ص: 2

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

استانداردهای کتابخانه های مدارس

برگرفته از:

رهنمودهای ایفلا و یونسکو درباره کتابخانه های مدارس

تدوین شیرین تعاونی (خالقی)

ص: 3

فهرستنویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

سرشناسه : تعاونی شیرین (خالقی)

عنوان و نام پدیدار استانداردهای کتابخانه های مدارس برگرفته از رهنمودهای ایفلا و یونسکو

درباره کتابخانه های مدارس / به کوشش شیرین تعاونی

وضعیت ویراست [ویراست 2]

مشخصات نشر :تهران سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران 1391

مشخصات ظاهری شانزده 89 ص

شابک 978-964-446-335-8

وضعیت فهرست نویسی فیبا

:موضوع کتابخانه های مدارس -- ایران -- استاندارها

:موضوع کتابخانه های مدارس -- استانداردها

شناسه افزوده سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

رده بندی کنگره 1391 7ت 4م/ 675

رده بندی دیویی 027/8021855

شماره کتابشناسی ملی 2904429

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

استانداردهای کتابخانه های مدارس

به کوشش شیرین تعاونی(خالقی)

ناشر سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

شمارگان 1000 نسخه / چاپ دوم 1392

چاپ و صحافی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

ناظر فنی نصرت اله امیر آبادی

طرح جلد شهره خوری

بها: 5000 تومان

نشانی تهران بزرگراه شهید حقانی غرب به شرق) بعد از ایستگاه مترو، بلوار کتابخانه ملی تلفن فروشگاه 81623301- 81623315- 88941946 دورنگار: 88947496

وب گاه : www.nlai.ir

پست الکترونیک انتشارات: Publication@nlai.ir

ص: 4

استانداردهای کتابخانه های مدارس

ص: 5

ص: 6

ص: 8

برای استادانم

پوری سلطانی

نوش آفرین انصاری

ص: 9

وجود داشته باشند از کیفیت و کمیت مطلوب برخوردار نیستند. لذا سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران بنا بر وظایف مدون و به منظور بهبود وضع موجود و ارتقای خدمات کتابخانه های مدارس استاندارد حاضر را تهیه و به جامعه آموزشی ایران تقدیم میدارد این استاندارد حاوی شرایط لازم برای ارتقای کتابخانه های مدارس چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی است. امید است مدیران محترم و زحمتکش مدارس با استفاده از آن به اعتلای وضع موجود دست یابند. در پایان از سرکار خانم شیرین تعاونی که اثر ارزشمندی را در راستای اهداف وظایف و ماموریتهای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران تدوین نمودند سپاسگزاری مینمایم.

اسحق صلاحی

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

ص: 11

آموزش و پرورش یاد دادن دانش و مهارتها و رفتارهای معیّن به انسان است با این هدف که در شرایط گوناگون بهتر بیندیشد بهتر زندگی کند و رفتار و کردار مناسب و مفید برای خود و جامعه داشته باشد...

فرهنگنامه کودکان و نوجوانان

آموزش و پرورش باید چگونه اندیشیدن را بیاموزد نه چه اندیشیدن را باید استقلال اندیشه را پرورش دهد نه آن که حافظه را از افکار دیگران انباشته کند

جيمز بيتي

کتابخانه باید قلب مدرسه باشد...

ث. قزل ایاغ

کتابدار مدرسه معلمی است که با یک کتاب درسی خاص به کلاس نمی رود. کلاسش کتابخانه است و مراجعیناش با میل و رغبت به سوی او میروند، نه با زور و اجبار

ن انصاری

ص: 12

شهروندانی مسؤول و نیز مشارکت در مردم سالاری ضروری است

• ترویج و تبلیغ مطالعه و نیز خدمات و منابع کتابخانه مدرسه برای تمام اعضای جامعه مدرسه و فراسوی آن

بیانیه همچنین عملی شدن این هدفها را منوط به تأمین منابع و امکانات استخدام کتابداران متخصص و آموزش کاربران میداند و دولتها را مسؤول تعیین و تدوین راهبردها، خط مشی ها، و طرحهای عملیاتی برای اجرای اصول مذکور در بیانیه معرفی میکند

،

با توجه به اینکه دانش آموزان نزدیک به یک چهارم جمعیت ایران را تشکیل میدهند و با توجه به اینکه تعداد مدارس فاقد کتابخانه کشور از 100 هزار فراتر می رود، و با توجه به اصول بیانیه، و با توجه به اینکه مسئله دسترسی به گنجینه دانش و منابع چندفرهنگی جهان، همراه با کسب مهارتهای سواد آموزی اطلاعاتی و یادگیری جای خود را به عنوان اولویتهای جامعهٔ جهانکده ای بازکرده اند، شایسته است موضوع تأمین و تدارک کتابخانه های مدرسه ای نوین و منطبق با استانداردهای حاضر در رأس برنامه ریزیهای کلان آموزشی وزارتخانه های آموزش و پرورش علوم تحقیقات و فناوری و فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گیرد

پیشنهادها لازم است برای دستیابی به اهداف بیانیه و استانداردها وزارتخانه های نامبرده به پیشنهادات کارشناسان، صاحبنظران و متخصصان در زمینههای زیر توجه جدی مبذول دارند:

• تأسیس سازمانی مرکزی متشکل از نیروهای متخصص :برای (1) تعیین و تدوین خط مشی های کلی و سیاستگذاری درباره مجموعه سازی در کتابخانه های مدارس (2) تهیه فهرست منابع مناسب در تمام زمینه ها برای مقاطع سنی و تحصیلی مختلف به صورت مستمر، (3) انجام امور فنی کتابخانه های مدارس، به ویژه سازماندهی منابع، (4) و ایجاد شبکه های محلی، ناحیه ای، و ملّی.

ص: 14

. ارائه برنامه های آموزشی رسمی برای تربیت کتابدار مدرسه در دانشکده های

،کتابداری و دانشگاههای تربیت معلم و تربیت مدرس

برگزاری دوره ها و کارگاههای آموزشی تخصصی برای متصدیان فعلی کتابخانه های مدارس

• جذب متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی به ویژه شاغلین در وزارت آموزش و پرورش برای اداره کتابخانه های مدارس

• ایجاد یا گزینش کتابخانه های «نمونهٔ دبستانی ،راهنمایی و دبیرستانی در مناطق مختلف برای نشان دادن کتابخانه مدرسه ای موفق.

. تأمین بودجه برای طرحهای تحقیقاتی مربوط به گسترش و توسعه کتابخانه های

مدارس.

. تدوین چارچوبی رسمی برای تعاون میان کتابخانه های مدارس کتابخانه های

عمومی و کتابخانه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

• تدوین و انتشار دستنامه ها و راهنماهای ویژه کتابداران و کتابخانه های مدارس گنجاندن درس آشنایی با کتابخانه در برنامه های آموزشی مدارس .

گنجاندن دروسی مانند «آشنایی با کتابخانه»، «شیوۀ بهره گیری از منابع اطلاعاتی و اینترنت در کلیه رشتههای تربیت معلم و تربیت مدرس.

هدف استانداردها استانداردهای حاضر حاوی اصول اولیه و حداقلی است که باید در تأسیس یا توسعه کتابخانه های مدرسه ای رعایت شود باید توجه داشت که استانداردهای کتابخانه ای صرفاً با اصول و ضوابط کلی سروکار دارد و برای شرح روشها و ریز دستورالعمل ها باید به دستنامه ها و کتابهای آموزشی مربوط مراجعه شود.

هدف اصلی این استانداردها ایجاد و ارتقای خدمات کتابخانه ای در مدارس است و علاوه بر این که ضوابطی را برای ارزیابی این کتابخانه ها به دست میدهد به تدوین و گسترش برنامه های بلندمدت برای توسعۀ این نوع کتابخانه نیز کمک میکند. هدفهای تفصیلی این مجموعه

ص: 15

استاندارد عبارت است از:

• ارائه الگوی مناسب برای تأسیس و تشکیل کتابخانه های مدرسه ای

• ارائه ضوابطی برای ارزیابی کتابخانه های مدرسه ای موجود

. ارائه رهنمودهایی برای تصمیم گیری و اجرا به:

- کتابداران شاغل در مدارس

دانشجویان و استادان رشته کتابداری و اطلاع رسانی

تمام افراد و سازمانهایی که با برنامه ریزی های آموزشی و کتابخانه ای در

مدارس سروکار دارند

مسؤولان و تصمیم گیرندگان

تدوین استانداردها این استانداردها در چارچوب بیانیه ایفلا و یونسکو درباره کتابخانه های مدارس (1) و بر مبنای رهنمودهای بین المللی بویژۀ رهنمودهای ایفلا و یونسکو درباره کتابخانه های مدارس (2) و با استفاده از استانداردهای ملی کشورهایی مانند استرالیا، كانادا و انگلستان تهیه و تدوین شده است. در عین حال متن حاضر توسط اساتید و صاحبنظران زیر ،بررسی ،اصلاح و بازنگری شده است

نوش آفرین انصاری

. دکتر مهرانگیز حریری

پوری سلطانی

ثریا قزل ایاغ

شیرین تعاونی

ص: 16

اجرا و عملی خواهد بود که تمامی اعضای جامعه مدرسه (1) از اهداف و وظایف مذکور در آن حمایت و پشتیبانی و در تحقق و انجام آن همکاری نمایند .بنابراین، لازم است تدوین خط مشی با نهایت دقت و با بیشترین میزان مشورت و تبادل نظر با گروههای مختلف تدوین شده و متن چاپی آن در سطحی وسیع توزیع شود. به این ترتیب، فلسفه مفاهیم، برنامه ها، طرحها، و فعالیتهای جاری و آتی آن روشن شده و علاوه بر اینکه مورد تأیید و حمایت عام قرار خواهد گرفت، زمینه ای برای تحقق و اجرای مؤثر و جدی آن نیز فراهم خواهد آمد.

.3.2.1. خط مشی و سیاستهای کتابخانه باید جامع و عملی بوده و تدوین آن توسط کتابدار مدرسه با همکاری و مشارکت تنگاتنگ معلمان و مدیران انجام گیرد پیش نویس آن باید در سطح مدرسه توزیع شده و در خلال جلسات آزاد به بحث و نظرخواهی گذاشته شود.

.4.2.1 متن مدوّن و نهایی خط مشی و برنامه های متعاقب آن باید نقش و وظایف کتابخانه را در ارتباط با عوامل زیر بیان کند

برنامه های درسی مدرسه

• شیوه های آموزشی جاری مدرسه

. استانداردها و ضوابط ملی

. نیازهای آموزشی و پرورشی دانش آموزان

نیازهای علمی معلمان

ارتقای سطح موفقیت تحصیلی

.5.2.1 مؤلفه هایی که در ایجاد و توسعه یک کتابخانه مدرسۀ موفق فعال، و سامانمند مؤثر ترند عبارتند از:

ص: 2

• منابع مالی و بودجه جا و مکان مناسب

منابع و مجموعه

• سازمان و مدیریت

. نیروی انسانی

. میزان بهره گیری از کتابخانه

• ترویج خدمات

در تدوین خط مشی و برنامه عملیاتی کتابخانه باید به تمام مؤلفههای فوق توجه شود. برنامه ریزی عملیاتی باید شامل تعریف راهبردها ،وظایف و روال نظارت و ارزیابی باشد خط مشی و برنامه های مدوّن کتابخانه باید متحوّل و پویا بوده و در فواصل زمانی مناسب مورد بازنگری و بررسی قرار گیرد.

ص: 6

،نمایشگاهها تهیه پوستر، بروشور ...)

. هزینه دسترسی به پایگاهها و تجهیزات اطلاع رسانی (چنانچه در بودجه کلی

فناوریهای اطلاعات و ارتباطات [ICT] مدرسه گنجانیده نشده باشد)

هزینه های تعمیر وسایل و تجهیزات و نگهداری و سرویس آنها

.3.2 لازم است برای هزینه های سرمایه ای کتابخانه مانند تشکیل مجموعه پایه، محل جدید نوسازی یا نصب سیستمها و تجهیزات کامپیوتری و جز (آن بودجه ای جدا از بودجه جاری سالانه پیش بینی شود.

4.2 میزان بودجه جاری کتابخانه باید دست کم معادل 5 درصد از مخارج سرانه هر دانش آموز در نظام آموزشی مدرسه باشد هزینه های نیروی انسانی آموزشهای استثنایی و پروژه های خاص در این بودجه منظور نشده است.

5.2. نحوه هزینه کردن بودجه در طول سال باید به دقت برنامه ریزی شود و با خط مشی و برنامه های مدوّن کتابخانه هماهنگ باشد لازم است مسؤول کتابخانه گزارش سالانه ای از هزینه ها را به مسؤولان مدرسه ارائه دهد و ضمن آن ،مشکلات پیشنهادات برنامه ها و اولویتهای کتابخانه را برای آنان تشریح کند.

.6.2 هر نوع پیشنهاد برای افزایش بودجه کتابخانه باید بر واقعیتهای زیر تکیه کند

تعداد نیروی انسانی کتابخانه مدرسه و اندازه مجموعه آن بهترین شاخص برای پیش بینی میزان موفقیت تحصیلی دانش آموزان است.

دانش آموزان مدارسی که کتابخانه های فعال و مجهز دارند، رتبه های بالاتری را در کنکور و آزمونهای درسی کسب می نمایند.

ص: 8

3.1.3. محل کتابخانه باید طوری انتخاب شود که تا جای ممکن به یک نسبت و فاصله در دسترس تمام کلاسها و واحدهای آموزشی قرار گیرد.

4.1.3. فضای کتابخانه باید با نیازهای دانش آموزان معلول متناسب باشد و هر جا ضرور ایجاب کند شیب راه رمپ) درهای خودکار نشانه های برجسته مانند بریل در آن تعبیه شود.

5.1.3. هنگام برنامه ریزی و تخصیص فضا برای کتابخانه لازم است به تأمین و تدارک فضاهای زیر توجه شود

. فضای کافی برای استقرار میز مرجع، فهرستها، تجهیزات کامپیوتری، میزهای

مطالعه و پژوهش ،انفرادی منابع مرجع و مجموعه های پایه

. فضای مناسب برای مطالعهٔ پیایندها و کتابهایی که مشوّق سوادیابی، فراگیری

مادام العمر، رشد فرهنگی و خواندن برای سرگرمی هستند

• فضای کافی و متناسب با تعداد دانش ،آموزان برای مشارکت در برنامه های فوق درسی و گردهماییهای کوچک همراه با تجهیزات کمک آموزشی مناسب

• فضای کافی برای انجام پروژه های گروهی فعالیتهای عملی، نشستهای گروهی

یا کلاسی و تسهیلاتی برای تولید مواد و رسانه های مختلف

فضا و تجهیزات برای نمایش آثار و پروژه های دانش آموزان، منابع آموزشی مرتبط و آثار و دستاوردهای معلمان

. فضاهای اداری و کاری برای ،امانت استقرار کارمندان پردازش منابع کتابخانه نگهداری تجهیزات دیداری و شنیداری نگهداری ملزومات و وسایل اداری

6.1.3 . لازم است همزمان با برنامه ریزی و تخصیص فضای کتابخانه به فراهم سازی شرایط زیر توجه شود

ص: 10

. روشنایی مناسب در حدود 50 لوکس و تهویه مطبوع

• کنترل میزان انعکاس صدا در داخل کتابخانه و نفوذ صدا از خارج با استفاده از تدابير صوت ،شکن تعبیه شیشه های دو جداره در پنجره ها و مانند آن

• حرارت مطلوب و یکنواخت بین 24 و 20 درجه سانتیگراد در تابستان و

زمستان

انعطاف پذیری و امکان ادغام فضاها در صورت تغییرات احتمالی در برنامه های ،آموزشی و متناسب با پیشرفتهای تکنولوژی کتابخانه ای

. امنیت و ایمنی از جمله تدارک وسایل ساده و مجهز اعلام و اطفاء حریق)

• نشانه گذاری ،فضاها ،منابع و خدمات در داخل و خارج کتابخانه

• زیبایی و جذابیت محیط کتابخانه

. دوام و استحکام

• زیبایی و هماهنگی با مجموعه

• سهولت جابجایی

• سهولت نگهداری، نظافت و تعمیر

. تنوع کاربری

یادآوری سیاهه وسایل و تجهیزات کتابخانه مدرسه در افزوده (2) آمده است.

.3.2.3 از آنجا که کتابخانه مدرسه دری برای ورود به جامعه دانش محور کنونی محسوب می،شود لازمست امکان دسترسی کاربران را به تجهیزات الکترونیکی لازم وسایل دیداری و شنیداری و پایگاه های کامپیوتری فراهم سازد برخی از این تجهیزات به قرار زیر است:

. ایستگاه های کاری کامپیوتری با امکان دستیابی به اینترنت

بانک های اطلاعاتی متناسب با سطوح سنی و تحصیلی مختلف

ضبط و پخش صوت

دیسک خوان (گردان)

. وسایل اسکن (پویشگر)

• دستگاه ویدئو و نمایشگر

. ابزار یارهای کامپیوتری ویژه نابینایان و معلولان

چاپگر

ص: 12

افزوده 1

فضاهای مورد نیاز کتابخانه مدرسه

ص: 13

ص: 14

افزوده 2

برخی وسایل و تجهیزات کتابخانه مدرسه

. صندلی و میزهای مطالعه مجهز به نعلهای لاستیکی بدون کشو یا زائده، با سطح غیر براق به تعداد و اندازه های متناسب با سن و سال و جثه کاربران صندلی های راحتی و نیمکتهای ،سبک میزهای مطالعه انفرادی

. قفسه کتاب در ابعاد و اندازه های استاندارد و متناسب با وضع جسمانی کاربران

• برگه دانهای بخشگانی

• قفسه روزنامه و پیایندها جاری

کتاب بر چرخ حمل (کتاب)

میز نقشه و جای مخصوص اطلس و فرهنگهای جامع

کابینتهای ویژه نگهداری رسانه های دیداری و شنیداری و چندرسانه ایها و مدلها

تابلو یا جعبه اعلانات

. وسایل نمایش کتابهای تازه و تولیدات کتابخانه ای

• میز و صندلی امانت

• میز و صندلی برای کارمندان

ص: 15

. پلکان کتابخانه

• وسایل کمک آموزشی و ابزارها و تجهیزاتی مانند پروژکتورهای مختلف چرخ حمل

پروژکتور و مانند آن

• دستگاه نمایش فیلم اسلاید

. تلویزیون

دوربینهای مختلف

• دستگاه مونتاژ یا ضبط ویدئویی

• دوربین ویدئویی با عدسی نزدیک نما و سه پایه متحرک

. پرده نمایش قابل حمل

اتاقک برای گوش دادن انفرادی به تجهیزات صوتی یا تصویری

• میکرو فرم خوان

• ماشين تكثير

ص: 16

ببیند مانند رمان و داستان موسیقی بازیهای کامپیوتری نوار یا لوحهای فشرده دیداری یا ،شنیداری ،پیایندها و پوسترها در گزینش این نوع مواد میتوان از همکاری و نظر دانش آموزان استفاده کرد

ص: 20

افزوده 1

مجموعهٔ پایۀ کتابخانه مدرسه و میزان رشد سالانه آن

.1 این ارقام صرفاً شامل مجموعه کتابی است و مواد غیرکتابی مانند منابع دیداری و شنیداری و سایر رسانه ها را در برنمی گیرد.

2. افزایش سالانه مجموعه بنا به نیاز هر کتابخانه شامل رسانههای چاپی و مواد دیداری و شنیداری و رسانه های الکترونیکی .است میزان جایگزینی مواد در این جدول پیش بینی نشده است. به طور متوسط هر سال 5 درصد از منابع ممکن است نیاز به مرمت یا صحافی داشته باشند و بین 2/5 تا 5 درصد از منابع نیز باید جایگزین شوند.

ص: 21

ص: 22

افزوده 2

نمونه مواد و منابع کتابخانه مدرسه

برخی از مواد و منابعی که در کتابخانه مدرسه کاربرد دارد از این قرار است

. دائرة المعارفها

. فرهنگهای لغات

اطلسها و نقشه ها

• کره های جغرافیایی

. سرگذشتنامه ها

• راهنماها و خود آموزها

. کتابشناسيها

. پیایندها

. کتابهای درسی و غیر درسی

. بسته ها و ابزارهای کمک آموزشی

. ماكتها، مدلها

زیست نماها

ص: 23

. نسخه هایی از آثار هنری چاپی

. تندیسها

• انواع بازیهای آموزنده

پوسترها

• ،فیلم اسلاید نوار ویدئو، چندرسانه ایها

• کتابهای با خط درشت

• کتابهای گویا و بریل

انواع مواد شنیداری

و ...

ص: 24

،معلمان اولیای دانش آموزان و سایر داوطلبان واجد شرایط نیز وجود دارد کتابداران مدرسه باید گذشته از آموزشهای حرفه ای کتابداری دوره های آشنایی با نظریه های آموزشی روش شناسی یادگیری و رشد و ادبیات کودک را نیز گذرانیده باشند

.2.1.5. از جمله وظایف اصلی مدیریت کتابخانه مدرسه عبارتست از:

. تفهیم خط مشی و سیاستهای خدماتی کتابخانه به همکاران

تهیه شرح وظایف روشن و مشروح و مکتوب برای هر یک از کارمندان

تأمین شرایط و مزایای استخدامی متناسب با سطح حرفه ای و کارکرد هر یک از

افراد

.3.1.5 همکاران داوطلب به هیچ وجه جایگزین کتابداران رسمی و موظف کتابخانه نیستند و صرفاً نقش مكمل و کمکی را در کتابخانه ایفا میکنند. در عین حال می توان کار و وظایف آنان را در قالب قراردادهای داخلی تعریف کرد تا حضور و مشارکت ایشان در فعالیتهای کتابخانه مدرسه جنبه رسمیتری بیابد برای رایزنی درباره چگونگی توسعهٔ خدمات کتابخانه مدرسه می توان از مشاوران و متخصصان این امور در خارج از مدرسه و در سطح ملی کمک گرفت.

رئيس مدرسه یا مدیر آموزشی مدرسه ی) یکی از مدیران ردیف (اول کار کند و گزارشهای مقطعی را به او بدهد لازم است ،رتبه شرایط کاری و مزایای استخدامی کتابدار مدرسه برابر با اعضای کادر آموزشی مدرسه باشد و در نشستهای عمومی و تصمیم گیریهای گروهی به عنوان مدیر بخش کتابخانه شرکت داشته باشد.

.3.2.5 کتابدار مدرسه باید محیطی جذاب دلپذیر و بدون مانع برای یادگیری و اوقات فراغت همگان فراهم سازد کارکنان کتابخانه باید رابطه دوستانه مبتنی بر حسن تفاهم با کلیه کاربران از جمله ،کودکان ،نوجوانان و بزرگسالان داشته باشند.

تدارک و اجرای پروژه های خاص در محیطهای فرا آموزشی از جمله کتابخانه تدارک و اجرای برنامه های کتابخوانی و رویدادهای فرهنگی

• تلفیق و در آمیختن فناوری اطلاعات با برنامه های آموزشی

• آشنا کردن اولیای دانش آموزان با نقش و اهمیت کتابخانه

ص: 30

افزوده 1

حداقل تعداد کارکنان کتابخانه مدرسه (1)

(2)

ص: 31

ص: 32

افزوده 2

سطوح آموزش رسمی کتابداری و اطلاع رسانی

در حال حاضر آموزش علوم کتابداری و اطلاع رسانی در سطوح زیر انجام میگیرد:

(1) کاردانی شامل دو سال تحصیل در دانشکده کتابداری و اطلاع رسانی پس از اخذ دیپلم دبیرستان

(2) کارشناسی شامل چهار سال تحصیل در دانشکدهٔ کتابداری و اطلاع رسانی،

(3) کارشناسی ارشد شامل حداقل دو سال تحصیل دانشگاهی پس از اخذ درجه کارشناسی در یکی از رشته های علوم بشری،

(4) دکترا شامل 2 تا 3 سال تحصیل دانشگاهی پس از اخذ درجه کارشناسی ارشد

در این استانداردها عنوان کتابدار» به کسی اطلاق شده است که درجهٔ تحصیلی ردیف (3) یا (4) یا معادل آن را از دانشگاههای معتبر داخل یا خارج اخذ کرده باشد. در شرایط خاص،

ص: 33

کارشناسان کتابداری که بیش از 3 سال سابقه کار موفق در کتابخانه های مدارس را داشته باشند کتابدار محسوب میشوند همچنین مراد از کمک کتابدار فردی است که دارای یکی از درجات تحصیلی (1) یا (2) یا معادل آن از مؤسسات آموزشی معتبر باشد. کمک کتابدارانی که دارای درجه کارشناسی باشند کمک کتابدار کارشناس و کمک کتابدارانی که دارای درجه کاردانی باشند کمک کتابدار کاردان محسوب میشوند.

ص: 34

دچار نوعی معلولیت ،هستند مانند افراد دچار اختلالات بینایی (1) و شنوایی فراهم سازد همچنین باید خدمات مناسبی را برای آن دسته از افرادی که دارای نیازهای خاص هستند، مانند اقلیتها ارائه کند.

4.1.6. کتابخانه مدرسه باید برنامه های آموزشی متنوعی برای آشناسازی کاربران با کار و خدمات کتابخانه و فراگیری نحوه استفاده از مراجع و منابع کتابخانه ای داشته باشد.

5.1.6. کتابخانه مدرسه باید منابع را طبق ضوابط و مقررات مکتوب به کاربران واجد شرایط امانت دهد این ضوابط باید به گونه ای وضع شود که ضامن حفظ حقوق سایر کاربران در دستیابی به موقع به این منابع باشد.

6.1.6. با توجه به محدودیت های مختلف از جمله بودجه و نیروی انسانی، و نیز رشد و گسترش منابع و توسعه سریع تکنولوژی و فناوری های اطلاع رسانی لازم است به همکاری بین کتابخانه های مدارس به صورت منطقه ای تشکیل شبکه های تعاونی خدمات فنی و اشتراک منابع توجه جدی مبذول گردد.

.7.1.6 برای گسترش خدمات کتابخانه ،مدرسه پیشنهاد میشود کتابخانه های مدارس با کتابخانه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و نیز کتابخانه های عمومی همکاری و همیاری داشته باشند موافقتنامه مکتوب میان این کتابخانه ها باید شامل نکات زیر باشد:

. معیارهای مشترک همکاری

• تعریف و توصیف حوزههای همکاری

. تشریح جنبه های اقتصادی و چگونگی تقسیم هزینه ها

• زمان بندی دورۀ همکاری

برخی از حوزه های مشترک همکاری و تعاون عبارتند از:

ص: 36

• همکاری در تربیت و آموزش کارکنان

• توسعه مجموعه ها به صورت اشتراکی

. برنامه ریزیهای مشترک

هماهنگ سازی شبکه ها و خدمات الکترونیکی

• همکاری در توسعه ابزارهای یادگیری و آموزش کاربران

• بازدید گروهی دانش آموزان از کتابخانه عمومی

برنامه های مشترک ترویج کتابخوانی و سواد آموزی

• برنامه های مشترک برای تبلیغ و ترویج خدمات کتابخانه ای در منطقه

امانت بین کتابخانه ای

• تولید منابع و مواد اطلاعاتی

8.1.6. تهیه آمار خدمات ارائه شده توسط کتابخانه مدرسه اعم از امانت، پاسخگویی، جستجوهای کتابشناختی، آموزش، و مانند آن برای ارزیابی تصمیم گیری، و برنامه ریزیهای آتی ضروری است.

میزان رضایت کاربران از کتابخانه مدرسه بستگی دارد به توان کتابخانه در شناسایی نیازهای افراد و گروهها و نیز توانایی آن برای تدارک خدماتی که به نیازهای متغیر جاری و آتی جامعه مدرسه پاسخ دهد

1.2.6 مدیر مدرسه و کتابخانه

مدیر مدرسه بعنوان رهبر آموزشی مدرسه و مؤثرترین فرد در ایجاد چارچوب و فضای مناسب برای اجرای برنامههای آموزشی باید به اهمیت خدمات مناسب کتابخانه ای واقف باشد و استفاده از آن را تشویق و حمایت کند.

مدیر مدرسه باید برای طراحی برنامههای پیشرفت و توسعه ،مدرسه بویژه در زمینه برنامه های ترویج سواد اطلاعاتی و تشویق کتابخوانی با کتابخانه همکاری نزدیک داشته باشد

همچنین لازمست زمینه های همکاری و تعاون ما بین کادر آموزشی و کارکنان کتابخانه را فراهم آورد و امکان مشارکت کتابداران را در ،آموزش برنامه ریزی ،دروس آموزشهای ضمن خدمت کارکنان ارزیابی برنامه ها و سنجش میزان یادگیری دانش آموزان تأمین نماید.

مدیر مدرسه باید ارزیابی کتابخانه را در ارزیابی عملکرد کل مدرسه بگنجاند و بر نقش حیاتی خدمات کتابخانه ای پویا در دستیابی به استانداردهای جاری آموزشی تأکید ورزد.

2.2.6 مدیران گروه های آموزشی و کتابخانه

مدیران گروه های آموزشی باید با کتابخانه همکاری نزدیک داشته باشند تا اطمینان یابند که منابع و خدمات کتابخانه پاسخگوی نیازهای رشته های خاص گروه های آموزشی است. لازم است مدیران گروه های آموزشی ،نیز مانند مدیر مدرسه کتابداران را در برنامه ریزیها شرکت و توجه همگان را به نقش حیاتی کتابخانه در فضای آموزشی و به عنوان «مرکز منابع آموزشی جلب کنند.

ص: 38

3.2.6. معلمان و کتابخانه

ضرورت همکاری میان معلمان و کتابخانه در بخشهای قبلی بررسی شد و در اینجا به برخی نکات تکمیلی اشاره میرود

فلسفه هر نظام آموزشی مبنای ایدئولوژیک انتخاب روش تدریس در آن نظام را تشکیل می دهد. برخی از روشهای تدریس که بر دیدگاه سنتی استوارند و معلم و کتاب درسی را منابع اصلی و اساسی آموزش می،شمارند نقش و اهمیت چندانی برای کتابخانه در روند آموزش قایل نیستند. چنانچه این دیدگاه با تمایل بستن در کلاس و کنترل مستقیم فعالیتهای یادگیری دانش آموزان توأم شود معلم از اهمیت نقش کتابخانه به عنوان حامی و پشتیبان دانشیابی خود و شاگردانش بیشتر غافل میماند با این ،وصف حتی اگر بسیاری از معلمان به نظریهٔ انباشتن مغز با اطلاعات معتقد باشند و به دانش آموزان به عنوان افراد منفعلی نگاه کنند که باید مغزشان از درس و اطلاعات مورد نظر ایشان پرشود باز هم کتابخانه باید جای خود را به عنوان مرکز پشتیبان خدمات آموزشی باز و حفظ کند در چنین فضای فکری راهبرد مناسب برای سهیم شدن در روند آموزش ترویج و تبلیغ خدمات کتابخانه بویژه برای معلمان است. این فعالیتها باید بر خدمات زیر تأکید کند امکان تهیه منابعی که دانش مدرّسان را در حوزه های موضوعی بالا ببرد یا

روشهای تدریسشان را بهبود بخشد

• امکان تهیه منابعی در ارتباط با استراتژیهای مختلف ارزیابی و سنجش

• امکان این که کتابداران در برنامه ریزی فعالیتها و امور داخل کلاسی شرکت کنند

• امکان کمک به معلمان برای سازگاری با کلاسهای نامتجانس، از طریق سازماندهی خدمات ویژه برای کسانی که نیازمند کمک و حمایت بیشتر هستند

و نیز برای کسانی که به انگیزش بیشتری نیاز دارند

. نقش کتابخانه به عنوان دروازه ورود به دهکده جهانی از طریق خدمات امانت

بین کتابخانه ای و شبکه های الکترونیکی

معلمانی که تفکر آزادتر و روش تدریس پیشرفته تر دارند معمولاً بیشتر و بهتر از کتابخانه

ص: 39

استفاده می.کنند این معلمان علاوه بر بهره گیری از فعالیتها و امکانات فوق، ممکن است از کتابخانه به عنوان یک مکان آموزشی استفاده کنند و با این کار از روشهای سنتی تدریس فاصله بگیرند برای فعال کردن دانش آموزان در فرایند یادگیری و بهبود مهارتهای یادگیری مستقل معلمان میتوانند با کتابخانه در زمینه های زیر همکاری کنند

• افزایش سواد اطلاعاتی با ایجاد روحیه» (جستجوگری در دانش آموزان و تشویق آنان به استفاده موشکافانه و خلاق از اطلاعات

. پروژه های تحقیقی و تکالیف دانش آموزان

• برنامه های ترویج کتابخوانی

3.2.6. دانش آموزان و کتابخانه

هدف اصلی کتابخانه مدرسه ارائه خدمات مناسب به دانش آموزان ،است، و همکاری کتابخانه با سایر اعضای جامعه مدرسه صرفاً در جهت منافع آنان انجام میشود. لذا کتابخانه مدرسه باید به عنوان یک فضای آموزشی آزاد و جذاب برای انجام انواع تکالیف فردی و گروهی و اطلاع یابی به روی آنان باز باشد برخی از فعالیتهای کتابخانه ای دانش آموزان عبارت است از:

• انجام تکالیف مرسوم درسی

• انجام پروژه های تحقیقی و پاسخ یابی به مسائل

جستجوی اطلاعات و کاربرد اطلاعات

• تهیه گزارشها و مطالب یا تولید منابع برای ارائه به معلم یا کنفرانس کلاسی امانت گرفتن منابع برای اوقات فراغت و لذت شخصی

ص: 40

اهداف و راهبردهای خود را در آن مشخص نماید این خط مشی باید با همکاری حوزه مدیریت و کارکنان آموزشی تدوین شود.

3.7. خط مشی ترویج کتابخانه باید شامل عناصر زیر باشد:

اهداف و راهبردها

• برنامه عملیاتی که دسترسی به هدفهای اعلام شده را تضمین کند

• روشهای ارزیابی برنامه های تبلیغاتی

4.7. برنامه های عملیاتی بنا به نوع هدفهای اعلام شده و شرایط و موقعیت خاص محل جغرافیایی هر ،مدرسه ممکن است متفاوت باشد نمونهٔ برخی از این فعالیتها به قرار زیر است:

• ایجاد و اداره سایتهای وب که خدمات مختلف کتابخانه را تبلیغ و ترویج کنند و

در عین حال با سایر سایتهای مرتبط پیوند متقابل داشته باشند.

• برپایی نمایشگاه های کوچک و بزرگ

. تهیه راهنمای کتابخانه حاوی اطلاعاتی درباره ساعات کار خدمات و مجموعه های کتابخانه

. تهیه و توزیع فهرستهای منابع مربوط به سرفصلهای دروس مختلف موضوع های وابسته

تهیه و توزیع صورت کتابهای تازه

• ارائه اطلاعاتی درباره کتابخانه به دانش آموزان تازه وارد و اولیای آنها در

جلسات و نشستهای ویژه

. ایجاد گروه های دوستداران کتابخانه برای اولیا و سایر افراد علاقه مند . سازماندهی بازارهای مکاره یا حراجهای کتاب و فعالیتهای مرتبط با کتابخوانی

و سواد آموزی

• نصب تابلوها و نشانه های راهنما در داخل و خارج کتابخانه

. برقراری ارتباط با سایر سازمانهای فرهنگی موجود در منطقه (مثلا کتابخانه های

ص: 42

،عمومی، کتابخانه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، موزه ها، و

مؤسسات فرهنگی مشابه

. برقراری ارتباط با سازمانهای غیر دولتی مرتبط مانند شورای کتاب کودک

مؤسسه پژوهش تاریخ ادبیات کودکان و غیره

برگزاری مراسم مختلف مانند مراسم روز جهانی کتاب کودک، روز کتابدار، هفته کتاب و برنامه ریزی برای ملاقات با پدید آورندگان

5.7 دوره ها و برنامه هایی که به منظور آموزش نحوه استفاده از کتابخانه برای دانش آموزان و معلمان برگزار می شود از جمله مؤثرترین راههای ترویج کتابخانه به شمار میرود از این رو، این دوره ها باید به دقت طراحی شده و از تعادل و گستردگی کافی برخوردار باشد.

6.7 برنامه های آموزشی ویژه معلمان باید نقش کتابخانه را در روند تدریس و آموزش و نیز امکانات همکاری کارکنان کتابخانه را در متحقق ساختن برنامه های درسی به روشنی به آنان نشان دهد. این برنامه ها باید بویژه بر آموزشهای عملی اطلاع یابی مرتبط با حوزه های درسی معلمان تأكيد ورزد تجربیات و آزمونهای شخصی ،معلمان دیدگاه آنان را نسبت به بالقوۀ کتابخانه به عنوان مکمل و پشتیبان تکالیف کلاسی و به عنوان بخش منسجمی از برنامه های آموزشی گسترش خواهد داد.

707 همانند سایر برنامههای آموزشی مدرسه اجزای مختلف دوره های آموزش کتابخانه باید به ترتیب و با نظمی منطقی ارائه شود تا موجب پیشرفت و دوام یادگیری دانش آموزان گردد. به عبارت دیگر، مهارتهای اطلاع یابی و آشنایی با منابع باید به تدریج و در مراحل و سطوح مختلف عرضه شوند کتابدار مدرسه ضمن اینکه مسؤولیت اصلی برنامه های آموزش کاربران را برعهده دارد باید با معلمان در زمینه چگونگی انطباق و هماهنگی این آموزشها با برنامه های درسی و اجزای مختلف آن تبادل نظر داشته باشد معلم نیز باید هنگام اجرای برنامههای آموزش استفاده از کتابخانه برای دانش آموزان در کتابخانه حاضر باشد و به عنوان مشاور و راهنما با کتابدار همکاری کند.

ص: 43

8.7 لازمست در برنامه های آموزش کاربران به حوزه های عمده زیر توجه شود .

دانش یابی درباره کتابخانه هدف کتابخانه نوع خدمات ارائه شده، نحوه

سازماندهی و انواع منابع موجود

. مهارتهای اطلاع یابی و کاربرد اطلاعات برای تکمیل پروژه های آموزشی رسمی و غیر رسمی

9.7 برنامه های عملیاتی تبلیغ و ترویج باید هر ساله ارزیابی بازبینی و اصلاح شود وكل خط مشی ترویج کتابخانه حداقل هر دو سال یکبار به بحث و بررسی اساسی گذاشته شود.

ص: 44

افزوده 1

معیارهای مربوط به سواد اطلاعاتی روند یادگیری یی را برای دانش آموزان پیشنهاد میکند که نه تنها در تمام حوزه ها کاربرد دارد بلکه قابل انتقال از محیط آموزشی به حوزۀ زندگی واقعی است. این معیارها به قرار زیر است:

• دانش آموز باید بتواند معنا را از اطلاعات استخراج کند

. حاصل کار دانش آموز باید از کیفیت بالا برخوردار باشد .

دانش آموز باید بتواند به صورت مستقل یاد بگیرد

دانش آموز باید بتواند به گونه ای مؤثر بعنوان عضو در یک گروه کاری شرکت

کند

دانش آموز باید از اطلاعات و تکنولوژی اطلاعات به گونه ای مسئولانه استفاده

کند

مهارتهایی که به تحقق یافتن این معیارها کمک میکند عبارتند از:

• توانایی یادگیری مستقل

. توانایی همکاری گروهی

توانایی برنامه ریزی

• توانایی مکان یابی و گردآوری اطلاعات توانایی گزینش و ارزشگذاری اطلاعات

. توانایی سازماندهی و ثبت اطلاعات

. توانایی ارائه و بهره برداری از اطلاعات

. توانایی ارزشیابی

این افراد باید بتوانند از منابع و رسانه ها برای رفع نیازهای اطلاعاتی و شخصی استفاده کنند پاسخ پرسشهای خود را بیابند دیدگاه های متفاوت را بررسی کنند و نظرگاههای مختلف را ارزیابی .نمایند این افراد باید بتوانند از کتابخانه کمک بگیرند و سازمان و ساختار کتابخانه را .بشناسند در اینجا کتابدار نقش همکار و مشاور دانش آموز را در امر یادگیری بر عهده دارد.

کتابدار باید به خصوص بر راهنمایی دانش آموزان در یافتن اطلاعات روزآمد و معتبر و چگونگی جستجو و تشخیص موارد نادرست یا مغرضانه تأکید ورزد. منابع متعددی باید ،بررسی مقایسه و ارزیابی شوند تا اطمینان حاصل شود که فرضیه ها و نتیجه گیریهای تحقیق بر اساس آگاهیهای وسیع صورت گرفته است. دانش آموز کاردان باید بتواند معیارهایی برای سنجش اعتبار جامعیت فرمت دیدگاه و مناسبت موضوعی و زمانی اطلاعات، اتخاذ و رعایت کند.

دانش آموز متبحر باید بتواند مسیر زیر را برای آمایش اطلاعات دنبال کند

اطلاعات مختلف را در هم ادغام کند

داوری کند

. نتیجه گیری کند

. یافته ها را در ساختاری معنادار نظم دهد

. با دانسته های پیشین ارتباط برقرار کند

علاوه بر این دانش آموز متبحر باید بتواند از عهده کارهای زیر برآید

مطالب را به صورتی شفاف انتقال دهد

. هدفها و معیارهای کار خود را بیان کند

. مهارتهای ارائه گزارش را به نحوی مؤثر به کارگیرد

در اینجا کتابدار باید نقش راهنما و مشاور دانش آموزان را ایفا کند و محیط آموزشی یی متناسب با نیازهای دانش آموزان در کتابخانه تدارک ببیند.

ص: 52

کارکنان کتابخانه استفاده از کتاب و دیگر منابع اطلاعاتی را از داستان گرفته تا مدارک مستند، و از منابع چاپی گرفته تا منابع الکترونیکی در محل کتابخانه یا خارج از آن میسر می سازند. این منابع مکمل کتابهای درسی و مواد و روشهای آموزشی هستند و آنها را پربارتر میکنند.

شواهد حاکی از آن است که هر وقت کتابداران و معلمان با یکدیگر همکاری میکنند دانش آموزان به سطوح بالاتر ،سواد ،مطالعه ،یادگیری حل مسائل، و مهارتهای مربوط به تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات دست می یابند.

خدمات کتابخانه مدرسه باید به طور برابر در اختیار همه اعضای جامعه مدرسه، صرفنظر از سن ،نژاد ،جنسیت ،مذهب ،ملیت ،زبان و منزلت حرفه ای و اجتماعی ،ایشان قرارگیرد لازمست برای کسانی که نمیتوانند از مواد و خدمات معمول کتابخانه استفاده کنند مواد و خدمات ویژه ای تدارک دیده شود.

دستیابی به خدمات و مجموعه ها باید مبتنی بر «اعلامیه جهانی آزادیها و حقوق بشر» سازمان ملل متحد باشد و در معرض هیچ نوع سانسور عقیدتی ،سیاسی ،مذهبی، یا فشارهای اقتصادی قرار نگیرد.

کتابخانه های مدارس از جمله اعضا و همکاران اصلی شبکه های کتابخانه ای و اطلاع رسانی محلی منطقه ای و ملی به شمار میروند

در مواقعی که کتابخانه مدرسه با کتابخانه دیگری مانند کتابخانه عمومی در امکانات و یا منابع مشارکت ،دارد لازمست اهداف خاص کتابخانه مدرسه رعایت و حفظ شود.

• همکاری با دانش آموزان ،معلمان مدیران و اولیاء برای تحقق بخشیدن به رسالت مدرسه

اشاعه این اندیشه که آزادی» «فکر و دستیابی به اطلاعات برای پرورش شهروندانی مسؤول و نیز مشارکت در دموکراسی ضروری است

. ترویج و تبلیغ مطالعه و خدمات و منابع کتابخانه مدرسه برای تمام اعضای

جامعه مدرسه و فراسوی آن

کتابخانه مدرسه این وظایف را از طریق تعیین خط مشی های توسعه خدمات، انتخاب و فراهم آوری منابع دسترس پذیر سازی منابع اطلاعاتی مناسب آموزش کاربران و استخدام کارکنان متخصص به اجرا در می آورد.

ص: 58

کتابخانه های عمومی مسؤولیت ویژه ای برای پشتیبانی از فرایند سواد آموزی و نیز ترویج کتاب و رسانه های دیگر را برای کودکان برعهده دارند کتابخانه باید رویدادهای ویژه ای مانند قصه خوانی و سایر فعالیتهای مربوط به ترویج خدمات و منابع کتابخانه را برای آنان تدارک ببیند. کودکان باید از سنین پایین تشویق به استفاده از کتابخانه شوند چرا که این کار باعث میشود در آینده نیز همچنان در شمار کاربران کتابخانه باقی بمانند.

در کشورهای چند زبانه لازمست کتاب و مواد دیداری و شنیداری کودکان به زبان مادری آنان موجود باشد.

(رهنمودهای ایفلا و یونسکو برای ارتقای خدمات کتابخانه عمومی. 2001)

روز آمدی و صحت و دقت

جلوه گاه ارزشها و عقاید متنوع و گوناگون

. مظهر فرهنگ جامعه بومی

• معرف جامعه جهانکده ای

شرکت دادن کودکان در گزینش منابع کتابخانه و توسعه خدمات آن

• آموزش مهارتهای کتابخانه ای و سواد اطلاعاتی

• انجام فعالیتهای تشویقی ترویج کتابخوانی

• اجرای برنامه های خلاق و قصه گویی

• آموزش والدین و کودک یاران

• ارائه خدمات مرجع و آموزش به کودک یاران مربیان دوره آمادگی معلمان مدرسه و کتابداران

. همکاری و مشارکت با سازمانها و مؤسسات واقع در منطقه

لازم است مدام بر نقش و اهمیت مطالعه و سواد به عنوان مهارتهای لازم برای برقرار ساختن ارتباطات تأکید شود.

اطلاعات موثق درباره عملکرد کتابخانه ابزار لازمی برای ارزیابی و بهبود خدمات آن است: گردآوری آمار مربوط به ،منابع کارکنان خدمات امانت منابع، فعالیتها، و جز آن برای ارائه داده های لازم جهت برنامه ریزی تقسیم مسؤوليتها، و تصمیم گیریهای آگاهانه

اندازه گیری عملکرد کارکنان بر مبنای ضوابط و معیارهای روشن.

ص: 67

ص: 68

کتابخانه های عمومی به تناسب جامعه کاربری خود دارای اولویتها و نیازهای متفاوتی هستند. هر چند ارائه خدمات کتابخانه ای به نوجوانان هنوز در بسیاری از کشورها جا نیفتاده است، رهنمودهای حاضر برپایه این اعتقاد تدوین شده اند که دوران نوجوانی، مرحله ای یگانه و استثنایی در زندگی فرد به شمار میرود. نوجوانان استحقاق و شایستگی دریافت همان خدمات کتابخانه ای مناسبی را دارند که در اختیار سایر گروههای سنی جامعه قرار میگیرد. از این رو تمام کتابخانه ها باید ارائه خدمات ویژه نوجوانان را در خدمات اصلی کتابخانه بگنجانند. خدمات کتابخانه ای به نوجوانان باید در متن خدمات عمومی کتابخانه و با همکاری سایر نهادها رشد و توسعه یابد.

ریشه نیازهای فرهنگی را میتوان در سنتهای توأمان شفاهی و دیداری در تغییر و تحولات جوامع و منزلتهای اجتماعی و در تنوع فرهنگها و مکاشفات و رؤیاها یافت. این نیازها باید در ،منابع خدمات برنامه ها و محیط و فضای کتابخانه بازتاب پیدا کند.

لازم است خدمات نوجوانان توسط کتابداران و با همکاری نمایندگانی از سوی گروه تحت پوشش طراحی و برنامه ریزی شود طرز رفتار با نوجوانان باید توأم با احترام و انعطاف و نیز وقوف به این مسئله باشد که انتخابها و علائق آنان ممکن است با نظرات و پیشنهادات مرسوم کتابداران تفاوت کند نوجوانان باید فعالانه در برنامه ریزی ،اجرا و ارزیابی خدمات ،منابع و طرحها شرکت داده شوند.

مجلات

. مجموعه بریده جراید و بروشورها

پوسترها

منابع غیرچاپی

. نوارهای کاست شنیداری

. لوحهای فشرده

چندرسانه ایها لوحهای فشرده و دی.وی.دی.ها)

بازیهای دستی یا الکترونیکی

شبکه های الکترونیکی محلی، ملی و بین المللی

کتابخانه باید تجهیزات و وسایل لازم مانند کامپیوتر دستگاه ویدئو، و گوشی را به تعداد مورد نیاز فراهم سازد

برنامه ریزیهای مشترک بین کتابخانه های مدارس و کتابخانه های عمومی می تواند پاسخ شایسته تری به نیازها و علائق نوجوانان .باشد توصیه میشود برای حصول اطمینان از اجرای برنامه ،همکاری موافقتنامه رسمی بین طرفین مبادله گردد سایر نهادهای آموزشی که دارای خدمات کتابخانه ای هستند میتوانند با کتابخانه های مدارس و عمومی در یک شبکه الكترونيكی امانت بین کتابخانه ای شرکت کنند بعضی از این نهادها عبارتند از:

دانشکده ها

• دانشگاهها

مدارس فنی حرفه ای

• مدارس عالی هنری

• مدارس ویژه نوجوانان معلول

• مدارس موجود در زندانها یا بیمارستانها

زمینه های همکاری بین نهادهای آموزشی عبارتند از:

. امانت بین کتابخانه ای

• دوره های آموزشی استفاده از کتابخانه

فعالیتهای مربوط به ترویج کتابخوانی

برنامه های آموزش سواد اطلاعاتی

. برنامه های فرهنگی

لازم است برای مدارسی که فاقد کتابخانه اند خدمات کتابخانه ای در محل ارائه شود تا دانش آموزان با طرز استفاده از کتابخانه آشنا شوند و بتوانند مستقلاً در هر نظام کتابخانه ای به اطلاع یابی و مطالعه بپردازند.

بهره ،گیرند لازمست با بعضی از سازمانها در ارتباط باشند، مانند:

. نهادهای اجتماعی

• نهادهای کاریابی

• نهادهای رفاهی

. نهادهای مجری قانون

همچنین لازمست برای کسب اطلاع از گرایشهای جدید و مسائل و مشکلات جاری اجتماعی شبکه ای مرکب از افراد متخصص داوطلبان ،والدین و دوستداران کتابخانه تشکیل شود.

کارکنان کتابخانه باید شخصاً راههای همیاری با سایر همکاران کتابخانه ای را بیابند. کتابخانه باید با نهادهای مختلف در شبکه های محلی برای همفکری و تدارک برنامه های راهبردی، همکاری داشته باشد.

برخی از شاخصهای پیشنهادی برای اندازه گیری میزان استفاده نوجوانان از کتابخانه به قرار زیر است:

تعداد دفعات مراجعه نوجوانان به کتابخانه نسبت به تعداد کل نوجوانان

. میزان استفاده از فضای کتابخانه توسط نوجوانان

. تعداد عناوین موجود به ازای نوجوانان

. میزان عضویت نوجوانان

استفاده از منابع در داخل کتابخانه

• آمار امانت

• خدمات مرجع به ازای جمعیت نوجوان

• میزان توفیق تراکنشهای اطلاعاتی

میانگین تعداد شرکت کنندگان در برنامه های ویژه نوجوانان

• بازدید گروه های خارج از کتابخانه

• بازدید کتابداران از گروه های خارج از کتابخانه

شواهد افواهی درباره توفیق برنامه ها و خدمات

ارزیابی خدمات میتواند اساس مناسبی را برای بازاریابی فراهم کند یکی از راه های پی بردن به خواسته های نوجوانان استفاده از پرسشنامه (کمی) یا مصاحبه (کیفی) است.

نکات تأكيدى

• روشن باشد که کارکنان کتابخانه مایلند نوجوانان به کتابخانه بیایند، در آنجا بمانند و به آنجا بازگردند

. نشان داده شود که کتابخانه زنده و فعال است و از تغییرات استقبال میکند . رویدادهای موفق کتابخانه ای برای تبلیغ خدمات درشت نمایی شود

معمولاً گسترش و انتشار دامنه خدمات توسط کاربرانی انجام میگیرد که مراتب رضایت خود را از کیفیت خدمات، به دیگران اعلام میکنند.

ص: 80

ص: 82

،تعاونی شیرین استانداردهای ملی خدمات کتابخانه ای به نابینایان تهران هیأت امنای کتابخانه های عمومی، 1379

تعاونی شیرین استانداردهای وسایل و تجهیزات کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی تهران 1378

خسروی، فریبرز سواد آموزی اطلاعاتی در مدارس فصلنامه کتاب (بهار 1375)

خسروی ،فریبرز کتابخانه های آموزشگاهی :ایران بررسی کتابخانه های مدارس و وضعیت نگرش دانش آموزان به کتاب و کتابخانه ها با تأکید بر دبیرستانها :تهران مؤسسه فرهنگی صالحین، 1373.

رایانه ها در مدارس همشهری سال ،11 شماره 3136 (23) مرداد (1382 ص 11

ری کالین کتابخانه آموزشگاهی راهنمایی برای معلم - کتابدار. ترجمه مهرداد نیکنام و نیره امامی تهران دبیرخانه هیأت امنای کتابخانه های عمومی کشور 1375

زنگهای مدارس برای که به صدا در می آید گفتگوی سه نفر از اعضای گروه مروجین کتاب در مدرسه». کتاب ،هفته شماره 196 (4) مهر 1383) ص 16-17.

،سلطانی پوری و فروردین راستین دانشنامۀ کتابداری و اطلاع رسانی :تهران: فرهنگ معاصر، 1379

عماد خراسانی، نسرین دخت خدمات عمومی کتابخانه و شیوههای .آن :تهران نشر کتابدار، 1379

قزل ایاغ ثریا جایگاه کتابخانه های کودکان در آموزش کتابداری ایران جهان کتاب سال هفتم شماره 17 و 18 ، ص 30 31

کتابخانه آموزشگاهی تهران مرکز خدمات کتابداری 1354

کتابخانه باید قلب مدرسه باشد؛ گفت و گو با نوش آفرین انصاری یاس نو سال اول شماره 177 - 20178 و 21 مهر (1382

ص: 84

کریمی، لادن 100 هزار مدرسه بدون کتابخانه کتاب هفته شماره 788) آبان (1381) ص 8-9.

نشاط نرگس و عباس حری. کتابخانه آموزشگاهی در مدرسه کتابخانه مدار :تهران شبکه ،کتاب، 1383

ب. لاتين

American Association of School Librarians, Information power: guidelines for school library media programs. ACET, 1988.

American Association of School Librarians. "Information Literacy: A

Position Paper on Information Problem solving." Chicago: American

Association of School Librarians, 1994.

American Association of School Librarians and the Association for Educational Communications and Technology. Information Literacy: Standards for Student Learning. Chicago: American Library Association, 1998.

American Association of School Librarians and the Association for

Educational Communications and Technology. Information Power. Building Partnerships for Learning. Chicago: American Library Association, 1998.

Association for Library Services to Children. "Competencies for Librarians Serving Children in Public Libraries." Journal of Youth Services in Libraries (Spring 1989).

Australian School Library Association at www.asla.org.au/policy.htm Policy

statement on:

Information literacy

ص: 85

Electronic information literacy

- Resource based learning and the curriculum

Resource provision

- Teacher librarian qualifications

School library resource centre funding

- School library bill of rights

Blanshard, Catherine, ed. Library Association Guidelines for Public Library Services: Children and Young People. London: Library Association, 1997.

Canadian School Library Association, A Position Statement on Effective

School Library Programs in Canada. www.cla.ca/divisions/csla/pub_3.htm

Carroll, Frances Laverne. Guidelines for School Libraries. The Hague:

IFLA, 1990.

Children and Young People: Library Association Guidelines for Public

Library Services. London: CILIP, 1997.

Convention of Scottish Local Authorities. Standards for school library services in Scotland. COSLA, 1999.

Ellsworth, Ralph E. The School Library: Facilities for Independent Study in the Secondary School. New York: Educational Facilities Laboratories Inc., 1966.

Fasick, Adele M. Guidelines for Children's Services. The Hague: IFLA,

1991.

Galler, Anne M. Managing School Libraries. The Hague: IFLA, 1989.

ص: 86

Guidelines for Children's Libraries Services. The Hague: IFLA Section of Libraries for Children and Young Adults, 2004.

Guidelines for Library Services for Young Adults: The Hague: IFLA Section

of Libraries for Children and Young Adults, 2004.

Guidelines for Secondary School Libraries. London: CILIP, 1998.

Hannesdottir, Sigrun Klara. School Librarians: Guidelines for Competency Requirements. The Hague: IFLA, 1995.

Hannesdottir, Sigrun Klara (ed). School librarians: Guidelines for Competency Requirements. IFLA, 1995.

Haycock, Ken Blanche Wools. School librarianship: International perspectives issues. Hi Willow Research Publishing/ IASL, 1997.

IFLAĮ UNESCO School Library Guidelines. IFLA, 2002.

IFLA/UNESCO School Library Manifesto: the School Library in Teaching and Learning for All. IFLA, 2000.

LISC Guidelines. second edition. www.liscni.co.uk

Library Association of Ireland. Policy Statement on School Library Services, 1996. www.libraryassociation.ie/policy/schools.htm

Library Services for Education, Central to excellence: guidelines for effectiveschool libraries. Leicestershire County Council, 2002.

ص: 87

Nordic Children's Libraries. IFLA, 1997.

The Primary School Library Guidelines. London: CILIP, 2002.

The Public Library Service: IFLA/UNESCO Guidelines for Development.

Munchen: Saur, 2001.

Quick information: School Libraries Denmark. Copenhagen: The Danish

Association of School Librarians and the Danish Association of School

Libraries, 1997.

School Library Programs: Standards and Guidelines for Texas. Texas State Library Archives Commission Website: 2001.

School Library Standards and Evaluation: list of American websites at: www.sldirectory.com/libsf/resf/evaluate.html

School Libraries: Guidelines for Good Practice. Library Association of

Ireland, 1994.

Scottish Library Association et al. Taking a closer look at the school library resource centre: self-evaluation using performance indicators. 1999.

www.slainte.org.uk/Slicpubs/schoolpis.pdf

South Africa, Department of Education. A National Policy Framework for School Library Standards, July 1997. http://education.pwv.gov.za/teli2/ policydocuments/libraryl.htm

Standards for New Mexico School Libraries. New Mexico Task Force for

ص: 88

School Libraries, 2001.

Standards of Library Service for Canadian Schools. Toronto: McGraw-Hill Reyerson Ltd., 1967

Stripling, Barbara K. Learning and Libraries in an Information Age: Principles Practice. Libraries Unlimited, 1999.

Tilke, Anthony (ed), Library Association Guidelines for Secondary School

Libraries. Library Association, 1998.

A Yardstick for Planning School Libraries. Chicago: American Library Association, 1960.

Walter, Virginia. Output Measures for Public Library Service to Children: A Manual of Standardized Procedures. Chicago: ALA, 1992.

Wild, Friedsmann. Design and Planning Libraries for Schools and

Universities. New York: Van Nostrand Reinhold Co., 1972.

ص: 89