان را، از باده افسانه ى دل

دام است عالم براى، آنكس كه شد عاشق تو

باور ندارى؟ بپرسيم از پير فرزانه ى دل

جادوى چشم نگارم، آن دلبر سربدارم

منصور جان را كشيده است بر دار ديوانه ى دل

جانبازى و جان نثارى رسم خوش عاشقان است

سر مى كشد عاشق دوست لاجرعه پيمانه ى دل

راهى بزن مطرب عشق، تا جان عاشق ببازيم

در پاى پير خرابات، با حُكم فرزانه ى دل

كردى ز جانانه يادى، قربان آن جان كه دادى

دادى دل و جان خود را، در پيش جانانه ى دل

مطروحه اى آمد از پير، آن مقتداى جهانگير

فرمود شعرى بگوييم، با لفظ رندانه ى دل

فارغ ز تزوير زاهد، عشقى نهان كرده «شاهد»

با شوقت اى رهبر جان، در گنج ويرانه ى دل

ص: 107

سيدجواد منوّرزاده

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

جامى كه چون نوش كردى، عالم فراموش كردى

خوردى و دستى فشاندى، اندر طربخانه ى دل

در گوش جانان چه گفتى؟ دست از علايق چو شُستى

با طاير گلشن قدس، گشتى تو همخانه ى دل

تو شمع سوزنده بودى، نور فروزنده بودى

لختى نماندى و رفتى، با پرّ پروانه ى دل

سوداى جانانه دارى، در سر چه افسانه دارى؟

گر قصد جانانه دارى، برگو ز افسانه ى دل

برگو چه جامى ربودى، كز جان جانان شنودى

«خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

چون دل به دلداده دادى، جامى پُر از باده دادى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل»

ص: 108

سيد مهدى موسوى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

آن شب كه با كوله بارى از غم صدايت شنيدم

دانستم آخر بگيرى كامى ز پيمانه ى دل

در خس خس ناله هايت حسّ غريبى هويدا

با خنده هاى نگاهت آتش به سامانه ى دل

در ماندنت حكمتى بود تا آشنايان بدانند

سرخى خون رفيقان روشن به كاشانه ى دل

چون رفتى و ما به زندان درگير نفس و هواييم

تو بوده اى با دل و جان جوياى دُردانه ى دل

اينك كه در زير نعشت مرثيه ها مى سرايم

بينم كه در رفتنت نيز بشكفته گلخانه ى دل

نام بلندت به دوران مانَد به شَهنامه ى عشق

تابيده در مطلع شعر «جامى ز ميخانه ى دل»

ص: 109

فاطمه موسى

«رندانه آخر ربودى، جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

زخم تو چون جام مجنون در دست ليلى چه زيباست

بشكسته و برگزيده مقبول جانانه ى دل

تا چون سياوش درآيى از آتش فتنه بيرون

جام بلا سر كشيدى در بزم شاهانه ى دل

مرغان بى پر رها و بالت كبوتر به زنجير

آنان پى مشتى ارزن تو در پى دانه ى دل

اين شهر شهرى شلوغ است درگير سُرنا و بوق است

در گوش مردم دروغ است اسرار مستانه ى دل

حالا تو پر مى زنى با بال و پرى تكّه تكّه

بيزار از اين شهر خاكى مجذوب كاشانه ى دل

تابوت زخمى قديمى بر دوش مردم سوار است

اى صيد ديرينه بشتاب صياد در انتظار است

ص: 110

رحيمه مهربان

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

«زخم» ى و كهنه اگرچه... «داغ» است، داغِ شقايق!

خون از جگر، جامِ مى بود! سيرابِ پيمانه ى دل

هم «ساختى» طعنه ها را، هم «سوختى» با غم هجر

اين سوختن ها تو را ساخت:... پروانه!... پروانه ى دل!

تو وارث دردِ عشقى! پرورده ى دردِ ليلى!

«گُردانِ مجنون» تو را ساخت «مجنونِ ديوانه ى دل»

بر محفلِ جمعِ ياران، شمعى و شاهِ چراغى

شمعى و با نورِ تو خوش، بوده ست ويرانه ى دل

هى قطره قطره چكيدى... اين سال هاى پياپى...

گل زخم هايت يكايك، تسبيح شكرانه ى دل

بارِ غمت، قد دوتا كرد، سنگينى از آن عَلَم بود

تابوتِ پرپر بيايد اين بار هم شانه ى دل

ص: 111

على رضا نجفى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

كوه دماوند پنهان در دود غفلت نشسته

اى سربلند و سرافراز جانباز دردانه ى دل

سيمرغ قاف بلندى در اوج هفت آسمانى

آنقدر پُر هيبتى كه جايت نشد لانه ى دل

چون كشتى پرتغالى در ساحل كيش تنها

هرگز نبايد بمانى مهمان بيگانه ى دل

با آجر خون لعاب گنجينه ى خاطراتت

بايد دوباره بسازم اين مُلكِ ويرانه ى دل

خاموش و آرام كوهى پُر هيبتى مثل دريا

لرزانده اى با نگاهت هر لحظه اى شانه ى دل

از آتش و شب بگو از خاكستر و مرگ پرواز

شعر بلندى قديمى از شمع و پروانه ى دل

پرپر شدن مثل لاله آيين ديرينه ى توست

زيباترين گل نشستى بر فرش گلخانه ى دل

ص: 112

ايرج نجفى زاد

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

عمرى تو با رنج و محنت كردى شكيبايى اى دوست

آخر سوى باغ رضوان رفتى چو پروانه ى دل

افسوس زين نامرادى خون شد دل دردمندم

تصوير ياران عاشق نقش است بر خانه ى دل

معراج ياران عاشق ديديم و مانديم از ره

يارب مبادا بماند اين غم به ويرانه ى دل

از تاول زخم سينه آتش برون مى تراويد

ليكن نكردى تو شِكوِه هرگز ز غمخانه ى دل

بس فتنه ها كرد دشمن، بس دامها گسترانيد

تا شايد از ما بگيرد سوز نهانخانه ى دل

لب بسته بودى و امّا طوفانى اندر دلت بود

از نيش خند و كنايه از طعن بيگانه ى دل

گفتى اگر باز ماندم از خيل ياران عاشق

شب تا سحر مى گدازم با اشك صد دانه ى دل

اى شاهد زنده ى عشق، اى مهر تابنده ى عشق

بوسيد پيشانى ات را محبوب دردانه ى دل

«ميثم» چه دارد بگويد وقتى «امين» مى سرايد:

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل»

ص: 113

رضا نيكوكار

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

در فصل طوفان و آتش مانند كوه ايستادى

همراه همسنگرانت، همپا و همشانه ى دل

مادر به پايت نشست و آجر به آجر بنا كرد

آبادى ديگرى را بر روى ويرانه ى دل

هر روز شب زنده دارى، بيتابى و بيقرارى

آوازه ى سرفه هايت پيچيد در خانه ى دل

دل دادى و پر گرفتى، تا عشق از سر گرفتى

تاول به تاول سرودى شعر صميمانه ى دل

آتشفشان جنونى، تفسير امضاى خونى

در خواب حتّى نديدم مثل تو ديوانه ى دل

اين روزها گريه هايم چون سجده هايت بلند است

اى ذكرت از جنس دريا، تسبيحت از دانه ى دل

يك عمر ما را كنارت، آرى تحمّل نمودى

از خانه مان پر كشيدى... امّا نه از خانه ى دل

ص: 114

غلامرضا هاشمى

بر فرش قرمز نهادى پا را به كاشانه ى دل

آرام و چابك نشستى كنج نهانخانه ى دل

با دست خود جام صهبا كردى عطا بر رفيقان

وانگه برآمد به بستان آواز مستانه ى دل

بر چهره ى گل نشاندى شبنم به صبح دعايت

از خنده ات شكّرستان شد كنج غمخانه ى دل

در بسترت ياس و نرگس درهم تنيده به هر سو

شرمنده گرديده بلبل در صحن گلخانه ى دل

تير دعايت رسيده تا اوج آن بى نهايت

انگشت حيرت گزيده اين پير فرزانه ى دل

چون نور شمع وجودت ساطع سوى كهكشان شد

از غصّه گرديده پَرپَر پَرهاى پروانه ى دل

بر روى بال فرشته كردى سفر سوى دلدار

شد جاى خالى مهرت در صدر ميخانه ى دل

چون پير ميخانه آگه از هجرت قاصدك شد

بر سينه ى ميگساران زد نقش پيمانه ى دل

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

ص: 115

غلام رضا هاشمى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق رنگين چو افسانه ى دل»

آهسته نجوا نمودى در گوشِ بادِ سحرگه

گفتى به صد شرم و خجلت حرف صميمانه ى دل

باد صبا برده پيغام بر طرف بستان و صحرا

بر روى شاخ درختان در گوشه ى لانه ى دل

در سينه صد درد پنهان امّا به لب شاد و خندان

هرگز نشد خوشدل از تو آن خصم بيگانه ى دل

مرغ دلت پر كشيده هر دم به سوى جماران

در صحن آن خانه گشته اندر پى دانه ى دل

از بس كه تركش نشسته بر سينه و دست و بازو

آهن ربا مى ربايد آن جسم مردانه ى دل

آن تير دشمن نشسته بر سينه ى همچو دريا

اندر صدف كرده پنهان آن را چو دردانه ى دل

از ناله هاى شبانه خيل ملك گِرد كويت

دولت سرا گشته زين رو آن كنج ويرانه ى دل

ص: 116

الهام ياورى

«رندانه آخر ربودى جامى ز خمخانه ى دل

خونين چو برگ شقايق، رنگين چو افسانه ى دل»

با اين كه جان عاريت بود، قيمت دوچندان گرفتى

روزى به دل كندن از جان، روزى به شكرانه ى دل

با ياد يك شطّ تشنه بى دست و پا پركشيدى

دستت ضريح دعا شد، پايت شفاخانه ى دل

فهميده بودم كه گهگاه با ياد قدقامت ماه

سر مى گذارى شبانگاه، آرام بر شانه ى دل

فهميده بودم كه تنگ است ديوار دنيا برايت

گفتى كه بى تاب گلهاست، در پيله پروانه ى دل

فهميده بودم كه... امّا، جا ماندم از ارتفاعت

تنها تماشاست سهمم از اوج مردانه ى دل

ص: 118