عِلمٌ لا يَنْفَعُ كَدَواءٍ لا يَنْجَعُ

علم و دانشی که سود ندهد، همچون دارویی است که بی اثر است.

دانشی را که سودِ کافی نیست *** چون دوائی بود که شافی نیست

ص: 2

يَتَفاضَلُ النّاسُ بِالْعُلُومِ وَ العُقُولِ: لا بِالأموالِ و الاُصولِ

برتری مییابند مردم به خاطر علمها و عقلهایشان، نه برای مالها و ریشه ها (و نژادها) شان

فضل انسان بود به علم و عقول *** نِی به اموال و نِی به قوم و اصول

ص: 3

اَلعِلمُ كَنْزُ

علم گنج است.

علم ودانش چو گنج پر گهر است *** صاحب علم، تاک پر ثمر است

ص: 4

اَلعِلْمُ يُنجِيكَ، اَلْجَهلُ يُرديكَ

علم تو را نجات بخشد و نادانی تو را تباه کند

علم، کار تو رو براه کند *** جمل تو، خود، تو را نساه کند

ص: 5

اَلعِلمُ حَيَاةٌ، اَلايمانُ نَجاةً

علم باعث خوش زیستن و ایمان موجب رستگاری است.

علم و ایمان دو نادی بشرند *** مایه یک حیات پیر شمرند

ص: 6

اَلعِلْمُ زَيْنُ الْحَسَبِ اَلفَهمُ آيَة العِلْمِ

علم و دانش زیور حَسَب انسانی است. فهم نشانۀ علم است.

علم باشد زینت حسب و نسب *** فهم باشد آیت علم و ادب

ص: 7

الْعُلَماءُ حُكّام عَلَى النَّاسِ

دانشمندان حاکمان بر مردمند

عالمان حکّام بین مردمند

ص: 8

العِلْمُ مِصباحُ الْعَقلِ

علم چراغ عقل است.

عاقلان را علم شمع محفل است

ص: 9

اَلعِلْمُ اَصلُ كُلِّ خَيْرٍ

علم باشد منشأ هر كار خير

مشا کار خیر علم بود

ص: 10

العِلمُ نُزْهَةُ الأدباء

علم تفریحگاه ادیبان است

تفرجگاه عالمِ علم باشد *** رفیقش در تفرّج حلم باشد

ص: 11

العِلْمُ لا يَنْتَهى

علم و دانش به پایان نمی رسد

علم و دانش را نباشد انتها

ص: 12

اَلعالِم حیٌّ وَ اِنْ کانَ مَیِّتا

انسان عالم به واسطۀ علمش زنده است اگر چه مرده باشد

که شد عالم همیشه زنده است *** جسم فانی، روح او ماننده است

ص: 13

العِلمٌ كَنْزٌ عَظِيمٌ لا يَفْنَى

علم گنج عظیمی است که فنا در پی ندارد

گنج دانش را فنا در کار نیست *** فانی است آنکس که علم اش یار نیست

ص: 14

الْعِلمُ رَشَدٌ لِمَن عَمِلَ بِهِ

علم باعث پیشرفت و ترقی است برای کسی که بدان عمل کند

هر که شد عالم همیشه زنده است *** جسم فانی، روح او پاینده است

ص: 15

العالِمُ الَّذى لا يَمُلُّ من تَعَلُّمِ العِلمِ

عالم و دانشمند کسی است که از یادگرفتن علم و دانش خسته و ملول نشود

نه دریا خسته می گردد ز باران *** نه دانشمند از علم فراوان

ص: 16

العِلمُ جَمالٌ لا يَخْفى وَ نَسِيبٌ لا يَجْفى

دانش زیبایی و جمالی است که پوشیده نیست و خویشاوندی است که جفا نمی کند

جمال علم می باشد نمایان *** و دور است از جفا چون خویش انسان

ص: 17

الْعُلَماءُ باقُونَ ما بَقىَ اللَّيلُ وَ النَّهارُ

دانشمندان باقی هستند تا شب و روز باقی است.

به گردش تا بود لیل و نهاران *** بجایند عالمان و هوشیاران

ص: 18

الكاتِمُ لِلْعِلمِ غَيْرُ وَاثِقٍ بِالْإِصابَةِ فِيهِ

کسی که علم خود را پنهان کند (و با دانشمندان دیگر گفتگو نکند) اعتمادی نیست به اینکه در آن علم به راه درست رفته باشد.

هر آنکس علم خود پنهان نماید *** مپندارش که علمش رو گشاید

ص: 19

العِلمُ يُنجى مِنَ الاِرتِباكِ فِي الْحَيرَةِ

علم آدمی را از فرو رفتن در سرگردانی نجات میدهد

مکن از اکتساب علم غفلت *** که باشد ناجی انسان زحیرت

ص: 20

اَلایمانُ وَ الْعِلمُ أَخَوانِ تَواَمانِ وَ رَفيقانِ لا يَفتَرِقانِ

ایمان و علم برادرانی هستند همزاد، و دو رفیقی هستند که از یکدیگر جدا نشوند.

برادر خوانده می دان علم و ایمان *** جدائی نیست بین این دو اخوان

ص: 21

اَلعِلمُ أَكثَرُ مِن أَنْ يُحاطَ بِهِ فَخُذُوا مِنْ كُلِّ عِلْمٍ اَحْسَنَهُ

علم و دانش بیشتر از آن است که کسی به همۀ آن احاطه پیدا کند بنابراین از هر علمی بهترینش را فراگیرید.

بود دامان دانش با فراگیر *** ز دانش بهترین ها را فراگیر

ص: 22

اَلْعالِمُ وَ الْمُتَعَلِّمُ شَرِيكَانِ فِى الْأَجرِ وَ لاخَيرَ فيما بَينَ ذلكَ

دانشمند و دانشجو هر دو در پاداش شریکند، و آنکه در میانه آن دو است (که نه دانشمند است و نه دانشجو) خیری در او نیست.

تو در خیری، به دانش گر کنی رو *** که دانشمند و دانشجوست ماجور

بغیر از این دو، خیری نیست جانی *** جز این دو می سزد دوری نمانی

ص: 23

الْعِلمُ خَيْرٌ منَ المالِ، العِلمُ يَحرَسُكَ وَ اَنتَ تَحرُسُ الْمَالَ

علم بهتر است از مال، علم تو را نگهبانی کند، ولی مال را تو نگهبانی میکنی

الا ای آنکه هستی اهل ایمان *** تو علم و فضل را از مال به دان

نگهبانی نماید علم از تو *** ولی بر مال باشی تو نگهان

ص: 24

اَلْمُتَعَبِّدُ بِغَيرِ عِلْمٍ كَحِمارِ الطَّاحُونَةِ يَدُورُ وَ لا يَبْرَحُ مِن مَكانِهِ

عبادت کنندۀ بدون علم و دانش همانند الاغ آسیا است که گرد آسیا دور میزند و دور می چرخد، ولی از جای خود دور نمیشود.

عابد بی علم باشد چون الاغ *** ره بپیماید و لکن بی چراغ

گر در سنگ آسیا در گردش است *** روز و شب غافل، به حال چرخش است

ص: 25

اَلْنَّاسِ ثَلاثَةُ: فَعالمٌ رَبّانیُّ و مَتَعَلَّمْ عَلى سَبِيلِ نَجاة، وَ هِمَجُ رُعَاعٌ أَتْبَاعُ كُلِّ ناعِقٍ لَم يَسْتَضيئوا بِنُورِ الْعِلمِ، وَ لَم يَلْجَوُوا إِلى رُكنٍ وَثِيقٍ

مردم سه گروهند: علمای الهی، و دانشجویانی که در راه نجات (تحصیل علم هستند) و فرومایگان بی سروپایی که به دنبال هر صدا و هر چوپانی می روند، و به نور علم روشنی نیافته و به ستون محکمی پناه نبرده اند.

عالم علم الی اش در راه نجات *** یا طلب کن علم، دوران حیات

ورنه همچون پشه گان در هوا *** می روی هر جا کز آن آید صدا

نی تو را نوری که جوئی راه را *** نی بصیرت تا ببینی چاه را

ص: 26

العِلمُ عِلمانِ: مَطبُوعٌ و مَسمُوعٌ وَ لا يَنفَعُ الْمَطبُوعُ اِذا لَم يَکُ مَسْمُوعٌ

علم دو گونه است: فطری و شنیدنی، و علم فطری سود ندهد اگر علم شنیدنی (علم تحقیقی) با آن نباشد.

علم مطبوع است و علم الکتاب *** هر دو با هم می شود علم صواب

ص: 27

G

اَلْعُلَماءُ أَطْهَرُ النَّاسِ أَخْلاقاً وَ أَقَلَّهُم فِي الْمَطَامِعِ أَعْراقاً

دانشمندان پاک ترین مردمند از نظر اخلاق، و کمترین مردمند از نظر ریشه در طمع ها (طمع ورزی)

عالمان خوش خلق و نیکو پیشه اند *** در طمع ورزی ولی کم ریشه اند

ص: 28

G

اِقْتَنِ الْعِلمَ فَإِنَّكَ إِنْ كُنْتَ غَنيّاً زانَكَ وَ إِنْ كُنْتَ فَقيراً مانَكَ

کسب علم کن که اگر ثروتمند باشی تو را بیاراید و اگر فقیر و بینوا باشی خرج زندگی تو را به عهده گیرد.

اطلب العلم، اگرچه دارائی *** تا به دارائی ات بیفزائی

گر فقیری، کند تو را تأمین *** تا که حیثیتت بیارایی

ص: 29

ألا لايَسْتَحْيِيَنَّ مَن لا يَعْلَمُ أَن يَتَعَلَّمَ، فَإِنَّ قِيمَةَ كَلِّ امْرِءٍ ما يَعلَمُ

آگاه باشید که نباید شرم کند کسی که نمیداند از اینکه بیاموزد، زیرا قیمت و ارزش کسی همان است که آموخته است، (و ارزش هر کس به قدر دانش و علم او است.)

مکن هرگز از کسب دانش حیا *** که دانش ناید تو را پر بها

ص: 30

ألا لا يَسْقَبِحَنَّ مَن سُئِلَ عَمّا لا يَعْلَمُ أَن يَقُولَ لا أَعلَمُ

آگاه باشید که نباید زشت بشمارد کسی که پرسش شود از چیزی که آن را نمی داند از اینکه بگوید: نمی دانم!

ندانی و از آن بپرسی بجاست *** پندار این گونه پرسش خطاست

ص: 31

اَعْلَمُ النَّاسِ المُستَهتَرُ بِالعِلمِ

داناترین مردم کسی است که در تحصیل علم حریص باشد.

ز مردم کسی هست داناترین *** که در کسب علم است کوشاترین

ص: 32

اَشَدُّ النَّاسِ نَدَماً عِنْدَ الْمَوتِ العُلَماءُ غَيرُ الْعامِلينَ

سخت ترین مردم در پشیمانی هنگام مرگ، دانشمندانی هستند که به علم خود عمل نکرده اند.

عالم بی عمل به وقت حیات *** سر فکنده بود زمان ممات

ص: 33

اَبْغَضُ العِبادِ الىَ الله سُبحانَهُ العالِمُ المُتَجَبِّرُ

مبغوض ترین بندگان در پیشگاه خدای سبحان، عالم متکبر است.

بدترین بنده است نزد الله *** عالم فاجر تکبّر خواه

ص: 34

اَوْجَبُ الْعِلمِ عَلَيْكَ، ما أَنتَ مَسؤُولٌ عَنِ العَمَلِ بِهِ

واجب ترين علم بر تو آن علمی است که در مورد عمل به آن از تو سئوال خواهد شد (مانند علوم به احکام دین...)

واجب است دانشی تو را معمول *** که شوی در عمل به آن مسئول

ص: 35

اَلْزَمُ الْعِلمِ بِکَ ما دلّكَ عَلَى صَلاحِ دینِکَ وَ اَبانَ لَكَ عَن فَسادِهِ

لازمترین علمها برای تو، آن علمی است که تو را به صلاح و درستی دینت راهنمایی کند و آنچه موجب فساد و تباهی آن میشود را برای تو آشکار سازد.

لازم است اینکه علم دین دانی *** تا ز افساد آن امان مانی

رهنمایت شود به راه درست *** تا ز پیمودنش نکردی سست

ص: 36

إِنَّ رُواةَ الْعِلمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ

به راستی که روایت کنندگان علم بسیارند ولی رعایت کنندگان آن در عمل اندکند.

بس فراوان کند روایت علم *** آنکه کمتر کند رعایت علم

ص: 37

اِذا رَأيتَ عالِماً فَكُنْ لَهُ خادِماً

هر گاه عالمی را یافتی خدمتکار او باش

خدمت عالمان به شاگردی *** باش تا تو هم چنان گردی

ص: 38

اِذا اَرْذَلَ اللهُ عَبْداً حَظَرَ عَلَيهِ العِلمَ

هرگاه خداوند بنده ای را فرومایه بیند علم را از او باز می دارد.

آنکه از علم و فضیلت دور هست *** حق نموده قلب اور رذل و پست

ص: 39

اِذا زادَ عِلْمُ الرَّجُل زادَ أَدبَّهُ وَ تَضاعَفَت خَشيَتُهُ لِرَبِّه

هرگاه علم مرد زیاد شد ادب او افزون شود و خشیت و ترس او از پروردگارش دو چندان گردد.

با علم، ادب شود فراوان *** خشیت ز ادب شود دو چندان

ص: 40

بَذْلُ الْعِلمِ زَكوةُ العِلمِ

بذل و بخشش کردن علم، زکات علم است.

زکات علم و دانش بذل آنست *** مبادا در زکاتش بخل ورزی

ص: 41

6- علم چگونه گنجی معرفی شده است؟

الف) عظیم

ب) بی پایان

ج) گنج پرفایده

د) الف و ب

٧- عالم و دانشمند چه کسی است؟

الف) از یاد گرفتن علم و دانش خسته و ملول نشود

ب) به بهره گیری علم بپردازد

ج) به کسب علوم دینی بپردازد

د) گزینه ب و ج

8- بنا بر حدیث... خویشاوندی است که جفا نکند.

الف) تقوا

ب) دانش

ج) علوم دینی

د) همه موارد

9- علم و دانش انسان را از چه چیز نجات می دهد؟

الف) فلاکت

ب) نادانی

ج) فرو رفتن در سرگردانی

د) تاریکی ها

10- دو رفیقی که از هم جدا نمیشوند کدامند؟

الف) ایمان و علم

ب) علم و عمل

ج) ایمان و عمل

د) عمل و زهد

١١- دو نفر در پاداش و مزد شریکند نام ببرید؟

الف) عالم و جاهل

ب) دانشمند و دانشجو

ج) فضلا و شهدا

د) الف و ج

ص: 43

12- چرا علم بهتر از ثروت و مال است؟

الف) چون دامنه علم وسیع است

ب) علم تو را نگهبانی می کند

(ج) مال را تو باید نگهبانی کنی

د) گزینه ب و ج

13- عبادت کننده بدون علم و دانش مانند... است.

الف) الاغ آسیا

ب) پرنده بی بال

ج) انسان بی تقوا

د) درخت بی ریشه

14- کدام یک از دو علم باید همراه هم باشند؟

الف) اجتماعی و اخلاقی

ب) دینی و اخلاقی

ج) فطری و شنیدنی

د) فطری و دینی

15- پاکترین مردمان از نظر اخلاق کدامند؟

الف) صالحان

ب) دانشمندان

ج) پارسایان

د) کاسبان

16- داناترین مردم چه کسی است؟

الف) متقی باشد

ب) علوم اخلاقی بیاموزد

ج) تحصیل علم داشته باشد

د) در تحصیل علم حریص باشد

ص: 44

إنّما يَعْمُرُ مَسَاجِدَ الله مَنْ آمَنَ بالله وَ اليَومَ الآخِرِ (سوره توبه آیه 18)

حضرت علی علیه السلام آنگاه که در کوفه حکومت برقرار فرمودند دستور دادند از کوفه تا بخارا 1001 مسجد ساخته شود. «به نقل از لغت نامه دهخدا» ذیل کلمۀ مسجد

با شهادت حضرت این طرح متوقف شد. امروز ما توفیق یافتیم که این فرمان را در ایران اسلامی تحقق بخشیم و با توفیقات الهی و عنایات حضرتش در مناطق محروم و روستاهای فاقد مسجد از جمله سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان، کهکیلویه و بویراحمد و... 1001 مسجد بسازیم که بخواست خداوند تا زمان چاپ این جزوه بیش از 500 مسجد ساخته و یا در حال ساخت می باشد. این مساجد توسط اشراف کشور ما یعنی خانواده های متوسط و متدیّن و بخصوص خانوادۀ شهدا و ایثارگران ساخته شده است.

ص: 45

هر خانواده ایرانی میتواند با پرداخت هزینه اوّلیه یک مسجد (بین 30 تا 50 میلیون تومان) آن هم بصورت اقساط بانی یک باقیات الصالحات دائمی شود و یاد خود و گذشتگان خویش را با ساخت یک مسجد روستائی زنده نگه دارد.

این یک فرصت طلائی و یک نفخۀ رحمانی است که با عنایت امیرالمؤمنین عليه السلام بدست آمده است.

برای کسب اطلاعات بیشتر به آدرس زیر مراجعه فرمائید.

اصفهان، خیابان شهید باهنر نبش کوچه 11، کوچه دانش - مجمع خیرین مسجدساز اصفهان

تلفن تماس: 3 - 33451001 (031)

www.masjed1001.ir

Email: masjed1001@yahoo.com

ص: 46