عسکری ،مرتضی 2293 -

امامت و مهدویت در مکتب خلفاء / مرتضی عسگری -- تهران بنیاد بعثت، 1384

127 ص.

8000 ريال : 1-361-309-964:ISBN

چاپ قبلی : دار الثقافه، 1384 ( 136 ص).

فهرستنویسی بر اساس اطلاعات فیبا

کتابنامه بصورت زیرنویس

1 . اهل سنت - نظریه درباره امامت .2 امامت. 3. مهدویت

احادیث اهل سنت، الف. عنوان.

8 الف 5 ع/ 223/52 BP

297 /452

الف 1384

کتابخانه ملی ایران

11855 - 84م

مرکز چاپ و نشر بنیاد بعثت

نام کتاب : امامت و مهدویت در مکتب خلفا

تأليف : علامه سید مرتضی عسکری

ویراستار : محمد حسن استادی مقدم

طراحی جلد : واحد احیاء هنرهای اسلامی بنیاد بعثت

چاپ اول : 1384

چاپخانه : پیک فرهنگ

تیراژ : 20000 نسخه

قیمت : 8000 ریال

آدرس مرکز پخش : تهران، خیابان سمیه ، پلاک 109 ، بنیاد بعثت

تلفن 8822374 - ص.ب 1361 - 15815

شابک 1- 361 - 309 - 964

ISBN 964-309-361-1

ص: 2

امامت و مهدويت در مكتب خلفا

علامه سید مرتضی عسگری

ص: 3

ص: 4

فصل دوم

جانشینان دوازده گانه پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله وسلم) در مکتب خلفا

الف. اثبات امامت عموم اهل بیت علیهم السلام در روایات (حدیث ثقلین) ... 49

ب. تعیین عدد امامان در روایات ...52

فشرده احادیث گذشته ...56

حیرت علمای مکتب خلفادر تفسیر حدیث ائمه دوازده گانه ...57

مفهوم حقیقی این روایات ...63

چرا و چگونه این احادیث از تحریف مصون مانده اند؟ ...65

فصل سوم

معرفی امامان دوازده گانه بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) در مکتب خلفا

اسامی دوازده نفر در مکتب خلفا ...69

اسامی امامان دوازده گانه در مکتب اهل بیت علیهم السلام ...70

امام اول: امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ...70

امام دوم: حسن بن علی بن ابی طالب (علیه السلام) ...71

امام سوم: حسین بن علی بن ابی طالب (علیه السلام) ...71

امام چهارم: علی بن الحسین (علیه السلام) ...72

امام پنجم: محمد بن علی (علیه السلام) ...72

امام ششم: جعفر بن محمد (علیه السلام) ...73

امام هفتم: موسی بن جعفر (علیه السلام) ...73

امام هشتم: علی بن موسی (علیه السلام) ...74

ص: 6

امام نهم: محمد بن علی (علیه السلام) ...74

امام دهم: علی بن محمد (علیه السلام) ...74

امام یازدهم: حسن بن علی (علیه السلام) ...75

امام دوازدهم: حجت بن الحسن - عجل الله فرجه ...75

فصل چهارم

حفظ و تبلیغ شریعت توسط اوصیای پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)

.الف. تبلیغ شریعت اسلام توسط پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به اوصیای خود ...79

1. مجالس تعليم منظم ...80

2. مجالس تعلیم و دیدارهای نامنظم ...82

دستور پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به وصی خود مبنی بر نگارش علوم الهی برای اوصیای خود ...84

دو نوع تبلیغ ...85

آخرین جلسه تعلیم ...87

ب. نشر شریعت اسلام توسط اوصیای پیامبر در میان مسلمانان ...88

داستان جامعه یا کتاب امام علی (علیه السلام) ...88

کتابهای امام علی (علیه السلام) در دست ائمه علیهم السلام ...90

مواریث امام حسن و امام حسین و امام سجاد علیهم السلام ...90

مواریث امام محمد باقر (علیه السلام) ...93

مواریث امام صادق (علیه السلام) ...94

مواریث امام موسی بن جعفر (علیه السلام) ...94

ص: 7

مواریث امام رضا (علیه السلام) ...95

امامان به «جامعه مراجعه میکنند ...95

فصل پنجم

اعتقاد به مهدویت در مکتب خلفا

مهدی هم نام رسول خدا صلى الله عليه وسلم است ...103

مهدی از اهل بیت علیهم السلام است ...104

مهدی از فرزندان فاطمه علیها السلام است ...105

مهدی از فرزندان حسین (علیه السلام) است ...105

مهدی (عج) فرزند امام حسن عسکری است ...106

ص: 8

اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام توسط علمای بزرگ به مرحله عمل رسیده است و سپس نشر یافته است. انسانها هم در عصر غیبت به وسیلۀ چنین شخصیت هایی با حقایق اسلام آشنا شده اند و به سعادت ابدی رسیده اند. لذا شناخت اینان یک قدم در راه شناخت دین است.

قدر و منزلت چنین کسانی با چند جمله کوتاه که در این نوشته آمده ،است قابل ارزیابی نیست ولی همین اجمال نیز مقصد را روشن میکند.

یکی از معدود شخصیت های بزرگ جامعه اسلامی شیعی ما، حضرت آیت الله علامه سید مرتضی عسکری است که در طول عمر پر برکت خود، لحظه ای آرام نداشته است و باکار و تحقیق و خدمت به مردم و مجاهدت و مبارزه با طواغیت عراق سراسر آن را آکنده کرده است. ایشان در ابعاد مختلفی کار و خدمت کرده اند که در زیر به طور خلاصه آنها را می آوریم :

ایشان تا قبل از حکومت صدامیان بر عراق در بغداد می زیسته اند. در آنجا مجموعه بزرگی از مدارس - دبستان دبیرستان پسرانه و دخترانه و بزرگسالان - و دو دانشکده علوم قرآن و حدیث و ادبیات عرب تأسیس کردند که تنها یک مدرسه امام جواد در بغداد در حدود چهارده شعبه و چند هزار دانش آموز داشت و در طول سالیان دراز حضور در جامعه عراقی، نسل برتری برای جامعه عراق تربیت کردهاند. البته به خاطر خطرات جدی که در اوایل حکومت بعث عراق برای ایشان به وجود آمد ایشان به ایران مهاجرت کرده و در تهران رحل اقامت افکندند از هنگامه ورود حرکت های فرهنگی و دفاعی از مکتب اهل بیت علیهم السلام را شروع کردند و شعبۀ دانشکده اصول الدین را در

ص: 10

ایران تأسیس نمودند که با سه دانشکده در تهران قم و دزفول دانشجویان خوبی را تربیت کرده اند .

كتب تحقیقی و دفاعی ایشان از مکتب اهل بیت علیهم السلام در جهان شناخته شده است و به زبانهای متعدد ترجمه گشته است این کتابها و اثر گذاری آنها در مجامع علمی جهان و در میان مردم مناطق اسلامی مطرح است اینجانب نامه های بسیاری را دیده ام که از نقاط مختلف جهان اسلام خدمت ایشان ارسال کرده اند و نویسنده نامه اقرار میکند که او یا گروهی که کتاب های ایشان را مطالعه کرده اند، شیعه شده اند. این نحو اثر گذاری صریح و واضح در کمتر اثری دیده می شود.

یکی از مزایای کتاب های ایشان این است که خواننده بدون اینکه درگیر تعصبات کور شود با تحقیقات ناب به خضوع در می آید. به گونه ای که خواننده ،منصف چاره ای جز اقرار و پذیرش نخواهد داشت.

همیشه تحقیقات ایشان به دور از هرگونه تعصب و برخوردار از دلایل متقن و غیر قابل تردید است ولو در بعضی مواقع هاضمه های ضعیف علمی نتوانستند واقعیت را درک کنند و با تعرض و برخوردهایی نابخردانه و عوامانه مایۀ رنجش ایشان را فراهم کرده اند که قطعاً این نحوه برخورد شأنیت علم و عالم را خدشه دار می سازد.

مثلاً درباره حدیث کساء بعضی از علما به ایشان هجوم آورده اند که ایشان منکر واقعۀ کساء شده اند لیکن باید گفت که واقعۀ کساء در خانه ام سلمه - رضوان الله عليها - از مسلمات اسلام است و حضرت استاد علامه در این مورد از سالیان پیش رساله ای تألیف کرده اند و روایاتی را از مآخذ درجه اول شیعه و سنی در توضیح و اثبات آن آورده اند.

ص: 11

بنابراین آنچه ایشان در مورد حدیث کساء گفته اند، به حدیثی که در ملحقات مفاتيح الجنان آمده و از منتخب طریحی نقل شده است مربوط می.شود البته بحث در این نیست که با حدیث کسایی که در ملحق مفاتیح الجنان آمده است نمی توان توسل پیدا کرد، بلکه مقصود این است که با آن نمیتوان به احتجاج با مخالفان رفت.

نظر ایشان درباره زیارت عاشورا نیز نیاز به توضیح دارد که می آوریم .

طبق نقل ابن قولویه در کامل الزیارات زیارت عاشورا تصریح در لعن ندارد و با نقل شیخ الطائفه در مصباح المجتهد، در نسخ مختلف آن اختلاف جدی دارد استاد علامه در کتاب دعای تألیفی خود به نام منتخب الادعیه به نقل ابن قولویه اعتماد کرده و آن را که موافق نسخ قدیمی تر مصباح است می آورند. اشکال وارد کردن ایشان در نقل مصباح است. آن هم در نسخه هایی که کتابت متأخر از عصر صفوی دارد که متأسفانه شهرت عام یافته است اگر هم سخنی در مورد زیارت عاشورا گفته شده است در مورد نسخۀ مورد اختلاف است نه اصل آن و این مسئله در دست عوام بی توجه به مبانی علمی به صورت یک مشکل درآمده است.

این جزوه را هم ایشان در جواب کسانی که مدعی بوده اند ولایت علی و ائمه اطهار علیهم السلام در قرآن نیست نوشته اند که برای تنویر پیروان مکتب خلافت و پیروان مکتب اهل بيت عليهم السلام بسيار مفيد می باشد. بنیاد بین المللی غدیر به مناسبت عید غدیر سال 1383 بیست هزار از این جزوه را چاپ و نشر داد به لحاظ حساسیت موضوع و اینکه لازم است جامعه اسلامی با مطالب بنیادین خود به زبان ساده آشنا

ص: 12

باشد و جلوی اشخاص مزدوری که سعی دارند جامعه اسلامی را به تشنج بکشانند گرفته شود، به چاپ مجدد آن اقدام نمودیم. باشد که مقبول درگاه مولایمان قرار گیرد .

خداوند عمر این عالم بزرگ را برای خدمت به جامعه شیعی طولانی تر گرداند و همۀ علمای اسلام را از بلیات آخر الزمان حفظ کند.

انشاء الله

روابط عمومی بنیاد بعثت

ص: 13

ص: 14

خداوند به حضرت ابراهیم فرمود پیمان من شامل ظالمان و ستمکاران نمیشود». بنابراین آیه شریفه خداوند برای مردم امام معین فرموده است و آن امام باید معصوم باشد. البته امامی که خداوند برای مردم تعیین میکند گاه رسولِ صاحب شریعت است؛ مانند حضرت نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و محمد - صلوات الله عليهم - و گاه وصی آن پیامبرانِ صاحب شریعت میباشند؛ مانند سام فرزند نوح و يَسَع وصی حضرت موسی. قبل از آنها هم هبة الله یا شیث وصی حضرت آدم که نام بعضی از آنها در قرآن آمده و بعضی ذکر نشده است. پس ذکر نشدن نام وصی در قرآن دلالت بر وصی نبودن او نیست. آنچه لازم به نظر میرسد این است که هر پیامبری وصی بعد از خود را به پیروان خود معرفی کند. درباره دین اسلام هم به روشنی وصی پیامبر خاتم در قرآن کریم و سنت پیامبر بیان شده است.

شایان ذکر است روایاتی که در این کتاب مورد استناد و استدلال قرار میگیرد روایات صحیح (1) مکتب خلفا می باشد.

ص: 16

﴿وَ مَن يَعْصِ الله وَرَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ﴾ (1)، «و هر کس از فرمان خدا و پیامبرش سرپیچی کند پاداش او آتش جهنم است».

﴿فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِئُ مِمَّا تَعْمَلُون (2) : اگر تو را نافرمانی کنند، بگو من از آنچه می کنید بیزارم».

همچنین در برابر مقررات و فرامینی که خدا و پیغمبرش وضع کرده اند اختیار را از مؤمنان سلب کرده است :

﴿وَمَا كَانَ لِمُؤْمِن وَلا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى الله وَرَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الخِيْرَةُ مِن أَمْرِهم وَ مَن يَعْصِ الله وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً مُبِيناً (3) : هیچ مرد و زن مؤمنی را اجازه ای - نیست تا هنگامی که خدا و پیغمبرش امری را مقرر داشتند در کارشان خودسر باشند و هر کس از فرمان خدا و رسولش سرپیچی کند بیشک به گمراهی آشکاری افتاده است».

خداوند پیامبر خاتم را در گفتار و رفتارش حجت خود بر خلق قرار داده و او را پیشوای امت تعیین کرده است تا از او پیروی کنند؛ همچنان که می فرماید :

(1) ﴿مَا ءَاتْكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهَكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا (4) ؛ آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید و اجرا کنید و از آنچه نهی کرده خودداری نمایید».

(2) ﴿وَ مَا يَنطِقُ عَن الهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى (5) : و هرگز پیامبر از روی هوای نفس سخن نمیگوید؛ آنچه میگوید چیزی جز وحی که بر او نازل شده نیست».

و در جای دیگر می فرماید:

(3) ﴿لَقَد كانَ لَكُم فِي رَسُول الله أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ... (6) : بی شک پیامبر خدا نمونه و الگوی نیکویی برای شما است».

ص: 18

«این را بدانید که بر من قرآن نازل شده و به همراه آن همانندش سنت است. آگاه باشید که دور نیست مردی که شکمش سیر شده راحت بر جایگاه خود تکیه داده بگوید : تنها قرآن را دریابید و هر چه را که در آن حلال دیدید حلالش بدانید و آنچه را که حرام یافتید حرام و ناروایش بشمارید .»

در «سُنَن» ترمذی حدیث مزبور چنین ادامه می یابد :

«در حالی که بیگمان هر چه را که رسول خدا حرام کرده مثل آن است که خدا حرام فرموده است.»

و در «سُنَن» ابن ماجه آخر کلام فوق چنین آمده است:

«همانند حرام خدا است».

در «مُسند» احمد بن حنبل از مقدام بن معدی کرب روایت شده است :

«رسول خدا در جنگ خیبر چیزهایی را حرام کرد سپس فرمود: دور نیست که بعضی از شما در مقام تکذیب من برآیند در حالی که راحت بر بالش خود تکیه داده اند حدیث مرا بر او بخوانند و او بگوید میان ما و شما کتاب خدا وجود دارد. آنچه را که در آن حلال یافتیم روایش خواهیم دانست و هر چه را که حرام دیدیم حرامش خواهیم شمرد.

آگاه باشید که آنچه را پیامبر خدا حرام کرده مثل این است که خدا حرام فرموده است.»

2. در «سُنَن» ترمذی، «سُنَن» ابن ماجه، «مُسند» احمد، و «سُنَن» ابو داود از قول «عبید الله بن ابی رافع» (1) از پدرش آمده است که رسول

ص: 20

خدا فرمود: «آگاه باشید نبینم یکی از شما را که راحت بر مسند خویش تکیه داده،

امری را که من به انجام آن دستور داده یا از آن نهی نموده ام، بر او عرضه کنند و او

بگوید : نمیدانم من آنچه را که در کتاب خدا ببینم عمل میکنم»!!

جمله آخر حدیث بالا در «مُسند احمد چنین آمده است:

«من این را در کتاب خدا ندیده ام»!!

3. در «سنن» ابوداود کتاب خراج باب تعشیر اهل ذمه از قول «عرباض بن ساریه» (1) آمده است که گفت :

«ما با پیامبر وارد خیبر ،شدیم در حالی که چند نفر از اصحاب رسول خدا را همراهی میکردند رییس خیبریان که مردی بسیار خشن و عصبانی به نظر میرسید قدم پیش گذاشت و گستاخانه به رسول خدا گفت ا ی محمد! این درست است که حيوانات ما را بکشید و میوههای ما را بخورید و زنان ما را آزار برسانید؟!

پیامبر خدا از این موضوع سخت خشمگین شد پس روی به «عبدالرحمن عوف» کرد و فرمود : بر اسبت سوار شو و در میان مردم فریاد برآور که بهشت جز به مؤمنان روا نباشد و بگو که مردم برای ادای نماز جمع شوند.

عرباض میگوید :

مردم از گوشه و کنار برای ادای نماز و شنیدن سخنان پیامبر خاتم جمع شدند و با

رسول خدا نماز گزاردند. سپس پیامبر خدا برخاست و چنین فرمود: آیا بعضی از شما

در حالی که راحت بر بالش خود تکیه داده است میپندارد که خداوند چیزی را حرام

نکرده است. مگر آنچه را که در قرآن است؟ آگاه باشید که من شما را پند داده و به

انجام اموری امر کرده ام و از کارهایی نهی نموده ام که همۀ آنها به منزله قرآن است یا

ص: 21

بیشتر از آن [اهمیت داشته و لازم الاجراست.] خداوند برای شما حلال نکرده است

هنگامی که اهل کتاب آنچه را بر عهده داشته اند انجام داده باشند، بدون اجازه و

موافقتشان به خانه آنها وارد شوید یا زنانشان را آزار ،رسانید، و یا از میوه هایشان

بخورید».

4. در «مُسنَد» احمد بن حنبل از قول ابو هُرَيْرِه (1) آمده است که رسول خدا فرمود:

«نبینم یکی از شما را که چون حدیث و سخن مرا بر او عرضه نمایند او راحت بر جایگاه خود تکیه داده بگوید : در این مورد از قرآن برایم بخوانید!!»

5. در مقدمۀ «سُنَن» دارمی از حَسّان بن ثابت انصاری (2) روایت شده است که گفت: ﴿کان جِبريلُ يَنزِلُ عَلَى رَسُولِ الله بِالسُنَّةِ، كَمَا يَنْزِلُ عَلَيْهِ بِالقُرآن؛ همان طور که جبرئیل قرآن را بر پیامبر خاتم نازل میکرد سنت را هم بر آن حضرت فرود می آورد».

این موارد، نمونه هایی از آیات قرآنی و احادیث نبوی است که

ص: 22

مسلمین را امر به تبعیت از رسول خدا و سنت پاکش نموده و از مخالفت با آن حضرت نهی مینماید و کسانی را که به دلیل تمسک به ،قرآن سنت را زیر پا گذاشته و به آن اعتنایی نمیکنند، شدیداً سرزنش کرده و مورد عتاب خود قرار میدهد.

گذشته از این ها اساساً نمیتوان اسلام را تنها از خلال آیات قرآن و بدون مراجعه به سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرا گرفت دو مثال ،ذیل حقیقت را روشن می سازد :

- در قرآن امر و تأکید شده است که نماز بخوانیم اما اینکه این عمل چگونه و تحت چه شرایطی انجام شود جز با مراجعه به سنت پیامبر خاتم معلوم نمیگردد. با مراجعه به احادیث و سیره رسول خدا، تعداد رکعات و سجده ها ،آذکار قوانین و مُبطلات نماز را فرا میگیریم و کیفیت و چگونگی آن را در می یابیم .

- حج نیز چنین است. با مراجعه به سنت پیامبر خدا نیت احرام شناخت و تشخیص میقات ها نحوه طواف، توقف و حرکت در عرفات، مَشعر و مِنئی، رمی جمرات قربانی و حلق و تقصیر و محدوده زمانی انجام هر یک از آن ،وظایف مکان و موقعیت هر یک از آنها ، واجبات مستحبات مکروهات و محرماتشان را فرا میگیریم.

همین دو مثال به خوبی نشان میدهد که بدون مراجعه به سنت پیامبر خاتم و تنها با مراجعه به قرآن انجام این دو وظیفه واجب شرعی امکان پذیر نخواهد بود البته تمام احکام شرع مقدس اسلام همین حالت را دارند.

بنابراین بر ما لازم است که برای یادگیری همه چیز اسلام از جمله احکام آن و پیروی از دستورات الهی به قرآن و سنت رسول خدا با هم

ص: 23

مراجعه کنیم و اگر کسی تنها به یکی از این دو رجوع نماید و آنها را از یکدیگر جدا کند بیگمان بنابر آن گذاشته است که خود را از قید و بند اسلام رها ساخته و قوانین آن را به میل و خواسته دل خود تفسیر و تعبیر نماید زیرا با حذف سنت پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله وسلم) که کلید فهم و مفسّر قرآن ،است تأویل قرآن بنا به میل و سلیقه شخصی به سادگی امکان پذیر خواهد بود.

ص: 24

چاره اندیشی رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) درباره جانشینی پس از خود را بخاری و مسلم در «صحیح» خود، نسائی و ابن ماجه در «سُنَن خویش، مالک در «المُوَطَّأ»، احمد بن حنبل در «مُسند» خود و دیگران در کتاب هایشان آورده اند. ما در این جا سخن بخاری را از صحیح او نقل میکنیم او می نویسد :

عبادة بن صامت گفت : ما با رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) بر این اساس بیعت کردیم که در تنگی و فراخی و غم و شادی مطیع و فرمانبردار حضرتش باشیم و بر سر فرمانروایی با اهلش به ستیزه بر نخیزیم . (1)

عبادة بن صامت در روز بیعت عقبه کبری (2) یکی از نقبای دوازده گانه و معتمدان انصار بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) در آن روز از گروه هفتاد و چند نفری که با وی بیعت کردند خواست از میان خودشان دوازده نفر را که مورد اعتماد و اطمینانشان باشند برگزینند و به حضرتش معرفی کنند، تا هر کدام از آنها در مدینه مسؤولیت و سرپرستی گروه خود را بر عهده گیرد.

ص: 26

27

رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) به عده ای که انتخاب شده بودند فرمود :

«مسؤولیت و سرپرستی گروهتان در تمامی امور با شخص شماست و شما همان وظیفه را دارید که حواریون برای عیسی بن مریم (علیه السلام) داشتند». (1)

عبادة بن صامت یکی از همین نقبای دوازده گانه است که تصریح میکند از جمله مواد بیعت ما در روز عقبه با پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله وسلم) این بود که بر سر فرمانروایی بعد از آن ،حضرت با اهلش به ستیزه برنخیزیم: ﴿أَنْ لا تُنازَعُوا الأمْر أَهْله﴾.

مقصود رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) از کلمه «امر» که در حدیث مزبور آمده و به هنگام گرفتن بیعت از هفتاد و دو مرد و زن انصار در بیعت عقبه کبری روی آن تأکید شده است که با اهلش به ستیزه برنخیزند، همان فرمانروایی و حکومتی است که در سقیفه بنی ساعده، (2) برای به دست گرفتن آن به منازعه برخاستند در صورتی که خداوند از شایستگان و کسانی که اهلیت چنان حکومتی را دارند چنین یاد کرده است :

﴿أَطِيعُوا الله وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُوْلِي الأمْرَ مِنْكُمْ (3) ، فرمانبردار خدا و پیامبر و صاحبان امر یعنی فرمانروایانتان باشید.

اگر چه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمانروا و ولی امر بعد از خودش را در زمان بیعت عقبه کبری معرفی نکرده است و حکمت نیز چنین اقتضا می کرد که ولی امر بعد از خود را که کسی غیر از طایفه انصار بود - در آن موقعیت معرفی نکند. زیرا چه بسا روحیه بسیاری از آنها در آن شرایط که با رسول خدا بیعت میکردند آمادگی پذیرش چنان موضوعی را

ص: 27

نداشت. با این حال رسول خدا صلى الله عليه واله وسلم از آنها پیمان گرفت که بعدها وقتی که حضرتش ولی امر آنان را تعیین فرمود به مخالفت و ستیزه با او برنخیزند.

ص: 28

ص: 30

من فرمان بردم و امر رسول خدا را انجام دادم و فرزندان عبدالمطلب را که تعدادشان به چهل نفر - یکی بیشتر یا کمتر - میرسید و در میانشان عموهای او مانند ابوطالب و حمزه و عباس و ابولهب ،بودند به آن مجلس دعوت کردم .

هنگامی که همۀ میهمانان حاضر ،شدند پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله وسلم) مرا فرمان داد تا غذایی را که آماده کرده بودم بر سر سفره بگذارم دستور آن حضرت را اطاعت کردم آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) نخست دست در ظرف غذا برد و تکه گوشتی بر گرفت و آن را با دندان خود به چند پاره قسمت کرد و در دیگ بینداخت و سپس روی به میهمانان کرد و فرمود : به نام خدا مشغول شوید و هر کدام سهم خود را از آن برگیرید.

همۀ آنان تا آنجا که ظرفیت ،داشتند از آن غذا خوردند؛ به حدی که اثر انگشتان

اینها در ظرف غذایشان دیده میشد به خدایی که جان علی به دست قدرت اوست تمامی آنچه را که پیش روی همۀ آنها نهاده بودم تنها اشتهای یک تن از آنها را کفایت میکرد.

چون غذایشان را خوردند، رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمان داد تا قدح دوغ را در اختیار بگذارم. همگی از آن دوغ سیر نوشیدند و تشنگی خویش را برطرف ساختند. خدای را سوگند که دوغ آن قدح تنها برای فرو نشاندن آتش تشنگی یکی از آنها کافی بود .

در این وقت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) آماده سخن گفتن شد اما ابولهب نگذاشت و پیشدستی

کرد و گفت رفیقتان بدجوری شما را سحر کرده است. به سبب گفته او همه حاضران

برخاستند و پیش از آن که پیامبر خاتم سخنی گفته باشد، بیرون رفتند.

پس از بیرون رفتن آنها رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) به من فرمود ای علی این مرد در سخن

گفتن بر من پیشی گرفت و همچنان که ،دیدی پیش از آن که من با ایشان سخنی گفته باشم پراکنده شدند بار دیگر همان را که آماده کرده بودی مهیا کن و فردا به ناهار دعوتشان نما.

ص: 32

فرمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) را اطاعت کردم و دیگر بار به ناهار دعوتشان کردم. آنان همگی بر سفرهٔ پیامبر خاتم نشستند و آن حضرت چون روز گذشته فرمان داد تا ظرف غذا را در برابرش بگذارم و ایشان نیز آنچه را که در روز پیش انجام داده بود تکرار کرد آنان همگی از آن غذا خوردند و سیر شدند آنگاه قدح دوغ را در اختیارشان

گذاشتم همگی نوشیدند و تشنگی فرو نشاندند.

سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) آغاز به سخن کرد و فرمود: ای فرزندان عبدالمطلب! به خدا

قسم من در همۀ عرب جوانی را سراغ ندارم که بهتر از آنچه من برای شما آورده ام برای بستگانش آورده باشد. من خیر دنیا و خیر آخرت را برای شما آورده ام و خداوند

مرا فرمان داده است تا شما را برای دستیابی به این همه ،خیر به سوی او بخوانم اکنون کدام یک از شما مرا در پیشبرد چنین امر مهمی یاری خواهد کرد تا برادر و وصی و جانشین من در میان شما باشد؟

هیچ یک از آنها به پیشنهاد رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) پاسخ مثبتی نداده و همگی از آن سر باز زدند. من که از نظر سنی از همه کوچکتر بودم با چشمانی نمناک و... گفتم: ای رسول خدا من تو را در این امر مهم یار و مددکار خواهم بود.

آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) گردنم را گرفت و رو به همۀ حاضران کرد و فرمود: إِنَّ هذا أخي وَ وَصِيّي وَ خَليفَتى فِيكُمْ؛ فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطيعُوا؛ این برادر و وصی من، و خلیفه و جانشین من در میان شما خواهد بود گوش به فرمانش دارید و مطیع اوامرش باشید.

حاضران در حالی که سخت میخندیدند از جای برخاستند و به هنگام بیرون رفتن از خانه رو به ابوطالب کردند و گفتند به تو دستور میدهد که گوش به فرمان پسرت دهی و اطاعتش کنی». (1)

ص: 33

ناخوشایند که از او سرزده همراه نیاورده و در مدینه گذاشته است این سخن چون به گوش علی (علیه السلام) رسید خود را به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) رسانید.

چون چشم پیامبر خاتم به علی (علیه السلام) افتاد پرسید : اتفاقی افتاده است؟!

علی (علیه السلام) گفت : نه ای رسول خدا! اما شنیده ام کسی شایع کرده که تو به سبب خطایی که از من سر زده آزرده خاطر شده ای و مرا همراه نیاورده ای!

رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) تبسمی کرد و فرمود علی نمیخواهی تو مرا به منزله هارون برای موسی باشی با این تفاوت که بعد از من پیامبری نخواهد بود.

امام پاسخ داد دوست دارم ای رسول خدا.

و پیامبر خاتم فرمود مقام و منزلت تو آن چنان است. (1)

لا يُؤدِّى عَنّى، إِلا أَنَا أَو عَلی (1). «علی از من است و من از علی، و وظیفه مرا به جز خودم یا علی کس دیگری انجام نمیدهد».

منظور رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) از به کار بردن لفظ «مِنّی» در احادیث ،متعدد یعنی علی (علیه السلام) را در مقام تبلیغ احکام الهی به مکلفین به منزله پیامبر خاتم است.

از همین جا معنا و مفهوم لفظ «مِنّی» که در دیگر احادیث پیامبر خاتم و در شأن علی (علیه السلام) به طور سربسته آمده است، روشن می شود. مانند خبری که در روایت «بُرَيْدة» در شکایت از امام (علیه السلام) آمده است که پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله وسلم) به او فرموده است: ﴿الأتَقَعْ فِي عَلى فَإِنَّهُ مِنّى﴾ (2) و يا روايت عمران بن حصین که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) به او فرمود: «إِنَّ عَلِيّاً مِنّى». (3)

در تمامی این روایات منظور رسول خدا صلى الله عليه وسلم این بود که به مردم بفهماند وظیفه علی و امامان از نسل او در برابر رسول خدا در کشیدن بار سنگین تبلیغ بی واسطه به مکلفان همانند وظیفه شخص پیامبر خاتم است. بنابراین آنان همگی از پیامبرند و پیامبر خاتم از ایشان .است. آنها در امر تبلیغ شریک او هستند و فقط در یک مورد با هم اختلاف دارند و آن این که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) احکام و مقررات الهی را بی واسطه و مستقیماً از طریق وحی از خدای تبارک و تعالی دریافت میکند اما ایشان آن را از شخص پیامبر خاتم میگیرند. پس امامان از

ص: 36

سوی پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) مبلغ اسلام برای امت اسلامی هستند و خدا و پیامبرش ایشان را برای کشیدن بار سنگین امامت از پیش آماده کرده اند. زیرا خداوند ایشان را - همان طور که در آیه تطهیر خبر داده - با لباسی که از عصمت و پاکی بر اندامشان پوشانیده از هر پلیدی و ناپاکی دور داشته است.

علاوه بر این رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) از آنچه که خداوند به او وحی می فرمود علی را به طور خاصی بهره مند می ساخت و امامان - یکی بعد از دیگری نیز همه آنها را از پدرشان علی (علیه السلام) به ارث برده اند. روایات زیر گویای همین مطلب است.

شده است یا در روز در بیابان بر پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرود آمده است یا در کوه ...» (1).

از این رو است که رسول خدا بنا به روایت جابر بن عبدالله در حق على (علیه السلام) فرموده است من شهر علم هستم و علی در آن شهر است. هر کس بخواهد به این شهر وارد شود باید از در وارد شود.

حاکم میگوید که اسناد این روایت صحیح است. (2)

و بنا به روایتی دیگر در پایان حدیث فوق چنین آمده است :

« و هر کس که خواهان دانش ،است باید از در وارد شود» (3)

همین موضوع در روایت دیگر چنین آمده است :

در جنگ حدیبیه دیدم رسول خدا دست علی را گرفت و فرمود: این مرد سرور آزادگان و کشنده تبهکاران است یاری کننده او پیروز است و خوارکننده اش خوار و

بی مقدار.

در اینجا رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) صدایش را بلند کرد و به سخنانش چنین ادامه داد: من شهر دانشم و علی در آن است؛ هر کس بخواهد به این شهر درآید باید از در آن وارد شود». (4)

در روایت ابن عباس سخنان پیغمبر (صلی الله علیه و آله وسلم) این طور آمده است :

من شهر دانشم و علی در آن است؛ هر کس که قصد این شهر ،کند باید از در آن

ص: 38

وارد شود». (1)

اما در روایت شخص امام علی (علیه السلام) آمده است که پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: ﴿انَا دَارُ العِلْم وَ عَلِيٌّ بابها﴾ (2)

و یا آن طور که ابن عباس روایت کرده است: ﴿أَنَا مَدينَةُ الْحِكْمَةِ وَ عَلِيٌّ بَابُهَا، فَمَنْ أَرَادَ الْحِكْمَةَ فَلْيَأْتِ الْبَابِ﴾ (3)

و در روایتی دیگر از امام (علیه السلام) آمده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: ﴿آنا دارُ الْحِكْمَةِ وَ عَلِيٌّ بابها﴾ (4)

به روایت ابوذر پیغمبر در حق علی (علیه السلام) فرمود: ﴿عَلَيٌّ بابُ عِلْمِي، وَ مُبَيِّنٌ لِأُمَّتِي مَا أُرْسِلْتُ بِهِ بَعْدی ... (5) علی دروازۀ دانش من است و پس از من، آنچه را که به آن فرستاده و مأمور شده ام برای امتم بیان خواهد نمود.

در روایت آنس بن مالک آمده است که پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) به علی (علیه السلام) فرمود: ﴿أَنتَ تُبَيِّنُ لأُمَّتِى مَا اخْتَلَفُوا فِيهِ بَعدِی؛ تو پس از من موارد اختلاف امتم را حل و فصل خواهی نمود.

حاکم می نویسد که این حدیث با توجه به مبنایی که بخاری و مسلم شناخت صحت احادیث دارند صحیح است . (6)

ص: 39

در روایتی دیگر آمده است که پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) به على (علیه السلام) فرمود: ﴿أَنتَ تُؤَدِّي عَنِّى ، وَ تُسْمِعُهُمْ صَوْتِي، وَ تُبَيِّنُ لَهُم مَا اخْتَلَفُوا فِيهِ بَعدِی؛ تو رسالتم را ادامه خواهی ،داد و صدایم را به گوش امتم خواهی رسانید و پس از من موارد اختلاف ایشان را حل و

فصل خواهی نمود». (1)

آنگاه اصحابش را از سایه گرفتن در پناه درخت های خار که در گوشه و کنار آن بیابان روییده بود نهی فرمود تا متفرق نشوند و مقرر داشت تا پای درختان را از خس و خاشاک پاک گردانند (1) و سپس مردم را برای ادای نماز جماعت فرا خوانند. (2)

اصحاب آن حضرت با انداختن پارچه هایی بر سر شاخ و برگ ،درخت سایبانی برای آن حضرت فراهم کردند (3) و آن حضرت نماز ظهر را در آن گرمای طاقت فرسا (4) با آن جمعیت به جای آورد.

سپس برای خطبه برخاست و خدای را حمد و سپاس گفت و مردم را بسیار موعظه کرد و آنگاه فرمود: «نزدیک است که مرا بخوانند و من هم اجابت کنم (کنایه از این که مرگم فرا رسیده است) و من و شما هر دو در پیشگاه خداوند مسئولیم. در آن روز شما خدای را چه جواب خواهید داد؟».

مردم بانگ برآوردند که ما گواهی میدهیم که تو به نیکوترین وجه رسالت خویش را انجام داده ای و ما را راهنمایی فرموده ای و خدایت پاداش خیر دهد.

آنگاه پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله وسلم) پرسید: «آیا به یکتایی خدا و رسالت من گواهی نمی دهید؟ آیا گواهی نمیدهید که بهشت و جهنم راست است و وجود دارند؟»

مردم بانگ برآوردند ،آری به همۀ اینها گواهی می دهیم .

پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «بار خدایا! گواه باش» آنگاه پرسید: «آیا صدایم را

ص: 41

میشنوید؟

جواب دادند : آری.

سپس فرمود: «ای مردم! من پیشاپیش شما [از این دنیا] می روم، و شما در کنار

حوض کوثر بر من وارد میشوید؛ حوضی که پهنای آن به اندازه فاصله بصری تا صنعاء (1) است و به تعداد ستارگان آسمان بر گرداگرد آن جامهای نقره نهاده شده و من در آن هنگام از دو چیز گرانبها که در میان شما به امانت بر جای نهاده ام خواهم پرسید. پس دقت کنید که پس از من با آن دو چگونه رفتار خواهید کرد!».

در اینجا یک نفر از میان جمعیت بانگ برآورد کهای رسول خدا! آن دو چیز گرانبها کدامند؟

رسول اکرم صلى الله عليه وسلم فرمود: «یکی کتاب خداست که از یک سو در دست خداست و از سوی دیگر در دست شما آن را نیکو نگه دارید و دستوراتش را به کار بندید و آن را با چیزی عوض نکنید که گمراه خواهید شد دیگری عترت و اهل بیت من میباشند و خدای لطیف مرا آگاه کرده که این دو از یکدیگر جدا نمیشوند تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند. من این را از خدا خواسته ام پس بر آن دو پیشی نگیرید که به هلاکت و گمراهی می افتید از آن دو نیز واپس نمانید که هلاک میشوید چیزی به آنها نیاموزید که آنها از شما آگاه ترند».

آنگاه فرمود (2) : «آیا میدانید که من از همه مؤمنان بر خودشان سزاوارتر و مقدم تر هستم؟».

ص: 42

مردم بانگ برآوردند آری ای رسول خدا! (1)

حضرت باز پرسید : آیا میدانید (یا گواهی میدهید) که من بر هر فرد مؤمنی از خود او مقدم تر و اولی هستم؟

مردم فریاد برآوردند آری ای رسول خدا! (2)

پس پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) دست علی (علیه السلام) را گرفت و بلند کرد؛ به طوری که سفیدی زیر بغل هر دو نمایان شد، (3) آنگاه فرمود: «ای مردم! خداوند مولا و سرور من است و من مولا و سرور شما هستم. (4) پس هر کس را که من مولای اویم این علی مولای او است». (5)

سپس دست به دعا برداشت و گفت : «بار خدایا! دوستدار علی را دوست بدار و دشمنش را دشمن شمار. (6) یاری کننده او را یاری کن و خوار کننده او را خوار گردان. (7) دوست بدار هر کس که او را دوست بدارد و خشم گیر بر آن کس باش که بر او خشم گیرد». (8) و در پایان فرمود: «خدایا تو گواه باش» (9).

ص: 43

راوی گوید هنوز پیامبر و علی از یکدیگر جدا نشده بودند که این آیه بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله وسلم) نازل شد :

﴿.. اليَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُم نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلَامَ دِينا .... (1) امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین [جاودان] شما پذیرفتم».

آنگاه رسول خدا فرمود: «الله اکبر بر اکمال دین و اتمام نعمت و خشنودی خداوند به رسالت من و ولایت علی». (2)

یعقوبی در تاریخ خود در باب آیات مدنی - می نویسد: «آخرین آیه ای که بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) نازل شد آیه «الیوم اکملت لکم دینکم» بود و این روایتی است صحیح و نزول آن در روزی بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) آشکارا ولایت و زمامداری علی بن ابی طالب (علیه السلام) را در غدیر خم به همگان ابلاغ کرد». (3)

پس از انجام این ،مراسم عمر بن خطاب علی (علیه السلام) را دید و گفت: «ای پسر ابوطالب این موهبت بزرگ بر تو گوارا باد که صبح را به شام آوردی در حالی که مولا و سرور همۀ مؤمنان گردیده ای». (4)

در روایت دیگر آمده است که عمر بن خطاب به علی (علیه السلام) گفت: «بخ بَخٌ لَكَ يَا ابْنَ أَبِي طَالِبٍ» (5) خوشا به حالت ای پسر ابوطالب».

بنا به روایت دیگر گفته است گوارایت باد ای پسر ابوطالب که صبح را به شام آوردی در حالی که سرور همۀ مؤمنان شده ای». (6)

ص: 44

ص: 46

ص: 48

در گفتار اول پاره ای از آیات و روایاتی که امامت حضرت علی (علیه السلام) را اثبات میکند، آوردیم.

اینک روایاتی که امامت عموم اهل بیت علیهم السلام را اثبات میکند و در آن ،روایات خدای متعال و پیامبر خدا امامان و اوصیای بعد از پیامبر خاتم را تعیین کرده به مردم معرفی میکنند میآوریم؛ سپس به بیان آنها می پردازیم .

«ای مردم! آگاه باشید من بشری هستم [همانند شما] نزدیک است مرا [به عالم بقا] بخوانند. و من اجابت دعوت حق کنم من دو چیز گرانمایه در میان شما به میراث

میگذارم کتاب خدا که در آن هدایت و نور است. آن را رها نکنید و بدان چنگ زنید».

سپس فرمود : «و اهل بیت من خاندان من. شما را در مورد اهل بیتم یادآور خدا می شوم! (این کلام را سه بار تکرار فرمود)».

سپس بنا به نسخۀ مستدرک اضافه میفرماید: «هوشیار باشید که شما پس از من با این دو بازمانده چگونه رفتار میکنید این دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا در حوض کوثر بر من وارد شوند.

با تکیه بر جمله اخیر گفته پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) است که معتقدیم یکی از امامان اهل بیت - که تعدادشان نیز در روایات معتبر دیگر تعیین شده است - باید عمری طولانی داشته باشد که تا پایان جهان زنده بماند و در نتیجه همدوش و قرین کتاب خدا برای همیشه در جامعه بشری موجود باشد و فرموده پیامبر در مورد عدم جدایی این دو راست آید.

2. شبیه به همین سخن را جابر از خطبه عرفهٔ پیامبر نقل میکند او میگوید من پیامبر را در ایام حج در عرفه .دیدم آن حضرت بر شتر خویش به نام «غضباء» سوار بود و برای مردم چنین خطبه میخواند.

«.... ای مردم! من در میان شما چیزی میگذارم که اگر بدان چنگ زنید و از آن دست برندارید هرگز گمراه نشوید کتاب خدا و عترتم که اهل بیت من میباشند».

ترمذی پس از نقل این سخن اضافه میکند که این حدیث از ابوذر ابو سعید خدری، زید بن ثابت و حذيفة بن اسید نیز روایت شده است. (1)

ص: 50

در این روایت پیامبر اکرم صلى الله عليه وسلم اهل بیت خویش را همدوش قرآن قرار داده و هدایت را به دست ایشان و قرآن میداند و چنگ زدن به دامان ایشان را موجب نجات قطعی از گمراهی و ضلالت معرفی میکند و می فرماید هوشیار باشید و دقت کنید که چگونه بعد از من با این دو رفتار خواهید کرد و بدانید که این دو هیچگاه از هم جدایی ندارند، و در حوض کوثر - محل ورود نجات یافتگان رستاخیز - بر من وارد خواهند شد.

این که کتاب های آسمانی امام و پیشوای فکری و اعتقادی و اخلاقی و عمل مردمند از جنبه نظری یک مسئلۀ مسلم قرآنی است :

﴿و من قَبْلِهِ كِتُبُ مُوسَى إِمَاماً وَ رَحْمَةً وَهَذَا كِتَبُ مُصَدِّقٌ لِسَاناً عَرَبِيّاً لِيَنذِرَ الَّذِينَ ظَلَمُوا وَبُشْرَى لِلْمُحْسِنِينَ (1) ؛ و [حال آنکه] پیش از آن کتاب موسی راهنما و رحمتی بود و این [قرآن] کتابی به زبان عربی است که تصدیق کننده [ی آن] است تا کسانی را که ستم کردند هشدار دهد و نیکوکاران را مژده ای باشد».

با توجه و تکیه بر همین اصل قرار گرفتن اهل بیت پیامبر در کنار قرآن امامت ایشان را نیز اثبات می نماید.

به بیانی دیگر جنبۀ نظری اسلام در قرآن کریم بیان شده است اما وجود و تجسم خارجی آن در سیره اهل بیت علیهم السلام نمایان می گردد. بنابراین وقتی که امامت قرآن را در جنبۀ نظری پذیرفتیم، باید امامت اهل بیت را در جنبه عملی نیز بپذیریم.

علاوه براین از آن جا که به گفتۀ ،پیامبر هدایت منحصر در این دو میراث گرانقدر اوست و میدانیم هدایت قرآن در کلیات مسایل

ص: 51

اعتقادی، اخلاقی و عملی اسلام است. پس ناگزیر توضیح و تبیین اسلام قرآنی (1) وظیفۀ اهل بیت علیهم السلام خواهد بود، تا هدایت اتمام پذیرد و کامل گردد.

ناگفته نماند که این روایت آنقدر به صورتهای مختلف و به وسیله افراد متفاوت نقل شده که بازگویی و بررسی همه آنها محتاج فرصت خاصی است. ما در اینجا فقط در صدد آن بودیم که با تکیه بر این حدیث روشن سازیم که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) به فرمان الهی امامت را در اهل بیت خویش منحصر کرده است و آنها را قرین و همدوش قرآن قرار داده است.

شوند».

در حدیث دیگری است که فرمود: «تا پایان دوازده نفر» (1).

در صحیح بخاری راوی میگوید از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) شنیدم که می فرمود: «دوازده نفر امیر و فرمانده اند».

راوی گوید : پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) پس از آن سخنانی فرمود که من نفهمیدم. پدرم گفت: فرمود: «همگی آنان از قریش اند».

در روایت دیگری میگوید : سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) سخنانی فرمود که بر من پوشیده ماند از پدرم پرسیدم : رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) چه فرمود؟ پدرم گفت: فرمود: «همگی آنان از قریش اند». (2)

روایت دیگری است که می فرماید: «دشمنی کسانی که با آنان دشمنی کنند، زیانی به ایشان نمیرساند». (3)

2. روایت دیگری است که رسول خدا فرمود: ﴿لا تَزالُ هذِهِ الأُمَّة مُستقيماً اَمرُها ظَاهِرَةً عَلى عَدوّها، حتى يمضى منهم اثنا عشر خليفة كُلُّهُم مِن قريش﴾ کار این امت همیشه به سامان است و پیوسته بر دشمنانشان پیروزند تا آنگاه که دوازده نفر خلیفه که همگی آنها از قریش هستند در گذرند.» (4)

3 . در روایت دیگری آمده است که فرمود: «این امت دوازده نفر قیم دارد

ص: 53

که هر کس آنان را یاری نکند زیانی به ایشان نرساند همگی آنان از قریش اند». (1)

4. در روایت دیگری فرمود: «کار» این مردم تا هنگامی که دوازده نفر بر آنان ولایت داشته باشند همواره در جریان است. (2)

5. از قول آنس روایت میکنند که آن حضرت فرمود: «این دین تا دوازده نفر از قریش باشند به هیچ روی نابود نگردد؛ و چون از دنیا بروند زمین اهل خود را فرو میبرد». (3)

6. در روایت دیگری فرمود: «کار این امت تا هنگامی که همۀ آن دوازده نفر قیام کنند همیشه قرین پیروزی است. آنان همگی از قریش اند». (4)

7. احمد بن حنبل و حاکم و دیگران از مسروق روایت میکنند که گفت :

شبی نزد عبدالله بن مسعود نشسته بودیم و او قرآن به ما می آموخت که مردی پرسید : ای ابا عبدالرحمان آیا از رسول خدا پرسیدید چه تعداد از این امت به خلافت می رسند؟ عبدالله گفت : از هنگامی که به عراق آمده ام هیچ کس پیش از تو چنین سؤالی از من نکرده است. ما این موضوع را پرسیدیم و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «آنان

دوازده ،نفرند به تعداد نقبای بنی اسرائیل». (5)

ص: 54

8. ابن مسعود میگوید رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «خلفای بعد از من به تعداد اصحاب موسی هستند». (1)

ابن کثیر می گوید : همانند این از عبدالله بن عمر، حذیفه و ابن عباس نیز روایت شده است. (2)

[مؤلف : نمیدانم مقصود ابن کثیر از روایت ابن عباس همان است که حاکم حسکانی از ابن عباس روایت کرده یا غیر آن است.]

روایات گذشته به صراحت میگوید که عدد والیان دوازده نفر و همگی از قریش اند.

امام علی (علیه السلام) در سخن خود مقصود از قریش را در این روایات بیان کرده و می فرماید: «همۀ امامان از قریشاند و از تیره هاشم (اهل بیت علیهم السلام) جایگزین شده اند. [ولایت] برای غیر آنان روا نیست و والیانی جز ایشان شایسته [ولایت برامت] نباشند». (3)

و نیز فرمود: ﴿اللهم بلى لا تَخْلُوا الارضُ مِن قائم الله بِحُجَّةٍ اما ظاهِراً مَشهُوراً أَوْ خائِفاً مَغْمُوراً لِئَلاَ تَبْطُلَ حُججُ الله و بَيِّنَاتِه .... آری به خدا قسم زمین هرگز از برپادارنده به حق برای خدا خالی نخواهد شد. [این امام قائم] یا پیروز است و نمایان و یا خائف است و پنهان تا حجتهای خدا و نشانه های روشن الهی همیشه باشند». (4)

ص: 55

دوازدهمین امام از ائمه دوازده گانه و از اوصیای رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) حضرت مهدی بدین گونه است.

«سیوطی» در جواب آن سخنی را نقل کرده و میگوید: «مراد حدیث وجود دوازده نفر خلیفه» در طول دوران اسلام تا قیامت است که عامل بر حق باشند اگر چه پی در پی نباشند». (1)

مؤلف فتح البارى مینویسد: «یقیناً از این تعداد (دوازده نفر) خلفای چهارگانه در گذشته اند و بقیه نیز به ناچار باید تا پیش از برپایی ،قیامت تکمیل گردد». (2)

ابن الجوزی میگوید: «بنابراین آن جا که فرموده: «سپس فتنه و آشوب خواهد بود». مراد فتنه های پیش از برپایی قیامت مانند خروج دجال و بعد آن است». (3)

سیوطی میگوید : «از این دوازده نفر» خلفای چهارگانه و حسن و معاویه و عبدالله بن زبیر و عمر بن عبد العزیز این هشت نفر روی کار آمدند و احتمال این که مهدی عباسی را هم به آنان اضافه کنیم آنان اضافه کنیم که او در بین عباسیان همانند عمر بن عبدالعزیز در میان امویان است - و نیز طاهر عباسی را به دلیل عدالت خواهی،اش باز هم دو نفر باقی و مورد انتظار است که یکی از آنان مهدی آل محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) از اهل بیت خواهد بود». (4)

همچنین گفته شده است : مراد حدیث آن است که آن «دوازده نفر» در دوران عزت خلافت و قوت اسلام و استواری امور آن باشند؛ کسانی که در زمان ایشان، اسلام عزیز گشته و همۀ مسلمانان پیرامونشان گرد آیند». (5)

ص: 58

بیهقی میگوید : «این تعداد (دوازده نفر) تا زمان ولید بن یزید بن عبدالملک روی کار آمدند سپس فتنه و آشوب بزرگ برپا شد و پس از آن حکومت عباسیان غالب آمد و این که بر عدد مذکور میافزایند بدان علت است که صفت مورد اشاره در حدیث را رها کرده یا کسانی را که بعد از فتنه مذکور آمده اند، از آنان شمرده اند». (1)

و نیز گفته اند: «کسانی که امت بر آنان اجتماع کرده اند خلفای ثلاثه و سپس علی تا زمان حکمیت در صفین که معاویه را در آن روز خلیفه .نامیدند. سپس با صلح حسن

بر معاویه اجتماع کردند و پس از او بر پسرش .یزید حسین هم که پیش از رسیدن به خلافت کشته شد با مرگ یزید اختلاف کردند تا آن که پس از کشته شدن ابن زبیر بر

عبدالملک مروان اجتماع نمودند و سپس بر فرزندان چهارگانه او ولید و سلیمان و یزید و هشام که در این جمع عمر بن عبدالعزیز میان سلیمان و یزید فاصله شد و دوازدهمین آنان ولید بن یزید بن عبد الملک بود که مردم پس از هشام بر او اجتماع کردند و او چهار سال حکومت کرد». (2)

بنابراین خلافت این دوازده نفر به دلیل اجماع مسلمانان بر صحیح است و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) مسلمانان را به خلافت و جانشینی اینان - در حمل و انتقال اسلام به مردم - بشارت داده است!

ابن حجر دربارۀ این توجیه میگوید: «این بهترین توجیه است».

و ابن کثیر میگوید راهی را که بیهقی پیموده و عده ای با وی موافقت کرده اند، یعنی اینکه مراد حدیث از خلفای پی درپی تا زمان ولید بن یزید بن عبد الملک فاسق می باشد راهی غیر مقبول است زیرا خلفای مورد اشاره تا زمان این ولید بیش از «دوازده نفر» هستند؛ به دلیل این که خلافت ابوبکر و عمر و عثمان و علی مسلّم است.

ص: 59

پس از آنان هم حسن بن علی (علیه السلام) است به دلیل وصایت علی و بیعت مردم عراق با او تا آن که با معاویه صلح کرد. سپس پسر معاویه ،یزید بعد معاوية بن يزيد، مروان بن حكم پسرش عبد الملک مروان ولید بن عبد الملک سلیمان بن عبد الملک عمر بن عبد العزیز يزيد بن عبدالملک و بعد هشام بن عبدالملک هستند که جمع آنها پانزده نفر میشوند. سپس ولید بن یزید بن عبدالملک و اگر حکومت ابن زبیر را که قبل از عبدالملک بود به حساب آوریم هفده نفر میشوند با این حساب یزید بن معاویه جزء آن دوازده نفر شده ولی عمر بن عبدالعزیز که همه پیشوایان بر مدح و سپاس او متفق القولند و او را از خلفای راشدین به شمار میآورند همه مردم هم بر عدالت او اتفاق نظر دارند و دوران او از بهترین دوره ها بوده حتی شیعیان نیز بدان اعتراف دارند بنابراین ترتیب از جمع «دوازده نفر» خارج می گردد. اگر هم بگوید که من تنها کسانی را به حساب می آورم که امت بر آنان اجتماع کرده باشند لازمه اش آن است که «علی بن ابی طالب» و فرزندش به حساب نیایند زیرا همۀ مردم بر آن دو اجتماع نکردند چون مردم شام همگی از بیعت با او سر باز زدند».

و نیز میگوید: «برخی توجیه کنندگان معاویه و پسرش یزید و نوه اش معاوية بن یزید را به شمار آورده و زمان مروان و ابن زبیر را قید نکرده اند، زیرا امت بر هیچ یک از آنها اجتماع نکرده اند».

بنابراین دیدگاه میگوییم : در این مسلک خلفای سه گانه، سپس معاویه بعد یزید سپس عبدالملک و بعد ولید بن ،سلیمان سپس عمر بن عبدالعزیز و بعد یزید و بعد هشام به شمار میآیند که جمعاً ده نفرند و بعد از آنها ولید بن یزید بن عبدالملک

فاسق است که لازمه این دیدگاه اخراج علی و پسرش حسن خواهد بودکه دقیقاً بر خلاف آن نظری است که امامان اهل سنت و بلکه شیعه بر آن تصریح کرده اند». (1)

ص: 60

ابن جوزی در کتاب «کشف المشکل» در جواب این توجیهات دو وجه دیگر را نقل کرده که میگویند:

اول : «پیامبر 9 در حدیث خویش اشاره به حوادث بعد از خود و اصحاب خود ندارند و چون حکم اصحاب با حکم آن حضرت پیوسته و مرتبط است، نتیجه می گیریم که خبر از حکومت های واقع شده پس از صحابه است. با بیان خود اشاره به عدد خلفای

بنی امیه دارد گویا سخن آن حضرت لایزال الدین یعنی ولایت تا آنجا که دوازده

خلیفه به حکومت برسند ادامه دارد سپس اوضاع به حالت دیگری، بدتر از حال اول، بر می گردد. با این حساب اولین خلیفه بنی امیه یزید بن معاویه و آخرینشان مروان حمار است که تعدادشان «سیزده نفر» میباشد عثمان و معاویه و ابن زبیر نیز به شمار نمی آیند. زیرا آنها از صحابه اند. اگر مروان بن حکم را نیز - به دلیل اختلاف در صحابی بودن یا مغلوبیتش در برابر عبدالله ابن زبیر و اجتماع مردم بر عبدالله از جمع مذکور خارج کنیم عدد دوازده راست می آید. پس از خروج خلافت از دست بنی امیه نیز فتنه های عظیم و خونریزی های بسیار واقع شد تا آن که دولت بنی عباس مستقر گردید و اوضاع از آنچه بر آن بود کاملاً متغیر و دگرگون شد». (1)

ابن حجر در «فتح الباری این استدلال را مردود دانسته است.

دوم : ابن جوزی «وجه دوم» را از جزوه ای که «ابوالحسین ابن منادی» دربارۀ «مهدی» گرد آورده نقل کرده که میگوید: «ممکن است این موضوع مربوط به بعد از مهدی باشد که در آخرالزمان خروج میکند زیرا من در کتاب «دانیال» دیده ام هنگامی که مهدی وفات ،کند پنج تن از نوادگان «سبط اکبر» به حکومت می رسند، سپس پنج تن از نوادگان سبط اصغر»؛ پس از آن آخرینشان مردی از سبط اکبر را وصی خود می کند. بعد از او پسرش به حکومت میرسد و بدین ترتیب «دوازده

ص: 61

نفر» حاکم میشوند که هر یک از آنان امام و مهدی هستند». همچنین میگوید: «در روایت دیگری است که پس از ،او دوازده نفر مرد - شش تن از اولاد حسن و پنج

تن از اولاد ،حسین و یک نفر از غیر ایشان - به حکومت میرسند و چون فرد اخیر می میرد فساد عالمگیر میشود».

ابن حجر در صواعق خود بر این حدیث حاشیه زده و می گوید :

«این روایت یقیناً روایتی واهی است و اعتمادی بر آن نیست!» (1)

گروه دیگری میگویند : «ظنّ غالب آن است که حضرت رسول اکرم (صلی اله علیه و آله) در این حدیث از عجایب بعد از خود خبر داده است؛ فتنه هایی که مردم را

در یک زمان متفرق میکند و تحت فرمان دوازده امیر می.کشاند. اگر غیر این را اراده

کرده بود می فرمود دوازده امیرند که چنین میکنند و چون چنین وصفی برای آنها

بیان نکرده است این گونه می فهمیم که اینان در زمان واحد خواهند بود». (2)

گفته اند : در قرن پنجم هجری تنها در «اندلس» واقعه ای رخ داد که شش نفر همگی خود را «خلیفه» می نامیدند. اضافه بر آنها حاکم مصر، خلیفۀ عباسی بغداد و دیگر مدعیان خلافت از علویان و خوارج نیز مدعی خلافت بودند. (3)

ابن حجر درباره این توجیه میگوید: «این سخن کسی است که به چیزی از طرق ،حدیث، جز آنچه که به نحو فشرده در «بخاری» آمده، آگاهی نداشته است». (4)

و نیز میگوید: «وجود آنان در زمان واحد، عین پراکندگی و افتراق است و نمی تواند مراد حدیث باشد». (5)

ص: 62

بدین گونه علمای مکتب خلفا در تفسیر روایات گذشته، به دیدگاه واحدی نرسیده اند علاوه بر آن از آوردن روایاتی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) اسامی آن دوازده نفر را بیان فرموده ،نیز اغماض و اهمال کرده اند. زیرا با سیاست حاکم بر مکتب خلفا در طی قرون متمادی در تضاد بوده .است. این روایات را محدّثان مکتب اهل بیت علیهم السلام در تألیفات خود با آسنادی که به نیکان صحابه میرسد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) روایت کرده اند. در فصل های ،آینده به آوردن اندکی از آنها که هر دو گروه در کتاب های خود آورده اند، بسنده می کنیم .

و يا : ﴿يَكُونُ بَعدى اثنا عَشَرَ خَليفةٌ كُلُّهُمْ مِنْ قُريش (1) : بعد از من دوازده خلیفه خواهند بود که همه از قریش هستند».

جملات «بعد از من دوازده خلیفه می باشند» ؛ «برای این امت دوازده خلیفه خواهند بود و امثال ،آن دقیقاً انحصار تعداد خلفا و سرپرستان امت را در دوازده نفر بیان می کند.

2. این پیشوایان و خلفا به طور پیوسته تا روز قیامت در میان امت خواهند بود.

برای اثبات این سخن نیز به روایات موجود مراجعه می کنیم .

مسلم در کتاب صحیح خود از پیامبر نقل میکند: «امر خلافت مادامی که در جهان حتی دو نفر باقی مانده باشند در قریش خواهد بود». (2)

این حدیث که در معتبرترین منابع حدیثی اهل سنّت ،آمده دقیقاً تداوم خلافت و خلفا را تا پایان جهان اعلام می دارد.

اینک حدیثی را که در گذشته نقل ،کردیم تکرار می نماییم : «پیوسته این ،دین تا وقتی که دوازده نفر خلیفه بر شما حکومت ،کنند تا قیامت باقی خواهد ماند». (3)

این حدیث به روشنی برپایی دین را تا قیامت نوید میدهد و نیز خلافت دوازده نفر خلیفه را اعلام می دارد به این معنی که پیامبر تصریح میفرماید دین من تا قیامت می ماند و این مدت دوران خلافت دوازده نفر خلیفه نیز میباشد که ناگزیر باید حداقل عُمْرِ یکی از این خلفا آن چنان طولانی باشد که عصر خلافت او تا برپایی قیامت پیوند بخورد.

ص: 64

مذکور گفته شده تنها طرح مكتب اهل بیت یعنی دوازده امام معصوم است که قابل تطبیق با احادیث مزبور می باشد.

یادآور می شویم اهمیت این حدیث بیشتر از آنجا است که در تمام صحاح سنن مسانید و مصنفات حدیثی مکتب خلفا وجود دارد و همگان صحت و اعتبار آن را قبول دارند.

ص: 66

ص: 68

مشرق و مغرب را فرا گیرد».

ج. امام جوینی باز هم به سند خود روایت میکند که راوی گفت : شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) می فرمود: ﴿أنا وَ عَلِيٌّ وَ الحَسَنُ وَ الحَسِينُ وَ تِسْعَةٌ مِنْ وُلْدِ الحُسَينِ مُطهَّرون مَعْصُومون؛ من و علی و حسن و حسین و نه نفر از فرزندان ،حسین پاکیزگان و معصومانیم». (1)

سیاست حاکم بر مکتب خلفا در طول تاریخ بر آن بود که امثال این گونه احادیث را از دسترس امت اسلامی دور نگه دارد و بر آنها پرده بپوشاند راستی که بخش عظیم پیروان این مکتب در این راه جهاد شایانی کردند ما نمونه هایی از این تلاش را در بحث و بررسی «اقدامات مكتب خلفا با نصوص سنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) که مخالف دیدگاهشان بود» در کتاب معالم «المدرستین» آورده ایم. چون در این بحث مجالی برای آوردن آن احادیث نداریم تنها روایاتی را میآوریم که به معرفی امامان دوازده گانه پرداخته است؛ روایاتی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم)که به صورت متواتر به اسامی ایشان اشاره و تصریح شده است.

لقب : وصى اميرالمؤمنين.

ولادت : سال سیام پس از عام الفیل در بیت الله الحرام (1) کعبه.

شهادت : در سال چهلم هجری به دست عبدالرحمن بن ملجم (یکی از خوارج) به شهادت رسید و در بیرون ،کوفه، نجف اشرف دفن گردید.

شهادت : در دهم محرم سال 61 هجری به همراه اهل بیت و یارانش در کربلا به دست یزیدیان به شهادت رسید مزار آن حضرت هم اکنون در کربلا یکی از شهرهای عراق است. (1)

بقیع در کنار پدرش زین العابدین (علیه السلام) دفن گردید. (1)

کنیه : ابوالحسن عسکری .

لقب : هادى.

ولادت : سال 214 هجری در مدینه منوره .

شهادت : در سال 254 به شهادت رسید و در شهر سامرای عراق دفن گردید. (1)

آن حضرت آخرین امام از «ائمه دوازده گانه» است که تا کنون زنده است تا هرگاه خدا بخواهد - به فرمان او - قیام کند و جهان را پر از عدل و داد نماید.

ص: 76

ص: 78

پیامبر به امر خدا دوازده وصی خود را برای حفظ شریعت و تبلیغ آن و همچنین برای اجرای احکام تعیین نمود.

حفظ شریعت و تبلیغ و اجرای احکام آن در عصر اوصیای پیامبر دو امر ذیل را لازم داشت :

الف. تبليغ شریعت اسلام توسط پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به اوصیای خود؛

ب. نشر شریعت اسلام توسط اوصیای پیامبر در میان مسلمانان .

در این فصل به فضل پروردگار این دو امر را به طور مفصل بیان می کنیم.

فراموش نکرده ام».

در اینجا مناسب است قبل از نقل ادامه این روایت حدیث دیگری را یادآور شویم در این حدیث ایرادی را که چه بسا به ذهن برخی از خوانندگان نیز خطور نماید زید بن علی بن الحسین (علیه السلام) (متوفای 121 ه) پاسخ داده است. روایت بدین شرح است :

زید بن علی علیهما السلام گفت : امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرموده است : «خواب به چشمانم راه نمی یافت مگر این که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) آنچه را که جبرئیل در آن روز از موارد حلال و حرام و سنت یا هر گونه امر و نهی و آن که اینها دربارهٔ چه چیزی و یا چه کسی نازل شده است به من تعلیم می فرمود».

به زید گفته شد : وقتی که این دو از یکدیگر دور میافتادند و فاصله مکانی مانع دیدارشان میگردید چگونه چنین امری امکان داشت؟

زید پاسخ داد : «پیامبر روزهایی را که دیدار حاصل نمیگردید به خاطر میسپرد و هنگامی که امام به حضور حضرتش میرسید می فرمود : «ای علی! در فلان روز فلان

مطلب آمد. و در فلان روز چنین مطالبی بر من نازل شد». بدینسان ادامه میداد تا به

روزی می رسید که امام (علیه السلام) و به زیارتش نایل شده بود». (1)

اینک ادامۀ کلام امام علی (علیه السلام) در روایت گذشته :

«رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) همۀ اوامر و نواهی و حلالها و حرام های الهی را خواه مربوط به مسایل زمان حال و خواه مربوط به مسایل آینده و نیز آنچه در کتاب های آسمانی بر

پیامبران گذشته نازل شده و از طاعت و معصیت خدا آگاهشان ساخته بود همه و همه را

ص: 81

به من تعلیم فرمود. من هم تمام آنها را به خاطر سپردم و حتی یک حرف آن را نیز فراموش نکردم.

سپس دستش را بر سینه ام ،نهاد و از خدا خواست تا قلبم را از دانش و فهم و حکمت و نور لبریز سازد». (1)

طولانی شد!!

چون این سخن به گوش رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) رسید، فرمود: من از پیش خود با او به نجوا

ننشستم بلکه خداوند است که با او نجوا میکند». (1)

ترمذی در توضیح این حدیث گفته است: «نجوای خداوند» یعنی خداوند به پیامبرش امر کرده تا با وی به نجوا بنشیند.

حال ببينيم واقعاً مسأله چه بوده است که رسول خدا صلى الله عليه وسلم بنا به امر پروردگار با پسر عمویش آن هم در جنگ طائف، به نجوا نشست؟!

آیا این در گوشی صحبت کردن مشورت جنگی بوده است؟ در حالی که پیامبر اکرم درباره مسائل جنگی با همگان به مشورت میپرداخت و فرد خاصی را به مشورت بر نمی گزید؛ همچنان که در مورد جنگ های بدر ،احد خندق و.... این مطلب در تاریخ ثبت شده است .

پس ناگزیر باید پذیرفت که این دیدار و دیدارهای مانند آن (2) در ردیف همان دیدارهای منظم روزانه ایشان بوده است. جا دارد که بگوییم این دیدارها ممکن است از همان دیدارهایی باشد که «زید بن علی بن الحسین از آن یاد کرده که اگر بین رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) و

ص: 83

پسر عمویش جدایی میافتاد و چند روزی یکدیگر را نمی دیدند در نخستین برخورد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) با امام خلوت میکرد و می فرمود: ای علی در فلان روز فلان چیز؛ و در آن روز، فلان موضوع بر من نازل شد و .... بدین ترتیب علت طولانی شدن نجوای رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) با على (علیه السلام) نیز آشکار میگردد.

از آنچه تا به این جا در این مورد آوردیم این نتیجه حاصل میشود که دست آورد آن همه دیدارهای مرتب یا نامرتب رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) با پسر عمویش علی بن ابی طالب (علیه السلام) ، سپردن همۀ علوم و دانش های اسلامی از عقاید و احکام و غیره به شخص امام (علیه السلام) بوده است.

ایشان نازل میشود».

آنگاه با انگشت مبارک به امام حسن اشاره نمود و چنین فرمود: «این نخستین آنان است».

سپس اشاره به حسین کرد و گفت : «امامان از نسل او میباشند». (1)

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) در آخرین بیماری خود فرمود: برادرم را بگویید نزد من بیاید. آنگاه فرمود: «به من نزدیک شو».

نزدیک حضرتش شدم آنگاه خود را به من تکیه داد و در همین حالت قرار داشت و با من سخن میگفت - به گونه ای که گاهی قدری از آب دهان مبارکش به من می رسید - تا این که سرانجام زمان رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرارسید و در بر من وفات یافت. (1)

در احادیثی که گذشت دیدیم چگونه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) تمامی علوم و معارف اسلامی را به علی (علیه السلام) فرمود و در کتابی مدون نزد ایشان به ودیعت نهاد تا به عنوان سندی مکتوب از مجموعه اسلام به امامان از نسل خویش بسپارد .

ص: 87

علی (علیه السلام) آن را به خط خود نوشته است.

در آن صحیفه از هر حلال و حرامی و از هر آنچه که مردم به آن نیاز داشته و دارند سخن گفته شده است. حتی دیه یک خراش سطحی بر پوست بدن».

آنگاه دست خود را به شانه ام زد و فرمود: «اجازه میدهی ای ابومحمد!»

جواب دادم » فدای تو گردم. تمام وجود من در اختیار تو است. هر چه می خواهی انجام بده.

پس آن حضرت با دست خود فشاری بر شانه ام وارد کرد و فرمود: حتی دیه این را! و این مطلب را قدری غضب آلود فرمود.

من گفتم : به خدا سوگند که این خود علم است و».

سخن پیرامون «جامعه» و کتاب امام علی (علیه السلام) در روایات متعددی آمده است که ما در اینجا به ذکر همین یک روایت بسنده می کنیم.

حال به این سخن میپردازیم که امامان بعد از امیرالمؤمنین (علیه السلام) کتاب های امام به ویژه جامعه را چگونه پس از سپری شدن ایام ،خویش به امام پس از خود به ودیعت می سپردند.

ص: 89

باز در کتاب کافی و بصائر الدرجات چنین آمده است که حمران (1) می گوید : از ابوجعفر امام باقر (علیه السلام) در مورد صحیفه مهر و موم شده ای که نزد «ام سلمه» به ودیعت نهاده شده بود و مردم درباره آن سخن میگفتند : سؤال نمودم امام باقر (علیه السلام) فرمود: «هنگامی که اجل رسول خدا فرا رسید. علی (علیه السلام) علم و اسلحه آن حضرت را و هر چه نزد او بود [از مواریث امامت] به ارث برد [این علوم و معارف و سلاح رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) همچنان نزد امیر المؤمنین (علیه السلام) بود] تا این که به حسن (علیه السلام) و پس از او به حسین (علیه السلام) رسید. در این موقع چون ما از غلبۀ دشمنان بیم داشتیم این بود که [جدم حسین (علیه السلام)] آن ها را نزد «ام سلمه» به امانت سپرد و بعد از آن، علی بن الحسین (علیه السلام) آنها را از ام سلمه باز ستاند».

من گفتم بسیار خوب [بنابراین] سپس به پدرت رسید و بعد از آن نزد تو بوده و به

تو رسیده است.

امام باقر (علیه السلام) پاسخ داد «آری، همین طور است». (2)

همچنین از عمر بن ابان (3) روایت شده است (4) که گفت : از حضرت امام جعفر صادق در مورد صحیفه مهر شده ای که نزد ام المؤمنین ام سلمه به امانت نهاده شده بود، و مردم از آن سخن میگفتند جویا شدم امام در پاسخ فرمود: «هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) در گذشت. علی (علیه السلام) دانش و سلاح و هر آنچه را نزد آن حضرت بود [از مواریث امامت] از او به ارث برد و همچنان نزدش بود تا این که به فرزندش حسن (علیه السلام) و بعد از او به حسین (علیه السلام) رسید».

ص: 91

[[در آنجا من صبر نکردم و به دنبال سخنان امام] عرض کردم : بعد از امام حسین (علیه السلام) آنها به علی بن الحسین و از او به فرزندش [امام باقر (علیه السلام)] رسید و از او به شما منتقل شده است؟

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «آری، همین طور است».

در کتاب غیبت شیخ طوسی و مناقب ابن شهر آشوب و بحار الانوار مجلسی از قول فضیل (1) چنین آمده است: ابوجعفر امام محمد باقر (علیه السلام) به من فرمود :

در همان هنگام که حسین (علیه السلام) عازم حرکت به سوی عراق بود وصیت نامه پیغمبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و کتاب ها و دیگر اشیای آن حضرت را به امانت نزد ام سلمه» گذاشت و به او فرمود: وقتی که پسر بزرگترم به تو مراجعه کرد، آنچه را که به تو امانت سپرده ام، به

او تسلیم کن.

پس از این که حسین (علیه السلام) و به شهادت رسید علی بن الحسین نزد «ام سلمه» رفت و آن بانو هم تمامی اشیایی را که امام حسین (علیه السلام) به امانت نزدش نهاده بود به امام سجاد (علیه السلام) تحویل داد». (2)

همچنین در کتاب کافی اعلام الوری، مناقب ابن شهر آشوب و بحار الانوار مجلسی از ابوبکر حضرمی (3) روایت شده است (لفظ حدیث از کافی است) که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «حسین (علیه السلام) در آن هنگام که به سوی عراق عزیمت میفرمود کتابها و وصیت نامه را نزد «ام سلمه» به امانت نهاد.

ص: 92

[اینها همچنان نزد آن بانو بود] تا این که علی بن الحسین (علیه السلام) بازگشت و «ام سلمه»

عالی همۀ آنها را به وی تحویل داد». (1)

البته این ها به غیر از آن وصیتی است که امام در کربلا به همراه آنچه که امامی از امام دیگر به میراث میبرد به امانت به دخترش فاطمه سپرد و او بعدها به علی بن الحسین (علیه السلام) تحویل داد؛ زیرا در آن ایام امام سجاد (علیه السلام) به سختی بیمار بود.

الحسين (علیه السلام) بدرود حیات گوید سبد یا صندوق را حاضر کرده و به فرزندش فرمود : محمد! این صندوق را ببر او نیز صندوق را توسط چهار نفر حمل نمود و برد.

چون امام سجاددرگذشت عموهایم برای گرفتن سهم خود از محتویات آن صندوق

به پدرم مراجعه کردند و گفتند بهرۀ ما را از آن صندوق بپرداز!

امام باقر در پاسخ آنها فرمود: «به خدا قسم که شما را نصیبی در آن نیست. اگر شما را بهره ای در آن میبود پدرم آن را به من تحویل نمیداد».

[سپس امام صادق 7 اضافه کرده، می فرماید:]

«در آن صندوق سلاح رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) و کتاب های او قرار داشت». (1)

مفضل کرد و پرسید: «دوست داری که مالک کتاب علی [بعد از من] را ببینی؟»

مفضل پاسخ داد : چه از این بالاتر و بهتر!

امام اشاره به امام کاظم (علیه السلام) یاد کرد و فرمود : «این وارث و مالک کتاب علی است». (1)

کسی سؤال شد که درباره مقداری از مال خود وصیت کرده است. (یعنی به طور مبهم وصیت کرده است که قدری از مال مرا به فلان مصرف برسانید ولی مقدار آن را مشخص نکرده و عبارتی مانند شیء من «مالی» به کار برده است).

آن حضرت در پاسخ فرمود: «شیء، در کتاب علی (علیه السلام) یک ششم محسوب می شود». (1)

و نیز در کتابهای خصال عقاب الاعمال و وسائل الشیعه از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «در کتاب علی (علیه السلام) آمده است: سه خصلت است که دارنده آن نمی میرد. مگر این که وبال و زیان آنها را در ایام حیات خود ببیند. آن ها عبارتند از سرکشی بریدن از بستگان و خویشاوندان و سوگند دروغ» (2).

امام صادق (علیه السلام) نیز در مورد اثبات اول ماه با رؤیت هلال به کتاب امیرالمؤمنین (علیه السلام) اشاره فرموده است. (3)

به جز مواردی که ذکر شد ما خود سی و نه مورد دیگر از روایت هایی را که در آنها دو امام بزرگوار امام باقر و امام صادق علیهما السلام از کتاب امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) سخن گفته اند به دست آورده ایم. (4)

گذشته از اینها مواردی نیز بوده است که همین دو امام بزرگوار کتاب امیرالمؤمنین را بیرون آورده متن آن را برای برخی از اصحاب خود چون زراره، محمد بن مسلم (5) ، عمرو بن

ص: 96

اذينه (1)، ابوبصير ، ابن بكير (2)، عبدالملک بن آغيَن (3) و مُتعب (4) خوانده اند. (5)

همچنین گاهی دیده شده است که امام باقر و امام صادق علیهما السلام کتاب امیرالمؤمنین را در برابر پیروان مکتب خلفا گشوده و مطالبی از آن را به ایشان نشان داده اند. حدیث زیر مبین همین مطلب است.

نجاشی روایت کرده است که عذافر صیرفی (6) به همراه حَكَم بن عتيبه (7) به خدمت امام باقر (علیه السلام) رسیدند حکم آغاز سخن کرد و مسایلی را مطرح ساخت و امام با این که دیدار حکم را خوش نداشت او را پاسخ میداد تا اینکه در مسأله ای اختلاف نظر افتاد [و حکم پاسخ امام را نپذیرفت]. در این هنگام امام باقر (علیه السلام) روی به فرزند خود کرد و فرمود: «پسرم! برخیز و آن کتاب علی (علیه السلام) را بیاور».

فرزند امام فرمان برد و کتابی بزرگ که طوماروار به هم پیچیده شده بود، پیش روی

ص: 97

آن حضرت نهاد امام آن را گشود و به جستجوی مسأله مورد بحث پرداخت تا آن را یافت و سپس فرمود: «این املای رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) و خط علی (علیه السلام) است».

سپس رو به حکم کرده و فرمود: ای ابواحمد تو و سلمه (1) و ابوالمقدام (2) به هر طرف که میخواهید به شرق و به غرب بروید به خدا سوگند علمی از این مطمئن تر که نزد خانواده ما است و جبرئیل بر ما فرود آورده نزد هیچ کس دیگر نخواهید یافت». (3)

امامان اهل بیت (علیه السلام) گاهی حکم مسأله ای را از کتاب امام علی بن ابی طالب (علیه السلام) می گفتند و به کتاب امام تصریح میکردند و گاهی نیز همان حکم را بدون این که نامی از کتاب امام علی (علیه السلام) ببرند بیان میداشتند که ما این مطلب را در کتاب «معالم المدرستين» (4) شرح داده ایم.

از همین روست که تمامی احادیث ائمه اهل بیت علیهم السلام سند واحدی دارد و احادیث آنها با هم از یک ریشه برخاسته و از یگانگی کامل برخوردارند.

هشام بن سالم (5) ، حماد بن عثمان (6) و دیگران روایت کرده اند که امام

ص: 98

صادق (علیه السلام) فرمود: «حدیث من حدیث پدرم میباشد و حدیث پدرم، حدیث جدم و حدیث جدم همان حدیث حسین است و حدیث حسین حدیث حسن است و حدیث حسن حدیث امیرالمؤمنین و حدیث امیرالمؤمنین حدیث رسول خدا و حدیث رسول خدا، سخن خداوند عزوجل است». (1)

و به همین دلیل بود که امام باقر (علیه السلام) در پاسخ جابر بن عبدالله که از حضرتش خواسته است. هر وقت برایم حدیثی بیان میفرمایید اسناد آن را هم برایم بگویید - فرمود:

«پدرم از جدم از رسول خدا از جبرئیل از جانب خدای عز و جل برایم چنین حدیث کرد و هر حدیثی را که من برای تو میگویم همین گونه است». (2)

از همین رو بود که ابو عبد الله امام صادق (علیه السلام) به «حفص بن بختری» (3) فرمود: «آنچه از من شنیده ای میتوانی آن را از جانب پدرم روایت کنی؛ و آنچه را که از من شنیده ای اجازه داری تا از جانب رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) روایت کنی». (4)

و شاعر در همین زمینه چه نیکو سروده است که :

وَ والِ أُناساً قولهم و حَديتُهُم *** روى جَدُّنَا عَن جِبرئيل عَنِ البَارَى

«دوستی و پیروی کسانی را پیشه کن که گفتار و حدیث آنان چنین است. جد ما از جبرئیل از خداوند متعال روایت کرده است».

نتیجه میگیریم که ائمه اهل بیت که ائمه اهل بیت علیهم السلام عملاً امت اسلامی را اینگونه آگاه میساختند که ایشان (ائمه اطهار) وارثان پیامبر در علوم و معارف

ص: 99

الهی هستند و این علوم را امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به خط خود و املاء رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) در کتابی ویژه مدوّن ساخته است.

ص: 100

ص: 102

یکی دیگر از شبهاتی که از سوی پیروان مکتب خلفا در مورد عقاید شیعیان مطرح میشود این است که :

«شیعیان معتقدند پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) دوازده امام را به عنوان جانشینان خود معرفی کرد که اولین آنها علی بن ابیطالب (علیه السلام) و آخرین حضرت مهدی (عج) است اما مهدی مورد اعتقاد شیعیان از حدود یک هزار و دویست سال پیش تاکنون در پس پردۀ غیبت به سر میبرد در حقیقت در این مدت ،اسلام بدون ،امام و مسلمین بدون رهبر یا جانشین پیامبر مانده اند».

در پاسخ به این گفتار می گوئیم : عقیده به وجود امامت حضرت مهدی (عج) خاص شیعیان اهل بیت پیامبر نیست بلکه علما و دانشمندان پیروان مکتب خلفا نیز بر این عقیده می باشند در اینجا دلایل و روایات صحیحی را که در کتاب های مکتب خلفا ذکر شده است می آوریم :

پیشانی نورانی که زمین را از عدل و داد پر میکند همان گونه که از ظلم و ستم انبوهی پر شده بود». (1)

سلمان گفت : «از کدام فرزندانت یا رسول الله؟» فرمود: «از این فرزندم»؛ و با دست خود بر حسین (علیه السلام) زد.

به رسالت سوی قومش فرستادیم. او هزار سال پنجاه سال کم میان قوم درنگ کرد ...» (1)

بعد از طوفان و بیرون آمدن از ،سفینه نیز سیصد و پنجاه سال دیگر زندگانی کرد بنابراین مجموع عمر آن حضرت به یکهزار و سیصد سال میرسد در صورتی که عمر حضرت مهدی (علیه السلام) در حال حاضر کمتر از 1200 سال است و عمر حضرت خضر بیش از این است؛ برخی از علمای مکتب خلفا نیز این استدلال را مطرح کرده اند.

2. شيخ محي الدين ابو عبد الله محمد بن علی بن محمد معروف به ابن حاتمی طائی اندلسی شافعی (در گذشته 638 ه) که در صالحیه شام مدفون است و قبرش زیارت می،شود در باب 336 از کتاب فتوحات خود می نویسد:

«بدانید که مهدی (علیه السلام) مسلماً قیام خواهد کرد ولی قیام او هنگامی است که زمین را ظلم و جور فرا گرفته باشد و او از قسط و عدل انباشته اش گرداند. اگر از عمر دنیا تنها یک روز باقی ،باشد خداوند آن روز را طولانی گرداند تا این خلیفه به ولایت برسد. او از عترت رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) است از فرزندان فاطمه جدش حسین بن علی بن ابی طالب است و پدرش حسن عسکری فرزند امام علی نقی فرزند امام محمد تقی فرزند امام علی بن موسى الرضا فرزند امام موسی کاظم فرزند امام جعفر صادق فرزند امام محمد باقر فرزند امام زین العابدین فرزند امام حسین فرزند علی بن ابی طالب - رضى الله عنهم - همنام رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) است و مسلمانان بین رکن و مقام [دیوار کعبه و مقام ابراهیم (علیه السلام)] با او بیعت می کنند.

در خلقت و سیما شبیه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) است و در خُلق و خوی مادون آن حضرت :

چون هیچ کس در اخلاق همتای رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) نباشد که خدای متعال می فرماید : ﴿و

ص: 107

إِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ (1) ؛ به راستی که تو دارای اخلاق عظیمی هستی».

پیشانی اش بلند و بینی اش عقابی است بیشترین یارانش از اهل کوفه اند بیت المال را به طور مساوی تقسیم می کند و با مردم عدالت می ورزد چنانکه مردی می آید و می گوید : ای مهدی! عطایم ببخش و او از اموالی که فرا رویش قرار دارد جامه وی را تا آن جا که توان بردنش را دارد انباشته می کند».

سپس به نقل اوصاف و برخی از افعال او می پردازد.

این امور را «ابن صبان» نیز در اسعاف الراغبين (2) در حاشیه نور الابصار (3) آورده است.

گفته اند : از جمله اشعار شیخ محی الدین در اوصاف امام این شعر است که در فتوحات (4) نیز آورده است :

هو السيّد المهدى من آل احمد *** هو الصارم الهندى حين يبيد

هو الشمس يجلو كل غم و ظلمة *** هو الوابل الوسمي حين يجود

«او همان سید و مهدی آل احمد است

«او همان شمشیر هندی است که [خصم را] نابود میکند

او همان خورشید است که هر اندوه و ظلمتی را برطرف می کند

او همان باران بهاری است که کریمانه فرو می ریزد».

در ينابيع المودة (5) آمده است شیخ محی الدین عربی در فتوحات مکیه (در باب 336) جایگاه وزیران مهدی را که در آخر الزمان ظهور میکند و رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) بشارتش را داده است یادآور شده و می گوید

ص: 108

«او از اهل بیت است و خدای را خلیفه ای است که قیام میکند؛ در حالی که زمین از جور و ظلم انباشته شده باشد و او قسط و عدل را در آن گسترش میدهد و اگر از دنیا جز یک روز نمانده باشد خداوند آن روز را طولانی گرداند تا فردی از عترت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به حکومت برسد.

بین رکن و مقام با او بیعت میشود و گرونده ترین مردم به او اهل کوفه هستند. اموال را به طور مساوی تقسیم میکند و با رعیت عدالت میورزد و قضاوت را به پایان می برد و به گاه فترت دین قیام میکند و هر کسی نپذیرد کشته میشود و هر کسی با او ستیزه کند خوار میگردد دین اسلام را همان گونه که هست پیاده میکند؛ به گونه ای که اگر رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) نیز زنده ،بود همان را انجام می.داد مذاهب را از زمین بر میدارد و جز دین خالصی باقی نمیماند دشمنان او مقلدان علمای اهل رأی هستند که ناخواسته تحت فرمان او در آیند چون از قدرت و سطوت او هراسانند و به آنچه در اختیار دارد،

دلبسته اند و امید دارند عامۀ مسلمانان به وجود او خشنودند و عارفان به خدای متعال و اهل حقایق از روی کشف و شهود با او بیعت میکنند او را مردانی الهی است که دعوتش را اجابت کرده و یاریش مینمایند آنها وزیران اویند که بار مملکت را به دوش

می کشند».

همچنین میگوید : «او همان سید و مهدی آل احمد و همان باران بهاری است که کریمانه می بارد. او خلیفه تأیید شده و استواری است که سخن حیوانات را می فهمد، عدالتش در بین جن و انس جاری میشود وزیران او از غیر عرب باشند و عرب در بین آنها نباشد ولی به زبان عربی سخن می.گویند آنها را نگهبانی است که از جنس خودشان نباشد. او هرگز خدا را نافرمانی نکرده است. او اخص و زیران و افضل امینان است».

ص: 109

همچنین در کتاب اسعاف الراغب» (1) ، در حاشیه تفسیر «نور الابصار» آمده است : «بدان که قیام مهدی (علیه السلام) قطعی است. او فرزند امام علی بن ابی طالب - رضی الله عنه - و هم نام رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) است. مسلمانان در بین رکن و مقام با او بیعت می کنند. در خلق همانند رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) است و در خُلق دون آن حضرت، چون هیچ کس در اخلاق همتای رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) نیست. مردم کوفه بیش از سایرین نصرتش می کنند. اموال را به طور مساوی تقسیم میکند و با رعیت عدالت می ورزد. خضر فرا روی او راه میرود و پنج یا هفت یا نه [سال] زندگی می کند از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) کرده و هرگز خطا نمی کند فرشته ای دارد که نادیده استوارش میدارد روم را با هفتاد هزار مسلمان به وسیلۀ تکبیر فتح می کند. خداوند اسلام خوار شده و مرده را به دست او عزیز و زنده گرداند حکم «جزیه» را جاری میکند و با قدرت به سوی خدای متعال فرا می خواند. هر کس نپذیرد کشته و هر کس ستیزه ،کند خوار گردد. حکم او بر اساس

اسلام ناب و به دور از نظریه پردازی است و در بسیاری از احکام با علما مخالفت می کند و آنها بدین علت از او دلگیر میشوند چون بر این گمانند که خدای متعال پس از امامان آنها مجتهدی نیافریده است».

سپس میگوید : «بدان که مهدی هنگامی که قیام کند همه مسلمانان از خاص و عام به وجود او خشنودی کنند و او را مردانی الهی است که دعوتش را اجابت کرده و نصرتش می نمایند آنان وزیران اویند که بار سنگین مملکت را بر دوش می گیرند و او را آنچه خدا به عهده اش گذاشته یاری میکنند عیسی بن مریم در مناره بیضاء شرق دمشق در حالی که بر دو فرشته چپ و راستش تکیه داده نزد او فرود می آید در زمان أو «سُفیانی» نزد درختی در نواحی دمشق کشته میشود و سپاهیانش در بیابان فرو می روند».

ص: 110

و در مشارق (1) ، آنچه را که «ابن صبان» در اسعاف الراغب از فتوحات ،آورده با همان عبارات نقل کرده .است همچنین قاضی حسین بن محمد بن حسن دیار بکری مالکی (متوفای 966ه) در کتاب خود «تاریخ الخمیس» (2) این مطالب را با اختصار و اختلاف و تعریف در الفاظ نقل به معنی کرده است.

3. شيخ كمال الدين ابو سالم محمد بن طلحه حلبی شافعی (متوفای 652 یا 654 ه) در کتاب خود «مطالب السئول» (3) می نویسد:

«باب دوازدهم درباره ابوالقاسم محمد بن الحسن الخالص بن على المتوكل بن محمد القانع بن على الرضا بن موسى الكاظم بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علی زين العابدين بن الحسين (الشهيد) بن على المرتضى اميرالمؤمنين بن ابی طالب، همان

مهدی حجت خلف صالح منتظر میباشد که سلام خدا و رحمت و برکات او بر آنان باد».

سپس این ابیات را یادآور شده است :

فهذا الخلف الحجة قد أيده الله *** هدانا منهج الحق و آتاه سجاياه

و أعلى في ذرى العلياء بالتأييد مرقاه *** و آتاه حلی فضل عظيم فتحلاه

و قد قال رسول الله قولاً قد رويناه *** و ذو العلم بما قال اذا أدرك معناه

ص: 111

يرى الاخبار فى المهدی جاءت بمسماه *** و قد أبداه بالنسبة و الوصف و سمّاه

و یکفی قوله «منى» لاشراق محيّاه *** و من بضعته الزهراء مرساه و مسراه

ولن يبلغ ما أديت أمثال و اشباه *** فان قالوا هو «المهدی» ما ماتوا بمافاه

«به راستی که این خلف حجت را خدا تأیید فرموده و ما را به منهج حق هدایت کرده و نیکی های آن را به او بخشیده است.

و در خاندانی رفیع و مؤید رفعتش ،داده و جامههای فضل عظیمش بخشوده و به آن آراسته شده است.

و رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) سخنی فرموده که ما آن را روایت کردیم.

و دانشمند اگر معنای سخن آن حضرت را درک ،نماید در می یابد که روایات رسیده درباره «مهدی» تنها بر این مسمی صادق است که با نسبت و وصف و نام بردن آشکارش ساخته است.

و همان که فرموده : «از من است» و آن که فرموده : «از پاره تن من زهرا است» برای معرفی چهره و جایگاه و پایگاه او بسنده است.

و هیچ مثل و مانندی هرگز به آنچه بر شمردم نخواهد رسید، پس اگر بگویند: «او مهدی است برای گفتۀ خود بدهکار نشده اند».

پس از آن میگوید از ریشههای اصیل نبوت تغذیه کرده و از پیمانه های بر جای مانده نوشیده است و از عصاره های آبشخورش سیراب گردیده و در صفات شرف برتری یافته و آن را قطعیت بخشیده است در نسب برترین جایگاه را از آن خود ساخته و به نگاه انتساب بر بلندای اصیلش تکیه زده و میوه هدایت را از معادن و اسبابش برگرفته است.

ص: 112

آری او زادۀ پاک پاکدامن است همان که مسلماً پاره تن رسول الله است و رسالت اصل اوست اصلی که اشرف عناصر و اصول است.

اما تولدش در «سُرَّ من رأى» (سامراء) در 23 رمضان (258ه) بوده و پدرش «الحسن الخالص» و مادرش «ام ولد» که به نام «صیقل» و «حکیمه» باشد و غیر آن نیز گفته شده است. اما نام خودش «محمد»، کنیه اش «ابوالقاسم» و لقبش «حجت» و «خلف صالح» باشد و م«نتظر» هم گفته شده است.

سپس احادیثی همانند آنچه آوردیم یادآور شده و اثبات میکند که آن حضرت همان «مهدی موعود منتظر» است .

در پایان برخی از اعتراضاتی را که درباره احوال آن حضرت (علیه السلام) شده از جهت غیبت و طول عمر و.... بیان داشته و همه را پاسخی نیکو داده است .

4. شیخ شمس الدین یوسف بن قزاغلى صنفی بن عبدالله سبط ابن الجوزی معروف (درگذشته 654 ه) در کتاب خود «تذکرة خواص الائمه» (1) در فصل حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسين بن علی بن ابی طالب می نویسد:

«مادرش ام ولد به نام سوسن بود و کنیه اش ابو محمد و عسکری نیز گفته میشد.

آن حضرت (علیه السلام) در سال 231 هجری در سرمن رأی به دنیا آمد و در سال 260 هجری در زمان خلافت معتمد عباسی وفات کرد و سن او به هنگام وفات 29 سال بود».

سپس می گوید :

«و یکی از فرزندان او محمد امام است.... او محمد بن حسن بن علی بن محمد ... بن على بن ابى طالب است. کنیه اش ابو عبدالله و ابو القاسم .باشد. او خلف حجت صاحب

ص: 113

الزّمان و قائم منتظر و آخرین ائمه است».

پس از آن می گوید: « عبدالعزیز بن محمود بن بزاز از ابن عمر خبر داد که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود : «در آخر الزمان مردی از فرزندان من قیام کند که نامش همنام من و

کنیه اش کنیه من باشد و زمین را از عدل انباشته گرداند همان گونه که از ظلم انباشته شده و او مهدی است».

سبط ابن الجوزی می گوید: «این حدیث مشهور است و ابوداود و زهری مضمون آن را از علی (علیه السلام) روایت کرده اند».

سپس می گوید : «و او را ذو الاسمعین گویند : و محمد و ابوالقاسم. گفته اند مادرش ام ولد به نام صیقل بوده است».

5. شیخ ابو عبدالله محمد بن يوسف بن محمد قرشی گنجی شافعی (متوفای 658ه-) در کتاب خود «البیان فی اخبار صاحب الزمان» (1) در اثبات اینکه بقای مهدی (علیه السلام) امکان پذیر است می گوید: «مهدی فرزند حسن عسکری است. او از شروع غیبتش تاکنون زنده و موجود و باقی است. همین مطالب در ینابیع المودة (2) آمده است.

بخاری در صحیح خود (3) از ابو هریره هم روایت میکند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «چگونه خواهید بود هنگامی که عیسی بن مریم در بین شما فرود آید و امام شما از خودتان باشد؟»

همین حدیث را ابن ماجه نیز در سُنَن خود (4) با همان عبارات بخاری آورده است.

ص: 114

در کتاب «الحاوی للفتاوی» (1) آورده است که ابو داود و ابن ماجه با سند خود از ابو امامه باهلی روایت کرده اند که گفت رسول خدا برای ما سخنرانی فرمود و از «دجّال» و آنچه انجام می دهد آگاهمان ساخت».

تا آن جا که می گوید : «و امام ایشان مردی صالح است. هنگامی که برای اقامه صبح می رود ناگهان عیسی بن مریم فرود می آید و آن امام در حال نماز صبح به عقب میرود تا عیسی بن مریم جلو بیاید و با آنها نماز بگزارد که عیسی دست خود را بین دو کتف او می نهد و میگوید پیش برو و نماز بگزار که آن برای تو اقامه شده» و

امامشان با آنها نماز می گزارد».

حدیث بعدی را صاحب «الملاحم و الفتن» (2) از کتاب «فِتَن» ابونعیم و او این حدیث را از ابو امامه باهلی روایت کرده که میگوید : «رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) از دجال سخن راند». ام شریک گفت: «یا رسول الله! پس مسلمانان در آن روز کجایند؟» فرمود: «دجال در بیت المقدس خروج کرده و آنجا را محاصره میکند و امام مسلمانان در آن روز مردی صالح است. به او گفته می شود : نماز صبح را بگزار و چون تکبیر گوید و وارد نماز شود عیسی بن مریم از آسمان فرود آید و هنگامی که آن امام او را بشناسد در حال نماز به عقب رود تا عیسی جلو بیاید که عیسی دست خود را بین دو کتف او نهاده و می گوید : «نماز بگزار که آن برای تو اقامه شده» و عیسی پشت سر او نماز می گزارد».

و در مشارق الانوار (3) می گوید: «عیسی در زمان او [امام مهدی (علیه السلام)] بر مناره بیضای شرق دمشق در انتهای شب فرود آمده و مهدی بیاید و نزد او بماند و هنگام صبح مردم از او درخواست اقامه نماز کنند و او امتناع کرده و گوید: «امام شما از خود

ص: 115

شما است و مهدی به دلیل کرامت این امت و پیامبرش بر عیسی پیشی می گیرد».

از این احادیث و امثال آن ظاهر میشود که عیسی (علیه السلام) تا آنگاه که پشت سر مهدی (علیه السلام) نماز بگزارد زنده می ماند. بنابراین زنده ماندن امام مهدی امر بعیدی نیست؛ همان گونه که عیسی (علیه السلام) زنده می ماند.

پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «آنچه در امت های پیشین اتفاق افتاده است در امت من نیز اتفاق می افتد، پس همان گونه که عیسی (علیه السلام) از امت های پیشین زنده مانده است امام مهدی نیز زنده و باقی است.

اما باقی بودن «خضر و الیاس» نزد مسلمانان از مسلمات است و همان طور که خدا خضر را طول عمر بخشیده اراده فرموده تا امام مهدی (علیه السلام) نیز زنده و باقی بماند، چون او حجت خدا در زمین است و اگر نباشد زمین بر جای نماند که بقای زمین به برکت وجود اوست.

در کتاب «تذكرة خواص الامة» (1) از قول سدی می گوید :

«مهدی با عیسی بن مریم گرد هم آیند و چون وقت نماز فرا رسد، مهدی به عیسی گوید : «پیش برو» عیسی گوید : «تو بر این نماز سزاوارتری و عیسی به او اقتدا می کند».

سپس به ذكر سبب اقتدای عیسی به امام مهدی از نظر خود می پردازد و بعد سخنان را به معمّرین می کشاند و قول به بقای امام (علیه السلام) را تقویت کرده و قول استبعاد کنندگان را انکار می کند که این امر پیش از اسلام نیز نظایری دارد.

همچنین گنجی شافعی در «کفایة الطالب» (2) میگوید: «پسر ابو محمد حسن عسکری (علیه السلام) امام پس از اوست. وی (امام حسن عسکری) در ربیع الاول سال

ص: 116

232 در مدینه به دنیا آمد و در روز جمعه هشتم ربیع الاول سال 260 وفات کرد و در آن روز 28 سال داشت و در خانه اش در سرمن رأی (سامرا) در همان اتاقی که پدرش امام هادی (علیه السلام) مدفون بود دفن گردید و فرزندش امام منتظر جانشین او شد». سپس می گوید : «و شرح حال او یعنی امام منتظر را به زودی جداگانه یادآور میشویم». مدتی بعد کتاب «البیان فی اخبار صاحب الزمان (علیه السلام) » را نوشت و این کتاب به چاپ رسیده است».

6. جلال الدین محمد عارف بلخی رومی معروف به «مولوی» (متوفای 672 ه) که شیخ سلیمان در ینابیع المودة (ص 473) می گوید : مولوی این ابیات را دربارۀ اهل بیت علیهم السلام و از جمله مهدی منتظر سروده است :

ای سرور مردان علی مستان سلامت می کنند *** وی صفدر مردان علی مستان سلامت می کنند

تا آن جا که می گوید :

با قاتل کفارگو با دین و با دین دارگو *** با حیدر کرار گو مستان سلامت می کنند

با درج دو گوهر بگو با برج دو اختر بگو *** باشیر و شبیر بگو مستان سلامت می کنند

بازین دین عابد بگو با نور دین باقر بگو *** با جعفر صادق بگو مستان سلامت می کنند

با موسی کاظم بگو با طوسی عالم بگو *** باتقی قائم بگو مستان سلامت می کنند

با میر دین هادی بگو با عسکری مهدی بگو *** با آن ولی مهدی بگو مستان سلامت می کنند

ص: 117

با باد نوروزی بگو با بخت فیروزی بگو *** باشمس تبریزی بگو مستان سلامت می کنند

7. شیخ کامل صلاح الدین صفدی (متوفای 764ه) در «شرح الدائره» می نویسد : «مهدی موعود همان امام دوازدهم از ائمه است که اولین آنها آقای ما علی و آخرین آنها مهدی - رضی الله عنهم ونفعنا الله باشد.

8. شیخ ابو عبدالله اسعد بن على بن سليمان عفیف الدین یافعی یمنی مکی شافعی (متوفای 768ه) در کتاب خود «مرآة الجنان» (1) می نویسد: «در سال 260 هجری شریف عسکری ابو محمد حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی الرضا بن جعفر صادق یکی از ائمه دوازده گانه به اعتقاد شیعه امامیه وفات کرد. او پدر [امام] منتظر صاحب سرداب است که به عسکری شناخته می شود و پدرش نیز بدین نام شناخته میشد او در روز جمعه ششم ربیع الاول وفات کرد - برخی هشتم ربیع و برخی روز دیگری از این سال را گفته اند و در کنار قبر پدرش در سرمن رأى (سامرا) مدفون گردید.

9. علامه سید علی بن شهاب الدین همدانی شافعی (متوفای 786 ه) در کتابش «مودة القربى فى المودة العاشرة» احاديث بسیاری در اثبات وجود امام مهدی (علیه السلام) و این که در آخر الزمان ظهور میکند و زمین را از عدل انباشته میسازد همان گونه که از ظلم پر شده است روایت کرده است. (2)

10. شمس الدین ابو عبدالله محمد بن احمد ذهبی شافعی (متوفای

ص: 118

804 ه) در کتاب خود «دول الاسلام» (1) می نویسد:

«امام مهدی (علیه السلام) از فرزندان امام حسن عسکری است. او زنده می ماند تا آنگاه که خدا اجازه قیامش دهد و زمین را از قسط و عدل پرکند؛ همان گونه که از ظلم و جور

انباشته شده است».

11. شیخ جمال الدین احمد بن حسین بن علی بن مهنا (متوفای 828 ه) در کتاب خود «عمدة الطالب» (2) می گوید: «اما [امام] علی هادی که به دلیل سکونت در پادگان سرمن رأی لقب عسکری یافته مادرش ام ولد در نهایت فضل و ذکاوت بود. متوکل او را به سرمن رأی برد و در آنجا بود تا مسموم شد و شهید گردید. دارای دو فرزند بود. یکی از آن دو امام ابومحمد حسن عسکری (علیه السلام) است که در زهد و علم جایگاه عظیمی داشت او پدر امام محمد مهدی (علیه السلام) دوازدهمین امام از ائمه شیعه امامیه است و او همان قائم مُنتظَر در نزد آنهاست که از ام ولدی به نام نرجس به دنیا آمد.

12. شيخ شهاب الدین دولت آبادی (متوفای 849ه) صاحب تألیفات عدیده در تفسیر و مناقب است از جمله آنها کتاب «هدایة السعداء» است که در آن احادیثی را درباره امام حجت منتظر فرزند امام حسن عسکری آورده و یادآور شده که آن حضرت از نظرها غایب و دارای عمری طولانی است همان گونه که دیگر مؤمنان چون عیسی و الياس و خضر عمری طولانی دارند و از کفار نیز دجال و شیطان و سامری .

13. شيخ علی بن محمد بن احمد مالکی مکی معروف به ابن صباغ

ص: 119

(متوفای 855 ه) در کتاب خود «الفصول المهمة» (1) زندگانی امام مهدی (علیه السلام) را یادآور شده و با ذکر تاریخ ولادت و این که نام مادرش نرجس بود مینویسد: «ابوالقاسم محمد الحجة بن الحسن الخالصی در سرمن رأى [سامرا] در نیمۀ شب پانزدهم شعبان 255 هجری به دنیا آمد و نسب او از حيث پدر و مادر چنین است :ابوالقاسم محمد الحجه بن الحسن الخالصي بن على الهادي بن محمد الجواد بن على الرضا بن موسى الكاظم بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علی (زين العابدين) بن الحسين بن علی بن ابی طالب علیهم السلام و مادرش ام ولدی به نام نرجس بهترین کنیزان بود - و گفته شده نام دیگری داشت - اما کنیه او ابوالقاسم و لقبش ،حجت ،مهدی خَلَف صالح، قائم ،منتظر، وصاحب الزمان است و مشهورترین آنها مهدی است.

صفت آن حضرت (علیه السلام) چنین است : جوانی میان بالا و خوش سیماست با موهایی تا شانه آویخته و با بینی عقابی و پیشانی بلند و نورانی کارگزار او محمد بن عثمان است و معاصرش معتمد عباسی».

بر حدیث شناسان پوشیده نیست که او صافی را که ابن صباغ برای امام مهدی (علیه السلام) آورده او صافی است که جد او رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) بیان داشته است.

ابن صباغ سپس می گوید : «از جمله علمائی که به جمع شرح احوال آن حضرت پرداخته شیخ جمال الدین ابو عبد الله محمد بن ابراهیم مشهور به نعمانی است که کتاب خود را دربارۀ غیبت و طول غیبت تصنیف کرده است». (2)

ص: 120

همچنین می گوید : «و حافظ ابونعیم چهل حدیث ویژه درباره مهدی (علیه السلام) گردآوری کرده است».

و نیز میگوید «شیخ ابو عبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی کتاب خود «البیان فی اخبار صاحب الزمان» را دربارۀ امام مهدی (علیه السلام) تألیف کرده است».

14. شیخ نور الدین عبدالرحمان بن احمد بن قوام الدین معروف به جامی شافعی (شاعر مشهور متوفای 898) در کتاب خود «شواهد النبوه» از امام مهدی موعود منتظر حجت بن الحسن امام دوازدهم (علیه السلام) سخن گفته و بسیاری از حالات و کرامات ایشان را بیان داشته است و می نویسد: «او کسی است که زمین را از قسط و عدل پر می کند».

سپس داستان ولادت او را از قول عمهاش حکیمه و دیگران نقل کرده که آن حضرت چون به دنیا آمد، روی دو زانو نشست و انگشت سبابه را به سوی آسمان بالا برد و عطسه کرد و گفت: «الحمد لله رب العالمين».

جامی همچنین به ذکر برخی از کسانی که امام مهدی (علیه السلام) را دیده اند، پرداخته و از کسی یاد می کند که از امام حسن عسکری دربارۀ جانشین پس از او می پرسید و می گوید: «امام وارد خانه شد و بیرون آمد و کودک سه ساله ای را که چون ماه شب چهاردهم بود با خود آورد و به پرسش کننده فرمود: اگر ارزش خدایی ات نبود این فرزند را که نامش نام رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) و کنیه اش کنیه آن حضرت است به تو نشان نمی دادم او کسی است که زمین را از عدل و داد پر می کند همان گونه که از ظلم و ستم پر شده است».

همچنین داستان کسی را نقل میکند که نزد امام حسن عسکری (علیه السلام) رفته و از جانشین پس از او می پرسد و امام به او می گوید: «پرده را کنار بزن او هم کنار می زند و امام مهدی منتظر (علیه السلام) را می بیند».

ص: 121

و نیز داستانی را ذکر میکند که معتمد عباسی یا معتضد برای تفتیش و دستگیری امام (مهدی) گروهی را به خانه امام حسن عسکری می فرستد و آنها او را نمی یابند و داخل سرداب شده و او را در آخر سرداب انباشته از آب بر روی آب می بینند و هرگاه قصد دستگیری اش می کنند در آب فرو می روند و به او دست نمی یابند. خلیفه عباسی را از ما وقع آگاه می کنند. او هم دستور می دهد تا آنچه را که دیده اند مکتوم دارند و به آنها میگوید : «اگر این موضوع را اظهار کنید فرمان قتل شما را صادر می کنم آنها هم در حیات او کتمانش میکنند.

15. شیخ عبد الوهاب بن احمد بن علی شعرانی (متوفای 973 یا 960ه) در کتاب خود «الیواقیت و الجواهر» (1) می نویسد: «بحث شصت و پنج در بیان این که تمام شروط قیامت که شارع مقدس از آن خبر داد همگی حق است و باید پیش از قیام قیامت واقع شوند و از جمله قیام مهدی (علیه السلام) است.

او از فرزندان امام حسن عسکری است که در نیمه شعبان 255 به دنیا آمد و تا آنگاه که با عیسی بن مریم (علیه السلام) گردهم آیند. زنده باشد و عمر او تا کنون که سال 958 هجری است 766 سال است».

شعرانی سپس می گوید : «این قضیه را شیخ حسن عراقی مدفون در مصر، در هنگامی که با او بودم بدین گونه دربارۀ امام مهدی برای من نقل کرد و شیخ ما «سید على الخواص» نیز با او موافقت کرد.

شعرانی در کتاب خود «الطبقات الكبری» نیز آنچه را که در «اليواقيت و الجواهر» بیان داشته از قول شیخ حسن عراقی با قدری بیشتر آورده است.

16. شهاب الدین احمد بن حجر هیثمی شافعی مقیم مکه (متوفای

ص: 122

993 ه-) در کتاب خود «الصواعق المحرقة» (1) در بیان حال ائمه دوازده گانه می نویسد : «ابو محمد حسن خالصی در سال 232 هجری به دنیا آمد. از کرامات معروف آن حضرت داستان استسقاء در سامرا است. داستان راهبی بوده که استخوان برخی از انبیا را با خود بر میداشت و هرگاه بیرون می آورد باران می بارید و چون مستورش می کرد باران می ایستاد و امام آن را دانست و استخوان را از دست او گرفت و وی هر چه دعا کرد باران نبارید و مردم از اشتباه بیرون آمدند و حیله عالم نصرانی را شناختند همچنین میگوید : «امام حسن عسکری در سرمن رأی تا زمان وفات خود عزیز و گرامی بود و در کنار پدرش علی الهادی دفن گردید و عمر او 28 سال بود.

و نیز می گوید : «او جز یک فرزند بر جای ننهاد و او ابوالقاسم حجت بود و عمرش به هنگام وفات پدرش پنج سال بود که خداوند حکمتش عطا فرمود.

او قائم و منتظر نامیده میشود و گفته شده چون مستور و غایب گردیده معلوم نیست به کجا رفته است».

17. شیخ عبدالله بن محمد بن عامر شبراوی شافعی (متوفای 1154ه) در کتاب خود «الإتحاف بِحُبِّ الأشراف» (2) می نویسد: «یازدهمین از ائمه حسن خالصی ملقب به عسکری است که در هشتم ربیع الاول سال 232 هجری در مدینه به دنیا آمد و در روز جمعه هشتم ربیع الاول سال 260 هجری در بیست و هشت سالگی وفات کرد.

در شرافت او همان بس که امام مهدی مُنتظَر فرزند اوست خداوند این خاندان با شرافت و دودمان با کفایت را پاداش دهد و در فخر و شرف و علو مقام ،آنان تو را همان

ص: 123

بس که این دودمان همگی در کرامت بنیان و پاکی ،آبدان همچون دندانه های شانه مرتبه متعادل و یکسان و در مجد و عظمت همراه و هم .خوانند به به از این دودمان بلند و والامقام که اختر تابناکشان گوی سبقت را از ماه و خورشید ربوده و تمامی صفات کمال را در نور دیده و هیچ استثنایی را نپذیرفته است.

آری این امامان در مجد و مقام همانند دانه های گوهر هم ردیف و همسانند، و اول و آخرینشان همانند و یکسان و چه بسیارند کسانی که کوشیدند تا مقام عزت آنان را که خدا بخشیده است پایین آورند و همه گونه راه را طی کردند تا جمع آنان را که خدائی است پراکنده سازند و چه بسیار حقوقشان را تباه ساختند؛ حقوقی که خدا مدافع آن است و تباهش نسازد و امید آن که خدا ما را بر محبّت ایشان زنده بدارد و بر آن بمی راند و از شفاعت کسانی که در شرافت به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) پیوسته اند، بهره مند سازد.

وفات او (امام عسکری) در سرمن رأی و مدفن او در کنار پدرش بود. و پس از خود دوازدهمین امام از ائمه را جانشین ساخت؛ ابوالقاسم حضرت محمد حجت امام زاده ،امام که در شب نیمه شعبان سال 255 ،هجری پنج سال پیش از وفات پدرش به دنیا آمد و چون دوران سختی بود و از خلفای عباسی بیم داشت، پدرش ولادت او را پنهان می داشت؛ زیرا آنها در تعقیب هاشمیان بودند آنان را محبوس و مقتول می ساختند و در پی نابودی آنان بودند و این بدان جهت بود که آنان از احادیث رسول خدا 9 دریافته بودند که امام مهدی 7 سلطه ظالمان را از بین میبرد. احادیثی که می گفت امام مهدی موعود ،مُنتَظَر، ریشۀ ستمگران را قطع میکند و بر دنیا چیره می شود و هیچ یک از ستمگران را بر روی زمین باقی نمیگذارد.

شبراوی میگوید: «امام محمد حجت هم ملقب به مهدی قائم، مُنْتَظَر، خَلَف صالح و صاحب الزمان است که مشهورترین آنها مهدی است. و بدین دلیل است که شیعه می گوید : «این همان کسی است که اخبار و احادیث صحیح از ظهور او در آخر الزمان خبر داده است. و او اکنون موجود است». در این باره هم تألیفات بسیاری دارند».

ص: 124

سپس میگوید: «به راستی که نور این سلسله هاشمی، و این ریشه پاکیزه نبوی، و این گروه ستُرگ علوی که امامان دوازده گانه،اند نور افشانی کرده است امامانی با مناقب عليا، صفات ،والا جانهای شریف و تسلیم ، ناشدنی دودمانی گرامی و مهدی که عبارتند از : محمد حجت بن الحسن الخالصی فرزند علی الهادی فرزند محمد الجواد فرزند علی الرضا فرزند موسى الكاظم فرزند جعفر الصادق فرزند محمد الباقر فرزند علی زین العابدین فرزند امام الحسين برادر امام الحسن فرزند شیر غالب على بن ابي طالب رضی الله عنهم اجمعين - »

18. شیخ حسن عراقی (مدفون در گرم الرئيس مصر) که یادآور امام حجت حضرت مهدی (علیه السلام) گردیده و به وجود او اعتراف کرده است و می گوید: «امام (علیه السلام) را دیدار کرده است همچنین بنابر آنچه شعرانی در «لواقح الانوار فی طبقات الاخبار» (1) آورده می گوید: «شیخ حسن عراقی در ضمن سیاحت خود با امام مهدی حجت ملاقات کرده و از عمر او پرسیده و پاسخ شنیده که : «فرزندم عمر من اکنون 620 سال است».

شعرانی میگوید من این را برای استاد خودم علی الخواص نقل کردم که با عمر مهدی - رضی الله عنه - توافق داشت».

***

درباره اعتراض به طول عمر حضرت مهدی (علیه السلام) می گوییم، قرآن دربارۀ عمر حضرت نوح (علیه السلام) می فرماید :

«وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً إِلَى قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلا خَمْسِينَ عاماً ... و همانا ما نوح را به رسالت سوی قومش فرستادیم. او هزار سال پنجاه سال کم میان قوم درنگ کرد ...» (2)

بعد از طوفان و بیرون آمدن از سفینه نیز سیصد و پنجاه سال دیگر

ص: 125

زندگانی کرد. بنابراین مجموع عمر آن حضرت به یک هزار و سیصد سال می رسد. در صورتی که عمر حضرت مهدی (علیه السلام) در حال حاضر کمتر از 1200 سال است و عمر حضرت خضر بیش از این است؛ برخی از علمای مکتب خلفا نیز این استدلال را مطرح کرده اند.

ص: 126

تألیفات آیت الله علامه سید مرتضی عسکری به زبان فارسی :

1 - عبدالله بن سبأ 1-2

2 - يکصد و پنجاه صحابی ساختگی 1-4

3 - نقش عائشه در تاریخ اسلام 1-4

4 - عقائد اسلام از قرآن کریم 1-2

5 - نقش ائمه در احیاء دین 1-16

6 - برگستره کتاب و سنت 1-16

7 - ترجمه معالم المدرسين 1-2

8 - ادیان آسمانی و مسئله تحریف

9 - نگاهی به سرگذشت حدیث

10 - احکام اسلام

11 - منخب حليه المتقين

12 - السقيفه

13 - آخرین نماز پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)

14 - ولایت علی (علیه السلام) در قرآن

تأليفات علامه عسکری به زبان عربی :

1 - عبدالله بن سبأ 1-2

2 - صلاة أبي بكر

3 - خمسون ومائة صحابي مختلق 1-3

4 - معالم المدرسين 1-3

5 - احاديث أم المؤمنين عائشه 1-2

6 - القرآن الكريم و روايات المدرسين 1-3

7 - عقائد الاسلام من القرآن الكريم 1-2

8 - قيام الائمة باحياء الدين ج 1

9 - المصطلحات الاسلامية ج 1

10 - على مائدة الكتاب والسنة 1-17

ص: 127

11 - مع الدكتور الوردى فى كتابه وعاظ السلاطين القسم الاول

12 - خلاصة معالم المدرسين مجلد واحد

13 - منهج البحث التاريخى لدى العلامة العسكري

14 - مع ابى الفتوح التليدى فى كتابه الانوار الباهرة

15 - اراء واصداء عبدالله بن سباقى الصحف السعودية

16 - حديث الكساء

18 - ولاية على (علیه السلام) في الكتاب والسنة

19 - الاسطورة السبئية ج 1

20 - افتراء و اكاذيب في كتاب الله ثم للتاريخ

21 - الاسطورة السبئية ج 2 در حال چاپ

تأليفات آية الله العلامة السيد مرتضى العسکری به زبان انگلیسی

1 - عبدالله بن سبأ

2 - قيام الائمة 1-12

3 - نقش ائمة در احياء دين 1-7

4 - معالم المدرستين 1-3

5 - احاديث ام المؤمنين عائشه 1-3

تأليفات آية الله العلامة السيد مرتضى العسکری به زبان ترکی

على مائده الكتاب والسنة 1-4

ص: 128