عزای فاطمی در گذر زمان

مشخصات کتاب

شناسنامۀ کتاب :

نام کتاب : عزای فاطمی در گذر زمان

مؤلف : شیخ مهدی آقابابایی

ناشر : محبّ العترة الطاهره علیهم السلام

تایپ و صفحه آرایی : آقای شیخ مهدی آقابابایی

نوبت چاپ : دوم ، همراه با اضافات گسترده

تاریخ انتشار : ایام فاطمیه 1445قمری / پائیز 1402شمسی

بهاء :

سلام و صلوات بر همۀ عزاداران صدیّقۀ کبری علیها السلام از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرمؤمنان علیه السلام و همۀ امامان معصوم علیهم السلام که چراغ راه عزاداران فاطمی بوده اند .

ص: 1

اشاره

عزای فاطمی در گذر زمان

به کوشش: شیخ مهدی آقابابایی

ص: 2

تقدیم :

به پیشگاه با عظمت و ملکوتی :

پیامبر اعظم

حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله

و اول مظلوم عالم امیرالمؤمنین علیه السلام

و مدافع حریم ولایت و شهیدۀ راه امامت

صدّیقۀ شهیده ، حضرت فاطمۀ زهرا علیها السلام 

و منتقم آن بزرگواران

حضرت بقیّة اللّه الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف

و تمامی مدافعان و عزاداران حضرت زهرا علیها السلام

ص: 3

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم

الحَمدُ لله رَبِّ العالَمین

وصلَّی اللهُ عَلی سَیِّدِنا و نَبِیِّنا و حَبیبِنا و طَبیبِنا

الَّذی بُعِثَ رحمةً لِلعالَمين ، و بَشيراً للمُذنِبين

مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيّين

وعَلى آلِهِ الطَّيِّبينَ الطّاهِرينَ الاَنجَبين ، لا سِيّما

الإمامِ المُنتَظَر ، و الوَليِّ المُنتَقِم

الحُجَّةِبن الحَسَنِ المَهدِيِّ عجل الله تعالی فرجه الشریف

ولَعنَةُ اللهِ عَلى أعدائِهِم اجمَعين مِنَ الآنَ إلى يَومِ الدّين

آمينَ آمينَ آمين

ص: 4

امیرالمؤمنین علیه السلام مى فرمايد :

بسیار می شد رسول خدا صلی الله علیه و آله وقتی به امیرمؤمنان ، صدیقۀ کبری، امام حسن، امام حسین علیهم السلام نگاه می کردند می گریستند . وقتی از سبب گریۀ آن حضرت می پرسیدند ، می فرمودند:

أَبْكِي مِنْ ضَرَبْتِكَ عَلَى الْقَرْنِ وَ لَطْمِ فَاطِمَةَ خَدِّهَا وَ طَعْنِ الْحَسَنِ فِي فَخِذِهِ وَ السَّمِّ الَّذِي يُسْقَاهُ وَ قَتْلِ الْحُسَيْنِ؛

از ضربت شمشیری که بر سر حضرت علی علیه السلام وارد می شود ، و سیلی ای که به صورت حضرت فاطمه علیها السلام می خورد ، و نیزه ای که به ران امام حسن علیه السلام می زنند و سمی که به او می خورانند و از کشتن امام حسین علیه السلام گریه می کنم .

امالی ، شیخ صدوق ، ص 134، مجلس 28

مناقب ابن شهرآشوب، ج2، ص209.

ص: 5

حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام در حق شیعیان و پیروان اهل بیت علیهم السلام

این گونه دعا فرموده اند :

اِلهي وَ سَيدي اَسْئَلُكَ بِالذَّينَ اصْطَفَيتَهُمْ وَ بِبُكاءِ وُلْدي في مُفارَقَتِي اَنْ تَغْفِرَ لِعُصَاةِ شيعَتِي وَ شيعَةِ ذُرِّيتِی

خداوندا ! به حق اولیا و مقربانی كه آنها را برگزيدی و به گريه های فرزندانم پس از مرگ و جدایی من با ایشان، از تو می خواهم گناه خطاکاران شیعیان و پیروان ما را ببخشی .

الکوکب الدّریّ ، ج 1 ، ص 254 .

*****

امیرالمؤمنین علیه السلام رو به سوى قبر مبارك پيغمبر صلی الله علیه و آله كرده و فرمودند :

... أَمَّا حُزْنِي فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَيْلِي فَمُسَهَّدٌ وَ هَمٌّ لَا يَبْرَحُ مِنْ قَلْبِي أَوْ يَخْتَارَ اللَّهُ لِي دَارَكَ الَّتِي أَنْتَ فِيهَا مُقِيمٌ؛

اندوهم هميشگى باشد و شبم در بی خوابى گذرد و غمم پيوسته در دل است ، تا خدا خانه اى را كه تو در آن اقامت دارى برايم برگزيند ، ( بميرم و به تو ملحق شوم ).

کافی ، ج 1، ص 459.

ص: 6

فهرست

پیش گفتار آیة الله میر سیّد حجة موحّد ابطحی دام ظله.  19

مقدمه. 23

فصل اول : اسناد مرتبط با عزاداری معصومین: و ملائکة الله و .... 25

1 .جریان مصائب و شهادت حضرت زهرا3در معراج... 26

2. گریه رسول خدا9زمانی که شهادت حضرت زهرا3را پیش بینی کردند.. 27

3 . امانت رسول خدا9....... 28

4 . گریه رسول خدا 9هنگام تقسیم حنوط بهشتی... 29

5 . گریه رسول خدا9هنگام دیدن پنج تن آل عبا 29

6. خبر دادن جبرئیل علیه السلام از شکستن پهلوی فاطمه3و گریه رسول خدا 9... . 32

7 . گریه رسول الله9هنگام رحلتشان برای شهادت حضرت زهرا3....... 34

8 . گریه های پیغمبر9بر ظلم هایی که به حضرت فاطمه3می شود. 34

9 . گریه فرشتگان مقرّب و آسمان و زمین از گریۀ فاطمه3....... 35

10 . گریۀ پیامبر9و جبرئیل بر مصائب حضرت زهرا 3....... 36

11 . گریه پیامبر9پس از حجةالوداع در مصائب حضرت فاطمه3....... 39

12. فریاد امیرالمؤمنین7 از بی حرمتیها ... 39

13 . غرق گریه و غم شدن زمین هنگام زدن حضرت زهرا 3....... 41

14 . گریه حضرت علی علیه السلام بر اثر مشاهده آثار سیلی... 42

15 . گریۀ حضرت علی علیه السلام در ایام بیماری حضرت زهرا3 ... 42

16 . سلام مرا به پدرت برسان و ظلمی که بر من وارد شده را ، برای او شرح بده. 50

17 . جزع امیرالمؤمنین علیه السلام هنگام وصیت کردن حضرت زهرا3....... 51

18 . گریه های حضرت زینب3....... 52

19 . گریه حسنین8هنگامی که هاتفی ندا داد : یتیمان فاطمه3آمدند.. 53

ص: 7

20 .گریۀ اسماء موقعی که دیدند حضرت زهرا3از دنیا رفتند.. 55

21 . گریۀ حسنین8وقتی از اسماء شنیدند گفت : مادرتان از دنیا رفت.... 56

22 . گریۀ حسنین8وقتی که خبر شهادت مادرشان را به حضرت علی علیه السلام دادند.. 56

23 . حضرت علی علیه السلام هنگامی که شنیدند همسرشان از دنیا رفته اند ... 57

24. فرمایش امیرالمؤمنین علیه السلام هنگام شهادت حضرت زهرا3....... 57

25. گریۀ حسنین8بعد از غسل و کفن نمودن حضرت زهرا3....... 58

26 . گریۀ امیرالمؤمنین علیه السلام در شب غسل حضرت زهرا 3....... 59

27 .گریۀ ملائکه آسمان به خاطر گریه حسنین8......... 61

28. گریۀ امیرالمؤمنین علیه السلام هنگام بازگرداندن امانت.... 62

29 . گریۀ امیرالمؤمنین علیه السلام بعد از دفن حضرت زهرا 3و خواندن اشعار.. 63

30. اشعار و مرثیه های حضرت علی7در کنار قبر همسر بزرگوارشان و ... 67

31. به لرزه در آمدن شهر مدینه از گریه مردم در اثر شهادت حضرت زهرا 3....... 68

32. برگزاری مراسم عزاداری توسط امیرالمؤمنین علیه السلام برای حضرت زهرا3....... 68

33. گریه های دائمی امیرالمؤمنین علیه السلام در شهادت فاطمه 3....... 69

34 . حضرت علی علیه السلام شب ها نخوابیدند و آرامش نداشتند.. 71

35 . عایشه در عزای حضرت زهرا3شرکت نکرد. 72

36 .گریه و بی تابی حضرت ام کلثوم3در عزای مادرشان.. 73

37 . یادآوری مصائب حضرت زهرا3توسط امیرالمؤمنین علیه السلام نزد اصحاب.... 73

38 . کتک خوردن مقداد از عمر و ذکر مصائب حضرت زهرا3....... 75

39 . گریۀ امیرالمؤمنین علیه السلام وقتی از و پرسیدند : چرا عمر از قنفذ مالیات نگرفت ؟.. 77

40 . گریۀ امیرالمؤمنین علیه السلام وقتی شنیدند که قاتل همسرشان به قتل رسیده. 78

41 . ماجرای کوچه. 78

42 . نفرین حضرت زهرا 3بر عمر. 79

43. کلمات امام حسن مجتبی علیه السلام با مغیره 80

ص: 8

44 . بغضی در گلوی امام حسن علیه السلام.. 81

45 . بیان مصائب حضرت زهرا3توسط فضّه خادمه در مکه به ورقة بن عبدالله. 81

46. گریۀ ابن عباس پس از واقعۀ عاشورا برای حضرت زهرا3.... 92

47 . توسل امام باقر علیه السلام به مادرشان حضرت زهرا3....... 93

48 . سخنان حاج شیخ عباس قمی1... 94

49 . بر طرف شدن تب به حق حضرت فاطمه3.... 95

50 . دعای امام صادق علیه السلام.. 95

51 . یادآوری و ذکر مصیبت حضرت زهرا علیها السلام در زمان امام صادق علیه السلام.. 98

52 . گریۀ امام صادق پس از شنیدن نام حضرت زهرا3....... 98

53 .گریۀ طولانی امام صادق علیه السلام در عزای مادرش فاطمه زهرا 3....... 99

54 . مادرم فاطمه3در اثر ضربه های قنفذ به شهادت رسیدند.. 101

55 . گریه امام صادق علیه السلام موقعی که آل ابی طالب را در بند و زنجیر دیدند.. 102

56 . تغییر رنگ صورت حضرت صادق 7و مصائب مادرشان حضرت زهرا3....... 102

57 . امام کاظم علیه السلام و یاد مادر3....... 104

58 . گریۀ طولانی امام کاظم علیه السلام در هنگام نقل حدیث : أَلَا إِنَّ فَاطِمَةَ بَابُهَا بَابِي... 104

59 . توسل امام کاظم علیه السلام به مادرشان حضرت زهرا3....... 105

60 . امام رضا علیه السلام و یاد مادر. 105

61 . ارادت امام رضا علیه السلام به مادرشان حضرت فاطمه3....... 106

62 . امام جواد علیه السلام و یاد مادرشان حضرت فاطمه3....... 106

63 . امام جواد علیه السلام و گریه بر مادر3....... 107

64 . ذکر مصائب فاطمی توسط حضرت امام هادی علیه السلام. 107

65 . امام حضرت امام عسکری علیه السلام و یاد مادر ......................................108

66 . حضرت ولى عصرf و یاد مظلوميت مادرشان3....... 108

67 . گریۀ شدید امام زمان f 109

ص: 9

68 . امام زمان  : گرفتار منازعه با ظالمی درشتخوی و گمراه شده ایم.. 110

69 . نخستین حکم در قیامت.... 110

70 . عزای فاطمی در قیامت.... 111

71 . گریۀ ملائکه و حاملین عرش الهی و اهل دنیا بر فاطمۀ زهرا3....... 111

72 . روز قیامت و دادخواهی فاطمه 3....... 112

فصل دوم : اسناد مرتبط با غیر معصومین:..... 113

1. توسعۀ عزاداری از قرن سوم به بعد. 114

2 . گفته های قاضی عبدالجبار معتزلی (م 415قمری ، از متکلمین اهل سنّت ). 114

3 . تشکیل انجمن ها جهت فضائل اهل البیت: 118

4 . سال 346 قمری ( قرن چهارم ) در عزاداری فاطمی... 118

5 . سخنان قاضی تنوخی (در قرن چهارم ) دربارۀ عزاداری فاطمی... 119

6 . سخنان ابن شداد از قرن چهارم در زمینۀ عزاداری فاطمیه. 119

7 . خواندن حدیث فدک ، در حرم حضرت موسی بن جعفر8در قرن هفتم.. 120

8 . کلام ابن حجر عسقلانی ( متوفای 852قمری ) در مورد عزاداری فاطمی. 120

9 . علنی شدن و رونق گرفتن مراسم عزاداری بر فاطمۀ زهرا3.... 121

فصل سوم : موقوفات عزای فاطمی... 123

1 . وقف ملک مزروعی توسط حاجی ملاجانی در سال 1209. 124

2 . موقوفۀ حاج میرزا محمدباقرخان عمادالملک در سال1261 شمسی. 124

3 . موقوفۀ توسط صغری خانم دختر حاج سیدعلی فرش فروش کاشانی. 124

4 . موقوفۀ عبدالرزاق از طایفه تفنگچی بلده نور در سال 1282 شمسی.. 125

5 . موقوفۀ خانم رقیه خاتون دختر استاد محمدتقی کلیکی ، در سال1292 شمسی.. 126

6 . وقف توسط سیّد محمد رئیس التجار در سال 1295شمسی. 126

7 . وقف نامه غلامحسین خان عامری سردار مجلل ( 1297 شمسی ). 126

8 . موقوفۀ امین التجار در کاشمر 1308 شمسی.. 127

ص: 10

9 . وقف توسط محمد مهدی دماوندی در سال 1316 شمسی. 128

10 . وقف توسط آقا حاجی ابوالحسن در سال 1332 شمسی.. 129

11 . وقف توسط حاج یوسف رنجانی در سال 1335 شمسی. 129

12 . وقف توسط آقای علی اکبر عبدالوهاب.. 129

13 . وقف توسط خانم خدیجه هاشمی خراشاد ، سال1340 شمسی.. 129

14 . وقف توسط آقای رمضان مبرم. 129

فصل چهارم : عزاداری در قرن سیزدهم و قبل از آن. 131

1.ذکر شهادت حضرت زهرا 3توسط محمد عبدالحسین هندی ......................132

2. نقش عزاداری و مصائب حضرت زهرا 3در منطقه مزار شریف افغانستان ........ 132

3 . علامه سیدمحمد مهدی بحرالعلوم1 ( متوفی 1176 ش). 134

4. مرحوم آسید علی بلور فروش قمی ( آقای بازار قم )

در سال 1247شمسی. 134

5 . مسجد فاطمیۀ قم ( ساخت در سال 1268 شمسی ). 134

6 . عزای فاطمی در طهران ( 1285 - 1275 شمسی ). 135

7 . روضه خوانی آقا سيد عبد اللّه ( 1285 شمسی ) در طهران 135

8. رؤیای عجیبۀ آیة الله آقای شیخ محمدتقی اصفهانی ( آقانجفی1). 135

9. چادر ( خیمه ) زدن برای عزای فاطمیه. 136

10 . عزاداری آیة الله میرزا مصطفی آشتیانی 1 ( متوفی 1288ش). 137

11 . عزاداری شیخ فضل الله نوری1 (متوفی 1288 شمسی). 137

12. عزاداری ملامحمد کاظم خراسانی (آخوند خراسانی1) 137

13 . عزاداری فاطمیه در مدارس 113 سال قبل. 138

14 . جلسه ای جهت برگزاری ایام وفات حضرت فاطمه3 139

فصل پنجم : تعطیلی ایام فاطمیه در دورۀ قبل از انقلاب... 141

گزارش روزنامۀ ایران نو. 142

گزارش روزنامۀ رعد. 142

ص: 11

گزارش روزنامۀ اقدام. 142

گزارش روزنامۀ ایران. 143

گزارش روزنامۀ شفق سرخ. 144

گزارش روزنامۀ طوفان. 144

گزارش روزنامۀ عدل. 145

گزارش روزنامۀ عصر جدید. 145

گزارش روزنامۀ قانون. 145

گزارش روزنامۀ کوشش... 146

گزارش روزنامۀ اطلاعات.. 147

تعطیلی دوایر دولتی در سال 1304 شمسی.. 148

تعطیلی شهر قم در سال 1305 شمسی. 148

تقویم معارف سالهای 1307 – 1305 شمسی.. 149

تعطیلی برنامه های موسیقی و نمایشی به احترام ایام فاطمیه ... 149

گزارش شهربانی اردبیل از تعطیلی بازار در سال 1386قمری. 149

تقارن با شهادت حضرت و حذف مراسم جشن و چراغانی در سال 1387قمری. 149

تعطیلی در ایام فاطمیه در سال 1339شمسی.. 149

لغو چراغانی و آتش بازی در اصطهبانات به احترام ایام فاطمیه. 149

لغو مراسم آتش بازی و چراغانی در اصفهان به احترام ایام فاطمیه. 150

تعطیلی جلسۀ رسمی مجلس شورای ملی به مناسبت وفات حضرت زهرا 3.... 150

صرفنظر نمایندۀ مجلس از حق قانونی خود ، به خاطر حضرت زهرا3.... 151

تسلیت گویی نمایندۀ مجلس در فاطمیه با عنوان عزاى بزرگ جهان اسلام. 152

اعتراض اتحادیه جوانان یزد در خصوص هتک حرمت وفات حضرت زهرا3.... 152

دعوت مجمع اسلامی مسجد امير چقماق برای مراسم فاطمیه 153

سندی موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران. 153

ص: 12

جلوگیری از برگزاری جشنهای اول ژانویه به دلیل همزمانی با ایام فاطمیه 153

اعتراض به دایر بودن مراسم ساز و آواز درکافه شهرداری 153

برگزاری عزای حضرت زهرا3توسط بنیاد مهاجران خوزستان. 153

برگزاری مراسم شهادت حضرت زهرا 3در شهر ایوانکی.. 154

مجلس عزاداری فاطمیه در منزل وثوق الدله. 154

اعتراض دبیران و فارغ التحصیلان به برگزاری شادی در ... 154

دعوت از سخنران به مناسبت شهادت حضرت فاطمۀ زهرا 154

تعطیلی رسمی... 155

اسناد مربوط به برگزاری مجالس عزای فاطمی3در آستان قدس رضوی... 156

1 . هزینه های آستان قدس رضوی برای فاطمیه 157

2 . مجالس وفات حضرت صدّيقۀ طاهره فاطمۀ زهرا 3.... 157

3 . تعطیل نمودن روز شهادت حضرت زهرا3.... 157

اسناد مربوط به برگزاری مجالس عزای فاطمی3در حرم حضرت معصومه3....... 158

فصل ششم : برگزاری عزای فاطمیه در مراکز مهم و بیوت علمای بزرگ.. 159

1 . عزاداری آیة اللّه العظمی آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری1..... 160

2 . سخنان مرحوم حاج شیخ عباس قمی1 دربارۀ عزای فاطمیه. 160

3. منبر رفتن مرحوم حاج شیخ عباس قمی 1 در ایام فاطمیه ..................................161

4.کتاب مفایتح الجنان هدیه به حضرت زهرا3........................................... 161

5 . مرحوم حاج میرزا جواد ملکی تبریزی1: در عزای حضرت فاطمه3 ... 162

6 . درِ سوخته در خانۀ نمادین حضرت زهرا 3....... 162

7 . عزاداری آیة الله العظمی آقای حاج شیخ محمد حسین نائینی1..... 163

8 . عزاداری آیة اللّه العظمی آقای حاج سیّد ابوالحسن اصفهانی قدس سره 163

9 . عزاداری آیة الله العظمی آقای حاج آقا حسین طباطبائی بروجردی قدس سره 164

10. عزاداری علامۀ امینی قدس سره برای حضرت زهرا3....... 164

ص: 13

11. غش کردن علامۀ امینی قدس سره در باب جبرئیل7.... 166

12 . نیم ساعت روضۀ فاطمی با کلمۀ « زهرا ». 166

13. تشیّع نویسندۀ مصری ، به دست علامۀ امینی با آشنایی با مصائب حضرت زهرا3.... 167

14 . عزاداری آیة الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی قدس سره 169

15 . عزاداری آیة الله العظمی آقای حاج سیّد احمد خوانساری قدس سره . 169

16. مجلس روضه به یادماندنی... 170

17. توجه آیة اللّه العظمی آقای حاج شیخ محمدعلی اراکی  به امر فاطمیه. 172

18 . عزای فاطمیه با حضور آیة الله العظمی آقای حاج سیّد علی سیستانی دام ظله . 173

19 . عزاداری آیة اللّه العظمی آقای حاج میر سیّد علی بهبهانی قدس سره 173

20 . عزاداری آیة الله شیخ محمد جواد صافی گلپایگانی قدس سره . 174

21. روضه خوانی ها ترک نشد.. 174

22 . عزاداری علامه سید محمد حسین طباطبایی قدس سره 175

23 . عزاداری آیة الله آقای سیّد حسین خادمی قدس سره 175

24 . روضه حضرت زهرا3در حرم امام رضا7....... 175

25 . حمایت از عزای فاطمیه در کلام آیة الله العظمی شیخ محمّدتقی بهجت قدس سره 176

26 . چرا روضه نمی خوانی ؟ مگر مجالس عزا را نمی بینی؟! 177

27 . گریه های آیة الله بهجت در مظلومیت حضرت زهرا 3.... 178

28 . فعالیت مرحوم آیة اللّه حاج سیّد احمد فقیه امامی قدس سره برای احیاء شعائر فاطمیه 178

29 . عزادای و فعالیتهای آیة الله آقای حاج سیّد حسن فقیه امامی قدس سره.................179

30 . اهتمام مرحوم آیة الله شیخ محمد باقر صدیقین قدس سره در مورد عزای فاطمیه. 179

31 . تنها راه نجات کشور ایران تجلیل از حضرت زهرا 3می باشد.. 180

32 . عزاداری و سخنرانی آقای شیخ احمد کافی قدس سره برای حضرت زهرا 3....... 180

33 . عزاداری آیة الله سیّد احمد شهرستانی قدس سره 181

34 . عزاداری آیة الله سیّد عزّ الدین حسینی زنجانی قدس سره 181

ص: 14

35 . عزاداری آیة الله العظمی آقای سیّد محمد کاظم شریعتمداری قدس سره 182

36. عزاداری امام خمینی قدس سره برای حضرت فاطمۀ زهرا 3....... 182

37 . عزاداری آقا میرزا محمد علی شاه آبادی1..... 182

38 . اسمِ حضرت زهرا کُشنده است! 183

39 . عزاداری شهید استاد مرتضی مطهری 184

40 . عزاداری آیة الله شهید حاج شیخ قاسم اسلامی... 184

41 . مراسم عزای فاطمیه در منزل شهید سید عبدالکریم هاشمی نژاد 184

42 . عزاداری آقای شیخ علی اصغر مرواید قدس سره 184

43 . عزاداری علامه آقای شیخ یحیی نوری قدس سره 185

44 . عزاداری آیة الله آقای حاج سید محمدعلی حائری طبسی قدس سره 185

45 . عزاداری آیة الله سید یحیی مدرسی زاده یزدی... 185

46 . عزاداری آیة اللّه آقای سید محمد حسن مرتضوی لنگرودی در ایام فاطمیه. 185

47 . عزاداری میرزا محمد حسن معلم ملقب به معین الاسلام. 186

48 . عزاداری آیة اللّه حاج سیّد کرامت اللّه ملک حسینی شیرازی قدس سره 186

49. عزاداری حاج موسی از تجّار زنجان.. 186

50 . عزاداری آیة الله انصاری شیرازی قدس سره 187

51 . عزاداری آیة الله شیخ مهدی معزّالدولۀ تهرانی مشهور به « رفیعا ».. 187

52 . عزاداری شیخ محمد واعظ تهرانی.. 188

53. عزاداری میرزا عبدالحسین قدسی قدس سره 188

54 . تقریظ آیه الله فشارکی بر کتاب « تحفة الفاطمیه ».. 188

55. عزاداری بیت الاحزان حضرت زهرا3در نجف اشرف... 189

56 . عزاداری آقای حاج سید شمس الدین ابهری... 190

57 . ایام فاطمیه در خانه ظهیرالاسلام در طهران در سال 1304 شمسی. 191

58 . روضه خوانی در منزل ثقة الاسلام آقای حاجی میرزا عبدالوهاب.... 191

ص: 15

59 . سخنان سید ناصر حسین هندی فرزند علامه میرحامد حسین دربارۀ فاطمیه. 191

60 . بر پائی عزای فاطمی در سال 1341 شمسی با مشورت علمای قم.. 192

61. عزاداری فاطمیه در سال 1348شمسی در مسجد جامع سبزوار. 192

62 . جلسات عزاداری حضرت زهرا 3در سال1357شمسی... 192

63 . عزاداری در مسجد ارگ تهران. 193

64 . عزاداری در منزل عبدالحسین براتی. 193

65 . عزاداری علمای بزرگ و مشهور اردبیل.. 193

66. عزادارى هاى ايّام فاطميّه در آغاز قرن چهاردهم شمسی در بیرجند.. 194

67 . عزای فاطمی در طهران قدیم.. 195

68 . عزاداری مرحوم شیخ قاسم حرمی... 196

69 . عزاداری در حسینیه اربابی برای حضرت فاطمۀ زهرا 3....... 198

فصل هفتم : یکهزار و چهارصدمین سال شهادت حضرت زهرا 3..... 199

جریان نهضت فاطمیه از زبان آقای دکتر سیّد عبدالوهاب طالقانی. 203

آثار نهضت عظیم فاطمیه. 204

اقدامات مرحوم آیه الله العظمی گلپایگانی قدس سره 206

اطلاعیه مهم و تاریخی آیه اللّه العظمی گلپایگانی در مورد چهاردهمین قرن شهادت.. 207

عزاداری آیة الله العظمی آقای حاج سیّد محمّد رضا گلپایگانی قدس سره  211

توجه حضرت زهرا  به مجلس آیة الله العظمی آقای گلپایگانی قدس سره  211

روضه خوانی در منزل معظم له در سال 1337شمسی.. 212

به مناسبت دهۀ فاطميه مجلس روضه خوانى تشكيل داده خواهد شد. 213

عزاداری فاطمیه در مجمع جهانی اسلامی لندن. 213

سخنان معظم له دربارۀ عزاداری بر حضرت زهرا3 213

اقدامات آیة الله العظمی آقای تبریزی برای امر عزاداری فاطمیه  215

بگذار پاهايم براى مظلوميت حضرت فاطمۀ زهرا3بسوزد 216

ص: 16

انحراف چشم آیة الله تبریزی قدس سره به دليل گريۀ فراوان در ايّام فاطميّه. 218

اقدام آیة اللّه العظمی آقای وحید خراسانی برای تعطیلی شهادت حضرت ز هرا3 219

دستۀ عزاداری با پای برهنه. 219

اطلاعیه ای تاریخی و هدایتگر. 220

اقدامات فاطمی آیة اللّه العظمی ، آقای سیّد محمد باقر موحّد ابطحی قدس سره  220

حضور امام زمان ارواحنافداه در پیاده روی فاطمیه 223

انتشار کتابی برجسته در مورد حضرت زهرا3 226

اقدامات آیة اللّه العظمی مرحوم حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی قدس سره  227

پيام های پنج گانه به مناسبت ايّام فاطميّه 228

توصیه های آیة الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره در مورد بزرگداشت فاطمیه. 229

اقدامات آیة الله العظمی حاج سیدمحمد حسینی شیرازی قدس سره  232

برگزاری عزای فاطمیه در منزل آیة اللّه العظمی حاج سید محمد حسینی شیرازی . 235

شفای جوان مسيحی مبتلا به سرطان خون در واشنگتن.. 235

پیام حضرت آیة اللّه العظمی سید صادق حسینی روحانی قدس سره  236

اطلاعیه و پیام های آیة الله العظمی آقای حاج سید صادق شیرازی دام ظله  238

اقدامات گستردۀ آیة الله شیخ عبدالله نظری در امر شعائر و عزای فاطمیه 242

پیام ها و دفاعیات آیة الله سید محمدجواد علوی بروجردی در امر فاطمیه. 243

آیة الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی دام ظله  246

فعالیت های آیة الله آقای حاج میر سیّد محمد یثربی دام ظله  در ایام فاطمیه. 246

ضرورت احیای فاطمیه. 248

متن بیانات حضرت آیة الله سیّد علی حسینی میلانی دام ظله در ایام فاطمیه. 249

سفرهای تبلیغی برای بزرگداشت فاطمیّه. 251

کاروان هایِ عزاداری در ایّام فاطمیّه. 252

ادامۀ سفرهای عزاداری فاطمیه. 254

ص: 17

فصل هشتم :حفظ حرمت فاطمیه در تقارن با نوروز. 257

بیانات حضرت آیة الله الظعمی آقای وحید خراسانی دام ظله  261

فصل نهم : فاطمیه در سالهای کرونائی.. 263

فاطمیه 1442 قمری

......................................................................................264

سخنان حضرت آیة اللّه آقای حاج سیّد حجّت موحّد ابطحی دام ظله . 264

آرامش و رفع اضطراب در پناه فاطمۀ زهرا3.... 268

فاطمیه و کرامات و عنایات.. 268

عوامل موفقیت در برنامه های فاطمیه 1442قمری ( سال کرونائی ) . 269

پیام های علماء بزرگوار در فاطمیه 1442قمری .. 270

پیام حضرت آیة اللّه العظمی آقای حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی قدس سره 270

در رابطه با لزوم بزرگداشت و اقامۀ شعائر فاطمیه. 270

فرازهایی از یادداشت و پیام آیة اللّه العظمی صافی گلپایگانی قدس سره به مناسبت .... 271

پیام حضرت آیة اللّه آقای حاج سید علی میلانی دام ظله 273

پیام حضرت آیة الله آقای حاج سیّد محمد جواد علوی بروجردی دام ظله . 274

پیام حضرت آیة الله العظمی آقای مکارم شیرازی دام ظله. 275

معرفی کتاب درخشش دلدادگی های فاطمی و موفقیت مخلصان.. 276

درخشش انوار فاطمیه. 278

موج سواری دشمن در شرایط کرونائی.. 278

هوشیاری دلدادگان. 279

موفقیت خادمان و شکست دشمن. 279

شروع برنامه های فاطمیه 281

فاطمیه به روایت 45-40 روز. 282

دغدغۀ دلسوختگان. 282

دهۀ فاطمیه به روایت 75 روز. 283

ص: 18

دهۀ فاطمیه به روایت 95 روز. 283

شگفتی های فاطمیه 1442 ه- .ق. 284

راز جهانی شدن فاطمیه. 287

راه نجات امت.. 287

سابقۀ عزای فاطمیه در زمان های مختلف.. 291

سرآغاز نهضت عظیم فاطمیه از اصفهان. 292

ریشه یابی علل ظهور تفکر فاطمیه 293

ابتکار برپایی کاروان عاشورایی فاطمیه. 295

مراجع بیدار و دفاع از فاطمیه. 297

کشتی نجات ولایت و برائت.. 298

فاطمیه مکتبی عمیق و ریشه دار. 299

دلنوشته ای در فراق مولای مظلوم روزهای فاطمیه. 301

فصل دهم : فاطمیه در مسیحیت... 303

مستندی با نام « فاطمیه در کلیسا ».. 304

کتاب « ایام فاطمیه در ایران امروز ، شرح یک دوره عزاداری شیعه » به زبان آلمانی... 305

منابع و مآخذ.. 307

پایان بخش.... 320

24 صفحه رنگی از پوسترهای فاطمیه و عکس هایی از جلوه های عزای فاطمی ...... 321

ص: 19

عکس

ص: 20

پیش گفتار آیة الله میر سیّد حجة موحّد ابطحی دام ظله

پس از اینکه چاپ اول کتاب « عزای فاطمی در گذر زمان » اثر نویسندۀ متتبع و پرتلاش و ولائی آقای شیخ مهدی آقابابائی دام عزه و توفیقه به دستم رسید ، بسیار خشنود شدم و پس از اظهار علاقۀ شدید خودم به این اقدام ارزشمند و نورانی ، تقاضا نمودم که تحقیقاتشان را در مورد عزاداری های فاطمی در قرون میانی و متأخر ادامه دهند و کتاب را با اضافات گسترده به چاپ دوم برسانند .

این بزرگوار دست به کار شدند و با استمداد از پروردگار که مدافع و یاورِ مظلومان است و با توسل به ذیل عنایت امیرالمؤمنین علیه السلام و حضرت زهرا علیهاالسلام و عزیزانشان علیهم السلام گام های بیشتری برداشتند و با تحقیقات بیشتری ، کتاب را آماده چاپ نمودند ، و به نظرم رسید که نکته مهمی را در مقدمۀ این کتاب نورانی و ارزشمند بیان نمایم .

شیعه در اثر پیروی از مکتب اهل البیت علیهم السلام دارای خصلت هائی است که او را برجسته ، ماندگار و سرافراز کرده است . شیعه بر تحصیل معرفت و بهره برداری از شجاعت و به کارگیریِ همت بلند در راه دفاع از حق و مبارزه با ظلم و تباهی همیشه پافشاری داشته است .

شناخت مظلومیت امیرالمؤمنین علیه السلام و حضرت زهرا علیهاالسلام و عزیزانشان علیهم السلام و دفاعی غیرتمندانه و شجاعانه از حق آن بزرگان مظلوم ، از ویژگی های بزرگ و درخشان شیعه است که در هر دوره و هر شرایطی به شکلی تجلی کرده ، و او را ماندگار و سرافراز کرده است .

آشناسازی شیعیان نسبت به مظلومیت اهل البیت علیهم السلام که با تألیف کتاب هایی همانند کتاب « سلیم بن قیس هلالی » و ترجمۀ آن به نام « اسرار آل محمد صلی الله علیه و آله » و « مقتل ابومخنف » و ... و سروده هائی همانند: اشعار کمیت و فرزدق و سیّد حمیری و دعبل خزاعی و ... و دفاع های جانانه ای همانند دفاع یاران و اصحاب امیرالمؤمنین علیه السلام و سیدالشهدا علیه السلام و ... از آن بزرگواران همه و همه ، نشانۀ عظمت شیعه و نشانگر چرائیِ سربلندیِ شیعه ، و ماندگاریِ او است .

ص: 21

شیعه از همۀ روش های مؤثر و کارساز ، مطابق شرائط زمان و اقتضای محیط برای دفاع از اهل بیت علیهم السلام بهره برداری می کرده است که از مهمترین آنها عزاداری و گریه و نوحه سرائی است که با پیروی از رهنمودهای ائمه علیهم السلام و الگوگیری از رفتار و عمل آنها ، استمرار داشته است .

آری ، شیعیان همیشه تابلوهائی همانند :

فَعَلَى الْأَطَائِبِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِمَا وَ آلِهِمَا ، فَلْيَبْكِ الْبَاكُونَ ، وَ إِيَّاهُمْ فَلْيَنْدُبِ النَّادِبُونَ، وَ لِمِثْلِهِمْ فَلْتُذْرَفِ الدُّمُوع ...(1)

و نیز گریه های طولانی حضرت زهرا  و امام زین العابدین علیه السلام و ... را در برابر خود می دیده اند و به وسیلۀ اشک ها و ناله ها ، ندبه ها و ضجّه ها مشعل فروزان دفاع از حریم اهل البیت علیهم السلام را روشن نگاه می داشته اند و اینجا است که بزرگان و فرهیختگان ، در گفتار و رفتارشان حمایت از عزاداری و سفارش اکید به انجام آن را همیشه مدّ نظر داشته و مورد تأکید فراوان قرار می داده اند .

کتابی که هم اکنون در اخیتار شما قرار داده می شود ، عزاداری های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام و سایر امامان معصوم علیهم السلام و نیز بزرگان علما و فقهاء شیعه و عموم دلدادگان اهل البیت علیهم السلام را در مصیبت فاطمه زهرا علیهاالسلام در طول بیش از چهارده قرن برای شما منعکس می کند وبه خوبی نشان می دهد که فرهنگ عزای فاطمی وسیرۀ عزاداری بر صدّیقۀ شهیده ، فاطمۀ زهرا علیهاالسلام در متن زندگی و تاریخ پر افتخار شیعه و نشأت گرفته از معرفت و غیرت و شجاعت و همت بلند او می باشد ، که سلب آن ، به معنای از دست دادن هویت شیعی به شمار می رود .

اصفهان – حوزۀ علمیّه – سید حجّة موحّد ابطحی موسوی اصفهانی

در آستانۀ ایام فاطمیه 1445 قمری سالروز شهادت حضرت معصومه علیهاالسلام

دهم ربیع الثانی برابر با 4/8/1402 شمسی

ص: 22

1- . فرازی از دعای ندبه ، یعنی : پس بر پاکیزگان از اهل بیت محمّد و علی علیهما السلام ، باید گریه کنندکان بگریند و زاری کنندگان بر ایشان زاری کنند و برای مانند آنان باید اشک ها روان شود .

مقدمه

بر مشامم می رسد بوی عزای فاطمه *** می شوم آمادۀ گریه برای فاطمه

در قنوت هر نمازم بر لبم دارم دعا *** بارالها جان من گردد فدای فاطمه

عزاداری شافعه محشر ، حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام ، تاریخچه ای به بلندای تاریخ شیعه دارد و با وجود اینکه نسبت به عزاداری محرم ، حساسیت بسیار بیشتری در مقابل اهل سنّت دارد ، لیکن همیشه در سراسر ممالک اسلامی برگزار می شده است .

در طول تاریخ ، شواهد زیادی از عزاداری اهل بیت علیهم السلام و علمای شیعه برای شهادت صدیقۀ کبری علیهاالسلام داریم ، این مسئله واضح است که به علت تقیّۀ شدید شیعه در زمینه فاطمیه و خلفا ، این عزاداری به اندازه عزاداری محرم بزرگ و علنی نبوده است و شدت و حدّت آن به مراتب از عزاداری در محرم کمتر بوده است ؛ زیرا اکثر حکومت های جهان اسلام ، در دست اهل سنّت بوده و به شدت، با عزاداری و ذکر فاطمیه و حتی بردن نام حضرت زهرا علیهاالسلام مخالفت می شده است !

و چه زیبا مرحوم حاج شیخ عباس قمی قدس سره در کتابشان نوشته اند :

هر کس در اخباری که بیانگر دلسوزی و مهربانی و رحمت و رقّت قلب شریف آن عزیزان می باشد تأمل کند ، سخن ما را گواهی می نماید که تا چه اندازه امامان علیهم السلام از مصائب فاطمه علیهاالسلام افسرده و اندوهگین بودند ، و در عین حال آشکارا نمی توانستند آن غم و اندوه نهانی را بیان کنند و آشکار سازند ، برای اینکه مطلب بیشتر برایت روشن شود بنگرید به روایتی که محدثین بزرگ شیعه از بشّار مکاری نقل کرده اند . همانا امام صادق علیه السلام که در شنیدن مصیبت زنی از شیعیان فاطمه علیهاالسلام حالش اینگونه دگرگون شده است ، پس چگونه می باشد حال آن حضرت در هنگامی که مصائب وارده بر مادرش را نزد او بازگو نمایند ؟! و گفته شود ستمگری سیلی به صورت فاطمه علیهاالسلام زد ، پس گویا می نگرم که بر اثر آن سیلی گوشواره اش شکست و از گوشش جدا شد .(1)

ص: 23

1- . بیت الاحزان ، ترجمه ولی فاطمی ، ص 140 .

این مطلب ، نشان دهنده برخورد بسیار تند حکومت ، با کسانی بود که کوچک ترین اشاره و فعالیتی درباره حضرت زهرا علیهاالسلام انجام می دادند و به همین دلیل ، عزاداری حضرت زهرا علیهاالسلام در زمان های قدیم به وسعت و بزرگی عزاداری محرم برگزار نمی گردید .

اقامۀ عزا در ایّام فاطمیّه، عیان ترین نشانۀ نجات برای حق جویان و بهترین طریق هدایت برای دین طلبان است .

برافراشتن پرچم های عزا و برپایی مراسم سوگواری بر مصائبِ جسمی و رنج های روحی حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام ، سریع ترین وسیلۀ اعلان بطلان مکتبی است که پس از شهادت جانسوز و جانگداز حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله پدید آمد و با اتّکا به غصب خلافتِ امير المؤمنین علیه السلام ، در مقابلِ مکتب اهل بیت علیهم السلام ایستاد تا آن را نابود سازد .

عزاداری در سالروز شهادت حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام زنده نگه دارندۀ غضب الهی حضرت فاطمه علیهاالسلام بر ابوبکر است . همان خشم آسمانی که نظام خلافت سقیفه ای را رسوا ساخت و مظلومیت امیرالمؤمنین علیه السلام را برای همیشه فریاد کرد .

آری ، این اشک و آه و ناله های شیعیان در ایّام شهادت صدّیقۀ طاهره علیهاالسلام ، برای آن است که همواره ذکر مبارک أن سَيِّدةُ النِّساء علیهاالسلام در دل ها زنده نگه داشته شود و روشن دلانِ با هدف را به تفکّر و تحرّک وا دارد تا برای پی بردن به رازِ دل و سوزِ درونی شیعیان ، در وادی پژوهش و تحقیق قدم نهند و سرانجام ، « راهنمایان ناصح » را از « راهزنان خائن » جدا سازند .

آری ، اقامۀ عزا در ایّام فاطمیّه ، احیای غضب الهی و همیشگی حضرت زهرا علیهاالسلام بر ابوبکر و اعلان غصب خلافت علوی پس از رحلت خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله است .

بنابراین ، احیای فرهنگ فاطميّه، در واقع احیای امر امامتِ امیرالمؤمنین علیه السلام و اعلان حقّانیّت مکتب اهل بیت علیهم السلام می باشد ؛ که : وَ لَمْ يُنَادَ بِشَيْءٍ كَمَا نُودِيَ بِالْوَلاَيَةِ يَوم الغَديرِ .(1)

شواهد بسیاری از عزاداری اهل بیت علیهم السلام ، مراجع بزرگوار تقلید ، علماء و محبین برای حضرت زهرا علیهاالسلام موجود است که به آنچه دسترسی پیدا نمودیم را ذکر می نماییم .

اصفهان - حوزۀ علمیّه – شیخ مهدی آقابابایی

در آستانه فاطمیه 1445 قمری – آبانماه 1402 شمسی

ص: 24

1- . الکافی ، ج2 ، ص 21 .

فصل اول : اسناد مرتبط با عزاداری معصومین علیهم السلام و ملائکة الله و ...

اشاره

ص: 25

در این فصل به حزن ائمه معصومین علیهم السلام و گریه و تغییر رنگ صورت آن بزرگواران هنگام ذکر و شنیدن نام مادرشان حضرت صدیقه علیهاالسلام از آنچه ظاهر است و آنچه بر ایشان رخ داده است از معراج تا قیامت و محشر که آنجا هم عزای حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام بر پا می گردد به آن می پردازیم :

1 .جریان مصائب و شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام در معراج

حضرت صادق علیه السلام مى فرمايد :

هنگامى كه رسول خدا صلی الله علیه و آله را به معراج بردند به آن حضرت گفته شد : همانا خداوند متعال تو را آزمود ...

وَ أَمَّا ابْنَتُكَ فَتُظْلَمُ وَ تُحْرَمُ وَ يُؤْخَذُ حَقُّهَا غَصْباً الَّذِي تَجْعَلُهُ لَهَا وَ تُضْرَبُ وَ هِيَ حَامِلٌ وَ يُدْخَلُ عَلَيْهَا وَ عَلَى حَرِيمِهَا وَ مَنْزِلِهَا بِغَيْرِ إِذْنٍ ثُمَّ يَمَسُّهَا هَوَانٌ وَ ذُلٌّ ثُمَّ لَا تَجِدُ مَانِعاً وَ تَطْرَحُ مَا فِي بَطْنِهَا مِنَ الضَّرْبِ وَ تَمُوتُ مِنْ ذَلِكَ الضَّرْب ؛

و اما دخترت مورد ستم قرار مى گيرد از حقش محروم و ممنوع مى شود و آن چه را تو حق او قرار دادى از او به زور گرفته مى شود ، او را كه حامله است كتك مى زنند ، و بدون اجازه وارد خانه مى شوند و مورد تهمت و تحقير قرار مى گيرد ، بدون يار و ياور مى ماند بر اثر ضربه اى كه بر او وارد مى شود كودكى را كه در شكم دارد سقط مى كند و بعد از دنيا مى رود . رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرمودند كه من گفتم : « إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُون »(1) ، پروردگارا ! پذيرفتم و تسليم شدم ، توفيق و صبر و بردبارى از آن توست . سپس خطاب آمد :

ص: 26

1- . بقره / 156 .

اما دخترت فاطمه را به خاطر آن صبر و تحمل در قبال مصیبت ها ، در روز قیامت در کنار عرشم می نشانم و به وی گفته می شود : اکنون خداوند تو را در میان مردم حَکَم قرار داده . پس دربارۀ هر کسی که به تو ظلم و ستم کرده و به فرزندانت ظلم کرده حکم کن ، من حکم تو را دربارۀ آنها اجازه می دهم تا او را به طرف جهنم ببرند . (1)

2. گریه رسول خدا صلی الله علیه و آله زمانی که شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام را پیش بینی کردند

امیرالمؤمنین علیه السلام مى فرمايد :

بسیار می شد رسول خدا صلی الله علیه و آله وقتی به امیرمؤمنان ، صدیقۀ کبری ، امام حسن ، امام حسین علیهم السلام نگاه می کردند می گریست . وقتی از سبب گریۀ آن حضرت می پرسیدند ، می فرمود :

أَبْكِي مِنْ ضَرَبْتِكَ عَلَى الْقَرْنِ وَ لَطْمِ فَاطِمَةَ خَدَّهَا وَ طَعْنِ الْحَسَنِ فِي فَخِذِهِ وَ السَّمِّ الَّذِي يُسْقَاهُ وَ قَتْلِ الْحُسَيْنِ ؛

از ضربت شمشیری که بر سر حضرت علی علیه السلام وارد می شود ، سیلی ای که به صورت حضرت فاطمه علیهاالسلام می خورد ، نیزه ای که به ران امام حسن علیه السلام می زنند و سمی که به او می خورانند و از کشتن امام حسین علیه السلام گریه می کنم .(2)

علامۀ مجلسی1اسناد این روایت را معتبر دانسته است .(3)

ص: 27

1- . كامل الزيارات ، ص 1000، باب 108؛ امالی شیخ صدوق ، ص 68 ؛ امالی ، شیخ طوسی، ج1، ص188 ؛ فاطمه زهرا3شادمانی دل پیامبر9، ص 746 ؛ تأویل الآیات ، ص 838 ؛ بحارالانوار ، ج 28 ، ص 64 -61 .
2- . امالی ، شیخ صدوق ، ص 134، مجلس 28؛ مناقب ابن شهرآشوب ، ج2، ص209 ؛ بحارالانوار، ج 28، ص 51 و ج 44 ، ص 149 ؛ اثباة الهداة ، ج1 ، ص 281 .
3- . جلاء العیون ، ج1 ، ص 189 ؛ رنج های زهرا ، ص 381 .

3 . امانت رسول خدا صلی الله علیه و آله

زمانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با اصحاب کسا بودند . به ام سلمه امر فرمودند : کنار در بایستد و اجازه ورود به هیچ کس ندهد . دست حضرت فاطمه علیهاالسلام را گرفتند و در دست حضرت علی علیه السلام گذاردند و شروع به گریه نمودند . از گریۀ پیامبر صلی الله علیه و آله ، حضرت فاطمه ، امام حسن و امام حسین علیهم السلام نیز گریستند . سپس فرمودند :

یا علی ! این ودیعه خدا و رسول اوست. خدا و مرا دربارۀ او حفظ کن و مسلماً چنین خواهی کرد . به خدا سوگند ! این مریم کبری است ( مقامش بس والاتر از اوست ) آگاه باش ! به خدا سوگند ! جانم به گلویم نرسید ، مگر آنکه برای او و شما از خدا خواسته هایی داشتم که آنچه درخواست کرده بودم را عطایم فرمود .

یا علی ! آنچه را فاطمه علیهاالسلام به تو می گوید عمل کن . من او را به چیزهایی که جبرییل فرمان داده امر نموده ام ! بدان دخترم فاطمه علیهاالسلام از هر کس راضی و خشنود باشد و من نیز راضی و خشنودم و خداوند و فرشتگانش هم راضی و خشنود خواهند بود .

یا علی ! وای بر کسی که به او ظلم کند . وای بر کسی که حقش را به زور بگیرد . وای بر کسی که حُرمتش را بشکند . وای بر کسی که خانه اش را آتش بزند. وای بر کسی که همسرش را بیازارد . وای بر کسی که او را به مشقت اندازد و با او به مبارزه برخیزد .

بار خدایا ! من از آنان بیزارم و آنان از من بیزارند .

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله یکایک آنان را نام بردند . آنگاه حضرت فاطمه ، امام حسن ، امام حسین و امیرالمؤمنین علیهم السلام را به آغوش کشیده و فرمودند :

من با شما و شیعیان شما در صلح و صفایم و ضامن آنها هستم که به بهشت بروند با دشمن شما و هر کسی که با شما دشمنی کند و ستم روا دارد ، بر شما و شیعیان شما تقدّم جوید یا تأخر ، دشمن و در ستیز و جنگ خواهم بود .(1)

ص: 28

1- . زندگانی حضرت زهرا علیها السلام ، آقای مقرم، ص120 .

4 . گریه رسول خدا صلی الله علیه و آله هنگام تقسیم حنوط بهشتی

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند :

یا علی و یا فاطمه ! این حنوط بهشت است که جبرئیل علیه السلام آن را به من داده است . به شما سلام می دهد و می گوید : آن را تقسیم کنید و قسمتی را هم برای من جدا کنید .

حضرت فاطمه علیهاالسلام فرمودند :

ثُلث آن برای شما و دربارۀ بقیه آن هم امیرالمؤمنین علیه السلام نظر بدهد .

رسول خدا صلی الله علیه و آله گریستند و فاطمه علیهاالسلام را در آغوش کشیدند و فرمودند :

تو دختر موفق ، رشید و هدایت یافته و ملهمه ای هستی .

سپس فرمودند : یا علی ! دربارۀ بقیۀ آن نظرت را بگو .

فرمود : نصف آن برای او ( فاطمه علیهاالسلام) ، نصف دیگر برای کسی که شما بفرمایید .

حضرت فرمودند : برای تو .(1)

5 . گریه رسول خدا صلی الله علیه و آله هنگام دیدن پنج تن آل عبا

ابن عباس گويد : روزى رسول خدا صلی الله علیه و آله نشسته بود كه امام حسن علیه السلام آمد و چون او را ديد گريست و سپس فرمود : نزد من بیا اى پسرم ! و او را به خود نزديك كرد تا بر زانوى راست نشانيد . سپس امام حسين علیه السلام آمد و چون او را ديد گريست و فرمود : بيا بيا پسر جانم ! و او را هم نزديك كرد تا بر زانوى چپ خود نشانيد . سپس فاطمه علیهاالسلام آمد و او را هم به خود نزديك كرد و برابر خود نشانيد . و سپس امير المؤمنين علیه السلام آمد او را هم كه ديد گريست و نزديك خود طلبيد و در پهلوى راست خود نشانيد .

اصحابش گفتند : يا رسول اللَّه ! هر كدام را ديدى گريستى؟ بین اينها كسى نبود كه از ديدنش شاد شوى ؟

ص: 29

1- . زندگانی حضرت زهرا علیها السلام ، آقای مقرّم ، ص 235 و 236.

فرمود: به حق آنكه مرا به نبوت برانگيخته و بر همه مردم برگزيده ، من و اينها گرامى ترين خلق نزد خداییم ، و روى زمين كسى نيست كه از اينها نزد من محبوب تر باشد .

فاطمه دختر من برترین زنان از اولين تا آخرين آنهاست ، فاطمه زهرا علیهاالسلام پاره تن من است . زهرا نور دو چشم من است . زهرا ميوه قلب من است . زهرا روح و جان من است . زهرا حوریه ای است که به قیافه انسان در آمده . هنگامی که فاطمه در مقابل پروردگار خود در میان محراب عبادت می ایستد نور او برای ملائکۀ آسمان ، نظیر نور ستارگان از برای اهل زمين می درخشد .

خداوند به ملائکه می فرمايد : ای ملائکۀ من! به فاطمه علیهاالسلام که برترین کنيزان من است ، نظر کنید که چگونه در مقابل من قرار گرفته است . اعضاء و جوارح او از خوف من می لرزد .

فاطمه با توجه قلبی مشغول عبادت من شده است من شما را شاهد می گیرم که شیعیان وی را در امان می گذارم .

سپس پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود :

وَ أَنِّي لَمَّا رَأَيْتُهَا ذَكَرْتُ مَا يُصْنَعُ بِهَا بَعْدِي كَأَنِّي بِهَا وَ قَدْ دَخَلَ الذُّلُّ بَيْتَهَا وَ انْتُهِكَتْ حُرْمَتُهَا وَ غُصِبَتْ حَقَّهَا وَ مُنِعَتْ إِرْثَهَا وَ كُسِرَ جَنْبُهَا [وَ كُسِرَتْ جَنْبَتُهَا] وَ أَسْقَطَتْ جَنِينَهَا وَ هِيَ تُنَادِي يَا مُحَمَّدَاهْ فَلَا تُجَابُ وَ تَسْتَغِيثُ فَلَا تُغَاثُ فَلَا تَزَالُ بَعْدِي مَحْزُونَةً مَكْرُوبَةً بَاكِيَةً تَتَذَكَّرُ انْقِطَاعَ الْوَحْيِ عَنْ بَيْتِهَا مَرَّةً وَ تَتَذَكَّرُ فِرَاقِي أُخْرَى وَ تَسْتَوْحِشُ إِذَا جَنَّهَا اللَّيْلُ لِفَقْدِ صَوْتِيَ الَّذِي كَانَتْ تَسْتَمِعُ إِلَيْهِ إِذَا تَهَجَّدْتُ بِالْقُرْآنِ ثُمَّ تَرَى نَفْسَهَا ذَلِيلَةً بَعْدَ أَنْ كَانَتْ فِي أَيَّامِ أَبِيهَا عَزِيزَة ...

هرگاه حضرت زهرا علیهاالسلام را مشاهده می کنم ، آن ستم هایی به یادم می آید که بعد از من در حق او خواهد شد . گویا می بینم که داخل خانه وی شده باشد . احترامش از دست

ص: 30

رفته باشد و حقش را غصب کرده باشند . از دریافت ارث خود ممنوع شده باشد . پهلوی او شکسته شده باشد . جنین وی سقط شده باشد و او فریاد می زند :

وامحمداه ! ولی کسی به دادش نمی رسد ، استغاثه می كند ولی كسى به فریادش نخواهد رسید . لذا بعد از من محزون ، غصه دار و گريان خواهد بود . گاهی يادآور می شود كه وحى از خانه اش قطع شده ، گاهی مفارقت مرا به خاطر خواهد آورد ، شب ها برای اینكه صدای تلاوت قرآن مرا در نماز شب نمی شنود دچارو حشت خواهد شد . سپس خویشتن را بعد از آنكه در ایام پدر عزيزترین افراد بود ذلیل خواهد دید .

در همین زمان است که خداى رئوف ملائکه را مونس فاطمه علیهاالسلام قرار می دهد . ایشان فاطمه  را همانگونه ندا می کنند که حضرت مریم را ندا کردند و به او می گویند :

اى فاطمه! خداوند تو را از میان زنان جهانيان انتخاب کرده است . ای فاطمه ! فرمانبردار پروردگار خویش باش و با سجده کنندگان و رکوع کنندگان سجود و ركوع نما . سپس درد و بيمارى بر او غلبه خواهد کرد . آنگاه خداوند سبحان مريم بنت عمران را می فرستد تا پرستار و مونس فاطمه علیهاالسلام باشد .

در همین حال است كه فاطمه علیهاالسلام می گوید :

پروردگارا ! من از زندگى سیر شده و از مردم دنیا بیزارم ، مرا به پدرم ملحق نما ! خداى توانا او را به من ملحق می نماید . زهرا علیهاالسلام اول كسی است از اهل بیت من كه به من ملحق خواهد شد .

فَتَقْدَمُ عَلَيَّ مَحْزُونَةً مَكْرُوبَةً مَغْمُومَةً مَغْصُوبَةً مَقْتُولَةً فَأَقُولُ عِنْدَ ذَلِكَ :

اللَّهُمَّ الْعَنْ مَنْ ظَلَمَهَا ، وَ عَاقِبْ مَنْ غَصَبَهَا ، وَ ذَلِّلْ مَنْ أَذَلَّهَا ، وَ خَلِّدْ فِي نَارِكَ مَنْ ضَرَبَ جَنْبَهَا حَتَّى أَلْقَتْ وَلَدَهَا . فَتَقُولُ الْمَلَائِكَةُ عِنْدَ ذَلِكَ : آمِين ؛

فاطمۀ زهرا علیهاالسلام در حالی که محزون ، غصه دار ، مغموم ، با حقی غصب گشته و شهيد شده ، بر من وارد خواهد شد . من در آن هنگام می گويم : بار خدايا ! هر كسی را که به فاطمه علیهاالسلام ظلم كرده باشد لعن کن ! آن کسی را که حق زهرا علیهاالسلام را غصب نموده

ص: 31

باشد عقاب و عذاب كن! آن کسی را که فاطمه علیهاالسلام را ذلیل کرده باشد ف ذلیل کن! آن کسی را که ضربه به پهلوی فاطمه علیهاالسلام زد که بچه خود را سقط نمود ، دردوزخ جاودانی کن! ملائكه می گویند : آمين !» .(1)

6.خبر دادن جبرئیل علیه السلام از شکستن پهلوی فاطمه علیهاالسلام

خبر دادن جبرئیل علیه السلام از شکستن پهلوی فاطمه علیهاالسلام و گریه رسول خدا صلی الله علیه و آله در هنگام صرف غذا

علامۀ مجلسی1می گوید : به خط شیخ محمد بن علی جبعی ، به نقل از خط شهید ( رفع الله درجته ) به نقل از مصباح شیخ ابی منصور ( طاب ثراه ) یافتم روایت شده :

روزی پیامبر صلی الله علیه و آله به منزل فاطمه علیهاالسلام وارد شد و او برای حضرت غذایی از خرما و نان و روغن فراهم آورد و حضرت با علی و فاطمه و حسن و

حسین علیهم السلام گرد سفره جمع شدند و چون غذا خوردند ، رسول خدا صلی الله علیه و آله سجده کرد و بسیار سجده اش طولانی گشت و آنگاه گریست و سپس خندید و نشست ؛ حضرت علی علیه السلام که جرأت بیشتری از بقیه ایشان در سخن گفتن داشت ، فرمود : صلی الله علیه و آله

ای رسول خدا ! امروز از شما چیزی مشاهده کردیم که پیش از این ندیده بودیم ؟!

حضرت صلی الله علیه و آله فرمود : آنگاه که با شما غذا خوردم ، شادمان شدم و از سلامتی و جمع گرم شما مسرور گشتم ، پس برای شکر خدا به سجده افتادم ؛ پس جبرئیل علیه السلام فرود آمد و گفت : آیا به خاطر شادمانی از سلامتی خانواده ات سجده نمودی ؟

گفتم : آری . پس گفت : آیا می خواهی از آنچه پس از تو بر ایشان می گذرد ، با خبر شوی ؟

گفتم : آری ، ای برادرم جبرئیل !

ص: 32

1- . امالی صدوق ، ص 115-113؛ المحتضر، ص 109؛ ارشادالقلوب ، ص 295 و 296؛ بشارة المصطفی لشیعة المرتضی علیه السلام ، ص 198و 199؛ طرف من الانباء والمناقب، ص 413؛ الفضائل شاذان بن جبرئیل قمی ، ص 9 و 10؛ بحارالانوار، ج 28، ص 38 و ج 43، ص 172؛ العوالم ، ج 11، ص 391؛ فرائد السمطین، ج2، ص 35 ( ط محمودی ) ؛ اثباة الهداة ، ج 1 ، ص 280 .

پس گفت :

«أَمَّا ابْنَتُكَ فَهِيَ أَوَّلُ أَهْلِكَ لَحَاقاً بِكَ بَعْدَ أَنْ تُظْلَمَ وَ يُؤْخَذَ حَقُّهَا وَ تُمْنَعَ إِرْثَهَا وَ يُظْلَمَ بَعْلُهَا وَ يُكْسَرَ ضِلْعُهَا وَ أَمَّا ابْنُ عَمِّكَ فَيُظْلَمُ وَ يُمْنَعُ حَقَّهُ وَ يُقْتَلُ وَ أَمَّا الْحَسَنُ فَإِنَّهُ يُظْلَمُ وَ يُمْنَعُ حَقَّهُ وَ يُقْتَلُ بِالسَّمِّ وَ أَمَّا الْحُسَيْنُ فَإِنَّهُ يُظْلَمُ وَ يُمْنَعُ حَقَّهُ وَ تُقْتَلُ عِتْرَتُهُ وَ تَطَؤُهُ الْخُيُولُ وَ يُنْهَبُ رَحْلُهُ وَ تُسْبَى نِسَاؤُهُ وَ ذَرَارِيُّهُ وَ يُدْفَنُ مُرَمَّلًا بِدَمِهِ وَ يَدْفِنُهُ الْغُرَبَاءُ فَبَكَيْتُ وَ قُلْتُ هَلْ يَزُورُهُ أَحَدٌ قَالَ يَزُورُهُ الْغُرَبَاء » ؛

درباره دخترت ، او نخستین فرد خانواده ات است که پس از آنکه به وی ظلم می شود و حقش از وی سلب می شود و از ارثش محروم می گردد و شوهرش مظلوم واقع می شود و استخوان دنده اش شکسته می شود ، به تو می پیوندد .

و اما پسر عمویت علیه السلام مورد ستم واقع می شود و حقش سلب می شود و کشته می شود . و اما به امام حسن علیه السلام ، مظلوم واقع می شود و حقش از او سلب می شود و با زهر کشته می شود . و اما به امام حسین علیه السلام ستم می شود و حقش سلب می شود و خاندانش کشته می شوند و زیر سم اسبان پایمال می شود و ساز و برگ کاروانش چپاول می شود و زنان و فرزندان خانواده اش اسیر می شوند و آغشته به خونش دفن می شود و غریبگان وی را به خاک می سپارند . پس گریستم و گفتم : آیا کسی به زیارت وی می رود ؟

گفت : غریبگان وی را زیارت می کنند .

گفتم : پاداش کسی که به زیارت وی رود ، چیست ؟

گفت : برای او ثواب هزار حج و هزار عمره به همراه تو نوشته می شود ، پس خندیدم . (1)

ص: 33

1- . عوالی اللئالی ، ج1، ص199؛ بحار الانوار ، ج 98، ص44 ؛ مستدرک الوسائل ، ج 10 ، ص 275 و 276 ؛ رنج های زهرا علیها السلام ، ص 376 -375 .

7 . گریه رسول الله صلی الله علیه و آله هنگام رحلتشان برای شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام

علامه مجلسی قدس سره روایت نموده که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند :

در آن بیماری که خاتم الانبیا صلی الله علیه و آله از دار دنیا به دار بقا رحلت فرمودند ، حضرت فاطمه علیهاالسلام را طلبیدند و پاره ای از ظلم و ستمی که دشمنان به اهل بیت نبوت صلی الله علیه و آله وارد می کنند را ، بیان نمودند .

پس آنگاه اشک حسرت از دیده های حق بینِ حضرت رسالت صلی الله علیه و آله مانند باران جاری شد و بر ریش مبارکش فرو ریخت و چادری که بر روی شریف آن حضرت افکنده بودند ، از اشک دیده اش تَر شد . آنقدر آن مظهر رحم و احسان گریست که جگرم برای آن حضرت پاره پاره شد !

در آن حال سر مبارکش را به سینۀ خود گرفته بودم ، بر من تکیه داده بود و فاطمه علیهاالسلام را به سینۀ خود چسبانده بود . امام حسن و امام حسین علیهما السلام قدم های عرش پیمایش را می بوسیدند و دیده های نورانی خود را بر پاهای جد بزرگوار خود می مالیدند و صدا به گریه بلند کردند .

در آن وقت جبرئیل امین حاضر بود و صدای گریۀ او را می شنیدم و از گریۀ فاطمه علیهاالسلام چنان یافتم که زمین و آسمان در گریه و فغان اند .(1)

8 . گریه های پیغمبر صلی الله علیه و آله بر ظلم هایی که به حضرت فاطمه علیهاالسلام می شود

شيخ طوسى قدس سره در امالى از شیخ مفید از شیخ صدوق ، او از پدرش ، او از احمد بن ادریس ، از محمد بن عبدالجبّار ، از ابن ابی عمیر ، از ابان بن عثمان ، از ابان بن تغلب ، از عکرمه از عبداللَّه بن عبّاس روايت كرده اند که گفته است :

هنگامى كه وفات پيغمبر اسلام صلی الله علیه و آله نزديك گرديد آن حضرت به قدرى گريست كه محاسن مباركش تَر شد . عرض شد : يا رسول اللَّه ! چرا گريه مى كنى ؟ فرمود :

ص: 34

1- . امواج البکاء ، ص 57؛ بحارالانوار، ج22، ص 490، باب 1، ح36؛ کفایةالاثر، ص2.

أبْكِي لِذُرِّيَّتِي، وَ مَا تَصْنَعُ بِهِمْ شِرَارُ أُمَّتِي مِنْ بَعْدِي، كَأَنِّي بِفَاطِمَةَ ابْنَتِي وَ قَدْ ظُلِمَتْ بَعْدِي وَ هِيَ تُنَادِي" يَا أَبَتَاهْ ، يَا أَبَتَاهْ" فَلَا يُعِينُهَا أَحَدٌ مِنْ أُمَّتِي ؛

براى ذرّيّه و فرزندانم و آن ستم هايى كه از جفاكاران امّتم بعد از من به ايشان مى رسد ، گریه می کنم . گويا مى بينم دخترم فاطمه زهرا علیهاالسلام بعد از من مظلوم واقع شده ، هر چه صدا مى زند : يا ابتاه ! يا ابتاه ! احدى از امّت من به فرياد او نمى رسد .(1)

9 . گریه فرشتگان مقرّب و آسمان و زمین از گریۀ فاطمه علیهاالسلام

از موسی بن جعفر از پدرشان علیهماالسلام روایت کرده است : رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود : ... ای علی! چه خواهی کرد اگر این قوم بعد از من بر علیه تو توطئه کنند ، و بر تو دلیر شده و پیشی بگیرند و سرکشان خود را برای بیعت بفرستند ، و سپس گریبانت را گرفته و بکشند همانطور که شتر گریزان را از قافله شتر می کشند ... نکوهیده ، بی یار و یاور ، محزون و ا ندوهگین ... و بعد آن به این – اشاره به فاطمه علیهاالسلام – ذلت می رسد ؟

وقتی فاطمه علیهاالسلام آنچه را که رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود را شنید ، ناله ای کشید و گریان شد ، و رسول خدا صلی الله علیه و آله از گریه دخترش گریان شد و به ایشان فرمود :

يَا بُنَيَّةِ لَا تَبْكِيِنَّ وَ لَا تُؤْذِيِنَّ جُلَسَاءَكِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ ، هَذَا جَبْرَئِيلُ بَكَى لِبُكَائِكِ ، وَ مِيكَائِيلُ وَ صَاحِبُ سِرِّ اللَّهِ إِسْرَافِيلُ يَا بُنَيَّةِ لَا تَبْكِيِنَّ فَقَدْ بَكَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ لِبُكَائِك ؛

ای دخترم ! گریه مکن و همنشینانت از فرشتگان را مرنجان ، جبرئیل و میکائیل و اسرافیل که صاحب سرّ الهی است از گریه تو گریان شده اند ، ای دخترم! گریه مکن که آسمان و زمین از گریه تو گریان شده اند .(2)

ص: 35

1- . امالی، شیخ طوسی، ص 188؛ طرف من الانباء والمناقب، ص 520.
2- . طرف من الانباء والمناقب ، ص 199 ؛ بحارالانوار، ج 22، ص 492 ؛ الهجوم علی بیت فاطمه علیها السلام ، ص 56 .

10 . گریۀ پیامبر صلی الله علیه و آله و جبرئیل بر مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام

حضرت موسی کاظم علیه السلام از امام صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود : شبی که صبح آن پیامبر صلی الله علیه و آله از دنیا رحلت نمود علی ، فاطمه ، حسن و حسین علیهم السلام را فرا خواند و درِ خانه را به روی خود و آن جمع بست و فاطمه علیهاالسلام را صدا زد و فاطمه علیهاالسلام به او نزدیک شد و مدت طولانی از شب را با او خلوت کرد . وقتی این ملاقات طول کشید امیرالمؤمنین علیه السلام با دو فرزندش حسن و حسین علیهماالسلام بیرون آمدند و در آستانه در ایستادند . مردم نیز پشت در ایستاده بودند . زنان پیامبر به علی و فرزندان ایشان علیهم السلام نگاه می کردند .

عایشه به حضرت علی علیه السلام گفت : حتماً موضوع مهمی است که رسول خدا صلی الله علیه و آله تو را در این ساعت بیرون کرد و با دخترش خلوت کرده است ؟

امیرالمؤمنین علیه السلام به او فرمود : من از آنچه در خلوت آنها می گذرد با خبرم . موضوع سخن ، توضیح برخی از وقایعی است که تو و پدرت و دو یار پدرت به وجود خواهید آورد . پس عایشه روی درهم کشید و نتوانست حرفی بزند .

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود : طولی نکشید که حضرت فاطمه علیهاالسلام مرا صدا زد . من نیز بر پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شدم و ایشان در حال جان دادن بودند . نتوانستم خودم را کنترل کنم و بر این حال پیامبر گریستم .

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود :

ای علی! چه چیز تو را به گریه کردن واداشته ؟ هم اکنون زمان گریۀ تو نیست . زمان جدایی بین من و تو فرا رسیده است.

ای برادرم ! تو را به خدا می سپارم . خداوند برای من مقام قرب خود را برگزیده است .

« وَ إِنَّمَا بُكَائِي وَ غَمِّي وَ حُزْنِي عَلَيْكَ وَ عَلَى هَذِهِ أَنْ تُضَيَّعَ بَعْدِي ، فَقَدْ أَجْمَعَ الْقَوْمُ عَلَى ظُلْمِكُمْ وَ قَدْ أَسْتَوْدِعُكُمُ اللَّهَ وَ قَبِلَكُمْ مِنِّي وَدِيعَة ... »؛

ص: 36

اما گریه و غم و غصۀ من برای تو می باشد و و بر این – فاطمه علیهاالسلام - که پس از من ( حق ) او ضایع خواهد شد و اینکه این قوم بر ظلم کردن بر شما جمع خواهد شد ، و شما را به خدا می سپارم . و شما را از من امانت بپذیرد .

ای علی! از سوی من برای شما هدیه ای است ؛ من فاطمه علیهاالسلام دخترم را به اموری وصیت کرده ام و مطالبی به او گفته ام که برایت بگوید . هر چه فاطمه علیهاالسلام گفت اجرا کن ؛ زیرا او بسیار راستگو و صادق است .

سپس فاطمه علیها السلام را در آغوش گرفت و سرش را بوسید و فرمود :

فاطمه جان! پدرت فدایت باد . صدای گریه زهرا علیهاالسلام بلند شد . پیامبر صلی الله علیه و آله ، فاطمه علیهاالسلام را به سینۀ خود چسباند و فرمود :

«و اللّه لينتقمنّ اللّه ربّي و ليغضبنّ لغضبك، فالويل ثمّ الويل للظالمين... ؛

خداوند انتقام شما را از آنان می گیرد و خداوند به غضب تو غضبناک می گردد . وای بر ظالمان! وای بر ظالمان! و وای بر ظالمان! سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله گریست .

فَوَ اللَّهِ لَقَدْ حَسِبْتُ بَضْعَةً مِنِّي قَدْ ذَهَبَتْ لِبُكَائِهِ صلی الله علیه و آله حَتَّى هَمَلَتْ عَيْنَاهُ مِثْلَ الْمَطَرِ حَتَّى بَلَّتْ دُمُوعُهُ لِحْيَتَهُ وَ مُلَاءَةً كَانَتْ عَلَيْهِ وَ هُوَ يَلْتَزِمُ فَاطِمَةَ لَا يُفَارِقُهَا وَ رَأْسُهُ عَلَى صَدْرِي وَ أَنَا مِسْنَدُهُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ يُقَبِّلَانِ قَدَمَيْهِ وَ يَبْكِيَانِ بِأَعْلَى أَصْوَاتِهِمَا ...؛

حضرت علی علیه السلام فرمود : به خدا قسم ! گمان می کردم پاره ای از وجودم در گریه پیامبر صلی الله علیه و آله از دست رفت . مانند ابر بهاری گریه می کرد ، طوری که صورت و محاسنش از اشک خیس شد . پیامبر صلی الله علیه و آله از حضرت فاطمه علیهاالسلام جدا نمی شد و سر او بر سینۀ من بود و من تکیه گاهش بودم . حسن و حسین علیهم السلام پاهای آن حضرت را بوسه می زدند و با صدای بلند گریه می کردند .

حضرت علی علیه السلام فرمود : اگر بگویم جبرئیل در خانه بود دروغ نگفته ام ؛ زیرا صدای گریه و زاری می شنیدم که برایم آشنا نبود . می دانستم که آن صدا ، صدای

ص: 37

ملائکه است . هیچ شکی ندارم . مگر می شود جبرئیل در اینچنین شبی پیامبر صلی الله علیه و آله را تنها بگذارد . آن شب حضرت فاطمه علیهاالسلام چنان گریه می کرد که گمان می کنم زمین و آسمان بر او گریه می کردند . سپس پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود :

ای دخترم ! بعد از من خدا با شما خواهد بود . و او بهترین پشتیبان است . سوگند به خدایی که مرا به حق برانگیخت از گریه تو عرش خدا و ملائکه و آسمان ها و زمین و آنچه در آنهاست به گریه افتادند .

ای فاطمه ! سوگند به همان خدایی که مرا به حق برانگیخت ! بهشت بر مردم حرام است تا آنکه من وارد بهشت گردم و پس از من تو اولین کسی هستی که پوشیده ، مزیّن با زیورآلات و مرفه بر بهشت قدم می نهی .

ای فاطمه ! گوارایت باد . سوگند به همان خدایی که مرا به حق برانگیخت ! تو سرور زنان بهشت هستی .

سوگند به خدایی که مرا به حق برانگیخت! جهنم شعله ای می کشد که هیچ پیامبر و یا فرشته مقرّبی از هراس او در امان نیست و همگی بی هوش می شوند . یک منادی صدا می زند : ای جهنم! خداوند به تو می گوید : به عزتم سوگندت می دهم که

آرام باشی تا حضرت فاطمه علیهاالسلام دختر حضرت محمد صلی الله علیه و آله عبور کند و به سوی بهشت برود . هیچ دود و آتشی به او آسیب نمی رساند .

سوگند به همان خدایی که مرا به حق برانگیخت . امام حسن علیه السلام از طرف راست و امام حسین علیه السلام از طرف چپ ، تو را همراهی می کنند و به بالاترین مکان بهشت در پیشگاه خداوند متعال در مقامی شریف در کنار حضرت علی بن ابیطالب علیهما السلام جای می گیری و پرچم حمد با حضرت علی بن ابیطالب علیهما السلام است ؛ و علی علیه السلام پوشیده می شود وقتی من پوشانده شوم [ از لباس های بهشتی ] و به زیور آراسته می شود وقتی من آراسته شوم .

ص: 38

« و الّذي بعثني بالحقّ لأقومنّ لخصومة أعدائك و ليندمنّ قوم أخذوا حقّك و قطعوا مودّتك و كذبوا عليّا و ليختلجنّ دوني فأقول: امّتى امّتى، فيقال: انّهم بدلوا بعدك و صاروا إلى السّعير »؛

سوگند به همان خدایی که مرا به حق برانگیخت از دشمنانت دادخواهی خواهم نمود و کسانی که حق تو را غصب کردند و رشته محبت تو را بریدند و بر من دروغ بستند همه در مقابل من پشیمان و خجل خواهند شد . آن گاه می گویم : ای امّت من! ای امّت من ! جواب می رسد : امتت پس از شما دگرگون شدند و جهنمی گشتند .(1)

11 . گریه پیامبر صلی الله علیه و آله پس از حجةالوداع در مصائب حضرت فاطمه علیهاالسلام

ابن عباس گفت است : وقتی از حجة الوداع برگشتیم در مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله خدمت آن حضرت نشسته بودیم فرمود : « ... ای مردم ! خدا را در نظر داشته باشید در مورد عترت و اهل بیتم ، فاطمه پاره تن من و دو فرزندش بازوان من هستند و من و

شوهرش چون نور درخشنده هستیم . خدایا! رحم کن بر کسی که به آنها رحم نماید و کسی که بر آنها ستم ورزد او را نیامرز ، در این موقع چشمان پیامبر پر از اشک شده ، فرمود : گویا هم اکنون می بینم چه خواهند کرد .(2)

12. فریاد امیرالمؤمنین علیه السلام از بی حرمتی ها

امام کاظم علیه السلام از پدرشان امام صادق علیه السلام - هنگام ذکر وصیتی مُهر شده که جبرئیل به همراه امینان خداوند متعال از ملائکه آوردند و امر به خارج شدن همه کسانی که در نزد پیامبر صلی الله علیه و آله بودند جز امیرالمؤمنین علیه السلام ، و فاطمه علیهاالسلام که در میان پرده و در بودن داده شده بود - ... آمده است :

ص: 39

1- . طرف من الانباء و المناقب ، ص 193- 189 ؛ بحارالانوار ، ج 22، ص 490، ح 36؛ منهاج البراعه ، ج12 ، ص 244 ؛ الصراط المستقیم ، ج 2 ، ص 93 .
2- . تحقیقی تحلیلی پیرامون هجوم بر خانه حضرت فاطمه علیها السلام ، ص 50.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود :

اینک جبرئیل و میکائیل میان من و تو هستند و در اینجا هم با فرشته های مقرّب حاضر شدند تا من آن ها را گواه بر تو بگیرم ، علی علیه السلام عرضه داشت

آری و آنها گواه باشند و من هم ، پدر و مادرم به فدایتان ، آنها را گواه می گیرم و رسول خدا آنها را شاهد نمود و در ضمن شرطی هم با علی علیه السلام کرد به پیشنهاد جبرئیل و طبق دستور خداوند عزوجل و آن این بود : « يَا عَلِيُّ، تَفِي بِمَا فِيهَا؛ مِنْ مُوَالَاةِ مَنْ وَالَى اللَّهَ وَ رَسُولَهُ، وَ الْبَرَاءَةِ وَ الْعَدَاوَةِ لِمَنْ عَادَى اللَّهَ وَ رَسُولَهُ، وَ الْبَرَاءَةِ مِنْهُمْ عَلَى الصَّبْرِ مِنْكَ، وَ عَلى كَظْمِ الْغَيْظِ، وَ عَلى ذَهَابِ حَقِّكَ وَ غَصْبِ خُمُسِكَ وَ انْتِهَاكِ حُرْمَتِكَ؟ ...» ؛

ای علی ! باید وفا کنی بدان چه در این وصیتنامه است ... با صبر و شکیبائی و با کظم غیظ بر بردن حق تو و غصب خمس تو و هتک حرمت تو .

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند : وَ الَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ ، لَقَدْ سَمِعْتُ جَبْرَئِيلَ علیه السلام يَقُولُ لِلنَّبِيِّ صلی الله علیه و آله: يَا مُحَمَّدُ، عَرِّفْهُ أَنَّهُ يُنْتَهَكُ الْحُرْمَةُ، وَ هِيَ حُرْمَةُ اللَّهِ وَ حُرْمَةُ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله ، وَ عَلى أَنْ تُخْضَبَ لِحْيَتُهُ مِنْ رَأْسِهِ

بِدَمٍ عَبِيطٍ ...» ؛ سوگند به آن که دانه را شکافد و خلق را آفریند ، من از جبرئیل شنیدم به پیغمبر صلی الله علیه و آله می گفت : ای محمد ! به او شناخت ده که حرمت او هتک می شود ، در عین حالی که حرمت رسول خدا است و اینکه محاسنش با خون تازه سرش رنگین می گردد .

علی علیه السلام فرمود :

فَصَعِقْتُ حِينَ فَهِمْتُ الْكَلِمَةَ مِنَ الْأَمِينِ جَبْرَئِيلَ حَتّى سَقَطْتُ عَلى وَجْهِي ، وَ قُلْتُ: نَعَمْ، قَبِلْتُ وَ رَضِيتُ وَ إِنِ انْتَهَكَتِ الْحُرْمَةُ ، وَ عُطِّلَت السُّنَنُ ، وَ مُزِّقَ الْكِتَابُ، وَ هُدِّمَتِ الْكَعْبَةُ، وَ خُضِبَتْ لِحْيَتِي مِنْ رَأْسِي بِدَمٍ عَبِيطٍ ، صَابِراً مُحْتَسِباً أَبَداً حَتّى أَقْدَمَ عَلَيْكَ ؛ چون حضرت این کلمه را را جبرئیل امین درک کردم ناله ای کشیدم و با صورت بر زمین افتادم و گفتم : آری قبول دارم و خشنود هستم هر چند که هتک حرمت شود و سنّت

ص: 40

تعطیل گردد ، و قرآن پاره پاره شود و خانه خدا به ویرانی بیافتد و محاسنم با خون تازه سر خویش رنگین شود ... و صبر و تقرّب به حق را همیشه پیشه کنم تا بر او وارد شوم .

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله ، حضرت فاطمه ، امام حسن و امام حسین علیهم السلام را هم فرا خواند و به آنان مانند امیرالمؤمنین مطالب را اعلام نمود و آنها هم مانند آن حضرت پاسخ دادند ، ووصیتنامه مُهر شد .

راوی گوید : پرسیدم : در ضمن وصیتنامه ، یورش و توطئه آنان و مخالفتشان با امیرمؤمنان درج شده بود ؟

فرمود : آری به خدا سوگند ! جزء به جزء و حرف به حرف ، آیا نشنیدی قول خداوند عزوجل را : P إِنَّا نَحْنُ نُحْيِ الْمَوْتى وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ كُلَّ شَيْ ءٍ أَحْصَيْناهُ فِي إِمامٍ مُبِينٍ O ؛(1) به راستی ما مرده ها را زنده کنیم و بنویسیم آنچه را پیش فرستاده اند و آثار آنها را و هر چیز را در امام مبین سفارش کنیم .

به خدا سوگند ! رسول خدا صلی الله علیه و آله به امیرالمؤمنین و فاطمه علیها السلام فرمود : آنچه را به شما تقدیم داشتم آیا خوب فهم نکردید و نپذیرفتید ؟

عرض کردند : چرا ، و بر آنچه ما را بد آید و به خشم آورد صبر کینم .(2)

13 . غرق گریه و غم شدن زمین هنگام زدن حضرت زهرا علیها السلام

در روایتی آمده : آنگاه عمر به اطرافیانش گفت : فاطمه را بزنید : پس تازیانه ها بر حبیب رسول خدا و پاره ای از تن او ، باریدن گرفت به احدی که بدنش را خونین کرد آثار این فشار بی رحمانه و صدمات تلخ ، بر جسم فاطمه چنان باقی ماند که بیمار ، زمین گریه و غرق غم گشت .(3)

ص: 41

1- . یس / 12 .
2- . الکافی، ج1، ص 281؛ بحارالانوار، ج 22، ص 479؛الطرف ، ص 24-22.
3- . مؤتمر علماء بغداد ، ص 63 .

14 .گریه حضرت علی علیه السلام بر اثر مشاهده آثار سیلی

محمد مهدی حائری گوید :

هرگاه حضرت علی علیه السلام به چهرۀ حضرت زهرا علیها السلام نگاه می کرد غم و اندوهش از بین می رفت ، ولی یک روز همین که به صورت آن حضرت علیها السلام نگاه کرد غم و اندوه دلش را فرا گرفت ؛ زیرا در چشمان آن حضرت بر اثر سیلی آثار سرخی مشاهده کرد .(1)

15 .گریۀ حضرت علی علیه السلام در ایام بیماری حضرت زهرا علیها السلام موقعی که سخن از فراق و جدایی شنیدند

امیرالمؤمنین علیه السلام یکی از روزهای بیماری حضرت صدیقه علیها السلام ، به منزل آمد، دید آن مخدّره خمیری برای نان تهیه کرده است و گِلی را در آب گذاشته تا سر پسرانش حسنین علیهما السلام و همین طور لباس هایشان را بشوید .

امیرالمؤمنین علیه السلام با حالت تعجب پرسید :

ای کسی که دو جهان خادم درگاه او است ، ای معصومۀ آخرالزمان ! ای ملکه و بلقیس خانۀ تقدیس و جلالت ! ای آسیۀ دنیای تکمیل و تکامل ! ای زهرای مرضیه! ای حورای انسیه ! ای مادر دو مظلوم! ای دختر پیامبر معصوم ! ای عروس کم جهاز ! ای خاتون حجلۀ عزت ! ای ستارۀ راه مقبول! ای شمع محفل رسول! ای پارۀ تن احمد ! و ای سرمایۀ محمد ! هیچ گاه ندیدم که در یک روز به دو کار از کارهای دنیا مشغول شوی ! امروز می بینم که مشغول سه کاری ! گمان می کنم علّتی داشته باشد ؟

حضرت زهرا علیهاالسلام آنقدر گریست که اشک بر گونه های مبارکش جاری شد ؛ آنگاه فرمود : ای تاجدار سورۀ هل اتی ! ای شه سوار عرصۀ لافتی ! ای گوینده و خطیب منبر سَلُونی ! ای وارث جایگاه هارونی ( نزد پیامبر صلی الله علیه و آله) ! ای نقش و نگار حلۀ روشنی ! ای امانت دار راز مصطفی ! ای شیر بیشۀ شریعت ! بلکه ای کشتی لجۀ حقیقت ! ای شکوفۀ

ص: 42

1- . فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر9، ص 751 .

باغ ابوطالب ! ای کسی که نام گذاری شده به اسدالله الغالب ! این جدایی بین من و تو است ! ای علی ! دیشب پدرم را در خواب دیدم که در جای بلندی ایستاده ، به راست و چپ نظر می کرد ؛ انگار منتظر کسی بود . عرض کردم : ای پدر جان ! از پیشم رفتی و مرا تک و تنها گذاشتی ، شب و روز ، شام و صبح بر تو می گریم . نه از غذایی لذت می برم ، نه به خواب خوشی می روم .

فرمود : ای فاطمه ! من این جا ایستاده ام و انتظار می کشم .

عرض کردم : یا رسول الله ! منتظر چه کسی هستید ؟

فرمود : منتظر تو هستم . ای فاطمه ! فرمان فراق از حَد گذشته و از شوق تو طاقتم تمام شده ... ای فاطمه ! بیا که تا تو نیایی من نمی روم .

گفتم : ای پدر ! من هم آرزوی دیدار تو را دارم .

حضرت مصطفی صلی الله علیه و آله فرمود : بشتاب ای فاطمه ! تا فردا شب نزد من باشی .

حضرت زهرا علیهاالسلام ادامه داد : نان می پزم ، چون فردا که تو به مصیبت من مشغول باشی ، فرزندانم گرسنه نمانند و لباس فرزندانم را می شویم چون نمی دانم که بعد از من لباس آن ها را چه کسی می شوید ، و چه کسی دل یتیمان مرا شاد خواهد کرد . می خواهم سر فرزندان را شانه کنم معلوم نیست که پس از من چه کسی غبار از روی و موی ایشان پاک کند؟!

وقتی امیرالمؤمنین علیه السلام حرف جدایی را از خانمش شنید ، شروع به گریه کردن نمودند . و فرمود : ای فاطمه ! اندوه پدرت هنوز در صمیم قلبم باقی است ، چگونه با جدایی تو اندوه ام را زیاد کنم ؟!

حضرت زهرا علیها السلام فرمود :ای علی ! همانطور که بر فراق پدرم صبر نمودی ، بر جدایی من نیز صبر کن ، چون خدا با صبر کنندگان است .

با این حال ، باز آن مخدره می گریست و پیراهن پسرانش را می شست و سرشان را شانه می زد و می فرمود : ای کاش می دانستم چه کسی شما را سم می دهد و شهید

ص: 43

می کند؟! و کار شما به کجا می کشد؟! وقتی آن دو آقازاده این کلام را شنیدند شروع به گریستن کردند . آن معصومه علیها السلام به ایشان فرمود : ای جانان مادر ! به قبرستان بقیع روید و مادر خود را دعا کنید .

آن مظلومه می خواست که آن ها، هنگام فوت مادرشان نباشند و به آن ها جزع و فزعی نرسد . پس آن دو امام زاده از نزد مادر رفتند . پس به فضه امر نمود که بستر بیماری را برایش بگستراند . پس به پهلو، روی آن خوابید و فرمود : ای پسر عمو! نزدم بنشین چون الآن زمان وداع است .

امیرالمؤمنین علیه السلام کنارش نشست . آن مخدره به اسماء بنت عمیس امر نمود که غذایی برای حسن و

حسین علیهما السلام آماده کند ، وقتی آمدند ، آن را بخورند و به کار خودشان مشغول شوند . اسماء امر آن حضرت را اطاعت نمود .

زمانی نگذشت که آن دو آقازاده آمدند . اسماء صدایشان را شنید ، پس نزدشان آمد و از آن ها استقبال نمود و در جایی که مادرشان امر نموده بود ، آن دو را نشاند و غذا را آورد. فرمودند :

ای اسماء! دیدی که ما تنهایی بدون مادرمان غذا بخوریم ؟! ما غذا نمی خوریم تا بین ما و مادرمان جدایی بیندازی .

عرض کرد : مادرتان مقداری کار دارد .

فرمودند : ما جز با او غذا نمی خوریم .

پس از جا بلند شدند و نزد مادرشان رفتند . وقتی حضرت زهرا علیهاالسلام آن دو را دید ، فرمود : ای امیرالمؤمنین! پسرانت را نزد قبر جدشان ببر .

امیرالمؤمنین علیه السلام بر خاسته ، دست آن دو را گرفت و فرمود : بروید در نزد قبر جدتان ای پسرانم !

پس آن دو آقازاده رفتند و امیرالمؤمنین علیه السلام برگشت و کنار سر حضرت زهرا علیها السلام نشست . بی بی فرمودند :

ص: 44

ای پسر عمو! کمی نزدم بنشین و چون وقت جدایی رسیده است .

امیرالمؤمنین علیه السلام سر همسر محترمه اش را به دامن گرفته ، این ابیات را خواند :

وَ هُوَ الزَّمَانُ فَلَا تَفْنَى عَجَائِبُهُ *** فَلَيْتَ شَعْرِي إِلَى كَمْ ذَا تُجَاذِبُنَا

مِنَ الْكِرَامِ وَ مَا تُهْدَى مَصَائِبُهُ *** فُنُونُهُ وَ تَرَانَا لَمْ نُجَاذِبْهُ؟!

حضرت فاطمه علیها السلام فرمود :

ای پسر عمو ! الآن وقت وصیت است نه وقت عزاداری .

فرمود : چه وصیتی داری ؟ ای دختر عمو !

فرمود : چهار وصیت به تو دارم :

اول : این که اگر در مدت زندگی ام با تو ، از من تقصیری سر زد ، مرا ببخشی و درگذری .

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود : تقصیر از تو دور است ای سرور بانوان جهانیان ! تو در نهایت محبت ، دوستی ، مهربانی با من ، رضایت ، شکر و قناعت به هر چه که می آوردم ، بودی. فرمود :

دوم : این که ای پسر عمو ! تو را وصیت می کنم با فرزندانم مدارا کن و در صورتشان صدایت را بلند نکن و آن دو را از خود دور نکن ؛ زیرا آن دو ، بعد ما کشته می شوند و فرزندانشان پراکنده می شوند .

سوم : این که مرا شب دفن کن و به جنازه ام بیگانگان و دشمنان را حاضر نسار . همانطور که مرا در حال حیات ندیدند ، در حال ممات هم نبینند .

چهارم : این که مرا از زیارتت محروم نکنی . چون من به تو زیاد اُنس گرفتم .

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود : وصیتت را پذیرفتم و به آن راضی ام . ولی تو هم به وصیت های من گوش کن و قبول کن .

فرمود : وصیت هایت را بگو ای پسر عمو!

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود : سه وصیت به تو دارم :

ص: 45

اول : این که اگر از من گناهی یا جرمی یا تقصیری سر زد ، مرا ببخشی ، و از آن درگذری .

دوم : این که وقتی پدرت را ملاقات نمودی ، سلام و درود مرا برسان .

سوم : این که وقتی پیش پدرت رفتی ، از من به او شکایت نکن .

در همین موقع که آن دو مشغول گفتگو بودند ، صداها و گریۀ بلندی و فریادی شنیدند که می گفتند :

واویلاه ! وامصیبتاه ! واکربتاه !(1)

حدیث

هنگامی که بیماری سیدۀ زنان علیها السلام شدید شد ، امیرالمؤمنین علیه السلام به همراه پسرانش نزد آن بی بی آمد . زیر سر مبارک آن مخدره ، بالشی از پوست بُز قرار داشت و بسترش از موی شتر بود ؛ و زبان آن معصومه از ذکر پروردگار ساکت نمی ماند . پس فرمود :

ای پسر عمو ! ای درِ شهر علم پیامبر ! ای همسرم در دنیا و آخرت ! و ای صاحب نسل پاکیزه ! وصیت می کنم که بعد از من از این دو پسر نگه داری کنی ؛ چون آن دو ، روشنی چشم پیامبرند و مصیبتی که در فراق جدّشان دیده اند ، آن ها را بس است . و به زودی مادرشان را نیز از دست می دهند . و از زیارت قبرم آن دو را منع نکن ؛ چون قلبم پیش آن دو است .

پس بدان ای پسر عمو ! به درستی که من از تو راضی ام ؛ آیا تو نیز از من راضی هستی ؟ به اندازۀ کوشش و توانم به تو خدمت کردم و بر دنیای تو به قدر نیرویم کمک کردم ؛ در روز جُو ، آرد کردم و در شب با مشک آب آوردم . بعد از همۀ این ها ، اعتراف می کنم که در حق تو کوتاهی کردم . پس مرا ببخش ؛ چون پیش رویمان گردنه ای است که از آن جز کسانی که ترسیده اند ، نمی گذرند .

ص: 46

1- . امواج البکاء، 69-64. به نقل از وفاة فاطمه الزهرا علیها السلام ، ص 67؛ روضة الشهداء ، ص 137.

امیرالمؤمنین علیه السلام با گریه فرمود : ای دخت مصطفی ! و ای سرور زنان ! روحم فدای روحت! ای دختر بشیر نذیر و کسی که برای رحمت بر عالم فرستاده شد !

وقتی آن مخدره رضایت حضرت مرتضی علیه السلام را فهمید فرمود :

وقتی از کارم فارغ شدی و مرا در قبرم گذاشتی ، این شیشه و جعبۀ جواهر را بر دار و در لحدم بگذار .

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود : ای سرور زنان! در این شیشه چیست ؟

فرمود : ای اباالحسن! به درستی که از پدرم شنیدم که اشک ، غضب پروردگار را خاموش می کند و قبر ، باغی از باغ های بهشت نخواهد بود مگر این که عبد از ترس خداوند گریسته باشد .

خدای عزیز و جبار می داند که من در سحرها از ترس او با این اشک هایی که در این شیشه است ، گریستم و آن را ذخیرۀ قبرم قرار دادم تا در روز قیامت آن را بیابم .

امیرالمؤمنین علیه السلام به گریه آمد . حضرت زهرا علیها السلام نیز اشک های مولا را می گرفت و بر صورتش می کشید .

آنگاه فرمود : ای اباالحسن ! اگر محزونی در امّت محمّد صلی الله علیه و آله بگرید ، هر آینه خداوند تعالی به آن امت رحم می کند . به درستی که ای پسر عمو ! تو برای از دست دادن من ! محزونی . و اشک محزون وقتی بر امّت واقع شود ، خداوند بر آن ها رحم می کند ؛ پس چگونه خواهد بود که بر کنیزی واقع شود ؟!

من آن اشک را به صورتم کشیدم تا رحمت خداوند شامل من شود ؛ چون من کنیز خداوند و دختر پیامبر خدا هستم . و شروع کرد به گریه کردن. پس امام حسن و امام حسین علیهما السلام نیز گریستند .

سپس امیرالمؤمنین علیه السلام از آن چه که در جعبۀ جواهر بود ، پرسید ؛ پس آن را باز کرد ، دید که در آن پارچۀ حریر سبزی است و در حریر ، ورق سفیدی است که در آن چند سطر نوشته شده و از آن نور می درخشد .

ص: 47

حضرت زهرا علیها السلام فرمود : ای اباالحسن ! وقتی پدرم مرا به ازدواج تو در آورد ، من شب عروسی دو پیراهن داشتم ، یکی نو بود و دیگری کهنه و وصله دار . من روی سجاده بودم که فقیری درب را کوبید و گفت :

« ای اهل بیت نبوت و معدن خیر و جوان مردی ! عادت مردم این است که به خانۀ عروس می روند ؛ چون در آن جا برای هر که بیاید ، غذایی پیدا می شود . اگر پیراهن کهنه ای دارید . من سزاوار به آن ام . چون من مرد فقیرم . ای اهل بیت محمد! فقیرتان برهنه است ».

پس پیراهن جدیدم را برداشتم و به فقیر دادم و لباس کهنه را پوشیدم .

حضرت زهرا علیها السلام فرمود : ای اباالحسن ! وقتی پیش تو با پیراهن کهنه صبح کردم ، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نزد من آمد و فرمود : ای دخترکم ! آیا لباس جدید نداشتی ؟ چرا نپوشیدی ؟

عرض کردم : پدر جان! آن را به فقیر صدقه دادم .

فرمود : کار خوبی کردی . اگر پیراهن نو را برای شوهرت می پوشیدی ، و کهنه را به فقیر می دادی ، در هر دو کار موفق بودی .

عرض کردم : ای رسول خدا ! به شما هدایت شدیم و اقتدا کردیم . چون شما وقتی با مادرم خدیجه علیها السلام ازدواج کردید و همۀ آن چه را که مادرم به شما بخشید ، در راه اطاعت پروردگار انفاق کردید تا جایی که فقیری به دربِ منزل شما آمد ، شما پیراهن خود را به او دادید ؛ و با حصیری خود را پوشاندید تا این که جبرئیل این آیه را آورد : Pوَ لا تَبْسُطْها كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراًO(1) پیامبر گریست آنگاه مرا به سینه چسباند .

ص: 48

1- . «وَ لا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلى عُنُقِكَ وَ لا تَبْسُطْها كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُورا»؛ و دستت را بسته شدۀ به گردنت مگردان و همۀ دستت را هم مگشای که سرزنش شدۀ درمانده گردی. سورۀ اسراء/29.

پس جبرئیل نازل شد و عرض کرد : « به درستی که خداوند تو را سلام می رساند و می فرماید : به فاطمه سلام برسان و بگو : هر چه می خواهد طلب کند . گرچه هر آن چه در آسمان و زمین است را ، بخواهد . و به او بشارت بده که من او را دوست دارم ».

پیامبر صلی الله علیه و آله به من فرمود : دخترکم ! پروردگارت سلام می رساند و می فرماید : هر چه می خواهی ، طلب کن .

عرض کردم : ای پدر! هر آینه لذت خدمت پروردگارم، مرا از درخواست از او بازداشته ؛ حاجتی جز نظرم به وجه کریم در بهشت ندارم .

فرمود : ای دخترکم! دستانت را بالا بیاور .

پس دو دستم را بالا آوردم و رسول خدا هم دستانش را بالا آورده ، عرض کرد :

خدایا! امتم را ببخش .

من هم آمین گفتم . پس جبرئیل از طرف خداوند جلیل آمد که :

من گنه کاران امتت را بخشیدم از کسانی که در قلبشان محبت فاطمه ، مادرش ، شوهرش و پسرانش علیهم السلام باشد .

پس پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : من سند می خواهم .

خداوند به جبرئیل امر فرمود که یک پارچۀ سُندس سبز و یک پارچۀ سُندس سفید بردارد و در آن اینگونه نوشته بود : P كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ O(1) و جبرئیل و میکائیل و پیامبر صلی الله علیه و آله شاهد بودند .

فرمود : ای دخترکم! این نوشته در این جعبۀ جواهر هست ؛ وقتی که روز وفاتت رسید ، سفارش کن که آن را لَحَدت بگذارند . وقتی که روز قیامت شد و گنه کاران قطع امید کردند و به زبانیه آن ها را به طرف آتش می کشد ، این امانت را به من بده تا

ص: 49

1- . یعنی: پروردگارتان بر خویشتن رحمت را واجب گرانید. سورۀ مبارکۀ انعام، آیۀ 54.

از خدا آن چه را که به من و تو بخشیده است ، در خواست کنم . چون تو و پدرت رحمت برای عالمیان هستید .(1)

16 . سلام مرا به پدرت برسان و ظلمی که بر من وارد شده را ، برای او شرح بده

از کتاب « زهرةالریاض » نقل شده است : حضرت زهرا علیها السلام فرمود :

ای اباالحسن! وقتی خواستی مرا دفن کنی ، از این جعبۀ جواهر کاغذی را بیرون آور و در کفنم بگذار و در آن نظر نکن .

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود : در کاغذ چیست ؟

فرمود : راز است .

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود : به حق پیامبر به من بگو .

حضرت فاطمه علیها السلام فرمود :

وقتی پدرم خواست که مرا به ازدواج تو در آمد، فرمود : « ای فاطمه! آیا راضی هستی که تو را به ازدواج علی علیه السلام در آورم با مهریه چهارصد درهم ؟»

عرض کردم : به علی  راضی ام ؛ ولی به مهر چهارصد درهم خیر .

پس جبرئیل آمد و عرض کرد : ای پیامبر خدا! خداوند تعالی می فرماید : بهشت و آن چه در آن است ، مهر فاطمه علیها السلام قرار دادم .

عرض کردم: راضی نیستم .

فرمود : چه می خواهی ؟ ای فاطمه!

عرض کردم : امتت را می خواهم ؛ زیرا قلب شما نگران امتتان است .

جبرئیل برگشت آنگاه این ورقه را آورد که در آن نوشته است :

« امّت محمّد صلی الله علیه و آله را مِهر فاطمه علیها السلام قرار دادم ».

ص: 50

1- . امواج البکاء ، ص 74-70.

وقتی روز قیامت شود، این کاغذ را بردارم و می گویم : معبودم ! این قبالۀ شفاعت امّت محمّد صلی الله علیه و آله است .

سپس فرمود : ای اباالحسن ! برای من جز رمقی از زندگانی نمانده است و وقت کوچ کردن و وداع رسیده ؛ پس سخنم را بشنو چون تو بعد از این هیچ گاه صدای فاطمه علیها السلام را نخواهی شنید .

ای اباالحسن ! تو را وصیت می کنم که مرا فراموش نکنی و بعد مرگم مرا زیارت کنی . چون من در زندگانی از تو جدا نشدم و الآن مُقیم خانۀ تنهایی و ترس می شوم و کسی را که بر تنهایی ام رحم کند و در وحشتم مونس من گردد، نمی یابم .

وصیت های دیگری نیز نمود . پس امیرالمؤمنین علیه السلام گریست و فرمود :

ای فاطمه ! وقتی حبیبم رسول خدا صلی الله علیه و آله را دیدار نمودی ، سلام مرا برسان و ظلم و جوری که بر من وارد شده را ، برای او شرح بده .

سپس آن مخدره به دو پسرش رو نموده ، فرمود :

ای دو پسرم ! ای دو نور دیده هایم ! وقتی من از دنیا رفتم ، چه کسی عهده دار کار شما می شود ؟! چه کسی برای شما دلسوزی می کند ؟!

وقتی آن دو آقازادۀ معصوم سخن مادر را شنیدند ، صدا به گریه بلند کردند و گریستند . پس برایشان گران آمد . آن حضرت به ایشان فرمود :

ای دو پسرم! به بقیع بروید و از خدا بخواهید که مادرتان را شفا دهد .(1)

17 . جزع امیرالمؤمنین علیه السلام هنگام وصیت کردن حضرت زهرا علیها السلام

از حسین بن عُلوان روایت شده که او از سعید بن طریف ، و او از امام باقر علیه السلام نقل کرده که آن حضرت فرمود : بيمارى حضرت فاطمه علیها السلام پنجاه شب پس از شهادت رسول خدا صلی الله علیه و آله آشکار شد ، پس وقتى آن حضرت آگاه شد كه در همين

ص: 51

1- . امواج البکاء ، ص 75 – 74 .

بيمارى از دنیا خواهد رفت ، لذا توصيه هايش را به حضرت على فرمود، و او با عهدهایی نمود و حضرت امیرالمؤمنین على علیه السلام بسيار ناله و زارى مى كرد و به همۀ وصیت ها و سفارش هاى فاطمه عمل كرد ... . (1)

18 . گریه های حضرت زینب علیها السلام

زمانی که حضرت زینب علیها السلام چهار ساله بودند در کنار بستر مظلومۀ تاریخ ، حضرت فاطمۀ زهرا علیها السلام همراه اسماء بنت عمیس زانوی غم را بغل گرفته و خیره خیره بر چهرۀ تکیدۀ مادر نگاه می کرد .

مادر از او خواست که نزدیک بستر آید. سپس به او دو امانت گرانبها سپرد و فرمود: «دخترم زینب! دو بقچه ای که به تو می سپارم، یکی از آنها متعلق به دختر ابوذر غفاری است و دیگری مال خودت، که در آن پیراهنی برای امام حسین علیه السلام است. اما بدان هرگاه که او، این پیراهن را از تو طلب نماید، وقت وصل و همراهی شما سر رسیده و حسین علیه السلام برای شهادت مهیا می گردد».

حضرت فاطمه علیهاالسلام رو به اسماء نمود و فرمود : « من اندکی به خواب می روم . لحظاتی بعد سراغم بیا و مرا صدا نما . اگر جواب تو را ندادم ، برو علی علیه السلام و اولادم را مطلع کن که زهرا علیهاالسلام از دنیا رخت سفر بربسته است ».

سپس مشغول خواندن سورۀ یس گشت : P یس وَ الْقُرْآنِ الْحَكيم ...O.

اسماء لحظاتی بعد حضرت زهرا علیهاالسلام را صدا می زند ؛ اما چیزی نمی شنود و در می یابد که دحتر پیغمبر صلی الله علیه و آله از دنیا چشم فرو بسته است .

حضرت زینب علیها السلام بعد از سکوت مادر با حالت صیحه و گریه خود را بر بدن مطهر او می اندازد و صدا می زند و می گوید : « مادر! سلام ما را به جدمان رسول خدا صلی الله علیه و آله برسان . مادر گویی امروز رسول خدا صلی الله علیه و آله را از دست دادیم مادر! ...»(2)

ص: 52

1- . بحار الانوار، ج43 ، ص201 ، باب 7 ، ح30.
2- . 360 داستان از فضائل ، مصائب و کرامات فاطمۀ زهرا علیها السلام ، ص 292 و 293.

شیخ محمد علی کاظمی ( متوفای 1281 ) گفته است :

حضرت زینب علیهاالسلام فرمود : دیدم – هنگام غسل دادن مادرم علیهاالسلام – کبودی و سیاهی پهلویش را و از پدرم در این باره سؤال کردم و فرمود: این اثر تازیانه است .(1)

19 . گریه حسنین علیهما السلام هنگامی که هاتفی ندا داد : یتیمان فاطمه علیهاالسلام آمدند

پس از اینکه حضرت وصایای خود را به امیرالمؤمنین علیه السلام نمودند در همین موقع که آن دو مشغول گفتگو بودند ، صداها و گریۀ بلندی و فریادی شنیدند که می گفتند :

واویلاه! وامصیبتاه! واکربتاه!

فضّه خارج شد، دید که امام حسن و امام حسین علیهما السلام گریه می کنند . پدرشان به آن ها فرمود : چرا گریه می کنید ؟ ای روشنی چشمم !

عرض کردند : پدرجان! به ما فرمودی که به قبر جدمان برویم . وقتی آن جا رسیدیم ، از هاتفی شنیدیم که می گفت :

این ابراهیم خلیل است که می فرماید : به درستی که یتیمان فاطمه علیهاالسلام آمدند ! و این اسماعیل ذبیح است که می فرماید : به درستی که شفیع ما در روز قیامت آمد ! و این محمد مصطفی است که می فرماید : به درستی که دو پسرم و نور چشمم ، آمدند !

وقتی این صداها را شنیدیم کنار قبر جدمان آمدیم ، از داخل قبر شنیدیم که کسی می فرماید : ای پسرانم ! نزد مادرتان برگردید ، با او قبل وفاتش وداع کنید . پس به درستی که من با گروهی از انبیاء به استقبال روح مادرتان آمدم!

پس برگشتند و نزد مادرشان آمدند ، دیدند که بر بسترش تکیه داده و در حال جان دادن است . پس شروع کردند به بوسیدن دست و پای مادر و عرض می کردند :

ای مادر ! چشمانت را باز کن و به یتیمانت نگاه کن .

ص: 53

1- . ترجمه هجوم ، تحقیق تحلیلی پیرامون هجوم بر خانه فاطمه علیها السلام ، ص 473 ؛ حزن المؤمنین ، ص 61.

وقتی حضرت زهرا علیهاالسلام صدایشان را شنید ، چشمانش را باز کرد ، دید که آن دو می گریند . پس آن دو را به سینه چسباند با گریه می فرمود :

ای نور چشمم ! نمی دانم بعد من از طرف دشمنان چه بر سر شما می آید ؟! و چه محنت ها ، آزار ، سختی و جفا خواهید دید ؟!

سپس امر نمود که دخترانش را حاضر کنند و به امام حسن و حسین علیهماالسلام به سرپرستی و مراقبت احوال آن ها سفارش کرد .(1)

حضرت زهرا علیهاالسلام به فرزندانش فرمود :

ای دو پسرم ! به بقیع بروید و از خدا بخواهید که مادرتان را شفا دهد .

پس آن دو طفل محزون به بقیع رفتند . حضرت فاطمه علیهاالسلام به پشت روی تُشکش خوابید و به اسما فرمود :

ای اسماء ! برای آن دو ، غذایی آماده کن ؛ وقتی از بقیع برگشتند ، به آن ها غذا بوده و نگذار که مرا به آن حالتی که هستم ، ببینند .

امیرالمؤمنین علیه السلام برخاست و به مسجد رفت . و حضرت فاطمه علیهاالسلام به گریه و دعا مشغول شد . شنیدم که خداوند را می خواند و عرض می کرد :

معبودم و سرورم ! به حق آن کسانی که آنان را برگزیدی ؛ و به گریۀ دو پسرم در فراقم ؛ از تو می خواهم که گنه کاران شیعیانم و شیعیان ذریه ام را ببخشی .

اسماء می گوید : ساعتی صبر کردم ، آنگاه نزد آن مخدره آمدم و صدایش زدم ؛ جوابم را نداد .

اسماء داخل حجره شد و روپوش را از صورت آن معصومه برداشت ، ناگهان دید که آن سیدۀ زنان علیهاالسلام از دنیا مفارقت کرده است . پس گریست و فریاد زد :

وافاطمتاه !

ص: 54

1- . امواج البکاء ، ص 69- 68. به نقل از وفاة فاطمه الزهرا علیها السلام ، ص 67؛ روضة الشهداء، ص 137.

در همین اثنا که او داشت فریاد می زد ، حسنین علیهما السلام گریان گریان وارد شدند . اسماء نزدشان آمد و آن ها را نشاند و غذا برایشان حاضر کرد . فرمود :

ای اسماء ! آیا دیدی که ما بدون مادرمان چیزی بخوریم ؟!

ای اسماء ! به بقیع رفتیم و برای مادرمان دعا کردیم . آنگاه به کنار قبر جدمان رسول خدا صلی الله علیه و آله برگشتیم ؛ شنیدیم که می فرماید : ای دو پسرم ! به نزد مادرتان برگردید . به درستی که مادرتان از دنیا رفته است.(1)

و به روایتی داخل خانه شدند ، فرمودند :

ای اسماء ! حال مادرمان چطور است ؟

اسما نتوانست خودداری کند ، به گریه آمد و مقنعه از سر برداشت و سیلی بر صورت زد . وقتی آن دو آقازاده این حال را از اسماء دیدند ، گریستند و داخل حجره شدند .(2)

از ابن عباس روایت شده : وقتی حضرت زهرا علیهاالسلام از دنیا رفت اسماء در مصیبت آن بزرگ بانو گریبان چاک زدند .(3)

20 .گریۀ اسماء موقعی که دیدند حضرت زهرا علیهاالسلام از دنیا رفتند

حضرت زهرا علیهاالسلام فرمودند :

ای اسماء ! مرا ساعتی تنها بگذار که می خواهم با خدای خود مناجات کنم بعد از آن مرا بخوان . اگر جواب نگفتم ، علی علیه السلام را طلب کن و بدان که من به پدرم ملحق شدم .

اسماء می گوید : پس پای خود را رو به قبله کرد و خوابید و جامه ای بر روی خود کشید و با خدای خود مناجات می کرد و در حق گناه کاران امت دعا می کرد که ناگاه صدای مبارکش قطع شد . پس ساعتی صبر کردم بعد از آن ندا کردم : ای دختر محمد

ص: 55

1- . کوکب دری ، ج1، ص 251.
2- . امواج البکاء ، ص 76 به نقل از وفاة فاطمة الزهرا علیها السلام ، ص 79.
3- . صدیقۀ شهیده ، ترجمۀ کتاب عوالم العلوم ، ص 271.

مصطفی ! ای دختر بهترین اولاد آدم ! یا ام الحسن و الحسین ! یا بضعة الرسول ! ای صدیقه طاهره ! ای زکیۀ مرضیه ! ای طیّبۀ عالم ! جوابی نشنیدم چون جامه از صورت مبارکش دور کردم دیدم که روح شریفش به ریاض خلد پرواز نموده است . پس اسماء خود را بر روی آن حضرت انداخت و بوسید و گریست و گفت : چون به خدمت حضرت رسول صلی الله علیه و آله برسی سلام اسماء بنت عمیس را به آن حضرت برسان . (1)

21 . گریۀ حسنین علیهما السلام وقتی از اسماء شنیدند گفت : مادرتان از دنیا رفت

پس از آنکه اسما خود را بر روی بدن حضرت انداختند ، در این حال حسنین علیهما السلام از در آمدند و فرمودند : ای اسماء! در این وقت مادر ما به خواب رفته است ؟

اسماء گفت : مادر شما به خواب نرفته است و لیکن به رحمت رب الارباب وصل گردیده است .

امام حسن علیه السلام خود را بر روی مادر انداخت و می بوسید و می گفت : ای مادر! با ما سخن بگو پیش از آنکه روحم از بدن مفارقت نماید .

امام حسین علیه السلام بر پای مبارکش افتاد و می بوسید و می بویید و می گفت : ای مادر ! منم فرزند تو حسین ، با ما سخن بگو پیش از آنکه روحم از بدن مفارقت نماید و دلم شکافته شود .(2)

22 . گریۀ حسنین علیهما السلام

وقتی که خبر شهادت مادرشان را به حضرت علی علیه السلام دادند

اسماء به امام حسن و امام حسین علیهما السلام عرض کرد : به مسجد نزد پدرتان حضرت علی علیه السلام بروید ، و وفات مادرتان را به او خبر دهید . چون نزدیک مسجد رسیدند ، صدا را به گریه بلند کردند .(3)

ص: 56

1- . انوارالشهاده ، ص 331 .
2- . امواج البکاء ، ص 77 .
3- . انوارالشهاده ، ص 331 .

23 . حضرت علی علیه السلام هنگامی که شنیدند همسرشان از دنیا رفته اند شعری خواندند که زمین و آسمان را به گریه در آورد

اصحاب به استقبال امام حسن و حسین علیهما السلام دویدند و سبب گریه را سؤال نمودند ؟ فرمودند : مادر ما از دنیا رفت . چون امیرالمؤمنین علیه السلام این خبر وحشت زا را شنید بر رو در افتاد و صدا به صیحه و گریه بلند کرد . پس شعری چند در مصیبت آن حضرت ادا فرمود که زمین و آسمان را به گریه در آورد . (1)

راوی می گوید : وقتی دو آقا زاده خبر از دنیا رفتن مادر را گفتند . امیرالمؤمنین علیه السلام به صورت به زمین افتاد و می فرمود : با چه کسی دلداری یابم ای دختر محمد ! من با تو دلداری می یافتم . حال بعد از تو با چه دلم آرام شود . بعد این شعر را خواند :

لِكُلِّ اجْتِمَاعٍ مِنْ خَلِيلَيْنِ فُرْقَةٌ *** وَ كُلُّ الَّذِي دُونَ الْفِرَاقِ قَلِيلٌ

وَ إِنَّ افْتِقَادِي فَاطِماً بَعْدَ أَحْمَدَ *** دَلِيلٌ عَلَى أَنْ لَا يَدُومَ خَلِيلٌ

«هر دور هم بودن دو دوست جدایی خواهد داشت ، پس هر مصیبتی غیر از جدایی کم است .

از دست دادن من یکی را پس از دیگری ، دلیل این است که هیچ دوستی برای همیشه نخواهد بود ».(2)

24. فرمایش امیرالمؤمنین علیه السلام هنگام شهادت حضرت زهرا علیها السلام

حَبِيبٌ لَيْسَ يَعْدِلُهُ حَبِيبُ *** وَ مَا لِسِوَاهُ فِي قَلْبِي نَصِيبٌ

حَبِيبٌ غَابَ عَنْ عَيْنِي وَ جِسْمِي *** وَ عَنْ قَلْبِي حَبِيبِي لَا يَغِيب

« محبوبی که هیچ محبوب دیگری هم پای او نخوهد بود و جز او کس دیگری هیچ بهره ای در قلب من ندارد .

ص: 57

1- . همان ، ص 331 ؛ کشف الغمة ، ج 1 ، ص472 .
2- . صدیقۀ شهیده ، ترجمۀ کتاب عوالم العلوم ، ص 270.

محبوبی که پیش دیدگان من و حضور مادی غایب شده ولی محبوبم از دلم غایب نخواهد شد ».(1)

25. گریۀ حسنین علیهما السلام بعد از غسل و کفن نمودن حضرت زهرا علیهاالسلام

وقتی امیرالمؤمنین علیه السلام در دل شب حضرت زهرا علیهاالسلام را غسل داد

و در کفن قرار داد خواست که بند کفن را ببندد ، که به اطفال نگاه کرد ؛ دید یتیمان فاطمه علیهاالسلام دارند به مادرِ مهربان و دلسوزشان نگاه می کنند . و با گریه و نالۀ آهسته ، چون شمع می سوزند و می بینند که مادر در کفن پیچیده می شود . در این وقت عواطف پدر مهربان بر فرزندان دل شکسته بر انگیخته شد ؛ لذا حضرت بند کفن را نبست و با صدایی گریه آلود صدا زد :

يَا حَسَنُ! يَا حُسَيْنُ! يَا زَيْنَبُ! يَا أُمَّ كُلْثُومٍ! يَا سُكَينَةُ يَا فِضَّةُ هَلُمُّوا تَزَوَّدُوا مِنْ أُمِّكُمْ فَهَذَا الْفِرَاقُ وَ اللِّقَاءُ فِي الْجَنَّةِ ؛

ای حسین ! ای حسین ! ای زینب ! ای ام کلثوم ! ای سکینه ! ای فضه ! بیایید از مادرتان زهرا علیهاالسلام توشه بردارید که این جدایی است و دیدار در بهشت است .

فرزندان منتظر چنین فرصتی بودند تا با آن انسیۀ حورا مادر نازنینشان وداع کنند و عقدۀ دل بگشایند . لذا با عجله آمدند و مانند پروانه بر دور شمع ، خود را بر آن بدن پاک انداختند . حسنین علیهما السلام خود را روی سینۀ مادر انداختند و صدا زدند :

وَاحَسْرَتَا لَا تَنْطَفِئُ أَبَداً مِنْ فَقْدِ جَدِّنَا مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَى وَ أُمِّنَا فَاطِمَةَ الزَّهْرَاء!

وای بر حسرتی که هیچ گاه خاموش شدنی نیست ! که آن از دست دادن جدمان محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و مادرمان فاطمۀ زهرا علیهاالسلام باشد !

ای مادر حسن ! ای مادر حسین ! وقتی جدمان محمد مصطفی صلی الله علیه و آله را ملاقات کردی ، سلام ما را به او برسان و بگو : ما بعد از تو در دنیا یتیم شدیم .

ص: 58

1- . همان ، ص 284.

اطفال آرام آرام می گریسند و کفن مادر دلسوزشان را اشک هایشان می شستند و ناله و آه ، آن را خشک می نمود .

امیرالمؤمنین علیه السلام در حالی که با یتیمان فاطمه علیهاالسلام در گریه و درد هم عنان بود ،می فرماید : خدا گواه است که فاطمه ناله ای زد و دو دستش را از کفن در آورد و ساعتی آن دو را در آغوش کشید . در این هنگام هاتفی از آسمان صدا زد :

يَا أَبَا الْحَسَنِ! ارْفَعْهُمَا عَنْهَا فَلَقَدْ أَبْكَيَا وَ اللَّهِ مَلَائِكَةَ السَّمَاء ، وَ قَدِ اشْتَاقَ الْحَبِيبُ إِلَى حبیبه ؛

ای اباالحسن! آن دو را از جسد مادرشان بلند کن ؛ به حداوند سوگند که ملائکه آسمان را به گریه آوردند . و هر آینه دوست به سوی دوست خود مشتاق است .

امیرالمؤمنین علیه السلام با چشمانی اشک آلود دو فرزندش را از سینۀ مادر بلند کرد .(1)

26 . گریه امیرالمؤمنین علیه السلام در شب غسل حضرت زهرا علیهاالسلام

حضرت ام ابیها ، فاطمۀ زهرا علیهاالسلام هنگام شهادت به شاه ولایت ، امیرالمؤمنین علیه السلام وصیت نمود که او را شب هنگام از روی لباس غسل دهد . لذا امیرالمؤمنین علیه السلام وقتی داشت او را در شب از روی لباس غسل می داد ، دستش به سینۀ آن بانوی عالمیان رسید ، متوجه جراحتی در آن سینه شد . چراغ را از دست اسما گرفته ، آن را نزدیک بدن اطهر حضرت زهرا علیهاالسلام نمود ، دید که یکی از استخوان های پهلویش شکسته است .

حضرت علیه السلام به کناری آمد و در گوشه ای نشست و شروع به گریستن نمود . حسنین علیهماالسلام هم آمدند ؛ امام حسن علیه السلام در طرف راست، امام حسین علیه السلام در سمت چپ پدر نشستند و همراه پدر غریبشان ، شروع به گریه کردن نمودند .

ص: 59

1- . امواج البکاء ، ص 80 و 81 ؛ فاطمة الزهرا علیها السلام من المهد الی اللحد، ص 519 ؛ حماسه کوثریه ، ص 174 . درست است که زندگانی حضرت فاطمه علیها السلام تمام شده بود ، ولی احساسات ادراک وی تعطیل نشده و از بین نرفته بود . و با آنکه روح مطهّرش از پیکر پاکش مفارقت کرده بود ، ولی علاقه روح به بدن قطع نگردیده بود . پس این امکان برای روح قوی ایشان وجود داشت که در موارد خاص و تحت شرایط معینی در جسم تصرف نماید .

اسماء بنت عمیس می گوید :

وقتی حضرت علی علیه السلام داشت حضرت فاطمه علیهاالسلام را غسل می داد ، ناگهان حضرت از کنار بدن آن معصومه کنار آمد و گوشه ای نشست و شروع به گریستن کرد. جلو رفتم و عرض کردم : آقای من! چرا از غسل دست کشیدید ؟ آیا برای فراق آن مظلومه می گریید ؟ فرمود :

نه ، ای اسماء ! گر چه فراقش سخت است . ولی به این استخوان شکسته اش نگاه کن! در حالی که آن مظلومه آن را از من مخفی نگه می داشت .(1)

صاحب کتاب شریف « ریاض القدس » می نویسد :

واویلاه ! هنگامی که امیرالمؤمنین علیه السلام مشغول به غسل حضرت فاطمه علیهاالسلام شد ، از این جهت که کبودی و سیاهی بازو و پهلویش را دید ، و فریاد و ناله ای کشید که مردم از خارج خانه شنیدند .(2)

در روایت دیگری آمده است که :

اسماء آب می ریخت و امیرالمؤمنین علیه السلام از زیر پیراهن غسل می داد ، اسماء می گوید : وسط غسل دادن، به یک باره امیرالمؤمنین علیه السلام صدای گریه اش بلند شد ، به حضرتش عرض کردم : یا علی! حق داری گریه کنی ، این مصیبت ، مصیبت بزرگی است منتها چه شد که بی اختیار صدا به گریه بلند کردی ؟!

حضرت علیه السلام فرمود :

يا أسماء، رأيت سواد وجه فاطمة علیهاالسلام و بقاء أثر اللطم عليه و احمرار عينها كالدم و تورّم عضدها كالدملج.

ص: 60

1- . امواج البکاء ، ص 79 .
2- . ریاض القدس ، ج 2 ، ص 255.

ای اسماء ! سیاهی و کبودی صورت فاطمه علیها السلام را دیدم ، جای تازیانه ها و ضربات را دیدم ، سرخی چشمش که مانند خون شده بود و وروم بازویش که مانند بازوبند شده بود را با چشم خود دیدم .(1)

27 .گریۀ ملائکۀ آسمان به خاطر گریه حسنین علیهماالسلام

فضه نقل کرده است که امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود :

به خدا سوگند ! من فاطمه علیهاالسلام را در پیراهنش غسل دادم و او طاهر و پاک بود ، و او را به وسیلۀ اضافۀ حنوط رسول خدا صلی الله علیه و آله حنوط کردم و کفن نمودم و هنگامی که خواستم بندهای کفن را ببندم گفتم : یا ام کلثوم ! یا زینب ! یا فضه ! یا حسن و یا حسین ! بیایید و از مادر خود توشه برگیرید که هنگام جدایی است و ملاقات در بهشت خواهد بود . پس حسن و حسین علیهماالسلام – در حالی که از فراق جد و مادرشان ناله می زدند- آمدند و گفتند :

ای مادر ! سلام ما را به جدمان محمد مصطفی صلی الله علیه و آله برسان و به او بگو که ما بعد از تو در دنیا یتیم شدیم .

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود :

خدا را گواه می گیرم که فاطمه علیهاالسلام ناله ای زد و آغوش خود را باز کرد و حسن و حسین علیهماالسلام را به سینه چسبانید ، ناگهان هاتفی از آسمان ندا داد : ای اباالحسن ! این کودکان را از مادرشان جدا کن که ملائکۀ آسمان را به گریه آوردند .

اسماء می گوید : پیش از آنکه علی علیه السلام اذن بدهد ناگاه دیدم بند کفن گشوده شد و دست منوّر حضرت زهرا علیهاالسلام از میان کفن بلند شد . « فَحَنَّت و انَّت و بَکَت » و صدای ناله و گریه در میان کفن بلند شد ، پس حسنین علیهماالسلام صورت خود را بر سینه مادر گذاشتند و صدا را به گریه و ناله بلند کردند و یک دست فاطمه علیهاالسلام به گردن

ص: 61

1- . الموسوعة الکبری ، ج11، ص 97.

حسن علیه السلام و دست دیگر به گردن حسین علیه السلام که ناگاه هاتفی آواز داد : یا علی ! حسنین علیهماالسلام را از روی سینۀ فاطمه علیهاالسلام بردار که ملائکه آسمان ها به گریه در آمدند .

فِرَاقُكِ أَعْظَمُ الْأَشْيَاءِ عِنْدِي *** وَ فَقْدُكِ فَاطِمُ أَدْهَى الثُّكُولِ

سَأَبْكِي حَسْرَةً وَ أَنُوحُ شَجْواً *** عَلَى خَلٍّ مَضَى أَسْنَى سَبِيلٍ

أَلَا يَا عَيْنُ جُودِي وَ أَسْعِدِينِي *** فَحُزْنِي دَائِمٌ أَبْكِي خَلِيلِي

1- يعنى مفارقت تو نزد من بزرگترين چيزها است ، و از دست دادن تو برايم سخت ترين مصيبت است .

2- من براى حسرت و غم شخصى گريه و ناله می كنم كه بهترين راه مرگ را رفت .

3- اى چشم من! با من مساعدت و همراهى كن كه حزن من دائمى است و براى دوست خودم گريانم . (1)

28. گریۀ امیرالمؤمنین علیه السلام هنگام بازگرداندن امانت

حضرت علی علیه السلام فرمود : یا رسول الله! این امانت شب عروسی است که به تو باز می گردانم ، پس از قبر صدایی خارج شد که : یا علی! ... در آن شب استخوان دنده و پهلویش شکسته نبود و صورتش کبود نبود و چشمش سرخ نشده بود . پس امیرالمؤمنین علیه السلام گریه کرد و فرمود : یا رسول الله ! تو می دانی از چه کسی این کارها صادر شده است .(2)

ص: 62

1- . بحار الانوار، ج43، ص 179.
2- . تحقیقی تحلیلی پیرامون هجوم بر خانه حضرت فاطمه علیها السلام ، ص 473 ؛ انوار الشهاده ، ص 209 .

29 . گریۀ امیرالمؤمنین علیه السلام بعد از دفن حضرت زهرا علیهاالسلام و خواندن اشعار

وقتی امیرالمؤمنین علیه السلام ، حضرت زهرا علیهاالسلام را به قبر مبارک برد دستی بیرون آمد و او را گرفت . (1)

عبدالرحمان همدانی و حمید طولی گفته اند : امیرالمؤمنین علیه السلام کنار قبر حضرت زهرا علیهاالسلام این شعر را سرود :

ذَكَرْتُ أَبَا وُدِّي فَبِتُّ كَأَنَّنِي *** بِرَدِّ الْهُمُومِ الْمَاضِيَاتِ وَكِيل

لِكُلِّ اجْتِمَاعٍ مِنْ خَلِيلَيْنِ فُرْقَةٌ *** وَ كُلُّ الَّذِي دُونَ الْفِرَاقِ قَلِيلٌ

وَ إِنَّ افْتِقَادِي فَاطِماً بَعْدَ أَحْمَدَ *** دَلِيلٌ عَلَى أَنْ لَا يَدُومَ خَلِيلٌ

« من محبوبم را به یاد آوردم شب را از شدن ناراحتی طوری به پایان بردم که گویا ضامن برگرداندن هر غم و غصه گذشته ام هستم .

هر دور هم بودن دو دوست جدایی خواهد داشت، پس هر مصیبتی غیر از جدایی کم است .

از دست دادن من یکی را پس از دیگری، دلیل این است که هیچ دوستی برای همیشه نخواهد بود ».

کسی با صدای بلند جواب داد:

يُرِيدُ الْفَتَى أَنْ لَا يَمُوتَ خَلِيلُهُ *** وَ لَيْسَ لَهُ إِلَّا الْمَمَاتَ سَبِيلٌ

فَلَا بُدَّ مِنْ مَوْتٍ وَ لَا بُدَّ مِنْ بِلًى *** وَ إِنَّ بَقَائِي بَعْدَكُمْ لَقَلِيلٌ

إِذَا انْقَطَعَتْ يَوْماً مِنَ الْعَيْشِ مُدَّتِي *** فَإِنَّ بُكَاءَ الْبَاكِيَاتِ قَلِيلٌ

سَتُعْرَضُ عَنْ ذِكْرِي وَ تُنْسَى مَوَدَّتِي *** وَ يَحْدُثُ بَعْدِي لِلْخَلِيلِ بَدِيل

« جوانمرد می خواهد که دوستش نمیرد در حالی که جز مرگ راه دیگری ندارد .

ص: 63

1- . الفصول المهمّة ، ص141 ؛ انوارالشهاده ، ص 334 ؛ جنةالعاصمه ، ص 781 .

از مرگ چاره ای نیست و به ناچار باید مورد ابتلا و امتحان واقع شد . بودن من بعد از شما نیز کوتاه خواهد بود.

وقتی یک روز از زندگانی من بگذرد گریه هایم کم خواهد شد .

مرا از یاد می برند و دوستیم فراموش می شود و بعد از من برای دوست جایگزینی پیدا خواهد شد ».(1)

علامه مجلسى گويد :

در ديوان شعرى كه به حضرت على علیه السلام منسوب شده است نوشته:

بعد از وفات حضرت فاطمه علیهاالسلام ، امیرالمؤمنین علیه السلام اشعارى در مرثيه حضرت فاطمه علیهاالسلام سرود ، آن اشعار اين است :

أَلَا هَلْ إِلَى طُولِ الْحَيَاةِ سَبِيلٌ *** وَ أَنَّى وَ هَذَا الْمَوْتُ لَيْسَ يَحُولُ

وَ إِنِّي وَ إِنْ أَصْبَحْتُ بِالْمَوْتِ مُوقِناً *** فَلِي أَمَلٌ مِنْ دُونِ ذَاكَ طَوِيلٌ

وَ لِلدَّهْرِ أَلْوَانٌ تَرُوحُ وَ تَغْتَدِي *** وَ إِنَّ نُفُوساً بَيْنَهُنَّ تَسِيلُ

وَ مَنْزِلُ حَقٍّ لَا مُعَرَّجَ دُونَهُ *** لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهَا إِلَيْهِ سَبِيلٌ

قَطَعْتُ بِأَيَّامِ التَّعَزُّزِ ذِكْرَهُ *** وَ كُلُّ عَزِيزٍ مَا هُنَاكَ ذَلِيلٌ

أَرَى عِلَلَ الدُّنْيَا عَلَيَّ كَثِيرَةً *** وَ صَاحِبُهَا حَتَّى الْمَمَاتِ عَلِيلٌ

وَ إِنِّي لَمُشْتَاقٌ إِلَى مَنْ أُحِبُّهُ *** فَهَلْ لِي إِلَى مَنْ قَدْ هَوِيتُ سَبِيلٌ

وَ إِنِّي وَ إِنْ شَطَّتْ بِيَ الدَّارُ نَازِحاً *** وَ قَدْ مَاتَ قَبْلِي بِالْفِرَاقِ جَمِيلٌ

فَقَدْ قَالَ فِي الْأَمْثَالِ فِي الْبَيْنِ قَائِلٌ *** أَضَرَّ بِهِ يَوْمَ الْفِرَاقِ رَحِيلٌ

لِكُلِّ اجْتِمَاعٍ مِنْ خَلِيلَيْنِ فُرْقَةٌ *** وَ كُلُّ الَّذِي دُونَ الْفِرَاقِ قَلِيلٌ

وَ إِنَّ افْتِقَادِي فَاطِماً بَعْدَ أَحْمَدَ *** دَلِيلٌ عَلَى أَنْ لَا يَدُومَ خَلِيلٌ

وَ كَيْفَ هَنَاكَ الْعَيْشُ مِنْ بَعْدِ فَقْدِهِمْ *** لَعَمْرُكَ شَيْ ءٌ مَا إِلَيْهِ سَبِيلٌ

سَيُعْرَضُ عَنْ ذِكْرِي وَ تُنْسَى مَوَدَّتِي *** وَ يَظْهَرُ بَعْدِي لِلْخَيْلِ عَدِيلٌ

ص: 64

1- . صدیقۀ شهیده، ترجمۀ کتاب عوالم العلوم، ص 267 و 268.

وَ لَيْسَ خَلِيلِي بِالْمَلُولِ وَ لَا الَّذِي *** إِذَا غِبْتُ يَرْضَاهُ سِوَايَ بَدِيلٌ

وَ لَكِنْ خَلِيلِي مَنْ يَدُومُ وِصَالُهُ *** وَ يَحْفَظُ سِرِّي قَلْبُهُ وَ دَخِيلٌ

إِذَا انْقَطَعَتْ يَوْماً مِنَ الْعَيْشِ مُدَّتِي *** فَإِنَّ بُكَاءَ الْبَاكِيَاتِ قَلِيلٌ

يُرِيدُ الْفَتَى أَنْ لَا يَمُوتَ حَبِيبُهُ *** وَ لَيْسَ إِلَى مَا يَبْتَغِيهِ سَبِيلٌ

وَ لَيْسَ جَلِيلًا رُزْءُ مَالٍ وَ فَقْدُهُ *** وَ لَكِنَّ رُزْءَ الْأَكْرَمِينَ جَلِيلٌ

لِذَلِكَ جَنْبِي لَا يُؤَاتِيهِ مَضْجَعٌ *** وَ فِي الْقَلْبِ مِنْ حَرِّ الْفِرَاقِ غَلِيل

1. يعنى آيا به سوى زندگانى طولانى راه و طريقى هست ؟ از كجا خواهد بود در صورتى كه ( چيزى بين انسان و بين مرگ ) حائل نخواهد شد .

2 . حقا كه من، اگر چه به مرگ يقين دارم ، ولى در عين حال آرزوی طولانی از غیر مرگ و موت دارم .

3 . روزگار داراى رنگ هایى است كه شب را صبح می كند ، و خون افراد در بین شب و روز می ريزد .

4 . روزگار را منزل بر حقى می باشد كه محل اقامت نزد آن نيست ، و براى هر مردى از روزگار به طرف آن راهى خواهد بود .

5 . من ذكر او را به وسيله روزهاى عزت قطع نمودم، و هر عزيزى در اينجا ذليل و خوار خواهد شد .

6 . مرض هاى دنيا را براى خود فراوان می بينم ، صاحب آن امراض تا موقع مردن عليل خواهد بود .

7 . من مشتاق آن كسى هستم كه او را دوست دارم، آيا به سوى آن كسى كه من او را دوست دارم راهى هست ؟

8 . خانه مرا دور كرده است ، ولى در عين حال آن شخصى كه قبل از من از فراق مرده است نيكو بود .

ص: 65

9 . گوينده اى در داستان ها راجع به جدائى مثلى زده و من آن مثال را در روز كوچ نمودن زياد می زنم .

10. حقا كه برای من از دست دادن فاطمه علیهاالسلام را بعد از احمد صلی الله علیه و آله دليلى است بر اينكه هيچ دوستى دائمى نخواهد بود .

11. برای اجتماع هر دو نفر دوستی افتراق و جدایی خواهد بود و کلیۀ آنها در مقابل فراق و جدایی قلیل و اندک می باشد .

12. بعد از نايافتن آنان زندگى در اينجا چگونه خواهد بود ، به جان تو قسم اين يك مطلبى است كه راهى به سوى آن نخواهد بود .

13. به زودى از ياد نمودن من ، اعراض مى شود و دوستى فراموش می گردد ، و بعد از من دوستى براى دوستِ من ظاهر خواهد شد .

14. شخص ملول و آن كسى كه چون من غائب شوم وى را راضى كند دوست من نخواهد بود .

15. ولى دوست من آن است كه وصال او دائمى باشد ، قلب او مرا حفظ كند و براى كارهاى من دخيل باشد .

16. وقتى كه يك روز از فوت بگذرد يقيناً گريۀ افرادِ گريه كننده قليل خواهد شد .

17. اراده جوانمرد آن است كه دوست او نميرد ، و راهى به سوى آنچه كه می خواهد وجود ندارد .

18. مصيبت مالِ مفقود شده ، بزرگ نخواهد بود ولى مصيبت اشخاص بزرگوار بزرگ است .

19. براى اين جهت است كه خوابگاهى با پهلوى من موافق نيست ، در دل من از حرارت فراق تشنگى جایگزين است .(1)

ص: 66

1- . زندگانى حضرت زهرا علیها السلام ( ترجمه جلد 43 بحار الأنوار) ، ترجمه قائم فر ، ص 591 -590 .

30. اشعار و مرثیه های حضرت علی علیه السلام در کنار قبر همسر بزرگوارشان و جواب دادن آن حضرت از طرف حضرت زهرا علیهاالسلام

مَا لِي وَقَفْتُ عَلَى الْقُبُورِ مُسَلِّماً *** قَبْرَ الْحَبِيبِ فَلَمْ يَرُدَّ جَوَابِي

أَ حَبِيبُ مَا لَكَ لَا تَرُدُّ جَوَابَنَا *** اَنَسِيتَ بَعْدِي خُلَّةَ الْأَحْبَابِ

1- مرا چه شده كه بر روى قبرها توقف مى نمايم ، و بر قبر دوست سلام مى كنم ولى او جواب سلام مرا نمى دهد .

2- اى دوست تو را چه شده كه جواب سلام ما را نمى دهى ، آيا بعد از من دوستى دوستان را فراموش كردى .

جواب از حضرت زهرا علیهاالسلام

قَالَ الْحَبِيبُ وَ كَيْفَ لِي بِجَوَابِكُمْ *** وَ أَنَا رَهِينُ جَنَادِلَ وَ تُرَابٍ

أَكَلَ التُّرَابُ مَحَاسِنِي فَنَسِيتُكُمْ *** وَ حُجِبْتُ عَنْ أَهْلِي وَ عَنْ أَتْرَابِي

فَعَلَيْكُمُ مِنِّي السَّلَامُ تَقَطَّعَتْ *** عَنِّي وَ عَنْكُمْ خُلَّةُ الْأَحْبَاب

1- دوست در جواب گفت : من چگونه جواب شما را بگويم ، در صورتى كه رهين سنگ هاى فراوان و خاك قرار گرفتم .

2- حقّا كه خاك اعضاى نيكوى بدنم را خورد و من شما را فراموش كردم و از نظر اهل خانه و همسال هايم ناپديد شدم .

3- از من بر شما سلام باد كه رشته دوستى و محبّت من و شما با بازماندگانم قطع شد . (1)

پس از آنکه امیرالمؤمنین علیه السلام از دفن حضرت فاطمه علیها السلام فراغت یافت ، کنار قبر همسر بزرگوارش نشست و صورت بر روی قبر او گذاشت .(2)

ص: 67

1- . جنةالعاصمه ، ص 781؛ بحارالانوار، ج43، ص 217.
2- . تنها یادگار ، ص 413.

و در روایت دیگری آمده است که حضرت فرمودند :

نَفْسِي عَلَى زَفَرَاتِهَا مَحْبُوسَةٌ *** يَا لَيْتَهَا خَرَجَتْ مَعَ الزَّفَرَاتِ

لَا خَيْرَ بَعْدَكِ فِي الْحَيَاةِ وَ إِنَّمَا *** أَخْشَى مَخَافَةَ أَنْ تَطُولَ حَيَاتِي

جان من با ناله های خود حبس شده ، ای کاش جان من با ناله هایم خارج می شد . بعد از تو خیری در زندگانی نخواهد بود ، جز این نیست که از خوف طولانی شدن زندگیم می گریم .(1)

و امر کرد روی قبر آن حضرت علیها السلام آب ریخته شود ، و سپس در کنار قبر ایشان گریان و حزین نشست و عباس دست آن حضرت علیه السلام را گرفت و او را باز گرداند .(2)

31. به لرزه در آمدن شهر مدینه از گریه مردم در اثر شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام

با از دنیا رفتن حضرت زهرا علیهاالسلام مدینه یکپارچه شیون شد و زنان بنی هاشم در خانۀ آن حضرت جمع شدند و یک صدا ، شیون زدند طوری که نزدیک بود مدینه از شیون آن ها به لرزه بیاید آن ها حضرت زهرا علیهاالسلام را صدا می زدند و عرض می کردند : ای سرور و بانوی ما ! ای دختر رسول خدا !(3)

ابن عباس می گوید : حضرت زهرا علیهاالسلام همان روز از دنیا رفت . صدای گریۀ زن و مرد مدینه را به لرزه در آورد ، و مردم مانند روزی که پیامبر صلی الله علیه و آله از دنیا رفته بود متحیّر ماندند . (4)

32. برگزاری مراسم عزاداری توسط امیرالمؤمنین علیه السلام برای حضرت زهرا علیهاالسلام

چون خبر شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام در مدینه منتشر شد مردم دسته دسته خدمت امیرالمؤمنین علیه السلام آمدند و آن حضرت نشسته بودند امام حسن و امام حسین علیهماالسلام جلوی آن حضرت بودند و می گریستند . مردم از گریۀ آن دو آقازاده می گریستند .(5)

ص: 68

1- . بحارالانوار ، ج 43 ، ص 213 .
2- . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 27 .
3- . صدیقۀ شهیده ، ترجمۀ کتاب عوالم العلوم ، ص 265.
4- . دلائل الإمامة ، ص137؛ اسرار آل محمد9، ص 569؛ کتاب سلیم بن قیس هلالی ، ج2، ص 870.
5- . علل الشرایع ، ج1، ص185؛ انوارالشهاده ، ص 332 .

33. گریه های دائمی امیرالمؤمنین علیه السلام در شهادت فاطمه علیهاالسلام

حضرت حسين بن على علیهماالسلام فرموده اند :

چون حضرت فاطمه علیهاالسلام وفات كرد ، اميرالمؤمنين علیه السلام او را پنهان به خاك سپرد و جاى قبرش را ناپديد كرد ، سپس برخاست و رو به جانب قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله كرد و فرمود :

سلام بر تو اى رسول خدا ! از جانب من و از جانب دخترت و ديداركننده ات و آنكه در خاك رفته و از من جدا شده و در بقعه تو آمده و خدا زود رسيدن او را نزد تو برايش برگزيده .

اى رسول خدا ! شكيبایيم از فراق محبوبه ات كم شده و خود داريم از سرور زنان جهان نابود گشته ، جز اينكه براى من در پيروى از سنّت تو كه در فراقت كشيدم جاى دلدارى باقى است ؛ زيرا من سر تو را در لحد آرامگاهت نهادم و جان مقدّس تو از ميان گلو و سينه من خارج شد ( يعنى هنگام جان دادن سرت به سينه من چسبيده بود ) آرى ، در كتاب خدا براى من بهترين پذيرش ( و صبر بر اين مصيبت ) است ، إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ ، همانا امانت پس گرفته شد و گروگان دريافت گشت و زهرا علیهاالسلام از دستم ربوده شد . اى رسول خدا ! ديگر چه اندازه اين آسمان نيلگون و زمين تيره در نظرم زشت جلوه می كند .

أَمَّا

حُزْنِي فَسَرْمَدٌ(1) وَ أَمَّا لَيْلِي فَمُسَهَّدٌ(2)

وَ هَمٌّ لَا يَبْرَحُ مِنْ قَلْبِي أَوْ يَخْتَارَ اللَّهُ لِي دَارَكَ الَّتِي أَنْتَ فِيهَا مُقِيمٌ ؛

ص: 69

1- . « سرمد » به معنای دائم و طولانی است و گاهی به چیزی که آغاز و انجامی ندارد « سرمدی » گفته می شود .
2- . « مُسهَّد » از ریشۀ « سهد » بر وزن « صمد » به معنای بیدار ماندن و بی خوابی کشیدن گرفته شده است . قابل توجه اینکه در اینجا « مُسهَّد » به عنوان وصف ( خبر ) برای « لیل » آمده است و امام علیه السلام می فرماید : شب های من بیدار و بی تاب است. به جای اینکه بگوید : خودم چنین هستم و این در واقع نوعی تأکید را می رساند . پیام امام امیرالمؤمنین علیه السلام ، ج8 ، ص 35 . جمله « حزنی فسرمد » تفسیرش روشن است ؛ ز یرا هر زمان حضرت علی علیه السلام به یاد حضرت فاطمه زهرا علیها السلام می افتاد غم و اندوهش تجدید می شد و این اندوه بزرگی بود که سراسر زندگی حضرت علی علیه السلام را در بر گرفته بود . پیام امام امیرالمؤمنین علیه السلام ، ج8 ، ص 37 .

اندوهم هميشگى باشد و شبم در بی خوابى گذرد و غمم پيوسته در دل است ، تا خدا خانه اى را كه تو در آن اقامت دارى برايم برگزيند ، ( بميرم و به تو ملحق شوم ) .

غصه اى دارم دل خون كن و اندوهى دارم هيجان انگيز ، چه زود ميان ما جدایى افتاد ، تنها به سوى خدا شكوه می برم .

وَ سَتُنْبِئُكَ ابْنَتُكَ بِتَظَافُرِ أُمَّتِكَ عَلَى هَضْمِهَا فَأَحْفِهَا السُّؤَالَ

به همين زودى دخترت از همدست شدن امتت بر ربودن حقش به تو گزارش خواهد داد . همه سرگذشت را از او بپرس و گزارش را از او بخواه؛ زيرا چه بسا درد دل هایى داشت كه چون آتش در سينه اش مى جوشيد و در دنيا راهى براى گفتن و شرح دادن آن نيافت، ولى اكنون مى گويد و خدا هم داورى می فرمايد و او بهترين داوران است .

سلام بر شما ! سلام كننده اى كه نه خشمگين است و نه دلتنگ ؛ زيرا اگر از اينجا برگردم ، به واسطه دلتنگيم نيست و اگر بمانم به واسطه بدگمانى به آنچه خدا به صابران وعده فرموده نباشد .

واى ، واى باز هم بردبارى مبارك تر و خوش نماتر است اگر چيرگى دشمنان زورگو نبود ( كه مرا سرزنش كنند يا قبر فاطمه علیهاالسلام را بشناسند و نبش كنند ) اقامت و درنگ در اينجا را چون معتكفان ملازمت مى نمودم وَ لَأَعْوَلْتُ إِعْوَالَ الثَّكْلَى عَلَى جَلِيلِ الرَّزِيَّةِ ؛ و مانند زن بچه مرده بر اين مصيبت بزرگ شيون مى كردم ، در برابر نظر خدا دخترت پنهان به خاك سپرده شد و حقش پايمال گشت و از ارثش جلوگيرى شد، با آنكه دير زمانى نگذشته و ياد تو كهنه نگشته بود .

ص: 70

اى رسول خدا ! شكايت من تنها به سوى خداست و بهترين دلدارى از جانب تو است . اى رسول خدا ! ( چون در مرگ تو صبر كردم يا براى گفتار تو در باره صبر ) ، درود خدا بر تو و سلام و رضوانش بر فاطمه علیهاالسلام باد .(1)

از این تعبیرات و آنچه در نهج البلاغه آمده به خوبی روشن می شود که حق نشناسان در زمان کوتاهی بعد از شهادت پیامبر صلی الله علیه و آله چه مصائبی بر اهل بیت او و عزیزترین عزیزانش وارد کردند ، مصائبی که حضرت علی علیه السلام را که کوه شکیبایی و استقامت بود به لرزه در آورد و همچون مادر جوان مرده به گریه و ناله واداشت و عجب اینکه مدارک این تهاجم بی رحمانه بر بیت وحی ، در کتب اهل سنّت نیز به صورت گسترده آمده است .(2)

امام معصوم علیه السلام کسی نیست که بخوهد اغراق کند، بلکه حقیقتاً همینطور بوده اند . این فرمایشات حضرت ، دلالت بر دائمی بودن حزنشان در مصیبت حضرت زهرا علیهاالسلام بوده است .

34 . حضرت علی علیه السلام شب ها نخوابیدند و آرامش نداشتند

حضرت علی علیه السلام از روز شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام تا به هنگامی که کشته شد دیگر شب ها نخوابید و آرامش نداشت و هرگاه که از فاطمه یادی می شد غم و اندوه او را فرا می گرفت .(3)

ص: 71

1- . اصول کافی، ج1، ص 459 .
2- . پیام امام امیرالمؤمنین علیه السلام ، ج 8 ، ص 39 .
3- . الکوکب الدری ، ص 132 ؛ فاطمة الزهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر9، ص 751 ؛ شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید ، ج 10 ، ص 266 و خطبه 195در بعضی از نهج البلاغه ها خطبۀ 202 .

35 . عایشه در عزای حضرت زهرا علیهاالسلام شرکت نکرد

حضرت زهرا علیهاالسلام از دنیا رفت و تمام همسران رسول خدا صلی الله علیه و آله در عزای او شرکت کردند ، غیر از عایشه که نیامد و خود را به مریضی زد و سخنی از او به امیرالمؤمنین علیه السلام رسید که اظهار شادمانی کرده بود .(1)

یکی از عمل کردهای عایشه که شیعه آن را نپسندیده ، اظهار خشنودی وی از شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام است که این خبر علاوه بر منابع شیعی در منابع اهل سنّت نیز آمده است . چنانکه عالم اهل سنّت ابی یعقوب یوسف بن اسماعیل لمعانی معتزلی حنفی (متوفای 606قمری ) – یکی از اساتیدِ حنفی ابن ابی الحدید است- می گوید :

از زمان وفات رسول خدا صلی الله علیه و آله تا زمان وفات حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام همواره از عایشه ، سخنان نیش دار و روانکاه برای امیرالمؤمنین و حضرت زهرا علیهماالسلام آورده می شد و امیرالمؤمنین و حضرت زهرا بر آن غیظِ شدید عایشه صبر پیشه می کردند .

او در ادامه می گوید :

« ثُمَّ مَاتَتْ فَاطِمَةُ فَجَاءَ نِسَاءُ رَسُولِ الله صلی الله علیه و آله كُلُهُنَّ إلَىٰ بَنِی هَاشِمٍ فِی الْعَزَاءِ إلَّا عَائِشَة فَإنَّهَا ، لَمْ تَأتَ وَ أظْهَرَتْ مَرَضَاً وَ نُقِلَ إلَىٰ عَلِیٍ علیه السلام عَنْهَا كَلَامٌ يَدُلُّ عَلَى السُّرُور »

حضرت فاطمه علیهاالسلام از دنیا رفت ، پس تمامی همسران رسول خدا صلی الله علیه و آله جز عایشه برای عزاداری به بنی هاشم ملحق شدند ، پس او نیامد و بیماری را

بهانه کرد و به امیرالمؤمنین علیه السلام خبری رسید که دلالت بر شادی و سرور او [ از شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام] داشت . (2)

ص: 72

1- . شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید ، ج9 ، ص 198 ؛ فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر9، ص 752 .
2- . شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید ، ج9، ص 198 ؛ الخصائص الفاطمية ، ج 1 ، ص 489.

گر چه ممکن است قبول این مسأله برای اهل سنّت سخت باشد ، اما شادی عایشه از شهادت امیرالمؤمنین علیه السلام (1) خود شاهد و مؤیّد دیگری است که احتمال شادی وی از شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام را تقویت می کند . و این ها مُهر تأییدی است بر این که او با خط

امیرالمؤمنین و فاطمه علیهم االسلام مخالف بوده به طوری که از مرگشان خوشحال شده است .

ابوالفرج

اصفهانی دانشمند پرآوازه و مقبول نزد اهل تسنن در کتابش با سند صحیح چنین نقل کرده است :

لما ان جاء عائشة قتل علی

علیه السلام سجدت .

هنگامی که خبر شهادت حضرت علی علیه السلام به عایشه رسید ، سجده کرد .(2)

36 .گریه و بی تابی حضرت ام کلثوم علیهاالسلام در عزای مادرشان

روایت شده : چون مادرش حضرت زهرا علیهاالسلام وفات یافت ام کلثوم روبند به صورت زدند و چادری به سر کشیدند و در حالی که دامن چادر بر روی زمین کشیده می شد راه می رفتند و با ناله های جانسوزی پی درپی می فرمودند :

« یا ابتاه یا رسول اللّه ! امروز مصیبت پنهان شدن تو در نظر ما آشکار گردید و این فراقی است که هرگز لقایی بعد آن نخواهد بود » .(3)

37 . یادآوری مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام توسط امیرالمؤمنین علیه السلام نزد اصحاب

با از دست دادن حضرت زهرا علیهاالسلام ، حزن عظیمی بر امیرالمؤمنین علیه السلام وارد شد . و به تنهایی مشغول عزا شد و مدت زیادی دور از مردم در خانه نشست .

گروهی از شیعیان راستین جمع شدند و گفتند : علی امام و امیر ما است و حال آن که ازما دوری کرده و جز وقت نماز ، آن حضرت را نمی بینیم و از اخبار و احادیث بهره مند نمی شویم . و ما مانند گوسفند بی چوپان شده ایم .

ص: 73

1- . تاریخ الرسل و الملوک، ج3، ص 15؛ الکامل فی التاریخ، ج2، ص 743 و 744.
2- . مقاتل الطالبین ، ج 1، ص 55.
3- . بحارالانوار، ج43، ص 192؛ روضة الواعظین، ج1، ص 152.

به عمار گفتند : نزد امیرالمؤمنین علیه السلام برو و دربارۀ این مطلب با ایشان صحبت کن ؛ شاید آن حضرت نزد ما بیاید یا اجازه دهد که ما نزدش برویم .

عمار می گوید : پس برخاستم و بر خانۀ آقا و مولایم امیرالمؤمنین علیه السلام گذشتم و اجازۀ ورود بر آن حضرت علیه السلام خواستم . به من اجازه دادند و برا ایشان وارد شدم ، و آن حضرت را نشسته چون نشستگان اندوهگین و نالان دریافتم و حسن علیه السلام در سمت راست و حسین علیه السلام در سمت چپ ایشان بودند و علی علیه السلام گاهی به حسین علیه السلام متوجه می شد و گریه می کرد ... هنگامی که به حال آن حضرت و حال فرزندانش نظر کردم ، نتوانستم خویشتن را کنترل کنم مگر اینکه اشک از چشمانم جاری شد گریۀ شدیدی کردم و هنگامی که جوشش درونم آرام گرفت ، گفتم : ای سرور من ! آیا به من اجازه سخن می فرمایید ؟ فرمود : ای اباالیقضان! سخن بگو ، عرض کردم : ای سرور و آقای من ! شما خود امر به صبر بر مصیبت می فرمایید ، پس این اندوه طولانی چیست ؟ و برای شیعۀ تو قراری برای دوری و گوشه نشینی نیست و این امر بر آنان سخت می آید . حضرت متوجه من شد و فرمود :

یا عَمَّارُ! إنَّ العَزاءَ عَن مِثلِ مَنْ فَقَدْتُهُ لَعزیزٌ ، إِنیٌ فَقَدْتُ رَسُولَ اللهِ صلی الله علیه و آله بَفَقْدِ فاطمةَ علیهاالسلام ، وَ إذا مَشَتْ لَمْ تَخْرُمْ مَشْیَتُه ، و إنّی ما أحَسَسْتُ تألّمَ الفِراقِ إلاّ

بِفِراقِها، وإنَّ أَعْظَمَ ما لَقیتْ مِنْ مُصیبَتِها ... إنّی لَمّا وَضَعَتُها علی المُغتَسِلِ وَجَدَتُ ضِلْعاً مِن أَضلاعِها مَکسوراً ، وَجَنْبُها قَد إِسْوَدَّ مِنْ ضَربِ السِّیاطِ ... وَ کانَتْ تَخْفی ذلک عَلی مخافةِ أن یَشْتَدَّ حُزْنی، و ما نَظرتُ عینایَ إلی الحسنِ و الحسینِ الاّو خَنَقَتْنی العبرةُ، و ما نَظَرتُ إلی زینبٍ باکیةً الا و أخَذَتْنی الرِّقَة علیها ؛

ای عمار ! عزا برای مثل کسی که من از دست داده ام ، سخت و سنگین است . من به فقدان فاطمه علیهاالسلام ، رسول خدا صلی الله علیه و آله را از دست دادم ، او برای من عزا و تسلیت است ، و آن معصومه هرگاه سخن می گفت ، گوشم به صورت رسول خدا صلی الله علیه و آله پُر می شد ؛ و

ص: 74

هنگامی که راه می رفت ، از شیوۀ او عدول نمی کرد و من درد فراق را جز به فراق او احساس نمی کنم و هر چند بزرگتر از مصیبت و آنچه هست که با آن مواجه شده ام ... من وقتی پیکرش را بر روی جایگاه غسل قرار دادم ، دیدم استخوان دنده ای از بدن او شکسته است ، و پهلویش از ضربت تازیانه سیاه شده است و آن را زهرا علیهاالسلام از من مخفی نگه داشته بود از ترس اینکه حزن و اندوه من شدید شود ، و چشمانم به حسن و حسین نمی افتد مگر اینکه اشک عرصه را بر من تنگ می کند و به زینب گریان نظر نمی کنم مگر اینکه رقت قلب بر او مرا فرا می گیرد .

سپس آن حضرت با عمار خارج شد و شیعه به خاطر آن خوشحال شد .(1)

38 . کتک خوردن مقداد از عمر و ذکر مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام

عمادالدين طبرى مى نويسد :

از شب پاره اى برفت و مردم به خواب رفتند ، جنازه حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام را حاضر كردند على و حسن و حسين علیهم السلام و سلمان و مقداد و عباس و پسران ، عبدالله و فضل ، و عقيل بن ابى طالب و عبدالله جعفر و بريده و

عمار و زبير و اسامه و دختران على علیه السلام و زنان قريش از حاضران بر جنازه او نماز كردند و او را پيش رسول خدا صلی الله علیه و آله در جانب منبر دفن كردند ، چون روز شد مردم براى نماز بر جنازه آن حضرت روى به خانه نهادند، مقداد ابوبكر را بديد گفت : ما دوش او را به خاك سپرديم .

عمر گفت : ای ابوبكر! من به تو نگفتم كه ايشان چنين خواهند كرد ، مقداد گفت : حضرت فاطمه علیها السلام چنين وصيت كرد ، تا شما بر جنازه او نماز نكنيد(2)، عمر دست

ص: 75

1- . الانوار العلویه ، ص 214 ؛ امواج البکاء، ص 82 و 83 ؛ کوکب دری ، ج1، ص 249 ، مجلس 29؛ الموسوعة الکبری، ج 11، ص 104؛ فاطمة الزهرا علیها السلام از ولادت تا شهادت ، ص 774 – 773 .
2- . از بطائنی نقل شده که گفت از امام صادق علیه السلام پرسیدم : برای چه حضرت زهرا علیها السلام شبانه دفن شدند و در روز دفن نشدند ؟ فرمودند : چون آن مخدّره وصیت کرده بود که آن دو مرد بادیه نشین ( کافر ) بر او نماز نخوانند . صدیقۀ شهیده ، ترجمه کتاب عوالم العلوم ، ص 281.

برآورد و بر سر و روى مقداد زد او را چندان بزد كه خسته شد مردم كه حاضر بودند او را خلاص كردند .

مقداد برابر ايشان بايستاد و گفت :

دختر رسول خدا ! از دنيا رفت و خون از پشت و پهلوى او مى رفت به سبب ضرب شمشير و تازيانه اى كه شما بر او زديد و من پيش شما حقيرتر از على و فاطمه علیهماالسلام مى باشم.

در همان كتاب آمده كه عقيل به آنها گفت :

به خدا سوگند! شما شديدترين مردم از لحاظ حسات و دشمنى نسبت به رسول خدا صلی الله علیه و آله و خاندانش مى باشيد . شما ديروز او را كتك زديد و از دنيا رفت در حالى كه پشتش خونى بود .(1)

در این قسمت به وصیت حضرت زهرا علیهاالسلام که به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند : آن دو در نماز بر من شرکت ننماید اشاره ای می کنیم :

از امام صادق علیه السلام از پدران بزرگوارش علیهم السلام روایت شده که حضرت زهرا علیهاالسلام هنگام از دنیا رفتن به گریه آمد . امیرالمؤمنین علیه السلام به او فرمود : ای سرور من! چرا گریه می کنی؟

فرمود : گریه می کنم به خاطر آنچه بعد من خواهی دید .

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند :

گریه مکن که به خدا سوگند این در راه خدا برایم کوچک است. و حضرت زهرا علیهاالسلام به امیرالمؤمنین علیه السلام وصیت کرد که به شیخین اعلام نکند که بر جنازه اش حاضر شوند امیرالمؤمنین علیه السلام هم این وصیت را اجرا کرد .(2)

حضرت زهرا علیهاالسلام فرمودند :

ص: 76

1- . فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر9، ص 749 ؛ كامل بهائى، ص313.
2- . صدیقۀ شهیده ، ترجمه کتاب عوالم العلوم ، ص 254.

به تو وصیت می کنم که هیچ کدام از این هایی که به من ظلم کردند و حقم را گرفتند بر جنازه ام حاضر نشوند ، چون آن ها دشمن من و دشمن رسول خدا صلی الله علیه و آله هستند و نگذار نه احدی از آن ها بر من نماز بخواند و نه از پیروان آنها . مرا شب هنگامی که چشم ها آرام گرفت و دیده ها به خواب رفت دفن کن. بعد آن مخدره از دنیا رفت .(1)

واقدی می گوید :

حضرت زهرا علیهاالسلام وقت احتضار به امیرالمؤمنین علیه السلام وصیت کرد که ابوبکر و عمر به آن حضرت نماز نگذارند . امیرالمؤمنین علیه السلام هم به وصیت آن مخدره عمل کرد ...(2)

39 . گریۀ امیرالمؤمنین علیه السلام وقتی از و پرسیدند : چرا عمر از قنفذ مالیات نگرفت ؟

از سلیم بن قیس نقل شده است :

عمر بن خطاب در یک سال نصف حقوق همۀ کارگزارانش را به عنوان غرامت ( و کمبود بودجه و مالیات ) برداشت ، ولی حقوق قنفذ را کامل پرداخت .

سلیم می گوید :

روزی وارد مسجد رسول خدا صلی الله علیه و آله شدم . عده ای از بنی هاشم به همراه سلمان و ابوذر و مقداد و محمد بن ابی بکر و عمر بن ابی سلمه و قیس بن ابی عباده نشسته بودند . عباس به حضرت علی علیه السلام گفت : در این کار که عمر ، قنفذ را از پرداخت غرامت معاف کرد و دیگران را معاف نکرد، نظرت چیست ؟

حضرت به اطرافش نگریست و اشک در چشمانش حلقه زد و سپس فرمود :

شَكَرَ لَهُ ضَرْبَةً ضَرَبَهَا فَاطِمَةَ علیهاالسلام بِالسَّوْطِ فَمَاتَتْ وَ فِي عَضُدِهَا أَثَرُهُ كَأَنَّهُ الدُّمْلُج ؛

ص: 77

1- . همان ، ص 254 و ص 265.
2- . همان ، ص 266.

به شکرانۀ ضرباتی که با تازیانه بر حضرت زهرا علیهاالسلام زد و بر اثر همان ضربات از دنیا رفت و بازویش همچون بازوبند بالا آمده بود . (1)

40 . گریۀ امیرالمؤمنین علیه السلام وقتی شنیدند که قاتل همسرشان به قتل رسیده

بعد از آن که ابولولؤ ، به پسر خطاب خنجر زد(2)، به حضرت علی علیه السلام عرض کرد : ای امیرالمؤمنین! من این مَرد را زدم و شکمش را دریدم . حضرت با شنیدن این

موضوع اشکش جاری شده و به شدت گریست و آرزو کرد که ای کاش، حضرت فاطمه علیهاالسلام زنده می بود و این خبر را می شنید .(3)

عبدالجلیل

قزوینیe می نویسد :

ان عمر مزّق صحیفة فاطمه علیهاالسلام حول فدک ، و ضربها علی بطنها ، ثم منعوها من البکاء علی ابیها ؛

به راستی عمر نامۀ فاطمه علیهاالسلام را که دربارۀ فدک بود ، پاره کرد ، و به پهلوی او ضربه زد ، در ضمن مانع سوگواری

او برای پدرش هم شد .(4)

41 . ماجرای کوچه

شافعی و ابن ابی الحدید گویند :

ابوبکر بعد از سخنان حضرت فاطمه علیهاالسلام دربارۀ فدک متأثر شد و گریه کرد، و نوشت : « من فدک را به فاطمه علیهاالسلام رد نمودم » . اما عمر نامه را گرفت و پاره کرد .(5)

ص: 78

1- . کتاب سلیم بن قیس الکوفی، ص 134؛ بیت الاحزان، ص 251 ؛ فاطمه زهرا3شادمانی دل پیامبر9، ص 715 .
2- . حضرت زهرا علیها السلام به عمر گفت : یابن خطاب مزقت کتابی مزق الله بطنک ... ؛ ای پسر خطاب ! خداوند شکمت را پاره کند همان گونه که نامه ام را پاره کردی . شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید ، ج 16 ، ص 336 .
3- . فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر9، ص 752.
4- . النقض ، ص 302 .
5- . 360 داستان از فضائل ، مصائب و کرامات فاطمۀ زهرا علیها السلام ، ص 268 ؛ شبهای پیشاور، ص 672.

شیخ مفید1در یک حدیث بلند ، ماجرای کوچه را چنین نقل می کند :

ابوبکر ، کاغذی طلبید و ردّ فدک را در آن نوشت و به حضرت فاطمه علیهاالسلام داد . حضرت فاطمه علیهاالسلام با گرفتن سند ، از نزد ابوبکر بیرون آمد ؛ ولی در راه ، عمر با او ملاقات کرد ، و از جریان نامه پرسید .

حضرت فاطمه علیهاالسلام فرمودند : این نامه ، سند رد فدک است که ابوبکر برایم نوشته .

عمر گفت : آن را به من بده .

حضرت فاطمه علیهاالسلام امتناع ورزید . عمر با لگد به سینه و پهلوی حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام زد ! به طوری که فرزندش محسن علیه السلام سقط شد ! و چنان سیلی به صورت آن بانو زد که گوشواره اش شکست ! سپس سند را گرفت و پاره کرد ؛ و همین خشونت باعث شد که حضرت فاطمه علیهاالسلام بستری گردید و بعد از 75 روز بیماری ، از دنیا رفت .(1)

42 . نفرین حضرت زهرا علیهاالسلام بر عمر

مرحوم حاج شیخ عباس قمی قدس سره می نویسد :

وقتی حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام قبالۀ فدک را از ابوبکر گرفت و از خانۀ او بیرون آمد ، در مسیر راه به عمر بن خطاب برخورد و آن پلید از صدیقۀ طاهره علیهاالسلام پرسید : از کجا می آیی و منازعۀ شما با خلیفه به کجا رسید؟

بانوی بانوان علیها السلام فرمود :

اینک ابوبکر نوشته ای به من داده که فدک حق من است و کسی حق مداخله در آن جا را ندارد .

ص: 79

1- . 360 داستان از فضائل ، مصائب و کرامات فاطمۀ زهرا علیها السلام ، ص 268 ؛ الاختصاص، شیخ مفید ، ص185.

عمر سخت برآشفت و با زور و تعدّی ، آن نوشته را از دست حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام گرفت و پاره کرد . وقتی حضرت زهرا علیهاالسلام این جسارت و بی شرمی را از عمر دید ، محزون و دل شکسته گردید و زبان به نفرین او گشود و فرمود :

« یابن خطاب مزقت کتابی مزق الله بطنک ... ؛ ای پسر خطاب ! نامۀ مرا پاره کردی ، خداوند شکم تو را پاره کند » .(1)

43. کلمات امام حسن مجتبی علیه السلام با مغیره

امام حسن علیه السلام در احتجاجاتى كه با معاويه و اصحابش داشت وقتی با مغیرة بن شعبه(2) ملعون رو برو شد به او فرمود :

تو همان كسى هستى كه فاطمه دختر پيغمبر خدا را زدى و بدنش را خون آلود نمودى ، او بدين جهت جنين خود را سقط كرد . تو اين عمل را به علّت اينكه رسول خدا صلی الله علیه و آله را ذليل شمردى و با امر آن حضرت مخالفت كنى و نسبت به آن بزرگوار هتك حرمت كرده باشى انجام دادى . در صورتى كه پيغمبر اسلام صلی الله علیه و آله به حضرت

ص: 80

1- . 360 داستان از فضائل، مصائب و کرامات فاطمۀ زهرا علیها السلام ، ص 272 و 273؛ شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید ، ج 16، ص 336 .
2- . مُغِیرَة بن شُعبَه از دشمنان امام علی علیه السلام که در ماجرای هجوم به خانه فاطمه علیها السلام نقش داشت . ( الجمل ، ص117؛ الاختصاص، ص186؛ الاحتجاج، ج1، ص83-84 ) مغیره در زمان حکومت امام علی علیه السلام از بیعت با امام خودداری کرد و پس از ماجرای حکمیت با معاویه بیعت کرد و از طرف او حاکم کوفه شد. او بر منبر مسجد کوفه، امام علی علیه السلام و شیعیانش را لعن می کرد . ( الاغانی ، ج17، ص90؛ البدایة و النهایة ، ج8 ، ص50 ) در ماجرای صلح امام حسن مغیره از افرادی بود که معاویه برای صلح نزد امام حسن علیه السلام فرستاد . ( تاریخ یعقوبی، ج2، ص215) مصادر متفقند که او یکی از زناکارترین مردان قبیلۀ ثقیف بوده است . وی نزد عمر از شان خاصی برخوردار بود و نخستین بار او بود که عمر را امیرالمؤمنین خطاب کرد .

زهراى اطهر علیهاالسلام مى فرمود : اى فاطمه ! تو

برترين زنان اهل بهشت مى باشى . اى مغيره ! بدان كه خداوند تو را طعمه آتش جهنّم خواهد كرد .(1)

44 . بغضی در گلوی امام حسن علیه السلام

حضرت زهرا علیهاالسلام همره امام حسن علیه السلام در کوچه بنی هاشم روانه شدند ، ابن خطاب سر راه آنها را گرفت و نامه را خواست . حضرت ممانعت نمود ، آن شخص آن چنان سیلی به صورت مبارک حضرت زدند که بر زمین افتاد و صورت مبارکش کبود شد و امام حسن علیه السلام که در آن زمان کودک بود ، ناظر این صحنه بود ، ولی حضرت فاطمه علیهاالسلام از امام حسن علیه السلام قول سکوت گرفت و امام حسن مجتبی علیه السلام تا پایان عمر مبارک مادرشان ، این بغض را در گلو نگه داشت و به کسی حرفی از آن ماجرا نزد . حضرت زهرا علیهاالسلام بسیار غضبناک شده و فرمودند : سوگند به خدا که دیگر با تو سخن نگویم و شکایت تو را به خدا خواهم برد .آن گاه که حضرت فاطمه علیهاالسلام سرسختی و عناد آنها را درباره خود دید ، بر آنها خشمگین شد و سوگند خورد که با غاصب اول و غاصب دوم سخن نگوید .(2)

45 . بیان مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام توسط فضّه خادمه در مکه به ورقة بن عبدالله

ورقة بن عبداللَّه ازدى روايت کرده : برای حج با اميد به ثواب الهی به خانۀ خداوند رفتم ، در بین طواف کنیزی با کمال و جمال دیدم که با زبانی رسا و فصیح خدا را می خواند و عرضه می دارد :

ص: 81

1- . احتجاج ، ج2 ، ص40؛ بحار الانوار، ج31، ص 645 ، و ج43 ، ص 197 و ج 44 ، ص 83؛ مرآة العقول ، ج5 ، ص 321 ؛ الصحیح من سیرة النبی الاعظم9، ج6، ص 188؛ الهجوم علی بیت فاطمه علیها السلام ، ص 300؛ مأساة الزهرا علیها السلام ، ج2 ، ص 51 و 141.
2- . صحیح بخاری ، ج5 ، ص 9 ؛ صحیح مسلم ، ج3 ، ص 1380 ؛ سنن بیهقی ، ج 6 ، ص 300 ؛ خون نکاشته های فاطمی ، ص 251 .

اللَّهُمَ رَبَ الْكَعْبَةِ الْحَرَامِ ، وَ الْحَفَظَةِ الْكِرَامِ ، وَ زَمْزَمَ وَ الْمَقَامِ ، وَ الْمَشَاعِرِ الْعِظَامِ ، وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَيْرِ الْأَنَامِ ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ الْبَرَرَةِ الْكِرَامِ أَسْأَلُكَ أَنْ تَحْشُرَنِي مَعَ سَادَاتِيَ الطَّاهِرِين ، وَ أَبْنَائِهِمُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ الْمَيَامِين .

خدایا ! اى پروردگار كعبه بیت الحرام ، پروردگار فرشتگان حافظ کرام ، پروردگار زمزم و مقام ابراهيم علیه السلام ، و پروردگار مشعرهای بزرگ ( و بلند مرتبه ) ، و ای پروردگار محمد بهترين انانم ( جن و انس ) درود خداوند بر او و خاندان نيكوكار و گرامى او باد ، (خدایا ) از تو می خواهم مرا با آقایان پاكم و پیروان سفیدرو و با میمنت آنها محشور کنى .

و فرمود : آگاه باشید اى حجاج و عمره گزاران شاهد و گواه باشيد كه سروران من ! بهترین و برگزيدۀ نیکان هستند کسانی که قدر و منزلت آن ها از قدر و منزلت همه برتر است و ذکر آنها در همه جا بلند شده است کسانی که عبای فخر به دوش انداخته اند .

ورقة بن عبداللَّه مى گويد : به او گفتم : اى کنیز! به گمانم از شیعیان اهل بيت علیهم السلام باشی ؟

فرمود: بلی .

گفتم: نامت چيست ؟

فرمود : من فضه ام ، كنيز حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام ، دختر محمد مصطفى صلی الله علیه و آله و شوهر عالی مقدار و فرزندان محترم او .

ضمن خوش آمد به او گفتم : من دوست داشتم سخن شما را بشنوم پس الآن می خواهم از یک سؤالى که مطرح می کنم جواب بدهی، پس بعد از طوافت كنار سوق طعام بايست تا من بيايم ان شاء الله مأجور باشی . از هم جدا شديم و مشغول طواف خود شدیم وقتى طوافم تمام شد، و خواستم به خانه برگردم مسیرم را به آن سمتی که وعده گذاشتم قرار دادم . وقتی رسیدم دیدم جناب فضه در گوشه اى به دور از مردم نشسته است . خدمت او رفتم و تنها من در خدمتش بودم و هديه اى به او

ص: 82

دادم ، بعد عرض کردم : اى فضه! از سرورت حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام به من خبر بده و از هنگام شهادتش بعد از پدر بزرگوارش چه ديده ای .

ورقه مى گويد : وقتی جناب فضه سخن مرا شنید اشك در چشمانش حلقه زد بعد به شدت گریست و فرمود :

اى ورقة بن عبداللَّه ! ناراحتی و غمم را که آرام گرقته بود و غصه های دلم را که پنهان شده بود دوباره زنده کردی ، پس حال آنچه من از آن مخدره مشاهده کردم را گوش کن .

بدان ، وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله از دنیا رفت بزرگ و كوچك مصیبت زدۀ داغ آن حضرت شدند و گريه بر آن حضرت بسیار شده بود و آرامش کم . مصیبت آن حضرت برای همه بزرگ بود : از خویشان ، اصحاب ، پیروان ، دوستان ، گرفته تا کسانی که نسبت به آن حضرت غریبه محسوب می شدند هر که را می دیدی گریان بود وروضه خوان .

در بین مردم روی زمین ، اصحاب ، خویشاوندان و دوستان کسی محزون تر ، گریان تر و نالان تر ، از سرورم حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام نبود ، ناراحتی آن مخدره پیوسته تجدید و بيشتر و گریه اش شديدتر می شد هفت روز نشست و ناله اش آرام نمی شد ، هر روز گریه اش شدیدتر می شد هفت روز نشست و ناله اش آرام نمی شد هر روز گریه اش از روز اول بیشتر بود ، روز هشتم آن غم و ناراحتی دورنش را

آشکار کر د و دیگر طاقت نیاورد و از منزل یرن آمد و شیون می زد گویا از لبان رسول خدا صلی الله علیه و آله صحبت می کند . زن ها شتافتند ، دختران و پسران از خانه بيرون آمدند ، و مردم شیون می زدند و گريه و ناله سر دادند از هر سمتی مردم آمدند ، چراغ ها را خاموش كردند تا صورت زن ها مشخص نباشد ، اینطور به خیال زن ها آمد رسول خدا صلی الله علیه و آله از قبر برخاسته است ، مردم از این قضیه دچار حیرت و سرگردانی شدند ، حضرت زهرا علیهاالسلام صدا می زد و برای پدرش ندبه می کرد : وای باباجان ! وای ای

ص: 83

برگزیده ! وامحمداه ! وا اباالقاسم ! وای ای بهار بیوه زنان و یتیمان ! دیگر قبله و محراب چه کسی را دارد و دختر حیران مصیبت زده ات چه کسی را دارد ؟

بعد به راه افتاد در حالی که پا به دامن می زد و می لغزید و از بس می گریست و اشک مانند باران از چشمانش سرازیر بود چیزی را نمی دید تا این که نزدیک قبر پدر بزرگوارش پیامبر صلی الله علیه و آله آمد ، وقتی حجره را دید نگاهش بر مأذنه افتاد ، آن وقت قدم هایش را کوتاه کرد و و پيوسته ناله و گريه می کرد تا اينكه از هوش رفت .

زن ها سمت آن مخدره شتافتند و آب به آن بانو و سينه و پيشانىش پاشيدند تا به هوش آمد . وقتى به هوش آمد برخاست و می فرمود : توانم رفت ، شكيبايى ام مرا تنها گذاشت ، دشمن شاد شدم و غم و غصۀ درونم قاتلم شده ، بابا جان! بعدتو حیران و سرگردان و تک و تنها مانده ام ، صدایم خاموش شده ، کمرم از هم گسسته و زندگیم دیگر خوش و گوارا نیست و زندگانیم مکدّر شده است . پس بعد از تو باباجان مونسی برای تنهايىم ندارم و کسی را که مرا از گریه منع کند نمی بینم و کسی را نمی یابم که به ضعف من کمک کند بعد از تو قرآن ، محل نزول جبرئيل و مکان ميكائيل از بین رفت. بعد از تو باباجان اسباب ( خیر و برکت ) دگرگون شد ، و

درب ها به رویم بسته شد . پس من بعد از تو نسبت به دنيا خشمگینم و تا نفسم مى آید گریانم و اشتیاق و اندوه من نسبت به تو از بین نخواهد رفت .

بعد صدا زد : بابا جان! وای قلبم ، و همۀ هستیم! بعد این شعر را خواند :

إِنَ حُزْنِي عَلَيْكَحُزْنٌ جَدِيدٌ *** وَ فُؤَادِي وَ اللَّهِ صَبٌّ عَنِيدٌ

كُلَّ يَوْمٍ يَزِيدُ فِيهِ شُجُونِي *** وَ اكْتِيَابِي عَلَيْكَ لَيْسَ يَبِيدُ

جَلَّ خَطْبِي فَبَانَ عَنِّي عَزَائِي *** فَبُكَائِي كُلَّ وَقْتٍ جَدِيدٌ

إِنَّ قَلْباً عَلَيْكَ يَأْلَفُ صَبْراً *** أَوْ عَزَاءً فَإِنَّهُ لَجَلِيد

ص: 84

« اندوه من برای تو اندوه جدیدی است ، و قلبم به خدا سوگند بسیار دلباخته و مشتاق توست .

هر روز غم و غصه هایم زیاد مى شود ، و بد حالی و اندوهم برای تو از بین نخواهد رفت .

مصيبتم بزرگ است ، و آرامشم از من جدا شده و گریه ام دم به دم تجدید می شود .

قلبی كه در مصیبت تو بتواند با صبر و دلداری دم خوش باشد حقا که قلب سختی است .»

بعد صدا زد : بابا جان ! دنیا با رفتن تو نورش را از دست داد و روشناییش از دست رفته است در حالی که دنیا با حُسن تو درخشان بود ولی الآن روز دنیا سیاه شده و تاریکی آن تر و خشک را فرا گرفت ! بابا جان ! پيوسته بر تو اسفناکم تا روزی که به ملاقات تو بیایم . بابا جان! چشمانم برای آرامش بسته نمی شود از وقتی که جدایی محقق شد . بابا جان ! بيوه زنان و فقرا چه کسی را دارند امت تا روز قیامت چه کسی را دارد ؟!

بابا جان! ما در شام فراق تو چزء ضعیفان شمرده شدیم .

بابا جان! مردم صبحگاهان از ما روگردان شدند در حالی که ما با تو بین مردم محترم بودیم و کسی ما را ضعیف نمی شمرد . پس چه اشکی برای فراق تو روان

نمی شود و چه اندوهی بعد تو برایت پيوسته نخواهد بود و چه پلکی بعد از تو خواب را سرمه خواهد کرد و تو بهار دین و نور پیامبران بودی . پس چطور کوه ها به موج و اضطراب نمی افتد .

بابا جان! به مشكل بزرگى گرفتار آمده ام ، و مصيبتم اندك و كوچك نيست .

اى پدر جان! مصيبت بزرگ و پيشامد هراسناكى به من روى آورده .

باباى من! فرشتگان برایت گريستند ، گردون و افلاك از حرکت ايستادند . پس منبرت بعد تو احساس تنهايى مى كند ، و محرابت از مناجاتت خالى شده ، و قبرت خوشحال است که تو را در خود پوشانده است، و بهشت مشتاق تو و دعا و نماز توست .

ص: 85

پدر جانم! چقدر جای نشستنت با نبود تو تاريك شده است . پس آن قدر برای دوریت تأسف می خورم تا به زودى نزد تو بیایم .

ابوالحسنِ امين به مصیبت دوست گرفتار شد ، پدر دو فرزندت حسن و حسين علیهماالسلام ، برادر و ولی ، و حبیبت ، کسی که در کوچکی او را تربیت کردی و در بزرگی با او برادری بستی ، کسی که از همۀ اصحاب و دوستانت برایت شیرین تر بود و کسی که بین آن ها پیش بود و هجرت کرد و یاور بود. مصیبت از دست دادن عزیز ما را فرا گرفته و گریه قاتل مان شده و ناراحتی ملازم ماست .

بعد ناله ای از دل زد و آهی کشید كه نزديك بود روحش از کالبد خارج شود بعد این شعر را خواند :

قَلَّ صَبْرِي وَ بَانَ عَنِّي عَزَائِي *** بَعْدَ فَقْدِي لِخَاتَمِ الْأَنْبِيَاءِ

عَيْنُ يَا عَيْنُ اسْكُبِي الدَّمْعَ سَحّاً *** وَيْكِ لَا تَبْخَلِي بِفَيْضِ الدِّمَاءِ

يَا رَسُولَ الْإِلَهِ يَا خَيْرَةَ اللَّهِ *** وَ كَهْفَ الْأَيْتَامِ وَ الضُّعَفَاءِ

قَدْ بَكَتْكَ الْجِبَالُ وَ الْوَحْشُ جَمْعاً *** وَ الطَّيْرُ وَ الْأَرْضُ بَعْدُ بَكَى السَّمَاءُ

وَ بَكَاكَ الْحَجُونُ وَالرُّكْنُ وَ الْمَشْعَرُ *** يَا سَيِّدِي مَعَ الْبَطْحَاءِ

وَ بَكَاكَ الْمِحْرَابُ وَ الدَّرْسُ *** لِلْقُرْآنِ فِي الصُّبْحِ مُعْلِناً وَ الْمَسَاءِ

وَ بَكَاكَ الْإِسْلَامُ إِذْ صَارَ فِي النَّاسِ *** غَرِيباً مِنْ سَائِرِ الْغُرَبَاءِ

لَوْ تَرَى الْمِنْبَرَ الَّذِي كُنْتَ تَعْلُوهُ *** عَلَاهُ الظَّلَامُ بَعْدَ الضِّيَاءِ

يَا إِلَهِي عَجِّلْ وَفَاتِي سَرِيعاً *** فَلَقَدْ تَنَغَّصَتِ الْحَيَاةُ يَا مَوْلَائِي

« صبرم کم شده و آرامشم از من جدا شده بعد از آن که خاتم انبيا ، را از دست دادم .

اى دیده پیاپی اشک ببار، وای نکند بخل کنی و خون نباری .

اى رسول خدا! اى برگزيدۀ خدا! و اى پناهگاه يتیمان و ضعيفان !

كوه ها، همۀ حیوانات وحشی، پرندگان، زمين و آسمان، برایت گريستند .

ص: 86

حجون ( کوهی در مکه ) ، ركن و مشعر و سرزمین بطحاء ای سرورم برایت گریستند .

محراب و تعلیم و تعلّم قرآن صبح و شب آشکارا برایت گريستند . ( که صاحب و معلم و مفسّر خود را از دست دادند ).

اسلام برایت گريست ، چون بین مردم مثل غریبان غريب واقع شد .

اى كاش منبرى كه روی آن بالا مى رفتى را می دید که تاریکی بر فراز آن رفته بعد از آن که روشنایی و نور روی آن می رفت .

اى معبود من ! وفاتم را سريع برسان که زندگی برایم مکدّر شده ، ای مولا و ای سرور من .

جناب فضه ادامه داد :

بعد حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام به منزلش برگشت و شب و روز به گريه و نالۀ بلند پرداخت به گونه اى كه اشك چشمش قطع ، و آهش آرام نمى گرفت .

بزرگان اهل مدينه جمع شدند و خدمت اميرالمؤمنين علیه السلام آمدند و گفتند : اى اباالحسن ! فاطمه علیهاالسلام شب و روز گريه مى كند ، کسی از ما نه شب روی بستر خواب خوشی دارد و نه روز سر کارها و طلب معاش خود آرامشی داریم ما به تو مى گوییم كه از او بخواهى يا شب گريه كند يا روز .

لذا اميرالمؤمنين علیه السلام نزد حضرت فاطمه علیهاالسلام آمد ، و آن بانو از گريه استراحت نمی کرد و دلداری برایش فایده ای نداشت . وقتی نگاهش به امیرالمؤمنین علیه السلام افتاد کمی آرام گرفت ؛ امیرالمؤمنین علیه السلام به او فرمود : اى دختر رسول خدا! بزرگان مدينه از من می خواهند كه از شما بخواهم برای پدر بزرگوارت يا شب گريه كنى يا روز .

حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام فرمود :

اى اباالحسن ! چقدر كم بين آنها درنگ خواهم نمود ، و چه زود از ميان آنان خواهم رفت . به خدا سوگند ! شب و روز ساكت نخواهم ماند تا اينكه به پدرم رسول خدا صلی الله علیه و آله ملحق شوم .

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود : اى دختر رسول خدا ! هر طور مصلحت می دانی رفتار کن.

ص: 87

بعد امیرالمؤمینن علیه السلام اتاقی در بقيع بیرون مدينه براى آن مخدره ساخت كه آن را « بيت الاحزان : خانۀ غم ها » می نامند . صبح که مى شد حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام ، امام حسن و امام حسين علیهماالسلام را جلو مى انداخت و گريان به سمت بقیع مى رفت ، و پيوسته بین قبور مشغول گريه بود ، وقتى شب مى شد اميرالمؤمنين علیه السلام مى آمد و او را پیشاپیش خود به منزل مى برد .

رفتار حضرت زهرا علیهاالسلام پیوسته به همین منوال بود تا اينكه هفتاد و پنج روز بعد از شهادت پدر بزرگوارش شد و به بيمارى كه در همان بیماری از دنیا رفت دچار شد و تا این که چهل روز گذشت . روز چهلم امیرالمؤمنین علیه السلام نماز ظهر را به جا آورد و به سوی منزل می آمد که کنیزان محزون و غم زده به استقبال آن حضرت رفتند . حضرت فرمود : چه خبر شده ؟ چرا رنگ چهره و صورتتان برگشته است ؟

عرض كردند: اى اميرالمؤمنين! دختر عمويت حضرت زهرا علیهاالسلام را درياب ، گمان نمى كنيم كه او را زنده دريابى .

اميرالمؤمنين علیه السلام سریع نزد آن مخدره آمد دید آن بانو روی بستر خود که پارچه سفید نازک مصری بود آرمیده و به طرف راست و چپ پيچ مى خورد . امیرالمؤمنین علیه السلام عبا از دوش و عمامه از سر انداخت و کمرنبدش را باز کرد و آمد و سر آن حضرت را به دامن گرفت و صدا زد : یا زهرا! ولى حضرت جواب نداد . امیرالمؤمنین علیه السلام صدا زد : اى دختر محمد مصطفى! باز حضرت پاسخ نداد . امیرالمؤمنین علیه السلام صدا زد : اى دختر كسى كه در آسمان بر فرشتگان نماز گزارد . باز حضرت پاسخ نداد . بار سوم امیرالمؤمنین علیه السلام صدا زد : اى فاطمه ! با من سخن بگو که من پسر عمويت على بن ابى طالبم .

این بار حضرت زهرا علیهاالسلام چشمانش را به چهره اميرالمؤمنين علیه السلام گشود و نگاهی به آن حضرت انداخت و شروع کرد به گریه کردن و امیرالمؤمنین علیه السلام هم به گریه آمد و فرمود :چه شده من پسر عمويت على بن ابى طالبم .

ص: 88

حضرت زهرا علیهاالسلام فرمود :

اى پسر عمو ! من در حال مرگ هستم ، مرگى كه گريز و چاره و پناهگاهى از آن نيست ، و من مى دانم كه بعد از من باید ازدواج کنی ، پس اگر با زنی ازدواج کردى ، يك شبانه روز براى او قرار بده و يك شبانه روز براى فرزندانم .

اى ابالحسن! در صورت دو فرزندم فرياد نزن که بعد از من یتیم ، غریب و دل شكسته خواهند شد که آن ها دیروز جدشان را از دست دادند ، و امروز مادرشان را از دست مى دهند . پس واى بر امتى كه آن دو را مى كشند و کینه و بغض آن ها را در دل مى گيرند! بعد اين اشعار را سرود :

ابْكِنِي إِنْ بَكَيْتَ يَا خَيْرَ هَادٍ *** وَ اسْبِلِ الدَّمْعَ فَهُوَ يَوْمُ الْفِرَاقِ

يَا قَرِينَ الْبَتُولِ أُوصِيكَ بِالنَّسْلِ *** فَقَدْ أَصْبَحَا حَلِيفَ اشْتِيَاقٍ

ابْكِنِي وَ ابْكِ لِلْيَتَامَى وَ لَا *** تَنْسَ قَتِيلَ الْعِدَى بِطَفِّ الْعِرَاقِ

فَارَقُوا فَأَصْبَحُوا يَتَامَى حَيَارَى *** يَحْلِفُ اللَّهَ فَهُوَ يَوْمُ الْفِرَاق

« برای من گریه كن ، اگر گریه می كنی اى بهترين هدايتگر! و اشك روان ساز كه امروز، روز جدايى است .

اى همدم بتول ، به تو سفارش فرزندان را می کنم که آن دو ( با از دست دادن مادر ) همواره مشتاق و دلتنگ مادر خواهند بود .

برای من گريه كن ، و برای یتیمان من گریه کن ، و کشته دشمنان در زمین طف عراق ( کربلا ) را فراموش مکن .

اينان با جدایی از مادر حیران و سرگردان شده اند خدانگهدار كه امروز، روز فراق و جدايى است ».

جناب فضه ادامه داد :

ص: 89

بعد از این خبر دادن حضرت زهرا علیهاالسلام از شهادت خود ، امیرالمؤمنین علیه السلام از او سؤال کرد که از كجا این مطلب را می فرماید . حضرت زهرا علیهاالسلام فرمود :

اى اباالحسن! الآن خوابیدم در خواب حبیبم رسول خدا صلی الله علیه و آله را دیدم که در قصری از درّ سفيد حضور دارد وقتی که نگاهش به من افتاد فرمود : بیا نزد من دختر عزيزم كه من مشتاق تو هستم .

عرض کردم : به خدا سوگند من بیشتر مشتاقم که شما را ملاقات کنم .

فرمود : تو امشب نزد من خواهى بود. پیامبر صلی الله علیه و آله هم که در وعدۀ خود راستگو است و به عهد خود پایبند است .

پس وقتى شما سورۀ يس را قرائت نمودى ، بدان كه من از دنيا رفتم ، پس مرا غسل بده ، ولی لباسم را كنار مزن که من پاك و پاكيزه هستم ، و همراه تو از خانواده ام – به ترتیب نزديك تر بودن- و كسى كه ثواب حضور در نماز بر من روزیش باشد به من نماز بگذارند و شبانه مرا در قبرم دفن کن . به این مطلب حبیبم رسول خدا صلی الله علیه و آله خبر داده است .

امیرالمؤمینن علیه السلام می فرماید :

به خدا سوگند! شروع به كارهای آن مخدره کردم و او را در پيراهنش غسل دادم و پیراهن را كنار نزدم ، پس به خدا سوگند که آن بانو با میمنت و پاك و پاكيزه شده بود ، بعد او را از باقيماندۀ حنوط رسول خدا صلی الله علیه و آله حنوط کردم و او را در كفن هایش پیچیدم وقتى خواستم بند کفن را ببندم ، صدا زدم : اى ام كلثوم ! اى زينب ! اى سكينه ! اى فضه! اى حسن! اى حسين! بيايد و از مادرتان توشه برداريد ، كه اين زمان ، زمان جدايى است و ديگر در بهشت با او ملاقات خواهيد نمود .

امام حسن و امام حسين علیهماالسلام آمدند ، در حالى كه صدا مى زدند : واى از حسرتی که هرگز خاموش نخواهد شد به خاطر از دست دادن جدمان حضرت محمد مصطفى صلی الله علیه و آله و مادرمان فاطمۀ زهرا علیهاالسلام ، اى مادر حسن! اى مادر حسين ! وقتی كه

ص: 90

جدمان حضرت محمد مصطفى صلی الله علیه و آله ملاقات نمودى، بهاو از طرف ما سلام برسان و بگو: ما بعد از تو در دنيا يتيم شديم .

اميرالمؤمنين علیه السلام می فرماید :

من خدا را شاهد و گواه مى گيرم كه آن مخدره آهی از سر دلسوزی و مهربانی کشید و ناله ای زد و دستش را دراز كرد و دو آقا زاده ( حسن و حسين علیهماالسلام) را مدتی به سینه کشید که ناگاه هاتفى از آسمان ندا كرد :

اى اباالحسن! آن دو را از آن دو بانو بردار که به خدا سوگند ملائكۀ آسمان ها را به گريه درآورده اند، که حبیب به محبوب خود مشتاق شده است.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید :

آن دو را از سينۀ مادر بلند کردم و شروع كردم به بستن کفن و اين ابيات را می خواندم :

فِرَاقُكِ أَعْظَمُ الْأَشْيَاءِ عِنْدِي *** وَ فَقْدُكِ فَاطِمُ أَدْهَى الثُّكُولِ

سَأَبْكِي حَسْرَةً وَ أَنُوحُ شَجْوا *** عَلَى خَلٍّ مَضَى أَسْنَى سَبِيلٍ

أَلَا يَا عَيْنُ جُودِي وَ أَسْعِدِينِي *** فَحُزْنِي دَائِمٌ أَبْكِي خَلِيلِي

« فراق و جدای تو برای من بزرگترين چيزهاست ، و از دست دادن تو ای فاطمه بزرگترين مصيبت عزیز است .

از روی حسرت خواهم گریست و از روی اندوه نوحه خواهم کرد ، برای دوستی كه به بالاترین راه رفته است .

هان اى چشم ، جود کن و ببار و کمک كن كه حزن و اندوه من همیشگی است و برای فقدان دوستم گریه مى کنم ».

بعد اميرالمؤمنين علیه السلام جنازۀ فاطمۀ زهرا علیهاالسلام را روی دست برداشت و سمت قبر پدر بزرگوارش آورد و صدا كرد :

سلام بر تو اى رسول خدا ! سلام بر تو اى حبيب خدا ! سلام بر تو اى نور خدا ! سلام من بر تو اى برگزيدۀ خدا ! سلام بر تو، و درود از من و از جانب دخترت كه

ص: 91

به ساحت تو وارد شد ، به راستى كه امانت ( شما ) برگردانده ، و گرو ( شما ) گرفته شد ، پس واى بر اندوه من بر رسول ( خدا ) ، و بعد از او ، بر بتول ( حضرت زهرا علیهاالسلام) ، به راستى كه زمين براى من سياه ، و آسمان از من دور گرديده است ، پس واى بر اندوه و ناراحتى و تأسف من .

بعد به سمت روضۀ پیامبر صلی الله علیه و آله ( ما بین منبر و قبر آن حضرت ) آمد و به همراه خانواده ، اصحاب ، پیروان ، دوستان و عده ای از مهاجرين و انصار بر آن بانو نماز گزارد ، بعد وقتى جنازۀ حضرت زهرا علیهاالسلام را در خاک سپرد و لحد را چید ، اين ابيات را سرود :

أَرَى عِلَلَ الدُّنْيَا عَلَيَّ كَثِيرَةً *** وَ صَاحِبُهَا حَتَّى الْمَمَاتِ عَلِيلٌ

لِكُلِّ اجْتِمَاعٍ مِنْ خَلِيلَيْنِ فُرْقَةٌ *** وَ إِنَّ بَقَائِي عِنْدَكُمْ لَقَلِيلٌ

وَ إِنَّ افْتِقَادِي فَاطِماً بَعْدَ أَحْمَدَ *** دَلِيلٌ عَلَى أَنْ لَا يَدُومَ خَلِيل

« مى بينم كه مصائب و گرفتاری های دنيا بر من بسيار شده ، و صاحب این گرفتاری ها تا وقت مرگ گرفتار خواهد بود .

هر اجتماع دو دوستی ، روزی جدايى و فراق خواهد داشت ، و به راستى بقای من بعد از شما كم خواهد بود.

به راستی از دست دادن من فاطمه علیهاالسلام را بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله دليل اين است كه هيچ دوستى همیشه نخواهد ماند ».(1)

46. گریه ابن عباس پس از واقعۀ عاشورا برای حضرت زهرا علیهاالسلام

شاذان بن جبرئیل می نویسد :

لَمَّا قُتِلَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ علیهماالسلام بَکَى ابْنُ عَبَّاسٍ بُکَاءً شَدِیداً …

ص: 92

1- . بحارالانوار، ج 43، ص 180-174؛ فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر9، ص 708-699.

سلیم بن قیس گفته است : وقتی که حسین بن علی علیهماالسلام به شهادت رسید ، ابن عباس به شدت گریه کرد و سپس گفت : چه چیزها که این امت بعد از پیامبرش دید ! خدایا ! من تو را شاهد می گیرم که من دوستدار علی بن ابیطالب و فرزندانش هستم و از دشمنان فرزندانش بیزارم ، و در مقابل امر آنان تسلیم هستم .

ابن عباس گفت : روزی در ذی قار خدمت امیرالمؤمنین علیه السلام وارد شدم . حضرت شدم . حضرت کتابی را برایم بیرون آورد و فرمود : ای ابن عباس ! این کتابی است که پیامبر صلی الله علیه و آله بر من املاء فرموده و دست خط خودم است .

عرض کردم : یا امیرالمؤمنین ! آن را برایم بخوان . حضرت آن را خواند و در آن بود همه آنچه از زمان شهادت پیامبر صلی الله علیه و آله تا زمان شهادت امام حسین علیه السلام اتفاق افتاده و اینکه چگونه کشته می شود و چه کسی او را می کشد و چه کسی او را یاری می کند و چه کسانی همراه او شهید می شوند . آن حضرت به شدت گریه کرد و مرا به گریه در آورد .

از جمله آنچه برایم خواند این بود که با خود آن حضرت چه می کنند :

وَ کَیْفَ تُسْتَشْهَدُ فَاطِمَةُ علیهاالسلام ، و چگونه حضرت زهرا علیهاالسلام شهید می شود ، و چگونه پسرش امام حسن علیه السلام به شهادت می رسد و چگونه امت به او نیرنگ و حیله می کنند . وقتی کیفیت قتل امام حسین علیه السلام را خواند بسیار گریست ، و سپس آن کتاب را بست ، و بقیه آنچه تا روز قیامت واقع می شود باقی ماند .

در آن کتاب – از جمله آنچه برایم خواند – جریان ابوبکر و عمر و عثمان و اینکه هر یک از آنان چقدر حکومت می کنند و اینکه با علی علیه السلام چگونه بیعت می شود ... . (1)

47 . توسل امام باقر علیه السلام به مادرشان حضرت زهرا علیهاالسلام

در حديث آمده است كه امام باقر هرگاه كه گرفتار تب شديد مى گرديدند و در بستر بيمارى مى افتادند ، آب خنك طلب مى كردند . وقتى آب به دستشان مى رسيد و جرعه اى

ص: 93

1- . الفضائل ، ص 142 ؛ اسرار آل محمد ، ترجمه کتاب سلیم بن قیس ، ص 624 .

چند از آن ميل مى كردند ، لحظه اى از نوشيدن بازمى ماندند و سپس با صداى بلند ، به

حدّى كه در بيرون خانه نيز شنيده شود ، از ته دل مادرشان فاطمه زهرا علیهاالسلام را صدا مى كردند و مى فرمودند : « یا فاطمة بنت محمد » ؛ مادرم ، فاطمه علیهاالسلام ، اى دختر رسول اللّه ! و بدين گونه در آن لحظات سوز تب ، نوعى تشفّى دل و مرهم غم و تسكين خاطر مى جستند ، و جان و روح خود را با نام زيباى محبوب و معشوق و مادر عزيز خود ، عطرآگين و سكون آميز مى ساختند .(1)

48 . سخنان حاج شیخ عباس قمی قدس سره

من احتمال قوی می دهم همانگونه که تب در جسم لطیف او اثر داشت ، همچنین پوشاندن اندوهش به خاطر مصائب مادر مظلومش ، در قلب شریفش اثر می کرده است و همانگونه که گرمی تب را به وسیلۀ آب ، از بدنش می زدود با یاد مادرش حضرت زهرا علیهاالسلام ، از شدت اندوه او می کاست ، چنانچه اندوهگین با آه سوزان و نفس های عمیق ، از اندوه خود می کاهد ؛ زیرا تأثیر مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام در دل های فرزندانشان ، ائمۀ اطهار علیهم السلام از بریدن شمشیر و کارد دردناک تر و از سوزش آتش سوزاننده تر می باشد ، چرا که در شرایطی بودند که تقیّه می کردند و قدرت بر آشکار نمودن مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام را نداشتند از این رو وقتی که نام حضرت فاطمه علیهاالسلام در حضور آنها برده می شد قلوبشان پر اندوه می شد به طوری که هر آدم هوشیاری آثار اندوه را از چهرۀ آنها مشاهده می کرد .(2)

ص: 94

1- . کافی ، ج 8 ، ص 109 ، ح 87 ؛ بحارالانوار ، ج 62 ، ص 102 ؛ سفينة البحار ، ج 2، ص 374 ؛ بیت الاحزان ، ص 156 .
2- . بیت الاحزان ، ص 156 .

49 . بر طرف شدن تب به حق حضرت فاطمه علیهاالسلام

در کتاب مکارم الاخلاق از امام صادق علیه السلام روایت شده است : همانا خدای تعالی به عوض فدک تب را تحت فرمان فاطمه علیهاالسلام در آورد ، پس کسی که آن حضرت و فرزندانش را دوست دارد ، هرگاه به بیماری تب مبتلا شود ، اگر هزار مرتبه سوره توحید را بخواند و آن گاه از خدای تعالی در خواست نماید که به حق فاطمه علیهاالسلام او را شفا دهد ، پس به اجازۀ خدای تعالی بیماری تب از او بر طرف می شود .(1)

50 . دعای امام صادق علیه السلام

عالم بزرگوار محمد بن المشهدی1در کتابش نقل می کند :

بشار مكارى گفت : در كوفه خدمت حضرت صادق علیه السلام رسيدم .(2) خدمت آن جناب ظرفى از خرماى طبرزد(3) بود كه ميل می نمود . فرمود : ای بشار ! نزدیک شو و از این خرما بخور. عرض كردم : گوارا باد فدايت شوم چيزى در بين راه ديدم كه سخت ناراحتم، و دلم را به درد آورده و تأثير زيادى در من كرده است . فرمود : تو را به حقى كه بر گردنت دارم جلو بيا و از این خرما بخور .

پيش رفته شروع به خوردن نمودم .

فرمود : چه ديده بودى ؟

گفتم : در بين راه پاسبانى را ديدم كه بر سر زنى می زد و او را به سوی زندان مى برد او با صداى بلند می گفت : پناه به خدا و پيامبر می برم به فريادم برسيد هيچ كس به داد او نرسيد .

فرمود: براى چه او را چنين می زدند؟ گفتم :

ص: 95

1- . مکارم الاخلاق ، ص 200 .
2- . لازم به ذکر است که امام صادق علیه السلام چندین بار توسط منصور دوانیقی ، از مدینه تبعید شدند؛ و این جریان در زمانی اتفاق افتاد که حضرت در کوفه تبعید بوده اند.
3- . این خرما را به دلیل شیرینی زیاد به شکر طبرزد تشبیه کرده اند.

از مردم شنيدم كه آن زن به زمين خورده در اين موقع گفته بود :

« لَعَنَ اللَّهُ ظَالِمِيكِ يَا فَاطِمَةُ ؛ خدا لعنت كند ظالمين تو را اى فاطمه زهرا »

اين آزار و شكنجه براى همان حرف بوده : امام دست از خوردن كشيد شروع كرد زار زار به گريستن به طورى كه دستمال و محاسن و سينه اش از اشک تَر شد . فرمود : بشار ! حركت كن برويم به مسجد سهله دعا كنيم و از خداوند عزيز خلاصى آن زن را بخواهيم ، امام يكى از شيعيان را به دارالاماره فرستاد ، و فرمود : از آن جا تكان نمی خورى تا فرستاده ما بيايد اگر پيش آمدى براى آن زن به وجود آمد می آیى و ما را پيدا می كنى . به مسجد سهله رفتيم و هر كدام دو ركعت نماز خوانديم . آنگاه امام صادق علیه السلام دست به آسمان بلند نموده ، اين دعا را خواند : « أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مُبْدِئُ الْخَلْقِ وَ مُعِيدُهُمْ، وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَالِقُ الْخَلْقِ وَ رَازِقُهُمْ، وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ، وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ وَ بَاعِثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ، أَنْتَ وَارِثُ الْأَرْضِ وَ مَنْ عَلَيْهَا، أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْمَخْزُونِ الْمَكْنُونِ الْحَيِّ الْقَيُّومِ . وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَالِمُ السِّرِّ وَ أَخْفَى، أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي إِذَا دُعِيتَ بِهِ أَجَبْتَ، وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَيْتَ، وَ أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ بِحَقِّهِمُ الَّذِي أَوْجَبْتَهُ عَلَى نَفْسِكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْضِيَ لِي حَاجَتِي السَّاعَةَ السَّاعَةَ .يَا سَامِعَ الدُّعَاءِ، يَا سَيِّدَاهْ يَا مَوْلَاهْ يَا غِيَاثَاهْ، أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ، أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعَجِّلَ خَلَاصَ هَذِهِ الْمَرْأَةِ، يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ، يَا سَمِيعَ الدُّعَاءِ » بعد از دعا به سجده رفت كه من جز صداى نفس آقا چيزى نمى شنيدم .(1) سر بلند نموده فرمود : حركت كن كه زن را آزاد كردند .

از مسجد خارج شديم در بين راه آن مردى كه فرستاده بود به دار الاماره رسيد امام علیه السلام پرسيد چه خبر شد؟

ص: 96

1- . حضرت در سجده خدا را بر اسم اعظم قسم می دادند .

گفت : آزادش كردند ؟

فرمود : چطور شد كه آزادش كردند؟

گفت : من نفهميدم ولى درب دار الاماره ايستاده بودم يك نفر دربان آمد و او را خواست و گفت : چه گفته بودى ؟ جواب داد : همین که زمين خوردم گفتم : « خدا لعنت كند ظالمين تو را يا فاطمه » مرا چنين آزردند ، دويست درهم به او داد گفت : اين پول را بگير و امير را حلال كن . ولى آن پيره زن نگرفت وقتى ديد از گرفتن پول امتناع دارد به امير خبر داد بعد بيرون آمده گفت : به منزلت برو و پيره زن به منزلش رفت .

امام علیه السلام فرمود : از گرفتن دويست درهم خود دارى كرد؟

گفت : آرى، با اينكه به خدا به آن پول احتياج داشت . امام از جيب خود هفت دينار بيرون آورده فرمود : اين پول را به منزلش ببر و سلام مرا به او برسان و به او بده .

با هم در خانه او رفتيم و سلام امام را رسانديم . گفت : به خدا قسم جعفر بن محمّد علیهماالسلام به من سلام رسانده ؟ گفتم: خدا تو را بيامرزد به خدا سوگند ! جعفر بن محمّد علیهماالسلام سلام به تو رساند دست برد گريبان خود را چاك زده بيهوش گرديد .

ايستاديم تا به هوش آمد گفت : سخن امام را برايم دو مرتبه بگویيد . تكرار كرديم تا سه مرتبه اين كار را كرد بعد گفتيم : بگير اين پول را امام علیه السلام برايت فرستاده ، مژده باد تو را . پول را گرفت و گفت : به امام علیه السلام بگویيد از خدا بخواهد اين كنيزش را ببخشد . در نزد خدا كسى محبوب تر از او و آباء گرام و اجداد طاهرينش بيشتر نيست كه واسطه توسل شود. خدمت حضرت صادق علیه السلام برگشتيم و

داستان زن را براى آن جناب نقل كرديم امام علیه السلام شروع به گريه كرده برايش دعا كرد .(1)

ص: 97

1- . مزار ابن مشهدی ، ص 139-136؛ زندگانى حضرت امام جعفر صادق علیه السلام ( ترجمه جلد 47 بحار الأنوار ) ، ص 319 و 318.

51 . یادآوری و ذکر مصیبت حضرت زهرا علیهاالسلام در زمان امام صادق علیه السلام

امام صادق علیه السلام می فرماید :

( ابوبکر نوشته ای برای حضرت فاطمه علیهاالسلام در رد فدک نوشت پس خارج شد فاطمه علیهاالسلام در حالی که نوشته با او بود ) عمر در راه به او رسید پس گفت : ای دختر محمد ! این نوشته که با خود داری چیست ؟

فرمود : نوشته ای است که ابوبکر در برگرداندن فدک نوشته است ؛ پس عمر گفت : آن را به من بده! حضرت زهرا علیهاالسلام از دادن آن امتناع کرد

... ثُمَّ لَطَمَهَا فَكَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى قُرْطٍ فِي أُذُنِهَا حِينَ نُقِفَتْ ثُمَّ أَخَذَ الْكِتَابَ فَخَرَقَهُ فَمَضَتْ ... ؛

... سپس لگدی به حضرت زد ... سپس لطمه ای به صورت حضرت زد به طوری که گویا می بینم گوشوارۀ حضرت در گوشش شکست و ... و سپس عمر نوشته را گرفت و پاره کرد ... . (1)

52 . گریۀ امام صادق پس از شنیدن نام حضرت زهرا علیهاالسلام

سكونى(2) ( از علماى بزرگ اهل سنّت در عصر امام صادق علیه السلام) مى گويد : بر امام صادق علیه السلام وارد شدم ، قيافه ام گرفته و محزون بود . حضرت از علت

آن پرسيد . جواب دادم : خداوند دخترى به من داد . حضرت فرمودند : ای سكونى ! سنگينى آن بر زمين و روزيش با خداست ، او عمر خودش را مى كند و از روزى خويش مى خورد ، تو چرا ناراحتى ؟ سپس فرمود : اسم او را چه گذاشتى ؟ گفتم : فاطمه !

امام چون نام فاطمه را شنيد سه بار فرمود : آه ، آه ، آه ، گويا با شنيدن اين نام تمام مصائب و مظلوميت هاى مادر را تداعى كرد و لذا دست خويش را بر پيشانيش گذاشته و

ص: 98

1- . الاختصاص، ص 185.
2- . اسماعیل بن ابی زیاد سکونی ، از اصحاب امام صادق علیه السلام و یکی از راویانی است که بیشترین روایت را از ائمه علیهم السلام نقل کرده است . از ایشان حدود 1122 روایت در کتب های اربعه حدیثی ( فقیه ، کافی ، تهذیب و استبصار ) موجود است . موسوعة طبقات الفقها ، ج 2، ص 70 .

خطاب به من فرمود : چون نام او را « فاطمه » گذاشته اى ، مبادا بر وى ناسزا بگويى و يا او را لعن كنى و يا بزنى .(1)

مرحوم علامه مجلسی قدس سره در شرح این حدیث گفته است :

« آه آه گفتن امام صادق علیه السلام پس از شنیدن نام حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام ، به سبب یادآوری مظلومیت جده اش [حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام] بوده است .(2)

53 .گریۀ طولانی امام صادق علیه السلام در عزای مادرش فاطمه زهرا علیهاالسلام

علامه مجلسی قدس سره می نویسد :

در یک روایت طولانی مفضل بن عمر می گوید از امام صادق علیه السلام سؤال کردم :

... تا جایی که حضرت علیه السلام در مورد ظلم هایی که به اهل بیت علیهم السلام می شود سخن می گویند تا اینجا که : ... آنگاه امام حسین علیه السلام با بدنی آغشته به خون ، خود و یارانش که با وی کشته شدند ، در جلو پیغمبر صلی الله علیه

و

آله می ایستد . چون پیغمبر صلی الله علیه و آله او را می نگرد زار زار می گرید . از گریه او اهل آسمان و زمین نیز گریه می کنند . فاطمه زهرا علیهاالسلام هم ناله جانکاه از دل پر الم بر می آورد . از ناله و شیون و گریه و زاری آن حضرت علیهاالسلام زمین و اهل زمین متزلزل می گردند . سپس امیرالمؤمنین و امام حسن علیهماالسلام در سمت راست پیغمبر و فاطمه زهرا علیهاالسلام در سمت چپ آن حضرت علیه السلام قرار می گیرند . پیغمبر صلی الله علیه و آله او را در آغوش می گیرد و می فرماید : یا حسین فدایت گردم ! دیدگانت روشن باد و دیدگان من هم روشن باشد سپس حمزه سیدالشهدا علیه السلام عموی پیغمبر صلی الله علیه و آله در سمت راست آن حضرت علیه السلام می ایستد و در سمت چپ جعفر بن ابی طالب ( طیار ) قرار می گیرد . ناگاه خدیجه کبری علیهاالسلام و فاطمه دختر اسد علیهاالسلام ( مادر امیرالمؤمنین علیه السلام)

ص: 99

1- . وسائل الشيعه ، ج 21، ص 482، ح 1 ؛ کافی، ج 6 ، ص 48 ؛ تهذیب ، ج 8 ، ص 112 ؛ روضه المتقین ، ج8، ص 598 .
2- . مرآة العقول ، ج 21، ص 85 .

محسن سقط شدۀ فاطمه زهرا علیها السلام را به دست گرفته ناله کنان به نزد پیغمبر صلی الله علیه و آله می آیند و مادرش فاطمه علیهاالسلام این آیه قرآن را می خواند : P هذا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ(1)

الْيَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَها وَ بَيْنَهُ أَمَداً بَعِيدا O؛(2) این است آن روزی که به شما وعده شده بود . امروز هر کس کار نیکی کرده یا عمل بدی نموده ، کرده خود را خواهد یافت ، امروز هر کس آرزو می کند که کاش میان او و عمل بدش زمان متمادی فاصله بود .»

مفضل گفت :

فَبَكَى الصَّادِقُ علیه السلام حَتَّى اخْضَلَّتْ لِحْيَتُهُ بِالدُّمُوعِ ثُمَّ قَالَ لَا قَرَّتْ عَيْنٌ لَا تَبْكِي عِنْدَ هَذَا الذِّكْرِ قَالَ وَ بَكَى الْمُفَضَّلُ بُكَاءً طَوِيلًا ثُمَّ قَالَ يَا مَوْلَايَ مَا فِي الدُّمُوعِ يَا مَوْلَايَ فَقَالَ مَا لَا يُحْصَى إِذَا كَانَ مِنْ مُحِق .

در این وقت حضرت صادق علیه السلام چنان گریستند که محاسن مبارکش از سیلاب اشک تَر شد! سپس فرمودند :

روشن مباد چشمی که با این گفته نگرید ! مفضل هم بسیار گریست و آنگاه عرض کرد : مولای من ! این قدر گریه چقدر ثواب دارد ؟ فرمود : وقتی از روی حقیقت باشد به شماره نمی آید !...(3)

در کتاب « هدایة الکبری » ، بیان دیگری در باب گریه دارد . علاوه بر اضافه ای که بسیار بسیار مهم است :

يَا مُفَضَّلُ لَوْ قُلْتُ عَيْناً بَكَتْ مَا فِي الدُّمُوعِ مِنْ ثَوَابٍ وَ إِنَّمَا نَرْجُو إِنْ بَكَيْنَا الدِّمَاءَ أَنْ ثَابَ بِهِ فَبَكَى الْمُفَضَّلُ طَوِيلًا، ثُمَّ قَالَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنَّ يَوْمَكُمْ فِي الْقِصَاصِ لَأَعْظَمُ مِنْ

ص: 100

1- . انبیاء/ 103.
2- . آل عمران/ 30.
3- . بحارالانوار، ج 53، ص 23.

يَوْمِ مِحْنَتِكُمْ فَقَالَ لَهُ الصَّادِقُ علیه السلام: وَ لَا كَيَوْمِ مِحْنَتِنَا بِكَرْبَلَا وَ إِنْ كَانَ كَيَوْمِ السَّقِيفَةِ وَ إِحْرَاقِ الْبَابِ عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ زَيْنَبَ وَ أُمِّ كُلْثُومٍ وَ فِضَّةَ وَ قَتْلِ مُحَسِّنٍ بِالرَّفْسَةِ لَأَعْظَمُ وَ أَمَرُّ لِأَنَّهُ أَصْلُ يَوْمِ الْفِرَاشِ ؛

حضرت علیه السلام می فرماید :

ای مفضل ! ما امید داریم که اگر در این مصیبت خون گریه کنیم ، خدا به ما اجر و پاداش دهد ....

آن گاه مفضّل گریه ای طولانی کرد ، سپس عرض کرد : ای فرزند رسول خدا ! آیا روز شما در قصاص [ و مجازات ظالمین در زمان رجعت ] بزرگ تر است از روز محنت شما [روزی که مصیبت را بر شما وارد کردند] ؟

امام صادق علیه السلام فرمودند :

« هیچ روزی مانند روز محنت ما در کربلا نیست هر چند روز سقیفه و سوزاندن درب خانۀ امیرالمؤمنین ، حضرت فاطمه ، امام حسن ، امام حسین ، حضرت زینب ، حضرت ام کلثوم علیهم السلام ، فضّه و کشته شدن حضرت محسن علیه السلام به ضرب لگد به پهلو ؛ سخت تر و دشوارتر و منکرتر و تلخ تر است بود ؛ زیرا که ریشه و بنیاد عذاب ، از آن روز بوده است . (1)

54 . مادرم فاطمه علیهاالسلام در اثر ضربه های قنفذ به شهادت رسیدند

ابوبصير مى گويد : روزى صحبت فاطمه علیهاالسلام در ميان بود ، امام صادق علیه السلام پس از ذكر تاريخ وفات آن بانو ، فرمودند :

وَ كَانَ سَبَبُ وَفَاتِهَا أَنَّ قُنْفُذاً مَوْلَى عُمَرَ لَكَزَهَا بِنَعْلِ السَّيْفِ بِأَمْرِهِ، فَأَسْقَطَتْ مُحَسِّناً وَ مَرِضَتْ مِنْ ذَلِكَ مَرَضاً شَدِيداً ...

ص: 101

1- . هدایة الکبری، ص 417؛ عوالم العلوم، ج 11، ص 442 ؛ الهجوم علی بیت فاطمه علیها السلام ، ص 340 ؛ نوائب الدهور فی علائم الظهور ، ج 3 ، ص 194 .

مادرم فاطمه علیهاالسلام در اثر ضربت قنفذ ( غلام خليفه دوم ) از دنيا رفت ، كه به امر اربابش به فاطمه علیهاالسلام زد و آن حضرت بچه اش را سقط كرده و شديداً مريض شد و سپس وفات نمود .(1)

55 . گریۀ امام صادق علیه السلام موقعی که آل ابی طالب را در بند و زنجیر دیدند

ابوبصیر و دیگران از امام صادق علیه السلام روایت کرده اند : زمانی که امام صادق علیه السلام جناب عبدالله بن حسن بن حسن و جماعتی از آل ابیطالب علیهم السلام را در بند و زنجیر دیدند گریستند و بعد از فرمایشاتی فرمودند : به خدا

قسم ! این (ظلم و ستم ها ) نتیجه ظلم هایی است که اولی و دومی در مورد حضرت علی بن ابیطالب علیهماالسلام مرتکب شدند ( راه را برای سایر ظالمین هموار نمودند ) آن جایی که آن دو نفر آتش آوردند تا خانه اش را بسوزانند .

سپس حضرت صادق علیه السلام وارد خانه شد و جعبه ای را خارج ساخت و آن را باز کرد که در آن هیزم هایی به اندازۀ یک استخوان ذراع بود سپس فرمودند : می دانی این هیزم ها چیست ؟ از هیزمی است که به واسطه آن آتش زدند .(2)

56 . تغییر رنگ صورت حضرت صادق علیه السلام و مصائب مادرشان حضرت زهرا علیهاالسلام

شیخ صدوق روایت کرده که : شخصی نزد امام جعفر صادق علیه السلام آمد و گفت : آیا مشروع است در موقع تشییع جنازه منقل و چراغ و امثال اینها که روشنی داشته باشد ، ببرند ؟

رنگ حضرت صادق علیه السلام از شنیدن این مطلب تغییر کرد ، آنگاه پس از اینکه برخاست و نشست ، سپس ذکر کرده – در حدیث بسیار طولانی – اجازه خواستن شیخین برای عیادت حضرت فاطمه علیهاالسلام و امنتناع آن حضرت علیهاالسلام از اذن دادن ، اجازه

ص: 102

1- . عوالم العلوم ، ج 11، ص 566 ؛ بحار، ج 43، ص170، ح 11؛ دلائل الامامه، ص 134.
2- . الهجوم علی بیت فاطمه علیهاالسلام ، ص 289 - 288 ؛ مثالب النواصب ، ص 113 .

دادن امیرالمؤمنین علیه السلام به آن دو ، و فرمایش آن حضرت علیهاالسلام به آن دو که فرمود : أَنْشُدُكُمَا بِاللَّهِ هَلْ سَمِعْتُمَا النَّبِيَّ صلی الله علیه و آله يَقُولُ فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّي وَ أَنَا مِنْهَا مَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِي وَ مَنْ آذَانِي فَقَدْ آذَى اللَّهَ وَ مَنْ آذَاهَا بَعْدَ مَوْتِي فَكَانَ كَمَنْ آذَاهَا فِي حَيَاتِي وَ مَنْ آذَاهَا فِي حَيَاتِي كَانَ كَمَنْ آذَاهَا بَعْدَ مَوْتِي ؛ شما را به خدا سوگند می دهم آیا شما از پیامبر شنیدید که گفت : فاطمه پاره تن من است و من از او هستم ، هر کس او را اذیت کند مرا اذیت کرده و هر کس مرا اذیت کند خدا را اذیت کرده و هر کس او را پس از مرگ من اذیت کند ، مانند آن

است که مرا در حال حیاتم اذیت کرده است و هر کس او را در حال حیات من اذیت کند مانند آن است که مرا پس از مرگم اذیت کرده است ؟

گفتند : آری . فاطمه علیهاالسلام فرمود : سپس خدا را . سپس فرمود : « اللَّهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ فَاشْهَدُوا يَا مَنْ حَضَرَنِي أَنَّهُمَا قَدْ آذَيَانِي فِي حَيَاتِي وَ عِنْدَ مَوْتِي وَ اللَّهِ لَا أُكَلِّمُكُمَا مِنْ رَأْسِي كَلِمَةً حَتَّى أَلْقَى رَبِّي فَأَشْكُوَكُمَا بِمَا صَنَعْتُمَا بِي وَ ارْتَكَبْتُمَا مِنِّي ... ؛ خدایا! من تو را گواه می گیرم و ای کسانی که در اینجا حضور دارید شما هم گواه باشید که این دو نفر مرا در زندگی و در حال مرگ اذیت کردند .

سپس آن حضرت علیه السلام به وصیت حضرت زهرا علیهاالسلام به عدم حضور دشمنان بر پیکر ایشان اشاره کرده سپس آن حضرت علیه السلام فرمود : وقتی فاطمه علیهاالسلام از دنیا رفت و مردم شب را سپری می کردند ، علی همان گونه که فاطمه علیهاالسلام وصیت کرده بود ، در همان ساعت به تجهیز او پرداخت و چون از تجهیز او فارغ شد جنازه را بر روی تابوت بیرون کرد و در یک شاخه درخت خرما آتش روشن کرد و جنازه را با آن حرکت داد تا اینکه به آن نماز خواند و شبانه دفن کرد .(1)

ص: 103

1- . علل الشرایع ، ج 1، ص 189 – 185 ؛ بحارالانوار ، ج 43 ، ص 206 – 201 ؛ مرآة العقول ، ج 5 ، ص 323 ؛ تحقیقی تحلیلی پیرامون هجوم بر خانه حضرت فاطمه علیها السلام ، ص 116 .

57 . امام کاظم علیه السلام و یاد مادر علیهاالسلام

امام موسى بن جعفر علیهما السلام همواره از مادر محبوبش و فداكاری ها ، مبارزات ، ايثارگری ها و مظلوميتش ياد مى كرد و به ويژه مسألۀ فدك كه در مورد آن يكى از سياه ترين صفحات تاريخ صدر اسلام توسط غاصبين حقوق اهل بيت علیهم السلام به وجود آمد ، هميشه مورد نظر و توجه امام بود كه با يادآورى و تشريح و

تحليل ابعاد آن ، حقايق مسلمى را دربارۀ حقانيت خاندان رسالت فاش و بيان مى فرمود . (1)

58 . گریۀ طولانی امام کاظم علیه السلام در هنگام نقل حدیث : أَلَا إِنَّ فَاطِمَةَ بَابُهَا بَابِي

... مَعَاشِرَ الْأَنْصَارِ أَلَا فَاسْمَعُوا وَ مَنْ حَضَرَ، أَلَا إِنَّ فَاطِمَةَ بَابُهَا بَابِي، وَ بَيْتُهَا بَيْتِي، فَمَنْ هَتَكَهُ فَقَدْ هَتَكَ حِجَابَ اللَّهِ.

قَالَ عِيسَى(2) فَبَكَى أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام طَوِيلًا، وَ قَطَعَ بَقِيَّةَ كَلَامِهِ (3) ، وَ قَالَ: هُتِكَ وَ اللَّهِ حِجَابُ اللَّهِ، هُتِكَ وَ اللَّهِ حِجَابُ اللَّهِ، هُتِكَ وَ اللَّهِ حِجَابُ اللَّهِ، و حجاب اللّه ، يَا أُمَّهْ(4) صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهَا. (5)

ای گروه انصار! آگاه باشید پس خوب گوش فرا دهید و کسی که حاضر است . آگاه باشید درب فاطمه علیهاالسلام درب من است . خانه اش خانۀ من است . هر کس حرمت آن منزل را حفظ نکند حجاب خدا را دریده است .

عیسی بن مستفاد گفت : حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام پس از بیان این حدیث ، گریه سختی کرده و از سخن بازماندند . پس از آن فرمودند :

ص: 104

1- . دانستنی های فاطمی ، ص 221 .
2- . عيسى بن المستفاد.
3- . في المصدر: و قطع عنه بقية حديثه و أكثر البكاء.
4- . في المصدر: يا أمه يا أمه.
5- . طرف من الانباء و المناقب، ص146 ؛ بحارالانوار، ج 22 ، ص 477 .

به خدا سوگند ! حجاب خدا دریده شد . به خدا سوگند ! حجاب خدا دریده شد . به خدا سوگند! حجاب خدا دریده شد . ای مادر! درود خدا بر او باد .

59 . توسل امام کاظم علیه السلام به مادرشان حضرت زهرا علیهاالسلام

على بن ابى حمزه گويد :

حضرت موسى بن جعفر علیهماالسلام فرمود : من هفت ماه است كه دچار تب شده ام و پسرم دوازده ماه است كه تب می كند و اين تب همچنان در بدن ما بالا می رود ، و احساس می كنم كه همه بدن را نمی گيرد ، گاهى بالاى تن را می گيرد و به پائين بدن كار ندارد و گاهى پائين بدن را می گيرد و بالا را نمی گيرد .

گويد من عرض كردم : قربانت اگر اجازه دهيد من حديثى را كه از ابى بصير از جدّت علیه السلام شنيده ام براى شما بگويم . آن حضرت هر گاه تب می كرد از آب سرد كمك می گرفت ، و دو جامه داشت كه يكى در آب سرد بود و ديگرى را بر تن می كرد و همچنان آن دو را به نوبت مى پوشيد ( و هر گاه جامه كه تنش بود خشك می شد آن را بيرون مى آورد و جامه اى را كه در آب بود به تن می كرد و آن ديگر را در آب می گذارد ) سپس فرياد می زد به طورى كه صدايش دم در خانه مى آمد كه مى گفت : « اى فاطمه دختر محمد »!

فرمود : راست گفتى .(1)

60 . امام رضا علیه السلام و یاد مادر

مردی از برمکی ها به علی بن موسی الرضا علیه السلام عرض کرد : دربارۀ ابوبکر چه می فرمایی ؟ حضرت پاسخ داد : سبحان الله و الحمدالله و الاله الا الله و الله اکبر ، پرسشگر، پافشاری کرد تا امام پاسخ دهد آن حضرت فرمود :

كَانَتْ لَنَا أُمٌّ صَالِحَةٌ مَاتَتْ وَ هِيَ عَلَيْهِمَا سَاخِطَةٌ وَ لَمْ يَأْتِنَا بَعْدَ مَوْتِهَا خَبَرٌ أَنَّهَا رَضِيَتْ عَنْهُمَا ؛

ص: 105

1- . الكافی، ج 8 ، ص 109 ؛ بحارالانوار ، ج 62 ، ص 102 .

ما را مادرى شايسته و نيكوكارى بود ، فوت نمود در حالى كه از آن دو غضبناك بود و بعد از فوتش هم خبرى به ما نيامده است كه از آن دو راضى شده باشد .(1)

61 . ارادت امام رضا علیه السلام به مادرشان حضرت فاطمه علیهاالسلام

يكى از فضلاى حوزه كه مشكل بزرگى برايش پيش آمده بود ، براى زيارت و توسل به حضرت امام رضا علیه السلام عازم حرم مى شود . از قضا به علامه طباطبايى بر مى خورد كه ايشان هم عازم حرم است . به طرفش رفته و با چشمى پراشك و دلى پرسوز از ايشان مى خواهد تا دعايى به او بياموزد كه حاجتش روا شود .

علامه نگاهى مهربان به چهره و حالت او مى كند ، آن گاه مى گويد : فرزندم ! وقتى وارد حرم مطهّر مى شوى ، يكى از مؤ ثرترين و بهترين دعاها اين است كه حضرت را به مادرش زهرا علیهاالسلام قسم بدهى كه حاجت تو را از خدا بخواهد . چون حضرت به مادرش زهرا علیهاالسلام علاقه فراوان و ارادت خاصى دارد و سوگند دادن به مادر محبوبش ، سخت مؤثر خواهد افتاد .

مى گويد : با شنيدن اين سخن سخت متأثر شدم ، و رعشه و لرزه اى تمامى وجودم را در بر گرفت . اين توسل و قسم دادن همان و به مقصود رسيدن همان . (2)

62 . امام جواد علیه السلام و یاد مادرشان حضرت فاطمه علیهاالسلام

ابوعبدالله برقى از زكريا بن آدم روايت کرده : من در خدمت حضرت رضا علیه السلام بودم كه حضرت ابوجعفر جواد الائمه علیه السلام را كه كمتر از چهار سال داشت را به خدمت حضرت آوردند ، وى دستش را بر زمين را كوبيده و سرش را به سوى آسمان بلند كرده و به انديشه فرو رفت .

حضرت رضا علیه السلام فرمود : فدايت شوم چرا به فكر فرو رفته اى؟

ص: 106

1- . الطرائف ، ج1 ، ص 252 ؛ ریاض الابرار ، ج 2 ، ص 259 .
2- . چشمه در بستر ، ص 356 – 355 ؛ 360 داستان از : فضائل ، مصایب و کرامات فاطمۀ زهرا علیها السلام ، ص 350 .

فِيمَا صُنِعَ بِأُمِّي فَاطِمَةَ علیهاالسلام أَمَا وَ اللَّهِ لَأُخْرِجَنَّهُمَا ثُمَّ لَأُحْرِقَنَّهُمَا ، ثُمَّ لَأُذَرِّيَنَّهُمَا ، ثُمَّ لَأَنْسِفَنَّهُمَا فِي الْيَمِّ نَسْفاً ؛

فرمودند : به یاد مادرم فاطمه علیهاالسلام و ستم هایی که بر او رفت افتادم ، به خدا سوگند ! آن دو را بيرون خواهم آورد و سپس مى سوزانمشان و خاكسترشان را به باد خواهم داد و به دريا خواهم افكند ، حضرت او را به نزديك خود آورده و بين دو ديده اش را بوسيد و فرمود ، تو براى آن - منصب - مى باشى .(1) ( یعنی تو شایستۀ امامت می باشی ).

می گوییم هر چند این روایت از تفاصیل ماجرا به صراحت سخننمی گوید ، اما بیانگر آن است که حضرت فاطمه علیهاالسلام مورد ستم آشکار واقع شدند .

63 . امام جواد علیه السلام و گریه بر مادر علیهاالسلام

عبدالله بن رزین می گوید : من مجاور مدینه بودم و حضرت جواد علیه السلام هر روز ، نزدیک ظهر ، به مسجد نبى اكرم صلی الله علیه و آله در مدينه مى آمد و از سنگی که برای نشستن گذاشته بودند پایین می آمد . سپس به طرف قبر پیامبر صلی الله علیه و آله می رفت و سلام می داد . سپس به جانب خانه فاطمه زهرا علیهاالسلام بر می گشت و کفش از پای بیرون می آورد و به نماز می ایستاد . (2)

با نهايت ادب و خضوع داخل خانه شده و در آن جا نماز و دعا مى خواند و دقايقى طولانى به عبادت مشغول مى شد . و هرگز ديده نشد به زيارت حضرت رسول صلی الله علیه و آله برود و سراغ مادرش را نگيرد .(3)

64 . ذکر مصائب فاطمی توسط حضرت امام هادی علیه السلام

سید رضی الدین علی بن رضی الدین علی بن طاووس در کتاب « زوائد الفوائد » روایت کرده از امام ابی الحسن علی بن محمد هادی علیهماالسلام: از حُذیفه – در روایتی

ص: 107

1- . طبری ، دلائل الامه ، ص 212؛ اثبات الوصیه ، ص 218 ؛ فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر9، ص 744؛ نوادرالمعجزات ، ص 183 ؛ بیت الاحزان، ص 156.
2- . بحارالانوار، ج 50 ، ص 60 .
3- . رياحين الشريعه ، ج 1، ص 58 .

طولانی که ذکر می کند در آن خبر دادن پیامبر صلی الله علیه و آله به آنچه که بر عترت طاهره علیهم السلام پیش می آید و گریه ایشان بر این امر – که گفت :

« وَ رَجَعْتُ عَنْهُ وَ أَنَا غَيْرُ شَاكٍّ فِي أَمْرِ الثَّانِي ، حَتَّى رَأَيْتُ بَعْدَ وَفَاةِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ أُتِيحَ الشَّرَّ وَ ... وَ أَحْرَقَ بَيْتَ الْوَحْيِ ... وَ دَبَّرَ عَلَى قَتْلِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام...ِ وَ لَطَمَ وَجْهَ الزَّكِيَّةِ » ؛

و من برگشتم در حالی که صاحب یقین بودم در کفر ثانی ( عمر ) ، تا آنکه بعد از شهادت رسول خدا صلی الله علیه و آله دیدم که او چه فتنه ها برانگیخت ، و کفر اصلی خود را اظهار کرد و از دین برگشت ، ... و آتش در خانه وحی و رسالت زد ، و بدعت ها در دین خدا قرار داد ، ... و تدبیر کشتن امیرالمؤمنین علیه السلام را نمود ، و جور و ستم را در میان مردم آشکار کرد ... و سیلی به صورت فاطمه زهرا علیهاالسلام زد .(1)

65 . حضرت امام حسن عسکری علیه السلام و یاد مادرشان

امام حسن عسکری علیه السلام در مورد مقام و مرتبه حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام می فرمایند :

« نَحْنُ حُجَجُ اللّه ِ عَلى خَلْقِهِ وَ فاطمةُ حُجَّةٌ عَلَينا ؛ ما حجت های خدا بر مخلوقین هستیم و حضرت فاطمه علیهاالسلام حجت بر ماست ».(2)

66. حضرت ولى عصر عجل الله تعالی فرجه و یاد مظلوميت مادرشان

حضرت ولى عصر عجل الله تعالی فرجه از مظلوميت مادرشان ياد مى كند و روزى كه ظهور مى كند ، به مدينه مى آيد و ناله ها و استغاثه هاى فاطمه علیهاالسلام را متذكّر مى گردد و مى فرماید :

اى مادر! امروز از قاتلانت انتقام مى گيرم و آنان را به سزاى اعمالشان مى رسانم . آنگاه به سراغ قبر قاتلان او می آيد و با اذن خدا آن دو را زنده مى كند و سؤال می كند : به چه جرمى مادرم را مصدوم و مجروح كرديد ؟ بچه اش را كشتيد ؟ خانه اش را مورد تهاجم

ص: 108

1- . بحارالانوار ، ج98 ، ص 353 ، و ج 31 ، ص 129-120 ؛ المحتضر ، ص 45 -44 .
2- . تفسیر اطیب البیان ، ج 13 ، ص 236 .

قرار داديد ؟ سپس با شمشيرى كه در دست دارد آنان را به قتل مى رساند و جسدشان را به آتش مى كشد و خاكسترشان را بر باد مى دهد ( با همان هیزمی که برای سوزاندن علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام جمع کرده بودند ) ... .(1)

67 . گریۀ شدید امام زمان عجل الله تعالی فرجه

از علامه سیّد باقر پسر آیة الله سیّد محمّد هندی (متوفّای 1329) نقل شده که:

حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه را در شب عید غدیر در خواب به حالت افسرده و غمگین دید. پرسید:

آقای من ! چه شده که شما را امروز غمگین و افسرده می بینم با اینکه مردم از عید غدیر خوشحال و مسرورند ؟!

حضرت فرمود : حزن و اندوه مادرم زهرا علیهاالسلام را به یاد آوردم ، سپس فرمود :

لا ترانی اتّخَذتُ لا و عُلاها *** بَعد بَیت الاحزانِ بَیت سُرور

سوگند به شرف و مقام آن حضرت مرا نخواهی دید که پس از بیت الاحزان خانه خوشی بگیرم.

پس از آنکه سیّد از خواب بیدار شد قصیده ای در حالت غدیر و ستم هایی که پس از شهادت حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله بر حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام وارد شد سرود و بیتی را نیز که حضرت سروده بود ، در آن قصیده گنجانید . قصیدۀ او موجود و مشهور است و مطلعش چنین می باشد :

کُلُّ غَدرٍ وَ قَولَ اِفکٍ و زُورٍ *** هُوَ فَرعٌ مِن جَحدِ نَصِّ الغَدیرِ

هر نیرنگ و تهمت و ناروا فرعی از انکار نص صریح غدیر است .(2)

ص: 109

1- . بحارالانوار، ج 52، ص 386 ؛ فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر9، ص 743 .
2- . عوالم العلوم، ج 11، ص 795 ؛ فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر9 ، ص 826 .

عزاداری و گریه برای حضرت زهرا علیهاالسلام از قبل از شهادت ایشان وجود داشته و هر زمان که اهل بیت علیهم السلام ، فراغتی برای اقامه عزا داشتند به این کار اهتمام می ورزیدند .

68 . امام زمان عجل الله تعالی فرجه : گرفتار منازعه با ظالمی درشتخوی و گمراه شده ایم

در توقیع مولانا صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه آمده که فرمود :

وَ لَوْ لَا مَا عِنْدَنَا مِنْ مَحَبَّةِ صَلَاحِكُمْ وَ رَحْمَتِكُمْ وَ الْإِشْفَاقِ عَلَيْكُمْ لَكُنَّا عَنْ مُخَاطَبَتِكُمْ فِي شُغُلٍ فِيمَا قَدِ امْتُحِنَّا بِهِ مِنْ مُنَازَعَةِ الظَّالِمِ الْعُتُلِّ الضَّالِّ الْمُتَتَابِعِ فِي غَيِّهِ الْمُضَادِّ لِرَبِّهِ الدَّاعِي مَا لَيْسَ لَهُ الْجَاحِدِ حَقَّ مَنِ افْتَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَهُ الظَّالِمِ الْغَاصِبِ وَ فِي ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لِي أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ وَ سَيُرْدِي الْجَاهِلَ رَدَاءَةُ عَمَلِهِ وَ سَيَعْلَمُ الْكَافِرُ لِمَنْ عُقْبَى الدَّارِ ؛

و اگر محبتی شما نداشتم و صلاح شما را نظاره نمی کردم ، و به جهت ترحم دلسوزی بر شما نبود ، گفتگوی با شما را ترک می گفتم ، و فعلاً ما از هم صحبتی با شما سرگرم ماجرایی هستیم که گرفتار منازعه با ظالمی درشتخوی و گمراه شده ایم ، او که پیرو هوی و هوس خود ، مخالف پروردگارش است ، و ادعای چیزی که متعلق به او نیست می کند ، ظالمی است غاصب ؛ منکر حق کسی شده که از طرف خدا اطاعتش واجب است . و در دختر گرامی رسول خدا صلی الله علیه و آله الگوی خوبی برای من است ، و در آینده فرد جاهل دست از عمل بردارد ، و کافر خواهد فهمید که عاقبت نیکوی این منزلگاه از آن کیست .(1)

69 . نخستین حکم در قیامت

« وَ أَوَّلُ مَنْ يُحْكَمُ فِيهِمْ مُحَسِّنُ بْنُ عَلِيٍ علیهماالسلام وَ فِي قَاتِلِهِ ثُمَّ فِي قُنْفُذٍ... »

ص: 110

1- . الغیبة للطوسی ، ص 286 ؛ بحارالانوار ، ج 53 ، ص 179 .

اولین جنایتی که در دادگاه عدل قیامت بررسی می گردد ، موضوع کشته شدن حضرت محسن علیه السلام فرزند امیرالمؤمنین علیه السلام است ؛ پس از آنکه قاتلش محکوم می گردد ، نوبت به قنفذ فرا می رسد . (1)

70 . عزای فاطمی در قیامت

در روز قیامت حضرت خدیجه علیهاالسلام و فاطمه بنت اسد علیهاالسلام ، که جده های حضرت محسن علیه السلام می باشند ، او را در حالی که خون آلود است با خود می آورند به همراه آنان امّ هانی و جمانه ، عمه های او که دختران ابوطالب می باشند ، و اسماء بنت عمیس ، خثعمیّه فریاد زنان و شیون کنان ، دست هایشان را بر صورت ها کوبیده موهای سر را پریشان می کنند و فرشتگان آنان را با بال هایشان می پوشانند و مادرش جضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام گریه می کند و فریاد می زند و می گوید :

P هذا يَوْمُكُمُ الَّذي كُنْتُمْ تُوعَدُون O(2)

( جبرئیل از طرف ) محسن علیه السلام فریاد می زند و می گوید :

من ستمدیده ام و یاری می جویم . رسول خدا صلی الله علیه و آله محسن علیه السلام را روی دست گرفته او را بالا به سوی آسمان نگه می دارد و می فرماید :

ای خدای من و ای مولای من ! ما به خاطر تو در دنیا صبر و بردباری کردیم . امروز روزی است که هر کسی هر کار خوبی را که انجام داده ، در مقابل خود می بیند و آرزو می کند که ای کاش بین او و بین کار بدی که انجام داده ، فاصله ای بس دور می بود . (3)

71 . گریۀ ملائکه و حاملین عرش الهی و اهل دنیا بر فاطمۀ زهرا علیهاالسلام

امام صادق علیه السلام به مفضل فرمود :

ص: 111

1- . کامل الزیارات ، ص 334 ؛ فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر9، ص 745 .
2- . انبیاء/ 103. این همان روزی است که به شما وعده داده بودند .
3- . نوائب الدهور ، ص 192 ؛ فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر9، ص 699 .

روز قیامت حضرت زهرا علیهاالسلام بر می خیزد و عرض می کند: خدایا! وعده ات را در مورد کسانی که به من ظلم کرده اند و حق مرا غصب نمودند و مرا زدند و من را با ظلم به تمام فرزندانم به گریه انداختند ، عملی ساز و انتقام بگیر! در این وقت فرشتگان هفت آسمان و حاملین عرش الهی و ساکنان هوا و اهل دنیا و آنها که در زیر طبقات زمین هستند ، با ناله و فریاد می گریند و به خدا شکایت می کنند . در آن روز تمام قاتلان و ظالمان به ما و آنها که از آنچه بر سر ما آمده ، راضی بودند ، هزار بار به قتل می رسند نه مثل کشته شدن آنها که در راه خدا شهید می شوند .(1)

72 . روز قیامت و دادخواهی فاطمه علیهاالسلام

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند :

هنگامی که فاطمه علیهاالسلام در مقابل عرش پروردگار قرار می گیرد ، خود را از مرکب به زیر انداخته ، اظهار می دارد : الهی و سیدی ! میان من و کسی که مرا آزرده و بر من ستم روا داشته ، داوری کن . خدایا ! بین من و قاتل فرزندم حکم کن .(2)

ص: 112

1- . بحارالانوار، ج 53، ص 23.
2- . امالی صدو ق ، ص 16 .

فصل دوم : اسناد مرتبط با غیر معصومین علیهم السلام

اشاره

ص: 113

1. توسعۀ عزاداری از قرن سوم به بعد

در هر دوره ای که شیعیان تحت فشار حکومت ها نبوده اند ، عزاداری برای ائمۀ اطهار و فاطمه زهرا علیهاالسلام بیشتر می شده و شیعیان با خیالی آسوده تر و آشکارا به عزاداری می پرداخته اند . اما در دوره هایی که این فشار و تهدید از ناحیه حکومت و حاکمان وجود داشته، عزاداری کمتر ، و به صورت مخفیانه صورت می گرفته و به واسطه همین امر در دوره های اخیر که شیعه کمتر احساس خطر کرده عزاداری برای حضرت زهرا و سایر معصومین علیهم السلام بیشتر و بهتر شده است .

ابن

اثیر می نویسد : « در قرن سوم و چهارم و پنجم و همزمان با تشکیل دولت های آل بویه در عراق و حمدانیون در سوریه و فاطمیون در مصر ، مذهب شیعه گسترش یافت و مراسم عزاداری توسعه یافت .»(1)

ولی قبل از آن عزاداری به صورت پنهانی انجام شده است ، آن چنان که تاریخ نویسان نوشته اند : در دوران حكومت عباسيان، علويان يا از دم تيغ گذشتند و يا در سياه چال ها پوسيدند و يا از ترس جان ، گمنام در دهكده ها و بيغوله ها به سر می بردند ... نوحه گری در مجلس های سری و سپس بر سر بازارها بر دختر پيغمبر و ستم هايی كه بر او و فرزندان او رفته است، آغاز شد .(2)

2 . گفته های قاضی عبدالجبار معتزلی (م 415قمری ، از متکلمین اهل سنّت )

قاضی عبدالجبار(3) در کتابش « تثبیت دلائل النبوه » ، ضمن نام بردن تعدادی از علمای شيعه من جمله شيخ مفيد قدس سره (م 413 ق) ، تصريح دارد اين بزرگان

ضمن

ص: 114

1- . الکامل فی التاریخ ، ج8 ، ص 549 .
2- . تاریخچه عزای حسینی ، ص184.
3- . قاضی عبدالجبار بن احمد (359 - 415ق)، پیشواى معتزلیان در عصر خود بود و در فقه ، از مذهب امام شافعی پیروى مى کرد . کتاب «تثبيت دلائل النبوة»، مهم ترین اثر اوست . از شاگردان او افراد بزرگی چون سید مرتضی ، شیخ طوسی و ابوالقاسم تنوخی (355- 447) می توان نام برد. حتی شیخ مفید در مجلس درس او حاضر می شد و در یکی از این مجالس بود که شیخ مفید به مناسبت نظر قاضی درباره حدیث غدیر و غار پاسخ او را داد به گونه ای که قاضی از جواب دادن به شیخ عاجز شد و در حضور علما شیخ را به جای خود نشاند و او را به مفید ملقب کرد . ( سایت دائرة المعارف طهور )

اعتقاد به شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام توسط خليفه دوم، بر آن حضرت گريه کرده و مراسم نوحه سرايی بر پا می کردند:

« وفی هذا الزمان منهم مثل أبی جبله إبراهیم بن غسان ، ومثل جابر المتوفی ، وأبی الفوارس الحسن بن محمد المیمدیّ وأبی الحسین أحمد بن محمد بن الکمیت، وأبی محمد الطبری ، وأبی الحسن الحلبی وأبی یتیم الرلباى، وأبی القاسم النجاری ، وأبی الوفا الدیلمی ، وابن أبی الدیس ، وخزیمه، وأبی خزیمه ، وأبی عبد الله محمد بن النعمان ، فهؤلاء بمصر وبالرمله وبصور ، وبعکا وبعسقلان وبدمشق وببغداد وبجبل البسماق . وکل هؤلاء بهذه النواحی یدّعون التشیع ومحبه رسول الله صلّى الله علیه وسلم و أهل بیته ، فیبکون على فاطمه وعلى ابنها المحسن الذی زعموا أن عمر قتله »(1)

؛

و در این زمان از جملۀ آن ها مانند ابی جبلة ابراهیم بن غسان(2) و جابر

المتوفی(3) و ابو الفوارس حسن بن محمد میمدی(4) و ابو الحسین احمد بن محمد بن الکمیت و ابو محمد طبری(5) و ابو الحسن حلبی(6) و ابو یتیم و ابو القاسم نجاری(7) و ابو الوفا دیلمی(8) و

ص: 115

1- . تثبیت دلائل النبوه ، ج 2 ، ص 594 و 595 .
2- . ابو جبله (ابواسحاق) إبراهیم بن طلحه بن إبراهیم بن محمد بن غسان البصری: از علما و حفاظ (سمعانی، انساب، ج 10 ص 46) قرن پنجم بود. به ابن مغازلی اجازه روایت داد (ابن مغازلی، مناقب اهل بیت، ص 127) شواهدی پیرامون تشیع او در احادیثش وجود دارد. اطلاعاتی پیرامون او را سمعانی در انسابش و ذهبی در تاریخ اسلام ج 29 ص 500 آورده است .
3- . جابر المتوفی: احتمالاً به قرینه جای دیگر کتاب، جابر بن حیان منظور او باشد که دانشمند برجسته علوم اسلامی است و نیازی به ذکر زندگینامه اش نیست.
4- . حسن بن أحمد بن محمد بن فارس بن سهل ابو الفوارس: خود و برادرش محمد از علمای حدیث بودند. خطیب بغدادی در تاریخ بغداد ج 7 ص 288 و محمود النحال در اتحاف المرتقی ص 137 و غیره درباره او گفته اند.
5- . حسن بن حمزه بن علیّ بن عبد اللّه بن محمّد بن الحسن بن الحسین بن علیّ بن الحسین بن علیّ بن أبیطالب علیهم السلام ابومحمد الطبری: از بزرگ ترین علما و فقهای شیعه است که علمای امامیه ازجمله نجاشی و شیخ طوسی و علامه حلی و جزائری و حائری مازندرانی و مجلسی و بحرالعلوم و مامقانی و غیره، او را توثیق و مدح کرده اند . تنقیح المقال ، علامه مامقانی ، چاپ موسسه آل البیت ، ج 19، ص 138 تا 151 مراجعه شود .
6- . ثابت بن أسلم بن عبدالوهاب أبو الحسن الحلبی النحوی: از علمای بزرگ شیعه و از شاگردان ابوالصلاح حلبی بود . به جرم اینکه او کتابی علیه اسماعیلیه نوشت ، در سال 460 مستنصر بالله ( خلیفه فاطمی مصر ) او را به صلیب کشید و کتابخانه اش با 10 هزار جلد کتاب را آتش زدند . برای اطلاع بیشتر درباره ایشان به کتاب تنقیح المقال فی علم الرجال علامه مامقانی چاپ موسسه آل البیت ، ج 13، ص 232 تا 235 مراجعه شود .
7- . ابوالقاسم الحسن بن فرح بن حوشب بن زادان الکوفی النجاری منصور الیمن : او اهل کوفه بوده و در سال 268 به یمن می رود و نخستین داعی اسماعیلی ها در کشور یمن می شود و یمنی ها تابع او می شوند . کتبی به او منسوب است و شرح حال مفصلش در رساله افتتاح الدعوه قاضی نعمان مغربی آمده است.
8- . ازاذویه بن عبدالله الاصفهسالار ( سپهسالار) المرشد ابوالوفاء الدیلمی : از حاکمان و فرماندهان شیعه در منطقه دیلم ( شمال ایران فعلی ) بوده و حتی امارت کوفه را به دست می آورد و در آنجا خطبه می گذارد و در سال 444 فوت می کند . ( ابن فوطی ، مجمع الاداب ، ج 5 ، ص 190 و 191) .

ابن ابی الدیس(1) و خزیمه و ابی عبد الله محمد بن النعمان(2) هستند که در مصر(3) و رمله(4) و صور و عکا(5) و عسقلان(6) و دمشق(7) و بغداد و جبل بسماق(8) سکونت دارند و همه این ها در این مناطق ادعای تشیع و محبت رسول الله صلی الله علیه و آله و اهل بیتش علیهم السلام را دارند و بر فاطمه و فرزندش محسن که اعتقاد دارند عمر او را کشته است گریه می کنند ».

و در چند جملۀ بعد می نویسد :«و یقیمون المنشدین و المناحات فی ذلک...»

«و در این زمینه مجالس مداحی و نوحه برپا می کنند.»(9)

این یعنی عزاداری فاطمیه در آن زمان توسط شیعیان مصر و فلسطین و سوریه و عراق برگزار می شده است .

ابن ابی الدیس(10) و خزیمه و ابی عبد الله محمد بن النعمان(11) هستند که در مصر(12) و رمله(13) و صور و عکا(14) و عسقلان(15) و دمشق(16) و بغداد و جبل بسماق(17) سکونت دارند و همه این ها در این مناطق ادعای تشیع و محبت رسول الله صلی الله علیه و آله و اهل بیتش علیهم السلام را دارند و بر فاطمه و فرزندش محسن که اعتقاد دارند عمر او را کشته است گریه می کنند ».

و در چند جملۀ بعد می نویسد :«و یقیمون المنشدین و المناحات فی ذلک...»

«و در این زمینه مجالس مداحی و نوحه برپا می کنند.»(18)

این یعنی عزاداری فاطمیه در آن زمان توسط شیعیان مصر و فلسطین و سوریه و عراق برگزار می شده است .

بنابرایناعتقاد به شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام و مضروب شدن ایشان و شهادت حضرت محسن و برپایی مجالس عزا در این زمینه در بین شیعیان قدمتی طولانی داشته و از امور جدید نیست .

ص: 116

1- . عبدالله بن ابی الدیس ابو محمد : فقط می دانیم که او ، قاضی دمشق بوده و نماز میت عبدالوهاب بن عزون ( قاضی منطقه بانیاس سوریه ) را در سال 397 خوانده ( ابن عساکر ، تاریخ دمشق ، ج 37 ، ص 336) و خودش هم در سال همان زمان ها فوت کرده . ( همان ، ص 317 ) .
2- . محمد بن محمد بن النعمان ابوعبدالله معروف به ابن معلم و شیخ مفید : وی از برجسته ترین علمای شیعه در تمام تاریخ بوده و اساتید و شاگردانش هم همگی از نوادر دوران و برجسته ترین علمای شیعه بودند . برای مطالعه درباره ایشان به تنقیح المقال فی علم الرجال علامه مامقانی ، چاپ سنگی ، ج 3 ، ص 180 و 181 مراجعه شود .
3- . مصر : کشوری در افریقا .
4- . رمله : شهری در فلسطین امروزی .
5- . عکاء : شهری در فلسطین امروزی .
6- . عسقلان : شهری در فلسطین امروزی .
7- . دمشق : پایتخت کشور سوریه .
8- . جبل البسماق : کردستان سوریه امروزی .
9- . تثبیت دلائل النبوه ، ج 2 ، ص 594 و 595 .
10- . عبدالله بن ابی الدیس ابو محمد : فقط می دانیم که او ، قاضی دمشق بوده و نماز میت عبدالوهاب بن عزون ( قاضی منطقه بانیاس سوریه ) را در سال 397 خوانده ( ابن عساکر ، تاریخ دمشق ، ج 37 ، ص 336) و خودش هم در سال همان زمان ها فوت کرده . ( همان ، ص 317 ) .
11- . محمد بن محمد بن النعمان ابوعبدالله معروف به ابن معلم و شیخ مفید : وی از برجسته ترین علمای شیعه در تمام تاریخ بوده و اساتید و شاگردانش هم همگی از نوادر دوران و برجسته ترین علمای شیعه بودند . برای مطالعه درباره ایشان به تنقیح المقال فی علم الرجال علامه مامقانی ، چاپ سنگی ، ج 3 ، ص 180 و 181 مراجعه شود .
12- . مصر : کشوری در افریقا .
13- . رمله : شهری در فلسطین امروزی .
14- . عکاء : شهری در فلسطین امروزی .
15- . عسقلان : شهری در فلسطین امروزی .
16- . دمشق : پایتخت کشور سوریه .
17- . جبل البسماق : کردستان سوریه امروزی .
18- . تثبیت دلائل النبوه ، ج 2 ، ص 594 و 595 .

ص: 117

3 . تشکیل انجمن ها جهت فضائل اهل البیت علیهم السلام

با گسترش تسلط دیلمیان بر بغداد در این شهر که سال ها پیش مرکز اجتماع شاعران شیعی بود انجمن ها تشکیل گردید که در آن فضیلت های اهل بیت علیهم السلام را نقل نموده و بر مظلومیت آن ها اشک می ریختند . (1)

4 . سال 346 قمری ( قرن چهارم ) در عزاداری فاطمی

از اسناد تاریخی قرن چهارم بر می آید که یادکرد از حضرت زهرا علیهاالسلام در این دوره ، از تقدس بسیار زیادی برخوردار بود . در این باره ، آمده است شخصی به نام خالع نقل می کرد ، که در بغداد با پدرم ، در سال 346 قمری در مسجد لبودى نشسته بوديم . در اين حال مردى كه جامه اى وصله دار بر تن و انبان و دلو كوچكى در دست و عصايى در پنجه داشت بیامد . گَرد راه بر سر و صورتش نمايان بود . با صداى بلند بر جماعت سلام كرد و گفت : من فرستاده فاطمه زهرا هستم . گفتند : خوش آمدى ، درآى .

گفت : « احمد مزوّق » نوحه سرا كدام يک از شماست ، گفتند : همان است كه آنجا نشسته . گفت : بانويمان را در خواب ديدم كه مرا گفت: به بغداد رو و او را بياب و بگو شعر «ناشی» را كه در مرثيه فرزندم سروده بخواند. شعرى كه در مطلع آن مى گويد:

بَني أحمَدَ قَلبي لَكُم يَتَقَطَّعُ *** بِمِثلِ مُصابي فيكُمُ لَيسَ يُسمَعُ

عَجِبتُ لَكُم تَفنونَ قَتلاً بِسَيفِكُم *** ويَسطو عَلَيكُم مَن لَكُم كانَ يَخضَعُ

« ناشی » حاضر بود وقتی این سخن را شنید ، بر سر و صورت زد . مزوّق نيز چنان كرد و مردم هم بر سر و صورت زدند و به آن قصيده تمام آن نیمروز ، نوحه و زارى كردند تا هنگام نماز ظهر رسيد و مجلس بگسست .(2)

ص: 118

1- . زندگانی حضرت زهرا علیها السلام ، شهیدی ، سیدجعفر ، ص 213 .
2- . معجم الادباء ، ج 4، صص، 1789- 1788. (برگرفته از مقاله مراسم فاطمیه و شیوه های خنثی سازی فتنه های دشمنان، حجت الاسلام والمسلمین دکتر احمد فلاح زاده، 26/9/1401).

5 . سخنان قاضی تنوخی (در قرن چهارم ) دربارۀ عزاداری فاطمی

قاضی تنوخي (327- 384 ق)، نویسنده « نشوار المحاضرة » که کتابش را طى 20 سال یعنی از 360 تا 380 هجری نوشته است، از زبان مردی به نام « ابن اصدق » به شعری اشاره می کند که حضرت زهرا علیهاالسلام سرودند تا مداحان بدان مرثیه سرایی کنند .

لَمْ أُمَرِّضْهُ قَتِيلاً *** لاَ وَ لاَ كَانَ مَرِيضاً

أيّها العينان فيضا *** و استهلّا لا تغيضاً(1)

6 . سخنان ابن شداد از قرن چهارم در زمینۀ عزاداری فاطمیه

عزالدین بن شداد حلبی از مورخین اهل سنت ( متوفای 684ق ) ، داستان « مشهد الدکه » که در حلب به محل سقط محسن بن الحسین معروف است را مطرح می کند و می نویسد :

یحیی بن ابی طی در کتاب تاریخش می گوید :

سال 351 ، مشهد الدکه آشکار شد . سیف الدوله داشت می رفت ، دید نیمه شب از آن جا باران های نور بلند می شود . رفت و آنجا را کند و دید عبارتی است : « این قبر محسن پسر حسین بن علی است .

سیف الدوله ، علوی ها را جمع کرد و پرسید: شما شنیدید که حسین فرزندی به نام محسن داشته باشد ؟ گفتند : نه. این را

نمی دانیم بلکه این را می دانیم که فاطمه باردار

بود و پیامبر صلی الله علیه و آله به او فرمود : در شکم تو محسن علیه السلام هست و در روز بیعت بر او در خانه اش هجوم بردند و به این سبب فرزندش سقط شد .(2)

این گزارش نشان می دهد که جریان حمله به خانه حضرت زهرا علیها السلام و سقط حضرت محسن علیه السلام در زمان سیف الدوله (قرن 4) نزد علویون امری مسلم قلمداد می شده است .

ص: 119

1- . نشوار المحاضرة و أخبار المذاكرة، ج 2، صص231- 230.
2- . الاعلاق الحظیره فی ذکر امراء شام و الجزیره، ص 20.

7 . خواندن حدیث فدک ، در حرم حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام در قرن هفتم

در سال 608 هجری قمری الناصر لدین الله، ابوالعباس احمد بن المستضیء امر کرد تا کتاب مسند امام « احمد بن حنبل » در « حرم موسی بن جعفر علیهماالسلام » با اجازۀ خلیفه در حضور « صفی الدین محمد بن معدّ موسوی » خوانده شود . اولین چیزی که از آن خواند « مسند ابوبکر » و « حدیث فدک » و ماجراهایی بود که در مورد فدک به وقوع پیوست .(1)

8 . کلام ابن حجر عسقلانی ( متوفای 852قمری ) در مورد عزاداری فاطمی

ابن حجر عسقلانی از علمای بزرگ اهل سنّت ، ماجرایی را درمورد مجلس عزاداری شیعیان برای حضرت فاطمه علیهاالسلام را در کتاب « لسان المیزان » نقل می کند :

أخبرنی علی بن محمود قال کان البلخی الواعظ کثیرا ما یدمن فی مجالسه سب الصحابه فحضرتُ مَرَّة مجلسه فقال : بَکَت فاطمه یوما من الأیام فقال لها علی : یا فاطمه لِمَ تبکین علی أأخذت منک فیئک اغصبتک حقک افعلت افعلت و عَدَّ أشیاء مما یزعم الروافض أن الشیخین فعلاها فی حق فاطمه قال فضج المجلس بالبکاء من الرافضه الحاضرین ؛(2)

علی بن محمود به من خبر داد که بلخی واعظ ، اکثر آنچه در مجالسش می گفت سب صحابه بود . یک بار در مجلسش حاضر شدم . او گفت روزی از روزها حضرت فاطمه علیهاالسلام گریه کرد . پس حضرت علی علیه السلام به او فرمودند : برای چه چیزی گریه می کنی ؟ مگر من بودم که اموال تو را گرفتم حق تو را غصب کردم ؟ مگر من بودم که با تو چنین و چنان کردم ؟ و در آن مجلس واعظ بلخی مواردی را به جای چنین و چنان شمرد که شیعیان ( به دلیل تعصب مذهب ابن حجر به شیعیان ، از واژۀ رافضیان استفاده

ص: 120

1- . آیین های دینی- شیعی، ص 244.
2- . لسان المیزان ، ج 5 ، ص 218.

کرده است ) بر این باورند که ابوبکر و عمر در حق فاطمه علیهاالسلام روا داشته اند ، پس صدای ضجّه و گریۀ شیعیان حاضر در آن مجلس به آه و فغان بلند گردید .

جالب اینجاست که واعظ بلخی ( متوفای 596قمری ) بنا به مستندات موجود در کتب مختلف ، از بزرگان و شخصیت های برجسته اهل سنت هم به حساب می آمده است . به طوری که او سال های سال از شاگردان ابو شجاع بلخی بسطامی ، از علمای بزرگ اهل سنّت در بلخ در قرن ششم و ابو سعد سمعانی ، مؤلف کتاب مشهور انساب ، بوده و علی بن مفضل مقدسی که از فقهای بزرگ مالکی ها بوده ، از شاگردان او بود و از بزرگان نظامیه بغداد به حساب می رفت(1) و ابن عنین شاعر ، شعری در مدح او گفته(2) و خطیب بغدادی از او اجازه روایت گرفته است .(3)

و این حدیث را « صفدی » ( متوفی 764 ) به صورت مختصر روایت کرده و گفته است : علی علیه السلام روزی به فاطمه علیهاالسلام که ایشان در حال گریه بودند ،

فرمود : چرا گریه می کنی ؟ آیا من از تو فدک را گرفتم ؟ آیا حق تو را غصب کردم ؟ آیا این کار و آن کار را من کردم ؟(4)

9 . علنی شدن و رونق گرفتن مراسم عزاداری بر فاطمۀ زهرا علیهاالسلام

شاید بتوان گفت از دوره صفویه به بعد که عزاداری ها علنی شد و با تثبیت حاکمیت ایل قاجار ، و علاقه ای که آنان به ترویج نمادها و آئین های شیعی داشتند گرامی داشت فاطمیه نیز رونق رسمی در این دوره پیدا کرد .

روایتی که می تواند شاهدی بر رواج فاطمیه در دوره قاجار و خصوصاً عهد ناصرالدین شاه باشد ، گزارشی است که شیخ ابراهیم زنجانی در خاطراتش از مرسوم

ص: 121

1- . تاریخ اسلام ، ذهبی ، ج 12، ص 1085 .
2- . دیوان ، ابن عنین ، ص 391 .
3- . تاریخ بغداد ، ج 15 ، ص 34 .
4- . الوافی بالوفیات ، ج3 ، ص 344 .

شدن فاطمیه در این دوره داده است . وی درباره سنّت سوگواری ایّام فاطمیه چنین می نویسد :

باری ، تازه معمول شده هم درعتبات ، هم در زنجان به جهت فاصله از محرم و رمضان و سایر ایام عزا و اجتماعات دینی ، آن روایت که مطابق است با وفات حضرت فاطمه علیهاالسلام در ماه جمادی الاول احتیاطاً سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم سه روز روضه خوانی و جمع کردن مردم و سبب اشتهار است . و روضه خوانی به راه انداختند .(1)

با استفاده از این نقل می توان دریافت که حوزه نجف در عهد ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه به برپایی عزاداری فاطمیه اهتمام داشته است . آخوند خراسانی در این میان نقش برجسته ای داشته و سوگواری فاطمیه دوم در بیت او با استقبال گسترده ای مواجه بوده است . حتی پس از وفات ایشان نیز این سنّت از سوی خاندان وی ادامه یافته ، اکنون نیز در خانۀ نوۀ وی در قم ( میرزا عبدالرضا کفایی ) روضه فاطمیه بر پا می شود . در اسناد کنسولی ایران نیز به برپایی روضه فاطمیه در بیت آخوند خراسانی در عهد رضا شاه اشاره شده و آمده که طلاب حاضر در مراسم فاطمیه در تاریخ آبان 1307شمسی نسبت به دعای سخنران برای سلامتی شاه اعتراض کرده اند .(2)

ص: 122

1- . سرگذشت زندگانی من ، (خاطرات شیخ ابراهیم زنجانی ) ، ص 107 .
2- . چالش ها و تعاملات ایران در نیمه نخست قرن بیستم ، ص 78 .

فصل سوم : موقوفات عزای فاطمی

اشاره

ص: 123

وقف فاطمی یکی از انواع وقف رایج در کشور ما است که آثار و خیرات آن به برکت حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام برای عزاداری و در حوزه های مختلف جاری و ساری است . نیک اندیشانی با وقف اموال خود به زنده ماندن فرهنگ فاطمی کمک کرده اند که چنین موقوفاتی هر سال در ایام فاطمیه جای جای کشور را به عطر یاس نبوی معطر می کند .

موارد وقفی که ما در اسناد و مدارک پیدا نموده ایم به قرار زیر است :

1 . وقف ملک مزروعی توسط حاجی ملاجانی در سال 1209

وقف ملک مزروعی توسط حاجی ملاجانی در سال 1209 جهت روضه خوانی حضرت فاطمه علیهاالسلام.

2 . موقوفۀ حاج میرزا محمدباقرخان عمادالملک در سال1261 شمسی

واقف آن را سال 1300 هجری قمری در شهرستان طبس وقف کرد .

متولی این موقوفه با اشاره به وجود 62 نوع نیت در وقف نامه حاج میرزا باقرخان به خبرنگار ایرنا گفت : یکی از این نیات تعزیه برای حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام است که هر سال شب شهادت این بانوی بزرگ اسلام در محل حسینیه واقف در شهر طبس برگزار می شود .

موقوفه حاج میرزا محمدباقرخان عماد الملک شامل زمین ، آب و اراضی ، واحد تجاری و مسکونی است که به صورت وقف عام به ثبت رسیده و بعد از گذشت سال ها هنوز برکات آن موجود است (1).

3 . موقوفۀ توسط صغری خانم دختر حاج سیدعلی فرش فروش کاشانی

در بین وقف نامه های زنان دورﮤ پهلوی ، سندی نیز وجود دارد که به عزاداری برای حضرت فاطمه علیهاالسلام اختصاص داشته است . در این سند ، « صغری خانم دختر حاج سیّد

ص: 124

1- . www.irna.ir/news. کدخبر: 83650249.

علی فرش فروش کاشانی »، خانه ای را در خیابان ارامنه برای اطعام و افطاری در سه شب احیای رمضان و برای روضۀ حضرت فاطمه علیهاالسلام به مدت ده روز در هر سال وقف کرده است .(1)

4 . موقوفۀ عبدالرزاق از طایفه تفنگچی بلده نور در سال 1282 شمسی

یکصد واندی سال پیش یکی ازمالکین معروف ، به نام عبدالرزاق از طایفه تفنگچی بلده نور ، طی سفری به شهر قم ، در یکی از مراسمات سوگواری حضرت فاطمه علیهاالسلام شرکت نموده و تحت تاثیر این مراسم و نحوه برگزاری آن قرار می گیرد ، تصمیم می گیرد این مراسم را در بلده نور برگزار نماید متاسفانه اجل به وی مهلت نداد که این مراسم را خودش برپا نماید اما وصیت نمود مراسم فاطمیه همه ساله در موطنش برگزار گردد .

عبدالرزاق از مالکین خوش نام و مورد اعتماد شیخ فضل الله نوری بود . از آنجایی که شیخ فضل الله ، حاکم شرع زمان خویش ، از نحوۀ نگهداری و تولیت موقوفات میرزا یحیی خان خواجه نوری(2) که دردست نوادگان دختریش بود رضایت نداشت ، تولیت و نظارت کلیۀ موقوفات میرزا یحیی خان را طی نامه ای به عبدالرزاق سپرد که بعدها ، به نائب الرزاق مشهور گردید .

بنابر روایتی نائب الرزاق ، به دلیل اینکه در نگهداری موقوفات محوله ، کارنامه خوبی از خود به جا گذاشته بود ، حسادت یکی از اقوام میرزا یحیی خان را بر خود برانگیخته و در یکی از سفرها ، نائب الرزاق مسموم و کشته می شود و پیکرش در شهر قم مدفون می گردد .

ص: 125

1- . سند شماره 18، سازمان اسناد اوقاف و امور خیریه: شماره پرونده2232. مجله پژوهش های تاریخی، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 35 ، مهر 1396 ./صفحه 257-271.
2- . میرزا یحیی خان خواجه نوری : از واقفین بزرگ ، در سطح کشور ، که املاک زیادی در شهرهای نور ،چمستان حتی کربلا ، برای عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام وقف نموده است .

میرزا ابوالقاسم ، تنها پسر نائب الرزاق ، یک سال بعد از فوت پدر ، بنا بر وصیتش از سال 1282شمسی مراسم عزاداری ایام فاطمیه را دربلده نور بر پا نمود و طی وقفنامه ای از املاک با ارزش خود شامل چند باب مغازه ، قهوه خانه ، کاروانسرا ، واقع درمحلۀ کوشک سرا(1) و زمین کشاورزی معروف به معین آباد ( منیوا ) را وقف این مراسم نموده است . که این مراسم هنوز ادامه دارد .(2)

5 . موقوفۀ خانم رقیه خاتون دختر استاد محمدتقی کلیکی ، در سال1292 شمسی

زمین کشاورزی خود معروف به آسیاب کیله را وقف ایام فاطمیه نموده و اختیار آن را به میرزا ابوالقاسم می دهد. اکنون مراسم مربوط به این موقوفه در حسینیه شیخ الاسلام بلده نور، با نظارت آقای محمود رزاقی و فرزندش در فاطمیه اول ،به مدت ده روز بعد از ظهرها برگزار می گردد .(3)

6 . وقف توسط سیّد محمد رئیس التجار در سال 1295شمسی

وقف تمامی کل یک باب تیمچه واقع در تربت حیدریه توسط سیّد محمد رئیس التجار در سال 1295 بر تعزیه داری حضرت امام حسین علیه السلام و روضه خوانی

حضرت فاطمه علیهاالسلام.(4) (در ایام وفات حضرت زهرا علیهاالسلام سه روز نان و آبگوشت بدهند) .

7 . وقف نامه غلامحسین خان عامری سردار مجلل ( 1297 شمسی )

وقف نامه غلامحسین خان عامری سردار مجلل است که در سال 1337 قمری ( 1297 شمسی ) نوشته شده و در آن گفته شده که برخی از اموالش اعم از زمین های

ص: 126

1- . کوشک به معنی کاخ . محل زندگی سلاطین وحکام . کوشکسرا: مقرر حکومتی خاندان خواجه نوری .
2- . nimabaladeh.blogfa.com . به نقل از عباس عماد .
3- . همان ، به نقل از عباس عماد .
4- . آستان قدس ، شماره سند : 49245.

وسیعی که داشته را وقف عزاداری حضرت زهرا علیهاالسلام کرده است که این وقف نامه ، الآن در مجموعه شخصی خانم بیتا عامری موجود است .(1)

8 . موقوفۀ امین التجار در کاشمر 1308 شمسی

یکی از مهم ترین مجالس سوگواری در کاشمر ، مراسمی است که بر اساس موقوفه معروف امین التجّار از سال های دور برپا می شده است به طوری که روضه خوانی ویژه این موقوفه در ایام دهه فاطمیه - از دهه اول شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام تا ولادت این بانو به مدت 40 شب – در تکایای سطح شهر برگزار می شده و در سال های اخیر با احداث سالن انسیۀ حورا ، این مراسم در این محل برگزارمی شود .

این موقوفه دارای 67 رقبه شامل یک صحرا آب و زمین در روستای جردوی است ، اگر چه قنات آن خشک شده اما عشر زمین دریافت می شود و مطابق نیات واقف صرف اطعام در ایام فاطمیه و کاروانسرای معروف امین التجار شهرمان می شود . این کاروانسرا که هم اکنون در ضلع شمال غربی میدان مرکزی شهر قرار دارد توسط سید مهدی امین التجار در مساحتی بالغ بر 5000 متر مربع با سبک بنای خاصی بر اساس باربندها ، اتاق ویژه مسافران و اصطبل در پشت کاروانسرا

سالیان پیش احداث شده و از گذشته تا کنون فعالیت تجاری در آن صورت گرفته است و هم اکنون به عنوان مرکزی تجاری به حساب می آید .

سید محمد رحیمی ورثه مرحوم حاج سید مهدی امین التجار که هم اکنون مسوولیت اداره این کاروانسرا را نیز برعهده دارد می گوید : « مرحوم امین التجار عازم سفر کربلا می شود و طبق وصیت نامه ای که به پسرش مرحوم آقابزرگ توحیدی می سپارد می نویسد که مایل است همان طور که مِلک « جردوی » را جهت اطعام در ایام فاطمیه وقف کرده کاروانسرا را - که هم اکنون در بهترین نقطه شهر است -

ص: 127

1- . سایت اجتهاد مقالۀ آقای پوسانی .

نیز وقف نماید ، اگر اجل مهلتش دهد خود این مهم را به سامان می رساند وگرنه پسرش این کار را انجام دهد .

امین التجار در دوران سفر بیمار می شود اما با توسل به درگاه ائمه علیهم السلام و حضرت اباالفضل علیه السلام به « ترشیز » برمی گردد اما چند روز پس از بازگشت از کربلا در سال 1348قمری فوت می کند و پسرش مطابق وصیت نامه ، حتی قبل از دفن وی اقدام به وقف کارونسرا می کند .

بنا به گفته تولیت موقوفه امین التجار ، در وصیت نامه مرحوم امین التجار که به دست خط وی به پسرش سپرده شده ، عنوان گردیده است : « اول بنای کاروانسرا ساخته شود ، تعمیرات انجام گیرد ، دو نفر که قرآن را صحیح قرائت می کنند بر سر قبر امین التجار قرآن بخوانند با دو فرش دست بافت کاشمری بر سر قبر . هم چنین در قسمت بعدی وقف نامه امین التجار موضوع برپایی روضه خوانی دهه فاطمیه عنوان شده است .

بر اساس وقف نامه همه ساله از دهه اول شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام تا ولادت این بانو به مدت 20 شب با سه نوع خورشت با بهترین گوشت بدون استخوان و برنج درجه یک کلات نادر و روغن گوسفندی اعلا از 16 هزار مهمان و کسبه شهر که کسب حلال دارند پذیرایی می شود . این تنها مراسمی بوده که در

دوران خفقان رضاشاهی و ممنوعیت عزاداری ها ، بی هیچ وقفه ای در راستای انجام نیات واقف عمل و به برپایی مراسم سوگواری در ایام دهه فاطمیه اقدام می شده است .(1)

9 . وقف توسط محمد مهدی دماوندی در سال 1316 شمسی

وقف دو دانگ و سه ربع ملک دشتک توسط مرحوم محمد مهدی دماوندی جهت روضه خوانی حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام در سال 1316ش .

ص: 128

1- . www. kashmari.ir

10 . وقف توسط آقا حاجی ابوالحسن در سال 1332 شمسی

وقف یک باب دکان و انبار واقع در میانگاهی تجریش توسط آقا حاجی ابوالحسن در سال 1332 .

11 . وقف توسط حاج یوسف رنجانی در سال 1335 شمسی

وقف یک باب کاروانسرا و 16 باب دکاکی متصله به آن توسط حاج یوسف رنجانی جهت روضه حضرت زهرا علیهاالسلام در سال 1335شمسی .

12 . وقف توسط آقای علی اکبر عبدالوهاب

وقف 5 دانگ و نیم از خانه و همچنین 4 دانگ مشاع یک قطعه باغ توسط آقای علی اکبر عبدالوهاب جهت صرف اقامه مجالس روضه خوانی در ایام فاطمیه .(1)

13 . وقف توسط خانم خدیجه هاشمی خراشاد ، سال1340 شمسی

خانم «خدیجه هاشمی خراشاد» نیز تمام یک سهم و نیم از 960 سهم قنات خراشاد را وقف کرده که در ایام وفات حضرت فاطمه علیهاالسلام در روستای

خراشاد به مصرف هزینه تعزیه داران برسد . این موقوفه در 23 اردیبهشت 1340 به امضاء درآمد .(2)

14 . وقف توسط آقای رمضان مبرم

آقای « رمضان مبرم »، واقف نیک اندیش در بخش میشخاص از توابع شهرستان ایلام، 90 هزار متر مربع زمین کشاورزی خود را وقف کرد و برای نخستین بار در استان ایلام موقوفه خود را با نیت تبلیغ و ترویج فرهنگ وقف، روضه خوانی حضرت زهرا علیهاالسلام و کمک به ایتام وقف کرد .(3)

ص: 129

1- . تصاویر تمامی این وقف نامه ها نزد حقیر موجود است .
2- . خبرگزاری شبستان ، شناسه خبر: 1221488تاریخ مخابره : 401/7/17 - زنان واقف، جاودانه های تاریخ خراسان جنوبی.
3- . خبرگزاری تسنیم ، 23 دی ماه 1392.

ص: 130

فصل چهارم : عزای فاطمی در قرن سیزدهم و قبل از آن

اشاره

ص: 131

1. ذکر شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام توسط محمد عبدالحسین هندی کرناتکی

آقای محمد عبدالحسین هندی کرناتکی در کتابش که از قدیمی ترین سفرنامه های حج است می نویسد : - بفضله- سيزدهم جمادى الاولى روز سه شنبه مردم مى آيند ... امروز به روايت ، شهادت حضرت فاطمه الزهرا صلوات اللّه عليها است .(1)

2. نقش عزاداری و ذکر مصائب حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام

در یک تحوّل بزرگ و حیاتبخش

در منطقۀ مزار شریف افغانستان

در سایت خبرگزاری تسنیم چنین آمده است : با استناد به کتاب « نکته های ناب » لازم به توضیح است که کتاب مذکور بخش هایی از فرمایشات آیة اللّه العظمی بهجت قدس سره است که رضا باقی زاده آن را گردآوری کرده و پس از تائید دفتر معظم له توسط انتشارات کمال اندیشه چاپ و منتشر کرده است .

مرحوم آیة الله العظمی آقای شیخ محمد تقی بهجت قدس سره می فرمودند :

از عجایبی که در ایران از او مطلع شدیم این است که کتابی در خزینۀ حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف اشرف به دست آمده که در آن چنین مطلبی بیان شده است : امیری در بلخ ، یکی از ایالات افغانستان ، به زخم غیرقابل علاج مبتلا شد و شبی در خواب حضرت علی علیه السلام را دیدند که حضرت به او فرمودند : علاج این زخم روغن «لا و لا» است . او بیدار شد و به هر کسی که می گفت روغن « لا و لا » چیست ، اظهار بی اطلاعی می کردند . تا اینکه یکی از شیعیان آن سامان (

که ظاهراً از علمای شیعه افغانستان بود ) گفت : من می دانم . او را نزد امیر بردند و گفت : منظور حضرت ، روغن زیتون است .(2)

ص: 132

1- . تذكرة الطريق فى مصائب حجاج بيت اللّه العتيق ، ص251 .
2- . اشاره به اینکه این مطلب از آیه 35 سوره مبارکه نور اقتباس شده که می فرماید : « شَجَرَهٍ مُّبَارَکهٍ زَیتُونِةٍ لَّا شَرْقِیةٍ وَلَا غَرْبِیةٍ » .

امیر زخم خود را با روغن زیتون مداوا کرد و خوب شد و آن شخص در اثر این خدمت از مقربان امیر شد . ولی دیگران ، از جمله برخی علمای اهل تسنن از او نزد امیر شکایت کردند که او از روافض است و به صحابه از جمله معاویه دشنام می دهد . از این رو امیر مجلسی با حضور علما تشکیل داد و از آن آقا در محضر علما پرسید که آیا شما به معاویه دشنام می دهید ؟ او گفت : بله و دشمنان اهل بیت : را نیز سبّ کرد .

به هر حال بعد از اعتراف او ارتدادش در نزد علما و قاضیان ثابت شد . ولی پیش از صدور حکم قتل او ، امیر از آن ها خواست که بگذارید برای ادعای خود بیّنه و دلیل اقامه کند و اگر نتوانست جواب بدهد ، آنگاه حکم قتل او را صادر کنید . اطاعت کردند و به او گفتند : اقامه دلیل کن . به چه دلیل آن ها را سبّ می کنی ؟ پاسخ داد : شما می دانید که حاتم طایی یک دختر داشت که بعد از فوت او خدمت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله آمد و حضرت به احترام پدر کافر او که به جود و احسان معروف بود ، یک گله گاو و یک گله گوسفند و شتر به او هدیه داد .(1) ولی همین پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله بعد از رحلت خود در میان امت یک دختر گرامی به نام فاطمه زهرا علیهاالسلام را به یادگار گذاشت . آیا جا داشت که حق دختر پیغمبر را غصب کنند و فدک را از دست او بگیرند ؟!

اهل مجلس منقلب شدند و از جمله امیر و علما به عزا و گریه پرداختند و تا مدتی که آن شیعی در میان آن ها بود ، محترم بود و شاید نوشته باشند که آن ها مستبصر هم شدند .

سه سال بعد از این قضیه آن آقا وفات کرد و با تجلیل مفصل ، او را تشییع جنازه کرده و با احترام دفن کردند و بر روی قبر او ضریح و گنبد و بارگاهی ساختند و

هم اکنون هم قبرش مورد احترام و زیارتگاه است . از قضا نام او « علی » و نام پدر

ص: 133

1- . درباره اکرام رسول اکرم9به دختر حاتم طایی ، و بررسی جزئیات ماجرا، ر.ک: تاریخ مدینه دمشق، ج38، ص 137؛ج69، ص 204؛ فتح الباری، ج8، ص 80؛ الطبقات الکبری، ج1، ص 322.

او « ابوطالب » بود ؛ لذا روی مرقد او نوشته شده : « هذا قَبر علیٌ بن أبی طالب » یعنی اینجا قبر و مزار علی بن ابیطالب است. این مکان همان « مزار شریف » معروف است که الآن در افغانستان مورد علاقه و احترام شیعیان است و چه کرامت ها که از قبر او ظاهر شده است .(1)

3. علامه سیدمحمد مهدی بحرالعلوم قدس سره ( متوفی 1176 ش)

مرحوم آیة الله العظمی بهجت قدس سره می فرمودند :

بعضی از بیوت مراجع و علمای نجف ، از جمله بیت علامه سیّد بحرالعلوم قدس سره در ایام فاطمیه مثل دهۀ محرم عزاداری و روضه خوانی داشتند .(2)

4. مرحوم آسید علی بلور فروش قمی ( آقای بازار قم ) در سال 1247شمسی

هر سال ایام فاطمیّه اول در منزل خود - همان خانه که بعدها مدت 16 سال خانه آیة اللّه بروجردی قدس سره بود - ، روضه بسیار مفصلّی می گرفت ، و مقیّد بود که حاج شیخ عباس قمی قدس سره را دعوت کند ، به طوری که محدث قمی را در هر جا بود به قم می آورد . مجلس او از لحاظ جمعیت ، اول مجلس قم بود . طلاب و فضلای قم انتظار می کشیدند چه وقت ایام فاطمیّه فرا می رسد تا از منبر حاج شیخ عباس قمی استفاده نمایند . (3)

5 . مسجد فاطمیۀ قم ( ساخت در سال 1268 شمسی )

در دوره معاصر نیز در برخی شهرها مانند قم مسجدی به نام فاطمیه که زمینش متعلق به پسر ناصرالدین شاه به نام اعتضاد الدوله ( 1268ش ) ساخته شده بود ، محل برگزاری مراسم فاطمیه بود .(4)

ص: 134

1- . در محضر بهجت ، ج1 ، ص 180 ؛ مردان علم در میدان عمل ، ج 7 ، ص342 ؛ منتخب التواريخ ، ص410 ؛ باشگاه خبرنگاران جوان، https://www.yjc.ir و www.bahjat.ir ؛ خبرگزاری تسنیم .
2- . در محضر بهجت ، ج2 ، ص 321 .
3- . منازل الاخره ، ص 96 .
4- . تاریخ قم ، ص416 .

این مسجد همان مکانی است که بعدها به مسجد آیة الله بهجت معروف شد .

6 . عزای فاطمی در طهران ( 1285 - 1275 شمسی )

چون وفات حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام در روزش ترديد است ، در سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه جمادى الاولى گفته اند ، يك دو سال است كه در طهران اين سه روز ، واعظين و ذاكرين روز وفات مى گيرند و تعزيه دارى مى نمايند . خصوصاً امسال علما و اغلبى از تجار و واعظين و ذاكرين ، اين سه روز را روضه خوانى نمودند و به فقرا اطعام نمودند و اغلبى از دكاكين را بستند و اين خود رسمى شايع شد .(1)

7 . روضه خوانی آقا سيد عبد اللّه ( 1285 شمسی ) در طهران

اواخر عشر اول جمادى الاولى، آقا سيد عبد اللّه به جهت وفات حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام يك عشر روضه خوانى مى نمايند .(2)

اقامه تعزيه دارى حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام در سال پنجم سلطنت مظفرالدین شاه برقرار بوده است .(3)

8 . رؤیای عجیبۀ آیة الله آقای شیخ محمدتقی اصفهانی ( آقانجفی قدس سره)

ایشان میگویند : در شب نهم محرم الحرام سنه 1282 در کربلای معلی مشرف بودم . نصف شب بعد از تهجّد ، چند دقیقه به خواب رفته ، حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام را

ص: 135

1- . مرآت الوقايع مظفرى ، ج 1، ص 519. کتاب مرآت الوقایع مظفری ، نوشته عبدالحسین خان ملک المورخین، تصحیح عبدالحسین نوایی می باشد . این کتاب ، جنگی فارسی از یادداشت ها در باره رویدادهای ایران و مردمان این سرزمین از ذی القعده 1314 تا 1324 (1285 ش ) ؛ یعنی روزگار فرمان روایی مظفر الدین شاه است . نویسنده که مردی اهل قلم و پژوهش بود، بر پایه دیده ها و شنیده هایش رویدادهای آن روزگار را می نوشت و آن اوضاع را برای آیندگان گزارش می کرد و دردهای دلش را خالی می نمود . سایت ویکی فقه ، برگرفته از : نرم افزار تاریخ اسلامی ایران ، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی .
2- . مرآت الوقايع مظفرى، ج 2، ص 976.
3- . همان ، ج 1 ، ص 293 .

در خواب دیدم که آن حضرت و جمع کثیری از شیعیان ایستاده بودند و آن مظلومه ، مصایبی را که بر حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام از سقیفه وارد شده بود بیان می فرمود و مردم گریه می کردند . چون ذکر مصیبت تمام شد ، مردم متفرق شدند .

پس نظر به اینکه من به واسطه نسبت و سبب محرمیت داشتم ، نقاب از روی خود برداشته و فرمودند :

« این اول مصیبتی است که بر ما اهل بیت علیهم السلام وارد شده است ، شاد مباد چشمی که این مصیبت را بشنود و قلب او محزون و چشم او گریان نشود و آنچه ظلم بر اهل بیت وارد شد ، نتیجه ظلمی بود که به واسطه سقیفه وارد شد و بعد فرمودند : در شادی ما و در حزن ما اندوهناک باشید ».

عرض کردم : چه ثواب است برای کسی که در مصیبت شما گریه کند؟ فرمودند :

« گناهان او آمرزیده می شود و من در روز قیامت او را شفاعت خواهم نمود . به درستی که هرگاه اهل مشرق و مغرب عالم بر محبت اهل بیت علیهم السلام اتفاق می کردند و در مصیبت ایشان محزون بودند ، هر آینه خداوند جهنم را خلق نمیفرمود . به درستی که آتش جهنم بر دوستان اهل بیت علیهم السلام حرام است ».(1)

9 . چادر ( خیمه ) زدن برای عزای فاطمیه

سید محمد تقی هراتی ، نماینده تهران ، جلسه 100 ، مذاکرات مجلس ملی ، دوره 1 ، مورخ 18/3/1286 شمسی / 27/4/1325 قمری می گوید :

امروز صبح به خانه نقيب السادات رفتم دیدم که چون ايام عزادارى حضرت صديقه طاهره است قصد عزادارى دارند و چادر ( خیمه ) برای عزای فاطمیه سر پا نموده اند .(2)

ص: 136

1- . در حریم وصال .
2- . روزنامه رسمی ، ص194 .

10 . عزاداری آیة الله میرزا مصطفی آشتیانی

10 . عزاداری آیة الله میرزا مصطفی آشتیانی(1) قدس سره ( متوفی 1288ش)

معظم له حسینیه ای به نام امام حسن مجتبی علیه السلام و یک فاطمیه به نام حضرت فاطمه علیهاالسلام تأسیس فرموده بودند که در ایام شهادت حضرت زهرا و امام حسن مجتبی علیهماالسلام در آنها اقامه مجلس روضه خوانی مفصل می نمودند و دسته جات عزا نیز در این حسینیه و فاطمیه شرکت می نمودند و به عزاداری و عرض تسلیت می پرداختند و به رؤسای هر یک از دسته جات عزا یک عبا هدیه می دادند ، این حسینیه و فاطمیه در موقع خیابان کشی خراب و معدوم گردیده است .(2)

11 . عزاداری شیخ فضل الله نوری قدس سره (متوفی 1288 شمسی)

شیخ مطابق معمول هر سال در جمادی الاولی به مناسبت ایام فاطمیه (1286شمسی ) مجلس روضه خوانی برپا می كرد . آن سال نیز طبق معمول در مسجد جامع چادری بر پا كرد تا مجلس عزا برقرار كند . دشمنان شیخ موقعیت را مغتنم دانسته و عده ای را تحریك كردند تا بساط شیخ را به هم بریزند .(3)

12. عزاداری ملامحمد کاظم خراسانی (آخوند خراسانی قدس سره) (متوفی 1290 شمسی)

آخوند خراسانی در ایان فاطمیه دوّم حوزه را درس تعطيل و در منزل شخصى خود اقامه مجلس عزادارى مى كردند و خود ايشان مقيد بودند در اين مجلس بر

خلاف شيوه معمول كه در جاى خاصى جلوس مى كردند دم درب بنشيند . اين توسل تاكنون كه بيش از 110 سال از برقرارى آن مى گذرد در بيت مرحوم آخوند بر پاست .(4)

ص: 137

1- . میرزا مصطفی آشتیانی ملقب به افتخارالعلماء ، فرزند دوم آیة الله حاج میرزا محمد حسن آشتیانی از علما معروف و محترم تهران بودند .
2- . عزاداری سنتی شیعیان ، ج 2، ص 256.
3- . https://irdc.ir/ پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی / کد خبر: 8256.
4- . زندگينامه آخوند خراسانی ، ص 95 .

13 . عزاداری فاطمیه در مدارس 113 سال قبل

13 . عزاداری فاطمیه در مدارس 113 سال قبل(1)

هیچ می دانید حدود نود سال پیش در مدارس ، چگونه به این ایام احترام می گذاشتند ؟ روزنامه شکوفه(2)، شماره دهم ، سال دوم که در بیستم جمادی الاولی سال 1332 ق . در تهران منتشر شده ، خبری درباره چنین مراسمی دارد .

سال 1332 قمری می شود حدود سال 1292 شمسی . یعنی 87 سال قبل . آن سال ها انقلاب مشروطه تازه پیروز شده بود و احمدشاه قاجار آخرین پادشاه سلسله قاجار بر ایران حکومت می کرد . در آن سال ها به مرور مدارس جدید تعدادشان زیاد می شد و جای مکتب خانه ها را می گرفت . همان سال ها اولین مدارس دخترانه هم در شهرها ایجاد می شد .

روزنامه « شکوفه » که از آن صحبت می کنیم ، سال 1330 قمری انتشار خود را در تهران آغاز کرد . این روزنامه هشت صفحه داشت و مطالب آن بیشتر درباره زنان و مدارس دخترانه بود . در صفحه اول این روزنامه نوشته شده بود : « روزنامه ای است اخلاقی ، ادبی ، حفظ الصحه اطفال [ سلامتی کودکان ] ، خانه داری ، بچه داری ، مسلک مستقیمش تربیت دوشیزگان و تصفیه اخلاق زنان . راجع به مدارس نسوان [ دخترانه ] مقالاتی که با مسلک جریده موافقت داشته باشد ، پذیرفته می شود » .

در این روزنامه اخبار جالبی راجع به مدارس آن سال ها نوشته شده . همین طور مطالبی راجع به لزوم سوادآموزی دختران مقام زنان در اسلام ، « دختر خوب کدام است ؟» ، « مدرسه چه نام است و شرایط او کدام است ؟» ، « شرایط اعضاء روحانی مدارس » ، « فلسفه حجاب » ، « اطمینان در پیروی مذهب است » ، « واعظه ها و

ص: 138

1- . البته با گذشت زمان امسال که سال 1445 قمری است می شود 113 سال .
2- . شکوفه یکی از قدیمی ترین روزنامه های زنان در تاریخ ایران است . سر دبیر آن خانم مریم عمید سمنانی ملقب به « مزین السلطنه » بود و نخستین شماره آن در 1913 میلادی چاپ شد . شکوفه دومین نشریه ویژه زنان ایران ، پس از نشریه دانش ( 1290 -1289 ) به شمار می رود . ( ویکی پدیا )

پرستاران اُناثیه [ زنها ] در لندن » ، « یک دختر ، یک ملت » ، « دختر ، غم خور مادر است » و ...

با هم گزارش این روزنامه را راجع به مراسم ایام فاطمیه در یکی از مدارس می خوانیم:

«در این چند روزه ایام وفات صدیقه کبری ، شفیعه روز جزا ، فاطمه زهرا علیهاالسلام ، آنچه لازمۀ تعزیه داری و عزاداری و اظهار عقیدت و اخلاص و ارادت نسبت به آن خاتون دنیا و آخرت بود . از صدق نیت و پاکی طینت و نمایش اسلامیت ، هر کسی به قدر قوه و استعداد مجالس روضه و تعزیه و سوگواری تشکیل داده ، به مراسم عزاداری قیام و اقدام نمودند . مخصوصاً مدیران مدارس دوشیزگان در مدارس ، مجالس باشکوه ترتیب داده ، من جمله مدرسه « تربیت نسوان » سرکار علیه عالیه خانم مدیره مدرسه مبارکه « تربیت نسوان » و مدرسه مبارکه « عصمتیه » نوابه [ مدیر یا ناظم ] علیه عالیه سرکار خانم خانم ها مدیر مدرسه عصمتیه در مدرسه مجلس عزاداری شایانی در کمال نظم و ترتیب برپا نمود که شایسته خیلی تمجید و تحسین بود .(1)

از این گزارش معلوم می شود که عزای فاطمی عموماً جلسه می گرفتند .

14 . جلسه ای جهت برگزاری ایام وفات حضرت فاطمه علیهاالسلام

سید محمّد کمره ای ( متوفی 1321 شمسی ) در کتابش در فصل خاطرات ماه ربيع الثانى ، 1338 قمری ، دى ماه 1298 شمسی می نویسد :

صبح بلند شده برحسب وعده به خانه آقا ضياء رفته ، آقا سيد جليل و آقاى فرخى هم رفته بودند ، چايى و شير خورده ، صحبت منتهى شد كه دستگاه روضه در دو سه جا براى ايام وفات حضرت فاطمه علیهاالسلام تهيه شود ، منجمله در مسجد خود آقا ضيا .(2)

ص: 139

1- . کتاب شکوفه به انضمام دانش ، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ، 1377 ؛ مجله موعود جوان مرداد و شهریور 1379، شماره 11 ، تحفه کهنه ، نویسنده : سید علی کاشفی خوانساری .
2- . روزنامه خاطرات سيد محمد كمره اى ، ج 2 ، ص1291 .

ص: 140

فصل پنجم : تعطیلی ایام فاطمیه در دورۀ قبل از انقلاب

اشاره

ص: 141

گزارش روزنامۀ ایران نو

به تاریخ 12 جمادی الاول 1329 قمری (20 اردیبهشت 1290 شمسی ) است که آن روزنامه گفته است که روز شنبه به مناسبت یوم وفات و تعزیه داری حضرت صدیقه طاهره علیها التحیه و الثناء روزنامه ما تعطیل خواهد نمود .

گزارش روزنامۀ رعد

سال هفتم ، شماره 136 ، جمعه 12 جمادی الاولی 1334 قمری ، 1294 شمسی ، در صفحۀ اول آن آمده است :

اخطار اداری

نظر به آنکه روز شنبه مصادف با وفات حضرت صدیقۀ طاهره صلوات الله علیها می باشد و اجزاء مطبعه تعطیل می نمایند روزنامۀ ما روز یک شنبه اشاعت نخواهد یافت .

سال دهم ، شماره 243 ، تاریخ 13 جمادی الاول 1338( 13 بهمن 1298 شمسی ) است گفته شده « به مناسبت تصادف با رحلت حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام امروز تمام وزارت خانه ها (خانه ها) و دوایر دولتی تعطیل و اغلب از دکاکین و بازارها بسته است » .

گزارش روزنامۀ اقدام

شماره 115 ، صفحه سوم نوشته است :

به مناسبت ایام فاطمیه و عزاداری وفات حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام کلیه دوائر دولتی روز شنبه تعطیل خواهد بود .

سال ششم ، شماره 390 ، صفحه اول ، 15 آبان 1306 شمسی / 12 جمادی الاولی 1346 قمری و 7 نوامبر 1927 میلادی نوشته است :

تعطیل

به مناسبت وفات حضرت زهرا علیهاالسلام روزنامه اقدام منتشر نمی شود .

ص: 142

گزارش روزنامۀ ایران

سال چهارم ، شماره 610 ، 4شنبه 12 جمادی 1338 قمری ، 14 بهمن 1298 شمسی ، صفحه اول چنین آمده :

اخطار از طرف اداره

پس از تسلیت و تعزیت به عموم همکیشان ، بقارئین محترم ایران اخطار می شود که به مناسبت وفات حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام و تعطیل عمومی امروز روزنامه ما فردا 5 شنبه انتشار نخواهد یافت و خوانندگان منتظر روز جمعه باشند .

سال هشتم ، شماره 1509 ، جمعه 12 جمادی الاولی 1342 قمری ، 29 قوس 1302 شمسی ، صفحه اول روزنامه چنین آمده است :

اخطار از طرف اداره

نظر به آنکه روز شنبه فردا سیزدهم شهر جمادی الاولی است مصادف با یوم وفات حضرت صدیقه کبری ، فاطمۀ زهرا علیهاالسلام است و به احترام این روز عموم دکاکین و مطابع و ادارات و دوائر ملی و دولتی تعطیل و اهالی مشغول عزاداری هستند روزنامه ایران روز یک شنبه منتشر نخواهد شد . دفتر روزنامه ایران

سال نهم ، شماره 1729 ، سال 1303 شمسی ، صفحه اول نوشته است :

اخطار

نظر به تصادف امروز با وفات حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام و تعطیل ادارات و دوائر دولتی و ملی روزنامه ما فردا منتشر نخواهد شد .

سال دهم ، شماره 2256 ، 13 جمادی الاولی 1345قمری ، 27 آبانماه 1305 شمسی ، در صفحه اول نوشته است :

روز یک شنبه به مناسبت وفات حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام و تعطیل ادارات دولتی روزنامه ایران منتشر نخواهد گردید . و همچنین در همان صفحه آمده است :

ص: 143

روزنامه قانون به مناسبت مصادف روز شنبه با وفات حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام و تعطیل مطابع یک شنبه منتشر نمی شود .

سال سیزدهم ، شماره 3071 ، 13 جمادی الاولی 1348 قمری ، 25 مهرماه 1308 شمسی ، صفحه اول آمده :

تعطیل فردا

به مناسبت وفات وفات حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام و تعطیل عمومی روزنامه ما فردا منتشر نمی شود .

گزارش روزنامۀ شفق سرخ

سال چهارم ، شماره 408 ، 12 جمادی الاولی 1344 قمری ، 8 آذر 1304 شمسی در صفحه اول آمده است :

تعطیل

روز دو شنبه به مناسبت تصادف با ایام وفات حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام و تعطیلی تمام دوائر و مطابع روزنامه ما هم تعطیل و سه شنبه هم منتشر نخواهد شد .

گزارش روزنامۀ طوفان

سال ششم ، شماره 44،1345 قمری ، 1305 شمسی ، در صفحه دوم روزنامه چنین آمده است :

تعطیلی دوائر دولتی

به مناسبت ایام فاطمیه و عزاداری وفات حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام کلیه دوائرد ولتی روز شنبه تعطیل خواهد بود .

سال هفتم ، شماره 56 ، سه شنبه 13 جمادی الاول 1346 قمری ، 16 آبان ماه 1306 شمسی ، در صفحه اول روزنامه چنین آمده است :

تعطیلی وزارتخانه ها

به مناسبت رحلت حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام امروز تمام وزارتخانه ها تعطیل می باشد .

ص: 144

گزارش روزنامۀ عدل

سال اول ، شماره 218 ، 13 جمادی الاولی 1348 قمری ، 25 مهرماه 1308 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

تعطیل

چون امروز بر طبق تاریخ هجری مطابق است با روز وفات حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام مطابق معمول کلیه ادار ه جات دولتی و مؤسسات تعطیل می باشد .

چون اداره ما هم امروز تعطیل است ؛ لذا فردا روزنامه منتشر نخواهد شد .

گزارش روزنامۀ عصر جدید

سال سوم ، شماره 72 ، سه شنبه 12 جمادی الاولی 1335 قمری ، 15 اسفند 1295 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

اطلاع

به مناسبت تصادف روز چهارشنبه با یوم وفات حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام و تعطیلی مطبعه از انتشار نمره پنج شنبه معذوریم .

گزارش روزنامۀ قانون

سال چهارم ، شماره 12 ، چهار شنبه 13 جمادی الاولی 1343 قمری ، 18 قوس 1303 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

اشتغال به سوگواری

عدم انتشار

به مناسبت تصادف با ایام فاطمیه علیهاالسلام و اشتغال به تعزیه داری روزنامه ما روز جمعه منتشر نخواهد شد .

سال چهارم ، شماره 12 ، چهارشنبه 13 جمادی الاولی 1343 قمری ، 18 قوس 1303 شمسی ، در صفحه چهارم آمده است :

ص: 145

تعطیل وزارتخانه ها

امروز به مناسبت تصادف با وفات حضرت صدیقۀ طاهره علیهاالسلام کلیه وزارتخانه ها و دوایر دولتی تعطیل است .

گزارش روزنامۀ کوشش

شماره 108 ، چهارشنبه 12جمادی الاولی1342 قمری ، 1302 شمسی ، در صفحه دومم آمده است :

ابلاغ تعطیل

به مناسبت تصادف با وفات حضرت صدیقۀ طاهره علیهاالسلام با صدور ابلاغ از طرف اولیای دولت دربار و وزارتخانه ها و ادارات دولتی برای رعایت احترام عموماً تعطیل خواهد بود .

شماره 213 ، دوشنبه 13 جمادی الاولی 1343 قمری ، 14 مهرماه 1303 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

تعطیل امروز

به مناسبت تصادف با وفات حضرت صدیقۀ کبری علیهاالسلام امروز کلیۀ دوایر دولتی و ملی تعطیل و به این مناسبت فردا روزنامه منتشر نمی شود .

سال ششم ، شماره 115 ، 13 جمادی الاولی 1343 قمری ، 6 آبان ماه 1303 شمسی ، در صفحه دوم آمده است :

اخطار

چون چهارشنبه آینده مصادف با روز وفات حضرت صدیقه علیهاالسلام ومطبعه تعطیل است فکر آزاد روز پنج شنه منتشر 14 نمی شود . دفتر فکر آزاد

سال پنجم ، شماره 113 ، 12 جمادی الاولی 1346 قمری ، 15 آبان ماه 1306 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

اخطار

ص: 146

نظر به تصادف روز سه شنبه ( فردا ) با وفات حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام و تعطیل عمومی روز چهارشنبه روزنامه ما اشاعه نخواهد شد .

سال ششم ، شماره 213 ، یک شنبه 13 جمادی الاولی 1347 قمری ، 6 آبان ماه 1307 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

اطلاع

نظر به تصادف یک شنبه 6 آبان ( امروز ) با وفات حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام و تعطیل رسمی روزنامۀ ما فردا انتشار نخواهد یافت .

سال هفتم ، شماره 215 ، یک شنبه 13 جمادی الاولی 1348 قمری ، 25 مهرماه 1308 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

تعطیل

به مناسبت تصادف امروز با وفات صدیقۀ طاهره علیهاالسلام و تعطیل عمومی فردا روزنامه منتشر نخواهد شد .

گزارش روزنامۀ اطلاعات

سال اول ، شماره 81 ،پنج شنبه ، 12 جمادی الاولی 1345 قمری ، 26 آبان ماه 1305 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

اطلاع

روز شنبه به مناسبت تصادف با وفات حضرت صدیقۀ طاهره علیهاالسلام و تعطیلی عمومی روزنامه ما منتشر نخواهد شد .

سال دوم ، شماره 351 ، دوشنبه ، 12 جمادی الاولی 1346 قمری ، 15 آبان ماه 1306 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

تعطیل فردا

فردا به مناسبت تصادف با وفات حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام و تعطیل عمومی روزنامه اطلاعات انتشار نخواهد یافت .

ص: 147

سال سوم ، شماره 616 ، شنبه ، 12 جمادی الاولی 1347 قمری ، 5 آبان ماه 1307 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

تعطیل

فردا به واسطه تصادف با وفات حضرت فاطمه علیهاالسلام روزنامه ما منتشر نخواهد شد .

سال چهارم ، شماره 887 ، چهارشنبه ، 12 جمادی الاولی 1348 قمری ، 24 مهر ماه 1308 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

تعطیل

به مناسبت تصادف فردا با وفات حضرت صدیقۀ کبری علیهاالسلام و تعطیل عمومی روزنامه اطلاعات انتشار نخواهد یافت .

سال چهارم ، شماره 1153 ، 12 جمادی الاولی 1349 قمری ، 13 مهر ماه 1309 شمسی ، در صفحه اول آمده است :

تعطیل

به مناسبت تصادف فردا با وفات حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام و تعطیل و مطابع روزنامه اطلاعات انتشار نخواهد یافت .

تعطیلی دوایر دولتی در سال 1304 شمسی

امروز به مناسبت ولادت حضرت فاطمه علیهاالسلام مؤسسات و دوایر دولتی تعطیل بود .(1)

تعطیلی شهر قم در سال 1305 شمسی

آقای حسن فراهانی در کتابش می نویسد :

امروز به مناسبت «وفات حضرت فاطمه علیهاالسلام تمام كسبه [ قم ] تعطيل نموده و بازارها بسته بود .»(2)

ص: 148

1- . روز شمار تاريخ معاصر ايران ؛ ج 5 ، ص 521 ؛ روزنامه ایران ، سال دهم ، شماره 1998، ص 1.
2- . روزشمار تاريخ معاصر ايران ، ج 2 ، ص 630 ؛ روزنامه ايران، شماره 1305، ص 2.

تقویم معارف سال های 1307 – 1305 شمسی

در این تقویم در سال های 1305 ( 9 آبان ) و 1306 ( 16 آبان ) و 1307 شمسی ( 6 آبان ) روز وفات حضرت زهرا علیهاالسلام را تعطیل رسمی نوشته است .

تعطیلی برنامه های موسیقی و نمایشی به احترام ایام فاطمیه در سال 1385 قمری (1344 شمسی )

دستور رئیس اموزش و پرورش قم مبنی بر احترام به ایام فاطمیه و تعطیلی برنامه های موسیقی و نمایشی در آن زمان به احترام فاطمیه .(1)

گزارش شهربانی اردبیل از تعطیلی بازار در سال 1386قمری

گزارش شهربانی اردبیل از تعطیلی بازار و برگزاری مراسم سوگواری در مساجد به مناسبت سالروز وفات حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام) در سال 1386 قمری .(2)

تقارن با شهادت حضرت و حذف مراسم جشن و چراغانی در سال 1387قمری

تقارن 29 مرداد با رحلت حضرت فاطمه علیهاالسلام و حذف مراسم جشن و چراغانی. سال 1387 قمری .(3)

تعطیلی در ایام فاطمیه در سال 1339شمسی

بخشنامه هايی مبنی بر تعطيلی ها و ساعات کار در مناسبت های ملی و مذهبی (فاطمیه) 1339 شمسی ، ( عزاداری در دارالضیافه حضرت در ایام وفات حضرت چندین روز .(4)

لغو چراغانی و آتش بازی در اصطهبانات به احترام ایام فاطمیه

لغو چراغانی و آتش بازی و موزیک سالانه 28مرداد به خاطر تصادف با ایام فاطمیه در اصطهبانات در سال 1346 شمسی .(5)

ص: 149

1- . گنجینه اسناد آموزش و پرورش قم ، 30/5/1385 قمری، شماره سند: 14080 .
2- . اسناد ملی ایران ، شماره سند: 5496675 .
3- . اسناد ملی ایران ، شماره سند: 3174954 .
4- . آستان قدس، شماره سند : 27098 .
5- . اسناد ملی ایران ، 9/5/1387 قمری ، شماره سند: 1807977..

لغو مراسم آتش بازی و چراغانی در اصفهان به احترام ایام فاطمیه

تقارن شب 28 مرداد 46 با ایام فاطمیه و لغو مراسم آتش بازی و چراغانی در اصفهان .(1)

تعطیلی جلسۀ رسمی مجلس شورای ملی به مناسبت وفات حضرت زهرا علیهاالسلام

در این قسمت به مواردی از تعطیلی های مجلس در روز شهادت حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام می پردازیم :

الف : حسن پیرنیا رئیس مجلس ، جلسه 56 ، تهران ، دوره 4، مورخ 19/10/1300 شمسی ، 11/5/1340قمری می گوید :

جلسه آتيه روز شنبه دو ساعت به غروب دستور بقيه مذاكرات در راپورت كميسيون بودجه است . ( جمعى اظهار نمودند جلسه پنجشنبه خواهد بود يا شنبه )

رئيس : گمان مى كردم آقايان می دانستند پس فردا روز وفات حضرت صديقه طاهره علیهاالسلام است جلسه روز شنبه خواهد بود .(2)

ب : آقای حسین دادگر به عنوان رئیس ، شهر بابل ، دوره 7 ، جلسه 71 ، مورخ 21/7/1308شمسی ، 9/5/1348قمری می گوید :

رئيس : پنجشنبه مصادف است با وفات حضرت صديقه طاهره علیهاالسلام اگر موافقت ميفرمائيد جلسه آتيه يكشنبه 27 مهرماه دستور انتخاب كميسيون ها ( نمايندگان صحيح است ) . (3)

ج : آقای حسین دادگر به عنوان رئیس ، شهر بابل ، دوره 7 ، جلسه 154 - مورخ 13/7/1309 شمسی/ 12/5/1349 قمری می گوید :

قاعدتاً مى بايستى ما روز دوشنبه فردا را كه چهاردهم مهر است براى تجديد انتخاب هيئت رئيسه جلسه داشته باشيم ولى مصادف است با وفات حضرت فاطمه علیهاالسلام

ص: 150

1- . اسناد ملی ایران ، 13/5/1387قمری ، شماره سند: 3145492 .
2- . روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی / دوره چهارم / ص 369.
3- . مذاکرات مجلس ، ص 1080، دوره هفتم تقنینیه .

بنابراين جلسه روز سه شنبه است سه ساعت قبل از ظهر دستور هم انتخاب هيئت رئيسه .(1)

د : نايب رئيس مجلس امان الله خان اردلان ، سنندج ، دوره 19 ، جلسه 42 – مورخ: 22/9/1335شمسی – 10/5/1376 قمری می گوید :

جلسه را ختم می كنيم جلسه آينده روز سه شنبه 27 خواهد بود چون روز يك شنبه مصادف با وفات حضرت صديقه طاهره علیهاالسلام می باشد و تعطيل است .(2)

ه- : نايب رئيس مجلس عماد الدین تربتی از تربت حیدریه ، دوره 19، جلسه 138 ، مورخ: 12/9/1336شمسی – 10/5/1377قمری می گوید :

قاعده بايستى پنج شنبه جلسه باشد ، ولى چون پنج شنبه مصادف باوفات حضرت صديقه كبرى علیهاالسلام است ؛ لذا جلسه آينده روز يكشنبه 17 آذرماه ساعت 9 صبح خواهد بود دستور لايحه استخدام 5 نفر كارشناس براى وزارت راه و ساير لوايح جارى است .

صرفنظر نمایندۀ مجلس از حق قانونی خود ، به خاطر حضرت زهرا علیهاالسلام

هنگامی که نائب رئیس مجلس به نماینده مجلس نورالدين امامى خویی ، ( فرزند حاج یحیی امام جمعه خوی و دارای اجازه اجتهاد از مرحوم عبدالکریم حائری یزدی و نماینده مجلس در دوره 15 و 16 و 18 و 19 و دارای سمت های سیاسی دیگر ، نمایندۀ خوی و ماکو و سلماس ، دوره 19 ، جلسه 240 – مورخ : 4/9/1337 شمسی – 13/5/1378قمری می گوید که نطق قبل از دستورشان را بگویند ایشان می گویند :

چون امروز مصادف بارحلت حضرت زهرا علیهاالسلام است و معمولاً از 50 سال قبل مجلس تعطيل می كند بنده از حق خودم صرف نظر كردم .(3)

ص: 151

1- . مذاکرات مجلس ، ص 2629، دوره هفتم تقنینیه .
2- . مذاکرات مجلس شورای ملی ، جلسه 42، ص 9.
3- . روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران.

سخنرانی و تسلیت گویی نمایندۀ مجلس ، در ایام فاطمیه با عنوان

« عزاى بزرگ جهان اسلام »

خانم دكتر پریوش سرخوش : نماینده مجلس تهران ، دوره 23 ، جلسه 227 ، مورخ: 4/3/1354شمسی – 13/5/1395قمری می گوید :

امروز وبه روايتى فردا مصادف با 14 جمادى الاول رحلت حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام دختر گرامى و بزرگوار پيامبر بزرگ اسلام و همسر حضرت على بن ابيطالب اميرالمؤمنين می باشد ( احسنت ) . حضرت فاطمه زهرا يگانه فرزند حضرت رسول اكرم بودند وبراى پيامبر اسلام ارجى بسيار داشتند ( صحيح است ) . اين ارج و منزلت تنها از اين نظر نبود كه بانوى بزرگ اسلام يگانه فرزند رسول اكرم

بودند ، بلكه علت بزرگ احترام به اين بانوى معتقد قناعت طبع ، سادگى ، خدمتگذارى وپاكدامنى و عفت ايشان بود . حضرت فاطمه علیهاالسلام براى همسر ارجمندشان بانوئى وفادار و فداكار و براى فرزندانشان مادرى شايسته و معتقد و مؤمن بودند وبراى زنان جهان اسلام سرمشقى ارزنده واحترام آميز می باشند ( صحيح است ) .

... بررسى شرح حال و نحوه زندگى و طرز تفكر اين بانوى بزرگ اسلام نفوذ معنوى زنان را در روانشناسى خانواده و در نتيجه جامعه آشكار مي سازد . اين عزاى بزرگ جهان اسلام را به عموم مسلمانان تسليت گفته و در اندوه شيعيان هموطن خود شريك وسهيم می باشم ( احسنت احسنت ).(1)

اعتراض

اتحادیه جوانان یزد در خصوص هتک حرمت وفات حضرت زهرا علیهاالسلام

بيانيه شماره سه اتحاديه جوانان يزد در خصوص هتک حرمت روز وفات حضرت فاطمه علیهاالسلام توسط گروه های تبليغات انتخاباتی .(2)

ص: 152

1- . مذاکرات مجلس شورای ملی ، جلسه 227، ص 3.
2- . آستان قدس، شماره سند : 147276.

دعوت مجمع اسلامی مسجد امير چقماق برای مراسم فاطمیه

دعوت مجمع اسلامی متصدی تعمير مسجد امير چقماق از اهالی يزد جهت شرکت در مراسم سوگواری حضرت فاطمه علیهاالسلام.(1)

سندی موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شماره ثبت 8255

در صفحه اول آن سند ، نامه ای به امضای ناصرالدین شاه مربوط به سال 1265 قمری ( 1228شمسی ) وجود دارد که دستور داده است هر سال ، یک گوسفند به نصرالله خان زنبورکچی باشی ( معروف به نصر الملک . پسر میرزا نبی قزوینی و برادر

میرزا حسین سپهسالار ) داده شود تا در ایام فاطمیه برای مراسم حضرت زهرا علیهاالسلام قربانی شود .

جلوگیری از برگزاری جشن های اول ژانویه به دلیل همزمانی با ایام فاطمیه در سال 1301 شمسی

جلوگیری از برگزاری جشن های اول ژانویه (جشن آغاز سال نو میلادی) در بندرعباس به دلیل تصادف با ایام فاطمیه سال 1301 شمسی ( 12 جمادی الثانی ، 1341 قمری ) .(2)

اعتراض به دایر بودن مراسم ساز و آواز درکافه شهرداری

اعتراض به دایر بودن ساز و آواز در کافه شهرداری درروز وفات حضرت زهرا علیهاالسلام ، 1328شمسی، 13/5/1369 قمری .(3)

برگزاری عزای حضرت زهرا علیهاالسلام توسط بنیاد مهاجران خوزستان

برگزاری مراسم شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام در شهر آبادان توسط بنیاد مهاجران خوزستان .(4)

ص: 153

1- . آستان قدس ، شماره سند : 147288 .
2- . اسناد ملی ایران ، شماره سند : 1387606.
3- . اسناد ملی ایران ، شماره سند : 290003775 .
4- . اسناد ملی ایران ، 10/5/1410قمری. (1368 شمسی) ، شماره سند : 2072426 .

برگزاری مراسم شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام در شهر ایوانکی

برگزاری مراسم شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام در شهر ایوانکی .(1)

مجلس عزاداری فاطمیه در منزل وثوق الدله

دعوت به مجلس در منزل وثوق الدوله در ایام فاطمیه به نقل از رسول جعفریان

تصدقت شوم ان شاءالله تعالی حالات مبارکه حضرت علیه عالیه دامت شوکتها در کمال صحت و سلامت است . ضمنا جسارت می شود چون در عوض روضه ماه

محرم از روز یازدهم شهر جمادی الاولی تا ده روز در خانه جناب مستطاب اجل آقای وثوق الدوله ایده الله از چهار ساعت به غروب مانده مجلس روضه حضرت سید الشهداء علیه السلام برپا می شود ، و مجلس تعلق به نواب علیه عالیه دارد ، استدعا می کند مرحمت فرموده در این مجلس شریف استماع روضه و صرف قهوه فرمایند که کمال افتخار و امتنان به هم رساند . زیاده عرضی ندارد .

اعتراض

دبیران و فارغ التحصیلان به برگزاری شادی در روز وفات حضرت فاطمه علیهاالسلام

اعتراض جمعی از دبیران و فارغ التحصیلان نسبت به اقدامات علی شایگان وزیر فرهنگ نسبت به برپایی جشن و شادی در مدارس پایتخت در روز وفات حضرت فاطمه علیهاالسلام.(2)

دعوت از سخنران به مناسبت شهادت حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام

نامه سيد علی محمد وزيری(3) به آقا ميرزا سيد حسين فخرالدينی جهت اقامه نماز جماعت و سخنرانی به مناسبت شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام در روستای بنادک سادات .(4) و (5)

ص: 154

1- . اسناد ملی ایران ، 3/6/1412قمری ، (1370شمسی) ، شماره سند : 2089301 .
2- . اسناد ملی ایران ، شماره سند : 310/41368 .
3- . آقای سید علی محمد وزیری از عالمان یزد و بنیان گذار کتابخانۀ با عظمت و بزرگ وزیری از شخصیت های ممتاز و مشهور تبلیغی و از روحانیون با فضیلت و آگاه دوران معاصر است . سایت بلاغ .
4- . روستای بنادک سادات از توابع شهرستان مهریز یزد و مرکز دهستان میانکوه می باشد .
5- . آستان قدس ، شماره سند : 505761 .

دعوت سيد عباس علاقه بند از سيد علی محمد وزيری جهت شرکت در مجلس عزاداری حضرت زهرا علیهاالسلام در سال 1385قمری ، 1344 شمسی .(1)

تعطیلی رسمی

تعطیلی رسمی تا سال 1309 شمسی برقرار بوده ، ولی در این سال توسط رضاخان ، تعطیل رسمی این عزاداری برداشته می شود و تا سال 1378 که این اتفاق تعطیل رسمی می شود ، دیگر این مناسبت تعطیل رسمی ندارد و در سال 78 نیز فاطمیه دوم تعطیل رسمی می شود .

در تابستان 1378 با پشنهاد هیأت وزیران و تصویب مجلس ، روز سوم جمادی الثانی به عنوان « شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام » تعطیل رسمی ( عمومی ) اعلام شد .(2)

محمدعلی ابطحی که در آن زمان، رییس دفتر رییس جمهور وقت بود در سایت خود درباره دلیل طرح و تصویب این لایحه نوشته است :

« وقتی آقای خاتمی به سفر قم رفته بود ، آیة الله العظمی آقای وحید خراسانی که از مراجع بزرگ فعلی است آقای خاتمی را گرفت و به اندرون برد . بعد از مدتی با چشم های پر اشک ، هر دو بیرون آمدند . آیه الله وحید خراسانی از آقای خاتمی خواسته بود که روز شهادت آن حضرت را تعطیل اعلام کنند و این کار از طریق قانونی صورت گرفت ، آیة الله وحید که از بزرگ ترین مراجع فعلی شیعه است … معتقد است این کار را از ابتدای انقلاب از همه درخواست کرده و تنها آقای خاتمی به این خواسته پاسخ داده است .(3)

ص: 155

1- . آستان قدس ، شماره سند : 505613 .
2- . سایت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، قانون اصلاح لایحه قانونی تعیین تعطیلات رسمی کشور، مصوب 25 مرداد 1378.
3- . فاطمه زهرا علیهاالسلام و داستان تعطیلی روز شهادت آن حضرت ، سایت محمدعلی ابطحی ، 17 خرداد 1387، کد مطلب : 2146309479.

اسناد مربوط به برگزاری مجالس عزای فاطمی علیهاالسلام در آستان قدس رضوی

اشاره

اسناد تاریخی مکتوب موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی چگونگی برگزاری مراسم عزاداری حضرت فاطمه علیهاالسلام در حرم امام رضا علیه السلام را در دوران قاجار روایت می کند .

سنّت سوگواری ایام فاطمیه در تاریخ ایران ریشه ای طولانی دارد و تا پیش از دوره قاجار، شیعیان به اقامه عزای فاطمی می پرداختند .

اما آنچه از اقامه عزای بانوی دو عالم در بارگاه منوّر رضوی به صورت مستند در آرشیو مرکز اسناد سازمان کتابخانه ها ، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی موجود است ، اهتمام به برگزاری این آیین را در دوره قاجار عنوان می کند .

در حال حاضر نزدیک به 100 سند مکتوب مربوط به عزاداری حضرت زهرا علیهاالسلام از دوره ناصری به بعد در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می شود . این اسناد با خط سیاق و با دستور متولی باشی وقت آستان مقدس رضوی به صاحب منصبان و دست اندرکاران مختلف مانند تحویلدار کل رئیس کشیک خانه ، کشیک نویس و ... به موضوع پذیرایی از سوگواران حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام در حرم مطهّر به بهترین وجه و در نهایت تکریم اشاره دارد.

زهرا فاطمی مقدم ، مسئول امور ارزشیابی اسناد مرکز اسناد سازمان اسناد آستان قدس رضوی ، با اشاره به استناد اسناد تاریخی مکتوب به جای مانده از دوره قاجار عنوان کرد : این مراسم با تأمین هزینه آن توسط آستان قدس رضوی ، عمدتا در ایوان طلای صحن عتیق ( صحن انقلاب ) ، مقر کشیک خانه خدام و یا در رواق دارالضیافه با حضور زوار و مجاوران برگزار می شده است .

وی قدیمی ترین سند مربوط به عزاداری ایام فاطمیه را متعلق به سال 1309 هجری قمری عنوان کرد و گفت : در این سند به ذکر مراسم روضه خوانی و ذکرگویی مصیبت حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام در آن اشاره شده است .

ص: 156

بر اساس گزارش روابط عمومی آستان قدس رضوی ، فاطمی مقدم ادامه داد : تعطیلی مکتب خانه حرم و سایر فعالیت های جاری و عادی در روز شهادت، تدارک پذیرایی از سوگواران و پرداخت انعام به روضه خوان ها از دیگر برنامه های آستان قدس رضوی در این مجالس بوده که در اسناد متعدد به آن اشاره شده است .(1)

در این قسمت به تعدادی از این اسناد اشاره می نماییم :

1 . هزینه های آستان قدس رضوی برای فاطمیه

هزينه های آستان قدس از بابت : روشنايی حرم مطهر و مزارها ، برپايی مراسم روضه خوانی به مناسبت سالگرد شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام 1317 قمری .(2)

2 . مجالس وفات حضرت صدّيقۀ طاهره فاطمۀ زهرا علیهاالسلام

مجلس وفات حضرت صديقه طاهره فاطمه زهرا علیهاالسلام.(3)

مجلس وفات حضرت فاطمه در زمان قاجاريه .(4)

مجلس فاطمه زهرا علیهاالسلام و غصب فدک در زمان قاجاريه . (5)

3 . تعطیل نمودن روز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام

مکاتبه رياست محکمه استيناف با امجدالسلطان معاون وزير عدليه در خصوص درخواست اجازه از وزير جهت تعطيل نمودن روز 13 جمادی الثاني که بنا به قولی وفات حضرت زهرا علیهاالسلام می باشد .(6)

ص: 157

1- . خبرگزاری دانشجویان ایران « ایسنا» ، کد خبر : 1401100402164، مورخ 4/10/1401 .
2- . آستان قدس ، شماره سند: 5/16899 / 6/16899.
3- . آستان قدس، شماره سند : 124569 .
4- . آستان قدس ، شماره سند : 124590 .
5- . آستان قدس ، شماره سند : 124615 .
6- . آستان قدس ، شماره سند : 59651 ، مورخ 12جمادی الاولی1327سال قمری .

اسناد مربوط به برگزاری مجالس عزای فاطمی علیهاالسلام در حرم حضرت معصومه علیهاالسلام

1 : [سند] اسناد هزینه روضه فاطمیه ، حضرت صادق علیه السلام در مسجد بالاسر مورخ 6/6/1369 .(1)

2 : [سند] هزینه روضه حضرت فاطمه علیهاالسلام در مسجد بالاسر مورخ 15/5/1370 قمری .(2)

اسناد هزینه مجلس روضه حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام در مسجد بالاسر در اسفند 1329 و صورتحساب هزینه اطعام اعیاد و روضه خوانی در سال 1329.

3 : [سند] هزینه روضه خوانی ایام فاطمیه .(3)

هزینه برگزاری مجلس روضه خوانی شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام.

4 : هزینه روضه خوانی ایام فاطمیه .(4)

5 : دستور پرداخت حق الزحمه وعاظ در ایام سوگواری حضرت فاطمه علیهاالسلام در سال 1370.(5)

دستور تولیت به اداره حسابداری آستانه مبنی بر پرداخت حق الزحمه وعاظ به مناسبت ایام سوگواری شهادت صدیقه کبری حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام.

اسامی هیئات در روز شهادت حضرت 1413قمری (1371 شمسی )

اسامی هیئت های روز شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام.(6)

ص: 158

1- . حرم حضرت معصومه3، شماره سند: 11/17907.
2- . حرم حضرت معصومه3، ، شماره سند : 11/17864 .
3- . حرم حضرت معصومه 3، مورخ 18/5/1337. شماره سند : 11/18763.
4- . حرم حضرت معصومه h ، مورخ 22/5/1385قمری ، شماره سند : 11/21151.
5- . حرم حضرت معصومه3، مورخ 10/5/1412 قمری ، شماره سند :11/2917.
6- . حرم حضرت معصومه 3، سال 1413 قمری ، شماره سند : 11/13094 .

فصل ششم : برگزاری عزای فاطمیه در مراکز مهم و بیوت علمای بزرگ

اشاره

ص: 159

1 . عزاداری آیة اللّه العظمی آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری قدس سره

مرحوم آیة اللّه حایری ، مؤسس حوزۀ علمیّۀ قم ، هر ساله در ایام فاطمیه دوم ، در مدرسه فیضیه مجلس روضه می گرفتند و از محدّث قمی که در آن موقع مقیم مشهد مقدّس بود ، دعوت می کردند و با اینکه اول حاج میرزا علی هسته ای اصفهانی با آن مقام علمی اش منبر می رفت و همگان خیال می کردند پس از او مجلس به هم می خو رد ؛ ولی پس از آنکه حاج شیخ منبر می رفت نه تنها جمعیت پراکنده نمی شد ، بلکه مجلس همچنان گرم می ماند و آیة اللّه حائری در این مجالس حضور داشت و تا آخر می نشست . همه علما و بزرگان خود را مقیّد می کردند در مجالس او شرکت کنند .(1)

2 . سخنان مرحوم حاج شیخ عباس قمی قدس سره دربارۀ عزای فاطمیه

مرحوم حاج شیخ عباس قمی می نویسد :

« و یستحسن العمل بالطریقین فی اقامة مجالس العزاء بهذا المصاب ، کما هو جار فعلاً»(2)

عمل کردن به دو تاریخ، یعنی چه ؟ یعنی ما بر مبنای دو تاریخ مجالس عزا را اقامه می کنیم . عمل کردن به هر دو خوب هست . یعنی ما در هر دو تاریخ شهادت ، مجالس عزا بر پا می کنیم . فاطمیه اول و دوم .

همانطوری که الآن علما و مردم و شیعیان دارند همین کار را انجام می دهند یعنی در زمان مرحوم شیخ عباس قمی، ایشان متوفای 1319 یا 1320 تاریخ شمسی هستند . این یک سیره رایجی بوده است بین شیعیان که برای حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام عزاداری می کردند . در هر دو تاریخ .

ص: 160

1- مجله مبلغان ، اردیبهشت 1386 ، شماره 90 .
2- . منتهی الآمال ، ج1، ص 195.

3. منبر رفتن مرحوم حاج شیخ عباس قمی قدس

سره در ایام فاطمیه

حاج شیخ عباس قمی در ایام فاطمیه در منزل حاج سید علی بلور فروش منبر می رفت .(1)

حاج سيد علی بلور فروش كه به او آقای بازار قم می گفتند هر ساله در ايام فاطميه اول روضه مفصلی برسد ، و حاج شيخ عباس از مشهد بيايد و منبر برود . اين خانه ای كه در آن روضه برقرار می شد را حاج سيد علی بلور فروش با نيت پاك ساخته بود و بيرونی آن را فاطميه كرده بود و بزرگترين مجلس ايام فاطميه در آن منعقد می شد .(2)

4. کتاب مفایتح الجنان هدیه به حضرت زهرا علیهاالسلام

آقای حاج شیخ حسن محدث زاده فرزند محدث بزرگ شیعه مرحوم حاج شیخ عباس قمی دربارۀ کتاب « مفاتیح الجنان » فرمود :

از پدرم پرسیدم : علت اینکه کتاب مفاتیح الجنان تا این حد مورد توجه و استفادۀ خاص و عام قرار گرفته چیست ؟ با آنکه قدما و متأخرین در موضوع دعا و زیارت کتاب های بسیاری تألیف کرده اند ، ولی بعد از تألیف مفاتیح همه تحت الشعاع واقع شده اند و این کتاب همه جا و نزد همه کس مورد قبول است . این مطلب تا آنجا پیش رفته که غالباً مفاتیح کنار قرآن است ، و معروف شده که در هر خانه ای مفاتیح در جوار قرآن دیده می شود . پدرم فرمود :

وقتی تألیف کتاب مفاتیح الجنان را به پایان رسید ، آن را به روح مقدّس حضرت زهرا علیهاالسلام هدیه کردم ، و این آثار نتیجۀ همان وجود مطهّر است .(3)

ص: 161

1- . https://hawzah.net .
2- . https://library.tebyan.net.
3- . خاطرات زهرایی ، ص 14 .

5 . مرحوم حاج میرزا جواد ملکی تبریزی قدس سره

در عزای حضرت فاطمه علیهاالسلام بگذار پاهایم بسوزد

یکی از فرزندان مرحوم حاج میرزا جواد ملکی تبریزی ( متوفای 1304شمسی ) صاحب کتاب « المراقبات » نقل می کرد :

ایشان در گرمای تابستان همراه جمعی از طلاب و فضلا و مؤمنین در روز سوم جمادی الثانیه که روز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام است ، در خیابان ها و کوچه ها با پای برهنه حرکت می کردند و عزاداری می نمودند . این عزاداری در گرمای بسیار سوزنده بود ؛ تا جایی که یک قدم روی زمین با پای برهنه راه رفتن بسیارمشکل بود ، و حتی خود من که جوان بودم طاقت نداشتم پای برهنه قدمی بردارم .

به مرحوم والد گفتم : گرما شدید است ! اگر اذیت می شوید کفش بپوشید . ایشان همان طور که سینه می زد و گریه می کرد فرمودند :

فرزندم! بگذار پاهایم بسوزد . برای مصیبت حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام هر کاری انجام دهم کم است . مگر دختر پیامبر صلی الله علیه و آله چه گناهی داشت که این همه ظلم در حق او مرتکب شدند ؛ پسرم ! مگر مصیبت حضرت کم بود ؟ ما هر کاری در مصیبت بانوی دو عالم انجام دهیم کم است .

مرحوم میرزا از شدت حرارت پایش سرخ شده بود ، و وقتی به خانه برگشتیم کف پای ایشان در اثر شدن گرمای سوزنده آسیب دیده بود . ولی ایشان اشک می ریخت و می فرمود : این برای مصیبت حضرت زهرا علیهاالسلام کم است .(1)

6 . درِ سوخته در خانۀ نمادین حضرت زهرا علیهاالسلام

یکی از شاگردان مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی نقل می کردند :

ص: 162

1- . خاطرات زهرائی ، ص 10 و 11 .

در ایام شهادت حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا علیهاالسلام شور و حال خاصی در بیت آن مرحوم برقرار بود . ما بنا داشتیم در گوشه ای از حسینیۀ ایشان خانۀ حضرت فاطمه علیهاالسلام را به صورت نمادین بسازیم . از صبح زود همراه عده ای از دوستان و پسرِ آن مرحوم مشغول کار شدیم .

مرحوم ملکی بعد از ظهر بدون اطلاع قبلی به حسینیه آمد و در حالی که محاسنش را در دست گرفته بود از آستانۀ در پرسید : اینجا چه خبر است ؟

همگی نزد ایشان رفتیم و دیدیم به پهنای صورت اشک می ریزد . عرض کردیم: مشغول ساختن خانۀ حضرت زهرا علیهاالسلام هستیم .

ایشان آرام آرام به طرف خانۀ نمادین آمد ، و با همان حال منقلب و اشک ریزان به درِ سوخته که نیمه باز بود اشاره کرد و فرمود : در این گونه نبود ! وقتی هجوم آوردند در کاملاً باز شد . ظالمین درِ باز شده را طوری به دیوار فشار دادند که فاطمه علیهاالسلام بین در و دیوار ماند . (1)

7 . عزاداری آیة اللة العظمی آقای حاج شیخ محمد حسین نائینی قدس سره

مرحوم آیة الله العظمی بهجت قدس سره در ضمن مراسم ایام فاطمیه فرموده اند :

در زمان تحصیل ما در نجف این گونه نبود که مجلس روضه [ برای معصومین ] بگیرند ، ولی برای حضرت فاطمه علیهاالسلام می گرفتند . ایشان دارد که مرحوم نائینی قدس سره فاطمیۀ دوم را ، سه روز روضه خوانی داشتند و مجلس می گرفتند .(2)

8 . عزاداری آیة اللّه العظمی آقای حاج سیّد ابوالحسن اصفهانی قدس سره

در ایام وفیات عنایتی هست ، هرچند این طور نبوده که در گذشته علما و مراجع ، در ایام وفیات مجلس عزا و روضه خوانی برپا کنند ، حتی در زمان ما در نجف معمول

ص: 163

1- . خاطرات زهرایی ، ص 91.
2- . در محضر بهجت ، ج2 ، ص 321 .

نبود و فقط فاطمیۀ اول را یکی از علما ( مرحوم آقا سید ابوالحسن اصفهانی قدس سره) جلسه می گرفتند .(1)

9 . عزاداری آیة الله العظمی آقای سیّد حسین بروجردی قدس سره

سال 1333 شمسی که در منزل حضرت آیة اللّه العظمی بروجردی در ایام فاطمیه مجلس عزا اقامه می شد . امام را می دیدم که در میان طلاب متوسط کمی دورتر از مرحوم بروجردی بسیار فروتن و مودب جلوس می فرمودند . در این مجلس مرحوم تربتی منبر می رفت . در طول این مدّتی که به مجلس می رفتیم می دیدیم از آغاز تا پایان مجلس امام دو زانو و بسیار مودّب نشسته بودند و به روضه گوش می دادند . (2)

آیة الله العظمی آقای حاج شیخ محمد علی اراکی قدس سره که از مراجع بزرگوار تقلید شیعیان بودند در روضۀ فاطمیه منزل آیة الله العظمی آقای بروجردی قدس سره  شرکت می نمودند .(3)

10. عزاداری علامه امینی قدس سره برای حضرت زهرا علیهاالسلام

شیخ آقا بزرگ تهرانی در وصف علامه حاج شیخ عبدالحسین امینی می نویسد :

از خصوصیات علامه ، محبت و ارادت کامل به محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله می باشد ، که زبانزد همه است .

می توان گفت : « الغدیر » اثری از آثار آن محبت ها می باشد ، به خاطر همین علاقه به اهل بیت علیهم السلام است که ایشان علاقۀ خاصی به مصائب امام حسین

علیه السلام و اصحابش دارند . بر مصائب امام حسین علیه السلام با صدای بلند گریه می کنند . خطبا و حاضرین مشاهده می کنند که حین ذکر مصیبت حال ایشان متغیر می شود و از گریۀ ایشان همه متأثر می شوند ، و بر گریه ایشان گریه می کنند . به حقیقت می توان گفت : مجلسی که ایشان در آن مجلس حاضر است و ذکر مصیبت آل محمد صلی الله علیه و آله می شود ،

ص: 164

1- . در محضر بهجت ، ج2 ، ص 321 .
2- . برداشت هایی از سیرۀ امام خمینی قدس سره ؛ ج 3 ، ص 238.http://emam.com
3- . به نقل از سایت psri.ir ، مؤسسه مطالعات پژوهشهای سیاسی .

گویا یکی از آل محمد علیهم السلام در آن حاضر می باشد .این حالت در ایشان به اوج خود می رسد ، زمانی که خطیب ، مصیبت حضرت صدیقۀ کبری ، فاطمۀ زهرا علیهاالسلام را بیان می کند ، در این زمان صورت ایشان سرخ می شود و گریه می کند ، همانند کسی که به ناموس او اهانت شده باشد .(1)

فرزند مرحوم علامه ، حجة الاسلام حاج شیخ رضا امینی در مورد طریقه و روش زیارت و عزاداری آن محقق فرزانه می نویسد :

کیفیت و حالت زیارت های او را از شخص دیگری سراغ ندارم و مخصوص به خود او است چنانکه حالت علامه در مجالس ائمه معصومین علیهم السلام نیز حالت ویژه ای بود ، از بس گریه می کرد و جزع می نمود .

آیة اللّه معرفت در مصاحبه اعضای دبیرخانه اجلاس حوزه و تبلیغ که تحت عنوان « یاد نامه علامۀ امینی » تشکیل شده است در مورد علامه امینی می فرماید :

« از نظر روحیات والای ایشان و اینکه در درون او نسبت به اهل بیت علیهم السلام چه می گذشت ، تنها می توان گفت که : در این جهت فوق العاده بوده اند ، ایشان بکاء بودند و به طور مرتب در حرم حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام بالای سر می نشست و با صدای بلند ساعت ها گریه می کرد .

در ایام و مناسبت ها ، ایام محرم ، هر شب ، ایام وفات ، در شب های 19 ، 20 و 21 ماه مبارک رمضان و ایام فاطمیه هر شب گریه می کرد . خیلی عجیب است که یک عالم ، در سن بالا ، تا ساعت ها ، آن هم با صدای بلند گریه کند . شیخ احمد آخوندی ، مرد بسیار خوبی بود و بکا ء بود ، ایشان هم پائین پای حضرت با صدای بلند گریه می کرد . این دو [ علامه امینی و مرحوم شیخ احمد آخوندی ] ، یکی در این طرف و یکی در آن طرف می نشستند و ساعت ها گریه می کردند و در آن حالت

ص: 165

1- . قدح نوش غدیر ، ص 47.

وضع حرم طور دیگری می شد . همه ضجه می زدند ، چرا که وقتی می دیدند دو نفر مثل علامه امینی و مرحوم آقای آخوندی ، آن گونه زیارت می کنند ، به هر کسی که در آنجا بود ، حال دیگری دست می داد .(1)

11. غش کردن علامه امینی قدس سره در باب جبرئیل علیه السلام

یکی از علما در ضمن صحبت از حالات علامه امینی قدس سره می گفت :

او در مدینه منوّره هنگام تشرف به زیارت پیغمبر صلی الله علیه و آله از « باب جبرئیل علیه السلام » وارد مسجد پیغمبر نمی شد و می گفت : چون برای هجوم به خانۀ حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام و بردن حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام از این در وارد شده اند من طاقت ندارم که از این در ، که یادآور آن تاریخ غم انگیز است وارد مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله شوم و می گفت :

« علامه امینی در عمرش فقط یک دفعه از این در وارد مسجد شده است و به اندازه ای حالش دگرگون شده بود که غش کرده است ».(2)

12 . نیم ساعت روضۀ فاطمی با کلمۀ « زهرا »

یکی از تجار بازار تهران خاطره ای از علامه امینی صاحب « الغدیر » دربارۀ روضۀ حضرت زهرا علیهاالسلام نقل کرد در حالی او را نمی شناخت . او گفت :

من یک منبری دیدم که از نجف آمد و ده روز در مشهد ، و ده روز در تهران منبر رفت . متأسفانه من یک روز بیشتر موفق نشدم در منبر او حاضر شوم ، ولی تا آن روز صدها منبر دیده و شنیده بودم . آن یک منبر و روضه اش در قلبم جا گرفته به گونه ای که هر وقت به یاد می آورم اشکم جاری می شود .

او یک ساعت و نیم در منبر صحبت کرد که هر کلمه اش آموزنده و دستورالعمل عقیدتی و عملی بود . بعد از اتمام سخن ، روضه شروع کرد و نیم ساعت روضه

ص: 166

1- . سیل اشک ، ص 86 و 87، به نقل از : یادنامه علامه امینی ، ج1 ، ص 23.
2- . سیل اشک ، ص 87 و 88 .

خواند . در تمام مدت روضه مردم گریه کردند و اشک ریختند ، و البته بیشتر از همه خودش با صدای بلند گریه می کرد و اشک می ریخت .

ایشان روضه حضرت زهرا علیهاالسلام را شروع کرد . در ابتدای روضه تا گفت : « زهرا ! گریه و ناله به او مهلت نداد بقیۀ سخنش را بگوید . دوباره گفت : « زهرا » ، باز گریه مهلت نداد ، و مردم همه گریه کردند . بار سوم و چهارم و پنجم گفت : « زهرا » ، و گریه مجالش نداد! بالاخره تا آخر منبر نیم ساعت روضه اش همین یک کلمه بود . می گفت : « زهرا » و گریه می کرد و همه را به گریه در می آورد .

گفتم : آن روضه خوان علامه بزرگوار امینی صاحب « الغدیر » بوده است . کسی که دلسوخته و فداکار امیرالمؤمنین و حضرت زهرا علیهاالسلام بود . کسی که زیارت او در حرم امیرالمؤمنین علیه السلام سه ساعت با گریه و زاری طول می کشید !(1)

13. تشیّع نویسندۀ مصری ، به دست علامۀ امینی با آشنایی با مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام

در آخرین روزهای عمر با برکت علامه امینی صاحب الغدیر که در منزل یکی از خویشانش در تهران بستری بود به ملاقات ایشان رفتم . ایشان فرمودند :

در همین حال مریضی ام یک نفر مصری به ملاقاتم آمد . پرسیدم : چه شد که شما به دیدن من آمدید؟ گفت : من به ایران آمده ام ، و این روزها در تهران بودم . شنیدم شما در تهران و مریض هستید ، گفتم : به دیدار شما بیایم و از حضورتان استفاده کنم . سپس صحبت هایی بین من و آن مصری رد و بدل شد . از جمله از او پرسیدم : در مصر شغل شما چیست ؟ گفت : من نویسنده هستم . گفتم : الآن مشغول تألیف چه کتابی هستید ؟ گفت : کتابی دربارۀ علی بن ابی طالب علیهماالسلام می نویسم .

گفتم : چرا شما دربارۀ علی بن ابی طالب علیهماالسلام کتاب تألیف می کنید ؟ مگر علی بن ابی طالب مسلمان بود ؟! آن نویسندۀ مصری با ناراحتی و تعجب سؤال کرد :

ص: 167

1- . خاطرات زهرائی ، ص 27 و 28 .

شیخنا چه می گویی ؟ از شما بعید است ! علی بن ابیطالب علیهماالسلام اولین کسی است که اسلام آورد . او امام و خلیفۀ مسلمین است . گفتم: یعنی به راستی شما علی بن ابیطالب را مسلمان می دانید؟ ! گفت : بله . گفتم :

اگر علی بن ابیطالب مسلمان بود ، مگر جان و مال و عِرض و خانوادۀ مسلمان در پناه اسلام نیست ؟ گفت : چرا . گفتم : اگر مسلمان بود ، پس چرا پس از پیامبر صلی الله علیه و آله به خانه اش هجوم آوردند ؟ اگر مسلمان بود ، چرا هیزم آوردند و خانه اش را آتش زدند ؟ اگر مسلمان بود ، چرا همسرش را ترساندند و پشت در قرار دادند و مجروح ساختند ؟ اگر مسلمان بود ، چرا در منظر همگان به مال و آبروی او لطمه وارد کردند ؟ اگر مسلمان بود چرا ناموس و همسر او را آزردند ؟ چرا ؟ ...

نویسندۀ مصری که این سخنان را می شنید ، لحظه به لحظه حالش تغییر می کرد ، و چون آنچه می گفتم در کتاب های خودشان فراوان آمده هیچ سخنی نمی گفت . ناگهان بدون اینکه با ما حرفی بزند برخاست و به اتاقی که جنب اتاق ما بود رفت و من با رفقا مشغول صحبت شدم .

زمانی طول کشید و از آن مصری خبری نشد . با خود گفتم : شاید در آن اتاق خوابش برده باشد . داخل آن اتاق شدیم دیدیم آن قدر گریه کرده که چشمانش سرخ شده و ورم کرده است ؛ به حدی که بالش مقابل او خیس شده بود . وقتی نزد من آمد ، گفتم : چه خبر شد ؟ گفت :

از آن وقت بر مظلومیت علی و فاطمه علیهماالسلام گریه می کردم . تازه فهمیدم اهل سقیفه با علی بن ابی طا لب و هسمرش فاطمه زهرا علیهاالسلام چه کردند . تازه فهمیدم مذهب شما صحیح است . من مذهب حق تشیّع را قبول کردم و از امروز شیعه

ص: 168

شدم . خداوند به شما خیر دهد که با اشاره به مصائب و ظلم هائی که به فاطمه علیهاالسلام شده بود مرا منقلب کردید و به صراط مستقیم هدایت شدم .(1)

14 . عزاداری

آیة الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی

قدس سره

از جمله ویژگی های مرحوم آیة الله خویی ، ارادت و محبت بسیار زیاد ایشان به حضرت زهرا علیهاالسلام و اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله بود . ایشان در روضه ها بسیار بکاء بودند .

در منزل آیة الله سید نصرالله مستنبط ، داماد آیة الله خویی مجلس روضه بود آقای خویی هم در مجلس حضور داشتند و بنده هم در کنار ایشان نشسته بودم . روضه خوان مرحوم سید جواد شبّر ( از خطبای بزرگ ) بود . ایشان در آن جلسه روضۀ کیفیت تشییع و تدفین حضرت زهرا علیهاالسلام را که شبانه بود و غریبانه و ... می خواند .

مرحوم آقای آیة اللّه العظمی خویی بسیار گریه کردند و در همان حال دعا فرمودند :

خدایا ! تشییع جنازه ای مانند تشییع پیکر مطهّر مادرم نصیب من بگردان .

در جایی دیگر هم فرمودند :

خدا کند ما هم مثل مادرمان تشییع جنازه ای غریبانه داشته باشیم .(2)

مرحوم آیة الله العظمی خویی نقل می فرمودند :

توسل به حضرت زهرا علیهاالسلام ، خدمت امیرالمؤمنین علیه السلام و لعن دشمنان اهل بیت علیهم السلام را مکرر در مکرر انجام دادم و هر بار نیز به واسطۀ این عمل ، حوائج و مشکلاتم به طور معجزه آسا بر طرف گردید .(3)

15 . عزاداری آیة الله العظمی آقای حاج سیّد احمد خوانساری

قدس سره

مرحوم آیة اللّه العظمی آقای خوانساری چون مقیّد بودند که آقایان اهل منبر مردم را بگریانند ؛ لذا کسانی را هم برای منبر رفتن دعوت می کردند که سابقه طولانی در گریانیدن

ص: 169

1- . خاطرات زهرایی ، ص 165 – 163 .
2- . شمع همیشه فروزان ، ص 151 و 152.
3- . همان، ص 154.

مردم داشتند و مردم را می گریانیدند . ضمناً خودشان نیز بکاء بودند به حدی که از گریه ایشان اهل مجلس نیز به گریه می افتادند . وعاظ و خطبای محترم مجلس ایشان افرادی مانند حاج شیخ مهدی حصّه ای ( فرزند خطیب نامدار مرحوم حاج میرزا علی حصّه ای واعظ اصفهانی ) ، مرحوم حاج شیخ رضا سراج ، حاج محقق خراسانی ، حاج شیخ محمود عبادی خراسانی ، حاج سید ابوالقاسم شجاعی ، حاج شیخ احمد سیبویه کربلایی ، حاج سید احمد جبرئیل کربلایی و حاج شیخ حسن کمیلی خراسانی بودند . (1)

حجة الاسلام و المسلمین آقای محقق کاشانی می گوید :

در عالم رؤیا دیدم که برای منبر به منبر آیة الله العظمی خوانساری می روم . بر اثر ترافیک مجلس نرسیدم و جمعیت من جمله آیة الله العظمی گلپایگانی دارند از منزل

آقای خوانساری خارج می شوند . وقتی به اقای خوانساری رسیدم ، عذرخواهی کردم ولی آقا فرمودند : مانعی ندارد همین جا بخوان ، بدون معطلی شروع کردم مصیبت حضرت زهرا علیهاالسلام را خواندم . در آن رؤیا دیدم از شدت ناراحتی آیات خوانساری و گلپایگانی شانه هایشان تکان می خورد و شدیداً می گریستند . از خواب بیدار شدم و به ذهنم خطور کرد که نوکریم قبول شده است .(2)

16. مجلس روضه به یادماندنی

شیخ حسین تهرانی نقل می نمایند :

در یکی از مناسبت ها که مصادف با روز شهات حضرت زهرا علیهاالسلام بود ، طبق معمول در منزل آن مرجع فقید آیة اللّه العظمی حاج سیّد احمد خوانساری ، مجلس روضه برقرار بود و جناب شیخ الخطباء و المحدثین حجة الاسلام و المسلمین مرحوم حاج شیخ رضا سراج قدس سره ( متوفی 1363شمسی ) منبر رفتند و پس از ذکر فضائل و مناقب

ص: 170

1- . عزاداری سنتی شیعیان ، ، ج 2 ، ص 277.
2- . مرجع متقین ، ص 494.

حضرت زهرا علیهاالسلام خواستند وارد مصیبت بشوند و روضه بخوانند . اما روضه ای که بنا بود بخوانند برای اهل مجلس به تصویر در آوردند . چون یکی از خصوصیات آن خطیب ربانی این بود که بیشتر وقت ها روضه را برای مردم به تصویر در می آورد و با اینکه روضه را تکیه به صوت هم نمی خواند ، ولی چند برابر دیگر خطبا و ذاکرین از مردم اشک می گرفت ، از این رو در روز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام از این ابتکار منحصر به فرد خود استفاده کرد و میخ بزرگی را از جیب خودش در آورد و خطاب به حضرت آیة اللّه حاج سیّد احمد خوانساری قدس سره کرد و گفت :

حضرت آقا ! میخ درب خانه فاطمه زهرا علیهاالسلام تقریباً شبیه همین میخی بوده که الآن در دست من است و وقتی که مهاجمین درب خانه آن حضرت را آتش زدند ، آن

میخ به شدت داغ شده بود و آن درب آتش گرفته همراه با آن میخ با ضرب لگد ، محکم به حضرت زهرا علیهاالسلام که پشت آن درب بود اصابت کرد ، من نمی دانم آن میخ داغ با سینه مادر شما فاطمه زهرا علیهاالسلام چه کرد؟

بعد هم مرحوم سراج قدس سره آن میخ را روی دستگیرۀ منبر گذاشت و از منبر پائین آمد و با همین یک جمله چنان شور و انقلابی در مردم ایجاد کرد که صدای نالۀ مردم به ویژه حضرت آیة اللّه حاج سیّد احمد خوانساری قدس سره به شدت بلند شد . در اینجا بود که یک وقت آن مرجع فقید چنان از خود بیخود شد که ایشان عمامه اش را از سر برداشت و بر شدت گریه بیفزود .(1)

در آبان ماه 1341 شمسی ، آیة اللّه العظمی آقای سیّداحمد خوانساری قدس سره مجلسی به مناسبت شهادت حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام در مسجد حاج عزیزالله گذاشت که سخنران آن آقای فلسفی بود .(2)

ص: 171

1- . مرجع متقین ، ص 297-296 .
2- . جریان ها و سازمان های مذهبی – سیاسی ایران ، ص 284 .

17. توجه آیة اللّه العظمی آقای حاج شیخ محمدعلی اراکی قدس سره به امر فاطمیه

فرزند معظم له مرحومه مصلحی اراکی می گویند : حضرت آیة اللّه اراکی قدس سره در عین مشغله هایی که داشتند ، با پای پیاده به منزل ما میآمدند و حتی در ایام فاطمیه اول که مجلس روضه برگزار می شد ، ایشان هرساله در ان شرکت می کردند .(1)

و همچنین معظم له در روضۀ فاطمیه منزل آیة الله العظمی بروجردی شرکت می نمودند.(2)

مرحوم

آیة الله العظمی اراکی قدس سره در یکی از یادداشت هایش می نویسد :

در روز سه شنبه 15 شهر جمادی الاول ایام فاطمیه از سال هزارو سیصد و سی و نه هجری در منزل جناب جلالت مآب قدسی القاب المؤمن الورع الصالح المتقی جناب آقا میرزامصطفی خان ادام الله عمره و کثر فی المؤمنین امثاله بودم . جناب مستطاب عمدة الواعظین العالم المؤید ذوالانفاس القدسیة بحرالمفاخر و المعالی جناب الحاج میرزامحمدعلی الخوانساری در بالای منبر اولا خیلی تاکید و تشدید نمودند در حق شناسی نسبت به هر که ذی حق شود بر انسان ، در امر دینی باشد یا دنیوی که عبارت است از خدا و رسول و ائمه و حضرت زهرا علیهم السلام و استادی که به تو علم بیاموزد و پدر و مادر و هر که از سایر طبقات ناس که حقی بر گردن تو پیدا کند و لو به لقمه نانی و لو به شربت آبی ، الی غیر ذلک من سایر افراد الاحسان الیک .

و دیگر تعریف و توصیف اکید شدید و مدح بسیار بلیغی کرد از جناب فخر اعاظم الواعظین و سید افاخم المحدثین البحرالمواج و النحریرالذی لیس له نظیر نقطة دایرة المفاخرالحاج ملاباقر واعظ تهرانی و از علمیت او بسیار ستود و از انتفاع یافتن از مصنفات و مؤلفات او و به این سبب ذی حق عظیم بودن او بر همه اهل منبر و اهل علم بسیار گفت و از آن جمله اسم سه کتاب از کتب او را برد با تعریف : یکی کتاب روح و

ص: 172

1- . مجله افق حوزه ، 9 اسفندماه 1391 شماره 359 ، در آستانه چهلمین روز درگذشت بانویی از بیت مرجعیت .
2- . به نقل از سایت psri.ir ، مؤسسه مطالعات پژوهشهای سیاسی .

ریحان ، یکی کتاب جنات النعیم فی احوال مولینا عبدالعظیم و یکی کتاب « خصایص فاطمیه » و تحریض کرد اهل علم را بر رجوع به این کتب ؛ زیرا بسیار می توان استفادات نفیسه علمیه از این کتب و کتب دیگرش برد .(1)

18 . عزای فاطمیه با حضور آیة الله العظمی آقای حاج سیّد علی سیستانی دام ظله

حضرت آیة اللّه العظمی سیستانی دام ظله در فاطمیه دوم ( 26بهمن سال 1362 شمسی برابر با 13 جمادى الاولى 1404 قمری ) ، در منزل آیت الله آقای حاج شیخ

محمد جعفری اراکی شرکت نمودند که در آن مجلس شهید آیه الله آقای حاج شیخ مرتضى بروجردی و شهید حجة الاسلام و المسلمین سید محمد تقی مرعشی و حجة الاسلام والمسلمین سید رضی مرعشی هم حضور پیدا کردند .(2)

19 . عزاداری آیة اللّه العظمی آقای حاج میر سیّد علی بهبهانی قدس سره

در ایام فاطمیه اول و دوم در منزلشان اقامه مجلس روضه خوانی می فرمودند و به روضه خوانی می پرداختند .(3)

آقای حاج سید نورالدین مجتهدزاده در سال 1355 شمسی منزل مسکونی آیة اللّه العظمی بهبهانی واقع در خیابان مجاهدین اهواز را از ورثه خریداری نموده ، سپس آن را به نام بیت الحسین علیه السلام ، حسینیه آیة الله بهبهانی وقف کرده است . هم اکنون حسینیۀ یاد شده در دوره سال علاوه بر ایام محرم و صفر و ماه مبارک رمضان ، ایام فاطمیه اول و دوم و روزها و شب های جمعه و اعیاد و شهادت ائمه اطهار علیهم السلام مجلس جشن و عزا در آن منعقد می شود .(4)

ص: 173

1- . یادنامه آیة اللّه العظمی اراکی قدس سره ، ص 520 ، بخش 23 ، برخی از یادداشت های آیة اللّه العظمی اراکی قدس سره.
2- . خبرگزاری شفقنا ، 27 خرداد 1399 ، کدخبر: 959048 ، www. fa.shafaqna.com .
3- . عزاداری سنتی شیعیان ، ج2 ، ص 509.
4- . ارمغان اصفهان ، ص 44 و 45.

20 . عزاداری آیة الله شیخ محمد جواد صافی گلپایگانی قدس سره

20 . عزاداری آیة الله شیخ محمد جواد صافی گلپایگانی قدس سره (1)

در سال 1327 قمری آن مرد بزرگ به زادگاه خویش بازگشت ، و تا پایان زندگی در انجا ماندگار شد . وی از همه مناصبی که در حوزه های علمیّه در انتظارش بود صرف نظر کرد ، اوقاتش را صرف ترویج دین ، تدریس ، تألیف ، دادرسی مظلومان ، مبارزه با ستمگران، تهذیب اخلاق و آگاه کردن جامعه کرد . از جمله اقدامات به یاد ماندنی آن عالم بزرگوار ، مبارزه بی امان با انحرافات و بدعت های دینی مانند : مبارزه با بهاییت و

تصوف ، مخالفت با خانها و فیودال ها، رویارویی با کشف حجاب و مفاسد دوران پهلوی و احیای شعایر دینی و بزرگذاشت های مذهبی است که با تلاش و کوشش وی جشن های نیمه شعبان ، و موالد ائمه اطهار علیهم السلام و عزاداری عاشورا و ایام فاطمیه در گلپایگان رواج و رونق یافت .(2)

21. روضه خوانی ها ترک نشد

128312;خاندان مرجع عالیقدر آیة اللّه العظمی صافی گلپایگانی قدس سره اهتمام زیادی به تعظیم شعائر داشتند . در آن ایام و شرایط سخت و دشوار ، هیچگاه روضه خوانی های دهۀ محرم و فاطمیه و نیز جشن های موالید اهل بیت علیهم السلام آنها ترک نمی شد .

128315;مرحوم آقا نقل می فرمودند : والد بزرگوارشان آیة اللّه آخوند ملامحمد جواد قدس سره مقیّد بودند نيمۀ شعبان را چراغانی می کردند و چند روز جشن مفصلّی می گرفتند . البته می فرمودند : همان جشنی که می گرفتيم افرادی بودند که از آنها قرض می کرديم ، مثلاً دو تومان يا سه تومان مخارج جشن را قرض می کرديم و به تدريج می داديم .(3)

ص: 174

1- . این بزرگمرد پدر مرجع عالیقدر جهان تشیّع ، مرحوم آیة اللّه العظمی حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی1بودند .
2- . ستارگان حرم ، اختران حریم معصومه علیها السلام ، ج 4 ، ص 214 . https://hawzah.net.
3- . محضرِ آفتاب ، نکوداشت مرجع عالیقدر شیعه حضرت آیة الله العظمی حاج آقا لطف الله صافی گلپایگانی قدس سره .

22 . عزاداری علامه سید محمد حسین طباطبایی قدس سره

از سنّت های علامه طباطبایی این بود که حتی برای رفع خستگی در محافل به دلیل رفت و آمد زیاد گاهی مداحی را صدا می کرد تا چند جمله ذکر مصیبت بگوید و او با عشق و علاقۀ خاصی شدیداً گریه می گریست . مقیّد بود هر ساله ، ایام فاطمیه ده روز در خانه اش برای حضرت زهرا علیهاالسلام اقامۀ عزا نماید و همۀ بستگان و اعضای

خانواده ، حتی دخترانش که در شهرهای دیگر سکونت داشتند مقیّد بودند در این مدت در مجلس مزبور شرکت نمایند .(1)

23 . عزاداری آیة الله آقای سیّد حسین خادمی قدس سره

مرحوم آیة الله حاج سیّد حسین موسوی خادمی ( رئیس حوزۀ علمیّۀ اصفهان ) هنگامی که در حرم مطهّر امام رضا علیه السلام مشرف می شدند ، ضمن خواندن زیارت جامعه کبیره روضۀ حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام را می خواندند ...(2)

24 . روضه حضرت زهرا علیهاالسلام در حرم امام رضا علیه السلام

یک نفر از اهل بندر عباس به زیارت امام رضا علیه السلام مشرف شده بود . در اثنای زیارت مشاهده کرد عالمی بزرگ که از سیمای او هیبت و وقار پیدا بود ، نزدیک ضریح برای تعداد اندکی از زنان روضۀ حضرت زهرا علیهاالسلام می خواند . تعجب کرد و قدری توقف نمود تا روضه به پایان رسید . آنگاه جلو آمد و از حقیقت امر او از اسم آن عالم و محل سکونت او جویا شد ، و اینکه چگونه برای چند نفر زن روضه می خواند .

آن عالم جواب داد : من از اهل اصفهان هستم و اسمم خادمی است . برای این روضه خواندم که هر کس در حرم امام رضا علیه السلام روضۀ مادرش حضرت صدیقۀ کبری علیهاالسلام را بخواند مهمان امام رضا علیه السلام می شود .

ص: 175

1- . سیل اشک ، ص 53.
2- . عزاداری سنتی شیعیان ، ج 2 ، ص 356.

از این قضیه چند سالی گذشت و آن مرد بندر عباسی بار دیگر به زیارت امام رضا علیه السلام مشرّف شد . وقتی داخل حرم شد مشاهده کرد در گوشه ای از حرم مردم اجتماع کرده اند و ازدحام است .

سؤال کرد : آنجا چه خبر است و چرا مردم آنجا جمع شده اند ؟

گفتند : عالم بزرگی از اصفهان به نام آیة الله حاج آقا حسین خادمی رئیس حوزۀ علمیّۀ اصفهان فوت کرده و جنازه اش را از اصفهان به حرم آورده اند تا در جوار امام رضا علیه السلام دفن کنند . این جمعیت هم برای شرکت در مراسم آن عالم بزرگ جمع شده اند .

آن مرد بندر عباسی نزدیک محل دفن آیة الله خادمی آمد و دید قبر او در همان محلی است که چند سال قبل برای حضرت زهرا علیهاالسلام روضه می خواند . یادش آمد همان طور که مرحوم خادمی می گفت : امام رضا علیه السلام به خاطر روضۀ مادرش او را در جوار خود در همان محل به مهمانی دعوت کرده است .(1)

25 . حمایت از عزای فاطمیه در کلام آیة الله العظمی شیخ محمّدتقی بهجت قدس سره

برای رفع گرفتاری ها به زیارت حضرت زهرا علیهاالسلام ملتزم شوید !

شخصی می گفت در خواب به من گفتند به مردم بگو : برای رفع گرفتاری ها و نگرانی ها به زیارت حضرت زهرا علیهاالسلام ملتزم شوند .

بنده تعبیر این خواب را نفهمیدم ، مگر اینکه گفته شود : حضرت زهرا علیهاالسلام برای مردمِ همین امروز کشته شده است .

بنابراین ، از کسی که آن روز ، [روزی که بر حضرت زهرا علیهاالسلام ظلم و ستم روا داشتند .] را نمی خواست و بدان راضی نبود ، رفع بلا می شود .

ص: 176

1- . خاطرات زهرائی ، ص 134 و 135 .

زیرا زیارت آن حضرت کاشف است از تولی و اینکه در آن روز نبوده است تا تولای خودش را اظهار کند ، [ لذا ] امروز به همان اعتقاد به توسل و دعا و زیارت مشغول است ؛ لذا از مشمولیت بلا خارج خواهد شد (1).

کتاب شریف « اقبال الاعمال » مورد توصیه آیة الله العظمی بهجت قدس سره

روز سیزدهم جمادی الاولی ، بنا بر نقلی روز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام است ؛ بنابراین به جاست که فرمایش سیدبن طاووس به مناسبت روز سوم جمادی الثانی ، در این روز هم مورد توجه قرار گیرد . سید می فرماید :

« شایسته است اهل وفا در این روز بر مظالم باطنی و ظاهری که بر آن حضرت رفت ، به حدی که شبانه دفن شد ، اندوهگین باشند و بر کسانی که به او ستم کردند و آن حضرت و پدر بزرگوارش را آزار و اذیت نمودند خشمگین باشد و با زیارت نامه ای که در « جمال الاسبوع » یادآور شده ایم ، زیارت کنند ».(2)

26 . چرا روضه نمی خوانی ؟ مگر مجالس عزا را نمی بینی؟!

زمانی آقا شیخ هادی خراسانی قدس سره ایام فاطمیه ، پیغمبر صلی الله علیه و آله را در خواب می بیند ؛ حضرت به ایشان می فرماید :

« چرا روضه نمی خوانی؟ مگر مجالس عزا را نمی بینی؟! »(3)

یکی از همراهان مرحوم آیة الله بهجت می گفتند :

حضرت آقا بعد از تجدید وضو ، مثل همیشه در بین راه رفتن ، مشغول خواندن نماز نافله شدند . احساس کردم در صدای شان لرزشی هست .

سرم را به سمت شان چرخاندم . همان طور که سرشان پایین بود و نماز می خواندند ، مثل ابر بهار از چشم های شان اشک می بارید .ترسیدم . نمی دانستم چه اتفاقی افتاده

ص: 177

1- . در محضر بهجت ، ج2، ص229.
2- . اقبال الاعمال ، ج2، ص706 .
3- . رحمت واسعه ، ویراست سوم ، ص390 .

است ؟ تا نمازشان تمام بشود، دلم هزار راه رفت . بعد از نماز ، آقا زیر لب گفتند : این ها چه کردند با دختر پیغمبر ؟!(1)

27 . گریه های آیة الله بهجت در مظلومیت حضرت زهرا علیهاالسلام

آقا می فرمودند : «خدا می داند خطبه حضرت زهرا علیهاالسلام چقدر مطلب دارد »! بعد می فرمودند : « این زن با آن مقامات ، با آن کمالات ، این همه مظلوم واقع می شود ». حاج آقا اینها را نقل می کرد و گاهی اشک در چشمانش جمع می شد . می گفت یکی از معجزات و یکی از کرامات حضرت زهرا علیهاالسلام ، وصیت حضرت زهرا علیهاالسلام است . آن خطبه اش ، مقامات علمی او را نشان می دهد . این خطبه آن قدر عظیم است که طعنه می زند به بهترین خطبه های عرب ؛ به خطبه امیرالمؤمنین ؛ به خطبه ولایت ؛ این قدر قوی است. (2)

28 . فعالیت مرحوم آیة اللّه حاج سیّد احمد فقیه امامی برای احیاء شعائر فاطمیه

معظم له بخش اصلی زندگی خود را در دفاع از ولایت حقه حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و مظلومیت و شهادت حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام و احیای شعائر فاطمیه و حمایت از برپایی انواع شعائر حسینی علیه السلام وقف نمودند .(3)

معظم له کتابخانۀ الزهرا علیهاالسلام را در زمانی تأسیس کردند و تابلوی مزیّن به نام مقدس حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام را در بلندترین نقطۀ خیابان عبدالرزاق در دوره ای که گروه های منحرف از مکتب اهل البیت علیهم السلام قدرت زیادی در جامعه داشتند ، نصب نمودند . و اقدامات آن بزرگوار مخاطراتی را در برداشت و ایشان بدون توجه به آن مخاطرات برنامه های خود را دنبال می کردند . معظم له در سال 1411 هجری قمری ( یکهزار و چهارصدمین سال شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام) در به

حرکت درآوردن هیئات مذهبی و

ص: 178

1- . در خانه اگر کس است ، ص 59 ؛ www.bahgat.ir .
2- . www.bahgat.ir .
3- . شب های انتظار ، ص 20 .

عزاداری و گسترده کردن برنامه های فاطمیه به طور جدی و همه جانبه وارد میدان شدند و اقدامات چشمگیر و فراگیری را انجام دادند .

29. عزاداری و اقدامات مرحوم آیة الله آقای سید حسن فقیه امامی قدس سره

آیة الله آقای حاج سید حسن فقیه امامی قدس سره از جایگاه بلند حوزوی و نفوذ اجتماعی بالایی برخوردار بودند و در ارتباط با هیئات مذهبی و عزاداری و مؤسسه های دینی نقش بسیار فعالی داشتند . سخنرانی های آن بزرگوار جنبۀ علمی ویژه ای داشت به طوری که بر فرهنگیان جامعه تأثیرگذار بود . دفاعیات و سخنان ایشان در حمایت از فاطمیه و شعائر آن و فعالیت های گوناگون برای عزاداری حضرت صدیقۀ طاهره ، فاطمۀ زهرا علیهاالسلام تأثیر بسزائی داست . علاوۀ بر حضور ایشان در قافله های عزاداری فاطمیه ، فعالیت های ویژه و گسترده ای از فعالان در عرصۀ شعائر فاطمی و عزادارن حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام داشتند .

30 . اهتمام مرحوم آیة الله شیخ محمد باقر صدیقین قدس سره در مورد عزای فاطمیه

در سن هفتاد سالگی روز شنبه پنجم جمادی الثانی 1414ق در ایام فاطمیه که در راه ترویج و تبلیغ حضرتش بسیار کوشید و عشق بی حد و انتهایی به او داشت به جهان باقی شتافت .

در فرازی از وصیت نامه ایشان آمده است :

ضروریات دین و مذهب و تنها راه نجات ، ولایت معصومین علیهم السلام است و هیچ عمل بدون ولایت مورد قبول نمی باشد و مخصوصاً شفاعت حضرت زهرا علیهاالسلام و تنها چشم امید من به شفاعت حضرت زهرا علیهاالسلام می باشد ... .(1)

ص: 179

1- . روضه رضوان، ص 220 و 221.

31 . تنها راه نجات کشور ایران تجلیل از حضرت زهرا علیهاالسلام می باشد

یکی از شخصیّت ها از تهران به من تلفن کردند که یکی از مقامات عالیۀ کشور خواب مهمّی دیده اند که مایلند شما تعبیر بنمائید ، و من با هواپیما به تهران رفتم و با ایشان ملاقات کردم ، و ایشان خواب مفصّلی دیده بودند ، و من تعبیر کردم که خطراتی برای کشور و ملّت ایران پیش آمده است ، که تنها راه برطرف شدن آن تجلیل از حضرت زهرا علیهاالسلام و أداء حقوق ایشان ، و توسّل به ذیل عنایت آن مظلومه ( آن هم در حدّ مناسب عظمت کشور ) می باشد .(1)

32 . عزاداری و سخنرانی آقای شیخ احمد کافی قدس سره برای حضرت زهرا علیهاالسلام

« مجلس روضه خوانی به مناسبت ایام فاطمیه در مسجد حاج اسماعیل هوری واقع در میدان شاه کوچه شترداران از ساعت 19 روز 27 /6 /46 با شرکت عده ای در حدود 300 نفر تشکیل گردید . پس از نماز ... شیخ احمد کافی واعظ به منبر رفتند . »(2)

دهه فاطمیۀ سال 52

«به مناسبت فرارسیدن دهه فاطمیه ، بر طبق دعوتی که از طرف بمانعلی خوش طبع از شیخ احمد ضیافتی کافی ، شغل واعظ ، به عمل آمده بود ، واعظ نامبرده از تاریخ 8/ 4/ 52 الی 17/ 4/ 52 مدت ده روز ، بعد از ظهرها از ساعت 17 الی 18:30 در مسجد جامع نیشابور در امور مذهبی مبادرت به وعظ و سخنرانی نموده که همه روزه حدود هفت هشت هزار نفر از اهالی جهت استفاده از منبر واعظ مزبور در مسجد اجتماع می نمودند .»(3)

ص: 180

1- . نهضت فاطمیه ، ج2 ، ص 684 .
2- . حجة الاسلام حاج شیخ احمد کافی به روایت اسناد ساواک ، ص 99. https://irdc.ir/ پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی / کد خبر : 6480 .
3- . https://irdc.ir/ پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی / کد خبر : 6480.

33 . عزاداری آیة الله سیّد احمد شهرستانی قدس سره

آیة الله سید احمد شهرستانی عشق و علاقه وافری به اهل بیت علیهم السلام ابراز می داشت و علاوه بر محافل و مجالس عمومی در مسجد ، سالیان متمادی در منزل خود جلسات روضه هفتگی داشت و در دهه اول محرم ، صفر و فاطمیه وعاظ مهم و مداحان محترم تهران را به این جلسات دعوت می کرد . خود ایشان نیز همواره از حریم مقام ولایت دفاع می کرد .(1)

34 . عزاداری آیة الله سیّد عزّ الدین حسینی زنجانی قدس سره

در سال هاى قبل از 1342، در ايام فاطميه اوّل ، در زنجان سه روز بازار تعطيل و مجالس عزا در اغلب مساجد شهر برگزار مى شد و اكثر منابر مساجد را علماى مبرّز شهر اداره مى كردند . و به همين مناسبت در مسجد جامع سيّد سه روز مجلس عزا و سخنرانى منعقد مى شد ، و اين حقير سخنرانى مى كرد ، و اغلب ، عنوان بحث ، بخش هايى از خطبه حضرت زهرا علیهاالسلام بود .

در يكى از شب هاى فاطميه در عالم رؤيا، نابغه دهر ، حضرت آية الله حاج شيخ محمد حسين غروى اصفهانى قدس سره صاحب حاشيه بى نظير بر كفايه آخوند خراسانى و مكاسب شيخ اعظم را ، كه در اوان تكليف به دستور حضرت والد قدس سره از ايشان تقليد مى كردم ، ديدم . ايشان به من فرمودند : از صديقه طاهره علیهاالسلام براى شما دستورى دارم . ايشان به من فرمودند : به شما بگويم خطبه آن طاهره مرضيه علیهاالسلام را شرح كنيد .

پس از برخاستن در اين خواب كه حاوى بشارت و دستور بود ، از همان ايام يادداشت هايى برداشتم و بعضى از قسمت هاى خطبه را چندين بار شرح كردم .(2)

ص: 181

1- . ستارگان حرم، محمدتقی ادهم نژاد لنگرودی، جلد 16، صفحه 12-32.
2- . شرح خطبه حضرت زهرا علیها السلام ، ص 24 – 23 .

35 . عزاداری آیة الله العظمی آقای سیّد محمد کاظم شریعتمداری قدس سره

روز چهارشنبه 2 جمادى الثانى 2/2/1357 شمسی در منزل بیرونى حضرت آیة الله شریعتمدارى به مناسبت ایام فاطمیه مجلس سوگوارى برقرار بود .(1)

36. عزاداری امام خمینی قدس سره برای حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام

... با وجود علاقه و ارادت فوق العاده ای که به حضرت زهرا علیهاالسلام داشتند و در ذکر مصیبت ایشان حتی یک لحظه نمی توانستند از گریه و ریختن اشک ، خودداری کنند .(2)

معظم له در سال 1333 شمسی که در منزل حضرت آیة اللّه العظمی بروجردی قدس سره در ایام فاطمیه مجلس عزا اقامه می شد شرکت می نمودند . (3)

37 . عزاداری آقا میرزا محمد علی شاه آبادی قدس سره

آقای مرآتی می گوید : روضۀ مرحوم شاه آبادی در مورد حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و حضرت صدیقه علیهاالسلام این طور بود که وقتی اسم امیرالمؤمنین علیه السلام می آمد ، اشک می ریخت . روضه شان چه می خواهد باشد ؟ ... مقام آنها را می گفتند ، مقام حضرت زهرا علیهاالسلام چه مقامی است ؟ ایشان چه کسی هستند ؟ امیرالمؤمنین علیه السلام که هستند ؟ چه هستند ؟ شناخت می دادند به مردم نه اینکه همینطور بگویند و بروند . دو ساعت روی این صحبت می کردند تا بفهمانند که امیرالمؤمنین علیه السلام کیست ؟ هر کس هم ولایت نداشته باشد باید مرخص بشود . تمام شد رفت !(4)

فرزند آیة اللّه شاه آبادی می گوید، پدرم می فرمود :

ص: 182

1- . نهضت روحانیون ایران ، ج 7 ، ص 143 .
2- . حدیث رویش (خاطرات و یادداشت های حجة الاسلام والمسلمین محمد حسن رحیمیان )، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، سایت http://www.imam-khomeini.ir.
3- . برداشت هایی از سیرۀ امام خمینی قدس سره ؛ ج3 ، ص 238.http://emam.com.
4- . سیل اشک ، ص 54 .

« سالک الی الله در صورتی می تواند به جایی برسد که در ضمن سیر ، اول مرتبه اتکاء به خانم حضرت صدیقه علیهاالسلام داشته باشد و این محبت خانم حضرت صدیقه علیهاالسلام است که انسان را به راهی که باید برود هدایت می کند و اگر نباشد ، اصلاً سیری وجود نخواهد داشت . ایشان از ائمه علیهم السلام روایت می کردند که شما هر وقت محتاج می شوید دست به دامان ما می شوید و ما هر وقت گرفتار می شویم دست به دامان مادرمان می شویم . گرفتاری و احتیاج ائمه علیهم السلام همان مقامات قرب الهی است که حد وسط ندارد و لذا ایشان می فرمودند : « محال است سالک ، سیر و سلوک کند و به جایی برسد مگر از طریق خانم حضرت زهرا علیهاالسلام و البته منظور از این که به جایی برسد ، نه به این اموری که مثلاً افکار را بخواند یا هر چیز می خواهد برای او مهیا باشد ، نه ! آنها اصلاً ارزش ندارد . آن چیزی که ارزش دارد مقام قرب پروردگار است . این مقام قرب محقق نمی شود مگر از طریق خانم فاطمۀ زهرا علیهاالسلام ».(1)

38 . اسمِ حضرت زهرا کُشنده است!

مرحوم آیة اللّه حاج آقا نصرالله شاه آبادی می فرمودند :

محبتِ مرحوم والد ما ؛ آیة اللّه العظمی محمّد علی شاه آبادی ، به حضرت صدیقه علیهاالسلام ، به حدی بود که وقتی مصائب ایشان را می شنیدند، بسیار منقلب می شدند .

به یاد دارم روزی دایی ما آیة اللّه حاج سیّد احمد روحانی قمی که از منبری های معروف تهران بود در مسجد مرحوم پدر منبر رفتند و در آخر منبر ، روضه حضرت زهرا علیهاالسلام را خواندند . پدر ما خیلی منقلب شدند و بعد از منبر به ایشان فرمودند :

این طور روضه خواندن بر شما حرام است . اسمِ حضرت زهرا علیهاالسلام کُشنده است ، چرا شما با این همه حاشیه و تفصیل ، مصائب را ذکر می کنید؟ دیگر چنین نکنید !(2)

ص: 183

1- . همان ، ص 55.
2- . حدیث نصر ، ص 208.

39 . عزاداری شهید استاد مرتضی مطهری قدس سره

شهید مطهری قدس سره می فرماید : « ایام فاطمیه است چرا ذکر فضائل و زندگی اهل بیت پیغمبر این همه اجر و ثواب دارد آنها انسان های ساخته شده هستند ...».(1)

40 . عزاداری آیة الله شهید حاج شیخ قاسم اسلامی

چهرۀ خونین مجتهدی والامقام پس از یک ترور ناجوانمردانه

128072;آیة الله حاج شیخ قاسم اسلامی قدس سره ؛ طلایه دار دفاع از مذهب شیعه و پیشگام در برابر فرق ضاله بود که در غروب نیمه ماه رمضان 1358 با زبان روزه توسط اشرار ناشناس به ضرب گلوله از پای درآمد و در خون خویش درغلتید . 44 سال است که هنوز قاتلین او ناشناخته اند و دستگیر نشده اند اما شکی نیست که وی توسط سردمداران تز اسلام منهای روحانیت به شهادت رسید .

128313;روضه تاریخی امشب با نوای جانسوز آن عالم غیور در آخرین فاطمیه عمر ایشان است .(2)

41 . مراسم عزای فاطمیه در منزل شهید سید عبدالکریم هاشمی نژاد قدس سره

« مدت پنج روز صبح ها ( 1/4/1354) در منزل سید عبدالکریم هاشمی نژاد واقع در خیابان شاه به مناسبت وفات حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام مجلس روضه خوانی منعقد بوده که در آن مجلس حدود سیصد نفر از طلاب دینی و ... شرکت داشتند .»(3)

42 . عزاداری آقای شیخ علی اصغر مرواید قدس سره

مجلس روضه خوانی در مسجد جامع به مناسبت ایام فاطمیه در تاریخ 12/6/1347 شمسی با شرکت عده ای در حدود 300 نفر در شبستان چهل ستونی مسجد جامع برگزار گردید . در این مجلس شیخ علی اصغر مرواید به منبر رفتند .(4)

ص: 184

1- . مقتل مطهر ، ص79 .
2- . کانال اسرار تاریخ ، وابسته به تاریخ پژوه معاصر آقای ابوالحسنی منذر .
3- . https://irdc.ir، پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، کد خبر: 5527 .
4- . www.psi.ir. مؤسسه مطالعات پژوهش های سیاسی .

43 . عزاداری علامه آقای شیخ یحیی نوری قدس سره

علامه محقق مرحوم آیة الله شیخ یحیی نوری در شهادت حضرت زهرا و امیرالمؤمنین علیهماالسلام ، اقامۀ مجلس روضه خوانی و مراسم سوگواری بر پا می نمودند .(1)

مرحوم نوری در زمان حیات خویش از سال 1382به مدت پنج روز ، درمنزل خویش واقع دربلده نور ، مراسم فاطمیه دردهۀ دوم برپا نمود که در حال حاضرهنوز ادامه دارد .

44 . عزاداری آیة الله آقای حاج سید محمدعلی حائری طبسی قدس سره

آیة الله بهاء الدینی در مورد آیة الله حائری قدس سره فرموده بودند :

آیة الله میرزا احمد سیبویه قدس سره در حالات مرحوم آیة الله حائری طبسی قدس سره فرمودند :

... سید محمد علی ( طبسی ) جزء بکائون بود ، خیلی گریه می کرد ، در عزای مادرش ( حضرت زهرا علیهاالسلام خودش را می زد و با گریه های خود دل امام زمان عجل الله تعالی فرجه را تسکین می بخشید . مرحوم سیبویه آهی کشید و فرمودند :

این البکائون ، کجا رفتند گریه کنان ، رفیق نیمه راه شدی و سپس این فراز از دعای ندبه را خواندند : « هل من معین فاطیل معه العویل و البکاء » سعی کنید مثل آقای طبسی با گریه های خود امام زمانتان را یاری کنید .(2)

45 . عزاداری آیة الله سید یحیی مدرسی زاده یزدی

در شب فاطمیه اول و دوم و سوم جمادی الثانی مجلس عمومی عزاداری داشتند .(3)

46 . عزاداری آیة اللّه آقای سید محمد حسن مرتضوی لنگرودی در ایام فاطمیه

آیة الله لنگرودی با آن که از درد شدید پا در رنج بود ، هرگاه کسی وارد می شد تمام قد می ایستاد . وی در جلسات روضه که صبح های جمعه و دهۀ محرم و ایام فاطمیه در

ص: 185

1- . عزاداری سنتی شیعیان ، ج2 ، ص 289.
2- . این البکائون ، ص 68 و 69.
3- . hawzah.net

منزلش منعقد بود، کنار در می نشست و به احترام مردم برمی خاست . مدتی بعد که برخاستن از زمین برایش مقدور نبود و روی صندلی می نشست ، وی پس از پایان مجلس روضه ، به گفت و گوی علمی با طلاب و فضلا می پرداخت . بسیاری از استادان و فضلای حوزه در مجلس روضۀ ایشان شرکت می کردند ؛ مانند : آیات عظام : صافی گلپایگانی ، علوی گرگانی و ... . (1)

47 . عزاداری میرزا محمد حسن معلم ملقب به معین الاسلام

آن بزرگمرد ، هر ساله دو دهۀ فاطمیه و عاشورا مجلس روضه خوانی در منزل دایر می نمود و هر عصر جمعه نیز مجلس وعظ و روضه در منزل بر پا می داشت که وعاظ با فضیلتی همچون مرحوم شیخ عبدالکریم مصدق خواه، شیخ اسماعیل کلباسی، آیة الله شیخ فضل الله ذوعلم ، حاج آقا یحیی فقیه ایمانی ( فرزند مرحوم شیخ عبدالحسین فقیه ایمانی ) و سید محمد منجمی و حاج سید مرتضی ابطحی سدهی ( داماد ایشان ) در آن به ایراد سخن و ذکر مصیبت می پرداختند .(2)

48 . عزاداری آیة اللّه حاج سیّد کرامت اللّه ملک حسینی شیرازی قدس سره

ایشان همه ساله در ایام شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام و روز شهادت امام صادق علیه السلام مجلس روضه خوانی مفصلی را در مدرسۀ علمیّۀ خان شیراز منعقد فرموده و خودشان نیز در خاتمه منبر می روند و ضمن موعظه و ارشاد حاضرین به مصیبت خوانی می پردازند .(3)

49. عزاداری حاج موسی از تجّار زنجان

مرحوم آقای انصاری زنجانی در کتابش می نویسد :

در سال 1335 شمسی که در زنجان بودم ، مجلس روضۀ حضرت زهرا3مانند امروز رواج نداشت . آن زمان یکی از تجار زنجان به نام حاج موسی مجلس روضۀ فاطمیه را در خانه اش منعقد می کرد ، که بعد از 52 سال جزئیات آن مجلس را به یاد دارم . آن

ص: 186

1- . ستارگان حرم : اختران حريم معصومه علیها السلام ، ج 29، ص 183 و 182 .
2- . شرح مجموعه گل ، ص 391.
3- . عزاداری سنتی شیعیان ، ج2 ، ص 434.

مجلس بعد از نماز صبح شروع می شد و پس از صبحانه مداح مرثیه می خواند و واعظ صحبت می کرد . به یاد دارم مجلس مملو از جمعیت می شد ، و تا آخر روضه همه می نشستند و گریه می کردند . نزدیک طلوع آفتاب مجلس به پایان می رسید .(1)

50 . عزاداری آیة الله انصاری شیرازی قدس سره

معظم له روضه خوانی سوزناکی در عزای مادر سادات حضرت زهرا علیهاالسلام منزل خویش در سال 1388 شمسی در شهر مقدس قم خوانده اند .

آقای محمد صادق ابوالحسنی فرزند ابوالحسنی ( منذر ) می گوید :

1 : از جمله نکاتی که توجه انسان را جلب می کرد ، حب شدید استاد انصاری به ائمه اطهار علیهم السلام به ویژه صدیقه طاهره حضرت زهرا علیهاالسلام بود . تا مصیبت اهل بیت علیهم السلام خوانده می شد ، رنگ رخسارش دگرگون می شد و به شدت می گریست . چه می گویم ؟ شیخ ما از نسل جابر بن عبدالله انصاری بود و سرشک او در غم سیدالشهدا علیه السلام یادآور لحظه ای بود که جدش در روز اربعین ،

صورت به قبر حبیب خویش گذاشت و از پرده دل صدا زد : حبیبٌ لا یُجیبُ حبیبه . آب و گلش با عشق آل الله علیهم السلام سرشته بود .

2: نیک به یاد دارم در یکی از جلسات درس که با فاطمیه قرین شده بود پس از ذکر مصیبت توسط شاگردان ، خود مرثیه خوان مادر سادات شد و در مصائب حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام اشعاری خواند که دلِ اهل مجلس را مشتعل کرد :

تو زهرا ببینی و من روی نیلی *** توصورت ببینی و من جای سیلی

تو می بینی علی را زار وخسته *** نمی بینی تو پهلوی شکسته

بهار عمرت ای زهرا خزان شد *** علی از رفتنت بی خانمان شد...(2)

51 . عزاداری آیة الله شیخ مهدی معزّالدولۀ تهرانی قدس سره مشهور به « رفیعا »

هر هفته صبح جمعه و نیز ایام محرم و صفر و فاطمیه و نیز روزهای ولادت و وفات امامان علیهم السلام در خانه اش مراسم عزاداری و جشن برگزار می کرد .(3)

ص: 187

1- . خاطرات زهرائی ، ص 77 .
2- . www. Aghigh.ir. کد خبر : 47618
3- . https://hawzah.net ؛ ستارگان حرم، ج 17، ص152، 167.

52 . عزاداری شیخ محمد واعظ تهرانی

در ماه جمادی الاول 1324 قمری شیخ محمد واعظ تهرانی به مناسبت ایام فاطمیه در مجالس سخنرانی می کردند .(1)

53. عزاداری میرزا عبدالحسین قدسی قدس سره

کتاب تحفه الفاطمیه ، در مناقب حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام

این کتاب در سال 1328ق در اصفهان با چاپ سنگی و در قطع جیبی منتشر شده است . مرحوم قدسی در بیان علت تألیف این کتاب گفته بود :

سالیان دراز بود که به وفای نذری دهه فاطمیه را در محل مدرسه مجلسی تشکیل می دادم و از عده ای خطبا برای وعظ و ذکر مصیبت دعوت می نمودم . ... ناچار در صدد تألیف رساله ای برآمدم که مطالب آن با استناد به مأخذ صحیح از زندگی راستین و

واقعی بانوی ارجمند که در دامان پرورش رسول الله صلی الله علیه و آله تربیت شده و شایستگی همسری علی بن ابیطالب علیهماالسلام را یافته بود پرده بر گیرد. و « تحفه الفاطمیه » از این رهگذر پدید آمد .(2)

... ولی چون در مصائب حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام ، الی زماننا هذا کتابی که به ترتیب مذکور باشد به نظر نرسیده بود، لهذا این ذرّه بی مقدار را به نظر رسید که محض سهولت امر بر اهل منبر، رساله ای که مشتمل بر فضایل و مصائب آن معصومه علیهاالسلام باشد ، به ترتیبی که ذکر شد تألیف نموده که ذخیره "یوم لا ینفع مال ولا بنون" بوده باشد .

54 . تقریظ آیه الله فشارکی بر کتاب « تحفة الفاطمیه »

علامه فقیه و اصولی بزرگ مرحوم آخوند ملا محمّد حسین فشارکی در تقریظی بسیار دقیق و برجسته پس از تجلیل فراوان از مؤلف و کتاب او « تحفة الفاطمیه » نوشته اند:

ص: 188

1- . ستارگان حرم : اختران حريم معصومه علیها السلام ، ج 29، ص 109 .
2- . مجله هنر و مردم ، ش 157، ص 108.

... لهذا محض توسل خودم به خانواده عصمت و طهارت و به صدیقه طاهره ، صلوات الله علیهم و علیها ، و محض ارائه اخوان ایمانی و اطلاع اهالی منبر و ذاکر فضائل و مصائب ، تصدیع دادم . فی لیله هفتم شهر جمادی الاولی سنه 1328. (1)

55. عزاداری بیت الاحزان حضرت زهرا علیهاالسلام در نجف اشرف

گوشه ای از مراسم عزاداری اهالی نجف در شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام

از جمله مواکب عزاداری در نجف اشرف ، موکب « بیت الاحزان حضرت زهرا علیهاالسلام » است که در سال 1385 قمری به همت جمعی از مؤمنین و محترمین شهر خاصه مرحوم آیة اللّه سیّد علی نقی کشمیری نجفی قدس سره تأسیس گردیده .

مرحوم آیة اللّه سید علی نقی کشمیری که از علما و سادات محترم و معنون در نجف بودند ، مؤسس بیت الاحزان مذکور می باشند .

وی دو ثلث از خانۀ مسکونی خود واقع در « شارع المدینه » نجف را برای تأسیس بیت الاحزان وقف کرده و به این نام مسمی نموده اند و بر بالای درب آن نوشته اند :

«بیت الاحزان الزهرا علیهاالسلام یقام فیه ماتم ابیها و بعلها و بنیها»

که در مناسبات مذهبی خاصه وفیات اهل بیت معصومین علیهم السلام و علی الاخص شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام در آن اقامه مجلس روضه خوانی نمایند .

از سنۀ 1385 ق به بعد همه ساله علاوه بر انعقاد مجلس روضه خوانی مفصل در فاطمیۀ اول ، هیئتی نیز برای عزاداری سنتی از بیت الاحزان مذکور شبانه خارج می گردد که از طبقات مختلف خاصه علمای اعلام و حجج اسلام و طلاب محترم حوزه در آن شرکت داشتند و سینه زنان و نوحه کنان در حالی که « جنازۀ تشبیهی حضرت زهرا علیهاالسلام » را حمل می نمودند و پرچم های عزا در جلو آنان حرکت می کرد و بر اطراف جنازه وصیت حضرت زهرا علیهاالسلام که :

ص: 189

1- . بزم قدسیان ، ص 354-349.

« ادفنی لیلاً اذا هدأت العیون و نامت الابصار»

نوشته بودند به طرف صحن مطهر امیرمؤمنان علیه السلام حرکت می کردند و چون جنازه را مقابل ایوان حرم مطهّر قرار می دادند جناب حجة الاسلام سید محمد حسن کشمیری نجفی فرزند مؤسس روی چهارپایه رفته و سلامی که مولا امیرالمؤمنین علیه السلام هنگام دفن حضرت زهرا علیهاالسلام به پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله دادند ، می خواند و فریاد حزن و اندوه مردم به آسمان بلند می گردید ، سپس جنازه را با شور و غوغای هر چه بیشتر وارد حرم مطهّر می کردند در آن موقع حزن مردم به هیجان آمده و بی اختیار بر سر و سینه می زدند و فریاد حزنشان بلند می گردید .

هیئت نامبرده همه ساله بهتر از گذشته حرکت می نمود و مجالس آن همه ساله بهتر از گذشته اقامه می گردید و مورد توجه و علاقه مردم نجف و خارج نجف واقع می شد .

ضمناً وعاظ معروف نجف مانند شیخ احمد وائلی و سید جواد شبّر و حاج شیخ عبدالحسین واعظ خراسانی و نظائرهم در آن مجلس منبر می رفتند تا اینکه حکومت حزب بعث به ریاست صدام حسین در عراق روی کار آمد و شعائر مذهبی و مراسم عزاداری مردم را منع نموده و برانداختند و این مجلس و مراسم نیز متروک گردید .

مرحوم سید علی نقی کشمیری مؤسس را که به پاکستان سفر نموده بود اجازه دخول به عراق ندادند و ناچار در شهر قم اقامت نموده و در آنجا از دنیا رفتند . حشره الله مع اجداده الطاهرین .(1)

56 . عزاداری آقای حاج سید شمس الدین ابهری

حاج سید شمس الدین بن السید الجلیل السید اسدالله موسوی ابهری که از ذراری حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام و از علماء مبرز معاصرین بوده است .

ص: 190

1- . عزاداری سنتی شیعیان، ج2، ص 734 و 735.

در ایام فاطمیه که در سال 1392 قمری که در منزلش مجلس سوگواری منعقد بود به سکته قلبی بدرود حیات گفته اند .(1)

57 . ایام فاطمیه در خانه ظهیرالاسلام در طهران در سال 1304 شمسی

روزنامه ایران نوشت که از امروز تا پانزدهم جمادی الاول به واسطه وفات حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام مجلس ذکر مصیبت در خانه ظهیرالاسلام بر پا است .(2)

58 . روضه خوانی در منزل ثقة الاسلام آقای حاجی میرزا عبدالوهاب

روزنامه اقدام به تاریخ 7 آذر 1304 شمسی است آمده :

« حسب المعمول سنواتی از چهار به غروب روز چهارشنبه یازدهم شهر جاری الی پانزدهم مجلس سوگواری حضرت زهرا علیهاالسلام در منزل ثقةالاسلام آقای حاجی میرزا عبدالوهاب ( رضوی ) نماینده سابق همدان… برقرار است » .

59 . سخنان سید ناصر حسین هندی فرزند علامه میرحامد حسین دربارۀ فاطمیه

سید ناصر حسین (م 1361 قمری ) از علمای هند و فرزند علامه میرحامد حسین در شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام که امری متواتر و قطعی است و علمای شیعه نیز در طول تاریخ به همین اعتقاد تأکید و اصرار داشته اند در این زمینه می نویسند :

«ومن الفجائع التي تبكى له عيون الأسلام والدين ، والوقائع التي أحرقت قلوب المؤمنين والموقنين ما أرتكبه عمر بن الخطاب من الظلم العظيم الذي أوجب سقوط المحسن من بطن سيدتنا فاطمة الزهراء علیهاالسلام ، و هذه الواقعة الهائلة قد بلغ حد التواتر واليقين عند أهل الحق المبين»

از فجایعی که چشم های اسلام و دین برای آن گریه می کند و از وقایعی که دل های مؤمنان و اهل یقین را می سوزاند ، آن ظلم بزرگی است که عمر بن خطاب مرتکب شد

ص: 191

1- . زندگينامه مشاهير ايران و جهان ، ج 18 ، ص 91.
2- . روز شمار تاريخ معاصر ايران ج 5 ، ص 452 ؛ روزنامه ایران، سال دهم ، شماره 1963، ص 2.

که سبب سقط حضرت محسن از شکم حضرت فاطمه علیهاالسلام شد و این واقعه به حد تواتر و یقین رسیده است در نزد اهل حق مبین ( شیعه ).(1)

60 . بر پائی عزای فاطمی در سال 1341 شمسی با مشورت علمای فم

با مشورت مراجع ، مجلس عزايی را در سوم جمادی الثانی ( 10 آبان ) ، روز وفات فاطمۀ زهرا علیهاالسلام ، در مسجد اعظم قم برپا كردند .

در اين مجلس آية اللّه مكارم شيرای يكی از مدرسين و حجة الاسلام حاج شيخ مرتضی انصاری خطيب شهير قم سخنرانی كردند .(2)

61. عزاداری فاطمیه در سال 1348شمسی در مسجد جامع سبزوار

« نظر به اینکه حضرت مستطاب حجة الاسلام و المسلین جناب آقای ناصر مکارم شیرازی مدظله که از علماء اعلام و بزرگان و فضلا و مدرسین حوزه علمیّه قم و از اجله سخنوران و مشاهیر نویسندگان عصر می باشند ، به دعوت جمعیت خیراندیش ، در این ایام که مصادف با شهادت حضرت صدیقۀ طاهره علیهاالسلام است ، به سبزوار تشریف آورده و اهالی را سرافراز فرموده اند ؛ لذا از شب پنجشنبه 9 / 5 / 48 ( تا پنج شب ) از ساعت 8 بعد از ظهر در مسجد جامع سخنرانی خواهند فرمود ».(3)

62 . جلسات عزاداری حضرت زهرا علیهاالسلام در سال1357شمسی

به مناسبت سالروز رحلت حضرت فاطمه علیهاالسلام که مصادف با روز 1/2/2537 می باشد همه ساله مراسم عزاداری در مساجد و تکایا برگزار می شود و چون احتمال

ص: 192

1- . افحام الأعداء والخصوم الموسوی ، ج 1 ، ص 93 .
2- . هفت هزار روز تاريخ ايران و انقلاب اسلامی ، ج 1، ص 107. https://irdc.ir ، پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، کد خبر: 7424.
3- . آیة الله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک، جلد اول، مرکز بررسی اسناد تاریخی ، سند بدون شماره - 8 / 5 / 48. https://irdc.ir پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، کد خبر : 7424 .

می رود از طرف عناصر برانداز و متعصبین مذهبی تحریکاتی صورت گیرد با همکاری مأمورین انتظامی منطقه پیش بینی های لازم معمول و هرگونه اتفاقی به موقع اعلام گردد .(1)

علی رغم کنترل شدید ساواک ، اردیبهشت سال 1357 در حالی آغاز شد که پرچم هیئت ها در مساجد ، حسینیه ها و تکایا به مناسبت ایام فاطمیه در اهتزاز بود .

63 . عزاداری در مسجد ارگ تهران

در تاریخ 17 اردیبهشت 1357 به مناسبت ایام فاطمیه مجلسی با حضور قریب 1300 نفر در مسجد ارک تهران برگزار گردیده است .(2)

64 . عزاداری در منزل عبدالحسین براتی

در تاریخ23اردیبهشت 1357 جلسه ای به مناسبت ایام فاطمیه در منزل عبدالحسین براتی تشکیل گردید .(3)

65 . عزاداری علمای بزرگ و مشهور اردبیل

علمای زیر در ماه محرم برای حضرت سیدالشهدا علیه السلام و در ماه جمادی به مناسبت شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام اقامۀ مجلس روضه خوانی می فرمودند .

1: علامه محقق حضرت آیة اللّه العظمی ملا احمد مقدس اردبیلی ( معاصر شاه عباس کبیر و شیخ بهایی ) ( متوفی 993 قمری )

2: مرحوم آیة اللّه سیّد مرتضی خلخالی

3: مرحوم آیة اللّه سیّد احمد آقا محقق مرتضوی

4: مرحوم آیة اللّه سیّد محمد تقی مفتی الشیعه والد آیة اللّه سید محمد مفتی الشیعه

5: مرحوم آیة اللّه سیّد موسی فقیه مرتضوی

ص: 193

1- . https://irdc.ir، پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، کد خبر : 2266.
2- . پایگاه های انقلاب اسلامی، مسجد ارک تهران به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی ، ص 601.
3- . انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک - کتاب 05، ص 231.

6: مرحوم آیة اللّه سیّد محمد مفتی الشیعه

7: مرحوم آیة اللّه العظمی سیّد یونس مجتهد اردبیلی مقیم و مدفون در مشهد مقدس

8: مرحوم آیة اللّه سیّد صالح مجتهد اردبیلی

9: مرحوم آیة اللّه حاج میرزا محمد توسلی

10: مرحوم آیة الله حاج میرزا ابوالفضل یونسی اردبیلی مقیم اردبیل

11: مرحوم آیة الله سیّد محی الدین یونسی اردبیلی

12: مرحوم آیة الله العظمی شیخ محمد حسن نحوی، نمایندۀ مرحوم آیة الله العظمی بروجردی قدس سره در گنبد کاووس

13: مرحوم آیة اللّه شیخ غلامحسین اردبیلی .(1)

66. عزادارى هاى ايّام فاطميّه در آغاز قرن چهاردهم شمسی در بیرجند

شيعيان در هر دو روز ( سيزدهم جمادى الاولى و روز سوّم جمادى الثانيه ) عزادار مى شوند و مدّت ده روز به عزادارى مى پردازند . اين ده روز را" دهه فاطميّه" يا" ايّام فاطميّه" مى نامند . در دوره سخن ما در اين ايّام مجالس روضه خوانى و عزادارى زيادى تشكيل مى شد كه در آن ميان مجالس زنانه بيشتر بود . در مجالس زنانه روضه خوانها معمولاً زن بودند هرچند ندرة ممكن بود مردان روضه خوان را هم براى خواندن روضه به اين مجالس دعوت كنند. گويندگان در اين مجلس ها به ذكر فضايل و مناقب و شخصيّت حضرت فاطمه علیهاالسلام و سرانجام مصائبى كه بر آن حضرت وارد آمده ، مى پرداختند و طبق معمول در پايان سخن از واقعه جانگداز كربلا ياد مى كردند . به جز روضه خواندن ، گاهى يك زن نوحه خوان نوحه اى مى خواند و حاضران آن را زير

ص: 194

1- . عزاداری سنتی شیعیان ، ج 3 ، ص 79 و 80.

لب بازگو مى كردند و به آهنگ آن سينه مى زدند و گاه ترجيع يا بيت تكرارى نوحه را با صداى بلند باهم تكرار مى نمودند . (1)

در بيرجند آن زمان اين مراسم معمولا در «حسينيّه» ها برگزار مى شد و بيش از پنجاه مركز عزادارى و روضه خوانى وجود داشت كه به همه آن ها « حسينيّه » گفته مى شد و در ايّام سوگوارى ماه هاى محرّم ، صفر ، رمضان و دهه فاطميّه و در برخى اوقات ديگر مجالس با شكوه عزادارى و روضه خوانى در آن ها تشكيل مى گرديد .(2)

عزادارى هاى بزرگ و مفصّل با آيين ها و مراسم ويژه اى در بيرجند- مانند ساير نقاط شيعى نشين- برگزار مى شد كه هنوز هم بسيارى از آن مراسم برگزار مى شود . اين مراسم چند يا چندين روز طول مى كشيد . عزادارى ساير ائمه اطهار علیهم السلام و

بزرگان ديگر دين تنها با خواندن « روضه » و ذكر مصائب آن بزرگواران در خانه ها و تكيه ها و گاه در برخى مساجد اجرا مى شد . در اين ميان عزادارى حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام ده روز طول مى كشيد كه به آن « دهه فاطميّه » مى گفتند و مى گويند .

در آن زمان مراسم عزادارى هاى بزرگ بسيار مفصّل و متنوّع ، طولانى و باشكوه بود .(3)

67 . عزای فاطمی در طهران قدیم

به روايات مذهبى ماه صدمه ديدن حضرت زهرا صلوات اللّه عليها بوده كه توسط مخالفين ميان در و ديوار مانده فرزندش محسن سقط می شود و رنج بيمارى بر داغ بى پدريش افزوده بيمار و داغدار می گذرانده است ، و در اين ماه بوده كه دار فانى را وداع فرموده ، از روز سيزدهم آن عزاى آن بزرگوار شروع می شده ، چهل روز يعنى تا

ص: 195

1- . بيرجندنامه ، ص 483 . این کتاب در 824 صفحه حاوی گزارشی از شهر بیرجند در آغاز قرن 14 شمسی است که تصویری از موقعیت جغرافیایی و ساختار این شهر فراهم آمده ، افزون بر آن ، گویش مردم و ... در دورۀ مذکور در این کتاب درج شده است .
2- . بيرجندنامه ، ص 121 .
3- . همان ، ص 465 .

آخر ماه جمادى الآخر چهله ايشان در پيش می آمده كه بر هر فرد شيعه اينگونه اعمال بدشگون می گشته بايد به كار تعزيت دارى آن مخدره بپردازند .

در اين صورت اين دو ماه نيز ايام ( فاطميه ) محسوب می گرديد كه در هر خانه و مسجد و هيئت و عزاخانه عزاى خاتون دو عالم برگزار می گرديد و حسينيه ها سياه پوش شده وعّاظ و منبرى ها روضه هاى اختصاصى آن حضرت را به گوش ها می رساندند و تعزيه هاى فاطميه برپا می گشت و شبيه سازى ها فراهم آمده ، عمر را در سوئى ظالم و حضرت زهرا را در سوئى محكوم و مظلوم می ساختند و زن ها سياه ها در بر كرده مقنعه هاى سياه بر سر نموده ، البسه الوان و آرايش، پيرايش را بر خويش حرام ساخته ، خير و خيرات هائى كه انجام داده ، نمازهای مستحبی ای که به جا آورده ، روزه هایی که نگاه می داشتند .(1)

68 . عزاداری مرحوم شیخ قاسم حرمی

مجلس روضه ای با قدمت یک قرن

یکی از مجالس عزاداری باسابقه تهران در ایام شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام در روایت 95 روزه ، روضه خانگی بیت مرحوم حجت الاسلام شیخ قاسم حرمی است . این روضه نزدیک به 100 سال یعنی یک قرن قدمت دارد و هرساله در این این مجلس ،

ص: 196

1- . طهران قديم ، ج 3 ، ص 185 و 186. کتاب « طهران قدیم » اثری است از مورخ و پژوهشگر شهیر کشور ، جعفر شهری متوفی آذر ماه 1378 شمسی که در پنج جلد ، با جزییاتی چشم گیر و منحصر به فرد ، به تبیین حال و هوا و فضای تهران از دریچۀ تاریخ می پردازد . وی در مقدمۀ کتابش به مخاطب خود اطمینان می دهد که تمام مطالب این اثر، بر اساس واقعیت به رشتۀ تحریر درآمده است و هیچ خدشه ای به صحت مطالب وارد نیست . او این اثر را گاه بر اساس آنچه مستقیماً با آن سر و کار داشته ، به نگارش در آورده و گاه در نقش نویسنده ای امین ، مطالبی را که از افراد و منابع مورد اطمینان استخراج کرده ، به مخاطب انتقال داده است . این اثر در کنار به تصویر کشیدن صحنه های دقیق از حالات و افعال مردم « طهران قدیم » ، اخلاقیات و ارتباطات ، گذران زندگی و معاش ، آداب و رسوم ، اعتقادات ، فرهنگ و عرف جامعه را نیز تشریح می کند .

روضه 10 روزه برپا شده است . مرحوم قاسم حرمی سال ها پیشنماز حرم امام حسین علیه السلام و حرم حضرت عباس علیه السلام بود که در آن زمان روزها از کربلا به نجف می رفت تا در بیت مراجع حاضر آن زمان در این شهر همچون امام خمینی قدس سره ، مرحوم مرعشی، مرحوم نجفی و ... روضه بخواند و بعد به کربلا بازمی گشت تا نماز را در حرم اقامه کند .»

مرحوم حرمی حدود سال های 1300 یا 1302 راهی تهران می شود و در منطقه قنات آباد تهران ( حوالی خیابان مولوی ) خانه ای برای خود تهیه می کند و از همان سال هم در ایام فاطمیه و روایت 95 روز ، مجلس روضه خانگی برپا می کند .

این خانواده هیچ سالی اجازه نداده است حتی یک روز تعداد روزهای این روضه کم شود یا تغییر کند .

این روضه 100 ساله به برکت و مدد ذوات مقدسه از جمله حضرت زهرا علیهاالسلام گره گشایی های بسیاری هم داشته است . حرمی می گوید : « سال ها پیش

، خانمی در مجلس ما حضور پیدا می کند و به گفته خودشان حاجتی داشته اند که از بستر این روضه و توسل به مادر سادات حاجت روا می شوند . این خانم که مدتی هم برای زندگی به کانادا رفت ، با واسطه هایی به خانواده ما مرتبط شد و سال هاست یک ماه پیش از شروع این مجلس روضه و بدون اینکه یک مرتبه او را حضوراً دیده باشیم ، مبلغی را برای برپایی این روضه کمک می کند . پول واریزی این خانم هرسال گویی کلید روشن شدن چراغ این روضه شده است . او می گوید دوست دارد نمکی در این آش هرساله بریزد .»

متن اعلامیه برپایی مجلس این روضه خانگی دُرست مشابه همان کارت دعوت های دهه 30 و 40 نوشته و طراحی می شود . (1)

ص: 197

1- https://aghigh.ir/fa/news/. کد خبر : 121269.

69 . عزاداری در حسینیه اربابی

69 . عزاداری در حسینیه اربابی(1) برای حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام

میرزا اسماعیل اربابی ( از دکان داران بازار 40 تن حوالی میدان مولوی تهران بود .) منزل شخصی خود را تبدیل به حسینیه کرده بود و سال ها بانی روضه حضرت زهرا علیهاالسلام و امام حسین علیه السلام بود . معنویت خاصی در روضه های این حسینیه بود . گریه های بی ریا و جان سوز میرزا اسماعیل به حزن مجلس می افزود. از مهم ترین ویژگی روضه حسینیه میرزا اسماعیل ؛ حضور بسیاری از چهره های برجسته علمی و دینی در این مجلس بود .

علامه امینی ، آیةالله العظمی وحید خراسانی ، آیةالله حاج میرزا علی فلسفی ، آیة الله مجتهدی ، آیة الله حق شناس ، حاج آقا مجتبی تهرانی ، شیخ محمدعلی فشندی که تشرفاتی به محضر امام زمان عجل الله تعالی فرجه داشتند ، شیخ صدرالدین حائری از علمای بزرگ شیراز و ... از جمله چهره های برجسته ای هستند که به مجلس روضه حاج آقا اربابی رفت و آمد داشتند .

حاج علی اربابی فرزند میرزا اسماعیل که اکنون میراث دار این روضه ریشه دار و قدیمی است با اشاره به حضور بزرگانی از جمله « آیة الله وحید خراسانی » از مراجع عظام تقلید نقل می کند « یکی از افراد برجسته ای که به روضه مرحوم پدرم می آمدند ، « علامه امینی » صاحب کتاب گران سنگ « الغدیر » است . این عالم برجسته به واسطه ارادت خاصی که به حضرت زهرا علیهاالسلام داشتند ، بارها به پدرم گفته بودند حاضرم ثواب نوشتن این چندین جلد کتاب را بدهم در برابر ثواب حضور در مجلس ذکر حضرت زهرا علیهاالسلام ».(2)

ص: 198

1- . این مکان یکی از هشت محل عبادت در محله امامزاده یحیی تهران می باشد.
2- . www.karbobala.com ؛ www.erfan.ir .

فصل هفتم : یکهزار و چهارصدمین سال

شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام

ص: 199

با لطف خداوند متعال و عنایات بزرگِ حضرت صدیقه کبری ، مراسم بزرگداشت یک هزار و چهار صدمین سال شهادت فاطمه زهرا علیهاالسلام را در سال 1411 قمری با کمک علما اعلام ، شعرا و هیئات عزاداری و عموم دوستداران آن حضرت در سطح شهر اصفهان و حومه برگزار نمودند ، که آن حرکت معنوی ، همه ساله تاکنون ادامه و گسترش یافته و تاکنون ده ها هزار پوستر بزرگ و متوسط ، حدود سیصد نوع پوستر که بسیاری از آن ها بیش از پنج بار به چاپ رسیده و بعضی از آن ها تا بیست نوبت چاپ شده ، مزیّن به احادیث شریفه دربارۀ حضرت زهرا علیهاالسلام با خط های زیبا و طرح های جالب و متنوع ، به صورت طلاکوب ، چاپ رنگارنگ و نیز به صورت برچسب های متنوع ، در سطح کشور و در سرتاسر جهان ( پنج قاره ) پخش و منتشر گردیده و همه ساله پرچم های بسیار جالب و متنوع با نوشته های مهیّج در تمامی میدان های اصلی و چهارراه ها و نزدیک هتل های محل اقامت مسافرها و مبادی ورودیِ شهر بزرگ اصفهان، در سطحی بسیار وسیع و تعداد زیاد، نصب گردیده و حرکت دسته جات عزاداری در ایام فاطمیّه اول و دوم به شکلی گسترده انجام می گیرد و شمار مجالس سوگواری و عزاداری بر فاطمه زهرا علیهاالسلام به شکل بی سابقه ای افزایش یافته و ایام فاطمیّه را به صورت عاشورایی دیگر درآورده است و این موج عظیم ، تأثیر بسیار زیادی در زمینه تألیف و تحقیق دربارۀ حضرت زهرا علیهاالسلام ایجاد نموده و کتاب های جدیدی(1) در این باب تألیف شده و کتاب های قبلی نیز چاپ مجدد شده و این موج عظیم تأثیر به سزایی

در زمینه بزرگداشت

ص: 200

1- . تا آنجا که تألیفات مربوط به حضرت زهرا علیها السلام در این سال ها بسیار فراوان تر از همه تألیفات فاطمی در طول چهارده قرن بوده است و در کتاب بسیار ارزشمند « فاطمه علیها السلام در آئینه کتاب » چاپ ششم ، تألیف مرحوم اسماعیل انصاری زنجانی  3611 کتاب مستقل دربارۀ حضرت زهرا علیها السلام به سی زبان معرفی گردیده است .

جشن های میلاد مقدّس آن بانوی بزرگ، داشته است و کمیت و کیفیت آن ها را دگرگون نموده است .

با توفیق الهی در پیگیری و اقدام برای توسعۀ برنامه های ایام فاطمیه علیهاالسلام که در همۀ ابعاد اجتماعی- علمی- تبلیغی می باشد و به تصویب قانونیِ یک روز تعطیلیِ رسمی به مناسبت شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام از طرف هیأت دولت و مجلس شورای اسلامی منتهی گردیده است ، و با اقدام و تقاضا از محضر حضرت آیة اللّه العظمی آقای گلپایگانی و اطلاعیۀ تاریخیِ ایشان که در مورد بزرگداشت چهاردهمین قرن شهادت حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام صادر فرمودند ، قضیه ، ابعاد کشوری و حتی خارج از کشور یافت و با پیام اکیدی که برای مسئولین بالای کشور فرستادند برنامه های وسیعی در رادیو و تلویزیون و مراسم نمازهای جمعه به اجرا درآمد و با یک روز تعطیلی رسمی در ایام فاطمیه دوم مراسم عزاداری جنبۀ رسمی تری یافت و در نتیجه ، ایام فاطمیه ، همانند ایام عاشورا در سطحی گسترده مورد توجه قرار گرفته و در داخل و خارج کشور ، برنامه های گوناگون منتسب به حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام در حال اجرا و روزافزون می باشد .

در سال 1412 قمری با عنایتی خاص و معنوی از ناحیۀ فاطمۀ زهرا علیهاالسلام ارائه طریق شد که باید مراسم فاطمیه به شکل گسترده اش ادامه یابد و اقدامات سال قبل پیگیری شود و چنین کارهایی انجام گرفت :

1 . تألیف و تحقیق دربارۀ عظمت و شخصیت و مظلومیت حضرت زهرا علیهاالسلام ابعاد گسترده ای یافت تا جایی که در هیچ دوره ای به اندازه این دوره در این زمینه فعالیت نشده است .

2 . سرودن اشعار در این باره ابعاد وسیعی یافت و به تهیۀ مجموعه هایی اختصاصی برای حضرت زهرا علیهاالسلام منتهی گشت .

3 . حرکت هیئات عزاداری همانند عاشورا ادامه و گسترش یافت .

ص: 201

4 . خیریه های زیادی در اصفهان و سایر بلاد به نام حضرت زهرا علیهاالسلام شکل گرفت .

5 . مراکز درمانی بسیار جالبی به نام آن حضرت راه اندازی یا گسترش ( در حد بیش از ده برابر ) یافت که نمونه آن دارالشفاء زهرای مرضیه علیهاالسلام در نزدیکی فلکۀ طوقچی اصفهان جنب مرقد صاحب بن عباد می باشد و بیمارستان کم نظیر و عظیم اصفهان به نام « الزهرا » نام گذاری گردید .

6 . در سطح مدارس در مقاطع مختلف و دانشگاه ها و مساجد و حسینیه ها و ادارات و مراکز اجتماعی و اقتصادی برنامه های بسیار متنوع فرهنگی و خدماتی در مورد حضرت زهرا علیهاالسلام به اجرا در آمد .

7 . برنامه اعزام مبلغ به شهرها و روستاها ، به نام دهۀ فاطمیه در سطحی وسیع به اجرا درآمد .

8 . در هر سال به مدت یک هفته جمعی از ارادتمندان حضرت زهرا علیهاالسلام ( اعم از روحانی ، دانشگاهی و بازاری ) مسافرتی را به ناحیه ای از کشور انجام می دهند و در تبلیغ برنامه های فاطمیه اقدام می نمایند و با بردن پلاکاردها و پوسترها و نشریه ها و سخنرانی های توجیهی در استان های مختلف به انجام وظیفه مشغول می شوند که نمونۀ آن در استان های سیستان و بلوچستان ، کرمان ، یزد ، فارس ، خراسان ، سمنان ، آذربایجان شرقی و غربی ، اردبیل ، مازندران ، گیلان ، قزوین ، زنجان ، استان مرکزی ، قم و پایتخت می باشد .

و در پایان به یک نکتۀ مهم اشاره می نمایم که در سال 1412 قمری در یک راهنمایی عجیب و فوق العاده ، حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام پیامی برای حضرت آیة اللّه ابطحی دام ظله عنایت فرمودند که پای پوسترها نام و مشخصات نباشد ( یعنی گروه یا محل یا جمعی مطرح نباشد ) و لذا تاکنون تمامی پوسترها و پلاکارد ها و فعالیت ها بدون عنوان و مشخصات می باشد و آن چنان تاثیر روحی و معنوی و تبلیغی می گذارد که همه را به حیرت وا می دارد و در طول این سی و سه سال

ص: 202

معجزات و کراماتی از ناحیه آن حضرت ظاهر شده که راستی عجیب و حیرت آور است .(1) و (2)

جریان نهضت فاطمیه از زبان آقای دکتر سید عبدالوهاب طالقانی

آقای دکتر سیّد هدایت اللّه طالقانی ( مؤسس و سرپرست بنیاد فرهنگی امام محمد باقر علیه السلام و سرپرست دارالقرآن آیة الله العظمی گلپایگانی قدس سره) می گوید :

در سال 1369 شمسی که مصادف با سال 1411 قمری بود و من در قم مسئول دارالقرآن الکریم بودم ، حضرت آیة اللّه سید حجت موحّدابطحی دام ظله ( پسرخالۀ من و همچنین برادر همسرم ) که از اساتید و علمای حوزۀ علمیّۀ اصفهان و از خطبای مشهور هستند در اصفهان حرکت معنوی را پایه گذاری کردند و تصمیم گرفتند در سال 1411 قمری به مناسبت چهاردهمین قرن شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام ، روضه های فاطمیه اول را با شور و حال بیشتر و تجلیل با شکوه تری برگزار کنند ، بدین خاطر جلساتی را با علمای اصفهان ، هیئات مذهبی و مداحان اصفهان در این زمینه برگزار کردند . در راستای این هدف ، ایشان به قم آمدند و در جلسه ای با حضور من و آیة اللّه سیّد محمّد باقر ابطحی و اخوان ایشان حاج سیّد علی و حاج سیّد محمّدرضا موحّد ابطحی و عده ای دیگر از آقایان قم ، ایشان از اصفهان آمدند و دربارۀ حرکت نهضت فاطمیه و چهاردهمین قرن شهادت مطالبی مطرح کردند تا افراد حاضر در جلسه ، مطالب را به علمای قم و هیئت های

مذهبی قم منتقل کنند . من در آن جلسه پیشنهاد دادم موضوع را از افراد چند شهر بالاتر ببرید و آن را در سطح کشوری و حتی بین المللی مطرح کنید و پیشنهاد دادم که از آیة الله العظمی

ص: 203

1- . نمونه هایی از این کرامات ، در کتاب « کرامات و عنایات فاطمۀ زهرا علیها السلام » و ترجمۀ عربی و انگلیسی آن آمده است.
2- . فداکار فاطمی ، ص 105 – 102 .

گلپایگانی قدس سره تقاضا کنیم که ایشان به موضوع وارد شوند و پیامی صادر بفرمایند به دنبال تصمیمات اتخاذ شده در آن جلسه ، فردای آن روز من به اتفاق آیة الله آقای سیّد محمّدباقر موحّد ابطحی قدس سره خدمت آیة اللّه العظمی گلپایگانی قدس سره رسیدیم و موضوع را با ایشان مطرح کردیم . این مرجع بزرگوار که علاقه شدیدی به ساحت مقدّس حضرت فاطمه علیهاالسلام داشتند با استقبال و علاقه از این موضوع یاد کرده و متعاقب آن تصمیمات بی نظیری صادر نمودند :

1 : آقا در تاریخ نهم جمادی الاولی 1411 قمری با صدور پیامی بی نظیر به مناسبت چهاردمین قرن شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام و به کار بردن لفظ « شهادت » در این پیام ، و بیان فضائل مختلف حضرت در آن ، جهان اسلام را به تجلیل و بزرگداشت مقام عظیم دختر گرامی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله دعوت نمودند .

2 : آقا برای مسئولین دولت پیام فرستادند و از آنان خواستند که به مناسبت شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام یک روز را در کشور تعطیل عمومی اعلام کنند که دولت نیز اطاعت کرد و یک روز به مناسبت شهادت حضرت تعطیل شد .

3. از آن پس به برکت و اراده و همّت این مرجع عالی مقام ، دهه فاطمیه ( اول و دوم ) در ایران و جهان با سوز و شکوه بیشتری برای یادبود و تجلیل از مقام حضرت فاطمه علیهاالسلام برگزار شده است . (1)

آثار نهضت عظیم فاطمیه

آثار و برکات این نهضت عظیم به تألیف کتاب هایی متنوع و متعدد نیاز دارد ، که گزارش قسمتی از آن در کتاب « نهضت فاطمیّه »(2) در دو مجلّد و ترجمۀ آن تحت

ص: 204

1- . دیده بان مذهب ، ص 438-437 .
2- . این کتاب یکی از آثار تاریخی و ماندگار حضرت آیة اللّه آقای حاج میر سیّد حجت موحّد ابطحی دام ظله می باشد که این بزرگوار از پیشگامان ، بنیان گذاران و مؤسس فاطمیه ابتدا در اصفهان و بعد در کشور و به تبع آن در جهان می باشد . کتاب فوق در دو جلد به زیور طبع آراسته گردید که به موضوع : عوامل مؤثر در گسترش نهضت فاطمیه ، نقش مراجع تقلید در حفظ و گسترش نهضت فاطمیه ، نقش تحقیق و تألیف در نهضت فاطمیه ، آثار بزرگداشت فاطمیه ، نهضت فاطمیه از دیدگاه صاحب نظران و شعراء اهل بیت علیهم السلام و گزارشی از سفرهای تبلیغی برای بزرگداشت فاطمیه و به 113 کرامت و عنایت فاطمی پرداخته اند . خداوند طول عمر به حضرت استاد عنایت بفرماید .

عنوان : « کرامات الزّهرا علیهاالسلام » و ترجمۀ انگلیسی و اردوی آن به چاپ رسیده و سهم به سزایی در جهانی شدن آن داشته است .

پس از آنکه حرکت نورانی و معنوی نهضت فاطمیه در سطحی وسیع و به شکلی قابل توجه در کشور ایران و سایر بلاد مطرح گردید نیروهای شیطانی دست به کار شدند و به اشکال گوناگون برای رشد و گسترش و جهانی شدن این حرکت نورانی مانع تراشی کردند و با طرح سؤالات و شبهه های رنگارنگ در صدد تضعیف و توقف نهضت فاطمیه بر آمدند و سعی نمودند که از یک طرف طرفداران و یاوران این حرکت مقدّس را متزلزل نمایند و از طرف دیگر از رشد و گسترش آن جلوگیری نموده و نگذارند جمعیت هایی تازه و علاقه مندانی جدید به این برنامه حیات بخش و انسان ساز بپیوندند و در این موقعیت بسیار حساس و خطیر بود که مراجع معظم تقلید دامت برکاتهم و ادام الله ظلهم اقدام نمودند و از یک طرف با اطاعیه های روشنگر و آگاهی بخش و از طرف دیگر با پاسخ به سوالات و دفع شبهه ها با منطقی قوی و استدلالاتی مستحکم به دفاع از این حرکت مقدس پرداختند و نیروهای

فکری دشمن را به عقب راندند و فضای فکری و عاطفی جامعه را در تمامی بلاد اسلامی و غیر اسلامی برای حفظ و تداوم و گسترش این حرکت الهی و حیات بخش آماده نگه داشتند . این بزرگواران با بهره گیری از جایگاه مقدس و بلند خود در جامعه از یک طرف و با خضوع و تواضع خویش در برابر عظمت حضرت زهرا علیهاالسلام از طرف دیگر و با اشک و آه جانسوز خویشتن در مصائب آن مظلومه شهیده دل و جان مردم و احساسات و عواطف پاک انسان های حق طلب و حقیقت جو را تحت

ص: 205

تاثیر قرار دادند و آنها را هر چه بیشتر در مسیر فعالیت و کوشش در راه مقدسی که در پیش گرفته بودند یاری رسانیدند .

اینک برای نمونه از اقدامات چند تن از مراجع معظم تقلید دامت برکاتهم یاد می کنیم .

اقدامات مرحوم آیة الله العظمی آقای گلپایگانی قدس سره در

مرجع عالیقدر جهان تشیّع و زعیم حوزه های علمیّه مرحوم آیة اللّه العظمی آقای حاج سید محمدرضا موسوی گلپایگانی قدس سره در این بزرگ فقیه و مرجع آگاه از دیر زمان علاقمند به بزرگداشت مقام حضرت زهرا علیهاالسلام بوده اند و نسبت به مظلومیت و شهادت آن حضرت عنایت خاص داشته اند و در شروع نهضت فاطمیه در سال 1411 قمری که مقارن با چهاردهمین قرن شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام بود نقش اساسی و حیاتی ایفا نمودند و با اطلاعیه تاریخی و راه گشای خود نه تنها در بیداری و توجه جامعه آن روز ( در ایران و جهان ) نسبت به شخصیت و شهادت فاطمه زهرا علیهاالسلام تأثیر کم نظیری گذاردند ، بلکه در به ثمر رسیدن برنامه های گسترده ای که در شهر ولائی اصفهان در آن سال انجام گرفت و به خاطر گستردگی و تنوع آنها و شرایط حساس آن زمان ( با توجه به وجود گروه های انحرافی که در اصفهان و توابع آن دارای قدرت و سلطه بودند) نقش بسیار حساسی ایفا نمودند و اطلاعیه ایشان پشتیبانی بی نظیری از آن اقدامات بزرگ و

دست اندرکاران آن به حساب آمد . مرحوم آیة الله العظمی آقای گلپایگانی قدس سره در رهنمودهای تاریخی خود به همه برنامه های گسترده ای که در شهر اصفهان در حال انجام بود عنایت فرمودند و آنها را به عنوان دستورالعملی برای کل ایران و شیعیان جهان مطرح نمودند .

ص: 206

اطلاعیه مهم و تاریخی آیه اللّه العظمی گلپایگانی در مورد چهاردهمین قرن شهادت

قال اللّه تعالی : P وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ O و قال عزَّ من قائل : P قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى O

یکهزار و چهارصدمین سال شهادت ام الائمة النقباء حجة الله الکبری بقیة النبوة و ثمرة الرسالة سیدة نساء العالمین فاطمة الزهراء یگانه دخت پاک نبی گرامی صلی الله علیه و آله را به محضر مقدس حضرت بقیة الله الاعظم حجة بن الحسن العسکری ارواحنا و ارواح العالمین له الفداء و مسلمانان جهان خصوصاً شیعیان و ملّت شریف ایران تسلیت عرض می کنم و توجه تمامی مسلمانان را به جلالت و عظمت مقام والای بانوئی معطوف می دارم که خداوند متعال در قرآن از او به کوثر یاد می کند و بعد از نزول آیه تطهیر در کنار خانه فاطمه علیهاالسلام می فرماید : السَّلام

علَیکُم اهل البیت و رحمة الله و برکاته إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراَ و به هنگام مباهله مصداق P نِساءَنا وَ نِساءَكُم O قرار می گیرد و آیات Pوَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْكيناً وَ يَتيماً وَ أَسيراً * إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُريدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَ لا شُكُوراً O ، P وَ يُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ O در شأن او و همسر و فرزندانش نازل می گردد .

پیامبر گرامی اسلام دستش را می بوسید و او را به جای خویش می نشاند و با لقب ام ابیها خطاب می کرد و کراراً درباره اش می فرمود :

أَنْتِ سَيِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ أَنْتِ سَيِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الآخرِينَ فِدَاكِ أَبُوكِ يَا فَاطِمَةُ ، إِنَ اللَّهَ يَرْضَى لِرِضَاكِ وَ يَغْضبُ لِغَضَبِكِ .

و هرگاه پیامبر صلی الله علیه و آله با حضرت علی علیه السلام برای بیان اسرار خلوت می فرمود فاطمه علیهاالسلام را نیز شرکت می داد . فاطمه علیهاالسلام ولیّة الله ، حجة الله و پاره تن و روح رسول الله صلی الله علیه و آله بود احدی از او به پیغمبر صلی الله علیه و آله شبیه تر و نزدیکتر و محبوب تر نبود . او صدیقه کبری و

ص: 207

ناموس الله عظمی بود و خداوند متعال نسب پیغمبر صلی الله علیه و آله و امامان مکرم را از ذریه او قرار داد . ادب و اطاعت خالص او از پدرش و احترام بی نظیر پدرش از او ، همسرداری ، خانه داری ، تربیت فرزند و همه صفات و اخلاقش آموزنده و مشحون به حقایق عالی عرفانی و عنایات خاصۀ سبحانی بود . اکنون که این ایام مصادف با یکهزار و چهارصدمین سال شهادت صدیقۀ طاهره علیهاالسلام است انتظار دارم مسلمانان و شیعیانی که به وسیله مودّت و دوستی خاندان رسالت و ولایت اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به خداوند متعال تقرب می جویند با اقامۀ مجالس بیشتر و مراسم سوگواری و ذکر مناقب و فضائل و تعظیم و تجلیل از شخصیت آن بانوی اسلام و فخر عالم نسوان و انسان با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام تجدید عهد کنند و برای خودسازی و تکمیل نفس و تهذیب اخلاق از این برنامه ها استفاده های ارزشمند نمایند . و نیز پیرامون ابعاد گستردۀ حیات و شخصیت والا و خصائص مقدّس اخلاقی و علمی و سیره و روش و مجاهدت آگاهانه و احتجاجات و عبادات و زهد و صبر و ایثار و شجاعت و صراحت و فصاحت و بلاغت و علم و عرفان و عبادت و عصمت و طهارت آن بانوی بانوان ، سمینارها تشکیل شود و رسانه های گروهی ، مؤلفان و نویسندگان ، با تالیف کتاب و رساله و خطباء و شعراء با ایراد سخنرانی ها و سرودن اشعار نغز و

شیوا و خلاصه همگان درخور امکانات خود این فرصت را گرامی بدارند و ابعاد عظمت شخصیت آن بانوی بی همتا و همچنین دیدگاه ها و تعالیم قولی و عملی آن حبیبه خدا را در مورد زن و نقش و موضع او در اجتماع تبلیغ نمایند .

شایسته است بانوان برای پیمودن مدارج ترقی و تعالی ، به حضرت زهرا علیهاالسلام این بانوی برگزیده خدا تاسی بجویند و در رعایت حیا و حجاب و عفت و التزام به تکالیف شرعی او را رهبر یگانه خود بدانند ؛ زیرا فاطمه زهرا علیهاالسلام برای جامعۀ بانوان بهترین الگو می باشند . و نیز شایسته است متمکنین با تأسیس مراکز عام المنفعه در

ص: 208

جهت تأمین نیازهای جامعه اسلامیمان خاطرۀ بزرگداشت مطلع پانزدهمین قرن شهادت دخت گرامی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را برای همیشه در دل ها زنده نگهدارند . از خداوند متعال مسئلت می نمائیم که در آخرت ما را از شفاعت آن شفیعۀ کبری و در دنیا از عنایات و تائیدات فرزند عزیزش فخر آل رسول صلی الله علیه و آله حضرت بقیة اللّه الاعظم مهدی موعود ارواح العالمین له الفداء محروم نفرماید و به همۀ مسلمانان توفیق حفظ ارزش های اسلامی و وحدت کلمه و تعظیم شعائر و نیروی کفر ستیزی و روحیۀ استقلال و استغنا از بیگانگان و جهاد با استعمارگران عطا فرماید و وطن اسلامی ما و همه سرزمین های مسلمان نشین را از شر تطاول استکبار غرب و شرق محافظت فرماید .

بِحَقِّ سَیِّدَتِنا فاطِمَة الزَّهراءِ وَ بِحَقِّ اَبیها وَ بَعلِها وَ بَنیها صَلَواتُ اللهِ عَلَیهِم اَجمَعین

نهم جمادی الاولی 1411 محمدرضا الموسوی الگلپایگانی(1)

*****

پس از انتشار اطلاعیه یاد شده در سطح اصفهان و چاپ بخش هایی از آن در روزنامه های « اطلاعات » ، « رسالت » ، «جمهوری اسلامی » و « ابرار » در روز پنجشنبه 8 آذرماه 1369 برابر10 جمادی الاولی 1411 قمری و مشاهده آثار و برکات آن ، نامه مفصل و جالبی تهیه شد و با امضای علماء بزرگ و مجتهدین و مدرسین حوزه علمیّه اصفهان در ماه جمادی الاولی1412قمری به محضر آیة الله العظمی آقای گلپایگانی ارسال گردید و با اظهار تشکر از اطلاعیه مهم و تاریخی ایشان و اشاره به برکات و آثار اقدامات آن بزرگ مرجع عالیقدر تقاضا گردید که

ص: 209

1- . نهضت فاطمیه ، ج1، ص 50 - 47 ؛ یادواره یکهزار و چهارصدمین سال شهادت فاطمه زهرا 3، ص 22- 19 .

مجددا برای تعطیلیِ رسمی و قانونیِ سالروز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام اقدام فرمایند و اینک متن آن نامه :

متن نامه مجتهدین و مدرسین اصفهان

بسم الله الرحمن الرحیم

محضر مبارک مرجع عالیقدر شیعه ، حضرت آیة اللّه العظمی آقای حاج سیّد محمّد رضا گلپایگانی متع الله المسلمین بطول بقائه الشریف .

بعد از تقدیم مراتب تجلیل و احترام و دعا برای طول عمر و عزت و عظمت آن پیشوا و مرجع بزرگ دینی معروض می داریم :

نزدیک به یک سال است که از برگزاری مراسم بزرگداشت یکهزار و چهارصدمین سال شهادت صدّیقۀ طاهره ، حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام می گذرد و اطلاعیه بسیار مهم و تاریخی آن جناب در آن مناسبت و راهنمایی های اساسی که از آن مقام مقدّس ابراز گردید و نیز پیام آن مرجع عالیقدر برای مسئولین محترم دولت جمهوری اسلامی ایران برای انجام تعطیلی رسمی به مناسبت سالگرد شهادت حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام که مقامات رسمی کشور با کمال احترام و ادب پذیرا گردیدند همه و همه آثار بسیار ارزشمند معنوی و تبلیغی به جای گذارده و هر چه بیشتر مکتب مقدس اهل البیت علیهم السلام گردیده و تاکنون چندین موسسه

خیریه به نام حضرت زهرا علیهاالسلام تأسیس گشته و در دستگیری و کمک به نیازمندان اقدامات سودمندی تحقق یافته است و مجموعا نه تنها پیام و رهنمودهای آن پیشوای عالیقدر موجب گردید که مراسم سوگواری ایام فاطمیه در سراسر کشور و بالخصوص شهر مذهبی اصفهان به صورت کاملا بی سابقه ای انجام پذیرد بلکه آثار و برکات معنوی و ارشادی و اجتماعی آن هنوز مستمر می باشد و ادامه یافته است .

ص: 210

فرصت را مغتنم شمرده تقاضا می نمائیم که مجدداً در مورد تعطیلی سراسری سالروز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام برای این سال و همه سال ها اقدام فرمائید . سلامت و طول عمر و عظمت آن مرجع عالیقدر را از خداوند بزرگ خواهانیم .

و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته .(1)

عزاداری آیة الله العظمی آقای حاج سیّد محمّد رضا گلپایگانی قدس سره

حجة الاسلام آقای سیّد مرتضی صالحی خوانساری از خطبای قم و تهران گفته اند :

ایام فاطمیه منزل مرحوم آیة الله گلپایگانی منبر بودم . گفتم : روز شهادت مادر می خواهم سرم را برهنه کنم ، هر کس هم در حد من است سرش را برهنه نماید . فوراً آیة الله العظمی گلپایگانی عمامه اشان را برداشتند بقیه هم سرها را برهنه کردند . روضۀ مفصلی خواندم ، از منبر پایین آمدم رفتم دست ایشان را ببوسم و بروم . گفتند : روضۀ مادر ما را خواندی خوب هم خواندی و روضۀ ایشان در بین همۀ روضه های معصومین علیهم السلام هم تولی است و هم تبری .

چندی بعد ، آیة الله العظمی آقای حاج سیّد موسی شبیری زنجانی ( مرجع عالیقدر ) تلفن زدند و گفتند : شما این مطلب را از آقای گلپایگانی نقل کرده اید ؟

گفتم : آری ، گفتند : می دانید چرا روضۀ بی بی هم تولی است و هم تبری ؟ زیرا علی علیه السلام به مصاف آن ها نرفت ، حضرت زهرا علیهاالسلام رفت .(2)

توجه حضرت زهرا علیهاالسلام به مجلس آیة الله العظمی آقای گلپایگانی قدس سره

مرحوم آیة اللّه گلپایگانی قدس سره در تمام ایام طول سال پنجشنبه ها ، مجلس روضه خوانی منعقد می فرمودند که هنوز نیز ترک نگردیده ، جز یک هفته که به علتی آن یک روز مجلس ترک می گردد و همان شب خوابی دیده می شود که دلالت بر توجه

ص: 211

1- . نهضت فاطمیه ، ج1 ، ص 51- 50.
2- . ما سمعت ممّن رأیت ، ج2 ، ص 319 و 320 .

حضرت زهرا علیهاالسلام به این مجلس و مراسم عزاداری را دارد و شرح آن از این قرار است:

یکی از بستگان بیت محترم آیة الله العظمی گلپایگانی که از شخصیت های معروف می باشند فرمودند : همان پنج شنبه ای که روضه هفتگی منزل آقا ترک شده بود ، شب در خواب دیدم که از جلو منزل آقای گلپایگانی عبور می کنم ، چون مقابل درب منزل رسیدم دیدم درب باز است و پرده ای جلو آن آویزان است از حاج آقا سید محمد بطحایی که از بستگان آقا و مسئول اداره کارهای دفتر ایشان هستند پرسیدم : چرا پرده آویزان کرده اند؟

گفت : دیروز حضرت زهرا علیهاالسلام با میهمانانشان تشریف آورده بودند اینجا ، ولی چون مجلس روضه خوانی نبود با میهمانانشان برگشتند و برای آقا پیغام داده و گله نمودند که ما به علاقه مجلس روضه آمدیم اما چون روضه نبود از میهمانان خجالت کشیدیم . در عالم خواب پیغام به آقای گلپایگانی رسید و دستور دادند که از بی بی تقاضا کنید که به جای امروز که روضه نبوده ، فردا برای روضه تشریف بیاورند .

من در عالم خواب آمدم پردۀ درب خانه را بالا زدم . خواتین محترماتی که از جمله آنها مادر عیالم یعنی متعلقه حضرت آیة الله گلپایگانی می باشند در مجلس نشسته اند ، از خواب بیدار شدم و به خدمت آیة الله گلپایگانی رفته و خوابم را نقل نمودم . آقا همان موقع دستور دادند که مواظب باشید بعد از این روضه هفتگی ما ترک نگردد .(1)

روضه خوانی در منزل معظم له در سال 1337شمسی

روز 3/ 2/ 1337 صبح در منزل آية الله گلپايگانى به مناسبت ايام فاطميه مجلس روضه بود و سيد محمد آل طه به منبر رفتند .(2)

ص: 212

1- . عزاداری سنتی شیعیان ، ج2 ، ص 142 و 143.
2- . حضرت آية الله العظمى حاج سيد محمد رضا گلپايگانى به روايت اسناد ساواك ،ج 3 ، ص617.

به مناسبت دهۀ فاطميه مجلس روضه خوانى تشكيل داده خواهد شد

آية اللّه گلپايگانى روز 23/ 4/ 13 در حضور عده اى از وعاظ و طلاب كه به ملاقات وى رفته اند اظهار مى كند در نظر دارم بين طلاب حوزه علميه مشهد شهريه تقسيم نماييم نماينده به چند شهرستان استان اعزام و جهت طلاب بعضى از شهرستان ها شهريه مستمر تعيين كرده ضمناً به مناسبت دهه فاطميه مجلس روضه خوانى تشكيل داده خواهد شد . (1)

عزاداری فاطمیه در مجمع جهانی اسلامی لندن

مجمع جهانی اسلامی لندن از ابتکارات مرحوم آیة الله العظمی گلپایگانی است که حاکی از نگاه عمیق و دقیق این مرجع تقلید به مسایل پیرامون جهان اسلام و نیازهای مسلمانان به ویژه شیعیان خارج از مرزهای ایران بود.

امروز این مرکز با سابقه ای بیش از 40 ساله به فعالیت های خود در عرصه خدمات رسانی فرهنگی به مسلمانان با قوت ادامه می دهد ... همچنین افرادی که تازه مسلمان شده یا می خواهند به مذهب تشیّع وارد شوند، از این مجمع راهنمایی

لازم را کسب می کنند ، همه برنامه های مذهبی از قبیل اعیاد ، وفایات ، ایام ماه رمضان ، محرم ، صفر ، فاطمیه و ... در این مرکز برگزار می گردد .(2)

سخنان معظم له دربارۀ عزاداری بر حضرت زهرا علیهاالسلام 

مرحوم آیة اللّه العظمی آقای سیّد محمّد رضا گلپایگانی قدس سره نسبت به حضرت زهرا علیهاالسلام و عزاداری بر آن حضرت توجه و عنایت خاصی داشتند ، در این رابطه چند نکته و گفته مهم از ایشان را نقل می نمائیم :

ص: 213

1- . همان ، ج 2، ص 349.
2- . https://hawzah.net.

1 : ایشان می فرمودند : گریه بر ائمۀ اطهار علیهم السلام تولّی ( اظهار محبت و پذیرش ولایت و سرپرستی خاندان عصمت علیهم السلام) است ولی گریه بر حضرت زهرا علیهاالسلام هم تولی است و هم تبرّی ( تبرّی اظهار بیزاری از دشمنان خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام)

2 : ایشان پس از رحلت ، در عالم رؤیا فرمودند : هر چیزی که مربوط به من بوده را اگر خواستید تعطیل کنید مانعی ندارد ، لکن توسل و عرض ادب به مقام والای حضرت زهرا علیهاالسلام را ترک نکنید .

3 : ایشان را پس از ارتحالشان در عالم رویا دیده بودند که مشغول پذیرایی از عزاداران حضرت زهرا علیهاالسلام هستند و می فرمایند : خودم می خواهم عرض ادب نمایم .

4 : در خفقان حكومت ستم شاهى ، در ايام فاطميه عدّه اى به آقا گفتند آقا روضه نگيريم كه عمال حكومت سوء استفاده مى كنند و به بهانۀ آن شما را اذيت مى كنند .

معظم له فرمودند : بايد روضه مان را همچون سابق داشته باشيم . به علاوه حالا كه بيچاره و گرفتار هستيم بايد بيشتر و با حال بهترى مجالس اهل بيت را برگزار كنيم كه شايد خدا به بركت اهل بيت علیهم السلام ما را از اين مشكل نجات دهد!

عرض كردند : آقا حالا كه مى خواهيد روضه بگيريد ، پس خودتان به مجلس تشريف نياوريد يا كمتر بيائيد . آقا در جواب فرمودند : ما مردم را دعوت كنيم براى مجلس عزا و خودمان نياييم اگر بلائى قرار است نازل شود ما هم با مردم هستيم ؛ لذا مجلس روضه را همچون سابق برگزار كردند ، و جمعيت زيادى در جلسه شركت كرده بودند . بعد از ظهر آن روز ساواك به منزل ايشان وارد شده و افراد دفتر را مورد ضرب و شتم قرار دادند .

بعد آمدند كنار اتاق شخصى معظم له ، شيشه اتاق را شكستند و گاز اشگ آور به داخل اتاق انداختند. و به خاطر همين ، آقا و عيالشان حالشان وخيم شد و آنها را به

ص: 214

بيمارستان منتقل كردند . جالب اينكه با اينحال آقا فرداى همان روز روضه را برگزار كردند كه البته افراد محدودى شركت داشتند .

5 : در ايام بمباران كه اغلب مردم شهر را ترك كرده بودند . معظم له در قم ماندند و در اين مدت هيچ وقت به جاى ديگرى نرفتند . چون خود را در پناه اهل بيت علیهم السلام مى دانستند . وقتى ايام فاطميه فرا رسيد ، آقا فرمودند مجلس روضه مى گيريم و مجلس را برگزار كردند ، روز سوم طبق سنوات قبل ، از منزل همراه هيئت عزادارى براى عرض تسليت به محضر حضرت معصومه به حرم مطهّر مشرّف شدند .

6: خود معظم له نقل كرده بودند : در زمان مرحوم آية اللّه حاج شيخ عبد الكريم حائرى بين علما صحبت بود كه چه كنيم ايام عزادارى است ، و مجلس عزا نمى توانيم برگزار كنيم و مأمورين اجازه نمى دهند مجلس بگيريم .

من گفتم خانۀ ما بين الطلوعين مجلس عزا مى گيريم و خودم هم منبر مى روم و روضه مى خوانم مجلس روضه را برگزار كرديم مرحوم آية اللّه حاج شيخ عبد الكريم

و آقا شيخ ابو القاسم كبير و ديگر بزرگان هم به مجلس مشرف مى شدند و بنده خودم منبر مى رفتم و روضه مى خواندم .(1)

اقدامات آیة الله العظمی تبریزی قدس سره

براى دفاع از مظلوميت حضرت فاطمۀ زهرا علیها السلام هر كارى كه بتوانيم ، بايد انجام دهيم

مرحوم ميرزا جواد آقا تبریزی قدس سره به همه تكليف مى نمودند كه بايد از مظلوميت حضرت علیهاالسلام دفاع كنند ، به مشككين اجازه ندهند كه حرف هاى واهى را به جامعه القاء كنند و عوام از مؤمنين را فريب دهند . معظم له وقتى شنيدند شخصی در خصوص قضيۀ هجوم به خانۀ دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سوزاندن درب خانه تشكيكاتى راه انداخته است ، سر درس خارج فقه در مسجد اعظم ، خطبۀ آتشينى ايراد نموده و

ص: 215

1- . نورى از ملكوت ، زندگانى آية اللّه العظمى گلپايگانى ، ص 181- 180.

با صراحت كامل با ردّ گفتار منحرفين ، از مظلوميت حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام دفاع نمودند ، و جملات مرحوم ميرزا قدس سره آن قدر سوزاننده بود كه صداى گريۀ طلاّب در مسجد اعظم مى پيچيد و ايشان با تمام وجود از بى بى علیهاالسلام دفاع مى كردند و بارها مى گفتند كه : « اگر همه چيز من در راه دفاع از حضرت برود ، باكى ندارم »

خطبۀ مرحوم ميرزا قدس سره آنچنان صريح و مؤثر بود كه موجب حركت فضلا و طلاّب شد .(1)

با قلبى مطمئن به سوى پروردگار سفر مى كنم

فقيه مقدّس ميرزاى تبريزى قدس سره در آخرين روزهاى عمر پر بركتشان به فرزندشان تأكيد كردند ، من آنچه كه انجام داده ام براى رضاى خدا و به محبت و

مودّت اهل بيت:بوده و من بر آنچه انجام دادم يقين دارم و تا آخرين نفس از آن مواقف دفاع مى كنم و با قلبى مطمئن به سوى پروردگار سفر مى كنم ، هركس كه در قضاياى فاطمۀ زهرا علیهاالسلام شك و ترديد ايجاد نمايد ، ضال و مضل مى باشد و از رحمت خدا به دور است . قضايايى همچون : عصمت ، مظلوميت ، شهادت و فضايل حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام از مسلّمات نزد شيعه اثنا عشرى است و همين طور از ضروريات مذهب مى باشد ، هركس به هر نحوى در آن مجامله كند ، فرداى قيامت مسئول است .(2)

بگذار پاهايم براى مظلوميت حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام بسوزد

فرزند فقيه مقدّس ، ميرزاى تبريزى قدس سره مى گويد : حركت مرحوم ميرزا قدس سره با پاى برهنه با جمعى از فضلا ، طلاّب و مؤمنين در روز سوم جمادى الثانى ؛ يعنى روز شهادت حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام در فصل گرما واقع مى شد ، گرما بسيار سوزاننده بود ، حتى يك گام برداشتن بر روى زمين با پاى برهنه مشكل بود. از اين رو به مرحوم

ص: 216

1- . سیره عالمانه و پندهای حکیمانه ، ص 84 - 80 .
2- . همان ، ص 200 - 199 .

والد قدس سره گفتم : آقا ! گرما شديد است اگر شما اذيت مى شويد ، كفش بپوشيد . ايشان همان طور كه به سينه مى زد و گريه مى كرد ، فرمودند : فرزندم ! بگذار پاهايم بسوزد . براى مصيبت حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام هر كارى بكنم ، كم است ؛ مگر اين دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله چه گناهى داشت كه اين همه ظلم را در حق او مرتكب شدند ، پسرم ! مگر مصيبت حضرت كم بود ؟ ما در مصيبت بى بى دو عالم علیهاالسلام هر كارى كنيم ، كم كرده ايم مى خواهم هرآنچه در توان دارم در راه حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام تلاش نمايم تا قيامت حسرت آن را نخورم » . فرزند مرحوم ميرزا قدس سره مى گويد : وقتى به خانه برگشتيم ، كف پاى ايشان بر اثر شدت گرماى سوزان آسيب ديده بود ؛ و لكن ايشان اشك مى ريخت و مى فرمود :

اين براى مصيبت حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام كم است . ما قدر و منزلت سرور زنان عالم را نمى دانيم ، او كفو اميرالمؤمنين علیه السلام است و اگر اميرالمؤمنين علیه السلام نبود، براى فاطمه كفوى پيدا نمى شد كه امام صادق علیه السلام فرمود : «لَوْ لاَ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام لِفَاطِمَةَ مَا كَانَ لَهَا كُفْوٌ عَلَى ظَهْرِ الاْرْضِ مِنْ آدَمَ وَ مَنْ دُونَه»(1)

با اين حساب مولاى متقيان براى استحكام پيوند و حرمت پيامبر عزيز اسلام ، وصايت اموال خويش را به عهدۀ فرزندان فاطمه گذاشته و فرمود :

«... وَ إِنِّي إِنَّمَا جَعَلْتُ الْقِيَامَ بِذَلِكَ إِلَى ابْنَيْ فَاطِمَةَ ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَ قُرْبَةً إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ تَكْرِيماً لِحُرْمَتِهِ وَ تَشْرِيفاً لِوُصْلَتِه»(2)

با در نظر گرفتن اين دو مطلب آيا باز مى توان گفت : ما براى فاطمۀ زهرا علیهاالسلام كارى كرده و خدمتى به مذهب بر حق تشيّع نموده ايم مذهبى كه چون فاطمه علیهاالسلام و پدر بزرگوارش صلی الله علیه و آله فدايى آن هستند .(3)

ص: 217

1- . الكافى ، ج 1، ص 461، ح 10 .
2- . نهج البلاغه ، ص 358 ، نامۀ 24 .
3- . سیره عالمانه و پندهای حکیمانه ، ص 104- 103.

انحراف چشم مرحوم ميرزا قدس سره دليل گريۀ فراوان در ايّام فاطميّه

مرحوم آیة اللّه العظمی ميرزا جواد تبريزى قدس سره در ايّام سوگوارى حضرت زهرا علیهاالسلام ( ايّام فاطميّۀ سال 1427 ه- . ق ) سخت بى تابى كرده و به شدّت گريه مى كردند . چون ايشان كسالت داشتند ، اطرافيان براى حال ايشان بسيار نگران بودند و مى گفتند : آقا ! كمى تحمّل كنيد ، براى حالتان خوب نيست ، كمتر بى تابى كنيد ؛ ولى ايشان مى فرمودند : نمى توانم ! مصائب حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام به قدرى است كه انسان نمى تواند خود را كنترل كند . ايشان آن قدر بى تابى مى كرد كه سرانجام

چشم چپ ايشان از شدّت فشار منحرف شد و اطرافيان به خصوص اعضاى شوراى استفتاء به وضوح مشاهده مى كردند كه مرحوم ميرزا قدس سره اختيار يكى از چشمان خود را از دست داده است .

براى علاج چشم مرحوم ميرزا قدس سره به پزشكان مختلف مراجعه شد و بعد از بررسى و معاينه ، نظر دكترها اين بود كه چشم هيچ عيبى ندارد ، و لكن به آن فشار آمده و زياد خسته شده است باید آقا كمى استراحت كنند و از چشم خود كار نكشند .(1)

معظم له در آخرین سال عمر مبارکشان که برای معالجه به خارج از کشور رفته بودند خود را به عزای حضرت زهرا علیهاالسلام در فاطمیه رساندند و با آن شور و علاقه ای که داشتند با پای برهنه روی آسفالت های داغ شهر قم به عزاداری پرداختند .

مرحوم آیة الله العظمی شیخ جواد تبریزی قدس سره که قطب فقهی دروس حوزه علمیه قم در دهه هشتاد شمرده می شد ، به این آیین عنوان « عاشورای فاطمی » داد و نامش با آن پیوند خورد . وی پس از انتشار سخنانی سخیف ، طی سخنانی در درس خارج فقه خود در مسجد اعظم قم که پرشمارترین درس فقه قم محسوب می شد ، از طرح این سخنان به شدت انتقاد کرده و گفت : « اگر همه چیز من در راه دفاع از حضرت علیهاالسلام برود ، باکى

ص: 218

1- . همان ، ص 128 .

ندارم »(1) واکنش مرحوم میرزا جواد تبریزی به قدری تأثیرگذار بود که جو سنگینی علیه آن شخص در قم ایجاد شد و وی دیگر نتوانست تا پایان عمرش به قم سفر کند . حتی در وفات او نیز که در تیرماه 1389 رخ داد ، بسیاری از علمای قم از صدور پیام تسلیت خودداری کردند .

اقدام آیة اللّه العظمی وحید خراسانی دام ظله برای تعطیلی سالروز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام

مرجع عالیقدر ، حضرت آیة اللّه العظمی آقای حاج شیخ حسین وحید خراسانی دام ظله با توجه به موقعیت برجسته ای که در حوزۀ علمیّه قم دارند و با عنایت به شمار بسیار زیاد شاگردان و تربیت یافتگان مکتب علمی و اجتهادیشان، برای برافراشتن پرچم بزرگداشت شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام از هیچ اقدام و کوششی دریغ نفرمودند .

ایشان با مجاهدتی پیگیرانه ، از رئیس محترم جمهور وقت و هیئت دولت و نمایندگان مجلس شورای اسلامی خواستند که ، روز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام را به طور رسمی و قانونی ، تعطیل سراسری در کشور ا علام نمایند ، و در اثر فعالیت های مخلصانه و صادقانۀ بسیار ، این آرزوی بزرگ برآورده گردید ، و در هیئت دولت ، و نیز در مجلس شورای اسلامی، با رأی قاطع نمایندگان ، روز سوم جمادی الثانیۀ هر سال، به عنوان سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام تعطیل رسمی اعلام گردید و از سال 1420 قمری ( 1378شمسی ) این مصوّبۀ بسیار ارزشمند و تاریخی به اجرا در آمد .(2)

دسته عزاداری با پای برهنه

حضرت آیه اللّه العظمی وحید خراسانی دام ظله علاوه بر اقامه مجلس عزا در بیت شریف خود به مناسبت شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام از سال 1420 قمری ( 1378شمسی) در روز سوم جمادی الثّانیه با پای پیاده و برهنه روی آسفالت های داغ شهر قم به سوی

ص: 219

1- . دفاع از مظلومیت حضرت فاطمه زهرا3 ، سایت مرحوم آیة اللّه العظمی شیخ جواد تبریزی ، تاریخ مطلب 4 دی 1389 .
2- . نهضت فاطیمه ، ج1 ، ص 69.

حرم مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام حرکت می کنند و جمعیت عزادار ( از علما و فضلا و عموم مردم دلسوخته ) به دنبال ایشان به راه می افتند و شور عزای حضرت زهرا علیهاالسلام را همگانی می نمایند .

اطلاعیه ای تاریخی و هدایتگر

آیة اللّه العظمی وحید خراسانی دام ظله در جمادی الثّانیه 1422 قمری اطلاعیه ای اصولی و مستدل در پنج صفحه تشریح نمودند که در قسمتی از آن وظیفۀ ما را معین فرموده اند. ایشان می فرمایند :

وظیفۀ ما در این مصیبت کبری این است که به پا خیزیم ، و آنچه در توان داریم در تعظیم شعائر روز شهادت انجام دهیم ، چون شهادت آن حضرت ، سندِ احقاق حقّ اول المظلومین است ، و لَم اَرَ مِثْله حقاً أضیعا .(1)

* حجت تمام است . امسال بايد اين مملكت غير از سال های قبل باشد در شهادت صديقه كبری منتشر بشويد ، مردم را وادار كنيد ، آنچنان كه حق اين مصيبت است ، پرچم های عزا را دربياورند . هم فاطمه را بشناسيد و هم به مردم بشناسانيد (2).

* وظیفه همه شما در این ایام ، بیان عظمت آن حضرت است . کسی این گوهر را نشناخت . امیدواریم در این فاطمیه - که هفته دیگر شهادت صدیقه کبری است- عموم هیئات برای تسلیت قلب مقدس امیرالمؤمنین همه بیرون بیایند . همه شما موظف اید مردم را بیدار کنید .

* این ایام وظیفۀ عمدۀ شما این است که همه تان پراکنده بشوید در بلاد . نتیجه فقاهت شناساندن یگانه حبیبۀ خداست به خلق خدا. نه من، نه تو ، نه شیخ طوسی تا شیخ

ص: 220

1- . نهضت فاطمیه ، ج1 ، ص 71.
2- . تمامی بیانیه و اطلاعیه ها برگرفته از سایت معظم له می باشد .

انصاری درک کرد که فاطمۀ زهرا کیست . " لأن الخلق فطموا عن معرفتها ". همۀ ما مقصر هستیم ، نه او را شناختیم کما هی ، نه به دیگران شناساندیم.

* امروز مقدمه فاطمیه است ؛ مهم این است که ما بفهمیم [ فاطمه کیست ]، نفهمیدیم ، این اکسیر اعظم است ؛ کمال علم این است . این گوهر چه گوهری است ؟ نه کسی شناخته ! نه کسی می تواند بشناسد !

بشناسید ، به مردم بشناسانید تا بفهمند که این مملکت باید در فاطمیه یکپارچه غوغا بشود . اگر شعوری باشد ، اگر درکی باشد ، اگر فقاهتی باشد ، این احادیث را بفهمد ، آن وقت می فهمد [ شب دفن او ] چه شبی بود و چه بدنی زیر خاک رفت، چه قبری! چه دفنی! -لا اله الا الله غنیمت بشمارید این ایام [ فاطمیه ] را؛ متفرق بشوید در بلاد؛ به مردم بفهمانید [ فاطمه ] کی بود ؟! چه دید؟! چه جور رفت؟! و چه خواهد کرد! عقل حیران است .

* امّا وظیفه شیعه چیست ؟ یک کلمه بس است ، آن کلمه این است : باید مملکت، اگر مملکت شیعه است ، روز سوم جمادی الثانی یکپارچه شیون بشود ، به چه دلیل؟

* اگر یک هیئت بماند [و] روز سوم [جمادی الثانیه] بیرون نیاید، حسرتی که خواهد خورد ابدی است و دیگر علاج ندارد ، [و آن حسرت این است] که من می توانستم به این وسیله مرهمی بر زخم دل زینب کبری بگذارم[و] نگذاشتم، می توانستم با آن سینه زدن، یا زهرا گفتن، تسلیت به ولیّ عصر بگویم و نگفتم . مبادا این فرصت از دست برود . مبادا در [این]مملکت هیئتی بماند که امسال بیرون نیاید، "وانذرهم یوم الحسرة اذ قضی الامر"، ما گفتیم که فردا کسی گله نکند .

کاری کنید که امسال ان شاء الله[در این عزاداری ها] غیر از سالهای گذشته باشد، و امسال در هر شهری همت کنید شام غریبان حتماً باید دسته سادات بالخصوص علاوه بر بقیه هیئات بیرون بیاید، و در آن هیئت سادات، غیر[از] سید نباید وارد بشود. غیر

ص: 221

سادات در هر مقامی پشت سر آنها باشند. آن هیئت سادات –حتماً- در همه بلاد، قصبات، دهات بیرون بیاید . (1431 قمری )

* سادات دیگر بفهمند چه وظیفه دارند؟ اولا: علویین ، علویات ، فاطمیین، فاطمیات ، در تمام این مملکت ، شهادت حضرت زهرا روز سوم جمادی الثانیة باید به وسیله شما برای همیشه تضمین بشود . شام غریبان هیئات سادات مستقلا بیرون بیایند ، غیر سادات پشت سر آنها .

* ما دست و پای آن هایی که برای فاطمیه قدمی برمیدارند را می بوسیم .

128313;* مراسمات عزاداری به ویژه عزاداری ایام فاطمیه بیش از گذشته در آستان قدس احیا شود تا زائران هرچه بیشتر از سیره اهل بیت علیهم السلام بهره مند شود .

* برای موفقیت بیشتر در کارهایتان به حضرت زهرا علیهاالسلام متوسل شوید و عنایات امام رضا علیه السلام را از طریق مادر ایشان به خود جلب کنید .(1) 25/1/1398

* ما بايد به نحوی عمل كنيم كه دهه فاطميه تبديل به عاشورای دوم شده و مردم به صورت خودجوش در مراسم دهه فاطميه شركت كنند .

عزاداری و فعالیت های فاطمی آیة اللّه العظمی آقای حاج سیّد محمدباقر موحّد ابطحی قدس سره

مرحوم علامه همواره در احیای شعائر اهل بیت:و بزرگداشت مقام و جایگاه والای آل الله سر از پا نمی شناخت ، سالیان سال در ایام فاطمیه با سر و پایی برهنه و هیبتی ماتم زده به همراه عزاداران و دلسوختگان فاطمی به عزاداری و سینه زنی می پرداخت و با شور و حال غیر قابل وصفش ، تأثیر به سزایی در میان محبان آل الله می گذارد ، که امروزه شاهد اثرات آن قدم های مخلصانه در شکوه فاطمیه می باشیم .

ص: 222

1- . در دیدار با تولیت آستان قدس رضوی، سایت حوزه / www.hawzahnews.com/news .

مرحوم علامه از ابتدای سنّت پیاده روی در عاشورای فاطمی در شهر مقدس قم ، همگام با مرجع فاطمی مرحوم آیة الله العظمی گلپایگانی قدس سره ، و سپس همراه با مرحوم آیة الله العظمی میرزا جواد آقا تبریزی قدس سره و حضرت آیة الله العظمی

صافی گلپایگانی قدس سره و حضرت آیة الله العظمی وحید خراسانی دام ظله ، با پای برهنه مسیر منتهی به حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام را طی می کرد و برشکوه و اقامه این نوع عزا و ماتم تأکید و اهتمام ویژه داشت .

بارها از حضور امام زمان ارواحنافداه در دستۀ پیادۀ روز عاشورای فاطمی سخن می گفت که این سخنِ مرحوم علامه ، یادآور سخن و عمل علامه بحرالعلوم قدس سره بوده که وقتی او را در دستۀ طویرج در کربلا، با سر و پایی برهنه در بین عزاداران می بینند، از ایشان سؤال می شود که چگونه است که با چنین حال و هیئتی در دستۀ پیاده عزاداری می کنید ؟! علامه بحرالعلوم فرمودند : چگونه چنین نباشم که مولایم امام زمان را سینه زنان در این دستۀ عزا می بینم ؛ و مرحوم علامه نیز چنین با سر و پایی برهنه بر مادر شهیده اش عزاداری و سوگواری می کردند .(1)

حضور امام زمان ارواحنافداه در پیاده روی فاطمیه

دانشمند محترم حضرت حجة الاسلام والمسلمین مهدی پور ، از محققین و مؤلفین حوزه علمیّۀ قم نقل می کنند : روزی که برای اوّلین بار قرار بود که آیة اللّه العظمی وحید خراسانی به عنوان روز فاطمیه از منزل به حرم مطهّر مشرّف بشوند ، صبح همان روز ما در جلسۀ روضۀ منزل مرحوم عسکری قمی در معیت آیة اللّه حاج آقا سیّد محمّد باقر موحّد ابطحی بودیم . ایشان در آن محفل از من سؤال کردند : آیا امروز دسته ای قرار است راه بیفتد ؟!

ص: 223

1- . در شعاع جانان ، ص 309 -308.

گفتم : بلی !، آیة اللّه العظمی وحید خراسانی اعلام فرمودند که به مناسبت شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام دستۀ راهپیمایی ای از منزلشان تا حرم مطهّر برقرار خواهد شد .

گفتند : عجب ! در جریان نبودم ! سپس فرمودند : چه ساعتی ؟! عرض کردم : ساعت یازده ظهر .

بعد با آقایی در شهرستان تماس گرفتند و به آن شخص فرمودند : آن خوابِ خود را دوباره بگویید !، طبق نقل ایشان آن شخص گفت : من دیشب در عالم رؤیا دیدم که به من گفتند : امروز در قم ، آقا بقیة اللّه با دسته ای که سرِ ساعت یازده ، به طرف حرم پیاده می روند ، خواهند بود !. آیة الله ابطحی مفصل گریه کردند ! که چنین خبری را صبح به ایشان داده بودند . سپس به همه افراد آن جلسه فرمودند : حتماً در مراسم پیاده روی شرکت کنید .

روز شهادت با ایشان به بیت آیة اللّه العظمی وحید خراسانی آمدیم . خطیب محفل دو سه دقیقه به یازده ، سخنرانی اش را تمام کرد . سر ساعت یازده آیة اللّه وحید با پای برهنه راه افتادند ، افرادی که بیرون بودند تا ایشان را چنین دیدند ، پای خود را برهنه نمودند ، آیة اللّه ابطحی نیز کفش های خود را از پا در آوردند و زیر بغل گرفتند . و شواهد ، حضور امام عصر ارواحنافداه را در آن روز تاریخی تأیید می کرد .

مرجع عالیقدر حضرت آیة اللّه العظمی وحید خراسانی دام ظله در این باره می فرمود : «نسبت به حضرت زهرا علیهاالسلام ، در مراسم آن حضرت ، که ما ( در روز شهادت ) بیرون می آمدیم ، ایشان ( آیة الله ابطحی ) نیز بیرون می آمد ، اینها مزایایی است که کمتر پیدا می شود ».

حجة الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ شرف الدین نظری خادم الشریعه دام عزه نقل می کنند : در آغاز نهضت فاطمیه ، شبی در محضر حضرت آیة الله العظمی موحّد ابطحی قدس سره بودم که حضرت آیة الله العظمی وحید خراسانی دام ظله به آنجا تشریف

ص: 224

آوردند ، و در آن محفل در خصوص تعظیم شعائر اهل بیت عصمت و طهارت:و خیزش عمومی در همه نقاط از جمله اصفهان با ایشان مذاکره و مشورت پرداختند .

مرحوم علامه پس از مدتی ، جهت رونق بخشیدن به عاشورای فاطمی در شهرستان ها ، با حضور در شهرهای اصفهان ، ساری و ... ، با سر و پایی برهنه به همراه یار و انیس دیرینش حضرت آیة اللّه العظمی آقای حاج شیخ عبدالله نظری خادم الشریعه قدس سره به اقامۀ عزا و پیاده روی در خیابان ها و مراکز اصلی شهرها می پرداخت و بر شور و شکوه فاطمیه در آن مناطق می افزود و به تشکیل کاروان های عزای فاطمیه در شهرها و روستاها تأکید به سزایی داشت .(1)

معظم له ، پس از نقش آفرینی در امر فاطمیه علیهاالسلام ( در سال اوّلِ حرکت ) ، در سال های بعد نیز ، با تأسیس « بیت الزهرا علیهاالسلام » در قم و تشکیل مجالس عزاداری بسیار نورانی و تأثیر گذار ( که موجب تحولی شگرف در کیفیت برگزاری مجالس عزاداری گردید ) و همچنین ، با برگزاری جشن میلاد حضرت زهرا علیهاالسلام به شکلی گسترده و تحول ساز ، و تلاش برای فرهنگ سازی حوزوی و اجتماعی ، در امر فاطمیه ، و نیز حمایت بسیار مخلصانه و مجدّانه و همه جانبه ، از اقدامات مراجع معظم تقلید و فعالان فاطمی ، رسالت ولائی خود را در امر نهضت فاطمیه انجام داد .(2)

دلسوختگی مرحوم علامه در مصائب شهادت جانگداز حضرت زهرا علیهاالسلام آنچنان بود که در برخی از جلسات عزای فاطمیه علیهاالسلام سر از پا نشناخته و با بیتابی و حالتی ملتهب بر سر و صورت می زد و برای مادر پهلو شکسته اش عزاداری می کرد .

حجة الاسلام و المسلمین صالحی خوانساری از خطبای مشهور ایران می گوید :

ص: 225

1- . در شعاع جانان ، ص 311- 310 .
2- . همان ، ص 308 .

در محفلی مشغول سخنرانی بودم که در آن جلسه مرحوم آیة الله العظمی گلپایگانی قدس سره نیز حضور داشتند . بالای منبر بودم و در تبیین عظمت حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام سخن می گفتم که یک لحظه متوجه شدم آیة الله آقای حاج سید محمّد باقر موحد ابطحی وارد آن مجلس شدند . از بالای مجلس فریاد زدم :

ای مردم ! این آقای بزرگواری که وارد مجلس شدند در کتاب « عوالم العلوم » روایتی را نقل می کنند ، که حضرت زهرا علیهاالسلام وقتی وارد محشر می شوند ، ندایی می رسد : « غضوا أبصارکم حتی تجوز فاطمه بنت محمّد ؛ چشم هایتان را فرو افکنید تا فاطمه ، دختر محمّد ، عبور نماید ».(1)

وقتی این روایت را خواندم ، یک لحظه دیدم که آیة الله ابطحی آنقدر با التهاب و شدت با دو دستشان بر سرشان می زدند که آن محفل کاملاً منتقلب شد ... انقلاب عجیبی در آن جلسه برپا شد . و سیّد محمّد باقر همچنان منقلب و پریشان بود و برای مادرش مویه می کرد .(2)

انتشار کتابی برجسته در مورد حضرت زهرا علیهاالسلام

بخش مربوط به حضرت زهرا علیهاالسلام از کتاب عظیم « عوالم العلوم و المعارف »(3) که با تحقیق و پاورقی به وسیلۀ مؤسّسۀ الامام المهدی عجل الله تعالی فرجه قم زیر نظر آیه اللّه العظمی آقای حاج سید محمدباقر ابطحی قدس سره در سال 1363 شمسی و با همت مرحوم آیة اللّه آقای حاج سیّد احمد فقیه امامی قدس سره (مؤسس کتابخانه عمومی الزّهرا علیهاالسلام اصفهان) به چاپ رسید و در سال 1411 قمری چاپ دوم آن با استدراکات بیشتر در 672 صفحه

ص: 226

1- . عوالم العلوم ، ج 11 ، ص 1153 .
2- . در شعاع جانان ، ص 301 .
3- . این کتاب ، مجموعه ای گسترده در یکصد و سی مجلّد است . نویسنده این موسوعه حدیثی علامه شیخ عبدالله بحرانی ، از شاگردان علامه مجلسی و از همکاران ایشان در نگارش کتاب بحارالانوار است .

با همکاری موسسۀ الامام المهدی عجل الله تعالی فرجه و کتابخانه الزهرا علیهاالسلام اصفهان چاپ و منتشر گردید ، ولی در اثر موفقیت نهضت فاطمیه انگیزۀ تحقیق بیشتر در محققین موسسۀ الامام المهدی عجل الله تعالی فرجه به وجود آمد و با استدراکات و تحقیقاتی بسیار گسترده و کامل مقدمات چاپ سوم کتاب را فراهم نمودند و با همکاری موسسۀ الامام المهدی عجل الله تعالی فرجه و کتابخانه الزهرا علیهاالسلام کتاب یاد شده در 1312 صفحه وزیری ( در دو جلد ) آماده گردید و در اولین سال ارتحال مرحوم آیۀ اللّه امامی قدس سره ( مؤسس کتابخانه الزهرا علیهاالسلام) چاپ و منتشر گردید .

در چاپ سوم این کتاب تحقیقات و استدراکات بسیار مفصل و جالبی انجام گرفته و در بسیاری از مباحث کتاب همانند : بحث فدک ، مصائب و مظلومیت های حضرت زهرا علیهاالسلام کلمات و دعاهای آن حضرت و ... راه گشایی های بسیار ارزشمندی انجام گرفته که در تحوّل علمی و تحقیقی در مباحث مهمه مربوط به حضرت زهرا علیهاالسلام نقش داشته و در بسیاری از تحقیقات و تألیفات بعد از آن ، در ادامه این حرکت علمی بزرگ گام های مؤثری برداشته شده است .(1)

آیة اللّه العظمی مرحوم حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی قدس سره

معظم له از سال 1380 همه ساله به طور متوالی در عرض 5 سال ، پیام صادر نموده اند . در وصيّت نامه خويش به آن پيام ها افتخار كرده و فرموده اند : «من تلاش علمى زيادى كردم ، درس و بحث زيادى داشتم، اما اميدم براى قيامت، همين چند سالى است كه براى حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام فرياد زدم .»

چند سال پيش از رحلت فرمودند : «احساس مى كنم يك خطرى براى تضعيف مقام ائمۀ معصومين علیهم السلام و حضرت زهرا علیهاالسلام در جريان است و بايد با آن مقابله كرد . بايد فاطميه را با عظمت برگزار كنيم و عاشوراى دومى بسازيم .»(2)

ص: 227

1- . نهضت فاطمیه ، ج1 ، ص 102 -101 ؛ یادوارۀ یکهزار و چهارصدمین سال شهادت فاطمۀ زهرا 3، ص 30 .
2- . سيناى فقاهت، ص 106 .

پيام به مناسبت ايّام فاطميّه

تعظيم شعائر دينى از وظايف مردم و هيأت هاى مذهبى است و شما نبايد خود را از اين وظيفه مهم كنار كشيده و آن را فقط از وظايف مسؤولان فرهنگى بدانيد .

شكوه و حرارت اين مراسم مشت محكمى است بر دهان ياوه سرايان و كسانى كه سعى در القاء شبهه بين مردم ما را دارند ؛ و فكر نكنيد كه اين مطالب ضدّ وحدت است .

« وحدتى كه مدّ نظر مرحوم حضرت امام است ، كنار گذاشتن عقايد و آرمان هاى استوار تشيّع و دست كشيدن از آنها نيست . حفظ وحدت آن نيست كه كيان تشيع به فراموشى سپرده شود . اگر خداى ناكرده مبتلا به انحراف فكرى شده و تحت عنوان حفظ وحدت از عقيده و آرمان و ولايت معصومين علیهم السلام و سيره آن بزرگواران دست بكشيم ، تشيع را به مسلخ كشانده و از بين برده ايم » .

سكوت و بى تفاوتى در اين مورد و كم توجهى به ايام فاطميه سبب جدايى از تشيع و آرمان هاى مقدس آن است .

من خويش را در مقابل خداى سبحان مسؤول مى بينم ؛ از اين رو ، مطالب فوق را به عنوان اتمام حجّت با شما در ميان گذاشتم .(1)

* بر شیعیان و پیروان اهل بیت :است که در روز چهارشنبه سوّم جمادی الثانی ، که بر حسب روایات صحیحه مصادف با شهادت آن حضرت است و بحمد اللّه در

کشور جمهوری اسلامی تعطیل رسمی است ، هر چه بیشتر در احیای این امر بکوشند و با فریادها و عزاداری ها و دستجات ، ارادت خود را به آن حضرت اظهار و گوشه ای از حقوق آن شهیده را ادا نمایند. انشاء اللّه .(2)

ص: 228

1- . فاطمه 3 و فاطميه ، ص 59- 58 . در تاریخ 18/ 5/ 1381.
2- . کتاب فاطمه و فاطمیه ، ص 44 . 29در تاریخ /4/1382 .

دشمن می خواهد فاطمیه را از ما بگیرد

بحمدالله بعد از این احیای فاطمیه ای که از زمان مرحوم والد ما رضوان الله تعالی علیه در سال 72 عده ای از ائمه جماعات را جمع کردند فرمودند : باید راجع به فاطمیه کار کنیم ، دشمن می خواهد فاطمیه را از ما بگیرد.

یک مجله ای در یکی از نقاط ایران چاپ شده بود ، تیترش این بود «فاطمه زهرا از ولادت تا افسانه شهادت » پدر ما وقتی این مجله دستش بود دیدم بدنش شروع به لرزیدن کرد و اشک ریختن ، فرمودند عجب ! شد افسانۀ شهادت ؟ فرمودند می خواهند شروع کنند این حقایق را یکی پس از دیگری تردید ایجاد کنند و ما ، هر طلبه ای ، هر شیعه ای ، هر مسلمانی وظیفه داریم ، به عنوان یک وظیفه شرعی است نه به عنوان یک تکریم استحبابی ! فرمودند : احیای فاطمیه وظیفه است .(1)

توصیه های آیة الله العظمی صافی گلپایگانی در مورد فاطمیه

مرجع عالیقدر حضرت آیه الله العظمی آقای حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی قدس سره از زمان مرجعیت عامه و جهانی مرحوم آیة الله العظمی آقای حاج سید محمد رضا موسوی گلپایگانی قدس سره در مراسم بزرگداشت یک هزار و چهارصدمین سال شهادت حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا علیهاالسلام ( که آن بزرگوار با پیام مهم و تاریخی و راه گشای خود و نیز با اقدامات جدی و تاثیر گذارشان بر مسئولین رسمی کشور در شروع نهصت فاطمیه گام های بلندی برداشتند ) در کنار آن

بزرگ مرجع عظیم الشان و جهانی بودند و پس از عهده داری مقام زعامت و مرجعیت تقلید خود به دفاع از حریم مقدس و مظلومیت حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام پرداختند و در پاسخ به شبهات و سؤالات و نیز راهنمائی قاطبه مردم در احیاء و بزرگداشت فاطمیه قدم های برجسته ای

ص: 229

1- . سایت مهرنیوز به نقل از آیت الله شیخ محمد جواد فاضل لنکرانی .

برداشتند و فقه و اجتهاد و اندیشه و قلم و مرجعیت و زعامت دینی را در خدمت به آستان مقدس حضرت زهرا علیهاالسلام به کار گرفتند .

در پیام مهمی به سوگواره شعر فدک حضرت زهرا علیهاالسلام در بیت العباس لامرد فارس در قسمتی از پیامشان چنین فرموده اند :

در این ایام فاطمیه آن خطبه تاریخی حضرت زهرا علیهاالسلام که متضمن همه گونه پیام لازم و سازنده در تمام نواحی حیات است باید مورد توجه قرار بگیرد . این خطبه تنها یک خطبه نیست یک معجزۀ بزرگ و بسیار با عظمت است . خواهران و برادران همگان باید به معانی بلند و درس های عالی این خطبه آشنا شوند امروز بانوان مسلمان باید این خطبه را بخوانند و در معانی آن تامل نمایند و همه ما باید زن و مرد به شخصیت اسلامی خود و به اینکه اسلامی قرآنی ، زهرائی ، زینبی ، علوی و حسینی معرفی شویم افتخار نمائیم امید است این برنامه ها و این خدمات که همه در راه آموزش تعهدات دینی و تعظیم شعائر اسلامی است موجب خشنودی و رضایت حضرت ولی امر و صاحب عصر مولانا المهدی بقیه الله ارواح العالمین له الفداء گردد .(1)

و در اطلاعیه مهمی که به زبان عربی منتشر گردیده و در چهار صفحه بزرگ می باشد مطالب مهمی را در مورد مظلومیت حضرت زهرا علیهاالسلام و تفسیر و تحلیل آنها مطرح نموده اند که بخش هایی از آنها را به زبان فارسی عرضه می نمائیم :

از حقائق تاریخی که برای هر پژوهشگری روشن است حوادثی است که در سال دهم هجرت و بعد از آن کمی قبل از ارتحال رسول خدا صلی الله علیه و آله رخ داد مخصوصاً وقایع دردناکی که پس از رحلت آن حضرت اتفاق افتاد و یک حزب سیاسی مستبدانه وارد میدان شد و هدف او تسلط بر امر قیادت و رهبری امت و دستیابی به حکومت و ریاست بود .

ص: 230

1- . نهضت فاطمیه ، ج 1 ، ص 62.

همانا آنچه نسبت داده شده به این گروه سیاسی از ارتکاب جرائم دردناک و ستمگری های زشت که بدترین آنها جلوگیری از حکومت شرعیه منصوصه از طرف حق تعالی ... و غصب حقوق سیدة نساء العالمین ( حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام) و کتک زدن و سیلی زدن به آن حضرت وسقط نمودن جنین او ( که سبط سوم رسول خدا صلی الله علیه و آله محسوب می گردید) می باشد و آن چنان آن بانوی بزرگوار را آزرده ساختند که آنها را دور کرد و باقیماندۀ عمر خود را در حال خشم و غضب بر آنها سپری نمود و پس از هر نمازی به آنها نفرین می نمود تا این که مظلومانه و ستم کشیده به پدر خود صلی الله علیه و آله ملحق گردید . همه آنچه به آن گروه سیاسی نسبت داده شده و همه رفتارهای زشتی که در زمینۀ ظلم به صدّیقۀ طاهره حضرت زهرا علیهاالسلام و امیرالمؤمنین علیه السلام انجام داده اند اموری است که به حسب عادت در آن فضای قسوت بار از آن دلسنگ ها اتفاق خواهد افتاد و آنچه نقل شده و به دست ما رسیده از اعمال وحشتناک آنها کمترین چیزی است که در چنین مواقع وحشتناک و انقلاب ها و توطئه های سیاسی به وقوع می پیوندد .

آنها کار بسیار بزرگ و وحشتناکی می خواستند انجام دهند می خواستند راهی را که رسول خدا صلی الله علیه و آله برای امت خود تعیین نموده بودند تغییر دهند و می دانستند که به مقاصد خود دست نمی یابند جز با ظلم به بنی هاشم و در هم شکستن آنها مخصوصاً فاطمه زهرا علیهاالسلام که بانوی بانوان جهان و یادگار باقیمانده از

رسول خدا صلی الله علیه و آله و یکتا فرزند رسول اعظم اسلام صلی الله علیه و آله بودند.

رئیس آن فرقه سیاسی وارد بر خانه فاطمۀ زهرا علیهاالسلام شد به همراهی تازیانه به دست های جفاکار و طغیان گر خود و رخ داد آنچه رخ داد از ضرب و سقط جنین و جز اینها از اموری که تاریخ نتوانسته است ضبط ونقل نماید.

خلاصه آنکه هیچ کس از آگاهان و مطلعان از تاریخ شک نمی کند که آنچه نقل شده درباره آن ستمگران از قبیل کتک زدن به فاطمه زهرا علیهاالسلام و اسقاط جنین آن حضرت و غصب حق آن بزرگوار اموری است که در یک چنین صحنه های وحشتناکی

ص: 231

( که برای رسیدن به آن اهداف پلید و شیطانی به وجود می آید ) اتفاق خواهد افتاد زیرا آنها می دانستند که به مقاصد شیطانی خود بدون این کارهای زشت دست نخواهند یافت . و همه آنچه نقل شده فقط بعض از ستم ها و ظلم هایی است که روا داشته شده و در نزد شیعه و غیر شیعه ثابت و مشهور است .(1)

معظم له در دیدار اعضای شورای عالی حوزه های علمیّه مطرح نمودند:

حوزه های علمیه از ابتدا تاکنون ، به این نکته توجه داشتند و اکنون هم باید با جدیت بیشتر، این امر دنبال شود . در همه سال و به خصوص ایام تبلیغی و مثل ایام جانسوز فاطمیه ، وظیفه داریم معارف بسیار غنی و ارزشمندی که در اختیار داریم را به گوش همه جهانیان برسانیم و در این مسیر، از تمام امکانات به خصوص رسانه ها بهره مند شویم .(2)

6/10/1400

اقدامات آیة الله العظمی حاج سیدمحمد حسینی شیرازی قدس سره در مورد حضرت زهرا علیهاالسلام

مرجع عالیقدر مرحوم آیة الله العظمی حاج سید محمد حسینی شیرازی قدس سره که دارای مقام بلند علمی و فقهی و مرجعیت دینی و جامعیتی کم نظیر بودند و تالیفات فراوانی از خود به جای گذاشتند که شمار آنها به یکهزار و پانصد جلد می رسد و تنها دوره الفقه ایشان به یکصد و پنجاه جلد بالغ می گردد . آن بزرگمرد در بسیاری از کشورهای آسیایی ، اروپائی ، آفریقائی ، استرالیا و آمریکا و کانادا به وسیله اعزام نماینده و تأسیس مساجد و حسینیه ها و سایر مراکز دینی و اجتماعی به نشر و ترویج مکتب مقدس اهل البیت علیهم السلام می پرداختند و آثار علمی و اجتماعی آن بزرگمرد جهانگیر بود و با نگرشی وسیع مسائل عموم مسلمان ها وبالاخص شیعیان را مورد توجه قرار می دادند و در مورد جوان ها و نجات آنها از دام شیاطین جن و انس راهنمائی ها و دلسوزی های ویژه داشتند و در تالیفات و سخنرانی هایشان توجه و عنایت خاصی نسبت به اهل البیت علیهم السلام و بالاخص

ص: 232

1- . نهضت فاطمیه ، ج 1 ، ص 67 – 65 .
2- . hawzahnews.com .

حضرت زهرا علیهاالسلام و سید الشهدا علیه السلام داشتند . آن بزرگوار در مورد حضرت زهرا علیهاالسلام با عنایت خاصی عرض ادب و اخلاص می نمودند که ذیلا به مواردی اشاره می نمائیم :

1-با تالیف کتاب ارزشمند من فقه الزهرا علیهاالسلام نگرش جدیدی را نسبت به خطبه ها و دعاها و سایر کلمات نورانی حضرت زهرا علیهاالسلام مطرح نمودند و آن آثار ارزشمند و الهی را الهام بخش در باب استنباط احکام فقهی و مسائل دینی ( در بخش های اصول دین ، فروع دین، آداب و اخلاق ) می دانستند و قول و فعل و تقریر آن حضرت را همانند پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام حجت شرعی می شمردند و در فهم و استخراج عموم مطالب دینی به سخنان آن حضرت تمسک می جستند . در کتاب یاد شده که در 12 جلد تالیف گردیده و حدیث شریف

کساء و خطبه ها و دعاها و سایر کلمات حضرت زهرا علیهاالسلام مورد استفاده و استناد فقهی قرار گرفته است .(1)

« من فقه الزهراء علیهاالسلام »

حضرت زهرا علیهاالسلام که از نظر عصمت ، علم و معرفت در رتبه ای بعد از پیامبر و امیرمؤمنان علیهماالسلام بوده و بر تمامی فرزندان معصومش علیهم السلام حجت می باشد .

بدون شک ، کلام و رفتارشان از نظر شرعی یکی از ادله و از مصادر مهم فقه اسلامی به شمار می رود .

اما مظلومیت حضرتش حتی در زمینه استفاده فقهی به روشنی عیان است . کتاب گرانقدر فوق شاید تنها کتابی باشد که برای اولین بار پژوهشی عالمانه را در این زمینه آغاز کرد و برای اندیشمندان از یکی از مصادر فقه اسلامی شیعی پرده برداری نمود تا راه را برای دیگر مجتهدان در زمینه استفاده بیشتر از فقه حضرتش باز نماید .

مقدمه کتاب به گوشه ای از جایگاه تکوینی وتشریعی حضرت اشاره دارد .

در جلد اول : صدها مساله فقهی از حدیث شریف کسا استنباط شده است .

ص: 233

1- . نهضت فاطمیه ، ج1 ، ص 54 و 55 .

در جلد دوم تا پنجم : بیش از یكهزار مسأله فقهی در زمینه های مختلف فردی و اجتماعی از خطبه فدکیه استخراج شده .

در جلد ششم و هفتم : صدها حکم شرعی از خطبة الدار استلهام و تحریر گشته .

و در جلد هشتم تا دوازدهم : بیش از هزار فرع فقهی از احادیث مختلفی که از حضرت زهرا علیهاالسلام روایت شده ، استنباط گردیده است .

جمعاً بیش از سه هزار مسأله فقهی اعم از اقتضائیات و لا اقتضائیات ، احکام تکلیفی و وضعی ، و غیره از مجموع فرمایشات حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام در این اثر به رشته تحریر درآمده است .

2-تالیفات متعدد دیگری در مورد شخصیت حضرت زهرا علیهاالسلام از ایشان به یادگار مانده است بدین قرار :

الف : فاطمه علیهاالسلام افضل اسوه للنساء

ب : فاطمه الزهراء علیهاالسلام امتداد النبوه

ج : لمحه عن عظمه الزهراء علیهاالسلام

د : المعصومین الاربعه عشر علیهم السلام (بخش فاطمه الزهرا علیهاالسلام)

ه : المدایح و المراثی للمعصومین الاربعه عشر (بخش فاطمه زهرا علیهاالسلام) از سرود های آن بزرگمرد .

و- الاستفتائات حول فاطمه الزهرا علیهاالسلام

ز- هدایات المعصومین (بخش فاطمه زهرا علیهاالسلام)

3- سؤالاتی از آن بزرگوار درباره حضرت زهرا علیهاالسلام و سایر معصومین علیهم السلام شده است.

4- معظم له در مسائل فقهی در ابواب مختلف به شخصیت حضرت زهرا علیهاالسلام توجه خاصی داشتند مثلا در بحث نجاست کافر دشمن داشتن حضرت زهرا علیهاالسلام یا دشنام دادن به آن حضرت را موجب نجاست دانسته اند همانند کسی که در مورد پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام چنین کند و هم چنین در باب وضوء فرموده اند : کسی که وضوء

ص: 234

ندارد نمی تواند بر اسم مبارک حضرت زهرا علیهاالسلام دست بگذارد و لمس نماید. و یا در باب مبطلات روزه دروغ بستن به حضرت زهرا علیهاالسلام را نیز موجب باطل شدن روزه دانسته اند و در احکام تولی و تبری دوست داشتن حضرت زهرا علیهاالسلام و دشمن داشتن دشمنان حضرت زهرا

علیهاالسلام را لازم شمرده اند و در مسائل یاد شده حضرت زهرا علیهاالسلام را در ردیف پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام قرار داده اند در حالی که در برخی از رساله های عملیه چنین توجهی نشده است . و ....

برگزاری عزای فاطمیه در منزل آیة اللّه العظمی حاج سید محمد حسینی شیرازی 1

این بزرگمرد در تمام وفیات ائمه معصومین علیهم السلام خاصه ایام آخر ماه صفر و فاطمیه اول و دوم نیز اقامه مجلس روضه خوانی نموده و تعدادی از دسته جات عزا نیز که از شهرستان ها برای زیارت و عزاداری به قم می آیند در آن شرکت می نمودند .(1)

شفای جوان مسيحی مبتلا به سرطان خون در واشنگتن

در واشنگتن ، در ایالات متّحدۀ آمریکا ، از طرف مرحوم آیة الله العظمی ، آقای حاج سیّد محمّد حسینی شیرازی1حسینیّه ای تأسیس شده ، به نام « ألرّسول الأعظم صلی الله علیه و آله » که در دهۀ فاطمیّه ، مراسم عزاداری برای حضرت زهرای مرضیّه علیهاالسلام برگزار می گردد ، و شب های جمعه نیز ، مراسم دعا و توسّل ، و قرائت حدیث شریف کساء ، بر قرار می باشد .

یکی از روحانیّون بزرگوار ، که از طرف بیت آیة اللّه العظمی شیرازی ، در آن حسینیّه و مرکز بزرگ دینی ، انجام وظیفه می کند ، نقل می نماید :

روزی در یکی از خیابان های واشنگتن ، پشت چراغ خطر ، منتظر آزاد شدن راه بودم ، که دیدم یک خانم بی حجاب ، به طرف اتومبیل من آمد ، و در حال گریه شدید گفت : حاج آقا شما ایرانی هستید ؟ گفتم بله ، گفت : التماس دعا دارم ، من یک جوان 19

ص: 235

1- . عزاداری سنتی شیعیان ، ج2 ، ص 155.

ساله دارم ، که سرطان خون دارد ، و در بیمارستان بستری است ، و حالش بسیار بد است ، گفتم : شما شب جمعه بیائید در مجلس حدیث کساء ، در حسینیّه .

شب جمعه آن زن آمد ، و دعا کرد و از قندهایی که برای تبرّک در جلسۀ حدیث کساء به حاضرین داده می شود ، به او هم دادیم ، و قدری آش نذری ( شله زرد ) نیز به او

داده شد ، و گفتیم قدری به جوان سرطانی بدهید ، گفت او نمی تواند چیزی بخورد . گفتم : اگر یک ذرّه هم هست در دهان او بگذارید . دو روز بعد ، دیدیم که آن خانم ، گریه کنان به حسینیّه آمد، و خیال کردیم جوانش فوت شده است ، و خواستیم به او تسلیت بگوییم ، ولی او گفت : حاج آقا ! وقتی مقدار کمی از ( شله زرد ) را در دهانش گذاشتیم ، فوراً چشم باز کرد و حالش خوب شد ، و پزشکان ، برای بررسی حال او جلسۀ مشورتی گرفتند ، و اظهار داشتند که او شفا یافتۀ حضرت مسیح علیه السلام است ، ولی من گفتم : او شفا یافته امام حسین علیه السلام است .

در نوبت های بعد ، که آن زن به حسینیّه آمد ، با حجاب اسلامی بود ، و روسری بر سر کرده بود ، و شخصاً جریان زندگی و شفای فرزندش را برای حاضرین تعریف کرد . او گفت : مردم ! من زنی مسیحی هستم ، و بیست سال قبل ، در ایران من حامله بودم و شوهرم را از دست دادم ، و سپس به آمریکا آمدم ، و در ایران فعّالیّت های تبلیغی یکی از علماء بزرگ نتوانست مرا مسلمان کند ، ولی امروز به برکت امام حسین علیه السلام و حسینیّه ، و به سبب حدیث کساء ، مسلمان می شوم ، و حدیث کسای حضرت زهرا علیهاالسلام مرا به سوی اسلام هدایت کرد .(1)

پیام حضرت آیة اللّه العظمی سید صادق حسینی روحانی قدس سره

شهادت جانسوز بزرگ بانوی تاریخ بشر ، صدیقۀ طاهره ، حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام در آن شرایط دشوار ، آن هم با انواع دردها و رنج ها ، همچون به آتش کشیدن خانه ، شکستن پهلو و دنده ، کشتن جنین ، زدن و آزردن بازو و پهلو ، نواختن سیلی بر چهره و

ص: 236

1- . نهضت فاطمیه ، ج2 ، ص 560 - 559 ؛ حدیث کساء و آثار شگفت ، ص 72 – 71 .

دیده ، فشردن ریحانۀ ارجمند پیامبر صلی الله علیه و آله میان در و دیوار ، مجروح ساختن سینه ، و هتک حجاب آن حضرت رخ داد تا به صورت غریوی ماندگار و فریادی جاودانه در کران تا کران تاریخ برای رسوا ساختن غاصبان و ظالمان طنین انداز باشد .

آری ! در یک جمله می توانیم بگوییم که شهادت صدیقۀ طاهره ، حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام ، از سویی مشعل نورافشان دوستی اهل بیت علیهم السلام و از سوی دیگر آتش پرشرارۀ دشمنی با آن خاندان است ؛ بر این باور ، هر کس راه درست را گم کرده و نمی داند حقیقت و عدالتِ در خور پیروی و اقتدا کجاست ، پیام و رسالت شهادت جانسوز حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام آن است که دست او را بگیرد و وی را به شاهراه امامت آسمانی امیرمؤمنان علیه السلام راه نماید و از بیراهۀ غاصبان و ظالمان دورش سازد .

بر این اساس است که ما همۀ مسلمانان را در کران تا کران گیتی به مطالعه و پژوهش در رنج ها و مصائب آن بزرگ بانوی ستمدیده ، در منابع و مصادر و کتاب های خودشان فرا می خوانیم ، تا سنگینی حجم آن رویداد سهمگین و بزرگی آن مصیبت ها را بشناسد ، و از انگیزه ها و اسباب آن بجویند تا به آن بخش از حقیقت که بر آنان نهان مانده است ، راه یابند ؛ همچنان که فرزندان حضرت زهرا علیهاالسلام و شیعیان او را فرا می خوانیم و بر آنان تأکید و اصرار می ورزیم که تلاش خود را به زنده داشتن این رویداد بزرگ و این مصیبت سهمگین چندین و چند برابر سازند ؛ چرا که این رویداد غمبار ، جدا سازندۀ رهرو مذهب اهل بیت علیهم السلام و شیعۀ آنان از دیگران است ؛ بلکه اگر بگوییم این رویداد عظیم ، علّت ماندگاری و راز جاودانگی امامت آسمانی امیرمؤمنان علیه السلام و عترت پاک و در گذر زمان است ، مبالغه ای نکرده ایم . اما هان ای فرزندان حضرت زهرا ! و ای شیعیان آن بانوی بزرگ ! از تلاش های فریبکارانه ای که در اندیشۀ ندیده انگاشتن و به حاشیه راندن این روز و رویداد بزرگ و هدف والای آن و افشاندن بذر تردید در آن است ، برحذر باشید ؛ چرا که نقشۀ ندیده انگاشتن و به حاشیه راندن این روز بزرگ و این رویداد عظیم و هدف والای آن ، نیرنگ خطیری است که اگر موفق گردد ، به زودی اثری بسیار

ص: 237

خطرناک بر اساسی ترین رویدادهای تاریخ اسلام و مسلمانان در ارتباط با مرجعیت دینی و خلافت الهی و امامت آسمانی پس از رحلت سالار پیامبران و آخرین فرستادگان خدا بر جای می نهد . محمد صادق حسینی روحانی(1)

معظم له کتبی درباره حضرت زهرا علیهاالسلام تألیف نموده اند من جمله : کتاب « السیدة الزهرا بین الفضائل و الظلامات » در 120 صفحه به زبان عربی تألیف نموده اند که دو مرتبه به زیور طبع آراسته گردیده است.

آیة الله العظمی آقای حاج سید صادق شیرازی دام ظله (2)

از آن جا که در آستانۀ ایام فاطمیه قرار داریم ، یادآوری دو مطلب را ضروری می دانم :

نحست : بزرگداشت شعائر فاطمی علیهاالسلام

یکایک ما بر اساس توانمندی های جسمی و مادیی که خدای عزوجل در اختیارمان گذارده ، باید در بزرگداشت آن چه مرتبط به فاطمۀ زهرا علیهاالسلام است بکوشیم و از هیچ خدمتی فروگذار نکنیم ، چرا که بزرگداشت شعایر ایشان ، بزرگداشتن شعایر الهی است .

آن چه بایسته و شایستۀ مجالس این بانوی بزرگوار است این است که مجالس منتسب به حضرتش هماره گرم و پرشور از وجود شیعیان و محبّان ایشان باشد . مبادا این

مجالس بی رونق شود و باید افزون بر حضور خود در مجالس حضرت فاطمه علیهاالسلام

ص: 238

1- . فضائل و مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام ، ص 104-101. این کتاب در دو بخش تنظیم و تدوین شده است ، در بخش اول آن به سئوالاتی درباره تفسیر روایت « لولاک لما خلقت الافلاک » ، علت نامیده شده حضرت علیهاالسلام به ام ابیها ، علت جواز شفا خواستن از حضرت ، نحوه استغاثه به آن حضرت علیهاالسلام ، مقام علمی حضرت، مصحف فاطمه علیهاالسلام ، داستان مباهله، رابطه میان شب قدر و حضرت فاطمه علیهاالسلام ، دعای مخصوص آن حضرت علیهاالسلام ، تسبیح حضرت علیهاالسلام ، حکم منکر عصمت حضرت علیهاالسلام و... پاسخ داده شده است . همچنین پاسخ پرسش هایی درباره رنج های حضرت علیهاالسلام ، داستان فدک، فدک در دوران خلافت امیرمؤمنان علیه السلام ،علت سکوت امیرالمؤمنین علیه السلام ، حکم منکران شکستن پهلوی حضرت علیهاالسلام ، اهمیت کتاب سلیم بن قیس ، حکم منکر مظلومیت و مصائب حضرت علیهاالسلام و... در بخش دوم این کتاب می آید .
2- . این سخنان در ایام فاطمیه سال1425 قمری ایراد گردیده است .

بستگان ، دوستان و آشنایانمان که در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی هستند را به برگزاری مجالس فاطمی و راه اندازی دسته های عزاداری تشویق کنیم .

اگر بتوانید در این مناسبت اطعام کنید چه خوب و اگرنه در جمع آوری کمک های مالی برای اطعام ، برگزاری مجالس و عزاداری برای آن حضرت بکوشید . و بدانیم که فوائد احیاء شعایر فاطمی برای ماست و حضرت فاطمه علیهاالسلام احتیاجی به این امور ندارند ؛ و البته این خدمت ها ارج نهادن به ساحت مقدّس ایشان نیز هست .

بنابراین ، خدمت به فاطمۀ زهرا علیهاالسلام سرآمد خدمت هاست و هیچ کار نیکی سودمندتر از فداکاری و خدمت به آن بانو نیست ، و خوشبخت کسی است که توفیق خدمت در این برنامه ها را بیابد . کوتاه سخن آن که هر چه توفیق افزون تر باشد ، خدمت و فداکاری در راه حضرت زهرا علیهاالسلام بیشتر خواهد بود .

دوم : نشر فرهنگ فاطمی علیهاالسلام

آیا می دانید

چرا حضرت فاطمه علیهاالسلام به مسجد رفت و آن خطبۀ غرّاء را بیان کرد ؟ چرا آن چنان جانسوز نالید و همۀ مردم را گریانید؟ چرا مورد ضرب و شتم واقع شد؟ و چرا به شهادت رسید؟ پاسخ این است : تا اسلام زنده بماند و بانک « اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمداً رسول الله » جاودانه شود .

این هدف حضرت فاطمه علیهاالسلام پدرش ، همسرش و فرزندانش – که درود خدا بر آنان – بود . امروزه ما وظیفه داریم تا این هدف را مد نظر قرار دهیم و در رسیدن به آن بکوشیم . متأسفانه جهان امروز با فاطمه علیهاالسلام و اهداف و سیرۀ او بیگانه است . حال سؤال این است که وظیفۀ روشنگری و شناساندن فاطمۀ زهرا علیهاالسلام و اهداف والای آن حضرت به جهانیان بر عهدۀ کیست ؟

پرواضح است که این وظیفه بر عهدۀ ما و شما است ؛ زیرا به دلیل دوست داشتن اهل البیت علیهم السلام محبوب خدا هستید و هنگامی که جبرئیل این موضوع را از

سوی

ص: 239

خدای متعال ، به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله عرضه داشت ، حضرتش به پاس این موهبت الهی بر محبان اهل بیتش علیهم السلام سر به سجدۀ شکر نهاد .

از جمله موارد احیاء نام و یاد فاطمه علیهاالسلام این است که فرزندانتان را به حفظ خطبۀ گرانمایه حضرت زهرا علیها السلام تشویق کنید ؛ چه این که خطبه ، چکیدۀ معارف اسلام است .

بسیاری این خطبه را شرح کرده اند ، که از آن جمله شرحی است که مرحوم اخوی [ مرجع راحل آیة الله العظمی حاج سید محمد شیرازی ] بر آن زده است . آن مرحوم کتاب خود را به نام « من فقه الزهرا علیهاالسلام » با خطبۀ ارجمند حضرت فاطمه علیهاالسلام آغاز کرده ، و از تک تک کلمات آن حضرت احکام شرعی استنباط کردند .(1)

* اقامه شعائر مقدس فاطمیه ، یکی از راه های رساندن این پیامِ خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام است .

* از جمله موارد احیای نام و یاد حضرت فاطمه علیهاالسلام این است كه فرزندان تان را به حفظ خطبه گرانمایه حضرت زهرا علیهاالسلام تشویق كنید؛ زیرا این خطبه، چكیده معارف اسلام است .

* با توجه به اهمیت خطبه حضرت زهرا علیهاالسلام خوب است ، تحقیقى در مورد آن صورت گیرد كه به چه زبان هایى ترجمه شده و در چه تیراژ و در كجاى جهان منتشر شده، تا به زبان هایى كه ترجمه نشده، ترجمه شود و در دسترس جهانیان قرار گیرد.

* باید فرهنگ حضرت زهرا علیهاالسلام در تمام جهان گسترش یابد؛ لذا وظیفه ماست که در این زمینه تلاش کنیم تا علاوه بر تمام کشورهای اسلامی در سرزمین های غیراسلامی نیز این فرهنگ پیاده شده، به آن عمل گردد .

از بین رفتن حرمت ها

* حضرت زهرا علیهاالسلام در خطبه خود اتمام حجت کردند . امروزه ما وظیفه داریم رهنمودهای ایشان را به جهانیان برسانیم و همگان را آگاه کنیم، از جمله، این سخن

ص: 240

1- . بزرگداشت شعائر فاطمی ، ص 28-25؛ نسیم هدایت ، ج 2، ص 78.

ایشان را که پس از به شهادت رسیدن رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند : « ازیلت الحرمة ؛ حرمت [ها] را از میان برداشتند ».

* شعائر مقدس فاطمی نه تنها در کشورهای اسلامی ، بلکه باید در سراسر جهان گسترش یابد . بر کسانی که به توحید و نبوت و امامت معتقد هستند و از جمعیت میلیونی در سراسر دنیا برخوردارند، واجب است این شعائر را به مردم جهان برسانند و همگان را از هدف مقدس ایشان و دقت و نکات ظریف خطبه ایشان آگاه سازند .

* توجه کنیم که شعائر مقدس فاطمی علیهاالسلام در کشورهای اسلامی ، به ویژه در کشورهایی با جمعیت اکثریت شیعی ، مانند ایران و عراق باید گسترده تر شود ؛ زیرا هرکس و در حدّ توان خود در این زمینه وظیفه دارد و هیچ گونه کوتاهی ای در این موضوع پذیرفتنی نیست .

* این شعائر باید هرچه با صلابت تر ، پر رنگ تر و با عظمت تر برپا و احیا شود . مسلماً این امر از موارد بسیار مهمی است که نه تنها در شب اول قبر بلکه تا قیام قیامت و خدایی خدا کارساز و گره گشاست .

* شایسته است در ایام فاطمیه و روزهای شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام بر آراستگی به اخلاق نیکو تصمیم بگیریم ؛ خصلتی که قرآن کریم بارها به آن فرمان داده است و رسول خدا صلی الله علیه و آله ، حضرت فاطمه علیهاالسلام و دیگر ائمه

اطهار از خاندان رسالت علیهم السلام به این آموزه عمل کرده اند، باشد که از سعادت دنیا و آخرت برخوردار شویم .

* یكایك ما بر اساس توانمندى هاى جسمى و مادیى ای كه خداى عز وجل در اختیارمان گذارده، باید در بزرگداشت آن چه مرتبط به فاطمه زهرا علیهاالسلام است بكوشیم و از هیچ خدمتى فروگذار نكنیم؛ زیرا بزرگداشت شعائر ایشان، بزرگ داشتن شعائر الهى است.

* فراموش نكنیم كه هر مقدار در راه برگزارى شعائر فاطمى و نشر فرهنگ فاطمى بكوشیم ، در حقیقت توفیق الهى است .

ص: 241

* باید توجه داشته باشیم بنا به فرمان قرآن كریم كه مى فرماید: «أَنْ أَقِیمُوا الدِّینَ؛ دین را برپا دارید»، همگان موظفیم در این راه تلاش كنیم و بدانیم دینى كه قرآن كریم به برپاداشتن آن فرمان داده و حضرت فاطمه علیهاالسلام در خطبه گران سنگ خود بدان اشاره فرموده، تاكنون برپا و اجرا نشده است ، پس به خود آییم و وظیفه خود را بشناسیم و بدان عمل كنیم .

* شایسته است که ما همت و اراده مان را صرف امور والایی چون معرفی اهل بیت علیهم السلام از جمله خانم حضرت زهرا علیهاالسلام به جهانیان نماییم .

* هدف حضرت زهرا علیهاالسلام بیدار ساختن مردم بود و اکنون وظیفه ماست که این هدف را احیا کنیم ؛ زیرا هنوز بسیاری از مردم جهان حضرت زهرا علیهاالسلام را نمی شناسند و من نیز برای این موضوع بسیار متأسف هستم .

اقدامات گسترده آیة الله شیخ عبدالله نظری قدس سره در امر شعائر و عزای فاطمیه

ایام فاطمیه نیز باید همانند محرم و عاشورا مورد توجه عموم مردم قرار گیرد که خوشبختانه همین گونه است . میزان توجه عموم جامعه به مسأله فاطمیه قابل تحسین است و این نشان دهنده اعتقادات قوی دینی مردم است که باید حفظ شود .

حضرت زهرا علیهاالسلام شخصیتی بی نظیر در جهان بشریت است که برای شناخت جایگاه این بانوی بزرگ جهان آفرینش باید به سخنان ارزشمند پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله رجوع کنیم . حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام شیعه خود را از آتش جهنم نجات می دهد و این عظمتی است که خداوند متعال به ایشان مرحمت کردند و شیعه حضرت زهرا علیهاالسلام از برکت وجود ایشان خیر همه جانبه را خداوند نصیبش می کند .

ذکر مصیبت حضرت زهرا علیهاالسلام برای انسان جامع خیرات و مبّرات است ، وجود مبارک حضرت زهرا علیهاالسلام و توسل به ایشان همه خیرات را برای انسان به ارمغان خواهد آورد .(1)

حضرت زهرا علیهاالسلام حلقۀ اتصال نبوت و امامت و منشأ همۀ خیرات و برکات می باشند . حضرت بقیة الله الاعظم مهدی موعود ارواحنا فداه ، حضرت صدیقۀ شهیده علیهاالسلام را به

ص: 242

1- . سایت حوزه نیوز ، 30 بهمن 1396، کد خبر: 441261 .

عنوان اسوه و نمونه برای جهانیان معرفی می نمایند و جهان بشریت می بایست آن بانوی بی همتا را الگوی خویش قرار دهد و راه ور وش ناموس خدا را در پیش بگیرد . در عزای چنین شخصیت با عظمتی می بایست همه بلاد اسلام حالت عزا و حزن و ماتم به خود بگیرد و سیه پوش شوند . همه اقشار می بایست در دستجات عزاداری فاطمیه شرکت کنند و پابرهنه شوند و بر دختر شهیده پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله گریه کنند .

حضرت زهرا علیهاالسلام را به شهادت رساندند تا مانع از هدایت تکمیلی شوند هدف نااهلان آن بود که غدیر را محو نمایند . غدیر نتیجۀ زندگی انسان و میوۀ شیرین دنیای متکامل است . برای همین جهت ما بر احیا و برگزاری دهۀ غدیر تأکید داریم که احیای آن ، حرکت در امتداد راه و هدف فاطمۀ زهرا علیهاالسلام است .

دهۀ غدیر یک نعمت عامه و جهانی ، برهانی ، قرآنی ، اجتماعی ، سیاسی و اخلاقی است و باید دهۀ غدیر را اخلاقی زنده کنیم و قیام غدیری کنیم تا نام امیرالمؤمنین علیه السلام زنده شود . بیائید فرزندان خود را با غدیر و فاطمۀ زهرا علیهاالسلام و ائمۀ اطهار علیهم السلام و این مجالس ( عزای فاطمیه ) آشنا کنید و معارف حقه را به آنان برسانید تا تربیتشان تربیت غدیری و فاطمی شود .(1)

پیام ها و دفاعیات آیة الله سید محمدجواد علوی بروجردی در امر فاطمیه

به مناسبت آغاز ایام فاطمیه 26/10/1397

* در آستانه فاطميه هستيم و آقايان هم در بين مردم به تبلیغ بروند و پيام حضرت صديقه كبری علیهاالسلام را برسانند .

مسئله فاطميه برای ما دارای اهميت خاصی است حتی اهميتی بيشتر از عاشورا و كربلا دارد به جهت اينكه نقطه آغازی است برای بقاء تفكر اصيل اسلامی كه تفكر شيعی عنوان گرفته است ؛ تفكر شيعی همان ادامه رسالت است ؛ يعنی آنچه ما به

ص: 243

1- . خون نگاشته های فاطمی ، ص 356 .

عنوان تفكر شيعه و طريق شيعه و طائفه امامیه می گوييم همان ادامه رسالت است و رسالت رسول اكرم صلی الله علیه و آله...

اهمیت تعظیم فاطمیه

* امروز اين رايت را ما به دوش می كشيم؛ اين رايت را فاطميه به دوش مي كشد و لذا اين معنا را فراموش نكنيم؛ فراموش كردن و ناديده گرفتن فاطميه، فراموش كردن و ناديده گرفتن اصالت ها و ريشه ها است ؛ كربلا يك تجلی از آن مصائبی است که بر فاطمه زهرا علیهاالسلام وارد شده است...

... اين نکته را توجه داشته باشيد که فاطمه زهرا هويت ما شیعیان و هويت تفكر شيعی است ؛ فاطمیه را قدر بدانيد و تجليل كنيد و در هر حدی كه می توانيد تبليغ برويد و صحبت كنيد و در مجالس شركت كنيد چون تعظیم فاطميه تعظیم آن چيزی

است كه پيامبر اکرم برای آن، این همه زحمت كشيد و بيست و سه سال رنج برد و خون دل خورد؛ اميدواريم خداوند ما را در اين مسير ياری بفرمايد .

قدردانی کنیم از کسانی که در بزرگداشت فاطمیه تلاش کردند .

* تجلیل از فاطمیه و بزرگداشت فاطمیه هنوز برای ما یک رکن است . فاطمیه باید زنده باشد تا ما بمانیم . اگر فاطمیه نباشد ما نیستیم .

* ما باید اینجا قدردانی کنیم از کسانی که در بزرگداشت فاطمیه تلاش کردند. اقل فایده اش این بود که در این کشور دیگر کسی جرئت نمی کند بگوید « وفاتِ » حضرت زهرا علیهاالسلام ، بلکه گفته می شود « شهادتِ » حضرت زهرا علیهاالسلام. یکی از آن کسانی که مجاهده و تلاش بسیار در این مسیر کردند مرحوم آیة الله العظمی آقای فاضل بودند . همچنین حضرت آیة الله العظمی آقای وحید خراسانی روحی فداه که حرکت ایشان انصافاً در جهت بزرگداشت فاطمیه حرکتی سازنده بود و به آن شکل داد . لازم است ما همیشه از مرحوم آیة الله العظمی تبریزی رضوان الله علیه و همۀ بزرگانی که در این مسیر تلاش کردند تجلیل کنیم .

ص: 244

مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام افسانه نیست

128313;* اساس تفکر شیعه ، مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام و خود این بانو است ، دلیل آن این است بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله کسانی سالها نقشه کشیدند ، که اثری از اسلام نماند .

128313; در این بین رشادت و هوشیاری حضرت فاطمه علیهاالسلام باعث شد دشمنان به اهداف خود نرسند . آن بانو برای خنثی کردن اهداف دشمن ، با تبیین درست و به موقع، طراحی آنها را که همانا به انحراف کشیدن اسلام بود، خنثی کرد .

128313; اگر رسالت و هوشیاری حضرت زهرا علیهاالسلام نبود، امروز اثری از اسلام و شیعه نبود برای همین دشمن حق دارد از مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام تعبیر به افسانه کند .

مخفی بودن قبر آن بانو دلیل بر مظلومیت و رشادت است.اینها درمنابع اهل سنت موجود است . امروز هر تلاشی برای یاد و نام حضرت زهرا علیهاالسلام چه در قالب کتاب و سخنرانی صورت گیرد، ارزشمند است .

اهل بیت :برای زنده ماندن فاطمیه تاکید داشتند

* بزرگداشت فاطمیه رکن برای شیعه است ، باید فاطمیه زنده باشد تا شیعه بماند . اهل بیت:بر ماندن فاطمیه تأکید فراوان داشتند . به همین دلیل باید از همه کسانی که برای گرامیداشت فاطمیه تلاش می کنند مانند مراجعی چون حضرات آیات صافی گلپایگانی، وحید خراسانی و.. که حرکت این بزرگواران درجهت شکل دادن فاطمیه سازنده بود ، قدردانی و تشکر کرد .(1)

ص: 245

1- . www.hawzahnews.com . کد خبر: 474296 ، 12/10/1397.

آیة الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی دام ظله

تعظیم ایام فاطمیه از ارکان بقای دین است

حضرت آیة الله العظمی شبیری زنجانی گفتند : فارغ از مقام عصمت و شفاعت حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام ، که جا دارد به خاطر آن عزای ایشان باشکوه تمام برگزار شود، از آنجا که در این مصیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه عزادارند ، در این مصیبت امیرالمؤمنین و فرزندانشان علیهم السلام عزادارند ، شایسته است ما به عنوان

پیروان این حضرات با شرکت در مجالس عزا که توفیقی الهی است و نصیب هر کسی نمی شود ، باشکوه تمام به اقامه عزای آن حضرت بپردازیم .(1)

عزاداری فاطمیه اول و دوم از سابق بین مؤمنان مرسوم بوده است و عزاداری در این ایام از مصادیق تعظیم شعائر و از أفضل قربات إلی الله است که باید محفوظ بماند و سعی افراد هم باید بر این باشد که حرمت ایام عزا را نگه دارند (2).

فعالیت های آیة الله آقای حاج میر سیّد محمد یثربی دام ظله در ایام فاطمیه

* در ایام فاطمیه طلاب و روحانیون هر مقدار که می توانند برای تبلیغ و اشاعه معارف، بیان فضایل و ظلم هایی که به حضرت زهرا علیهاالسلام شد، بکوشند . شبهات پیرامون حادثه شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام را دفع کنند تا مخالفان نتوانند هم چون غدیر، آن را انکار کنند .

باید تمام ظلم هایی که در حق حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام شده ، بازگو شود تا با شناسایی معیارهای تشخیص حق از باطل، راه رستگاری نمایان گردد .(3)

ص: 246

1- . شفقنا .
2- . قم نیوز .
3- . بیانات معظم له به مناسبت فرا رسیدن ایام فاطمیه ، 17 دی ماه 1398، مصادف با 11 جمادی الاول 1441ق .

* در طول تاریخ انسان های وارسته ای بوده اند که در راه نشر معارف اهل بیت علیهم السلام جدیت و استقامت به خرج داده اند . هر ارادتمند به ساحت مقدّس حضرت زهرا علیهاالسلام وظیفه دارد مصیبت حضرت زهرا علیهاالسلام را منتشر کند، مصیبتی که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام را به زانو درآورد .(1)

* ایام فاطمیه فرصت مناسبی برای نشر فضایل اهل بیت علیهم السلام به ویژه حضرت زهرا علیهاالسلام

است تا موجب تعمیق اعتقادات مردم شود . در منابر و رسانه ها و

اجتماعات به تشریح حوادث جانگداز بعد از شهادت رسول الله صلی الله علیه و آله و چگونگی شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام بپردازید و در بیان حقانیت مذهب بکوشید .(2)

* همگان برای احیای شعائر فاطمیه بکوشند و شهرها را سیا پوش کنند و مجالس خود را با ذکر فضایل و مناقب حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام زینت بخشند .(3)

* هرچه توان دارید در نشر فرهنگ فاطمیه بکوشید و دفاع از مظلوم را که از جمله مهم ترین دروس حضرت زهرا علیهاالسلام است در جامعه نشر دهید.(4)

* فاطمیه اعلان انزجار شیعیان نسبت به دشمنی ها و خصومت های بیماردلان و اعدای اهل بیت علیهم السلام است .

آن هایی که به حریم حضرت زهرا علیهاالسلام تعدّی کردند ، چه کسانی بودند؟ آیا از سرزمین های دیگر یا از ادیان و مذاهب دیگر آمده بودند؟! خیر ؛ آن ها همان کسانی

ص: 247

1- . قسمت هایی از بیانات معظم له در جمع مبلغان سطح کشور، 5 جمادی الاول، 11 دی 98 ش .
2- . قسمت هایی از بیانات معظم له در جمع مبلغان استان لرستان ، اول جمادی الاول ، 7 دی 98 ش.
3- . قسمتی از بیانات معظم له در جلسات به سوی معرفت ، 26 دی 1397، مطابق با 9 جمادی الثانی 1440ق.
4- . قسمت هایی از توصیه های معظم له در جمع شعرا و ذاکران اهل البیت علیهم السلام ، 20 دی ماه 1398، مصادف با 14 جمادی الاول 1441ق.

بودند که رسول الله صلی الله علیه و آله را در بستر بیماری ، به هذیان گویی متهم کردند؛ همان هایی بودند که در واقعۀ تبوک ، قصد جان رسول الله صلی الله علیه و آله را داشتند ...(1)

* هر ارادتمند به ساحت مقدس حضرت زهرا علیهاالسلام وظیفه دارد مصیبت حضرت زهرا علیهاالسلام را منتشر کند ، مصیبتی که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام را به زانو درآورد .(2)

ضرورت احیای فاطمیه

احیای فاطمیه زمزمه و بغض شکستۀ شیعیان امیرالمؤمنین علیه السلام و روان شدن اشک محبان اهل بیت علیهم السلام است .

احیای فاطمیه احیای همان جملۀ معروف رسول اللهaاست که فرمودند : « أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَرْضَى لِرِضَاهَا وَ يَغْضَبُ لِغَضَبِهَا »(3)

خداوند با خشنودی فاطمه علیهاالسلام خشنود و با خشم ایشان علیهاالسلام غضبناک می شود!

احیای فاطمیه ، فریاد خشمگینانۀ امیرالمؤمنین علیه السلام است که از حنجرۀ شیعیان به صدا در می آید ؛ همان مولائی که اجازۀ گریه کردن هم به او ندادند و هرگز حاضر نشدند بُغض ایشان شکسته شود !

... احیای فاطمیه یعنی اینکه حق و باطل را بشناسم تا بتوانیم طبق آن معیار ، حق و باطل را نیز تشخیص دهیم و طبق آن حکم کینم.

هر کس با احیای فاطمیه مخالف است ، نه تنها با حضرت زهرا علیهاالسلام ، بلکه با کیان اسلام و دین مخالف است ؛ چون حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام و امیرالمؤمنین علیه السلام دستوری به غیر از فرامین دین اسلام برای بازگو نکرده اند .(4)

معظم له در جایی دیگر ، نقش فاطمیه را چنین بیان نموده اند :

ص: 248

1- . قسمتی از بیانات معظم له در جلسات اعتقادی، در تاریخ 19/12/1396 .
2- . قسمت هایی از بیانات معظم له در جمع مبلغان سطح کشور، 5 جمادی الاول، 11 دی 98ش.
3- . بحارالانوار، ج 30 ، ص 353، صحیح بخاری ، ج 5 ،ص 83؛ المعجم الکبیر، ج 22، ص 401.
4- . دردانۀ خلقت ، رفتار امت ، ص 58-57.

احیای فاطمیه ، شناخته شدن کسانی است که با تجلیل ، تکریم و احیای فاطمیه مخالف اند . بدون تردید این افراد دشمن خدا ، رسول خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت سول خدا صلی الله علیه و آله هستند . طبق دستور قرآن مجید موظف هستیم تا جایی که ممکن است ، از آنان دوری گزینیم و هرگز با آنان دوستی نکنیم .

کسانی که با احیای فاطمیه به مخالفت می پردازند ، درک صحیحی از مسئلۀ تعظیم شعائر دینی ندارد و آنان کاملاً از آثار انسان ساز و هویت بخش این گونه مراسم غافل اند .

اگر فاطمیه زنده و احیا شود و به آن معرفت کامل داشته باشیم – نه در حدّ ادعای زبانی – نبوت و رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امامت ائمه علیهم السلام احیا و مستحکم می گردد .

پس هر کس در هر لباسی که بود ، اگر با احیای فاطمیه به مخالفت بر خاست ، او را به شرک و نفاق متهم کنید و بدانید که حق را با ادعای مدعیان نمی توان شناخت ، بلکه نخست باید معیارهای حق و باطل را شناخت و سپس طبق آن معیارها ، انسان های حقیقت مدار را شناسایی کرد .(1)

متن بیانات حضرت آیة الله سیّد علی حسینی میلانی دام ظله در ایام فاطمیه

ما وظیفه داریم مطالب متعلّق به صدیقه طاهره علیهاالسلام را به مردم برسانیم.

این را من با کمال صراحت عرض می کنم؛ این وظیفه و تکلیف است و هر کسی که قادر و متمکّن باشد ، قضایای صدیقۀ طاهره را و صدر اسلام را به آنجوری که به ما رسیده است از روی منابع معتبر ، از کتب فریقین ، بتواند به مردم برساند و نرساند مؤاخذه می شود .

رساندن هم یک وقت به منبر است ، یک وقت به درس است ، یک وقت به تألیف کتاب است، به هر نحوی .

ص: 249

1- . همان ، ص 59 – 58.

... راه صدیقه طاهره علیهاالسلام باید ادامه یابد، ائمه طاهرین ادامه دهنده راه مادرشان بودند، ما هم از شیعیان ایشانیم، شهادت ایشان همچنان باید محفوظ بماند، باید مجالس ایشان محفوظ و پر رونق بماند.(1)

نکتۀ مهم

ناگفته نماند علما و مراجع بزرگوار دیگری در فاطمیه نقش داشته اند خوانندگان عزیز جهت اطلاع بیشتر به کتاب « نهضت فاطمیه » جلد اول مراجعه نمایند .

لازم به ذکر است که کتاب « یادوارۀ یکهزار و چهارصدمین سال شهادت حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام » توسط استاد حوزۀ علمیّه اصفهان ، فداکار فاطمی ، احیاگر شعائر اسلامی - دینی و بنیان گذار فاطمیه در اصفهان ( و به تبع آن در شهرهای دیگر و کشورهای دنیا ، ) حضرت آیة اللّه آقای حاج سیّد حجت موحّد ابطحی دام ظله در سال 1370 شمسی فاطمیه سال 1412 قمری در 314 صفحه به زیور طبع آراسته گردیده که شامل سه بخش

می باشد .

بخش اول : گزارش مراسم یکهزار و چهارصدمین سال شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام در اصفهان و همچنین نمونه هایی از پوسترهایی که در آن سال چاپ شده است .

بخش دوم : ارزش شعر الهی و شعراء با ایمان از دیدگاه قرآن و اهل البیت علیهم السلام و به 85 نفر از شعرا بزرگ شیعه در طول تاریخ اشاره ، و سپس به مفاخر شعر و ادب فارسی و مناقب و مراثی اهل البیت علیهم السلام پرداخته شده و شرح حال یکصد تن از آن شعرا را ذکر نموده اند .

بخش سوم : سروده های شعرای اصفهان به مناسبت یکهزار و چهارصدمین سال شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام ذکر گردیده است .

ص: 250

1- . قسمتی از بیانات آیة الله میلانی در آستانه فاطمیه 1435ق.

سفرهای تبلیغی برای بزرگداشت فاطمیّه

پس از آنکه بزرگداشت شهادت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام در سال 1411 قمری ، در اصفهان به نحو گسترده و همه جانبه ، و در برخی از شهرها در محدوده ای معیّن ، أنجام گرفت ، و برکات و آثار دینی و معنوی آن کاملاً محسوس گردید ، حضرت آیة اللّه سیّد حجت موحّد ابطحی دام ظله با جمعی از دوستان تبادل نظر و مشورت نمودند ، برای مسافرت به شهرها و استان هایی که در این زمینه فعّالیّت مناسب نداشته اند، و به همین جهت با چند اتومبیل سواری و با همراهیِ عدّه ای از علاقمندان ، عازم مسافرت شدند که در ذیل به صورت فهرست وار به آن اشاره می شود . (1)

1. مسافرت به استان های یزد، کرمان و سیستان و بلوچستان، در سال1415ق/ 1373ش .(2)

2 . مسافرت به استان فارس ، در سال 1416ق / 1374ش .

3 . سفر به کاشان ، قم ، مشهد مقدّس و ... ، در سال 1417 قمری/ 1375ش .

4 . سفر به شهرهای کویری و خراسان و تهران و قم در سال 1418 ق/ 1376 ش .

5 . سفر به استان های قزوین ، زنجان ، آذربایجان شرقی ، اردبیل و گیلان در سال 1419 قمری / 1377 ش .

6 . سفر به استان های کهکیلویه بویر احمد و چهارمحال و بختیاری و مرکزی ، در سال 1420 قمری / 1378 ش .

7 . سفر به استان های لرستان و کرمانشاه و همدان در سال 1421 قمری / 1379 ش .

8 . سفر به استان های مازندران ، گلستان و خراسان در سال 1422 قمری / 1380ش .

9 . سفر به استان های لرستان ،کرمانشاه ،ایلام و کردستان و همدان ، در فاطمیّه 1423 قمری / 1381ش .

ص: 251

1- . نهضت فاطمیه ، ج2 ، ص 353 شرح این مسافرت های تبلیغی از صفحه 353 تا صفحه 434 ذکر شده است .
2- . از برکات این سفر تأسیس بیت الاحزان در « شهرستان بم » بوده است .

کاروان هایِ عزاداری در ایّام فاطمیّه

از سال 1420 قمری ، به دنبال سفارش های مکرّر و تأکیدات برخی از مراجع معظّم تقلید ، تصمیم گرفتند که در ایّام فاطمیّه دوّم ، به مناسبت شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام کاروان

عزاداری به راه انداخته ، و مسیر حرکت کاروان را عمدتاً در شهرهای تهران و قم و مشهد مقدّس قرار دادند ، زیرا گسترش و عمیق شدن برنامه های بزرگداشت شهادت فاطمه زهرادر این شهرها ، می تواند آثار و نتائج بسیاری را در تمامیِ شهرهای ایران ، و سایر کشورهای جهان داشته باشد (1).

1 . سال 1420قمری / قم ، تهران ، سوادکوه و ساری .

در روز شهادت حضرت مردم با ولایت و دوستدار أهل البیت علیهم السلام و هیئت های عزاداریِ شهر ساری به استقبال آمده بودند ، و در خیابان های شهر ، با پای برهنه و سرهای بدون عمامه و بر سر و سینه زنان ، عاشورای فاطمی به راه افتاد ، و منطقه به لرزه در آمده بود .

2 . سال 1421قمری / قم - دهق

عزاداری در بیت آیة اللّه العظمی گلپایگانی بر پا شد و جمعیّت عزادار با حضور علماء أعلام ، بر سر و سینه زنان ، بر روی آسفالت های داغ ، برای تسلیت شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام به محضر حضرت معصومه علیهم السلام به سوی حرم مطهّر آن حضرت رهسپار شدند .

با ورود در آستانۀ صحن مقدّس ، ناگاه یک انقلاب عجیبی در روح جمعیّت عزادار پیدا شد ، که دلیل ظاهری خاصّی نداشت ، گویا هیچکس اختیار خود را ندارد، شدّتِ بر سر و سینه زدن ، ضجّه و ناله ، أشک و سوز ، استثنائی بود، بدون اختیار شعار سینه زنی عوض شد ، و همه فریاد می کردند :کشتند زهراء را - امّ أبیها را و برخی از اشخاص

ص: 252

1- . نهضت فاطمیه ، ج2 ، ص 434 .

مورد وثوق اظهار داشتند که امام زمان عجل الله تعالی فرجه در آن مراسم عظیم در صحن حضرت معصومه علیهاالسلام دیده شدند .

پس از آن ، با همان پاهای برهنه و با اشک جاری و گریه و ناله به سوی مدرسه و مؤسّسۀ الإمام المهدی عجل الله تعالی فرجه رهسپار شدند ، و به امامت آیة اللّه العظمی آقای حاج سیّد محمّد باقر ابطحی قدس سره، نماز ظهر و عصر را به جماعت خوانده ، و ایشان مقداری دربارۀ بزرگداشت شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام سخنرانی نمودند .

3 . سال 1422 قمری / قم - تهران

در منزل حضرت آیة اللّه العظمی وحید خراسانی عدّه ای از علماء و فضلاء قم ، همانند : حضرت آیة اللّه العظمی ، آقای حاج سیّد محمّد باقر ابطحی قدس سره آمدند ، و حال و هوای عزاداری به جایی رسید که بعضی از علماء حاضر در مجلس ، عمامه از سر خود انداختند ، و دو شخصیّت بزرگوار یادشده نیز ، عمامه های خود را برداشتند ، و گویا منظرۀ تازیانه زدن به حضرت زهرا علیهاالسلام را می دیدند ، و صدای وا أبتاه وا أبتاه ، أهکذا یفعل بابنتک و صفیّتک را می شنیدند ، و بی اختیار خود را می زدند ، و چشم ها کاسۀ خون شد ، و بدن ها سرخ و عرق ریزان گردیده بود .

پس از اتمام عزاداری ، حضرت آیة اللّه العظمی آقای وحید خراسانی با بیاناتی بسیار شیوا ، و با خلوصی عجیب ، همراه با تجلیل از عظمت بی مانند حضرت زهرا علیهاالسلام برای حاضرین ( که آن عزاداری مخلصانه و خاضعانه را انجام دادند ) دعا نمودند ، و متواضعانه فرمودند :

امیدوارم به خاطر اینها ( اشاره به عزاداران ) خداوند به ما هم عنایتی بفرماید که همین تواضع و أدب ، نشان می دهد که چرا حضرت بقیّة الله الأعظم عجل الله تعالی فرجه از

دیر زمانی ، به ایشان عنایت داشته اند .

سپس با همان حالت عزاداری و سینه زنی ، به بیت شریف مرجع عالیقدر شیعه مرحوم آیة اللّه العظمی ، آقای حاج سیّد محمّد رضا گلپایگانی قدس سره ( که پیشگام در

ص: 253

احیای فاطمیّه و مراسم بزرگداشت شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام بودند ) مشرّف شدند ، حضرت آیة اللّه العظمی ، آقای حاج شیخ لطف اللّه صافی گلپایگانی قدس سره و عدّه ای از علما و مدّرسین عظیم الشّأن حوزۀ علمیّه و سایر طلّاب و مردم نیز حضور داشتند ، و عزاداری بسیار تکان دهنده ای انجام شد ، که حضرت آیة الله صافی از شدّت گریه ، شانه هایشان می لرزید ، و پس از پایان عزاداری توضیحاتی دربارۀ اقدامات حیاتیِ مرحوم آیه اللّه العظمی گلپایگانی در بزرگداشت فاطمیه دادند که برای همه حاضرین جالب و تکان دهنده بود ، و سپس حضرت آیة الله صافی قدس سره با اشک جاری ، و با علاقه و محبّتی زائد الوصف ، نسبت به حضرت زهرا علیهاالسلام از کاروان عزاداری و این همه احساسات پاک قدردانی نمودند ، و این عزاداری های پرشور را سبب استحکام بنیان های اعتقادی و دینداری ، و حفظ ارزش های اسلامی دانستند .(1)

ادامۀ سفرهای عزاداری فاطمیه

در این دهۀ اخیر حرکت قافلۀ عزاداری به شهرهای مختلف کشور و امامزادگان در مسیر ، انجام گرفته و موجب توسعه و گسترش حرکت فاطمی گردیده که در ذیل به صورت فهرست وار تقدیم شما خوانندگان عزیز می گردد :

1 . سفر به کوهپایه ، نائین ، خور و بیابانک ، طبس ، مشهد ، ساری ، تهران و قم در سال 1433 قمری .

2 . سفر به خرم آباد، شوش ، دزفول ، شوشتر ، اهواز در سال 1434 قمری .

3 . سفر به قم و تهران در سال 1435 قمری .

4 . سفر به قم ، گلپایگان ، خوانسار و چادگان در سال 1436 قمری .

5 . سفر به قم و تهران در سال 1437 قمری .

6 . سفر به قم ، اقلید امام زمان عجل الله تعالی فرجه ، امامزادگان در مسیر ، در سال 1438 قمری .

ص: 254

1- . نهضت فاطمیه ، ج2 ، ص 450 .

7 . سفر به قم و تهران در سال 1439 قمری .

8 . سفر به شهرهای قم ، ساری ، مشهد و ... و آستان مقدّس امامزادگان در مسیر ، در سال 1440 قمری .

9 . سفر به قم و تهران در سال 1441 قمری .

10 . سفر به نراق ، قم ، مشهد و امامزادگان در مسیر ، در سال 1442 قمری.

11. سفر به قم و امامزادگان در مسیر ، در سال 1443 قمری .

12. سفر به شهر مقدس قم، تهران و امامزادگان در مسیر 1444ق .

ص: 255

ص: 256

فصل هشتم : حفظ حرمت فاطمیه

در تقارن با نوروز

ص: 257

همان مشکلی که در سال های تقارن محرم و صفر و عاشورا و اربعین با عید نوروز ، به نظر می رسید ، در سه سال تقارن ایام فاطمیه با عید نوروز بیشتر احساس می شد و علّت آن این بود که عظمت و قداست محرّم و عاشورا در نزد عموم مردم ایران ، از جایگاه بسیار بالایی برخوردار بوده و می باشد ، و لذا حفظ قداست و حرمت فاطمیه در ایام نوروز ، نیازمند تدبیرهای ویژه و اقدامات گسترده تر و عمیق تر می بود .

حضرت آیة اللّه میر سیّد حجة موحّد ابطحی دام ظله برای این منظور ، با جمع زیادی از فضلا و مردم فعال فاطمی به محضر مرحوم آیة اللّه العظمی ، آقای صافی گلپایگانی قدس سره مشرف شدند ، و با توضیح و بیان مشکلی را که پیش بینی می کردند زمینه را برای تشویق های مخلصانه و متواضعانه و دلسوزانه آن بزرگ مرجع ولایی فراهم کردند ، و ایشان با بیان نکاتی در لزوم اقدامات مبتکرانه و جدّیت در امر شعائر فاطمیه ، یازده بار با کلماتی از قبیل :

« من از شما تشکر می کنم ، و من اگر قابل باشم به شما دعا می کنم ، شما در کار خیر از ما مقدم بودید ، من از شما تشکر می کنم به خاطر دهۀ فاطمیه » و ... حاضرین را به فعالیتی مجدّانه تشویق و ترغیب نمودند و لزوم تلاش مضاعف را در این موقعیت حساس بیان نمودند .

پس از این دیدار نورانی و تأثیرگذار ، در حالی که برف می بارید و ساعت به نیمۀ شب می رسید ، جمعیت حاضر عازم حرم مطهّرِ حضرت معصومه علیهاالسلام شدند و آیة اللّه میر سیّد حجة موحّد ابطحی دام ظله در مسجد بالا سر مضجع شریف حضرت معصومه علیهاالسلام

نزدیک قبر مطهّرِ حضرت آیة اللّه العظمی آقای گلپایگانی قدس سره با ایراد سخنانی مهیّج و پرسوز ، زائران حرم مطهّر را به دور خود جمع نموده ، و آنها را که از شهرهای مختلف و از فرهنگ های گوناگون بودند ، به گریه در آوردند و مسئولیت آنها را در ایام نوروز ، در حفظ حرمت و

قداست فاطمیه ، آن چنان بیان نمودند که

ص: 258

موجی شدید از احساسات فاطمی در جمعیت پیدا شد و تأکیدات حضرت آیة اللّه موحّد ابطحی دام ظله بر این معنی ، که شما مردمی که در وقت گرفتاری ، پناهنده به امام رضا علیه السلام یا حضرت معصومه علیهاالسلام می شوید ، مواظب باشید در ایام فاطمیه ، که این بزرگواران داغدارند به بهانۀ عید ، دل آنها را به درد نیاورید ، شما که به زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام مشرّف شده اید ، این پیام را به مردم شهر ، یا روستای خودتان ببرید ، که پرچم عزای فاطمیه را در این ایام نوروز بر افراشته دارید و دل امام زمان عجل الله تعالی فرجه و اجدادشان را به دست بیاورید و کشور و ملت را در سایۀ لطف و عنایت فاطمی و رضوی و مهدوی ، از مخاطرات گوناگون حفظ نمایید .

این سخنرانیِ مهیّج و بیدارگر ، نه تنها زائران را به هیجان آورد و منقلب کرد ، بلکه خادمان حرم را که مشغول برنامه های خود بودند ، در اطراف جمعیت حاضر ، جمع نمود و اشک های آنها را جاری کرد و آمادگیِ خاصی برای ایام نوروز در آنها ایجاد کرد ، که از دعاهای آنها که می گفتند : خدا خیرتان بدهد که مردم را متوجه کردید و ... معلوم گردید .

در آن سال ، پانزده نوع پوستر بسیار زیبا و مهیّج و ابتکاری ، با طرح های متنوع که نشان دهندۀ حزن و سوگواری طبیعت و بهار ، در مصیبت گل این جهان ، حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام بود با مضامینی تکان دهنده و اشعاری بسیار زیبا ، چاپ شد و در سطح وسیعی از جامعه منتشر کردید که بسیار تکان دهنده و تأثیر گذار بود ، که نمونه ای از مضامین آن اشعار چنین است :

عید است و ابرهای جهان گریه می کنند *** زیرا عزای فاطمه آن یاس پرپر است

*****

نه اشتیاق به گل دارم و نه میل بهار *** مرا به غربت آن هیجده خزان ببرید

*****

ص: 259

در این بهار ، که با فاطمیّه گشته قرین *** نسیم و سبزه و گل ، سوگوار فاطمه اند

فقط نه یاس ، لباس کبود کرده به تن *** که لاله های جهان ، داغدار فاطمه اند

*****

به قطره قطرۀ شبنم چو بنگری بینی *** کهشاخه، شاخۀ گل، اشکبار فاطمه اند

*****

دلم گرفته خدایا ، چگونه عید بگیرم *** رسیده ماتم زهرا ، چگونه عید بگیرم

حسن ز غصه پریشان ، حسین غم زده گریان *** به نا له زینب کبری ، چگونه عید بگیرم

*****

چگونه گل به خندد ، وا کند لب *** گهِ ماتم بود امسال نوروز

*****

یا علی فکر تسلّای توایم *** سوگمند داغ زهرای توایم

در غم تو عید را بگذاشتیم *** پرچم سرخ و سیاه افراشتیم

*****

و هم چنین عبارت های تکان دهنده ای در مورد عزای فاطمی ، زینت بخش پوسترها و پرچم های فاطمی گردید ، از این نمونه ها :

Ø یا بقیة الله ! در هنگام تقارن ایام فاطمیه و نوروز ، همدردیِ ما را با سوز دل امیرالمؤمنین علی علیه السلام و فرزندان داغدارشان ، پذیرا باشید .

Ø در ایام نوروز امسال ، به احترام عزای فاطمۀ زهرا علیهاالسلام به سوگ خواهیم نشست .

Ø امسال ، عید ما در اثر تقارن با ایام فاطمیه ، رنگ عزا و ماتم گرفته است .

ص: 260

و همچنین ، در اطراف سینیِ سبزۀ عید ، نوارهایی بسته می شد ، که بر روی آن نوشته بود :

عید است و سبزه ها همه در خون نشسته اند

طرح هایی که در پوسترها به کار گرفته شد ، بر روی بنرهایی جالب و تأثیر گذار به اجرا در آمد و در جاهای مناسب ، نصب گردید .

ائمۀ جماعات ، سخنرانان ، شعرا و مداحان ، هیئات عزاداری و بر پا کنندگان ایستگاه های صلواتی و برگزار کنندگان مجالس سوگواری و ... نقش خود را در حفظ قداست و حرمت فاطمیه به خوبی ایفا کردند و نقش آیة اللّه میر سیّد حجة موحّد ابطحی دام ظله در این برنامه های فوق العاده ، به خاطر اقدامات مقدماتی و جلسه های توجیهی و تشویق های متنوعی که انجام می دادند بسیار برجسته و زبانزد بود .

بیانات حضرت آیة الله الظعمی آقای وحید خراسانی دام ظله

* خوشا به حال کسانی که در فاطمیه کمال جِد و جهد را به کار بندند برای این که نام او و مصائب او را احیا کنند .

خوشا به حال شما ؛ آنهایی که در تهران و اصفهان و بقیه بلاد ، این توفیق را پیدا کردند که روز شهادت حضرت زهرا را احیا کنند . اینها اینجا نمی فهمند و به عظمت کارشان نمی رسند . دو وقت می فهمند : یکی دم جان دادن و یکی هم هنگام قیامت کبری . قضیه حضرت زهرا این است .

ان شاء الله همت کنید ، امسال غیر از سال های دیگر باید باشد . باید مضاعف باشد . ایام عید مردم را غافل نکند از این مصیبت عظمی .

امام ششم یک دعا کرده است و آن دعا این است که رحم الله من أحیی أمرنا ؛ خدا رحمت کند کسی که امر ما را زنده کند . امر آنها ریشه اش در حق مادرشان زهراست . آن رحمت چه رحمتی است ؟ وَرحمة ربك خیر مما یجمعون .

ص: 261

شعرى از استاد سازگار در تقارن نوروز و فاطمیه

این شعر در آستانه آغاز سال 92 سروده شده که هر دو دهه فاطمیه در فروردین واقع شده بود .

نوروز مانند شب تار است یاران *** چشم بهار از گریه خونبار است یاران

جایى که اشک مصطفى از دیده جارى است *** گل هم به چشم دوستان خار است یاران

تبریک در ماه غم زهرا حرام است *** مهدى از این تبریک بیزار است یاران

بى معرفت باشم اگر تبریک گویم *** وقتى که پیغمبر عزادار است یاران

تبریک چون گویم که دخت مصطفى را *** خون جگر جارى به رخسار است یاران

زهراست بر ما مادر و باید بدانیم *** مادر به ما ، در حشر غمخوار است یاران

بلبل شده در بوستان هم ناله با گل *** گل، زارتر از گل به گلزار است یاران

ما چون خریدار غم زهرا نباشیم *** زهرا غم ما را خریدار است یاران

روزى که از فرزند مادر مى گریزد *** زهرا براى شیعیان یار است یاران

دریایى از خون جارى از چشم تر ماست *** نوروز ایام عزاى مادر ماست

ص: 262

فصل نهم : فاطمیه در سال های کرونائی

اشاره

ص: 263

فاطمیه 1442 قمری

سال 1442 قمری سال کرونایی بود و ترس و اضطراب و نگرانی بر مردم حاکم بود مردم فهیم و ولائی ، در شهرهای مختلف کشور ، بالاخص شهر اصفهان همراهی و همدلی نموده و از جان و مال خویش سرمایه گذاشتند و نگذاشتند که عَلَم عزای فاطمی روی زمین بیفتد و مرد و مردانه ، فاطمی وار وارد میدان شدند و خالصانه و آنچه که در توان داشتند مجالس فاطمی را پر سوز و پر شور برگزار نمودند و در شهرهایی مانند اصفهان ، مشهد ، قم ، کاشان و ... دسته جات و قافله های عظیم عزاداری راه انداختند و آن چنان سوز و شوری در بین مردم دیده می شد که سال های قبل این چنین نبود و به جهان و جهانیان و تاریخ ثابت نمودند که همان طور که پیامبر رحمت صلی الله علیه و آله فرموده اند : دخترم فاطمه پناهگاه مردم است . مردم به سوی این پناهگاه و کهف حصین الهی آمدند و گفتند تا پای جانمان از حضرت زهرا علیهاالسلام دفاع می نماییم . همانطور که حضرت زهرا علیهاالسلام از مظلومیت و ولایت حضرت علی علیه السلام دفاع نموده و در این راه ، خود و فرزندشان شهید راه ولایت علوی شدند . ما مردم متدیّن ، ولایتمدار و محبّان حضرت از پا نمی نشینیم و تا آخرین لحظه از عمرمان آنچه در توان داریم در طبق اخلاص نهاده و با شور و سوز این مجالس را بر پا خواهیم نمود .

سخنان حضرت آیة اللّه آقای حاج سیّد حجّت موحّد ابطحی دام ظله در سال کرونایی

P الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذي هَدانا لِهذا وَ ما كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ O (1)

ص: 264

1- . اعراف /43. همه ستايش ها ويژه خداست كه ما را به اين هدايت كرد ، و اگر خدا ما را هدايت نمى كرد هدايت نمى يافتيم .

گاهی در مسیر زندگی فردی و اجتماعی انسان ها اتفاقاتی رخ می دهد که نه تنها از اهمیّت خاص برخوردار است و آثار و نتایج شگرفی به جای می گذارد ، بلکه سر فصل جدیدی برای تحقّق یک سلسله از وقایع و حوادث ، و ظهور یک سری از آثار و نتایج بزرگ و غیر منتظره ، می گردد .

جریان پیدایش ویروس کرونا ( کووید 19 ) و جهانی شدنِ آن زمینه را برای عدّه ای که دین و مظاهر آن را بر نمی تافتند و از ظهور و تجلّی شعائر دینی و الهی دلخوش نبودند و منتظر فرصتی بودند که به بهانه هایی ، از هرگونه حرکت و اقدام و اجتماعی به نام و به نفع دین داری و درخشش مذهب و شعائر ولائی جلوگیری نمایند ، فراهم نمود و در ایام و لیالی مبارک رمضان بر علیه روزه داری ، و برگزاری جلسات دعا ، نیایش ، مراسم احیاء و ... تبلیغات وسیعی به راه انداختند و بر علیه بزرگداشت سالروز شهادت امام صادق و امام کاظم علیهماالسلام و تعظیم شعائر غدیر و ... و هم چنین بزرگداشت عاشورا و اربعین و محرم و صفر و ایام فاطمیه و ... فروگذار نکردند .

ولی ...

از آنجایی که خداوند متعال فرموده : P نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون O (1)

و فرموده است : P وَ الَّذينَ جاهَدُوا فينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا O (2) و فرموده است : P وَ إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ O(3) راهکارهایی به ذهن و دل مردم با ایمان و دلدادگان و دلباختگان اهل البیت علیهم السلام خطور کرد و چراغ هایی روشن و نورافکن هایی بزرگ سر راه مؤمنان حقیقی پیدا شد که نه تنها آنها را برای اصل اقدام برای روشن

نگه داشتن

ص: 265

1- . حجر / 9. همانا ما قرآن را نازل كرديم ، و يقيناً ما نگهبان آن هستيم .
2- . عنکبوت / 69 . و كسانى كه براى ما كوشيدند ، بى ترديد آنان را به راه هاى خود راهنمايى مى كنيم .
3- . محمد9 / 7 . اگر خدا را يارى كنيد ، خدا هم شما را يارى مى كند .

مشعل دین راهنمایی کرد ، بلکه در هر قدمی ، راهکارهایی مؤثر ، و در هر اقدامی نصرتی بزرگ و موفقیتی عظیم نصیب آنها می گردید .

گره های سخت باز می شد و موانع بزرگ بر طرف می گردید و تاریکی های طبیعی و یا دست ساخت دشمن ، به روشنایی مبدّل می گشت . کسی که قدمی پاک بر می داشت و اقدامی خالصانه انجام می داد ، از الهامی راهگشا و هدایتی الهی و ولائی و نصرت و یاریِ نشان داری ، برخوردار می گشت .

چه بسیار کسانی که به بهانه های کرونائی می خواستند ضربه به دین و ایمان مردم بزنند ، خود گرفتار بلیّه ها و مشکلات روحی و جسمی ، فردی و اجتماعی گردیدند و چه موفقیّت ها و خشنودی های روحی و روانی و چه آثار و برکات فردی و اجتماعی نصیب فداکاران در راه خدا و اولیاء او ( امیرالمؤمنین علی علیه السلام و فاطمۀ زهرا علیهاالسلام و امام حسین علیه السلام و سائر امامان و منسوبین به آنها ) گردید .

تحوّل و تکامل در نیّت ها

از آثار شایسته و نتیجه های مثبتِ سختی های کرونائی و بحث ها و گفتگوهای طرفداران ارزش های دینی و ولائی از یک طرف ، و توطئه ها و سوء استفاده های بهانه جویان و بدخواهان از طرف دیگر تحوّل و تکاملی بود که برای انسان های معتقد و دلدادگان علوی و فاطمی و حسینی حاصل گردید و در اقدامات و انفاق ها ، عزاداری ها و سوگواری ها ، فداکاری ها و دلدادگی ها ، نیت ها خالص تر و انگیزه ها پاک تر ، و سوز و شورها تأثیرگذارتر گردید .

هدایتی نورانی و روایتی علوی

در یک برخورد غیر منتظره و تکان دهنده ، با حدیثی بسیار جالب و راه گشا برخورد کردم که از نوع تأثیر و تحول آفرینیِ آن ، متوجه شدم که یک عنایت ویژۀ الهی و ولائی شده است که در گره گشائی از مشکلات جامعه نقش آفرینی کند ، و

ص: 266

مردمی را که در اثر غفلت ها و اشتباه کاری ها گرفتار شده اند ، به سوی راه سعادت هدایت نماید و آن حدیث این است که :

« عِنْدَ فَسَادِ النِّيَّةِ تُرْتَفَعُ الْبَرَكَة » (1)

این حدیث نورانی که مبیّن آیه شریفه قرآنی است که می فرماید :

P وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْري فَإِنَّ لَهُ مَعيشَةً ضَنْكاً O(2)

آن چنان تحوّلی در روح و روان من ایجاد کرد که در جلسات متعدد حوزۀ علمیّه و یا در مسجد و محفل های دیگر دینی مطرح نمودم ، و در نحوۀ عمل خدمتگزاران فاطمۀ زهرا علیهاالسلام آن چنان تأثیر گذاشت که همۀ دست اندرکاران مجالس و محافل فاطمی ، اظهار می کردند که امسال در مجالس و عزاداری های فاطمیه اخلاص و سوز و شور بیشتری احساس می شود . در بسیاری از گفتگوهای دوستانه مطرح می شد که آنچه جامعۀ ما را دچار مشکلات لاینحل و گرانی ها و پرونده های سَردَرگم و تلاش های کم فائده کرده است ، سوء نیت ها و اعراض از یاد خدا است که موجب گرفته شدن برکت از اقدامات دولت و ملّت و همۀ تلاشگران جامعه است .

بسیاری از انسان های دقیق و نکته سنج به این نتیجه رسیدند که در مجالس و محافلی که با نیت های خالص و بدون شائبه تشکیل می شود ، مردم به نتیجه های مادی و معنوی بیشتری می رسند و دعا و توسّلشان به هدف اجابت می رسد .

و لذا بسیاری از اقدامات عملی و انفاق های مالی و تبلیغاتِ زبانی و قلمی و رسانه ای در فضای حقیقی و مجازی ، آن چنان خالصانه و بدون تظاهر انجام گرفت

که تأثیراتی شگرف و ماندگار بر جای گذاشت و بهره برداری های مادی و معنوی افزایش یافت .

ص: 267

1- . غررالحکم و دررالکلم ، ص 456 .
2- . طه / 124. و هر كس از هدايت من روى بگرداند ، براى او زندگى تنگ خواهد بود .

آرامش و رفع اضطراب در پناه فاطمۀ زهرا علیهاالسلام

از نکات بسیار چشمگیر در برنامه های فاطمیۀ امسال(1) ، رفع اضطراب و احساس آرامشی بود که برای پناهندگان به مجالس عزای فاطمی و همراهی کنندگان با برنامه های بزرگداشت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام حاصل گردید و در بسیاری از خانواده هایی که در اثر استرس های کرونائی و تلقینات مخرّب روح و روان ، دچار دل مردگی و ناامیدی شده بودند ، نور امید تابش کرد و آنها به پیروی از رسول خدا صلی الله علیه و آله که فرموده اند :« دخترم فاطمه پناهگاه مردم است » ، احساس آرامش کرده و خود را در پناه صفوة اللّه و حبیبة رسوله می دیدند و همانند رسول خدا صلی الله علیه و آله که در واقعه ای احساس ضعف کردند و به خانۀ حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام آمدند و در زیر کِسایِ فاطمی به آن همه عظمت و آرامش و درخشش چهره(2) نائل گردیدند ، مردم نیز خود را به فضای سراسر فیض و نور و آرامش رساندند و اضطراب و نگرانی را از خود دور ساختند .

فاطمیه و کرامات و عنایات

در فاطمیه امسال کراماتی رخ داد و مکاشفاتی انجام گرفت و رؤیاهای صادقه و بشارت دهنده ای ملاحظه شد که تمام محاسبات توطئه گران را خنثی کرد و عاشورای فاطمی با عظمتی خیره کننده و تاریخی تجلّی یافت که تحقق بخش :

P يُريدُونَ لِيُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُون O (3) گردید .

ص: 268

1- . سال 1442 قمری برابر با 1399 شمسی .
2- . و إذا وجهه يتلألؤ كأنّه البدر في ليلة تمامه و كماله .
3- . صف / 8 . مى خواهند نور خدا را با دهان هايشان خاموش كنند در حالى كه خدا كامل كننده نور خود است ، گرچه كافران خوش نداشته باشند .

عوامل موفقیت در برنامه های فاطمیه امسال

1 . تکیه بر توسلات و بهره گیری از امدادهای غیبی که در بسیاری از فعالان فاطمی احساس می گردید و آثار روشن آن در ابعاد گوناگون دیده می شد .

2 . تکیه و تأکید بر مشورت و تبادل اندیشه برای طرح های جدید و عملی ساختن آنها و تشکیل جمع های دوستانه برای دستیابی به روش های مؤثر و تازه و انتقال آن به دیگر علاقه مندان به حضرت زهرا علیهاالسلام.

3 . یارگیری از میان افراد بی ادعا و با اخلاص و کسانی که فقط در صدد خدمت به آستان مقدّس فاطمی بودند .

4 . منتظر نیروهای سُست اراده و غفلت زده و مغرور و خود بزرگ بین نبودن ، و آنها را دخالت ندادن در امور فاطمیه .

5 . بهره برداری از تجربه های موفق عزاداری های ماه محرم و صفر و برنامه های با عظمت عاشورا و اربعین گذشته که می توانست در دستیابی به اهداف مقدّس ، نقش مؤثری ایفا نماید .(1)

ص: 269

1- . درخشش دلدادگی های فاطمی و موفقیت مخلصان ، ص 17 - 12 ؛ فداکار فاطمی ، ص 169 -164 .

پیام های علماء بزرگوار در فاطمیه 1399شمسی

پیام حضرت آیة اللّه العظمی آقای حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی1

در رابطه با لزوم بزرگداشت و اقامۀ شعائر فاطمیه

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

شخصیت نورانی و آسمانی حضرت صدّیقۀ طاهره علیهاالسلام را ، فقط باید خدای فاطمه و پدر بزرگوار فاطمه و همسر والامقام فاطمه و فرزندان عزیز آن حضرت ، صلوات الله علیهم اجمعین معرّفی نمایند . خداوند متعال در قرآن کریم ، آیۀ شریفۀ مباهله ، و یا آیه تطهیر و یا در سورۀ مبارکۀ انسان و نیز آیات مبارکۀ سورۀ کوثر ، آن حضرت را عزیزترین افراد نزد پیامبر و اسوۀ پاکی و عصمت و شخصیت نمونه فضائل انسانی و مکارم اخلاقی معرّفی می فرماید .

ماه جمادی ، یادآور یکی از غم انگیزترین حوادث تاریخ است که در نوع خود، مانند و نظیر ندارد . اگر بخواهیم حقیقت غم بار این مصیبت بزرگ را بیان کنیم ، باید بگوییم که آسمان و زمین و ستارگان و کهکشان ها ، تاب و توان دیدن و شنیدن این مصیبت عظمی را ندارند . امیرالمؤمنین علی علیه السلام ، آن کوه صبر و استقامت و آن شجاع ترین انسان روی زمین ، چنان در این مصیبت عظمی ، داغدار شد، که با شنیدن شهادت همسر مهربان خویش ، از هوش رفت و بعد فرمود:

نَفْسِي عَلَى زَفَرَاتِهَا

مَحْبُوسَةٌ

لَاخَيْرَ بَعْدَكِ فِي الْحَيَاةِ وَ إِنَّمَا

يَا لَيْتَهَا خَرَجَتْ مَعَ

الزَّفَرَاتِ

أَخْشى مَخَافَةَ أَنْ تَطُولَ حَيَاتِي

اگر

امروز شیعیان و دوستداران اهل بیت علیهم السلام برای آن حضرت اقامه عزا می نمایند و عرض احترام و اخلاص و خاکساری دارند ، برای این است که می خواهند تاریخ را برای جهانیان بیان نمایند و گوشه ای از فضائل و مقامات

ص: 270

حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا علیهاالسلام را بازگو کنند و معارف بزرگ الهی را که در خطبه فدکیه است به انسان های خداشناس و آزاده نشان دهند .

امروز ، شیعیان و علاقمندان آن حضرت ، با برپایی مراسم عزاداری با رعایت اصول بهداشتی ، عظمت و شکوه مراسم فاطمی را به جهانیان نشان داده و دفاع از مقام شامخ ولایت و امامت و پیروی از آن حضرت را افتخار خود می دانند و با توسّل به حضرات معصومین علیهم السلام به ویژه حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام و قرائت حدیث شریف کساء و دعای توسّل ، از خداوند متعال مسئلت نمایند که فرج موفور السرور حضرت ولی عصر روحی و ارواح العالمین له الفداء را نزدیک فرماید و مشکلات و گرفتاری ها و بیماری ها را به واسطه انوار مقدّسه آن بزرگواران برطرف نماید .

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته .(1)

10 جمادی الاولی 1442 ه.ق

لطف الله صافی

فرازهایی از یادداشت و پیام آیة اللّه العظمی صافی گلپایگانی1به مناسبت ایام جانسوز فاطمیه 1442 قمری

در میان اهل بیت:، حضرت زهرا علیهاالسلام یك محوریت خاصی دارند ؛ ملاحظه كنید وقتی اهل بیت:معرّفی می شوند ایشان در صدر هستند ؛ «هُمْ فَاطِمَةُ وَ أبُوهَا وَ بَعْلُهَا وَ بَنُوهَا »

آن حضرت در بین اهل بیت:، مقام و عظمت خاصی دارند كه همه ائمه:به وجود ایشان افتخار می كنند . در واقع ، آن وجود مقدس برای همه اهل بیت: حجت است ، یعنی برای حقانیت خودشان و برای بطلان غاصبین و ستمگران به وجود آن بزرگوار احتجاج می كنند . همه اهل بیت:حجتند ، ولی حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام از این جهات ، حجیتش از همه بیشتر است.

ص: 271

1- . www.saafi.ir .

گرامی داشت فاطمیه و مواضع فاطمه علیهاالسلام ، سیرۀ فاطمه علیهاالسلام ، زهد فاطمه علیهاالسلام ، عبادت فاطمه علیهاالسلام ، علم و حكمت فاطمه علیهاالسلام باید همیشه جزء برنامه ها باشد و در سخنرانی ها ، تألیفات و در هر فرصت مناسب باید آن را بازگو كرد.

باید

مصائبی كه بر آن حضرت وارد شده است و آن قدر فاش و آشكار است كه حتی در مثل كتاب النهایة ابن اثیر - با این كه سنّی است و كتابش لغت است - به مناسبت از اشاره به این مصائب پس از رحلت رسول اللّه صلی الله علیه و آله نتوانسته خودداری كند و آنها را برای همه بازگو می كند .

باید در این فاطمیه ها ، شخصیت ملكوتی آن حضرت تجلیل و تعظیم شود و همه مردم در این ایام ، ارادت و مودّت خود را به یگانه بانوی اسلام دخت گرامی پیامبر رحمت حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام اثبات نمایند . امروز ما به تأسی به آن حضرت احتیاج داریم .

فاطمیه یك تاریخ است ، فاطمیه یعنی فریاد بر سر ظالمان ، فاطمیه یعنی جهاد برای پیروزی حق بر باطل ، و بالاخره فاطمیه یعنی روز حكومت جهانی و الهی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه .

آری ! فاطمیه عاشوراست ، فاطمیه شب قدر است ، فاطمیه غدیر و نیمه شعبان است و فاطمیه یعنی روز پیروزی نور بر ظلمت .

باید

با بدعت ها ، با بیگانه گرایی ها ، با نابسامانی ها ، با گناه ، با شیوع مناهی و ملاهی ، با فساد، با جهل و ضلالت مبارزه نمود .

مكتب اهل بیت:، مكتب معرفت ، مكتب علم و بیداری ، مكتب آگاهی و عدالت و برابری و رشد عقلی و اندیشه های نورانی است كه همه باید آن را در این فرصت ها بازگو كنیم و همه باید قدردان مجالس نورانی فاطمی باشیم و از بركات آن كمال استفاده را نموده و مهمترین وظیفه خود را دعا با تضرّع و انابه به درگاه خداوند متعال برای تعجیل در فرج موفور السرور فرزند عزیز فاطمه ، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه

قرار دهیم ؛ اللّهم عجل فرجه الشریف و اجعلنا من أعوانه و أنصاره و المستشهدین بین یدیه .»(1)

ص: 272

1- . www.saafi.ir . ( 7 /10/1399)

پیام حضرت آیة اللّه آقای حاج سید علی میلانی دام ظله

در تجلیل از دلدادگان فاطمی که برنامه های این سال را با عظمت برگزار نمودند

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

الحمدللّه ربّ العالمین والصلاة و السّلام على محمّد و آله خير الخلق اجمعين و لعنةالله على اعدائهم من الاولين والآخرين

قال الصادق j : رَحِمَ الله مَن أحْيا أمْرَنا

امام علیه السلام كسانی را كه امر ولايتشان را زنده بدارند دعا کرده و رحمت الهی را كه قرآن می فرمايد : P وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ O(1) از خدای تعالى خواسته اند . احياءِ امر ولايت اهل البيت:به صورت های گوناگون حاصل می شود ، به نوشتن کتاب یا به نظم شعر در باب فضائل و مناقب یا جلسات نشر معارفشان ، و لیکن مؤثرترين راه در احياء امرشان كه جامع است و در اين زمان مهم است برگزاری مجالس سوگواری در ایام عزاست که هم ایمان اهل ولایت و هم برائتشان از دشمنان تقویت می گردد .

به حمد الهی در این شرایط خاص مرض که همۀ بلاد و عباد را فرا گرفته ، مؤمنين به بهترين وجه مراسم عزاء شهادت حضرت صدّيقۀ طاهره علیهاالسلام و شعائر را بر پا نمودند ، بدین وسیله تشکر خود را از عموم ارادتمندان به ساحت مقدّس ولایت در شهرستان های کشور علی الخصوص اصفهان ابراز می نمایم و دعاگو می باشم ، و این نکته را به خدمت عموم برادران و خواهران که در این جهت فعالیّت داشته اند عرض می کنم که به حکم کلام خدای تعالی : P وَإِن تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ O(2) اگر کسانی در احیاء امر ولايت كوتاهی كردند شما عزيزان بر

گزیدگان درگاه الهی و مورد دعای حضرت بقیةالله هستيد ، و اين مقامی است بس عظيم .

والسلام

عليكم و رحمة الله و بركاته

علي الحسيني الميلاني

28 جمادی الثانی1442

ص: 273

1- . زخرف / 32 .
2- . محمد9/ 38 .

پیام حضرت آیة الله آقای حاج سیّد محمد جواد علوی بروجردی دام ظله

در سپاسگزاری از فداکاری های دلباختگان فاطمی که برنامه های فاطمیه را در این سال کرونائی عاشقانه و عاشورائی بر پا کردند

انَّ فاطمَةَ صدّیقةٌ شهیدةٌ

تجلیل از مقام شامخ حضرت صدیّقه کبری علیهاالسلام و بزرگداشت فاطمیه نشان از رشد فکری و آگاهی بالای کسانی دارد که در طول تاریخ بیش از یکهزار و چهار صد ساله همواره هدف اصلی حملات و هجمات ، محدودیت ها و قتل عام های مکرّر از سوی داعیه داران خط انحراف و اسلام جاهلی قرار داشتند . اما به دعوت افشاگر بی باک و شجاع این توطئۀ پلید بر اصالت ها در تفکر شیعی پای فشردند و هرگز فراموش نکردند که بزرگترین مدافع مقام والای ولایت کلیه الهیّه ، زندگی ، جوانی و عمر خویش را در این مسیر گذاشت ، و اگر مجاهدت ها و پایداری های آن بانوی بزرگ نبود ، نشانی از میراث اصیل پیامبر خاتم صلوات الله و سلامه علیه و علی آله به جای نمی ماند ، و همۀ اسلام در همان خط انحراف خلاصه می شد ، و امروز بقاء تفکر شیعی که همان تکیه بر اصالت ها در مکتب وحی است وامدار مجاهدت های آن بانوی مظلومۀ شهیده است ، و جامعه شیعه هیچ گاه نمی تواند یاد و نام او را از خاطر بزداید . این حقیر از همه درد آشنایانی که در تحفظ بر میراث فاطمی در برگزاری فاطمیه خصوصاً در این سال بلا و ابتلاء کرونا سر از پا نشناختند و با برگزاری مجالس و تشکیل هیئات و راهپیمایی خالصانه و عاشقانه تلاش کردند صمیمانه تشکر می کنم و امیدوارم که با عنایات و

برکات آن بانوی بزرگ ، خداوند منّان همه ابتلائات را از جامعه شیعه و این مملکت که همیشه مهد دلباختگان اهل بیت:بوده است بر طرف فرماید .

3 رجب المرجب 1442 ق

محمد جواد علوی بروجردی

ص: 274

پیام حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله

در آستانه ایام فاطمیه

ایام فاطمیه میراث گرانسنگ ائمۀ اهل بیت:است که همواره تلاش داشتند یاد مادر بزرگوار خود و مظلومیتش را در خاطره ها زنده نگه دارند .

ارادتمندان صدیقۀ شهیده هر جا که باشند، مراسم ایام فاطمیه را باشکوه و عظمت برگزار می کنند ؛ اگر چه به دلیل شیوع بیماری کرونا برگزاری مجالس فاطمیه همانند سال های گذشته ممکن نبوده ، اما تجلیل این ایام نباید مورد کمترین غفلت قرار گیرد و لازم است که از همه راه های ممکن برای تعظیم شعائر فاطمی استفاده کرد .

خطبا ابعاد گوناگون سیره پرافتخار بانوی مکرم اسلام ، خاصه ایثار و فداکاری آن شخصیت بی بدیل در راه ولایت و اسلام اصیل را به مخاطبان خود گوشزد کنند .

بر کسانی که تمکن مالی دارند ، ضروری است که با تأسی به اهل بیت علیهم السلام به فریاد نیازمندان برسند که بی شک مورد توجه عنایات ام الائمه صدیقه شهیده فاطمۀ اطهر علیهاالسلام قرار خواهد گرفت .(1)

ص: 275

1- . سایت خبرگزاری حوزه . ( حوزه نیوز )

معرفی کتاب درخشش دلدادگی های فاطمی و موفقیت مخلصان

کتاب « درخشش دلدادگی های فاطمی و موفقیت مخلصان » در اولین سال کرونایی در 220 صفحه رقعی ، توسط انتشارات « محب العترة الطاهره:» توسط احیاءگر و بنیان گزار فاطمیه در ایران و جهان ، حضرت آیة اللّه آقای حاج سیّد حجت موحّد ابطحی دام ظله در سال 1399 شمسی برابر با 1442قمری به زیور طبع آراسته گردید .

کتاب با مقدمۀ آن بزرگوار شروع شده که آن مقدمه را به صورت کامل ( به نقل از کتاب درخشش دلدادگی های فاطمی در صفحه 17 – 12 ) در بخش « فاطمیه در زمان کرونا » آورده ایم .

سپس پیام هایی از مراجع و علما بزرگوار در سپاسگزاری از فداکاری های دلباختگان فاطمی که برنامه های فاطمیه را در سال کرونائی عاشقانه و عاشورائی بر پا کردند پرداخته شده است .

فصل بعدی کتاب « هشت مقاله » از محققین و پژوهشگران فاطمی با عناوین زیر آمده است :

1 : عزای فاطمی در گذر زمان ؛ 2 : فاطمیه ، عاشورای کبری ؛ 3 : درخشش انوار فاطمیه ؛ 4 : فاطمه ، همیشه مادر است ؛ 5 : به الهام الهی ، شاکر نعمت فاطمیه شدیم ؛ 6 : در پناه فاطمه ؛ 7 : ذکر و تسبیح فاطمی ، اسوۀ مهدوی ، شفا و پناه مردم ؛ 8 : درخشش نور حضرت فاطمه علیهاالسلام.

فصل

آخر کتاب اشعار شعرای ولائی که 50 شعر از 40 شاعر ولائی از استان های مشهد مقدّس ، قم ، اصفهان ، تهران ، زنجان ، کاشان و ... در زمان کرونا سرودند آمده است .

این مجموعه نورانی را به عنوان هدیه ای معنوی به محضر مقدّس افرادی که در سطرهای بعدی نوشه شده اهدا شده :

ص: 276

1: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که بزرگترین معرّف شخصیت و عظمت حضرت زهرا علیهاالسلام و اشک ریزنده بر مصائب آن حضرت بودند .

2: امیرالمؤمنین علی علیه السلام که پرسوزترین جمله ها و سروده ها را در غم مصیبت و شهادت حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام به یادگار گذاشتند .

3 : فرزندان مظلوم و داغدارشان ، حسنین و زینبین:که صحنه های ضربات سخت و طاقت فرسای دشمنان را به مادر عزیزشان دیدند و لرزیدند .

4

: همۀ امامان معصوم و مظلوم اهل البیت:که با یاد مصائب مادر مظلومه شان فاطمۀزهرا  می سوختند و اشک می ریختند .

5 : همۀ علما ، خطبا ، نویسندگان ، شعراء و مردم با ولایت که در دوره های گوناگون و با اشکال مختلف ، پرچم دفاع از حریم مظلومیت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام را بر افراشته داشتند و با علم و دانش ، قلم و بیان ، ذوق و ابتکار ، اشک و ناله و سوز و گدازشان ، میدان دار دفاع از حریم قدسی و مکتب فاطمی بوده اند و شعله های عشق و ارادت را در دل مؤمنان برافروخته داشته و دارند اهداء می گردد .

در پایان کتاب تصاویری از قافله های عزاداری اصفهانی ها در عاشورای فاطمی 1442 قمری در مشهد مقدّس ، عاشورای فاطمی در شهرستان خیمنی شهر ، قافلۀ عزاداری در شهر مقدّس قم ، قافلۀ عزای فاطمی اصفهانی ها در صحن مطهّر و مقدّس حضرت معصومه علیهاالسلام ، صحنه ایی از عاشورای فاطمی در شهرهای مقدّس قم ، کاشان و ... و همچنین سیل عزاداران در شهرهای مختلف که نگذاشتند علم عزای فاطمی بر روی زمین بیفتد و با جان و دل به عزای دردانه خلقت هستی حضرت فاطمه علیهاالسلام پرداختند را به تصویر کشیده است .

ص: 277

درخشش انوار فاطمیه(1)

قریب به یک سال است که کرونا بر جهان سایه افکنده و ذرّه ای میکروسکوپی ، که وزن آن در جهان به بیشتر از چند گرم نمی رسد ، بشر مدعیِ قرن بیست و یکم را به زانو در آورده است . در این مدّت ، تبلیغات متداومِ کرونا هراسانه ، و اعلام ساعت به ساعتِ آمار مرگ و میرهای کرونایی ، اضطراب شدیدی را به ارمغان آورده و با ابهامات فراوانی که راجع به این ویروس و نحوۀ درمان بیماری حاصل از آن وجود داشت ، و ترس مردم از ابتلا به این بیماری و ... ، مشکلات عدیده ای را دامنگیر جوامع بشری نموده و منجر به بروز و تشدید بیماری های روحی و روانی مثل وسواس ، افسردگی و نا امیدی و ... شده و مشکلات اقتصادی را دامن زده و طمع سودجویان را برانگیخته ، با احتکار اقلام بهداشتی ، داروها و تقویت کننده ها و گران شدن دارو و درمان و مایحتاج مردم و ... مشکلات را حادتر نموده است .

موج سواری دشمن در شرایط کرونائی

همچنان که فسادگرانی در حوزه های مختلفِ جامعه ، پشت نقاب کرونا ، از شرایط موجود به نفع منافعشان بهره بردند ، در حوزۀ دین هم دشمنان شیعه ، خاصه یهود و وابستگان پلیدش وهابی ها و بهائیان و ... از پا ننشستند و از آب گل آلود کرونا در مسیر اهدافشان ماهی گرفتند و همسو با وزش باد کرونا از بیرون و درون جوامع شیعی ، به ارزشمندترین ارزش های شیعه شبیخون زدند و مراسم مذهبی و اجتماعات شیعه ، که از شریان های حیاتی جامعۀ شیعی است را هدف قرار دادند و با مکر فراوان ، تمام تلاش خود را به کار بستند تا بین مردم و ارزش های دینی فاصله ایجاد کنند و به این بهانه ، عوام شیعه را فریب دهند و پیروان مکتب اهل البیت:

ص: 278

1- . نویسنده مقاله آقای شیخ محسن جلائی می باشد . این مقاله در کتاب « درخشش دلدادگی های فاطمی و موفقیت مخلصان » ، در صفحات 79 تا 88 در زمان کرونا به چاپ رسیده است .

را به انزوا کشیده ، از شکوه و عظمت برنامه های شیعی ، خاصه غدیر ، عاشورا ، اربعین و فاطمیه بکاهند و جامعۀ شیعی را از درون تضعیف و تخریب نمایند .

هوشیاری دلدادگان

با تفضّلات الهی ، تحت الطاف و عنایات گستردۀ حضرات معصومین:، علمای دلسوخته و غیرتمند و دوستداران سینه چاک اهل البیت:با شناخت و درک صحیح شرایط و کشف مکر دشمنان ، روشنگری نمودند و هوشیارانه از همان ابتدای شیوع کرونا به دفاع از شعائر دینی و احیا و اقامۀ آن همت گماردند ، و دست دشمن را خواندند و تحت توجهات امام زمان عجل الله تعالی فرجه با بیداری و آگاهی ، دشمن را رسوا نمودند ، گرچه در این مسیر و در این امتحانی که کرونا پیش روی مردم گذاشت ، مدعیانی اسیر مکر دشمنان شدند و قافیه را باختند و میدان را خالی کردند اما از طرفی دیگر ، عدّه ای بی ادعا و خالصانه به میدان آمده و پای کار دین ماندند .

با هدایت گری های علمای دلسوخته و تلاش های بی وقفۀ خادمین با اخلاص اهل البیت:، با برپایی جلسات متعدد توجیهی ، مراسم توسل و دعا و توجه دادن

مردم به مسألۀ دعا و استغاثه ، با نگاشتن کتاب ها و مقالات و ... به تدریج بازوی توکّل و توسّل مردم قوّت گرفت و آرام آرام ترس و اضطراب ها به آرامش ، اطمینان و امید مبدّل گردید .

موفقیت خادمان و شکست دشمن

ماه مبارک رمضان رسید ، و توسلات و فعالیت ها و تلاش ها نتیجه داد و بحمدالله حرمت رمضان المبارک حفظ شد و با تعظیم شکوهمندانۀ شهادت امیرمؤمنان علیه السلام و برگزاری با شکوه مراسم ایام و لیالی قدر در سطح کشور ، دشمن به عقب رانده شد ، و روحیه های آسیب دیدۀ مردم ، قدری ترمیم شد و کمی غبار غفلت از دل ها زدوده شد .

ص: 279

با گذشت زمان و نزدیک شدن به ایام غدیر و ماه محرم الحرام برای کسانی که دغدغۀ دین داشتند ، به وضوح روشن بود که دشمن برای شکستن و تضعیف غدیر ، عاشورا و اربعین با تمام قوا به میدان آمده و نقشه هایش را در مسیر اجرا قرار داده است . اما تلاش ها و زحمات ستودنی خدمتگزاران با اخلاص اهل البیت:با

روشنگری ها و توجیهات علمای دلسوخته ، برپایی مجالس موج شکن و توجه دادن مردم به شعائر دینی و ... در سایه سار توسلات و استمداد از انوار مقدّس حضرات معصومین:نتیجه بخشید و عیدالله الاکبر ( غدیر ) به صورت ویژه ای در سطح بسیار گسترده و وسیعی گرامی داشته شد و محبّین اهل البیت:سنگ تمام گذاشتند و پر شورتر از هر سال ، با تهیه و توزیع و نصب پرچم های عزای حسینی و تأسیس مجالس و ... در سطح گسترده به استقبال محرم رفتند و در ادامه ، مراسم محرم و صفر را در غایت اخلاص و شور و ادب ، با عظمت برپا داشتند به طوری که شکوه و عظمت مجالس امسال ( که عدّه ای از روی عناد تعطیلی آن را دنبال می کردند ) ، خاطرات مجالس روضۀ اهل البیت:در

زمان ممنوعیت رضاخانی را یادآور شد ، که پرتوی از آن شور و غوغا و جهاد دوستداران حسینی در کتاب « اهتزاز علم حسینی بر دوش دلدادگان » ثبت گردیده است .

با اجتماع میلیونی عزاداران در روز عاشورا و تحقق بزرگترین تجمع بشری ، با بیش از 14 میلیون زائر ، از اقصی نقاط عالم به مناسبت اربعین حسینی در کربلای معلّی ، معجزۀ قرن رقم خورد و در کمال تعجب رسانه ها که پوشالی ترین خبرها را پررنگ می کنند ، از مخابرۀ این اتفاق مهم سرباز زدند ، حال آنکه قبل از آن با تبلیغات وسیع ، تکرار اجتماعات مذهبی از جمله مراسم اربعین را وقوع فاجعۀ انسانی تلقی می کردند . تمام نقشه های دشمن ، نقش برآب شد و شکست خورد ، ولی از پا ننشست و با موج شدیدتری از دشمنی ها برای شکستن عظمت فاطمیه به میدان آمد، که بحمداللّه با عنایات اهل البیت:فاطمیه شکوهمندانه برگزار شد و کرونا در زیر اشعۀ انوار فاطمی محو شد .

ص: 280

شروع برنامه های فاطمیه

پس از موفقیت جامعۀ شیعه در امر احیای شعائر حسینی در محرم و صفر و رخداد معجزۀ قرن ، دوستداران و خادمین با اخلاص اهل البیت:محکم و استوارتر از همیشه ، برای شکوه افزایی و تعظیم امر فاطمیه در برابر موج دشمنیِ دشمنان به میدان آمدند و با توجه به اهمیت مسأله ، قدم اول را پس از شهادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برداشتند و برنامه ها و اقدامات فاطمیه را از ایام محسنیّه ( ایام شهادت حضرت محسن علیه السلام) و تعظیم با شکوه سالروز شهادت امام حسن عسکری علیه السلام برداشتند پس از آن ، تمام برنامه ها و جلسات دینی با محوریت فاطمیه انجام شد ، و از توسّلات به انحاء مختلف آن ، در مرحله به مرحلۀ برنامه ها ، به عنوان بازویی توانمند برای پیشبرد و موفقیت اهداف ، بهره ها برده می شد .

با هر موضوعی ( از جمله ختم زیارت عاشورا ، حدیث شریف کساء ، نمازهای استغاثه به حضرت زهرا علیهاالسلام و امام زمان عجل الله تعالی فرجه و ... به صورت گسترده) .

گام دوم اقدامات فاطمیه ، با تعظیم امر شهادت حضرت فاطمۀ معصومه علیهاالسلام برداشته شد ، اگر چه إعمال محدودیت های کرونایی در این ایام در

سطح کشور به صورت فوق العاده اعلام شده بود و تعطیلی دو هفته ای ادارات و شرکت ها و بسیاری از مشاغل و نیز محدودیت های مساقرتی و ... را به دنبال داشت ، اما به لطف الهی اقدامات بسیار مؤثری برای شکوه بخشیِ بیشتر به فاطمیه ، و غفلت زدایی از جامعه و بیداریِ مردم انجام شد .

از

جمله برپایی مجالس متعدد با حضور مؤثرین در جریانات دینی که با توجیهات و تأکیدات اساسی ، نقشی مؤثر در به حرکت انداختن و ایجاد دغدغۀ فاطمیه در دل ها داشت و راه اندازی قافلۀ عزای حضرت معصومه علیهاالسلام که در شام شهادت آن حضرت ، با حضور با شکوه و حداکثریِ علما و فضلا و روحانیت معزز و حضور پرشور جوانان و خیل کثیر مردمان ولائی در شهر مقدس قم توأم با عزاداری شکوهمندانه در حرم مطهّر با رویکرد فاطمیه انجام شد ، که بازتاب فوق العاده ای داشت و نوید بخش

ص: 281

شکوه فاطمیه بود . بعد از آن برنامه های فاطمیه با قوت بیشتری پیگیری شد و دوستداران فاطمی با دلگرمی بیشتری فعالیت های خود را دنبال می کردند .

فاطمیه به روایت 45-40 روز

به

فضل خدا در این ایّام ، مجالس ویژه ای در سراسر بلاد اسلامی برگزار گردید ، که خط شکن و تأثیر گذار بود و با حال و هوای پرشور و اشک و جمعیت های قابل توجه برگزار می گردید . این دهه در کشور عراق طبق سنوات قبل بسیار شکوهمندانه برگزار شد و تمام حرم های اهل البیت علیهم السلام در این ایام مزیّن به پرچم های عزای حضرت زهرا علیهاالسلام شد و مردم اهتمام ویژه ای برای تعظیم امر شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام به خرج دادند و حرم امامین کاظمین علیهماالسلام که چند ماهی بسته شده بود ، به برکت این ایام بازگشایی شد و با برپایی مجالس با شکوه برای فاطمیه ، آمار کرونا به صورت چشمگیری کاهش یافت و آنان که باید بفهمند ، فهیمدند این امر از برکات فاطمیه است و این امر پس از فاطمیۀ اول و دوم در کشور ایران هم تکرار شد .

دغدغۀ دلسوختگان

یکی

از دغدغه هایی که دلدادگان اهل البیت:داشتند ، جبران کاهش احتمالی مجالس و مناظر فاطمی در شهرها در اثر تبلیغات منفی ، و چاره اندیشی برای بیداری مردم بود که جهاد خدمتگزاران فاطمی در این عرصه تماشایی و تحسین برانگیز بود .

تهیه

صدها هزار پرچم عزای فاطمیه به صورت مردمی و خودجوش ، با تحمل هزینه های سنگین با وجود مشکلات اقتصادی و عرضۀ آن با نازل ترین قیمت ، به جامعه و تهیۀ ده ها هزار متر پرچم دست نویس از ماه ها قبل از فاطمیه ، به علاوۀ تولیدات کارخانجات تولید پرچم و ... که در مجموع با رقمی شگفت انگیز ، حتی رکورد پرچم زنیِ بی نظیر محرم امسال را هم شکست .

از طرفی تقاضای مردم برای دریافت پرچم و نصب آن به سردرب منازل و هرکوی و برزنی استثنایی و ویژه بود که بر خواسته از ایمان و اعتقاد بود ، به طوری که حتی تولیدکنندگان انبوه پرچم های فاطمی از این قصه غافلگیر شدند و دست اندرکاران

ص: 282

تهیه و توزیع پرچم که به صورت جهادی وارد این کار شده بودند ، در طی مراحلی در برابر تقاضای غیر قابل تصور مردم شرمنده می شدند .

دهۀ فاطمیه به روایت 75 روز

گرچه تبلیغات به بهانۀ کرونا تعطیلی مجالس را دنبال می کرد و عدّه ای فریب خورده میدان را خالی کردند اما به لطف الهی با برپایی مجالس محوری و خط شکن(1) موج بیداری دینی در مردم شدت گرفت و روز به روز بر پایی مجالس و مواکب و ایستگاه های صلواتی و نصب پرچم ها و بیرق ها و ... مناظر فاطمی در شهرها بیشتر و بیشتر می شد و حضور چشمگیر مردم در مجالس فاطمیه و قافله های عزاداری با جمعیّت های گسترده و حال و هوای معنوی و پرشور و همراه با اشک

عزاداران ، استثنایی و قابل توجه بود که نویدبخش روزهای درخشان تری از ایام فاطمیه و عرض ادب مردمان به عزای حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام بود .

روز به روز بر شکوه فاطمیه و جلوه های فاطمی افزوده می شد و توده های فعّال فاطمیه در هر کجا ، با تلاش های بی وقفه ، شکوه مضاعف فاطمیه را در پرتو الطاف الهی و عنایات اهل البیت:دنبال و پرشورتر از همیشه با نیّات پاک و خرج دادن اخلاص ها ، شور آفرین عرصۀ عزای حضرت زهرا علیهاالسلام بودند و مردم با ایمان به پناهگاه امن فاطمیه ، پناه آورده بودند و هر روز جلوه های فاطمی در شهرها و روستاها افزونتر می شد .

دهۀ فاطمیه به روایت 95 روز

از ایام محسنیه این دهه ، برنامه های فاطمی و تجلّی جلوه های فاطمیه همه مقدمه ای بود برای روز سوم جمادی الثانیه ، سالروز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام که

ص: 283

1- . از جمله مجالس محوری و خط شکن ، مجلس بیت الزهرا3 ، (بیت آیت الله حاج سیّد حجة موحّد ابطحی حفظه الله) در اصفهان بود .

شکوه و عظمت آن غول کرونا و تمام حواشی آن را محو و ناپیدا کرد ، و فاطمیه باشکوهی ویژه و غیر قابل تصور برگزار گردید و در بلاد شیعی ، مردم مضطرانه به پناه حضرت فاطمه علیهاالسلام آمدند و با عرض ادب و ارادت و اخلاص ، شورآفرین عزای حضرت زهرا علیهاالسلام شدند . انوار فاطمیه همه جا را فرا گرفت و هر کس به نوبۀ خود تحت عنوانی از خدمت و عرض ادب و ارادت به رشته ای از کساء فاطمی چنگ زد .

همگان در عاشورای فاطمی به پناه « عَلَم عزای حضرت زهرا علیهاالسلام » آمده بودند همه جا شور و غوغا برپا شده بود ، مشهدالرضا ، اصفهان ، قم ، کاشان و .... همه جا خیمۀ عزای فاطمیه شده بود و انوار فاطمیه همه جا را فرا گرفته بود .(1)

شگفتی های فاطمیه 1442 ه- .ق

به راستی فاطمیه امسال شگفت آور و ستودنی بود :

1: فعالیت های توده های مردمی با دغدغۀ فاطمیه برای طراحی ، تولید و توزیع پرچم در شهرهای مختلف با تیراژهای گسترده جهادگونه بود و تولید کنندگان پرچم ، از کثرت فوق العادۀ تقاضای مردم غافلگیر شدند .

2 : تهیه بیش از 120 هزار کتیبه و بیرق فاطمیه در اصفهان و توزیع سریع آن به سراسر کشور با استقبال غیر قابل تصور مردم ، توسط دلدادگانی که با جرأت و ریسک پذیری ، خالصانه وارد میدان شدند .

3 : تهیه سریع بیش از 400 پرچم بزرگ با هزینه های مردمی و نصب در خیابان های اصفهان با پیگری های مجدانۀ دلسوختگان فاطمی در مقدمۀ فاطمیه .

ص: 284

1- . قافلۀ عزاداری اصفهان که به سرپرستی حضرت آیة الله آقای حاج سیّد حجة موحّد ابطحیK انجام می شود و سال هاست به شهرها و مناطق گوناگون رهسپار می شود در این سال به قم و مشهد مقدّس مشرف شدند و با همت و اقدام مخلصاننه و مجدّانه شان موفق شدند که حرکت قافله های عزاداری مشهد مقدّس را به سوی حرم مطهّر امام رضا7سامان دهی کنند و عاشورای فاطمی را در محضر مبارک امام رضا7در اوج عظمت و همراه با شور و سوز برگزار نمایند .

4 : آذین شدن تمام مساجد و حسینیه ها و حرم های امامزادگان در شهرها به پرچم های فاطمیه و تهیه 14 هزار متر پرچم دست نویس با همکاری جهادی مردم در مساجد مشهد مقدّس .

5 : آراسته شدن بی نظیر و شکوهمندانه مشهدمقدّس به پرچم های فراوان فاطمیه به عنوان پایتخت معنوی کشور . ( انبوه پرچم های بزرگ ، پرچم هایی که از ارتفاعات ساختمان های بسیار بلند از بالا تا پائین کشیده شده بود ، پرچم هایی که به صورت متوالی و در عرض خیابان ها و در حاشیه خیابان ها نصب شده بود و ... که نشان از تبلور ارادت و مودّت و محبت مردم به اهل البیت:بود و این امر در تمام شهرها امسال پررنگ تر از هر سال نمودار بود ) .

6 : طبق گزاراشات و اخبار شهرهای مختلف ، مشهد ، قم ، اصفهان ، کاشان و خرم آباد و ... کثرت فوق العاده مناظر فاطمی ، پرچم ها و مواکب و مجالس و حضور گسترده مردم در عرصۀ خدمت و عرض ادب ، امسال بی نظیر و شگفت آور بود .

7

: حضور گستردۀ جوانان و نوجوانان و نونهالان پرشورتر از همیشه در فعالیت های فاطمیه امیدبخش و دلگرم کننده و دشمن شکن بود .

8 : شور و اشک و غوغای گریه ها در مجالس امسال استثنائی بود که نشان دهندۀ اخلاص و نیّات پاک فاطمیون بود .

9 : تعداد قافله های عزاداری در ایام فاطمیه امسال به ویژه شب و روز شهادت با جمعیت های گسترده و پرشور و پر اشک اعجاب برانگیز بود ، همچنین کثرت تأسیس مجالس و مواکب در شهرها .

10 : اطعام های گسترده و رونق گرفتن بی سابقۀ آئین سمنوپزی و فراوانی ایستگاه های صلواتی و نیز توزیع بسته های معیشتی فاطمی علی رغم مشکلات اقتصادی قابل توجه بود ، که نشان از پناهندگی و فریادخواهی و حاجت روایی مردم از سفرۀ پرکرامت فاطمیه بو

ص: 285

د .

11 : با گذشت دو هفته از ایام فاطمیه و کاهش چشمگیر کرونا به ویژه در مناطقی که اجتماعات گسترده تری در ایام فاطمیه داشتند ( مثل شهر مقدّس قم ) و فاطمیه در آن مناطق شکوهمندانه تر بود، معجزۀ اربعین را تکرار نمود . اما مع الاسف دوباره رسانه ها از پوشش اخبار آن سر باز زدند .

خدای متعال را شاکریم که در پناه کساء فاطمی بهترین رحمت هایش را برایمان نازل کرد و همّ و غمّ را از دل ها زدود و ما را حاجت روای سفرۀ فاطمیه نمود .

به امید آمدن صاحب عزای فاطمیه و منتقمِ مادر پهلو شکسته ، خدای را قسم می دهیم به خون مظلوم حضرت محسن بن علی8که فرج مولایمان را برساند .

الهی انشدک بدم المظلوم عجل لولیک الفرج .

ص: 286

راز جهانی شدن فاطمیه

نویسنده و دلدادۀ فاطمی:

حجت الاسلام محمد امیری سوادکوهی

*****

غربت و اسارت ، زخم کهنه ای است که پس از پنجشنبۀ سیاه تاریخ و فاجعۀ شومِ شکسته شدن حرمت رسول اعظم a ، بر اهل بیت آن حضرت سایه افکنده و هزار و چهارصد و اندی سال شیعه را در ماتم مظلومیتش داغدار و پریشان خاطر نموده است .

سه روز پس از شهادت خاتم الانبیاء ، خانۀ وحی توسط مدعیان خلافت به آتش کشیده شد تا در عمل ، جداییِ آشکار بین قرآن و عترت توسط منافقان رقم بخورد و بدعت سخیف حَسبُنا کِتابَ الله در میان امت عملی گردد. در طول تاریخ ، اسارت اهل بیت عصمت و طهارت:تنها در غُل و زنجیر و ریسمان ظاهری نبوده و پس از غصب خلافت ، اسارت ولایت در زمینۀ القاب حضرتش نیز رقم خورد و بوزینه ها بر منبر امامت تکیه زدند و خانه نشينیِ قرآن ناطق را تحمیل و مادر مظلومۀ شیعه را پشت درب آن خانه مجروحه و شهیده نمودند ... از این رو شیعه می بایست برای زدودن غبار غربت از پیکرۀ موالیانش حرکت کند و راه تعالی را با تدبیر هر چه بیشتر بپیماید.

راه نجات امت

تنها راه نجات امت از التهابات و فرار از تازیانه های تلخ فتنه های روزگار ، آنست که همگان متمسک به چادر خاکیِ مادر مظلومۀ شیعه شوند تا باران رحمت فاطمیه ، کویر تفتیدۀ جان ها را سیراب و آرامش را به قلب های ملتهب و پریشان بچشاند.

خیمه های ماتمش قامت های شکستۀ تاریخ را استوار و بر اذان و اقامۀ مسلمانان هویتی دوباره می بخشد . شایسته است به مکتب با صلابتش پناهنده شویم که اگر جامعه ای از شعائر فاطمیه فاصله بگیرد فرهنگ شهادت و انسانیت در آن رنگ می بازد و

ص: 287

اگر رسانه ای آن را کمرنگ جلوه دهد اوّلاً بر عدم بلوغ و کفایت رسانه ای خویش معترف و ثانیاً در برهوت بی هویتی سرگردان خواهد ماند ...، چرا که ماندگاری از آن فاطمیه و رستگاری از برای فاطمیون است .

فاطمیه در اعصار مختلف

در کندکاوهای تاریخی که از شهادت مظلومانۀ حضرت زهرا علیهاالسلام تا به امروز داشتیم ، از بزرگداشت و امر به برپاییِ عزای شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام در لسان مبارک اهل بیت:در می یابیم که همواره از آن به مهمترین حادثه و عمیق ترین زخم تاریخ عترت یاد می شود. آتش زدن خانۀ وحی و شهادت مظلومانۀ حضرت زهرا علیهاالسلام فاجعه ای بود که راه را بر شکستن فرق مبارک علیِّ مرتضی علیه السلام و پاره پاره شدن جگر امام مجتبی علیه السلام و جدا نمودن سر سیّدالشهداء علیه السلام و اسارت زینب کبری علیها السلام و غربت ابدیِ ائمۀ هدی علیهم السلام تا روز قیامت بر همگان باز کرد.

وقتی یک فاجعه توانست شهادت یکایک اهل بیت علیهم السلام را چنین رقم زند تا آنجا که خدای متعال خود روضه خوان این مصیبت بزرگ در قرآن گشت ، چرا برخی در برابر آن کوتاهی و یا مقاومت می کنند.

خدای متعال اول روضه خوان عزای فاطمیه

خدای متعال در رثای فاطمیه سخن ها دارد و در شب معراج و در نزول وحی ، خود ثناگوی فضائل و روضه خوان مصائبِ اوّل شهیده در راه ولایت ، یعنی حضرت فاطمه زهرا علیها السلام است.

در قرآن کریم با کلماتی حزین و جانگداز از او سخن می گوید و واقعۀ تلخ هجوم به خانۀ وحی و شهادت حضرت محسن بن علی علیهما السلام را چنین روایت و شکایت می کند : P وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ *بِأَی ذَنْبٍ قُتِلَتْO(1) مؤوده از مادّۀ

«وأد» به

ص: 288

1- . سورۀ تکویر، آیات 9 و 10.

معنی قرابت و خویشاوندی است که از اخبار بسیار از ائمه طاهرین:استفاده می شود که مراد قرابت پیغمبر است که خدای متعال مزد رسالت آن حضرت قرار داده که فرمود : P قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّاالْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی O(1)، و می فرماید : P قُلْ ما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ إِنْ أَجْرِی إِلَّا عَلَی اللَّه O(2)، و شرط ایمان و از ضروریات دین اسلام را موّدت ذَوِی القُربای حضرت محمّدa می داند .(3)

اینکه

خدای متعال می فرماید : P وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ O یعنی مسئول عنه است ، از افراد سؤال می شود که با ذوی القربای پیغمبر چه کردید ؟ به چه گناه و تقصیری آنها را کشتید ؟ مگر فاطمه علیهاالسلام از ذوی القربی نبود ؟ به چه جرمی در به پهلویش فشار دادید تا استخوان هایش را شکستید ؟ چرا تازیانه به بازویش زدید تا مثل بازو بند ورم کرد ؟ به بدنش زدید تا خون جاری شد ؟، سیلی زدید تا چشمش قرمز و صورتش نیلی شد ؟، مگر محسن علیه السلام از ذوی القربی نبود … که سِقط گردید ؟ مگر علی علیه السلام از ذوی القربی نبود که طناب به گردنش انداختید ، در خانۀ او را آتش زدید...؟!.

ماتمی که اهل سقیفه به پا نمودند ، پایه گذار غیبت هزار سالۀ امام زمان ارواحنافداه شده است که در وادی خود می بایست بر توجه امت اسلام و آزاد اندیشان جهان بر این مصیبت تلخ اهتمام بخشید.

برپایی عزای فاطمیه توسط امیرالمؤمنین علیه السلام

بر اساس منابع تاریخی پس از شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام ، اقامۀ عزای فاطمیه توسط امیرالمؤمنین علیه السلام صورت پذیرفت و مردم فوج فوج در آن شرکت می کردند و

ص: 289

1- . نحل ، آیه 24.
2- . سبأ ، آیه 48.
3- . اطیب البیان ، ج14، ص5.

در شهادت و مظلومیت برترین بانوی جهان خلقت می گریستند و به حضرتش تعزیت می دادند .(1)

از تلخ ترین زخم هایی که بر قلب پردرد مولی الموحدین امیرالمؤمنین ارواحنافداه پس از شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام اتفاق افتاد آن بود که وقتی بی بی دو عالم علیهاالسلام به شهادت رسیدند ، تمام همسران رسول خدا صلی الله علیه و آله در عزای او شرکت کردند ، غیر از عایشه که نیامد و خود را به مریضی زد و سخنی از او به امیرالمؤمنین رسید که اظهار شادمانی کرده بود .(2)

هر چند این مطلب نمک بر زخم شیعه می زند ، ولی این رفتار عایشه خود گواه بر امر مهمی است که هر کس قابلیت حضور در محفل عزای مادر گیتی را ندارد Pو لایمسّه الا المطهّرون . O شاخ های شیطان و جریان نفاق در هر عصری به بهانه های واهی در پی کمرنگ جلوه دادن شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام بوده و هستند ، غافل از آنکه عزای فاطمیه خود جوششی از چشمۀ زلال کوثر فاطمی و آیتی از خیر کثیر الهی است که در مسیر تعالی خود در حرکت است.

امیرالمؤمنین علیه السلام و روضه خوانی فاطمیه

سلیم بن قیس می گوید : وقتی که حسین بن علی علیهما السلام شهید شد ، ابن عباس به شدت گریه کرد و گفت : در ذی قار به محضر امیرالمؤمنین علیه السلام وارد شدم ، حضرت کتابی را برایم بیرون آورد و فرمود : ای ابن عباس ! این کتابی است که پیامبر صلی الله علیه و آله بر من املاء فرموده و دست خط خودم است . عرض

کردم

: یا امیرالمؤمنین ! آن را برایم بخوانید . حضرت آن را خواند … و اینکه چگونه حضرت فاطمه علیهاالسلام شهیده می شود .(3)

ص: 290

1- . علل الشرایع ، ج1، ص185؛ انوارالشهاده ، ص 332.
2- . شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید ، ج 9 ص 198.
3- . اسرار آل محمد9، ص 624 ؛ الفضائل ، ص 142.

دستور امام صادق علیه السلام بر احیای فاطمیه

امام صادق علیه السلام هنگام ذکر واقعه کوچه و هجوم به خانه حضرت زهرا علیهاالسلام چندان می گریستند که محاسن مبارکشان از اشک دیدگانشان تَر می گشت و سپس می فرمودند : «لا قَرّت عینٌ لا تبکی عِندَ هذا الذّکر ؛روشن مباد آن چشم که هنگام ذکر این واقعه نگرید».(1)

مطلب قابل تأمل در این روایت حاکی از عظمت و اهمیّت اقامۀ عزا و گریۀ بر صدیقۀ طاهره علیهاالسلام است . در روایات متعدد ثواب های عظیمی برای اشک بر امام حسین علیه السلام ذکر شده است ، اما در مورد حضرت زهرا علیهاالسلام نفرین شده است که کوتاهی و بی تفاوت بودن نسبت به عزای آن حضرت مورد غضب خدا و ولی خدا می باشد و این نشان دهندۀ عمق مصیبت و جانکاه بودن آن است که هر کسی هنگام ذکر واقعۀ شهادت جانگداز حضرت زهرا علیهاالسلام می گرید و تأکید فرمودند :

روشن مباد دیده ای که بر این مصیبت تلخ نگرید .

سابقۀ عزای فاطمیه در زمان های مختلف

تاریخ در امتداد اقامۀ عزای فاطمیه در بیت عترت و اهتمام اهل بیت عصمت و طهارت صلی الله علیه و آله ، به برخی نقاط در زمان های مختلف نیز اشاره دارد که مسلمانان ، فاطمیه را تکریم نموده و بر عزای مادر مظلومۀ شیعه نگاه ویژه ای داشتند. قاضی عبدالجبار نویسنده و متکلم معروف اهل تسنن که در سال 415

هجری از دنیا رفته است . ( یعنی در عصر نزدیک به حضور ائمه معصومین صلی الله علیه و آله) در کتابش با ذکر یکایک علمای اسلام ، تقریباً در تمامی مناطق اسلامی از منطقه شامات ، رمله ( فلسطین ) صور ( لبنان ) عکا و عسقلان ( فلسطین امروزی ) ، دمشق، بغداد

ص: 291

1- . بحارالأنوار، ج53، ص 23 ؛ حلیةالابرار، ج 2، ص 672 .

( عراق ) و پایتخت خلافت عباسیان و جبل البسماق می نویسد : آنان در منطفه عکا ، عسقلان ، دمشق برای حضرت محسن علیه السلام عزاداری می کردند.

در دوره هایی نیز فشارها و تهدیدات از ناحیه حکومت و حاکمان وجود داشته که عزاداری را محدود و به صورت مخفیانه اقامه می کردند و در عصر صفویه با توجه به شرایط مطلوب به صورت منسجم فاطمیه رونق قابل توجهی داشت ... هر چند با توجه به غربت دین در ممالک اسلامی و غیره ، گاهی خفاشان عصر از تلألوی خورشید فاطمیه جلوگیری می کردند ، ولی بر اساس سنت خدای جل و علی شعائر مقدسۀ فاطمیه جایگاه خود را در میان مردم پیدا می کرد و مردم در پناه حصن حصین فاطمی قرار می گرفتند.

سرآغاز نهضت عظیم فاطمیه از اصفهان

تقویم شیعه ، سال 1411 هجری قمری را سالی پر برکت و کم نظیر در عصر غیبت حضرت بقیة الله الاعظم امام زمان ارواحنافداه می داند که از جوشش و تبلور کوثر نبوی و در پرتو عنایات آن خورشید عالمتاب و مجاهدت های علما و فقها ، توسلات اولیای خدا، عریضه های صاحب مکیال ها و هیئت داری های دلسوختگان مذهب ، بارقه ای از امید را در دل های شیعیان امیرالمؤمنین ارواحنافداه روشن نمود و با کنار زدن ابرهای قیرگون از چهرۀ حقیقت مذهب ، جلوه ای نورانی از انقلاب فاطمی را تلألوء بخشید و حرکتی عظیم با نام و یاد حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام به وجود آمد.

در گوشۀ صحن حیاط مدرسۀ علمیه ذوالفقار اصفهان ، از حجره ای نورانی که شاگردان مکتب امام صادق علیه السلام در حلقۀ درسی نشسته بودند ، طنینی جانفزا به گوش می رسید که دل ها را منقلب می کرد و گویا دعای امام زمان ارواحنافداه را در زدودن غربت عترت به نور فاطمۀ اطهر مستجاب ، که سید جليل القدری از تبار فاطمیون که تاریخ او را به آیة اللّه آقای میر سیّد حجّت موحّد ابطحی دام ظله روایت می کند ، با چشمانی اشکبار و صدایی لرزان و نگاهی ژرف ، سخن می گفت و می فرمود :

ص: 292

چهاردهمین قرن از شهادت مادر مظلومۀ ما در راه است و هنوز گرد غربت بر پیکرۀ مجروحۀ فاطمیه در مملکت شیعه نشسته ... و می بایست به عنایت امام زمان ارواحنافداه کاری کرد و نهضت عظیم فاطمیه را آغاز نمود و به برکت آن ، حلقۀ اتصال نبوت و ولایت جلوه گر گردد و فاطمیه ای برپا شود که همانند محرم ، پاسبان شریعت و چراغ هدایت امت گردد . سخنان عمیق آن عالم ربانی و فقیه فاطمی در آن زمان کمی عجیب ، حساس و خاص جلوه می کرد و نفس در سینه های شاگردان حلقۀ درسی اش حبس شده بود که چگونه ممکن است با وجود ابرهای قیرگون عصر که دین را با افکار پوسیده شان می سنجیدند، بتوان با شجاعتی وصف ناپذیر از نهضتی عظیم سخن گفت که می تواند نقطۀ عطفی در تاریخ پر فراز و نشیب تشیع شود.

ریشه یابی علل ظهور تفکر فاطمیه

در روزهای تلخی که راهزن های اعتقادات جسورتر و گستاخ تر شده بودند و دیواری کوتاه تر از مکتب اهل بیتb دیده نمی شد ، آن استاد کم نظیر حوزۀ علمیه اصفهان به این حقیقت رسید که می بایست با چراغ فاطمیه در عصر تاریک غیبت امام زمان ارواحنافداه طی طریق کرد و جامعه را به نور زهرای مرضیه به حقیقت و اساس دین دعوت نمود.

آن فقیه فاطمی بر آن بود که شیعه می بایست فاطمیه را غنیمت بشمارد و از آن در حسینیه ها ، تکایا ، مساجد ، منازل و ... از شناساندن حقیقت دین بهره برداری کند ، چرا که این دهه های بی بدیل ، از اسرار نهان و عظیمی چون لیلة القدر قرآن کریم سخن ها دارد که خود آغاز کلاسِ درس معرفت و بسم الّلهِ مصحفِ قرآنِ ناطقی است که حقائق و قدر و منزلتش تا روز قیامت بر خلایق مستور و مجهول خواهد بود.

مشورت با علما و مرجعيت شیعه

دغدغه های آن فقیه فاطمی ، او را به مشورت با علمای برجستۀ اصفهان و همچنین به سمت شهر مقدس قم کشانید و آن را با برخی علمای قم و برادران

ص: 293

بزرگوارش ، از جمله علامۀ جليل القدر مرحوم آیة الله العظمی حاج سید محمد باقر موحد ابطحی1مطرح و ایشان را از رسالت مهم خویش در هزار و چهارصدمین سالگرد شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام مطلع نمود.

مرحوم علامه سید محمد باقر موحد ابطحی1که با « عوالم العلوم » فاطمی اش سرآمد دانشمندان زمانش در احیای معارف حضرت زهرا علیهاالسلام به شمار می رفت، این موضوع مهم را با مرجع عالیقدر شیعه ، مرحوم آیة الله العظمی آقای حاج سید محمد رضا گلپایگانی1مطرح نمودند و ایشان نیز ضمن ابراز خرسندی از چنین نگاهی ژرف ، موافقت خود را از آغاز نهضت عظیم فاطمیه در ایران و برپایی جلوه ای باشکوه از شهادت مظلومانۀ حضرت زهرا علیهاالسلام اعلان نمودند و با بیانیه ای تاریخی و دستورات لازم ، فصل جدیدی از احیای شعیرۀ فاطمیه در جهان اسلام را رقم زدند. (1)

در

شرایطی دشوار که برخی به بهانه های واهی ، فاطمیه را امری افراطی و خطرناک جلوه می دادند و برخی دیگر آن را سنبلی برای مشکلات سیاسی تلقی می نمودند ، نهضت فاطمیه ، تلنگر و روزنۀ امیدی برای استحکام شریعت در میان علما و مراجع عصر به وجود آورد.

برکات نهضت فاطمیه

همزمان

با آغاز نهضت عظیم فاطمیه ، آیة الله حاج سیّد حجت موحّد ابطحی دام ظله با انتشار و احیای کتب فاطمی و تشویق علما ، نویسندگان و ارباب قلم برای تحقیق و تألیف ، دربارۀ حضرت زهرا علیهاالسلام و چاپ پوسترهای متعدد و انتشار آن در تمام شهرها و کشورها ، نصب پرچم مشکیِ عزا بر سر در منازل و فرهنگ سازی قرائت

ص: 294

1- . برای آشنایی با جریانات و اطلاعیۀ تاریخی مرحوم آیة اللّه العظمی آقای گلپایگانی به کتاب های « یادوارۀ یکهزار و چهارصدمین سال شهادت فاطمۀ زهرا3» و « نهضت فاطمیه جلد اول و دوم» و «ترجمه های عربی و انگلیسی و اردوی » آن مراجعه فرمایید .

گنج مخفیه ای به نام حدیث شریف کساء که کبریت احمر و حرز اعظمی است و با آن می توان آفات ، بلایا و خطرات را از خود و دیار خویشتن دور کرد ، به نهضت فاطمیه جلوه ای وزین بخشید و به همگان نشان دادند که هر چه هست در پناهگاهِ عزاخانۀ فاطمیه و توسلات و تَبَسبُسِ به این درگاه مادرانه است.

ابتکار برپایی کاروان عاشورایی فاطمیه

از

آنجایی که آن فقیه فاطمیِ ابطحی ، در دفاع از حریم ولایت ، مادر مظلومه شان ، حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام را الگوی خود قرار داده بودند ، به تأسی از آن حضرت ، با برپایی کاروان فاطمیه ، غربت مادر مظلومه اش را در خانه ها و کوچه پس کوچه های شهرها و روستاهای دور افتاده و حتی برخی کشورها آغاز و مجالس فاطمیه را در خانۀ خود و سایر مؤمنین و ارادتمندان به خاندان بیت رسالت برگزار می کردند.

در تاریخ آمده است که : حضرت زهرا علیهاالسلام در دفاع از حریم امامت و ولایت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و برای اتمام حجت تصمیم گرفتند به خانه های انصار بروند و برای امام بیعت بگیرند . ابن قتیبه می نویسد : حضرت

امیرالمؤمنین علی علیه السلام شب ها حضرت زهرا علیهاالسلام را بر چهارپایی سوار می کردند و به خانه های انصار می بردند و از آنان یاری می طلبیدند . آنان در جواب می گفتند : ای دختر رسول خدا ! کار از کار گذشته است و ما با این مرد ( ابی بکر ) بیعت نموده ایم . اگر همسر و پسر عموی تو پیش از این مرد ، نزد ما می آمد و از ما بیعت می خواست ، ما کسی غیر او را انتخاب نمی کردیم . امام علی علیه السلام در جواب آنان می فرمود : آیا من پیکر رسول خدا صلی الله علیه و آله را در خانه اش روی زمین می گذاشتم و دفن نکرده به دنبال حکومت، به نزاع و دعوا برمی خاستم ؟. حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام ، در تأیید امام می فرمود : ابوالحسن کاری غیر از آنچه سزاوار و مناسب او بود ، انجام نداد . آنان نیز کاری کردند که حسابشان با خداست و خداوند از آنان بازخواست خواهد نمود . حضرت زهرا علیهاالسلام با صراحت اعلام داشت که پدرم ، در غدیر خم ، علی علیه السلام را به عنوان

ص: 295

خلیفه و جانشینش معرفی نمود و امروز که بیعت با ابو بکر را بهانه قرار می دهید ، عذر بدتر از گناه می باشد و هرگز از شما پذیرفته نیست . همچنان که وقتی حضرت زهرا علیهاالسلام در سخنان خویش در مسجد رسول خدا صلی الله علیه و آله حاضران را مورد خطاب قرار داد و شرایط موجود در جامعه را که به نوعی از غصب فدک آغاز شده و با غصب خلافت و ولایت امام علی علیه السلام به انحرافی بزرگ و سنگین در جامعه اسلامی پس از شهادت رسول خدا صلی الله علیه و آله تبدیل شده بود ، به زیر سؤال برد ... .

آن فقیه فاطمی بر این باور بود که می بایست توجه داشت که چه چیز پس از شهادت رسول خدا صلی الله علیه و آله در جامعۀ اسلامی به وجود آمد که تنها یادگار رسول خاتم این گونه فریاد برآورد و از انحرافی که در جامعۀ اسلامی به وجود آمده بود ، هشدار داد ، آن را مخالف قرآن دانست و مردم را به بازگشت به اسلام اصیل و سنّت ناب نبوی فرا خواند . از اینرو با مشقت های فراوان در ایام فاطمیه و دوران

تبلیغ ، مُبلّغانی را به شهرها و روستاهای دورافتادۀ از شمال تا جنوب ، از شرق تا غرب کشور می فرستاد و خود نیز حضور می یافت و در تبلیغی چهره به چهره ، مردم و علمای بلاد را به احیای عزای فاطمیه و خدمت در راه فاطمیه دعوت می نمود و کشتی نجات فاطمیه را با سختی ها و ممانعت ها چنین به حرکت در آورد. حال و هوای روضه های کاروان فاطمیه دیدنی و غیر قابل وصف بود ... .

روز شهادت مظلومانۀ حضرت زهرا علیهاالسلام ، روز رسوایی منافقان و سیاه ترین روز تاریخ اسلام بود که در تاریخ ماندگار گردید که اهل سقیفه چگونه آتش کینه و بغض خفتۀ خود را با هجوم به خانۀ وحی آشکار نمودند .

در اشک و ضجه های عزاداران پیادۀ فاطمیه با پای برهنه بر همگان مشهود بود که امام زمان ارواحنافداه دلشکسته تر از هر کس ، گریان از غربت و مظلومیت کوچه های مدینه و پریشان از درب نیم سوخته ای است که هنوز آثار خون مسمار و لگدهای پی در پی اغیار و تیزی شمشیر و غلافش در آن پدیدار است .

ص: 296

چه برکات و چه اعجازی در احیای فاطمیه بر همگان آشکار گشت و چه امنیتی به واسطۀ تمسک به چادر خاکی مادر مظلومۀ شیعه ، مملکت امام زمان ارواحنافداه را در بر گرفت.

مراجع بیدار و دفاع از فاطمیه

با تضعیف شیاطین و منافقین در برپایی نهضت عظیم فاطمیه مراجع بزرگ تقلید با چاپ و نشر بیانیّه به دفاع از حریم ولایت پرداختند و سرانجام با اعلام تعطیلی روز شهادت آن حضرت ، با اهتمام ویژۀ حضرت آیة اللّه العظمی آقای وحید خراسانی دام ظله در سال 1420 قمری و حرکت مراجع تقلید از بیوت خود با پای برهنه و پیاده به سوی حرم مطهّر حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام و گسترش آن در کشورهای آسیایی ، اروپایی ، آفریقایی ، کانادا ، آمریکا ، و استرالیا ، تا حدّی حق آن حضرت ادا شد و خفاشان عصر را به عقب راند .

سخنرانی های آتشین و غیورانۀ مرحوم آیة اللّه العظمی میرزا جواد آقا تبریزی1، بیانیه های مرحوم آیة اللّه العظمی فاضل لنکرانی1و حمایت های بی دریغ مرحوم آیة اللّه العظمی آقای صافی گلپایگانی1در تاریخ نهضت فاطمیه فراموش ناشدنی است و انسجام علمای شیعه در احیا و برپایی این امر مهم در خاطر تاریخ ثبت و درج شده است. اقدامات تبلیغی موثر مراجع بیدار شیعه و دفاتر و مراکز علمی شان از جمله حضرات آیات عظام : سیستانی ، حکیم ، فیاض ، بشیر نجفی ، علوی گرگانی ، شبیری زنجانی ، شیرازی ، روحانی ، موحد ابطحی ، مکارم شیرازی ، سبحانی ، مظاهری ، سیدان ، نظری خادم الشریعه و ... جامعه را به اهداف عالیۀ نهضت نزدیک می کرد و هر دم بر شور ماتم عزای مادر مظلومۀ شیعه می افزود. رهبر انقلاب ، رسانۀ ملی و دولت ها نیز در شکوه فاطمیه همراه ، تأثیر گذار و همگام شده و ائمۀ جمعه و جماعات نیز به صورت منسجم از غربت و مظلومیت فاطمۀ شهیده سخن ها

ص: 297

گفتند. چاپ و نگارش گستردۀ کتب فاطمیه(1) از برکات عظیم نهضت بود که در هیچ زمانی از تاریخ ، چنین از عظمت و شکوه حضرت زهرا علیهاالسلام سخن گفته نشده بود و شبهه افکنی معاندان را نقش بر آب می کرد .

پس از هزار و چهارصد و اندی سال که از شکسته شدن پهلوی مبارک حلقۀ اتصال نبوت و ولایت می گذرد ، برخی همچنان شیعیان را به جرم داغی که بر دل دارند تکفیر و تحقیر می کنند و برخی بر احیای فاطمیه خرده گرفته و آنان را به ناديده گرفتن بزرگترین ظلم تاریخ بشریت دعوت می کنند . کاش نَمی غیرت در کویر تفتیدۀ وجودشان بود که در مقابل اسارت و غربت اهل بیت:در حصار جهل زمان

سکوت

نمی کردند و دهان یاوه گویانی که در پی آنند که شهادت مادر سادات را افسانه جلوه دهند و حادثۀ تلخ آن را تاریخی که گذشته است معرفی کنند ، می بستند .

کشتی نجات ولایت و برائت

تقویمِ غربت فاطمیه یادآور روزهای تلخ و تاریک افول انسانیت در افق جاهلیتِ سقیفه است که با کودتای ننگینی ، جهان بشریت را در خفقان جهل و نفاق قرار داده و امت اسلام را از محوریت امامت خارج و در غل و زنجیر جبت و طاغوت به اسارت بردند تا مسلمانان را از صراط مستقیم امامت خارج و طعم شیرین هدایت ، بندگی و آزادگی را نچشند و در مرداب بدعت های خلفای دروغین گرفتار و از اسلام ناب احمدی و حقایق باب مدینة العلم محمدی محروم بمانند و با شهادت مظلومانۀ پارۀ وجود خاتم پیامبران، تنها حامی امیرمؤمنان ، بزرگ بت شکن تاریخ ، رسوا کننده و شکنندۀ صَنَمَیْ قُرَیْش و قافله سالار تولّی و تبرّی ، حضرت عصمة الله

ص: 298

1- . در چاپ ششم کتاب نفیس « فاطمه3در آیینۀ کتاب » بیش از سه هزار و ششصد کتاب مستقل با سی زبان زندۀ دنیا ، دربارۀ عظمت و مظلومیت و شهادت و آثار فاطمۀ زهرا3و فاطمیه معرفی شده است .

الکبری فاطمه زهرا علیهاالسلام ، آرزوی دیرینۀ کفار و یهود را محقق و اسلام نوپا را به جاهلیت تزویر بکشانند . زهی خیال باطل...! ، فاطمیه کشتی نجات ولایت و برائت است و آزادی خواهان جهان را از تلاطم روزگار به ساحل امن مدینۀ فاضلۀ مهدوی رهنمون می سازد!.

فاطمیه مکتبی عمیق و ریشه دار

مکتب با صلابت فاطمی به ما آموخت اگر توحید و نبوت و ولایت را بپذیریم و از اصل الأصولی به نام برائت رویگردان باشیم به مرگ جاهلی از دنیا خواهیم رفت ، چرا که صداقت در ولایت پذیری تنها با ترازوی برائت سنجیده و آشکار می شود . نمی توان دین را به میل خود مزمزه و یا به مصالح پوشالی خویش معامله کرد . بدون شک به وجود آوردن شکاف و فاصله بین تولّی و تبرّی از آفات سطحی نگری خواص و نفوذ اهل نفاق در شریعت است. فریاد [فيما صُنِعَ بِأُمّي فاطِمة] نیز طعنه ای است به آنانکه دل به اجماع نور و ظلمت بسته اند. برائت

از مشرکین و منافقین یعنی ابراز

انزجار قلبی ، لسانی و عملی نسبت به معاندین و غاصبين حقّ اميرالمؤمنين ارواحنافداه که اصل الاصول دین و اساس مذهب به شمار رفته و سیرۀ آشکار و یادگار ماندگار حضرت زهرا علیهاالسلام شناخته می شود . آن بانوی باعظمت که خدای متعال او را جدا کنندۀ حق از باطل وصف نموده ، اوّلين آموزگار مکتب باصلابتی است که آشکارا از دو بت قریش ، دو نماد کفر ، جبت و طاغوت برائت می جست تا آنجا که تاریخ ، طنین حزین فاطمی اش را با اسناد متواتر به خاطر سپرد تا همگان بدانند که آنها بنیانگذاران تفرقه و نفاق در میان امت بوده اند .

پارۀ وجود رسول خاتم با چنین روش و منشی امت اسلام را از ضلالت و گمراهی دور و به تمسك بر ریسمان محكم الهی یعنی ولایت دعوت نمود تا دین بر محور تولّی و تبرّی استوار و همگان به صراط مستقیم رهنمون گردند ... . آری ولایت و برائت شاهراه عظيم هدایت است . آگاه باشیم هر کس که ولایت امیر المؤمنين

ص: 299

ارواحنافداه را بپذیرد و از نعمت برائت از مشرکین و منافقین محروم بماند یقیناً دین را نشناخته و از حقیقت آن دور و از اصالت مذهب مهجور است.

فاطمیه منادی اشهد انَّ علیا ولی الله

فاطمیه منادی « اشهد انَّ علیا ولی الله » است . شهادت به امامت و وصایت حضرت صدیق اکبر و فاروق اعظم امیرمؤمنین علی علیه السلام در اذان و اقامه ، به منزلۀ اعلان پذیرش حقیقی توحید و نبوت و سر سپردگی در مقابل دستور خدای متعال در تبعیت از ولایت امیرالمؤمنین ارواحنافداه و سرآغاز طی طریق عبودیت و بندگی خدای جل و علی است که پس از آن « قد قامت الصلوة » معنای حقیقی خود را پیدا می کند چرا که صداقت در اقرار به یکتایی خدا و رسالت خاتم الانبیاء، تنها با میزان الاعمالِ ولایت علی بن ابی طالب c سنجیده می شود . جایگاه « أَشْهَدُ أَنَّ عَلیّاً وَلیُّ الله » در اذان به منزلۀ دمیدن روح نسبت به جسم است و اگر آن را از اذان برداریم ، چیزی از حقیقت آن باقی نمی ماند و آن نماز با اقامۀ صلوة

ابوسفیان فرقی نخواهد داشت . همانطور که مبعث در غدیرخم با ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام تثبیت شد ، شهادت ثالثه نیز ایمان را تکمیل می کند ؛ زیرا در مبعث هر آنچه از خیر و خوشبختی بیان شد ، مشروط به ولایت شاه مردان امیرمؤمنان و امامان از فرزندان اوست .

دشمن هر چه بتازد و هزینه کند ناکام خواهد ماند

وقتی خیمه های عزای مادر مظلومۀ شیعه برپا می شود ، دریای جوشان کوثر نبوی به تلاطم در می آید و وقتی در مسیر چشمۀ زلال فطرت بشری قرار بگیرد ، آن زمان است که حق و حقیقت بر همگان عیان و باران رحمت فاطمیه نازل و تمام پلیدی ها و انحرافات پاک و نقشه های کینه توزانۀ خصم نقش بر آب خواهد شد و همگان تلألوء خورشید عالمتاب ولایت را به وضوح خواهند دید . « يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ » .

ص: 300

در روزگاری که محبت قیمتی نداشته و انسانیت را به بهایی اندک عاریه می دهند و وجدان گمشدۀ دست نیافتنی بازارهای تاریک دنیا شده و بشر در عطش آرامش، در کویر بی مروّتیها و مهلکۀ تنهایی هایش دست و پا می زند ، جرعه ای از چشمۀ زلال کوثر فاطمیه می تواند تشنگان فطرت را نجات و به سعادت رهنمون سازد. ...

و در خاتمه سخن و درد دلی با مولای عالم امیرمؤمنان ارواحنافداه که نه تنها این روزها همسر باوفا و مظلومه اش دلتنگ امام زمانش هست ... بلکه همۀ شیعیان و محبان آن امام همام نیز سخت دلتنگش و داغدار غربت و مظلومیتش هستند .

دلنوشته ای در فراق مولای مظلومِ روزهای فاطمیه

یا مولی الموالی یا علی! آجرک الله ... گاهی بغض شکسته ام از فراقت می شکند

و درد دوریت صبر و قرارم را می برد و تنها نگاه حیدریت هست که آرامم می کند . دلم بهانه ات را می گیرد ... ای جان جانان و ای امیرمؤمنان! می دانم در خانۀ

غبارآلود از آتش سقیفه هم از هوای غمبار دلم با خبری...! و گاه و بی گاه دستی بر غبار خاک پایت می نهی حضرت ابوتراب! آن زمان که ید بیضای موسوی ات را به قلبم می زنی ، به گوشۀ چشمت چشمۀ خشک قلم و چشمانم جوششی به خود می گیرند و اشک های فراق در شوق وصالت بی تابی می کنند و بر کویر تفتیدۀ گونه هایم جاری می شوند تا شاید با نم نم باران اشک، قطره ای را به دریا برسانی. از وقتی شنیدم که فرمودی « فَمَنْ یَمُتْ یَرَنِی! » تنها و تنها به آن ثانیه های شیرین فکر می کنم . غیر از آن زمان تمام دقیقه های زندگی ام تلخ و تاریک است ... تا برسم به وعدۀ دیدارت! در آن لحظه که اندر احتضارم امیدم سر به دامانت گذارم... !

سال هاست با این شاه بیت که در اول سحر زیارت در حرمت بر زبانم جاری شد زندگی می کنم و شاید کسی نداند حلاوت این زمزمه ، مرهمی است بر تمام زخم های پیکرۀ وجودم از نبود تو!. مولای من! نمی دانم چرا...! ولی این روزها بیشتر از هر

ص: 301

زمانی دلتنگت می شوم ! تا آنجا که گاه و بی گاه آهی از اعماق دلم می کشم و تمام ذرات وجودم می گویند : صلی الله علیک یا ابالحسن! یا امیرالمؤمنین! یاعلی!

شاید هنوز جای ریسمان حرامیان گردنت را می آزارد و هنوز کسی جواب سلامت را هم نمی دهد که چنین ملتهبم . آری! دنیای بدون ذوالفقارت فاطمه یعنی همین! ... و تو مظلوم تر از فاطمه بودی چرا که زهرا تو را داشت و تو پس از او تنها محرمت چاه بی کسی بود. دنیای شیعه هم دنیای بی کسی است! ولی چقدر شیرین است که در بلاد غربتت ، تو را در وجود خود دارم که تو نه تنها دنیا ، بلکه تمام عُقبای منی. اگر تو را نداشتم چه می کردم حضرت دلدار ! حضرت مولا گوشۀ چشمت مرا بس است پدر یتیمان ! پدر خاکیان ! بعد از شما همۀ موجودات عالم بی کس ، یتیم و آواره شدند!. چقدر شیرین است که تو را در دل دارم. تمام لذت عمرم این است که در خلوتم تنها از تو می نویسم و در جَلوتم تنها از تو می گویم! خدا مرا به دور از همۀ خلقش در خلوتی نهاد تا تنها همدمم لوح و قلمی باشند که به تو بیندیشم ، تنها به

تو نگاه کنم و تنها به تو عشق ورزم که تو تنها دوست من ، انیس من و مونس من تو باشی! پس مرا برایِ خادمی همسر پهلو شکسته ات نگهدار که تمام ذرات وجودم وقف تو و زهرای توست! ما را در احیای امر فاطمیه ثابت قدم بدار حضرت پدر ... يا أباالأيتام یاعلی .

ص: 302

فصل دهم : فاطمیه در مسیحیت

اشاره

ص: 303

مستندی با نام « فاطمیه در کلیسا »

گروه فطرس مدیا می گویند : این زمستان ( 2021میلادی ) دو هزار و بیست و یکمین سال میلاد حضرت عیسی مسیح علیه السلام را در حالی تجربه می کند که اسلام شیعی گرماگرم مراسم بزرگداشت فاطمه دختر پیامبر صلی الله علیه و آله است . همزمان این دو رویداد تلخ و شیرین انگیزه ای برای « فطرس مدیا » شد تا به کشف و معرفی یک سند مشترک فرهنگی بین پاریس و اصفهان به قلم یک پدر روحانی بپردازد .

کتابخانۀ ملی فرانسه واقع در خیابان ریشیلیو پاریس است که زمانی بزرگترین کتابخانۀ ملی جهان بود . مرکزی که بسیاری از اسناد مربوط به زبان فارسی و عربی در آن نگهداری می شود . در لابه لای آثار شرقی و غربی موجود این طبقات کتابی شگفت انگیز از تاریخ ایران ، آن هم به روایت کلیسائی یافت شده با عنوان « وضعیت ایران در 1660 » مؤلف این کتاب پنهان که آن را به « لوئی چهاردهم ، مقتدرترین پادشاه فرانسه » هدیه داده ، « رافائل دومان » است . پیش از چهار قرن از مرگ او می گذرد یک کشیش فرانسوی کاتولیک از فرقه «کاپوشن » یا « کاپوچن ».

جمعیتی از راهبان که معمولاً به جهت تبلیغ دین در سفر و خدمت به سر می برند . دومان به عنوان پدر روحانی در سال 1647 به ایران آمد و ماندگار شد .

ایران صفوی به پایتختی اصفهان

عهدی که به گفتۀ « رُدلف مته » استاد دانشگار « دلاوِر » آمریکا آخرین دوره ای بود که مردم ایران مغرور و سربلند به دنیا نگاه می کردند .

صفویه توانستند سطح بالایی از همزیستی ادیان را در این منطقه از جهان به ارمغان بیاورند . گواه این مطلب وجود کلیساها و کنیسه های متعدد در اینجاست . در این شرایط کشیش « رافائل دومان » ایران را به عنوان مسکن خود برگزید و با دربار ارتباطی صمیمی برقرار کرد .

ص: 304

کشیش دومان در بخشی از کتاب ، زمانی که از شرایط فرهنگی و باورهای عمومی جامعۀایران آن زمان می گوید به نکته ای جالب می پردازد . « باور به شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام » و شهرت این موضوع حتی در بین کودکان قرن شانزدهم هم می باشد . و بعد از ارائه گزارش هایی از کنش های اجتماعی مردم در مورد شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام می نویسد :

« او [ عمر بن الخطاب ] باغ فدک را که پیامبر صلی الله علیه و آله به علی و فاطمه علیهاالسلام داده بود از آنها گرفت ، و در تاریخ اینجا روایت می کند که برای گرفتن این باغ ، روزی برای بیرون کردن فاطمه علیهاالسلام به پشت در رفت ، دری که فاطمه علیهاالسلام برای حرف زدن و پاسخ دادن به او ، پشت آن قرار داشت او ، لگد محکمی بر این در زد ، که باعث شد در به شکم فاطمه علیهاالسلام اصابت کند ، و فرزندی که د راین زمان باردار بود ، بر اثر این ضربه کشته شد ، که این یک جنایت ناخشودنی است ».

نوشتۀ او گویای این است که شهادت دختر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و گرامی داشتن او تأثیر عمیقی بر این پدر روحانی مسیحی گذاشته که این چنین به صورت گسترده به کیفیت و اهمیت آن پرداخته است .(1)

کتاب « ایام فاطمیه در ایران امروز ، شرح یک دوره عزاداری شیعه »

به زبان آلمانی

ایام فاطمیه به روایت یک مستشرق آلمانی

خانم « ربکا شفلر » ( Rebekka

Scheffler ) محقق و اسلام پژوه آلمانی است که در سال 2018 میلادی تحصیلات خود را در زمینۀ مطالعات شرقی در دانشگاه « بامبرگ » آلمان به اتمام رساند و به عنوان مدرس زبان فارسی در دانشگاه « بِن » آلمان مشغول به کار شد .

ص: 305

1- . به نقل از فطرس مدیا . مستند فاطمیه در کلیسا .

وی در سال 2017 طی سفری که به ایران داشت ، مطالعات دقیقی پیرامون یک دوره کامل عزاداری ایام فاطمیه در ایران انجام داد . این اسلام پژوه آلمانی پس از بازگشت به کشورش، حاصل تحقیقات خود را به زبان آلمانی در کتابی با عنوان « ایام فاطمیه در ایران امروز؛ شرح یک دوره عزاداری شیعه » در 64 صفحه به چاپ رساند .(1)

ص: 306

1- . www: al-bayan.ir - سایت ایکنا www. iqna.ir.

منابع و مآخذ

قرآن مجید

نهج البلاغه

1. 360 داستان از : فضایل ، مصایب و کرامات فاطمۀ زهرا علیهاالسلام ، عزیز ، عباس ، انتشارات صلاة ، چاپ هفتم ، 1384 ش .

2.إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات ، شيخ حر عاملى ، محمد بن حسن ، ناشر: اعلمى ، بيروت ، چاپ اول ، 1425 ق .

3.الاختصاص ، مفيد ، محمد بن محمد، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر و محرمى زرندى ، محمود ، ناشر: المؤتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد، قم، چاپ اول، 1413 ق.

4.ادب الطف ، شبر، جواد ، انتشارات دارالمرتضی، بیروت، 1409ق.

5.ارمغان اصفهان ، در شرح حال علامه آیة الله بهبهانی ، سید مصلح الدین مهدوی ، قم ، نشر: ناجی جزایری ، 1394.

6.اسرار آل محمدص ، ترجمه کتاب سلیم بن قیس ، هلالى، سليم بن قيس، مترجم: انصارى زنجانى خوئينى، اسماعيل، نشر الهادی، قم، چاپ اول، 1416 ق.

7. اطیب البیان فی تفسیر القرآن ، طیب ، سیدعبدالحسین ، انتشارات دارالکتب الاسلامیه ، چاپ اول ، 1369 ش.

8. امالی صدوق ، ابن بابويه، محمد بن على، ناشر: كتابچى، تهران، چاپ ششم، 1376 ش.

9.امالی طوسى ، محمد بن الحسن، محقق / مصحح: مؤسسة البعثة، ناشر: دارالثقافة ، قم، چاپ اول، 1414 ق.

10. امواج البکاء، بسطامی، ملانوروز علی ، تحقیق و اضافات : مجتبی خورشیدی ، انتشارات طوبای محبت، چاپ دوم، 1392.

11. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک ، کتاب 05،

12. انوارالشهاده ، یزدی، محمدحسن بن علی، انتشارات حق بین، چاپ اول، زمستان 1374.

13. این البکائون ، سیره و آداب علمای ربانی در عزاداری ابی عبدالله الحسین علیه السلام ، مجید عیوضی، ناشر: صیام، ناشر همکار: آرام دل ، چاپ ششم ، 1391.

ص: 307

1. آیة اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک ، مرکز بررسی اسناد تاریخی .

2. آیین های دینی – شیعی، بین سال های 313 تا 665 قمری، جعفری ، محمدرضا، مترجم: محمدی، حسین، نشر تک، تهران، چاپ اول، 1397.

3. بحارالانوار، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، ناشر: دار إحياء التراث العربی، بيروت، چاپ دوم، 1403 ق .

4. بزرگداشت شعائر فاطمی ، سخنرانی آیة الله العظمی سیّدصادق حسینی شیرازی به مناسبت ایام فاطمیه ، به اهتمام مؤسسه فرهنگی رسول اکرم صلی الله علیه و آله ، ناشر : یاس زهرا علیهاالسلام ، چاپ دوم ، تیر1384ش .

5. بزم قدسیان ، مشاهیر مدفون در تکیه تویسرکانی تخت فولاد اصفهان ، رحیم قاسمی ، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1389.

6. بشارة المصطفی لشیعة المرتضی علیه السلام ، طبرى آملى، عماد الدين أبي جعفر محمد بن أبی القاسم، ناشر: المكتبة الحيدرية، نجف، چاپ دوم، 1383 ق.

7. بیت الاحزان، قمی، شیخ عباس، مترجم: محمدی اشتهاردی، محمد، انتشارات ناصر، قم، چاپخانه دفتر تبلیغات اسلامی قم .

8. بيرجندنامه ، بيرجند در آغاز سده چهاردهم خورشيدى ، رضايى ، جمال ، ناشر : هيرمند ، تهران ، چاپ اول ، 1381 ش .

9. پیام امیرالمؤمنین علیه السلام ، شرحی تازه و جامع بر نهج البلاغه ، مکارم شیرازی ، ناصر ، انتشارات مدرسه الامام علی بن ابیطالب ، 1390ش .

10. تاریخ اسلام، ذهبی، محمد بن احمد، محقق: تدمری، عمر عبدالسلام ، دار الکتاب العربي - بیروت – لبنان، 1409ق.

11. تاریخ بغداد ، الخطيب البغدادی، أبی بكر أحمد بن علی، دراسة و تحقيق مصطفى عبد القادر عطا ، دار الكتب العلمية بيروت – لبنان.

12. تاریخ دمشق ، ابن عساکر، أبی القاسم علی بن الحسن ابن هبة الله بن عبد الله الشافعی، تحقیق: علی شیری، الناشر: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع.

ص: 308

1. تاریخ قم ، ناصر الشریعه، محمدحسین، تهران ، انتشارات رهنمون ، چاپ اول ، 1383ش .

2. تاریخچه عزای حسینی ، شهرستانی ، محمد بن عبدالکریم ، قم ، انتشارات حسینیه عمادزاده ، 1402 ق .

3. تثبیت دلائل النبوه ،القاضى عبد الجبار معتزلی بن أحمد بن عبد الجبار الهمذانی الأسد أبادی، أبو الحسين، الناشر: دار المصطفى – شبرا- القاهرة.

4. تذكرة الطريق فى مصائب حجاج بيت اللّه العتيق ، هندى كرناتكى ، محمد عبد الحسين ، ناشر : نشر مورخ ، قم، چاپ اول ، 1386 ش .

5. ترجمه الهجوم ، تحقیقی تحلیلی پیرامون هجوم بر خانه حضرت فاطمه علیهاالسلام ، مهدی ، عبدالزهرا ، مترجم و محقق : صفری محمد ، انتشارات طوبای محبت ، چاپ اول، 1401.

6. ترجمه امالی صدوق ، کمره ای ، ابن بابويه، محمد بن على، مترجم: كمره اى ، محمد باقر ، ناشر : كتابچى،تهران، چاپ ششم ، 1376 .

7. تنقیح المقال فی علم الرجال ، علامه مامقانی ، چاپ سنگی .

8. تنقیح المقال فی علم الرجال ، علامه مامقانی، چاپ موسسه آل البیت :.

9. تنها یادگار ، فاطمه علیهاالسلام از تولد تا شهادت ، نظری منفرد ، علی ، انتشارات جلوۀ کمال ، چاپ هشتم ، 1398 ش .

10. تهذیب الاحکام، طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن، دارالکتب الاسلامیه ، تهران چاپ چهارم، 1407ق.

11. جریان ها و سامان های مذهبی سیاسی ایران ، سال های 1357-1320 ش ، جعفریان ، رسول ، انتشارات خانه کتاب ، چاپ سوم ، دی ماه 1389 ش .

12. جلاء العیون ، شبّر ، سیّد عبدالله ، المطبعة الحیدریه ، نجف اشرف ، 1373ق .

13. جنّة العاصمه ، میرجهانی طباطبایی، علامه سیّدمحمدحسن، تصحیح و تحقیق: فدوی اردستانی، حامد، ناشر: نسیم کوثر، چاپ دوم، 1391.

14. چالش ها و تعاملات ایران در نیمه نخست قرن بیستم ، کوهستانی نژاد، مسعود ، انتشارات: ادارۀ نشر وزارت امور خارجه ، چاپ اول ، 1384.

1. چشمه در بستر ، پور سیّد آقایی مسعود ، انتشارات حضور ، چاپ سوم ، 1381ش .

ص: 309

2. حجت الاسلام حاج شیخ احمد کافی به روایت اسناد ساواک ، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی ،

3. حدیث رویش (خاطرات و یادداشت های حجة الاسلام والمسلمین محمد حسن رحیمیان) ، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی ،

4. حدیث کساء و آثار شگفت ، موحّد ابطحی ، سیّد علی ، انتشارات حبل المتین ، چاپ هشتم ، فروردین 1396 ش ، فاطمیه 1438 قمری .

5. حضرت آية اللّه العظمى حاج سيد محمد رضا گلپايگانى به روايت اسناد ساواك ، مركز بررسى اسناد تاريخى وزارت اطلاعات - تهران، چاپ: اول، 1385 ش .

6. حماسه کوثریه ، زجاجی کاشانی ، مجید ، انتشارات مرسل ، چاپ دوم ، 1381 ش .

7. خاطرات زهرایی ، 130 ماجرای فاطمی ، انصاری زنجانی ، اسماعیل ، انتشارات طوبای محبت ، چاپ اول ، تابستان 1393ش .

8. الخصائص الفاطمية ، الكجوری محمد باقر ، مترجم : سيّد علی جمال أشرف ، انتشارات الشريف الرضی ، قم ، چاپ اول، 1380ش .

9. خون نگاشته های فاطمی ، امیری سوادکوهی ، محمد ، انتشارات سلسله ، چاپ اول 1393، جمادی الثانی 14345 قمری .

10. دانستنی های فاطمی ، غزالی، علی، انتشارات عطر عترت، چاپ اول، 1390ش.

11. دانشنامه شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام ؛ به اهتمام : علی لبّاف ، ناشر : مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر ، چاپ دوم ، 1390 ش .

12. درخشش دلدادگی های فاطمی و موفقیت مخلصان ، به قلم : جمعی از نویسندگان و محققان ، انتشارات محب العترة الطاهره ، چاپ اول ، جمادی الثانی 1442، زمستان 1399ش.

13. در حریم وصال ، صوفی نیارکی ، تقی ، ناشر: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی 1، چاپ سوم ، 1382ش .

1. در شعاع جانان ، سیری در زندگی دلباختۀ امام زمان عجل الله تعالی فرجه ، حضرت آیة الله العظمی حاج سید محمدباقر موّحد ابطحی اصفهانی1، امیری سوادکوهی ، محمد ، انتشارات کلام ماندگار ، چاپ اول ، زمستان 1394ش .

ص: 310

2. دردانه خلقت ، رفتار امت ، آیة الله میرسیّد محمد یثربی ، تدوین و ویرایش : محمدجواد خلیلی ، ناشر : علامه بهبهانی ، چاپ پنجم ، 1393.

3. در محضر بهجت ، رخشاد ، محمدحسین ، ناشر: سماء ، چاپ اول ، 1382ش.

4. دلائل الإمامة ، طبرى آملى صغير، محمدبن جرير بن رستم، محقق / مصحح: قسم الدراسات الإسلامية مؤسسة البعثة، ناشر: بعثت، قم، چاپ اول ،1413 ق.

5. دیده بان مذهب ، خاطرات و اسنادی منتشر نشده درباره آیة اللّه العظمی حاج سیّد محمد رضا گلپایگانی، به کوشش و نگارش : محمد تقی انصاریان خوانساری ، انتشارات انصاریان ، چاپ اول ، 1399 ش ، 1442 ق .

6. دیوان ابن عُنَین، شرف الدين أبي المحاسن محمد بن نصر المشهور بابن عُنين الأنصاري الدمشقي، نشر دارصادر، بیروت .

7. رنج های زهرا علیهاالسلام ، مرتضی عاملی ، سید جعفر ، مترجم : سپهری ، محمد ، انتشارات تهذیب ، چاپ دوم ، بهار 1381ش .

8. روز شمار تاريخ معاصر ايران ، فراهانى ،حسن ، ناشر : مؤسسه مطالعات و پژوهش هاى سياسى ، تهران ، چاپ اول 1385 ش .

9. روزنامه خاطرات سيد محمد كمره اى ، كمره اى ، سيّد محمد ، محقق / مصحح : محمّدجواد مرادى نيا ، ناشر: اساطير ، تهران ، چاپ اول ، 1384 ش.

10. روضة الشهداء، واعظ کاشفی، ملاحسین،

11. روضة الواعظین، فتال نيشابورى، محمد بن احمد، ناشر: انتشارات رضى، قم ، چاپ اول، 1375 ش.

12. روضه المتقین، مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى، محقق / مصحح: موسوى كرمانى، حسين و اشتهاردى على پناه، ناشر: مؤسسه فرهنگى اسلامى كوشانبور، قم، چاپ دوم، 1406 ق.

1. روضه رضوان ، مشاهیر مدفون در تکیه کازرونی ، محمدحسین ریاحی، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان ، کانون پژوهش، چاپ دوم 1386.

2. ریاض القدس ، واعظ قزوینی، صدرالدین، انتشارات اسلامیه.

ص: 311

3. رياحين الشريعه ، در ترجمه دانشمندان بانوان شيعه، محلاتی، ذبیح الله، انتشارات دارالكتب اسلاميه، تهران، چاپ اول ، 1382.

4. زندگانی حضرت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام ، موسوی مقرم ، سیّد عبدالرزاق ، مترجم : پرویز لولاور ، ناشر : رام دل ، چاپ اول ، 1398 ش .

5. زندگانی فاطمه زهرا علیهاالسلام ، شهيدی، سيدجعفر، قم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ نوزدهم، 1373.

6. زندگانى حضرت امام جعفر صادق علیه السلام (ترجمه جلد 47 بحار الأنوار)، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مترجم: خسروى، موسى، ناشر: اسلاميه، تهران، چاپ دوم، 1398 ق.

7. زندگانى حضرت زهرا علیهاالسلام ( ترجمه جلد 43 بحار الأنوار ) / ترجمه نجفى، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مترجم: روحانى على آبادى، محمد، انتشارات مهام، تهران، چاپ اول، 1379 ش.

8. زندگينامه آخوند خراسانی ، دبيرخانه علمى كنگره، كنگره آخوند خراسانى - قم، چاپ اول ، 1390.

9. ستارگان حرم ، ج 16، ادهم نژاد لنگرودی ، محمدتقی ،

10. ستارگان حرم ، ج 17، سجادی نژاد دامغانی، سید محمد ،

11. ستارگان حرم ، ج 29، قم ، نشر آستانه مقدسه، انتشارات زائر ، 1377 .

12. سرگذشت زندگانی من ، (خاطرات شیخ ابراهیم زنجانی )، میرزا صالح ، غلامحسین ، انتشارات کویر، چاپ سوم، 1393.

13. سفينة البحار ، قمى، عباس، ناشر: اسوه، قم، چاپ اول، 1414 ق.

1. سیره عالمانه و پندهای حکیمانه ، تبریزی، جعفر، نشر دارالصدیقة الشهیده علیهاالسلام ، قم، 1390.

2. سیل اشک ، سیری در سیرۀ عزاداری عالمان ربانی ، نعمت الله فروغی، ناشر: آفتاب خوبان ، چاپ اول، بهار 1384.

ص: 312

3. سيناى فقاهت ، حیات طیبه مرجع عظیم الشان جهان تشیّع حضرت آیة اللّه العظمی محمد فاضل لنکرانی، فاطمی موحد، حسن، انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار :، چاپ اول، 1387.

4. شب های انتظار، سلسله گفتارهایی از مدفع حریم امامت و ولایت، احمد فقیه امامی؛ تحقیق حامدحسن نواب اصفهانی ، نشر روضة العباس علیه السلام ، قم ، چاپ اول ، 1388ش .

5. شب های پیشاور ، شیرازی ، سلطان الواعظین ، انتشارات ، چاپ ، سال .

6. شرح خطبه حضرت زهرا علیهاالسلام ، حسينى زنجانى ، عزّ الدين ، مؤسسه بوستان كتاب – قم ، چاپ سيزدهم ، 1391ش .

7. شرح مجموعه گل ، مشاهیر مدفون در تکیه سیدالعراقین تخت فولاد اصفهان ،

رحیم قاسمی . نشر : سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1389.

8. شرح نهج البلاغه، ابن أبی الحديد، عبد الحميد بن هبة الله، محقق / مصحح: ابراهيم، محمد ابوالفضل، ناشر: مكتبة آية الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اول، 1404 ق.

9. شمع همیشه فرزوان، آیة الله العظمی سید ابوالقاسم خویی، تهیه و تنظیم: محمد تقی انصاریان خوانساری، انتشارات انصاریان، چاپ اول، 1396ش/ 1438ق.

10. صدیقۀ شهیده علیهاالسلام ، گزیده و ترجمۀ کتاب ترجمۀ عوالم العلوم ، بحرانی ، عبدالله ، مترجم : خورشیدی ، مجتبی ، انتشارات طوبای محبت ، چاپ اول ، 1397 ش .

11. طرف من الانباء والمناقب، ابن طاووس، على بن موسى، محقق / مصحح: عطار، قيس،ناشر: تاسوعا، مشهد،چاپ اول، 1420 ق.

12. طهران قديم ، شهرى باف ، جعفر ، ناشر : معين ، تهران ، چاپ چهارم ، 1383 ش .

1. عزاداری سنتی شیعیان جلد دوم ، سید حسین معتمدی کاشانی، در 8 جلد، ناشر: مؤلف، چاپ اول، تابستان 1379.

2. عزاداری سنتی شیعیان جلد سوم ، سید حسین معتمدی کاشانی، در 8 جلد، ناشر: مؤلف، چاپ اول، 1383.

3. علل الشرایع ، ابن بابويه، محمد بن على، ناشر: كتاب فروشى داورى، قم، چاپ اول، 1385 ش / 1966 م.

ص: 313

4. عنوان الکلام ، فشارکی، محمدباقر، بن محمدجعفر، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1377.

5. عوالم العلوم، بحرانى اصفهانى، عبد الله بن نور الله ، با استدراکات گستردۀ موحّد ابطحى اصفهانى ، محمد باقر ، ناشر : مؤسسة الإمام المهدى عجل الله تعالی فرجه  ، قم، چاپ دوم، 1382 ش.

6. عوالی اللئالی ، احسایی، محمد بن علی، دارسیدالشهدا علیه السلام للنشر، قم، چاپ اول، 1404ق.

7. فاطمة الزهرا علیهاالسلام من المهد الی اللحد، قزوینی، سید محمد کاظم، نشر مرتضی، قم، چاپ پنجم ، 1384.

8. فاطمه زهرا علیهاالسلام از ولادت تا شهادت ، قزوینی ، سیّد محمد کاظم ، مترجم : کرمی علی ، نشر مرتضی ، چاپ چهارم ، 1382 ش .

9. فاطمه زهرا علیهاالسلام شادمانی دل پیامبر صلی الله علیه و آله ، رحمانی همدانی، احمد، مترجم : افتخارزادۀ سبزواری ، سیدحسن، انتشارات بدر، چاپ چهارم ، بهار 1381.

10. فاطمه علیهاالسلام و فاطميه ، (پيام ها و سخنان مرجع عاليقدر آية الله العظمی محمد فاضل لنكرانی(، مركز فقهی ائمه اطهار:، چاپ چهارم، 1392.

11. فداکار فاطمی، شمه ای از زندگی و فعالیت های ولائی حضرت آیة اللّه حاج سیّد حجّة موحّد ابطحی، آقابابایی، مهدی ، ناشر: محب العترة الطاهره ، چاپ اول ، اسفندماه 1400.

1. الفصول المهمّة، شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، محقق / مصحح: القائينى، محمد بن محمد الحسين، ناشر: موسسه معارف اسلامى امام رضا علیه السلام ، قم ، چاپ اول ، 1418 ق / 1376 ش .

2. الفضائل ، ابن شاذان قمى، أبو الفضل شاذان بن جبرئيل، ناشر: رضى، قم، چاپ دوم، 1363 ش.

3. فضائل و مصائب حضرت زهرا علیهاالسلام ، حضرت آیة الله العظمی سید محمد صادق روحانی ، ناشر : مهر امیرالمؤمنین علیه السلام ، چاپ اول ، تابستان 1388.

4. فضائل و مناقب حضرت زهرا علیهاالسلام ، از مجموعه استفتائات حضرت آیة الله العظمی سیّد محمّدصادق روحانی ، ناشر : مهر امیرالمؤمنین ، قم ، چاپ اول ، تابستان 1388 ش.

ص: 314

5. قدح نوش غدیر ، شرح حال جرعه نوش ولایت ، حضرت آیة الله علامه امینی1، محمد لک علی آبادی ، انتشارات یاس بهشت ، چاپ اول ، 1398.

6. الکافی، كلينى، محمد بن يعقوب، محقق/ مصحح: غفارى على اكبر و آخوندى، محمد، ناشر: دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ چهارم، 1407 ق.

7. کامل الزیارات ، ابن قولویه ، ابن قولويه ، جعفر بن محمد ، مترجم : ذهنی تهرانی ، سید محمدجواد ، انتشارات پیام حق ، چاپ دوم ، پائیز 1377 ش.

8. كامل الزيارات ، ابن قولويه ، جعفر بن محمد ، محقق / مصحح : امينى ، عبدالحسين ، ناشر: دار المرتضوية، نجف اشرف، چاپ اول، 1356 ش.

9. الکامل فی التاریخ ، ابن اثیر، ابوالحسن على بن محمد بن محمد بن عبدالكريم شيبانى جزرى، معروف به ابن اثیر، ترجمه: عباس خلیلی ، ناشر: دار صادر، بیروت، چاپ اول، 1385ق.

10. کتاب سلیم بن قیس الهلالی، هلالی، سلیم بن قیس، ناشر: الهادی، قم، چاپ اول، 1405ق.

11. کشف الغمة ، اربلى ، على بن عيسى ، محقق / مصحح : رسولى محلاتى ، سيد هاشم ، ناشر : بنى هاشمى ، تبريز ، چاپ اول ، 1381 ق .

1. کفایةالاثر، خزاز رازى، على بن محمد، محقق / مصحح : حسينى كوه كمرى ، عبد اللطيف ، ناشر: بيدار ، قم ، 1401 ق.

2. کوکب دری ،

3. كامل بهائى ، طبرسی، حسن بن علی ، انتشارات مرتضوی ، تهران ، چاپ اول ، 1383.

4. لسان المیزان، ابن حجر العسقلاني المحقق: عبد الفتاح أبو غدة، الناشر : دارالبشائر الإسلامية ، الطبعة الأولى، 2002 م.

5. ما سمعت ممن رأیت ، آنچه شنیده ام از آنان که دیده ام ، سید مجتبی بحرینی ، دو جلد ، انتشارات ژیکان ، چاپ اول، 1399 .

6. مجمع الاداب ، ابن فوطی ، عبدالرزاق، بن احمد، انتشارات وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی.

ص: 315

7. محضرِ آفتاب ، نکوداشت مرجع عالیقدر شیعه حضرت آیة الله العظمی حاج آقا لطف الله صافی گلپایگانی قدس سره  ، اکبری شاهرودی ، محسن .

8. مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول ، مجلسى ، محمد باقر بن محمد تقى ، محقق / مصحح: رسولى محلاتى، سيد هاشم ، ناشر: دار الكتب الإسلامية ، تهران، چاپ دوم ، 1404 ق .

9. مرآت الوقايع مظفرى ، عبد الحسين خان سپهر ، محقق / مصحح : عبدالحسين نوايى ، ناشر: ميراث مكتوب ،تهران ، چاپ اول ، 1386 ش .

10. مرجع متقین ، خاطرات و اسنادی منتشر نشده در باره آیة الله العظمی حاج سید احمد خوانساری قدس سره ، به کوشش و نگارش : محمد تقی انصاریان ، انتشارات : انصاریان ، چاپ اول ، 1394ش.

11. مردان علم در میدان عمل ، حسینی ، نعمت الله ، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ، چاپ اول، 1387ش .

12. المزار الکبیر، ابن مشهدى، محمد بن جعفر، محقق / مصحح: قيومى اصفهانى، جواد، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم، چاپ اول، 1419 ق .

1. معجم الادباء ، حموی یاقوت بن عبدالله ، بیروت : دارالغرب الاسلامی، 1414ق .

2. المعجم الکبیر ، ابی القاسم سلیمان بن احمد الطبرانی ، ناشر : دار احیاء التراث العربی .

3. مقتل مطهر ، مطهری ، مرتضی، تهران ، انتشارات زمان ، چاپ چهارم ، 1382ش .

4. مکارم الاخلاق ، طبرسى، حسن بن فضل ، ناشر: الشريف الرضى ، قم

، چاپ چهارم ، 1412 ق / 1370 ش .

5. منازل الآخره ، قمی ، شیخ عباس ،

6. منتخب التواريخ ، خراسانی، محمدهاشم، تهران ، انتشارات علمیه اسلامیه .

7. منتهی الآمال ، قمی ، شیخ عباس ، نشر المرتضی ، چاپ دوم ، 1432 ق .

8. الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهرا علیهاالسلام ، انصاری زنجانی خوئینی ، اسماعیل ، ناشر : دلیل ما ، قم ، چاپ اول ، 1428ق .

ص: 316

9. موسوعة طبقات الفقهاء ، سبحانی ، جعفر ، موسسه امام صادق علیه السلام ، قم، 1418ق .

10. نکته های ناب ، باقی زاده ، رضا ، انتشارات کمال اندیشه ، چاپ بیست و نهم ، سال 1389ش .

11. نوائب الدهور فی علائم الظهور، میرجهانی طباطبایی، سیدمحمد حسن، انتشارات کتابخانۀ صدر، چاپ دوم، 1369.

12. نورى از ملكوت ، زندگانى آية اللّه العظمى گلپايگانى ، لطفی، مهدی، انتشارات دفتر نشر برگزیده ، چاپ اول، 1381.

13. نسیم هدایت ، حسینی شیرازی ، سید صادق ، انتشارات یاس زهرا علیها السلام ، چاپ سوم ، بهار 1386 ش .

14. نشوار المحاضرة و أخبار المذاكرة ، التنوخي أبو علي، بیروت: بی نا، 1391ق .

15. نهضت فاطمیه ، موحّد ابطحی ، آیة الله سیّدحجت ، انتشارات حبل المتین ، قم ، چاپ اول ، تابستان 1382ش ، فاطمیه 1424 ق .

16. وسائل الشيعه ، شيخ حرعاملى، محمدبن حسن، محقق/مصحح: مؤسسة آل البيت: ، ناشر: مؤسسة آل البيت: قم، چاپ اول، 1409 ق.

1. وفاة الصدیقۀ الزهرا علیهاالسلام ، مقرم، سیدعبدالرزاق، طبع حیدریه نجف.

2. الهجوم علی بیت فاطمه علیهاالسلام ، عبدالزهرا، مهدی.

3. الهدایة الکبری، خصیبی، حسین بن همدان، ناشر: البلاغ، بیروت، 1419ق .

4. هفت هزار روز تاريخ ايران و انقلاب اسلامی ، غلامرضا كرباسچی ، بنياد تاريخ انقلاب اسلامی ، 1371ش .

5. یادواره یکهزار و چهارصدمین سال شهادت حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام ، موحّد ابطحی ، آیة الله سیّد حجّت ، ناشر : تبلیغات المهدی ، اصفهان ، چاپ اول ، 1370ش ، ایام فاطمیه 1412 ق .

مجلات و روزنامه ها

اطلاعات

افق حوزه

ص: 317

اقدام

ایران

ایران نو

رعد

شفق سرخ

شکوفه

عدل

عصرجدید

کوشش

روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران

مجلۀ مبلغان مجله هنر و مردم تقویم معارف

سایت ها

www. Aghigh.ir

www. iqna.ir

www.bahgat.ir

www.bahjat.ir

www.hawzah.net

www.ijtihadnet.ir

www.imam-khomeini.ir

www.irdc.ir

www.library.tebyan.net

www.mehrnews.com

www.saafi.ir

www.shafaqna.com

www.tahoor.com

www.tasnimnews.com

www: al-bayan.ir

باشگاه خبرنگاران جوان، www.yjc.ir

www.rc.majlis.ir سایت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

مذاکرات مجلس شورای ملی گنجینه اسناد آموزش و پرورش قم

ص: 318

ص: 319

پایان بخش

پایان بخش کتاب « عزای فاطمی در گذر زمان » تصویرهائی است از :

1 : نمونه هائی از پوسترهائی که در دوران نهضت فاطمیه طراحی شده و با محتواهائی متنوع و با استفاده از آیات قرآنی و احادیث شریفه و اشعار دلسوختگان اهل البیت علیهم السلام در مورد فضائل و مصائب فاطمۀ زهرا علیهاالسلام آماده و چاپ شده ، و در مدت 35 سالی که از شروع نهضت فاطمیه می گذرد ، بیش از پانصد نوع پوستر تهیه شده و به همۀ شهرها و روستاهای کشور و نیز به سایر کشورها در پنج قارۀ جهان ( آسیا ، اروپا ، افریقا ، امریکا و استرالیا ) ارسال شده و تعدادی از آن پوسترها ، ده الی پانزده بار در سال های مختلف به چاپ رسیده است .

2 . نمونه هائی از عکس هائی که از عزاداری های فاطمی در شهرهای مختلف گرفته شده و نشانه ای از سوز و شور عمومی و اجتماعات بسیار عظیم در عاشورای فاطمی است ، که در همۀ سال ها بالاخص در دورۀ تقارن ایام فاطمیه با عید نوروز و نیز ایام فراگیریِ بیماری کرونا ، به شکل عجیبی جلوه گری کرد ، و از دلدادگی و عمق اعتقاد قلب و روحیِ مرد م پرده برداشت .

3 . نمونه هائی از عکس هائی که از پیشگامیِ مراجع بزرگ تقلید و علماء بزرگوار و خضوع و خشوع آنها در برابر عظمت فاطمۀ زهرا علیهاالسلام و دلسوختگی آنها در مصیبت جانسوز شهادت آن حضرت ، حکایت می کند و نشانۀ جایگاه عظیم عزای فاطمی در میان شعائر دینی و ولائی به شمار می رود .

و اینک شما و این صفحات ماندگار در تاریخ مکتب اهل البیت علیهم السلام.

ص: 320

تصاویر

عکس

ص: 321

عکس

ص: 322

عکس

ص: 323

عکس

ص: 324

عکس

ص: 325

عکس

ص: 326

عکس

ص: 327

عکس

ص: 328

عکس

ص: 329

عکس

ص: 330

عکس

ص: 331

عکس

ص: 332

عکس

ص: 333

عکس

ص: 334

عکس

ص: 335

عکس

ص: 336

عکس

ص: 337

عکس

ص: 338

عکس

ص: 339

عکس

ص: 340

عکس

ص: 341

عکس

ص: 342

عکس

ص: 343

عکس

ص: 344

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109