بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ اَلْرَحیمْ

ص: 2

متن و ترجمۀ

اليقين باختصاص مولانا عليّ (علیه السلام)

بإمرة المؤمنين

تألیف:

سید رضى الدین، على بن موسى بن جعفر بن طاووس

مترجم:جواد خانی آرانی

ص: 4

15. اشتیاق بهشت به چهار نفر. 75

16. سوارگان قیامت کیستند؟ 78

17. برترین نوشته زیر عرش.. 79

18. گفتار اقرار گونه از عمر، دربارۀ امارت علی (علیه السلام) 80

19. گفتار جبریل (علیه السلام) در شب معراج درباره امارت علی (علیه السلام) 81

20. درختی شگفت انگیز در بهشت برای شیعیان. 83

21. تاج عجیب مولا علی (علیه السلام) در قیامت.. 84

22. یکی در سدرة المنتهی و دیگری در سقیفۀ بنی ساعده به خلافت می رسد!! 85

23. گوشت و خون علی (علیه السلام) گوشت و خون پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است.. 87

24. خداوند تعالی علی (علیه السلام) را به عنوان امیرمؤمنان لقب داد 89

25. گفتگوی امیرمؤمنان علی (علیه السلام) با خورشید 91

26. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) علی (علیه السلام) را به عنوان امیرمؤمنان لقب داد. 93

27. آخرین حدیث زراره 94

28. برترین القاب برای علی (علیه السلام) 96

29. سه ویژگی مهم برای امیرمؤمنان علی (علیه السلام) 96

30. ارتباط نزدیک امیرمؤمنان علی (علیه السلام) با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 97

31. توسل حضرت آدم (علیه السلام) به پنج تن آل عبا (علیهم السلام) 99

32. این گونه به مولا (علیه السلام) سلام بدهید 100

33. معرفی جایگاه امیرمؤمنان علی (علیه السلام) 102

34. ادامه راه رسالت با کیست؟ 103

35. شگفت انگیزترین مرکب و سوار روز قیامت.. 105

36. احوال امیرمؤمنان دروغین و قلاّبی در صحرای محشر. 106

37. رهبر و مولای مردم کیست؟ 107

38. جایگاه بلند علی (علیه السلام) در دنیا و آخرت نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 109

39. علی (علیه السلام) کیست؟ 110

40. فطرت توحیدی چیست؟ 111

ص: 6

41. نوشته کتاب عرشی. 112

42. نام مولا علی (علیه السلام) بر روی عرش نوشته شده 112

43. مولا علی (علیه السلام) پیش از ولادت به این عناوین لقب داده شدند 113

44. پرخاش عایشه 115

45. چه کسی برادر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را آزار داد؟ 115

46. شیرین کاری پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با مولا علی (علیه السلام) 117

47. آموزگار تأویلات قرآن کیست؟ 118

49. هشدار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به عایشه به جنگ و دشمنی او با مولا علی (علیه السلام) 120

50. هنگامی که مردم مولا علی (علیه السلام) را به امیرمؤمنان خطاب می کردند پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می خندیدند. 121

51. کینه توزی عایشه با امیرمؤمنان (علیه السلام) و هشدار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به او. 122

52. سه گروه دشمن مولا علی (علیه السلام) هستند 123

53. سلام به عنوان امیرمؤمنان. 124

54. گروهی که دستور یافتند به مولا علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بدهند 125

55. فرمان مکرر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 125

56. با این فرمان ولایت مولا علی (علیه السلام) محکم تر شد 127

57. تفسیر روسفیدان و روسیاهان قیامت.. 128

58. دین کامل چیست؟ 129

59. اصحاب یمین کیستند؟ 130

60. اجتهاد مقابل نص از برخی از منافقان. 131

61. بهترین مردم روی زمین کیست؟ 133

62. چه کسی در قیامت امیرمؤمنان است؟ 134

63. رستگاری و شفاعت برای کیست؟ 136

64. عهد خداوند تعالی به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 137

65. از چه زمانی مولا علی (علیه السلام) امیرمؤمنان نامیده شد؟ 138

66. خاتم بخشی مولا علی (علیه السلام) و ولایت او. 139

ص: 7

67. اتحاد نوری مولا علی (علیه السلام) با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 142

68. شاهد بودن جبریل (علیه السلام) در معرفی مولا علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان. 145

69. با عنوان امیرمؤمنان سلام بدهید 146

70. اعتراض فلان بر امارت مولا علی (علیه السلام) 147

71. در عالم ذر مولا علی (علیه السلام) امیرمؤمنان نامیده شدند 147

72. شهادت حاملان عرش بر امارت مولا علی (علیه السلام) 148

73. امارت مولا علی (علیه السلام) در کتاب موجود در عرش.. 149

74. آدم ابوالبشر (علیه السلام) نام مولا علی (علیه السلام) را بر ساق عرش دید 149

75. در عالم ذر مولا علی (علیه السلام) امیرمؤمنان نامیده شد 150

76. هیچ عملی جز به ولایت امامان (علیهم السلام) پذیرفته نمی شود 151

77. عبور از پل قیامت تنها با جواز امیرمؤمنان میسر می شود 152

78. عرش و فرش عوالم وجود با نام مولا علی (علیه السلام) سر پا هستند 154

79. هر کس بر مولا علی (علیه السلام) تقدم جوید کافرست! 156

80. مولا علی (علیه السلام) ادامه دهنده خط رسالت.. 157

81. معنای تمام اسلام 159

82. هشدار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به سران فتنه در جنگ جمل. 161

83. خنده عجیب حوریۀ بهشتی. 163

84. طوبی چیست؟ 164

85. راه گریز از فتنه 165

86. درختی شگفت انگیز در بهشت.. 166

87. قدرت علمی و جسمی مولا علی (علیه السلام) 168

88. ماجرای شیری عجیب و غریب.. 172

89. فرشتگان زائر. 177

90. سفری به سرزمین جنیان. 181

91. کشمکش ابلیس ملعون با مولا علی. 185

92. گفتگوی جالب مولا علی (علیه السلام) با درّاج. 186

ص: 8

93. گفتگوی شتر با مولا علی (علیه السلام) 188

94. بهترین بشر. 190

95. جوابی دندان شکن به عمر بن خطاب دربارۀ خلافت.. 193

96. پرچم های پنج گانه قیامت.. 198

97. اهل آسمان ها به مولا علی (علیه السلام) لقب امیرمؤمنان دادند 201

98. پرچم سعادت.. 203

99. اصحاب یمین کیستند؟ 204

100. لقبی بدون سابقه 205

101. منکران ولایت مولا علی (علیه السلام) نادانان این امت هستند 206

102. کار شکنی ابوبکر و عمر در برابر فرمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 207

103. بیان یک آیه 209

104. مولا علی (علیه السلام) بر فراز هفت آسمان. 214

105. نماز جماعت آسمانی به حضور همه پیامبران (علیهم السلام) 221

106. معنای عهد و پیمان و ترازوی در قرآن چیست؟ 224

107. عهد و پیمان خداوند تعالی در باره مولا علی (علیه السلام) با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 225

108. نکاتی آموزنده از معراج. 228

109. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دو بار مولا علی (علیه السلام) را معرفی کرد 233

110. تا روز قیامت کسی به این لقب نامیده نشد 234

113. جبهه گیری ابوبکر و عمر درمقابل فرمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 234

114. درباره حوادثی که بعد از ایشان اتفاق می افتد 235

115. اعتراض شدید سلیم بن قیس به ابوبکر. 236

116. جواب دندان شکن به ابوبکر. 237

117. لقب امیرمؤمنان بر هیچ کس جز مولا علی (علیه السلام) جائز نیست.. 239

118. القاب مولا علی (علیه السلام) از سوی خداوند عزوجل. 241

119. نام امیرمؤمنان وحی آسمانی است.. 242

120. کسانی که چوب لای چرخ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) گذاشتند 244

ص: 9

121. درختی پر برکت.. 247

122. آهی سوزناک از دل مظلوم 254

123. هر کس بر مولا علیه (علیه السلام) تقدم جوید کافرست.. 261

124. روسیاهان و روسفیدان قیامت.. 262

125. علوم سنگین. 267

126. دقیق ترین مذاکرات اصحاب جلیل القدر با ابوبکر. 277

127. رساترین خطبۀ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در وادی غدیر خم 300

128. لقب امیرمؤمنان برای مولا علیه (علیه السلام) در حضور پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 325

130. الان امیرمؤمنان وارد می شود! 328

132. یکتا پرستی و عصمت مولا علی (علیه السلام) 333

133. شماره امامان دوازده تاست.. 335

134. حدیث بسیار مهم بساط و گفتگوی مولا علی (علیه السلام) با اصحاب کهف.. 339

135. لقب عرشی. 344

136. نامی غیر قابل انکار. 344

137. مولا علی (علیه السلام) برادر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در آخرت.. 345

138. امیرمؤمنان واقعی کیست؟ 348

139. نقل حدیثی مهمّ به هنگام مرگ.. 351

140. حدیث انس بن مالک به هنگام مردن. 352

141. سوغات معراج و صدای خروس در آسمان چهارم 354

142. چرا او را به امیرمؤمنان نخواندی؟ 355

143. برخورد شیر با اسدالله الغالب (علیه السلام) 358

144. پس مانده ای از جنگ جمل. 362

145. رفت و آمد فرشتگان کنار قبور پیشوایان شیعه (علیهم السلام) 364

146. قدرت نمایی مولا علی (علیه السلام) در برابر یهودیان. 366

147. اعتقادات عجیب یک پرنده 368

148. همه پیامبران (علیهم السلام) به نبوت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و ولایت امیرمؤمنان (علیه السلام) شهادت دادند 370

ص: 10

149. پا فشاری پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بر سلام بر مولا علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان 372

150. پرچم گوساله و پرچم فرعون این امت.. 374

151. از همۀ مردگان در شرق و غرب جهان در خانه قبر از ولایت مولا علی (علیه السلام) می پرسند. 376

152. خلفای سه گانه بر حق. 378

153. صدیق اکبر و فاروق اعظم کیست؟ 380

154. صاحب حوض کوثر. 382

155. طغیان آب فرات و سخن گفتن ماهیان با مولا علی (علیه السلام) 385

156. سخن گفتن مولا علی (علیه السلام) با گرگ بیابان. 388

157. داستان مسجد براثا و خبر دادن مولا علی (علیه السلام) به آیندۀ عراق. 392

158. توصیف مولا علی (علیه السلام) در شب معراج از جانب خدای مهربان و فرشتگان. 398

159. لبخند رضایت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به لقب امیرالمؤمنین برای مولا علی (علیه السلام) 402

160. زنی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را آزرده خاطر نمود 403

161. صدای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را تنها مولا علی (علیه السلام) به گوش مردم می رساند 404

162. فطرة الله چیست؟ 405

163. چهره های درخشان در روز قیامت.. 406

164. تاج شگفت انگیز قیامت بر سر مبارک مولا علی (علیه السلام) 408

165. امیر و مهتر مسلمانان کیست؟ 409

166. نور شگفت انگیز در شب معراج. 411

167. هدیه جبریل (علیه السلام) به مولا علی (علیه السلام) 412

169. بدترین خلق اول و آخر. 418

170. سنگین ترین و زیباترین احتجاج یکی از اصحاب در میان خطبه نماز جمعه ابوبکر 426

171. نرود میخ آهنین بر سنگ... 431

ص: 11

172. با نیم اشاره خاک برای مولا علی (علیه السلام) طلا می شود 432

173. بد زبانی عایشه به مولا علی (علیه السلام) در حضور پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 433

174. القاب مولا علی (علیه السلام) 434

175. بخشی از القاب مولا علی (علیه السلام) 438

گفتار مؤلف کتاب رضوان الله تعالی علیه: 438

176. مولا علی (علیه السلام) بزرگ ایمان آورندگان. 439

177. شاخص ترین مؤمن در یا ایها الذین آمنوا 440

*قسمت دوم احادیث راجع به نام گذاری مولانا علی بن ابی طالب(علیهما السلام) به امام المتقین

178. مولا علی (علیه السلام) مهتر مسلمانان. 444

179. مولا علی (علیه السلام) پیشوای پرهیزکاران. 446

180. اشاره به سه ویژگی مهم مولا علی (علیه السلام) در شب معراج. 447

181. کاخ مروارید 448

182. شکر گذاری مولا علی (علیه السلام) در برابر نعمت های الهی. 448

183. معرفی مولا علی (علیه السلام) 449

184. تقسیم امت به سه گروه 450

185. مولا علی (علیه السلام) پیشوای اهل حق و حقیقت.. 452

186. مولا علی (علیه السلام) در کلام وحی. 453

187. حمایت سلمان فارسی (رحمه الله) از مولا علی (علیه السلام) 454

188. مولا علی (علیه السلام) آموزگار وحی الهی. 455

189. القاب مولا علی (علیه السلام) در جهان آخرت.. 456

190. القاب مولا علی (علیه السلام) در سدرة المنتهی. 458

191. القاب مولا علی (علیه السلام) در سفر آسمانی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 458

192. مرحبا به بزرگ مسلمانان. 459

193. حدیثی از راستگوی امت درباره فضائل مولا علی (علیه السلام) 460

ص: 12

194. مولودی شبیه حضرت عیسی (علیه السلام) 461

195. خلفاء کیستند؟ 464

196. پادشاه اهل ایمان. 465

197. پادشاه دین. 466

198. مولا علی (علیه السلام) به این اوصاف آراسته است.. 467

199. سه ویژگی مهم برای مولا علی (علیه السلام) 468

200. روزی که هر گروهی با امام خویش خوانده می شود 469

201. نایاب تر از کبریت احمر. 470

گفتار مهم مؤلف.. 471

*قسمت سوم احادیث راجع به نام گذاری مولانا علی بن ابی طالب(علیهما السلام) به یعسوب المؤمنین

202. سالار مؤمنان و منافقان کیست؟ 476

203. اول کسی که در قیامت دست در دست پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می گذارد. 476

204. رمز گریز از فتنه 477

205. اوصاف مولا علی (علیه السلام) در دنیا و آخرت.. 478

206. جایگاه مولا علی (علیه السلام) 479

207. فاروق امت کیست؟ 479

208. خبرهای غیبی بسیار مهم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 481

209. صدیق اکبر کیست؟ 482

210. السابقون السابقون کیست؟ 483

211. مولا علی (علیه السلام) با برپایی حدود الهی و عدالت خویش با مردم احتجاج می کند 484

212. هشدار به فتنه و راه گریز از آن. 485

213. کبوتر با کبوتر باز با باز. 486

214. اوصاف بلند مولا علی (علیه السلام) 487

215. اسباب نجات.. 488

ص: 13

216. اولین مؤمن. 489

217. راستگوی امت و جدا اندازنده میان حق و باطل کیست؟ 490

218. موقعیت مولا علی (علیه السلام) در دنیا و آخرت.. 490

219. ابوذر خبر از فتنه آینده می دهد 491

220. یعسوب الدین کیست؟ 492

فرمایش پایانی مؤلف کتاب الیقین. 494

*روایت های الحاقی در مورد فضائل و مناقب مولانا امیرالمؤمنین (علیه السلام)

1. حق بر گرد مولا علی (علیه السلام) می چرخد 509

2. معنای امیرالمؤمنین چیست؟ 510

3. مولا علی (علیه السلام) مایۀ طعام علمی مردم بودند. 512

4. مولا علی (علیه السلام) فرماندۀ بر مردم است نه فرمانبر. 514

5. اولین خاندان مورد ستایش پروردگار متعال. 515

6. علوم مورد نیاز مردم نزد کیست؟ 516

7. کیفر سنگین برای امیرالمؤمنین های قلابی. 516

8. غوغای امارت در عالم ذرّ. 517

9. امارت مولا علی (علیه السلام) قبل از پیامبران. 518

10. شهادت پیامبران الهی در آسمان ها به امارت مولا علی (علیه السلام) 519

11. نام و یاد مولا علی (علیه السلام) در تورات و انجیل. 522

12. نماز جماعت در آسمان ها و شهادت انبیاء (علیهم السلام) بر امارت مولا علی (علیه السلام) 523

13. لغت امارت برای مولا علی (علیه السلام) به انتخاب مردم نیست. 525

14. لقب مولا علی (علیه السلام) بر پرده های نور و بر پایه های عرش نوشته شده 527

15. لقبی آسمانی برای مولا علی (علیه السلام) 528

16. جایگاه مولا علی (علیه السلام) در عالم بالا. 531

17. سفر آسمانی و دیدار با پیامبران (علیهم السلام) 534

18. دفاع از مولا علی (علیه السلام) در واپسین لحظۀ عمر. 536

ص: 14

19. یاران گوش به فرمان مولا علی (علیه السلام) 537

20. امیرمؤمنان دروغین. 540

21. درختی که حضرت آدم (علیه السلام) از آن نهی شدند چه بود؟ 543

22. توسل حضرت آدم (علیه السلام) به خاندان وحی (علیهم السلام) 545

23. سه شعار اساسی. 546

24. چرا پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را ملامت کردند؟ 548

25. انکار یک امام انکار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است.. 549

26. ادعای بی جای خلافت و امارت.. 551

27. آیا پیشوای جاهل دیده اید؟ 554

28. با راستگویان باشید 555

29. علی (علیه السلام) کیست؟ 556

30. رساترین حجت.. 557

31. کلمةالله العلیا کیست؟ و کلمة السفلی چیست؟ 558

32. قطره ای از مناقب مولا علی (علیه السلام) 559

33. استقبال پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از مولا علی (علیه السلام) 561

34. حزب الله چیست؟ 562

35. لقب مولا علی (علیه السلام) بر تمام ستون های آسمان نوشته شده است.. 564

36.یکتا پرستی جز با ولایت مولا علی علیه السلام امکان ندارد!. 565

37. نشانۀ وصایت و جانشینی چیست؟ 567

38. محل رویش درخت طوبی. 570

39. بنده بر مولایش پیشی نمی گیرد 571

40. خانه زیبای بهشتی برای مولا علی (علیه السلام) 573

41. دوستی به مولا علی (علیه السلام) نشانه حلال زادگی. 574

42. همتای حضرت زهرا (علیها السلام) کیست؟ 577

43. سیر و سفری شگفت انگیز. 579

44_ اوصاف ارزندۀ مولا علی (علیه السلام) و شیعیانش از زبان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 584

ص: 15

45. پیدایش اعتقاد و دین صحیح. 590

46. فریاد رسی مولا علی (علیه السلام) هنگام مرگ شیعیان. 593

47. مزد صابران در عصر غیبت حضرت مهدی (علیه السلام) 595

48. نداهای آسمانی در ماه رجب.. 596

49. طرز سلام دادن به حضرت مهدی (علیه السلام) 597

50. فرشتگان عجیب و غریب.. 599

51. فرود هفتاد هزار فرشته برای زیارت معصومین (علیهم السلام) 600

52. اعتقادات جناب شاه عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) 602

53. یکی از آداب مهمّ روز غدیر خم 603

54. اعلم امت کیست؟ 606

55. معروف در عالم بالا و در روی زمین امیرالمؤمنین (علیه السلام) است. 610

56. لقب امیرمؤمنان در تورات از زبان مردی یهودی. 614

57. هنگام خلقت آسمان و زمین مولا علیه السلام امیرمومنان نامیده شد 617

58. جناب خضر نبی (علیه السلام) ، علی (علیه السلام) را به نام امیرمؤمنان لقب داد 619

59. امام جعفر صادق (علیه السلام) جدش را به نام امیرمؤمنان لقب داد. 620

60. خداوند عزوجل در عالم ذر علی (علیه السلام) را امیرمؤمنان نامید 622

61. در حضور امام در ضمن شمردن عقاید مولا علی (علیه السلام) امیرمؤمنان نامیده شد. 624

62. یکی از پایه های مهم اسلام ولایت امیرمؤمنان (علیه السلام) است. 625

63. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مولا علی (علیه السلام) را به امارت لقب می دهند. 625

64. شرکت امیرمؤمنان (علیه السلام) در اولین نماز جماعت. 626

65. عظمت عید غدیر خم در اسلام و سایر ادیان الهی. 626

66. در قیامت کسی جز شیعه به گفتن لا إله إلّا الله توفیق نمی یابد. 627

67. روز قیامت همه مردم از یکدیگر می گریزند جز دوستان امیرمؤمنان (علیه السلام) 628

68. مولا علی (علیه السلام) بینندۀ کارهای مردم در دنیا و مایۀ نجات اهل ایمان در آخرت است. 629

69. در اولین پل قیامت از ولایت امیرمؤمنان (علیه السلام) پرسش می نمایند. 630

ص: 16

70. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) کلیات اعتقادات را به جناب حمزه (علیه السلام) آموختند. 632

71. پیشگامان نخستن چه کسانی هستند؟ 634

72. شیعه واقعی امیرمؤمنان (علیه السلام) کیست؟ 635

73. پاداش همیشگی. 635

74. انوار مقدسی که روز قیامت شیعیان به آن ها پناه می برند. 636

75. مراد از نور شتابنده قیامت کیست؟ 637

76. فریادگر عدالت کیست؟ 638

77. مراد از حسنه در قرآن چیست؟ 638

78. مراد از نعیم در قرآن چیست؟ 639

79. برداشت غلط از نعیم. 640

80. مراد از ذوی القربی کیست؟ 641

81. معانی عدل و احسان و فحشاء و منکر و بغی را بدانید. 641

82. مراد از سلم و تسلیم در قرآن چیست؟ 642

83. ستایش بهشتیان به هدایت یافتن راه امیرمؤمنان (علیه السلام) . 642

84. آمرزش الهی برای ره پویان به امیرمؤمنان (علیه السلام) . 643

85. جنب الله در قرآن چه کسی است؟ 643

86. منظور از تکذیب دین چیست؟ 644

87. منظور از حیات دنیا و زندگی برتر آخرت چیست؟ 644

88. ایمان آورندگان و عاملان کار شایسته کیستند؟ 645

89. دعوت کنندگان به سوی خدای تعالی چه کسانی هستند؟ 645

90. منظور از انسان در سورۀ الرحمن کیست؟ 646

91. مراد از مشرقین و مغربین در سورۀ الرحمن چیست؟ 646

92. مراد از شمس و قمر در قرآن کیستند؟ 647

93. مراد از شب و روز در قرآن کیستند؟ 649

94. مراد از فجر و شب های دهگانه در قرآن کیستند؟ 649

95. ستارۀ هدایت در تاریکی ها کیست؟ 650

ص: 17

96. منظور از انسان در سوره زلزال کیست؟ 650

97. مراد از انجیر و زیتون در قرآن چیست؟ 651

98. درختی بی همتا و پر برکت در قرآن. 652

99. مراد از امام مبین در قرآن کیست؟ 652

100. معنای توصیه به حق در قرآن چیست؟ 653

101. مراد از مؤذن در قیامت کیست و ندای او چیست؟ 654

102. اوصاف و احوال نیکوی مولا علی (علیه السلام) 654

103. باز جویی از ولایت امیر مؤمنان. 655

104. مراد از نور خدا در قرآن کیست؟ 656

105. بزرگ ترین خبر و آیه 656

106. ادامه یکتا پرستی تا ولایت.. 657

107. منظور از فضل و رحمت خدا در قرآن چیست؟ 657

108. منظور از یُسر و عُسر در قرآن چیست؟ 658

109. عهد و پیمان خدا چیست؟ 658

110. بالاترین روزی ولایت امیرمؤمنان (علیه السلام) است. 659

111. منظور از بینا و نابینا و تاریکی و روشنائی در قرآن. 661

112. پاکی و عصمت مولا امیرمؤمنان (علیه السلام) 661

113. شعار توحیدی به اضافه محبت و ولایت مولا علی (علیه السلام) مفید است و الّا. . . 662

114. قسیم الجنة و النار در کنار جهنم کیست؟ 663

115. منظور از نفس مطمئنه در قرآن کیست؟ 664

116. درود و صلوات فرشتگان آسمان ها بر امیرمؤمنان (علیه السلام) و شیعیان او. 664

117. کوتاهی فطرس در پذیرش ولایت امیرمؤمنان (علیه السلام) و شفای او به قنداقه امام حسین (علیه السلام) 665

118. راه و روشی بر معرفی امیرمؤمنان (علیه السلام) 667

119. اشتیاق پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به دیدار اویس قرنی. 668

120. ارائه شگفتی از سوی امام حسن مجتبی (علیه السلام) به مردم 669

ص: 18

121. حضور اولیاء دین (علیه السلام) کنار بستر مرگ دوست و دشمن. 671

122. پیشوایان (علیهم السلام) اهل کار و زحمت بودند. 671

123. مقایسه علوم مولا علی (علیه السلام) با تمام پیامبران الهی. 672

124. امامان (علیهم السلام) آگاه به تمام اعمال مردم هستند. 673

125. امام جعفر صادق (علیه السلام) مولا علی (علیه السلام) را به امیرمؤمنان بودن لقب می دهد. 674

126 . جهل مرکب را بصیرت شمرده و بر خورد بسیار زشت او با علی (علیه السلام) 676

127. تشخیص امام راستین. 679

128. اهمیت دعای زائر امیرمؤمنان (علیه السلام) 681

129. ثواب پیاده روی به سوی نجف اشرف.. 681

130. برتری زیارت امیرمؤمنان بر امام حسین (علیه السلام) 682

131. زائر مولا علی (علیه السلام) زائر دو پیامبر الهی(علیهما السلام) 684

132. ثواب زیارت امیرمؤمنان (علیه السلام) 685

133. زیارت مولا امیرالمؤمنین (سلام الله علیه) 686

*اشعار در مدح و منقبت مولا امیرالمؤمنین (علیه السلام)

اشعار در مدح و منقبت مولا امیرالمؤمنین (علیه السلام) 691

در ذکر صلوات بر محمد و آل او صلوات الله علیهم اجمعین. 702

در مدح شمع بستان هدایت، شاه ولایت علی (علیه السلام) 707

فی ثناء اسد الله الغالب علی بن ابی طالب صلوات الله العلی الاعلی علیه 709

در فضائل و مناقب امیرالمؤمنین اسد الله الغالب و اسد رسوله علی بن ابی طالب مولی الموحدین صلوات الله علیه712

فهرست منابع 719

ص: 19

ص: 20

دعای اُمّ داود معروف است و در نیمه ماه رجب خوانده می شود و خود مرحوم سید بن طاووس آن را در اقبال نقل نموده است.(1)

مادرشان دختر شیخ وَرّام بن ابی فراس نخعی علیه الرحمة از بزرگان علمای امامیه و مادر پدرش، نوۀ مرحوم شیخ طوسی علیه الرحمة بوده است. بدین جهت خود مرحوم سید گاهی می گوید: جدّم ورّام بن ابی فراس و گاهی می گوید: جدّم شیخ طوسی و از اینجاست که شاعر در قصیده ای می گوید:

وَرّامُ جدُّهم لِأُمِّهم و محمّدٌ لأبیهم جدٌّ

مرحوم سید دارای استعدادی سرشار و قوی بود تا جائی که در کتاب کشف المحجّه می فرماید: وقتی من به کلاس درس حاضر شدم آن چه را دیگران در چند سال می آموختند من در یک سال فرا گرفتم. او مدت دو سال و نیم به تحصیل علم فقه پرداخت و خود را بی نیاز دید و ما بقی کتاب های فقهی را خودش به تنهایی مطالعه می نمود. هم چنین کتابخانه بی نظیری داشت که خودش می گوید: تمام آن ها را مطالعه کرده یا درس داده و درس گرفته است.

ایشان در علم فقه کامل بوده و همچنین در شعر و ادب و در زهد و عبادت، و در دعا و ورع زبانزد خاص و عام بود.

در زمان المستنصر بالله مقام نقابت _ سرپرستی سادات_ به او عرضه شد امّا او قبول نکرد، ولی از جانب هلاکوخان مغول نقابت را از ترس نابودی علویّین عهده دار شد.

ایشان در مقام نقابت در جایگاه سبزی می نشست و مردم بغداد که به نزد وی می آمدند، لباس سیاه را از تن خویش در می آوردند و لباس سبز می پوشیدند. علی بن حمزه این رباعی را در حق ایشان سرود:

فهذا علیٌ نجلُ موسی بنِ جعفر *** شبیهُ علیٍّ نجلُ موسی بن جعفر

فذاک بدست المامة أخضرُ *** و هذا بدستٍ للنقابة أخضرُ

ص: 22

این علی از نسل موسی بن جعفر(علیهما السلام) است که پدرش موسی و جدش جعفر بود. او شبیه علی _ امام علی بن موسی الرضا(علیهما السلام) _ از نسل موسی بن جعفر(علیهما السلام) است. خاندان آن علی _ امام رضا (علیه السلام)_ در مسند سبز امامت و این علی _ سید بن طاووس_ در مسند سبز نقابت و سرپرستی می نشستند. و این اشاره است به این که وقتی مأمون ملعون حضرت علی بن موسی الرضا(علیهما السلام) را ولیعهد خود نمود، لباس سبز رنگی بر او پوشانید و آن بزرگوار را در میان سبزه زاری میان دو متّکای بزرگ نشانید؛ سپس به همۀ مردم فرمان داد تا لباس سبز بپوشند که این داستان مشهور و معروف است.

از کلمات سید بن طاووس معلوم می شود که آن بزرگوار کفن خود را مهیا کرده بود و آن را به مکه برده و لباس احرام خود قرار داد. و آن را برای تبرّک بر کعبۀ معظّمه، حجر الأسود، سپس بر حجرۀ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، و به حرم ائمه بقیع (علیهم السلام)، و به ضریح امیرمؤمنان علی (علیه السلام)، و امام حسین (علیه السلام)، و حرم کاظمین و سامراء و سرداب مقدسه برد. هم چنین آن را وسیله ای برای شفاعت ایشان و نجات از فزع آخرت قرار داد. ایشان می فرماید: چون مستحب است که آدمی بر کفن خود نگاه کند، هر چند وقتی از ایام زندگانی خود، آن کفن را بیرون آورده و به آن نگاه می نمودم و در هنگام دیدن آن گویا خودم را در محضر خداوند عزّ وجل می دیدم که آن را پوشیده و ایستاده ام.

باز ایشان می فرمایند: در اخبار چنین یافتم که جناب محمد بن عثمان بن سعید عَمروی (رضی الله عنه) که او و پدرش از سفراء مولای ما حضرت صاحب الزمان (علیه السلام) بودند، قبر خود را در ایام حیات خود مهیّا کرده بودند. من نیز موضع قبر خویش را معین کرده و به شخصی دستور دادم که آن را در جوار جدّ و مولایم علی بن ابی طالب(علیهما السلام)، همان طوری که با او قرار گذاشتم حفر کند؛ درحالی که من میهمان و پناهنده و سائل و واردشده بر آن جناب هستم و به او آرزومند و متوسل می باشم، به هر شکلی که یکی از مردمان به آن بزرگوار توسل می جوید. و آن قبر را پائین قبر پدر و مادرم رضوان الله علیهما قرار دادم، به جهت آن که یافتم که حق تعالی به خَفض

ص: 23

جناح(1)

از برای ایشان امر فرموده و مرا به احسان به ایشان وصیت کرده، پس خواستم مادامی که در قبرم هستم سرم در زیر پای ایشان باشد.

و باز می فرماید: جدم ورّام بن ابی فراس قدّسَ اللهُ _جلّ جلاله_ روحَه از کسانی بود که مردم به کارهایش اقتدا می کردند. آن جناب وصیت کرده بود که بعد از وفاتش، در دهان او نگین عقیقی بگذارند که بر آن اسامی امامان (علیهم السلام) نقش شده باشد.

من هم بر نگینی این کلمات را نقش کردم: اللهُ ربّی و محمّدٌ نبیّی و علیٌّ إمامی و یکایک امامان را تا به آخر نام بردم که ایشان (علیهم السلام) پیشوایان و وسیلۀ نجات من هستند. و وصیت کرده ام که آن را در دهانم بگذارند تا در قبر به هنگام سؤال آن دو ملک و فرشته، جواب آن ها باشد ان شاء الله.

گویند: ایشان مستجاب الدعوه بوده و بر صدق این معنی اخبار فراوانی است. او عابدترین مردم زمان خود بود و اسم اعظم را می دانست.

محدّث بزرگوار مرحوم میرزای نوری نوّر الله مرقده الشریف در کتاب مستدرک الوسائل بعضی از کرامات ابن طاووس را نقل کرده و فرموده: از بعضی از مواضع کتاب او خصوصاً کتاب کشف المحجّه ظاهر می شود که باب ملاقات حضرت صاحب الزمان (علیه السلام) از برای این سیّد عالیقدر مفتوح بوده است.

این سید بزرگوار یکی از افرادی بودند که شعائر خدایی را تعظیم کرده و بزرگ می شمردند. در هیچ کدام از تصنیفات او نام مبارک الله برده نشده مگر این که دنبال آن گفته: جلّ جلالُه.

او در کتاب أمان الأخطار می نویسد: من در آن وقتی که به همراه خانواده ام در جوار مولای خود، حضرت علی (علیه السلام) زندگی می کردم، بعضی از کنیزان و عیال هراسان به نزد من آمده و گفتند: در رخت کن حمام دیدیم که خودبه خود حصیرها یچیده و باز می شود ولی کسی را نمی دیدیم. من در رخت کن حاضر شده و گفتم:

ص: 24

سلام علیکم! همانا خبری از شما دربارۀ آنچه کردید به من رسیده است. ما از فرزندان و همسایگان، و مهمان مولای خود علی (علیه السلام) هستیم. همسایگی شما ما را بد نیامده است، پس شما نیز مجاورت آن جناب را بر ما مکدّر نکنید و اگر این کارها را دوباره انجام بدهید، شکایت شما را به سوی آن جناب (علیه السلام) خواهم برد. بعد از آن ندیدیم کسی متعرّض رخت کن حمام شده باشد.

مصنّفات و تألیفات مرحوم سید بن طاووس (رضی الله عنه):

ایشان حدود 50 کتاب دارد که برخی از کتاب های تألیفی ایشان بدین قرارست:

1_ مِصباح الزائر و جناح المسافر

2_ فرحة الناظر و بهجة الخواطر

3_ روح الأسرار و روح الأسماء

4_ الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف

5_ المناقب فی التصریح بالوصیة و الخلافة لعلی بن ابی طالب(علیهما السلام)

6_ فلاح السائل و نجاح المسائل

7_ ربیع الألباب

8_ کشف المحجِة لثمرة المحجة

9_ الملهوف علی قتلی الطفوف

10_ الاصطفاء فی تواریخ الملوک و الخلفاء

11_ الدروع الواقیة

12_ محاسبة النفس

13_ سعد السعود

14_ رسالة فی الحلال و الحرام من علم النجوم

15_ مُهَج الدعوات و منهج العبادات

16_ المجتنی من الأدعیة المجتبی

ص: 25

17_ الإقبال

18_ جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع

19_ الیقین باختصاص مولانا علی (علیه السلام) بإمرة المؤمنین (کتاب حاضر)

20_ عمل لیلة الجمعه و یومها

21_ شرح نهج البلاغة

22_ محاسبة النفس

23_ محاسبة الملائکة الکرام آخر کلّ یوم من الذنوب و الآثام

اساتید آن بزرگوار:

1_ پدرشان جناب موسی

2_ جدشان ورّام بن ابی فراس

3_ ابن نما حلّی

4_ فخّار بن مَعد موسوی

شاگردان ایشان:

1_ سدید الدین یوسف بن علی المطهّر، پدر مرحوم علّامه حلّی

2_ علّامه حلّی

3_ حسن بن داود حلّی، صاحب رجال

4_ عبدالکریم بن احمد بن طاووس، برادرزاده اش

5_ علی بن عیسی اربلی

تاریخ وفات و مدفن آن بزرگوار:

ایشان در روز دوشنبه پنجم ذی القعده سال 664 هجری در سن هفتاد و پنج سالگی در بغداد به دیار باقی شتافت. بدنش را به نجف اشرف منتقل کرده و در حرم امیرمؤمنان (علیه السلام) به خاک سپردند.

مخفی نماند که بنی طاووس در میان علماء، جماعتی از افاضل آل طاووس بودند که مشهورترین ایشان همین صاحب ترجمه، سید جلیل رضی الدین است و

ص: 26

آنچه در کتب ادعیه و زیارات و فضایل گویند مراد اوست.

دوم: برادر او عالم نبیل و سید جلیل، جمال الدین احمد که در فقه و رجال یگانه عصرش بود و مراد از ابن طاووس در کتب فقهیه و رجالیه اوست.

سوم: پسر او غیاث الدین عبدالکریم بن احمد، صاحب کتاب فرحة الغَریّ که از نظر حفظ و تیزهوشی جزء بزرگان علماء و یگانه روزگار بود.

چهارم: پسر سید عبدالکریم، رضی الدین ابوالقاسم علی.

پنجم: سید رضی الدین علی بن رضی الدین علی بن طاووس، صاحب کتاب زوائد الفوائد که در اسم و لقب با پدر امجد خود شریک بوده، و کتاب زوائد الفوائد او همان کتابی است که علامه مجلسی (رحمه الله) در زاد المعاد، حدیث مشهور روز نهم ربیع را که در باب هلاکت بعضی از اعداء الله، از احمد بن اسحاق قمی روایت شده از آن کتاب نقل کرده و آن حدیثی طولانی می باشد و مشتمل بر نام های بسیار از برای آن روز است و خلاصه، سادات بنی طاووس همه از اتقیاء و اجلّاء بوده اند.(1)

یکی از اثرهای ارزشمند مرحوم سید بن طاووس رضوان الله تعالی علیه کتاب الیقین فی إمرة امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است(2) که آن بزرگوار 220 حدیث

ص: 27

در آن جمع آوری نموده است. 174 حدیث را برای آن نقل کرده که به اهل ایمان یادآوری کند لقب امیرمؤمنان تنها برای حضرت امیر، اسدالله الغالب علی بن ابی طالب(علیهما السلام) شایستگی دارد نه دیگران، و از اختصاصات اوست.

آن گاه سایر احادیث پایانی کتاب، دربارۀ القاب دیگر آن امام همام (علیه السلام) می باشد همچو: سید المسلمین، امام المتقین، قائد الغرّ المحجّلین، خیرالوصیّین، وصی رسول ربّ العالمین، صالح المؤمنین، یعسوب المؤمنین، خاتم الوصیّین، خازن الجنان، صاحب الحوض، صدّیق اکبر، فاروق اعظم و . . .

احادیث زیادی در این کتاب بر این دلالت دارد که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به زبان مبارک خودشان او را به نام امیرالمؤمنین خوانده اند.

همان طور که گفته شد بیشترین احادیث این کتاب روی مسئله امارت دور می زند و آن لقبی است که هیچ کس قبل از ایشان و هیچ کس بعد از ایشان به آن نام گذاری نشده و نمی شود و از احادیث استفاده می شود که این لقب و سردوشی را خداوند متعال تنها به ایشان عطا فرموده است نه دیگران.

امام ابوالحسن علی بن محمد الهادی از پدرانش از مولا علی (علیهم السلام) نقل می کند که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: هنگامی که در سفر معراجی به آسمان رفتم، در جوار معنوی پروردگارم به اندازۀ دو کمان یا کمتر قرار گرفتم، پروردگارم به من وحی فرمود: ای محمد! علی بن ابی طالب(علیهما السلام) را به نام امیرالمؤمنین بخوان، که هیچ کس را پیش از او به آن نام گذاری نکردم و هیچ کس را بعد از او به این نام نمی نامم.(1)

و مهم این است که اهل ایمان هم در زمان خود پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، آن بزرگوار را به این لقب می خواندند و حضرت لبخند شادی می زدند یا مردم را بر گفتن این لقب برای ایشان وادار می کردند.

جابر بن سَمره می گوید: مولا علی (علیه السلام) همواره می فرمودند: به من خبر بدهید اگر

ص: 28

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا برود چه کسی جز من امیرمؤمنان باشد و چه بسا به او گفته می شد: «یا امیرالمؤمنین» و خود پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به ایشان نگاه می کردند درحالی که خندان بودند.(1)

بریده می گوید: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به ما دستور دادند که در بین خودمان بر علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بدهیم.(2)

و یا این که می فرمودند: این لقب در زیر عرش الهی جای گرفته مثل این روایت:

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: در لوح محفوظ در زیر عرش نوشته شده: علی بن ابی طالب(علیهما السلام)، امیرمؤمنان است. (3)

حتی خود پیشوایان اهل خلاف (ابوبکر و عمر) در حیات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به مولا علی (علیه السلام) بالاِجبار به عنوان امیرمؤمنان سلام دادند.

سالم خدمتگزار علی (علیه السلام) می گوید: من در مزرعه با مولا علی (علیه السلام)

بودم و او زمینش را شخم می زد و آماده می کرد؛ که ابوبکر و عمر آمده و گفتند: تو را به خدا خوانده و سوگند می دهیم. بعد گفتند: سلام علیک یا امیرالمؤمنین و رحمة الله و برکاته! «سلام بر تو ای امیرمؤمنان» به آن ها گفته شد: این کلمات را در حال زنده بودن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می گوئید؟! عمر گفت: ایشان خودشان به ما چنین دستور دادند!(4)

اگرچه همین دو نفر با این اقرار و اذعانی که داشتند، در جائی دیگر به مثل حدیث ذیل، حرف خود را نقض کردند:

سلیمان بن هارون می گوید: امام باقرالعلوم (علیه السلام) فرمودند: هنگامی که به مولا علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان بودن سلام داده شد، آن دو نفر بیرون شده و

ص: 29

می گفتند: به خدا سوگند! ما هرگز تسلیم گفتار او نخواهیم شد. 5

یا این که حتی فرشتگان آسمان او را به این لقب می خواندند.

حارث بن خزرج، علمدار انصار به همراه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بود، می گوید: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که به مولا علی (علیه السلام) می فرمودند: ای علی! هیچ کس بعد از من بر تو پیشی نمی گیرد، مگر آن که کافر است و به درستی که اهل آسمان ها (فرشتگان) تو را به نام امیرمؤمنان می نامند. (1)

و از احادیث و روایات استفاده می شود که حتّی جائز نیست غیر مولا علی (علیه السلام) کسی را به این لقب بنامیم:

در تفسیر مرحوم عیّاشی آمده که راوی می گوید: مردی به نزد امام جعفر صادق (علیه السلام) آمده و عرض کرد: السلام علیک یا امیرالمؤمنین!

بلافاصله حضرت (علیه السلام) بر روی دو پای خود ایستاده و فرمودند: ساکت باش! این اسمی است که برای هیچ کس جز امیرمؤمنان علی (علیه السلام) شایسته نیست که به آن نامیده شود. و هیچ کس جز او به این لقب خوانده نمی شود، درحالی که او هم به این نام خشنود و راضی باشد؛ مگر آن که مرتکب عمل لواط شده و اگر نشده به آن مبتلا خواهد شد.

و این همان فرمایش خداوند متعال در کتابش می باشد: «مشرکان به جای او جز دخترانی را نمی خوانند (بت هایی که دخترخواندۀ قبایل بودند) و نمی خوانند جز شیطان سرکش را». (2) عرض کردم: پس قیام کنندۀ شما حضرت قائم (علیه السلام) به چه نامی خوانده می شود؟

فرمودند: به او عرض می شود:

السلام علیک یا بقیة الله، السلام علیک یا بن رسول الله. (3)

ص: 30

و در روایتی دیگر عمران بن داهر می گوید: مردی به امام جعفر صادق (علیه السلام) عرض کرد: ما به حضرت قائم (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بدهیم؟!

فرمودند: خیر! این اسمی است که خداوند تعالی، امیرمؤمنان علی (علیه السلام) را به آن نامیده است، هیچ کسی پیش از او و بعد از او، جز کافر به آن نامیده نمی شود.

راوی گفت: پس چگونه بر او سلام بدهیم؟

فرمودند: می گوئی: السلام علیک یا بقیة الله، آن گاه امام جعفر صادق (علیه السلام) این آیه را تلاوت فرمودند: «آن چه خداوند برای شما باقی می گذارد برایتان بهتر است اگر ایمان دارید».(1)

پس نتیجه می گیریم که این لقب از القاب اختصاصی مولا علی (علیه السلام) می باشد. و این که امام (علیه السلام) فرمودند: هر کس به این نام و لقب خوانده شود و خشنود گردد، به عمل زشت و قبیح لواط مبتلا شده یا می شود؛ شاید این کلام، راز و رمز و کلید حل معمایی باشد که چرا گاهی امامان بر حق (علیهم السلام) خلفای جور را با لقب امیرمؤمنان خطاب می کردند؟ در واقع در برخورد با آن ها به جز مسئلۀ تقیه، با کلامی به ظاهر مسالمت آمیز آن ها را مورد تحقیر و شماتت قرار داده و نسبت زشتی به آن ها می دادند.

به عنوان مثال، حضرت باقرالعلوم (علیه السلام) به هشام بن عبدالملک می فرماید: یا أمیرالمؤمنین.(2)

یا امام جعفر صادق (علیه السلام) به منصور دوانیقی می فرماید: یا أمیرالمؤمنین. (3)

یا امام موسی بن جعفر(علیهما السلام) به مهدی عباسی می فرماید: یا أمیرالمؤمنین. (4)

یا امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) به مأمون عباسی می فرماید: یا أمیرالمؤمنین. (5)

ص: 31

نکته قابل اهمّیت این است که از ابتدا سردمداران و ریاست طلبانی، همچو معاویه(1)

و خلفای بنی امیه و بنی العباس به این لقب نامیده می شدند، تا جایی که اگر کسی یکی از آن ها را با این نام صدا نمی کرد آن ها به خشم آمده و به زندانش می انداختند و گاهی گردنش را می زدند.

اول کسی که خود را به این لقب نامید ابوبکر بود، زمانی که به دنبال علی (علیه السلام) فرستاد و او را برای بیعت فراخواند. که اصل ماجرا چنین بود: ابوبکر به دنبال حضرت فرستاده و گفت: أجِبْ خلیفةَ رسولِ الله. خلیفۀ پیامبر را جواب بده! فرستادۀ او آمده و این مطلب را به عرض ایشان رسانید.

مولا علی (علیه السلام) فرمودند: سبحان الله! ماجرای شما چه شگفت انگیز است. چه زود بر پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دروغ بستید. همانا خود او و اطرافیانش خوب می دانند که خدا و پیامبرش تنها مرا به خلافت اختیار کردند.

در نتیجه فرستادۀ ابوبکر برگشته و فرمایشات ایشان را به ابوبکر رسانید. گفت: برو و به او بگو: أجِبْ اَمیرَالمؤمنینَ اَبابکر! بیا و امیرمؤمنان ابوبکر را جواب بده! او دوباره

ص: 32

آمده و آن گفته ها را به عرض ایشان رسانید.

باز مولا علی (علیه السلام) به او فرمودند: سبحان الله! به خدا سوگند هنوز مدت زیادی از آن ماجرا نگذشته که او آن را فراموش کرده باشد! به خدا سوگند او خوب می داند که این اسم جز بر من به دیگری شایسته نیست! و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) این نکته را به او در ضمن یک گروه هفت نفری دستور دادند و آن ها همگی به عنوان امیرمؤمنان بر من سلام دادند. او و رفیقش عمر، از میان آن هفت نفر پرسیدند: آیا این حقی ثابت و قطعی از جانب خدا و پیامبرش است؟!

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به آن دو نفر فرمودند: آری! این از جانب خدا و پیامبرش تحقق یافته که او امیرمؤمنان و آقای مسلمانان و پرچمدار دست وروسفیدان است که در روز قیامت بر پل صراط می نشیند و دوستانش را به بهشت و دشمنانش را به جهنم وارد می کند. آن گاه فرستاده برگشته، و ماجرا را برای او نقل کرد و آن ها در آن روز ساکت و خاموش شدند.(1)

و اول کسی که در حضور مردم به این لقب نامیده شد عمر بن خطاب بود. حسّان کوفی می گوید: هنگامی که عمر به حکومت رسید به او گفته شد: یا خلیفةَ خلیفةِ رسولِ الله؛ ای جانشینِ جانشین پیامبر خدا!

عمر گفت: این کلماتی طولانی و دراز است و هر کس خلیفۀ من گردد باید مردم بگویند: یا خلیفةَ خلیفةِ خلیفةِ رسولِ الله؛ ای جانشینِ جانشینِ جانشینِ پیامبر، بلکه شما اهل ایمان و مؤمن هستید و من هم امیر شما هستم، پس او امیرمؤمنان نامیده شد.(2)

ابن خلدون در مقدمۀ تاریخ خود چنین آورده: بعضی از اصحاب و مسلمانان عمر را صدا کرده و گفتند: یا أمیرالمؤمنین! مردم آن را نیکو و خوب شمرده و او را به این نام خواندند.

گفته می شود: اولین کسی که او را به این نام صدا زد، عبدالله بن جحش بود؛

ص: 33

ولی بعضی دیگر اولین شخص را عمروعاص و بعضی مغیرة بن شعبه می دانند. و گروهی هم چنین می گویند: فرستادۀ لشکری آمد و داخل مدینه شده و سراغ عمر را گرفته و می گفت: امیرمؤمنان کجاست؟

این جمله را یاران عمر شنیده و نیکو شمردند و گفتند: خوب و درست گفتی، به خدا سوگند! این اسم اوست، و بی تردید او امیرمؤمنان است. بعد از آن او را به این لقب خواندند و در بین مردم لقب او گردید و بعداً سایر خلفای آینده هم این را از او به ارث بردند.(1)

و ائمه اطهار (علیهم السلام) و اصحابشان نیز از روی تقیه و حفظ خونشان، آن ها را با این القاب خطاب می کردند؛ لذا دیلمی نقل می کند: مردی به عبدالملک بن مروان گفت: اگر امان بدهی می خواهم با تو مناظره کنم؟!

گفت: باشد.

او گفت: دلیل این که تو به نام امیرمؤمنان خوانده شده ای، درحالی که نه خدا و نه پیامبرش و نه مسلمانان این امارت و ریاست را به تو داده اند چیست؟

عبدالملک گفت: از شهر من بیرون برو و الّا گردنت را می زنم!

او گفت: این جواب منصفانه نیست. سپس از آن جا بیرون شد.

دفع توهّم: در مقابل این کلیّات محکمی که گفته شد، روایتی داریم کهبه امام جعفر صادق (علیه السلام) به عنوان امیرالمؤمنین سلام داده می شود و ایشان هم آن را می پذیرند که آن روایت چنین است:

ابوالصبّاح بن مولی آل سام می گوید: من و ابوالمغراء در محضر امام جعفر صادق (علیه السلام) بودیم که مردی روستایی بر ما وارد شد و به امام (علیه السلام) گفت: السلام علیک یاامیرالمؤمنین و رحمة الله و برکاته.

امام جعفر صادق (علیه السلام) به او فرمودند: و علیک السلام و رحمة الله و برکاته. آن گاه او را به سوی خویش کشید و در کنار خود نشانید. من به ابوالمغراء گفتم: من ندیدم

ص: 34

کسی جز امیرمؤمنان علی (علیه السلام) به این لقب نامیده شود؟!

امام جعفر صادق (علیه السلام) به من فرمودند: ای ابوالصباح! هیچ کس حقیقت ایمان را در نیافته؛ مگر آن که بداند و معتقد شود که آن چه برای پیشینیان و گذشتگان ما بوده برای امامان بعدی ما هم می باشد.(1)

مرحوم علامه جلیل القدر مجلسی (رضوان الله علیه)می فرماید: «این یک خبر نادری است که صلاحیت ندارد، تا با اخبار زیادی که ما را از گفتن امیرالمؤمنین بر غیر مولا علی (علیه السلام) باز می دارد، معارضه نماید. و البته ممکن است این خبر نادر را حمل کنیم بر این که امام (علیه السلام) خواسته آن فکر و توهم سؤال کننده را بر این که معنای این اسم در سایر ائمه (علیهم السلام) موجود نیست رد کرده و تخطئه نماید. چون هیچ شکی نیست که این معنا _ که آنان هم امیر و سالار اهل ایمانند_ در همه امامان (علیهم السلام) جاری است، منتهی آن چه ممنوع گشته، آن است که به خاطر برخی از مصالح این اسم بر آنان اطلاق نمی شود.

علاوه بر این که احتمال دارد که منع شدن این لقب بر دیگر ائمه (علیهم السلام) به خاطر این مصلحت باشد که با نامیدن سایر امامان (علیهم السلام) به امیرمؤمنان دیگران هم بر آن جرأت پیدا کنند.(2)

اگر چه دیگران این لقب مخصوص و سایر القاب همچو صدیق اکبر و فاروق اعظم را دزدانه به خود بستند با آن که به تصریح هر دو مذهب _ شیعه و سنی_ این القاب را پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بارها و بارها به مولی الموحدین علی بن ابی طالب(علیهما السلام) نسبت می دادند!

و ما در پایان این کتاب برخی از روایاتی که دلالت بر این معنا دارد از کتاب های شیعه نقل خواهیم کرد، ان شاءالله. گفتنی است روایات در این زمینه بسیار زیاد است و ما در میان احادیث به صورت گلچین تعدادی از آن ها را در بخش ملحقات وارد کردیم، و در این روایات حضرات ائمۀ هداة (علیهم السلام) یا اهل ایمان آن بزرگوار را با این لقب

ص: 35

یاد می کردند. به فال نیک روایات الحاقی را به شمارۀ نام نامی علمدارکربلا، باب الحوائج الی الله تعالی، قمر منیر دشت نینوا، حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام) 133 عدد قرار دادیم. پس روی هم رفته احادیث این کتاب 353 حدیث می باشد.

و نکته قابل توجه در کتاب الیقین این است که ظاهراً برخی احادیث الفاظ و معنای یکسانی دارند؛ امّا دأب محدثین بر این بوده که احادیث را به خاطر اختلاف سند و یا اندک تفاوت که گاهی در معنا تأثیر به سزایی دارد تکرار می کردند؛ مثلاً حدیث شماره 87 با 146، 88 با 143، 89 با 145، 92 با 147 و 93 با 144 برابرند.

اوصاف علی به گفت وگو ممکن نیست *** گنجایش بحر در سبو ممکن نیست

من ذات علی به واجبی نشناسم *** اما، دانم که مثل او ممکن نیست

«ادهم کاشانی»

*****

در عین علی، هو العلی الاعلی است *** در لام علی، سرّ الهی پیداست

در یای علی، سورۀ حیّ قیوم *** بر خوان و ببین که اسم اعظم آن جاست

*****

گر نگویم من فدایت یا امیرالمؤمنین *** پس چه گویم در ثنایت یا امیرالمؤمنین

ای سلام حق، ثنایت یا امیرالمؤمنین *** وی ثناخوان، مصطفایت یا امیرالمؤمنین

در رکوع انگشتری دادی به سائل، گشته است *** مهر منشور سخایت یا امیرالمؤمنین

گشته تسبیح ملک آهسته، هر گه در نماز *** بود رازی با خدایت یا امیرالمؤمنین

دامن گردون شود پر زر، اگر تابد از او *** گوشه ظل عطایت یا امیرالمؤمنین

سدره را از پایه خود انتهای اوج داد *** رفعت بی منتهایت یا امیرالمؤمنین

گه به چشم وَهم می پوشد لباس اشتباه *** عرش تا فرش سرایت یا امیرالمؤمنین

گه به حکم ظن ستون عرش را دارد به پا *** بارگاه کبریایت یا امیرالمؤمنین

چون به امرت بر نگردد مهر از مغرب که هست *** گردش گردون برایت یا امیرالمؤمنین

یافت از دست ولایت، فتح بر فتح دگر *** دست در حبل ولایت یا امیرالمؤمنین

جان در آن حالت که از تن می برد پیوند، هست *** آرزومند لقایت یا امیرالمؤمنین

ص: 36

گر مکان بر تخت او ادنی کنی جایت دهند *** انس و جان، کانجاست جایت یا امیرالمؤمنین

حق شناسان گر به دست آرند معیار تو را *** حد فوق ما سوی دانند مقدار تو را

«محتشم کاشانی»

اکنون که روشن شد این لقب به امیرالمؤمنین اسدالله الغالب علی بن ابی طالب(علیهما السلام) اختصاص دارد، این کتاب را به این اسم نامیدم:

«فقط حیدر امیرالمؤمنین است».

هست ورد صبح و شامم یا امیرالمؤمنین *** سال و مه باشد کلامم یا امیرالمؤمنین

چون بود ذکر مدامم یا امیرالمؤمنین *** هست دنیا خوش به کامم یا امیرالمؤمنین

و ثواب این کتاب را بر ولی نعمت خود شفیعۀ روز جزا، بانوی دو سرا، در دانۀ باب الحوائج الی الله، کریمه اهل بیت (علیهم السلام) ، حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) هدیه می کنم. امیدوارم خداوند متعال در دنیا ما را از زیارت، و در آخرت از شفاعت و نیز از همسایگی ایشان در دو جهان محروم نفرماید. آمین یا رب العالمین.

ای شیر خدا شاه ولایت مددی *** ای بحر سخا، کان عنایت مددی

در وادی بی کفایتی حیرانم *** ای صاحب رتبه کفایت مددی

آخرین سخن:

روزی اگر ولای تو باشد بلای من *** من می خرم به قیمت جان این بلا علی

23 ذی القعده 1437 روز زیارتی امام ابوالحسن علی بن موسی الرضا (علیه السلام)

بازنگری در 18 ذی الحجه 1437 روز تاجگذاری امیرمؤمنان (علیه السلام)

جواد خانی آرانی

ص: 37

ص: 38

عده ای عقل و لشکریانش و پیروزی ارزشمند و مبارک را اختیار کرده، و به وسیله آن در برابر تاریکی جهل و نادانی بینا شده و از گمراهی در قلعه امن و امان قرار گرفته، و در آینه شفاف خرد، مالک جلیل، و بزرگ خویش، و راه و مبنای صاحب رسالت خود را شناخته و به سعادت حال و آینده خودشان دست پیدا کردند.

آنان کسانی هستند که ما از آن ها بهترین کارهایی را که انجام دادند قبول می کنیم و از گناهانشان درمی گذریم و در میان افراد بهشتی اند. «وعده ای راست و درست که همواره به ایشان داده می شد». (1)

و گروهی دیگر از عامه مردم به خاطر تمایل به این دنیای زودگذر، لشکریان جهل و نادانی را پذیرفتند. پس لذت و خوشی و زندگانی آن ها از بین رفت؛ درحالی که همه زرق و برق دنیا، همچو سرابی است که تشنه لب آن را آب می پندارد، ولی وقتی نزدیک آن آمد، هیچ چیزی از آن را نمی یابد و خدا را نزد آن می یابد و حسابش را به طور کامل به او می دهد «و خداوند سریع الحساب است». (2)

و سر انجام کارشان به خانه عذاب و گرفتاری کشیده شد و بر اساس آن چه در قرآن آمده، خداوند _جلّ جلاله_ دانست که در میان بندگانش کسانی هستند، با آن که از روی دلیل و برهان علم به حق پیدا می کنند، ولی از روی عناد و سرکشی آن را منکر می شوند که این مطلب را آیه شریفه چنین می فرماید: «با آن که باطن آن ها به آن یقین داشت از رویظلم و تکبر آن را انکار کردند». (3)

و خدای _جلّ جلاله_ با کلام روشن و آشکارش از برخی از اهل کتاب که صداقت و حقیقت خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله و سلم) را شناخته و دانستند؛ ولی آن را انکار نمودند پرده برداشته و می فرماید: «و همواره پیش از فرودآمدن آن، به خودشان بشارت پیروزی بر کفار را می دادند؛ ولی وقتی آن چه را که می شناختند برای آن ها آمد،

ص: 40

انکارش کردند؛ پس لعنت خداوند بر کافران باد». (1)

و خداوند جلیل در قرآن گروهی را یاد کرده که وقتی عذاب الهی را ببینند ایمان آورده و وعده می دهند که در صورت برگشت به دنیا به راستی و درستی روی می آورند، آن گاه آنچه را دیده اند انکار کرده و به آنچه ایمان آورده اند کفر می ورزند با آنکه یقین پیدا کردند. خداوند _جلّ جلاله_ در این آیه بیشتر پرده برداشته و می فرماید:

«اگر ببینی هنگامی را که آن ها را بر آتش نگه داشته اند می گویند: ای کاش! به دنیا باز گردانیده می شدیم. و دیگر آیات پروردگارمان را تکذیب نمی کردیم و از مؤمنان می شدیم بلکه برای آن ها آن چه پیش از آن پنهان می کردند آشکار شده و اگر به فرض به دنیا باز گردانیده شوند، قطعاً به آن چه از آن نهی شده اند بر می گردند و به درستی که آنان درغگویانند».(2)

و خداوند عزّ وجل در توصیف حیرت برخی از بندگانش که در روز محاسبه قیامت، دروغ می گویند از قول آن ها چنین می فرماید: «سوگند به خداوندی که پروردگار ماست ما مشرک نبودیم. بنگر که چگونه بر خود دروغ می بندند و آن چه را به دروغ شریک خدا می دانستند از دستشان رفت و گم شد».(3)

و خداوند متعال نیرنگ و عذاب آن ها را در روز قیامت آشکار نموده، همان زمانی که انکارشان هیچ سودی به آن ها نمی بخشد. چون پوستشان بر ضرر خودشان شهادت می دهد درحالی که برخی از ما هم در برابر احسان او، کفران نعمت نموده با آن که حجت بر ما هم تمام است و آنان به پوست خودشان می گویند: «چرا بر علیه ما شهادت دادید»؟!(4)

پس آیا بعد از این شرافت و بزرگی و پرده برداری برای ایمان آورندگان به خدا و قرآن بزرگ، جای شک و تردیدی باقی می ماند که تنها کشف دلائل، مانع از ضلالت و

ص: 41

گمراهی، و انکارکردن پروردگار جهانیان، و مخالفت با سرور پیامبران نمی شود.

و نزد خردمندان و دانشمندان همین کفایت می کند که خداوند از شناخت به ذات و صفات خویش به تمام آن چه اختصاص به او دارد، یعنی موجودات آفریده شده، به ادلۀ کامل پرده برداشت و این همه روشن گری و پرده برداری در ساعات شب و روز، گروه بسیاری از عقلاء را از انکار خدا باز نداشت و در نتیجه به جای خداوند بت ها و سنگ ها و چوب هایی را اختیار کردند که هیچ گونه سود و زیانی برای آنان ندارد و حتی حیوانات به زبان حال از عبادت و پرستش آن ها خشنود نیستند.

پس جای هیچ گونه شگفتی نیست که دلیل های خداوند سبحان و کلام روشن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، بزرگ و سرور همه پیامبران (علیهم السلام) بر امارت مولای ما علی بن ابی طالب(علیهما السلام) بر اهل ایمان را انکار کنند؛ چون دشمنی با اهل فضیلت و حقیقت و دانش و بینش، از چیزهایی است که عادت و خوی حسودان و نادانان و کسانی که کورکورانه، به دنبال زیادی جمعیت هدایت نیافته بودند جاری گشت.

و هر کس بر اخبار و احوال مردمان گذشته واقف و دانا باشد می فهمد که بیشتر مردم در گمراهی بوده اند و اندکی از مردم کسانی بودند که به طاعت و بندگی خدای جلیل و رضایت او دست یافتند، و آیات زیادی از قرآن این را تصدیق می کند که هلاک شدگان زیاد، ولی نجات یافتگان اندک می باشند، تا جائی که خداوند سبحان در قرآن در سرزنش و توبیخ بیشتر مردم در قرون متمادی می فرماید: «بیشتر آن ها به خداوند ایمان نیاورده و مشرک بودند». (1)

و باز خدای عزّ وجل خبر داده که آیات و بیم دادن از سوی ما به منکران سودی به آن ها نمی بخشد و می فرماید: «اما هرگز نشانه ها و هشدارها به حال گروهی که ایمان نمی آورند سودی نمی دهد». (2)

و هم چنین خود صاحب شریعت و نبوت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) دربارۀ گمراهی

ص: 42

زیادی از مردم این امت، در اخبار و احادیث بسیاری فرمودند: پیروانش به هفتاد و سه فرقه پراکنده می شوند که تنها یک گروه از آن ها اهل نجات، و هفتاد و دو گروه دیگر در آتش جهنم هستند. (1)

فصل: مولای ما علی بن ابی طالب(علیهما السلام) دارای اوصاف و کمالاتی بودند که به خاطر آن ها مورد رشک و حسادت قرار گرفتند و دشمنی او با دیگران در راه خدای عزّ وجل کارش را به آن جا کشانید که حتی در مدح و ستایش او گفته شده: تو در فضل و کمال به اوج بلندی آمدی. با کمالاتی که در توست چه کسی می تواند با تو برابری کند. پس با این وجود جای شگفتی نیست که حسودان از روی خشم و کینه از تو منزوی شده و گوشه گیری اختیار کنند؛ و عجیب نیست که حتی افراد صاحب قدم که پابرجا و استوارند دربارۀ تو به لغزش بیفتند.

و اما دشمنی او (علیه السلام) در راه خدای عزّ وجل همانگونه است که شاعر می گوید:

من دربارۀ تو با دیگران دشمنی نمودم و با آن ها در محفل و مجلسشان ننشستم؛ تا جائی که با دستشان مرا از خود دور کردند. میان انتخاب رضایت تو و ناراحتی دیگران که روی زمین هستند دو دل شدم، ولی راه میانه و درست آمد که تو را برگزینم.

و به زودی می آوریم آن چه را که به من روایت شده، و خودم در کتاب های راویان و نویسندگان و دانشمندان گذشته از مخالفان دیده ام. همان کسانی که در آن چه روایت می کنند مورد اتهام نیستند و تعبیراتی را که درباره مولای ما امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نقل می کنند که او امیرمؤمنان است؛ که هر کس به صاحبان این کتاب ها آگاهی و شناخت داشته باشد، جای هیچ شکی در این راه برای او باقی نمی ماند.

و من این کتاب را به نام الیقین باختصاص مولانا امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بامرة المؤمنین نامیدم، (2) و حقیقت مطلب این است همان طور که اشاره کردیم، کسانی از

ص: 43

مردم برگزیده، پیش از من این نام مبارک را به ایشان اختصاص داده، تا جائی که همین نام بر زبان شاعرانی جاری شده است. و مهیار شاعر در قصیده لامیه خود می گوید: کلمه امیرالمؤمنین شنیده شده و کنایه ای است که به تو اختصاص دارد و دیگران آن را به دروغ به خود بسته اند.

و چه بسا درباره مولای ما علی (علیه السلام) به نام امیرمؤمنان و پیشوایپرهیزکاران و بزرگ مسلمانان و پادشاه دین و ایمان، احادیث به تعداد ابوابی که در این کتاب آشکار می گردد سخن می گوید. چون ما در هر بابی یک حدیث را از هر کتاب، یا راوی که از آن ها گرفته شده می آوریم، و همین حجت است بر کسانی که آن ها را نقل کرده یا به آن ها رسیده، و انکار احادیث در دنیا هیچ سودی به آن ها ندارد وقتی که بر علیه آن ها حجت باشد، در آن زمانی که خصم و طرف مقابل او در قیامت خدای عزّ وجل و حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) است. و این نقطه شروع در کتابی است که ما آن را بر اساس باب و بخشی از کتاب الانوار الباهرة فی انتصار العترته الطاهرة(1)

مرتب نمودیم که هر حدیثی را با الفاظ و معانیش حکایت می کند و ما آن چه را لایق و مناسب است در آن قرار می دهیم. خداوند جلیل آن را موافق به طاعت خودش و مورد رضایتش قرار بدهد. ابتدا ما ابواب کتاب الیقین را بیان می کنیم تا خواننده محتویات این کتاب را بداند و به هر جائی از آن، که نیازمند است ان شاء الله دست یابد. (2)

مولای ما، دارنده سینه ای بزرگ از علم، عالم بزرگوار، فقیه و علامه کامل، دانشمند، زاهد عابد و پرهیزکار و نقیب و سرپرست سادات، انسان پاک و وارسته،

ص: 44

دارای مناقب و فضایل، شخصیت فاخر و ارزشمند، نقیب سرپرستان خاندان دور و نزدیک ابوطالب (علیه السلام) ، رضی الدین و الدنیا، پایه و عماد اسلام و مسلمین، اسوه و نمونه ای از گذشتگان پاکیزه اش، مایۀ افتخار سادات، رکن اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، بزرگ خاندان رسول (صلی الله علیه و آله و سلم)، شریف و بزرگ عترت (علیهم السلام)، دارنده افتخاراتی از ناحیه پدر و مادر، ابوالقاسم علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن محمد بن طاووس علوی فاطمی که خداوند تعالی بزرگیش را نگه داشته و سعی و تلاش او را در مدت عمر طولانیش نیکو بدارد.

چون ابواب کتاب یقین کامل شد و به صد و نود و یکمین باب آن رسید، پس الان یادآوری می کنیم آن چه را در کتاب الأنوار الباهرة فی انتصار العترة الطاهرة بالحجج القاهره بیان کردیم و در آن جا آن کتاب را به نام التصریح بالنص الصحیح من ربّ العالمین و سید المرسلین علی بن ابی طالب أمیرالمؤمنین بأمیرالمؤمنین نامیدیم و خطبه آن کتاب چنین است، بسم الله الرحمن الرحیم و صلاته علی سید المرسلین محمد النبی و آله الطاهرین.علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن محمد بن طاووس علوی فاطمی می گوید: خدای بزرگ را حمد و سپاس می گویم که به نور خرد راه راست را به من نشان داد، و با توانایی در نگریستن که به من عطا کرد، مرا گوشزد نمود تا بنگرم که اصلاح کارهای مردم مشروط بر ریاست است؛ چون خداوند بزرگ پیش از آن که موجودات را بیافریند و کسی را بر آن ها بگمارد، عقل را آفرید و حضرت آدم (علیه السلام) را پیش از ولادت بشر به عنوان کارگزار آن ها خلق نمود. و خداوند جلیل با ریاستی که به قلب و عقل بر جوارح آدمی داد، این نکته را تأکید فرمود که برای انسان سرپرست صالح و شایسته ای که دانای به مصالح مردم باشد لازم است. و هرگاه آدمی اگر یک نفر هم باشد، کارهایش جز به امیر و پیشوایی بر پا نمی شود؛ پس چگونه امکان دارد که کار امت و جمعیتی زیاد، بدون سیاستگزارِ توانایی بر پا شود؟!!

شهادت می دهم که معبودی جز او نیست. شهادتی که همواره با فطرت

ص: 45

توحیدی در وجود ما گذاشته شد و با روح توحیدی آفریده شدیم، و آن گواهی و شهادتی که از راه اندیشه به ما عطا گردید، و با آن گنجینه های نصرت ویاری همراه شده، و شکستگی و کمبودهای ما را جبران نمود.

و شهادت می دهم که جدم حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) همان کسی است که راه های آن فطرت بلندمرتبه را بر ما آشکار ساخت، و در میان ما زندگی کرد تا ما به وصال آن فطرت نائل آمده و به خلعت توحیدی دست یافتیم. و به همراهی آن، هر آن چه را به ما وعده داده بود روشن ساخت و شهادت می دهم که او (صلی الله علیه و آله و سلم) به واسطه مولایش _جلّ جلاله_ هدایت یافته و از او پیروی نمود. همو که با آن چه به او عطا کرد یاریش داد و برای نگهداری امتش در مدت حیاتش، او را به سرپرستی آن ها سفارش و توصیه فرمود. و او هیچ لشکری را گسیل نداشت مگر آن که برای آن ها فرمانده ای انتخاب می نمود. تا کارهای مهم آن لشکر محدود و کم را اصلاح نماید و آن بزرگوار از مدینه مسافرت نمی کرد، مگر آن که در آن مدت کوتاه و دلخواه، قائم مقام و جانشینی برای خود معیّن می کرد و به درستی که او این را خوب شناخت و دانست که این مردم به تنهایی نمی توانند بقا و سلامتی خویش را نگه بدارند تا جائی که دربارۀ وصیّت دستور داد که هیچ مکلفی نخوابد؛ مگر آن که وصیتش زیر سر او باشد.

و به درستی که خداوند _جلّ جلاله_ او را بر اختلاف امتش آگاه کرد که آن ها بر هفتاد و سه گروه اختلاف پیدا می کنند و آن ها را از این پراکندگی برحذر داشت ویادآوری فرمود که تنها یک فرقه از آن ها اهل نجات، و هفتاد و دو گروه در آتش جهنم خواهند بود. آن حضرت بر ایشان بسیار دلسوز و مراقب بود و دربارۀ سلامتی آنان از خطرهاتلاش زیادی می کرد، و بر طبق خبرهایی که به ما رسیده، به ایشان گوشزد می نمود که هر کس بمیرد و امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت _یعنی به کفر و نفاق_ مرده است؛ لذا به حکم عقل و نقل، و بر آن عدل و فضیلتی که خداوند عزّ وجل به او اختصاص داده، بر او لازم می آمد که سرپرست و سالاری را برای ما تعیین کند که در قیامت به واسطۀ او در پیشگاه خداوند _جلّ جلاله_ و

ص: 46

پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم) دلیل و حجتی بر علیه آن ها باشد و تا این که امتش در روز قیامت نگویند: اگر یک شخص کاملی را بر ما معیّن می کردی، ما هرگز به پراکندگی و پشیمانی دچار نمی گشتیم و در قبول او از تو اطاعت می کردیم، و از این اختلافاتی که منجر به کشتار و خون ریزی و باعث به وجود آمدن این همه مذهب های گوناگون شده، نجات می یافتیم.

در نتیجه حکمت و ریاست و کمال او چنین اقتضا می کرد که کسی را به عنوان جانشین و قائم مقام خود برگزیند و پیوسته وصیت و سفارش و گفتارش را تکرار می نمود تا برای خدای عزّ وجل و برای خودش در روزی که در پیشگاه او حاضر می شویم حجتی بر علیه ما باشد؛ چون وقتی مخالفت های ما تنها در قبول کردن کسی است که او تعیین نموده _ یعنی در مورد امامت نه دستورات دیگر_ پس بر طبق حکمت و کمالی که آن پیامبر والامقام (صلی الله علیه و آله و سلم) داشت، شایسته تر این بود که کاری نشود تا ما بر علیه او حجت داشته باشیم و به او بگوئیم: اگر امام و پیشوایی برای ما معین می کردی، هرگز مخالفت تو نمی کردیم، و بعد از تو همه یا برخی از ما در هلاکت واقع نشده، و در چیزی که از جبران آن عاجزیم نمی افتادیم.

و شهادت می دهم که واجب است جانشینان او، به اوصاف و نشانه هایی کامل و تمام آراسته باشند. ولایت آن ها از جانب او استمرار یافته و پذیرش آن ها به زبان حال و روشنی گفتار از آغاز تا فرجام می باشد. و ایشان در طول مدت امامتشان از عزل و برکنار شدن مصون و در امان هستند؛ چون با وجود امتحانی که به سلامتی دادند، از نافرمانی و نقصان و از چیزهایی که شرعاً و عقلاً موجب حقارت و پستی آن ها می شود به دورند.

و ایشان در جنب خداوند تعالی هرگز میان پاکی و ناپاکی، و صفا و جفا به تردید نیفتادند و چنین نبود که یک بار از دوستان خدا و یک بار از دشمنان او باشند. و تمام عقل و خردها به ریاست ایشان بر آنان به هنگام آفرینش اقرار کردند، و تمام ارواح به هنگام پیدایش برای آنان اقرار کردند که اینان از راه وحی رعایا و تحت

ص: 47

فرمان ایشانند؛ و جوهره و ذات تمام اجسام به وسیله حکم نافذ پروردگار، بر ترکیب این ها بر آنان اقرار نمودند؛ و فرشتگان نگهبان به موافقت و مرافقت همیشگی، برای کسانی که از جانب او نائب و جانشین قرار داده شدند شهادت دادند، و لوح محفوظ آن ها را پاک شمرد، که ایشان هرگز با کتاب و سنت مخالفت نکردند. و زبان حال زمین برای آن ها شهادت داد که ایشان با طاعت و بندگی خداوند متعال ساکن آن شدند، و آسمان برای آن ها گواهی داد که آن ها با کمال بندگی و تضرع خالصانه در زیر آن به سر بردند. و آن چه را آن ها تصرف کردند برای ایشان شهادت می دهد که اینان آن ها را از تباهی و نابودی حفظ کردند؛ چون شاهدان یک بار به سود و منفعت، و یک بار بر ضررشان اختلاف نکردند؛ تا اینان یک بار حاکم و یک بار محکوم علیه قرار گیرند، و تا این که صفات کامل ایشان به رفتار و کار نادرست و خرابشان در هم نشکند. در نتیجه به خاطر شرمندگی و ترس، و نیز برای بیم داشتن از بازخواست بر لغزش و خطای در ریاست بر اهل علم و عمل، ناراحت و مشوش نشوند.

اما بعد از مقدماتی که من آوردم می گویم: عمرم که از مرز هفتاد گذشت شنیدم که برخی از مخالفین در بخشی از نوشته جاتش یادآور شده که مولای ما علی (علیه السلام) ، در حیات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به عنوان امیرمؤمنان لقب داده نشد. البته من نمی دانم او این حرف را از روی عناد و دشمنی، یا کمبود معرفت و تلاش گفته است. پس در بطلان این ادعا و روشن نمودن این غلط و اشتباه برای اهل ایمان، از خدای متعال استخاره گرفتم. پس خدای بزرگ در پرده برداری از این خواسته اذن داد و ما را بر این سعادت و پیروزی یاری داد، و دربارۀ آن چه از أنوار الطاهرة و الحجج القاهرة و انتصار العترة الطاهرة ذکر کردیم ما را دستگیری نمود و ما چیزهایی روشن را یادآوری می کنیم که جز معاند و دشمن با آیات الهی _جل جلاله_ کسی آن را انکار نمی کند.

فصل: بدان که ما در این کتاب روایاتی را که از طریق رجال و شیوخ و علمای مخالف و از کتاب هایشان برای ما نقل شده می آوریم؛ که خداوند _جلّ جلاله_

ص: 48

مولای ما علی بن ابی طالب(علیهما السلام) را به لقب امیرمؤمنان نامید. اگرچه امکان دارد که بعضی از اشخاص یا کتاب هایی که از آن ها روایت نقل می کنیم، منسوب به شیعه دوازده امامی باشند. پس بعضی از رجال آن حدیث که ما از آن ها روایت می کنیم از رجال عامه و مخالفین هستند؛ و از آن ها روایت شده ایم که خدای متعال از پیامبران و رسولان بر شهادت به ربوبیت و یکتایی خویش، و برای حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) به عنوان پیامبر و رسالت، و برای علی (علیه السلام) به امیرمؤمنان بودن از آن ها پیمان گرفت. و خداوند او را زمانی به این نام نامید که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به آسمان برده شد و روح پیامبران (علیهم السلام) به آن سخن گفتند و جبرئیل (علیه السلام) او را به این اسم نامید و بارها پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ازراه وحی او را امیرمؤمنان خوانده و بارها او را به این نام خوانده است.

و هم چنین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مسلمانان و اصحاب و یاران خود را که در برابر او حضور می یافتند، فرمان می دادند که به مولا علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بدهند، و نیز به خورشید فرمان داده شد تا با او سخن بگوید و بر او سلام دهد و هنگامی که علی (علیه السلام) بر او سلام داد، خورشید حضرت را مورد خطاب قرار داده و او را امیر مؤمنان نامید؛ و همچنین ذوالفقار و برخی از درندگان به فرمان خداوند متعال او را به نام امیرمؤمنان نامیدند، و تمام این ها از طریق مخالفین و علمای مورد قبولشان برای ما روایت شده است. پس هر گاه کسی در سلامِ کسانی که به او به عنوان امارت سلام داده اند بنگرد، خوب می فهمد که تمام این ها از جانب پروردگار جهانیان است. پس وقتی نزد اهل یقین این جریان اتفاق افتاده، دیگر ما در صدد این نبودیم که نامیدن او را به امیرمؤمنان به ترتیب روایات و مقامات آن ها بیاوریم؛ بلکه غرض این بوده که آنچه را هر عالم یا مصنّفی که در احوال او آورده یاد آوری بنمائیم.

ص: 49

ص: 50

ص: 52

القسم الأول من كتاب اليقين:

الأحاديث المتضمّنة لتسمية مولانا علي بن أبي طالب(علیهما السلام) بأمير المؤمنين

1_ الباب فيما نذكره عن الحافظ أحمد بن مردويه المسمى ملك الحفاظ و طراز المحدثين من كتاب المناقب الذي صنفه و اعتمد عليه من تسمية جبرئيل (علیه السلام) لمولانا علي (علیه السلام) في حضرة سيد المرسلين بأمير المؤمنين و قائد الغر المحجلين و سيد ولد آدم ما خلا النبيين و المرسلين

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنِي عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ: حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي يَعْلَى قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالَ:حَدَّثَنَا زَكَرِيَّا بْنُ يَحْيَى أَبُو عَلِيٍّ الْخَزَّازُ قَالَ: حَدَّثَنَا مَنْدَلُ بْنُ عَلِيٍّ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِي صَحْنِ الدَّارِ فَإِذَا رَأْسُهُ فِي حَجْرِ دِحْيَةَ بْنِ خَلِيفَةَ الْكَلْبِيِّ فَدَخَلَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَقَالَ: كَيْفَ أَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ؟ فَقَالَ: بِخَيْرٍ. قَالَ لَهُ دِحْيَةُ: إِنِّي لَأُحِبُّكَ وَ إِنَّ لَكَ مِدْحَةً أَزُفُّهَا إِلَيْكَ؛ أَنْتَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ، أَنْتَ سَيِّدُ وُلْدِ آدَمَ مَا خَلَا النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ، لِوَاءُ الْحَمْدِ بِيَدِكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تُزَفُّ أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ مَعَ مُحَمَّدٍ وَ حِزْبِهِ إِلَى الْجِنَانِ زَفّاً زَفّاً، قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَوَلَّاكَ وَ خَسِرَ مَنْ تَخَلَّاكَ، مُحِبُّو مُحَمَّدٍ مُحِبُّوكَ وَ مُبْغِضُو مُحَمَّدٍ مُبْغِضُوكَ. لَنْ تَنَالَهُمْ شَفَاعَةُ مُحَمَّدٍ. ادْنُ مِنِّي يَا صَفْوَةَ اللَّهِ. فَأَخَذَ رَأْسَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَوَضَعَهُ فِي حَجْرِهِ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): مَا هَذِهِ الْهَمْهَمَةُ؟ فَأَخْبَرَهُ الْحَدِيثَ! قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): لَمْ يَكُنْ

ص: 53

دِحْيَةَ الْكَلْبِيَّ كَانَ جَبْرَئِيلُ سَمَّاكَ بِاسْمٍ سَمَّاكَ اللَّهُ بِهِ وَ هُوَ الَّذِي أَلْقَى مَحَبَّتَكَ فِي صُدُورِ الْمُؤْمِنِينَ وَ رَهْبَتَكَ فِي صُدُورِ الْكَافِرِينَ.

(فصل) قلت أنا: إنّ مَن ينقل هذا عن الله _جلّ جلاله_ و عن جبرئيل بتقدم الله _جلّ جلاله_ إليه و عن محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) لَمحجوج يوم القيامة بنقله إذا حضر بين يدي رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و سأله يوم القيامة عن مخالفته لِما نقله و اعتمد عليه.

ص: 55

ص: 56

ص: 57

حمد در روز قیامت به دستتوست، تو و شیعیانت به همراه حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و حزب او شتابان به سوی باغستان های بهشت می روید. به تحقیق! هر کس که ولایت تو را پذیرفت رستگار شد و هر کس که از تو جدا گردید ضرر و زیان دید.توست، تو و شیعیانت به همراه حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و حزب او شتابان به سوی باغستان های بهشت می روید. به تحقیق! هر کس که ولایت تو را پذیرفت رستگار شد و هر کس که از تو جدا گردید ضرر و زیان دید.دوستان حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) دوستان تو، و دشمنان حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) دشمنان تو هستند. هرگز شفاعت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) به آن ها نخواهد رسید.

ای برگزیده خدا! نزدیک من بیا. پس سر مبارک پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را گرفته و در دامان او گذاشت. پس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: این سر و صدا چیست؟ حضرت علی (علیه السلام) جریان را برای ایشان نقل کرد.

فرمودند: او دحیۀ کلبی نبود، بلکه جبریل (علیه السلام) بود و تو را به اسمی نامید که خدای متعال تو را به آن، نامیده است و او کسی است که دوستی تو را در سینۀ اهل ایمان افکند و ترس از تو را در سینه کافران انداخت. (1)

فصل: مرحوم سید بن طاوس می فرماید: من می گویم: همانا کسی که این مطلب را از خدای عزوجل و جبریل (علیه السلام) و مولا علی (علیه السلام) نقل می کند که: خدای عزوجل او را مقدم داشته، بعد با چنین اعتراف و نقل خود با علی (علیه السلام) مخالفت ورزیده، در روز قیامت که در محضر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) قرار بگیرد، از مخالفت به آنچه خود نقل کرده و بر آن اعتماد جسته مورد مؤاخذه قرار خواهد گرفت.

ص: 58

2_ الباب فيما نذكره من كتاب المناقب أيضاً للحافظ أحمد بن مردويه في تسمية رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و سيد المسلمين و خاتم الوصيين و إمام الغر المحجلين

مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ دُحَيْمٍ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ الْحَكَمِ الْحِبَرِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ أَبَانٍ قَالَ: حَدَّثَنَا صَبَّاحُ بْنُ يَحْيَى الْمُزَنِيُّ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ حَصِيرَةَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا أَنَسُ! اسْكُبْ لِي وَضُوءً أَوْ مَاءً فَتَوَضَّأَ وَ صَلَّى ثُمَّ انْصَرَفَ. فَقَالَ: يَا أَنَسُ! أَوَّلُ مَنْ يَدْخُلُ عَلَيَّ الْيَوْمَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ خَاتَمُ الْوَصِيِّينَ وَ إِمَامُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ. فَجَاءَ عَلِيٌّ (علیه السلام) حَتَّى ضَرَبَ الْبَابَ. فَقَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): مَنْ هَذَا يَا أَنَسُ؟ قُلْتُ: هَذَا عَلِيٌّ قَالَ: افْتَحْ لَهُ فَدَخَلَ.

آمد و در را کوبید. پس حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ای انس! او کیست؟ عرض کردم: او علی (علیه السلام) است. فرمودند: در را به روی او باز کن. پس او داخل شد. (1)

3_ الباب فيما رويناه بأسانيدنا إلى الحافظ أحمد بن مردويه من كتاب المناقب أيضاً في أمر النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) أن يسلم على علي (علیه السلام) بإمرة المؤمنين في حياته

وَ هَذَا لَفْظُ الْحَافِظِ ابْنُ مَرْدَوَيْهِ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُظَفَّرِ بْنِ مُوسَى قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ حَفْصٍ الْخَثْعَمِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ إِسْحَاقَ الرَّاشِدِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَالِمٍ قَالَ: حَدَّثَنَا صَبَّاحٌ الْمُزَنِيُّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ عَنْ بُرَيْدَةَ قَالَ: أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنْ نُسَلِّمَ عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) بِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ.

الْمُنْذِرُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ: حَدَّثَنِي أَبِي قَالَ: حَدَّثَنِي عَمِّي قَالَ: حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِي عَيْلَانَ قَالَ: حَدَّثَنِي أَبُو سَعِيدٍ وَ هُوَ رَجُلٌ مِمَّنْ شَهِدَ صِفِّينَ قَالَ: حَدَّثَنِي سَالِمٌ الْمَنْتُوفُ مَوْلَى عَلِيٍّ قَالَ: كُنْتُ مَعَ عَلِيٍّ (علیه السلام) فِي أَرْضٍ لَهُ وَ هُوَ يَحْرِثُهَا حَتَّى جَاءَ أَبُوبَكْرٍ وَ عُمَرُ فَقَالا: سَلَامٌ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ. فَقِيلَ: كُنْتُمْ تَقُولُونَ فِي حَيَاةِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم)؟ فَقَالَ عُمَرُ: هُوَ أَمَرَنَا بِذَلِكَ.

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ. يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَقْعُدُ عَلَى الصِّرَاطِ يُدْخِلُ أَوْلِيَاءَهُ الْجَنَّةَ وَ يُدْخِلُ أَعْدَاءَهُ النَّارَ.

علی (علیه السلام) بر آن ها وارد شده و میان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و عایشه نشست (با مراعات حد و فاصله). عایشه_ از روی حقد و کینه_ گفت: آیا جای دیگری برای تو جز پای من نبود؟ (این نوع حرف زدن جسارت و بی ادبی او بود که بروز کرد).

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دستی بر پشت او زده و فرمودند: آرام باش! و مرا دربارۀ برادرم آزار مده؛ (با ناسزا گفتن به او مرا اذیت نکن) زیرا او امیرمؤمنان و مهتر مسلمانان و پیشوای دست وروسفیدان در روز قیامت می باشد. او بر پل قیامت می نشیند و دوستانش را به بهشت و دشمنانش را به آتش جهنم وارد می کند. (1)

ص: 63

6_ الباب فيما رويناه أيضاً بأسانيدنا إلى الحافظ أحمد بن مردويه من كتاب المناقب الذي أشرنا إليه في تسمية رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لمولانا علي بن أبي طالب(علیهما السلام) بأمير المؤمنين و سيد العرب و خير الوصيين و أولى الناس بالناس بمحضر أم حبيبة أخت معاوية بن أبي سفيان

نَذْكُرُ ذَلِكَ بِاللَّفْظِ الْمَذْكُورِ: حَدَّثَنَا شَيْخُنَا الشَّيْخُ الْإِمَامُ الْحَافِظُ أَبُوبَكْرٍ أَحْمَدَ بْنُ مُوسَى بْنِ مَرْدَوَيْهِ (رحمه الله) قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ السَّرِيِّ قَالَ حَدَّثَنَا الْمُنْذِرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُنْذِرِ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي قَالَ: حَدَّثَنَا عَمِّي الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدِ بْنِ أَبِي الْجَهْمِ قَالَ: حَدَّثَنِي أَبَانُ بْنُ تَغْلِبَ عَنْ يَنْبُعَ بْنِ الْحَارِثِ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِي بَيْتِ أُمِّ حَبِيبَةَ بِنْتِ أَبِي سُفْيَانَ فَقَالَ: يَا أُمَّ حَبِيبَةَ! اعْتَزِلِينَا فَإِنَّا عَلَى حَاجَةٍ ثُمَّ دَعَا بِوَضُوءٍ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ. ثُمَّ قَالَ: إِنَّ أَوَّلَ مَنْ يَدْخُلُ عَلَيْكِ مِنْ هَذَا الْبَابِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْعَرَبِ وَ خَيْرُ الْوَصِيِّينَ وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّاسِ. فَقَالَ أَنَسٌ: فَجَعَلْتُ أَقُولُ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ. قَالَ: فَدَخَلَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَجَاءَ يَمْشِي حَتَّى جَلَسَ إِلَى جَنْبِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم). فَجَعَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَمْسَحُ وَجْهَهُ بِيَدِهِ ثُمَّ مَسَحَ بِهَا وَجْهَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): وَ مَا ذَاكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ: إِنَّكَ تُبَلِّغُ رِسَالَتِي مِنْ بَعْدِي وَ تُؤَدِّي عَنِّي وَ تُسْمِعُ النَّاسَ صَوْتِي وَ تُعَلِّمُ النَّاسَ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ مَا لَا يَعْلَمُونَ.

فرمودند: ای ام حبیبه! از ما فاصله بگیر که کار داریم، آن گاه آب وضو خواستند و بهترین وضو را گرفتند، سپس فرمودند: اولین کسی که از این در داخل شود امیرمؤمنان و مهتر عرب(1)

و بهترین جانشینان و سزاوارترین و نزدیک ترین مردم به مردم می باشد. انس می گوید: من با خود می گفتم: بارخدایا! او را یکی از انصار قرار بده. پس علی (علیه السلام) داخل شد و جلو آمد تا در کنار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نشست. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دستی به صورت خود کشیده و سپس آن را به صورت علی بن ابی طالب(علیهما السلام) کشیدند. پس علی (علیه السلام) گفت: یا رسول الله! چرا چنین می کنی؟

فرمودند: همانا تو رسالت مرا بعد از من می رسانی، و دیون مرا از جانب من پرداخت می کنی، و صدای مرا به مردم می رسانی و آن چه را مردم از کتاب خدا نمی دانند به آن ها یاد می دهی. (2)

7_ الباب فيما رويناه أيضاً من كتاب المناقب للحافظ أحمد بن مردويه في تسمية مولانا علي (علیه السلام) في حياة النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) بأمير المؤمنين و سيد المسلمين و أولى

ص: 65

الناس بالمؤمنين و قائد الغر المحجلين

وَ هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْقَاسِمِ بْنِ صَدَقَةَ الْمِصْرِيُّ قَالَ:حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ رَشْدِينَ الْمِصْرِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سُلَيْمَانَ الْجُعْفِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الْكَرِيمِ الْجُعْفِيُّ قَالَ: سَمِعْتُ جَابِرَ الْجُعْفِيَّ يَذْكُرُ عَنْ أَبِي الطُّفَيْلِ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ: كُنْتُ خَادِماً لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَبَيْنَا أَنَا يَوْماً أُوَضِّيهِ، إِذْ قَالَ: يَدْخُلُ رَجُلٌ وَ هُوَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ. قَالَ أَنَسٌ: فَقُلْتُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ. فَإِذَا هُوَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام).

بْنِ مَالِكٍ قَالَ: بَيْنَا أَنَا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): إِذْ قَالَ: الْآنَ يَدْخُلُ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ خَيْرُ الْوَصِيِّينَ وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّبِيِّينَ. إِذْ طَلَعَ عَلِيُّ ابْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام)، فَأَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَمْسَحُ الْعَرَقَ مِنْ وَجْهِهِ وَ يَمْسَحُ بِهِ وَجْهَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) وَ يَمْسَحُ الْعَرَقَ مِنْ وَجْهِ عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ يَمْسَحُ بِهِ وَجْهَهُ. فَقَالَ لَهُ عَلِيٌّ (علیه السلام): يَا رَسُولَ اللَّهِ! نَزَلَ فِيَّ شَيْ ءٌ؟! قَالَ: أَ مَا تَرْضَى أَنْ تَكُونَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي؟ أَنْتَ أَخِي وَ وَزِيرِي وَ خَيْرُ مَنْ أُخَلِّفُ بَعْدِي تَقْضِي دَيْنِي وَ تُنْجِزُ وَعْدِي وَ تُبَيِّنُ لَهُمْ مَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنْ بَعْدِي وَ تُعَلِّمُهُمْ مِنْ تَأْوِيلِ الْقُرْآنِ مَالَمْ يَعْلَمُوا وَ تُجَاهِدُهُمْ عَلَى التَّأْوِيلِ كَمَا جَاهَدْتَهُمْ عَلَى التَّنْزِيلِ.

9_ الباب فيما نذكره من تسمية النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و سيد المسلمين و إمام المتقين من كتاب المناقب أيضا

رُوِّينَا ذَلِكَ بِأَسَانِيدِنَا إِلَى الْحَافِظِ أَحْمَدَ بْنِ مَرْدَوَيْهِ بِمَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْقَاسِمِ بْنِ أَحْمَدَ قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ الْبَاغَنْدِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ خَلَفٍ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْقَيِّمِ الْكُوفِيُّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ زِيَادٍ الْبَزَّازِ عَنْ أَبِي إِدْرِيسَ عَنْ أَبِي رَافِعٍ مَوْلَى عَائِشَةَ قَالَ: كُنْتُ غُلَاماً أَخْدِمُهَا، فَكُنْتُ إِذَا كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عِنْدَهَا أَكُونُ قَرِيباً أُعَاطِيهَا قَالَ: فَبَيْنَمَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عِنْدَهَا ذَاتَ يَوْمٍ إِذْ جَاءَ جَاءٍ، فَدَقَّ الْبَابَ.

قَالَ: فَخَرَجْتُ إِلَيْهِ فَإِذَا جَارِيَةٌ مَعَهَا إِنَاءٌ مُغَطَّي. قَالَ: فَرَجَعْتُ إِلَى عَائِشَةَ فَأَخْبَرْتُهَا. قَالَتْ: أَدْخِلْهَا. فَدَخَلَتْ، فَوَضَعَتْهُ بَيْنَ يَدَيْ عَائِشَةَ. فَوَضَعَتْهُ عَائِشَةُ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم). فَجَعَلَ يَأْكُلُ وَ خَرَجَتِ الْجَارِيَةُ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): لَيْتَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدَ الْمُسْلِمِينَ وَ إِمَامَ الْمُتَّقِينَ عِنْدِي يَأْكُلُ مَعِي. فَجَاءَ جَاءٍ فَدَقَّ الْبَابَ فَخَرَجْتُ إِلَيْهِ؛ فَإِذَا هُوَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ. قَالَ: فَرَجَعْتُ فَقُلْتُ: هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ. فَقَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): أَدْخِلْهُ. فَلَمَّا دَخَلَ قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): مَرْحَباً بِكَ وَ أَهْلًا، لَقَدْ تَمَنَّيْتُكَ مَرَّتَيْنِ حَتَّى لَوْ أَبْطَأْتَ عَلَيَّ لَسَأَلْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يَأْتِيَ بِكَ. اجْلِسْ فَكُلْ مَعِي.

را به او خبر دادم. گفت: او را بیاور. پس آن کنیز وارد شده و آن ظرف را در برابر عایشه گذاشت. عایشه هم آن را در پیشگاه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) قرار داد. پس حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) به خوردن مشغول شدند و کنیز هم بیرون رفت. در این هنگام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ای کاش! امیرمؤمنان و بزرگ و مهتر مسلمانان و پیشوای پرهیزکاران نزد من بود و همراه با من از این غذا می خورد که ناگهان یکی آمد و در را کوبید. من به سوی او رفته و دیدم او علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است، پس برگشته و عرض کردم: او علی است پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: او را بیاور. وقتی او داخل شد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به ایشان فرمودند: خوش آمدی! دو بار آمدنت را آرزو کردم تا این که اگر دیر می آمدی، از خداوند عزّ وجلّ درخواست می کردم که تو را بیاورد. حال بنشین و با من غذا بخور. (1)

10_ الباب فيما نذكره من كتاب المناقب أيضاً للحافظ ابن مردويه أن النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) قال عن مولانا علي (علیه السلام) إنه سيد المسلمين و أمير المؤمنين و خير الوصيين و أولى الناس بالنبيين

رَوَيْنَاهُ بِأَسَانِيدِنَا عَنِ الْحَافِظِ أَحْمَدَ بْنِ مَرْدَوَيْهِ بِمَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ العلكي [الْمَعْلَكِيُ] قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُوسَى الْخَزَّارُ الدَّوْرَقِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا تَلِيدُ بْنُ سُلَيْمَانَ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ: بَيْنَمَا أَنَا عِنْدَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) إِذْ قَالَ: يَطْلُعُ الْآنَ.

قُلْتُ: فِدَاكَ أَبِي وَ أُمِّي! مَنْ ذَا؟ قَالَ: سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ وَ خَيْرُ الْوَصِيِّينَ وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّبِيِّينَ. قَالَ: فَطَلَعَ عَلِيٌّ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ لِعَلِيٍّ (علیه السلام): أَ مَا تَرْضَى أَنْ تَكُونَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى.

ص: 69

ابی طالب(علیهما السلام) بپیوندد. پس مردم راه دریا و خشکی را در پیش گرفتند؛ یعنی به چپ و راست رفتهو پراکنده شدند. هنوز جمعه نیامده بود که حذیفه از دنیا رفت. (1)

12_ الباب فيما نذكره من زيادة حديث أبي ذر رضوان الله عليه بأن مولانا علياً (علیه السلام) أمير المؤمنين حقاً أمير المؤمنين اعلم أن قول أبي ذر (رضی الله عنه) ذلك كما أشرنا إليه في زمان الصحابة من غير تقية دلالة على أن مولانا علياً (علیه السلام) قد كان يسمى بأمير المؤمنين في حياة النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) لأنه قال ذلك في حياة عمر بن الخطاب و مولانا علي (علیه السلام) ما بايعوه بهذا الخطاب:

رُوِّينَا ذَلِكَ بِأَسَانِيدِنَا إِلَى الْحَافِظِ أَحْمَدَ بْنِ مَرْدَوَيْهِ بِمَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ دُحَيْمٍ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ الْحَكَمِ الْحِبَرِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عُثْمَانَ الْخَزَّازُ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو مَرْيَمَ قَالَ: حَدَّثَنِي دَاوُدُ بْنُ أَبِي عَوْفٍ قَالَ: حَدَّثَنِي مُعَاوِيَةُ بْنُ ثَعْلَبَةَ اللَّيْثِيُّ قَالَ: أَ لَا أُحَدِّثُكَ بِحَدِيثٍ لَمْ يَخْتَلِطْ؟ قُلْتُ: بَلَى.

قَالَ: مَرِضَ أَبُو ذَرٍّ فَأَوْصَى إِلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) . فَقَالَ بَعْضُ مَنْ يَعُودُهُ: لَوْ أَوْصَيْتَ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عُمَرَ كَانَ أَجْمَلَ لِوَصِيَّتِكَ مِنْ عَلِيٍّ (علیه السلام) .

قَالَ: وَ اللَّهِ لَقَدْ أَوْصَيْتُ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَقَّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ.

وَ اللَّهِ إِنَّهُ لَلرَّبِيعُ الَّذِي يُسْكَنُ إِلَيْهِ وَ لَوْ قَدْ فَارَقَكُمْ لَقَدْ أَنْكَرْتُمُ النَّاسَ وَ أَنْكَرْتُمُ الْأَرْضَ. قَالَ قُلْتُ: يَا أَبَا ذَرٍّ إِنَّا لَنَعْلَمُ أَنَّ أَحَبَّهُمْ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَحَبُّهُمْ إِلَيْكَ.

قَالَ: أَجَلْ. قُلْنَا: فَأَيُّهُمْ أَحَبُّ إِلَيْكَ؟

قَالَ: هَذَا الشَّيْخُ الْمَظْلُومُ الْمُضْطَهَدُ حَقَّهُ يَعْنِي أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام).

حدیث خالصی را که با چیز دیگری آمیخته نشده به تو حدیث کنم؟

عرض کردم: آری!

گفت: ابوذر (رضی الله عنه) بیمار گشت و علی (علیه السلام) را وصی خویش قرار داد. پس برخی از کسانی که به عیادت او آمده بودند به او گفتند: اگر به امیرالمؤمنین عمر وصیت می کردی بهتر و زیباتر از این بود که بهعلی (علیه السلام) وصیت کردی! گفت: به خدا قسم! هرآینه به امیرمؤمنان که واقعاً امیرمؤمنان است وصیت کردم، به خدا سوگند! او بهاری است که در پناه او مردم آرامش می یابند و اگر او از شما جدا گردد، هرآینه مردم را به حقیقت آن ها نمی شناسید و زمین را در نمی یابید و با آن انس نمی گیرید.

«چون او مایۀ بقای حیات معنوی مردم و پا برجائی زمین است و اگر حجت خدا برود زمین اهلش را به اضطراب خواهد انداخت» من عرض کردم: ای ابوذر هرآینه ما خوب می دانیم که محبوب ترین مردم به نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) محبوب ترین آن ها به سوی توست.

گفت: بله.

گفتیم: پس کدام یک محبوب تر به سوی تو هستند؟ فرمودند: این بزرگوار و مظلومی که حق او گرفته شده است یعنی علی بن ابی طالب(علیهما السلام). (1)

13_ الباب فيما نذكره من حديث أبي ذر بطريق آخر و فيه زيادة عن مولانا علي (علیه السلام) أنه أمير المؤمنين حقاً حقاً سماه أبو ذر بذلك في حياة عمر و فيه إشارة من أبي ذر (رضی الله عنه) أن هذه التسمية لمولانا علي (علیه السلام) عن الله _جلّ جلاله_ و عن رسوله (صلی الله علیه و آله و سلم) و ليست من تسمية الناس.

رُوِّينَا ذَلِكَ بِأَسَانِيدِنَا إِلَى الْحَافِظِ أَحْمَدَ بْنِ مَرْدَوَيْهِ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ الطَّيِّبِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ . . . قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سُلَيْمَانَ الْجُعْفِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا تَلِيدُ بْنُ سُلَيْمَانَ عَنْ أَبِي الْجَحَّافِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ ثَعْلَبَةَ اللَّيْثِيِّ قَالَ: مَرِضَ أَبُو ذَرٍّ (رضی الله عنه) مَرَضاً شَدِيداً

ص: 72

حَتَّى أَشْرَفَ عَلَى الْمَوْتِ، فَأَوْصَى إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام). فَقِيلَ لَهُ: لَوْ أَوْصَيْتَ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ كَانَ أَجْمَلَ لِوَصِيَّتِكَ مِنْ عَلِيٍّ. فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ: أَوْصَيْتُ وَ اللَّهِ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَقّاً حَقّاً وَ إِنَّهُ لَرِبِّيُّ الْأَرْضِ الَّذِي يُسْكَنُ إِلَيْهَا وَ تُسْكَنُ إِلَيْهِ، وَ لَوْ قَدْ فَارَقْتُمُوهُ لَأَنْكَرْتُمُ الْأَرْضَ وَ أَنْكَرُوكُمْ.

رسوله (صلی الله علیه و آله و سلم) و أنه ليس كمن سماه الناس بهذا و نذكر الآن مرض أبي ذر في زمان عثمان و ما شهد به أبو ذر أيضا (رضی الله عنه) من تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين حقا لأنه الذي شهد له رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ما أظلت الخضراء و لا أقلت الغبراء على ذي لهجة أصدق من أبي ذر.

رُوِّينَا ذَلِكَ بِأَسَانِيدِنَا إِلَى الْحَافِظِ أَحْمَدَ بْنِ مَرْدَوَيْهِ بِمَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَاصِمٍ قَالَ: حَدَّثَنَا عِمْرَانُ بْنُ عَبْدِ الرَّحِيمِ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الصَّلْتِ الْهَرَوِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَمَانٍ قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ الثَّوْرِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ أَبِي عَوْفٍ قَالَ: حَدَّثَنَا مُعَاوِيَةُ بْنُ ثَعْلَبَةَ قَالَ: دَخَلْنَا عَلَى أَبِي ذَرٍّ (رضی الله عنه) نَعُودُهُ فِي مَرَضِهِ الَّذِي مَاتَ فِيهِ، فَقُلْنَا: أَوْصِ يَا أَبَا ذَرٍّ. قَالَ: قَدْ أَوْصَيْتُ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ. قَالَ قُلْنَا: عُثْمَانَ؟ قَالَ: لَا وَ لَكِنْ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَقّاً أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ. وَ اللَّهِ إِنَّهُ لَرِبِّيُّ الْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَرَبَّانِيُّ هَذِهِ الْأُمَّةِ، وَ لَوْ قَدْ فَقَدْتُمُوهُ لَأَنْكَرْتُمُ الْأَرْضَ وَ مَنْ عَلَيْهَا.

ابوذر از دنیا رفت برای عیادت به نزد او رفتیم. پس به او گفتیم: ای ابوذر وصیت بنما.

فرمود: به امیرمؤمنان (علیه السلام) وصیت کرده ام.

گفتیم: یعنی به عثمان؟

فرمود: خیر! و لکن به امیرمؤمنانی که واقعاً امیرمؤمنان است(وصیت کرده ام). به خدا قسم! او بزرگ دانشمند زمین، و مرد الهی این امت است و به درستی که اگر شما او را گم کرده و از دست بدهید هر آینه با زمین و هر که بر روی آن می باشد منکر و بیگانه خواهید بود. (1)

15_ الباب فيما نذكره من تسمية جبريل (علیه السلام) لعلي (علیه السلام) أنه أمير المؤمنين روينا ذلك بأسانيدنا إلى الحافظ أحمد بن مردويه من أحاديثه أن الجنة مشتاقة إلى أربعة

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْخَيَّاطُ الْمُقْرِي الْكُوفِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الْخَضِرُ بْنُ أَبَانٍ الْهَاشِمِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو هَدِيَّةَ إِبْرَاهِيمُ قَالَ: حَدَّثَنِي أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): الْجَنَّةُ مُشْتَاقَةٌ إِلَى أَرْبَعَةٍ مِنْ أُمَّتِي. فَهِبْتُ أَنْ أَسْأَلَهُ مَنْ هُمْ. فَأَتَيْتُ أَبَا بَكْرٍ فَقُلْتُ لَهُ: إِنَّ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: إِنَّ الْجَنَّةَ تَشْتَاقُ إِلَى أَرْبَعَةٍ مِنْ أُمَّتِي، فَسَلْهُ مَنْ هُمْ؟ فَقَالَ: أَخَافُ أَنْ لَا أَكُونَ مِنْهُمْ فَيُعَيِّرَنِي بِهِ بَنُو تَيْمٍ. فَأَتَيْتُ عُمَرَ فَقُلْتُ لَهُ مِثْلَ ذَلِكَ. فَقَالَ: أَخَافُ أَنْ لَا أَكُونَ مِنْهُمْ فَيُعَيِّرَنِي بِهِ بَنُو عَدِيٍّ. فَأَتَيْتُ عُثْمَانَ فَقُلْتُ لَهُ مِثْلَ ذَلِكَ. فَقَالَ: أَخَافُ أَنْ لَا أَكُونَ مِنْهُمْ فَيُعَيِّرَنِي بِهِ بَنُو أُمَيَّةَ. فَأَتَيْتُ عَلِيّاً (علیه السلام) وَ هُوَ فِي نَاضِحٍ لَهُ، فَقُلْتُ لَهُ: إِنَّ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: إِنَّ الْجَنَّةَ مُشْتَاقَةٌ إِلَى أَرْبَعَةٍ مِنْ أُمَّتِي فَاسْأَلْهُ مَنْ هُمْ؟ فَقَالَ: وَ اللَّهِ لَأَسْأَلَنَّهُ فَإِنْ كُنْتُ مِنْهُمْ لَأَحْمَدَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ لَمْ أَكُنْ مِنْهُمْ لَأَسْأَلَنَّ اللَّهَ أَنْ يَجْعَلَنِي مِنْهُمْ وَ أَوَدُّهُمْ. فَجَاءَ وَ جِئْتُ مَعَهُ إِلَى النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَدَخَلْنَا عَلَى

ص: 75

النَّبِيِّ وَ رَأْسُهُ فِي حَجْرِ دِحْيَةَ الْكَلْبِيِّ. فَلَمَّا رَآهُ دِحْيَةُ قَامَ إِلَيْهِ وَ سَلَّمَعَلَيْهِ. فَقَالَ: خُذْ بِرَأْسِ ابْنِ عَمِّكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! فَأَنْتَ أَحَقُّ بِهِ. فَاسْتَيْقَظَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ رَأْسُهُ فِي حَجْرِ عَلِيٍّ (علیه السلام) . فَقَالَ لَهُ: يَا أَبَا الْحَسَنِ! مَا جِئْتَنَا إِلَّا فِي حَاجَةٍ. قَالَ: بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا رَسُولَ اللَّهِ! دَخَلْتُ وَ رَأْسُكَ فِي حَجْرِ دِحْيَةَ الْكَلْبِيِّ. فَقَامَ إِلَيَّ وَ سَلَّمَ عَلَيَّ وَ قَالَ: خُذْ بِرَأْسِ ابْنِ عَمِّكَ إِلَيْكَ فَأَنْتَ أَحَقُّ بِهِ مِنِّي يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): فَهَلْ عَرَفْتَهُ؟ فَقَالَ: هُوَ دِحْيَةُ الْكَلْبِيِّ. فَقَالَ لَهُ: ذَاكَ جَبْرَئِيلُ. فَقَالَ: بِأَبِي وَ أُمِّي يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَعْلَمَنِي أَنَسٌ أَنَّكَ قُلْتَ إِنَّ الْجَنَّةَ مُشْتَاقَةٌ إِلَى أَرْبَعَةٍ مِنْ أُمَّتِي فَمَنْ هُمْ؟ فَأَوْمَأَ إِلَيْهِ بِيَدِهِ فَقَالَ: أَنْتَ وَ اللَّهِ أَوَّلُهُمْ، أَنْتَ وَ اللَّهِ أَوَّلُهُمْ، أَنْتَ وَ اللَّهِ أَوَّلُهُمْ ثَلَاثاً. فَقَالَ لَهُ: بِأَبِي وَ أُمِّي فَمَنِ الثَّلَاثَةُ؟ فَقَالَ لَهُ: الْمِقْدَادُ وَ سَلْمَانُ وَ أَبُو ذَرٍّ.

فرمودند: به خدا سوگند از او می پرسم! اگر من یکی از آن ها باشم خدای عزّ وجل را سپاس می گویم و اگر از ایشان نبودم از خداوند می خواهم که مرا یکی از آن ها قرار بدهد و آن ها را دوست داشته باشم. پس من به همراه او به سوی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) حرکت کردیم و بر ایشان وارد شدیم. درحالی که سر آن بزرگوار در دامن دحیه کلبی بود.

وقتی دحیه او را دید برخاسته و به سویش آمده و به او سلام کرده و عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! سر پسرعمویت را بگیر، چون تو به ایشان شایسته تر هستی. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بیدار شدند در حالی که سر مبارکشان در دامن علی (علیه السلام) بود، پس به او فرمودند: ای ابوالحسن! لابدبرای کاری به نزد ما آمده ای!

عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت باد یا رسول الله! من به خدمت شما رسیدم در حالی که سرتان در دامن دحیۀ کلبی بود. او به سوی من آمده و بر من سلام داده و گفت: سر پسر عمویت را بگیر که تو به ایشان از من شایسته تر هستی. پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به او فرمودند: آیا او را شناختی؟ عرض کرد: او دحیۀ کلبی بود.

فرمودند: بلکه او جبریل (علیه السلام) بود. پس علی (علیه السلام) به ایشان عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت باد یا رسول الله! انس به من خبر داده که شما فرموده اید: بهشت مشتاق چهار نفر از امت من می باشد؛ آن ها چه کسانی هستند؟

پس با دستشان به علی (علیه السلام) اشاره کرده و فرمودند: به خدا سوگند! تو اولین آن ها هستی. به خدا سوگند! تو اولین آن ها هستی. به خدا سوگند! تو اولین آن ها هستی. سه بار این جمله را تکرار فرمودند. آن گاه علی (علیه السلام) عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت باد! آن سه نفر کیستند؟

فرمودند: مقداد و سلمان و ابوذر رضوان الله تعالی علیهم. (1)

16_ الباب فيما نذكره و نرويه من تاريخ الخطيب من تسمية مولانا علي (علیه السلام) بمناد ينادي من بطنان العرش هذا علي بن أبي طالب أمير المؤمنين و إمام المتقين و قائد الغر المحجلين إلى جنّات ربّ العالمين أفلح من صدّقه و خاب من كذبه.

ص: 77

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: أَخْبَرَ بِهِ أَبُو الْوَلِيدِ الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الرَّاوَنْدِيُّ، أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ الْحَافِظُ بِبُخَارَا، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَنْصُورِ بْنِ خَلَفٍ وَ خَلَفُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ قَالا: حَدَّثَنَا أَبُو عُثْمَانَ سَعِيدُ بْنُ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ السرعي قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الطَّيِّبِ خَاتَمُ بْنُ الْمَنْصُورِ الْحَنْظَلِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الْفَضْلُ بْنُ سَالِمٍ لَقِيتُهُ بِبَغْدَادَ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ عَبَايَةَ الْأَسَدِيِّ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): لَيْسَ فِي الْقِيَامَةِ رَاكِبٌ غَيْرُنَا وَ نَحْنُ أَرْبَعَةٌ. قَالَ: فَقَامَ عَمُّهُ الْعَبَّاسُ فَقَالَ: فِدَاكَ أَبِي وَ أُمِّي! أَنْتَ وَ مَنْ؟ قَالَ: أَمَّا أَنَا فَعَلَى دَابَّةِ اللَّهِ الْبُرَاقِ، وَ أَمَّا أَخِي صَالِحٌ فَعَلَى نَاقَةِ اللَّهِ الَّتِي عُقِرَتْ، وَ عَمِّي حَمْزَةُ أَسَدُ اللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ عَلَى نَاقَتِيَ الْعَضْبَاءَ، وَ أَخِي وَ ابْنُ عَمِّي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عَلَى نَاقَةٍ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِ، مُدَبَّجَةُ الظَّهْرِ رِجْلُهَا مِنْ زُمُرُّدٍ أَخْضَرَ،مُضِيَتْ بِالذَّهَبِ الْأَحْمَرِ، رَأْسُهَا مِنَ الْكَافُورِ الْأَبْيَضِ وَ ذَنَبُهَا مِنَ الْعَنْبَرِ الْأَشْهَبِ وَ قَوَائِمُهَا مِنَ الْمِسْكِ الْأَذْفَرِ وَ عُرْفُهَا مِنْ لُؤْلُؤٍ عَلَيْهَا قُبَّةٌ مِنْ نُورٍ، بَاطِنُهَا عَفْوُ اللَّهِ وَ ظَاهِرُهَا رَحْمَةُ اللَّهِ، بِيَدِهِ لِوَاءُ الْحَمْدِ. فَلَا يَمُرُّ بِمَلَإٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ إِلَّا قَالُوا: هَذَا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ، أَوْ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ، أَوْ حَامِلُ عَرْشِ رَبِّ الْعَالَمِينَ. فَيُنَادِي مُنَادٍ مِنْ لَدُنِ الْعَرْشِ، أَوْ قَالَ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ: لَيْسَ هَذَا مَلَكاً مُقَرَّباً وَ لَا نَبِيّاً مُرْسَلًا وَ لَا حَامِلًا عَرْشَ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ. هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِمَامُ الْمُتَّقِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ إِلَى جَنَّاتِ رَبِّ الْعَالَمِينَ. أَفْلَحَ مَنْ صَدَّقَهُ وَ خَابَ مَنْ كَذَّبَهُ. وَ لَوْ أَنَّ عَابِداً عَبَدَ اللَّهَ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ أَلْفَ عَامٍ وَ أَلْفَ عَامٍ حَتَّى يَكُونَ كَالشِّنِّ الْبَالِي وَ لَقِيَ اللَّهَ مُبْغِضاً لِآلِ مُحَمَّدٍ أَكَبَّهُ اللَّهُ عَلَى مَنْخِرَيْهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ.

ص: 78

قلت: إنا قد نقلنا هذا الحديث في فصول تسمية مولانا علي (علیه السلام) إمام المتقين فيما كتبه جدّي ورّام رضوان الله جلّ جلاله عليه عن ابن الحداد و كان حنبلياً و ما ندري من أي نسخة نقله فإنه مختصر و نحن ذكرنا هذا الحديث من أصل وجدناه محرّراً عليه إجازات و هو أتمّ من رواية ابن الحدّاد و أبلغ في موافقة الروايات.

17_ الباب فيما نذكره من رواية عثمان بن أحمد بن السماك أن في اللوح المحفوظ تحت العرش علي بن أبي طالب أمير المؤمنين.

اعلم أن الذي وقفنا عليه أو رويناه عمّن نعتمد عليه من غير كتاب الحافظ أحمد بن مردويه في أن الله _جلّ جلاله_ و جبرئيل (علیه السلام) و النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) سمّوا مولانا علياً (علیه السلام) بأمير المؤمنين بحضرة النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) في حياته من طرق العلماء الأربعة المذاهب يحتاج إلى مجلد حتى يحتوي على تفصيل رواياته. و نحن ذاكرون الآن ما يتحمّله هذا الكتاب من تسميته (علیه السلام) بأمير المؤمنين و هو في عدة أبواب كل باب باسم من رواه. أقول: و إنما قدمنا رواية هذا ابن السماك على من سواه لأنه مجمع على عدالته عندهم و اعتمادهم على ما رواه و قد ذكر الخطيب في تاريخ بغداد عند ذكره لترجمة اسمه عدة روايات بأنه من الثقات و أنه كان ثبتاً و أنه كان صدوقاً صالحاً و غير ذلك. فذكر هذا عثمان بن أحمد بن السماك في نسخة عتيقة روى فيها فضائل لمولانا علي و فاطمة و الحسن و الحسين (علیهم السلام) و على بعض أجزائها خطه و تاريخه ذو الحجة سنة أربعين و ثلاثمائة.

قَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ قَالَ: حَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ الْحُسَيْنِ قَالَ: حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ الْكُوفِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عُبَيْدُ بْنُ يَحْيَى الثَّوْرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام) عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: فِي اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ تَحْتَ الْعَرْشِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ.

18_ الباب فيما نذكره من رواية عثمان السماك أيضاً في تسمية مولانا علي (علیه السلام) أمير المؤمنين حقا

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ قَالَ: حَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ: وَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ قَالَ: حَدَّثَنَا عُبَيْدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ لِي عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ ذَاتَ يَوْمٍ: أَنْتَ وَ اللَّهِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ حَقّاً. قُلْتُ: عِنْدَكَ أَوْ عِنْدَ اللَّهِ؟ قَالَ: عِنْدِي وَ عِنْدَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى.

هَذَا النُّورُ الَّذِي رَأَيْتُهُ؟ قَالَ: يَا مُحَمَّدُ! لَيْسَ هَذَا نُورُ الشَّمْسِ وَ لَا نُورُ الْقَمَرِ، وَ لَكِنْ جَارِيَةٌ مِنْ جَوَارِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ طَلَعَتْ مِنْ قُصُورِهَا فَنَظَرَتْ إِلَيْكَ فَضَحِكَتْ. فَهَذَا النُّورُ خَرَجَ مِنْ فِيهَا وَ هِيَ تَدُورُ فِي الْجَنَّةِ إِلَى أَنْ يَدْخُلَهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام).

دَخَلْتُ الْجَنَّةَ رَأَيْتُ شَجَرَةً تَحْمِلُ الْحُلِيَّ وَ الْحُلَلَ أَسْفَلُهَا خَيْلٌ بُلْقٌ وَ أَوْسَطُهَا حُورُ الْعِينِ وَ فِي أَعْلَاهَا الرِّضْوَانُ. قُلْتُ: يَا جَبْرَئِيلُ! لِمَنْ هَذِهِ الشَّجَرَةُ؟ قَالَ: هَذِهِ لِابْنِ عَمِّكَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیه السلام) ، إِذَا أَمَرَ اللَّهُ الْخَلِيقَةَ بِالدُّخُولِ إِلَى الْجَنَّةِ يُؤْتَى بِشِيعَةِ عَلِيٍّ (علیه السلام) حَتَّى يُنْتَهَى بِهِمْ إِلَى هَذِهِ الشَّجَرَةِ، فَيَلْبَسُونَ الْحُلِيَّ وَ الْحُلَلَ وَ يَرْكَبُونَ الْخَيْلَ الْبُلْقَ وَ يُنَادِي مُنَادٍ: هَؤُلَاءِ شِيعَةُ عَلِيٍّ (علیه السلام) صَبَرُوا فِي الدُّنْيَا عَلَى الْأَذَى فَحُبُوا هَذَا الْيَوْمَ.

نَذْكُرُهُ بِلَفْظِهِ وَ أَنْبَأَنِي مُهَذَّبُ الْأَئِمَّةِ أَبُو الْمُظَفَّرِ عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَمْدَانِيُّ نَزِيلُ بَغْدَادَ، أَخْبَرَنَا أَبُو الْقَاسِمِ أَحْمَدُ بْنُ عُمَرَ الْمُقْرِي، أَخْبَرَنَا عَاصِمُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ، أَخْبَرَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ سَعِيدٍ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَيْنِ، حَدَّثَنَا خُزَيْمَةُ بْنُ مَاهَانَ الْمَرْوَزِيُّ، حَدَّثَنَا عِيسَى بْنُ يُونُسَ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَأْتِي [عَلَى] النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَقْتٌ، مَا فِيهِ رَاكِبٌ إِلَّا نَحْنُ الْأَرْبَعَةُ. فَقَالَ الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ عَمُّهُ: فِدَاكَ أَبِي وَ أُمِّي! مَنْ هَؤُلَاءِ الْأَرْبَعَةُ؟ قَالَ: أَنَا عَلَى الْبُرَاقِ وَ أَخِي صَالِحٌ عَلَى نَاقَةِ اللَّهِ الَّتِي عَقَرَهَا قَوْمُهُ وَ عَمِّي حَمْزَةُ أَسَدُ اللَّهِ عَلَى نَاقَتِيَ الْعَضْبَاءِ وَ أَخِي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عَلَى نَاقَةٍ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِ. مُدَبَّجَةَ الْجَنْبَيْنِ، عَلَيْهِ حُلَّتَانِ خَضْرَاوَانِ مِنْ كِسْوَةِ الرَّحْمَنِ، عَلَى رَأْسِهِ تَاجٌ مِنْ نُورٍ. لِذَلِكَ التَّاجُ سَبْعُونَ أَلْفَ رُكْنٍ، عَلَى كُلِّ رُكْنٍ يَاقُوتَةٌ حَمْرَاءُ، تُضِي ءُ لِلرَّاكِبِ مَسِيرَةَ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ؛ وَ بِيَدِهِ لِوَاءُ الْحَمْدِ. يُنَادِي: لا إله إلّا الله، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ. فَتَقُولُ الْخَلَائِقُ: مَنْ هَذَا؟ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ، مَلَكٌ مُقَرَّبٌ، حَامِلُ عَرْشٍ، فَيُنَادِي مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ: لَيْسَ هَذَا بِمَلَكٍ مُقَرَّبٍ وَ لَا نَبِيٍّ مُرْسَلٍ وَ لَا حَامِلِ عَرْشٍ. هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَصِيُّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ.

کرده و کشتند، و عمویم حمزۀ شیر خدا (علیه السلام) بر شتر عَضبای من سواریم و برادرم علی ابن ابی طالب(علیهما السلام) بر شتری از شتران بهشت سوار است؛ درحالی که دو طرف آن شتر آراسته به دیبا، و بر روی خود آن بزرگوار دو پارچۀ سبز رنگ از پوشش های خدای رحمان، و بر روی سرش تاجی از نور می باشد؛ که برای این تاج هفتاد هزار رکن، و بر هر رکنی یاقوتی قرمز رنگ است که تا مسافت سه روز راهِ سواره را روشن می کند. و در دست او پرچم حمد است و ندا می کند: لا إله إلّا الله، محمد رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم). پس مردم می گویند: او کیست؟ آیا او پیامبر مرسل یا فرشتۀ مقرب است؟

پس منادی از دل عرش ندا می کند: او فرشتۀ مقرب و پیامبر مرسل و نگه دارندۀ عرش نیست، بلکه این علی بن ابی طالب(علیهما السلام)، جانشین پیامبرِ پروردگار جهانیان و امیرمؤمنان و پیشوای دست وروسفیدان، در بهشت پر ناز و نعمت است. (1)

22_ الباب فيما نذكره عن موفق بن أحمد المكي الخوارزمي الذي أثنى عليه محمد بن النجار شيخ المحدثين ببغداد من كتاب المناقب بتسمية الله جلّ جلاله لمولانا علي (علیه السلام) أمير المؤمنين حقاً حقاً لم ينلها أحد قبله و ليست لأحد بعده.

وَ قَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: وَ أَنْبَأَنِي مُهَذَّبُ الْأَئِمَّةِ هَذَا، أَنْبَأَنَا أَبُوبَكْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ، أَخْبَرَنِي مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ أَبُو مَنْصُورٍ الْعَدْلُ، أَخْبَرَنَا هِلَالُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحَفَّارُ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ، حَدَّثَنَا أَبُو إِسْحَاقَ مُحَمَّدُ بْنُ هَارُونَ الْهَاشِمِيُّ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ زِيَادٍ النَّخَعِيُّ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ فُضَيْلِ بْنِ غَزْوَانَ، حَدَّثَنَا غَالِبٌ الْجُهَنِيُّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): لَمَّا أُسْرِيَ بِي إِلَى السَّمَاءِ، ثُمَّ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى، وَقَفْتُ بَيْنَ يَدَيْ رَبِّي عَزَّ وَ جَلَّ. فَقَالَ لِي: يَا مُحَمَّدُ! قُلْتُ: لَبَّيْكَ وَ سَعْدَيْكَ! قَالَ: قَدْ بَلَوْتَ خَلْقِي فَأَيَّهُمْ رَأَيْتَ أَطْوَعَ لَكَ؟ قَالَ:

ص: 85

قُلْتُ: رَبِّ عَلِيّاً. قَالَ: صَدَقْتَ يَا مُحَمَّدُ! فَهَلِ اتَّخَذْتَ لِنَفْسِكَ خَلِيفَةَيُؤَدِّي عَنْكَ وَ يُعَلِّمُ عِبَادِي مِنْ كِتَابِي مَا لَا يَعْلَمُونَ؟ قَالَ: قُلْتُ: اخْتَرْ لِي فَإِنَّ خِيَرَتَكَ خِيَرَتِي. قَالَ: قَدِ اخْتَرْتُ لَكَ عَلِيّاً فَاتَّخِذْهُ لِنَفْسِكَ خَلِيفَةً وَ وَصِيّاً وَ نَحَلْتُهُ عِلْمِي وَ حِلْمِي وَ هُوَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ حَقّاً لَمْ يَنَلْهَا أَحَدٌ قَبْلَهُ وَ لَيْسَتْ لِأَحَدٍ بَعْدَهُ. يَا مُحَمَّدُ! عَلِيٌّ رَايَةُ الْهُدَى وَ إِمَامُ مَنْ أَطَاعَنِي وَ نُورُ أَوْلِيَائِي وَ هِيَ الْكَلِمَةُ الَّتِي أَلْزَمْتُهَا الْمُتَّقِينَ؛ مَنْ أَحَبَّهُ فَقَدْ أَحَبَّنِي وَ مَنْ أَبْغَضَهُ فَقَدْ أَبْغَضَنِي. فَبَشِّرْهُ بِذَلِكَ يَا مُحَمَّدُ! قُلْتُ رَبِّي: فَقَدْ بَشَّرْتُهُ، فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): أَنَا عَبْدُ اللَّهِ وَ فِي قَبْضَتِهِ؛ إِنْ يُعَاقِبْنِي فَبِذُنُوبِي لَمْ يَظْلِمْنِي شَيْئاً وَ إِنْ تَمَّمَ لِي وَعْدِي فَاللَّهُ مَوْلَايَ. قَالَ: اللَّهُمَّ أَجْلِ قَلْبَهُ وَ اجْعَلْ رَبِيعَهُ الْإِيمَانَ بِهِ. قَالَ: قَدْ فَعَلْتُ ذَلِكَ بِهِ يَا مُحَمَّدُ، غَيْرَ أَنِّي مُخِصُّهُ بِشَيْ ءٍ مِنَ الْبَلَاءِ لَمْ أَخُصَّ بِهِ أَحَداً مِنْ أَوْلِيَائِي. قَالَ: قُلْتُ رَبِّي: أَخِي وَ صَاحِبِي! قَالَ: قَدْ سَبَقَ فِي عِلْمِي أَنَّهُ مُبْتَلًى لَوْ لَا عَلِيٌّ لَمْ يُعْرَفْ حِزْبِي وَ لَا أَوْلِيَائِي وَ لَا أَوْلِيَاءُ رُسُلِي.

انتخاب من است. فرمود: من برای تو علی (علیه السلام) را انتخاب کردم. پس تو او را برای خودت خلیفه و جانشین بگیر. و من علم و حلم خویش را به او بخشیدم و او به راستی امیرمؤمنان است که هیچ کس پیش از او به این مقام نرسیده و بعد از او هم این رتبه برای هیچ کس نباشد.

ای محمد! علی (علیه السلام) پرچم هدایت و پیشوای کسی است که مرا اطاعت کرده باشد و آن کلمه ای است که آن را بر اهل تقوی لازم گردانیده ام. هر کس او را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر کس او را دشمن بدارد مرا دشمن داشته است. پس ای محمد! این مژده را به او برسان.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: من عرض کردم: پروردگارا! به او بشارت دادم و او گفت: من بندۀ خدا و در دست قدرت او هستم. اگر مرا عقوبت کند به خاطر کردار خود من باشد و او هیچ ستمی به من نکرده، و اگر آن وعده ای را که به من داده تمام کند او مولا و سرپرست من است. «این نهایت تواضع آن بزرگوار در برابر خدای متعال است چون او سر سوزن گناه یا فکر گناه در کارنامه اش نیست» پس عرض کردم: بارخدایا! دل او را روشن کن و ایمان او را همچو بهار پر شکوفه گردان. خداوند عزّ وجل فرمود: ای محمد! همین کار را برای او انجام دادم، مگر آنکه او را به بلایی اختصاص دادم که هیچ یک از اولیاء خود را به چنین بلایی گرفتار نکرده ام. عرض کردم: پروردگارا! او برادر من و همراه من است. (این نهایت تواضع آن بزرگوار در برابر خدای متعال است چون او سر سوزن گناه یا فکر گناه در کارنامه اش نیست).

فرمود: آن چیزی است که در علم ازلی من گذشته که او مبتلا می شود. اگر علی (علیه السلام) نبود حزب من و اولیاء من و دوستان پیامبرانم شناخته نمی شدند. (1)

ص: 87

23_ الباب فيما نذكره عن موفق بن أحمد المكي الخوارزمي الذي أثنى عليه شيخ المحدثين ببغداد من كتاب المناقب بتسمية النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) هذا علي أمير المؤمنين و سيد المسلمين و عيبة علمي و بابي الذي أوتي منه

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: وَ أَنْبَأَنِي أَبُو الْعَلَاءِ هَذَا، أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمُقْرِي، أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ، أَخْبَرَنَا أَبُو الْفَرَجِ أَحْمَدُ بْنُ جَعْفَرٍ النَّسَائِيُّ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَرِيرٍ، حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دَاهِرِ بْنِ يَحْيَى الرَّازِيُّ، حَدَّثَنَا أَبُو دَاهِرِ بْنِ يَحْيَى الْمُقْرِي، حَدَّثَنَا الْأَعْمَشُ عَنْ عَبَايَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ، لَحْمُهُ مِنْ لَحْمِي وَ دَمُهُ مِنْ دَمِي وَ هُوَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى غَيْرَ أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي.وَ قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا أُمَّ سَلَمَةَ! اشْهَدِي وَ اسْمَعِي؛ هَذَا عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ عَيْبَةُ عِلْمِي وَ بَابِيَ الَّذِي أُوتَى مِنْهُ. أَخِي فِي الدِّينِ وَ خِدْنِي فِي الْآخِرَةِ وَ مَعِي فِي السَّنَامِ الْأَعْلَى.

24_ الباب فيما نذكره من حديث آخر عن الخوارزمي أن جبرئيل (علیه السلام) خاطب مولانا علياً (علیه السلام): أنت أمير المؤمنين و قائد الغر المحجلين، أنت سيد ولد آدم ما خلا النبيين و المرسلين

نَذْكُرُهُ بِلَفْظِهِ وَ أَخْبَرَنَا شَهْرَدَارُ هَذَا إِجَازَةً عَنِ الشَّرِيفِ أَبِي طَالِبٍ الْمُفَضَّلِ ابْنِ مُحَمَّدِ بْنِ طَاهِرٍ الْجَعْفَرِيِّ بِأَصْفَهَانَ عَنِ الْحَافِظِ أَبِي بَكْرٍ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى بْنِ مَرْدَوَيْهِ بْنِ فَوْرَكَ الْأَصْفَهَانِيِّ، حَدَّثَنِي عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَزِيدَ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي يَعْلَى، حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ شَاذَانَ، حَدَّثَنَا زَكَرِيَّا بْنُ يَحْيَى أَبُو عَلِيٍّ الْخَزَّازُ الْبَصْرِيُّ، حَدَّثَنَا مَنْدَلُ بْنُ عَلِيٍّ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِي بَيْتِهِ فَغَدَا عَلَيْهِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) بِالْغَدَاةِ وَ كَانَ يُحِبُّ أَنْ لَا يَسْبِقَهُ إِلَيْهِ أَحَدٌ. فَدَخَلَ فَإِذَا النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِي صَحْنِ الدَّارِ وَ إِذَا رَأْسُهُ فِي حَجْرِ دِحْيَةَ بْنِ خَلِيفَةَ الْكَلْبِيِّ. فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكُمْ! كَيْفَ أَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ؟ فَقَالَ: بِخَيْرٍ يَا أَخَا رَسُولِ اللَّهِ! قَالَ: فَقَالَ: جَزَاكَ اللَّهُ عَنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ خَيْراً.

قَالَ لَهُ دِحْيَةُ: إِنِّي أُحِبُّكَ وَ إِنَّ لَكَ عِنْدِي مِدْحَةً أَزُفُّهَا إِلَيْكَ. أَنْتَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ. أَنْتَ سَيِّدُ وُلْدِ آدَمَ مَا خَلَا النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ. لِوَاءُ الْحَمْدِ بِيَدِكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، تُزَفُّ أَنْتَ وَشِيعَتُكَ مَعَ مُحَمَّدٍ وَ حِزْبِهِ إِلَى الْجِنَانِ زَفّاً. قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَوَلَّاكَ وَ خَسِرَ مَنْ تَخَلَّاكَ. مُحِبُّ مُحَمَّدٍ مُحِبُّكَ وَ مُبْغِضُ مُحَمَّدٍ مُبْغِضُكَ لَنْ يَنَالَ شَفَاعَةَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم)، ادْنُ مِنِّي صَفْوَةَ اللَّهِ. فَأَخَذَ رَأْسَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَوَضَعَهُ فِي حَجْرِهِ فَانْتَبَهَ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالَ مَا هَذِهِ الْهَمْهَمَةُ؟ فَأَخْبَرَهُ الْحَدِيثَ. فَقَالَ: لَمْ يَكُنْ هُوَ دِحْيَةَ الْكَلْبِيَّ، كَانَ جَبْرَئِيلَ. سَمَّاكَ بِاسْمٍ سَمَّاكَ اللَّهُ بِهِ وَ هُوَ الَّذِي أَلْقَى مَحَبَّتَكَ فِي صُدُورِ الْمُؤْمِنِينَ وَ رَهْبَتَكَ فِي صُدُورِ الْكَافِرِينَ.

ص: 89

25_ الباب فيما نذكره عن الحافظ موفق بن أحمد المكي أخطب خطباء خوارزم الذي أثنى عليه محمد بن النجار و مصنف خريدة القصر في فضلاء العصر من كتابه الذي أشرنا إليه بروايته بلفظها أن الشمس سلمت على مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و إمام المتقين و قائد الغر المحجلين بأمر الله رب العالمين و بحضرة سيد المرسلين

عَنْ رِجَالِهِمْ بِرِوَايَةِ الطَّاهِرِينَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ فَقَالَ: وَ أَخْبَرَنِي شَهْرَدَارُ هَذَا إِجَازَةً أَخْبَرَنَا عُبْدُوسٌ هَذَا كِتَابَةً، حَدَّثَنَا الشَّيْخُ أَبُو الْفَرَجِ بْنُ سَهْلٍ حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ بركان، حَدَّثَنَا زَكَرِيَّا الْغَلَابِيُّ، حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مُوسَى بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبَّادٍ الْخَزَّازُ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ الْقَاسِمِ الْهَمْدَانِيُّ، حَدَّثَنَا أَبُو حَازِمٍ مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطَّالَقَانِيُّ أَبُو مُسْلِمٍ، عَنِ الْخَالِصِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام)، عَنِ النَّاصِحِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام)، عَنِ الثِّقَةِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى ابْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام)، عَنِ الرِّضَا عَلِيِّ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام)، عَنِ الْأَمِينِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام)، عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام)، عَنِ الْبَاقِرِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ ابْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام)، عَنِ الزَّكِيِّ زَيْنِ الْعَابِدِينَ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام)، عَنِ الْبِرِّ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام)، عَنِ الْمُرْتَضَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام)، عَنِ

ص: 91

الْمُصْطَفَى مُحَمَّدٍ الْأَمِينِ سَيِّدِ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ أَنَّهُ قَالَ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام): يَا أَبَا الْحَسَنِ! كَلِّمِ الشَّمْسَ فَإِنَّهَا تُكَلِّمُكَ. قَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعَبْدُ الْمُطِيعُ لِلهِ. فَقَالَتِ الشَّمْسُ: وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِمَامَ الْمُتَّقِينَ وَ قَائِدَ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ! يَا عَلِيُّ! أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ فِي الْجَنَّةِ. يَا عَلِيُّ! أَوَّلُ مَنْ تَنْشَقُّ عَنْهُ الْأَرْضُ مُحَمَّدٌ ثُمَّ أَنْتَ وَ أَوَّلُ مَنْ يَحْيَى مُحَمَّدٌ ثُمَّ أَنْتَ وَ أَوَّلُ مَنْ يُكْسَى مُحَمَّدٌ ثُمَّ أَنْتَ. ثُمَّ انْكَبَّ عَلِيٌّ (علیه السلام) سَاجِداً وَ عَيْنَاهُ تَذْرِفَانِ بِالدُّمُوعِ، فَانْكَبَّ عَلَيْهِ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالَ: يَا أَخِي وَ حَبِيبِي!ارْفَعْ رَأْسَكَ، فَقَدْ بَاهَى اللَّهُ بِكَ أَهْلَ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ.

26_ الباب فيما نذكره من أخطب خطباء خوارزم عن أبي العلاء الهمداني في تسمية النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و سيد المسلمين و قائد الغر المحجلين و خاتم الوصيين.

اعلم أنّ هذا أخطب خطباء خوارزم موفق بن أحمد المكي من أعظم علماء المذاهب الأربعة و قد أثنوا عليه في ترجمته و ذكروا ما كان عليه من المناقب و روينا هذا من الكتاب الذي صنفه في فضائل مولانا علي (علیه السلام) . و ممن أثنى عليه محمد بن النجار شيخ المحدثين ببغداد في تذييله على تاريخ الخطيب قال عن موفق بن أحمد المكي: كان خطيب خوارزم و كان فقيهاً فاضلاً أديباً شاعراً بليغاً من تلامذة الزمخشري. و قال مصنف خريدة القصر في فضل فضلاء العصر ما هذا لفظه: خطيب خوارزم أبو المؤيد الموفق بن أحمد المكي الخوارزمي من الأفاضل الأكابر بها فقهاً و أدباً و الأماثل الأكارم سبباً و نسباً. و قد ذكرنا من أحاديثه في كتابه ما نقلناه بلفظه منه و نذكر منه أيضاً ما نسنده عنه في تسمية رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و سيد المسلمين و قائد الغر المحجلين و خاتم الوصيين.

رَوَاهُ مُوَفَّقُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمَكِّيُّ، عَنْ أَبِي الْعَلَاءِ الْهَمْدَانِيِ وَ نَحْنُ نَرْوِي مَا يَرْوِيهِ، عَنْ أَبِي الْعَلَاءِ الْهَمْدَانِيِّ،عَنْ شَيْخِنَا مُحَمَّدِ بْنِ النَّجَّارِ شَيْخِ الْمُحَدِّثِينَ بِبَغْدَادَ، عَنِ الْمُبَارَكِ بْنِ أَبِي الْأَزْهَرِ، عَنْ أَبِي الْعَلَاءِ الْهَمْدَانِيِّ، وَ عَنْ عَبْدِ الْوَهَّابِ بْنِ عَلِيٍّ، عَنْ أَبِي الْعَلَاءِ قَالَ: أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمُقْرِي، أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ، حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَخْلَدٍ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ بْنِ أَبِي شَيْبَةَ، حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَيْمُونٍ، حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبَّاسٍ، عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْحُصَيْنِ، عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ حَيْدَرٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا أَنَسُ! اسْكُبْ لِي وَضُوءً. ثُمَّ قَامَ فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ قَالَ: يَا أَنَسُ! أَوَّلُ مَنْ يَدْخُلُ مِنْ هَذَا الْبَابِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ خَاتَمُ الْوَصِيِّينَ. قَالَ: قُلْتُ: اللَّهُمَّ

ص: 93

اجْعَلْهُ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ وَ كَتَمْتُهُ إِذْ جَاءَ عَلِيٌّ (علیه السلام) . فَقَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): مَنْ هَذَا يَا أَنَسُ؟! فَقُلْتُ: عَلِيٌّ (علیه السلام) . فَقَامَ مُسْتَبْشِراً فَاعْتَنَقَهُ، ثُمَّ جَعَلَ يَمْسَحُ عَرَقَ وَجْهِهِ وَ يَمْسَحُ عَرَقَ وَجْهِ عَلِيٍّ (علیه السلام) عَلَى وَجْهِهِ. فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! لَقَدْ رَأَيْتُكَ صَنَعْتَ شَيْئاً مَا صَنَعْتَ بِي مِنْ قَبْلُ. قَالَ: وَ مَا يَمْنَعُنِي وَ أَنْتَ تُؤَدِّي عَنِّي وَ تُسْمِعُهُمْ صَوْتِي وَ تُبَيِّنُ لَهُمْ مَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنْ بَعْدِي.

علماء الأربعة المذاهب و من وقف على تصنيفه عرف من فضله و علمه ما يغني عن شرح ما يوصف من المناقب.

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: أَخْبَرَنَا أَبُو الْحَسَنِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْبَزَّازُ فِيمَا قُرِئَ عَلَيْهِ مِنْ بَغْدَادَ قَالَ: حَدَّثَنَا الْقَاضِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنُ بْنُ هَارُونَ بْنِ مُحَمَّدٍ الصِّينِيُّ إِمْلَاءً فِي صَفَرٍ سَنَةَ ثَلَاثٍ وَ تِسْعِينَ وَ ثَلَاثِمِائَةٍ قَالَ: حَدَّثَنِي أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ الْكُوفِيُّ الْحَافِظُ سَنَةَ ثَلَاثِينَ وَ ثَلَاثِمِائَةٍ، وَ أَخْبَرَنَا أَبُو الْحُسَيْنِ مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الشُّرُوطِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو الْحُسَيْنِ مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ بهته وَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنُ بْنُ هَارُونَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاضِي الصِّينِيُّ وَ أَبُو مُحَمَّدٍ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْأَلْعَانِيُّ الْقَاصِي، قَالُوا: أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْفَضْلِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الْأَشْعَرِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي قَالَ: حَدَّثَنَا الْمُثَنَّى بْنُ الْقَاسِمِ الْحَضْرَمِيُّ عَنْ هِلَالِ بْنِ أَيُّوبَ الصَّيْرَفِيِّ عَنْ أَبِي كَثِيرٍ الْأَنْصَارِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَسْعَدَ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ: فَهَذَا آخِرُ حَدِيثِ الْبَزَّازِ وَ زَادَ الشُّرُوطِيُّ فِي رِوَايَاتِهِ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): أُوحِيَ إِلَيَّ فِي عَلِيٍّ ثَلَاثٌ: أَنَّهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ.

امیرمؤمنان و مهتر مسلمانان و پیشوای دست وروسفیدان است. (1)

28_ الباب فيما نذكره من تسمية سيدنا رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و سيد العرب و خير الوصيين و أولى الناس بالناس من رواية القاضي بفرغانة الفاضل أبي نصر منصور بن محمد بن محمد الحربي و حدثنا ذلك في نسخة ظاهرها أنها كتبت في حياة مصنفها عليها أدام الله عزه و اسم النسخة ما هذا لفظه: كتاب التحقيق لما احتج به أمير المؤمنين علي بن أبي طالب كرم الله وجهه على النجباء من الصحابة يوم الشورى. و قد روى حديث مولانا علي (علیه السلام) و احتجاجه من ثلاث طرق ثم روى كل معنى من كلام مولانا علي (علیه السلام) بأسانيد واضحة و طرق راجحة و كشفها بأنوار الحجج الراجحة. تاريخ كتابته ما هذا لفظه فرغ أبو القاسم الليث بن محمد السنجري الكاتب من كتابه هذا الكتاب بكورة باب أحد أعمال فرغانة عشية يوم الجمعة الثاني عشر من جمادى الأولى سنة اثنتين و سبعين و ثلاثمائة غفر الله له ذنوبه.

فَقَالَ الْحَاكِمُ بِفَرْغَانَةَ أَبُو نَصْرِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْحَرْبِيُّ مَا هَذَا لَفْظُهُ: أَخْبَرَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدِ بْنِ عُقْدَةَ بِالْكُوفَةِ قَالَ: حَدَّثَنِي الْمُنْذِرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدِ بْنِ أَبِي الْجَهْمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ مُقَنَّعِ بْنِ الْحَارِثِ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِي بَيْتِ أُمِّ حَبِيبَةَ. فَقَالَ: يَا أُمَّ حَبِيبَةَ! اعْتَزِلينَا فَإِنَّا عَلَى حَاجَةٍ، ثُمَّ دَعَا بِوَضُوءٍ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ.

ثُمَّ قَالَ: إِنَّ أَوَّلَ مَنْ يَدْخُلُ مِنْ هَذَا الْبَابِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْعَرَبِ وَ خَيْرُ الْوَصِيِّينَ وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّاسِ. قَالَ أَنَسٌ: فَجَعَلْتُ أَقُولُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ. قَالَ: فَدَخَلَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) وَ ذَكَرَ الْحَدِيثَ إِلَى آخِرِهِ.

ص: 96

بزرگ مسلمانان حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) است؛ ولی با این وجود جریان چنان اتفاق افتاد که دیگران را بر امیرمؤمنان (علیه السلام) مقدم داشتند. (1)

30_ الباب فيما نذكره من تسمية مولانا علي (صلی الله علیه و آله و سلم) في حياة سيد المرسلين أنه أمير المؤمنين و سيد المسلمين و عيبة علمي و بابي الذي أوتي منه من كتاب ذكر منقبة المطهرين أهل بيت محمد سيد الأولين و الآخرين صلى الله عليه و عليهم و على جميع الأنبياء و المرسلين جمع الحافظ أبي نعيم أحمد بن عبد الله بن أحمد بن إسحاق الأصفهاني

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا أَبُو الْفَرَجِ النَّسَائِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَرِيرٍ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دَاهِرٍ الرَّازِيُّ قَالَ: حَدَّثَنِي أَبِي دَاهِرُ بْنُ يَحْيَى الْأَحْمَرِيُّ الْمُقْرِي قَالَ: حَدَّثَنَا الْأَعْمَشُ عَنْ عَبَايَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ! لَحْمُهُ مِنْ لَحْمِي وَ دَمُهُ مِنْ دَمِي وَ هُوَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى، إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي. وَ قَالَ: يَا أُمَّ سَلَمَةَ! اشْهَدِي وَ اسْمَعِي! هَذَا عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ عَيْبَةُ عِلْمِي وَ بَابِيَ الَّذِي أُوتَى مِنْهُ وَ الْوَصِيُّ عَلَىالْأَمْوَاتِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي. أَخِي فِي الدُّنْيَا وَ خِدْنِي فِي الْآخِرَةِ وَ مَعِي فِي السَّنَامِ الْأَعْلَى.

جانشین من بر امتم از میان اهل بیت من می باشد و او در آخرت، دوست من و در جایگاه بلند بهشت با من است. (1)

31_ الباب فيما نذكره من رواية أبي الفتح محمد بن علي الكاتب الأصفهاني النطنزي من تسمية الله جلّ جلاله لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و قد أثنى محمد بن النجار في تذييله على تاريخ الخطيب على هذا محمد بن علي الأصفهاني النطنزي فقال: كان نادرة الفلك و يافعة الدهر و فاق أهل زمانه في بعض فضائله من كتابه كتاب الخصائص العلوية على جميع البرية و المآثر العلوية لسيد الذرية.

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: أَخْبَرَنِي عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْقَاضِي بِفُرَاتٍ قَالَ: أَخْبَرَنِي وَالِدِي قَالَ: حَدَّثَنَا جَدِّي قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو أَحْمَدَ الْجُرْجَانِيُّ الْقَاضِي قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ الدِّهْقَانُ قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِسْرَائِيلَ قَالَ: حَدَّثَنَا حَجَّاجٌ عَنِ ابْنِ أَبِي نَجِيحٍ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: لَمَّا خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَى آدَمَ وَ نَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ عَطَسَ فَأَلْهَمَهُ اللَّهُ الْحَمْدُ لِله رَبِّ الْعالَمِينَ. فَقَالَ لَهُ رَبُّهُ: يَرْحَمُكَ رَبُّكَ. فَلَمَّا أَسْجَدَ لَهُ الْمَلَائِكَةَ تَدَاخَلَهُ الْعُجْبُ فَقَالَ: يَا رَبِّ! خَلَقْتَ خَلْقاً أَحَبَّ إِلَيْكَ مِنِّي؟ فَلَمْ يُجِبْ. ثُمَّ قَالَ الثَّانِيَةَ: فَلَمْ يُجِبْ. ثُمَّ قَالَ الثَّالِثَةَ: فَلَمْ يُجِبْ. ثُمَّ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ: نَعَمْ وَ لَوْلَاهُمْ مَا خَلَقْتُكَ. فَقَالَ: يَا رَبِّ! فَأَرِنِيهِمْ؟ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى مَلَائِكَةِ الْحُجُبِ أَنِ ارْفَعُوا الْحُجُبَ، فَلَمَّا رُفِعَتْ إِذَا آدَمُ بِخَمْسَةِ أَشْبَاحٍ قُدَّامَ الْعَرْشِ. فَقَالَ: يَا رَبِّ! مَنْ هَؤُلَاءِ؟

قَالَ: يَا آدَمُ! هَذَا مُحَمَّدٌ نَبِيِّي وَ هَذَا عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ابْنُ عَمِّ نَبِيِّي وَ وَصِيُّهُ وَ هَذِهِ فَاطِمَةُ ابْنَةُ نَبِيِّي وَ هَذَانِ الْحَسَنُ وَالْحُسَيْنُ ابْنَا عَلِيٍّ وَ وَلَدَا

ص: 99

نَبِيِّي. ثُمَّ قَالَ: يَا آدَمُ! هُمْ وُلْدُكَ فَفَرِحَ بِذَلِكَ. فَلَمَّا اقْتَرَفَ الْخَطِيئَةَ قَالَ: يَا رَبِّ! أَسْأَلُكَ بِمُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ لَمَّا غَفَرْتَ لِي، فَغَفَرَ اللَّهُ لَهُ بِهَذَا. فَهَذَا الَّذِي قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ:﴿فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ فَتابَ عَلَيْهِ﴾ فَلَمَّا هَبَطَ إِلَى الْأَرْضِ صَاغَ خَاتَماً فَنَقَشَ عَلَيْهِ: مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ، وَ يُكَنَّى آدَمُ بِأَبِي مُحَمَّدٍ.

به خاطر این سوگند او را مورد آمرزش خویش قرار داد، و این همان چیزی است که خداوند عزّ وجل فرمود: «و آدم از سوی پروردگارش کلماتی را دریافت نمود، پس توبه اش را پذیرفت».

تا این که وقتی او به زمین فرود آمد، انگشتری ساخت و بر روی آن نوشت: «محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) رسول الله و علی (علیه السلام) امیرالمؤمنین» و حضرت آدم (علیه السلام) مُکنّیٰ به ابی محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) شد. (1)

32- الباب فيما نذكره من رواية الثقة الذي فاق أهل زمانه في بعض فضائله؛ أبي الفتح محمد بن علي الأصفهاني النطنزي من كتابه الذي قدمنا ذكره بلفظه و لقّبه المصطفى (صلی الله علیه و آله و سلم) بأمير المؤمنين.

أَخْبَرَنَا الْأُسْتَاذُ الْإِمَامُ أَحْمَدُ بْنُ الْفَضْلِ الْخَوَّاصُ قَالَ: أَخْبَرَنَا شُجَاعُ بْنُ عَلِيٍّ الْمَصْقَلِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُوسَى الْحَافِظُ قَالَ: حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْمُظَفَّرِ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَفْصٍ الْخَثْعَمِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ إِسْحَاقَ الرَّاشِدِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَالِمٍ قَالَ: حَدَّثَنَا صَبَّاحٌ الْمُزَنِيُّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ عَنْ بُرَيْدَةَ قَالَ: أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنْ نُسَلِّمَ عَلَى عَلِيٍّ بَيْنَنَا بِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ.

و كذا فسّر كلما في القرآن ﴿يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا﴾ أن علياً (علیه السلام) أميرها.

33_ الباب فيما نذكره من رواية هذا الذي فاق أهل زمانه في بعض فضائله أبي الفتح محمد بن علي الأصفهاني النطنزي من كتابه الذي أشرنا إليه من تسمية النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) لمولانا علي (علیه السلام) أنه أمير المؤمنين و سيد المسلمين و قائد الغر المحجلين و خاتم الوصيين

وَ هَذَا لَفْظُهُ مَا رَوَاهُ النَّطَنْزِيُّ قَرَأْتُ عَلَى الْمُقْرِي أَبِي عَلِيٍّ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُقْرِي بِأَصْفَهَانَ مِنْ أَصْلِ سَمَاعِهِ قُلْتُ لَهُ: حَدَّثَكُمُ الْحَافِظُ أَبُو نُعَيْمٍ أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عُثْمَانَ بْنِ أَبِي شَيْبَةَ قَالَ: حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَيْمُونٍ قَالَ: حُكِيَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ حَصِيرَةَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا أَنَسُ! اسْكُبْ لِي وَضُوءً.

ثُمَّ قَامَ فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا أَنَسُ! أَوَّلُ مَنْ يَدْخُلُ عَلَيْكَ مِنْ هَذَا الْبَابِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ خَاتَمُ الْوَصِيِّينَ.قَالَ أَنَسٌ: قُلْتُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ وَ كَتَمْتُهُ، إِذَا جَاءَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَقَالَ: مَنْ هَذَا يَا أَنَسُ؟ فَقُلْتُ: عَلِيٌّ. فَقَامَ مُسْتَبْشِراً فَاعْتَنَقَهُ، ثُمَّ جَعَلَ يَمْسَحُ عَرَقَ وَجْهِهِ بِوَجْهِهِ وَ يَمْسَحُ عَرَقَ وَجْهِ عَلِيٍّ بِوَجْهِهِ. فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): صَنَعْتَ شَيْئاً مَا صَنَعْتَ بِي قَبْلُ.

قَالَ: وَ مَا يَمْنَعُنِي وَ أَنْتَ تُؤَدِّي عَنِّي وَ تُسْمِعُهُمْ صَوْتِي وَ تُبَيِّنُ لَهُمْ مَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنْ بَعْدِي. رَوَاهُ جَابِرٌ عَنْ أَبِي الطُّفَيْلِ عَنْ أَنَسٍ نَحْوَهُ.

في هذا الحديث أربع من المناقب لم يشاركه فيها أحد! هذا آخر لفظة رواية النطنزي.

ص: 102

بْنُ الْحَكَمِ بْنِ مُسْلِمٍ الْكُوفِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الْحَسَنِ الْعُرَنِيُّ، حَدَّثَنَا أَبُو يَعْقُوبَ الْجُعْفِيُّ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي الطُّفَيْلِ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ: كُنْتُ خَادِمَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَبَيْنَا أَنَا أُوَضِّيهِ فَقَالَ: يَدْخُلُ دَاخِلٌ هُوَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ خَيْرُ الْوَصِيِّينَ وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّبِيِّينَ وَ أَمِيرُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ. فَقُلْتُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ، فَإِذَا عَلِيٌّ (علیه السلام) قَدْ دَخَلَ فَعَرَقَ وَجْهُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَرَقاً شَدِيداً. فَجَعَلَ يَمْسَحُ عَرَقَ وَجْهِهِ بِوَجْهِ عَلِيٍّ. فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَا لِي؟ أَ نَزَلَ فِيَّ شَيْ ءٌ؟ قَالَ: أَنْتَ مِنِّي تُؤَدِّي عَنِّي وَ تُبْرِئُ ذِمَّتِي وَ تُبَلِّغُ عَنِّي رِسَالَتِي. قَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَ وَ لَمْ تُبَلِّغِ الرِّسَالَةَ؟ قَالَ: بَلَى! وَ لَكِنْ تُعَلِّمُ النَّاسَ مِنْ بَعْدِي مِنْ تَأْوِيلِ الْقُرْآنِ مَا لَمْ يَعْلَمُوا أَوْ تُخْبِرُ.

فرمودند: چرا! ولی تو بعد از من آن چه را مردم از تأویل قرآن نمی دانند به آن ها یاد داده یا به ایشان خبر می دهی.

35_ الباب فيما نذكره من الجزء من فضائل مولانا علي (علیه السلام) جمع أبي العباس أحمد بن محمد بن سعيد المعروف بابن عقدة الذي زكاه الخطيب في تاريخه و بالغ في الثناء عليه مما رواه عنه عبد الواحد بن محمد بنعبد الله بن المهدي الفارسي من تسمية مناد من بطنان العرش هذا علي بن أبي طالب وصي رسول رب العالمين و أمير المؤمنين و قائد الغر المحجلين فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ و في أول الجزء أن عبد الواحد الفارسي قرأه يوم السبت لليلتين خلتا من ذي الحجة سنة ست و أربعمائة نرويه و نذكره بألفاظه.

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ قَالَ: حَدَّثَنَا خُزَيْمَةُ بْنُ مَاهَانَ الْمَرْوَزِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عِيسَى بْنُ يُونُسَ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ سَعِيدِ ابْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَأْتِي عَلَى النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَقْتٌ مَا فِيهِ رَاكِبٌ إِلَّا نَحْنُ أَرْبَعَةٌ. فَقَالَ لَهُ الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ عَمُّهُ: فِدَاكَ أَبِي وَ أُمِّي! وَ مَنْ هَؤُلَاءِ الْأَرْبَعَةُ؟ قَالَ: أَنَا عَلَى الْبُرَاقِ وَ أَخِي صَالِحٌ عَلَى نَاقَةِ اللَّهِ الَّتِي عَقَرَهَا قَوْمُهُ وَ عَمِّي حَمْزَةُ أَسَدُ اللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ عَلَى نَاقَتِيَ الْعَضْبَاءِ وَ أَخِي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عَلَى نَاقَةٍ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِ، مُدَبَّجَةَ الْجَنْبَيْنِ، عَلَيْهِ حُلَّتَانِ خَضْرَاوَانِ مِنْ كِسْوَةِ الرَّحْمَنِ. عَلَى رَأْسِهِ تَاجٌ مِنْ نُورٍ، لِذَلِكَ التَّاجِ سَبْعُونَ رُكْناً، عَلَى كُلِّ رُكْنٍ يَاقُوتَةٌ حَمْرَاءُ، تُضِي ءُ لِلرَّاكِبِ مَسِيرَةَ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ وَ بِيَدِهِ لِوَاءُ الْحَمْدِ يُنَادِي: لا إله إلّا الله، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ. فَيَقُولُ الْخَلَائِقِ: مَنْ هَذَا؟ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ، نَبِيٌّ مُرْسَلٌ حَامِلُ عَرْشٍ؟ فَيُنَادِي مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ: لَيْسَ هَذَا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِيٌّ مُرْسَلٌ وَ لَا حَامِلُ عَرْشٍ هَذَا؛ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَصِيُّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ.

ص: 105

مُقَرَّبٍ وَ كُلُّ نَبِيٍّ مُرْسَلٍ، فَدَفَعَهُ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام)، ﴿سِيئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ قِيلَ هذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَدَّعُونَ﴾ أَيْ بِاسْمِهِ تُسَمُّونَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ.

أَسْمَعُ بِمَدِينَةِ السَّلَامِ فِي جُمَادَى الْآخِرَةِ، سَنَةَ سِتٍّ وَ سِتِّينَ وَ خَمْسِمِائَةٍ قَالَ: أَخْبَرَنَا الْحَافِظُ الْعَدْلُ أَبُو الْغَنَائِمِ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَيْمُونٍ النَّرْسِيُّ الْكُوفِيُّ فِي رَجَبٍ سَنَةَ سَبْعٍ وَ خَمْسِمِائَةٍ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو الْمُنَى دَارِمُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زَيْدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ بَيَانِ بْنِ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى النَّهْشَلِيُّ قِرَاءَةً فِي الْجَامِعِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ سَنَةَ سَبْعٍ وَ أَرْبَعِينَ وَ أَرْبَعِمِائَةٍ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو حَكِيمٍ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ السَّرِيِّ التَّمِيمِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ الْحَافِظُ الْمَعْرُوفُ بِابْنِ عُقْدَةَ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْفَضْلِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الْأَشْعَرِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي قَالَ: حَدَّثَنَا مُثَنَّى بْنُ الْقَاسِمِ الْحَضْرَمِيُّ عَنْ هِلَالِ بْنِ أَيُّوبَ الصَّيْرَفِيِّ عَنْ أَبِي كَثِيرٍ الْأَنْصَارِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَسْعَدَ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ، أُوحِيَ إِلَيَّ فِي عَلِيٍّ أَنَّهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ.

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دَاهِرٍ، حَدَّثَنَا أَبِي دَاهِرٌ الْأَحْمَرِيُّ الْمُقْرِي، حَدَّثَنَا الْأَعْمَشُ عَنْ عَبَايَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ لَحْمُهُ مِنْ لَحْمِي وَ دَمُهُ مِنْ دَمِي وَ هُوَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى غَيْرَ أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي. وَ قَالَ: يَا أُمَّ سَلَمَةَ! اشْهَدِي وَ اسْمَعِي، هَذَا عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ عَيْبَةُ عِلْمِي وَ بَابِيَ الَّذِي أُوتَى مِنْهُ وَ الْوَصِيُّ عَلَى الْأَمْوَاتِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي، أَخِي فِي الدُّنْيَا وَ خِدْنِي فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ مَعِي فِي السَّنَامِ الْأَعْلَى.

خَادِماً لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ كَانَتْ لَيْلَةَ أُمِّ حَبِيبَةَ بِنْتِ أَبِي سُفْيَانَ. فَأَتَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِوَضُوءٍ فَقَالَ: يَا أَنَسُ! يَدْخُلُ عَلَيْكَ مِنْ هَذَا الْبَابِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ خَيْرُ الْوَصِيِّينَ، أَقْدَمُ النَّاسِ سِلْماً وَ أَكْثَرُ النَّاسِ عِلْماً وَ أَرْجَحُ النَّاسِ حِلْماً. قُلْتُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رَجُلًا مِنْ قَوْمِي.

فَلَمْ أَلْبَثْ أَنْ دَخَلَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) مِنَ الْبَابِ وَرَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَتَوَضَّأُ وَ يَرُدُّ الْمَاءَ عَلَى وَجْهِ عَلِيٍّ (علیه السلام) حَتَّى امْتَلَأَتْ عَيْنَاهُ مِنَ الْمَاءِ. فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام) لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): هَلْ حَدَثَ فِيَّ حَدَثٌ؟ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): مَا حَدَثَ فِيكَ يَا عَلِيُّ إِلَّا خَيْرٌ. يَا عَلِيُّ أَنَا مِنْكَ وَ أَنْتَ مِنِّي، تُؤَدِّي عَنِّي وَ تَفِي بِذِمَّتِي وَ تُغَسِّلُنِي وَ تُوَارِينِي فِي لَحْدِي وَ تُسْمِعُ النَّاسَ عَنِّي وَ تُبَيِّنُ لَهُمْ مِنْ بَعْدِي. فَقَالَ لَهُ عَلِيٌّ (علیه السلام): يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَ وَ مَا بَلَّغْتَ؟ قَالَ: بَلَى، تُبَيِّنُ لَهُمْ مَا يَخْتَلِفُونَ فِيهِ بَعْدِي.

آن چه در ذمۀ من است تو وفا می کنی، و تو مرا غسل می دهی و در لحدم به خاک می سپاری، و صدای مرا به مردم می رسانی و بعد از من برای آن ها [معارف دین را] روشن می کنی. پس علی (علیه السلام) به او عرض کرد: یا رسول الله! آیا شما آن را نرسانده اید؟ فرمودند: چرا! آن چه را بعد از من در آن اختلاف می کنند برای آن ها بیان می کنی. (1)

40_ الباب فيما نذكره أيضاً من كتاب القزويني في تسمية مولانا علي (علیه السلام) أمير المؤمنين و هذا القاضي القزويني يقتضي روايته أنه كان يروي عن هارون التلعكبري الذي قال فيه الشيخ الطوسي (رضی الله عنه) ما هذا لفظه.

هارون بن موسى التلعكبري يكنى أبا محمد جليل القدر عظيم المنزلة واسع الرواية عديم النظير ثقة روى جميع الأصول و المصنفات مات سنة خمس و ثمانين و ثلاثمائة أخبرنا عنه جماعة من أصحابنا.قَالَ فِي الْكِتَابِ الْمَذْكُورِ مَا هَذَا لَفْظُهُ: أَخْبَرَنِي هَارُونُ بْنُ مُوسَى أَبُو مُحَمَّدٍ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَهْلٍ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ قَالَ: حَدَّثَنِي يَعْقُوبُ بْنُ يَزِيدَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ مَوْلَى أَبِي جَعْفَرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها﴾ قَالَ: هِيَ التَّوْحِيدُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ وَ أَنَّ عَلِيّاً وَلِيُّ اللَّهِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ.

41_ الباب فيما نذكره من كتاب القاضي القزويني أيضاً في تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين

قَالَ فِي كِتَابِهِ بِلَفْظِهِ: الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ وَ إِبْرَاهِيمُ بْنُ مَهْزِيَارَ رُوِيَ عَنْ عُقْبَةَ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: حَوْلَ الْعَرْشِ كِتَابٌ خُلِقَ مَسْطُوراً أَنِّي أَنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا_ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ.

مرا بپذیر. پس خداوند تعالی به او وحی فرستاد: ای آدم! چگونه حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را شناختی؟

عرض کرد: آنگاه که مرا آفریدی، سرم را بالا گرفته و دیدم که بر عرش نوشته شده است: محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) رسول خدا، علی (علیه السلام) امیرمؤمنان است. (1)

43_ الباب فيما نذكره من تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين سماه سيد المرسلين برجال الجمهور رأيت ذلك و رويته من كتاب مولد مولانا علي (علیه السلام) بالبيت تأليف أبي جعفر محمد بن بابويه قد رواه عن رجال الجمهور فلذلك أذكره و أقتصر على المراد منه لأنه نحو خمس قوائم.

فَقَالَ: حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عَطَا قَالَ حَدَّثَنَا شَاذَانُ بْنُ الْعَلَاءِ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ أَبِي يَحْيَى قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ عَبْدِ الصَّمَدِ قَالَ: حَدَّثَنِي مُسْلِمُ بْنُ خَالِدٍ الْمَكِّيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيُّ قَالَ: سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَنْ مِيلَادِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَقَالَ: آه آه! لَقَدْ سَأَلْتَنِي عَنْ خَيْرِ مَوْلُودٍ بَعْدِي عَلَى سُنَّةِ الْمَسِيحِ (علیه السلام) .

و ذكر من اصطفاء الله _جلّ جلاله_ لسيدنا رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و لمولانا علي (علیه السلام) شيئاً عظيماً ثم قال: و من قبل أن يقع في بطن أمه كان في زمانه رجل راهب عابد يقال له المبرم بن دعيت و كان مذكوراً في العبادة قد عبد الله عز و جل مائة و سبعين سنة و ذكر في الحديث عن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) أن المبرم الراهب بشر بولادة علي أمير المؤمنين (علیه السلام) . و ضمن الحديث أيضاً عن النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) أن علياً (علیه السلام) سمي إمام المتقين و أمير المؤمنين و ناصر الدين و قامع المشركين و مغيظ المنافقين و زين العابدين و وصي رسول رب العالمين قبل ولادته. صلى الله على رسوله و على وصيه و على من يرضاه الصلاة عليه من الأولين و الآخرين.

ص: 113

بِيَدِهِ أَنِ اجْلِسْ بَيْنِي وَ بَيْنَ عَائِشَةَ. فَجَلَسْتُ. فَقَالَتْ: تَنَحَّ عَنِّي. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): مَا ذَا تُرِيدِينَ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ؟

عَرَقَ وَجْهِ عَلِيٍّ بِوَجْهِهِ. فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): يَا رَسُولَ اللَّهِ! لَقَدْ رَأَيْتُكَ صَنَعْتَ بِي الْيَوْمَ شَيْئاً مَا صَنَعْتَهُ بِي قَطُّ. قَالَ: وَ مَا يَمْنَعُنِي وَ أَنْتَ تُؤَدِّي عَنِّي وَ تُسْمِعُهُمْ صَوْتِي وَ تُبَيِّنُ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنْ بَعْدِي.

الطُّفَيْلِ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ: كُنْتُ خَادِماً لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَبَيْنَا أَنَا أُوَضِّيهِ إِذْ قَالَ: يَدْخُلُ دَاخِلٌ هُوَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ خَيْرُ الْوَصِيِّينَ وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّبِيِّينَ وَ أَمِيرُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ. فَقُلْتُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رَجُلاً مِنَ الْأَنْصَارِ؛ حَتَّى قُرِعَ الْبَابُ فَإِذَا عَلِيٌّ (علیه السلام) . فَلَمَّا دَخَلَ عَرَقَ وَجْهُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَرَقاً شَدِيداً فَمَسَحَ رَسُولُ اللَّهِ مِنْ وَجْهِهِ بِوَجْهِ عَلِيٍّ فَقَالَ: مَا لِي يَا رَسُولَ اللَّهِ؟! أَ نَزَلَ فِيَّ شَيْ ءٌ؟

فَقَالَ: أَنْتَ مِنِّي وَ تُؤَدِّي عَنِّي وَ تُبْرِئُ ذِمَّتِي وَ تَبْلُغَ رِسَالَتِي. قَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَ وَ لَمْ تُبَلِّغِ الرِّسَالَةَ؟ قَالَ: بَلَى! وَ لَكِنْ تُعَلِّمُ النَّاسَ مِنْ بَعْدِي مِنْ تَأْوِيلِ الْقُرْآنِ مَا لَمْ يَعْلَمُوا أَوْ تُخْبِرُهُمْ.

48_ الباب فيما نذكره أيضاً من كتاب المعرفة لإبراهيم الثقفي الأصفهاني من تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و سيد المسلمين سماه به رسول رب العالمين (صلی الله علیه و آله و سلم)

فَقَالَ فِيهِ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ قَالَ: وَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ قَالَ: حَدَّثَنَا ثَابِتٌ الثُّمَالِيُّ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ عَنْ أَنَسِبْنِ مَالِكٍ عَنْ نَبِيِّ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بنحوه.

با سند دیگر مشابه حدیث قبل است.

49_ الباب فيما نذكره أيضاً من كتاب المعرفة لإبراهيم الثقفي الأصفهاني من تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و سيد المسلمين سماه به رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) ننقله من كتاب المعرفة المشار إليه بما هذا لفظه

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ قَالَ: وَ أَخْبَرَنِي عُثْمَانُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَبِي إِدْرِيسَ عَنْ نَافِعٍ مَوْلَى عَائِشَةَ قَالَ: كُنْتُ خَادِماً لِعَائِشَةَ وَ أَنَا غُلَامٌ أُعَاطِيهِمْ إِذَا كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عِنْدَهَا. فَبَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عِنْدَ عَائِشَةَ إِذْ جَاءَ جَاءٍ فَدَقَّ الْبَابَ. فَخَرَجْتُ إِلَيْهِ فَإِذَا جَارِيَةٌ مَعَهَا إِنَاءٌ مُغَطَّى. فَرَجَعْتُ إِلَى عَائِشَةَ فَأَخْبَرْتُهَا. فَقَالَتْ: أَدْخِلْهَا فَدَخَلَتْ فَوَضَعَتْهُ بَيْنَ يَدَيْ عَائِشَةَ، فَوَضَعَتْهُ عَائِشَةُ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم). فَمَدَّ يَدَهُ يَأْكُلُ: ثُمَّ قَالَ: لَيْتَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدَ الْمُسْلِمِينَ يَأْكُلُ مَعِي.

قَالَتْ عَائِشَةُ: وَ مَنْ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ؟ فَسَكَتَ، ثُمَّ أَعَادَ، فَسَأَلَتْ فَسَكَتَ. ثُمَّ جَاءَ جَاءٍ فَدَقَّ الْبَابَ فَخَرَجْتُ إِلَيْهِ فَإِذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ فَرَجَعْتُ إِلَى النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ أَخْبَرْتُهُ فَقَالَ: أَدْخِلْهُ. فَدَخَلَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَقَالَ: مَرْحَباً وَ أَهْلًا لَقَدْ تَمَنَّيْتُكَ حَتَّى لَوْ أَبْطَأْتَ عَلَيَّ لَسَأَلْتُ اللَّهَ أَنْ يَجِي ءَ بِكَ، اجْلِسْ فَكُلْ. فَجَلَسَ فَأَكَلَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): قَاتَلَ اللَّهُ مَنْ يُقَاتِلُكَ وَ

ص: 119

مَنْ يُعَادِيكَ قَالَتْ عَائِشَةُ: وَ مَنْ يُعَادِيهِ؟ قَالَ: أَنْتِ وَ مَنْ مَعَكِ، أَنْتِ وَ مَنْ مَعَكِ.

50_ الباب فيما نذكره أيضاً من كتاب المعرفة لإبراهيم الثقفي الأصفهاني في تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين في حياة النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) نذكره بلفظه:

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ قَالَ: وَ أَخْبَرَنِي مُحَمَّدُ بْنُ مَرْوَانَ قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ أَبَانٍ قَالَ: حَدَّثَنَا نَاصِحٌ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ وَ قَدْ وَثَّقَهُ أَصْحَابُنَا عَنْ سِمَاكِ بْنِ حَرْبٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ: كَانَ عَلِيٌّ (علیه السلام) يَقُولُ: أَ رَأَيْتُمْ لَوْ أَنَّ نَبِيَّ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قُبِضَ مَنْ كَانَ يَكُونُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ إِلَّا أَنَا؟ وَ رُبَّمَا قِيلَ لَهُ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَنْظُرُ إِلَيْهِ وَ هُوَ يَتَبَسَّمُ.

الصِّرَاطِ فَيُدْخِلُ أَوْلِيَاءَهُ الْجَنَّةَ وَ أَعْدَاءَهُ النَّارَ.

بُرَيْدَةُ: وَ كُنْتُ أَنَا فِيمَنْ دَخَلَ مَعَهُمْ فَأَمَرَنِي أَنْ أُسَلِّمَ عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ كَمَا سَلَّمُوا،فَقَالَ إِسْمَاعِيلُ: وَ أَخْبَرَنَا أَبُو الْجَارُودِ قَالَ: حَدَّثَنِي حَبِيبُ بْنُ يَسَارٍ وَ عُثْمَانُ بْنُ بسط بِمِثْلِهِ. حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ قَالَ: وَ حَدَّثَنِي عُثْمَانُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو حَفْصٍ الْأَعْشَى قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الْجَارُودِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ الْحَازِمِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَيْدَةَ قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبِي عَنْ نَبِيِّ اللَّهِ بِمِثْلِهِ.

54_ الباب فيما نذكره من كتاب المعرفة أيضاً للثقفي الأصفهاني في أمر النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) بالتسليم على علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و فيه حديثان من طريقين بلفظ واحد

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ قَالَ: وَ أَخْبَرَنِي الْمَسْعُودِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَالِمٍ الْعَبْدِيُّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ عَنْ بُرَيْدَةَ قَالَ: أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنْ نُسَلِّمَ عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ وَ نَحْنُ سَبْعَةٌ وَ أَنَا أَصْغَرُ الْقَوْمِ، وَ ذَكَرَ هَذَا الْحَدِيثَ مِنْ طَرِيقٍ آخَرَ فَقَالَ: وَ حَدَّثَنَا الْمَسْعُودِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَالِمٍ عَنْ أَبِي دَاوُدَ عَنْ بُرَيْدَةَ بِمِثْلِهِ.

علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بدهند. پس عمر بن خطاب گفت: یا رسول الله! آیا این حکم از جانب خدا یا پیامبرش می باشد؟

پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: بله از خدا و پیامبرش می باشد. (1)

56_ الباب فيما نذكره من كتاب المعرفة أيضاً من أن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) أمرهم أن يسلموا على مولانا علي (علیه السلام) بإمرة المؤمنين

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ قَالَ: وَ أَخْبَرَنِي إِبْرَاهِيمُ عَنْ مُخَوَّلِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ قَالَ: سَأَلْتُ مُوسَى بْنَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ حَدِيثِ أَبِي الْعَلَاءِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ عَنْ بُرَيْدَةَ أَنَّ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَمَرَهُمْ أَنْ يُسَلِّمُوا عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ.

فَقَالَ مُوسَى: يَحِقُّ لَهُ يَحِقُّ لَهُ. قَالَ: قُلْتُ: وَ مَا يَحِقُّ لَهُ؟ قَالَ: أَنْتَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى وَ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ. وَ قَالَ إِبْرَاهِيمُ: قَالَ مُخَوَّلٌ: سَأَلْتُ جَعْفَرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ وَ كَانَ فَاضِلًا عَنْ ذَلِكَ؟ فَقَالَ لِي: قول مِثْلَ [قَوْلِ] مُوسَى بْنِ عَبْدِ اللَّهِ يَحِقُّ لَهُ يَحِقُّ لَهُ.يقول مولانا الصاحب الصدر الكبير العالم الفقيه الكامل العلامة الفاضل الزاهد العابد الورع المجاهد النقيب الطاهر ذو المناقب و المفاخر نقيب نقباء آل أبي طالب في الأقارب و الأجانب رضي الدين ركن الإسلام و المسلمين جمال العارفين، افتخار السادة، عمدة أهل بيت النبوة، مجد آل الرسول، شرف العترة الطاهرة، ذو الحسبين أبو القاسم علي بن موسى بن جعفر بن محمد بن محمد الطاوس أبلغه الله أمانيه و كبت أعاديه: هذه خمسة عشر حديثاً من رجال الأربعة المذاهب من كتاب المعرفة الذي باهل مؤلفه به علماء أصفهان و احتج به على الأقارب و الأجانب و ما ترك رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) عذراً لأحد يعتذر به يوم القيامة إليه.

ص: 126

وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ﴾ الْآيَةِ، قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): تُحْشَرُ أُمَّتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَتَّى يَرُدُوا عَلَيَّ الْحَوْضَ، فَتَرِدُ رَايَةُ إِمَام الْمُتَّقِينَ وَ سَيِّدِ الْمُسْلِمِينَ وَ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ وَ خَيْرِ الْوَصِيِّينَ وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ هُوَ عَلِيُّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام). فَأَقُولُ: مَا فَعَلْتُمْ بالثقلين بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: أَمَّا الْأَكْبَرُ فاتّبعنا وَ صَدَّقْنَا وَ أَطَعْنَا، وَ أَمَّا الْأَصْغَرُ فَأَحْبَبْنَا وَ وَالِيَنَا حَتَّى هرقت دِمَائُنَا. فَأَقُولُ: رَدُّوا رواءً مرويّين مُبيَضّةً وُجُوهُكُمْ الْحَوْضَ، وَ هُوَ تَفْسِيرُ الْآيَةِ.

وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرٌ الصَّادِقُ (علیه السلام): لَمْ يَمْضِ بَعْدَ كَمَالِ الدِّينِ وَ تَمَامِ النِّعْمَةِ وَ رِضَى الرَّبِّ، إِلَّا أَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى نَبِيِّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِكُرَاعِ الْغَمِيمِ: ﴿يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ فِي عَلِيٍّ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ﴾ فَذَكَرَ قِيَامَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِالْوَلَايَةِ بِغَدِيرِ خُمٍّ. قَالَ: وَ نَزَلَ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) بِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً﴾ بِعَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ. فِي هَذَا الْيَوْمِ أَكْمَلَ لَكُمْ مَعَاشِرَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ دِينَكُمْ وَ أَتَمَّ عَلَيْكُمْ نِعْمَتَهُ وَ رَضِيَ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً. فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِيعُوا تَفُوزُوا وَ تَغْنَمُوا.

59_ الباب فيما نذكره من كتاب التنزيل تأليف الكاتب الثقة محمد بن أبي الثلج

في تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين ما هذا لفظه و قوله تعالى: ﴿وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى﴾.

حَدَّثَ الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي زَكَرِيَّا الْمَوْصِلِيِّ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ (علیهم السلام)، أَنَّ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ لِعَلِيٍّ (علیه السلام): أَنْتَ الَّذِي احْتَجَّ اللَّهُ بِهِ فِي ابْتِدَاءِ الْخَلْقِ، حَيْثُ أَقَامَهُمْ فَقَالَ: أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا جَمِيعاً: بَلى! فَقَالَ: مُحَمَّدٌ رَسُولِي؟ فَقَالُوا جَمِيعاً: بَلَى! فَقَالَ: وَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالُوا جَمِيعاً: لَا! اسْتِكْبَاراً وَ عُتُوّاً عَنْ وَلَايَتِكَ، إِلَّا نَفَرٌ قَلِيلٌ وَ هُمْ أَقَلُّ الْقَلِيلِ وَ هُمْ أَصْحَابُ الْيَمِينِ.

رَوَى الْفَضْلُ بْنُ رمز عَنْ أَخِي بُرَيْدَةَ عَنِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم) لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ: سَلِّمُوا عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ: لَا وَ اللَّهِ لَا تُجْمَعُ النُّبُوَّةُ وَ الْخِلَافَةُ فِي أَهْلِ بَيْتٍ أَبَداً. فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى هَذِهِ الْآيَةَ: ﴿أَمْ يَحْسَبُونَ أَنَّا لا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ﴾.

هذا لفظه: استوطن الطبري ببغداد و أقام بها إلى حين وفاته و كان أحد أئمة العلماء يحكم بقوله و يرجع إلى رأيه لمعرفته و فضيلته و كان قد جمع من العلوم ما لم يشاركه فيه أحد و كان حافظاً لكتاب الله عارفاً بالقراءة بصيراً بالمعاني فقيهاً في أحكام القرآن عالماً بالسنن و طرقها و صحيحها و سقيمها و ناسخها و منسوخها عارفاً بأقوال الصحابة و التابعين من بعدهم من الخالفين ثم ذكر أنه بقي أربعين سنة يكتب كل يوم أربعين ورقة. و ذكر عن محمد بن إسحاق بن خزيمة أنه قال: ما أعلم على أديم الأرض أعلم من محمد بن جرير الطبري، و لقد ظلمته الحنابلة و ذكر أنه مات يوم السبت و دفن يوم الأحد في داره لأربع بقين من شوال سنة ست عشرة و ثلاثمائة. ثم ذكر أنه صلى عليه من لا يحصيهم إلا الله و صلى على قبره شهوراً ليلاً و نهاراً. و سيأتي من الثناء على هذا محمد بن جرير الطبري في أواخر هذا الكتاب ما يدل على الاعتماد عليه فيما أسندناه إليه. أقول: و قد ذكرنا هذا الثناء و المدح من الخطيب على محمد بن جرير الطبري ليكون ما ننقله عن حجة لله _جلّ جلاله_ و لرسوله (صلی الله علیه و آله و سلم). و قد ذكر في كتاب المناقب المشار إليه من تسمية مولانا علي بن أبي طالب(علیهما السلام) بأمير المؤمنين ثلاثة أحاديث نذكرها في ثلاثة أبواب.

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: أَبُو جَعْفَرٍ قَالَ: حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِسْحَاقَ قَالَ: وَ حَدَّثَنِي مُسَدَّدُ بْنُ مُسَرْهَدٍ الْأَسَدِيُّ قَالَ: حَدَّثَنِي رُوحُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْجُرْجَانِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبُو الْأَخْوَصِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يَسَارٍ قَالَ: أَخْبَرَنَا زُرَارَةُ بْنُ أَعْيَنَ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): أَعْطَانِي رَبِّي ذَا الْفَقَارِ. قَالَ: يَا مُحَمَّدُ! خُذْهُ وَ أَعْطِهِ خَيْرَ أَهْلِ الْأَرْضِ. فَقُلْتُ: مَنْ ذَلِكَ يَا رَبِّ؟ قَالَ: خَلِيفَتِي فِي الْأَرْضِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) وَ إِنَّ ذَا الْفَقَارِ كَانَ يَنْطِقُ مَعَ عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ يُحَدِّثُهُ حَتَّى أَنَّهُ هَمَّ يَوْماً بِكَسْرِهِ فَقَالَ: مَهْ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! إِنِّي مَأْمُورٌ وَ قَدْ بَقِيَ فِي أَجَلِ الْمُشْرِكِ تَأْخِيرٌ.

أقول أنا: يمكن أن يكون قد سقط بعد قوله: همّ يوماً بكسره «و قد ضرب به مشركاً فلم يقتله».

ص: 132

زمین عطا کن. عرض کردم: پروردگارا! او کیست؟

فرمود: خلیفه و جانشین من بر روی زمین، علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است. و این ذوالفقار همواره با علی (علیه السلام) سخن می گفت و او را حدیث می نمود؛ تا این که روزی قصد کرد آن را بشکند. او گفت: آرام باش ای امیرمؤمنان! به درستی که من مأمورم و تا مرگ این مشرک مدتی باقی مانده است.می گویم: شاید بعد از جملۀ_ قصد کرد آن را بشکند_ این کلمات حذف شده باشد: «چون با آن مشرکی را زده ولی او را نکشته بود». (1)

62_ الباب فيما نذكره عن أبي جعفر بن جرير الطبري برجالهم في تسمية علي (علیه السلام) يوم القيامة بأمير المؤمنين

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: أَبُو جَعْفَرٍ قَالَ: حَدَّثَنِي زُرَيْقُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْكُوفِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْيَسَعِ عَنْ أَبِي الْيَمَانِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ فِي قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: ﴿يَوْمَ نَدْعُوا كُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ﴾ فَقَالَ: يُنَادَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَيْنَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ؟ فَلَا يُجِيبُ أَحَدٌ لَهُ أَحَداً وَ لَا يَقُومُ إِلَّا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) وَ مَنْ مَعَهُ وَ سَائِرُ الْأُمَمِ كُلُّهُمْ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ.

(فصل) أقول: كذا رأيت هذا الحديث «و سائر الأمم» و لعله كان «و سائر الأئمة» يعني الذين سماهم الله في كتابه بقوله: ﴿وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ لا يُنْصَرُونَ﴾ و الله أعلم أو كان «سائر الفرق».

کجاست؟ هیچ کس جواب او را نداده و بر پا نمی خیزد جز علی بن ابی طالب(علیهما السلام) و کسانی که با او هستند و سایر مردم همگی به سوی آتش فراخوانده می شوند. (1)

مرحوم سید (رضی الله عنه) می گوید: این حدیث را چنین یافتم که سائر الامم آمده، و شاید سائر الائمة باشد، یعنی همان کسانی که خداوند تعالی در کتابش آن ها را ائمه نامیده است یعنی پیشوایان آتش، «و ما آن ها را پیشوایانی قرار دادیم که به آتش فرا می خوانند و روز قیامت کمک نمی شوند». خدا داناترست شاید هم سائر الفرق باشد.

63_ الباب فيما نذكره عن أبي جعفر بن جرير الطبري برواية رجالهم أن جبرئيل (علیه السلام) خاطب علياً (علیه السلام) في حياة النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) و سماه أمير المؤمنين و قائد الغر المحجلين و سيد ولد آدم ما خلا النبيين و المرسلين

وَ هَذَا لَفْظُهُ: أَبُو جَعْفَرٍ قَالَ: حَدَّثَنَا نَاقِدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِالْوَاحِدِ عَنْ زَكَرِيَّا بْنِ يَحْيَى عَنِ الْهَيْثَمِ بْنِ جَابِرٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا سَلْمَانَ أَيُّوبَ بْنَ يُونُسَ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحُصَيْنُ بْنُ سَالِمٍ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَلِيلًا وَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) يُحِبُّ أَنْ لَا يَسْبِقَهُ إِلَيْهِ أَحَدٌ. فَغَدَا إِلَيْهِ ذَاتَ يَوْمٍ وَ هُوَ فِي صَحْنِ دَارِهِ، فَإِذَا رَأْسُهُ فِي حَجْرِ دِحْيَةَ بْنِ خَلِيفَةَ الْكَلْبِيِّ. فَسَلَّمَ عَلَيْهِ، فَرَدَّ عَلَيْهِ السَّلَامَ. ثُمَّ قَالَ: يَا حَبِيبِي! ادْنُ مِنِّي لَكَ عِنْدِي مِدْحَةٌ نَزُفُّهَا إِلَيْكَ؛ أَنْتَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ سَيِّدُ وُلْدِ آدَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، مَا خَلَا النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ. لِوَاءُ الْحَمْدِ بِيَدِكَ وَ تُزَفُّ أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ مَعِي زَفّاً. قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَوَلَّاكَ وَ خَابَ وَ خَسِرَ مَنْ تَخَلَّاكَ. مُحِبُّو مُحَمَّدٍ مُحِبُّوكَ وَ مُبْغِضُو مُحَمَّدٍ مُبْغِضُوكَ. لَنْ تَنَالَهُمْ شَفَاعَتِي، ادْنُ مِنِّي. قَالَ: فَأَخَذَ رَأْسَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَوَضَعَهُ فِي حَجْرِهِ.

أقول:كان في الأصل محبّو محمّد أحبوك.

ص: 135

(فصل) فقد ذكرنا هذا الحديث فيما تقدم بغير هذا الطريق و ذلك أتم في اللفظ و المعنى و أوضح في التوفيق فمن أراد نظره على التمام فلينظره من هناك.

لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبَّاسٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْمُنْذِرِ الطَّرَيقِيِّ عَنْ سُكَيْنٍ الرِّحَالِ عَنْ فُضَيْلٍ الرَّسَّانِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ الْهَمْدَانِيِّ عَنْ أَبِي نَذْرَةَ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ عَهَدِ إِلَيَّ فِي عَلِيٍّ عَهْداً. فَقُلْتُ: اللَّهُمَّ بَيِّنْ لِي. قَالَ: اسْمَعْ! قُلْتُ: اللَّهُمَّ قَدْ سَمِعْتُ. قَالَ: أَخْبِرْ عَلِيّاً أَنَّهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّاسِ وَ الْكَلِمَةُ الَّتِي أَلْزَمْتُهَا الْمُتَّقِينَ.

عَلِيٌّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ؟ قَالَ: كَانَ رَبُّكَ عَزَّ وَ جَلَّ حَيْثُ أَخَذَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ وَ مُحَمَّدٌ رَسُولِي وَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ.

رَأَوْنَا قَدْ صَدَّقْنَا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ تَرَكْنَا دِيْنَهُمْ أَظْهَرُوا لَنَا الْعَدَاوَةَ وَ الْبَغْضَاءَ وَ أَقْسَمُوا أَنْ لَا يُخَالِطُونَا وَ لَا يُكَلِّمُونَا فَشَقَّ ذَلِكَ عَلَيْنَا فَبَيْنَا هُمْ يَشْكُونَ إِلَى النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم)، إِذْ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ: ﴿إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ﴾ فَلَمَّا قَرَأَهَا عَلَيْهِمْ قَالُوا: قَدْ رَضِينَا بِمَا رَضِيَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ رَضِينَا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِينَ. وَ أَذَّنَ بِلَالٌالْعَصْرَ وَ خَرَجَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَدَخَلَ وَ النَّاسُ يُصَلُّونَ مَا بَيْنَ رَاكِعٍ وَ سَاجِدٍ وَ قَائِمٍ وَ قَاعِدٍ وَ إِذَا مِسْكِينٌ يَسْأَلُهُ. فَقَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): هَلْ أَعْطَاكَ أَحَدٌ شَيْئاً؟ فَقَالَ: نَعَمْ! قَالَ: مَاذَا؟ قَالَ: خَاتَمُ فِضَّةٍ. قَالَ: مَنْ أَعْطَاكَ؟ قَالَ: ذَاكَ الرَّجُلُ الْقَائِمُ. قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): عَلَى أَيِّ حَالٍ أَعْطَاكَهُ؟ قَالَ: أَعْطَانِيهِ وَ هُوَ رَاكِعٌ. فَنَظَرْنَا فَإِذَا هُوَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام).

﴿إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُون﴾ پس وقتی این آیه را بر آن ها خواندند گفتند: ما به آن چه خدا و پیامبرش راضی است خشنودیم، و به خدا و پیامبرش و به اهل ایمان راضی و خشنود هستیم؛ و بلال اذان عصر را داده و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بیرون رفت و داخل مسجد شد درحالی که مردم نماز می خواندند، یکی در رکوع، و دیگری در سجده و دیگری نشسته بودند. در این هنگام تهیدستی درخواست کمک کرد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به او فرمودند: آیا کسی چیزی به تو عطا کرد؟عرض کرد: آری!

فرمودند: چه چیزی به تو داد؟ عرض کرد: انگشتری از نقره به من عطا نمود.

فرمودند: چه کسی آن را به تو داد؟

عرض کرد: همین مردی که به نماز ایستاده است.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: در چه حالی آن را به تو عطا نمود؟

عرض کرد: در حال رکوع آن را به من عطا کرد. پس ما نگاهکردیم دیدیم او امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است. (1)

67_ الباب فيما نذكره من كتاب الدلائل لمحمد بن جرير الطبري في تسمية جبرئيل (علیه السلام) لمولانا علي (علیه السلام) في حياة النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) أمير المؤمنين و سيد الوصيين

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا أَبُو الْفَضْلِ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: حَدَّثَنَا عِمْرَانُ بْنُ مُحَسِّنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ بْنِ طَاوُسٍ مَوْلَى الصَّادِقِ (علیه السلام) ، قَالَ: حَدَّثَنَا يُونُسُ بْنُ زِيَادٍ الْخَيَّاطُ الْكَفَرْثُوثِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الرَّبِيعُ بْنُ كَامِلٍ ابْنُ عَمِّ الْفَضْلِ بْنِ الرَّبِيعِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ الرَّبِيعِ أَنَّ الْمَنْصُورَ كَانَ قَبْلَ الدَّوْلَةِ كَالْمُنْقَطِعِ إِلَى جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ(علیهما السلام) قَالَ: سَأَلْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ (علیهم السلام) عَلَى عَهْدِ مَرْوَانَ الْحِمَارِ، عَنْ سَجْدَةِ الشُّكْرِ الَّتِي سَجَدَهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (صلی الله علیه و آله و سلم) مَا كَانَ سَبَبُهَا؟ فَحَدَّثَنِي عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ قَالَ:

ص: 140

حَدَّثَنِي أَبِي عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام) أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَجَّهَهُ فِي أَمْرٍ مِنْ أُمُورِهِ، فَحَسُنَ فِيهِ بَلَاؤُهُ وَ عَظُمَ عَنَاؤُهُ. فَلَمَّا قَدِمَ مِنْ وَجْهِهِ ذَلِكَ أَقْبَلَ إِلَى الْمَسْجِدِ وَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَدْ خَرَجَ يُصَلِّي الصَّلَاةَ، فَصَلَّى مَعَهُ. فَلَمَّا انْصَرَفَ مِنَ الصَّلَاةِ أَقْبَلَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَاعْتَنَقَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم)، ثُمَّ سَأَلَهُ عَنْ مَسِيرِهِ ذَلِكَ وَ مَا صَنَعَ فِيهِ، فَجَعَلَ عَلِيٌّ (علیه السلام) يُحَدِّثُهُ وَ أَسَارِيرُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) تَلْمَعُ سُرُوراً بِمَا حَدَّثَهُ. فَلَمَّا أَتَى (صلی الله علیه و آله و سلم) عَلَى آخِرِ حَدِيثِهِ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): أَ لَا أُبَشِّرُكَ يَا أَبَا الْحَسَنِ؟! قَالَ: فِدَاكَ أَبِي وَ أُمِّي! فَكَمْ مِنْ خَيْرٍ بَشَّرْتَ بِهِ. قَالَ: إِنَّ جَبْرَئِيلَ (علیه السلام) هَبَطَ عَلَيَّ فِي وَقْتِ الزَّوَالِ فَقَالَ لِي: يَا مُحَمَّدُ! هَذَا ابْنُ عَمِّكَ عَلِيٌّ وَارِدٌ عَلَيْكَ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَبْلَى الْمُسْلِمِينَ بِهِ بَلاءً حَسَناً وَ إِنَّهُ كَانَ مِنْ صُنْعِهِ كَذَا وَ كَذَا، فَحَدَّثَنِي بِمَا أَنْبَأْتَنِي بِهِ. فَقَالَ لِي: يَا مُحَمَّدُ! إِنَّهُ نَجَا مِنْ ذُرِّيَّةِ آدَمَ مَنْ تَوَلَّى شَيْثَ بْنَ آدَمَ وَصِيَّ أَبِيهِ آدَمَ بِشَيْثٍ، وَ نَجَا شَيْثٌ بِأَبِيهِ آدَمَ وَ نَجَا آدَمُ بِاللَّهِ. يَا مُحَمَّدُ! وَ نَجَا مَنْ تَوَلَّى سَامَ بْنَ نُوحٍ وَصِيَّ أَبِيهِ نُوحٍ بَسَامٍ وَ نَجَا سَامٌ بِنُوحٍ وَ نَجَا نُوحٌ بِاللَّهِ يَا مُحَمَّدُ وَ نَجَا مَنْ تَوَلَّى إِسْمَاعِيلَ بْنَ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلِ الرَّحْمَنِ وَصِيَّ أَبِيهِ إِبْرَاهِيمَ بِإِسْمَاعِيلَ وَ نَجَا إِسْمَاعِيلُ بِإِبْرَاهِيمَ وَ نَجَا إِبْرَاهِيمُ بِاللَّهِ. يَا مُحَمَّدُ! وَ نَجَا مَنْ تَوَلَّى يُوشَعَ بْنَ نُونٍ وَصِيَّ مُوسَى بِيُوشَعَ وَ نَجَا يُوشَعُ بِمُوسَى وَ نَجَا مُوسَى بِاللَّهِ. يَا مُحَمَّدُ! وَ نَجَا مَنْ تَوَلَّى شَمْعُونَ الصَّفَا وَصِيَّ عِيسَى بِشَمْعُونَ وَ نَجَا شَمْعُونُ بِعِيسَى وَ نَجَا عِيسَى بِاللَّهِ يَا مُحَمَّدُ وَ نَجَا مَنْ تَوَلَّى عَلِيّاً وَزِيرَكَ فِي حَيَاتِكَ وَ وَصِيَّكَ عِنْدَ وَفَاتِكَ بِعَلِيٍّ وَ نَجَا عَلِيٌّ بِكَ وَ نَجَوْتَ أَنْتَ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ. يَا مُحَمَّدُ! إِنَّ اللَّهَ جَعَلَكَ سَيِّدَ الْأَنْبِيَاءِ وَ جَعَلَ عليا سَيِّدَ الْأَوْصِيَاءِ وَ خَيْرَهُمْ وَ جَعَلَ الْأَئِمَّةَ مِنْ ذُرِّيَّتِكُمَا إِلَى أَنْ

ص: 141

يَرِثَ الْأَرْضَ وَ مَنْ عَلَيْها. فَسَجَدَ عَلِيٌّ (علیه السلام) وَ جَعَلَ يُقَبِّلُ الْأَرْضَ شُكْراً لِلهِ تَعَالَى؛ وَ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ اسْمُهُ خَلَقَ مُحَمَّداً وَ عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ (علیهم السلام) أَشْبَاحاً يُسَبِّحُونَهُ وَ يُمَجِّدُونَهُ وَ يُهَلِّلُونَهُ بَيْنَ يَدَيْ عَرْشِهِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ آدَمَ بِأَرْبَعَةَ عَشَرَ أَلْفَ عَامٍ. فَجَعَلَهُمْ نُوراً يَنْقُلُهُمْ مِنْ ظُهُورِ الْأَخْيَارِ مِنَ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ الْخَيْرَاتِ الْمُطَهَّرَاتِ وَ الْمُهَذَّبَاتِ مِنَ النِّسَاءِ مِنْ عَصْرٍ إِلَى عَصْرٍ. فَلَمَّا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يُبَيِّنَ لَنَا فَضْلَهُمْ وَ يُعَرِّفَنَا مَنْزِلَتَهُمْ وَ يُوجِبَ عَلَيْنَا حَقَّهُمْ، أَخَذَ ذَلِكَ النُّورَ وَ قَسَمَهُ قِسْمَيْنِ.

جَعَلَ قِسْماً فِي عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، فَكَانَ مِنْهُ مُحَمَّدٌ سَيِّدُ النَّبِيِّينَ وَ خَاتَمُ الْمُرْسَلِينَ وَ جَعَلَ فِيهِ النُّبُوَّةَ، وَ جَعَلَ الْقِسْمَ الثَّانِيَ فِي عَبْدِ مَنَافٍ وَ هُوَ أَبُو طَالِبِ بْنُ عَبْدِ مَنَافٍ فَكَانَ مِنْهُ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ جَعَلَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَلِيَّهُ وَ وَصِيَّهُ وَ خَلِيفَتَهُ وَ زَوْجَ ابْنَتِهِ وَ قَاضِيَ دَيْنِهِ وَ كَاشِفَ كُرْبَتِهِ وَ مُنْجِزَ وَعْدِهِ وَ نَاصِرَ دِينِهِ.

آنجا رفته بودند و با او نماز گذارد. وقتی از نمازش فارغ شد، به سوی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) رفت. پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) او را در آغوش گرفته و از او دربارۀ سیر و سفر و کارهایی که در آن انجام داده بود پرسیدند؟ علی (علیه السلام) وقایع را به ایشان خبر می داد و خطوط پیشانی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از روی خوشحالی به آن چه نقل می کرد، می درخشید. پس وقتی تمام ماجرا را نقل کرد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به وی فرمودند: ای ابوالحسن! آیا نمی خواهی تو را مژده ای بدهم؟ عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت باد! چه بسیار خبرهایی که شما به آن بشارت داده اید.

فرمودند: هنگام زوال ظهر، جبریل (علیه السلام) بر من فرود آمده و به من گفت: ای محمد! این پسرعمویت علی (علیه السلام) است که بر تو وارد می شود، و خداوند عزّ وجل مسلمانان را به وسیله او آزمایش بسیار نیکویی کرد و به درستی که او چنین و چنان انجام داده است. پس آن چه را تو به من خبردادی، او برای من نقل کرد و به من گفت: ای محمد! همانا کسانی از فرزندان حضرت آدم (علیه السلام) نجات پیدا کردند که ولایت شیث (علیه السلام) پسر حضرت آدم (علیه السلام) ، جانشین پدرش را پذیرفتند؛ و جناب شیث (علیه السلام) خودش به پدرش حضرت آدم (علیه السلام) نجات یافت و حضرت آدم (علیه السلام) به خدا رهایی یافت.

ای محمد! و هر کس ولایت سام (علیه السلام) پسر حضرت نوح (علیه السلام) ، جانشین پدرش نوح (علیه السلام) را پذیرفت، به وسیله سام (علیه السلام) نجات یافت و خود سام (علیه السلام) به نوح (علیه السلام) ، و نوح (علیه السلام) به خداوند تعالی نجات یافت.

ای محمد! و هر کس ولایت حضرت اسماعیل (علیه السلام) پسر حضرت ابراهیم خلیل الرحمن (علیه السلام) ، جانشین پدرش ابراهیم (علیه السلام) را پذیرفت، به اسماعیل (علیه السلام) نجات یافت و اسماعیل (علیه السلام) فرزندش به حضرت ابراهیم (علیه السلام) ، و حضرت ابراهیم (علیه السلام) به خدای متعال نجات یافت.

ای محمد! و هر کس ولایت یوشع بن نون (علیه السلام) جانشین حضرت موسی (علیه السلام) را پذیرفت، به یوشع (علیه السلام) نجات یافت و یوشع (علیه السلام) خودش به موسی (علیه السلام) ، و موسی (علیه السلام) به خداوند عزّ وجل نجات یافت.

ص: 143

ای محمد! و هر کس ولایت شمعون الصفا (علیه السلام) جانشین حضرت عیسی (علیه السلام) را پذیرفت، به شمعون (علیه السلام) نجات یافت و شمعون (علیه السلام) به عیسی (علیه السلام) ، و عیسی (علیه السلام) به خدای تعالی نجات یافت.

ای محمد! و هر کس ولایت علی (علیه السلام) که وزیر تو در زندگانیت، و جانشین تو در هنگام وفاتت است را پذیرفت، به علی (علیه السلام) نجات یافت و علی (علیه السلام) به تو، و تو به خدای عزّ وجل نجات یافتی.

ای محمد! همانا خدای عزّ وجل تو را بزرگ همه پیامبران، و علی (علیه السلام) را بزرگ وبهتر از همه جانشینان قرار داد، و امامان و پیشوایان را از نسل شما دو نفر قرار داد تا او زمین و هر که بر رویآن است را ارث ببرد. پس علی (علیه السلام) به سجده افتاد و برای شکر خدای متعال شروع به بوسیدن زمین کرد. و به درستی که خداوند عزّ وجل حضرات محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) را چهارده هزار سال قبل از آفرینش حضرت آدم (علیه السلام) به صورت شبح و کالبدهایی آفرید، که او _ سبحانه و تعالی _ را در مقابل عرش تسبیح و تمجید و تهلیل می کردند. پس آنان را به صورت نوری قرار داد و ایشان را در پشت مردانی نیکوکار، و رحم هایی نیکو و پاکیزه از عصری به عصر دیگر منتقل می کرد.

وقتی خدای عزّ وجل اراده کرد که فضیلت و برتری آنان را برای ما روشن سازد و جایگاه ایشان را به ما معرفی کند و حقوقشان را بر ما واجب گرداند، آن نور را گرفت و به دو بخش تقسیم کرد، نیمی را در پشت عبدالله (علیه السلام) پسر عبدالمطلب (علیه السلام) قرار داد و محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) بزرگ همه پیامبران و پایان دهندۀ همه رسولان (علیهم السلام) از آن نور می باشد و در آن پیامبری را قرار داد، و نیمۀ دوم را در پشت عبد مناف یعنی ابوطالب (علیه السلام) پسر عبدالمطلب (علیه السلام) پسر هاشم، پسر عبدمناف قرار داد. پس علی (علیه السلام) امیرمؤمنان و بزرگ همه جانشینان از همان نور است. و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) او را ولی و جانشین، خلیفۀ خود، و همسر دخترش، و پرداخت کنندۀ دیون خود، و برطرف کنندۀ غم و اندوه های خویش، و وفاکنندۀ به وعده هایش و یاور دین خودش قرار داد. (1)

ص: 144

68_ الباب فيما نذكره من كتاب الإمامة من الأخبار و الروايات عن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و عن الصحابة و التابعين بالأسانيد الصحاح في أن الله تعالى بعث جبرئيل أن يشهد لعلي (علیه السلام) بالولاية في حياة رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و تسميته أمير المؤمنين، رأينا ذلك في نسخة عتيقة جداً تاريخ كتابتها شهر رمضان سنة تسع و عشرين و مائتين.

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَبَلَةَ قَالَ: حَدَّثَنَا ذَرِيحٌ الْمُحَارِبِيُّ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ أَنَّهُ سَمِعَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ(علیهما السلام) يَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ بَعَثَ جَبْرَئِيلَ أَنْ يَشْهَدَ لِعَلِيٍّ بِالْوَلَايَةِ فِي حَيَاةِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ تَسْمِيَتِهِ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ. فَدَعَا نَبِيُّ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) تِسْعَةَ رَهْطٍ فَقَالَ: إِنَّمَا دَعَوْتُكُمْ لِتَكُونُوا مِنْ شُهَدَاءِ اللَّهِ، أَقَمْتُمُ أَمْ كَتَمْتُمْ قُومُوا فَسَلِّمُوا عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالُوا: عَنْ أَمْرِ اللَّهِ وَ أَمْرِ رَسُولِهِ سَمَّيْتَهُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ؟! قَالَ: نَعَمْ. فَقَامُوا فَسَلَّمُوا عَلَيْهِ، ثُمَّ سَمَّى التِّسْعَةَ.

69_ الباب فيما نذكره من أحاديث أخر من كتاب الإمامة بالأسانيد الصحاح عن ثلاثة طرق في أمر رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) أن يسلم على علي (علیه السلام) بإمرة المؤمنين ما هذا لفظه

حَدَّثَنَا أَبُو سُفْيَانَ كُلَيْبٌ الْمَسْعُودِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَالِمٍ الْعَبْدِيُّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ الْهَمْدَانِيِّ عَنْ بُرَيْدَةَ بْنِ خَصِيبٍ الْأَسْلَمِيِّ قَالَ: أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنْ نُسَلِّمَ عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ وَ نَحْنُ سَبْعَةٌ وَ أَنَا أَصْغَرُ الْقَوْمِ.

قَالَ يَحْيَى بْنُ سَالِمٍ: وَ حَدَّثَنَا زِيَادُ بْنُ الْمُنْذِرِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ عَنْ بُرَيْدَةَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِمِثْلِهِ. قَالَ: وَ حَدَّثَنَا أَبُو الْعَلَاءِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ عَنْ بُرَيْدَةَ عَنْ نَبِيِّ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِمِثْلِهِ.

72_ الباب فيما نذكره من كتاب الإمامة بالأسانيد الصحاح في شهادة ملكين بأن علياً (علیه السلام) أمير المؤمنين عند خلق العرش

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: عَنْ بُنْدَارَ بْنِ عَاصِمٍ عَمَّنْ حَدَّثَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: لَمَّا خَلَقَ اللَّهُ الْعَرْشَ خَلَقَ مَلَكَيْنِ فَاكْتَنَفَاهُ. فَقَالَ: اشْهَدَا أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا، فَشَهِدَا. ثُمَّ قَالَ: اشْهَدَا أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ، فَشَهِدَا. ثُمَّ قَالَ: اشْهَدَا أَنَّ عَلِيّاً أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ، فَشَهِدَا.

پیامبر خدا و علی (علیه السلام) امیرمؤمنان است. (1)

74_ الباب فيما نذكره من كتاب الإمامة المذكور بالأسانيد الصحاح أن على العرش مكتوباً: محمد رسول الله علي أمير المؤمنين و هذا لفظه

وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: لَمَّا أَخْطَأَ آدَمُ (علیه السلام) خَطِيئَتَهُ تَوَجَّهَ بِمُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ. فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ: يَا آدَمُ! مَا عِلْمُكَ بِمُحَمَّدٍ؟ قَالَ: حِينَ خَلَقْتَنِي رَفَعْتُ رَأْسِي فَرَأَيْتُفِي الْعَرْشِ مَكْتُوباً: مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ.

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا عَلِيُّ! أَنْتَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِمَامُ الْمُتَّقِينَ. يَا عَلِيُّ! أَنْتَ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ وَارِثُ عِلْمِ النَّبِيِّينَ وَ خَيْرُ الصِّدِّيقِينَ وَ أَفْضَلُ السَّابِقِينَ. يَا عَلِيُّ! أَنْتَ زَوْجُ سَيِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ وَ خَلِيفَةُ خَيْرِ الْمُرْسَلِينَ. يَا عَلِيُّ! أَنْتَ مَوْلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْحُجَّةُ بَعْدِي عَلَى النَّاسِ أَجْمَعِينَ. اسْتَوْجَبَ الْجَنَّةَ مَنْ تَوَلَّاكَ وَ اسْتَحَقَّ دُخُولَ النَّارِ مَنْ عَادَاكَ. يَا عَلِيُّ! وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالنُّبُوَّةِ وَ اصْطَفَانِي عَلَى جَمِيعِ الْبَرِيَّةِ، لَوْ أَنَّ عَبْداً عَبَدَ اللَّهَ أَلْفَ عَامٍ مَا قُبِلَ ذَلِكَ مِنْهُ إِلَّا بِوَلَايَتِكَ وَ وَلَايَةِ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِكَ، بِذَلِكَ أَخْبَرَنِي جَبْرَئِيلُ: ﴿فَمَنْ شاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَ مَنْ شاءَ فَلْيَكْفُرْ﴾.

کس می خواهد ایمان می آورد و هر کس می خواهد کافر می شود». (1)

77_ الباب فيما نذكره بطريقهم و هو الحديث السادس عشر من جملة المائة حديث في تسمية رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لمولانا علي (علیه السلام) أمير المؤمنين بما هذا لفظه

حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ وَهْبَانَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الزَّعْفَرَانِيِّ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِيِّ عَنْ يَحْيَى بْنِ عَبْدِ الْقُدُّوسِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الطَّيَالِسِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ وَكِيعٍ الْجَرَّاحِ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ مَرْزُوقٍ عَنْ عَطِيَّةَ الْعَوْفِيِّ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ أَمَرَ اللَّهُ مَلَكَيْنِ يَقْعُدَانِ عَلَى الصِّرَاطِ، فَلَا يَجُوزُ أَحَدٌ إِلَّا بِبَرَاءَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام)، وَ مَنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ بَرَاءَةُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ أَكَبَّهُ اللَّهُ عَلَى مَنْخِرَيْهِ فِي النَّارِ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى: ﴿وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ﴾ قُلْتُ: فِدَاكَ أَبِي وَ أُمِّي يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَا تَعْنِي بِبَرَاءَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ؟ قَالَ: لا إله إلّا الله، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَصِيُّ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم).

قیامت بر پا شود، خداوند تعالی به دو فرشته ای که بر پل قیامت می نشینند فرمان می دهد: هیچ کس، جز به جواز امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(علیهما السلام) از اینجا نمی گذرد، و هر کس برگه جواز امیرمؤمنان (علیه السلام) با او نباشد، خداوند عزّ وجل او را با صورتش در آتش جهنم می اندازد و این همان فرمایش خدای عزّ وجل است: «و آنان را نگه دارید به درستی که ایشان مورد بازپرسی قرار می گیرند». (1)

عرض کردم: یا رسول الله! پدر و مادرم به فدایت! منظور شما از برگۀ جواز امیرمؤمنان چیست؟

فرمودند: لا إله إلّا الله، محمد رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و اینکه علی (علیه السلام) امیر و جانشین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است. (2)

78_ الباب فيما نذكره من المائة حديث بطريقهم و هو الحديث الرابع و العشرون بأن الله _جلّ جلاله_ كتب على الكرسي و العرش و الفلك لا إله إلّا الله محمد رسول الله علي أمير المؤمنين و إمام المسلمين و سيد الوصيين و قائد الغر المحجلين و حجة الله على الخلق أجمعين نذكره بلفظه

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبَّادِ

ص: 153

بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِي الْمِقْدَامِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ بَشِيراً مَا اسْتَقَرَّ الْكُرْسِيُّ وَ الْعَرْشُ وَ لَا دَارَ الْفَلَكُ وَ لَا قَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ إِلَّا بِأَنْ كَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهَا: لا إله إلّا الله، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمَّا عَرَجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ وَ اخْتَصَّنِي بِطَيْفِ نِدَائِهِ، قَالَ: يَا مُحَمَّدُ! قُلْتُ: لَبَّيْكَ رَبِّي وَ سَعْدَيْكَ. قَالَ: أَنَا الْمَحْمُودُ وَ أَنْتَ مُحَمَّدٌ. شَقَقْتُ اسْمَكَ مِنِ اسْمِي وَ فَضَّلْتُكَ عَلَى جَمِيعِ بَرِيَّتِي. فَانْصِبْ أَخَاكَ عَلِيّاً عَلَماً لِعِبَادِي يَهْدِيهِمْ إِلَى دِينِي. يَا مُحَمَّدُ! إِنِّي قَدْ جَعَلْتُ عَلِيّاً أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، فَمَنْ تَأَمَّرَ عَلَيْهِ لَعَنْتُهُ وَ مَنْخَالَفَهُ عَذَّبْتُهُ وَ مَنْ أَطَاعَهُ قَرَّبْتُهُ. يَا مُحَمَّدُ! إِنِّي جَعَلْتُ عَلِيّاً إِمَامَ الْمُسْلِمِينَ، فَمَنْ تَقَدَّمَ عَلَيْهِ أَخْزَيْتُهُ وَ مَنْ عَصَاهُ سَجَنْتُهُ. إِنَّ عَلِيّاً سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ حُجَّتِي عَلَى الْخَلِيقَةِ أَجْمَعِينَ.

ای محمد! همانا من علی (علیه السلام) را به عنوان امیرمؤمنان قرار دادم، پس هر کس به زور بر او امارت و حکومت یابد او را لعنت کردم، و هر کس با او مخالفت نماید او را عذاب می کنم، و هر کس از او اطاعت کند مقربش گردانم.

ای محمد! همانا من علی (علیه السلام) را پیشوای مسلمانان قرار دادم. پس هر کس بر او پیشی گیرد خوار و ذلیلش گردانم و هر کس از او نافرمانی کند او را به زندان جهنم گرفتارش نمایم. همانا علی (علیه السلام) مهتر و بزرگ همه جانشینان، و پیشوای دست وروسفیدان و حجت من بر تمام آفریده های من می باشد. (1)

79_ الباب فيما نذكره من المائة حديث برجالهم و هو الحديث السادس و العشرون في تسليم النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) على علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و تسمية الله _جلّ جلاله_ له في السماء بأمير المؤمنين نذكره بلفظه:

حَدَّثَنَا سَهْلُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الدبري عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ مُعَمَّرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ طَاوُسٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: كُنَّا جُلُوساً مَعَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) إِذْ دَخَلَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ! قَالَ: وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ! فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): وَ أَنْتَ حَيٌّ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ: نَعَمْ وَ أَنَا حَيٌّ. يَا عَلِيُّ! مَرَرْتَ بِنَا أَمْسِ يَوْمِنَا وَ أَنَا وَ جَبْرَئِيلُ فِي حَدِيثٍ وَ لَمْ تُسَلِّمْ؟ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام): مَا بَالُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ مَرَّ بِنَا وَ لَمْ يُسَلِّمْ؟ أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ سَلَّمَ لَسُرِرْنَا وَ رَدَدْنَا عَلَيْهِ. فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): يَا رَسُولَ اللَّهِ! رَأَيْتُكَ وَ دِحْيَةَ الْكَلْبِيَّ اسْتَخْلَيْتُمَا فِي حَدِيثٍ فَكَرِهْتُ أَنْ أَقْطَعَ عَلَيْكُمَا. فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): إِنَّهُ لَمْ يَكُنْ دِحْيَةَ الْكَلْبِيَّ وَ إِنَّمَا كَانَ جَبْرَئِيلَ (علیه السلام) . فَقُلْتُ: يَا جَبْرَئِيلُ! كَيْفَ سَمَّيْتَهُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ؟ فَقَالَ: كَانَ اللَّهُ أَوْحَى إِلَيَّ

ص: 155

فِي غَزْوَةِ بَدْرٍ أَنِ اهْبِطْ إِلَى مُحَمَّدٍ فَأْمُرْهُ أَنْ يَأْمُرَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ أَنْ يَجُولَ بَيْنَ الصَّفَّيْنِ فَسَمَّاهُ اللَّهُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ فِي السَّمَاءِ. فَأَنْتَ يَا عَلِيُّ! أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ فِي السَّمَاءِ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ فِي الْأَرْضِ. لَا يَتَقَدَّمُكَ بَعْدِي إِلَّا كَافِرٌ وَ لَا يَتَخَلَّفُ عَنْكَ بَعْدِي إِلَّا كَافِرٌ وَ إِنَّ أَهْلَ السَّمَاوَاتِ يُسَمُّونَكَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ.

به درستی که اهل آسمان ها تو را امیرمؤمنان می نامند. (1)

80_ الباب فيما نذكره من المائة حديث و هو الثاني و الثلاثون في تسمية رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) علياً (علیه السلام) أمير المؤمنين و سيد المسلمين و خير الوصيين و أولى الناس بالنبيين و قائد الغر المحجّلين نذكره بلفظه

حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ حَمَّادِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَبْدِ الْكَرِيمِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مَيْمُونٍ وَ عُثْمَانَ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ عَبْدِ الْكَرِيمِ عَنْ يَعْقُوبَ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ: كُنْتُ خَادِماً لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَبَيْنَمَا أُوَضِّيهِ، إِذْ قَالَ: يَدْخُلُ دَاخِلٌ هُوَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ خَيْرُ الْوَصِيِّينَ وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّبِيِّينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ.

قُلْتُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ، حَتَّى إِذَا فَرَغَ فَإِذَا هُوَ بِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) فَلَمَّا دَخَلَ عَرَقَ وَجْهُ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَرَقاً شَدِيداً فَمَسَحَ النَّبِيُّ الْعَرَقَ مِنْ وَجْهِهِ بِوَجْهِ عَلِيٍّ (علیه السلام) . فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَ نَزَلَ فِيَّ شَيْ ءٌ؟ قَالَ: أَنْتَ مِنِّي تُؤَدِّي عَنِّي وَ تُبْرِئُ ذِمَّتِي وَ تُبَلِّغُ رِسَالَتِي. فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَ وَ لَمْ تُبَلِّغِ الرِّسَالَةَ. فَقَالَ: بَلَى! وَ لَكِنْ تُعَلِّمُ النَّاسَ مِنْ بَعْدِي مِنْ تَأْوِيلِ الْقُرْآنِ مَا لَمْ يَعْلَمُوا وَ تُخْبِرُهُمْ.

من با خود گفتم: بارخدایا! او را یکی از انصار قرار بده؛ تا این که ایشان از وضو فارغ شدند، ناگهان دیدم این علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است که آمده، و وقتی وارد شد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) عرق بسیار شدیدی کرده بودند. پس عرق خویش را با صورت علی (علیه السلام) پاک نمودند.علی (علیه السلام) عرض کرد: یا رسول الله! آیا دربارۀ من چیزی نازل شده است؟

فرمودند: تو از من می باشی و دیون مرا پرداخت می کنی و ذمّه مرا فارغ می نمایی و رسالت مرا می رسانی. علی (علیه السلام) عرض کرد: یا رسول الله! آیا شما رسالت خویش را نرسانده ای؟

فرمودند: چرا! ولی تو بعد از من آن چه را مردم از تأویل قرآن نمی دانند به آن ها یاد می دهی و به آن ها خبر می دهی. (1)

81_ الباب فيما نذكره من المائة حديث بطرقهم و هو الحديث الحادي و الأربعون من تسمية رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) علياً (علیه السلام) سيد الوصيين و أمير المؤمنين و أخو رسول رب العالمين و خليفته على الناس أجمعين

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ زِيَادِ بْنِ الْمُنْذِرِ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: مَعَاشِرَ النَّاسِ اعْلَمُوا أَنَّ لِلهِ بَاباً مَنْ دَخَلَهُ أَمِنَ مِنَ النَّارِ، فَقَامَ إِلَيْهِ أَبُو سَعِيدٍ الْخُدْرِيُّ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! اهْدِنَا إِلَى هَذَا الْبَابِ حَتَّى نَعْرِفَهُ. قَالَ: هُوَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ، سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَخُو رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ خَلِيفَتُهُ عَلَى النَّاسِ أَجْمَعِينَ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ! مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَسْتَمْسِكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى الَّتِي لَا انْفِصامَ لَها فَلْيَسْتَمْسِكْ بِوَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ. فَإِنَّ وَلَايَتَهُ وَلَايَتِي وَ طَاعَتَهُ

ص: 158

طَاعَتِي. مَعَاشِرَ النَّاسِ! مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَعْرِفَ الْحُجَّةَ بَعْدِي فَلِيَعْرِفْ عَلِيَّ ابْنَ أَبِي طَالِبٍ. مَعَاشِرَ النَّاسِ! مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَتَوَلَّى وَلَايَةَ اللَّهِ فَلْيَقْتَدِ بِعَلِيِّ ابْنِ أَبِي طَالِبٍ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ ذُرِّيَّتِي، فَإِنَّهُمْ خُزَّانُ عِلْمِي.

فَقَامَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيُّ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! وَ مَا عِدَّةُ الْأَئِمَّةِ؟ فَقَالَ: يَا جَابِرُ! سَأَلْتَنِي رَحِمَكَ اللَّهُ عَنِ الْإِسْلَامِ بِأَجْمَعِهِ؛ عِدَّتُهُمْ عِدَّةُ الشُّهُورِ وَ هِيَ ﴿عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِي كِتابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ﴾ وَ عِدَّتُهُمْ عِدَّةُ الْعُيُونِ الَّتِي انْفَجَرَتْ لِمُوسَى بْنِ عِمْرَانَ (علیه السلام) حِينَ ضَرَبَ بِعَصَاهُ ﴿الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً﴾ وَ عِدَّتُهُمْ عِدَّةُ نُقَبَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: ﴿وَلَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ وَ بَعَثْنا مِنْهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيباً﴾ فَالْأَئِمَّةُ يَا جَابِرُ، أَوَّلُهُمْ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ.

من هستند. پس جابر بن عبدالله انصاری رضوان الله تعالی علیهما برخاسته و عرض کرد: یا رسول الله! امامان چه تعداد هستند؟

فرمودند: ای جابر! خدا تو را رحمت کند! از تمامی اسلام پرسیدی. شمارۀ آن ها شمارۀ ماه های سال است و «آن نزد خداوند تعالی، و در کتاب او از روزی که آسمان ها و زمین را آفرید دوازده تاست»،(1)

و شمارۀ آن ها شمارۀ چشمه هایی است که برای حضرت موسی بن عمران(علیهما السلام) جوشید، «در آن موقعی که عصای خود را بر آن سنگ زد و دوازده چشمه از آن جوشید»،(2) و شمارۀ آن ها شمارۀ سرپرستان و نقبای بنی اسرائیل است، خداوند تعالی فرمود: «خداوند از بنی اسرائیل پیمان گرفت و از آنان دوازده نقیب برانگیخت».(3) پس ای جابر! اولین از آن امامان، علی بن ابی طالب(علیهما السلام) و آخرشان حضرت قائم (علیه السلام) است.(4)

82_ الباب فيما نذكره من المائة حديث بطريقهم و هو الحديث الثالث و الأربعون في تسمية النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) مولانا علياً (علیه السلام) أمير المؤمنين و سيد المسلمين و إمام المتقين نذكره بلفظه

حَدَّثَنِي الشَّرِيفُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى الْعَلَوِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْمُكَتِّبِ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ عَبْدِ الْعَظِيمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ زِيَادٍ الْبَزَّازِ عَنْ أَبِي إِدْرِيسَ عَنْ نَافِعٍ مَوْلَى عَائِشَةَ قَالَ: كُنْتُ غُلَاماً أَخْدُمُ عَائِشَةَ وَ كُنْتُ إِذَا كَانَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) عِنْدَهَا قَرِيباً أُعَاطِيهِمْ. فَبَيْنَمَا النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) عِنْدَهَا ذَاتَ يَوْمٍ وَ إِذَا دَاقٌّ يَدُقُّ الْبَابَ. فَخَرَجْتُ وَ إِذَا جَارِيَةٌ مَعَهَا طَبَقٌ مُغَطًّى. قَالَ: فَرَجَعْتُ إِلَى عَائِشَةَ

ص: 160

فَأَخْبَرْتُهَا. فَقَالَتْ: أَدْخِلْهَا، فَدَخَلَتْ فَوَضَعَتْهُ بَيْنَ يَدَيْ عَائِشَةَ. فَوَضَعَتْهُ عَائِشَةُ بَيْنَ يَدَيِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَجَعَلَ يَتَنَاوَلُ مِنْهُ وَ يَأْكُلُ، ثُمَّ قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): لَيْتَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدَ الْمُسْلِمِينَ وَ إِمَامَ الْمُتَّقِينَ يَأْكُلُ مَعِي. فَقَالَتْ عَائِشَةُ: وَ مَنْ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ إِمَامُ الْمُتَّقِينَ؟ فَسَكَتَ ثُمَّ أَعَادَ الْكَلَامَ مَرَّةً أُخْرَى فَقَالَتْ عَائِشَةُ مِثْلَ ذَلِكَ، فَسَكَتَ. فَإِذَا دَاقٌّ يَدُقُّ الْبَابَ فَخَرَجْتُ إِلَيْهِ فَإِذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام). فَرَجَعْتُ فَقُلْتُ: هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ، فَقَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): مَرْحَباً وَ أَهْلًا لَقَدْ تَمَنَّيْتُكَ مَرَّتَيْنِ، حَتَّى لَوْ أَبْطَأْتَ عَلَيَّ لَسَأَلْتُ اللَّهَ أَنْ يَأْتِيَنِي بِكَ. اجْلِسْ فَكُلْ. قَالَ: فَجَلَسَ فَأَكَلَ مَعَهُ ثُمَّ قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): قَاتَلَ اللَّهُ مَنْ قَاتَلَكَ وَ عَادَى مَنْ عَادَاكَ.

فَقَالَتْ عَائِشَةُ: وَ مَنْ يُقَاتِلُهُ وَ مَنْ يُعَادِيهِ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): أَنْتِ وَ مَنْ مَعَكِ مَرَّتَيْنِ. أَيْدِيهِمْ أَيْدِيهِمْ مَعَكِ مَرَّتَيْنِ وَ تَرْضِينَ بِذَلِكَ وَ لَا تُنْكِرِينَهُ.

أقول:كذا وجدت الأصل و معناه ما يخفى.

من از این طعام می خورد. عایشه گفت: امیرمؤمنان و مهتر مسلمانان و پیشوای پرهیزکاران کیست؟

ایشان ساکت شد و دوباره همان گفتار را تکرار فرمودند. عایشه نیز همان سخن را بازگو کرد، ولی باز هم پیامبر جواب او را ندادند، که ناگهان کوبنده ای در خانه را کوبید. پس من به سوی او بیرون رفتم و دیدم او علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است. برگشته و عرض کردم: این علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: خوش آمدی! من دو بار آمدنِ تو را تقاضا نمودم، تا این که اگر دیر می آمدی، از خداوند تعالی درخواست می کردم تا تو را به نزد من بیاورد. پس بنشین و بخور. نشست و با ایشان هم غذا شده و خوردند.

سپس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: خدا بکشد هر کس را که با تو پیکار نماید، و خدا دشمنی کند با هر کس که با تو دشمنی کند. عایشه گفت: چه کسی با او نبرد می کند و چه کسی با او دشمنی می نماید؟

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دو بار فرمودند: تو و کسانی که با تو هستند. دستان آن ها، دستان آن ها با توست، دوبار آن را فرمودند. تو به این کار خشنودی و آن را انکار نمی کنی.(1)

83_ الباب فيما نذكره من المائة حديث برجالهم و هو الحديث الخامس و الستون في تسمية جبرئيل (علیه السلام) لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين نذكره بلفظه

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ طَلْحَةَ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ زَكَرِيَّا النَّيْشَابُورِيُّ عَنْ شَابُورَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنِ الْهُشَيْمِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ شُعْبَةَ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ عَدِيِّ بْنِ ثَابِتٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: لَيْلَةَ أُسْرِيَ بِي إِلَى السَّمَاءِ أُدْخِلْتُ الْجَنَّةَ فَرَأَيْتُ نُوراً ضَرَبَ بِهِ وَجْهِي. فَقُلْتُ لِجَبْرَئِيلَ: مَا هَذَا النُّورُ الَّذِي رَأَيْتَهُ؟ فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ! لَيْسَ هَذَا نُورُ الشَّمْسِ وَ لَا نُورُ

ص: 162

الْقَمَرِ وَ لَكِنْ حُورِيَّةٌ مِنْ حَوَارِيِّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) طَلَعَتْ مِنْ قَصْرِهَا فَنَظَرَتْ إِلَيْكَ وَ ضَحِكَتْ، فَهَذَا النُّورُ خَرَجَ مِنْ فِيهَا وَ هِيَ تَدُورُ فِي الْجَنَّةِ إِلَى أَنْ يَدْخُلَهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّبْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام).

اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): لَمَّا دَخَلْتُ الْجَنَّةَ رَأَيْتُ فِيهَا شَجَرَةً تَحْمِلُ الْحُلِيَّ وَ الْحُلَلَ، أَسْفَلُهَا خَيْلٌ بُلْقٌ، وَ أَوْسَطُهَا حُورُ الْعِينِ، وَ فِي أَعْلَاهَا الرِّضْوَانُ. قُلْتُ: يَا جَبْرَئِيلُ! لِمَنْ هَذِهِ الشَّجَرَةُ؟ قَالَ: هَذِهِ لِابْنِ عَمِّكَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) فَإِذَا أَمَرَ اللَّهُ بِدُخُولِ الْجَنَّةِ يُؤْتَى بِشِيعَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ؛ حَتَّى يُنْتَهَى بِهِمْ إِلَى هَذِهِ الشَّجَرَةِ، فَيَلْبَسُونَ الْحُلِيَّ وَ الْحُلَلَ وَ يَرْكَبُونَ الْخَيْلَ الْبُلْقَ وَ يُنَادِي مُنَادٍ: هَؤُلَاءِ شِيعَةُ عَلِيٍّ (علیه السلام) ، صَبَرُوا فِي الدُّنْيَا عَلَى الْأَذَى، فَحُبُوا فِي هَذَا الْيَوْمِ بِهَذَا.

87_ الباب في [إقرار اليهود أن علياً (علیه السلام) أمير المؤمنين و سيد الوصيين و حجة الله في أرضه لمعجزة اقترنت بذلك] ما نذكره من رواياتهم في كتاب الأربعين و أصله في الخزانة النظامية العتيقة و عليه ما هذا لفظه جمعها الشيخ العالم الصالح أبو عبد الله محمد بن أبي مسلم بن أبي الفوارس الرازي و رواها عن الرجال الثقات مرفوعة إلى النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) و أهل بيته (علیهم السلام) في إقرار اليهود أن علياً (علیه السلام) أمير المؤمنين و سيد الوصيين و حجة الله في أرضه لمعجزة اقترنت بذلك

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: الْحَدِيثُ الثَّالِثُ وَ الثَّلَاثُونَ حَدَّثَنَا الشَّيْخُ الْإِمَامُ زَكِيُّ الدِّينِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَحْمُودٍ قَالَ: أَخْبَرَنَا الْقَاضِي شَرَفُ الدِّينِ أبي [أَبُو] بَكْرٍ النَّيْشَابُورِيُّ بِبَغْدَادَ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ أَبِي الْحَسَنِ الْعَلَوِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا جُبَيْرُ بْنُ الرِّضَا عَنْ عَبْدِ مُسْهِرٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْأَصْهَبِ عَنْ كَيْسَانَ بْنِ أَبِي عَاصِمٍ عَنْ مُرَّةَ بْنِ سَعْدٍ عَنْ أَبِي مُحَمَّدِ بْنِ جعديان عَنِ الْقَائِدِ أَبِي نَصْرِ بْنِ مَنْصُورٍ التُّسْتَرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ المهاطي عَنْ أَبِي الْقَاسِمِ الْقَوَّاسِ عَنْ سُلَيْمٍ النَّجَّارِ عَنْ حَامِدِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ خَالِصِ بْنِ ثَعْلَبَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ خَالِدِ بْنِ سَعِيدِ بْنِ الْعَاصِ قَالَ: كُنْتُ مَعَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) وَ قَدْ خَرَجَ مِنَ الْكُوفَةِ إِذْ عَبَرَ بِالصَّعِيدِ الَّتِي يُقَالُ لَهَا النَّخْلَةُ عَلَى فَرْسَخَيْنِ مِنَ الْكُوفَةِ.

فَخَرَجَ مِنْهَا خَمْسُونَ رَجُلًا مِنَ الْيَهُودِ وَ قَالُوا: أَنْتَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ الْإِمَامُ؟ فَقَالَ: أَنَا ذَا. فَقَالُوا: لَنَا صَخْرَةٌ مَذْكُورَةٌ فِي كُتُبِنَا عَلَيْهَا اسْمُ سِتَّةٍ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ وَ هُوَ ذَا نَطْلُبُ الصَّخْرَةَ فَلَا نَجِدُهَا، فَإِنْ كُنْتَ إِمَاماً وَجِّدْنَا الصَّخْرَةَ. فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): اتَّبِعُونِي. قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ خَالِدٍ: فَسَارَ الْقَوْمُ خَلْفَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ إِلَى أَنِ اسْتَبْطَنَ فِيهِمُ الْبَرَّ وَ إِذَا بِجَبَلٍ مِنْ رَمْلٍ عَظِيمٍ، فَقَالَ (علیه السلام): أَيَّتُهَا الرِّيحُ! انْسِفِي الرَّمْلَ عَنِ الصَّخْرَةِ بِحَقِّ اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ. فَمَا كَانَ إِلَّا سَاعَةً حَتَّى نُسِفَتِ الرَّمْلُ وَ ظَهَرَتِ الصَّخْرَةُ. فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام):

ص: 167

هَذِهِ صَخْرَتُكُمْ. فَقَالُوا: عَلَيْهَا اسْمُ سِتَّةٍ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ عَلَى مَا سَمِعْنَا وَ قَرَأْنَا فِي كُتُبِنَا وَ لَسْنَا نَرَى عَلَيْهَا الْأَسْمَاءَ. فَقَالَ (علیه السلام): الْأَسْمَاءُ الَّتِي عَلَيْهَا، فَهِيَ فِي وَجْهِهَا الَّذِي عَلَى الْأَرْضِ فَاقْلِبُوهَا فَاعْصَوْصَبَ عَلَيْهَا أَلْفُ رَجُلٍ حَضَرُوا فِي هَذَا الْمَكَانِ فَمَا قَدَرُوا عَلَى قَلْبِهَا فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام) تَنَحُّوا عَنْهَا فَمَدَّ يَدَهُ إِلَيْهَا فَقَلَبَهَا فَوَجَدُوا عَلَيْهَا اسْمُ سِتَّةٍ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ أَصْحَابِ الشَّرَائِعِ آدَمُ وَ نُوحٌ وَ إِبْرَاهِيمُ وَ مُوسَى وَ عِيسَى وَ مُحَمَّدٌ (علیهم السلام).فَقَالَ النَّفَرُ الْيَهُودُ: نَشْهَدُ أَنْ لا إله إلّا الله وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ وَ أَنَّكَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ حُجَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ، مَنْ عَرَفَكَ سَعِدَ وَ نَجَا وَ مَنْ خَالَفَكَ ضَلَّ وَ غَوَى وَ إِلَى الْحَمِيمِ هَوَى، جَلَّتْ مَنَاقِبُكَ عَنِ التَّحْدِيدِ وَ كَثُرَتْ آثَارُ نَعْتِكَ عَنِ التَّعْدِيدِ.

دیری نپائید که ریگ ها پراکنده شده و آن صخره آشکار گردید. علی (علیه السلام) فرمودند: این همان صخره شماست.

عرض کردند: بنابر آن چه شنیده شده و در کتاب های خود خوانده ایم نام شش نفر از پیامبران الهی (علیهم السلام) بر روی آن می باشد و ما آن ها را بر این سنگ نمی بینیم.

فرمودند: آن نام ها بر آن طرفی می باشد که بر روی زمین قرار گرفته است؛ آن را برگردانید خواهید یافت. هزار نفری که در آنجا حاضر شده بودند بر گرد آن سنگ اجتماع نمودند ولی نتوانستند آن را برگرداندند. پس ایشان فرمودند: کنار بروید؛ پس دستشان را به طرف آن دراز نموده و برگردانند، دیدند بر روی آن نام شش نفر از پیامبران (علیهم السلام) که دارندگان شریعت هستند موجود می باشد؛ یعنی آدم و نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و محمد (علیهم السلام) .

پس آن گروه یهود گفتند: ما شهادت می دهیم که معبودی جز خدا نیست و این که حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) پیامبر خدا و تو امیرمؤمنان و مهترجانشینان و حجت خدا بر روی زمین هستی. هر کس تو را شناخت سعادتمند گردید، و هر کس با تو مخالفت ورزید گمراه و ناامید شد و به آتش جهنم سرنگون گردید. مناقب و فضایل تو بیرون از شماره و اوصاف تو نامتناهی است. (1)

88_ الباب فيما نذكره من رواياتهم في كتاب الأربعين المذكورة من إنطاق الله _جلّ جلاله_ للسبع في مخاطبة مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و خير الوصيين و وارث علم النبيين و مفرق بين الحق و الباطل و هو من معجزات سيد المسلمين

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: الْحَدِيثُ الثَّامِنُ وَ الثَّلَاثُونَ وَ حَدَّثَنِي الصَّدْرُ الْإِمَامُ الْكَبِيرُ الْعَالِمُ صَدْرُ الدِّينِ نِظَامُ الْإِسْلَامِ سُلْطَانُ الْعُلَمَاءِ أَبُوبَكْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّطِيفِ الْخُجَنْدِيُّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ الْعَزِيزَ بِشِيرَازَ فِي مَدْرَسَةِ الْخَاتُونِ الزَّاهِدَةِ قَالَ: أَخْبَرَنِي الْكَيَادَارُ بْنُ يُوسُفَ مُرَادٍ الدَّيْلَمِيُّ فِي قَلْعَةِ

ص: 169

إِصْطَخْرَ قَالَ: حَدَّثَنِي الشَّيْخُ الْأَدِيبُ مَحْمُودُ بْنُ مُحَمَّدٍ التَّبْرِيزِيُّ فِي تَبْرِيزَ قَالَ: أَخْبَرَنَا الشَّيْخُ الْمُقْرِي دَانِيَالُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ التَّبْرِيزِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو الرَّايَاتِ بْنُ أَحْمَدَ الْبَزَّازُ الْغُنْدِجَانِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ السِّيرَافِيُّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْمَهْرُوفَانِيِّ الْمُؤَدِّبِ عَنْ شَبِيبِ بْنِ سُلَيْمَانَ الْغَنَوِيِّ عَنِ الْعَامُونِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصِّينِيِّ عَنْ مُسْلِمِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ أَبِي مُسْلِمٍ السَّمَّانِ عَنْ حَبَّةَ بِنْتِ زُرَيْقٍ عَنْ بَعْضِ حَشَمِ الْخَلِيفَةِ قَالَتْ: حَدَّثَنِي زَوْجِي مُنْقِذُ بْنُ الْأَبْقَعِ الْأَسَدِيُ أَحَدُ خَوَاصِّ عَلِيٍّ (علیه السلام) قَالَ: كُنْتُ مَعَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فِي النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ هُوَ يُرِيدُ مَوْضِعاً لَهُ كَانَ يَأْوِي فِيهِ بِاللَّيْلِ وَ أَنَا مَعَهُ حَتَّى أَتَى الْمَوْضِعَ فَنَزَلَ عَنْ بَغْلَتِهِ وَ حَمْحَمَتِ الْبَغْلَةُ وَ رَفَعْتَ أُذُنَيْهَا وَ جَذَبَتْنِي. فَحَسَّ بِذَلِكَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَقَالَ: مَا وَرَاءَكَ؟ فَقُلْتُ: فِدَاكَ أَبِي وَ أُمِّي! الْبَغْلَةُ تَنْظُرُ شَيْئاً وَ قَدْ شَخَصَتْ إِلَيْهِ وَ تُحَمْحِمُ وَ لَا أَدْرِي مَا ذَا دَهَاهَا. فَنَظَرَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) إِلَى سَوَادٍ فَقَالَ: سَبُعٌ وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ. فَقَامَ مِنْ مِحْرَابِهِ مُتَقَلِّداً سَيْفَهُ فَجَعَلَ يَخْطُو ثُمَّ قَالَ: صَائِحاً بِهِ: قِفْ. فَخَفَّ السَّبُعُ وَ وَقَفَ فَعِنْدَهَا اسْتَقَرَّتِ الْبَغْلَةُ.

فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): يَا لَيْثُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنِّي اللَّيْثُ وَ أَنِّي الضِّرْغَامُ وَ الْقَسْوَرُ وَ الْحَيْدَرُ؟ ثُمَّ قَالَ: مَا جَاءَ بِكَ أَيُّهَا اللَّيْثُ؟! ثُمَّ قَالَ: اللَّهُمَّ أَنْطِقْ لِسَانَهُ. فَقَالَ السَّبُعُ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! وَ يَاخَيْرَ الْوَصِيِّينَ! وَ يَا وَارِثَ عِلْمِ النَّبِيِّينَ! وَ يَا مُفَرِّقَ بَيْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ! مَا افْتَرَسْتُ مُنْذُ سَبْعٍ شَيْئاً وَ قَدْ أَضَرَّ بِيَ الْجُوعُ وَ رَأَيْتُكُمْ مِنْ مَسَافَةِ فَرْسَخَيْنِ فَدَنَوْتُ مِنْكُمْ وَ قُلْتُ: أَذْهَبُ وَ أَنْظُرُ مَا هَؤُلَاءِ الْقَوْمُ وَ مَنْ هُمْ، فَإِنْ كَانَ لِي بِهِمْ مَقْدُرَةٌ وَ يَكُونُ لِي فِيهِمْ فَرِيسَةٌ.

فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام)مُجِيباً لَهُ: أَيُّهَا اللَّيْثُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنِّي عَلِيٌّ أَبُو

ص: 170

الْأَشْبَالِ الْأَحَدَ عَشَرَ، بَرَاثِنِي أَمْثَلُ مِنْ مَخَالِبِكَ؟ وَ إِنْ أَحْبَبْتَ أَرَيْتُكَ، ثُمَّ امْتَدَّ السَّبُعُ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ جَعَلَ يَمْسَحُ يَدَهُ عَلَى هَامَتِهِ وَ يَقُولُ: مَا جَاءَ بِكَ يَا لَيْثُ؟ أَنْتَ كَلْبُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ. قَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! الْجُوعُ الْجُوعُ. قَالَ: فَقَالَ: اللَّهُمَّ ارْزُقْهُ بِرِزْقٍ بِقَدْرِ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ. قَالَ: فَالْتَفَتُّ فَإِذَا بِالْأَسَدِ يَأْكُلُ شَيْئاً كَهَيْئَةِ الْجَمَلِ حَتَّى أَتَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! وَ اللَّهِ مَا نَأْكُلُ نَحْنُ مَعَاشِرَ السِّبَاعِ رَجُلًا يُحِبُّكَ وَ يُحِبُّ عِتْرَتَكَ، فَإِنَّ خَالِي أَكَلَ فُلَاناً وَ نَحْنُ أَهْلُ بَيْتٍ نَنْتَحِلُ مَحَبَّةَ الْهَاشِمِيِّ وَ عِتْرَتِهِ.

ثُمَّ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): أَيُّهَا السَّبُعُ! أَيْنَ تَأْوِي وَ أَيْنَ تَكُونُ؟ فَقَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! إِنِّي مُسَلَّطٌ عَلَى كِلَابِ أَهْلِ الشَّامِ وَ كَذَلِكَ أَهْلُ بَيْتِي وَ هُمْ فَرِيسَتُنَا وَ نَحْنُ نَأْوِي النِّيلَ. قَالَ: فَمَا جَاءَ بِكَ إِلَى الْكُوفَةِ؟ قَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! أَتَيْتُ الْحِجَازَ فَلَمْ أُصَادِفْ شَيْئاً وَ أَنَا فِي هَذِهِ الْبَرِيَّةِ وَ الْفَيَافِي الَّتِي لَا مَاءَ فِيهَا وَ لَا خَيْرَ مَوْضِعِي هَذَا وَ إِنِّي لَمُنْصَرِفٌ مِنْ لَيْلَتِي هَذِهِ إِلَى رَجُلٍ يُقَالُ لَهُ سِنَانُ بْنُ وَائِلٍ، فِيمَنْ أَفْلَتَ مِنْ حَرْبِ صِفِّينَ يَنْزِلُ الْقَادِسِيَّةَ وَ هُوَ رِزْقِي فِي لَيْلَتِي هَذِهِ وَ إِنَّهُ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ وَ أَنَا إِلَيْهِ مُتَوَجِّهٌ، ثُمَّ قَامَ مِنْ بَيْنِ يَدَيْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) وَ ذَهَبَ. فَتَعَجَّبْتُ مِنْ ذَلِكَ فَقَالَ لِي: مِمَّ تَعَجَّبْتَ؟ هَذَا أَعْجَبُ من [أَمِ] الشَّمْسُ، أَمِ الْعَيْنُ، أَمِ الْكَوَاكِبُ، أَمْ سَائِرُ ذَلِكَ؟ فَوَ الَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَوْ أَحْبَبْتُ أَنْ أُرِيَ النَّاسَ مِمَّا عَلَّمَنِي رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) مِنَ الْآيَاتِ وَ الْعَجَائِبِ، لَكَادَ يَرْجِعُونَ كُفَّاراً.

ثُمَّ رَجَعَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) إِلَى مُسْتَقَرِّهِ وَ وَجَّهَنِي إِلَى الْقَادِسِيَّةِ. فَرَكِبْتُ مِنْ لَيْلَتِي فَوَافَيْتُ الْقَادِسِيَّةَ قَبْلَ أَنْ يُقِيمَ الْمُؤَذِّنُ الْإِقَامَةَ، فَسَمِعْتُ النَّاسَ يَقُولُونَ: افْتَرَسَ سِنَاناً السَّبُعُ، فَأَتَيْتُهُ فِيمَنْ أَتَاهُ يَنْظُرُ إِلَيْهِ فَمَا تَرَكَ الْأَسَدُ إِلَّا رَأْسَهُ وَ بَعْضَ أَعْضَائِهِ مِثْلَ أَطْرَافِ الْأَصَابِعِ وَ إِنِّي عَلَى بَابِهِ يُحْمَلُ رَأْسُهُ

ص: 171

إِلَى الْكُوفَةِ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) . فَبَقِيتُ مُتَعَجِّباً. فَحَدَّثْتُ النَّاسَ مَا كَانَ مِنْحَدِيثِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) وَ السَّبُعِ.

فَجَعَلَ النَّاسُ يَتَبَرَّكُونَ بِتُرَابٍ تَحْتَ قَدَمَيْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) وَ يَسْتَشْفُونَ بِهِ. فَقَامَ خَطِيباً: فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ: مَعَاشِرَ النَّاسِ! مَا أَحَبَّنَا رَجُلٌ فَدَخَلَ النَّارَ، وَ مَا أَبْغَضَنَا رَجُلٌ فَدَخَلَ الْجَنَّةَ، أَنَا قَسِيمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ أَقْسِمُ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ هَذِهِ إِلَى الْجَنَّةِ يَمِيناً وَ هَذِهِ إِلَى النَّارِ شِمَالًا. أَقُولُ لِجَهَنَّمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ: هَذَا لِي وَ هَذَا لَكِ حَتَّى تَجُوزَ شِيعَتِي عَلَى الصِّرَاطِ كَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ وَ الرَّعْدِ الْعَاصِفِ وَ كَالطَّيْرِ الْمُسْرِعِ وَ كَالْجَوَادِ السَّابِقِ. فَقَامَ النَّاسُ إِلَيْهِ بِأَجْمَعِهِمْ عُنُقاً وَاحِداً وَ هُمْ يَقُولُونَ: الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي فَضَّلَكَ عَلَى كَثِيرٍ مِنْ خَلْقِهِ.

قَالَ: ثُمَّ تَلَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) هَذِهِ الْآيَةَ: ﴿الَّذِينَ قالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزادَهُمْ إِيماناً وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَ اتَّبَعُوا رِضْوانَ اللَّهِ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ﴾.

وحشت انداخته است؟!!

پس امیرمؤمنان (علیه السلام) به آن ناحیه نگاهی کرده و فرمودند: به پروردگار کعبه درنده ای است، لذا از محرابش برخاست، درحالی که شمشیرش را حمائل کرده بود همان طور قدم زنان جلو می رفت. سپس به او بانگ زد: بایست! پس آن درنده به آرامی آمد و ایستاد، و مرکب هم آرام شد.

امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمودند: ای شیر! آیا ندانستی که من هم شیر هستم و من هم ضرغام یعنی شیر درنده و غرّنده و شیر بیشه و حیدرم؟

سپس فرمودند: ای شیر! چه چیزی تو را به این جا آورده است؟ آن گاه گفت: بارخدایا! زبانش را گویا بگردان. پس آن درنده گفت: ای امیرمؤمنان! و ای بهترین جانشینان! و ای وارث علوم تمام پیامبران! و ای جدا کنندۀ حق و باطل! من مدت هفت روز است که چیزی شکارنکرده ام و گرسنگی مرا به زحمت انداخته، من شما را از مسافت دو فرسنگی دیدم و به شما نزدیک شدم و با خود گفتم: می روم ببینم این قوم چه کسانی هستند؟ اگر بر آن ها دست یابم و قدرتی بر آن ها داشته باشم و حیوانی در میان آن ها باشد شکار نمایم. پس امیرمؤمنان (علیه السلام) در جواب او فرمودند: ای شیر! آیا ندانسته ای که من علی پدر یازده بچه شیرم؟ پنجه های من از چنگال های تو قوی تر است و اگر دوست داری نشانت بدهم؟

آنگاه آن درنده دستانش را در برابر حضرت کشید و آن بزرگوار شروع به دست کشیدن بر سر او نموده و می فرمودند: ای شیر! تو درندۀ خدا بر روی زمینش هستی. گفت: یا امیرالمؤمنین! گرسنگی گرسنگی، پس آن حضرت عرض کرد: بارخدایا! به حرمت محمد و اهل بیتش (علیهم السلام) به او روزی بده.

راوی می گوید: ناگهان شیر را دیدم که چیزی را همانند شتر می خورد تا این که کارش را تمام کرده و گفت: ای امیرمؤمنان! به خدا سوگند! ما درندگان کسی که تو و خانواده ات را دوست داشته باشد نمی خوریم. به درستی که دائی من فلانی را خورد و خاندان ما دوستیِ هاشمی نسب ها و خانواده شان را به خود بسته ایم، سپس

ص: 173

امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمودند: ای درنده! کجا منزل داری و کجا می باشی؟

عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! من و خاندانم بر درندگان شام مسلط هستیم و آن ها شکارهای ما هستند و ما در کنار نیل جای داریم.

فرمودند: چه چیزی تو را به کوفه آورد؟

عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! من به حجاز آمدم، چیزی نیافتم. من در بیابان و صحرائی بودم که هیچ آب و برکتی در آن نبود و امشب داشتم به سوی مردی به نام سنان بن وابل می رفتم. او از جنگ صفین فرار کرده و در قادسیه منزل کرده. او که از اهل شام است روزیِ امشب من می باشد. من دارم به سوی او می روم. سپس در برابر امیرمؤمنان (علیه السلام) برخاست؛ پس امام (علیه السلام) رو به من کرده و فرمودند: از چه تعجب می کنی؟

آیا این عجبیب تر است، یا خورشید، یا آن چشمه، یا ستارگان، یا سایر موارد از معجزات؟! سوگند به خدائی که دانه را شکافت و مردم را آفرید، اگر می خواستم از آن معجزات و عجائبی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به من یاد داده به مردم نشان دهم آن ها کافر می گشتند. آن گاه بر جای خودشان برگشته و مرا به سوی قادسیه فرستادند. من همان شب، سوار شده و قبل از اذان صبح به قادسیه رسیدم و شنیدم که مردم می گفتند: سنان را درنده ای شکار کرده و خورده است. من هم همراه دیگران که به سوی او می رفتند تا او را ببینند رفتم و دیدم از بدن او جزسر و برخی از اعضایش مثل سر انگشتان چیزی باقی نگذارده است. من بر در خانۀ آن حضرت ایستاده بودم که سر او را برای امیرمؤمنان (علیه السلام) به کوفه آوردند. من شگفت زده مانده بودم و ماجرای امیرمؤمنان (علیه السلام) و آن درنده را برای مردم نقل می کردم و مردم به خاک پای امیرمؤمنان (علیه السلام) تبرک جسته و از آن شفا می خواستند.

پس حضرت برای سخنرانی سر پا ایستاده و حمد و ثنای الهی به جا آورده سپس فرمودند: ای مردم! هیچ مردی نیست که ما را دوست داشته باشد و داخل آتش شود و هیچ مردی نیست که بغض ما را داشته باشد و داخل بهشت شود، و من

ص: 174

تقسیم کننده بهشت و جهنم هستم، میان بهشت و جهنم را تقسیم می کنم؛ که این قسمت راست، به سوی بهشت و قسمت چپ، به سوی آتش جهنم است. روز قیامت به جهنم می گویم: این برای من و این برای تو، تا این که شیعیان من به سرعت برق و باد توفنده و پرندۀ شتابنده و اسب تیز رو از پل می گذرند، پس همه مردم یک جا به سوی او رفته درحالی که می گفتند: حمد و سپاس خدائی را که تو را بر بسیاری از آفریده های خود برتری داد. آن گاه امیرمؤمنان (علیه السلام) این آیه را تلاوت فرمودند: «همان کسانی که مردم به ایشان گفتند: مردمان برای جنگ با شما جمع شده اند، پس از آن بترسید؛ ولی این سخن بر ایمان آن ها افزود و گفتند: خداوند ما را بس است و او خوب وکیل و کارگزاری است. پس با نعمت و بخششی از جانب خدا بازگشتند درحالی که هیچ آسیبی به آنان نرسیده بود و هم چنان خشنودی خدا را پیروی کردند و خداوند دارای بخششی بزرگ است»(1).(2)

89_ الباب فيما نذكره من كتاب الأربعين من جمع الشيخ العالم محمد بن أبي مسلم بن أبي الفوارس الرازي المشار إليه و ذكر أنه رواها من الثقات و أهل الورع و الديانات و هذا الكتاب أصله وجدناه بالنظامية العتيقة ببغداد كما أشرنا إليه نذكر منه ما يختص بتسمية رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) مولانا علياً (علیه السلام) أمير المؤمنين و هو الحديث الثاني عشر من الأصل و فيه رجال المخالفين نكتبه بألفاظه

قَالَ: حَدَّثَنِي الصَّدْرُ الْكَبِيرُ الْإِمَامُ الْعَالِمُ الزَّاهِدُ الْأَنْوَرُ الْمُرْتَضَى عِزُّ الْمِلَّةِ وَ الدِّينِ ضِيَاءُ الْإِسْلَامِ وَ الْمُسْلِمِينَ وَ سَيِّدُ الْأَئِمَّةِ مِنَ الْعَالَمِينَ وَ وَارِثُ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْأَوْلِيَاءِ الْمُرْسَلِينَ مَلِكُ الْعُلَمَاءِ عَلَمُ الْهُدَى قُدْوَةُ الْحَقِّ نَقِيبُ النُّقَبَاءِ وَ السَّادَةِ سَيِّدُ الْعِتْرَةِ الطَّاهِرَةِ عَلِيُّ بْنُ الصَّدْرِ الْإِمَامُ السَّعِيدُ الشَّهِيدُ ضِيَاءُ الدِّينِ فَضْلُ اللَّهِ بْنُ عَلِيِّ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنِيُّ أَدَامَ اللَّهُ عَلَاهُ وَ كَبَتَ

ص: 175

أَعْدَاءَهُ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَبِيالْمَوْلَى ضِيَاءُ الدِّينِ الْمَذْكُورُ (رضی الله عنه) وَ أَرْضَاهُ وَ جَعَلَ الْجَنَّةَ مُنْقَلَبَهُ وَ مَثْوَاهُ قَالَ: أَخْبَرَنَا السَّيِّدُ الْإِمَامُ الصَّفِيُّ أَبُو تُرَابٍ الْمُرْتَضَى بْنُ الدَّاعِي الْحُسَيْنِيُّ قَالَ: حَدَّثَنِي الشَّيْخُ الْحَافِظُ أَبُو مُحَمَّدٍ جَعْفَرُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيٍّ الْمُوسَوِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ شَاذَانَ الْقَزْوِينِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى قَالَ: حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ وَهْبِ بْنِ وَهْبٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ (علیهم السلام) عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنَّهُ قَالَ: مَا خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَى خَلْقاً أَكْثَرَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ إِنَّهُ لَيَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ كُلَّ مَسَاءٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ يَطُوفُونَ بِالْبَيْتِ لَيْلَتَهُمْ حَتَّى إِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ انْصَرَفُوا إِلَى قَبْرِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ ثُمَّ يَأْتُونَ إِلَى قَبْرِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَأْتُونَ إِلَى قَبْرِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ(علیهما السلام) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَأْتُونَ إِلَى قَبْرِ الْحُسَيْنِ (علیه السلام) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَعْرُجُونَ إِلَى السَّمَاءِ قَبْلَ أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ، ثُمَّ يَنْزِلُ مَلَائِكَةُ النَّهَارِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ فَيَطُوفُونَ بِالْبَيْتِ الْحَرَامِ نَهَارَهُمْ حَتَّى إِذَا غَرَبَتِ الشَّمْسُ انْصَرَفُوا إِلَى قَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَأْتُونَ قَبْرَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَأْتُونَ قَبْرَ الْحَسَنِ (علیه السلام) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ ثُمَّ يَأْتُونَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ (علیه السلام) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ ثُمَّ يَعْرُجُونَ إِلَى السَّمَاءِ قَبْلَ أَنْ تَغِيبَ الشَّمْسُ.

وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ إِنَّ حَوْلَ قَبْرِهِ أَرْبَعَةُ آلَافِ مَلَكٍ شُعْثاً غُبْراً يَبْكُونَ عَلَيْهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ. وَ فِي رِوَايَةٍ قَدْ وَكَّلَ اللَّهُ تَعَالَى بِالْحُسَيْنِ (علیه السلام) سَبْعِينَ أَلْفَ مَلَكٍ شُعْثاً غُبْراً يُصَلُّونَ عَلَيْهِ كُلَّ يَوْمٍ وَ يَدْعُونَ لِمَنْ زَارَهُ وَ رَئِيسُهُمْ مَلَكٌ يُقَالُ لَهُ مَنْصُورٌ، فَلَا يَزُورُهُ زَائِرٌ إِلَّا اسْتَقْبَلُوهُ وَ لَا وَدَّعَهُ مُوَدِّعٌ إِلَّا شَيَّعُوهُ وَ لَا يَمْرُضُ إِلَّا عَادُوهُ وَ لَا يَمُوتُ إِلَّا صَلَّوْا عَلَى جَنَازَتِهِ وَ اسْتَغْفَرُوا لَهُ بَعْدَ مَوْتِهِ.

ص: 176

90_ الباب فيما نذكره عن العالم محمد بن أبي مسلم بن أبي الفوارس المذكور من كتابه الذي أصله بالنظامية العتيقة و فيه تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و هو الحديث السادس و العشرون ننقله بألفاظه

قَالَ: أَخْبَرَنَا الشَّيْخُ الْإِمَامُ الْعَالِمُ جَمَالُ الدِّينِ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ الطُّوسِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا الشَّيْخُ الْإِمَامُ تَاجُ الدِّينِ مَسْعُودُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْغَزْنَوِيُّ بِبُخَارَا قَالَ: حَدَّثَنَا الشَّيْخُ أَبُو عَلِيٍّ الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ قَالَ حَدَّثَنَا الطَّبَرَانِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ مُوسَى الْفَزَارِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا تَلِيدُ بْنُ سُلَيْمَانَ عَنْ أَبِي الْجَحَّافِ عَنْ عَطِيَّةَ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ (رضی الله عنه) قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) ذَاتَ يَوْمٍ جَالِساً بِالْأَبْطَحِ وَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ مِنْ أَصْحَابِهِ وَ هُوَ مُقْبِلٌعَلَيْنَا بِالْحَدِيثِ، إِذْ نَظَرَ إِلَى زَوْبَعَةٍ قَدِ ارْتَفَعَتْ فَأَثَارَتِ الْغُبَارَ وَ مَا زَالَتْ تَدْنُو وَ الْغُبَارُ يَعْلُو إِلَى أَنْ وَقَعَتْ بِحِذَاءِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم). فَسَلَّمَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) شَخْصٌ فِيهَا ثُمَّ قَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّي وَافِدُ قَوْمِي وَ قَدِ اسْتَجَرْنَا بِكَ، فَأَجِرْنَا وَ ابْعَثْ مَعِي مِنْ قِبَلِكَ مَنْ يُشْرِفُ عَلَى قَوْمِنَا فَإِنَّ بَعْضَهُمْ قَدْ بَغَوْا عَلَيْنَا لِيَحْكُمَ بَيْنَنَا وَ بَيْنَهُمْ بِحُكْمِ اللَّهِ وَ كِتَابِهِ وَ خُذْ عَلَيَّ الْعُهُودَ وَ الْمَوَاثِيقَ الْمُؤَكَّدَةَ أَنِّي أَرُدُّهُ إِلَيْكَ سَالِماً فِي غَدَاةٍ إِلَّا أَنْ يَحْدُثَ عَلَيَّ حَادِثَةٌ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ.

فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): مَنْ أَنْتَ وَ مَنْ قَوْمُكَ؟ قَالَ: أَنَا عُرْفُطَةُ بْنُ سمراخ [شِمْرَاخٍ] أَحَدُ بَنِي كاخ [نَجَاحٍ] مِنَ الْجِنِّ الْمُؤْمِنِينَ. أَنَا وَ جَمَاعَةٌ مِنْ أَهْلِي كُنَّا نَسْتَرِقُ السَّمْعَ فَلَمَّا مَنَعْنَا ذَلِكَ وَ بَعَثَكَ اللَّهُ نَبِيّاً آمَنَّا بِكَ وَ صَدَّقْنَا قَوْلَكَ وَ قَدْ خَلَّفْنَا بَعْضَ الْقَوْمِ مُؤْمِنِينَ وَ بَعْضَهُمْ أَقَامُوا عَلَى مَا كَانُوا عَلَيْهِ فَوَقَعَ بَيْنَنَا وَ بَيْنَهُمُ الْخِلَافُ وَ هُمْ أَكْثَرُ مِنَّا عَدَداً وَ قُوَّةً وَ قَدْ غَلَبُوا عَلَى الْمَاءِ

ص: 178

وَ الْمَرَاعِي وَ أَضَرُّوا بِنَا وَ بِدَوَابِّنَا فَابْعَثْ مَعِي مَنْ يَحْكُمُ بَيْنَنَا بِالْحَقِّ.

فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): اكْشِفْ لَنَا وَجْهَكَ حَتَّى نَرَاكَ عَلَى هَيْئَتِكَ الَّتِي أَنْتَ عَلَيْهَا. فَكَشَفَ لَنَا عَنْ صُورَتِهِ فَنَظَرْنَا إِلَى شَخْصٍ عَلَيْهِ شَعْرٌ كَثِيرٌ وَ إِذَا رَأْسُهُ طَوِيلٌ، طَوِيلُ الْعَيْنَيْنِ، عَيْنَاهُ فِي طُولِ رَأْسِهِ، صَغِيرُ الْحَدَقَتَيْنِ فِي، فِيهِ أَسْنَانٌ كَأَسْنَانِ السَّبُعِ، ثُمَّ إِنَّ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَخَذَ عَلَيْهِ الْعَهْدَ وَ الْمِيثَاقَ عَلَى أَنْ يَرُدَّ عَلَيْهِ فِي غَدٍ مَنْ يَبْعَثُ مَعَهُ بِهِ. فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ ذَلِكَ الْتَفَتَ إِلَى أَبِي بَكْرٍ وَ قَالَ: سِرْ مَعَ أَخِينَا عُرْفُطَةَ وَ تُشْرِفُ عَلَى قَوْمِهِ وَ تَنْظُرُ إِلَى مَا هُمْ عَلَيْهِ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ. فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! وَ أَيْنَ هُمْ؟ قَالَ: هُمْ تَحْتَ الْأَرْضِ. فَقَالَ أَبُوبَكْرٍ: وَ كَيْفَ أُطِيقُ النُّزُولَ فِي الْأَرْضِ وَ كَيْفَ أَحْكُمُ بَيْنَهُمْ وَ لَا أُحْسِنُ كَلَامَهُمْ؟ فَالْتَفَتَ إِلَى عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ وَ قَالَ لَهُ مِثْلَ قَوْلِ أَبِي بَكْرٍ. فَأَجَابَ بِمِثْلِ جَوَابِ أَبِي بَكْرٍ.

ثُمَّ اسْتَدْعَى بِعَلِيٍّ (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ: يَا عَلِيُّ سِرْ مَعَ أَخِينَا عُرْفُطَةَ وَ تُشْرِفُ عَلَى قَوْمِهِ وَ تَنْظُرُ إِلَى مَا هُمْ عَلَيْهِ وَ تَحْكُمُ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ. فَقَامَ عَلِيٌ (علیه السلام) مَعَ عُرْفُطَةَ وَ قَدْ تَقَلَّدَ بِسَيْفِهِ وَ تَبِعَهُ أَبُو سَعِيدٍ الْخُدْرِيُّ وَ سَلْمَانُ الْفَارِسِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ. قَالا: نَحْنُ اتّبعناها [اتَّبَعْنَاهُمَا] إِلَى أَنْ صَارَا إِلَى وَادٍ، فَلَمَّا تَوَسَّطَاهُ نَظَرَ إِلَيْنَا عَلِيٌّ (علیه السلام) فَقَالَ: قَدْ شَكَرَ اللَّهُ سَعْيَكُمَا، فَارْجِعَا فَقُمْنَا نَنْظُرُإِلَيْهِمَا. فَانْشَقَّتِ الْأَرْضُ وَ دَخَلَا فِيهَا وَ عَادَتْ إِلَى مَا كَانَتْ وَ رَجَعْنَا وَ قَدْ تَدَاخَلَنَا مِنَ الْحَسْرَةِ وَ النَّدَامَةِ، مَا اللَّهُ أَعْلَمُ بِهِ، كُلُّ ذَلِكَ تَأَسُّفاً عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) . وَ أَصْبَحَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ صَلَّى بِالنَّاسِ الْغَدَاةَ ثُمَّ جَاءَ وَ جَلَسَ عَلَى الصَّفَا وَ حَفَّ بِهِ أَصْحَابُهُ وَ تَأَخَّرَ عَلِيٌّ (علیه السلام) وَ ارْتَفَعَ النَّهَارُ وَ أَكْثَرَ النَّاسُ الْكَلَامَ إِلَى أَنْ زَالَتِ الشَّمْسُ وَ قَالُوا: إِنَّ الْجِنِّيَّ احْتَالَ عَلَى النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ قَدْ أَرَاحَنَا اللَّهُ مِنْ أَبِي تُرَابٍ وَ ذَهَبَ عَنَّا افْتِخَارُهُ بِابْنِ

ص: 179

عَمِّهِ عَلَيْنَا وَ أَكْثَرُوا الْكَلَامَ إِلَى أَنْ صَلَّى النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) صَلَاةَ الْأُولَى وَ عَادَ إِلَى مَكَانِهِ وَ جَلَسَ عَلَى الصَّفَا وَ مَا زَالَ أَصْحَابُهُ فِي الْحَدِيثِ إِلَى أَنْ وَجَبَتْ صَلَاةُ الْعَصْرِ وَ أَكْثَرَ الْقَوْمُ الْكَلَامَ وَ أَظْهَرُوا الْيَأْسَ مِنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) . وَ صَلَّى بِنَا النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) صَلَاةَ الْعَصْرِ وَ جَاءَ وَ جَلَسَ عَلَى الصَّفَا وَ أَظْهَرَ الْفِكْرَ فِي عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ ظَهَرَتْ شَمَاتَةُ الْمُنَافِقِينَ بِعَلِيٍّ (علیه السلام) ، فَكَادَتِ الشَّمْسُ تَغْرُبُ وَ تَيَقَّنَ الْقَوْمُ أَنَّهُ هَلَكَ إِذِ انْشَقَّ الصَّفَا وَ طَلَعَ عَلِيٌّ (علیه السلام) مِنْهُ وَ سَيْفُهُ يَقْطُرُ دَماً وَ مَعَهُ عُرْفُطَةُ.

فَقَامَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَبَّلَ مَا بَيْنَ عَيْنَيْهِ وَ جَبِينَهُ فَقَالَ لَهُ: مَا الَّذِي حَبَسَكَ عَنِّي إِلَى هَذَا الْوَقْتِ؟ فَقَالَ: صِرْتُ إِلَى خَلْقٍ كَثِيرٍ قَدْ بَغَوْا عَلَى عُرْفُطَةَ وَ قَوْمِهِ الْمُوَافِقِينَ وَ دَعَوْتُهُمْ إِلَى ثَلَاثِ خِصَالٍ فَأَبَوْا عَلَيَّ ذَلِكَ؛ دَعْوَتُهُمْ إِلَى الْإِيمَانِ بِاللَّهِ تَعَالَى وَ الْإِقْرَارِ بِنُبُوَّتِكَ وَ رِسَالَتِكَ فَأَبَوْا، فَدَعَوْتُهُمْ إِلَى الْجِزْيَةِ فَأَبَوْا، وَ سَأَلْتُهُمْ أَنْ يُصَالِحُوا عُرْفُطَةَ وَ قَوْمَهُ فَيَكُونَ بَعْضُ الْمَرْعَى لِعُرْفُطَةَ وَ قَوْمِهِ وَ كَذَلِكَ الْمَاءُ فَأَبَوْا، فَوَضَعْتُ سَيْفِي فِيهِمْ وَ قَتَلْتُ مِنْهُمْ رَهْطاً ثَمَانِينَ أَلْفاً؛ فَلَمَّا نَظَرَ الْقَوْمُ إِلَى مَا حَلَّ بِهِمْ طَلَبُوا الْأَمَانَ وَ الصُّلْحَ، ثُمَّ آمَنُوا وَ صَارُوا إِخْوَاناً وَ زَالَ الْخِلَافُ بَيْنَهُمْ وَ مَا زِلْتُ مَعَهُمْ إِلَى السَّاعَةِ، فَقَالَ عُرْفُطَةُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! جَزَاكَ اللَّهُ وَ عَلِيّاً خَيْراً وَ انْصَرَفَ.

شما پناه آورده ایم پس ما را پناه بده و کسی را از جانب خود بر این قوم بفرست تا بر آن ها نظارت و سرکشی نماید، چون عده ای از آن ها بر ما ستم روا می دارند تا او میان ما و آن ها به قانون خدا و کتابش قضاوت و داوری کند؛ و شما در برابر آن کسی که می فرستی از من عهد و پیمان و سند و وثیقۀ محکم بگیر که فردا او را سلامت به سوی شما برگردانم مگر آن که به ارادۀ خدا حادثه ای اتفاق بیفتد.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: تو کیستی و قوم تو کیستند؟

عرض کرد: من عُطرفه [یا عُرفطه] پسر شِمراخ یکی از افراد طائفۀ بنی نجاح هستم. من و گروهی از خانواده ام از جنیان بودیم که همواره در عالم بالا استراق سمع می کردیم و اخبار بالا را دزدانه می گرفتیم. وقتی ما از این کار ممنوع و رانده شدیم ایمان آوردیم و همان طور که شما می دانید هنگامی که خداوند تعالی شما را به پیامبری برانگیخت، ما به تو ایمان آورده و تصدیقت نموده ایم، امّا عده ای دیگر از مردم ما با ما مخالفت کرده اند و بر همان گمراهی خود پایدار مانده اند، در نتیجه میان ما و آن ها در گیری و اختلاف افتاده است؛ درحالی که آن ها از نظر تعداد و قدرت برتر از ما هستند و بر آب و چراگاه های ما غالب شده و به ما و چهار پایان ما ضرر می رسانند، پس کسی را با من روانه کن که به حق میان ما داوری نماید.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به او فرمودند: پرده از چهره ات بردار تا آن هیئت و شکلی را که تو بر آن هستی ببینیم.

سلمان (رحمه الله) می گوید: پس او با برداشتن پرده چهره اش را برای ما آشکار نمود و ما شخصی را دیدیم که دارای موهای بسیار زیاد و سری بسیار بزرگ بود، چشمان او در طول سرش کشیده و حدقۀ چشمانش کوچک و دندان هایی همچو دندان درندگان داشت، آن گاه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) عهد و پیمانی مؤکد از او گرفت تا کسی را که به همراه او می فرستد فردا او را بر گرداند. پس وقتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از این گفت وگو فارغ شدند به ابوبکر رو کرده و فرمودند: با برادرمان عطرفه [عرفطه] حرکت کن و ماجرای آن ها را بررسی بنما و به حق و حقیقت میان آن ها داوری کن.

ص: 181

عرض کرد: یا رسول الله! آن ها کجا هستند؟

فرمودند: ایشان در زیر زمین می باشند!

ابوبکر گفت: من چگونه می توانم به زیر زمین بروم و چطور میان آن ها داوری کنم درحالی که زبان و گفتارشان را نمی دانم!

سپس رو به عمر کرده و گفتارشان را تکرار فرمودند. او هم جوابی مثل جواب ابی بکر داد. آن گاه به عثمان رو کرده و مثل گفتارشان به آندو به او فرمودند. پس او جوابی همانند جواب آن ها را داد. سپس ایشان خواستار علی (علیه السلام) شد و به او فرمودند: ای علی! با برادرمان عطرفه حرکت کن و جریان قومش را بررسی بنما و به دقت مشکلاتشان را نگاه کرده و میان آن ها به حق قضاوت کن. پس امیرمؤمنان (علیه السلام) با عطرفه به راه افتاد درحالی که شمشیرش را حمائل کرده بود.

ابوسعید خُدری و سلمان فارسی (رضوان الله علیه) به دنبال آن ها حرکت کردند. ایشان می گویند: ما همراه آن ها شدیم تا به سرزمینی رسیدیم. وقتی در دل آن وادی قرار گرفتیم، علی (علیه السلام) به ما نگریسته و فرمودند: خداوند تعالی به سعی و تلاش شما پاداش بدهد، شما برگردید. پس ما ایستادیم و به آن دو، چشم دوخته بودیم که ناگهان زمین شکافته و هر دو به درون آن رفته و زمین به حالت اول خود برگشت. ما برگشتیم درحالی که چنان افسوس و حسرتی بر ما واردشده بود که خدا به آن داناتر است و تمام تأسف و اندوه ما دربارۀ علی (علیه السلام) بود.

فردا صبح پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز را به جماعت با مردم خوانده، سپس آمده و بر کوه صفا نشست. یارانش بر گرد او حلقه زده و جمع شدند درحالی که آمدن امیرالمؤمنین (علیه السلام) به تأخیر افتاده بود. روز بالا آمده و گفت وگوی مردم هم زیاد شد تا این که خورشید به وسط آسمان آمد. مردم می گفتند: او پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را گول زد. البته خدا ما را هم از ابوتراب راحت نمود و افتخار و مباهات او به پسرعمویش در برابر ما از بین رفت. سخن در این باره به درازا کشید تا این که نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز اول (ظهر) را خوانده و دوباره به همان جا برگشت.

ص: 182

مردم دیگر از امیرمؤمنان (علیه السلام) ناامید شده بودند. پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز عصرش را خوانده و دوباره به صفا آمد و بر آن نشسته و در فکر امیرمؤمنان (علیه السلام) فرو رفت. منافقان هم دربارۀ امیرمؤمنان (علیه السلام) زبان به شماتت باز کردند، نزدیک غروب خورشید شد، مردم یقین کردند که او هلاک شده است. ناگهان کوه صَفا شکافت و امیرمؤمنان (علیه السلام) از آن پیدا شد، درحالی که از لبۀ شمشیر او خون می ریخت و عُطرفه هم همراه ایشان بود. پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) برخاست و به سوی او رفت و میان چشمان و پیشانی او را بوسید و به او فرمودند: چه چیزی تو را تا این وقت نگه داشت؟

عرض کرد: من به سوی عدۀ زیادی از جنیان رفتم، درحالی که آن منافقان بر عُطرفه و قومش ستم می کردند. پس من آن ها را به سه کار فرا خواندم ولی آن ها قبول نکردند و آن برنامه از این قرار بود که: من آن ها را به ایمان به خدای متعال و اقرار به پیامبری و رسالت تو دعوت کردم، ولی آن ها امتناع کردند، بار دیگر آن ها را به پرداخت جزیه فرا خواندم، آن ها این را هم نپذیرفتند. پس از آن ها خواستم که باعطرفه و قومش سازش و مصالحه کنند تا بخشی از چراگاه و آب برای عطرفه باشد، آن ها تمام این موارد را رد کردند. پس من شمشیرم را در میان آن ها گذاشته و هشتاد هزار از آن ها را کشتم، وقتی آن ها این سختی و شدت را که بر آن ها وارد شده دیدند خواستار امان و صلح شدند، سپس ایمان آورده و اختلاف از میان آن ها برداشته شد و تا الان با آن ها بودم، پس عُطرفه عرض کرد: یا رسول الله! خداوند از جانب ما به تو و امیرمؤمنان (علیه السلام) جزای خیر بدهد و او برگشت. (1)

91_ الباب فيما نذكره عن الشيخ العالم محمد بن أبي الفوارس من حديثه و تسمية سعد بن أبي وقاص بما يفهم به أنه في حياة رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لعلي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و هو الحديث السابع و العشرون نذكره بلفظه

قَالَ: أَخْبَرَنَا الْإِمَامُ السَّعِيدُ نَجِيبُ الدِّينِ أَبُو الْمَكَارِمِ سَعْدُ بْنُ أَبِي طَالِبٍ

ص: 183

الرَّازِيُّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ قَالَ: أَخْبَرَنِي عَمِّي الْإِمَامُ زَيْنُ الدِّينِ عَبْدُ الْجَلِيلِ بْنُ عِيسَى قَالَ: حَدَّثَنَا الشَّيْخُ الْفَقِيهُ أَبُو عَبْدِ الْوَهَّابِ قَالَ: حَدَّثَنَا الشَّيْخُ مُحَمَّدُ بْنُ مَرْوَكٍ الْقَزْوِينِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنِي الشَّيْخُ مَسْعُودُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْوَاسِطِيُّ الْمُقِيمُ بِسِمْنَانَ قَالَ: أَخْبَرَنَا يَحْيَى بْنُ يُوسُفَ الْبَغْدَادِيُّ بِمَدِينَةِ بِسْطَامَ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ الْأَنْبَارِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ حَبِيبٍ السِّجِسْتَانِيِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ قَالَ: بَيْنَمَا نَحْنُ بِفِنَاءِ الْكَعْبَةِ وَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) مَعَنَا إِذْ خَرَجَ عَلَيْنَا مِمَّا يَلِي الرُّكْنَ الْيَمَانِيَّ شَيْ ءٌ عَظِيمٌ كَأَعْظَمِ مَا يَكُونُ مِنَ الْفِيَلَةِ. فَتَفَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ قَالَ: لُعِنْتَ أَوْ خَزِيتَ. فَشَكَّ سَعْدٌ فَقَامَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) وَ قَالَ: مَا هَذَا يَا رَسُولَ اللَّهِ؟! قَالَ: أَ وَ مَا تَعْرِفُهُ يَا عَلِيُّ؟! قَالَ: اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ. قَالَ: هَذَا إِبْلِيسُ. فَوَثَبَ عَلِيٌّ (علیه السلام) مِنْ مَكَانِهِ وَ أَخَذَ بِنَاصِيَتِهِ وَ جَذَبَهُ عَنْ مَكَانِهِ، ثُمَّ قَالَ: أَقْتُلُهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟! قَالَ: أَ وَ مَا عَلِمْتَ يَا عَلِيُّ! أَنَّهُ قَدْ أُجِّلَ إِلى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ؟ فَجَذَبَهُ مِنْ يَدِهِ وَ وَقَفَ وَ قَالَ: مَا لِي وَ لَكَ يَا ابْنَ أَبِي طَالِبٍ وَ اللَّهِ مَا يُبْغِضُكَ أَحَدٌ إِلَّا وَ قَدْ شَارَكْتُ أَبَاهُ فِيهِ.

فرمودند: یا علی! آیا او را نمی شناسی؟عرض کرد: خدا و پیامبرش داناترند.

فرمودند: این ابلیس است. پس علی (علیه السلام) از جا پرید و موهای جلوی پیشانی او را گرفته و او را از جایش کشید. سپس عرض کرد: یا رسول الله! او را بکشم؟

فرمودند: یا علی! آیا نمی دانی که به او تا وقت معلوم مهلت داده شده است؟ پس او خود را از دست حضرت کشیده و ایستاد و گفت: ای پسر ابوطالب! مرا با تو چه کار؟ به خدا سوگند! هیچ کس با تو دشمنی نمی کند مگر آن که من با پدرش در [نطفه و پیدایش] او شریک بودم. (1)

92_ الباب فيما نذكره من كتاب الأربعين و هو الحديث الرابع و الثلاثون مما رواه من تسليم دراج على مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين.

اعلم أن هذا لو كان برجال الشيعة ما نقلته و لكن رأيتهم قد رووا لمشايخهم و زهادهم من الكرامات ما يشهد عليهم تصديق مثل هذه الروايات و نحن نذكر ما ننقله بلفظه

قَالَ: أَخْبَرَنَا الشَّيْخُ الْإِمَامُ مُجَاهِدُ الدِّينِ أَبُو الْفُتُوحِ عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ الْبَغْدَادِيُّ بِمَدِينَةِ السَّلَامِ قَالَ: أَخْبَرَنَا الْقَاضِي رُكْنُ الدِّينِ أَبُو الْفَضْلِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ بِدِمَشْقَ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو نَصْرِ بْنُ إِسْفَنْدِيَارَ الْحَلَبِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ سُلَيْمَانَ الْعَسْقَلَانِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ الْكَاظِمِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيّاً (علیه السلام) كَانَ يَسْعَى عَلَى الصَّفَا بِمَكَّةَ فَإِذَا هُوَ بِدُرَّاجٍ يَتَدَرَّجُ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ، فَوَقَعَ بِإِزَاءِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَقَالَ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الدُّرَّاجُ! فَقَالَ الدُّرَّاجُ: وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! فَقَالَ: لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): أَيُّهَا الدُّرَّاجُ! مَا تَصْنَعُ فِي هَذَا الْمَكَانِ؟ فَقَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! إِنِّي فِي هَذَا الْمَكَانِ مُنْذُ كَذَا وَ كَذَا

ص: 185

عَامٍ أُسَبِّحُ اللَّهَوَ أُقَدِّسُهُ وَ أُمَجِّدُهُ وَ أَعْبُدُهُ حَقَّ عِبَادَتِهِ. فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): أَيُّهَا الدُّرَّاجُ! إِنَّهُ لَصَفاً نَقِيٌّ لَا مَطْعَمَ فِيهِ وَ لَا مَشْرَبَ، فَمِنْ أَيْنَ لَكَ المَطْعَمُ وَ الْمَشْرَبُ؟ فَأَجَابَهُ الدُّرَّاجُ وَ هُوَ يَقُولُ: وَ قَرَابَتِكَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! إِنِّي كُلَّمَا جُعْتُ دَعَوْتُ اللَّهَ لِشِيعَتِكَ وَ مُحِبِّيكَ فَأَشْبَعُ وَ إِذَا عَطِشْتُ دَعَوْتُ اللَّهَ عَلَى مُبْغِضِيكَ وَ مُنْتَقِصِيكَ فَأَرْوَى.

93_ الباب فيما نذكره من كتاب الأربعين رواية الملقب بمنتجب الدين محمد بن أبي مسلم بن أبي الفوارس الرازي الذي ذكرناه برجالهم من كلام الجمل لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و خير الوصيين

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنِي الشَّيْخُ الْأَجَلُّ الْإِمَامُ الْعَالِمُ مُنْتَجَبُ الدِّينِ مُرْشِدُ الْإِسْلَامِ كَمَالُ الْعُلَمَاءِ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي مُسْلِمِ بْنِ أَبِي الْفَوَارِسِ الرَّازِيُّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ بِمَدِينَةِ السَّلَامِ فِي دَارِهِ بِدَرْبِ الْبَصْرِيِّينَ فِي مُنْتَصَفِ رَبِيعٍ الْأَوَّلِ سَنَةَ إِحْدَى وَ ثَمَانِينَ وَخَمْسِمِائَةٍ قَالَ: حَدَّثَنَا الْإِمَامُ الْكَبِيرُ السَّيِّدُ الْأَمِيرُ كَمَالُ الدِّينِ عِزُّ الْإِسْلَامِ فَخْرُ الْعِتْرَةِ عَلَمُ الْهُدَى شَرَفُ آلِ الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَبُو مُحَمَّدٍ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِيُّ الْحُسَيْنِيُّ الْمُوسَوِيُّ بِكَازِرُونَ فِي التَّاسِعِ عَشَرَ مِنْ رَجَبٍ الْمُرَجَّبِ سَنَةَ إِحْدَى وَ سَبْعِينَ وَ خَمْسِمِائَةٍ قَالَ: حَدَّثَنِي الشَّيْخُ الْعَارِفُ شَهْرِيَارُ بْنُ تَاجٍ الْفَارِسِيُّ قَالَ: حَدَّثَنِي الْقَاضِي أَبُو الْقَاسِمِ أَحْمَدُ بْنُ طَاهِرٍ السُّورِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الشَّيْخُ الْإِمَامُ شَرَفُ الْعَارِفِينَ أَبُو الْمُخْتَارِ الْحَسَنُ بْنُ عَبْدِ الْوَهَّابِ قَالَ: حَدَّثَنِي أَبُو النَّجِيبِ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الْأَشْعَثِ بْنِ مُرَّةَ عَنِ الْمُثَنَّى بْنِ سَعِيدٍ عَنْ هِلَالِ بْنِ كَيْسَانَ عَنِ الطَّيِّبِ الْقَوَاصِرِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلَمَةَ الْمُنْتَجَي عَنْ سَفَارَةَ بْنِ الأصميد الْبَغْدَادِيِّ عَنِ ابْنِ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي الْفَتْحِ الْمَغَازِلِيِّ عَنْ عَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ قَالَ: كُنْتُ بَيْنَ يَدَيْ مَوْلَانَا أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ إِذَا بِصَوْتٍ قَدْ أَخَذَ جَامِعَ الْكُوفَةِ فَقَالَ: يَا عَمَّارُ! ائْتِ بِذِي الْفَقَارِ الْبَاتِرِ الْأَعْمَارِ، فَجِئْتُهُ بِذِي الْفَقَارِ. فَقَالَ: اخْرُجْ يَا عَمَّارُ وَ امْنَعِ الرَّجُلَ عَنْ ظُلَامَةِ هَذِهِ الْمَرْأَةِ، فَإِنْ انْتَهَى وَ إِلَّا مَنَعْتُهُ بِذِي الْفَقَارِ. قَالَ: فَخَرَجْتُ وَ إِذَا أَنَا بِرَجُلٍ وَ امْرَأَةٍ قَدْ تَعَلَّقُوا بِزِمَامِ جَمَلٍ وَ الْمَرْأَةُ تَقُولُ: الْجَمَلُ لِي، وَ الرَّجُلُ يَقُولُ: الْجَمَلُ لِي. فَقُلْتُ: إِنَّ

ص: 187

أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ يَنْهَاكَ عَنْ ظُلْمِ هَذِهِ الْمَرْأَةِ. فَقَالَ: يَشْتَغِلُ عَلِيٌّ بِشُغُلِهِ وَ يَغْسِلُ يَدَهُ مِنْ دِمَاءِ الْمُسْلِمِينَ الَّذِينَ قَتَلَهُمْ بِالْبَصْرَةِ وَ يُرِيدُ أَنْ يَأْخُذَ جَمَلِي وَ يَدْفَعَهُ إِلَى هَذِهِ الْمَرْأَةِ الْكَاذِبَةِ. فَقَالَ عَمَّارٌ (رضی الله عنه): فَرَجَعْتُ لِأُخْبِرَ مَوْلَايَ وَ إِذَا بِهِ قَدْ خَرَجَ وَ لَاحَ الْغَضَبُ فِي وَجْهِهِ وَ قَالَ: وَيْلَكَ! خَلِّ جَمَلَ الْمَرْأَةِ. فَقَالَ: هُوَ لِي. فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): كَذَبْتَ يَا لَعِينُ! قَالَ: فَمَنْ يَشْهَدُ أَنَّهُ لِلْمَرْأَةِ يَا عَلِيُّ! فَقَالَ: الشَّاهِدُ الَّذِي لَا يُكَذِّبُهُ أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ. فَقَالَ الرَّجُلُ: إِذَا شَهِدَ شَاهِدٌ وَ كَانَ صَادِقاً سَلَّمْتُهُ إِلَى الْمَرْأَةِ. فَقَالَ (علیه السلام): تَكَلَّمْ أَيُّهَا الْجَمَلُ! لِمَنْ أَنْتَ؟ فَقَالَ بِلِسَانٍ فَصِيحٍ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ خَيْرَ الْوَصِيِّينَ! أَنَا لِهَذِهِ الْمَرْأَةِ مُنْذُ بِضْعَ عَشْرَةَ سَنَةً. فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): خُذِي جَمَلَكِ، وَ عَارَضَ الرَّجُلَ بِضَرْبَةٍ قَسَمَهُ نِصْفَيْنِ.

فرمودند: شتر این زن را رها کن.

گفت: آن برای من است. امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمودند: ای ملعون! دروغ می گوئی.

گفت: ای علی! چه کسی شهادت می دهد که این شتر از برای این زن است؟

فرمودند: شاهدی که هیچ کس در کوفه او را تکذیب نکند.

مرد گفت: اگر شاهدی شهادت بدهد و راست بگوید، آن را به این زن واگذار می کنم. پس حضرت (علیه السلام) فرمودند: ای شتر! سخن بگو که تو از برای کیستی؟ پس او به زبان بسیار فصیح و گویا گفت: ای امیرمؤمنان! و ای بهترین جانشینان، من بیش از ده سال است که از برای این زن می باشم. علی (علیه السلام) به آن زن فرمودند: شترت را بگیر و به آن مرد ضربتی وارد کرده و او را به دو نیم تقسیم نمودند. (1)

94_ الباب فيما نذكره عن جابر بن عبد الله الأنصاري برواية الملقب منتجب الدين محمد بن أبي مسلم بن أبي الفوارس الرازي بتسميته لمولانا علي (علیه السلام) أمير المؤمنين و محنة المنافقين و بوار سيفه على القاسطين و المارقين و الناكثين

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: الْحَدِيثُ الْحَادِي وَ الثَّلَاثُونَ إِمْلَاءُ سَيِّدِنَا الشَّيْخِ الْإِمَامِ مُنْتَجَبِ الدِّينِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي مُسْلِمٍ الرَّازِيِّ بماردينيَرْفَعُهُ إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْبَاقِرِ(علیهما السلام) أَنَّهُ قَالَ: سُئِلَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيُّ عَنْ عَلِيٍّ (علیه السلام) فَقَالَ: ذَاكَ وَ اللَّهِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ مِحْنَةُ الْمُنَافِقِينَ وَ بَوَارُ سَيْفِهِ عَلَى الْقَاسِطِينَ وَ النَّاكِثِينَ وَ الْمَارِقِينَ. سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِأُذُنَيَّ هَاتَيْنِ يَقُولُ وَ إِلَّا فَصُمَّتَا: عَلِيٌّ بَعْدِي خَيْرُ الْبَشَرِ مَنْ أَبَى فَقَدْ كَفَرَ.

پرسیده شد؟ ایشان گفتند: به خدا سوگند! او امیرمؤمنان و مایۀ امتحان منافقان و شمشیر او مایۀ هلاکت قاسطین و ناکثین و مارقین است.

از خود پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم _ و اگر نشنیده باشم و دروغ بگویم گوش هایم کر باد_ می فرمودند: علی (علیه السلام) بعد از من بهترین بشر است، هر کس این را نپذیرد پس او در حقیقت کافر است. (1)

95_ الباب فيما نذكره من الرواية عن رجالهم من كتاب المعرفة تأليف أبي سعيد عباد بن يعقوب الرواجني من أمر النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) بالتسليم على علي (علیه السلام) بإمرة المؤمنين ذكر جدي أبو جعفر الطوسي في كتاب الفهرست عن هذا عباد بن يعقوب ما هذا لفظه: عباد بن يعقوب الرواجني عامي المذهب له كتاب أخبار المهدي أخبرنا أحمد بن عبدون عن أبي بكر الدوري عن أبي الفرج علي بن الحسين الكاتب قال: حدثنا علي بن العباس المقانعي قال: حدثنا عباد بن يعقوب عن مشيخته.

أقول

أنا: إذا كان عباد بن يعقوب عامي المذهب فهو أبلغ في الحجة فيما نرويه عنه. أنا أروي كل ما يرويه جدي أبو جعفر الطوسي (رضی الله عنه) بطرق كثيرة و قد ذكرناها في كتاب الإجازات لما يخصني من الإجازات. و نحن ذاكرون من هذا الكتاب المعرفة للرواجني في مناظرة أبي بكر و معاتبته على تعديه على مولانا علي (علیه السلام) بعد ما كان قد عرفه من أمر النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) لهم بالتسليم عليه بإمرة المؤمنين بإسناده ما هذا لفظه

حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ هَارُونُ بْنُ مُوسَى بْنِ أَحْمَدَ التَّلَّعُكْبَرِيُّ وَ أَبُو الْمُفَضَّلِ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ الشَّيْبَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالا: حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ الْقَاسِمِ بْنِ زَكَرِيَّا بْنِ يَحْيَى الْمُحَارِبِيُّ الْمَعْرُوفُ بِالسُّورَانِيِّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو سَعِيدٍ عَبَّادُ بْنُ يَعْقُوبَ الْأَسَدِيُّ وَ حَدَّثَنَا أَبُو الْمُفَضَّلِ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو الْحَسَنِ عَلِيُّ بْنُ الْعَبَّاسِ بْنِ الْوَلِيدِ الْبَجَلِيُّ الْمُقَانِعِيُّ إِجَازَةًقَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو سَعِيدٍ عَبَّادُ بْنُ يَعْقُوبَ الْأَسَدِيُّ

ص: 190

الرَّوَاجِنِيُّ قَالَ: قَالَ: أَخْبَرَنِي السَّرِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ السُّلَمِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا عَلِيُّ بْنُ خرور [حَزَوَّرٍ] قَالَ: دَخَلْتُ أَنَا وَ الْعَلَاءُ بْنُ هِلَالٍ الْخَفَّافُ عَلَى أَبِي إِسْحَاقَ السَّبِيعِيِّ حِينَ قَدِمَ مِنْ خُرَاسَانَ فَجَرَى الْحَدِيثُ فَقُلْتُ: يَا أَبَا إِسْحَاقَ! أُحَدِّثُكَ بِحَدِيثٍ حَدَّثَنِيهِ أَخُوكَ أَبُو دَاوُدَ عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ الْخُزَاعِيِّ وَ بُرَيْدَةَ بْنِ حُصَيْبٍ الْأَسْلَمِيِّ قَالَ: نَعَمْ! فَقُلْتُ: حَدَّثَنِي أَبُو دَاوُدَ أَنَّ بُرَيْدَةَ أَتَى عِمْرَانَ بْنَ حُصَيْنٍ فَدَخَلَ عَلَيْهِ فِي مَنْزِلِهِ حِينَ بَايَعَ النَّاسُ أَبَا بَكْرٍ فَقَالَ: يَا عِمْرَانُ! تَرَى الْقَوْمَ نَسُوا مَا سَمِعُوا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِي حَائِطِ بَنِي فُلَانٍ أَهْلِ بَيْتٍ مِنَ الْأَنْصَارِ. فَجَعَلَ لَا يَدْخُلُ عَلَيْهِ أَحَدٌ مِنَ الْمُسْلِمِينَ فَيُسَلِّمُ عَلَيْهِ إِلَّا رَدَّ عَلَيْهِ السَّلَامَ ثُمَّ قَالَ لَهُ: سَلِّمْ عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ. فَلَمْ يَرُدَّ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَوْمَئِذٍ أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ إِلَّا عُمَرُ، فَإِنَّهُ قَالَ: عَنْ أَمْرِ اللَّهِ أَوْ عَنْ أَمْرِ رَسُولِ اللَّهِ؟ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): بَلْ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ. قَالَ: عِمْرَانُ قَدْ أَذْكُرُ ذَا. فَقَالَ: بُرَيْدَةُ: فَانْطَلِقْ بِنَا إِلَى أَبِي بَكْرٍ فَنَسْأَلَهُ عَنْ هَذَا الْأَمْرِ، فَإِنْ كَانَ عِنْدَهُ عَهْدٌ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَهِدَهُ إِلَيْهِ بَعْدَ هَذَا الْأَمْرِ أَوْ أَمْرٌ أَمَرَ بِهِ فَإِنَّهُ لَا يُخْبِرُنَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِكَذِبٍ وَ لَا يَكْذِبُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم).

فَانْطَلَقْنَا فَدَخَلْنَا عَلَى أَبِي بَكْرٍ فَذَكَرْنَا ذَلِكَ الْيَوْمَ وَ قُلْنَا لَهُ فَلَمْ يَدْخُلْ أَحَدٌ مِنَ الْمُسْلِمِينَ فَسَلَّمَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) إِلَّا قَالَ لَهُ: سَلِّمْ عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٍّ وَ كُنْتَ أَنْتَ مِمَّنْ سَلَّمَ عَلَيْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالَ أَبُوبَكْرٍ: قَدْ أَذْكُرُ ذَلِكَ. فَقَالَ لَهُ بُرَيْدَةُ: لَا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ أَنْ يَتَأَمَّرَ عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٍّ (علیه السلام) بَعْدَ أَنْ سَمَّاهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، فَإِنْ كَانَ عِنْدَكَ عَهْدٌ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَهِدَهُ إِلَيْكَ أَوْ أَمْرٌ أَمَرَكَ بِهِ بَعْدَ هَذَا، فَأَنْتَ عِنْدَنَا مُصَدَّقٌ. فَقَالَ أَبُوبَكْرٍ: لَا وَ اللَّهِ مَا عِنْدِي عَهْدٌ مِنْ

ص: 191

رَسُولِ اللَّهِ وَ لَا أَمْرٌ أَمَرَنِي بِهِ وَ لَكِنَّ الْمُسْلِمِينَ رَأَوْا رَأْياً فَتَابَعْتُهُمْ بِهِ عَلَى رَأْيِهِمْ. فَقَالَ لَهُ بُرَيْدَةُ: وَ اللَّهِ مَا ذَلِكَ لَكَ وَ لَا لِلْمُسْلِمِينَ خِلَافُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم). فَقَالَ أَبُوبَكْرٍ: أُرْسِلُ لَكُمْ عُمَرَ فَجَاءَهُ فَقَالَ لَهُ أَبُوبَكْرٍ: إِنَّ هَذَيْنِ سَأَلَانِي عَنْ أَمْرٍ قَدْ شَهِدْتُهُ وَ قَصَّ عَلَيْهِ كَلَامَهُمَا. فَقَالَ عُمَرُ: قَدْ سَمِعْتُ ذَلِكَ وَ لَكِنْ عِنْدِي الْمَخْرَجُ مِنْ ذَلِكَ.

فَقَالَ لَهُ بُرَيْدَةُ: عِنْدَكَ؟ قَالَ: عِنْدِي. قَالَ: فَمَا هُوَ؟ قَالَ: لَاتَجْتَمِعُ النُّبُوَّةُ وَ الْمُلْكُ فِي أَهْلِ بَيْتٍ وَاحِدٍ. وَ قَالَ: فَاغْتَنَمَهَا بُرَيْدَةُ وَ كَانَ رَجُلًا مُفَوَّهاً جَرِيّاً عَلَى الْكَلَامِ، فَقَالَ: يَا عُمَرُ! إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ أَبَى ذَلِكَ عَلَيْكَ. أَمَا سَمِعْتَ اللَّهَ فِي كِتَابِهِ يَقُولُ: ﴿أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنا آلَ إِبْراهِيمَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ آتَيْناهُمْ مُلْكاً عَظِيماً﴾ فَقَدْ جَمَعَ اللَّهُ لَهُمُ النُّبُوَّةَ وَ الْمُلْكَ. قَالَ: فَغَضِبَ عُمَرُ، حَتَّى رَأَيْتُ عَيْنَيْهِ تُوقَدَانِ. ثُمَّ قَالَ: مَا جِئْتُمَا إِلَّا لِتُفَرِّقَا جَمَاعَةَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ تُشَتِّتَا أَمْرَهَا، فَمَا زِلْنَا نَعْرِفُ مِنْهُ الْغَضَبَ حَتَّى هَلَكَ.

فصل: أقول أنا: فهل ترى إلا أن الذي جرى من التقدم على مولانا علي (علیه السلام) ما كان لبيان النص عليه بالخلافة و إنما كان لأجل ما قاله عمر في حديث عبد الله بن عباس عنه الذي يأتي ذكره في الكتاب فيما رويناه عن الحافظ أحمد بن مردويه أن عمر قال لعبد الله بن العباس: إن علياً (علیه السلام) أحق بالأمر من أبي بكر و منه و اعتذر عمر في التقدم على علي (علیه السلام) بأنهم خافوا أن العرب لا تجتمع عليه لأجل ما وترهم في حياة النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) و مجاهدته لهم و إيثاره برضا الله و رضا رسوله على رضاهم و لأمور قد ذكر مولانا علي (علیه السلام) في خطبه و كشف عن حججه و دعواهم.

اسحاق! آیا می خواهی حدیثی را برای تو بازگو کنم که برادرت ابوداود از عمران بن حصین خزاعی و بریدة بن حصیب اسلمی آن را برای من حدیث کرده است؟

گفت: آری!

من گفتم: ابوداود به من حدیث کرد که: در وقتی که مردم با ابوبکر بیعت می کردند، بریده به خانۀ عِمران بن حصین آمد؛ پس بریده گفت: ای عمران! آیا این مردم را می بینی که آن چه را از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در باغ فلان مرد انصاری شنیدند فراموش کردند؟ هیچ مسلمانی بر او وارد نمی شد که بر او سلام دهد، مگر آن که جواب او را می داد. سپس به او می فرمودند: بر امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(علیهما السلام) سلام بده. پس آن روز هیچ یک از مردم، جز عمر در مقابل ایشان جبهه گیری نکرد، زیرا او گفت: آیا این کار به فرمان خدا یا فرمان رسول خداست؟

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: بلکه به فرمان خدا و پیامبر اوست.

عِمران گفت: آری! خوب آن را به یاد دارم.

بریده گفت: پس بیا به نزد ابوبکر برویم تا این جریان را از او بپرسیم که اگر نزدش گفتار و توصیه ای از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به او باشدکه بعد از آن واقعه به او فرموده یا دستوری جدید به او داده باشد، او که از جانب رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به ما دروغ نمی گوید و بر پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دروغ نمی بندد (او به خیال خود یا تنزّلاً این را گفته و الا او زیاد دروغ بر پیامبر بسته است). پس ما رفتیم و بر ابوبکر وارد شده و برنامه آن روز را یادآوری نمودیم و به او گفتیم: آن روز هیچ مسلمانی بر او وارد نشد که بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سلام داشت، مگر آن که به او فرمودند: بر امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) سلام بده و تو نیز از کسانی بودی که بر او به عنوان امیرمؤمنان سلام دادی.

ابوبکر گفت: این را به یاد دارم، پس بریده به او گفت: بر هیچ یک از مسلمانان سزاوار نیست که بر امیرمؤمنان علی (علیه السلام) امارت و حکومت نماید، بعد از آن که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) او را امیرمؤمنان نامیدند، پس اگر در نزد تو گفتار و توصیه ای از رسول خدا هست که به تو فرموده یا جریانی جدید رخ داده که بعد از آن تو را به آن

ص: 193

فرمان داده، در این صورت تو مورد تصدیق ما هستی.

ابوبکر گفت: خیر! به خدا قسم هیچ توصیه و خبری از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به من نشده و کار جدیدی نبوده که مرا به آن فرمان داده باشد؛ ولی مسلمانان چنین رأی و نظری داشتند، پس من هم، رأی آن ها را متابعت و پیروی کردم!!

بریده گفت: به خدا سوگند! چنین حقی نه برای تو، نه برای مسلمانان است که بر خلاف فرمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) رفتار کنید. ابوبکر گفت: من برای جواب شما به دنبال عمر می فرستم. پس او آمد و ابوبکر به او گفت: این دو نفر از من چیزی را پرسیدند که من در آن صحنه حضور داشته و شاهد بوده ام و گفتار آن دو نفر را بر او حکایت کرد.

عمر گفت: من هم این را شنیده ام ولی نزد من راه برون رفتی از این کار هست.

بریده به او گفت: نزد تو؟ گفت: آری نزد من!

گفت: آن راه برون رفت چیست؟

گفت: هرگز پیامبری و پادشاهی در یک خانواده جمع نمی شود. (1)

بریده که مردی بسیار فهمیده و با هوش و سخنور بود، این نکته را غنیمت شمرده و گفت: ای عمر! خداوند عزّ وجل این حرف تو را رد کرده و نپذیرفته است، آیا نشنیده ای که خداوند متعال در کتابش می فرماید: «بلکه حسد می ورزند مردم را بر آن چه خدا از فضل و بخشش خود به آن ها داد. به تحقیق ما به خاندان ابراهیم کتاب و حکمت دادیم و به آنان پادشاهی بزرگ دادیم». (2) پس در حقیقت خداوند عزّ وجل برای آن ها_ یعنی آل ابراهیم (علیه السلام) _ پیامبری و پادشاهی را یک جا جمع نموده است.

گفت: عمر به غضب آمد، تا جایی که دیدم چشم های او برافروخته گشت و گفت: شما دو نفر نیامدید مگر آن که می خواهید وحدت و اتحاد این امت را در هم بشکنید و کارشان را در هم و پراکنده سازید. [راوی می گوید:] ما همواره در او آثار

ص: 194

خشم و غضب را به خودمان می دیدیم تا به هلاکت رسید. (1)

فصل: من می گویم: پس تو هم اکنون آن جریانی را که آن ها خود را بر مولای ما علی (علیه السلام) مقدم داشتند، می بینی. هیچ دستور و دلیلی بر خلافت خود نداشتند، بلکه تنها به خاطر آن حدیثی بود که عمر به ابن عباس گفت و در همین کتاب خواهد آمد که: علی (علیه السلام) در کار خلافت شایسته تر از ابوبکر بود و تنها بهانه و عذرتراشی شان در مقدم شدن بر علی (علیه السلام) در این است که آن ها ترسیدند که عرب بر گرد او جمع نشوند. چون خون هایی در زندگانی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از آن ها ریخته و با آن ها به جهاد برخاسته و خشنودی خدا و رسولش را، بر خشنودی آن ها برگزیده، و به کارهایی دیگر، که مولای ما علی (علیه السلام) برخی از آن ها را درخطبه های خود یاد نموده و پرده از حجت های خود و ادعای پوچ آن ها برداشته است.

96_ الباب فيما نذكره من كتاب المعرفة تأليف عباد بن يعقوب الرواجني برجالهم في تسمية النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) لعلي (علیه السلام) أمير المؤمنين و قائد الغر المحجلين نذكر منه بلفظه ما يحتمله هذا الكتاب و يليق ذكره بالصواب من حديث الخمس رايات

فَيَقُولُ عَبَّادٌ: قَدْ حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمَسْعُودِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحَارِثُ بْنُ حَصِيرَةَ عَنْ صَخْرِ بْنِ الْحَكَمِ الْفَزَارِيِّ عَنْ حَنَانِ بْنِ الْحَارِثِ الْأَزْدِيِّ عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ جَمِيلِ الصِّينِيِّ عَنْ مَالِكِ بْنِ ضَمْرَةَ الرَّوَّاسِيِّ عَنْ أَبِي ذَرٍّ (رضی الله عنه) قَالَ: لَمَّا أَنْ سُيِّرَ أَبُو ذَرٍّ (رضی الله عنه) اجْتَمَعَ هُوَ وَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمِقْدَادُ بْنُ الْأَسْوَدِ الْكِنْدِيُّ. قَالَ: أَ لَسْتُمْ تَشْهَدُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: أُمَّتِي تَرِدُ عَلَيَّ الْحَوْضَ عَلَى خَمْسِ رَايَاتٍ أَوَّلُهَا رَايَةُ الْعِجْلِ فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ، فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ رَجَفَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ مَنْ فَعَلَ ذَلِكَ يَتْبَعُهُ، فَأَقُولُ: مَا ذَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: كَذَّبَنَا الْأَكْبَرَ وَ مَزَّقْنَاهُ وَ اضْطَهَدْنَا الْأَصْغَرَ وَ ابْتَزَيْنَاهُ حَقَّهُ. فَأَقُولُ:

ص: 195

اسْلُكُوا ذَاتَ الشِّمَالِ، فَيُصْرَفُونَظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ لَا يَطْعَمُونَ مِنْهُ قَطْرَةً. ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ فِرْعَوْنِ أُمَّتِي فَمِنْهُمْ أَكْثَرُ النَّاسِ وَ هُمُ الْمُبَهْرَجُونَ. فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! وَ مَا الْمُبَهْرَجُونَ: أَ بَهْرَجُوا الطَّرِيقَ؟

قَالَ: لَا ! وَ لَكِنَّهُمْ بَهْرَجُوا دِينَهُمْ وَ هُمُ الَّذِينَ يَغْضَبُونَ لِلدُّنْيَا وَ لَهَا يَرْضَوْنَ وَ لَهَا يَسْخَطُونَ وَ لَهَا يَنْصِبُونَ فَآخُذُ بِيَدِ صَاحِبِهِمْ، فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ رَجَفَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ مَنْ فَعَلَ ذَلِكَ تَبِعَهُ فَأَقُولُ: مَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ بَعْدِي فَيَقُولُونَ كَذَّبَنَا الْأَكْبَرَ وَ مَزَّقْنَاهُ وَ قَاتَلْنَا الْأَصْغَرَ وَ قَتَلْنَاهُ. فَأَقُولُ: اسْلُكُوا طَرِيقَ أَصْحَابِكُمْ. فَيَنْصَرِفُونَ ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ لَا يَطْعَمُونَ مِنْهُ قَطْرَةً.

ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ فُلَانٍ وَ هُوَ إِمَامُ خَمْسِينَ أَلْفاً مِنْ أُمَّتِي. فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ، فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ رَجَفَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ مَنْ فَعَلَ ذَلِكَ تَبِعَهُ فَأَقُولُ: مَا ذَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: كَذَّبَنَا الْأَكْبَرَ وَ عَصَيْنَاهُ وَ خَذَلْنَا الْأَصْغَرَ وَ خُذِلْنَا عَنْهُ. فَأَقُولُ: اسْلُكُوا سَبِيلَ أَصْحَابِكُمْ فَيَنْصَرِفُونَ ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ، لَا يَطْعَمُونَ مِنْهُ قَطْرَةً.

ثُمَّ يَرِدُ عَلَيَّ الْمُخْدَجُ بِرَايَتِهِ وَ هُوَ إِمَامُ سَبْعِينَ أَلْفاً مِنْ أُمَّتِي. فَآخُذُ بِيَدِهِ فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ رَجَفَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ مَنْ فَعَلَ ذَلِكَ تَبِعَهُ فَأَقُولُ: مَا ذَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: كَذَّبَنَا الْأَكْبَرَ وَ عَصَيْنَاهُ وَ قَاتَلْنَا الْأَصْغَرَ فَقَتَلْنَاهُ فَأَقُولُ: اسْلُكُوا سَبِيلَ أَصْحَابِكُمْ. فَيَنْصَرِفُونَ ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ لَا يَطْعَمُونَ مِنْهُ قَطْرَةً ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ. فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَيَبْيَضُّ وَجْهُهُ وَ وُجُوهُ أَصْحَابِهِ فَأَقُولُ: مَا ذَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ

ص: 196

بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ اتَّبَعْنَا الْأَكْبَرَ وَ صَدَّقْنَاهُ وَ وَازَرْنَا الْأَصْغَرَ فَنَصَرْنَاهُ وَ قُتِلْنَا مَعَهُ. فَأَقُولُ: رُدُّوا رِوَاءً مَرْوِيِّينَ فَيَشْرَبُونَ شَرْبَةً لَا يَظْمَئُونَ بَعْدَهَا أَبَداً. وَجْهُ إِمَامِهِمْ كَالشَّمْسِ الطَّالِعَةِ وَ وُجُوهُهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ وَ كَأَضْوَء نَجْمٍ فِي السَّمَاءِ.

ثُمَّ قَالَ: أَ لَسْتُمْ تَشْهَدُونَ عَلَى ذَلِكَ؟ قَالُوا: نَعَمْ! ﴿وَ إِنَّا عَلَى ذَلِكَ مِنَ الشَّاهِدِينَ﴾. قَالَ الْحَارِثُ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ صَخْرَ بْنَ الْحَكَمِ حَدَّثَنِي بِهِ قَالَ صَخْرٌ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ الرَّبِيعَ بْنَ جَمِيلٍ حَدَّثَنِي بِهِ وَ قَالَ الرَّبِيعُ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَاعِنْدَ اللَّهِ أَنَّ مَالِكَ بْنَ ضَمُرَةَ حَدَّثَنِي بِهِ وَ قَالَ مَالِكٌ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ أَبَا ذَرٍّ حَدَّثَنِي بِهِ وَ قَالَ أَبُو ذَرٍّ (رضی الله عنه): اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) حَدَّثَنِي بِهِ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) لِأَبِي ذَرٍّ: اشْهَدْ أَنَّ جَبْرَئِيلَ حَدَّثَنِي بِهِ عَنِ اللَّهِ تَعَالَى وَ قَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ الْحَارِثَ حَدَّثَنِي بِهِ وَ قَالَ عَبَّادٌ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ عَبْدَ الرَّحْمَنِ حَدَّثَنِي بِهِ قَالَ عَبَّادٌ: وَ اسْمُ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ أَبِي عُبَيْدَةَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْعَبَّاسِ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ عَبَّاداً حَدَّثَنِي بِهِ، قَالَ أَبُو عَلِيٍّ عُمَرُ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ عَلِيَّ بْنَ عَبَّاسٍ حَدَّثَنِي بِهِ.

هنگامی که دستش را بگیرم صورتش سیاه و قدم هایش لرزان و درونش به طپش می افتد و هر کس با او همکاری داشته چنین می شود. پس من می گویم: بعد از من با دو امانت نفیس و گرانبهایم چه کردید؟

می گویند: امانت بزرگتر (قرآن) را تکذیب و پاره پاره کرده و امانت کوچک تر (اهل بیت) را خانه نشین نموده و حقشان را غصب کردیم. پس من می گویم: راه چپ را بروید لذا آن ها تشنه و روسیاه می روند و یک قطره از آن حوض نمی خورند.

سپس پرچم فرعون این امت بر من وارد می شود، درحالی که بیشتر مردم زیر این پرچم باشند و آن ها هدرشدگانند. عرض شد: یا رسول الله! هدرشدگان چه کسانی هستند؟ آیا راه را گم کرده اند؟

فرمودند: خیر! ولی آن ها دینشان را گم کرده اند و کسانی هستند که برای دنیا خشمناک و برای آن شادمان شده، و برای آن غضب می کنند و سختی می کشند. پس من بر می خیزم و دست او را می گیرم. همین که دستش را بگیرم، چهره اش سیاه و پاهایش لرزان و اندرونش به طپش می افتد و هر کس با او همکاری داشته چنین می شود. پس من می گویم: بعد از من با دو امانت گرانبهایم چه کردید؟

می گویند: بزرگ تر را تکذیب و پاره پاره کرده و با کوچک تر جنگیدهو او را کشتیم. پس من می گویم: راه رفیقان خود را بروید. در نتیجه آن ها تشنه لب و روسیاه بر می گردند درحالی که قطره ای از آب آن حوض را نمی خورند.

سپس پرچم فلان که پیشوای پنجاه هزار نفر از امت من است بر من وارد می شود. پس من بر می خیزم و دستش را می گیرم، همین که دستش را بگیرم چهره اش سیاه و قدم هایش لرزان و اندرونش به طپش می افتد و پیروانشان که از او متابعت کرده اند چنین می شوند. پس من می گویم: بعد از من با دو امانت گرانبهای من چه کردید؟

می گویند: بزرگ تر را تکذیب نموده و نافرمانی او کردیم و کوچک تر را یاری ننموده ایم. من می گویم: راه رفیقان خود را در پیش گیرید، پس تشنه و رو سیاه بر می گردند درحالی که یک قطره از آن حوض نمی خورند.

ص: 198

سپس مُخدج (ذو الثدیه رئیس خوارج) با پرچم بر من وارد می شود که او پیشوای هفتاد هزار نفر از امت من است. وقتی دستش را بگیرم، چهره اش سیاه و قدم هایش لرزان و اندرونش به طپش می افتد و هر کس با او همکاری داشته چنین می شود. پس من می گویم: بعد از من با دو امانت گرانبهایم چه کردید؟

می گویند: بزرگ تر را تکذیب کرده و نافرمانیش نموده و با کوچک تر جنگیدیم و او را کشتیم. پس من می گویم: راه رفیقان خود را بروید؛ در نتیجه آن ها تشنه لب و روسیاه بر می گردند درحالی که قطره ای از آب آن حوض را نمی خورند.

سپس علی (علیه السلام) امیرمؤمنان و پیشوای دست وروسفیدان بر من وارد می شود. پس من می ایستم و دست او را می گیرم، روی او و یارانش سفید می شود. پس من می گویم: بعد از من با دو امانت گرانبهای من چه کردید؟

آن ها می گویند: از بزرگ تر پیروی کرده و او را تصدیق نمودیم و کوچک تر را کمک و حمایت کردیم و در رکاب او کشته شدیم. پس من می گویم: سیراب شوید. آن ها آبی می نوشند که دیگر هرگز تشنه نمی شوند.

چهرۀ پیشوای آن ها بسان خورشید تابان و چهره های یارانشان همچو ماه شب چهارده یا نور ستاره های فروزان در آسمان باشد، سپس ابوذر (رحمه الله) فرمود: آیا شما بر این شاهد نبودید؟

گفتند: آری! ما هم بر این از گواهانیم.

حرث گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که صخر بن حکم مرا به این، حدیث نمود. و صخر گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که ربیع بن جمیل مرا به این، حدیث نمود. و ربیع گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید کهمالک بن ضمره مرا به آن، حدیث نموده و مالک گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که ابوذر آن را به من حدیث کرد. ابوذر (رحمه الله) گفت: بر این نزد خدا بر من شاهد باشید که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به ابی ذر فرمودند، و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به اباذر (رحمه الله) فرمودند: نزد خدا بر من شاهد باش که جبریل (علیه السلام) آن را از جانب خدای متعال برای من حدیث کرد و عبد الرحمن گفت:

ص: 199

نزد خدا بر من شاهد باشید که حارث آن را به من حدیث نمود و عبّاد گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که عبدالرحمن آن را به من حدیث کرد، و عبّاد گفت: اسم پدر عبد الرحمن، عبدالله بن عبدالملک بن ابی عبیده بن عبدالله بن مسعود بود. علی بن عباس گفت: نزد خدا شاهد باشید که این را عباد برای من حدیث کرد و ابو علی عمر گفت: نزد خدا شاهد باشید که مرا علی بن عباس به آن حدیث کرد. (1)

97_ الباب فيما نذكره من كتاب المعرفة تأليف عباد بن يعقوب الرواجني الموصوف بأنه من رجال المذاهب الأربعة مما رواه عن النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) أن أهل السماوات يسمون علياً (علیه السلام) أمير المؤمنين، رويناه بإسنادنا كما أشرنا إليه و لو لا أنه من رجالهم ما كنا ننقل هذا الحديث الذي يأتي ذكره لكن دركه عليه

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا عَبَّادٌ قَالَ: أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى التَّمِيمِيُّ قَالَ: حَدَّثَنِي أَبُو قَتَادَةَ الْحَرَّانِيُّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْخَزْرَجِ صَاحِبِ رَايَةِ الْأَنْصَارِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ لِعَلِيٍّ (علیه السلام): يَا عَلِيُّ! لَا يَتَقَدَّمُكَ بَعْدِي إِلَّا كَافِرٌ وَ إِنَّ أَهْلَ السَّمَاوَاتِ لَيُسَمُّونَكَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ.

فصل:

و قد روينا في كتاب الطرائف نحو هذا من طرق من خالف أهل بيت النبوة (علیهم السلام) من الطوائف قد تقدم ذكره أيضاً من طريقهم نحوه.

98_ الباب فيما نذكره من كتاب تأويل ما نزل من القرآن الكريم في النبي و آله صلّى الله عليه و عليهم من المجلد الأول منه تأليف الشيخالعالم محمد بن العباس بن علي بن مروان في تسمية النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) مولانا علياً (علیه السلام) أمير المؤمنين و قائد الغر المحجلين، اعلم أنّ هذا محمد بن العباس قد تقدم مما ذكرناه عن أبي العباس أحمد بن علي النجاشي أنه ذكر عنه (رضی الله عنه) أنه ثقة ثقة عين، و ذكر أيضاً أن جماعة من أصحابه ذكروا أن هذا الكتاب الذي ننقل و نروي عنه لم يصنف في معناه مثله و قيل: إنه ألف ورقة. و قد روى أحاديثه عن رجال العامة لتكون أبلغ في الحجة و أوضح في المحجة و هو عشرة أجزاء. و النسخة التي عندنا الآن قالب و نصف الورقة مجلدان ضخمان قد نسخت من أصل عليه خط أحمد بن الحاجب الخراساني فيه إجازة تاريخها في صفر سنة ثمان و ثلاثين و ثلاثمائة و إجازة بخط الشيخ أبي جعفر محمد بن الحسن الطوسي و تاريخها في جمادي الآخرة سنة ثلاث و ثلاثين و أربعمائة. و هذا الكتاب أرويه بعدة طرق منها عن الشيخ الفاضل أسعد بن عبد القاهر المعروف جده بسفرويه الأصفهاني حدثني بذلك لما ورد إلى بغداد في صفر سنة خمس و ثلاثين و ستمائة بداري بالجانب الشرقي من بغداد التي أنعم بها علينا الخليفة المستنصر جزاه الله خير الجزاء عند المأمونية في الدرب المعروف بدرب الحوبة عن الشيخ العالم أبي الفرج علي بن العبد أبي الحسين الراوندي عن أبيه عن الشيخ أبي جعفر محمد بن علي بن المحسن الحلبي عن السعيد أبي جعفر الطوسي رضي الله عنهم. و أخبرني بذلك الشيخ الصالح حسين بن أحمد السوراوي إجازة في جمادى الآخرة سنة سبع و ستمائة عن الشيخ السعيد محمد بن القاسم الطبري عن الشيخ المفيد أبي علي الحسن بن محمد الطوسي عن والده السعيد محمد بن الحسن الطوسي. و أخبرني بذلك أيضاً الشيخ علي بن يحيى الحافظ إجازة تاريخها شهر ربيع الأول سنة تسع و ستمائة عن الشيخ السعيد عربي بن مسافر العبادي عن الشيخ محمد بن القاسم الطبري عن الشيخ المفيد أبي علي الحسن بن محمد الطوسي و غير هؤلاء يطول ذكرهم عن السعيد الفاضل في علوم كثيرة من علوم الإسلام والده أبي جعفر محمد بن الحسن الطوسي قال: أخبرنا بكتب هذا الشيخ العالم أبي

ص: 201

عبد الله بن محمد بن العباس بن مروان و رواياته جماعة من أصحابنا عن أبي محمد بن هارون بن موسى التلعكبري عن أبي عبد الله محمد بن العباس بن مروان المذكور. فقال في كتابه الذي قدمنا ذكره في تفسير قوله جل جلاله: ﴿يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ﴾ ما هذا لفظه

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْقَاسِمِ الْمُحَارِبِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبَّادُ بْنُ يَعْقُوبَ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمَسْعُودِيُّ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ أَبِي عُبَيْدَةَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ حَصِيرَةَ عَنْ صَخْرِ بْنِ الْحَكَمِ الْفَزَارِيِّ عَنْ حُبَابِ بْنِ الْحَارِثِ الْأَزْدِيِّ عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ جَمِيلٍ الصِّينِيِّ عَنْ مَالِكِ بْنِ ضَمْرَةَ الرَّوَّاسِيِّ عَنْ أَبِيذَرٍّ الْغِفَارِيِّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: تَرِدُ عَلَيَّ أُمَّتِي عَلَى خَمْسِ رَايَاتٍ، فَذَكَرَ الْحَدِيثَ إِلَى أَنْ قَالَ: ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ، فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَيَبْيَضُّ وَجْهُهُ وَ وُجُوهُ أَصْحَابِهِ فَأَقُولُ: بِمَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: اتَّبَعْنَا الْأَكْبَرَ وَ صَدَّقْنَاهُ وَ وَازَرْنَا الْأَصْغَرَ وَ نَصَرْنَاهُ وَ قُتِلْنَا مَعَهُ. فَأَقُولُ: رِدُوا رِوَاءً مَرْوِيِّينَ، فَيَشْرَبُونَ شَرْبَةً لَا يَظْمَئُونَ بَعْدَهَا وَجْهُ إِمَامِهِمْ كَالشَّمْسِ الطَّالِعَةِ وَ وَجْهُهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ أَوْ كَأَضْوَإِ نَجْمٍ فِي السَّمَاءِ. قَالَ أَبُو ذَرٍّ لِعَلِيٍّ وَ الْمِقْدَادِ وَ عَمَّارٍ وَ حُذَيْفَةَ وَ ابْنِ مَسْعُودٍ وَ كَانُوا شَيَّعُوهُ لَمَّا سُيِّرَ: أَلَسْتُمْ تَشْهَدُونَ عَلَى ذَلِكَ؟ قَالُوا: بَلَى. قَالَ: وَ أَنَا عَلَى ذَلِكَ مِنَ الشَّاهِدِينَ.

می گویم: بعد از من با دو امانت گرانبهایم چه کردید؟

می گویند: امانت بزرگ تر _ یعنی قرآن_ را پیروی و تصدیقش نمودیم و کوچک تر را حمایت و یاری نموده و در رکاب او کشته شدیم. پس من می گویم: سیراب شوید سیراب شدنی، آن ها آبی می نوشند که دیگر هرگز بعد از آن تشنه نمی شوند و صورتِ امامشان همچو خورشید تابان و چهرۀ آن ها همچو ماه شب چهارده، یا روشن تر از ستاره آسمان می درخشد.

ابوذر (رضی الله عنه) به هنگام تبعیدش به علی (علیه السلام) و مقداد وعمار و حذیفه و عبدالله بن مسعود رضوان الله تعالی علیهم اجمعین که از شیعیان او بودند گفت: آیا شما بر این شاهد بودید؟

گفتند: آری! ما بر این حاضر و شاهد بودیم.

ابوذر گفت: من هم بر این شهادت می دهم.

99_ الباب فيما نذكره عن محمد بن العباس بن مروان من كتابه الذي أشرنا إليه في تفسير قوله جل و عز وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى، و علي أمير المؤمنين ما هذا لفظه حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَى قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِيُّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي زَكَرِيَّا الْمَوْصِلِيِّ الْمَعْرُوفِ بِكَوْكَبِ الدَّمِ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ: حَدَّثَنِي وَصِيُّ الْوَصِيِّينَ وَ وَارِثُ عِلْمِ النَّبِيِّينَ وَ ابْنُ سَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ بَاقِرُ عِلْمِ النَّبِيِّينَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ (علیهم السلام) قَالَ: إِنَّ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ لِعَلِيٍّ (علیه السلام): أَنْتَ الَّذِي احْتَجَّ اللَّهُ بِكَ فِي ابْتِدَاءِ الْخَلْقِ حَيْثُ أَقَامَهُمْ فَقَالَ: أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ؟ فَقَالُوا: بَلَى. فَقَالَ: وَ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ؟ فَقَالُوا: جَمِيعاً بَلَى. فَقَالَ: وَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ؟ فَقَالَ الْخَلْقُ جَمِيعاً: لَا؛ اسْتِكْبَاراً وَ عُتُوّاً عَنْ وَلَايَتِكَ إِلَّا نَفَرٌ قَلِيلٌ وَ هُمْ أَقَلُّ الْقَلِيلِ وَ هُمْ أَصْحَابُ الْيَمِينِ.

ص: 203

اللَّهِ؟! قَالَ: نَعَمْ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ. ثُمَّ قَالَ لِعُمَرَ: قُمْ فَسَلِّمْ عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. قَالَ: مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ؟ قَالَ: نَعَمْ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ.

ثُمَّ قَالَ: يَا مِقْدَادُ قُمْ فَسَلِّمْ عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ، فَلَمْ يَقُلْ شَيْئاً، ثُمَّ قَامَ فَسَلَّمَ. ثُمَّ قَالَ: قُمْ يَا سَلْمَانُ فَسَلِّمْ عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَامَ فَسَلَّمَ. ثُمَّ قَالَ: قُمْ يَا أَبَا ذَرٍّ! فَسَلِّمْ عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ، فَقَامَ وَ لَمْ يَقُلْ شَيْئاً. ثُمَّ قَامَ فَسَلَّمَ. ثُمَّ قَالَ: قُمْ يَا حُذَيْفَةُ! فَقَامَ وَ لَمْ يَقُلْ شَيْئاً وَ سَلَّمَ. ثُمَّ قَالَ: قُمْ يَا ابْنَ مَسْعُودٍ! فَقَامَ فَسَلَّمَ ثُمَّ قَالَ: قُمْ يَا عَمَّارُ! فَقَامَ عَمَّارٌ وَ سَلَّمَ ثُمَّ قَالَ: قُمْ يَا بُرَيْدَةُ الْأَسْلَمِيُّ! فَقَامَ فَسَلَّمَ حَتَّى إِذَا خَرَجَ الرَّجُلَانِ وَهُمَا يَقُولَانِ: لَا نُسَلِّمُ لَهُ مَا قَالَ أَبَداً. فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿وَ لا تَنْقُضُوا الْأَيْمانَ بَعْدَ تَوْكِيدِها وَ قَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ﴾.

برخیز. او هم برخاست و سلام داد.

سپس فرمودند: ای عمار! برخیز. عمار هم برخاست و سلام داد. سپس فرمودند: ای بریده اسلمی! برخیز. او نیز برخاست و سلام داد، تا این که آن دو نفر _ یعنی ابوبکر وعمر_ از مجلس بیرون رفته درحالی که می گفتند: ما هرگز در برابر آن چه او گفت تسلیم نخواهیم شد و ولایتش را نخواهیم پذیرفت. پس خداوند عزّ وجل این آیه را فرو فرستاد. «و چون با خدا پیمان بستید به پیمان خود وفا کنید و سوگندهای خود را پس از استوارکردن آن نشکنید، در حالی که خدا را بر خود ضامن گرفته اید همانا آن چه را انجام می دهید خدا می داند». (1)

103_ الباب فيما نذكره عن محمد بن العباس بن مروان من كتابه المشار إليه في تفسير هذه الآية المقدم ذكرها من تسمية علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين لما أمرهم النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) بالتسليم عليه

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ يُونُسَ عَنْزَيْدِ بْنِ الْجَهْمِ الْهِلَالِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) يَقُولُ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿وَ لا تَنْقُضُوا الْأَيْمانَ بَعْدَ تَوْكِيدِها وَ قَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ﴾ يَعْنِي بِهِ قَوْلَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) حِينَ قَالَ: قُومُوا فَسَلِّمُوا عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالُوا: مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ؟

خدا می داند». (1)

فرمودند: خداوند تعالی این فرمایش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را قصد کرده زمانی که فرمودند: برخیزید و بر علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بدهید. پس آن ها گفتند: آیا به دستور خدا و پیامبر اوست؟(2)

104_ الباب فيما نذكره عن محمد بن العباس بن مروان الثقة الثقة من كتابه المقدم ذكره في تسمية جبرئيل و بعض أنبياء الله _جلّ جلاله_ علياً أمير المؤمنين و قائد الغر المحجلين و سيد المسلمين من تفسير سورة ﴿سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى﴾

رُوِّينَا ذَلِكَ بِإِسْنَادِنَا الْمُقَدَّمِ ذَكَرَهَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَرْوَانَ الْمَذْكُورِ فَقَالَ فِي كِتَابِهِ الْمُعْتَمَدِ عَلَيْهِ الْمُشَارِ إِلَيْهِ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي الْقَاسِمِ الْمَعْرُوفُ بِمَاجِيلَوَيْهِ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ قَالَ: وَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَمَّادٍ الْكُوفِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا نَصْرُ بْنُ مُزَاحِمٍ عَنْ أَبِي دَاوُدَ الطُّهَوِيِّ عَنْ ثَابِتِ بْنِ أَبِي صَخْرَةَ عَنِ الرِّعْلِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام)، وَ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلَانَ عَنْ زَيْدِ بْنِ عَلِيٍّ قَالا: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): كُنْتُ نَائِماً فِي الْحِجْرِ إِذْ أَتَانِي جَبْرَئِيلُ فَحَرَّكَنِي تَحْرِيكاً لَطِيفاً ثُمَّ قَالَ لِي: عَفَا اللَّهُ عَنْكَ يَا مُحَمَّدُ! قُمْ وَ ارْكَبْ فَأَفِدْ إِلَى رَبِّكَ. فَأَتَانِي بِدَابَّةٍ دُونَ الْبَغْلِ وَ فَوْقَ الْحِمَارِ خَطْوُهَا مَدَّ الْبَصَرِ لَهُ جَنَاحَانِ مِنْ جَوْهَرٍ يُدْعَى الْبُرَاقَ. قَالَ: فَرَكِبْتُ حَتَّى طَعَنْتُ فِي الثَّنِيَّةِ إِذَا أَنَا بِرَجُلٍ قَائِمٍ مُتَّصِلٍ شَعْرُهُ إِلَى كَتِفَيْهِ، فَلَمَّا نَظَرَ إِلَيَّ قَالَ: السَّلَامُعَلَيْكَ يَا أَوَّلُ! السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا آخِرُ! السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا حَاشِرُ! قَالَ: فَقَالَ لِي جَبْرَئِيلُ: رُدَّ عَلَيْهِ يَا مُحَمَّدُ! قَالَ:

ص: 209

فَقُلْتُ: وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ!

قَالَ: فَلَمَّا أَنْ جُزْتُ الرَّجُلَ فَطَعَنْتُ فِي وَسَطِ الثَّنِيَّةِ إِذَا أَنَا بِرَجُلٍ أَبْيَضِ الْوَجْهِ جَعْدِ الشَّعْرِ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَيَّ قَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكَ مِثْلَ تَسْلِيمِ الْأَوَّلِ. فَقَالَ جَبْرَئِيلُ: رُدَّ عَلَيْهِ يَا مُحَمَّدُ! فَقُلْتُ: وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ! قَالَ: فَقَالَ لِي: يَا مُحَمَّدُ! احْتَفِظْ بِالْوَصِيِّ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) الْمُقَرَّبِ مِنْ رَبِّهِ. قَالَ: فَلَمَّا جُزْتُ الرَّجُلَ وَ انْتَهَيْتُ إِلَى بَيْتِ الْمَقْدِسِ إِذَا أَنَا بِرَجُلٍ أَحْسَنِ النَّاسِ وَجْهاً وَ أَتَمِّ النَّاسِ جِسْماً وَ أَحْسَنِ النَّاسِ بَشَرَةً. قَالَ: فَلَمَّا نَظَرَ إِلَيَّ قَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا نَبِيُّ وَ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَوَّلُ، مِثْلَ تَسْلِيمِ الْأَوَّلِ قَالَ: فَقَالَ لِي جَبْرَئِيلُ: يَا مُحَمَّدُ! رُدَّ عَلَيْهِ فَقُلْتُ وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ! قَالَ فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ! احْتَفِظْ بِالْوَصِيِّ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ الْمُقَرَّبِ مِنْ رَبِّهِ الْأَمِينِ عَلَى حَوْضِكَ صَاحِبِ شَفَاعَةِ الْجَنَّةِ. قَالَ: فَنَزَلْتُ عَنْ دَابَّتِي عَمْداً قَالَ: فَأَخَذَ جَبْرَئِيلُ بِيَدِي فَأَدْخَلَنِي الْمَسْجِدَ فَخَرَقَ بِيَ الصُّفُوفَ وَ الْمَسْجِدُ غَاصٌّ بِأَهْلِهِ. قَالَ: فَإِذَا بِيَدٍ مِنْ فَوْقِي تَقَدَّمْ يَا مُحَمَّدُ!

قَالَ: فَقَدَّمَنِي جَبْرَئِيلُ فَصَلَّيْتُ بِهِمْ. قَالَ: ثُمَّ وُضِعَ لَنَا مِنْهُ سُلَّمٌ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا مِنْ لُؤْلُؤٍ فَأَخَذَ بِيَدِي جَبْرَئِيلُ فَخَرَقَ بِهِ إِلَى السَّمَاءِ ﴿فَوَجَدْناها مُلِئَتْ حَرَساً شَدِيداً وَ شُهُباً﴾ قَالَ: فَقَرَعَ جَبْرَئِيلُ الْبَابَ فَقَالُوا لَهُ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: أَنَا جَبْرَئِيلُ. قَالُوا: مَنْ مَعَكَ؟ قَالَ: مَعِي أَخِي مُحَمَّدٌ. قَالُوا: وَ قَدْ أَرْسَلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: فَفَتَحُوا لَنَا. ثُمَّ قَالُوا: مَرْحَباً بِكَ مِنْ أَخٍ وَ مِنْ خَلِيفَةٍ فَنِعْمَ الْأَخُ وَ نِعْمَ الْخَلِيفَةُ وَ نِعْمَ الْمُخْتَارُ خَاتَمُ النَّبِيِّينَ لَا نَبِيَّ بَعْدَهُ، ثُمَّ وُضِعَ لَنَا مِنْهَا سُلَّمٌ مِنْ يَاقُوتٍ مُوَشَّحٍ بِالزَّبَرْجَدِ الْأَخْضَرِ.

قَالَ: فَصَعِدْنَا إِلَى السَّمَاءِ الثَّانِيَةِ، فَقَرَعَ جَبْرَئِيلُ الْبَابَ. فَقَالُوا مِثْلَ الْقَوْلِ

ص: 210

الْأَوَّلِ وَ قَالَ جَبْرَئِيلُ مِثْلَ الْقَوْلِ الْأَوَّلِ. فَفُتِحَ لَنَا ثُمَّ وُضِعَ لَنَا سُلَّمٌ مِنْ نُورٍ مَحْفُوفٍ حَوْلُهُ بِالنُّورِ. قَالَ: فَقَالَ لِي جَبْرَئِيلُ: يَا مُحَمَّدُ! تَثَبَّتْ وَ اهْتَدِ هُدِيتَ ثُمَّ ارْتَفَعْنَا إِلَى الثَّالِثَةِ وَ الرَّابِعَةِ وَ الْخَامِسَةِ وَ السَّادِسَةِ وَ السَّابِعَةِ بِإِذْنِ اللَّهِ فَإِذَا بِصَوْتٍ وَ صَيْحَةٍ شَدِيدَةٍ. قَالَ: قُلْتُ: يَا جَبْرَئِيلُ! مَا هَذَا الصَّوْتُ؟ فَقَالَ لِي: يَا مُحَمَّدُ! هَذَا صَوْتُ طُوبَى قَدِ اشْتَاقَتْ إِلَيْكَ. قَالَ: فَقَالَ رَسُولُاللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): فَغَشِيَنِي عِنْدَ ذَلِكَ مَخَافَةٌ شَدِيدَةٌ. قَالَ: ثُمَّ قَالَ لِي جَبْرَئِيلُ: يَا مُحَمَّدُ! تَقَرَّبْ إِلَى رَبِّكَ فَقَدْ وَطِئْتُ الْيَوْمَ مَكَاناً بِكَرَامَتِكَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا وَطِئْتُهُ قَطُّ وَ لَوْ لَا كَرَامَتُكَ لَأَحْرَقَنِي هَذَا النُّورُ الَّذِي بَيْنَ يَدَيَّ. قَالَ: فَتَقَدَّمْتُ فَكُشِفَ لِي عَنْ سَبْعِينَ حِجَاباً.

قَالَ: فَقَالَ لِي: يَا مُحَمَّدُ! فَخَرَرْتُ سَاجِداً وَ قُلْتُ: لَبَّيْكَ رَبَّ الْعِزَّةِ لَبَّيْكَ. قَالَ: فَقِيلَ لِي: يَا مُحَمَّدُ! ارْفَعْ رَأْسَكَ وَ سَلْ تُعْطَ وَ اشْفَعْ تُشَفَّعْ يَا مُحَمَّدُ! أَنْتَ حَبِيبِي وَ صَفِيِّي وَ رَسُولِي إِلَى خَلْقِي وَ أَمِينِي فِي عِبَادِي. مَنْ خَلَّفْتَ فِي قَوْمِكَ حِينَ وَفَدْتَ إِلَيَّ؟ قَالَ: فَقُلْتُ: مَنْ أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي أَخِي وَ ابْنُ عَمِّي وَ نَاصِرِي وَ وَزِيرِي وَ عَيْبَةُ عِلْمِي وَ مُنْجِزِ وَعَدَاتِي. فَقَالَ لِي رَبِّي: وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي وَ جُودِي وَ مَجْدِي وَ قُدْرَتِي عَلَى خَلْقِي لَا أَقْبَلُ الْإِيمَانَ بِي وَ لَا بِأَنَّكَ نَبِيٌّ إِلَّا بِالْوَلَايَةِ لَهُ يَا مُحَمَّدُ! أَ تُحِبُّ أَنْ تَرَاهُ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاءِ؟ قَالَ: فَقُلْتُ: رَبِّي وَ كَيْفَ لِي بِهِ وَ قَدْ خَلَّفْتُهُ فِي الْأَرْضِ؟ قَالَ: فَقَالَ لِي: يَا مُحَمَّدُ! ارْفَعْ رَأْسَكَ. قَالَ: فَرَفَعْتُ رَأْسِي وَ إِذَا أَنَا بِهِ مَعَ الْمَلَائِكَةِ الْمُقَرَّبِينَ مِمَّا يَلِي السَّمَاءَ الْأَعْلَى. قَالَ: فَضَحِكْتُ حَتَّى بَدَتْ نَوَاجِدِي. قَالَ فَقُلْتُ: يَا رَبِّ! الْيَوْمَ قَرَّتْ عَيْنِي. قَالَ: ثُمَّ قِيلَ لِي: يَا مُحَمَّدُ! قُلْتُ: لَبَّيْكَ! ذَا الْعِزَّةِ لَبَّيْكَ!

قَالَ: إِنِّي أَعْهَدُ إِلَيْكَ فِي عَلِيٍّ عَهْداً فَاسْمَعْهُ. قَالَ: قُلْتُ: مَا هُوَ؟ يَا رَبِّ!

ص: 211

قَالَ: عَلِيٌّ رَايَةُ الْهُدَى وَ إِمَامُ الْأَبْرَارِ وَ قَاتِلُ الْفُجَّارِ وَ إِمَامُ مَنْ أَطَاعَنِي وَ هُوَ الْكَلِمَةُ الَّتِي أَلْزَمْتُهَا الْمُتَّقِينَ أَوْرَثْتُهُ عِلْمِي وَ فَهْمِي، فَمَنْ أَحَبَّهُ فَقَدْ أَحَبَّنِي وَ مَنْ أَبْغَضَهُ فَقَدْ أَبْغَضَنِي إِنَّهُ مُبْتَلًى وَ مُبْتَلًى بِهِ فَبَشِّرْهُ بِذَلِكَ يَا مُحَمَّدُ! قَالَ: ثُمَّ أَتَانِي جَبْرَئِيلُ. قَالَ: فَقَالَ لِي: يَقُولُ اللَّهُ لَكَ يَا مُحَمَّدُ! ﴿وَ أَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوى وَ كانُوا أَحَقَّ بِها وَ أَهْلَها﴾ وَلَايَةَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ تَقَدَّمْ بَيْنَ يَدَيَّ يَا مُحَمَّدُ! فَتَقَدَّمْتُ فَإِذَا أَنَا بِنَهَرٍ حَافَتَاهُ قِبَابُ الدُّرَرِ وَ الْيَوَاقِيتِ أَشَدُّ بَيَاضاً مِنَ الْفِضَّةِ وَ أَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ وَ أَطْيَبُ رِيحاً مِنَ الْمِسْكِ الْأَذْفَرِ. قَالَ: فَضَرَبْتُ بِيَدِي فَإِذَا طِينُهُ مِسْكَةٌ ذَفِرَةٌ. قَالَ: فَأَتَانِي جَبْرَئِيلُ فَقَالَ لِي: يَا مُحَمَّدُ! أَيُّ نَهَرٍ هَذَا؟ قَالَ: قُلْتُ: أَيُّ نَهَرٍ هَذَا؟ يَا جَبْرَئِيلُ! قَالَ: هَذَا نَهَرُكَ وَ هُوَ الَّذِي يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿إِنَّا أَعْطَيْناكَ الْكَوْثَرَ﴾ إِلَى مَوْضِعِ الْأَبْتَرُ عَمْرُو بْنُ الْعَاصِ هُوَ الْأَبْتَرُ. قَالَ: ثُمَّ الْتَفَتُّ فَإِذَا أَنَا بِرِجَالٍ يُقْذَفُ بِهِمْ فِي نَارِ جَهَنَّمَ. قَالَ: فَقُلْتُ: مَنْ هَؤُلَاءِ يَا جَبْرَئِيلُ؟ فَقَالَ لِي: هَؤُلَاءِ الْمُرْجِئَةُ وَ الْقَدَرِيَّةُ وَ الْحَرُورِيَّةُ وَ بَنُو أُمَيَّةَ وَ النَّاصِبُ لِذُرِّيَّتِكَ الْعَدَاوَةَ هَؤُلَاءِالْخَمْسَةُ لَا سَهْمَ لَهُمْ فِي الْإِسْلَامِ. قَالَ: ثُمَّ قَالَ لِي: أَ رَضِيتَ عَنْ رَبِّكَ مَا قَسَمَ لَكَ؟ قَالَ: فَقُلْتُ: سُبْحَانَ رَبِّي اتَّخَذَ إِبْراهِيمَ خَلِيلًا وَ كَلَّمَ مُوسى تَكْلِيماً وَ أَعْطَى سُلَيْمَانَ مُلْكاً عَظِيماً وَ كَلَّمَنِي رَبِّي وَ اتَّخَذَنِي خَلِيلًا وَ أَعْطَانِي فِي عَلِيٍّ (علیه السلام) أَمْراً عَظِيماً، يَا جَبْرَئِيلُ مَنِ الَّذِي لَقِيتُ فِي أَوَّلِ الثَّنِيَّةِ؟

قَالَ: ذَاكَ أَخُوكَ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ. قَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَوَّلُ! فَأَنْتَ مُبَشِّرُ أَوَّلِ الْبَشَرِ وَ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا آخِرُ! فَأَنْتَ تُبْعَثُ آخِرَ النَّبِيِّينَ وَ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا حَاشِرُ فَأَنْتَ عَلَى حَشْرِ هَذِهِ الْأُمَّةِ. قَالَ: فَمَنِ الَّذِي لَقِيتُ فِي وَسَطِ الثَّنِيَّةِ؟ قَالَ: ذَاكَ أَخُوكَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يُوصِيكَ بِأَخِيكَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) فَإِنَّهُ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَنْتَ سَيِّدُ وُلْدِ آدَمَ.

ص: 212

قَالَ: فَمَنِ الَّذِي لَقِيتُ عِنْدَ الْبَابِ بَابِ الْمَقْدِسِ؟ قَالَ: ذَاكَ أَبُوكَ آدَمُ. يُوصِيكَ بِوَصِيِّكَ ابْنِهِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ خَيْراً وَ يُخْبِرُكَ أَنَّهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ. قَالَ: فَمَنِ الَّذِي صَلَّيْتَ بِهِمْ؟ قَالَ: أُولَئِكَ الْأَنْبِيَاءُ وَ الْمَلَائِكَةُ كَرَامَةً مِنَ اللَّهِ أَكْرَمَكَ بِهَا يَا مُحَمَّدُ! ثُمَّ هَبَطَ بِي الْأَرْضَ. قَالَ: فَلَمَّا أَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بَعَثَ إِلَى أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ فَدَعَاهُ. فَلَمَّا جَاءَهُ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): ادْعُ لِي عَلِيّاً فَأَتَاهُ، فَقَالَ: يَا عَلِيُّ! أُبَشِّرُكَ؟ قَالَ: بِمَا ذَا؟ قَالَ: لَقِيتُ أَخَاكَ مُوسَى وَ أَخَاكَ عِيسَى وَ أَبَاكَ آدَمَ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَكُلُّهُمْ يُوصِي بِكَ. قَالَ: فَبَكَى عَلِيٌّ (علیه السلام) وَ قَالَ: الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي لَمْ يَجْعَلْنِي عِنْدَهُ مَنْسِيّاً. ثُمَّ قَالَ: يَا عَلِيُّ! أَ لَا أُبَشِّرُكَ؟ قَالَ: قُلْتُ بَشِّرْنِي يَا رَسُولَ اللَّهِ! قَالَ: يَا عَلِيُّ! صَوَّبْتُ بِعَيْنِي إِلَى عَرْشِ رَبِّي جَلَّ وَ عَزَّ فَرَأَيْتُ مِثْلَكَ فِي السَّمَاءِ الْأَعْلَى وَ عَهِدَ إِلَيَّ فِيكَ عَهْداً. قَالَ: بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا رَسُولَ اللَّه!ِ أَ وَ كُلُّ ذَلِكَ كَانُوا يَذْكُرُونَ إِلَيْكَ. قَالَ: فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): إِنَّ الْمَلَأَ الْأَعْلَى لَيَدْعُونَ لَكَ وَ إِنَّ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيَارَ لَيَرْغَبُونَ إِلَى رَبِّهِمْ جَلَّ وَ عَزَّ أَنْ يَجْعَلَ لَهُمُ السَّبِيلَ إِلَى النَّظَرِ إِلَيْكَ وَ إِنَّكَ تَشْفَعُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ إِنَّ الْأُمَمَ كُلَّهُمْ مَوْقُوفُونَ عَلَى جُرُفِ جَهَنَّمَ. قَالَ: فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): يَا رَسُولَ اللَّهِ! فَمَنِ الَّذِينَ كَانُوا يُقْذَفُ بِهِمْ فِي نَارِ جَهَنَّمَ؟ قَالَ: أُولَئِكَ الْمُرْجِئَةُ وَ الْحَرُورِيَّةُ وَ الْقَدَرِيَّةُ وَ بَنُو أُمَيَّةَ وَ مُنَاصِبيِكَ الْعَدَاوَةَ. يَا عَلِيُّ! هَؤُلَاءِ الْخَمْسَةُ لَيْسَ لَهُمْ فِي الْإِسْلَامِ نَصِيبٌ.فصل: أقول: إن هذا الحديث رويناه كما نقلناه من هذه الطرق عن هذا الشيخ الذي شهد بثقته من ذكرناه و لا يستعظم لله جلّ جلاله أن يكون يكرم محمدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بما أوردناه فإن الله تعالى يقول له في صريح الآيات:﴿أَ هُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ﴾.

ص: 213

مسجد (بیت المقدس) از مرکبم فرود آمدم و جبریل (علیه السلام) دستم را گرفته و داخلآن مسجد کرد؛ درحالی که مسجد پر از جمعیت بود، صف ها را برایم شکافت. ناگهان ندائی از بالای سر به گوشم آمد که می گفت: جلو بایست ای محمد! پس جبریل (علیه السلام) مرا جلو برده و با آنان نماز جماعت خواندم. سپس از آنجا نردبانی از مروارید به سوی آسمان برای ما گذاشته شد. جبریل (علیه السلام) دستم را گرفته و به آسمان بالا برد پس آن جا را پر از نگهبانان توانا و تیرهای شهاب یافتیم. سپس جبریل (علیه السلام) در را کوبید، به او گفتند: کیستی؟

گفت: من جبریل هستم.

گفتند: چه کسی با توست؟

گفت: برادرم حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) با من است.

گفتند: آیا او فرستاده شده است؟

گفت: آری! پس در را به روی ما گشوده و گفتند: خوش آمدی ای برادر و ای خلیفه و کارگزار خدا! که تو بهترین برادر و بهترین خلیفه ها و بهترین پیامبر برگزیده هستی که بعد از تو دیگر پیامبری نباشد. سپس از همان جا برای ما نردبانی از یاقوت آمیخته به زبرجد سبز گذاشته و از آن جا تا آسمان دوم بالا رفتیم. پس جبریل (علیه السلام) در را کوبید و آن ها گفتاری همانند گفتار اول داشته و جبریل (علیه السلام) نیز به مثل گفتار اول جواب داد. پس در برای ما گشوده شد، آنگاه نردبانی از نور که اطراف آن نیز پوشیده به نور بود برای ما نهاده شد و جبریل (علیه السلام) گفت: ای محمد! درنگ نما و هدایت بجوی که تو هدایت یافته ای، پس به اذن خدا به آسمان سوم و چهارم و پنجم و ششم و هفتم بالا رفتیم که ناگهان به صدا و آوایی بسیار شدید برخورد نمودیم! گفتم: ای جبریل! این چه صدائی است؟

گفت: ای محمد! این صدای طوبی است، او بسیار به تو اشتیاق دارد.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: در این هنگام ترس بسیار شدیدی وجودم را پوشانید. سپس جبریل (علیه السلام) به من گفت: ای محمد! به سوی پروردگارت نزدیک بشو به تحقیق

ص: 215

امروز به خاطر کرامت و عزت تو در نزد خدایت من به جائی قدم گذاشتم که هرگز به آن پای نگذاشته بودم، و اگر آن کرامت و بزرگی تو نبود این نوری که در برابر من است مرا می سوزانید. پس من جلو رفتم و هفتاد پرده و حجاب از من برداشته شد و خداوند سبحان به من فرمود: ای محمد! من به سجده افتاده و عرض کردم: لبیک! لبیک! ای پروردگار بزرگ! پس به من گفته شد: ای محمد! سرت را بالا بگیر و سؤال کن که عطا می شوی و شفاعت کن که شفاعتت پذیرفته است. ای محمد! تو دوست و برگزیده و فرستادۀ من به سوی آفریده هایم و امین من بر بندگانم هستی زمانی کهبه سوی من حرکت کردی چه کسی را به جای خود گذاشتی؟

عرض کردم: کسی را که تو به آن آگاه تر هستی؛ برادر و پسرعمویم، و یاور و وزیرم، و صندوق و دربردارندۀ دانشم و وفاکنندۀ وعده های خودم را منصوب کردم. پس پروردگارم به من فرمود: سوگند به عزت و جلالم! و سوگند به جود و بزرگیم! و سوگند به قدرتم بر آفریده هایم! هیچ ایمانی را به خودم و به پیامبری تو، جز به ولایت او نمی پذیرم. ای محمد! آیا دوست داری که او را در ملکوت آسمان ببینی؟

عرض کردم: پروردگارا! چگونه او را در آنجا ببینم درحالی که من او را در زمین جا گذاردم؟

پس به من فرمود: ای محمد! سرت را بالا بگیر. پس من سرم را بالا گرفتم ناگهان او را با فرشتگان مقرب که در آسمان بالا بودند دیدم. پس من به طوری خندیدم که دندان های آخرم پیدا شد و عرض کردم: پروردگارا! امروز چشمم روشن شد. پس به من گفته شد: ای محمد! عرض کردم: لبیک! لبیک! ای صاحب عزت و شوکت! فرمود: من دربارۀ علی (علیه السلام) به تو عهدی دارم پس آن را بشنو.

عرض کردم: پروردگارا! آن چیست؟

فرمود: علی (علیه السلام) پرچم هدایت و پیشوای نیکوکاران و کشندۀ بدکاران و جلودار کسانی است که از من اطاعت می کنند و او همان کلمه ای است که من آن را بر پرهیزکاران لازم کرده ام. من دانش و دانایی خود را به او واگذار کرده ام، پس هر

ص: 216

کس او را دوست بدارد در حقیقت مرا دوست داشته و هر کس با او دشمنی کند در حقیقت با من دشمنی کرده است. به درستی که او آزموده شده و دیگران به او آزمایش می شوند، پس ای محمد! این را به او مژده بده آن گاه جبریل (علیه السلام) به سوی من آمده و به من گفت: خداوند تعالی0 به تو می فرماید: ای محمد! «کلمه و روح تقوی را ملازم و همراه آنان نمود و آنان به آن سزاوارتر و اهل آن بودند». (1) و آن کلمه ولایت علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است. پس ای محمد! به محضر من پیش بیا. من جلو آمدم که ناگهان به نهری رسیدم که دو طرف آن قبه هایی از مروارید و یاقوت داشت و آب آن سفیدتر از نقره و شیرین تر از عسل و خوشبوتر از مشک معطر بود. دستی به آن زدم دیدم خاکش معطر با بوی مشک است. پس جبریل (علیه السلام) به نزد من آمده و گفت: ای محمد! این چه نهری است؟

من گفتم: ای جبریل! این چه نهری است؟

گفت: این نهر توست و این همان نهری است که خدای عزّ وجل می فرماید: «همانا ما به تو کوثر عطا کردیم، پس برای پروردگارت نماز بگذار و قربانی کن، بی تردید دشمن تو نسل بریده است»(2) و ابتر همان عمرو عاص است. آنگاه توجهی نمودم که ناگهان مردانی را دیدم که در آتش جهنم می افتند. گفتم: ای جبریل! این ها کیستند؟

گفت: اینان گروه های مرجئه، قدریه، حروریه، بنی امیه و ناصبی هایی هستند که با فرزندان تو دشمنی نمودند؛ این پنج طائفه هیچ بهره ای از اسلام ندارند. سپس به من گفت: آیا از پروردگارت به این بهره و عنایتی که به تو داشت خشنود شدی؟

گفتم: پروردگار من منزه است که حضرت ابراهیم (علیه السلام) را خلیل خود، حضرت موسی (علیه السلام) را کلیم خویش گرفت، و به حضرت سلیمان (علیه السلام) پادشاهی بزرگ عطا

ص: 217

فرمود، و با من سخن گفت و مرا خلیل و دوست خود گرفت، و دربارۀ علی (علیه السلام) چیزی بزرگ به من عطا نمود. ای جبریل! آن مردی را که در اول آن وادی دیدم چه کسی بود؟

گفت: او برادرت موسی بن عمران(علیهما السلام) بود. که گفت: السلام علیک یا اول، پس تو بشارت دهنده به عنوان اولین بشر هستی و السلام علیک یا آخر، پس تو به عنوان آخرین پیامبر برانگیخته شدی و السلام علیک یا حاشر، پس تو بر حشر و جمع این امت حاضر می باشی.

گفتم: آن کسی که در میان آن وادی دیدار نمودم چه کسی بود؟ گفت: آن برادرت عیسی بن مریم(علیهما السلام) بود که تو را به برادرت علی بن ابی طالب(علیهما السلام) توصیه و سفارش نمود، زیرا او پیشوای دست وروسفیدان و امیرمؤمنان می باشد و تو بزرگ و مهتر فرزندان حضرت آدم (علیه السلام) هستی.

گفتم: پس آن کسی را که جلو در بیت المقدس دیدار نمودم که بود؟ گفت: او پدرت حضرت آدم (علیه السلام) بود که تو را به پسرش و جانشینت علی بن ابی طالب(علیهما السلام) سفارشی نیکو نمود و به تو خبر داد که او امیرمؤمنان و مهتر و بزرگ مسلمانان و پیشوای دست وروسفیدان است.

گفتم: کسانی را که با ایشان نماز خواندم که بودند؟ گفت: ایشان پیامبران الهی و فرشتگان (علیهم السلام) بودند. ای محمد! این کرامت و بخششی از جانب خدای متعال به تو بود، آنگاه آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) به سوی زمین فرود آمدند.

پس وقتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) صبح نمود دنبال انس بن مالک فرستاده و او را فرا خواند هنگامی که او آمد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به او فرمودند: علی (علیه السلام) را برای من بخوان. زمانی که او آمد فرمودند: ای علی! آیا به تو مژده بدهم؟ عرض کرد: به چه چیزی؟

فرمودند: برادرت حضرت موسی و برادرت حضرت عیسی (علیه السلام) وپدرت حضرت آدم (علیهم السلام) همگی دربارۀ تو سفارش و توصیه هایی داشتند. پس علی (علیه السلام) به گریه افتاده و گفت: حمد و سپاس خدائی را که مرا در محضر خود رها و فراموش ننموده

ص: 218

است. سپس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ای علی! آیا به تو مژده ای بدهم؟ عرض کردم: مرا بشارت بده یا رسول الله!

فرمودند: با چشمانم به عرش پروردگارم _ عزوجل_ نگریستم، و همانند تو را در آسمان بالا دیدم و خداوند تعالی دربارۀ تو با من عهد و پیمان بست.

علی (علیه السلام) عرض کرد: یا رسول الله! پدر و مادرم به فدایت آیا تمام این ها را به تو یادآوری نمودند؟ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ای علی! همانا بزرگان عالمِ بالا برای تو دعا می کنند و همانا برگزیدگان و خوبان از پروردگارشان درخواست می کنند که راهی به دیدن تو برای آن ها قرار بدهد، و بی تردید تو روز قیامت شفاعت خواهی نمود درحالی که تمامی امت ها در پرتگاه جهنم ایستاده باشند.

علی (علیه السلام) عرض کرد: یا رسول الله! آن هایی که در آتش جهنم پرتاب می شدند چه کسانی بودند؟ فرمودند: آن ها گروه های مرجئه، حروریه، قدریه، بنی امیه و دشمنان تو بودند. «ای علی! برای آن ها هیچ بهره ای از اسلام نیست». (1)

فصل: می گویم: این حدیث را همان طور که برای ما گفته شده، نقل نمودیم از آن شیخی که مورد وثاقت و اطمینان افرادی است که آن ها را در سند یاد کردیم و این را نباید برای خدای _جلّ جلاله_ بزرگ شمرد که این چنین حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را مورد اکرام و عنایت خویش قرار می دهد؛ زیرا خداوند متعال به طور صریح در آیات قرآن می فرماید: «آیا آنان رحمت پروردگارت را تقسیم می کنند، ما در زندگی دنیا معیشت ایشان را میانشان تقسیم کردیم و برخی از آنان را به برخی دیگر برتری دادیم». (2)

105_ الباب فيما نذكره عن محمد بن العباس بن مروان الثقة الثقة من كتابه فيما نزل من القرآن في النبي و آله (علیهم السلام) و الذي أشرنا إليه من تفسير ﴿سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى﴾ في أخذ عهود الأنبياء بالوحدانية و الرسالة المحمدية و أن علياً أمير المؤمنين و سيد الوصيين بما هذا لفظه:

ص: 219

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ أَبِي بَكْرٍ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: أَتَى رَجُلٌ إِلَى أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ وَ هُوَ فِي مَسْجِدِ الْكُوفَةِ وَ قَدِ احْتَبَى بِحَمَائِلِ سَيْفِهِ، فَقَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! إِنَّ فِي الْقُرْآنِ آيَةً قَدْ أَفْسَدَتْ عَلَيَّ دِينِي وَ شَكَّكَتْنِي فِي دِينِي. قَالَ: وَ مَا ذَاكَ؟ قَالَ: قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ﴾ فَهَلْ فِي ذَلِكَ الزَّمَانِ نَبِيٌّ غَيْرُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَيَسْأَلُهُ عَنْهُ؟

فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): اجْلِسْ أُخْبِرْكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ. إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ فِي كِتَابِهِ: ﴿سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا﴾ فَكَانَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ الَّتِي أَرَاهَا مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنَّهُ انْتَهَى جَبْرَئِيلُ إِلَى الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ وَ هُوَ الْمَسْجِدُ الْأَقْصَى فَلَمَّا دَنَا مِنْهُ أَتَى جَبْرَئِيلُ عَيْناً فَتَوَضَّأَ مِنْهَا، ثُمَّ قَالَ: يَا مُحَمَّدُ! تَوَضَّأْ ثُمَّ قَامَ جَبْرَئِيلُ فَأَذَّنَ.

ثُمَّ قَالَ لِلنَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم): تَقَدَّمْ فَصَلِّ وَ اجْهَرْ بِالْقِرَاءَةِ فَإِنَّ خَلْفَكَ أُفُقاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ لَا يَعْلَمُ عِدَّتَهُمْ إِلَّا اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ وَ فِي الصَّفِّ الْأَوَّلِ آدَمُ وَ نُوحٌ وَ إِبْرَاهِيمُ وَ هُودٌ وَ مُوسَى وَ عِيسَى وَ كُلُّ نَبِيٍّ بَعَثَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ إِلَى أَنْ بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله و سلم).

فَتَقَدَّمَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَصَلَّى بِهِمْ غَيْرَ هَائِبٍ وَ لَا مُحْتَشِمٍ، فَلَمَّا انْصَرَفَ أَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ كَلَمْحِ الْبَصَرِ: سَلْ يَا مُحَمَّدُ! مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ؟ فَالْتَفَتَ إِلَيْهِمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِجَمِيعِهِ فَقَالَ: بِمَ تَشْهَدُونَ؟ قَالُوا: نَشْهَدُ أَنْ لا إله إلّا الله وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ

ص: 220

لَهُ وَ أَنَّكَ رَسُولُ اللَّهِ وَ أَنَّ عَلِيّاً أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَصِيُّكَ، وَ أَنْتَ رَسُولُ اللَّهِ سَيِّدُ النَّبِيِّينَ وَ أَنَّ عَلِيّاً سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ أُخِذَتْ عَلَى ذَلِكَ مَوَاثِيقُنَا لَكُمَا بِالشَّهَادَةِ.

فَقَالَ الرَّجُلُ: أَحْيَيْتَ قَلْبِي وَ فَرَّجْتَ عَنِّي يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ.

برد و آن همان مسجد الاقصی است. پس وقتی به آن نزدیک شد، جبریل (علیه السلام) بر سر چشمه ای آمد و از آن وضو گرفت. سپس عرض کرد: ای محمد! وضو بگیر.

سپس جبریل (علیه السلام) برخاست و اذان داد و به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) عرض کرد: جلو بایست و نماز بگذار و آن را بلند بخوان، چون پشت سر تو گروهی از فرشتگان هستند که شماره آن ها را جز خدای عزّ وجل کسی نمی داند، در صف اول حضرت آدم و نوح و ابراهیم و هود و موسی و عیسی (علیهم السلام) و هر پیامبری که خدای تبارک و تعالی از ابتدای خلقت آسمان ها و زمین تا بعثت حضرت محمد (علیهم السلام) آن ها را فرستاده بود قرار داشتند. پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) جلو ایستاده و بدون هیچ ترس و شرمی نماز را با آن ها به جماعت برگزار نمود. وقتی از نماز منصرف شد، خداوند تعالی به یک چشم بر هم زدن به او وحی فرستاد: ای محمد! از پیامبرانی که پیش از تو فرستادیم بپرس، آیا به جای خدایرحمان، معبودانی برای پرستش قرار دادیم؟ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به همۀ ایشان توجه نموده و فرمودند: به چه چیزی شهادت می دهید؟ گفتند: شهادت می دهیم به این که معبودی جز خدا نیست، او یگانه و بدون شریک است، و همانا تو پیامبر خدا هستی، و بی تردید علی (علیه السلام) امیرمؤمنان وصی و جانشین توست، و به درستی که تو فرستادۀ خدا و مهتر همۀ پیامبران هستی، و این که علی (علیه السلام) مهتر همۀ جانشینان است، از ما برای شما دو نفر چنین عهد و پیمان گرفته شده است.

پس آن مرد عرض کرد: ای امیرمؤمنان! قلبم را زنده کردی و مشکلم را برطرف نمودی. (1)

ص: 222

106_ الباب فيما نذكره عن محمد بن العباس بن مروان الذي قدمنا ذكره من التسمية لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين روينا ذلك بالأسانيد المقدم ذكرها عن محمد بن العباس بن مروان المذكور ما هذا لفظه:

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ هِشَامِ بْنِ سُهَيْلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْعَسْكَرِيِّ قَالَ: حَدَّثَنِي عِيسَى بْنُ دَاوُدَ النَّجَّارُ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ (علیهم السلام) فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كانَ مَسْؤُلًا وَ أَوْفُوا الْكَيْلَ إِذا كِلْتُمْ وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِيمِ﴾ قَالَ: الْعَهْدُ مَا أَخَذَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَلَى النَّاسِ مِنْ مَوَدَّتِنَا وَ طَاعَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، أَنْ لَا يُخَالِفُوهُ وَ لَا يَتَقَدَّمُوهُ وَ لَا يَقْطَعُوا رَحِمَهُ وَ أَعْلَمَهُمْ أَنَّهُمْ مَسْئُولُونَ عَنْهُ وَ عَنْ كِتَابِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ، وَ أَمَّا الْقِسْطَاسُ، فَهُوَ الْإِمَامُ وَ هُوَ الْعَدْلُ مِنَ الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ وَ هُوَ حُكْمُ الْأَئِمَّةِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿ذلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِيلًا﴾ قَالَ: هُوَ أَعْرَفُ بِتَأْوِيلِ الْقُرْآنِ وَ مَا يَحْكُمُ وَ يَقْضِي.

و اما مراد از قسطاس و ترازو همان امام، و عدل در میان تمامی آفریدگان و حکم نمودن امامان است. خداوند عزّ وجل می فرماید: «این برای شما بهتر و عاقبتش نیکوتر است»(1)

فرمودند: یعنی او به تأویل و بیان قرآن و آن چه حکم و قضاوت می کند داناتر است. (2)

107_ الباب فيما نذكره من المجلد الثاني من كتاب ما نزل من القرآن في النبي و آله (علیه السلام) تأليف محمد بن العباس بن مروان الثقة الثقة في تسمية الله _جلّ جلاله_ لمولانا علي (علیه السلام) أمير المؤمنين و سيد المسلمين و أولى الناس بالناس و الكلمة التي ألزمتها المتقين من تفسير قوله جل و عز ﴿وَ أَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوى﴾

رُوِّينَا ذَلِكَ بِأَسَانِيدِنَا الْمُقَدَّمِ ذِكْرُهَا بِمَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا فُضَيْلٌ الرَّسَّانُ عَنْ أَبِي دَاوُدَ عَنْ أَبِي بَرْزَةَ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَيَّ فِي عَلِيٍّ عَهْداً فَقُلْتُ: اللَّهُمَّ بَيِّنْ لِي. فَقَالَ لِي: اسْمَعْ! فَقُلْتُ: اللَّهُمَّ قَدْ سَمِعْتُ. فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ: أَخْبِرْ عَلِيّاً بِأَنَّهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّاسِ وَ الْكَلِمَةُ الَّتِي أَلْزَمْتُهَا الْمُتَّقِينَ.

108_ الباب فيما نذكره عن محمد بن العباس بن مروان الثقة الثقة من كتابه المذكور في تسمية الله _جلّ جلاله_ لعلي (علیه السلام) أمير المؤمنين و سيد المسلمين و قائد الغر المحجلين إلى جنات النعيم من تفسير قوله جل و عز ﴿ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى﴾ الآيةرُوِّينَا ذَلِكَ بِأَسَانِيدِنَا الْمُقَدَّمِ ذِكْرُهَا مِنْ كِتَابِهِ بِمَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ هَمَّامِ بْنِ سُهَيْلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ الْعَلَوِيِّ حَدَّثَنَا عِيسَى بْنُ دَاوُدَ النَّجَّارُ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ (علیهم السلام) فِي قَوْلِهِ جَلَّ وَ عَزَّ: ﴿ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى إِلَى قَوْلِهِ إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى﴾ فَإِنَّ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله و سلم) لَمَّا أُسْرِيَ بِهِ إِلَى رَبِّهِ جَلَّ وَ عَزَّ قَالَ: وَقَفَ بِي جَبْرَئِيلُ عِنْدَ شَجَرَةٍ عَظِيمَةٍ لَمْ أَرَ مِثْلَهَا، عَلَى كُلِّ غُصْنٍ مِنْهَا مَلَكٌ وَ عَلَى كُلِّ وَرَقَةٍ مِنْهَا مَلَكٌ وَ عَلَى كُلِّ ثَمَرَةٍ مِنْهَا مَلَكٌ وَ قَدْ كَلَّلَهَا نُورٌ مِنْ نُورِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ.

فَقَالَ جَبْرَئِيلُ: هَذِهِ السِّدْرَةُ الْمُنْتَهَى كَانَ يَنْتَهِي الْأَنْبِيَاءُ مِنْ قَبْلِكَ إِلَيْهَا، ثُمَّ لَا يُجَاوِزُونَهَا وَ أَنْتَ تَجُوزُهَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ لِيُرِيَكَ مِنْ آيَاتِهِ الْكُبْرَى. فَاطْمَئِنَّ أَيَّدَكَ اللَّهُ بِالثَّبَاتِ حَتَّى تَسْتَكْمِلَ كَرَامَاتِ اللَّهِ وَ تَصِيرَ إِلَى جِوَارِهِ. ثُمَّ صَعِدَ بِي حَتَّى صِرْتُ تَحْتَ الْعَرْشِ فَدَنَا لِي رَفْرَفٌ أَخْضَرُ مَا أُحْسِنُ أَصِفُهُ فَرَفَعَنِي الرَّفْرَفُ بِإِذْنِ اللَّهِ إِلَى رَبِّي. فَصِرْتُ عِنْدَهُ وَ انْقَطَعَ عَنِّي أَصْوَاتُ الْمَلَائِكَةِ وَ دَوِيُّهُمْ وَ ذَهَبَتْ عَنِّي الْمَخَاوِفُ وَ النَّزَعَاتُ وَ هَدَأَتْ نَفْسِي وَ اسْتَبْشَرْتُ وَ ظَنَنْتُ أَنَّ جَمِيعَ الْخَلَائِقِ قَدْ مَاتُوا أَجْمَعِينَ وَ لَمْ أَرَ عِنْدِي أَحَداً مِنْ خَلْقِهِ، فَتَرَكَنِي مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ رَدَّ عَلَيَّ رُوحِي فَأَفَقْتُ فَكَانَ تَوْفِيقاً مِنْ رَبِّي عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ غَمَّضْتُ عَيْنِي وَ كَلَّ بَصَرِي وَ غَشِيَنِي عَنِ النَّظَرِ فَجَعَلْتُ أُبْصِرُ بِقَلْبِي كَمَا أُبْصِرُ بِعَيْنِي بَلْ أَبْعَدُ وَ أَبْلَغُ. فَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغى* لَقَدْ رَأى مِنْ آياتِ رَبِّهِ الْكُبْرى﴾.

ص: 225

وَ إِنَّمَا كُنْتُ أَرَى فِي مِثْلِ مَخِيطِ الْإِبْرَةِ وَ نُورٍ بَيْنَ يَدَيْ رَبِّي لَا تُطِيقُهُ الْأَبْصَارُ فَنَادَانِي رَبِّي جَلَّ وَ عَزَّ فَقَالَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: يَا مُحَمَّدُ! قُلْتُ: لَبَّيْكَ رَبِّي وَ سَيِّدِي وَ إِلَهِي، لَبَّيْكَ! قَالَ: هَلْ عَرَفْتَ قَدْرَكَ عِنْدِي وَ مَنْزِلَتَكَ وَ مَوْضِعَكَ؟ قُلْتُ: نَعَمْ يَا سَيِّدِي! قَالَ: يَا مُحَمَّدُ! هَلْ عَرَفْتَ مَوْقِفَكَ مِنِّي وَ مَوْضِعَ ذُرِّيَّتِكَ؟ قُلْتُ: نَعَمْ يَا سَيِّدِي! قَالَ: فَهَلْ تَعْلَمُ يَا مُحَمَّدُ فِيمَ اخْتَصَمَ الْمَلَأُ الْأَعْلَى؟ فَقُلْتُ: يَا رَبِّ! أَنْتَ أَعْلَمُ وَ أَحْكَمُ وَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ. قَالَ: اخْتَصَمُوا فِي الدَّرَجَاتِ وَ الْحَسَنَاتِ. فَهَلْ تَدْرِي مَا الدَّرَجَاتُ وَ الْحَسَنَاتُ؟ قُلْتُ: أَنْتَ أَعْلَمُ يَا سَيِّدِي وَ أَحْكَمُ. قَالَ: إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ فِي الْمَكْرُوهَاتِ وَ الْمَشْيُ عَلَى الْأَقْدَامِ إِلَى الْجُمُعَاتِ مَعَكَ وَ مَعَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِكَ وَ انْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ وَإِفْشَاءُ السَّلَامِ وَ إِطْعَامُ الطَّعَامِ وَ التَّهَجُّدُ بِاللَّيْلِ وَ النَّاسُ نِيَامٌ.

قَالَ: ﴿آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ﴾ قُلْتُ: نَعَمْ يَا رَبِّ! ﴿وَ الْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَكَ رَبَّنا وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ﴾ قَالَ: صَدَقْتَ يَا مُحَمَّدُ! ﴿لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها لَها ما كَسَبَتْ وَ عَلَيْها مَا اكْتَسَبَتْ﴾ وَ أَغْفِرُ لَهُمْ. فَقُلْتُ: ﴿رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِينا أَوْ أَخْطَأْنا﴾ إِلَى آخِرِ السُّورَةِ.

قَالَ: ذَلِكَ لَكَ وَ لِذُرِّيَّتِكَ يَا مُحَمَّدُ! قُلْتُ: رَبِّي وَ سَيِّدِي وَ إِلَهِي! قَالَ: أَسْأَلُكَ عَمَّا أَنَا أَعْلَمُ بِهِ مِنْكَ مَنْ خَلَّفْتَ فِي الْأَرْضِ بَعْدَكَ؟ قُلْتُ: خَيْرُ أَهْلِهَا لَهَا أَخِي وَ ابْنُ عَمِّي وَ نَاصِرُ دِينِكَ يَا رَبِّ وَ الْغَاضِبُ لِمَحَارِمِكَ إِذَا اسْتُحِلَّتْ وَ لِنَبِيِّكَ غَضِبَ غَضَبَ النَّمِرِ إِذَا جَدَلَ؛ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ. قَالَ: صَدَقْتَ يَا مُحَمَّدُ! إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ بِالنُّبُوَّةِ وَ بَعَثْتُكَ بِالرِّسَالَةِ وَ امْتَحَنْتُ عَلِيّاً بِالْبَلَاغِ وَ الشَّهَادَةِ إِلَى أُمَّتِكَ وَ جَعَلْتُهُ حُجَّةً فِي

ص: 226

الْأَرْضِ مَعَكَ وَ بَعْدَكَ وَ هُوَ نُورُ أَوْلِيَائِي وَلِيُّ مَنْ أَطَاعَنِي وَ هُوَ الْكَلِمَةُ الَّتِي أَلْزَمْتُهَا الْمُتَّقِينَ، يَا مُحَمَّدُ! وَ زَوْجَتُهُ فَاطِمَةُ وَ إِنَّهُ وَصِيُّكَ وَ وَارِثُكَ وَ وَزِيرُكَ وَ غَاسِلُ عَوْرَتِكَ وَ نَاصِرُ دِينِكَ وَ الْمَقْتُولُ عَلَى سُنَّتِي وَ سُنَّتِكَ، يَقْتُلُهُ شَقِيُّ هَذِهِ الْأُمَّةِ.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): ثُمَّ أَمَرَنِي رَبِّي بِأُمُورٍ وَ أَشْيَاءَ أَمَرَنِي أَنْ أَكْتُمَهَا وَ لَمْ يَأْذَنْ لِي فِي إِخْبَارِ أَصْحَابِي بِهَا، ثُمَّ هَوَى بِيَ الرَّفْرَفُ [فَإِذَا] أَنَا بِجَبْرَئِيلَ فَتَنَاقَلَنِي مِنْهُ حَتَّى صِرْتُ إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى فَوَقَفَ بِي تَحْتَهَا، ثُمَّ أَدْخَلَنِي إِلَى جَنَّةِ الْمَأْوَى، فَرَأَيْتُ مَسْكَنِي وَ مَسْكَنَكَ يَا عَلِيُّ! فِيهَا. فَبَيْنَا جَبْرَئِيلُ يُكَلِّمُنِي إِذْ تَجَلَّى لِي نُورٌ مِنْ نُورِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ، فَنَظَرْتُ إِلَى مِثْلِ مَخِيطِ الْإِبْرَةِ إِلَى مِثْلِ مَا كُنْتُ نَظَرْتُ إِلَيْهِ فِي الْمَرَّةِ الْأُولَى، فَنَادَانِي رَبِّي جَلَّ وَ عَزَّ: يَا مُحَمَّدُ! قُلْتُ: لَبَّيْكَ رَبِّي وَ سَيِّدِي وَ إِلَهِي! قَالَ: سَبَقَتْ رَحْمَتِي غَضَبِي لَكَ وَ لِذُرِّيَّتِكَ. أَنْتَ مُقَرَّبِي مِنْ خَلْقِي وَ أَنْتَ أَمِينِي وَ حَبِيبِي وَ رَسُولِي وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي.

لَوْ لَقِيَنِي جَمِيعُ خَلْقِي يَشْكُّونَ فِيكَ طَرْفَةَ عَيْنٍ أَوْ يُبْغِضُونَ صَفْوَتِي مِنْ ذُرِّيَّتِكَ لَأُدْخِلَنَّهُمْ نَارِي وَ لَا أُبَالِي. يَا مُحَمَّدُ! عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ إِلَى جَنَّاتِ النَّعِيمِ، أَبُو السِّبْطَيْنِ سَيِّدَيْ شَبَابِ أَهْلِ جَنَّتِي الْمَقْتُولَيْنِ ظُلْماً، ثُمَّ حَرَّضَ عَلَى الصَّلَاةِ وَ مَا أَرَادَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ قَدْ كُنْتُ قَرِيباً مِنْهُ فِي الْمَرَّةِ الْأُولَى مِثْلَ مَا بَيْنَ كَبِدِ الْقَوْسِ إِلَىسنيه [سِيَتِهِ] فَذَلِكَ قَوْلُهُ جَلَّ وَ عَزَّ: ﴿قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى﴾ مِنْ ذَلِكَ ثُمَّ ذَكَرَ سِدْرَةَ الْمُنْتَهَى. فَقَالَ: ﴿وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى* عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى* عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوى* إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى* ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغى﴾ يَعْنِي يَغْشَى مَا غَشِيَ السِّدْرَةَ مِنْ نُورِ اللَّهِ وَ عَظَمَتِهِ.

ص: 227

همان فرمایش خدای عزّ وجل است: «دیده اش هرگز منحرف نشد و از حد در نگذشت و به تحقیق پاره ای ازآیات بزرگ پروردگارش را دید». (1)

و همواره داشتم در مثل گذر سوزن و نوری در محضر پروردگارم که همه دیدگان توان آن را ندارند، می دیدم. پس پروردگارم جل و عز به من ندا کرده و فرمود: ای محمد!

عرض کردم: لبیک! لبیک بار پروردگارا و ای بزرگ و معبود من!

فرمود: آیا قدر و منزلت و جایگاه خودت را نزد ما می دانی؟

عرض کردم: آری؛ ای بزرگ من!

فرمود: ای محمد! آیا موقف و وضعیت خود و فرزندانت را به نزد من می دانی؟

عرض کردم: آری؛ ای بزرگ من!

فرمود: ای محمد! آیا می دانی که در ملأ اعلی مرافعه به سر چیست؟

عرض کردم: پروردگارا! تو داناتر و فرمانت نافذتر و تو دانای هر نهانی هستی.

فرمود: آن ها در باب درجات و حسنات با یکدیگر مرافعه می کنند. آیا می دانی درجات و حسنات چیستند؟

عرض کردم: ای بزرگ من! تو داناتر و فرمانت نافذتر است.

فرمود: وضوی پر آب و شاداب در سختی ها گرفتن، و بر روی پاها با تو و امامان از فرزندان تو به سوی نماز جمعه رفتن، و چشم انتظار نماز بعد از نماز بودن و آشکار کردن سلام، و خوراندن طعام، و تهجّد و بیداری در شب درحالی که مردم در خواب هستند می باشد.

خداوند تعالی فرمود: «پیامبر به آنچه از پروردگارش به او فرود آمد ایمان آورد». عرض کردم: آری پروردگارا! «و اهل ایمان همگی به خدا و فرشتگان و کتاب ها و پیامبرانش ایمان آوردند، و گفتند: شنیدیم و اطاعت کردیم. پروردگارا! ما آمرزشَت را می خواهیم و بازگشت تنها به سوی توست».

فرمود: راست گفتی ای محمد! «خداوند هیچ کس را جز به قدر توانایی اش

ص: 229

تکلیف نمی کند، هرآن چه از خوبی ها به دست آورد به سود او و آن چه از بدی ها را به دست آورد به زیان اوست» و آن ها را می آمرزم. عرض کردم: «پروردگارا! اگر فراموش یا اشتباه نمودیم ما را مؤاخذه مفرما . . . » تا آخر سوره. (1)

فرمود: ای محمد! این برای تو و فرزندانت باشد.

عرض کردم: تو پروردگار و بزرگ و معبود من هستی.

فرمود: چیزی را از تو می پرسم که من از تو داناترم، چه کسی را بعد از خودت روی زمین، به جای خود گذاردی؟عرض کردم: پروردگارا! بهترین اهل زمین را برای آن ها قرار دادم، یعنی برادرم و پسرعمو و یاری کنندۀ دینم، و کسی که برای شکسته شدن حریم و حرمت ها (آن چه که شکستن آن روا نیست) به خشم می آید، زمانی که شکسته شوند و برای پیامبرت خشم پلنگ را دارد، زمانی که به ستیزه برخیزد یعنی علی بن ابی طالب(علیهما السلام).

فرمود: راست گفتی ای محمد! همانا من تو را برای نبوت اختیار کرده و برای رسالت برانگیختم و علی (علیه السلام) را به رساندن رسالت و گواه بودن به امتت آزمودم و او را با تو و بعد از تو در روی زمین حجت قرار دادم، او نور اولیا و دوستان من و سرپرست اطاعت کنندگان از من می باشد.

ای محمد! او کلمه ای است که آن را بر پرهیزکاران لازم گردانیدم. همسر او فاطمه (علیها السلام) است و به درستی که او جانشین، وارث، وزیر، شوینده اندام و یاور دین توست. او کسی است که بر سنت من و راه و روش تو کشته می شود، او را نگون بخت این امت می کشد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: سپس پروردگارم مرا به کارها و چیزهایی فرمان داد و به من دستور داد که آن را کتمان نمایم و به من اجازه نداد تا آن را به یارانم خبر بدهم. بعد همان جامه و رفرف مرا فرود آورد و به جبریل (علیه السلام) برخورد نمودم. پس مرا از آن جا منتقل کرده تا به سدرة المنتهی رسیدم و مرا در زیر آن قرار داد، سپس مرا به جنة المأوی بهشت وارد کرد.

ص: 230

پس ای علی! خانۀ خود و تو را در آن دیدم و زمانی که جبریل (علیه السلام) با من سخن می گفت، نوری از نور خدای عزّ وجل بر من پدیدار شد. پس در مثل گذر و سوراخ سوزنی نگاه کردم به مثل آن چه در دفعه اول به آن نگریستم. آن گاه پروردگارم عزّ وجل به من ندا کرد: ای محمد! عرض کردم: لبیک ای پروردگار و بزرگ و معبود من! فرمود: رحمت من بر غضبم برای تو و فرزندانت پیشی گرفته است، تو در میان آفریدگانم مقرب و نزدیک به بارگاه قدس من هستی، و تو امین و دوست و فرستادۀ من می باشی. به عزت و جلالم سوگند! اگر تمام آفریده های من مرا ملاقات کنند، درحالی که یک چشم بر هم زدن در تو تردید داشته باشند، یا با برگزیده ای از فرزندان تو دشمنی کنند مسلّماً آن ها را در آتش خود وارد می کنم و هیچ باکی هم ندارم.

ای محمد! علی (علیه السلام) امیرمؤمنان و بزرگ و مهتر مسلمانان و پیشوای دست وروسفیدان به سوی بهشتِ پر ناز و نعمت است. او پدر دو سبط و نوۀ تو، آقایان جوانان اهل بهشت من است که آن ها هر دو از روی ظلم و ستم کشته می شوند، آن گاه مرا به نماز و آن چه او تبارک و تعالی می خواست تحریص و تحریک نمود، درحالی که به او نسبت به مرتبهاول به اندازه خمیدگی کمان تا سر آن نزدیک تر بودم.

پس این همان فرمایش خدای عزّ وجل است: «تا آن که فاصله اش به اندازه دو کمان یا نزدیک تر شد»(1)

سپس سدرة المنتهی را یادآوری کرده و فرمودند: «و به تحقیق یک بار دیگر هم او را دیده است، * در همان جا که جنّة الماوی است؛* هنگامی که پوشیده بود سدره آن چه را که پوشیده بود* دیده اش منحرف نگشت و از حد در نگذشت»(2) مراد از پوشش سدره همان نور خدا و عظمت اوست. (3)

ص: 231

109_ الباب فيما نذكره عن محمد بن العباس بن مروان الثقة الثقة أن النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) عرف أصحابه أمير المؤمنين في تفسير بعض سورة التحريم

رُوِّينَا ذَلِكَ بِأَسَانِيدِنَا مِنْ كِتَابِهِ الَّذِي قَدَّمْنَا ذِكْرَهُ بِمَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى حَدَّثَنَا ابْنُ فَضَّالٍ عَنْ أَبِي جَمِيلَةَ عَنْ مُحَمَّدٍ الْكَلْبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَرَّفَ أَصْحَابَهُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ مَرَّتَيْنِ إِنَّهُ قَالَ لَهُمْ: أَ تَدْرُونَ مَنْ وَلِيُّكُمْ بَعْدِي؟ قَالُوا: اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ. قَالَ: فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ قَالَ: ﴿فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِيلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِينَ﴾ يَعْنِي أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام)، وَ الْمَرَّةَ الثَّانِيَةَ يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ.

110_ الباب فيما نذكره عن محمد بن العباس بن مروان المذكور من تفسير قوله عز و جل: ﴿فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِيئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا﴾ في تسمية مولانا علي (علیه السلام) أمير المؤمنين من كتابه الذي أشرنا إليه بأسانيدنا إليه بما هذا لفظه:

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ زِيَادٍ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ حَدَّثَنَا صَالِحُ بْنُ خَالِدٍ وَ عُبَيْسُ بْنُ هِشَامٍ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ: ﴿فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِيئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا﴾ قَالَ: تَدْرُونَ مَا رَأَوْا؟ رَأَوْا وَ اللَّهِ عَلِيّاً (علیه السلام) مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَدَّعُونَ. تُسَمُّونَ بِهِ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ. يَا فُضَيْلُ! لَمْ يُسَمَّ بِهَا وَ اللَّهِ بَعْدَ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ إِلَّا مُفْتَرٍ كَذَّابٌ إِلَى يَوْمِ النَّاسِ هَذَا.

مولانا علي بن الحسين(علیهما السلام) و نحن نروي كتبه بعدة طرق قد ذكرنا بعضها في كتاب الإجازات فيما يخصني من الإجازات و رواه برواية فيها من رجالهم.

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: أَبُو أَحْمَدَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ بُزُرْجَ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ هَارُونَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: لَمَّا سُلِّمَ عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ، خَرَجَ الرَّجُلَانِ وَ هُمَا يَقُولَانِ: وَ اللَّهِلَا نُسَلِّمُ لَهُ مَا قَالَ أَبَداً.

می کند و آن مطلب چنین است: بریده رفت و خودش را به ابوبکر رسانید و به او گفت: ای ابوبکر! آیا تو همان کسی نیستی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به تو فرمودند: به سوی علی (علیه السلام) برو و به عنوان امیرمؤمنان به او سلام بده. تو گفتی: آیا این کار از فرمان خداو پیامبرش می باشد؟

به تو گفت: آری! پس تو رفتی و به او سلام دادی، به خدا سوگند در شهری که تو در آن باشی، من سکونت نمی کنم. (1)

116_ الباب فيما نذكره عن الحسين بن سعيد من كتابه كتاب البهار في إذكار أسامة بن زيد لأبي بكر بأمر رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لهم أن يسلموا على علي (علیه السلام) بإمرة المؤمنين نذكر ما نحتاج إليه بلفظه المعتمد عليه و نترك ما لا ضرورة إليه فنقول.

عَنْ رِجَالِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ مَا هَذَا لَفْظُهُ: مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ فُضَيْلٍ الرَّسَّانِ وَ الْحَسَنِ بْنِ سَكَنٍ العرار عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي أُمَامَةَ قَالَ: لَمَّا قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) كَتَبَ أَبُوبَكْرٍ إِلَى أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ: مِنْ أَبِي بَكْرٍ خَلِيفَةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ إِلَى أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ: أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ الْمُسْلِمِينَ اجْتَمَعُوا عَلَيَّ لَمَّا أَنْ قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَإِذَا أَتَاكَ كِتَابِي هَذَا فَأَقْبِلْ. قَالَ: فَكَتَبَ إِلَيْهِ أُسَامَةُ بْنُ زَيْدٍ: أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّهُ جَاءَنِي كِتَابٌ لَكَ يَنْقُضُ آخِرُهُ أَوَّلَهُ؛ كَتَبْتَإِلَيَّ: مِنْ أَبِي بَكْرٍ خَلِيفَةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ، ثُمَّ أَخْبَرْتَنِي أَنَّ الْمُسْلِمِينَ اجْتَمَعُوا عَلَيْكَ! قَالَ: فَلَمَّا قَدِمَ أُسَامَةُ عَلَيْهِ قَالَ لَهُ: يَا أَبَا بَكْرٍ! أَ مَا تَذْكُرُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ حِينَ أَمَرَنَا أَنْ نُسَلِّمَ عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ، فَقُلْتَ: أَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ؟ فَقَالَ لَكَ: نَعَمْ! ثُمَّ قَامَ عُمَرُ فَقَالَ: أَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ؟ فَقَالَ: نَعَمْ! ثُمَّ قَامَ الْقَوْمُ

ص: 236

فَسَلَّمُوا عَلَيْهِ فَكُنْتُ أَصْغَرَكُمْ سِنّاً، فَقُمْتُ فَسَلَّمْتُ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ؟ فَقَالَ: إِنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُنْ يَجْمَعُ لَهُمُ النُّبُوَّةَ وَ الْخِلَافَةَ.

می دهی که مسلمانان بر دور تو جمع شده و به تو رأی داده اند!؟ وقتی اسامه به نزدش آمد به او گفت: ای ابوبکر! آیا یاد نداری که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به ما فرمان داد که بر علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بگوئیم. تو گفتی: آیا این کار به دستور خدا و پیامبرش می باشد؟ ایشان به تو فرمودند: آری! آنگاه عمر برخاسته و گفت: آیا این کار به دستور خدا و پیامبرش می باشد؟ پس ایشان فرمودند: آری! و همه بر او سلام دادند پس سن من از همه شما کوچک تر بود برخاستم و به عنوان امیرمؤمنان بر او سلام دادم؟

ابوبکر در جواب گفت: خداوند بر آن نیست که نبوت و خلافت را یک جا برایشان جمع کند!!(1)

جواب او در حدیث 95 گذشت.

117_ الباب فيما نذكره عن الحسين بن سعيد الثقة المجمع عليه من كتاب البهار يتضمن أمر رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لجماعة من الصحابة بالتسليم على علي (علیه السلام) بإمرة المؤمنين نذكر منه ما نحتاج إليه بلفظه و نترك ما لا ضرورة إلى الوقوف عليه.

فَقَالَ فِي إِسْنَادِهِ مَا هَذَا لَفْظُهُ: عَنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ بَعْدَ كَلَامٍ لَا ضَرُورَةَ إِلَيْهِ: إِنَّ عَلِيّاً (علیه السلام) مَرِضَ فَعَادَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ وَ أَمَرَ هَؤُلَاءِ فَعَادُوهُ وَ قَالَ لَهُمْ: سَلِّمُوا عَلَيْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَامَ أَبُوبَكْرٍ وَ عُمَرُ وَ عُثْمَانُ فَقَالُوا: أَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ؟ فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ. قَالَ: فَانْطَلِقُوا فَسَلِّمُوا عَلَيْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَدَخَلَ عَلَيْهِمْ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ وَ هُمْ عِنْدَهُ. فَقَالَ لَهُ: يَا عَلِيُّ! مَا قَالُوا لَكَ؟ فَقَالَ: سَلَّمُوا عَلَيَّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. قَالَ: فَقَالَ لَهُمْ: إِنَّ هَذَا اسْمٌ نَحَلَهُ اللَّهُ عَلِيّاً (علیه السلام) لَيْسَ هُوَ إِلَّا لَهُ، ثُمَّ ذَكَرَ تَمَامَ الْحَدِيثِ.

ص: 238

فصل: أقول: قوله في الحديث إن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) عاد علياً (علیه السلام) يعني أنه عاده و خرج من عنده و أمر الجماعة المشار إليهم بالعيادة لعلي (علیه السلام) و التسليم عليه بإمرة المؤمنين، ثم عاد رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و دخل إليهم فسأله عمّا قالوا له و عرفهم ما ذكره في الحديث المشار إليه.

118_ الباب فيما نذكره من رواية إسماعيل بن أحمد البستي من علمائهم و أعيان رجالهم في كتابه الذي سماه فضائل علي بن أبي طالب و مراتب أمير المؤمنين (علیه السلام) في تسمية جبرئيل (علیه السلام) لمولانا علي (علیه السلام) أمير المؤمنين و فارس المسلمين و قائد الغر المحجلين و قاتل الناكثين و المارقين و القاسطين و إمام المتقين

فَقَالَ فِيهِ مَا هَذَا لَفْظُهُ: وَ مِنْ أَسْمَائِهِ مَا سَمَّاهُ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) بِهَا عَلَى مَا رَوَاهُ الْخَلَفُ عَنْ عَلِيٍّ (علیه السلام) قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَوَجَدْتُهُ وَ رَأْسُهُ فِي حَجْرِ دِحْيَةَ الْكَلْبِيِّ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَقَالَ لِي دِحْيَةُ: وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! وَ فَارِسَ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدَ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ قَاتِلَ النَّاكِثِينَ وَ الْمَارِقِينَ وَ الْقَاسِطِينَ. وَ قَالَ: وَ إِمَامَ الْمُتَّقِينَ _ فِي بَعْضِ الرِّوَايَاتِ _ . ثُمَّ قَالَ لَهُ: تَعَالَ خُذْ رَأْسَ ابْنِ عَمِّكَ فِي حَجْرِكَ، فَأَنْتَ أَحَقُّ بِذَلِكَ.فَلَمَّا دَنَوْتُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ وَضَعْتُ رَأْسَهُ فِي حَجْرِي، لَمْ أَرَ دِحْيَةَ وَ فَتَحَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَيْنَهُ وَ قَالَ: يَا عَلِيُّ! مَنْ كُنْتَ تُكَلِّمُ؟ قُلْتُ: دِحْيَةَ الْكَلْبِيَّ وَ قَصَصْتُ عَلَيْهِ الْقِصَّةَ. قَالَ: لَمْ يَكُنْ دِحْيَةَ وَ إِنَّمَا كَانَ ذَلِكَ جَبْرَئِيلَ، أَتَاكَ لِيُعَرِّفَكَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى سَمَّاكَ بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ.

به دامنت بگذار، چون تو به این کار شایسته و سزاوارتر هستی. وقتی من به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نزدیک شده و سر مبارکشان را در دامن خویش گذاشتم، دیگر دحیه را ندیدیم و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هم چشمشان را باز نموده و فرمودند: یا علی! با چه کسی سخن می گفتی؟

عرض کردم: دحیۀ کلبی بود و حکایت کلام او را به ایشان بازگو کردم. ایشان به من فرمودند: او دحیه نبود، بلکه جبریل (علیه السلام) بود که به نزد تو آمد، تا تو را خبردار کند که خداوند تعالی تو را به این اسامی نامگذاری کرده است. (1)

119_ الباب فيما نذكره أيضاً من رواية إسماعيل بن أحمد البستي في كتابه فضائل علي (علیه السلام) في أمر النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) أصحابه أن يسلموا على علي (علیه السلام) بإمرة المؤمنين

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: وَ فِي الْحَدِيثِ أَنَّهُ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَمَرَ أَصْحَابَهُ أَنْ يُسَلِّمُوا عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ فَقَالَ لَهُ عُمَرُ: رَأْيٌ رَأَيْتَهُ أَوْ وَحْيٌ نَزَلَ؟ قَالَ: بَلَى! وَحْيٌ نَزَلَ. فَقَالَ: سَمْعاً وَ طَاعَةً، وَ الْقِصَّةُ مَشْهُورَةٌ.

فصل: أقول: أنا وجدت في آخر النسخة التي نقلت منها هذين الحديثين ما هذا لفظه: عن كتاب مراتب أمير المؤمنين علي بن أبي طالب(علیهما السلام) من إملاء الشيخ الإمام أبي القاسم إسماعيل بن أحمد البستي رحمه الله انتسخ هذه النسخة من نسخة مصحّحة طالعها الكبار من العلماء و تلك النسخة موضوعة في دار الكتب التي بناها في المسجد الجامع العتيق بهمدان الصدر السعيد الكبير ضياء الدين أبو محمد عبد الملك بن محمد هذا ما وجدناه و نقلناه كما رأيناه و الحمد لله.

بر علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بدهند. پس عمر به ایشان گفت: آیا این نظر شخصی خودت هست یا وحی آسمانی نازل شده است؟!

فرمودند: بلکه وحی است که نازل شده است.

او گفت: به گوش هستم و اطاعت می کنیم، و قصۀ آن مشهور است. (1)

120_ الباب فيما نذكره من كتاب لبعض علمائهم صنّفه برجالهم في فضائل علي (علیه السلام) نذكر منه ما يختص بتسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين أول أسانيد هذا الكتاب حدثنا أحمد بن محمد الطبري المعروف بالخليلي و قال في آخره: و كان الفراغ من نسخه في ربيع الآخر سنة إحدى عشرة و أربعمائة بالقاهرة المعزية.

فَقَالَ فِيهِ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ الْخَثْعَمِيُّ الْعَدْلُ وَ عَلِيُّ بْنُ الْعَبَّاسِ الْبَجَلِيُّ وَ عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ الْحَكَمِ التَّمِيمِيُّ الْعَدْلُ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِكٍ وَ عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَيْنِ الْعِجْلِيُّ وَ الْحُسَيْنُ بْنُ السَّكَنِ الْأَسَدِيُّ الْكُوفِيُّونَ قَالُوا: حَدَّثَنَا عَبَّادُ بْنُ يَعْقُوبَ الْأَسَدِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا السَّرِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ السُّلَمِيُّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَزَوَّرٍ قَالَ: دَخَلْتُ أَنَا وَ الْعَلَاءُ بْنُ هِلَالٍ عَلَى أَبِي إِسْحَاقَ السَّبِيعِيِّ حَيْثُ قَدِمَ مِنْ خُرَاسَانَ، فَقَالَ: حَدَّثَنِيأَخُوكَ أَبُو دَاوُدَ السَّبِيعِيُّ عَنْ بُرَيْدَةَ بْنِ خصيب [حُصَيْبٍ] الْأَسْلَمِيِّ، قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَدَخَلَ عَلَيْنَا أَبُوبَكْرٍ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): قُمْ يَا أَبَا بَكْرٍ! فَسَلِّمْ عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالَ أَبُوبَكْرٍ: أَ مِنَ اللَّهِ أَمْ مِنْ رَسُولِهِ؟ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ

ص: 242

رَسُولِهِ. ثُمَّ جَاءَ عُمَرُ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): سَلِّمْ عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالَ عُمَرُ: مِنَ اللَّهِ أَوْ مِنْ رَسُولِهِ؟ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ. ثُمَّ جَاءَ سَلْمَانُ كَرَّمَ اللَّهُ وَجْهَهُ فَسَلَّمَ، فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): سَلِّمْ عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَسَلَّمَ.

ثُمَّ جَاءَ عَمَّارٌ فَسَلَّمَ ثُمَّ جَلَسَ، فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): قُمْ يَا عَمَّارُ! فَسَلِّمْ عَلَى عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَامَ فَسَلَّمَ، ثُمَّ دَنَا فَجَلَسَ، فَأَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِوَجْهِهِ فَقَالَ: إِنِّي قَدْ أَخَذْتُ مِيثَاقَكُمْ عَلَى ذَلِكَ، كَمَا أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ بَنِي آدَمَ فَقَالَ لَهُمْ: ﴿أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى ﴾ وَ سَأَلْتُمُونِي أَنْتُمْ: أَ مِنَ اللَّهِ أَوْ مِنْ رَسُولِهِ؟ فَقُلْتُ: بَلَى. أَمَا وَ اللَّهِ لَئِنْ نَقَضْتُمُوهُ لَتَكْفُرُونَ فَخَرَجُوا مِنْ عِنْدِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ يَضْرِبُ بِإِحْدَى يَدَيْهِ عَلَى الْأُخْرَى ثُمَّ قَالَ: كَلَّا وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ. فَقُلْتُ: مَنْ ذَلِكَ الرَّجُلُ؟ قَالَ: لَا تَتَحَمَّلْهُ، وَ جَابِرٌ مِنْ خَلْفِي يَغْمِزُنِي أَنْ سَلْهُ، فَأَلْحَحْتُ عَلَيْهِ فَقَالَ: الْأَعْرَابِيُّ يَعْنِي عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ.

فصل:أقول أنا: هذا لفظ الحديث ذكرناه كما وجدناه و مصنفه و رجاله ما هم من رجال الإمامية فدرك ذلك عليهم و هم أعرف بأحاديثهم النبوية.

فرمودند: از جانب خدا و پیامبرش می باشد. سپس عمر آمد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به او نیز فرمودند: بر علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بده.

عمر نیز گفت: آیا این کار به دستور خدا و پیامبرش می باشد؟فرمودند: از جانب خدا و پیامبرش می باشد.

آن گاه سلمان رضوان الله تعالی علیه آمد و سلام داد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به او نیز فرمودند: بر علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بده و او هم سلام داد. پس از آن عمار رضوان الله تعالی علیه آمد سلام داده و نشست. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به عمار نیز فرمودند: ای عمار! برخیز و بر علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بده، او برخاسته و سلام داد، سپس نزدیک آمد و نشست. پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با چهرۀ خویش رو نموده و فرمودند: در حقیقت من از شما بر این کار عهد و پیمان گرفتم، همان طور که خداوند تعالی از فرزندان آدم (علیه السلام) پیمان گرفت و به آن ها فرمود: «آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: آری».

و شما از من پرسیدید: آیا این کار از خدا و پیامبرش هست؟

من هم گفتم: آری! آگاه باشید! به خدا سوگند! اگر این عهد و پیمان را بشکنید مسلّماً کافر خواهید شد. پس آن ها از نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بیرون رفتند و مردی از آن جمعیت دست بر روی دست می زد و می گفت: به خدای کعبه! هرگز این کار را نخواهیم کرد.

من گفتم: آن مرد که بود؟ گفت: تحمل شنیدن آن را نداری، و جابر که در پشت سر من بود نِشگونی به من گرفت و اشاره کرد که از او بپرس. پس من بر او اصرار و پافشاری کردم، گفت: او یک اَعرابی بود یعنی عمر بن خطاب. (1)

121_ الباب فيما نذكره عن أحمد بن محمد الطبري من كتابه الذي أشرنا إليه في تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و ولي المؤمنين و وصي رسول رب العالمين

ص: 244

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْكُوفِيُّ الدَّلَّالُ قَالَ: أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَبْدِ الْوَاحِدِ الْخَزَّازُ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ الْحَسَنِ بْنِ فُرَاتٍ القرار [الْقَزَّازُ] قَالَ: حَدَّثَنَا عَامِرُ بْنُ كَثِيرٍ السَّرَّاجُ قَالَ: وَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ: حَدَّثَنَا زِيَادُ بْنُ الْمُنْذِرِ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ هُوَ يَقُولُ: شَجَرَةٌ أَصْلُهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم)، وَ فَرْعُهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٌّ(علیهما السلام)، وَ أَغْصَانُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ وَ ثَمَرَتُهَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهم السلام). فَإِنَّهَا شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ نَبْتُ الرَّحْمَةِ وَ مِفْتَاحُ الْحِكْمَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ وَ مَوْضِعُ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ مَوْضِعُ سِرِّ اللَّهِ وَ وَدِيعَتُهُ وَ الْأَمَانَةُ الَّتِي عُرِضَتْ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ حَرَمُ اللَّهِ الْأَكْبَرُ وَ بَيْتُ اللَّهِ الْعَتِيقُ وَحَرَمُهُ. عِنْدَنَا عَلِمُ الْمَنَايَا وَ الْبَلَايَا وَ الْوَصَايَا وَ فَصْلُ الْخِطَابِ وَ مَوْلِدُ الْإِسْلَامِ وَ أَنْسَابُ الْعَرَبِ.

كَانُوا نُوراً مُشْرِقاً حَوْلَ عَرْشِ رَبِّهِمْ فَأَمَرَهُمْ فَسَبَّحُوا فَسَبَّحَ أَهْلُ السَّمَاوَاتِ بِتَسْبِيحِهِمْ، ثُمَّ أُهْبِطُوا إِلَى الْأَرْضِ فَأَمَرَهُمْ فَسَبَّحُوا فَسَبَّحَ أَهْلُ الْأَرْضِ بِتَسْبِيحِهِمْ، فَإِنَّهُمْ لَهُمُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمُسَبِّحُونَ. فَمَنْ أَوْفَى بِذِمَّتِهِمْ فَقَدْ أَوْفَى بِذِمَّةِ اللَّهِ وَ مَنْ عَرَفَ حَقَّهُمْ، فَقَدْ عَرَفَ حَقَّ اللَّهِ. هُمْ وُلَاةُ أَمْرِ اللَّهِ وَ خُزَّانُ وَحْيِ اللَّهِ وَ وَرَثَةُ كِتَابِ اللَّهِ وَ هُمُ الْمُصْطَفَوْنَ بِسِرِّ اللَّهِ وَ الْأُمَنَاءُ عَلَى وَحْيِ اللَّهِ. هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِ النُّبُوَّةِ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ وَ الْمُسْتَأْنِسُونَ بِخَفْقِ أَجْنِحَةِ الْمَلَائِكَةِ بِمَنْ كَانَ يَغْدُوهُمْ جَبْرَئِيلُ مِنَ الْمَلِكِ الْجَلِيلِ بِخَيْرِ التَّنْزِيلِ وَ بُرْهَانِ التَّأْوِيلِ.

هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتٍ أَكْرَمَهُمُ اللَّهُ بِسِرِّهِ وَ شَرَّفَهُمْ بِكَرَامَتِهِ وَ أَعَزَّهُمْ بِالْهُدَى وَ ثَبَّتَهُمْ بِالْوَحْيِ وَ جَعَلَهُمْ أَئِمَّةَ هُدًى وَ نُوراً فِي الظُّلَمِ لِلنَّجَاةِ وَ اخْتَصَّهُمْ لِدِينِهِ وَ فَضَّلَهُمْ بِعِلْمِهِ وَ آتَاهُمْ ما لَمْ يُؤْتِ أَحَداً مِنَ الْعالَمِينَ وَ جَعَلَهُمْ

ص: 245

عِمَاداً لِدِينِهِ وَ مُسْتَوْدَعاً لِمَكْنُونِ سِرِّهِ وَ أُمَنَاءَ عَلَى وَحْيِهِ، نُجَبَاءَ مِنْ خَلْقِهِ وَ شُهَدَاءَ عَلَى بَرِيَّتِهِ، اخْتَارَهُمُ اللَّهُ وَ حَبَاهُمْ وَ خَصَّهُمْ وَ اصْطَفَاهُمْ وَ فَضَّلَهُمْ وَ ارْتَضَاهُمْ وَ انْتَجَبَهُمْ وَ انْتَقَاهُمْ وَ جَعَلَهُمْ لِلْبِلَادِ وَ الْعِبَادِ عُمَّاراً وَ أَدِلَّاءَ لِلْأُمَّةِ عَلَى الصِّرَاطِ.

فَهُمْ أَئِمَّةُ الْهُدَى وَ الدُّعَاةُ إِلَى التَّقْوَى وَ كَلِمَةُ اللَّهِ الْعُلْيَا وَ حُجَّةُ اللَّهِ الْعُظْمَى وَ هُمُ النَّجَاةُ وَ الزُّلْفَى. هُمُ الْخِيَرَةُ الْكِرَامُ، هُمُ الْأَصْفِيَاءُ الْحُكَّامُ، هُمُ النُّجُومُ الْأَعْلَامُ، هُمُ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ، هُمُ السَّبِيلُ الْأَقْوَمُ. الرَّاغِبُ عَنْهُمْ مَارِقٌ وَ الْمُقَصِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ وَ اللَّازِمُ لَهُمْ لَاحِقٌ، نُورُ اللَّهِ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْبِحَارُ السَّائِغَةُ لِلشَّارِبِينَ، أَمْنٌ لِمَنِ الْتَجَأَ إِلَيْهِمْ وَ أَمَانٌ لِمَنْ تَمَسَّكَ، بِهِمْ إِلَى اللَّهِ يَدْعُونَ وَ لَهُ يُسَلِّمُونَ وَ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ وَ بِكِتَابِهِ يَحْكُمُونَ.

مِنْهُمْ بَعَثَ اللَّهُ رَسُولَهُ وَ عَلَيْهِمْ هَبَطَتْ مَلَائِكَتُهُ وَ فِيهِمْ نَزَلَتْ سَكِينَتُهُ وَ إِلَيْهِمْ بُعِثَ الرُّوحُ الْأَمِينُ مَنّاً مِنَ اللَّهِ عَلَيْهِمْ، فَضَّلَهُمْ بِهِ وَ خَصَّهُمْ وَ أُصُولٌ مُبَارَكَةٌ، مُسْتَقَرُّ قَرَارِ الرَّحْمَةِ، خُزَّانُ الْعِلْمِ وَ وَرَثَةُ الْحِلْمِ وَ أُولُو التُّقَى وَ النُّهَى وَ النُّورُ وَ الضِّيَاءُ وَ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ وَ بَقِيَّةُ الْأَوْصِيَاءِ.

مِنْهُمُ الطَّيِّبُ ذِكْرُهُ وَ الْمُبَارَكُ اسْمُهُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله و سلم) الْمُصْطَفَى الْمُرْتَضَى وَ رَسُولُهُ النَّبِيُّ الْأُمِّيُّ وَ مِنْهُمُ الْمَلِكُ الْأَزْهَرُ وَ الْأَسَدُ الْمُرْسَلُ حَمْزَةُ وَ مِنْهُمُ الْمُسْمتَسْقَى بِهِ يَوْمَ الزِّيَارَةِ الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ عَمُّ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ صِنْوُ أَبِيهِ وَ ذُو الْجَنَاحَيْنِ وَ ذُو الْهِجْرَتَيْنِ وَ الْقِبْلَتَيْنِ وَ الْبَيْعَتَيْنِ مِنَ الشَّجَرَةِ الْمُبَارَكَةِ، صَحِيحٌ الْأَدِيمِ وَ وَاضِحُ الْبُرْهَانِ.

وَ مِنْهُمْ حَبِيبُ مُحَمَّدٍ وَ أَخُوهُ وَ الْمُبَلِّغُ عَنْهُ مِنْ بَعْدِهِ الْبُرْهَانَ وَ التَّأْوِيلَ وَ مُحْكَمَ التَّفْسِيرِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَصِيُّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ مِنَ اللَّهِ الصَّلَوَاتُ الزَّكِيَّةُ وَ الْبَرَكَاتُ السَّنِيَّةُ فَهَؤُلَاءِ

ص: 246

الَّذِينَ افْتَرَضَ اللَّهُ مَوَدَّتَهُمْ وَ وَلَايَتَهُمْ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ؛ فَقَالَ فِي مُحْكَمِ كِتَابِهِ لِنَبِيِّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): ﴿قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ﴾ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ(علیهما السلام): اقْتِرَافُ الْحَسَنَةِ مَوَدَّتُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ.

میراث بران کتاب او هستند و ایشان به فرمان خدا برگزیده شده اند، و امینان بر وحی خدایند. ایشان اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و جایگاه رسالتند، اینان کسانی هستند که با برهم خوردن بال های فرشتگان انس دارند، همان کسانی که جبریل (علیه السلام) فرشتۀ الهی، به فرمان خدای بزرگ ایشان را به تنزیل و تأویل قرآن سرشار و سیر می کند.

اینان خانواده ای هستند که خداوند تعالی آن ها را به شرافت خود اکرام و به کرامت خویش آنان را بزرگ و به هدایت و راهنمایی خود ایشان را عزیز و به وسیلۀ وحی، آن ها را استوار و بر پا داشته است. و آن ها را پیشوایان هدایت و روشنائی در تاریکی ها برای نجات مردم قرار داده است، و ایشان را شایسته و مخصوص به دین خود دانسته، و به واسطه علم خویش آن ها را برتری داده. آن چه را که به هیچ یک از مردم جهان نداده به آنان عطا نمود، و آن ها را پایه های دین و محرم و امانت دار اسرار خود و امینان بر وحی و گواهان آفریده های خویش قرار داد، و خداوند آن ها را اختیار کرده و برگزید، و آن ها را مخصوص خود گردانیده و انتخابشان نمود و برتریشان داد و شایان دربار خود قرار داده و انتخابشان کرد، و ایشان را نور شهرها و پایه هایی برای بندگان و حجت و برهان بزرگ خود و اهل نجات و مقرب درگاهش قرارشان داد.

آن ها برگزیدگان ارجمندند، آن ها داوران و حاکمانند، آن ها ستارگان و نشانه های هدایتند، آن ها راه راست و مستقیمند، آن ها راه درست تر و نزدیک ترند، هر کس از آن ها دوری و اعراض نماید از دین بیرون شده، و هر کس در حق آن ها کوتاهی کند نابود گشته، و آن که ملازم و همراه ایشان باشد به دین خدا رسیده است.

ایشان نور خدا در دل های اهل ایمان و دریای گوارا برای نوشندگانند، مایۀ امنیت و آرامش برای کسی هستند که به آن ها پناهنده شود، و مایۀ امن و امان هستند برای کسی که به آن ها چنگ بزند.

ایشان مردم را تنها به خدا فرا می خوانند، و فقط تسلیم دربار اویند، و تنها به فرمان او عمل می کنند و به توصیف و تعریف او حکم می کنند، خداوند متعال پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم) را در میان آن ها برانگیخت و فرشتگانش بر آن ها فرود آمدند و سکینه و

ص: 248

آرامش از ناحیه او در میان آن ها نازل شد و خداوند عزّ وجل بر آن ها منّت گذاشته و روح الامین جبریل (علیه السلام) به سوی آن ها برانگیخته شد، ایشان را به او برتری داد، و آنان را به این مخصوص گردانید، ریشه های با برکت و جایگاه رحمت خداوند و گنجینه داران علوم الهی و وارثان بردباری و صاحبان پرهیزکاری و عقل و نور و روشنایی و وارثان پیامبران و بقایای جانشینان هستند. برخی از این خانواده که یادشان پاک و پاکیزه ونامشان پر برکت است، حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) و پسندیده خدای یکتا و پیامبر درس ناخوانده اش می باشد، و برخی از آن ها پادشاه نورانی و شیر شجاع یعنی، حمزة بن عبدالمطلب(علیهما السلام) است و برخی از آن ها کسی بود که مردم به هنگام زیارت خانۀ خدای عزوجل از او درخواست آب می کردند یعنی عباس بن عبدالمطلب عموی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که هم ریشه و هم شاخه پدرش بود، و جعفر طیار (علیه السلام) که دارای دو بال و صاحب دو هجرت و دو بیعت، و نمازگزارنده بر دو قبله از درختی پر برکت، با منظر و اندامی صحیح و برهانی روشن بود، و برخی از آن ها دوست و برادر حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) همان کسی که بعد از او برهان و تأویل و تفسیر محکم قرآن را از جانب او رساننده است یعنی امیرمؤمنان و سرپرست اهل ایمان و جانشین فرستادۀ پروردگار جهان علی بن ابی طالب(علیهما السلام) می باشد.

اینان کسانی هستند که خداوند عزّ وجل دوستی و ولایت آن ها را بر هر مرد و زن مسلمان واجب کرده و در آیات محکم کتابش به پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «بگو: در برابر آن هیچ پاداشی از شما نمی خواهم مگر دوستی خویشاوندان و هر کس نیکی به جای آورد بر نیکی او می افزائیم، همانا خداوند بسیار آمرزنده و سپاسگزار است».(1) آن گاه امام محمد باقر (علیه السلام) فرمودند: اقترافِ حسنه «به دست آوردن نیکی» همان ولایت ما اهل بیت است. (2)

ص: 249

122_ الباب فيما نذكره عن أحمد بن محمد الطبري المعروف بالخليلي المقدم ذكره من كتابه المشار إليه من تسمية مولانا علي (علیه السلام) أمير المؤمنين في حياة النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) و أمره بالتسليم عليه بذلك

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطَّبَرِيُّ الْمَعْرُوفُ بِالْخَلِيلِيِّ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ ثَعْلَبَةَ الْحِمَّانِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُخَوَّلُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ النَّهْدِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام) قَالَ: قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: كُنْتُ أَتَتَبَّعُ غَضَبَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) إِذَا ذَكَرَ شَيْئاً أَوْ هَاجَهُ خَبَرٌ، فَلَمَّا كَانَ ذَاتَ يَوْمٍ كَتَبَ إِلَيْهِ بَعْضُ شِيعَتِهِ مِنَ الشَّامِ يَذْكُرُ فِي كِتَابِهِ: أَنَّ مُعَاوِيَةَ وَ عَمْرَو بْنَ الْعَاصِ وَ عُتْبَةَ بْنَ أَبِي سُفْيَانَ وَ الْوَلِيدَ بْنَ عُقْبَةَ وَ مَرْوَانَ اجْتَمَعُوا عِنْدَ مُعَاوِيَةَ فَذَكَرُوا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ فَعَابُوهُ وَ أَلْقَوْا فِي أَفْوَاهِ النَّاسِ أَنَّهُ يَنْتَقِصُ أَصْحَابَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَيَذْكُرُ كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ مَا هُوَ أَهْلُهُ وَ ذَلِكَ لَمَّا أَمَرَ أَصْحَابَهُ بِالانْتِظَارِ لَهُ بِالنُّخَيْلَةِ، فَدَخَلُوا الْكُوفَةَ وَ تَرَكُوهُ فَغَلُظَ ذَلِكَ عَلَيْهِ وَ جَاءَ هَذَا الْخَبَرُ. فَأَتَيْتُ بَابَهُ فِي اللَّيْلِ فَقُلْتُ: يَا قَنْبَرُ! أَيُّ شَيْ ءٍ خَبَرُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ؟ قَالَ: هُوَ نَائِمٌ. فَسَمِعَ كَلَامِي. فَقَالَ: مَنْ هَذَا؟ فَقَالَ: ابْنُ عَبَّاسٍ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! قَالَ: ادْخُلْ. فَدَخَلْتُ فَإِذَا هُوَ قَاعِدٌ نَاحِيَةً عَنْ فِرَاشِهِ فِي ثَوْبٍ جَالِسٌ كَهَيْئَةِ الْمَهْمُومِ. فَقُلْتُ: مَا لَكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ اللَّيْلَةَ؟ فَقَالَ: وَيْحَكَ يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! وَ كَيْفَ تَنَامُ عَيْنَا قَلْبٍ مَشْغُولٍ. يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! مَلِكُ جَوَارِحِكَ قَلْبُكَ فَإِذَا أَدْهَاهُ أَمْرٌ طَارَ النَّوْمُ عَنْهُ، هَا أَنَا ذَا كَمَا تَرَى مِنْ أَوَّلِ اللَّيْلِ اعْتَرَانِي الْفِكْرُ وَ السَّهَرُ لِمَا تَقَدَّمَ مِنْ نَقْضِ عَهْدِ أَوَّلِ هَذِهِ الْأُمَّةِ الْمُقَدَّرِ عَلَيْهَا نَقْضُ عَهْدِهَا إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَمَرَ مَنْ أَمَرَ مِنْ أَصْحَابِهِ بِالسَّلَامِ عَلَيَّ فِي حَيَاتِهِ بِإِمْرَةِ

ص: 250

الْمُؤْمِنِينَ فَكُنْتُ أُؤَكِّدُ أَنْ أَكُونَ كَذَلِكَ بَعْدَ وَفَاتِهِ. يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! أَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّاسِ بَعْدَهُ وَ لَكِنْ أُمُورٌ اجْتَمَعَتْ عَلَى رَغْبَةِ النَّاسِ فِي الدُّنْيَا وَ أَمْرِهَا وَ نَهْيِهَا وَ صَرْفِ قُلُوبِ أَهْلِهَا عَنِّي وَ أَصْلُ ذَلِكَ مَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كِتَابِهِ: ﴿أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنا آلَ إِبْراهِيمَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ آتَيْناهُمْ مُلْكاً عَظِيماً﴾

فَلَوْ لَمْ يَكُنْ ثَوَابٌ وَ لَا عِقَابٌ لَكَانَ بِتَبْلِيغِ الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَرْضٌ عَلَى النَّاسِ اتِّبَاعُهُ وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: ﴿ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا﴾ أ تَرَاهُمْ نُهُوا عَنِّي فَأَطَاعُوا. وَ الَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ وَ غَدَا بِرُوحِ أَبِي الْقَاسِمِ (صلی الله علیه و آله و سلم) إِلَى الْجَنَّةِ، لَقَدْ قُرِنْتُ بِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) حَيْثُ يَقُولُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً﴾، وَ لَقَدْ أَطَالَ يَا ابْنَ عَبَّاسٍ فِكْرِي وَ هَمِّي وَ تَجَرُّعِي غُصَّةً بَعْدَ غُصَّةٍ وُرُودُ قَوْمٍ عَلَى مَعَاصِي اللَّهِ وَ حَاجَتُهُمْ إِلَيَّ فِي حُكْمِ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ، حَتَّى إِذَا أَتَاهُمْ أَمْنُ الدُّنْيَا أَظْهَرُوا الْغِنَى عَنِّي كَأَنْ لَمْ يَسْمَعُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: ﴿وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَ إِلى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ﴾ الْآيَةَ، وَ لَقَدْ عَلِمُوا أَنَّهُمْ احْتَاجُوا إِلَيَّ وَ لَقَدْ غَنِيتُ عَنْهُمْ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها فَمَضَى مَنْ مَضَى قَالٍ عَلَيَّ بِضِغْنِ الْقُلُوبِ وَ أَوْرَثَهَا الْحِقْدَ عَلَيَّ وَ مَا ذَلِكَ إِلَّا مِنْ أَجْلِ طَاعَتِهِ فِي قَتْلِ الْأَقَارِبِ الْمُشْرِكِينَ، فَامْتَلَئُوا غَيْظاً وَ اعْتِرَاضاً وَ لَوْ صَبَرُوا فِي ذَاتِ اللَّهِ لَكَانَ خَيْراً لَهُمْ، قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿لا تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ يُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ﴾ الْآيَةَ.

فَأَبْطَنُوا مِنْ تَرْكِ الرِّضَا بِأَمْرِ اللَّهِ مَا أَوْرَثَهُمُ النِّفَاقَ وَ أَلْزَمَهُمْ بِقِلَّةِ الرِّضَا الشِّقَاقَ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿فَلا تَعْجَلْ عَلَيْهِمْ إِنَّما نَعُدُّ لَهُمْ عَدًّا﴾، فَالْآنَ يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! قُرِنْتُ بِابْنِ آكِلَةِ الْأَكْبَادِ وَ عَمْرٍو وَ عُتْبَةَ وَ الْوَلِيدِ وَ مَرْوَانَ وَ

ص: 251

أَتْبَاعِهِمْ وَ صَارَ مَعَهُمْ فِي حَدِيثٍ فَمَتَى اخْتَلَجَ فِي صَدْرِي وَ أُلْقِيَ فِي رُوعِي أَنَّ الْأَمْرَ يَنْقَادُ إِلَى دُنْيَا يَكُونُ هَؤُلَاءِ فِيهَا رُؤَسَاءَ يُطَاعُونَ فِيهِمْ فِي ذِكْرِ أَوْلِيَاءِ الرَّحْمَنِ، يَسْلُبُونَهُمْ وَ يَرْمُونَهُمْ بِعَظَائِمِ الْأُمُورِ مِنْ أنك [إِفْكٍ] مُخْتَلَقٍ وَ حِقْدٍ قَدْ سَبَقَ وَ لَقَدْ عَلِمَ الْمُسْتَحْفَظُونَ مِمَّنْ بَقِيَ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنَّ عَامَّةَ أَعْدَائِي مَنْ أَجَابَ الشَّيْطَانَ عَلَيَّ وَ زَهَّدَ النَّاسَ فِيَّ وَ أَطَاعَ هَوَاهُ فِي مَا يَضُرُّهُ فِي آخِرَتِهِ، وَ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الْغِنَى وَ هُوَ الْمُوَفِّقُ لِلرَّشَادِ وَ السَّدَادِ.

يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! وَيْلٌ لِمَنْ ظَلَمَنِي وَ دَفَعَ حَقِّي وَ أَذْهَبَ عَنِّي عَظِيمَ مَنْزِلَتِي، أَيْنَ كَانُوا أُولَئِكَ وَ أَنَا أُصَلِّي مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) صَغِيراً لَمْ يُكْتَبْ عَلَيَّ صَلَاةٌ وَ هُمْ عَبْدَةُ الْأَوْثَانِ وَ عُصَاةُ الرَّحْمَنِ وَ لَهُمْ يُوقَدُ النِّيرَانُ. فَلَمَّا قَرُبَ إِصْعَارُ الْخُدُودِ وَ إِتْعَاسُ الْحُدُودِ أَسْلَمُوا كَرْهاً وَ أَبْطَنُوا غَيْرَ مَا أَظْهَرُوا طَمَعاً فِي أَنْ يُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ تَرَبَّصُوا انْقِضَاءَ أَمْرِ الرَّسُولِ وَ فَنَاءَ مُدَّتِهِ لِمَا أَطْمَعُوا أَنْفُسَهُمْ فِي قَتْلِهِ وَ مَشُورَتِهِمْ فِي دَارِ نَدْوَتِهِمْ. قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿وَ مَكَرُوا وَ مَكَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرِينَ﴾ وَ ﴿يُرِيدُونَ أَنْ يُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ يَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ﴾ يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! هَدَاهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِي حَيَاتِهِ بِوَحْيٍ مِنَ اللَّهِ يَأْمُرُهُمْ بِمُوَالاتِي. فَحَمَلَ الْقَوْمُ مَا حَمَلَهُمْ مِمَّا حُقِدَ عَلَى أَبِينَا آدَمَ مِنْ حَسَدِ اللَّعِينِ لَهُ فَخَرَجَ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ وَ رِضْوَانِهِ وَ أُلْزِمَ اللَّعْنَةَ لِحَسَدِهِ لِوَلِيِّ اللَّهِ وَ مَا ذَاكَ بِضَارِّي إِنْ شَاءَ اللَّهُ شَيْئاً.

يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! أَرَادَ كُلُّ امْرِئٍ أَنْ يَكُونَ رَأْساً مُطَاعاً تَمِيلُ إِلَيْهِ الدُّنْيَا وَ إِلَى أَقَارِبِهِ فَحَمَلَهُ هَوَاهُ وَ لَذَّةُ دُنْيَاهُ وَ اتِّبَاعُ النَّاسِ إِلَيْهِ أَنْ يَغْصِبَ مَا جُعِلَ لِي، وَ لَوْ لَا اتِّقَائِي عَلَى الثَّقَلِ الْأَصْغَرِ أَنْ يَبِيدَ فَيَنْقَطِعَ شَجَرَةُ الْعِلْمِ وَ زَهْرَةُ الدُّنْيَا وَ حَبْلُ اللَّهِ الْمَتِينُ وَ حِصْنُهُ الْأَمِينُ وَلَدُ رَسُولِ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ

ص: 252

لَكَانَ طَلَبُ الْمَوْتِ وَ الْخُرُوجُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَلَذَّ عِنْدِي مِنْ شَرْبَةِ ظَمْآنَ وَ نَوْمِ وَسْنَانَ وَ لَكِنِّي صَبَرْتُ وَ فِي الصَّدْرِ بَلَابِلُ وَ فِي النَّفْسِ وَسَاوِسُ. ﴿فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ عَلى ما تَصِفُونَ﴾ وَ لَقَدِيماً ظُلِمَ الْأَنْبِيَاءُ وَ قُتِلَ الْأَوْلِيَاءُ قَدِيماً فِي الْأُمَمِ الْمَاضِيَةِ وَ الْقُرُونِ الْخَالِيَةِ ﴿فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ﴾.

وَ اللَّهِ أَحْلِفُ يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! إنَّهُ كَمَا فُتِحَ بِنَا يُخْتَمُ بِنَا وَ مَا أَقُولُ لَكَ إِلَّا حَقّاً. يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! إِنَّ الظُّلْمَ يَتَّسِقُ لِهَذِهِ الْأُمَّةِ وَ يَطُولُ الظُّلْمُ وَ يَظْهَرُ الْفِسْقُ وَ تَعْلُو كَلِمَةُ الظَّالِمِينَ وَ لَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ عَلَى أَوْلِيَاءِ الدِّينِ أَنْ لَا يُقَارُّوا أَعْدَاءَهُ، بِذَلِكَ أَمَرَ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ عَلَى لِسَانِ الصَّادِقِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالَ: ﴿تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ﴾.

يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! ذَهَبَ الْأَنْبِيَاءُ فَلَا تَرَى نَبِيّاً وَ الْأَوْصِيَاءُ وَرَثَتُهُمْ عَنْهُمْ عِلْمُ الْكِتَابِ وَ تَحْقِيقُ الْأَسْبَابِ، قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿كَيْفَ تَكْفُرُونَ وَ أَنْتُمْ تُتْلى عَلَيْكُمْ آياتُ اللَّهِ وَ فِيكُمْ رَسُولُهُ﴾ فَلَا يَزَالُ الرَّسُولُ بَاقِياً مَا نفدت [نَفَذَتْ] أَحْكَامُهُ وَ عُمِلَ بِسُنَّتِهِ وَ دَارَ أَحْوَالُ أَمْرِهِ وَ نَهْيِهِ، وَ بِاللَّهِ أَحْلِفُ يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! لَقَدْ نُبِذَ الْكِتَابُ وَ تُرِكَ قَوْلُ الرَّسُولِ إِلَّا مَا لَا يُطِيقُونَ تَرْكَهُ مِنْ حَلَالٍ وَ حَرَامٍ وَ لَمْ يَصْبِرُوا عَلَى كُلِّ أَمْرِ نَبِيِّهِمْ ﴿وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ وَ ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ﴾ ﴿ أَ فَحَسِبْتُمْ أَنَّما خَلَقْناكُمْ عَبَثاً وَ أَنَّكُمْ إِلَيْنا لا تُرْجَعُونَ﴾ فَبَيْنَنَا وَ بَيْنَهُمْ الْمَرْجِعُ إِلَى اللَّهِ ﴿وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ﴾ يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! عَامِلِ اللَّهَ فِي سِرِّهِ وَ عَلَانِيَتِهِ تَكُنْ مِنَ الْفَائِزِينَ وَ دَعْ مَنِ اتَّبَعَ هَواهُ وَ كانَ أَمْرُهُ فُرُطاً وَ يَحْسِبُ مُعَاوِيَةَ مَا عَمِلَ وَ مَا يُعْمَلُ بِهِ مِنْ بَعْدِهِ وَ لْيُمِدَّهُ ابْنُ الْعَاصِ فِي غَيِّهِ فَكَأَنَّ عُمُرَهُ قَدِ انْقَضَى وَ كَيْدَهُ قَدْ هَوَى ﴿وَ سَيَعْلَمُ الْكُفَّارُ لِمَنْ عُقْبَى الدَّار﴾. وَ أَذَّنَ الْمُؤَذِّنُ فَقَالَ (علیه السلام): الصَّلَاةَ يَا ابْنَ

ص: 253

عَبَّاسٍ! لَا تَفُتْ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لِي وَ لَكَ وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ.

قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: فَغَمَّنِي انْقِطَاعُ اللَّيْلِ وَ تَلَهَّفْتُ عَلَى ذَهَابِهِ.

ای ابن عباس! فرماندۀ اعضا و جوارح تو قلبت می باشد، پس وقتی کاری او را بیمناک کرده باشد خواب از چشم می پرد. هم اکنون من همان هستم که می بینی، از اول شب فکر و بیداری مرا فرا گرفته به خاطر آن پیمان شکنی که در ابتدای این امت شکل گرفت، همان چیزی که بر آن ها مقدر شده بود.

همانا پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، اصحاب و یارانش را در زندگانی خود فرمان داده بود که بر من به عنوان امیرمؤمنان سلام بدهند و همواره دربارۀ من تأکید می کرد که بعد از وفات او هم چنان امیر باشم.

ای ابن عباس! من سزاورترین مردم به آن ها هستم اما کارها و حوادثی رخ داد که به خاطر دنیا و امر و نهی آن و گردش دل های دنیاطلبان، مردم از من روی گرداندند و ریشۀ این کار همان چیزی است که خدای تعالی در کتابش می فرماید: «بلکه آنان به مردم برای آن چه خدا از فضل خود به آنان عطا فرموده حسادت می ورزند، در حقیقت ما به خاندان ابراهیم کتاب و حکمت دادیم و به آن ها پادشاهی بزرگ بخشیدیم»(1) پس اگر هیچ ثواب و عقابی هم در کار نبود، باز بر طبق ابلاغ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بر مردم واجب شده بود که از او پیروی کنند، چون خدای عزّ وجل می فرماید: «آن چه را پیامبر خدا برای شما آورده بگیرید و از آن چه نهی کرده خودداری نمائید». (2) آیا آن ها را می بینی که از من نهی شده اند، پس آن را اطاعت کرده اند؟

به خدائی که دانه را شکافت و مردم را آفرید و روح پاک حضرت ابوالقاسم (صلی الله علیه و آله و سلم) را به سوی بهشت برد، هرآینه من در کنار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) قرار داده شده ام چنانچه خدای عزّ وجل می فرماید: «جز ایننیست که خدا می خواهد هر گونه پلیدی را از شما خانواده برطرف نماید و شما را پاک و پاکیزه گرداند». (3)

ای ابن عباس! فکر و اندوه و غصه های پیوسته من به خاطر مردمی که به راه

ص: 255

معصیت و نافرمانی خدا رفته اند زیاد شد، درحالی که در احکام حلال و حرام سخت به من نیازمندند، که وقتی دنیا به آن ها روی آورد چنان خود را از من بی نیاز دیدند که گویا هرگز این فرمایش خدای عزّ وجل را نشنیده اند: «اگر آن را به پیامبر و والیان امر باز می گرداندند، قطعاً از میان آنان کسانی که قدرت استنباط دارند، آن را می فهمیدند»(1) و آن ها خوب می دانند که آنان به من محتاج هستند ولی من هیچ نیازی به آنان ندارم یا بر دل هایشان قفل هایی است، پس کسانی خشمناک و با دل های پر کینه بر من گذشتند و حِقد و کینه های خود را بر من به ارث به دیگران گذاردند و این نبود مگر به خاطر کاری که من به اطاعت خدا در کشتن نزدیکان مشرکشان انجام داده بودم پس دل هایشان را پر از خشم و اعتراض نمودند و اگر برای خدا صبر و شکیبایی می کردند البته برای آن ها بهتر بود.

خداوند عزّ وجل فرمود: «هیچ گروهی را که ایمان به خدا و روز قیامت دارند نمی یابی که با دشمنان خدا و رسولش دوستی کنند»(2) پس به خاطر رضایت نداشتن به فرمان خدا، پنهان داشتند چیزی را که نفاق در آن ها به ارث گذاشته بود و به سبب ناخشنودی از خدا، شقاوت و بدبختی ملازم آن ها شد؛ درحالی که خدای عزّ وجل می فرماید: «پس دربارۀ آنان شتاب مکن جز این نیست که ما برای ایشان می شماریم شمردنی». (3)

ای ابن عباس! من هم اکنون با پسرِ خورندۀ جگرها (معاویه) وعمرو و عتبه و ولید و مروان و پیروانشان هم ردیف شده ام!!!

ای ابن عباس! وای بر کسانی که بر من ستم روا داشتند و حقم را از من دور کردند و جایگاه بلند مرا بردند! آنان کجا بودند درحالی که من در دوران کودکی با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز می گزاردم و هنوز نمازی بر من واجب نشده بود؛ ولی آن ها

ص: 256

بت پرست و به خدای رحمان نافرمان بودند و به اینها آتش جهنم برافروخته می گردد. پس وقتی نزدیک شد که آن چهره های سرشناس دگرگون و آن زور و دلاوریشان کم و کوچک گردد، از روی ناچاری اسلام آورده و پنهان داشتند غیر آن چه را که آشکار می کردند، به خاطر آن که طمع داشتند که با پف دهانشان نورخدا را خاموش کرده و چشم انتظار فرا رسیدن مرگ و پایان عمر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بودند؛ چون در کشتن او و مشورتشان در دار النّدوه (محل گرد همایی آن ها) بسیار حریص و امیدوار بودند.

خداوند عزّ وجل می فرماید: «مکر ورزیدند، خداوند هم جزای مکرشان را داد و خداوند بهترین جزادهندۀ نیرنگ زنندگان است»(1)

و فرمود: «می خواهند نور خدا را با دهان های خود خاموش کنند و خدا نمی خواهد، مگر آن که نور خود را کامل کند، هر چند مشرکان خوش نداشته باشند». (2)

ای ابن عباس! پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در حیات خود به فرمان خدای عزّ وجل آن ها را هدایت و ایشان را به موالات من مأمور کرد، پس این مردم عهده دار و گرفتار چیزی شدند که بر همان حسادت شیطان ملعون به پدرمان حضرت آدم (علیه السلام) مورد دشمنی قرار گرفت و از رحمت و خشنودی خداوند بیرون شد و به خاطر رشک و حسدش به حجت خدا مورد لعنت همیشگی قرار گرفت. البته اگر خدا بخواهد این حسادت و کینه توزی این ها هیچ ضرری به من ندارد «و ترک اولایی از من سر نمی زد».

ای ابن عباس! هر شخصی ذاتاً دوست دارد که صاحب ریاست بوده و همگان از او اطاعت کنند و دنیا به او و نزدیکانش روی آورد، پس هوا و هوس او _غصب کنندۀ ولایت_ و لذت دنیایش و دنباله روی مردم از او، وادارش کرد که آن چه را که برای من قرار داده شده بود غصب نماید و من از آن ممنوع گردم، و اگر ترس من بر ثقل و بار کوچک تر (اهل بیت) نبود که آن ها نابود و دوراُفتاده گردند و در نتیجه درخت

ص: 257

علم و دانش، خوبی و خوشی دنیا، ریسمان محکم دین و قلعۀ نگهدارنده و پُراعتماد او که فرزندان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند منقطع گشته و فرو ماند، هرآینه تقاضای مرگ و رفتن به سوی خدای عزّ وجل به نزد من از آبی که تشنه ای بنوشد و خوابی که شخص خواب آلود داشته باشد لذیذتر و گواراتر بود. ولی من شکیبایی ورزیدم(1)

درحالی که در سینه ام آشوب و آشفتگی، و در جان و روانم نگرانی و پریشانی بود. «اینک من صبری نیکو خواهم نمود و بر آنچه می گوئید از خدا یاری می جویم»(2) و هر آینه در روزگار گذشته نیز پیامبران (علیهم السلام) مورد ظلمو ستم واقع شده و اولیاء الهی کشته شدند «پس منتظر بمانید تا خداوند فرمان خویش را بیاورد».(3)

و به خدا سوگند می خورم ای ابن عباس! همان طور که دین به وسیله ما آغاز شد به ما هم پایان می پذیرد و من جز حق برای تو نمی گویم.

ای ابن عباس! همانا ظلم و ستم پیوسته و مرتب بر این امت می رود، بیدادگری طولانی می شود، فسق و فجور آشکار می گردد، سخن ستمکاران اوج می گیرد و به تحقیق خداوند تعالی از اولیاء دین پیمان گرفته که بر دشمنان او آرام نگیرند، به همین مطلب خداوند عزّ وجل در کتابش بر زبان پیامبر راستگوی (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمان داده و فرموده است: «در نیکوکاری با یکدیگر همکاری کنید و هم دیگر را بر گناه و تجاوز یاری ندهید و از خداوند پرهیز نمائید که مجازات خدا شدید است». (4)

ای ابن عباس! پیامبران (علیهم السلام) رفتند پس دیگر پیامبری را نمی بینی، و جانشینان و اوصیا، میراث بران آن ها هستند که علم و دانش کتاب، و راه درست رفتن تنها از آن ها گرفته می شود. خداوند عزّ وجل می فرماید: «و چگونه کفر می ورزید با آن که آیات خدا بر شما خوانده می شود و پیامبر او در میان شماست».(5) پس همواره پیامبر باقی است تا زمانی که احکامش نفوذ داشته و اجرا شود و به سنت او عمل گردد و

ص: 258

بر محور امر و نهی او دور بزنند.

ای ابن عباس! به خدا سوگند می خورم کتاب خداوند دور افکنده شد و فرمایشات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) متروک و مهجور ماند مگر آن چه را که مثل حلال و حرام نمی توانستند رهایش کنند، و بر تمام دستورات پیامبرشان شکیبایی به خرج ندادند «و این ها مثل هایی است که برای مردم می زنیم و آن را جز دانایان در نمی یابند»(1)، «آیا پنداشتید که شما را بیهوده آفریدیم و شما به سوی ما باز گردانیده نمی شوید»؟!(2)

پس میان ما و آن ها بازگشت به سوی خداست که داوری نماید «و کسانی که ستم کردند به زودی خواهند دانست که به چه مکانی باز می گردند»!!(3)

ای ابن عباس! در پنهان و آشکار دستورات خدا را به کارگیر تا از رستگاران باشی، و رها کن کسی را که از هوای خود پیروی کرده و کارش اسراف و زیاده روی است و آن چه را معاویه انجام داده و آن چه بعد از او انجام می شود خداوند به حساب او نوشته و می شمارد، عمروعاص باید او را در گمراهیش امداد نماید. گویا عمر او به پایان رسیده و نیرنگ او فرو نشسته و «کافران به زودی خواهند دانست که سرای آخرت از آن کیست»؟!! (4)

در آن حال مؤذن اذان گفت پس آن بزرگوار (علیه السلام) فرمودند: ای ابن عباس! نماز از دست نرود من برای خویش و برای تو درخواست آمرزش می کنم، خداوند ما را بس است و او نیکو کارگذاری است و لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم.

ابن عباس می گوید: و پایان یافتن شب مرا اندوهناک کرد و بر رفتن آن افسوس خوردم. (5)

ص: 259

123_ الباب فيما نذكره عن أحمد بن محمد الطبري المعروف بالخليلي من كتابه الذي أشرنا إليه في أن أهل السماوات يسمون علياً أمير المؤمنين نذكره بلفظه

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ حَاتِمٍ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْأَزْدِيُّ وَ جَعْفَرُ بْنُ مَالِكٍ الْفَزَارِيُّ الْكُوفِيُّونَ قَالُوا: حَدَّثَنَا عَبَّادُ بْنُ يَعْقُوبَ قَالَ: أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى التَّمِيمِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو قَتَادَةَ الْحَرَّانِيُّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْخَزْرَجِ صَاحِبِ رَايَةِ الْأَنْصَارِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ لِعَلِيٍّ (علیه السلام): يَا عَلِيُّ! لَا يَتَقَدَّمُكَ بَعْدِي إِلَّا كَافِرٌ وَ إِنَّ أَهْلَ السَّمَاوَاتِ يُسَمُّونَكَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ.

هَذِهِ الْآيَةُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): ﴿يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ﴾، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): تَرِدُ أُمَّتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى خَمْسِ رَايَاتٍ؛ فَأَوَّلُهَا مَعَ عِجْلِ هَذِهِ الْأُمَّةِ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَتَرْجُفُ قَدَمَاهُ وَ يَسْوَدُّ وَجْهُهُ وَ وُجُوهُ أَصْحَابِهِ، فَأَقُولُ: مَا فَعَلْتُمْ بِالثَّقَلَيْنِ؟ فَيَقُولُونَ: أَمَّا الْأَكْبَرُ فَحَرَّقْنَاهُ وَ مَزَّقْنَاهُ وَ أَمَّا الْأَصْغَرُ فَعَادَيْنَاهُ وَ أَبْغَضْنَاهُ. فَأَقُولُ: رُدُّوا ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُكُمْ فَيُؤْخَذُ بِهِمْ ذَاتَ الشِّمَالِ لَا يُسْقَوْنَ قَطْرَةً. ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ فِرْعَوْنِ هَذِهِ الْأُمَّةِ فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ ثُمَّ تَرْجُفُ قَدَمَاهُ وَ يَسْوَدُّ وَجْهُهُ وَ وُجُوهُ أَصْحَابِهِ فَأَقُولُ: مَا فَعَلْتُمْ بِالثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: أَمَّا الْأَكْبَرُ فَمَزَّقْنَاهُ وَ أَمَّا الْأَصْغَرُ فَبَرِئْنَا مِنْهُ وَ لَعَنَّاهُ.

فَأَقُولُ: رِدُوا ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُكُمْ فَيُؤْخَذُ بِهِمْ ذَاتَ الشِّمَالِ لَا يُسْقَوْنَ قَطْرَةً. ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ ذِي الثَّدْيَةِ مَعَهَا أَوَّلُ خَارِجَةٍ وَ آخِرُهَا فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَتَرْجُفُ قَدَمَاهُ وَ تَسْوَدُّ وَجْهُهُ وَ وُجُوهُ أَصْحَابِهِ فَأَقُولُ: مَا فَعَلْتُمْ بِالثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: أَمَّا الْأَكْبَرُ فَمَرَّقْنَا مِنْهُ وَ أَمَّا الْأَصْغَرُ فَبَرِئْنَا مِنْهُ وَ لَعَنَّاهُ، فَأَقُولُ: رِدُوا ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُكُمْ فَيُؤْخَذُ بِهِمْ ذَاتَ الشِّمَالِ لَا يُسْقَوْنَ قَطْرَةً. ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدِ الْمُسْلِمِينَ وَ إِمَامِ الْمُتَّقِينَ وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَيَبْيَضُّ وَجْهُهُ وَ وُجُوهُ أَصْحَابِهِ فَأَقُولُ: مَا فَعَلْتُمْ بِالثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: أَمَّا الْأَكْبَرُ فَاتَّبَعْنَاهُ وَ أَطَعْنَاهُ وَ أَمَّا الْأَصْغَرُ فَقَاتَلْنَا مَعَهُ حَتَّى قُتِلْنَا. فَأَقُولُ: رِدُوا رِوَاءً مَرْوِيِّينَ مُبْيَضَّةً وُجُوهُكُمْ فَيُؤْخَذُ بِهِمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِينَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَ كَفَرْتُمْ بَعْدَ إِيمانِكُمْ فَذُوقُوا الْعَذابَ بِما كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ* وَ أَمَّا الَّذِينَ ابْيَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِي رَحْمَتِ اللَّهِ هُمْ فِيها خالِدُونَ. ﴾

ص: 261

چپ رانده می شوند و قطره ای از آب به آن ها نمی نوشانند.

سپس پرچم ذو الثدیه بر من وارد می شود درحالی که با او اول و آخر خوارج می باشند. پس من می ایستم و دست او را می گیرم، قدم های او بلرزد و چهرۀ او و یارانش سیاه گردد. من می گویم: بعد از من با دو امانتم چه کار کردید؟

می گویند: اما ثقل اکبر را پاره پاره کرده و ثقل اصغر را از آن بیزاری جسته و لعنتش نمودیم. پس من می گویم: تشنه و سیاه چهره وارد آتش شوید. آن ها نیز به سمت چپ رانده می شوند و قطره ای از آب به آن ها نمی نوشانند.

آن گاه پرچم امیرمؤمنان و مهتر مسلمانان و پیشوای پرهیزکاران و جلودار دست وروسفیدان بر من وارد می شود. پس من بر می خیزم و دست او را می گیرم و صورت او و یارانش سفید می گردد. من می گویم: بعد از من با دو امانت بزرگ من چه کردید؟

می گویند: اما ثقل اکبر را پیروی نموده و اطاعتش کردیم و ثقل اصغر را در رکابش جنگیدیم تا کشته شدیم. پس من می گویم: سیراب شده با چهره های روشن و سفید وارد شوید و آن ها به سمت راست برده می شوند و این همان فرمایش خداوند عزّ وجل است:«روزی که چهره هایی سفید و چهره هایی سیاه می گردد پس اما آنان که صورت هایشان سیاه شده (به آنان می گویند:) آیا بعد از ایمانتان کفر ورزیدید؟ پس به سزای آن که کفر می ورزیدید این عذاب را بچشید* و اما آنان که چهره هایشان سفید گشته همواره در رحمت خداوند جاودانند». (1)

125_ الباب فيما نذكره عن أحمد بن محمد الطبري من كتابه المقدم ذكره في تسمية سيد المسلمين علياً (علیه السلام) أمير المؤمنين و سيد المسلمين و عيبة علمي و بابي الذي أوتي منه و الوصي على الأموات من أهل بيتي و الخليفة على الأحياء من أمتي نذكره بألفاظه

حَدَّثَنَا أَبُوبَكْرٍ أَحْمَدُ بْنُ هِشَامٍ الطَّبَرِيُّ بِطَبَرِسْتَانَ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو طَاهِرٍ مُحَمَّدُ بْنُ نَسِيمٍ الْقُرَشِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنْ يَحْيَى بْنِ يَعْلَى عَنِ الْأَعْمَشِ وَ حَدَّثَنِي أَيْضاً جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْكُوفِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دَاهِرٍ الرَّازِيُّ قَالَ: حَدَّثَنِي [عَنْ أَبِيهِ] أبي دَاهِرِ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ عَبَايَةَ الْأَسَدِيِّ قَالَ: بَيْنَمَا ابْنُ عَبَّاسٍ يُحَدِّثُ النَّاسَ بِمَكَّةَ عَلَى شَفِيرِ زَمْزَمَ، فَلَمَّا قَضَى حَدِيثَهُ نَهَضَ إِلَيْهِ رَجُلٌ مِنَ الْمَلَإِ فَقَالَ: يَا ابْنَ

ص: 263

عَبَّاسٍ! إِنِّي رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ. فَقَالَ: أَعْوَانُ كُلِّ ظَالِمٍ إِلَّا مَنْ عَصَمَهُ اللَّهُ مِنْهُمْ، فَسَلْ عَمَّا بَدَا لَكَ. قَالَ: يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! إِنَّمَا جِئْتُكَ لِأَسْأَلَكَ عَنْ عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ قِتَالِهِ أَهْلَ لا إله إلّا الله لَمْ يَكْفُرُوا بِقِبْلَةٍ وَ لَا قُرْآنٍ وَ لَا بِحَجٍّ وَ لَا بِصِيَامِ شَهْرِ رَمَضَانَ. قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ سَلْ عَمَّا يَعْنِيكَ وَ لَا تَسْأَلْ عَمَّا لَا يَعْنِيكَ. فَقَالَ: يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! مَا جِئْتُ أَضْرِبُ إِلَيْكَ مِنْ حِمْصَ لِحَجٍّ وَ لَا لِعُمْرَةٍ وَ لَكِنِّي جِئْتُكَ لِأَسْأَلَكَ لِتَشْرَحَ لِي أَمْرَ عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ قِتَالِهِ أَهْلَ لا إله إلّا الله.

فَقَالَ: وَيْحَكَ! إِنَّ عِلْمَ الْعَالِمِ صَعْبٌ وَ لَا يَحْتَمِلُ وَ لَا تَقْبَلُهُ الْقُلُوبُ إِلَّا قَلْبُ مَنْ عَصَمَهُ اللَّهُ. إِنَّ مَثَلَ عَلِيٍّ فِي هَذِهِ الْأُمَّةِ كَمَثَلِ مُوسَى وَ الْعَالِمِ وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَقُولُ فِي كِتَابِهِ: ﴿إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسالاتِي وَ بِكَلامِي فَخُذْ ما آتَيْتُكَ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ﴾ قَالَ: ﴿وَ كَتَبْنا لَهُ فِي الْأَلْواحِ مِنْ كُلِّ شَيْ ءٍ مَوْعِظَةً وَ تَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْ ءٍ﴾، فَكَانَ مُوسَى (علیه السلام) يَرَى أَنَّ جَمِيعَ الْأَشْيَاءِ قَدْ أُثْبِتَتْ لَهُ كَمَا تَرَوْنَ أَنْتُمْ أَنَّ عُلَمَاءَكُمْ أَثْبَتُوا لَكُمْ جَمِيعَ الْأَشْيَاءِ، فَلَمَّا انْتَهَى مُوسَى إِلَى سَاحِلِ الْبَحْرِ لَقِيَ الْعَالِمَ فَاسْتَنْطَقَهُ فَأَقَرَّ لَهُ بِفَضْلِ عِلْمِهِ وَ لَمْ يَحْسُدْهُ كَمَا حَسَدْتُمْ أَنْتُمْ عَلِيّاً فِي عِلْمِهِ فَ- ﴿قالَ لَهُ مُوسى هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلى أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّاعُلِّمْتَ رُشْداً﴾ فَعَلِمَ الْعَالِمُ أَنَّ مُوسَى لَا يُطِيقُ صُحْبَتَهُ وَ لَا يَصْبِرُ عَلَى عِلْمِهِ فَقَالَ لَهُ الْعَالِمُ: ﴿إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْراً* وَ كَيْفَ تَصْبِرُ عَلى ما لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْراً﴾ فَعَلِمَ أَنَّ مُوسَى لَمْ يَصْبِرْ عَلَى عِلْمِهِ فَقَالَ لَهُ: ﴿فَإِنِ اتَّبَعْتَنِي فَلا تَسْئَلْنِي عَنْ شَيْ ءٍ حَتَّى أُحْدِثَ لَكَ مِنْهُ ذِكْراً﴾ فَرَكِبَا فِي السَّفِينَةِ فَخَرَقَهَا الْعَالِمُ وَ كَانَ فِي خَرْقِهَا لِلهِ رِضًى وَ لِمُوسَى سَخَطاً وَ لَقِيَ الْغُلَامُ فَقَتَلَهُ وَ كَانَ قَتْلُهُ لِلهِ رِضًى وَ لِمُوسَى سَخَطاً، ثُمَّ أَقَامَ الْحَائِطَ فَكَانَ إِقَامَتُهُ لِلهِ رِضًى وَ لِمُوسَى سَخَطاً.

ص: 264

كَذَلِكَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) لَمْ يَقْتُلْ إِلَّا مَنْ كَانَ قَتْلُهُ لِلهِ رِضًى وَ لِأَهْلِ الْجَهَالَةِ مِنَ النَّاسِ سَخَطاً. اجْلِسْ أُخْبِرْكَ الَّذِي سَمِعْتُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ عَايَنْتُهُ. أُخْبِرُكَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) تَزَوَّجَ زَيْنَبَ بِنْتَ جَحْشٍ فَأَوْلَمَ وَ كَانَتْ وَلِيمَتُهُ الْحَيْسَ فَكَانَ يَدْعُو عَشَرَةً عَشَرَةً مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَكَانُوا إِذَا أَصَابُوا طَعَامَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) اسْتَأْنَسُوا إِلَى حَدِيثِهِ وَ اشْتَهَوُا النَّظَرَ إِلَى وَجْهِهِ وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَشْتَهِي أَنْ يُخَفِّفُوا عَنْهُ فَيَخْلُو لَهُ الْمَنْزِلِ لِأَنَّهُ كَانَ حَدِيثَ عَهْدٍ بِعُرْسٍ وَ كَانَ مُحِبّاً لِزَيْنَبَ وَ كَانَ يَكْرَهُ أَذَى الْمُؤْمِنِينَ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِيهِ قُرْآناً [وَ ذَلِكَ] قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلى طَعامٍ غَيْرَ ناظِرِينَ إِناهُ وَ لكِنْ إِذا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَ لا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذلِكُمْ كانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنْكُمْ وَ اللَّهُ لا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ﴾ الْآيَةَ، فَكَانُوا إِذَا أَصَابُوا طَعَاماً لَمْ يَلْبَثُوا أَنْ يَخْرُجُوا. قَالَ: فَمَكَثَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ وَ لَيَالِيهِنَّ ثُمَّ تَحَوَّلْ إِلَى أُمِّ سَلَمَةَ بِنْتِ أَبِي أُمَيَّةَ وَ كَانَتْ لَيْلَتَهَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ صَبِيحَةَ يَوْمِهَا.

فَلَمَّا تَعَالَى النَّهَارُ انْتَهَى عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ إِلَى الْبَابِ فَدَقَّهُ دَقّاً خَفِيفاً عَرَفَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) دَقَّهُ وَ أَنْكَرَتْ أُمُّ سَلَمَةَ قَالَ: يَا أُمَّ سَلَمَةَ! قُومِي فَافْتَحِي الْبَابَ. قَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَنْ هَذَا الَّذِي بَلَغَ مِنْ خَطَرِهِ أَنْ أَفْتَحَ لَهُ الْبَابَ وَ قَدْ نَزَلَ فِينَا بِالْأَمْسِ حَيْثُ يَقُولُ: ﴿وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ﴾ مَنِ الَّذِي بَلَغَ مِنْ خَطَرِهِ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى مَحَاسِنِي وَ مَعَاصِمِي. فَقَالَ لَهَا نَبِيُّ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) كَهَيْئَةِ الْمُغْضَبِ: ﴿مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ﴾ قُومِي وَ افْتَحِي لَهُ الْبَابَ فَإِنَّ بِالْبَابِ رَجُلًا لَيْسَ بِالْخَرِقِ وَ لَا بِالنَّزِقِ وَ لَا بِالْعَجِلِ فِي أَمْرِهِ يُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ. يَا أُمَّ

ص: 265

سَلَمَةَ! إِنَّهُ آخِذٌ بِعِضَادَتَيِ الْبَابِ فَلَيْسَ بِفَاتِحِهِ حَتَّى تَتَوَارِي وَ لَا دَاخِلَ الْبَيْتِحَتَّى تَغِيبَ عَنْهُ الْوَطْءُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

فَقَامَتْ أُمُّ سَلَمَةَ وَ هِيَ لَا تَدْرِي مَنْ بِالْبَابِ غَيْرَ أَنَّهَا قَدْ حَفِظَتِ الْمَدْحَ فَمَشَتْ نَحْوَ الْبَابِ وَ هِيَ تَقُولُ: بَخْ بَخْ لِرَجُلٍ يُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ، فَفَتَحَتْ وَ أَمْسَكَ عَلِيٌّ (علیه السلام) بِعِضَادَتَيِ الْبَابِ، فَلَمْ يَزَلْ قَائِماً حَتَّى غَابَ عَنْهُ الْوَطْءُ وَ دَخَلَتْ أُمُّ سَلَمَةَ خِدْرَهَا فَفَتَحَ الْبَابَ وَ دَخَلَ فَسَلَّمَ عَلَى النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا أُمَّ سَلَمَةَ! هَلْ تَعْرِفِينَهُ؟ فَقَالَتْ: نَعَمْ! فَهَنِيئاً لَهُ هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ. قَالَ: صَدَقْتِ يَا أُمَّ سَلَمَةَ! هُوَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ، لَحْمُهُ مِنْ لَحْمِي وَ دَمُهُ مِنْ دَمِي وَ هُوَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى غَيْرَ أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي. يَا أُمَّ سَلَمَةَ! اسْمَعِي وَ اشْهَدِي هَذَا عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ عَيْبَةُ عِلْمِي وَ بَابِيَ الَّذِي أُوتَى مِنْهُ وَ الْوَصِيُّ عَلَى الْأَمْوَاتِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي وَ الْخَلِيفَةُ عَلَى الْأَحْيَاءِ مِنْ أُمَّتِي أَخِي فِي الدُّنْيَا وَ قَرِينِي فِي الْآخِرَةِ وَ مَعِي فِي السَّنَامِ الْأَعْلَى. اشْهَدِي يَا أُمَّ سَلَمَةَ! إِنَّهُ يُقَاتِلُ النَّاكِثِينَ وَ الْقَاسِطِينَ وَ الْمَارِقِينَ. فَقَالَ الشَّامِيُّ: فَرَّجْتَ عَنِّي فَرَّجَ اللَّهُ عَنْكَ.

إله إلّا الله یعنی یکتاپرستانی که به قبله و قرآن و حج و روزه ماه رمضان کفر نورزیدند بپرسم.

ابن عباس گفت: مادرت به عزایت بنشیند! از آن چه برای تو فایده دارد بپرس و از آن چه به دردت نمی خورد مپرس.

گفت: ای ابن عباس! من در شهر حمصِ شام برای انجام حج و عمره به سوی تو نیامدم، بلکه به نزد تو آمدم تا از تو بپرسم که جریان علی (علیه السلام) و جنگ او با اهل لا إله إلّا الله را به طور تفصیل برایم شرح دهی.

گفت: وای بر تو! همانا علم عالم بسیار سخت و سنگین است، آن را بر نمی دارد و دل ها قبولش نمی کند مگر دلی که خداوند آن را نگهداشته باشد. داستان علی (علیه السلام) در این امت همانند داستان موسی (علیه السلام) و آن عالم است و این همان است که خدای تبارک و تعالی در کتابش می فرماید: «گفت: ای موسی! تو را به رسالت های خود و به سخن گفتنم بر مردم برگزیدم، پس آن چه را به تو دادم بگیر و از سپاسگزاران باش» گفت: «و در الواح برای او در هر موردی پندی و برای هر چیزی سخنی روشن نوشتیم».(1)

پس موسی (علیه السلام) همواره می پنداشت که تمام چیزها برای او ثابت و محقق گشته همان گونه که شما می پندارید علمای شما همه چیزها را برای شما قرار دادند. پس وقتی حضرت موسی (علیه السلام) به ساحل دریا رسید و با آن عالم (یعنی حضرت خضر (علیه السلام)) برخورد نمود و با او به گفت وگو پرداخت، به علم و دانش زیاد او اقرار کرد و به او هیچ حسادتی نورزید همان طور که شما درباره علم علی (علیه السلام) رشک و حسد بردید. «پس حضرت موسی (علیه السلام) به او گفت: آیا من از تو پیروی کنم تا از آن دانشی که فراگرفته ای به من بیاموزی؟». (2)

اما آن عالم دانست که حضرت موسی (علیه السلام) توانایی همراهی او را نداشته و بر علم

ص: 267

او صبر و شکیبایی ندارد، در نتیجه آن عالم به او گفت: «تو هرگز نمی توانی با من شکیبائی نمایی* و چگونه صبر کنی بر چیزی که به آن احاطه نداری»؟(1)

ولی جناب خضر (علیه السلام) می دانست که موسی (علیه السلام) بر دانش او صبر و شکیبایی ندارد پس به او گفت: «اگر به دنبال من آمدی از هیچ چیزی سؤال نکن تا خودم آن را برای تو بازگو کنم». (2) پس هر دو سوار کشتی شدند، آن عالم کشتی را سوراخ نمود درحالی که خداوند تعالی به سوراخ شدن کشتی رضایت داشت، ولی موسی (علیه السلام) از آن خشمناک شد، و او به پسربچه ای برخورد کرد و وی را کشت و کشتن او مورد رضایت خداوند متعال و موجب خشم حضرت موسی (علیه السلام) بود. آن گاه دیوار آن باغ را راست گردانید، سرپاداشتن آن دیوار مورد رضایت خداوند تعالی و موجب خشم حضرت موسی (علیه السلام) بود.

علی بن ابی طالب(علیهما السلام) نیز چنین است؛ نکشت مگر آن که هر کس را که کشت، خدای متعال از آن راضی و مردم نادان از آن خشمناک بودند. بنشین تا آن چه را از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیده و دیده ام به تو خبر بدهم. بدان که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با زینب دختر جحش ازدواج کرد و ولیمه عروسی داد و ولیمه اش طعامی آمیخته از خرما و روغن و آردبود، ایشان ده نفر ده نفر از اهل ایمان را فرا می خواند و آن ها وقتی طعام پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را می خوردند، مشغول گفت وشنود شده تا با آن بزرگوار مأنوس باشند و علاقه داشتند که به چهرۀ زیبای او نگاه کنند؛ ولی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دوست داشت که کمتر بنشینند و بر او تخفیف بدهند و ایجاد مزاحمت نکنند و منزل را برای او خلوت نماید؛ چون تازه به عروس و همسرشان رسیده بودند و از طرفی هم بسیار زینب را دوست می داشتند و آزاردادن مؤمنان مایۀ ناخوشی او بود.

پس خداوند تعالی در این باره کلماتی از قرآن را فرو فرستاد: «ای کسانی که ایمان آورده اید! داخل اتاق های پیامبر نشوید مگر آن که برای خوردن طعامی به

ص: 268

شما اجازه داده شود، بی آن که در انتظار فرا رسیدن وقت خوردنش باشید؛ ولی هنگامی که فرا خوانده شدید داخل گردید و هرگاه غذا خوردید پراکنده شوید، بی آن که سرگرم صحبت گردید، چون این کار شما پیامبر را آزار می دهد و او از شما حیا می کند ولی خدا از حق شرم نمی کند، و چون از زنان چیزی بخواهید از پشت پرده از آنان طلب نمائید که این برای دل های شما و دل های آن ها پاکیزه تر است. . . »(1) و عادت مردم بر این بود که وقتی غذایشان را صرف می کردند زود از آنجا بیرون نمی رفتند پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سه شبانه روز در خانۀ زینب مانده، سپس به خانه ام سلمه رضی الله عنها دختر ابی امیه رفتند. چون آن شب و روز نوبت او بود که با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) باشد. وقتی قدری روز بالا آمد علی بن ابی طالب(علیهما السلام) به در خانه او آمد، آرام در را کوبید. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) این نوع کوبیدن را شناخت که کوبندۀ آن کیست، ولی ام سلمه نمی شناخت. فرمودند: ای ام سلمه! برخیز و در را باز کن.

عرض کرد: یا رسول الله! او کیست که مرتبه اش به جائی رسیده که من برای او در بگشایم درحالی که همین دیروز آیۀ حجاب برای ما آمده که می فرماید: «چون از آن ها چیزی بخواهید از پشت پرده از آنان طلب نمائید».(2) او کیست که مقامش به جایی رسیده که به محاسن و مچ دست من نگاه کند؟

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خشمناک به او فرمودند: «هر کس اطاعت از پیامبر کند، پس از خداوند اطاعت نموده است» (3) برخیز و در را به روی او بگشا، زیرا پشت در مردی قرار گرفته که نه ساده و نادان، و نه سبک سر و بی پروا و نه در کارهایش شتاب زده است، او خدا و رسولش را دوست می دارد و خدا و رسولش هم او را دوست دارند. ایام سلمه! او دو طرف چهارچوبه را گرفته، ولی در را نمی گشاید تا این که تو

ص: 269

پوشیده و پنهان گردی و قدمت را مستور بداری ان شاء الله.

ام سلمه برخاست درحالی که نمی دانست پشت در کیست جز آن که مدح و ستایش او را فرا گرفته بود. به طرف در به راه افتاد درحالی که می گفت: به به! آفرین! آفرین به مردی که خدا و رسولش را دوست می دارد و خدا و رسولش هم او را دوست می دارند! پس در را گشود درحالی که علی (علیه السلام) چهارچوبه در را گرفته بود. ایشان همان طور سر پا ایستاده تا صدای پا از او پنهان گردیده و ام سلمه به پشت پرده رفت، آن گاه در را گشوده و داخل شد و بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سلام داد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ای ام سلمه! آیا او را شناختی؟

عرض کرد: آری! بر او گوارا و مبارک باد، این علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است.

فرمودند: ای ام سلمه! راست گفتی او علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است، گوشت او گوشت من و خون او خون من است. جایگاه او برای من همانند جایگاه هارون به موسی(علیهما السلام)می باشد جز آن که بعد از من دیگر پیامبری نیست.

ای ام سلمه! بشنو و شهادت بده، این علی (علیه السلام) امیرمؤمنان و مهتر و بزرگ همه مسلمانان و صندوق علم و دانش من، و دری برای (رسیدن به) من است که تنها از آن آمده می شود و وصی بر اموات از اهل بیت من، و خلیفه بر زندگانِ از امت من می باشد. او برادر من در دنیا و آخرت است و با من در مقامات بلند بهشت است.

ای ام سلمه! شهادت بده که او با ناکثین و قاسطین و مارقین می جنگد.

پس آن مرد شامی گفت: مشکل مرا برطرف نمودی خدا مشکلات تو را بگشاید.(1)

126_ الباب فيما نذكره عن هذا أحمد بن محمد الطبري المعروف بالخليلي من رواتهم و رجالهم فيما رواه من إنكار اثني عشر نفساً على أبي بكر بصريح مقالهم عقيب ولايته على المسلمين و أذكره بعضهم بما عرف من رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) أن علياً أمير المؤمنين، و رواه أيضاً محمد بن جرير الطبري صاحب التاريخ في كتاب

ص: 270

مناقب أهل البيت (علیهم السلام) و يزيد بعضهم على بعض في روايته، اعلم أن هذا الحديث روته الشيعة متواترين و لو كانت هذه الرواية برجال الشيعة ما نقلناه لأنهم عند مخالفيهم في مقام متهمين و لكن نذكره حيث هو من طريقهم الذي يعتمدون عليه و درك ذلك على من رواه و صنفه في كتابه المشار إليه.

فَقَالَ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطَّبَرِيُّ مَا هَذَا لَفْظُهُ: خَبَرُ الِاثْنَيْ عَشَرَالَّذِينَ أَنْكَرُوا عَلَى أَبِي بَكْرٍ جُلُوسَهُ فِي مَجْلِسِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم)، حَدَّثَنَا أَبُو عَلِيٍّ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ النَّحَّاسُ الْكُوفِيُّ الْعَدْلُ الْأَسَدِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِي الْحُسَيْنِ الْعَامِرِيُّ قَالَ: حَدَّثَنِي عَمِّي أَبُو مُعَمَّرٍ سَعِيدُ بْنُ خَيْثَمٍ الْأَسَدِيُّ قَالَ: حَدَّثَنِي عُثْمَانُ الْأَعْشَى عَنْ زَيْدِ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: كَانَ الَّذِينَ أَنْكَرُوا عَلَى أَبِي بَكْرٍ جُلُوسَهُ فِي مَجْلِسِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) اثْنَيْ عَشَرَ رَجُلًا مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ: عَمْرُو بْنُ سَعِيدٍ الْعَاصِ، وَ الْمِقْدَادُ بْنُ الْأَسْوَدِ، وَ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ، وَ أَبُو ذَرٍّ الْغِفَارِيُّ، وَ سَلْمَانُ الْفَارِسِيُّ، وَ بُرَيْدَةُ بْنُ حُصَيْبٍ الْأَسْلَمِيُّ؛ وَ كَانَ مِنْ الْأَنْصَارِ: خُزَيْمَةُ بْنُ ثَابِتٍ ذُو الشَّهَادَتَيْنِ، وَ سَهْلٌ وَ عُثْمَانُ ابْنَا حُنَيْفٍ، وَ أَبُو أَيُّوبَ خَالِدُ بْنُ زَيْدٍ الْأَنْصَارِيُّ، وَ أَبُو الْهَيْثَمِ بْنُ التَّيِّهَانِ، وَ أُبَيُّ بْنُ كَعْبٍ، وَ نَاسٌ مِنْ إِخْوَانِهِمْ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ. فَلَمَّا صَعِدَ أَبُوبَكْرٍ مِنْبَرَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) تَشَاجَرُوا بَيْنَهُمْ فِي أَمْرِهِ فَقَالَ بَعْضُهُمْ: هَلَّا نَأْتِيَهُ فَنُزِيلَهُ عَنْ مِنْبَرِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ قَالَ آخَرُونَ: إِنَّكُمْ إِنْ أَتَيْتُمُوهُ لِتُزِيلُوهُ عَنْ مِنْبَرِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): أَعَنْتُمْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ وَ قَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) لَا يَنْبَغِي لِلْمُؤْمِنِ أَنْ يُذِلَّ نَفْسَهُ؟ وَ لَكِنِ امْضُوا بِنَا إِلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) نَسْتَشِيرُهُ وَ نَطَّلِعُ رَأْيَهُ. فَأَتَوْا عَلِيّاً (علیه السلام) فَقَالُوا لَهُ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! ضَيَّعْتَ نَفْسَكَ وَ أَضَعْتَ حَقَّكَ لِمَنْ أَنْتَ أَوْلَى بِالْأَمْرِ مِنْهُ وَ قَدْ أَرَدْنَا أَنْ نَأْتِيَ الرَّجُلَ فَنُزِيلَهُ عَنْ مِنْبَرِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ نُعْلِمَهُ أَنَّ الْحَقَّ حَقُّكَ وَ أَنْتَ

ص: 271

أَوْلَى بِالْأَمْرِ مِنْهُ فَكَرِهْنَا أَنْ نَرْكَبَ أَمْراً دُونَ مُشَاوَرَتِكَ.

فَقَالَ لَهُمْ عَلِيٌّ (علیه السلام): لَوْ فَعَلْتُمْ ذَلِكَ مَا كُنْتُمْ وَ هُمْ إِلَّا كَالْكُحْلِ فِي الْعَيْنِ وَ الْمِلْحِ فِي الزَّادِ، وَ قَدْ أُضِيعَتِ الْأُمَّةُ النَّاكِبَةُ التَّارِكَةُ قَوْلَ نَبِيِّهَا (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ الْكَاذِبَةُ عَلَى رَبِّهَا بِبَيْعَتِهِ، وَ لَقَدْ شَاوَرْتُ فِي ذَلِكَ أَهْلَ بَيْتِي وَ صَالِحَ الْمُؤْمِنِينَ فَأَبَوْا إِلَّا السُّكُوتَ بِمَا يَعْلَمُونَ مِنْ وَغْرَةِ صُدُورِ الْقَوْمِ وَ بُغْضِهِمْ لِلهِ وَ لِأَهْلِ بَيْتِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَطْلُبُونَهُمْ بِالتُّبُولِ وَ تُرَاثِ الْجَاهِلِيَّةِ، وَ ايْمُ اللَّهِ لَوْ فَعَلْتُمْ ذَلِكَ لَكُنْتُمْ كَأَنَا إِذْ أَتَوْنِي وَ قَدْ شَهَرُوا سُيُوفَهُمْ مُسْتَعِدِّينَ لِلْحَرْبِ وَ الْقِتَالِ حَتَّى قَهَرُونِي عَلَى نَفْسِي وَ قَالُوا: بَايِعْ وَ إِلَّا قَتَلْنَاكَ، فَلَمْ أَجِدْ إِلَّا أَنْ أَدْفَعَ الْقَوْمَ عَنْ نَفْسِي وَ ذَاكَ أَنِّي ذَكَرْتُ قَوْلَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا عَلِيُّ! إِنَّ الْقَوْمَ نَقَضُوا أَمْرَكَ وَ اسْتَبَدُّوا بِهَا دُونَكَ وَ عَصَوْنِي فِيكَ فَعَلَيْكَ بِالصَّبْرِ حَتَّى يَنْزِلَ الْأَمْرُ فَإِنَّهُمْ سَيَغْدِرُونَ بِكَ لَا مَحَالَةَ فَلَا تَجْعَلْ لَهُمْ سَبِيلًا عَلَى نَفْسِكَ لِإِذْلَالِكَ فَإِنَّ الْأُمَّةَ سَتَغْدِرُ بِكَ مِنْبَعْدِي، كَذَلِكَ أَخْبَرَنِي بِهِ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) وَ لَكِنِ ائْتُوا الرَّجُلَ فَأَخْبِرُوهُ بِمَا سَمِعْتُمْ مِنْ قَوْلِ نَبِيِّكُمْ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ لَا تَدَعُوهُ فِي شُبْهَةٍ مِنْ أَمْرِهِ لِيَكُونَ ذَلِكَ أَعْظَمَ لِلْحُجَّةِ عَلَيْهِ وَ أَبْلَغَ فِيهِ فِي عُقُوبَتِهِ إِذَا أَتَى رَبَّهُ وَ قَدْ عَصَى نَبِيَّهُ وَ خَالَفَ أَمْرَهُ.

فَانْطَلَقُوا فِي يَوْمِ جُمُعَةٍ حَتَّى حَفُّوا بِمِنْبَرِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالُوا: يَا مَعْشَرَ الْمُهَاجِرِينَ! إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ قَدَّمَكُمْ. فَقَالَ: ﴿لَقَدْ تابَ اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ وَ الْمُهاجِرِينَ وَ الْأَنْصارِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ﴾ وَ قَالَ: ﴿السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِينَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ. ﴾

فَكَانَ أَوَّلُ مَنْ تَكَلَّمَ عَمْرَو بْنَ سَعِيدِ بْنِ الْعَاصِ فَقَالَ: يَا أَبَا بَكْرٍ! اتَّقِ اللَّهِ فَقَدْ عَلِمْتَ مَا تَقَدَّمَ لِعَلِيٍّ (علیه السلام) مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ قَالَ: لَنَا وَ نَحْنُ مُحْتَوِشُوهُ بِيَوْمِ بَنِي قُرَيْضَةَ إِذْ فَتَحَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ قَدْ قَتَلَ

ص: 272

عَلِيٌّ (علیه السلام) عَشَرَةً مِنْ رِجَالِهِمْ وَ أُولِي النَّجْدَةِ مِنْهُمْ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا مَعْشَرَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ! إِنِّي أُوصِيكُمْ بِوَصِيَّةٍ فَاحْفَظُوهَا وَ مُوعِزٌ إِلَيْكُمْ أَمْراً فَاحْفَظُوهُ؛ أَلَا وَ إِنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُكُمْ مِنْ بَعْدِي وَ خَلِيفَتِي فِيكُمْ أَوْصَانِي بِذَلِكَ رَبِّي عَلَى أَنَّكُمْ إِنْ لَمْ تَحْفَظُوا وَصِيَّتِي فِيهِ وَ تُوَازِرُوهُ وَ لَمْ تَنْصُرُوهُ اخْتَلَفْتُمْ فِي أَحْكَامِكُمْ وَ اضْطَرَبَ عَلَيْكُمْ أَمْرُ دِينِكُمْ وَ وَلَّاكُمْ شِرَارُكُمْ، أَلَا إِنَّ أَهْلَ بَيْتِي هُمُ الْوَارِثُونَ لِأَمْرِي الْقَائِمُونَ بِأَمْرِ أُمَّتِي مِنْ بَعْدِي. اللَّهُمَّ فَمَنْ أَطَاعَهُمْ مِنْ أُمَّتِي وَ حَفِظَ فِيهِمْ وَصِيَّتِي فَاحْشُرْهُ فِي زُمْرَتِي وَ اجْعَلْ لَهُ مِنْ مُرَافَقَتِي نَصِيباً يُدْرِكُ بِهِ فَوْزَ الْآخِرَةِ، اللَّهُمَّ مَنْ أَسَاءَ خِلَافَتِي فِيهِمْ فَاحْرِمْهُ الْجَنَّةَ الَّتِي عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ.

قَالَ عُمَرُ: اسْكُتْ يَا عَمْرُو! فَلَسْتَ مِنْ أَهْلِ الْمَشُورَةِ وَ لَا مِمَّنْ يَرْضَى بِقَوْلِهِ. فَقَالَ لَهُ عَمْرٌو: اسْكُتْ يَا ابْنَ الْخَطَّابِ! فَوَ اللَّهِ إِنَّكَ لَتَعْلَمُ أَنَّكَ تَنْطِقُ بِغَيْرِ لِسَانِكَ وَ تَعْتَصِمُ بِغَيْرِ أَرْكَانِكَ، وَ اللَّهِ إِنَّ قُرَيْشاً لَتَعْلَمُ أَنَّكَ أَلْأَمُهَا حَسَباً وَ أَدْنَاهَا مَنْصِباً وَ أَخْمَلَهَا ذِكْراً وَ أَقَلَّهَا غِنًى عَنِ اللَّهِ تَعَالَى وَ عَنْ رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ إِنَّكَ لَجَبَانٌ عِنْدَ الْحَرْبِ وَ أَنْتَ لَئِيمُ الْعُنْصُرِ مَا لَكَ فِي قُرَيْشٍ مِنْ مَفْخَرٍ. قَالَ: فَسَكَتَ عُمَرُ وَ جَعَلَ يَقْرَعُ سِنَّهُ بِأَنَامِلِهِ.

ثُمَّ قَامَ أَبُو ذَرٍّ الْغِفَارِيُّ (رحمه الله) فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ وَ صَلَّى عَلَى النَّبِيِ وَ آلِهِ ثُمَّ قَالَ: أَمَّا بَعْدُ! يَا مَعْشَرَ قُرَيْشٍ! وَ يَا مَعْشَرَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ وَ التَّابِعِينَ بِإِحْسَانٍ! لَقَدْ عَلِمْتُمْ وَ عَلِمَ خِيَارُكُمْ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: الْأَمْرُ مِنْ بَعْدِي لِعَلِيٍّ ثُمَّ فِي أَهْلِبَيْتِي مِنْ وُلْدِ ابْنِي الْحُسَيْنِ. فَاطَّرَحْتُمْ قَوْلَ نَبِيِّكُمْ وَ نَسِيتُمْ مَا أَوْعَزَ إِلَيْكُمْ وَ اتَّبَعْتُمُ الدُّنْيَا الْفَانِيَةَ وَ بِعْتُمُ الْآخِرَةَ الْبَاقِيَةَ الَّتِي لَا يَهْرَمُ شَبَابُهَا وَ لَا يَزُولُ نَعِيمُهَا وَ لَا يَحْزَنُ أَهْلُهَا وَ لَا يَمُوتُ سَاكِنُهَا بِقَلِيلٍ مِنَ الدُّنْيَا فَانٍ، وَ كَذَلِكَ الْأُمَمُ مِنْ قَبْلِكُمْ كَفَرَتْ بَعْدَ أَنْبِيَائِهَا وَ بَدَّلْتَ وَ غَيَّرَتْ وَ اخْتَلَفَتْ

ص: 273

فَحَاذَيْتُمُوهُمْ حَذْوَ الْقُذَّةِ بِالْقُذَّةِ وَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ. عَمَّا قَلِيلٍ تَذُوقُوا وَبَالَ أَمْرِكُمْ وَ مَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَ مَا اللَّهُ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ.

ثُمَّ قَامَ سَلْمَانُ الْفَارِسِيُّ (رضی الله عنه) فَقَالَ: يَا أَبَا بَكْرٍ! إِلَى مَنْ تُسْنِدُ أَمْرَكَ إِذَا نَزَلَ بِكَ الْمَوْتُ؟ وَ إِلَى مَنْ تَفْزَعُ إِذَا سُئِلْتَ عَمَّا لَا تَعْلَمُ؟ وَ فِي الْقَوْمِ مَنْ هُوَ أَعْلَمُ مِنْكَ وَ أَكْثَرُ فِي الْخَيْرِ إِعْلَاماً مِنْكَ وَ أَقْرَبُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَرَابَةً مِنْكَ قَدْ قَدَّمَهُ فِي حَيَاتِهِ وَ أَوْعَزَ إِلَيْكُمْ عِنْدَ وَفَاتِهِ فَنَبَذْتُمْ قَوْلَهُ وَ تَنَاسَيْتُمْ وَصِيَّتَهُ، فَعَمَّا قَلِيلٍ يَصْفُوَ لَكَ الْأَمْرُ وَ تَزُورُ الْقُبُورَ وَ قَدْ أُثْقِلْتَ الْأَوْزَارَ وَ حَمَلْتَ مَعَكَ إِلَى قَبْرِكَ مَا قَدَّمَتْ يَدَاكَ؛ فَإِنْ رَاجَعْتَ الْحَقِّ وَ أَنْصَفْتَ أَهْلَهُ كَانَ ذَلِكَ نَجَاةً لَكَ يَوْمَ تَحْتَاجُ إِلَى عَمَلِكَ وَ تَفَرَّدُ فِي الْآخِرَةِ بِذُنُوبِكَ وَ قَدْ سَمِعْتَ كَمَا سَمِعْنَا وَ رَأَيْتَ كَمَا رَأَيْنَا فَلَمْ يَرْدَعْكَ ذَلِكَ عَمَّا أَنْتَ فَاعِلٌ. فَاللَّهَ اللَّهَ فِي نَفْسِكَ فَقَدْ أَعْذَرَ مَنْ أَنْذَرَ وَ مَا اللَّهُ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ.

ثُمَّ قَامَ الْمِقْدَادُ بْنُ الْأَسْوَدِ (رضی الله عنه) وَ قَالَ: يَا أَبَا بَكْرٍ ارْبَعْ عَلَى ضِلْعِكَ وَ قِسْ عَلَى شِبْرِكَ بِفِتْرِكَ وَ الْزَمْ بَيْتَكَ وَ ابْكِ عَلَى خَطِيئَتِكَ فَإِنَّ ذَلِكَ أَسْلَمُ لَكَ فِي حَيَاتِكَ وَ مَمَاتِكَ وَ تَرُدُّ هَذَا الْأَمْرَ حَيْثُ جَعَلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَسُولُهُ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ لَا تَرْكَنْ إِلَى الدُّنْيَا وَ لَا يَغُرَّنَّكَ مِنْ قُرَيْشٍ أَوْغَادُهَا فَعَمَّا قَلِيلٍ يَضْمَحِلُّ عَنْكَ دُنْيَاكَ ثُمَّ تَصِيرُ إِلَى رَبِّكَ فَيُجْزِيكَ بِعَمَلِكَ وَ قَدْ عَلِمْتَ أَنَّ عَلِيّاً (علیه السلام) صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ بَعْدِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَاجْعَلَنَّهُ لَهُ فَإِنَّ ذَلِكَ أَسْلَمُ لَكَ وَ أَحْسَنُ لِذِكْرِكَ وَ أَعْظَمُ لِأَجْرِكَ وَ قَدْ نَصَحْتُ لَكَ إِنْ قَبِلْتَ نُصْحِي وَ إِلَى اللَّهِ تَرْجِعُ بِخَيْرٍ كَانَ أَوْ بِشَرٍّ.

ثُمَّ قَامَ بُرَيْدَةُ بْنُ حُصَيْبٍ الْأَسْلَمِيُّ فَقَالَ: يَا أَبَا بَكْرٍ! أَ نَسِيتَ أَمْ تَنَاسَيْتَ أَمْ خَدَعَتْكَ نَفْسُكَ؟ أَ مَا تَذْكُرُ إِذَا أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَسَلَّمْنَا عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ وَ نَبِيُّنَا بَيْنَ أَظْهُرِنَا؟ فَاتَّقِ اللَّهَ وَ تَدَارَكْ نَفْسَكَ قَبْلَ

ص: 274

أَنْ لَا تَدَارَكَهَا وَ ادْفَعْ هَذَا الْأَمْرَ إِلَى مَنْ هُوَ أَحَقُّ بِهِ مِنْكَ مِنْ أَهْلِهِ وَ لَا تَمَادَ فِي اغْتِصَابِهِ وَ ارْجِعْ وَ أَنْتَ مُسْتَطِيعٌ أَنْ تَرْجِعَ فَقَدْ مَحَضْتُ نُصْحَكَ وَ بَيَّنْتُ لَكَ مَا عِنْدِي مَا إِنْ فَعَلْتَهُ وُفِّقْتَ وَ رَشِدْتَ.ثُمَّ قَامَ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرِ (رضی الله عنه) فَقَالَ: يَا مَعَاشِرَ قُرَيْشٍ! قَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ أَحَقُّ بِهَذَا الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَمُرُوا صَاحِبَكُمْ فَلْيَرُدَّ الْحَقَّ إِلَى أَهْلِهِ قَبْلَ أَنْ يَضْطَرِبَ حَبْلُكُمْ وَ يَضْعُفَ مَسْلَكُكُمْ وَ تَخْتَلِفُونَ فِيمَا بَيْنَكُمْ، فَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّ بَنِي هَاشِمٍ أَوْلَى بِهَذَا الْأَمْرِ مِنْكُمْ وَ أَقْرَبُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ إِنْ قُلْتُمْ إِنَّ السَّابِقَةَ لَنَا فَأَهْلُ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ أَقْدَمُ مِنْكُمْ سَابِقَةً وَ أَعْظَمُ غِنًى مِنْ صَاحِبِكُمْ وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ بَعْدِ نَبِيِّكُمْ فَأَعْطُوهُ مَا جَعَلَهُ اللَّهُ لَهُ وَ لَا تَرُدُّوا عَلى أَدْبارِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرِينَ.

ثُمَّ قَامَ سَهْلُ بْنُ حُنَيْفٍ الْأَنْصَارِيُّ فَقَالَ: يَا أَبَا بَكْرٍ! لَا تَجْحَدْ حَقّاً مَا جَعَلَهُ اللَّهُ لَكَ وَ لَا تَكُنْ أَوَّلَ مَنْ عَصَى رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِي أَهْلِ بَيْتِهِ وَ أَدِّ الْحَقَّ إِلَى أَهْلِهِ، تُخَفِّفْ عَنْ ظَهْرِكَ ثِقْلَ وُزْرِكَ وَ تَلْقَى رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) رَاضِياً وَ لَا تَخُصَّ بِهِ نَفْسَكَ فَعَمَّا قَلِيلٍ يَنْقَضِي عَنْكَ مَا أَنْتَ فِيهِ ثُمَّ تَصِيرُ إِلَى الْمَلِكِ الرَّحْمَنِ فَيُحَاسِبُكَ بِعَمَلِكَ وَ يَسْأَلُكَ عَمَّا جِئْتَ لَهُ وَ مَا اللَّهُ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ.

ثُمَّ قَامَ خُزَيْمَةُ بْنُ ثَابِتٍ ذُو الشَّهَادَتَيْنِ فَقَالَ: يَا أَبَا بَكْرٍ! أَ لَسْتَ تَعْلَمُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَبِلَ شَهَادَتِي وَحْدِي وَ لَمْ يُرَدُّ مَعِي غَيْرِي؟ قَالَ: نَعَمْ! قَالَ: فَاشْهَدْ أَنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: عَلِيٌّ إِمَامُكُمْ بَعْدِي.

قَالَ: وَ قَامَ أُبَيُّ بْنُ كَعْبٍ الْأَنْصَارِيُّ فَقَالَ: أَشْهَدُ أَنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: أَهْلُ بَيْتِي يُفَرِّقُونَ بَيْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ وَ هُمُ الْأَئِمَّةُ الَّذِينَ يُقْتَدَى بِهِمْ. وَ قَامَ أَبُو الْهَيْثَمِ بْنُ التَّيِّهَانِ قَالَ: وَ أَنَا أَشْهَدُ عَلَى نَبِيِّنَا (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنَّهُ

ص: 275

أَقَامَ عَلِيّاً عَلَيْنَا لِنُسَلِّمَ فَقَالَ بَعْضُهُمْ: مَا أَقَامَهُ إِلَّا لِلْخِلَافَةِ، وَ قَالَ بَعْضُهُمْ: إِلَّا لِيُعْلِمَ النَّاسَ أَنَّهُ مَوْلَى مَنْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) مَوْلَاهُ، فَتَشَاجَرُوا فِي ذَلِكَ، فَبَعَثُوا إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) رَجُلًا يَسْأَلُهُ عَنْ ذَلِكَ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): هُوَ وَلِيُّكُمْ بَعْدِي وَ أَنْصَحُ النَّاسِ لَكُمْ بَعْدَ وَفَاتِي.

وَ قَامَ عُثْمَانُ بْنُ حُنَيْفٍ الْأَنْصَارِيُّ فَقَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: أَهْلُ بَيْتِي نُجُومُ الْأَرْضِ وَ نُورُ الْأَرْضِ فَلَا تَقَدَّمُوهُمْ فَهُمُ الْوُلَاةُ بَعْدِي. فَقَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! وَ أَيُّ أَهْلِ بَيْتِكَ أَوْلَى بِذَلِكَ؟ فَقَالَ: عَلِيٌّ وَ وُلْدُهُ. وَ قَامَ أَبُو أَيُّوبَ الْأَنْصَارِيُّ فَقَالَ اتَّقُوا اللَّهَ فِي أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ وَ رُدُّوا إِلَيْهِمْ حَقَّهُمُ الَّذِي جَعَلَهُ اللَّهُ لَهُمْ فَقَدْ سَمِعْنَا مِثْلَ مَا سَمِعَ إِخْوَانُنَا فِي مَقَامٍ بَعْدَ مَقَامٍ لِنَبِيِّنَا (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ مَجْلِسٍ بَعْدَ مَجْلِسٍ يَقُولُ: أَهْلُ بَيْتِي أَئِمَّتُكُمْبَعْدِي.

قَالَ: فَجَلَسَ أَبُوبَكْرٍ فِي بَيْتِهِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ فَأَتَاهُ عُمَرُ وَ عُثْمَانُ وَ طَلْحَةُ وَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَوْفٍ وَ سَعْدُ بْنُ أَبِي وَقَّاصٍ وَ أَبُو عُبَيْدَةَ بْنُ الْجَرَّاحِ وَ سَعِيدُ بْنُ عَمْرِو بْنِ نُفَيْلٍ فَأَتَاهُ كُلٌّ مِنْهُمْ مُتَسَلِّحاً فِي قَوْمِهِ حَتَّى أَخْرَجُوهُ مِنْ بَيْتِهِ ثُمَّ أَصْعَدُوهُ عَلَى الْمِنْبَرِ وَ قَدْ سَلُّوا سُيُوفَهُمْ فَقَالَ قَائِلٌ مِنْهُمْ: وَ اللَّهِ لَئِنْ عَادَ أَحَدٌ مِنْكُمْ بِمِثْلِ مَا تَكَلَّمَ بِهِ رَعَاعٌ مِنْكُمْ بِالْأَمْسِ لَتُمْلَأَنَّ سُيُوفُنَا مِنْهُ فَأَحْجَمَ وَ اللَّهِ الْقَوْمُ وَ كَرِهُوا الْمَوْتَ.

دو پسر حُنیف؛ سهل و عثمان، ابو ایّوب خالد بن زید انصاری، ابوالهیثم بن التیهان، اُبیّ بن کعب و مردمانی دیگر از مهاجر و انصار از برادران دینی ایشان.

زمانی که ابوبکر بر منبر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نشست، میان آن ها دربارۀ کار او مشاجره و گفت وگو در گرفت. برخی از آنان گفتند: چرا نرویم و او را از منبر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آوریم و عده ای دیگر گفتند: اگر شما به نزد او بروید تا او را از منبر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آورید، درد سر برای خودتان درست کرده اید، درحالی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: برای مؤمن شایسته نیست که خویش را ذلیل و خوار گرداند، ولی بیائید به نزد علی (علیه السلام) رفته تا با او مشورت نموده و نظر او را جویا شویم. در نتیجه به نزد علی (علیه السلام) آمده و به او عرض کردند: یا امیرالمؤمنین! خود را تباه نمودی و حقی را که خودت به آن سزاوارتر بودی ضایع و رها کردی. حقیقت آن است که ما تصمیم داریم تا به نزد این مرد رفته و او را از منبر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آوریم، چون خوب می دانیم که این حق از آن توست و تو به خلافت و پیشوائی بر مردم سزاوار تر از او هستی، پس دوست نداشتیم که بدون مشورت با تو دست به کاری بزنیم.

علی (علیه السلام) به آنان فرمودند: اگر این کار را انجام بدهید شما در برابر آن ها همچو سرمه ای در چشم و نمکی در توشه راه بیش نیستید و به تحقیق این امت رنج دیده و مصیبت زده هلاک شدند که فرمایش پیامبرشان را رها کرده و در بیعت با ابی بکر بر پروردگار خود دروغبستند. من با خاندان خودم و صلحای اهل ایمان مشورت نمودم، پس آن ها هم چاره ای جز سکوت ندیدند زیرا می دانند که سینه های این مردم از کینه و خشم به خدای عزّ وجل و خاندان پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم) آکنده است و هنوز خون هایی را که در دوران جاهلیت ریخته شده مطالبه می کنند. به خدا سوگند! اگر این کار را کرده بودید شما نیز همانند من می شدید، چون آن ها با شمشیرهای کشیده آماده جنگ و پیکار به سوی من آمدند تا آن که بر من چیره و غالب شده و گفتند: بیعت کن و گرنه تو را می کشیم، پس من چاره ای ندیدم جز آن که ایشان را از خودم دور کنم، و این برای آن بود که من به یاد فرمایش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) افتادم

ص: 277

که فرمودند: یا علی! هرگاه این مردم کار تو را درهم شکسته و با خود کامگی غیر تو را اختیار کرده و دربارۀ تو نافرمانی مرا کردند، پس بر تو باد که شکیبایی نمایی تا فرمان خدا نازل شود، و آن ها قطعا بر تو نیرنگ خواهند کرد، پس تو برای آن ها راهی بر خود قرار مده تا بر تو مسلط شده و تو را خوار و ذلیل گردانند. به درستی که این امت به زودی بعد از من با تو مکر و حیله خواهند داشت، این چنین جبریل (علیه السلام) به آن مرا خبر داده است؛ ولی شما به نزد این مرد یعنی ابوبکر بروید و به آن چه از پیامبرتان (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیده اید به او خبر بدهید و او را در کارهای مبهم و شبهه انگیزش رها مکنید تا این تذکر شما بزرگ ترین حجت بر او بوده باشد و نیز زمانی که به محضر پروردگارش بیاید او را زودتر به کیفر و عقوبتش بر ساند چون او پیامبرش را نافرمانی و دستورات او را مخالفت کرده است.

آن ها روز جمعه رفته و همگی بر گرد منبر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) جمع شده و گفتند: ای گروه مهاجران! خدای عزّ وجل شما را در قرآن جلوتر یاد کرده و فرموده: «همانا خداوند توبۀ پیامبر و مهاجر و انصاری که او را پیروی کرده اند قبول نمود»(1)، و فرمود: «پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار و کسانی که به نیکی و درستی از آنان پیروی کرده اند».(2) پس اولین کسی که برخاست و سخن آغاز کرد عمرو بن سعید بن عاص بود، او گفت: ای ابوبکر! از خدا بترس تو آن چه را پیش تر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دربارۀ علی (علیه السلام) فرموده خوب می دانی. تو آگاهی در روز جنگ با بنی قریظه که علی (علیه السلام) ده نفر از مردان نامدار و بزرگان آن ها را کشت، وقتی که ما اطراف پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را گرفتیم به ما فرمودند: ای گروه مهاجر و انصار! من نکته ای را به شما توصیه می کنم، پس آن را خوب حفظ کنید و کاری را به شما اشاره کرده و می فهمانم، پس در نگهداری آن کوشا باشید؛ آگاه باشید که علیبن ابی طالب(علیهما السلام) بعد از من امیر و فرمانده و جانشین من در میان شماست، این توصیه

ص: 278

را پروردگارم به من فرموده که اگر سفارشات مرا دربارۀ او نپذیرید و او را کمک و یاری نکنید در احکامتان اختلاف کرده و در امور دینیتان دچار اضطراب و تشویش خواهید شد و بدهای شما و اشرارتان بر شما حکومت خواهند کرد. آگاه باشید که این اهل بیت من وارث برنامه های دینی من و بعد از من امور امت مرا عهده دار هستند و سر پا نگاه خواهند داشت.

بار خدایا! هر کس از امت من آنان را اطاعت کند و سفارشات مرا دربارۀ ایشان مراعات و حفظ نماید او را در گروه من محشور فرما و از رفاقت و همراهی با من آن چنان بهره ای به آن ها عطا فرما که رستگاری آخرت را دریابند.

بارالها! هر کس در کار جانشینی من با آن ها بدی نماید او را از بهشتی که پهنا و گستره آن به اندازه آسمان ها و زمین است محروم فرما.

عمر گفت: ساکت باش ای عمرو! که تو، نه شایستگی مشورت را داری و نه از کسانی هستی که سخنانت قابل قبول و پسندیده باشد.

عمرو به او گفت: ای پسر خطاب! تو خودت ساکت باش، به خدا سوگند! تو خوب می دانی که از زبان دیگری سخن می گوئی و دست به ارکان دیگران زده ای، به خدا سوگند! قریش می دانند که تو پست ترین حسب و پائین ترین جایگاه را داری و تو از همه بی نام ونشان تر و در نزد خدای تعالی و پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم) فرومایه تر از همه هستی. تو در هنگام جنگ بسیار ترسو بوده و از نظر ریشه و بنیاد خانوادگی بسیار پست می باشی و در قریش هیچ گونه افتخاری نداری. پس عمر خاموش شده و از خشم زیاد با انگشتش بر دندانش می کوبید.

سپس ابوذر غفاری (رحمه الله) برخاسته و حمد و ثنای الهی را به جا آورده و بر پیامبر و خاندانش (علیهم السلام) درود فرستاده و فرمود: اما بعد! ای قریش و ای گروه مهاجر و انصار و ای تابعان و نیکوکاران! شما خوب می دانید و خوبان شما هم می دانند که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: کار خلافت بعد از من برای علی (علیه السلام) است، آن گاه جانشینی در اهل بیت من یعنی فرزندان و پسرانم امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) می باشد، ولی

ص: 279

شما فرمایشات پیامبرتان را دور انداخته و آن چه را به شما اشاره کرده و فهمانیده بود فراموش کردید و این دنیای زود گذر و فناپذیر را پیروی نموده و آخرت ماندگار و پایدار را که جوانانش پیر نشوند و نعمت های آن از بین نرود و اهل آن محزون نشوند و ساکنان آن هرگز نمیرند به بهرۀ اندکی از دنیا فروختید. آری! امت های قبل از شما نیز چنین بودند که بعد از رفتن پیامبرشان ناسپاسی ورزیده و به کفر گرائیدند و دین و آئین را تبدیل و تغییر داده و به اختلاف و دو دستگیدچار شدند. شما نیز قدم جای قدم آنان گذارده و پابه پا با آنان برابری کردید و به همین زودی کیفر سخت کارتان و آن چه را پیش فرستادید می چشید و خداوند به بندگانش هیچ گونه ستمی روا نمی دارد.

سپس سلمان فارسی (رضی الله عنه) برخاسته و گفت: ای ابوبکر! زمانی که مرگ برای تو فرا رسد کارت را به گردن چه کسی می اندازی؟ و هرگاه از چیزی که نمی دانی سؤال شوی به چه کسی پناه می بری؟ در حالی که میان این مردم کسی هست که او از تو داناتر و نشانه های خوبی او از تو بیشتر و خویشی او با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از تو نزدیک تر است، ایشان او را در زندگانی خود بر همه مقدم داشته و هنگام مرگش شما را نسبت به او آگاه نمودند ولی شما فرمایش او را دورانداخته و سفارشِ او را به وادی فراموشی سپردید، پس به همین زودی کار بر تو روشن خواهد شد. و گورستان را دیدار خواهی نمود درحالی که پشتت آکنده از گناه باشد و با آن چه با دستان خویش پیش فرستاده ای به سوی قبرت راهی خواهی شد. اگر به سوی حق بر می گشتی و با اهل حق از در انصاف وارد می شدی مایۀ نجات تو می شد، در روزی که سخت به عملت نیازمند باشی و با گناهانی که از تو سر زده همراه باشی؛ درحالی که تو شنیده ای آن چه را ما شنیده ایم و دیده ای آن چه را که ما دیده ایم اما تو را از آن چه که انجام داده ای باز نداشت. پس خدا را خدا را دربارۀ خودت در نظر داشته باش که هر کس به کاری که می کند اگر هشدار داده شود دیگر جای عذرخواهی بر او باقی نمی ماند و حجت بر او تمام است و خداوند هرگز به بندگانش ستم روا نمی دارد.

ص: 280

سپس مقداد بن اسود (رضی الله عنه) از جای برخاسته و گفت: ای ابوبکر! جای خودت بنشین و با وجَبت فاصلۀ میان انگشت ابهام و سبّابه ات را اندازه بگیر، و ملازم خانه ات باش و بر گناهانت گریه کن زیرا این کار در زندگانی و مرگت برای تو بهتر است، و این امرِ خلافت را به جائی برگردان که خدای عزّ وجل و پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم) آن را قرار داده اند، و به این دنیا اعتماد مکن، و بی خردانِ احمق از قبیلۀ قریش تو را فریب ندهند که به همین زودی دنیایت از بین می رود، آنگاه تو به سوی پروردگارت می روی و او در برابر کارهایت به تو جزا می دهد، و تو خوب می دانی که بعد از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) علی (علیه السلام) لایق خلافت می باشد پس آن را برای او قرار بده، زیرا این کار برای تو صحیح و سالم تر، و برای یاد تو نیکو تر و اجر و مزدت سنگین تر باشد، اگر پند و اندرز مرا قبول کنی که من نهایت خیرخواهی را در حق تو انجام دادم، تنها به سوی خدا بازگشت خواهی نمود چه به خیر و خوبی یا به شر و بدی همراه باشی.

سپس بریدة بن حصیب اسلمی (رضی الله عنه) به پا خاسته و گفت: ای ابوبکر!آیا فراموش کردی یا خود را به فراموشی زده ای، یا نفست تو را فریب داده است؟ آیا به یاد نداری آن زمانی را که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به ما دستور داد که بر علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان سلام بدهیم درحالی که خود او در میان ما بود؟ پس از خداوند بترس و خودت را دریاب و کارهایت را جبران کن پیش از آن که نتوانی آن را جبران کنی و این کار خلافت را به کسی که از تو سزاوارتر است واگذار نما، در غصب کردن آن پافشاری مکن، و قدمی برمدار، و درحالی که هنوز قدرت برگشتن داری برگرد که من خالصانه تو را اندرز گفتم، و آن چه در نزد من بود از تو دریغ نداشتم که اگر آن را بپذیری و انجام دهی توفیق یافته و رستگار خواهی شد.

سپس عمار بن یاسر (رضی الله عنه) از جا برخاسته و گفت: ای مردم قریش! شما به خوبی می دانید که خاندان پیامبرتان به کار خلافت از شما شایسته تر و سزاوارترند، پس رفیق خودتان را بگوئید که حق را به اهلش برگرداند پیش از آن که ریسمان شما به اضطراب و لرزش بیفتد و مسلک و راه شما سست و ضعیف گردد و میان خودتان

ص: 281

به اختلاف و پراکندگی دچار شوید. شما واقعاً می دانید که بنی هاشم به کار خلافت از شما سزاوارتر و به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نزدیک ترند و اگر شما اعتقاد دارید و می گوئید: سبقت در اسلام از آن شماست، سبقت اهل بیت پیامبرتان (علیهم السلام) از شما جلو تر است و به سرمایۀ علمی از صاحب و حاکم شما پُربارترند و علی بن ابی طالب(علیهما السلام) شایستۀ خلافت بعد از پیامبر شما می باشد، پس آن چیزی را که خداوند تعالی برایش قرار داده به او واگذار کنید و به دوران گذشته و جاهلیت خود برنگردید که زیان کار خواهید بود.

سپس سهل پسر حنیف انصاری (رضی الله عنه) برخاسته و گفت: ای ابوبکر! حقی را که خدا برای تو قرار نداده ادّعا مکن و از اهلش دریغ مدار و از اولین کسانی مباش که با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دربارۀ اهل بیتش مخالفت کرده باشد، حق را به اهلش بسپار تا پشت تو از بار گناه سبک گردد و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را دیدار کنی درحالی که از تو خشنود باشد. آن حق را به خویش اختصاص مده زیرا آن چه را که در آن هستی به زودی از تو گرفته و دوره ات سپری می شود، آن گاه به سوی خدای رحمان می روی و تو را در برابر کارهایت محاسبه و رسیدگی کرده و از آن چه کرده ای از تو خواهد پرسید و خداوند هیچ ستمی بر بندگانش روا نمی دارد.

سپس خُزیمة بن ثابت ذو الشهادتین (رضی الله عنه) برخاسته و گفت: ای ابوبکر! آیا تو نمی دانی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شهادت مرا به تنهایی پذیرفت و دیگری را در کنار من برای گواهی قرار نداد؟ گفت: آری.گفت: خدا را گواه می گیرم که من از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که می فرمودند: علی (علیه السلام) بعد از من پیشوا و امام شماست.

سپس اُبیّ بن کعب انصاری (رضی الله عنه) برخاسته و گفت: گواهی می دهم که من از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که می فرمودند: اهل بیت من میان حق و باطل جدائی می اندازند و آنان پیشوایانی هستند که باید از آنان پیروی شود.

و ابوالهیثم بن تیهان (رضی الله عنه) برخاسته و گفت: من بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شهادت

ص: 282

می دهم که ایشان علی (علیه السلام) را بر پاداشته تا بر او سلام بدهیم، پس برخی از آن ها گفتند: او را جز برای خلافت بلند نکرد و برخی دیگر گفتند: او را به پا داشت تا مردم بدانند او مولی و سرپرست کسانی است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مولای آن هاست، پس مردم در این باره به اختلاف افتاده و مردی را به نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرستادند تا این را از او بپرسد؟ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: او بعد از من مولی و سرپرست شماست و بعد از وفاتم او خیرخواه ترین مردم برای شماست.

و عثمان بن حنیف انصاری (رضی الله عنه) به پا خاسته و گفت: من از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که می فرمودند: خانوادۀ من ستارگان و نور زمین هستند، از آن ها پیشی نگیرید و بعد از من ایشان والی و فرمانروای شما هستند، پس مردی به سوی او رفته و عرض کرد: یا رسول الله! کدام یک از خانوادۀ تو به این کار سزاوارترند؟

فرمودند: علی و فرزندانش (علیهم السلام).

و ابو ایوب انصاری (رضی الله عنه) برخاسته و گفت: دربارۀ اهل بیت پیامبرتان از خدا بترسید و حقی را که خدا برای آن ها قرار داده به آنان برگردانید، چون بارها ما از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدیم آنچه را که برادران ما در مقامی بعد از مقامی و در مجلسی بعد از مجلسی شنیده اند که می فرمودند: اهل بیت من امامان و پیشوایان شما بعد از من می باشند.

راوی می گوید: پس ابوبکر سه روز در خانه اش نشست. آن گاه عمر و عثمان و طلحه و عبدالرحمن بن عوف و سعد بن ابی وقاص و ابو عبیدة بن جرّاح و سعید بن عمرو بن نفیل هر یک با لباس رزم در میان قومش به نزد او آمده و او را از خانه اش بیرون آوردند. پس یکی از آن ها گفت: به خدا سوگند! اگر یکی از شما سخنانی همانند آن چه مردمانی فرومایه و پست در روزهای گذشته گفتند بگوید شمشیرهای خودمان را از خون او پر و سیراب خواهیم کرد، پس مردم از ترس، عقب نشینی کرده و مرگ را خوش نداشتند.

ص: 283

127_ الباب فيما نذكره عن هذا أحمد بن محمد الطبري المعروف بالخليليمن روايته للكتاب الذي أشرنا إليه في حديث يوم الغدير و تسمية مولانا علي (علیه السلام) فيه مراراً بلفظ أمير المؤمنين نرويه برجالهم الذين ينقلون لهم ما ينقلونه من حرامهم و حلالهم و الدرك فيما نذكره عليهم و فيه ذكر المهدي (علیه السلام) و تعظيم دولته و هذا لفظ الحديث المشار إليه خطبة رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطَّبَرِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنِي مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي بَكْرِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ: حَدَّثَنِي الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ أَبُو مُحَمَّدٍ الدِّينَوَرِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى الْهَمْدَانِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ خَالِدٍ الطَّيَالِسِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا سَيْفُ بْنُ عَمِيرَةَ عَنْ عُقْبَةَ عَنْ قَيْسِ بْنِ سِمْعَانَ عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ(علیهما السلام) قَالَ: حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) مِنَ الْمَدِينَةِ وَ قَدْ بَلَّغَ جَمِيعَ الشَّرَائِعِ قَوْمَهُ غَيْرَ الْحَجِّ وَ الْوَلَايَةِ، فَأَتَاهُ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ! إِنَّ اللَّهَ يُقْرِؤُكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ: إِنِّي لَمْ أَقْبِضْ نَبِيّاً مِنْ أَنْبِيَائِي وَ رَسُولًا مِنْ رُسُلِي إِلَّا مِنْ بَعْدِ كَمَالِ دِينِي وَ تَمَامِ حُجَّتِي وَ قَدْ بَقِيَ عَلَيْكَ مِنْ ذَلِكَ فَرِيضَتَانِ مِمَّا يَحْتَاجُ أَنْ تُبَلِّغَ قَوْمَكَ فَرِيضَةُ الْحَجِّ وَ فَرِيضَةُ الْوَلَايَةِ وَ الْخَلِيفَةِ مِنْ بَعْدِكَ، فَإِنِّي لَمْ أُخْلِ أَرْضِي مِنْ حُجَّةٍ وَ لَنْ أُخْلِيَهَا أَبَداً وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَأْمُرُكَ أَنْ تُبَلِّغَ قَوْمَكَ الْحَجَّ وَ لْيَحُجَّ مَعَكَ مَنِ اسْتَطَاعَ السَّبِيلَ مِنْ أَهْلِ الْحَضَرِ وَ الْأَطْرَافِ وَ الْأَعْرَابِ فَتُعَلِّمَهُمْ مِنْ حَجِّهِمْ مِثْلَ مَا عَلَّمْتَهُمْ مِنْ صَلَاتِهِمْ وَ زَكَاتِهِمْ وَ صِيَامِهِمْ وَ تُوقِفَهُمْ مِنْ ذَلِكَ عَلَى مِثْلِ الَّذِي أَوْقَفْتَهُمْ عَلَيْهِ مِنْ جَمِيعِ مَا بَلَّغْتَهُمْ مِنَ الشَّرَائِعِ.

فَنَادَى مُنَادِي رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ يُرِيدُ الْحَجَّ وَ أَنْ يُعَلِّمَكُمْ مِنْ ذَلِكَ مِثْلَ الَّذِي عَلَّمَكُمْ مِنْ شَرَائِعِ دِينِكُمْ وَ يُوقِفَكُمْ مِنْ ذَلِكَ عَلَى مِثْلِ مَا أَوْقَفَكُمْ. قَالَ: فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ خَرَجَ مَعَهُ نَاسٌ وَ صَفُّوا لَهُ لِيَنْظُرُوا

ص: 284

مَا يَصْنَعُ وَ كَانَ جَمِيعُ مَنْ حَجَّ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ وَ الْأَعْرَابِ سَبْعِينَ أَلْفاً أَوْ يَزِيدُونَ عَلَى نَحْوِ عَدَدِ أَصْحَابِ مُوسَى السَّبْعِينَ أَلْفاً الَّذِينَ أَخَذَ عَلَيْهِمْ بِيعَةَ هَارُونَ فَنَكَثُوا أَوِ اتَّبَعُوا السَّامِرِيَّ وَ الْعِجْلَ، وَ كَذَلِكَ أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) الْبَيْعَةَ لِعَلِيٍّ (علیه السلام) بِالْخِلَافَةِ عَلَى نَحْوِ عَدَدِ أَصْحَابِ مُوسَى (علیه السلام) سَبْعِينَ أَلْفاً فَنَكَثُوا الْبَيْعَةَ وَ اتَّبَعُوا الْعِجْلَ سُنَّةً بِسُنَّةٍ وَ مِثْلًا بِمِثْلٍ لَمْ يَخْرِمْ مِنْهُ شَيْ ءٌ وَ اتَّصَلَتِ التَّلْبِيَةُ مَا بَيْنَ مَكَّةَ وَ الْمَدِينَةِ.فَلَمَّا وَقَفَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِالْمَوْقِفِ أَتَاهُ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) عَنْ أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ! إِنَّ اللَّهَ يَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ: إِنَّهُ قَدْ دَنَا أَجَلُكَ وَ مُدَّتُكَ وَ إِنِّي أَسْتَقِدُمَك عَلَى مَا لَا بُدَّ مِنْهُ وَ لَا عَنْهُ مَحِيصٌ. اعْهَدْ عَهْدَكَ وَ تَقَدَّمْ فِي وَصِيَّتِكَ وَ اعْهَدْ إِلَى مَا عِنْدَكَ مِنَ الْعِلْمِ وَ مِيرَاثِ عُلُومِ الْأَنْبِيَاءِ مِنْ قَبْلِكَ وَ السِّلَاحِ وَ التَّابُوتِ وَ جَمِيعِ مَا عِنْدَكَ مِنْ آيَاتِ الْأَنْبِيَاءِ فَسَلِّمْهُ إِلَى وَصِيِّكَ وَ خَلِيفَتِكَ مِنْ بَعْدِكَ حُجَّتِي الْبَالِغَةِ عَلَى خَلْقِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ فَأَقِمْهُ لِلنَّاسِ وَ جَدِّدْ عَهْدَكَ وَ مِيثَاقَكَ وَ بَيْعَتَهُ وَ ذَكِّرْهُمْ مَا فِي الذَّرِّ مِنْ بَيْعَتِي وَ مِيثَاقِي الَّذِي أَوْثَقْتُهُمْ بِهِ وَ عَهْدِي الَّذِي عَهِدْتُ إِلَيْهِمْ مِنَ الْوَلَايَةِ لِمَوْلَاهُمْ وَ مَوْلَى كُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ فَإِنِّي لَمْ أَقْبِضْ نَبِيّاً إِلَّا بَعْدَ إِكْمَالِ دِينِي وَ تَمَامِ نِعْمَتِي بِوَلَايَةِ أَوْلِيَائِي وَ مُعَادَاةِ أَعْدَائِي وَ ذَلِكَ كَمَالُ تَوْحِيدِي وَ تَمَامُ نِعْمَتِي عَلَى خَلْقِي بِاتِّبَاعِ وَلِيِّي وَ طَاعَتُهُ طَاعَتِي وَ ذَلِكَ أَنِّي لَا أَتْرُكُ أَرْضِي بِغَيْرِ قَيِّمٍ لِيَكُونَ حُجَّةً لِي عَلَى خَلْقِي فَ- ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً﴾ بِوَلِيِّي وَ مَوْلَى كُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ عَلِيٍّ عَبْدِي وَ وَصِيِّ نَبِيِّي وَ الْخَلِيفَةِ مِنْ بَعْدِهِ وَ حُجَّتِي الْبَالِغَةِ عَلَى خَلْقِي مَقْرُونٍ طَاعَتُهُ بِطَاعَةِ مُحَمَّدٍ نَبِيِّي وَ مَقْرُونٍ طَاعَتُهُ مَعَ طَاعَةِ

ص: 285

مُحَمَّدٍ بِطَاعَتِي، مَنْ أَطَاعَهُ أَطَاعَنِي وَ مَنْ عَصَاهُ عَصَانِي.

جَعَلْتُهُ عَلَماً بَيْنِي وَ بَيْنَ خَلْقِي مَنْ عَرَفَهُ كَانَ مُؤْمِناً وَ مَنْ أَنْكَرَهُ كَانَ كَافِراً وَ مَنْ أَشْرَكَ مَعَهُ كَانَ مُشْرِكاً، مَنْ لَقِيَنِي بِوَلَايَتِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ وَ مَنْ لَقِيَنِي بِعَدَاوَتِهِ دَخَلَ النَّارَ. فَأَقِمْ يَا مُحَمَّدُ عَلِيّاً وَ خُذْ عَلَيْهِ الْبَيْعَةَ وَ جَدِّدْ عَهْدِي وَ مِيثَاقِي لَهُمْ الَّذِي أَوْثَقْتُهُمْ عَلَيْهِ فَإِنِّي قَابِضُكَ إِلَيَّ وَ مُسْتَقْدِمُكَ.

قَالَ: فَخَشِيَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَوْمَهُ وَ أَهْلَ النِّفَاقِ وَ الشِّقَاقِ بِأَنْ يَتَفَرَّقُوا أَوْ يَرْجِعُوا جَاهِلِيَّةً لِمَا عَرَفَ مِنْ عَدَاوَتِهِمْ وَ مَا تَنْطَوِي عَلَى ذَلِكَ أَنْفُسُهُمْ لِعَلِيٍّ (علیه السلام) مِنْ الْبَغْضَاءَ وَ سَأَلَ جَبْرَئِيلَ (علیه السلام) أَنْ يَسْأَلَ رَبَّهُ الْعِصْمَةَ إِلَى أَنْ بَلَغَ مَسْجِدَ الْخَيْفِ فَأَمَرَهُ أَنْ يَعْهَدَ عَهْدَهُ وَ يُقِيمَ عَلِيّاً (علیه السلام) لِلنَّاسِ وَلِيّاً وَ أَوْعَدَهُ بِالْعِصْمَةِ مِنَ النَّاسِ بِالَّذِي أَرَادَ حَتَّى إِذَا أَتَى كُرَاعَ الْغَمِيمِ بَيْنَ مَكَّةَ وَ الْمَدِينَةِ فَأَتَاهُ جَبْرَئِيلُ فَأَمَرَهُ بِالَّذِي أَتَاهُ بِهِ مِنْ قَبْلُ وَ لَمْ يَأْتِهِ بِالْعِصْمَةِ فَقَالَ: يَا جَبْرَئِيلُ! إِنِّي أَخْشَى قَوْمِي يُكَذِّبُونِي وَ لَا يَقْبَلُونَ قَوْلِي فِي عَلِيٍّ فدفع [فَرَحَلَ] حَتَّى بَلَغَ غَدِيرَ خُمٍّ قَبْلَالْجُحْفَةِ بِثَلَاثَةِ أَمْيَالٍ أَتَاهُ جَبْرَئِيلُ عَلَى خَمْسِ سَاعَاتٍ مَضَتْ مِنَ النَّهَارِ بِالزَّجْرِ وَ الِانْتِهَارِ وَ الْعِصْمَةِ مِنَ النَّاسِ فَكَانَ أَوَّلُهُمْ قُرْبَ الْجُحْفَةِ.

فَأَمَرَ أَنْ يَرُدَّ مَنْ تَقَدَّمَ مِنْهُمْ وَ يَحْبِسَ مَنْ تَأَخَّرَ عَنْهُمْ فِي ذَلِكَ الْمَكَانِ وَ أَنْ يُقِيمَهُ لِلنَّاسِ وَ يُبَلِّغَهُمْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ فِي عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ أَخْبَرَهُ أَنْ قَدْ عَصَمَهُ اللَّهُ مِنَ النَّاسِ. فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) مُنَادِيَهُ يُنَادِي فِي النَّاسِ الصَّلَاةَ جَامِعَةً وَ تَنَحَّى إِلَى ذَلِكَ الْمَوْضِعِ وَ فِيهِ سَلَمَاتٌ. فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنْ يُقَمَّ مَا تَحْتَهُنَّ وَ أَنْ يُنْصَبَ لَهُ أَحْجَارٌ كَهَيْئَةِ مِنْبَرٍ يُشْرِفُ عَلَى النَّاسِ فَرَجَعَ أَوَائِلُ النَّاسِ وَ احْتَبَسَ أَوَاخِرُهُمْ.

فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَوْقَ تِلْكَ الْأَحْجَارِ فَقَالَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ

ص: 286

الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي عَلَا بِتَوْحِيدِهِ وَ دَنَا بِتَفْرِيدِهِ وَ جَلَّ فِي سُلْطَانِهِ وَ عَظُمَ فِي بُرْهَانِهِ، مَجِيداً لَمْ يَزَلْ وَ مَحْمُوداً لَا يَزَالُ بَارِئُ الْمَسْمُوكَاتِ وَ دَاحِي الْمَدْحُوَّاتِ وَ جَبَّارُ السَّمَاوَاتِ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِكَةِ وَ الرُّوحِ مُتَفَضِّلٌ عَلَى جَمِيعِ مَنْ بَرَأَهُ وَ مُتَطَاوِلٌ عَلَى مَنْ أَدْنَاهُ، يَلْحَظُ كُلَّ عَيْنٍ وَ الْعُيُونُ لَا تَرَاهُ، كَرِيمٌ حَلِيمٌ ذُو أَنَاةٍ قَدْ وَسِعَ كُلَّ شَيْ ءٍ رَحْمَتُهُ وَ مَنَّ عَلَيْهِمْ بِنِعْمَتِهِ، لَا يَعْجَلُ عَلَيْهِمْ بِانْتِقَامٍ وَ لَا يُبَادِرُ إِلَيْهِمْ بِمَا اسْتَحَقُّوا مِنْ عَذَابِهِ، قَدْ فَهِمَ السَّرَائِرَ وَ عَلِمَ الضَّمَائِرَ وَ لَمْ يَخْفَ عَلَيْهِ الْمَكْنُونَاتُ وَ لَا اشْتَبَهَتْ عَلَيْهِ الْخَفِيَّاتُ، لَهُ الْإِحَاطَةُ بِكُلِّ شَيْ ءٍ وَ الْغَلَبَةُ لِكُلِّ شَيْ ءٍ وَ الْقُوَّةُ بِكُلِّ شَيْ ءٍ وَ الْقُدْرَةُ عَلَى كُلِّ شَيْ ءٍ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ ءٌ وَ هُوَ مُنْشِئُ الشَّيْ ءَ حِينَ لَا شَيْ ءَ وَ دَائِمٌ غَنِيٌّ وَ قَائِمٌ بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ، جَلَّ أَنْ تُدْرِكَهُ الْأَبْصَارُ وَ هُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ، لَا يَلْحَقُ أَحَدٌ وَصْفَهُ مِنْ مَعَانِيهِ وَ لَا يَجِدُ أَحَدٌ كَيْفَ هُوَ مِنْ سِرٍّ وَ عَلَانِيَةٍ إِلَّا بِمَا دَلَّ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى نَفْسِهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّهُ اللَّهُ الَّذِي مَلَأَ الدَّهْرَ قُدْسَهُ وَ الَّذِي يَغْشَى الْأَبَدَ نُورُهُ وَ الَّذِي يَنْفُذُ أَمْرُهُ بِلَا مُشَاوَرَةِ مُشِيرٍ وَ لَا مَعَهُ شَرِيكٌ فِي تَقْدِيرِهِ وَ لَا تَفَاوُتٍ فِي تَدْبِيرِهِ، صَوَّرَ مَا ابْتَدَعَ عَلَى غَيْرِ مِثَالٍ وَ خَلَقَ مَا خَلَقَ بِلَا مَعُونَةٍ مِنْ أَحَدٍ وَ لَا تَكَلُّفٍ وَ لَا احْتِيَالٍ، أَنْشَأَهَا فَكَانَتْ وَ بَرَأَهَا فَبَانَتْ فَهُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمُتْقِنُ الصَّنْعَةِ وَ الْحَسَنُ المنعة [الصَّنِيعَةِ] الْعَدْلُ الَّذِي لَا يَجُورُ وَ الْأَكْرَمُ الَّذِي تَرْجِعُ إِلَيْهِ الْأُمُورُ، أَشْهَدُ أَنَّهُ الَّذِي تَوَاضَعَ كُلُّ شَيْ ءٍ لِعَظَمَتِهِ وَ ذَلَّ كُلُّشَيْ ءٍ لِعِزَّتِهِ وَ اسْتَسْلَمَ كُلُّ شَيْ ءٍ لِقُدْرَتِهِ وَ خَضَعَ كُلُّ شَيْ ءٍ لِهَيْبَتِهِ، مَالِكُ الْأَمْلَاكِ وَ مُفَلِّكُ الْأَفْلَاكِ وَ مُسَخِّرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّى يُكَوِّرُ اللَّيْلَ عَلَى النَّهارِ وَ يُكَوِّرُ النَّهارَ عَلَى اللَّيْلِ يَطْلُبُهُ حَثِيثاً.

ص: 287

قَاصِمُ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ وَ مُهْلِكُ كُلِّ شَيْطَانٍ مَرِيدٍ لَمْ يَكُنْ لَهُ ضِدٌّ وَ لَا نِدٌّ أَحَدٌ صَمَدٌ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَ رَبٌّ مَاجِدُ يَشَاءُ فَيَمْضِي وَ يُرِيدُ فَيَقْضِي وَ يَعْلَمُ وَ يُحْصِي وَ يُمِيتُ وَ يُحْيِي وَ يُفْقِرُ وَ يُغْنِي وَ يُضْحِكُ وَ يُبْكِي وَ يُدْنِي وَ يُقْصِي وَ يَمْنَعُ وَ يُثْرِي لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ، يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهارِ وَ يُولِجُ النَّهارَ فِي اللَّيْلِ لا إله إلّا الله الْعَزِيزُ الْغَفَّارُ، مُسْتَجِيبُ الدُّعَاءِ وَ مُجْزِلُ الْعَطَاءِ وَ مُحْصِي الْأَنْفَاسِ وَ رَبُّ الْجَنَّةِ وَ النَّاسِ الَّذِي لَا يُشْكِلُ عَلَيْهِ شَيْ ءٌ وَ لَا يُضْجِرُهُ صُرَاخُ الْمُسْتَصْرِخِينَ وَ لَا يُبْرِمُهُ [إِلْحَاحُ] الْمُلِحِّينَ، الْعَاصِمُ لِلصَّالِحِينَ الْمُوَفِّقُ لِلْمُفْلِحِينَ وَ مَوْلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ رَبُّ الْعَالَمِينَ الَّذِي اسْتَحَقَّ مِنْ كُلِّ [مَنْ] خَلَقَ أَنْ يَشْكُرَهُ وَ يَحْمَدَهُ عَلَى السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الشِدَّةِ وَ الرَّخَاءِ.

فَأُومِنُ بِهِ وَ مَلَائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ أَسْمَعُ لِأَمْرِهِ وَ أُطِيعُ وَ أُبَادِرُ إِلَى كُلِّ مَا يَرْضَاهُ وَ أَسْتَسْلِمُ لِمَا قَضَاهُ رَغْبَةً فِي طَاعَتِهِ وَ خَوْفاً مِنْ عُقُوبَتِهِ لِأَنَّهُ اللَّهُ الَّذِي لَا يُؤْمَنُ مَكْرُهُ وَ لَا يُخَافُ جَوْرُهُ، أُقِرُّ لَهُ عَلَى نَفْسِي بِالْعُبُودِيَّةِ وَ أَشْهَدُ لَهُ بِالرُّبُوبِيَّةِ وَ أُؤَدِّي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ بِهِ حَذَراً أَنْ لَا أَفْعَلَ فَتَحِلَّ بِي قَارِعَةٌ لَا يَدْفَعُهَا عَنِّي أَحَدٌ وَ إِنْ عَظُمَتْ حِيلَتُهُ وَ صِفَةُ حِيلَتِهِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لِأَنَّهُ أَعْلَمَنِي عَزَّ وَ جَلَّ أَنِّي إِنْ لَمْ أُبَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيَّ فِي حَقِّ عَلِيٍّ فَمَا بَلَّغْتُ رِسَالَتَهُ وَ قَدْ ضَمِنَ لِي الْعِصْمَةَ مِنَ النَّاسِ وَ هُوَ اللَّهُ الْكَافِي الْكَرِيمُ وَ أَوْحَى إِلَيَّ: ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ فِي عَلِيٍّ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ﴾.

مَعَاشِرَ النَّاسِ مَا قَصَّرْتُ فِي تَبْلِيغِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيَّ وَ أَنَا أُبَيِّنُ لَكُمْ سَبَبَ هَذِهِ الْآيَةِ. إِنَّ جَبْرَئِيلَ هَبَطَ عَلَيَّ مِرَاراً ثَلَاثاً يَأْمُرُنِي عَنِ السَّلَامِ رَبِّ

ص: 288

السَّلَامِ أَنْ أَقُومَ فِي هَذَا الْمَشْهَدِ فَأُعْلِمَ كُلَّ أَبْيَضَ وَ أَسْوَدَ أَنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ أَخِي وَ وَصِيِّي وَ خَلِيفَتِي عَلَى أُمَّتِي وَ الْإِمَامُ مِنْ بَعْدِي مَحَلُّهُ مِنِّي مَحَلُّ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي وَ هُوَ وَلِيُّكُمْ بَعْدَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُعَلَيَّ بِذَلِكَ آيَةً هِيَ فِي كِتَابِهِ: ﴿إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ﴾ فَعَلَيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ الَّذِي أَقَامَ الصَّلَاةَ وَ آتَى الزَّكَاةَ وَ هُوَ رَاكِعٌ يُرِيدُ وَجْهَ اللَّهِ يُرِيدُهُ اللَّهُ فِي كُلِّ حَالٍ.

فَسَأَلْتُ جَبْرَئِيلَ أَنْ يَسْتَعْفِيَ لِيَ السَّلَامَ عَنْ تَبْلِيغِ ذَلِكَ إِلَيْكُمْ أَيُّهَا النَّاسُ لِعِلْمِي بِقِلَّةِ الْمُتَّقِينَ وَ كَثْرَةِ الْمُنَافِقِينَ وَ ادِّعَاءِ اللَّائِمِينَ وَ حِيَلِ الْمُسْتَهْزِءِينَ بِالْإِسْلَامِ الَّذِينَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ بِأَنَّهُمْ ﴿يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ﴾ وَ يَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٌ وَ كَثْرَةِ أَذَاهُمْ لِي غَيْرَ مَرَّةٍ حَتَّى سَمَّوْنِي أُذُناً وَ زَعَمُوا أَنِّي كَذَلِكَ لِكَثْرَةِ مُلَازَمَتِهِ إِيَّايَ وَ إِقْبَالِي عَلَيْهِ حَتَّى أَنْزَلَ اللَّهُ فِي ذَلِكَ قُرْآناً فَقَالَ عَزَّ مِنْ قَائِلٍ: ﴿وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ﴾ إِلَى آخِرِ الْآيَةِ. وَ لَوْ شِئْتُ أَنْ أُسَمِّيَ الْقَائِلِينَ بِذَلِكَ بِأَسْمَائِهِمْ لَسَمَّيْتُ وَ أَنْ أُومِيَ إِلَى أَعْيَانِهِمْ لَأَوْمَأْتُ وَ أَنْ أَدُلَّ عَلَيْهِمْ لَدَلَلْتُ وَ لَكِنِّي وَ اللَّهِ فِي أُمُورِهِمْ قَدْ تَكَرَّمْتُ وَ كُلَّ ذَلِكَ لَا يَرْضَى اللَّهُ مِنِّي إِلَّا أَنْ أُبَلِّغَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيَّ فِي حَقِّ عَلِيٍّ. ثُمَّ تَلَا (صلی الله علیه و آله و سلم): ﴿يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ فِي حَقِّ عَلِيٍّ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ﴾ .

فَاعْلَمُوا مَعَاشِرَ النَّاسِ ذَلِكَ فِيهِ فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ نَصَبَهُ لَكُمْ وَلِيّاً وَ إِمَاماً مَفْرُوضاً طَاعَتُهُ عَلَى الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ وَ عَلَى التَّابِعِينَ بِإِحْسَانٍ وَ عَلَى الْبَادِي وَ الْحَاضِرِ وَ عَلَى الْأَعْجَمِيِّ وَ الْعَرَبِيِّ وَ الْحُرِّ وَ الْعَبْدِ وَ الصَّغِيرِ

ص: 289

وَ الْكَبِيرِ وَ عَلَى الْأَبْيَضِ وَ الْأَسْوَدِ وَ عَلَى كُلِّ مُوَحِّدٍ مَاضٍ حُكْمُهُ جَائِزٌ قَوْلُهُ نَافِذٌ أَمْرُهُ، مَلْعُونٌ مَنْ خَالَفَهُ مَأْجُورٌ مَنْ تَبِعَهُ وَ مَنْ صَدَّقَهُ وَ أَطَاعَهُ فَقَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ لِمَنْ سَمِعَ وَ أَطَاعَ لَهُ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّهُ آخِرُ مَقَامٍ أَقُومُهُ فِي هَذَا الْمَشْهَدِ فَاسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا وَ انْقَادُوا لِأَمْرِ اللَّهِ رَبِّكُمْ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاكُمْ ثُمَّ رَسُولُهُ الْمُخَاطِبُ لَكُمْ ثُمَ عَلِيٌّ بَعْدِي وَلِيُّكُمْ وَ إِمَامُكُمْ بِأَمْرِ رَبِّكُمْ وَ الْإِمَامَةُ فِي ذُرِّيَّتِي مِنْ وُلْدِهِ إِلَى يَوْمِ تَلْقَوْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ، لَا حَلَالَ إِلَّا مَا أَحَلَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ هُمْ وَ لَا حَرَامَ إِلَّا مَا حَرَّمَهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ هُمْ، وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَرَّفَنِيَ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ وَ أَنَا عَرَّفْتُ عَلِيّاً مَعَاشِرَ النَّاسِ مَا مِنْ عِلْمٍ إِلَّا وَ قَدْ أَحْصَاهُ اللَّهُ فِيَّ وَ كُلُّ عِلْمٍ عَلَّمَنِيهِ قَدْ عَلَّمْتُهُ عَلِيّاً وَ الْمُتَّقِينَ مِنْ وُلْدِهِ وَ هُوَ الْإِمَامُ الْمُبِينُ الَّذِي ذَكَرَهُ اللَّهُ فِي سُورَةِ يس ﴿وَ كُلَّ شَيْ ءٍ أَحْصَيْناهُ فِي إِمامٍ مُبِينٍ﴾.

مَعَاشِرَ النَّاسِ فَلَا تَضِلُّوا عَنْهُ وَ لَا تَنْفِرُوا مِنْهُ وَ لَا تَسْتَنْكِفُوا مِنْ وَلَايَتِهِ فَإِنَّهُ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ وَ يَعْمَلُ بِهِ وَ يُزْهِقُ الْبَاطِلَ وَ يَنْهَى عَنْهُ وَ لَا تَأْخُذُهُ فِي اللَّهِ لَوْمَةُ لَائِمٍ إِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ لَمْ يَسْبِقْهُ إِلَى الْإِيمَانِ بِي أَحَدٌ، وَ الَّذِي فَدَا رَسُولَ اللَّهِ بِنَفْسِهِ وَ الَّذِي كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ وَ لَا أَحَدَ يَعْبُدُ اللَّهَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ مِنَ الرِّجَالِ غَيْرُهُ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ بُعِثَ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِيٌّ مُرْسَلٌ أَوَّلُ النَّاسِ صَلَاةً وَ أَوَّلُ مَنْ عَبَدَ اللَّهَ مَعِي أَمَرْتُهُ عَنِ اللَّهِ أَنْ يَنَامَ فِي مَضْجَعِي فَفَعَلَ فَادِياً لِي بِنَفْسِهِ فَفَضِّلُوهُ فَقَدْ فَضَّلَهُ اللَّهُ وَ اقْبَلُوهُ فَقَدْ نَصَبَهُ اللَّهُ. مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّهُ إِمَامُكُمْ بِأَمْرِ اللَّهِ لَا يَتُوبُ اللَّهُ عَلَى أَحَدٍ أَنْكَرَ وَلَايَتَهُ وَ لَا يَغْفِرُ لَهُ حَتْماً عَلَى اللَّهِ تَبَارَكَ اسْمُهُ أَنْ يُعَذِّبَ مَنْ يَجْحَدُهُ وَ يُعَانِدُهُ مَعِي عَذاباً نُكْراً أَبَدَ الْآبِدِينَ وَ دَهْرَ الدَّاهِرِينَ وَ احْذَرُوا أَنْ تُخَالِفُوهُ فَتَصْلَوْا بِنَارٍ وَقُودُهَا النَّاسُ

ص: 290

وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرِينَ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ بِي وَ اللَّهِ بَشَّرَ الْأَوَّلُونَ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ أَنَا خَاتَمُ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ الْحُجَّةُ عَلَى جَمِيعِ الْمَخْلُوقِينَ مِنْ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِينَ فَمَنْ شَكَّ فِي ذَلِكَ فَقَدْ كَفَرَ كُفْرَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى وَ مَنْ شَكَّ فِي شَيْ ءٍ مِنْ قَوْلِي هَذَا فَقَدْ شَكَّ فِي كُلِّ مَا أُنْزِلَ عَلَيَّ وَ مَنْ شَكَّ فِي وَاحِدٍ مِنَ الْأَئِمَّةِ فَقَدْ شَكَّ فِي الْكُلِّ مِنْهُمْ وَ الشَّاكُّ فِينَا فِي النَّارِ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حَبَانِي بِهَذِهِ الْفَضِيلَةِ مِنَّةً عَلَيَّ وَ إِحْسَاناً مِنْهُ إِلَيَّ فَلَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ أَبَدَ الْآبِدِينَ وَ دَهْرَ الدَّاهِرِينَ وَ عَلَى كُلِّ حَالٍ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ قَدْ فَضَّلَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ عَلَى النَّاسِ كُلِّهِمْ وَ هُوَ أَفْضَلُ النَّاسِ بَعْدِي مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى مَا أُنْزِلَ الرِّزْقُ وَ بَقِيَ وَاحِدٌ مِنَ الْخَلْقِ، مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ خَالَفَ قَوْلِي هَذَا وَ لَمْ يُوَافِقْهُ. أَلَا إِنَّ جَبْرَئِيلَ يُخْبِرُنِي عَنِ اللَّهِ بِذَلِكَ وَ يَقُولُ مَنْ عَادَى عَلِيّاً وَ لَمْ يَتَوَالاهُ فَعَلَيْهِ لَعْنَتِي وَ غَضَبِي فَلْتَنْظُرْ كُلُّ نَفْسٍ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ أَنْ تَزِلَّ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبُوتِها إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّهُ جَنْبُ اللَّهِ الَّذِي ذَكَرَهُ فِي كِتَابِهِ الْعَزِيزِ فَقَالَتَعَالَى مُخْبِراً عَمَّنْ يُخَالِفُهُ: ﴿يا حَسْرَتى عَلى ما فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ﴾ الْآيَةَ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ تَدَبَّرُوا الْقُرْآنَ وَ افْهَمُوا آيَاتِهِ وَ انْظُرُوا فِي مُحْكَمَاتِهِ وَ لَا تَتَّبِعُوا مُتَشَابِهَهُ فَوَ اللَّهِ لَنْ يُبَيِّنَ لَكُمْ زَوَاجِرَهُ وَ لَا يُوَضِّحُ لَكُمْ تَفْسِيرَهُ إِلَّا الَّذِي أَنَا آخِذٌ بِيَدِهِ وَ شَائِلٌ بِعَضُدِهِ وَ رَافِعُهُ بِيَدِي وَ مُعْلِمُكُمْ أَنَّ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ وَ هُوَ أَخِي وَ وَصِيِّي وَ مُوَالاتُهُ مِنَ اللَّهِ أَنْزَلَهَا عَلَيَّ. مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ عَلِيّاً وَ الطَّاهِرِينَ مِنْ ذُرِّيَّتِي وَ وُلْدِي وَ وُلْدَهُ هُمُ الثِّقْلُ الْأَصْغَرُ وَ الْقُرْآنُ الثِّقْلُ الْأَكْبَرُ وَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مُنْبِئٌ عَنْ صَاحِبِهِ وَ مُوَافِقٌ

ص: 291

لَهُ لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ.

أَلَا إِنَّهُمْ أُمَنَاءُ اللَّهِ فِي خَلْقِهِ وَ حُكَّامُهُ فِي أَرْضِهِ، أَلَا وَ قَدْ أَدَّيْتُ، أَلَا وَ قَدْ أَسْمَعْتُ، أَلَا وَ قَدْ بَلَّغْتُ، أَلَا وَ قَدْ أَوْضَحْتُ. أَلَا وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ وَ إِنِّي أَقُولُ عَنِ اللَّهِ: إِنَّهُ لَيْسَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرَ أَخِي وَ لَا تَحِلُّ إِمْرَةُ الْمُؤْمِنِينَ لِأَحَدٍ بَعْدِي غَيْرِهِ.

ثُمَّ ضَرَبَ بِيَدِهِ عَلَى عَضُدِ عَلِيٍّ (علیه السلام) فَرَفَعَهَا وَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ مُذْ أَوَّلِ مَا صَعِدَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَلَى دَرَجَةٍ دُونَ مَقَامِهِ فَبَسَطَ يَدَهُ نَحْوَ وَجْهِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِيَدِهِ حَتَّى اسْتَكْمَلَ بَسْطَهُمَا إِلَى السَّمَاءِ وَ شَالَ عَلِيّاً (علیه السلام) حَتَّى صَارَتْ رِجْلَاهُ مَعَ رُكْبَتَيْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم).

ثُمَّ قَالَ: مَعَاشِرَ النَّاسِ هَذَا عَلِيٌّ أَخِي وَ وَصِيِّي وَ وَاعِي عِلْمِي وَ خَلِيفَتِي فِي أُمَّتِي عَلَى مَنْ آمَنَ بِي، أَلَا إِنَّ تَنْزِيلَ الْقُرْآنِ عَلَيَّ وَ تَأْوِيلَهُ وَ تَفْسِيرَهُ بَعْدِي عَلَيْهِ وَ الْعَمَلُ بِمَا يُرْضِي اللَّهَ وَ مُحَارَبَةُ أَعْدَائِهِ وَ الدَّالُّ عَلَى طَاعَتِهِ وَ النَّاهِي عَنْ مَعْصِيَتِهِ، إِنَّهُ خَلِيفَةُ رَسُولِ اللَّهِ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْإِمَامُ الْهَادِي وَ قَاتِلُ النَّاكِثِينَ وَ الْقَاسِطِينَ وَ الْمَارِقِينَ بِأَمْرِ اللَّهِ أَقُولُ: ﴿ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ. ﴾ بِأَمْرِكَ يَا رَبِّي أَقُولُ: اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ الْعَنْ مَنْ أَنْكَرَهُ وَ اغْضَبْ عَلَى مَنْ جَحَدَ حَقَّهُ. اللَّهُمَّ إِنَّكَ أَنْزَلْتَ عَلَيَّ أَنَّ الْإِمَامَةَ لِعَلِيٍّ وَ أَنَّكَ عِنْدَ بَيَانِي ذَلِكَ وَ نَصْبِي إِيَّاهُ لَمَّا أَكْمَلْتَ لَهُمْ دِينَهُمْ وَ أَتْمَمْتَ عَلَيْهِمْ نِعْمَتَكَ وَ رَضِيتَ لَهُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً وَ قُلْتَ: ﴿إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ﴾ وَ قُلْتَ: ﴿وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِينَ﴾ اللَّهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ أَنِّي قَدْ بَلَّغْتُ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّهُ قَدْ أَكْمَلَ اللَّهُ دِينَكُمْ بِإِمَامَتِهِ فَمَنْ لَمْ يَأْتَمَّ بِهِوَ بِمَنْ يَقُومُ بِوُلْدِي مِنْ صُلْبِهِ إِلَى يَوْمِ الْعَرْضِ عَلَى اللَّهِ فَأُولَئِكَ الَّذِينَ حَبِطَتْ

ص: 292

أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ فِي النَّارِ هُمْ خالِدُونَ ﴿فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ﴾، مَعَاشِرَ النَّاسِ هَذَا عَلِيٌّ أَنْصَرُكُمْ لِي وَ أَحَقُّكُمْ وَ أَقْرَبُكُمْ وَ أَعَزَّكُمْ عَلَيَّ وَ اللَّهُ وَ أَنَا عَنْهُ رَاضِيَانِ وَ مَا نَزَلَتْ آيَةُ رِضًى فِي الْقُرْآنِ إِلَّا فِيهِ وَ لَا خَاطَبَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَّا بَدَأَ بِهِ وَ لَا شَهِدَ اللَّهُ بِالْجَنَّةِ فِي ﴿هَلْ أَتى عَلَى الْإِنْسانِ﴾ إِلَّا لَهُ وَ لَا أَنْزَلَهَا فِي سِوَاهُ وَ لَا مَدَحَ بِهَا غَيْرَهُ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ هُوَ قَاضِي دَيْنِي وَ الْمُجَادِلُ عَنِّي وَ التَّقِيُّ النَّقِيُّ الْهَادِي الْمَهْدِيُّ نَبِيُّهُ خَيْرُ الْأَنْبِيَاءِ وَ هُوَ خَيْرُ الْأَوْصِيَاءِ ذُرِّيَّةُ كُلِّ نَبِيٍّ مِنْ صُلْبِهِ وَ ذُرِّيَّتِي مِنْ صُلْبِ عَلِيٍّ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ إِبْلِيسَ لَعَنَهُ اللَّهُ أَخْرَجَ آدَمَ مِنَ الْجَنَّةِ بِالْحَسَدِ فَلَا تَحْسُدُوهُ فَتَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَ تَزِلَّ أَقْدَامُكُمْ فَإِنَّ آدَمَ أُهْبِطَ إِلَى الْأَرْضِ بِذَنْبِهِ وَ خَطِيئَتِهِ وَ إِنَّ الْمَلْعُونَ حَسَدَهُ عَلَى الشَّجَرَةِ وَ هُوَ صَفْوَةُ اللَّهِ فَكَيْفَ بِكُمْ وَ أَنْتُمْ أَنْتُمْ وَ قَدْ كَثُرَ أَعْدَاءُ اللَّهِ أَلَا وَ إِنَّهُ لَا يُبْغِضُ عَلِيّاً إِلَّا شَقِيٌّ وَ لَا يَتَوَلَّاهُ إِلَّا تَقِيٌّ وَ لَا يُؤْمِنُ بِهِ إِلَّا مُؤْمِنٌ مُخْلِصٌ فِيهِ نَزَلَتْ سُورَةُ الْعَصْرِ ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ﴾ السُّورَةَ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ قَدْ أَشْهَدْتُ اللَّهَ وَ بَلَّغْتُكُمْ رِسَالَتِي وَ مَا عَلَيَّ إِلَّا الْبَلَاغُ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ ﴿اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ﴾.

مَعَاشِرَ النَّاسِ ﴿آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلى أَدْبارِها أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَما لَعَنَّا أَصْحابَ السَّبْتِ﴾ بِاللَّهِ مَا عَنَى بِهَذِهِ الْآيَةِ إِلَّا قَوْماً مِنْ أَصْحَابِي أَعْرِفُهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ وَ أَنْسَابِهِمْ قَدْ أُمِرْتُ بِالصَّفْحِ عَنْهُمْ فَلْيَعْمَلْ كُلُّ امْرِئٍ عَلَى مَا يَجِدُ لِعَلِيٍّ فِي قَلْبِهِ مِنَ الْحُبِّ وَ الْبُغْضِ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ النُّورُ مِنَ اللَّهِ مَسْبُوكٌ فِيَّ ثُمَّ فِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ثُمَّ فِي

ص: 293

النَّسْلِ مِنْهُ إِلَى الْقَائِمِ الْمَهْدِيِّ الَّذِي يَأْخُذُ بِحَقِّ اللَّهِ وَ بِكُلِّ حَقٍّ هُوَ لَنَا أَلَا وَ إِنَّ اللَّهَ قَدْ جَعَلَنَا حُجَّةً عَلَى الْمُعَانِدِينَ وَ عَلَى الْمُقَصِّرِينَ وَ الْمُخَالِفِينَ وَ الْخَائِنِينَ وَ الْآثِمِينَ وَ الظَّالِمِينَ وَ الْغَاصِبِينَ مِنْ جَمِيعِ الْعَالَمِينَ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ أُنْذِرُكُمْ أَنِّي رَسُولُ اللَّهِ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِيَ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ مِتُّ أَوْ قُتِلْتُ ﴿انْقَلَبْتُمْ عَلى أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً وَ سَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ﴾. أَلَا وَ إِنَّ عَلِيّاً الْمَوْصُوفُ بِالصَّبْرِ وَالشُّكْرِ ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ فِي وُلْدِي مِنْ صُلْبِهِ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ لَا تَمُنُّوا عَلَيَّ بِإِسْلَامِكُمْ بَلْ لَا تَمُنُّوا عَلَى اللَّهِ فَيَحْبَطَ عَمَلُكُمْ وَ يَسْخَطَ عَلَيْكُمْ وَ يَبْتَلِيَكُمْ بِشُوَاظٍ مِنْ نَارٍ وَ نُحَاسٍ إِنَّ رَبَّكُمْ لَبِالْمِرْصادِ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ سَيَكُونُ مِنْ بَعْدِي أَئِمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ لا يُنْصَرُونَ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ وَ أَنَا بَرِيئَانِ مِنْهُمْ وَ مِنْ أَشْيَاعِهِمْ وَ أَنْصَارِهِمْ وَ جَمِيعُهُمْ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَ بِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ، أَلَا إِنَّهُمْ أَصْحَابُ الصَّحِيفَةِ، مَعَاشِرَ النَّاسِ فَلْيَنْظُرْ أَحَدُكُمْ فِي صَحِيفَتِهِ.

قَالَ: فَذَهَبَ عَلَى النَّاسِ إِلَّا شِرْذِمَةً مِنْهُمْ أَمْرُ الصَّحِيفَةِ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنِّي أَدَعُهَا إِمَامَةً وَ وِرَاثَةً فِي عَقِبِي إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ قَدْ بَلَّغْتُ مَا أُمِرْتُ بِتَبْلِيغِهِ حُجَّةً عَلَى كُلِّ حَاضِرٍ وَ غَائِبٍ وَ عَلَى مَنْ شَهِدَ وَ مَنْ لَمْ يَشْهَدْ وَ وُلِدَ أَمْ لَمْ يُولَدْ فَلْيُبَلِّغْ حَاضِرُكُمْ غَائِبَكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ سَيَجْعَلُونَ الْإِمَامَةَ بَعْدِي مُلْكاً وَ اغْتِصَاباً، أَلَا لَعَنَ اللَّهُ الْغَاصِبِينَ وَ الْمُغْتَصِبِينَ وَ عِنْدَهَا يَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ مَنْ يَفْرُغُ فَ- ﴿يُرْسَلُ عَلَيْكُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَ نُحاسٌ فَلا تَنْتَصِرانِ﴾.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَكُنْ لِيَذَرَكُمْ ﴿عَلى ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَمِيزَ

ص: 294

الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ﴾.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّهُ مَا مِنْ قَرْيَةٍ إِلَّا وَ اللَّهِ مُهْلِكُهَا بِتَكْذِيبِهَا وَ كَذَلِكَ يُهْلِكُ قَرْيَتَكُمْ وَ هُوَ الْمُوَاعِدُ كَمَا ذَكَرَ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ وَ هُوَ مِنِّي وَ مِنْ صُلْبِي وَ اللَّهُ مُنْجِزٌ وَعْدَهُ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ قَدْ ضَلَّ قَبْلَكُمْ أَكْثَرُ الْأَوَّلِينَ فَأَهْلَكَهُمُ اللَّهُ وَ هُوَ مُهْلِكُ الْآخِرِينَ ثُمَّ تَلَا الْآيَةَ إِلَى آخِرِهَا ثُمَّ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ أَمَرَنِي وَ نَهَانِي وَ قَدْ أَمَرْتُ عَلِيّاً وَ نَهَيْتُهُ بِأَمْرِهِ فَعِلْمُ الْأَمْرِ وَ النَّهْيِ لَدَيْهِ فَاسْمَعُوا الْأَمْرَ مِنْهُ تَسْلَمُوا وَ أَطِيعُوهُ تَهْتَدُوا وَ انْتَهُوا عَمَّا يَنْهَاكُمْ عَنْهُ تَرْشُدُوا وَ لَا تَتَفَرَّقُ بِكُمُ السُّبُلُ عَنْ سَبِيلِهِ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ أَنَا الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ الَّذِي أَمَرَكُمْ أَنْ تَسْأَلُوا الْهُدَى إِلَيْهِ ثُمَّ عَلِيٌّ بَعْدِي وَ قَرَأَ سُورَةَ الْحَمْدِ وَ قَالَ: فِيهِمْ نَزَلَتْ فِيهِمْ ذَكَرَتْ لَهُمْ شَمِلَتْ إِيَّاهُمْ خَصَّتْ وَ عَمَّتْ أُولَئِكَ أَوْلِيَاءُ اللَّهِ الَّذِينَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾ أَلَا إِنَّ أَعْدَاءَهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ الْغَاوُونَ إِخْوَانُ الشَّيَاطِينِ ﴿يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً﴾، أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَهُمُ الَّذِينَ ذَكَرَ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ: ﴿لا تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ يُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ﴾ الْآيَةَ، أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَهُمُ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ فَقَالَ: ﴿لَمْ يَلْبِسُوا إِيمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ﴾، أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَهُمُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَمْ يَرْتَابُوا، أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَهُمُ الَّذِينَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ آمِنِينَ وَ تَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ بِالتَّسْلِيمِ يَقُولُونَ: ﴿سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِينَ﴾ وَ هُمُ الَّذِينَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ . . . بِغَيْرِ حِسابٍ.

أَلَا إِنَّ أَعْدَاءَهُمُ الَّذِينَ يَصْلَوْنَ سَعِيراً، أَلَا إِنَّ أَعْدَاءَهُمُ الَّذِينَ يَسْمَعُونَ لِجَهَنَّمَ شَهِيقاً وَ هِيَ تَفُورُ وَ يَرَوْنَ لَهَا زَفِيراً ﴿كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها﴾.

أَلَا إِنَّ أَعْدَاءَهُمُ الَّذِينَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ:﴿ كُلَّما أُلْقِيَ فِيها فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُها

ص: 295

أَ لَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ* قالُوا بَلى قَدْ جاءَنا نَذِيرٌ إِلَى قَوْلِهِ فَسُحْقاً لِأَصْحابِ السَّعِيرِ﴾.

أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَهُمُ ﴿الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ﴾.

مَعَاشِرَ النَّاسِ قَدْ بَيَّنَّا مَا بَيْنَ السَّعِيرِ وَ الْأَجْرِ الْكَبِيرِ عَدُوُّنَا مَنْ ذَمَّهُ اللَّهُ وَ لَعَنَهُ وَ وَلِيُّنَا مَنْ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ مَدَحَهُ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ أَلَا إِنِّي النَّذِيرُ وَ عَلِيٌّ الْبَشِيرُ، أَلَا إِنِّي الْمُنْذِرُ وَ عَلِيٌّ الْهَادِي، أَلَا إِنِّي النَّبِيُّ وَ عَلِيٌّ الْوَصِيُّ، أَلَا إِنِّي الرَّسُولُ وَ عَلِيٌّ الْإِمَامُ وَ الْوَصِيُّ مِنْ بَعْدِي.

أَلَا إِنَّ الْإِمَامَ الْمَهْدِيَّ مِنَّا، أَلَا إِنَّهُ الظَّاهِرُ عَلَى الْأَدْيَانِ، أَلَا إِنَّهُ الْمُنْتَقِمُ مِنَ الظَّالِمِينَ، أَلَا إِنَّهُ فَاتِحٌ الْحُصُونِ وَ هَادِمُهَا وَ قَاتَلَ كُلِّ قَبِيلَةٍ مِنْ الشِّرْكِ الْمُدْرِكُ لِكُلِّ ثَارَ لِأَوْلِيَاءِ اللَّهِ، أَلَا إِنَّهُ نَاصِرُ دِينِ اللَّهِ، أَلَا إِنَّهُ الْمُجْتَازُ مِنْ بَحْرٍ عَمِيقٍ، أَلَا إِنَّهُ الْمُجَازِي كُلَّ ذِي فَضْلِ بِفَضْلِهِ وَ كُلَّ ذِي جَهْلٍ بِجَهْلِهِ، أَلَا إِنَّهُ خِيَرَةُ اللَّهِ وَ مُخْتَارُهُ، أَلَا إِنَّهُ وَارِثُ كُلِّ عِلْمٍ وَ الْمُحِيطُ بِهِ، أَلَا إِنَّهُ الْمُخْبِرُ عَنْ رَبِّهِ السَّدِيدُ، أَلَا إِنَّهُ الْمُفَوَّضُ إِلَيْهِ، أَلَا إِنَّهُ قَدْ بَشَّرَ بِهِ مَنْ سَلَفَ مِنَ الْقُرُونِ بَيْنَ يَدَيْهِ، أَلَا إِنَّهُ بَاقِي حُجَجِ الْحَجِيجِ وَ لَا حَقَّ إِلَّا مَعَهُ، أَلَا وَ إِنَّهُ وَلِيُّ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ حَكَمُهُ فِي خَلْقِهِ وَ أَمِينُهُ فِي عَلَانِيَتِهِ وَ سِرِّهِ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنِّي قَدْ بَيَّنْتُ لَكُمْ وَ فَهَّمْتُكُمْ وَ هَذَا عَلِيٌّ يُفَهِّمُكُمْ بَعْدِي أَلَا إِنِّي أَدْعُوكُمْ عِنْدَ انْقِضَاءِ خُطْبَتِي إِلَى مُصَافَقَتِي إلى [عَلَى] بَيْعَتِهِ وَ الْإِقْرَارِ بِهِ ثُمَّ مُصَافَقَتِهِ بَعْدِي أَلَا إِنِّي قَدْ بَايَعْتُاللَّهَ وَ عَلِيٌّ قَدْ بَايَعَنِي وَ أَنَا آخِذُكُمْ بِالْبَيْعَةِ لَهُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يُبايِعُونَكَ إِنَّما يُبايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّما يَنْكُثُ عَلى نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفى بِما عاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً﴾.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ ﴿فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا

ص: 296

جُناحَ عَلَيْهِ﴾ إِلَى آخِرِ الْآيَةِ، فَمَا وَرَدَهُ أَهْلُ بَيْتٍ إِلَّا اسْتَغْنَوْا وَ أُبْشِرُوا وَ لَا تَخَلَّفُوا عَنْهُ إِلَّا بَتَرُوا وَ افْتَقَرُوا وَ مَا وَقَفَ بِالْمَوْقِفِ مُؤْمِنٌ إِلَّا غُفِرَ لَهُ مَا سَلَفَ مِنْ ذَنْبِهِ فَإِذَا قَضَى حَجَّهُ اسْتَأْنَفَ بِهِ مَعَاشِرَ النَّاسِ الحاج [الْحُجَّاجُ] مُعَانُونَ وَ نَفَقَاتُهُمْ مُخَلَّفَةٌ وَ اللَّهُ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ حُجُّوا الْبَيْتَ بِكَمَالٍ فِي الدِّينِ وَ التَّفَقُّهِ وَ لَا تَنْصَرِفُوا مِنَ الْمَشَاهِدِ إِلَّا بِتَوْبَةٍ وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ كَمَا أَمَرَكُمُ اللَّهُ فَإِذَا طَالَ عَلَيْكُمُ الْأَمَدُ فَقَصَّرْتُمْ أَوْ نَسِيتُمْ فَعَلِيٌّ وَلِيُّكُمُ الَّذِي قَدْ نَصَبَهُ اللَّهُ لَكُمْ بَعْدِي أَمِينُ خَلْقِهِ، إِنَّهُ مِنِّي وَ أَنَا مِنْهُ وَ هُوَ وَ مَنْ تَخَلَّفَ مِنْ ذُرِّيَّتِي يُخْبِرُونَكُمْ بِمَا تُسْأَلُونَ مِنْهُ وَ يُبَيِّنُونَ لَكُمْ إِلَيْهِمْ فِيهِ تُرْجَعُونَ مِمَّا لَا تَعْلَمُونَ.

أَلَا وَ إِنَّ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ أُحْصِيَهُمَا وَ أَعُدَّهُمَا فَآمُرَ بِالْحَلَالِ وَ أَنْهَى عَنِ الْحَرَامِ فِي مَقَامٍ وَاحِدٍ وَ قَدْ أُمِرْتُ فِيهِ أَنْ آخُذَ عَلَيْكُمْ بِالْبَيْعَةِ وَ الصَّفْقَةِ بِقَبُولِ مَا جِئْتُ بِهِ مِنَ اللَّهِ فِي عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَوْصِيَاءِ الَّذِينَ هُمْ مِنِّي وَ مِنْهُ الْإِمَامَةُ فِيهِمْ قَائِمَةٌ خَاتَمُهَا الْمَهْدِيُّ إِلَى يَوْمِ يَلْقَى اللَّهَ الَّذِي يُقَدِّرُ وَ يَقْضِي كُلُّ حَلَالٍ دَلَلْتُكُمْ عَلَيْهِ وَ [كُلُ] حَرَامٍ نَهَيْتُكُمْ عَنْهُ فَإِنِّي لَمْ أَرْجِعْ عَنْ ذَلِكَ وَ لَمْ أُبَدِّلْهُ، أَلَا فَاذْكُرُوا وَ احْفَظُوا وَ تَرَاضَوْا وَ لَا تُبَدِّلُوهُ وَ لَا تُغَيِّرُوهُ وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ، أَلَا وَ إِنَّ رَأْسَ أَعْمَالِكُمْ الْأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيُ عَنِ الْمُنْكَرِ فَعَرِّفُوا مَنْ لَمْ يَحْضُرْ مَقَامِي وَ يَسْمَعْ مَقَالِي هَذَا فَإِنَّهُ بِأَمْرِ اللَّهِ رَبِّي وَ رَبِّكُمْ وَ لَا أَمْرَ بِمَعْرُوفٍ وَ لَا نَهْيَ عَنْ مُنْكَرٍ إِلَّا مَعَ إِمَامٍ مَعْصُومٍ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنِّي أُخَلِّفُ فِيكُمُ الْقُرْآنَ وَصِيِّي عَلِيٌّ وَ الْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِهِ بَعْدِي قَدْ عَرَفْتُمْ أَنَّهُمْ مِنِّي فَإِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمْ لَنْ تَضِلُّوا، أَلَا إِنَّ خَيْرَ زَادِكُمُ التَّقْوَى وَ احْذَرُوا السَّاعَةَ ﴿إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْ ءٌ عَظِيمٌ﴾ وَ اذْكُرُوا

ص: 297

الْمَوْتَ وَ الْمَعَادَ وَ الْحِسَابَ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمِيزَانَ وَ الثَّوَابَ وَ الْعِقَابَ فَمَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ أُثِيبُ عَلَيْهَا وَ مَنْ جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَيْسَ لَهُ فِي الْجَنَّةِ مِنْ نَصِيبٍ.مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّكُمْ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُصَافِقُونِي بِكَفٍّ وَاحِدٍ فِي وَقْتٍ وَاحِدٍ وَ قَدْ أَمَرَنِي اللَّهُ أَنْ آخُذَ مِنْ أَلْسِنَتِكُمْ الْإِقْرَارَ بِمَا عَقَدْتُ لِعَلِيٍّ مِنْ إِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ وَ لِمَنْ جَاءَ بَعْدَهُ مِنْ وُلْدِهِ الْأَئِمَّةِ مِنْ ذُرِّيَّتِي فَقُولُوا بِأَجْمَعِكُمْ: بِأَنَّا سَامِعُونَ مُطِيعُونَ رَاضُونَ مُنْقَادُونَ لِمَا بَلَّغْتَ عَنْ رَبِّنَا وَ رَبِّكَ فِي إِمَامِنَا وَ أَئِمَّتِنَا مِنْ وُلْدِهِ نُبَايِعُكَ عَلَى ذَلِكَ بِقُلُوبِنَا وَ أَنْفُسِنَا وَ أَلْسِنَتِنَا وَ أَيْدِينَا عَلَى ذَلِكَ نَحْيَا وَ عَلَيْهِ نَمُوتُ وَ عَلَيْهِ نُبْعَثُ لَا نُغَيِّرُ وَ لَا نُبَدِّلُ وَ لَا نَشُكُّ وَ لَا نَجْحَدُ وَ لَا نَرْتَابُ عَنِ الْعَهْدِ وَ لَا نَنْقُضُ الْمِيثَاقَ وَعَظْتَنَا بِوَعْظِ اللَّهِ فِي عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّةِ الَّتِي ذَكَرْتَ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ مِنْ وُلْدِهِ بَعْدَهُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ مَنْ نَصَبَهُ اللَّهُ بَعْدَهُمَا فَالْعَهْدُ وَ الْمِيثَاقُ لَهُمْ مَأْخُوذٌ مِنَّا مِنْ قُلُوبِنَا وَ أَنْفُسِنَا وَ أَلْسِنَتِنَا وَ ضَمَائِرِنَا وَ أَيْدِينَا مَنْ أَدْرَكَهَا بِيَدِهِ وَ إِلَّا فَقَدْ أَقَرَّ بِهَا بِلِسَانِهِ وَ لَا نَبْتَغِ بِذَلِكَ بَدَلًا وَ لَا يَرَى اللَّهُ مِنْ أَنْفُسِنَا حِوَلًا نَحْنُ نُؤَدِّي ذَلِكَ عَنْكَ الدَّانِي وَ الْقَاصِي مِنْ أَوْلَادِنَا وَ أَهَالِينَا وَ نُشْهِدُ اللَّهَ بِذَلِكَ وَ كَفى بِاللَّهِ شَهِيداً وَ أَنْتَ عَلَيْنَا بِهِ شَهِيدٌ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ مَا تَقُولُونَ فَإِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ كُلَّ صَوْتٍ وَ ﴿خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَما تُخْفِي الصُّدُورُ﴾ ﴿فَمَنِ اهْتَدى فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها﴾ وَ مَنْ بَايَعَ فَإِنَّمَا يُبَايِعُ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيكُمْ فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّما يَنْكُثُ عَلى نَفْسِهِ، فَبَايِعُوا اللَّهَ وَ بَايِعُونِي وَ بَايِعُوا عَلِيّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْهُمْ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ بِكَلِمَةٍ بَاقِيَةٍ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ لَقِّنُوا مَا لَقَّنْتُكُمْ وَ قُولُوا مَا قُلْتُهُ وَ سَلِّمُوا عَلَى أَمِيرِكُمْ وَ قُولُوا:

ص: 298

﴿سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَكَ رَبَّنا وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ﴾ ﴿وَ الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي هَدانا لِهذا وَ ما كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ﴾.

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ فَضَائِلَ عَلِيٍّ وَ مَا خَصَّهُ اللَّهُ بِهِ فِي الْقُرْآنِ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ أَذْكُرَهَا فِي مَقَامٍ وَاحِدٍ فَمَنْ أَنْبَأَكُمْ بِهَا فَصَدِّقُوهُ بِهَا.

مَعَاشِرَ النَّاسِ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ أُولِي الْأَمْرِ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِيماً ﴿السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ﴾ إِلَى بَيْعَتِهِ وَ التَّسْلِيمِ عَلَيْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ ﴿أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ﴾ فَقُولُوا مَا يَرْضَى اللَّهُ عَنْكُمْ وَ إِنْ تَكْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِينَ بِمَا أَدَّيْتَ وَ أَمَرْتَ وَ اغْضَبْ عَلَى الْجَاحِدِينَ وَ الْكَافِرِينَ وَ الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمِينَ.

قَالَ: فَتَبَادَرَ النَّاسُ إِلَى بَيْعَتِهِ وَ قَالُوا: سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا لِمَا أَمَرَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ بِقُلُوبِنَا وَ أَنْفُسِنَا وَ أَلْسِنَتِنَا وَ جَمِيعِجَوَارِحِنَا ثُمَّ انْكَبُّوا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ وَ عَلَى عَلِيٍّ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِأَيْدِيهِمْ وَ كَانَ أَوَّلَ مَنْ صَافَقَ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَبُوبَكْرٍ وَ عُمَرُ وَ عُثْمَانُ وَ طَلْحَةُ وَ الزُّبَيْرُ ثُمَّ بَاقِي الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ وَ النَّاسُ عَلَى طَبَقَاتِهِمْ وَ مِقْدَارِ مَنَازِلِهِمْ إِلَى أَنْ صُلِّيَتِ الظُّهْرُ وَ الْعَصْرُ فِي وَقْتٍ وَاحِدٍ وَ الْمَغْرِبُ وَ الْعِشَاءُ الْآخِرَةُ فِي وَقْتٍ وَاحِدٍ وَ لَمْ يَزَالُوا يَتَوَاصَلُونَ الْبَيْعَةَ وَ الْمُصَافَقَةَ ثَلَاثاً وَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) كُلَّمَا بَايَعَهُ فَوْجٌ بَعْدَ فَوْجٍ يَقُولُ: الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي فَضَّلَنَا عَلَى جَمِيعِ الْعَالَمِينَ وَ صَارَتِ الْمُصَافَقَةُ سُنَّةً وَ رَسْماً وَ اسْتَعْمَلَهَا مَنْ لَيْسَ لَهُ حَقٌّ فِيهَا.

عرض کرد: ای محمد! خداوند جلیل به تو سلام می رساند و می فرماید: من روح هیچ پیامبری از پیامبرانم و هیچ فرستاده ای از فرستادگانم را نگرفتم مگر بعد از آن که دینم را کامل و کار حجتم را محکم و استوار نمودم و از برنامه های دینی، دو واجب مهم دیگر بر عهده ات باقی مانده که مردم نیاز دارند تا آن را به ایشان برسانی: آداب حج و برنامۀ ولایت و جانشینی بعد از خودت، زیرا من هیچ گاه زمینم را خالی از حجت نگذاشته ام و هرگز هم آن را خالی نخواهم گذاشت. و خداوند عزّ وجل به تو دستور می دهد که حج را به پیروانت برسانی و خودت و تمام افرادی که در وطن و اطراف و اکناف شهر مدینه قدرت رفتن به مکه را دارند با تو حج نمایند و همان گونه که نماز و زکات و روزه را به آن ها آموختی احکام حج را هم به آنان یاد بده و بر همان منوال و راه و روشی که آن ها را به سایر شرایع واقف گرداندی، به این احکام نیز آنان را واقف گردان.

پس منادی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در میان مردم ندا داد: آگاه باشید که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آهنگ حج رفتن دارد و می خواهد مثل سایر شرایعی که به شما یاد داده، شما را به احکام حج آشنا و واقف گرداند.

به همین ترتیب پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حرکت کردند و مردم هم با ایشان به راه افتادند و به او توجه نموده تا ببینند او چه می کند تا مثل ایشان آن اعمال را انجام بدهند. در نتیجه، از مردم مدینه و اطراف و اکناف هفتادهزار نفر یا بیشتر، به تعداد یاران حضرت موسی (علیه السلام) که هفتادهزار نفر بودند، با او حج به جا آوردند. همان کسانی که از ایشان،برای حضرت هارون (علیه السلام) بیعت گرفت، پس آن ها بیعت را شکسته و گوساله و سامری را انتخاب کردند؛ و همچنین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) برای خلافت حضرت علی (علیه السلام) به تعداد اصحاب موسی (علیه السلام) از هفتادهزار نفر بیعت گرفت، و ایشان هم به همان روش بیعت را شکسته و گوساله و سامری را انتخاب کردند، سنت به سنت و موبه مو نظیر آن داستان را تکرار کردند و حال آنکه لبیک گویی مردم به ندای پیامبر به اندازۀ فاصلۀ ما بین مکه و مدینه بود.

ص: 300

پس مراسم لبیک گفتن در میان مکه و مدینه انجام شد، وقتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در موقف توقف کردند، جبریل (علیه السلام) از جانب خدای تعالی به نزد ایشان آمده و عرض کرد: ای محمد! خدای عزّ وجل به شما سلام می رساند و می فرماید: مرگ تو نزدیک شده و عمرت به آخر، و من تو را به سوی راهی می برم که چاره ای از آن نیست یعنی رفتن از این جهان و لاجرم باید انجام گیرد. عهد خویش را به جای آور و توصیه و سفارشات خود را بازگو کن و هر آنچه از دانش و میراث علوم انبیای پیشین و سلاح و صندوق و هر آنچه از نشانه های انبیای گذشته در نزد خود داری، آن ها را به وصی و جانشین بعد از خودت علی بن ابی طالب(علیهما السلام) که حجت بالغه و رسای من بر خلقم است واگذار کن، و او را عَلَم و نشانه هدایت برای مردم قرار بده، وبا آن ها تجدید عهد بنما، و بیعت و پیمانی را که در عالم ذرّ از ایشان گرفته ام و آن عهدی که برای ولایت مولایشان و مولای هر مرد و زن مؤمن، علی بن ابی طالب(علیهما السلام) با ایشان بسته ام را به ایشان یادآوری نما؛ زیرا من جان هیچ پیامبری از پیامبران را نگرفتم، جز بعد از کامل گردانیدن دین و تمام نمودن نعمتم به ولایت و دوستی کردن با اولیاء و دشمنی نمودن با دشمنانم، و این برای آن است که کمال توحید و دین و تمام نمودن نعمت من بر مخلوقاتم به پیروی نمودن از ولی من می باشد که اطاعت از او اطاعت از من می باشد و باز این برای آن است که من هرگز زمینم را بدون سرپرست و برپادارنده ای رها ننمودم تا این که او برای من حجت بر آفریده هایم باشد، پس «امروز دینم را برای شما کامل و نعمتم را بر شما تمام کرده و راضی و خشنود شدم(1) که _ به سبب ولی خودم و مولای هر مرد و زن با ایمان، علی (علیه السلام) _ اسلام دین من باشد». همو که بندۀ من و جانشین پیامبرم و خلیفۀ بعد از اوست و حجت بالغه و رسا بر مخلوقاتم می باشد. او که طاعتش به طاعت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) پیامبر من مقرون گشته و طاعت او به همراه طاعت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) به طاعت من قرین گشته است.

هر کس از او اطاعت کند مرا اطاعت کرده و هر کس نافرمانی از او کند مرا

ص: 301

نافرمانی کرده. او را در میان خود و مخلوقاتم به عنوان پرچم هدایت قرار دادم، هر کس او را بشناسد مؤمن، و هر کس امامت او را انکار نماید کافر است و هر کس در بیعت با او دیگری را شریک گرداند مشرک می باشد، و هر کس با ولایت او مرا دیدار نماید به بهشت در آید و هر کس با دشمنی او مرا ملاقات کند وارد آتش جهنم شود. پس ای محمد! علی (علیه السلام) را عَلَم و پرچم هدایت قرار بده و از آنان برای او بیعت بگیر و آن عهد و پیمانی را که از آنان گرفتی تجدید بنما، زیرا من روح تو را گرفته و به سوی خویش می برم و تو را بر خودم وارد می کنم.

اما پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از قوم خود و افراد نفاق پیشه و کینه توز بیم داشت که پراکنده شوند و باز به دوران جاهلیت برگردند، چون عداوت و دشمنی آن ها را با علی (علیه السلام) که در سینه ها نهفته بودند خوب می شناخت. از جبریل (علیه السلام) درخواست کرد که او از خداوند تقاضا کند تا او را از آسیب و گزند این مردم نگه بدارد و به انتظار نشست تا جبریل (علیه السلام) آن وعدۀ عصمت و نگهداری را از جانب خدای عزّ وجل برای او بیاورد.

پس ابلاغ این رسالت را به تأخیر انداخته تا به مسجد خیف رسیدند، جبریل (علیه السلام) در آن جا به حضور ایشان مشرف شده و باز به ایشان دستور داد که عهد و پیمان او را بر آنان تجدید کند و علی (علیه السلام) را به عنوان پرچم هدایت مردم قرار بدهد، امّا باز هم وعدۀ عصمت و نگهداری برای ایشان نیامد؛ تا این که میان مکه و مدینه به وادی کراع الغمیم رسیدند که جبریل (علیه السلام) به حضورش رسیده و باز به آن چه از جانب خداوند تعالی آورده بود، دستور داد ولی چیزی از عصمت و نگهداری مطرح نکرد. بنابراین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ای جبریل! می ترسم که قوم من مرا تکذیب کنند و گفتارم را دربارۀ علی (علیه السلام) نپذیرند، پس از آنجا به راه افتادند و سه میل قبل از جحفه به غدیر خم رسیدند.

پنج ساعت از روز گذشته جبرئیل با فرمان استوار و امان از مردم باز آمد.

پیش افتادگان این قوم تا نزدیک جحفه آمده بودند پس به ایشان فرمان داد تا

ص: 302

کسانی که جلوتر رفته اند برگردند و کسانی که عقب افتاده اند در این مکان گرد آمده و آن ها را در آن جا متوقف ساخت تا علی (علیه السلام) را برپا داشته و آن چه را خدای عزّ وجل دربارۀ علی (علیه السلام) فرستاده به آن ها برساند و در ضمن به ایشان خبر داد که خدای عزّ وجل او را از آزار و اذیت این مردم نگه می دارد. وقتی این وعدۀ عصمت و نگهداری فرارسید، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمان داد تا منادی در میان مردم به صلاة جامعه و گردهمایی ندا کند و قدری از آن مکان دور شد. در آن مکان بوته و درختان خارداری بود که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دستور دادند که آن جا تمیز و رُفته گردد و برای ایشان از سنگ ها چیزی به مانند منبر بر پا کنند تا بر مردم اِشراف و احاطه داشته باشند، پس مردم برگشتند و ماندگان آن ها به آن مکان رسیدند.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بر روی همان سنگ ها ایستاده و حمد و ثنای الهی را به جا آورده و فرمودند: به نام خداوند بخشندۀ مهربان، تمام حمد و ستایش از آن خدایی است که در یکتاییش بلندمرتبه، در یگانگیش بر هر چیزی نزدیک، در سلطنت و پادشاهیش برتر، در برهانش بزرگ و بر هر چیزی احاطۀ علمی دارد و به واسطه قدرت و برهان خود بر تمام آفریده هایش تسلط و چیرگی دارد، همواره بزرگ بوده و همیشه مورد ستایش است. او آفرینندۀ آسمان ها و زمین، گسترش دهندۀ زمین ها، مسلط و چیره بر همۀ آسمان هاست. پاک و پاکیزه از صفات ممکنات، پروردگار فرشتگان و روح است. همو که بر تمام آفریده های خود برتری داشته و بر هر کسی که او را به خود نزدیک نموده غلبه دارد. او هر چشمی را می بیند درحالی که چشم ها او را نمی بینند.

او کریم و بخشنده، حلیم و بردبار و صاحب متانت است، عجول در کارها نیست، رحمت او شامل هر چیزی شده و نعمتش را بر آن ها عطا فرموده است. در انتقام گرفتن شتاب نمی کند و در کیفردادن کسانی که استحقاق عذاب دارند عجله نمی نماید.

او به پنهانی ها دانا و به نهفته ها آگاه است، هیچ پوشیده ای بر او مخفی نیست و هیچ پنهانی بر او مشتبه نمی شود.

ص: 303

او احاطه علمی بر هر چیزی دارد، غالب و مسلط بر هر چیزی می باشد، در هر چیزی قدرت دارد و بر هر چیزی تواناست.

هیچ چیزی همانند او نیست. و اوست به وجودآورندۀ هر چیزی در آن زمانی که هیچ چیزی نبود.

او کسی است که هستیش همیشگی و برپادارندۀ عدالت است، معبودی جز او نیست، مقتدر و حکیم است، بزرگ تر از آن است که دیدگان (حتی اوهام) او را درک کنند. البته او همه دیدگان و اوهام را درک می کند، و باریک بین و آگاه است، هیچ کس از راه دیده به او دست نمی یابد، هیچ کس به کنه و حقیقت او نمی تواند برسد و هیچ کس از راه نهان و آشکار او را در نمی یابد که او چگونه است مگر به آن چه که او عزّ وجل بر خودش راهنمایی فرموده است، و شهادت می دهم که او کسی است که قدس و پاکیش روزگار را پر کرده و کسی است که نورش ابدیت را پوشانده است.او کسی است که فرمانش نفوذ دارد بدون آن که با مشورت کننده ای، مشورت داشته باشد و شریکی در تقدیر امور با او نیست و در تدبیر کارها هیچ خلل و اضطرابی برای او نیست، هر چیزی را که پدید آورد بدون هیچ مشابهی به او صورت داد و آن چه را آفرید بدون کمک گرفتن از کسی و بدون هیچ رنج و مشقت آن ها را به وجود آورد. آن ها را آفرید پس بلافاصله موجود شدند و آن ها را ایجاد کرده پس محقق شدند.

او خداوندی است که معبودی جز او نیست همان که مصنوعات و آفریده هایش در کمال استواری و نیکویی است، آن مظهر عدالتی است که هیچ گاه ستم نمی کند، آن بزرگوار و کریمی است که تمام کارها تنها به او بر می گردد. شهادت می دهم که هر چیزی در مقابل عظمت و بزرگی او فروتنی می کند و هر چیزی در برابر شوکت و عزت او ذلیل و حقیر است و هر چیزی در ازای قدرت او تسلیم، و هر چیزی در مقابل هیبت و جلال او خاشع است، مالک همه پادشاهان و به وجودآورندۀ همه افلاک و

ص: 304

تسخیرکنندۀ ماه و خورشید است، تمام آن ها تا مدتی معین در حرکت هستد، شب را به روز و روز را به شب داخل می کند درحالی که شب روز را شتابان می طلبد.

او درهم شکنندۀ شوکت هر زورگوی ستمگر و نابودکنندۀ هر شیطان سرکشی است. با او نه ضدی و نه همانندی بوده، او یکتای بی نیاز است، نه کسی را زاده و نه زاده شده است و او را هیچ همتایی نباشد. معبود یگانه و پروردگار شریف و بزرگ است، آنچه را بخواهد پس همان را انجام می دهد و اراده می کند پس آن را می آورد و می داند پس به طور کامل احصاء می کند و می میراند و زنده می کند، و نیازمند و بی نیاز می نماید، و می خنداند و می گریاند، و نزدیک و دور می گرداند، منع و عطا می کند، پادشاهی تنها برای اوست و ستایش فقط از آن اوست، هر خیری تنها به دست قدرت اوست.

او بر هر چیزی تواناست، شب را در روز و روز را در شب داخل می کند.

آگاه باشید! او مقتدر و توانای بسیار آمرزنده است، پاسخ دهندۀ دعا و پرداخت کنندۀ عطاست، شمارندۀ همگان و پروردگار پریان و مردمان است. هیچ چیزی برای او مشتبه نمی شود و فریاد پناه جویان او را خسته نمی کند و پافشاری اصرارکنندگان او را ملول نمی گرداند.

او نگه دارندۀ شایستگان و توفیق دهندۀ رستگاران و سرپرست اهل ایمان و پروردگار جهانیان است، همان کسی که شایستگی دارد که همه موجودات و آفریده ها شکرگزارش باشند و در توانگری و تهیدستی، شادی و غم، سختی و آسانی او را ستایش کنند. من به او و فرشتگان و کتاب ها و فرستاده های او ایمان آورده و فرمانش را می شنوم و اطاعتاز او می کنم و به هر چیزی که موجب خشنودی اوست پیشی می گیرم و تسلیم فرمان و قضای او هستم درحالی که به اطاعت از او راغب و از کیفرش بیمناکم، چون او خدائی است که هیچ کس از کیفر او ایمن نیست و از ستم او نمی ترسد (چون ظلم نمی کند). بندگی او را بر خود نوشته ام و بر ربوبیت او شهادت می دهم و آن چه را به من وحی شده انجام می دهم، از این پرهیز دارم که اگر آن را

ص: 305

انجام ندهم عذابی بر من فرود آید که هیچ کس نتواند آن را از من دور بدارد اگرچه چاره جوئی او زیاد باشد، معبودی جز او نیست.

زیرا او به من خبر داده: اگر آن چه را در حقّ علی بر من نازل کرده به مردم نرسانم، پیام او را نرسانده ام و او تبارک و تعالی وعدۀ نگهداری مرا داده است.

او خدائی کفایت کننده و کریم و بخشنده است پس او به من وحی فرستاده: «بسم الله الرحمن الرحیم ای پیامبر! آن چه دربارۀ علی از سوی پروردگارت به سوی تو فرستاده شده ابلاغ کن و اگر انجام ندهی پس پیامش را نرسانده ای و خداوند تو را از گزند مردم نگه می دارد». (1)

ای مردم! در آن چه به من فرو فرستاده من هیچ کوتاهی نکردم و من سبب نزول این آیه را برای شما بیان می کنم؛ جبریل (علیه السلام) سه بار پیوسته بر من فرود آمده و از جانب سلام یعنی پروردگارم به من فرمان داد که در این جمعیت و گردهمایی بایستم و به هر سفید و سیاهی خبر بدهم که علی بن ابی طالب(علیهما السلام) برادر و جانشین و خلیفۀ من و امام بعد از من است.

او همان کسی است که جایگاهش برای من همانند جایگاه هارون نسبت به موسی(علیهما السلام)است جز آن که بعد از من دیگر پیامبری نیست.

او بعد از خدا و پیامبرش ولی و سرپرست شماست و خداوند تبارک و تعالی این آیه از کتابش را بر من فرو فرستاده است: «سرپرست و ولی شما تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده که نماز را به پا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند»(2) و علی بن ابی طالب(علیهما السلام) هم نماز را به پا داشته و هم درحالی که در رکوع بوده زکات پرداخت نموده است، قصد و نیت او در هر حالی فقط برای خداست.

ای مردم! من از جبریل (علیه السلام) تقاضا نمودم که مرا از رساندن این پیام به شما معاف بدارد چون من می دانم که جمعیت اهل ایمان کم و افراد نفاق پیشه زیادند و

ص: 306

به نیرنگ گناهکاران و مکر مسخره کنندگان آگاهم،همان کسانی که خداوند تعالی در کتابش آنان را چنین توصیف نموده است: «به زبانشان چیزی را می گویند که در دل هایشان نیست»«و آن را کاری آسان و ساده می پندارند با آن که نزد خدا کاری بسیار بزرگ است».(1)

و بارها مرا آزار دادند تا جائی که مرا گوش نامیدند و پنداشتند که من واقعاً چنین هستم چون من زیاد با او ملازم بوده و بسیار به او توجه داشتم تا این که خداوند عزوجل در این باره این آیه را فرستاد: «و برخی از آن منافقان کسانی هستند که همواره پیامبر را آزار می دهند و می گویند او گوش است (یعنی خوش باور می باشد) بگو: گوش نیکویی برای شماست(2)

و اگر بخواهم نام کسانی که این حرف را گفته اند بگویم می توانم نام ببرم، و اگر می خواستم انگشت اشاره به شخص خودشان داشته باشم اشاره می کردم، و اگر می خواستم کارشان را بر دیگران نشان دهم آن ها را متوجه می ساختم، ولی به خدا قسم من در کارشان کریمانه گذشتم و در تمام این کارها خدا از من خشنود نمی شود مگر آن که آن چه را بر من فرو فرستاده ابلاغ نمایم. آن گاه این آیه را خواندند: «ای پیامبر! آن چه را از سوی پروردگارت درباره علی (علیه السلام) به سوی تو فرستاده شده برسان و اگر انجام ندهی پس پیامش را نرسانده ای و خداوند تو را از گزند مردم نگه می دارد». (3)

ای مردم! بدانید که خداوند سرپرست و ولی و امامی را برای شما قرار داده که اطاعت از او بر مهاجر و انصار و بر کسانی که به نیکی از ایشان پیروی کرده اند، بر غائب و حاضر، بر عجم و عرب، آزاد و بنده، کوچک و بزرگ، بر سفید و سیاه و بر هر یکتاپرستی واجب است، حکم او انجام شدنی و گفتارش گذرا و فرمانش قابل اجراست، هر کس با او مخالفت کند ملعون و هر کس از او پیروی کند مشمول

ص: 307

رحمت خداست و هر کس او را تصدیق نماید و از او بشنود و اطاعتش کند خداوند متعال او را می آمرزد.

ای مردم! این آخرین مقام و مکانی است که در میان جمعیت شما می ایستم، پس خوب بشنوید و اطاعت کنید و تسلیم فرمان پروردگارتان باشید چون خدای عزّ وجل همان سرپرست و ولی و معبود شماست. آن گاه بعد از او پیامبرتان حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) سرپرست و ولی شماست که با شما سخن می گوید، سپس بعد از من به فرمان پروردگارتان علی (علیه السلام) سرپرست و ولی و پیشوای شماست، سپس امامت در دودمان از فرزندان من است تا روزی که خداوند عزّ وجل و پیامبرش را دیدار نمائید، هیچ حلالی نیست مگر آن چه را خدا و رسولش و امامان حلالکرده باشند و هیچ حرامی نیست مگر آن چه را خدا و رسولش و امامان حرام کرده باشند. و خداوند هر حلال و حرامی را به من یاد داده و آن چه را پروردگارم از کتابش و حلال و حرامش به من آموخته به شما رساندم.

ای مردم! هیچ دانشی نیست مگر آن که خداوند تعالی آن را در وجود من قرار داده و هر علمی را که من می دانم آن را در علی (علیه السلام) و فرزندان پرهیزکار او احصاء و واگذار نمودم و او امام مبین و روشنگری است که خداوند تعالی او را در سوره یاسین یاد کرده و فرموده: و ما هر چیزی را در امام مبین جمع نمودیم.(1)

ای مردم! از راه او به بیراهه نروید و گمراه نشوید و از او فاصله نگرفته و از ولایتش ممانعت و عقب نشینی نکنید، پس او کسی است که به شما را حق و حقیقت راهنمایی کرده و خود به آن عمل می کند و باطل را نابود کرده و دیگران را از آن باز می دارد و در راه خدا سرزنش هیچ سرزنش کننده ای او را مانع نمی شود. او اولین کسی است که به خدا و پیامبرش ایمان آورده و او کسی است که جانش را فدای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نمود. و او کسی است که همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود درحالی که از مردان هیچ کس همراه با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خدا را عبادت نمی کرد. او

ص: 308

اول کسی است که با من نماز گذارده و اول کسی است که همراه من خدا را عبادت نموده و من از سوی خداوند تعالی به او دستور دادم که در بسترم بخوابد و او هم این کار را انجام داد درحالی که جانش را برای من در طبق اخلاص گذاشت تا فدا کند.

ای مردم! او را برتر بشمارید که خداوند او را برتر شمرده و او را بپذیرید که خداوند او را به امامت منصوب کرده است.

ای مردم! امامت او از جانب خداوند بزرگ است، و کسی که ولایتش را انکار نماید هرگز توبه اش را نخواهد پذیرفت و هرگز او را نمی آمرزد. بر خداوند تعالی حتم و لازم است که هر کس او را مخالفت کند برای همیشه و جاودانه او را به شکنجه بسیار سختی عذاب نماید، پس از مخالفت با او پرهیز کنید که به آتشی وارد می شوید که هیزم آن بدن های مردم و سنگ هاست و برای کافران آماده شده است.

ای مردم! به خدا سوگند پیامبران و فرستادگان گذشته (علیهم السلام) به من بشارت داده اند که من ختم کنندۀ همه پیامبران و فرستادگانم و حجت بر تمام موجودات از اهل آسمان و زمین هستم، پس هر کس در این شک و تردید نماید به کفر و جاهلیت گذشته گرائیده است و هر کس در چیزی از این گفتار من شک نماید پس در حقیقت در تمام آن چه بر من نازل شده شککرده و هر کس در یکی از امامان شک کند در همۀ آنان شک کرده و شک کنندۀ دربارۀ ما در آتش جهنم است.

ای مردم! خداوند متعال این فضیلت را از روی بخشش و احسان خویش به من عطا فرموده است و معبودی جز او نیست و حمد و سپاس همیشه و جاودانه و در هر حالی تنها از برای اوست.

ای مردم! علی (علیه السلام) را برتر بدانید زیرا او بعد از من از هر مرد و زنی برتر است، تنها به خاطر ما خداوند تعالی روزی فرو می فرستد تا مخلوقات باقی و پابرجا هستند، ملعون است ملعون است، مورد خشم و غضب است مورد خشم و غضب است هر کس این گفتار را رد نماید و با آن موافقت ننماید. آگاه باشید! این را جبریل (علیه السلام) از جانب خدای متعال به من خبر داده و می فرماید: هر کس با علی (علیه السلام) دشمنی کند و

ص: 309

ولایت او را نپذیرد لعنت و غضب من بر او باد، پس هر کس باید بنگرد که برای فردای خود چه چیزی از پیش فرستاده است و از خدا بترسید که با او مخالفت کنید و گام هایتان بعد از استواری بلغزد همانا خداوند به آن چه انجام می دهید داناست.

ای گروه مردم! همانا او همان جنب الله هست که در کتاب خدا نازل شده است: «دریغ و افسوس بر کوتاهی که دربارۀ خدا کردم».(1)

ای مردم! دربارۀ قرآن تدبر نمائید و آیات آن را بفهمید و در محکمات آن نگاه کنید و متشابهاتش را پیروی مکنید، به خدا سوگند! هرگز کسی نواهی آن را برای شما بیان نمی کند و تفسیرش را برای شما روشن نمی نماید مگر آن که من دستش را گرفته ام و او را به سوی خود کشیده و بازویش را بالا برده ام و به شما اعلام کرده ام که هر کس را من مولا و سرپرست او هستم پس این علی هم مولای اوست و او علی بن ابی طالب(علیهما السلام) برادر و جانشین من است و موالات و دوستی او از جانب خدای عزّ وجل نازل شده است.

ای مردم! همانا علی و پاکیزگان از فرزندان من (علیهم السلام) همان ثقل کوچک تر و قرآن، همان ثقل بزرگ تر است و هر یک از این دو از دیگری خبر می دهد و با آن موافقت دارد، این دو هرگز از یکدیگر جدا نمی شوند تا کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.

آگاه باشید! که آن ها از جانب خدای سبحان افرادی امین در میان مخلوقاتش و دارندگان حکمت و دانش در زمینش هستند.

آگاه باشید! که من وظیفه ام را ادا کردم.

آگاه باشید! که من پیام او را رسانیدم.

آگاه باشید! که من به گوش شما رسانیدم.آگاه باشید! که من برای شما توضیح دادم.

آگاه باشید! که خداوند عزّ وجل فرمود و من هم از جانب خدای عزّ وجل می گویم.

آگاه باشید! که هیچ کس جز این برادرم امیرمؤمنان نیست و بعد از من به

ص: 310

هیچ کس جز او جائز نیست که امیرمؤمنان گفته شود.

آن گاه دستش را بر بازوی او زده و او را بالا برد و او اولین کسی است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) او را یک پله پائین تر از خودش قرار داد. پس او دستش را به طرف صورت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) گشود و ایشان هم علی (علیه السلام) را بالا برده تا این که پایش کنار زانوی پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) قرار گرفت، سپس فرمودند: ای مردم! این علی برادر و جانشین و نگه دارندۀ دانش و خلیفۀ من بر مؤمنان امّتم می باشد.

آگاه باشید! که تنزیل قرآن بر من است و تأویل و تفسیرش بعد از من بر عهده اوست و به هر چه خدا را خشنود می کند عمل می کند و جنگ کنندۀ با دشمنان اوست، او همگان را به اطاعت از او راهنمایی کرده و از معصیت و نافرمانی او باز می دارد.

او خلیفۀ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و امیرمؤمنان و پیشوای هدایت گر و جنگ کنندۀ با ناکثین (پیمان شکنان) و قاسطین (ستمگران) و مارقین (کسانی که از دین خارج شدند) می باشد.

من به فرمان خدا می گویم «و پیش من فرمان و حکم او دگرگون نمی شود»(1) و من به فرمان پروردگارم گویم: بارخدایا! دوست باش با هر که او را دوست می دارد و دشمن باش با هر کس که با او دشمنی می کند و لعنت بنما هر کس او را انکار می کند و خشمناک باش با هر کس که حق او را رد می نماید.

بارخدایا! تو بر من فرو فرستادی که امامت مخصوص علی (علیه السلام) ولیّ تو باشد و تو به هنگامی که من آن را برای آن ها روشن نموده و او را منصوب کردم دین بندگانت را کامل و نعمتت را بر آن ها تمام کردی و راضی شدی که اسلام، دین واقعی برای آن ها باشد و فرمودی:«همانا دین در نزد خداوند تنها اسلام است»(2)

و فرمودی: «و هر کس دینی غیر از اسلام را بجوید هرگز از او پذیرفته نشود و در آخرت از زیانکاران باشد».(3)

ص: 311

بارخدایا! من تو را گواه می گیرم که این مأموریت را رساندم.

ای مردم! خداوند عزّ وجل دین شما را به امامت او کامل گردانید، پس کسی که تا روز قیامت و جایگاه عرضۀ اعمال بر خدای عز وجل،به او و به فرزندان من _ که از پشت اویند _ اقتدا نکند تمام اعمالش در دنیا و آخرت حبط و نابود گشته و در آتش جهنم جاودانه بمانند «و عذاب بر آنان تخفیف داده نشود و مهلت داده نمی شوند».(1)

ای مردم! این علی (علیه السلام) است که بیش از شما مرا یاری کرده و پُرحق ترین و سزاوارترین شما به من و نزدیک ترین شما به من و عزیزترین شما در نزد من است و خدای عزّ وجل و من هر دو از او خشنودیم و هیچ آیۀ رضایت و خشنودی نازل نشده مگر آن که دربارۀ اوست و خدا هیچ اهل ایمانی را مورد خطاب قرار نداد مگر آن که به او شروع نمود و هیچ آیۀ مدح و ستایشی در قرآن فرود نیامد مگر آن که دربارۀ اوست و در سوره هل اتی علی الإنسان(2) برای کسی جز او به بهشت شهادت نداد و آن را دربارۀ غیر او نازل نکرد و در آن کسی را غیر از او مدح ننمود.

ای مردم! او یاری دهندۀ دین خدای عزّ وجل و مدافع از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است و او پرهیزکار و پاکیزه و هدایت گر هدایت یافته می باشد. پیامبر شما بهترین پیامبر، و وصی پیامبر شما بهترین وصی، و پسرانش بهترین اوصیاء و جانشینان هستند.

ای مردم! فرزندان هر پیامبری از پشت خود اوست ولی فرزندان من از پشت علی (علیه السلام) است.

ای مردم! همانا ابلیس حضرت آدم (علیه السلام) را به واسطه حسادت از بهشت بیرون راند، پس بر او رشک نبرید که تمام کارهایتان از بین می رود و قدم هایتان خواهد لغزید، چون حضرت آدم (علیه السلام) به خاطر یک خطا و ترک اولی به زمین رانده شد درحالی که او برگزیدۀ خدای عزّ وجل بود و او با شما چگونه برخورد خواهد کرد

ص: 312

درحالی که شما شمائید (یعنی غیر برگزیده و غیر معصوم هستید) و در میان شما دشمنان خدا هستند.

آگاه باشید! کسی جز شقی و بدبخت با علی (علیه السلام) دشمنی نمی کند و علی (علیه السلام) را جز پرهیزکار دوست نمی دارد، و به او ایمان نمی آورد مگر کسی که مؤمن با اخلاص باشد. به خدا سوگند! سوره والعصر در باره علی (علیه السلام) فرود آمد: «بسم الله الرحمن الرحیم سوگند به عصر* همانا انسان در زیان است»(1)

تا آخر سوره.

ای مردم! خدا را شاهد گرفتم و پیام خویش را به شما رسانیدم و البته بر عهدۀ من چیزی جز رساندن آشکار نیست.

ای مردم! «از خدا بترسید آن طور که سزاوار ترسیدن است و نمیریدمگر درحالی که شما مسلمان باشید». (2)

ای مردم! «به خدا و پیامبرش و نوری که با او فرو فرستاده شده ایمان بیاورید پیش از آن که چهره هایی را محو کنیم سپس آن ها را بر قفا و پشت سرشان برگردانیم و آن ها را همانند اصحاب شنبه لعنت کنیم». (3)

به خدا سوگند! از این آیه جز گروهی از اصحاب من قصد نشده اند که من نام و نشان آن ها را خوب می شناسم، دستور دارم که کریمانه از کنار آن ها بگذرم پس هر کس به آن چه در دلش از دوستی و دشمنی که با علی (علیه السلام) می یابد عمل کند!!

ای مردم! آن نور در من، سپس در علی (علیه السلام)، سپس در دودمان او تا حضرت قائم (علیهم السلام) مهدی راه یافته، همان کسی که حق خدا و حقی را که برای ماست می گیرد.

آگاه باشید! که خداوند عزّ وجل ما را بر کسانی که کوتاهی نموده و دشمنی و مخالفت و خیانت کرده و بر همه گناه کاران و ستم کاران و غاصبان در تمام عوالم حجت قرار داده است.

ص: 313

ای مردم! من به شما هشدار دادم که من پیامبر خدا هستم، به تحقیق پیامبرانی پیش از من هم بوده و رفته اند، پس اگر من مُردم یا کشته شدم «شما به پشت سرتان (دوران جاهلیت) بر می گردید؟ و هر کس به پشت سر خود برگردد پس هرگز کمترین زیانی برای خدا ندارد و به زودی خداوند پاداش شکرگزاران را عطا می فرماید»،(1) آگاه باشید! که علی (علیه السلام) همان کسی است که به شکیبایی و شکرگزاری توصیف شده، سپس بعد از او فرزندان من از پشت او.

ای مردم! اسلام آوردن خود را بر خدا منّت ننهید که بر شما خشم می گیرد و عذابی را از جانب خود بر شما می فرستد چون او در کمین گاه شماست.

ای مردم! به زودی بعد از من پیشوایانی هستند که مردم را به آتش جهنم دعوت می کنند و روز قیامت یاری نمی شوند.

ای مردم! همانا خدا و من هر دو از آن ها بیزار و متنفّر هستیم.

ای مردم! آنان و یاری دهندگانشان و پیروانشان و همراهانشان در پائین ترین جای آتش جهنم خواهند بود و چه بد جائی است جایگاه متکبران.

آگاه باشید! که آن ها یاران صحیفه اند (همان صحیفه و پیمان نامه ای که نوشتند تا خلافت را از اهل بیت (علیهم السلام) بیرون کنند)، پس هر کدام از شما باید در صحیفه و طومار خود بنگرد. چون جریان این صحیفه همه مردمرا جز اندکی با خود برد.

ای مردم! همانا من امر امامت و وراثت را تا روز قیامت بر نسل خودم واگذار کردم و من بر هر حاضر و غائب و هر کس که در اینجا حضور داشته یا حاضر نبوده، متولد شده یا به دنیا نیامده آن چه را به آن مأموریت داشتم رساندم، پس تا روز قیامت حاضرین به غائبین و پدران به فرزندان برسانند و به زودی امامت را غاصبانه به صورت پادشاهی قرار می دهند.

آگاه باشید! خداوند لعنت کند کسانی را که به زور و از روی ظلم و ستم چیزی را غصب می کنند و در آن هنگام به حساب شما می پردازیم. «ای دو گروه انس و

ص: 314

جن! بر سر شما شراره هایی از آتش و مس فرستاده خواهد شد و نمی توانید یکدیگر را کمک کنید».(1) ای گروه مردم خداوند بر آن نیست که اهل ایمان را به آن وضعی که شما بر آن قرار دارید واگذارد، (بلکه بر آن است) تا این که پلید را از پاک جدا نماید و خدا بر آن نیست که شما را بر غیب آگاه کند.(2)

ای مردم! هیچ منطقه ای نیست مگر آن که خداوند تعالی به خاطر تکذیبشان آنان را هلاک کرده است و همان طور که خداوند متعال یادآوری کرده است این چنین مناطق شما را نابود می کند و این امام و سرپرست شما از جانب من و از صلب من است و خداوند وعده هایش را عملی می کند.

ای مردم! پیش از شما بیشتر گذشتگان به گمراهی و ضلالت دچار گشتند و خداوند هم آن ها را نابود گردانید و او نابودکنندۀ آیندگان نیز هست.

ای مردم! همانا خداوند به من امر و نهی فرموده و من هم به علی (علیه السلام) امر و نهی نمودم، پس علم امر و نهی در نزد اوست، پس دستورات او را گوش کنید تا سالم بمانید، و از او اطاعت کنید تا هدایت یابید، و نهی او را به کار بندید تا به رشد و کمال برسید، و به اهداف او روی بیاورید و راه های گوناگون شما را از راه بر حق او پراکنده نسازد.

ای مردم! من همان راه مستقیم خداوندم که شما را به پیروی از آن فرمان داده است، سپس بعد از من علی (علیه السلام) و بعد از او فرزندان از نسل او پیشوایانی هستند که به حق هدایت کرده و به آن داوری می کنند. سپس سوره الحمد لله رب العالمین را تا آخرش خوانده و فرمودند: دربارۀ من و آن ها این سوره نازل شد و آن ها را در بر گرفته و تنها به آن ها اختصاص دارد، اولیاء خدا ایشان هستند که هیچ گونه ترسی برایشان نیست و نه اندوهناک می شوند.

آگاه باشید! که «حزب خدا همان رستگاران و پیروزشوندگانند».(3)

ص: 315

آگاه باشید! دشمنان علی (علیه السلام) اهل تفرقه و کینه توزی و برادران شیاطین هستند که «برخی از آن ها به برخی دیگر برای فریب دادن سخنان آراسته را در پنهانی می گویند».(1)

آگاه باشید! که اولیاء ائمه (علیهم السلام) همان مؤمنانی هستند که خداوند تعالی آن ها را در کتابش یادآوری نموده و می فرماید: «هیچ قومی را که به خدا و روز قیامت ایمان دارند نمی یابی که با دشمنان خدا و پیامبرش دوستی کنند»(2)

تا آخر آیه.

آگاه باشید! که اولیاء آنان کسانی هستند که خداوند عزّ وجل آن ها را توصیف کرده و می فرماید: «کسانی که ایمان آوردند و ایمان خود را به ستم آلوده نکردند ایمنی از برای آن هاست و ایشان هدایت یافتگانند». (3)

آگاه باشید! اولیاء آنان کسانی هستند که در حال ایمنی و آسایش به بهشت در می آیند و فرشتگان با سلام و درود با آنان برخورد کرده و می گویند: « سلام و درود بر شما پاکیزه و نیکو شدید پس در آن وارد شوید که جاودانه اید».(4) و آنان کسانی هستند که بدون حساب وارد بهشت می شوند.

آگاه باشید! که دشمنان آنان کسانی هستند که وارد آتش می شوند.

آگاه باشید! که دشمنان آن ها کسانی هستند که از جهنم خروشی می شنوند درحالی که می جوشد و برای آن ناله ای است «هرگاه گروهی در آن افکنده شوند هم کیشان خود را لعنت کنند».(5)

آگاه باشید! دشمنان آن ها کسانی هستند که خدای عزّ وجل می فرماید: «هرگاه گروهی در آتش افکنده شوند نگهبانانش از آنان می پرسند: آیا شما را هشداردهنده ای نیامد؟ می گویند: آری؛ برای ما بیم دهنده آمد تا جائی که

ص: 316

می فرماید: پس هلاکت و نابودی بر اهل جهنم باد». (1)

آگاه باشید! که اولیاء آنان کسانی هستند که «در پنهانی از پروردگارشان می ترسند برای آن ها آمرزش و پاداش بزرگی است». (2)

ای مردم! ما تفاوت میان جهنم و اجر بزرگ را بیان کردیم، پس دشمن ما کسی است که خداوند او را مذمت و لعنت کرده و دوست ماکسی است که خداوند تعالی او را ستوده و دوستش دارد.

ای مردم! همانا من بیم دهنده ام و علی (علیه السلام) هدایت کننده است.

ای مردم! همانا من پیامبرم و علی (علیه السلام) جانشین من است.

آگاه باشید! پایان دهنده امامان از ما حضرت قائم مهدی (علیه السلام) است.

آگاه باشید! که او حمایت گر و پشتیبان دین است.

آگاه باشید! که او انتقام گیرندۀ از ستمگران است.

آگاه باشید! که او گشایندۀ قلعه ها و ویران کنندۀ آن هاست.

آگاه باشید! که او پیکارکنندۀ با هر قبیلۀ مشرکی است.

آگاه باشید! که او جوینده و به دست آورندۀ حق هر خون ریخته شدۀ اولیاء خداوند عزّ وجل است.

آگاه باشید! که او یاری دهندۀ دین خداست.

آگاه باشید! که او آبی فراوان از دریای ژرف و عمیق است.

آگاه باشید! که او پاداش دهندۀ هر صاحب فضلی است به خاطر فضل و برتری او و جزادهنده هر نادانی است به خاطر جهالت او.

آگاه باشید! که او برگزیدۀ خداست و خداوند او را اختیار نموده است.

آگاه باشید! که او هر علمی را ارث برده و به آن احاطه کامل دارد.

آگاه باشید! که او خبر دهنده از جانب پروردگاری است که گفتار او استوار و درست بوده و هیچ باطلی در آن راه ندارد.

ص: 317

آگاه باشید! که او به کمال و تمام و استوار است.

آگاه باشید! که امورات دین به او واگذار و تفویض شده است.

آگاه باشید! که گذشتگان برای او بشارت داده اند.

آگاه باشید! که او باقیماندۀ حجت های غالب است، حق جز با او نیست.

آگاه باشید! که او ولی و سرپرست از جانب خدا بر روی زمین و حکم کنندۀ او در میان مخلوقاتش و امین او بر نهان و آشکار اوست.

ای مردم! من حقیقت را بر شما روشن کردم و مطالب را به شما فهمانیدم و این علی (علیه السلام) است که باز بعد از من شما را دانا می گرداند.

آگاه باشید! که بعد از تمام شدن خطبه و سخنرانی من همۀ شما را فرا می خوانم که به عنوان بیعت و اقرار با او دست در دست من بگذارید، سپس بعد از من دست در دست او بنهید.

آگاه باشید! که من با خدا بیعت نموده و علی (علیه السلام) هم با من بیعت کرده و من از جانب خدای عزّ وجل از شما برای او بیعت می گیرم. همانا کسانی که با او بیعت می کنند جز این نیست که با خدا بیعت می کنند «دست خدا بالای دست آن هاست و هر که بر آن چه با خدا پیمان بسته وفا دار بماند به زودی خدا پاداش بزرگی به او می بخشد، پس هر کسپیمان را بشکند تنها به زیان خود آن را شکسته است».(1)

ای مردم! «همانا حج و عمره از شعائر الهی هستند پس هر که خانه خدا را حج کند یا عمره بگذارد بر او گناهی نیست که بر آن دو کوه طواف کند. (2)

ای مردم! حج خانه خدا را به جا آورید که هیچ خانواده ای به آن وارد نشد مگر آن که بی نیاز شده، و هیچ کس از آن تخلف و سر پیچی ننمود مگر آن که نیازمند گردید.

ای مردم! هیچ مؤمنی در موقف توقف نکرد مگر آن که خداوند گناهان گذشته او را تا آن وقت آمرزید، پس هرگاه حجش تمام شود عمل او از سر گرفته می شود.

ص: 318

ای مردم! حاجیان مورد کمک و عنایت الهی قرار گرفته و هزینه های آن ها هم پرداخت می شود و خداوند اجرت نیکوکاران را ضایع نمی گرداند.

ای مردم! حج خانه خدا را با دین کامل و دانایی و فقاهت انجام بدهید و از آن مشاهد و جایگاه های مقدس جز به توبه و برطرف کردن گناه برنگردید.

ای مردم! نماز را به پا دارید و زکات را پرداخت کنید همان گونه که خدای عزّ وجل به شما دستور داده است. اگر زمانی طولانی بر شما گذشت و کوتاهی کرده یا فراموش نمودید پس علی (علیه السلام) سرپرست و ولی شماست و برای شما روشن و بیان می کند. همان کسی که خداوند عزّ وجل او را بعد از من منصوب کرده و کسی که خداوند متعال او را از من و مرا از او آفریده است از آن چه از او می پرسید به شما خبر می دهد و آن چه را نمی دانید برای شما تفسیر می کند.

آگاه باشید! که حلال و حرام بیشتر از آن است که من آن ها را بشمارم و شما را یک جا از آن خبردار کنم. شما را به حلال فرمان می دهم و از حرام باز می دارم. من مأمور شدم که از شما بیعت و عهد و پیمان بگیرم که آن چه دربارۀ علی (علیه السلام) امیرمؤمنان و امامان بعد از او از جانب خدای عزّ وجل آمده است را قبول کنید. همان کسانی که آن ها از نسل من و او هستند و آن موضوع امامتی است که فقط در آن ها بر پا خواهد بود و حضرت مهدی (علیه السلام) پایان دهنده آنان است تا روزی که خدا را ملاقات می کند پا بر جاست. همان خدائی که هر حلالی را که شما را بر آن راهنمایی کردم و هر حرامی را که شما را از آن بازداشتم تقدیر و حکم کرده و دیگر من از آن بر نمی گردم و هرگز آن را تغییر نمی دهم.آگاه باشید! من این گفتار را بر شما تجدید می کنم.

آگاه باشید! نماز را بر پا دارید و زکات را پرداخت نمائید و امر به معروف و نهی از منکر کنید.

آگاه باشید! که قلّه و اوج امر به معروف این است که به گفتار من روی بیاورید و آن را به کسی که حضور ندارد برسانید، و او را به قبول آن تشویق و تحریک نموده

ص: 319

و از مخالفت کردن با ایشان باز دارید، زیرا این فرمانی از جانب خدای عزّ وجل و از جانب من است و هیچ امر به معروف و نهی از منکری بدون امام معصوم نمی تواند محقق شود.

ای مردم!من قرآن را در میان شما می گذارم و امامان بعد از من از فرزندان او هستند و من به شمامی آموزم که آنان از من و من از آنان هستم چون خدای عزّ وجل می فرماید: و آن «یکتا پرستی» را کلمه ای پاینده در میان نسل او قرار داد و من گفتم: تا زمانی که به این دو «قرآن و عترت» چنگ بزنید هرگز گمراه نمی شوید.

ای مردم! پرهیزکاری، پرهیزکاری، و از قیامت بر حذر بوده باشید و از آن بترسید همان طور که خدای عزّ وجل می فرماید: «به درستی که زلزله قیامت چیزی بسیار بزرگی است»(1)

مرگ، حساب، ترازو و حساب رسی در محضر پروردگار جهانیان و پاداش و کیفر را یاد کنید و هر کسی حسنه و نیکی بیاورد پاداش داده می شود و هر کس سیّئه و بدی بیاورد پس در بهشت برای او هیچ بهره ای نباشد.

ای مردم! شما بسیار بیش تر از آن هستید که با یک دست در یک وقت با من دست بیعت بدهید. خداوند عزّ وجل به من فرمان داده که از شما اقرار زبانی بگیرم به آن چه برای علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان از شما بیعت گرفتم و نیز به امامانی که بعد از او از نسل من و او می آیند، بنا بر آن چه به شما اعلام کردم که فرزندان من از پشت او هستند، پس همگی بگوئید: ما شنیدیم و اطاعت می کنیم و به آن چه شما از جانب پروردگار ما و پروردگار خودت دربارۀ جریان علی (علیه السلام) و فرزندان از نسل او یعنی ائمه (علیهم السلام) به ما رساندی راضی و تسلیم هستیم و بر آن با دل و جان و زبان خودمان با تو بیعت می کنیم. بر آن زنده می مانیم و بر آن می میریم و بر آن برانگیخته می شویم و آن را تغییر نداده و جابه جا نمی کنیم و در آن شک و تردیدی نداریم و از عهدی که بستیم بر نمی گردیم و پیمان خود را نمی شکنیم و تو ما را به اندرزهای الهی دربارۀ علی (علیه السلام) امیرمؤمنان و امامان از نسل و نژاد او که بعد از او؛ امام حسن و حسین(علیهما السلام)و

ص: 320

کسانی را که خداوند متعال بعد از آن دو منصوبنموده موعظه کردی، پس عهد و پیمان برای آن ها از دل و جان و زبانمان و درونمان و دست هایمان گرفته شد، هر که آن بیعت را با دستش درک کرد و الّا باید با زبانش به آن اقرار نماید. ما به آن بَدل و تغییری نمی جوئیم و از خودمان برای آن هرگز جابه جائی نمی بینیم و ما این را از جانب تو به دور و نزدیک از فرزندان و اهل خودمان می رسانیم و بر این کار خدا را شاهد می گیریم و بس است که خداوند شاهد باشد و تو نیز بر ما به آن گواه باشی.

ای مردم! چه می گوئید؟ خداوند تعالی هر صدا «و هر نگاه خائنانه و آن چه را سینه ها پنهان می دارند را می داند»، «پس هر کس هدایت شود برای خودش مفید است و هر کس گمراه گردد پس قطعاً به زیان خود گمراه می شود»(1)

و هر کس بیعت کند در حقیقت با خداوند عزّ وجل بیعت کرده است دست خدا بالای دست شماست، و هر کس آن را بشکند بر علیه خود آن را شکسته، پس با خداوند متعال و من بیعت کنید و با علی (علیه السلام) امیرمؤمنان و امام حسن و حسین و امامان (علیهم السلام) بیعت کنید همان کسانی که کلمۀ پاکیزه و پاینده می باشند.

ای مردم! بگوئید آن چه را من برای شما گفتم و در برابر علی (علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان تسلیم باشید و بگوئید: «شنیدیم و اطاعت کردیم، پروردگارا! آمرزش تو را خواستاریم و بازگشت تنها به سوی توست»(2) و بگوئید: «حمد و ستایش برای خدائی است که ما را به این هدایت نمود و اگر ما را هدایت نکرده بود ما هدایت نمی یافتیم».(3)

ای مردم! همانا فضائل علی بن ابی طالب(علیهما السلام) و آن چه را خداوند در قرآن نازل کرده بیش تر از آن است که آن ها را در یک مجلس بشمارم پس هر کس شما را به آن ها خبر داد و آن ها را معرفی کرد تصدیقش کنید.

ص: 321

ای مردم! هر کس خدا و پیامبرش و علی و والیان امر (علیهم السلام) را اطاعت نماید، به تحقیق به رستگاری بزرگی نائل آمده است.

ای مردم! کسانی که در بیعت و دوستی با او و تسلیم در برابر او به عنوان امیرمؤمنان پیشی بگیرند «ایشان همان رستگاران در باغستان های پر ناز و نعمت بهشت می باشند».(1)

ای مردم! آن گفتاری را بگوئید که خداوند از شما خشنود می شود پس اگر شما و هر کس که روی زمین است همگی کفران و ناسپاسی نمایند هیچ زیان و ضرری به خدا نمی رساند.بار خدایا! اهل ایمان را بیامرز و کافران را نابود گردان و تمام حمد و ستایش تنها برای پروردگار جهانیان است.

پس مردم ندا کردند: آری؛ فرمان خدا و پیامبرش را به دل و جان و زبان و دستمان و تمام اعضا و جوارحمان شنیده و اطاعت نمودیم و به سوی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و علی (علیه السلام) به شدت روی آورده و با دستان خود بیعت نمودند. اولین کسانی که دست بیعت به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دادند ابوبکر و عمر و عثمان و طلحه و زبیر بودند و بعد، بقیه مهاجر و انصار بودند که به مقدار قدر و منزلتشان بیعت نمودند تا این که نماز ظهر و عصر در یک وقت و مغرب و عشا نیز در یک زمان آورده شد و سه بار بیعت کرده و دست دادند، و هرگاه قومی بیعت می کردند پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمودند: حمد و ثنا برای خدایی است که ما را بر همۀ جهانیان برتری داد و دست دادن به عنوان بیعت کردن یک سنتی در بین مردم شد و رسمیت یافت

ص: 322

ولی کسانی که حقی در آن نداشتند آن را به کار می گرفتند(1).2

128_ الباب فيما نذكره من كتاب الرسالة الموضحة تأليف المظفّر بن جعفر بن الحسن في أمر النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) بالتسليم على مولانا علي (علیه السلام) بإمرة المؤمنين في حياة سيد المرسلين صلوات الله عليهم أجمعين و هو ممّن يروي عنه محمد بن جرير

ص: 323

الطبري ننقل ذلك من خط مصنفه من الخزانة العتيقة بالنظامية ببغداد

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ وَ عَنْهُ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ هَمَّامٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْعَبَّاسِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ حَفْصِ قَالا: حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ إِسْحَاقَ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَالِمٍ عَنْ صَبَّاحِ بْنِ يَحْيَى الْمُزَنِيِّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ عَنْ بُرَيْدَةَ الْأَسْلَمِيِّ قَالَ: كُنَّا نُسَلِّمُ عَلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) بِحَضْرَةِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ نَقُولُ: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ وَ يَرُدُّ عَلَيْنَا.

طَالِبٍ(علیهما السلام) وَ سَلْمَانُ الْفَارِسِيُّ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ وَ الْمِقْدَادُ بْنُ الْأَسْوَدِ وَ حُذَيْفَةُ بْنُ الْيَمَانِ وَ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ فَقَالَ أَبُوذَرٍّ: حَدِّثُوا بِحَدِيثٍ نَذْكُرُ فِيهِ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَنَشْهَدُ لَهُ وَ نَدْعُو لَهُ وَنُصَدِّقُهُ. قَالُوا: حَدِّثْنَا يَا عَلِيُّ. قَالَ: لَقَدْ عَلِمْتُمْ مَا هَذَا زَمَانُ حَدِيثِي. قَالُوا: صَدَقْتَ، قَالُوا: حَدِّثْنَا يَا حُذَيْفَةُ، قَالَ: لَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنِّي سُئِلْتُ عَنِ الْمُعْضِلَاتِ فَحَدَّثْتُهُنَّ. قَالُوا: يَا ابْنَ مَسْعُودٍ حَدِّثْنَا قَالَ: لَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنِّي قَرَأْتُ الْقُرْآنَ لَمْ أُسْأَلْ عَنْ غَيْرِهِ. قَالُوا: حَدِّثْنَا يَا عَمَّارُ قَالَ: لَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنِّي نَسِي ءٌ إِلَّا أَنْ أَذْكُرَ. قَالَ: فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ أَنَا أُحَدِّثُكُمْ بِحَدِيثٍ سَمِعْتُمُوهُ أَوْ مَنْ سَمِعَهُ مِنْكُمْ تَشْهَدُونَ أَنَّهُ حَقٌّ. أَ لَسْتُمْ تَشْهَدُونَ أَنْ لا إله إلّا الله وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيها وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ وَ أَنَّ الْبَعْثَ حَقٌّ وَ النَّارَ حَقٌّ؟ قَالُوا: نَشْهَدُ عَلَى ذَلِكَ. قَالَ: وَ أَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ.

قَالَ: أَ لَسْتُمْ تَشْهَدُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) حَدَّثَنَا أَنَّ شِرَارَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، اثْنَا عَشَرَ؟ سِتَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ سِتَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ، ثُمَّ سَمَّى الْأَوَّلِينَ ابْنَ آدَمَ الَّذِي قَتَلَ أَخَاهُ وَ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ قَارُونَ وَ السَّامِرِيَّ وَ الدَّجَّالَ اسْمُهُ فِي الْأَوَّلِينَ وَ يَخْرُجُ فِي الْآخِرِينَ وَ سَمَّى الْآخِرِينَ سِتَّةً الْعِجْلَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ قَارُونَ وَ السَّامِرِيَّ وَ الْأَبْتَرَ. قَالُوا: نَشْهَدُ عَلَى ذَلِكَ. قَالَ: وَ أَنَا عَلَى ذَلِكَ مِنَ الشَّاهِدِينَ.

قَالَ: أَ لَسْتُمْ تَشْهَدُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ مِنْ أُمَّتِي مَنْ يَرِدُ عَلَيَّ الْحَوْضَ عَلَى خَمْسِ رَايَاتٍ؟ وَ هِيَ رَايَةُ الْعِجْلِ فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ رَجَفَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ فُعِلَ ذَلِكَ بِمَنْ تَبِعَهُ فَأَقُولُ: مَا ذَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ مِنْ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: كَذَّبْنَا الْأَكْبَرَ وَ مَزَّقْنَاهُ وَ اضْطَهَدْنَا الْأَصْغَرَ وَ ابْتَزَزْنَاهُ. فَأَقُولُ: اسْلُكُوا ذَاتَ الشِّمَالِ

ص: 325

فَيَنْصَرِفُونَ ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ لَا يَطْعَمُونَ مِنْهُ قَطْرَةً. ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ فِرْعَوْنِ أُمَّتِي وَ هُمْ أَكْثَرُ النَّاسِ وَ مِنْهُمُ الْبَهَارِجِيُّونَ قِيلَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَ بَهْرَجُوا الطَّرِيقَ؟ قَالَ: لَا وَ لَكِنَّهُمْ بَهْرَجُوا دِينَهُمْ وَ هُمُ الَّذِينَ يَصْنَعُونَ لِلدُّنْيَا وَ لَهَا يَرْضَوْنَ وَ لَهَا يَسْخَطُونَ وَ لَهَا يَنْصَبُونَ، فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِ صَاحِبِهِمْ وَ ذَكَرَ مِثْلَ الْأَوَّلِ. فَيَقُولُونَ: كَذَّبْنَا الْأَكْبَرَ وَ مَزَّقْنَاهُ وَ قَاتَلْنَا الْأَصْغَرَ وَ قَتَلْنَاهُ. فَأَقُولُ: اسْلُكُوا طَرِيقَ أَصْحَابِكُمْ فَيَنْصَرِفُونَ ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ لَا يُسْقَوْنَ مِنْهُ قَطْرَةً.

ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ فُلَانٍ وَ سَمَّاهُ وَ هُوَ إِمَامُ خَمْسِينَ أَلْفاً مِنْ أُمَّتِي فَآخُذُ بِيَدِهِ وَ ذَكَرَ مِثْلَ الْأَوَّلِ فَيَقُولُونَ: كَذَّبْنَا الْأَكْبَرَ وَ خَذَلْنَا الْأَصْغَرَ وَ عَدَلْنَا عَنْهُ فَيَكُونُ سَبِيلُهُمْ سَبِيلَ مَنْ تَقَدَّمَهُمْ، ثُمَّ تَرِدُعَلَيَّ رَايَةُ فُلَانٍ وَ سَمَّاهُ بِرَايَتِهِ وَ هُوَ إِمَامُ سَبْعِينَ أَلْفاً مِنْ أُمَّتِي فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ وَ ذَكَرَ مِثْلَ ذَلِكَ فَيَقُولُونَ: كَذَّبْنَا الْأَكْبَرَ وَ عَصَيْنَاهُ وَ قَاتَلْنَا الْأَصْغَرَ وَ قَتَلْنَاهُ فَيَكُونُ سَبِيلُهُمْ سَبِيلَ مَنْ تَقَدَّمَهُمْ، ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِمَامِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَيَبْيَضُّ وَجْهُهُ وَ وُجُوهُ أَصْحَابِهِ فَأَقُولُ: مَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: تَبِعْنَا الْأَكْبَرَ وَ صَدَّقْنَاهُ وَ وَازَرْنَا الْأَصْغَرَ وَ نَصَرْنَاهُ وَ قُتِلْنَا مَعَهُ. فَأَقُولُ: رووا [رِدُوا] فَيَشْرَبُونَ شَرْبَةً لَا يَظْمَئُونَ بَعْدَهَا وَ لَا يَنْصِبُونَ وَ لَا يَفْزَعُونَ وَجْهُ إِمَامِهِمْ كَالشَّمْسِ الطَّالِعَةِ وَ وُجُوهُهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ أَوْ كَأَضْوَإِ نَجْمٍ فِي السَّمَاءِ. فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ: وَ هُوَ أَنْتَ يَا عَلِيُّ.

قَالَ [ابْنُ] أَبُو النُّعْمَانِ: قَالَ لِي صَخْرٌ اشْهَدْ بِهَذَا عَلَيَّ عِنْدَ اللَّهِ أَنِّي حَدَّثْتُكَ بِهِ عَنْ حَنَانٍ، قَالَ حَنَانٌ لِصَخْرٍ: اشْهَدْ بِهَذَا عَلَيَّ عِنْدَ اللَّهِ أَنِّي حَدَّثْتُكَ بِهِ عَنْ رَبِيعِ بْنِ حُمَيْدٍ، قَالَ: وَ قَالَ رَبِيعٌ لِحَنَانٍ: اشْهَدْ بِهَذَا عَلَيَّ عِنْدَ اللَّهِ أَنِّي حَدَّثْتُكَ بِهَذَا عَنْ مَالِكِ بْنِ ضَمْرَةَ، وَ قَالَ مَالِكُ بْنُ ضَمْرَةَ لِرَبِيعٍ: اشْهَدْ

ص: 326

بِهَذَا عَلَيَّ عِنْدَ اللَّهِ أَنِّي حَدَّثْتُكَ بِهَذَا عَنْ أَبِي ذَرٍّ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) لِأَبِي ذَرٍّ: وَ اشْهَدْ بِهَذَا عَلَيَّ عِنْدَ اللَّهِ أَنِّي حَدَّثْتُكَ بِهَذَا لَيْسَ بَيْنِي وَ بَيْنَ أَبِي ذَرٍّ وَ بَيْنَ اللَّهِ أَحَدٌ.

مشابه آن در حدیث 96 گذشت.

130_ الباب فيما نذكره عن المظفر بن جعفر بن الحسن من كتابه بخطّه في النظامية العتيقة ببغداد و تسمية رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لعلي بن أبي طالب(علیهما السلام) بأمير المؤمنين و سيّد المسلمين و قائد الغرّ المحجّلين نذكره بلفظه

وَ عَنْهُ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ حَفْصٍ الْخَثْعَمِيُّ أَبُو جَعْفَرٍ قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ إِسْحَاقَ بْنِ رَاشِدٍ الرَّاشِدِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَالِمٍ الْفَرَّاءُ عَنْ صَبَّاحٍ الْمُزَنِيِّ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ حَصِيرَةَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَدْخُلُ الْآنَ.

قِيلَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَنْ يَدْخُلُ الْآنَ؟ قَالَ: أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ. قَالَ: قُلْتُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ، فَدَخَلَ عَلِيٌّ (علیه السلام). فَقَامَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) مُسْتَبْشِراً فَجَعَلَ يَمْسَحُ عَرَقَ وَجْهِهِ بِوَجْهِ عَلِيٍّ (علیه السلام). فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! إِنَّكَ تَصْنَعُ بِيشَيْئاً مَا صَنَعْتَهُ بِي! قَالَ: وَ لِمَ لَا أَصْنَعُ هَذَا وَ أَنْتَ تُؤَدِّي عَنِّي وَ تُنْجِزُ عِدَاتِي وَ تَقْضِي دَيْنِي وَ تُبَيِّنُ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُوا فِيهِ بَعْدِي.

وارد شد و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خوشحال و شادمان برخاسته و عرق چهرۀ خویش را با چهرۀ علی (علیه السلام) پاک می کرد. او عرض کرد: یا رسول الله! امروز با من رفتاری داشتی که هرگز با من چنین نکرده بودی. فرمودند: چرا این کار را نکنم و حال آن که تو از جانب من دینم را می رسانی و به وعده های من وفا می کنی و دیون مرا پرداخت می نمایی و بعد از من در آن چه اختلاف می کنند برای آن ها بیان و روشن می کنی.(1)

131_ الباب فيما نذكره عن المظفّر بن جعفر بن الحسن من كتابه بخطه بالنظامية العتيقة ببغداد بتسمية النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) علياً (علیه السلام) أمير المؤمنين و سيد المسلمين و عيبة علمي و بابي الذي أوتي منه و من رجال الحديث محمد بن جرير الطبري صاحب التاريخ الذي روى الخطيب في تاريخه أنه ما كان تحت أديم السماء مثله

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: فَمِنْهَا مَا حَدَّثَنَا الشَّيْخُ أَبُو الْمُفَضَّلِ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ الشَّيْبَانِيُّ (رحمه الله) قَالَ: وَجَدْتُ فِي كِتَابِي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَرِيرٍ الطَّبَرِيِّ قَالَ: وَجَدْتُ فِي كِتَابِي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمَيْدٍ الرَّازِيِّ قَالَ: حَدَّثَنَا دَاهِرُ بْنُ يَحْيَى الْأَحْمَرِيُّ الْمُقْرِي عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ عَبَايَةَ الْأَسَدِيِّ قَالَ: بَيْنَا ابْنُ عَبَّاسٍ بِمَكَّةَ يُحَدِّثُ النَّاسَ عَلَى شَفِيرِ زَمْزَمَ فَلَمَّا قَضَى حَدِيثَهُ نَهَضَ إِلَيْهِ رَجُلٌ مِنَ الْمَلَإِ فَقَالَ: يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! إِنِّي رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ. فَقَالَ: أَعْوَانُ كُلِّ ظَالِمٍ إِلَّا مَنْ عَصَمَهُ اللَّهُ مِنْكُمْ فَسَلْ عَمَّا بَدَا لَكَ. قَالَ: يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! إِنَّمَا جِئْتُكَ لِأَسْأَلَكَ عَنْ عَلِيٍّ وَ قِتَالِهِ أَهْلَ لا إله إلّا الله لَمْ يَكْفُرُوا بِصَلَاةٍ وَ لَا حَجٍّ وَ لَا صِيَامِ شَهْرِ رَمَضَانَ؟ فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ سَلْ عَمَّا يَعْنِيكَ.

فَقَالَ: يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! مَا جِئْتُ أَضْرِبُ عَلَيْكَ مِنْ حِمْصٍ لِحَجٍّ وَ لَا لِعُمْرَةٍ وَ

ص: 328

لَكِنْ جِئْتُ أَسْأَلُكَ لِتَشْرَحَ لِي أَمْرَ عَلِيٍّ وَ قِتَالِهِ؟ قَالَ: وَيْحَكَ إِنَّ عِلْمَ الْعَالِمِ صَعْبٌ لَا تَحْتَمِلُهُ وَ لَا تَقْبَلُهُ الْقُلُوبُ. إِنَّ مَثَلَ عَلِيٍّ (علیه السلام) فِي هَذِهِ الْأُمَّةِ كَمَثَلِ مُوسَى وَ الْعَالِمِ وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ لِمُوسَى فِي كِتَابِهِ: ﴿إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسالاتِي وَ بِكَلامِي فَخُذْ ما آتَيْتُكَ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ* وَ كَتَبْنا لَهُ فِي الْأَلْواحِ مِنْ كُلِّ شَيْ ءٍ مَوْعِظَةً وَ تَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْ ءٍ﴾ فَكَانَ مُوسَى (علیه السلام) يَرَى أَنَّ جَمِيعَ الْأَشْيَاءِ قَدْ أُثْبِتَتْ لَهُ كَمَا تَرَوْنَ أَنَّ عُلَمَاءَكُمْ قَدْ أَثْبَتُوا لَكُمْ جَمِيعَ الْأَشْيَاءِ وَ لَمَّا يُثْبِتُوهُ. فَلَمَّا انْتَهَى مُوسَى إِلَى سَاحِلِ الْبَحْرِ لَقِيَ الْعَالِمَ فَاسْتَنْطَقَهُ فَأَقَرَّ لَهُ بِفَضْلِ عِلْمِهِ وَ لَمْ يَحْسُدْهُ كَمَا حَسَدْتُمْ أَنْتُمْ عَلِيّاً فِي فِعْلِهِ فَقَالَ لَهُ مُوسَى: وَ رَغِبَ إِلَيْهِ ﴿هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلى أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْداً﴾، فَعَلِمَ الْعَالِمُ أَنَّ مُوسَى لَا يُطِيقُ صُحْبَتَهُ وَ لَا يَصْبِرُ عَلَى عِلْمِهِ فَقَالَ لَهُ الْعَالِمُ: ﴿إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْراً*وَ كَيْفَ تَصْبِرُ عَلى ما لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْراً﴾ قَالَ مُوسَى وَ هُوَ يَعْتَذِرُ: ﴿سَتَجِدُنِي إِنْ شاءَ اللَّهُ صابِراً وَ لا أَعْصِي لَكَ أَمْراً﴾ فَعَلِمَ أَنَّ مُوسَى لَمْ يَصْبِرْ عَلَى عِلْمِهِ فَقَالَ لَهُ: ﴿فَإِنِ اتَّبَعْتَنِي فَلا تَسْئَلْنِي عَنْ شَيْ ءٍ حَتَّى أُحْدِثَ لَكَ مِنْهُ ذِكْراً﴾ فَرَكِبَا فِي السَّفِينَةِ فَخَرَقَهَا الْعَالِمُ وَ كَانَ خَرْقُهَا لِلهِ رِضًى وَ لِمُوسَى سَخَطاً كَذَلِكَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) لَمْ يَقْتُلْ إِلَّا مَنْ كَانَ قَتْلُهُ لِلهِ رِضًى وَ لِأَهْلِ الْجَهَالَةِ مِنَ النَّاسِ سَخَطاً. اجْلِسْ فَأُخْبِرَكَ بِالَّذِي سَمِعْتُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ عَايَنْتُهُ مِنْهُ.

أُخْبِرُكَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) تَزَوَّجَ زَيْنَبَ بِنْتَ جَحْشٍ فَأَوْلَمَ فَكَانَتْ وَلِيمَتُهُ الْحَيْسَ وَ كَانَ يَدْعُو عَشَرَةً عَشَرَةً مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَكَانُوا إِذَا أَصَابُوا طَعَامَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَشْتَهِي أَنْ يُخَفِّفُوا عَنْهُ فَيَخْلُوَ لَهُ الْمَنْزِلُ لِأَنَّهُ كَانَ حَدِيثَ عَهْدٍ بِعِرْسٍ وَ كَانَ مُحِبّاً لِزَيْنَبَ وَ كَانَ يَكْرَهُ أَذَى الْمُؤْمِنِينَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: ﴿يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلى طَعامٍ غَيْرَ

ص: 329

ناظِرِينَ إِناهُ وَ لكِنْ إِذا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا﴾ إِلَى آخِرِ الْآيَةِ.

فَلَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ كَانُوا إِذَا أَصَابُوا طَعَاماً لَمْ يَلْبَثُوا أَنْ يَخْرُجُوا قَالَ: فَمَكَثَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ وَ لَيَالِيهِنَّ ثُمَّ تَحَوَّلَ إِلَى أُمِّ سَلَمَةَ ابْنَةِ أَبِي أُمَيَّةَ وَ كَانَتْ لَيْلَتَهَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ وَ صَحِبَتْهُ يَوْماً فَلَمَّا تَعَالَى النَّهَارُ انْتَهَى عَلِيٌّ (علیه السلام) إِلَى الْبَابِ فَدَقَّ دَقّاً خَفِيفاً عَرَفَ رَسُولُ اللَّهِ دَقَّهُ وَ أَنْكَرَتْ أُمُّ سَلَمَةَ. قَالَ: يَا أُمَّ سَلَمَةَ! قُومِي فَافْتَحِي الْبَابَ. قَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَنْ هَذَا الَّذِيقَدْ بَلَغَ مِنْ خَطَرِهِ أَنْ أَفْتَحَ لَهُ الْبَابَ وَ قَدْ نَزَلَ فِينَا بِالْأَمْسِ مَا نَزَلَ حَيْثُ يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى: ﴿وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ﴾ مَنِ الَّذِي بَلَغَ مِنْ خَطَرِهِ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى مَحَاسِنِي وَ مَعَاصِمِي.

فَقَالَ لَهَا نَبِيُّ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) كَهَيْئَةِ الْمُغْضَبِ: يَا أُمَّ سَلَمَةَ! ﴿مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ﴾ قُومِي فَافْتَحِي لَهُ الْبَابَ فَإِنَّ بِالْبَابِ رَجُلًا لَيْسَ بِالْخَرِقِ وَ لَا بِالنَّزِقِ وَ لَا بِالْعَجِلِ فِي أَمْرِهِ، يُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ. يَا أُمَّ سَلَمَةَ! إِنَّهُ آخِذٌ بِعِضَادَتَيِ الْبَابِ فَلَيْسَ بِفَاتِحِهِ حَتَّى تَتَوَارِي عَنْهُ وَ لَا دَاخِلٌ الدَّارَ حَتَّى يَغِيبَ الْوَطِي ءُ عَنْهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ. فَقَامَتْ أُمُّ سَلَمَةَ وَ هِيَ لَا تَدْرِي مَنْ بِالْبَابِ غَيْرَ أَنَّهَا قَدْ حَفِظَتِ الْمَدْحَ فَمَشَتْ نَحْوَ الْبَابِ، وَ هِيَ تَقُولُ: بَخْ بَخْ لِرَجُلٍ يُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ.

فَفَتَحَتْ وَ أَمْسَكَ عَلِيٌّ (علیه السلام) بِعِضَادَتَيِ الْبَابِ فَلَمْ يَزَلْ قَائِماً حَتَّى غَابَ عَنْهُ الْوَطِي ءُ. فَدَخَلَتْ أُمُّ سَلَمَةَ فِي خِدْرِهَا فَفَتَحَ عَلِيٌّ الْبَابَ فَدَخَلَ وَ سَلَّمَ عَلَى نَبِيِّ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم). فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا أُمَّ سَلَمَةَ! هَلْ تَعْرِفِينَهُ؟ فَقَالَتْ: نَعَمْ فَهَنِيئاً لَهُ. فَقَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ لَحْمُهُ مِنْ لَحْمِي وَ دَمُهُ مِنْ دَمِي وَ هُوَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى غَيْرَ أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي.

ص: 330

يَا أُمَّ سَلَمَةَ! هَذَا عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ عَيْبَةُ عِلْمِي وَ بَابِيَ الَّذِي أُوتَى مِنْهُ وَ الْوَصِيُّ عَلَى الْأَمْوَاتِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي وَ الْخَلِيفَةُ عَلَى الْأَحْيَاءِ مِنْ أُمَّتِي، أَخِي فِي الدُّنْيَا وَ قَرِينِي فِي الْآخِرَةِ وَ مَعِي فِي السَّنَامِ الْأَعْلَى. اشْهَدِي يَا أُمَّ سَلَمَةَ! أَنَّهُ يُقَاتِلُ النَّاكِثِينَ وَ الْقَاسِطِينَ وَ الْمَارِقِينَ. فَقَالَ الشَّامِيُّ: فَرَّجْتَ عَنِّي يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! أَشْهَدُ أَنَّ عَلِيّاً مَوْلَايَ وَ مَوْلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ.

مشابه آن در حدیث 125 گذشت.

132_ الباب فيما نذكره عن المظفر بن جعفر بن الحسن من كتابه بخطه في النظامية العتيقة كما قدمناه و هو حديث يوم الغدير على نحو ما قدّمناه عن أحمد بن محمد الطبري المعروف بالخليلي نذكر منه الإسناد بلفظه لأجل اختلاف روايته و نذكر ما لا بدّ منه من ذكر لفظه في التسمية لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و إمامهم و سيد المسلمين و قائد الغر المحجلين

فَنَقُولُ: قَالَ: وَ عَنْ أَبِي الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَعْمَرٍ الْكُوفِيِّقَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو جَعْفَرٍ أَحْمَدُ بْنُ الْمُعَافَى قَالَ: حَدَّثَنِي عَلِيُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ جَعْفَرٍ (علیهم السلام) قَالَ: يَوْمُ غَدِيرِ خُمٍّ يَوْمٌ شَرِيفٌ عَظِيمٌ أَخَذَ اللَّهُ الْمِيثَاقَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) أَمَرَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنْ يَنْصِبَهُ لِلنَّاسِ عَلَماً وَ شَرَحَ الْحَالَ وَ قَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ، ثُمَّ هَبَطَ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ! إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكَ أَنْ تُعْلِمَ أُمَّتَكَ وَلَايَةَ مَنْ فَرَضْتُ طَاعَتَهُ وَ مَنْ يَقُومُ بِأَمْرِهِمْ مِنْ بَعْدِكَ وَ أَكَّدَ ذَلِكَ فِي كِتَابِهِ فَقَالَ: ﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾ فَقَالَ: أَيْ رَبِّ وَ مَنْ وَلِيُّ أَمْرِهِمْ بَعْدِي؟ فَقَالَ: مَنْ هُوَ لَمْ يُشْرِكْ بِي طَرْفَةَ عَيْنٍ وَ لَمْ يَعْبُدْ وَثَناً وَ لَا أَقْسَمَ بِزَلَمٍ؛ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِمَامُهُمْ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ. فَهُوَ

ص: 331

الْكَلِمَةُ الَّتِي أَلْزَمْتُهَا الْمُتَّقِينَ وَ الْبَابُ الَّذِي أُوتَى مِنْهُ مَنْ أَطَاعَهُ أَطَاعَنِي وَ مَنْ عَصَاهُ عَصَانِي.

فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): أَيْ رَبِّ إِنِّي أَخَافُ قُرَيْشاً وَ النَّاسَ عَلَى نَفْسِي وَ عَلِيٍّ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَعِيداً وَ تَهْدِيداً: ﴿يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ. فِي عَلِيٍّ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ﴾ ثُمَّ ذَكَرَ صُورَةَ مَا جَرَى بِغَدِيرِ خُمٍّ مِنْ وَلَايَةِ عَلِيٍّ (علیه السلام).

دری است که تنها از آن آمده می شود، هر کس از او اطاعت کند مرا اطاعت کرده و هر کس از او نافرمانی کند از من نافرمانی کرده است. پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: پروردگارا! من از قریش و مردم، بر خودم و علی (علیه السلام) می ترسم. پس خدای تبارک و تعالی از روی هشدار و تهدید این آیه را فرستاد: «ای پیامبر! آن چه دربارۀ علی (علیه السلام) از جانب پروردگارت به تو رسیده ابلاغ کن و اگر انجام ندهی پیام او را نرسانده ای و خداوند تو را از آسیب و گزند مردم نگه می دارد»(1) آن گاه ماجرای غدیر خم دربارۀ ولایت (علیه السلام) را یاد کرد.(2)

133_ الباب فيما نذكره و نرويه من كتاب الإستنصار في النص على الأئمّة الأطهار تأليف الفقيه الفاضل محمد بن علي بن عثمان الكراجكي وجدنا فيه حديثاً واحداً رواه من طرق العامّة في تسميته (صلی الله علیه و آله و سلم) لعلي (علیه السلام) بسيد المسلمين و أمير المؤمنين و أخو رسول رب العالمين و خليفته على الناس أجمعين فنذكر عنه (رضی الله عنه) بلفظه فقال: باب من روايات العامة في النص على الأئمة صلوات الله عليهم و سلامه.

فَمِنْ ذَلِكَ مَا سَمِعْنَاهُ عَنِ الشَّيْخِ الْفَقِيهِ أَبِي الْحَسَنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيِّ بْنِ شَاذَانَ الْقُمِّيِّ (رضی الله عنه) مِنْ كِتَابِهِ الْمَعْرُوفِ بِإِيضَاحِ دَفَائِنِ النَّوَاصِبِ بِمَكَّةَ فِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ سَنَةَ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ وَ أَرْبَعِمِائَةٍ حَدَّثَنِي الشَّيْخُ أَبُو الْحَسَنِ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَحْمَدَ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ قَالَ: حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ هَاشِمٍ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سِنَانٍ قَالَ: حَدَّثَنِي زِيَادُ بْنُ الْمُنْذِرِ قَالَ: حَدَّثَنِي سَعْدُ بْنُ طَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: مَعَاشِرَ النَّاسِ اعْلَمُوا أَنَّ لِلهِ تَعَالَى بَاباً مَنْ دَخَلَهُ أَمِنَ مِنَ النَّارِ وَ مِنَ الْفَزَعِ الْأَكْبَرِ، فَقَامَ إِلَيْهِ أَبُو سَعِيدٍ الْخُدْرِيُّ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! اهْدِنَا إِلَى هَذَا

ص: 333

الْبَابِ حَتَّى نَعْرِفَهُ. فَقَالَ: هُوَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَخُو رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ خَلِيفَتُهُ عَلَى النَّاسِ أَجْمَعِينَ.مَعَاشِرَ النَّاسِ مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَسْتَمْسِكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى الَّتِي لَا انْفِصامَ لَها فَلْيَسْتَمْسِكْ بِوَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ فَإِنَّ وَلَايَتَهُ وَلَايَتِي وَ طَاعَتَهُ طَاعَتِي. مَعَاشِرَ النَّاسِ مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَعْرِفَ الْحُجَّةَ بَعْدِي فَليَعْرِفْ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْ ذُرِّيَّتِي فَإِنَّهُمْ خُزَّانُ عِلْمِي.

فَقَامَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيُّ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! وَ مَا عِدَّةُ الْأَئِمَّةِ؟ فَقَالَ: يَا جَابِرُ! سَأَلْتَنِي رَحِمَكَ اللَّهُ عَنِ الْإِسْلَامِ بِأَجْمَعِهِ عِدَّتُهُمْ عِدَّةُ الشُّهُورِ وَ هِيَ ﴿عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِي كِتابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ﴾ وَ عِدَّتُهُمْ عِدَّةُ الْعُيُونِ الَّتِي تَفَجَّرَتْ لِمُوسَى بْنِ عِمْرَانَ(علیهما السلام) حِينَ ضَرَبَ بِعَصَاهُ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً وَ عِدَّتُهُمْ عِدَّةُ نُقَبَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: ﴿وَ لَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ وَ بَعَثْنا مِنْهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيباً﴾ فَالْأَئِمَّةُ يَا جَابِرُ اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ.

نیست چنگ بزند پس باید به ولایت علی بن ابی طالب(علیهما السلام) چنگ بزند چون ولایت او ولایت من و طاعت او طاعت من است.

ای مردم! هر کس دوست دارد که حجت بعد از من را بشناسد پس باید علی بن ابی طالب و امامان از فرزندان من (علیهم السلام) را بشناسد، زیرا ایشان گنجینه داران علوم من هستند. پس جابر بن عبدالله انصاری رضوان الله تعالی علیهما برخاست و عرض کرد: یا رسول الله! آن امامان چه تعداد هستند؟

فرمودند: ای جابر! خدا تو را رحمت کند از تمام اسلام پرسیدی، شمارۀ آنان به تعداد ماه های سال است و آن نزد خدای متعال در کتابشدر روز آفرینش آسمان ها و زمین دوازده ماه است.(1)

و شمارۀ آنان به تعداد چشمه هایی است که برای موسی بن عمران(علیهما السلام) شکافته شد در آن موقعی که عصایش را بر آن سنگ زد، پس دوازده چشمه از آن جوشید.(2) و شماره آنان به تعداد نقبای بنی اسرائیل است خداوند تعالی می فرماید: «و به تحقیق خداوند از بنی اسرائیل عهد و پیمان گرفت و از میان آن ها دوازده نقیب برانگیختیم».(3) پس ای جابر! امامان دوازده نفر هستند که اول آنان علی بن ابی طالب و آخرشان حضرت قائم (علیهم السلام) می باشند. (4)

134_ الباب فيما نذكره من حديث البساط و أهل الكهف روينا من عدة طرق و رأينا من عدة طرقهم و تصانيفهم في مواضع من جماعة و يزيد بعض الرواة على بعض و نحن نذكر الآن ما رأيناه في نسخة فيها ذكر أسماء علي (علیه السلام) أول خطبة النسخة الحمد لله المستحق الحمد بآلائه المستوجب للشكر على نعمائه و فيه تسمية مولانا علي بإمرة المؤمنين و هذا لفظها

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحُسَيْنِ قَالَ: حَدَّثَنَا

ص: 335

الْحَسَنُ بْنُ دِينَارٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ (علیهم السلام) عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ قَالَ: خَرَجَ عَلَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَوْماً وَ نَحْنُ فِي مَسْجِدِهِ فَقَالَ: مَنْ هَاهُنَا؟ فَقُلْتُ: أَنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ سَلْمَانُ الْفَارِسِيُّ.

فَقَالَ: يَا سَلْمَانُ! اذْهَبْ فَادْعُ لِي مَوْلَاكَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ. قَالَ جَابِرٌ: فَذَهَبَ سَلْمَانُ ينبدر [يَبْتَدِرُ بِهِ] حَتَّى أَخْرَجَ عَلِيّاً (علیه السلام) مِنْ مَنْزِلِهِ فَلَمَّا دَنَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَامَ فَخَلَا بِهِ وَ أَطَالَ مُنَاجَاتَهُ وَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقْطُرُ عَرَقاً كَهَيْئَةِ اللُّؤْلُؤِ وَ يَتَهَلَّلُ حُسْناً، ثُمَّ انْصَرَفَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) مِنْ مُنَاجَاتِهِ وَ جَلَسَ فَقَالَ لَهُ: أَ سَمِعْتَ يَا عَلِيُّ وَ وَعَيْتَ؟ قَالَ: نَعَمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ! قَالَ جَابِرٌ: ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَيَّ وَ قَالَ: يَا جَابِرُ! ادْعُ لِي أَبَا بَكْرٍ وَ عُمَرَ وَ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ عَوْفٍ الزُّهْرِيَّ. قَالَ جَابِرٌ: فَذَهَبْتُ مُسْرِعاً فَدَعَوْتُهُمْ.

فَلَمَّا حَضَرُوا قَالَ: يَا سَلْمَانُ! اذْهَبْ إِلَى مَنْزِلِ أُمِّكَ أُمِّ سَلَمَةَ فَأْتِنِي بِبِسَاطِ الشَّعْرِ الْخَيْبَرِيِّ. قَالَ جَابِرٌ: فَذَهَبَ سَلْمَانُ فَلَمْ يَلْبَثْأَنْ جَاءَ بِالْبِسَاطِ فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) سَلْمَانَ فَبَسَطَهُ ثُمَّ قَالَ لِأَبِي بَكْرٍ وَ عُمَرَ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ: اجْلِسُوا عَلَى الْبِسَاطِ، فَجَلَسُوا كَمَا أَمَرَهُمْ ثُمَّ خَلَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) سَلْمَانَ فَلَمَّا جَاءَهُ أَسَرَّ إِلَيْهِ شَيْئاً ثُمَّ قَالَ لَهُ: اجْلِسْ فِي الزَّاوِيَةِ الرَّابِعَةِ. فَجَلَسَ سَلْمَانُ ثُمَّ أَمَرَ عَلِيّاً (علیه السلام) أَنْ يَجْلِسَ فِي وَسَطِهِ ثُمَّ قَالَ لَهُ: قُلْ مَا أَمَرْتُكَ فَوَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً لَوْ شِئْتُ قُلْتُ عَلَى الْجَبَلِ لَسَارَ فَحَرَّكَ عَلِيٌّ (علیه السلام) شَفَتَيْهِ. قَالَ جَابِرٌ: فَاخْتَلَجَ الْبِسَاطُ فَمَرَّ بِهِمْ. قَالَ جَابِرٌ: فَسَأَلْتُ سَلْمَانَ فَقُلْتُ أَيْنَ مَرَّ بِكُمُ الْبِسَاطُ؟ قَالَ: وَ اللَّهِ مَا شَعَرْنَا بِشَيْ ءٍ حَتَّى انْقَضَّ بِنَا الْبِسَاطُ فِي ذِرْوَةِ جَبَلٍ شَاهِقٍ وَ صِرْنَا إِلَى بَابِ كَهْفٍ.

قَالَ سَلْمَانُ: فَقُمْتُ وَ قُلْتُ لِأَبِي بَكْرٍ يَا أَبَا بَكْرٍ أَمَرَنِي رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنْ

ص: 336

نَصْرَخَ فِي هَذَا الْكَهْفِ بِالْفِتْيَةِ الَّذِينَ ذَكَرَهُمُ اللَّهُ فِي مُحْكَمِ كِتَابِهِ فَقَامَ أَبُوبَكْرٍ فَصَرَخَ بِهِمْ بِأَعْلَى صَوْتِهِ فَلَمْ يُجِبْهُ أَحَدٌ، ثُمَّ قُلْتُ لِعُمَرَ أَنْ تَصْرُخَ بِهِمْ فَقَامَ فَصَرَخَ بِأَعْلَى صَوْتِهِ فَلَمْ يُجِبْهُ أَحَدٌ، ثُمَّ قُلْتُ لِعَبْدِ الرَّحْمَنِ قُمْ فَاصْرُخْ بِهِمْ كَمَا صَرَخَ أَبُوبَكْرٍ وَ عُمَرُ فَقَامَ وَ صَرَخَ فَلَمْ يُجِبْهُ أَحَدٌ، ثُمَّ قُمْتُ أَنَا وَ صَرَخْتُ بِهِمْ بِأَعْلَى صَوْتِي فَلَمْ يُجِبْنِي أَحَدٌ، ثُمَّ قُلْتُ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام): قُمْ يَا أَبَا الْحَسَنِ وَ اصْرُخْ فِي هَذَا الْكَهْفِ فَإِنَّهُ أَمَرَنِي رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنْ آمُرَكَ كَمَا أَمَرْتُهُمْ.

فَقَامَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَصَاحَ بِهِمْ بِصَوْتٍ خَفِيٍّ فَانْفَتَحَ بَابُ الْكَهْفِ وَ نَظَرْنَا إِلَى دَاخِلِهِ يَتَوَقَّدُ نُوراً وَ يَأْتَلِقُ إِشْرَاقاً وَ سَمِعْنَا صَيْحَةً وَ وَجْبَةً شَدِيدَةً فَمُلِئْنَا رُعْباً وَ وَلَّى الْقَوْمُ هَارِبِينَ. فَنَادَاهُمْ: مَهْلًا يَا قَوْمِ ارْجِعُوا، فَرَجَعُوا وَ قَالُوا: مَا هَذَا يَا سَلْمَانُ؟ قُلْتُ: هَذَا الْكَهْفُ الَّذِي وَصَفَهُ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ فِي كِتَابِهِ وَ الَّذِينَ نَرَاهُمْ هُمُ الْفِتْيَةُ الَّذِينَ ذَكَرَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُمُ الْفِتْيَةُ الْمُؤْمِنُونَ وَ عَلِيٌّ (علیه السلام) وَاقِفٌ يُكَلِّمُهُمُ.

فَعَادُوا إِلَى مَوْضِعِهِمْ، قَالَ سَلْمَانُ: وَ أَعَادَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَسَلَّمَ عَلَيْهِمْ، فَقَالُوا كُلُّهُمْ: وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ وَ عَلَى مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ خَاتَمِ النُّبُوَّةِ مِنَّا السَّلَامُ أَبْلِغْهُ مِنَّا السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُ: قَدْ شَهِدُوا لَكَ بِالنُّبُوَّةِ الَّتِي أُمِرْنَا قَبْلَ وَقْتِ مَبْعَثِكَ بِأَعْوَامٍ كَثِيرَةٍ وَ لَكَ يَا عَلِيُّ بِالْوَصِيَّةِ فَأَعَادَ عَلِيٌّ (علیه السلام) سَلَامَهَ عَلَيْهِمْ فَقَالُوا كُلُّهُمْ: وَ عَلَيْكَ وَ عَلَى مُحَمَّدٍ مِنَّا السَّلَامُ، نَشْهَدُ بِأَنَّكَ مَوْلَانَا وَ مَوْلَى كُلِّ مَنْ آمَنَ بِمُحَمَّدٍ.

قَالَ سَلْمَانُ: فَلَمَّا سَمِعَ الْقَوْمُ أَخَذُوا بِالْبُكَاءِ وَ فَزِعُوا وَ اعْتَذَرُوا إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ قَامُوا كُلُّهُمْ إِلَيْهِ يُقَبِّلُونَ رَأْسَهُ وَ يَقُولُونَ: قَدْ عَلِمْنَا مَا أَرَادَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ مَدُّوا أَيْدِيَهُمْ وَ بَايَعُوهُ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ وَ شَهِدُوا لَهُ

ص: 337

بِالْوَلَايَةِ بَعْدَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم)، ثُمَّ جَلَسَ كُلُّ وَاحِدٍ مَكَانَهُ مِنَ الْبِسَاطِ وَ جَلَسَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فِي وَسَطِهِ ثُمَّ حَرَّكَ شَفَتَيْهِ فَاخْتَلَجَ الْبِسَاطُ فَلَمْ نَدْرِ كَيْفَ مَرَّ بِنَا فِي الْبَرِّ أَمْ فِي الْبَحْرِ حَتَّى انْقَضَّ بِنَا عَلَى بَابِ مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم)، قَالَ: فَخَرَجَ إِلَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالَ: كَيْفَ رَأَيْتُمْ يَا أَبَا بَكْرٍ؟ قَالُوا: نَشْهَدُ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَمَا شَهِدَ أَهْلُ الْكَهْفِ وَ نُؤْمِنُ كَمَا آمَنُوا. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): اللَّهُ أَكْبَرُ لَا تَقُولُوا ﴿سُكِّرَتْ أَبْصارُنا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَسْحُورُونَ ﴾وَ لَا ﴿تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هذا غافِلِينَ﴾ وَ اللَّهِ لَئِنْ فَعَلْتُمْ لَتَهْتَدُونَ ﴿وَ ما عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلاغُ الْمُبِينُ﴾ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلُوا تَخْتَلِفُوا وَ مَنْ وَفَى وَفَى اللَّهُ لَهُ وَ مَنْ يَكْتُمُ مَا سَمِعَهُ فَعَلَى عَقِبَيْهِ يَنْقَلِبُ وَ لَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً أَ فَبَعْدَ الْحُجَّةِ وَ الْمَعْرِفَةِ وَ الْبَيِّنَةَ خَلَفٌ؟ وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً لَقَدْ أُمِرْتُ أَنْ آمُرَكُمْ بِبَيْعَتِهِ وَ طَاعَتِهِ فَبَايِعُوهُ وَ أَطِيعُوهُ بَعْدِي ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ: ﴿يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾ يَعْنِي عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ! قَدْ بَايَعْنَاهُ وَ شَهِدَ عَلَيْنَا أَهْلُ الْكَهْفِ.

فَقَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): إِنْ صَدَقْتُمْ فَقَدْ أُسْقِيتُمْ مَاءً غَدَقاً وَ أَكَلْتُمْ مِنْ فَوْقِكُمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعاً وَ تَسْلُكُوُنَ طُرُقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ فَمَنْ تَمَسَّكَ بِوَلَايَةِ عَلِيٍّ (علیه السلام) لَقِيَنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ أَنَا عَنْهُ رَاضٍ. قَالَ سَلْمَانُ: وَ الْقَوْمُ يَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ فَأَنْزَلَ اللَّهُ هَذِهِ الْآيَةَ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ: ﴿أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ وَ أَنَّ اللَّهَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ﴾، قَالَ سَلْمَانُ: فَاصْفَرَّتْ وُجُوهُهُمْ يَنْظُرُ كُلُّ وَاحِدٍ إِلَى صَاحِبِهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ هَذِهِ الْآيَةَ: ﴿يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ * وَ اللَّهُ يَقْضِي بِالْحَقِّ﴾ فَكَانَ ذَهَابُهُمْ إِلَى الْكَهْفِ وَ مَجِيئُهُمْ مِنْ زَوَالِ الشَّمْسِ إِلَى وَقْتِ الْعَصْرِ.

ص: 338

حرکت می آید. پس لبان پاک علی (علیه السلام) به حرکت آمد.

جابر می گوید: فرش به جنبش آمد و آن ها را به حرکت در آورد.

جابر می گوید: بعداً از سلمان پرسیدم این فرش شما را به کجا برد؟

گفت: به خدا سوگند! ما هیچ چیزی را احساس نکردیم تا این که آن فرش ما را در قله ای بلند فرود آورد و به در غار اصحاب کهف رسیدیم.

سلمان گفت: من برخاستم و به ابی بکر گفتم: ای ابوبکر! پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به من دستور داده که در این غار فریاد کشیده و جوانمردانی را که خداوند تعالی در کتاب خود یاد کرده فرا بخوانیم. پس ابوبکر برخاست و با صدای بلند آن ها را فرا خواند ولی کسی جواب او را نداد. آن گاه به عمر گفتم: تو آنان را صدا بزن پس او هم برخاسته و با صدای بلند آنان را خواند، ولی کسی جواب او را هم نداد. آن گاه به عبدالرحمن گفتم: برخیز و آنان را صدا بزن همان گونه که ابوبکر و عمر صدا زدند. پس او برخاست و صدا زد ولی کسی جواب او را نداد. سپس من برخاسته و به بالاترین صدایم آن ها را صدا زدم ولی کسی جوابم را نداد.

آن گاه به علی بن ابی طالب(علیهما السلام) عرض کردم: یا ابالحسن! برخیز و در این غار فریاد بزن که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به من فرمان داده که به تو هم بگویم همان طور که به آن ها فرمان دادم. پس علی (علیه السلام) برخاسته و با صدائی آهسته آنان را صدا زد پس در غار گشوده شد و به درون آن نگاه کردیم که از نور برافروخته و می درخشید و صیحه و صدائی شدید شنیدیم. پس سر تا پای ما را ترس گرفت و آن جمعیت پشت کرده و گریختند حضرت (علیه السلام) آن ها را صدا زد: ای قوم! آرام باشید و برگردید. پس آن ها برگشته و گفتند: ای سلمان! این چه چیزی بود؟

گفتم: این غاری است که خدای عزّ وجل در کتابش آن را توصیف کرده است و ایشان همان جوانمردان با ایمان هستند و علی (علیه السلام) ایستاده و با آن ها سخن می گوید. پس آن ها به جایگاه خود برگشتند.

سلمان گفت: علی (علیه السلام) دوباره بر آن ها سخن گفته و بر ایشان سلام دادند. پس

ص: 340

آن ها همگی گفتند: و علیک السلام و رحمة الله و برکاته بر تو و بر حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) خاتم همۀ پیامبران سلام باد و سلام ما را به ایشان برسان و به او بگو: آن ها به پیامبری تو شهادت دادند، همان نبوتی که سال های بسیار دور پیش از بعثت تو به آن فرمان داده شده بودیم و همچنین به وصایت و جانشینی تو ای علی شهادت می دهیم. پس علی (علیه السلام) سلام بر آنان را تکرار نمود و آن ها همگی گفتند: و بر تو و حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) از جانب ما سلام باد، شهادت می دهیم که تو مولای ما و مولای هر کسی هستی که به حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) ایمان آورده است.

سلمان گفت: وقتی این افراد آن را شنیدند به گریه افتاده و ترسیدند و از امیرمؤمنان علی (علیه السلام) پوزش طلبیده و همگی برخاسته و به سوی او رفته و سر او را می بوسیدند و می گفتند: آن چه را پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) اراده کرده ما دانستیم و به ولایت او بعد از حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) شهادت دادند، سپس هر کدام از آن ها در جایگاه خود بر روی فرش نشستند و علی (علیه السلام) همچنان در میان آن نشست، آن گاه لبان مبارک خود را حرکت داد باز فرش به جنبش در آمد و ندانستیم ما را به کدام سمت وسو به خشکی یا به دریا می برد تا این که ما را جلوی در مسجد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آورد.

جابر می گوید: پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به سوی ما آمده و فرمودند: ای ابوبکر! چگونه دیدید؟

عرض کرد: یا رسول الله! ما شهادت می دهیم همان گونه که اهلکهف شهادت دادند و ایمان می آوریم همان گونه که آن ها ایمان آوردند. پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: الله اکبر! نگوئید «ما چشم بندی شدیم و ما قومی هستیم که افسون و جادو شده ایم»(1)

«و در روز قیامت نگوئید ما از این بی خبر بوده ایم».(2) به خدا سوگند! اگر این کار را بکنید (و به او ایمان واقعی بیاورید) هدایت می یابید «و بر عهده پیامبر

ص: 341

جز رساندن آشکار وظیفه ای دیگر نیست»(1) ولی اگر این کار را نکنید دچار اختلاف می شوید و هر کس به آن وفا کند خدا هم به وعده هایش برای او وفا می کند و هر کس آن چه را شنیده کتمان و پوشیده بدارد پس به گذشته خود باز گشته است و البته هرگز اندک زیانی به خدا ندارد. آیا بعد از این حجت و دلیل روشن و این شناخت و معرفت و بیّنۀ آشکار باید مخالفت کنند؟!

سوگند به کسی که مرا به پیامبری برانگیخت من مأموریت یافتم که به بیعت و اطاعت از او شما را فرمان بدهم. پس بعد از من با او بیعت نموده و از او اطاعت کنید. آن گاه این آیه را تلاوت فرمودند: «ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را اطاعت کنید و پیامبر و والیان امر از خودتان را اطاعت نمائید»(2)

یعنی علی بن ابی طالب(علیهما السلام).

عرض کردند: یا رسول الله! ما با او بیعت نمودیم و اصحاب کهف بر ما گواهند. پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: اگر راست بگوئید از آب فراوانی سیراب و بهره مند می شوید و از نعمت های بالای سرتان هم می خورید (یعنی از آسمان و زمین برکت بر شما سرازیر می شود) یا این که شما گروه گروه و متفرّق می شوید و راه بنی اسرائیل را خواهید پیمود. پس هر کس به ولایت علی (علیه السلام) چنگ بزند در روز قیامت مرا دیدار نماید درحالی که من از او خشنود باشم.

سلمان گفت: درحالی که مردم به یکدیگر نگاه می کردند این آیه در آن روز نازل شد: «آیا ندانستند که خداوند نهان و سخنان در گوشی آن ها را می داند و این که خداوند داننده پنهانی هاست».(3)

سلمان می گوید: پس چهره های آنان زردشد و هر کدام به یکدیگر می نگریستند. پس خداوند تعالی این آیه را فرو فرستاد: «او نگاه های دزدانه و خائنانه و آن چه را سینه ها پنهان می دارند می داند* و خداوند به حق داوری می نماید».(4) رفت و

ص: 342

برگشت آن ها به سوی غار اصحابکهف از ظهر تا زمان عصر بود.(1)

135_ الباب فيما نذكره من رواية الخليفة الناصر من بني العباس و فضائل لمولانا علي (صلی الله علیه و آله و سلم) و فيها تسميته بأمير المؤمنين في اللوح المحفوظ روينا هذا الكتاب و كلّما رواه الخليفة الناصر عن السيد فخار بن معد الموسوي فيما أجازه له فقال ما هذا لفظه: القول فيمن جحد علياً (علیه السلام) إمرة المؤمنين

قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو الْحُسَيْنِ عَبْدُ الْحَقِّ بْنُ أَبِي الْفَرَجِ الْأَمِينُ إِجَازَةً: أَنْبَأَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَيْمُونٍ الْخَطِيبُ: أَنْبَأَنَا الشَّرِيفُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْحَسَنِيُّ الْعَلَوِيُّ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ التَّمِيمِيُّ: أَنْبَأَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ بْنُ سَعِيدٍ: حَدَّثَنَا الْمُنْذِرُ الْقَابُوسِيُّ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ (علیهم السلام) قَالَ: إِنَّ فِي اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ تَحْتَ الْعَرْشِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ.

عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام): لَوْ عَلِمَ النَّاسُ مَتَى سُمِّيَ عَلِيٌّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ مَا أَنْكَرُوا وَلَايَتَهُ.

قُلْتُ: وَ مَتَى سُمِّيَ؟ قَالَ: إِنَّ رَبَّكَ عَزَّ وَ جَلَّ حِينَ أَخَذَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ قَالَ: ﴿أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ ﴾وَ مُحَمَّدٌ رَسُولِي إِلَيْكُمْ وَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ؟

ثَابِتٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) لِأُمِّ سَلَمَةَ: هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ وِعَاءُ عِلْمِي وَ بَابِيَ الَّذِي أُوتَى مِنْهُ، أَخِي فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ مَعِي فِي السَّنَامِ الْأَعْلَى يَقْتُلُ النَّاكِثِينَ وَ الْقَاسِطِينَ وَ الْمَارِقِينَ.

قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُبَيْدٍ الْأَنْصَارِيُّ عَنْ أَبِي هَارُونَ الْعَبْدِيِّ عَنْ رَبِيعَةَ السَّعْدِيِّ قَالَ: كَانَ حُذَيْفَةُ وَالِياً لِعُثْمَانَ عَلَى الْمَدَائِنِ، فَلَمَّا صَارَ عَلِيٌّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ كَتَبَ لِحُذَيْفَةَ عَهْداً يُخْبِرُهُ بِمَا كَانَ مِنْ أَمْرِهِ وَ بِيعَةِ النَّاسِ إِيَّاهُ فَاسْتَوَى حُذَيْفَةُ جَالِساً وَ كَانَ عَلِيلًا فَقَالَ: قَدْ وَ اللَّهِ وَلِيَكُمْ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ حَقّاً، قَالَهَا ثَلَاثاً.

فَقَامَ إِلَيْهِ شَابٌّ مِنَ الْفْرُسِ مُتَقَلِّداً سَيْفَهُ فَقَالَ: أَيُّهَا الْأَمِيرُ! أَ تَأْذَنُ لِي فِي الْكَلَامِ؟ قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: الْيَوْمَ صَارَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَوَ لَمْ يَزَلْ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ؟ فَقَالَ حُذَيْفَةُ: بَلْ لَمْ يَزَلْ وَ اللَّهِ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ. قَالَ: وَ كَيْفَ لَنَا بِمَا تَقُولُ؟ قَالَ: بَيْنِي وَ بَيْنَكَ كِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ شِئْتَ حَدَّثْتُكَ ذَلِكَ لِعَهْدٍ عَلَيَّ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ، فَقَالَ الشَّابُّ: حَدِّثْنَا يَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ! فَقَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ لِأَصْحَابِهِ: إِذَا رَأَيْتُمْ دِحْيَةَ الْكَلْبِيَّ عِنْدِي فَلَا يَدْخُلَنَّ عَلَيَّ أَحَدٌ وَ إِنِّي أَتَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَوْماً فِي حَاجَةٍ فَرَأَيْتُ شَمْلَةً مُرْخَاةً عَلَى الْبَابِ.

قَالَ: فَرَفَعْتُ الشَّمْلَةَ فَإِذَا أَنَا بِدِحْيَةَ الْكَلْبِيِّ، فَرَجَعْتُ. قَالَ: فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): ارْجِعْ يَا حُذَيْفَةُ فَإِنِّي أَرْجُو أَنْ يَكُونَ هَذَا الْيَوْمُ حُجَّةً عَلَى هَذَا الْخَلْقِ. قَالَ: فَرَجَعْتُ مَعَ عَلِيٍّ (علیه السلام) فَوَقَفْتُ عَلَى الْبَابِ وَ دَخَلَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ وَ رَدَّ دِحْيَةُ. فَقَالَ: عَلَيْكُمُ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ يَاأَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! مَنْ أَنَا؟ قَالَ: أَظُنُّكَ دِحْيَةَ الْكَلْبِيَّ. قَالَ: أَجَلْ خُذْ رَأْسَ ابْنِ عَمِّكَ فَأَنْتَ أَحَقُّ بِهِ فَمَا كَانَ بِأَسْرَعَ مِنْ أَنْ رَفَعَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) رَأْسَهُ.

فَقَالَ: يَا عَلِيُّ! مِنْ حَجْرِ مَنْ أَخَذْتَ رَأْسِي وَ غَابَ دِحْيَةُ، فَقَالَ: أَظُنُّهُ مِنْ حَجْرِ دِحْيَةَ الْكَلْبِيِّ، قَالَ: أَجَلْ فَأَيَّ شَيْ ءٍ قُلْتَ وَ أَيَّ شَيْ ءٍ قَالَ لَكَ؟

ص: 346

قَالَ: قُلْتُ: السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ فَرَدَّ عَلَيَّ وَ قَالَ: وَ عَلَيْكُمُ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ.

فَقَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): طُوبَى لَكَ يَا عَلِيُّ! سَلَّمَتْ عَلَيْكَ الْمَلَائِكَةُ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ عِنْدِ رَبِّ الْعَالَمِينَ. قَالَ: فَخَرَجَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَقَالَ: يَا حُذَيْفَةُ! أَسَمِعْتَ؟ قُلْتُ: نَعَمْ. قَالَ: فَكَيْفَ سَمِعْتَ؟ قُلْتُ: كَالَّذِي سَمِعْتَ. قَالَ فَقَالَ الْفَارِسِيُّ: فَأَيْنَ كَانَتْ أَسْيَافُكُمْ ذَلِكَ الْيَوْمَ يَعْنِي يَوْمَ بَيْعَةِ أَبِي بَكْرٍ. قَالَ: وَيْحَكَ، تِلْكَ قُلُوبٌ ضُرِبَ عَلَيْهَا بِالْغَفْلَةِ لَها ما كَسَبَتْ وَ لَكُمْ ما كَسَبْتُمْ وَ لا تُسْئَلُونَ عَمَّا كانُوا يَعْمَلُونَ.

فصل: و رأيت هذا حديث حذيفة أبسط و أكثر من هذا في تسمية علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و هو بإسناد هذا لفظه حدّثني عمّي السعيد الموفق أبو طالب حمزة بن محمد بن أحمد بن شهريار الخازن (رحمه الله) بمشهد مولانا أمير المؤمنين علي بن أبي طالب(علیهما السلام) في شهر الله الأصم رجب من سنة أربع و خمسين و خمسمائة قال: حدّثني خالي السعيد أبو علي الحسن بن محمد بن علي عن والده السعيد أبي جعفر محمد بن الحسن الطوسي المصنّف رضي الله عنهما عن الحسين بن عبيد الله و أحمد بن عبدون و أبي طالب بن عزور و أبي الحسن الصقال عن أبي المفضل محمد بن عبد الله بن محمد بن عبد الله بن عبد المطلب الشيباني قال: حدّثنا أبو عبد الله محمد بن زكريا المحاربي قال: حدّثنا أبو طاهر محمد بن تسنيم الحضرمي قال: حدّثنا علي بن أسباط عن إبراهيم بن أبي البلاد عن فرات بن أحنف عن عبد الله بن هند الجملي عن عبيد الله بن سلمة و مقدار هذه الرواية أكثر من خمس و ثلاثين قائمة بقالب اليمن يتضّمن أيضاً أمر النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) من حضر من المسلمين بالتسليم على علي بإمرة المؤمنين، و فيه: أنّ حذيفة بن اليمان اعتذر إلى الشاب في سكوتهم عن الإنكار المتقدم على مولانا علي (علیه السلام) بما هذا لفظه أيضاً فقال: أيّها الفتى إنّه أخذ و اللهِ بأسماعنا و أبصارنا و كرهنا الموت و زيّنت عندنا الحياة و سبق علم الله و نحن نسأل الله التغمّد لذنوبنا و العصمة فيما بقي من آجالنا فإنّه مالك ذلك.

ص: 347

بگیر که تو بر این کار شایسته تر هستی. پس دیری نپائید که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سر برداشته و فرمودند: ای علی! از دامن چه کسی سر مرا گرفتی؟ این در حالی بود که دحیه غائب شده بود. گفت: گمان کنم که از دامن دحیۀ کلبی بود.

فرمودند: آری! تو چه چیزی گفتی و به تو چه گفته شد؟عرض کرد: من گفتم: السلام علیکم و رحمة الله و برکاته. پس او جواب مرا به این چنین داد: و علیکم السلام و رحمة الله و برکاته یا امیرالمؤمنین! پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ای علی! خوشا به احوالت که فرشتگان ازجانب پروردگار جهانیان به عنوان امیرمؤمنان بر تو سلام دادند.

پس علی (علیه السلام) بیرون آمده و فرمودند: ای حذیفه! آیا شنیدی؟ عرض کردم: آری!

فرمودند: چه شنیدی؟ عرض کردم: همان که شما شنیدید.

پس آن جوان فارسی گفت: پس آن روز (یعنی روز بیعت با ابوبکر) شمشیرهای شما کجا بود؟ فرمود: وای بر تو! دل هایی بود که غفلت و بی خبری آن ها را پوشانده بود (آن ها گروهی بودند که درگذشتند) آن چه به دست آوردند مربوط به خود آنان است، و آن چه شما به دست آوردید برای خود شماست، و از آن چه آن ها انجام می دادند پرسیده نخواهید شد.(1)

139_ الباب فيما نذكره من تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين من رواية أبي عمر و محمد بن عمر بن عبد العزيز الكشي عن طريق الجمهور و في الحديث بعض رجالهم الذين رووا عنهم و صدقوهم أنقله من خط جدي أبي جعفر الطوسي

قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ قَالَ: حَدَّثَنِي عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ قَالَ: حَدَّثَنِي الْعَبَّاسُ بْنُ عَامِرٍ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ حُكَيْمٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ الْأَحْمَرِ عَنْ فُضَيْلٍ الرَّسَّانِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ قَالَ: حَضَرْتُهُ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ جَابِرٌ الْجُعْفِيُّ عِنْدَ رَأْسِهِ قَالَ: فَهَمَّ أَنْ يُحَدِّثَ فَلَمْ يَقْدِرْ قَالَ: قَالَ: مُحَمَّدُ بْنُ جَابِرٍ اسْأَلْهُ، قَالَ: فَقُلْتُ: يَا أَبَا دَاوُدَ حَدِّثْنَا الْحَدِيثَ الَّذِي

ص: 349

أَرَدْتَ قَالَ: حَدَّثَنِي عِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ الْخُزَاعِيُّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَمَرَ فُلَاناً وَ فُلَاناً أَنْ يُسَلِّمَا عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالا: مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ؟ فَقَالَ: مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ. ثُمَّ أَمَرَ حُذَيْفَةَ وَ سَلْمَانَ فَسَلَّمَا، ثُمَّ أَمَرَ الْمِقْدَادَ فَسَلَّمَ وَ أَمَرَ بُرَيْدَةَ أَخِي وَ كَانَ أَخَاهُ لِأُمِّهِ. فَقَالَ: إِنَّكُمْ سَأَلْتُمُونِي مَنْ وَلِيُّكُمْ بَعْدِي وَ قَدْ أَخْبَرْتُكُمْ بِهِ وَ أَخَذْتُ عَلَيْكُمُ الْمِيثَاقَ كَمَا أَخَذَ اللَّهُ تَعَالَى عَلَى بَنِي آدَمَ ﴿أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى﴾ وَ ايْمُ اللَّهِ لَئِنْ نَقَضْتُمُوهَا لَتَكْفُرُونَ.

140_ الباب فيما نذكره أيضاً من تسمية النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و خير الوصيين وجدناه في كتاب نهج النجاة في فضائل أمير المؤمنين و الأئمة الطاهرين من ذريته صلوات الله عليهم أجمعين تأليف الحسين بن محمد بن الحسن بن مصر الحلواني من نسخة تاريخ كتابتها جمادي الأولى سنة خمس و سبعين و ثلاثمائة و ظاهر حالها أنّه كتب في زمان مصنفه و لعله بخطه في الحديث المذكور بعض رجال الجمهور فلذلك نقلناه و جعلناه حجة عليهم فيما أوردناه و هذا لفظ ما وجدناه

وَ عَنْهُ يَعْنِي مَا قَدَّمَهُ وَ هُوَ حَدَّثَنَا أَبُو الْقَاسِمِ الْمُفِيدُ قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ رَاشِدٍ الْوَاسِطِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا سربيل بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي رَبِيعَةَ الصَّيْرَفِيِّ قَالَ: لَقِيتُ حَمْزَةَ بْنَ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ بِوَاسِطَةِ الْقَصَبِ وَ ذَلِكَ فِي إِمْرَةِ حَجَّاجٍ فَحَدَّثَنِي عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ أَنَّهُ حَدَّثَهُ فِي مَرَضِهِ الَّذِي قُبِضَ فِيهِ قَالَ: كُنْتُ خَادِمَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَجَلَسْتُ بِبَابِ أُمِّ حَبِيبٍ بِنْتِ أَبِي سُفْيَانَ وَ فِي الْحُجْرَةِ رِجَالٌ مِنْ أَهْلِهِ وَ ذَلِكَ فِي يَوْمِ أُمِّ حَبِيبٍ بِنْتِ أَبِي سُفْيَانَ.

فَأَقْبَلَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَلَيْهِمْ وَ قَالَ: سَيَدْخُلُ عَلَيْكُمُ السَّاعَةَ مِنْ هَذَا الْبَابِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ خَيْرُ الْوَصِيِّينَ أَقْدَمُ أُمَّتِي سِلْماً وَأَكْثَرُهُمْ عِلْماً فَلَمْ يَلْبَثْ أَنْ دَخَلَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) وَ النَّبِيُّ عَلَى طَهُورِهِ يَتَوَضَّأُ فَرَدَّ مِنْ مَاءِ يَدِهِ عَلَى وَجْهِ عَلِيٍّ (علیه السلام) حَتَّى امْتَلَأَتْ عَيْنَاهُ مِنَ الْمَاءِ. فَأَشْفَقَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! هَلْ حَدَثَ فِيَّ شَيْ ءٌ؟ فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم): مَا حَدَثَ فِيكَ يَا عَلِيُّ إِلَّا خَيْرٌ، يَا عَلِيُّ! أَنْتَ مِنِّي وَ أَنَا مِنْكَ تَغْسِلُ جَسَدِي وَ تُوَارِي لَحْدِي وَ تُبَلِّغُ النَّاسَ عَنِّي. فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَ وَ لَيْسَ قَدْ بَلَّغْتَهُمْ؟ قَالَ: بَلَى وَ لَكِنْ تُبَيِّنُ لَهُمْ مَا يَخْتَلِفُونَ فِيهِ بَعْدِي.

ص: 351

قَالَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ: وَ أَخْبَرَنِي وَالِدِي الْإِمَامُ أَبُو الْبَرَكَاتِ يَقْرَأُ عَلَيْهِ قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبُو إِسْحَاقَ إِبْرَاهِيمُ يَقْرَأُ عَلَيْهِ وَالِدِي بِإِجَازَتِهِ لِي قَالا: أَخْبَرَنَا أَبُونَا أَبُو الْبَرَكَاتِ عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَمَّارٍ قِرَاءَةً عَلَيْهِ فِي سَابِعِ شَوَّالٍ سَنَةَ إِحْدَى وَ خَمْسِمِائَةٍ قَالَ: أَخْبَرَنَا الشَّيْخُ الْعَدْلُ أَبُو نَصْرٍ أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ الْبَاقِي بْنِ طَوْقٍ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ ثَامِنِ شَهْرِ رَبِيعٍ الْآخِرِ مِنْ سَنَةِ أَرْبَعٍ وَ أَرْبَعِينَ وَ أَرْبَعِمِائَةٍ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الْفَتْحِ عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ عِيسَى الْعَسْكَرِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو الْحَسَنِ بْنُ عَلِيِّ بْنِ عُثْمَانَ بْنِ سَعْدَوَيْهِ الرَّازِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ بُسْرٍ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُسْلِمٍ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى اللُّؤْلُؤِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ عَنْ مَعْمَرٍ عَنِ الزُّهْرِيِّ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رضی الله عنه) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): رَأَيْتُ لَيْلَةَ أُسْرِيَ بِي فِي السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ دِيكاً مِنْ زَبَرْجَدَةٍ بَيْضَاءَ وَ عَيْنَاهُ يَاقُوتَتَانِ حَمْرَاوَانِ وَ رِجْلَاهُ مِنَ الزَّبَرْجَدِ الْأَخْضَرِ وَ هُوَ يُنَادِي: لا إله إلّا الله، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَلِيُّ اللَّهِ، فَاطِمَةُ وَ وَلَدَاهَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ صَفْوَةُ اللَّهِ، يَا غَافِلِينَ اذْكُرُوا اللَّهَ عَلَى مُبْغِضِيهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ.

142_ الباب فيما نذكره من تسمية الله _جلّ جلاله_ لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين رأيت في مجموع عتيق قد كان للخزانة الظافرية لعلّ تاريخ نسخه منذ مائتين من السنين أوّله حديث هذا لفظه: روي عن النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) أنّه قال: من زارني متعمّداً و سلّم علي مرّة واحدة سلّم الله وملائكته عليه اثنتي عشرة سنة. و في هذا المجموع العتيق في رأس ابتداء عشرين قائمة من آخره في تسمية الله _جلّ جلاله_ لمولانا علي (صلی الله علیه و آله و سلم) ما هذا لفظه

سَارَ بَعْضُ السُّرَاةِ إِلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ فَقَالَ لَهُ: كَيْفَ كَانَ عَلِيُّ ابْنُ أَبِي طَالِبٍ قَالَ: وَيْلَكَ وَ لِمَ لَمْ تُؤَمِّرْهُ بِالاسْمِ الَّذِي أَمَّرَهُ اللَّهُ بِهِ مِنْ إِمْرَتِهِ لِلْمُؤْمِنِينَ كَانَ وَ اللَّهِ عَلِيٌّ شَبِيهَ الْقَمَرِ الزَّاهِرِ وَ الْأَسَدِ الْخَادِرِ وَ الْفُرَاتِ الزَّاخِرِ وَ الرَّبِيعِ الْبَاكِرِ فَشَبَهُهُ مِنَ الْقَمَرِ ضِيَاؤُهُ وَ بَهَاؤُهُ وَ مِنَ الْأَسَدِ شَجَاعَتُهُ وَ مَضَاؤُهُ وَ مِنَ الْفُرَاتِ جُودُهُ وَ سَخَاؤُهُ وَ مِنَ الرَّبِيعِ خَصْبُهُ وَ حَبَاؤُهُ. قَالَ: فَإِنِّي قَدْ كُنْتُ أَقُولُ قَوْلًا وَ أَنَا أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِنْهُ.

الحديث الأربعون بما هذا لفظه

حَدَّثَنَا الْإِمَامُ الزَّاهِدُ الْعَالِمُ الْمُلَقَّبُ مُنْتَجَبُ الدِّينِ كَمَالُ الْعُلَمَاءِ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي مُسْلِمِ بْنِ أَبِي الْفَوَارِسِ الرَّازِيُّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ بِمَدِينَةِ السَّلَامِ فِي دَرْبِ الْبَصْرِيِّينَ غُرَّةَ رَبِيعٍ الْأَوَّلِ سَنَةَ إِحْدَى وَ ثَمَانِينَ وَ خَمْسِمِائَةٍ بَعْدَ رُجُوعِي مِنْ مَكَّةَ حَرَسَهَا اللَّهُ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو الصَّلْتِ الْإِمَامُ الرَّئِيسُ صَدْرُ الدِّينِ نِظَامُ الْإِسْلَامِ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّطِيفِ الْخُجَنْدِيِّ تَغَمَّدَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ بِشِيرَازَ فِي مَدْرَسَةِ خَاتُونَ الزَّاهِدَةِ سَلْخَ مُحَرَّمٍ سَنَةَ أَرْبَعِينَ وَ خَمْسِمِائَةٍ قَالَ: حَدَّثَنِي الْكِيَادَارُ بْنُ يُوسُفَ بْنِ دَارِيٍّ الدَّيْلَمِيُّ بِقَلْعَةَ إِصْطَخْرَ قَالَ: حَدَّثَنَا الشَّيْخُ أَبُو الْبَرَكَاتِ دَانِيَالُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ التَّبْرِيزُيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الْبَرَكَاتِ بْنُ أَحْمَدَ الْبَزَّازُ الغندجاني قَالَ:أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ السَّيْرَافِيُّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الميروني الْمُؤَدِّبِ عَنْ شَبِيبِ بْنِ سُلَيْمَانَ الْغَنَوِيِّ عَنِ الهابوت بْنِ مُحَمَّدٍ الصِّينِيِّ عَنْ مُسْلِمِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُسْلِمٍ السَّمَّانِ عَنْ حَبَّةَ بِنْتِ زُرَيْقٍ عَنْ بَعْضِ الْحَنَفِيَّةِ قَالَتْ: حَدَّثَنِي زَوْجِي منقض [مُنْقِذُ] بْنُ الْأَبْقَعِ الْأَسَدِيُّ أَحَدُ خَوَاصِّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ ابْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) قَالَ: كُنْتُ مَعَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) فِي النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ هُوَ يُرِيدُ مَوْضِعاً لَهُ كَانَ يَأْوِي فِيهِ بِاللَّيْلِ وَ أَنَا مَعَهُ حَتَّى أَتَى الْمَوْضِعَ فَنَزَلَ عَنْ بَغْلَتِهِ وَ حَمْحَمَتِ الْبَغْلَةُ وَ رَفَعَتْ أُذُنَيْهَا وَ جَذَبَتْنِي. فَحَسَّ بِذَلِكَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ فَقَالَ: مَا وَرَاكَ؟ فَقُلْتُ: بِأَبِي وَ أُمِّي الْبَغْلَةُ تَنْظُرُ شَيْئاً وَ قَدْ شَخَصَتْ فَلَا أَدْرِي مَا ذَا دَهَاهَا.

فَنَظَرَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) سَوَاداً فَقَالَ: سَبُعٌ وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ. فَقَامَ مِنْ مِحْرَابِهِ مُتَقَلِّداً بِسَيْفِهِ فَجَعَلَ يَخْطُو نَحْوَ السَّبُعِ ثُمَّ قَالَ صَائِحاً لَهُ: قِفْ فَخَفَّ السَّبُعُ وَ وَقَفَ فَعِنْدَهَا اسْتَقَرَّتِ الْبَغْلَةُ.

ص: 355

فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): يَا لَيْثُ! أَ مَا عَلِمْتَ أَنِّي لَيْثٌ وَ أَنِّي الضِّرْغَامُ الْهَصُورُ وَ الْقَسْوَرُ وَ الْحَيْدَرُ؟! ثُمَّ قَالَ: مَا جَاءَ بِكَ أَيُّهَا اللَّيْثُ؟! ثُمَّ قَالَ: اللَّهُمَّ أَنْطِقْ لِسَانَهُ، فَقَالَ السَّبُعُ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! وَ يَا خَيْرَ الْوَصِيِّينَ وَ يَا وَارِثَ عِلْمِ النَّبِيِّينَ وَ يَا مُفَرِّقاً بَيْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ مَا افْتَرَسْتُ مُنْذُ سَبْعٍ شَيْئاً وَ قَدْ أَضَرَّ بِيَ الْجُوعُ وَ رَأَيْتُكُمْ مِنْ مَسَافَةِ فَرْسَخَيْنِ فَدَنَوْتُ مِنْكُمْ وَ قُلْتُ: أَذْهَبُ وَ أَنْظُرُ هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ وَ مَنْ هُمْ فَإِنْ كَانَ لِي بِهِمْ مَقْدُرَةٌ يَكُونُ لِي فَرِيسَةٌ.

فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): أَيُّهَا اللَّيْثُ! أَ مَا عَلِمْتَ أَنِّي عَلِيٌّ أَبُو الْأَشْبَالِ الْأَحَدَ عَشَرَ؟ ثُمَّ امْتَدَّ السَّبُعُ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ جَعَلَ يَمْسَحُ يَدَهُ عَلَى هَامَتِهِ وَ يَقُولُ: مَا جَاءَ بِكَ أَيُّهَا اللَّيْثُ؟! أَنْتَ كَلْبُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ. قَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! الْجُوعُ الْجُوعُ.

فَقَالَ: اللَّهُمَّ ارْزُقْهُ بِقَدْرِ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ. قَالَ: فَالْتَفَتُّ فَإِذَا الْأَسَدُ يَأْكُلُ شَيْئاً كَهَيْئَةِ الْجَمَلِ حَتَّى أَتَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! وَ اللَّهِ مَا نَأْكُلُ نَحْنُ مَعَاشِرَ السِّبَاعِ رَجُلاً يُحِبُّكَ وَ يُحِبُّ عِتْرَتَكَ وَ نَحْنُ أَهْلُ بَيْتٍ نَنْتَحِلُ مَحَبَّةَ الْهَاشِمِيِّ وَ عِتْرَتِهِ. ثُمَّ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): أَيُّهَا السَّبُعُ! أَيْنَ تَأْوِي وَ أَيْنَ تَكُونُ؟ فَقَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! إِنِّي مُسَلَّطٌ عَلَى كِلَابِ أَهْلِ الشَّامِ وَ كَذَلِكَ أَهْلُ بَيْتِي وَ هُمْ فَرِيسَتُنَا وَ نَحْنُ نَأْوِي النِّيلَ. قَالَ: فَمَا جَاءَ بِكَ إِلَىالْكُوفَةِ؟ قَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! أَتَيْتُ الْحِجَازَ فَلَمْ أُصَادِفْ شَيْئاً وَ أَنَا فِي هَذِهِ الْبَرِيَّةِ وَ الْفَيَافِي الَّتِي لَا مَاءَ فِيهَا وَ لَا خَيْرَ وَ إِنِّي لَمُنْصَرِفٌ مِنْ لَيْلَتِي هَذِهِ إِلَى رَجُلٍ يُقَالُ لَهُ: سِنَانُ بْنُ وَائِلٍ مِمَّنْ أَفْلَتَ مِنْ حَرْبِ صِفِّينَ يَنْزِلُ الْقَادِسِيَّةَ وَ هُوَ رِزْقِي فِي لَيْلَتِي هَذِهِ وَ إِنَّهُ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ وَ أَنَا مُتَوَجِّهٌ إِلَيْهِ.

ثُمَّ قَامَ بَيْنَ يَدَيْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَقَالَ (علیه السلام) لِي: مِمَّ تَعَجَّبْتَ هَذَا

ص: 356

أَعْجَبُ أَمِ الشَّمْسُ أَمِ الْعَيْنُ أَوِ الْكَوَاكِبُ أَمْ سَائِرُ ذَلِكَ؟ فَوَ الَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَوْ أَحْبَبْتُ أَنْ أُرِيَ النَّاسَ مِمَّا عَلَّمَنِي رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) مِنَ الْآيَاتِ وَ الْعَجَائِبِ لَكَانُوا يَرْجِعُونَ كُفَّاراً.

ثُمَّ رَجَعَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) إِلَى مُسْتَقَرِّهِ وَ وَجَّهَنِي إِلَى الْقَادِسِيَّةِ فَرَكِبْتُ وَ وَافَيْتُ الْقَادِسِيَّةَ قَبْلَ أَنْ يُقِيمَ الْمُؤَذِّنُ الْإِقَامَةَ، فَسَمِعْتُ النَّاسَ يَقُولُونَ افْتَرَسَ سِنَاناً السَّبُعُ فَأَتَيْتُ فِيمَنْ أَتَاهُ نَنْظُرُ إِلَيْهِ فَمَا تَرَكَ السَّبُعُ إِلَّا رَأْسَهُ وَ بَعْضَ أَعْضَائِهِ مِثْلَ أَطْرَافِ الْأَصَابِعِ وَ أَتَى عَلَى بَاقِيهِ. فَحُمِلَ رَأْسُهُ إِلَى الْكُوفَةِ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ فَبَقِيتُ مُتَعَجِّباً فَحَدَّثْتُ النَّاسَ بِمَا كَانَ مِنْ حَدِيثِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ السَّبُعِ. فَجَعَلَ النَّاسُ يَتَبَرَّكُونَ بِتُرَابٍ تَحْتَ قَدَمِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ يَسْتَشْفُونَ بِهِ.

فَقَامَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ فَقَالَ: مَعَاشِرَ النَّاسِ! مَا أَحَبَّنَا رَجُلٌ فَدَخَلَ النَّارَ وَ مَا أَبْغَضَنَا رَجُلٌ فَدَخَلَ الْجَنَّةَ وَ أَنَا قَسِيمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ أَقْسِمُ بَيْنَ الْجَنَّةِ هَذَا إِلَى الْجَنَّةِ يَمِيناً وَ هَذَا إِلَى النَّارِ شِمَالًا أَقُولُ لِجَهَنَّمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ: هَذِهِ لِي وَ هَذِهِ لَكِ حَتَّى تَجُوزَ شِيعَتِي عَلَى الصِّرَاطِ كَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ وَ كَالرَّعْدِ الْقَاصِفِ وَ كَالطَّيْرِ الْمُسْرِعِ وَ كَالْجَوَادِ السَّابِقِ. فَقَامَ إِلَيْهِ النَّاسُ بِأَجْمَعِهِمْ عُنُقاً وَاحِداً وَ هُمْ يَقُولُونَ: الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي فَضَّلَكَ عَلَى كَثِيرٍ مِنْ خَلْقِهِ، ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): ﴿الَّذِينَ قالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزادَهُمْ إِيماناً وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ* فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَ اتَّبَعُوا رِضْوانَ اللَّهِ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ﴾.

معمولاً شبانه در آن منزل می کرد. من هم دنبال اورفتم تا به آن جایگاه رسید و از مرکبش فرود آمد که ناگهان آن استر گوش هایش را بالا گرفت و مرا به خویش جذب نمود. پس امیرمؤمنان (علیه السلام) این صحنه را احساس نموده و فرمودند: چه خبر است؟

عرض کردم: پدر و مادرم فدایت باد! گویا استر چیزی را می نگرد و به آن خیره شده و همهمه کرده و شیهه می کشد. پس به اطراف آن وادی نگاهی نموده و فرمودند: به خدای کعبه درنده ای است! از محرابشان برخاسته و به راه افتادند درحالی که شمشیر خود را حمائل کرده بودند. پس بر او فریاد کشیده و فرمودند: بایست! آن درنده آرام شده و ایستاد، در نتیجه استر هم آرام گرفت. امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمودند: ای شیر! آیا ندانستی من آن شیر بیشۀ شجاعتم و من شیر درنده و شیر بیشه و حیدر می باشم؟ آنگاه فرمودند: ای شیر! چه چیزی تو را به این جا آورده است؟ سپس گفت: بارخدایا! زبانش را به سخن گفتن باز کن. پس آن درنده گفت: ای امیرمؤمنان و ای بهترین جانشینیان و ای وارث علوم همه پیامبران و ای جداکننده میان حق و باطل! من هفت روز است که چیزی شکار ننموده ام و گرسنگی مرا آزار می دهد و من شما را در دو فرسخی دیدم و به شما نزدیک شدم و با خود گفتم: می روم ببینم که این مردم کیستند؟ پس اگر قدرت و توانی بر آن ها داشته باشم و در میان آن ها شکاری برای من باشد بهره مند شوم.

امیرمؤمنان (علیه السلام) در جواب او فرمودند: ای شیر! آیا ندانسته ای که منِ علی پدر شیر بچّه های دوازده گانه هستم؟ سپس آن درنده در برابر آن حضرت (علیه السلام) دراز کشید و ایشان دست خود را بر سر او کشیده و می فرمودند: ای شیر! چه چیزی تو را به این جا آورده درحالی که تو درنده ای از مخلوقات خدا در زمین او هستی؟

گفت: ای امیرمؤمنان! گرسنگی گرسنگی!

حضرت عرض کرد: بارخدایا! به جایگاه و حرمت محمد و آلش (علیهم السلام) به او روزی عنایت کن.

راوی می گوید: من به شیر نگاه کردم دیدم او چیزی شبیه به شتر می خورد تا آن

ص: 358

که همه آن را تمام کرد و گفت: ای امیرمؤمنان! به خدا سوگند کسی که تو و خاندانت را دوست بدارد ما درندگان او را نمی خوریم چون ما خانواده ای هستیم که به پیامبر هاشمی و عترتش (علیهم السلام) محبت و دوستی داریم. آن گاه امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمودند: ای شیر درنده! منزلت کجاست و در کجا زندگی می کنی؟

گفت: ای امیرمؤمنان! من و خانواده ام بر سگان شام گمارده شده ایم و آن ها شکار ما در اطراف رود نیل هستند.

فرمود: پس چه چیزی شما را به سوی کوفه آورده است؟

گفت: ای امیرمؤمنان! من به سرزمین حجاز رفتم و چیزی پیدانکردم. من در آن بیابان و سرزمین بی آب و علف هستم که هیچ چیزی در آن یافت نمی شود، ولی امشب به سوی مردی به نام سنان بن وائل بر می گردم که او از جنگ صفین گریخته است و در قادسیه فرود می آید، او که از اهل شام می باشد روزی امشب من است که به سوی او می روم. آن گاه از مقابل امیرمؤمنان (علیه السلام) برخاست.

پس حضرت به من فرمود: از چه چیزی شگفت زده شدی؟ این عجیب تر است یا خورشید یا چشمه یا ستارگان یا چیزهای دیگر؟ سوگند به خدایی که دانه را شکافت و مردمان را آفرید اگر می خواستم برخی از آیات و عجائبی را که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به من آموخته به مردم نشان دهم آن ها به کفر بر می گشتند. سپس امیرمؤمنان (علیه السلام) به جایگاه خویش برگشته و مرا به سوی قادسیه فرستاد. پس من همان شب سوار شدم و پیش از اقامه یعنی قد قامت الصلاة گفتن مؤذن به قادسیه رسیدم و از مردم شنیدم که می گفتند: درنده ای سنان را شکار کرده و خورده است. پس من به همراه کسانی که برای دیدن او رفته بودند آمدم و دیدم شیر جز سر و بعضی از اعضای او مثل سر انگشتانش چیزی باقی نگذاشته بود.

من بر در خانۀ حضرت بودم که سر نحس او به کوفه به سوی امیرمؤمنان (علیه السلام) فرستاده شد، من بسیار تعجب نموده و ماجرای امیرمؤمنان (علیه السلام) و شیر را برای مردم بازگو کردم. پس مردم به خاک زیر پای امیرمؤمنان (علیه السلام) تبرک جسته و از آن شفا می جستند.

ص: 359

حضرت برای سخنرانی به پا خاسته و حمد و ثنای الهی به جا آورده و فرمودند: ای مردم! هیچ کس ما را دوست نداشته که داخل آتش شود و هیچ کس با ما دشمنی نکرد که داخل بهشت گردد، من تقسیم کننده بهشت و جهنم هستم، میان بهشت و آتش جهنم چنین تقسیم می کنم که این افراد دست راست من به طرف بهشت و این افراد دست چپ من به سوی جهنم می روند. روز قیامت به جهنم می گویم: این برای من و این برای توست، تا این که شیعیان من همچو برق گذرا و رعدی غرّنده و پرنده ای تیزپرواز و اسبی تیزرو بر پل عبور می کنند.

پس مردم یک پارچه به سوی ایشان رفته درحالی که می گفتند: حمد و ستایش برای خدائی است که شما را بر بسیاری از مخلوقاتش برتری داد. سپس امیرمؤمنان (علیه السلام) این آیه را تلاوت فرمودند: «مؤمنان همان کسانی هستند که مردم به آنان گفتند: مردم (مکّه) برای جنگ با شما جمع شده اند از آنان بترسید ولی این سخن بر ایمانشان افزود و گفتند: خدا ما را بس است و او خوب وکیلی است* پس با نعمتی از سوی خدا بازگشتند درحالی که هیچ آسیبی به آنان نرسیده بود و از خشنودی خداپیروی کردند و خداوند دارای بخششی بزرگ است».(1)

144_ الباب فيما نذكره برجالهم من كلام الجمل لمولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و خير الوصيين من كتاب الأربعين رواية الملقب منتجب الدين محمد بن أبي مسلم بن أبي الفوارس و هذا لفظه

حَدَّثَنِي الشَّيْخُ الْأَجَلُّ الْإِمَامُ الْعَالِمُ مُنْتَجَبُ الدِّينِ مُرْشِدُ الْإِسْلَامِ كَمَالُ الْعُلَمَاءِ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي مُسْلِمِ بْنِ أَبِي الْفَوَارِسِ الرَّازِيِّ (رحمه الله) بِمَدِينَةِ السَّلَامِ فِي دَارِهِ بِدَرْبِ الْبَصْرِيِّينَ فِي مُنْتَصَفِ رَبِيعٍ الْأَوَّلِ سَنَةَ إِحْدَى وَ ثَمَانِينَ وَ خَمْسِمِائَةٍ قَالَ: حَدَّثَنَا الْإِمَامُ الْكَبِيرُ السَّيِّدُ الْأَمِيرُ الْأَشْرَفُ جَمَالُ الدِّينِ عِزُّ الْإِسْلَامِ فَخْرُ الْعِتْرَةِ عَلَمُ الْهُدَى شَرَفُ آلِ

ص: 360

الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَبُو مُحَمَّدٍ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِيُّ الْحُسَيْنِيُّ الْمُوسَوِيُّ بِكَازِرُونَ فِي السَّابِعِ عَشَرَ مِنْ رَجَبِ سَنَةً إِحْدَى وَ سَبْعِينَ وَ خَمْسِمِائَةٍ قَالَ: حَدَّثَنَا الشَّيْخُ الْعَارِفُ شَهْرِيَارُ بْنُ تَاجٍ الْفَارِسِيُّ قَالَ: حَدَّثَنِي الْقَاضِي أَبُو الْقَاسِمِ أَحْمَدُ بْنُ طَاهِرٍ الثَّوْرِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الشَّيْخُ الْإِمَامُ شَرَفُ الْعَارِفِينَ أَبُو الْمُخْتَارِ الْحَسَنُ بْنُ عَبْدِ الْوَهَّابِ قَالَ: حَدَّثَنِي أَبُو التُّحَفِ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الْأَشْعَثِ بْنِ مُرَّةَ عَنِ الْمُثَنَّى بْنِ سَعِيدٍ عَنْ هِلَالِ بْنِ كَيْسَانَ عَنِ الطَّبِيبِ الْقَوَاصِيرِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلَمَةَ الْمُنْتَجَى عَنْ صَفَّارِ بْنِ الأصيمد الْبَغْدَادِيِّ عَنِ ابْنِ جَرِيرٍ عَنْ أَبِي الْفَتْحِ الْمَغَازِلِيِّ عَنْ عَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ (رضی الله عنه) قَالَ: كُنْتُ بَيْنَ يَدَيْ مَوْلَانَا أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَإِذَا بِصَوْتٍ قَدْ أَخَذَ جَامِعَ الْكُوفَةِ فَقَالَ: يَا عَمَّارُ! ائْتِ بِذِي الْفَقَارِ الْبَاتِرِ الْأَعْمَارِ فَجِئْتُهُ بِذِي الْفَقَارِ وَ قَالَ: اخْرُجْ يَا عَمَّارُ وَ امْنَعِ الرَّجُلَ عَنْ ظُلَامَةِ الْمَرْأَةِ فَإِنِ انْتَهَى وَ إِلَّا مَنَعْتُهُ بِذِي الْفَقَارِ. قَالَ عَمَّارٌ: فَخَرَجْتُ وَ إِذَا بِرَجُلٍ وَ مَرْأَةٍ قَدْ تَعَلَّقَا بِزِمَامِ جَمَلٍ وَ الْمَرْأَةُ تَقُولُ: الْجَمَلُ لِي وَ الرَّجُلُ يَقُولُ: الْجَمَلُ لِي. فَقُلْتُ: إِنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) يَنْهَاكَ عَنْ ظُلَامَةِ هَذِهِ الْمَرْأَةِ.

قَالَ: يَشْتَغِلُ عَلِيٌّ بِشُغُلِهِ وَ يَغْسِلُ يَدَهُ مِنْ دِمَاءِ الْمُسْلِمِينَ الَّذِينَ قَتَلَهُمْ بِالْبَصْرَةِ وَ يُرِيدُ أَنْ يَأْخُذَ جَمَلِي وَ يَدْفَعَهُ إِلَى هَذِهِ الْمَرْأَةِ الْكَاذِبَةِ. فَقَالَ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ (رضی الله عنه): فَرَجَعْتُ لِأُخْبِرَ مَوْلَايَ وَ إِذَا بِهِ قَدْ خَرَجَ وَ لَاحَ الْغَضَبُ فِي وَجْهِهِ وَ قَالَ: وَيْلَكَخَلِّ جَمَلَ الْمَرْأَةِ.

فَقَالَ: هُوَ لِي. فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): كَذَبْتَ يَا لَعِينُ. قَالَ: فَمَنْ يَشْهَدُ أَنَّهُ لِلْمَرْأَةِ يَا عَلِيُّ! قَالَ (علیه السلام): الشَّاهِدُ الَّذِي لَا يُكَذِّبُهُ أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ. فَقَالَ الرَّجُلُ: إِذَا شَهِدَ شَاهِدٌ وَ كَانَ صَادِقاً سَلَّمْتُهُ إِلَى الْمَرْأَةِ.

ص: 361

فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): أَيُّهَا الْجَمَلُ! لِمَنْ أَنْتَ؟ فَقَالَ بِلِسَانٍ فَصِيحٍ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدَ الْوَصِيِّينَ! أَنَا لِهَذِهِ الْمَرْأَةِ بِضْعَ عَشَرَ سَنَةً.

فَقَالَ (علیه السلام): خُذِي جَمَلَكِ وَ عَارَضَ الرَّجُلَ بِضَرْبَةٍ قَسَمَتْهُ نِصْفَيْنِ.

کیستی؟ پس او به زبانی فصیح و روشن گفت: ای امیرمؤمنان و ای بهترین جانشینان! بالای ده سال است که من درملک این زن هستم. پس علی (علیه السلام) فرمودند: ای زن! شترت را بگیر و با یک ضربه آن مرد ناصبی را دو نیم کرد.(1)

145_ الباب فيما نذكره لما رووه عن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) من تسليم سبعين ألف ملك على قبره الشريف و قبر أمير المؤمنين و قبر الحسين(علیهما السلام) وجدته قد رواه الملقّب منتجب الدين محمد بن أبي مسلم في أربعين حديثاً اختارها و هو في روايته الحديث السابع

رَوَاهُ بِرِجَالِهِ وَ إِسْنَادِهِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ أَنَّهُ قَالَ: مَا خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَى خَلْقاً أَكْثَرَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ إِنَّهُ لَيَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ كُلَّ مَسَاءٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ يَطُوفُونَ بِالْبَيْتِ لَيْلَتَهُمْ حَتَّى إِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ انْصَرَفُوا إِلَى قَبْرِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَأْتُونَ إِلَى قَبْرِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَأْتُونَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ(علیهما السلام) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَعْرُجُونَ إِلَى السَّمَاءِ قَبْلَ أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ؛ ثُمَّ تَنْزِلُ مَلَائِكَةُ النَّهَارِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ يَطُوفُونَ بِالْبَيْتِ الْحَرَامِ نَهَارَهُمْ حَتَّى إِذَا غَرَبَتِ الشَّمْسُ انْصَرَفُوا إِلَى قَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَأْتُونَ قَبْرَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَأْتُونَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ(علیهما السلام) فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَعْرُجُونَ إِلَى السَّمَاءِ قَبْلَ أَنْ تَغِيبَ الشَّمْسُ.

وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ إِنَّ حَوْلَ قَبْرِهِ أَرْبَعَةَ آلَافِ مَلَكٍ شُعْثاً غُبْراً يَبْكُونَ عَلَيْهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ فِي رِوَايَةٍ قَدْ وَكَّلَ اللَّهُ تَعَالَى بِالْحُسَيْنِ (علیه السلام) سَبْعِينَ أَلْفَ مَلَكٍ شُعْثاً غُبْراً يُصَلُّونَ عَلَيْهِ كُلَّ يَوْمٍ وَ يَدْعُونَ لِمَنْ زَارَهُ وَ رَئِيسُهُمْ مَلَكٌ يُقَالُ لَهُ: مَنْصُورٌ، فَلَا يَزُورُهُ زَائِرٌ إِلَّا اسْتَقْبَلُوهُ وَ لَا وَدَّعَهُ مُوَدِّعٌ إِلَّا شَيَّعُوهُ وَ لَا يَمْرَضُ إِلَّا عَادُوهُ وَ لَا يَمُوتُ إِلَّا صَلَّوْا عَلَى جِنَازَتِهِ وَ اسْتَغْفَرُوا لَهُ بَعْدَ مَوْتِهِ.

ص: 363

146_ الباب فيما نذكره من حديث الصخرة الذي قدمناه عن اليهود و شهادتهم أنّه أمير المؤمنين و سيد الوصيين و حجة الله في أرضه

رَأَيْنَا هَذَا الْحَدِيثَ عَنِ الْمُلَقَّبِ مُنْتَجَبِ الدِّينِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي مُسْلِمٍ الرَّازِيِّ رَوَاهُ بماردين فِي جَامِعِهَا فَقَالَ بِإِسْنَادِهِ إِلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ خَالِدِ بْنِ سَعِيدِ بْنِ الْعَاصِ قَالَ: كُنْتُ مَعَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) وَ قَدْ خَرَجَ مِنَ الْكُوفَةِ إِذْ عَبَرَ بِالصَّعِيدِ الَّذِي يُقَالُ لَهَا: النُّخَيْلَةُ، عَلَى فَرْسَخَيْنِ مِنَ الْكُوفَةِ فَخَرَجَ مِنْهَا خَمْسُونَ رَجُلاً وَ قَالُوا: أَنْتَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ الْإِمَامُ. فَقَالَ: أَنَا ذَا. فَقَالُوا: إِنَّ صَخْرَةً مَذْكُورَةً فِي كُتُبِنَا عَلَيْهَا اسْمُ سِتَّةٍ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ وَ هُوَ ذَا نَطْلُبُ الصَّخْرَةَ فَلَا نَجِدُهَا فَإِنْ كُنْتَ إِمَاماً فَأَوْجِدْنَا الصَّخْرَةَ. فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): اتَّبِعُونِي.

قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ خَالِدٍ: فَسَارَ الْقَوْمُ خَلْفَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) إِلَى أَنِ اسْتَبْطَنَ بِهِمُ الْبَرُّ وَ إِذَا بِجَبَلٍ مِنْ رَمْلِ عَظِيمٍ فَقَالَ (علیه السلام):أَيَّتُهَا الرِّيحُ انْسِفِي الرَّمْلَ عَنِ الصَّخْرَةِ. بِحَقِّ اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ فَمَا كَانَ إِلَّا سَاعَةً حَتَّى نُسِفَتِ الرَّمْلُ وَ ظَهَرَتِ الصَّخْرَةُ. قَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): هَذِهِ صَخْرَتُكُمْ. فَقَالَ: إِنَّ عَلَيْهَا اسْمَ سِتَّةٍ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ عَلَى مَا سَمِعْنَاهُ وَ قَرَأْنَاهُ فِي كُتُبِنَا وَ لَسْنَا نَرَى عَلَيْهَا الْأَسْمَاءَ.

فَقَالَ (علیه السلام): الْأَسْمَاءُ الَّتِي عَلَيْهَا فَهِيَ عَلَى وَجْهِهَا الَّذِي عَلَى الْأَرْضِ فَاقْلِبُوهَا فَاعْصَوْصَبَ عَلَيْهَا أَلْفُ رَجُلٍ أُحْضِرُوا فِي هَذَا الْمَكَانِ فَمَا قَدَرُوا عَلَى قَلْبِهَا فَقَالَ (علیه السلام): تَنَحَّوْا عَنْهَا فَمَدَّ يَدَهُ إِلَيْهَا فَقَلَّبَهَا فَوَجَدُوا عَلَيْهَا اسْمَ سِتَّةٍ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ أَصْحَابِ الشَّرَائِعِ آدَمَ وَ نُوحٍ وَ إِبْرَاهِيمَ وَ مُوسَى وَ عِيسَى وَ مُحَمَّدٍ (علیه السلام).

فَقَالَ النَّفَرُ الْيَهُودُ: نَشْهَدُ أَنْ لا إله إلّا الله وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ وَ أَنَّكَ

ص: 365

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ حُجَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ مَنْ عَرَفَكَ سَعِدَ وَ نَجَا وَ مَنْ خَالَفَكَ ضَلَّ وَ غَوَى وَ إِلَى الْجَحِيمِ هَوَى جَلَّتْ مَنَاقِبُكَ عَنِ التَّحْدِيدِ وَ كَثُرَتْ آثَارُ نَعْتِكَ عَنِ التَّعْدِيدِ.

آن را برگرداندند. آن ها نام شش نفر از پیامبران یعنی آدم و نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و محمد صلوات الله علیهم را که صاحب شریعت بودند بر آن یافتند.

آن گروه از یهودیان گفتند: ما شهادت می دهیم که معبودی جز خداوند نیست و حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) فرستاده خداست و تو امیرمؤمنان و بزرگ و مهتر همه جانشینان و حجت خدا در زمینش هستی، هر کس تو را شناخت سعادتمند گردیده و نجات یافت و هر کس با تو مخالفت ورزید گمراه شده و در آتش جهنم افتاد، مناقب و فضیلت تو نا محدود و اوصاف تو از شماره بیرون است.(1)

147_ الباب فيما نذكره من حديث الدرّاج و تسليمه على مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين برواية أخرى برجالهم رأيناه في الأربعين حديثاً التي ذكرها الملقب منتجب الدين أيضاً محمد بن أبي مسلم الرازي، رواه بماردين في جامعها في شهر ربيع الأول سنة ست و ثمانين و خمسمائة و هو الحديث الثاني و الثلاثون من أخباره الأربعين

فَقَالَ بِإِسْنَادِهِ: إِنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) كَانَ يَسْعَى عَلَى الصَّفَا بِمَكَّةَ وَ إِذَا هُوَ بِدُرَّاجٍ يَتَدَرَّجُ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ فَوَقَعَ بِإِزَاءِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَقَالَ (علیه السلام): السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الدُّرَّاجُ! مَا تَصْنَعُ فِي هَذَا الْمَكَانِ؟ فَقَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! إِنِّي فِي هَذَا الْمَكَانِ مُنْذُ أَرْبَعِمِائَةِ عَامٍ أُسَبِّحُ اللَّهَ وَ أُقَدِّسُهُ وَ أُمَجِّدُهُ وَ أَعْبُدُهُ حَقَّ عِبَادَتِهِ. فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): أَيُّهَا الدُّرَّاجُ إِنَّهُ لَصَفاً نَقِيٌّ لَا مَطْعَمَ فِيهِ وَ لَا مَشْرَبَ؟ فَمِنْ أَيْنَ لَكَ المَطْعَمُ وَ الْمَشْرَبُ؟ فَأَجَابَهُ الدُّرَّاجُ وَ هُوَ يَقُولُ: وَ قَرَابَتِكَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! إِنِّي كُلَّمَا جُعْتُ دَعَوْتُ اللَّهَ لِشِيعَتِكَ وَ مُحِبِّيكَ فَأَشْبَعُ وَ إِذَا ظَمِأْتُ دَعَوْتُ اللَّهَ عَلَى مُبْغِضِيكَ وَ غَاصِبِيكَ فَأَرْوَى.

ص: 367

قَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): وَ مَا هِيَ؟ قَالَ: قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا﴾، هَلْ كَانَ فِي ذَلِكَ الزَّمَانِ غَيْرُهُ؟ فَقَالَ لَهُ عَلِيٌّ (علیه السلام): اجْلِسْ أُخْبِرْكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ، إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ فِي كِتَابِهِ: ﴿سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا﴾ فَكَانَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الَّتِي أَرَاهَا مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنَّهُ أَتَاهُ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) فَاحْتَمَلَهُ مِنْ مَكَّةَ فَوَافَى بِهِ بَيْتَ الْمَقْدِسِ فِي سَاعَةٍ مِنَ اللَّيْلِ ثُمَّ أَتَاهُ بِالْبُرَاقِ فَرَفَعَهُ إِلَى السَّمَاءِ ثُمَّ إِلَى الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ فَتَوَضَّأَ جَبْرَئِيلُ وَ تَوَضَّأَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) كَوُضُوئِهِ وَ أَذَّنَ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) وَ أَقَامَ مَثْنَى مَثْنَى وَ قَالَ لِلنَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم): تَقَدَّمْ وَ صَلِّ وَ اجْهَرْ بِصَلَاتِكَ فَإِنَّ خَلْفَكَ صُفُوفاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ لَا يَعْلَمُ عَدَدَهُمْ إِلَّا اللَّهُ وَ فِي الصَّفِّ الْأَوَّلِ أَبُوكَ آدَمُوَ نُوحٌ وَ هُودٌ وَ إِبْرَاهِيمُ وَ مُوسَى وَ كُلُّ نَبِيٍّ أَرْسَلَهُ اللَّهُ مُذْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ إِلَى أَنْ بَعَثَكَ، يَا مُحَمَّدُ فَتَقَدَّمَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَصَلَّى بِهِمْ غَيْرَ هَائِبٍ وَ لَا مُحْتَشَمٍ رَكْعَتَيْنِ فَلَمَّا انْصَرَفَ مِنْ صَلَاتِهِ أَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ: ﴿وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا﴾ الْآيَةَ.

فَالْتَفَتَ إِلَيْهِمُ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالَ: بِمَ تَشْهَدُونَ؟ قَالُوا: نَشْهَدُ أَنْ لا إله إلّا الله وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ وَ أَنَّكَ رَسُولُ اللَّهِ وَ أَنَّ عَلِيّاً أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَصِيُّكَ وَ كُلُّ نَبِيٍّ مَاتَ خَلَّفَ وَصِيّاً مِنْ عُصْبَتِهِ غَيْرَ هَذَا وَ أَشَارَ إِلَى عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ فَإِنَّهُ لَا عُصْبَةَ لَهُ وَ كَانَ وَصِيُّهُ شَمْعُونَ الصَّفَا بْنَ حَمُّونَ بْنِ عامة [عمَامَةَ] وَ نَشْهَدُ أَنَّكَ رَسُولُ اللَّهِ سَيِّدُ النَّبِيِّينَ وَ أَنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ أُخِذَتْ عَلَى ذَلِكَ مَوَاثِيقُنَا لَكُمَا بِالشَّهَادَةِ. فَقَالَ الرَّجُلُ: أَحْيَيْتَ قَلْبِي وَ فَرَّجْتَ عَنِّي يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ.

ص: 369

می باشند. پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) جلو ایستاده و بدون هیچ ترس و هراس و بدون شرم و خجلت با آنان دو رکعت نماز خواند. وقتی نمازشان را تمام شد و به آنان روی کردند، خداوند متعال به ایشان وحی فرمود: از پیامبرانی که پیش از تو آن ها را فرستادیم بپرس. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هم به ایشان رو کرده و فرمودند: به چه چیزی شهادت می دهید؟

عرض کردند: شهادت می دهیم که معبودی جز خدای یگانه نبوده و برای او شریکی نیست و دیگر آن که تو فرستادۀ خدا هستی و علی (علیه السلام) امیرمؤمنان و جانشین توست و به جز این پیامبر، هر پیامبری که از دنیا رفت وصی و جانشینش از خویشان او بوده است و به حضرت عیسی بن مریم(علیهما السلام) اشاره نمود چون برای او فرزندی نبود و وصی او شمعون صفا پسر حَمّون پسر عمامه بود، و شهادت می دهیم که تو فرستادۀ خدای تعالی، بزرگ و مهتر همه پیامبران هستی و علی بن ابی طالب(علیهما السلام) سرور همه جانشینان است، بر همین عقاید از ما عهد و پیمان گرفته شده که برای شما دو بزرگوار چنین شهادت بدهیم.

آن مرد عرض کرد: ای امیرالمؤمنین! دلم را زنده کردی و گره و مشکلم را باز نمودی.(1)

149_ الباب فيما نذكره من أمر النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) لمن حضره من الصحابة بالتسليم على علي (علیه السلام) بإمرة المؤمنين بغير الطرق التي ذكرناها فيما تقدم نذكرها من الأصل المتضمّن أسماء مولانا علي (علیه السلام) تاريخه سنة تسع و سبعين و ثلاثمائة من ترجمة أربعة و خمسين و مائة أمير المؤمنين ما هذا لفظه

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَلِيٍّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الْكَرِيمِ بْنُ عَبْدِ الرَّحِيمِ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَعْدَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ بْنِ أَبِي لَيْلَى قَالَ: حَدَّثَنَا عَاصِمُ بْنُ الْفَضْلِ الْخَيَّاطُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ ابْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ ﴿بَلْ يُرِيدُ الْإِنْسانُ لِيَفْجُرَ أَمامَهُ﴾ دَخَلَ

ص: 371

أَبُوبَكْرٍ عَلَى النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالَ لَهُ: سَلِّمْعَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالَ: مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ؟ قَالَ: مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ. ثُمَّ دَخَلَ عُمَرُ قَالَ: سَلِّمْ عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالَ: مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ؟ فَقَالَ: مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ. فَقَالَ: ثُمَّ نَزَلَتْ: ﴿يُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ يَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ﴾ مِمَّا لَمْ يَفْعَلْهُ لِمَا أُمِرَ بِهِ مِنَ السَّلَامِ عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ.

الْحَكَمِ عَنْ حَنَانِ بْنِ الْحَارِثِ عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ جَمِيلٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ ضَمْرَةَ عَنْ أَبِي الْحُسَيْنِ قَالَ: لَمَّا سُيِّرَ أَبُو ذَرٍّ اجْتَمَعَ هُوَ وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) وَ الْمِقْدَادُ وَ حُذَيْفَةُ وَ عَمَّارٌ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ قَالَ أَبُو ذَرٍّ: أَ لَسْتُمْ تَشْهَدُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: إِنَّ أُمَّتِي تَرِدُ عَلَيَّ الْحَوْضَ عَلَى خَمْسِ رَايَاتٍ؟ أَوَّلُهَا رَايَةُ الْعِجْلِ فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ رَجَفَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ فُعِلَ ذَلِكَ بِتَبَعِهِ.ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ فِرْعَوْنِ أُمَّتِي فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ رَجَفَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ فُعِلَ ذَلِكَ بِتَبَعِهِ، ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ الْمُخْدَجِ فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ ارْتَعَدَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ فُعِلَ ذَلِكَ بِتَبَعِهِ فَأَقُولُ لَهُمْ: اسْلُكُوا سَبِيلَ أَصْحَابِكُمْ، فَيَنْصَرِفُونَ ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ لَا يَطْعَمُونَ مِنْهُ قَطْرَةً وَ لَمْ يَذْكُرِ الرَّايَةَ الثَّالِثَةَ وَ الرَّابِعَةَ ثُمَّ قَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: ثُمَّ يَرِدُ عَلَيَّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَيَبْيَضُّ وَجْهُهُ وَ وُجُوهُ أَصْحَابِهِ فَأَقُولُ: بِمَا ذَا خَلَفْتُمُونِي بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: اتَّبَعْنَا الْأَكْبَرَ وَ صَدَّقْنَاهُ وَ وَازَرْنَا الْأَصْغَرَ وَ نَصَرْنَاهُ وَ قُتِلْنَا مَعَهُ، فَأَقُولُ: رِدُوا فَيَشْرَبُونَ مِنْهُ شَرْبَةً لَا يَظْمَئُونَ بَعْدَهَا أَبَداً فَيَنْصَرِفُونَ رِوَاءً مَرْوِيِّينَ تَرَى وَجْهَ إِمَامِهِمْ كَالشَّمْسِ الطَّالِعَةِ وَ وُجُوهَهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ وَ عَلَى أَضْوَإِ نَجْمٍ فِي السَّمَاءِ.

قَالَ أَبُو ذَرٍّ لِعَلِيٍّ (علیه السلام) وَ الْمِقْدَادِ وَ عَمَّارٍ وَ حُذَيْفَةَ وَ ابْنِ مَسْعُودٍ: أَلَسْتُمْ تَشْهَدُونَ عَلَى ذَلِكَ؟ قَالُوا: بَلَى. قَالَ: وَ أَنَا عَلَى ذَلِكَ مِنَ الشَّاهِدِينَ وَ ذَلِكَ تَأْوِيلُ قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ﴾.

ص: 373

ابوذر به حضرت علی (علیه السلام) و مقداد وعمار و حذیفه و ابن مسعود گفت: آیا شما این جریان را مشاهده نکردید؟ گفتند: آری!

گفت: و من هم شاهد این ماجرا بودم و این تأویل و معنای فرمایش خدای عزّ وجل است: «روزی که چهره هایی سفید و چهره هایی سیاه می گردد».(1)

151_ الباب فيما نذكره في تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين من تفسير الحافظ محمد بن مؤمن النيشابوري و قد ذكر أنه استخرجه من التفاسير الاثني عشر في تفسير قوله تعالى: ﴿عَمَّ يَتَساءَلُونَ* عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ* الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ﴾.(2)

وَ بِإِسْنَادِ الْحَافِظِ الْمَذْكُورِ يَرْفَعُهُ قَالَ: أَقْبَلَ صَخْرُ بْنُ حَرْبٍ حَتَّى جَلَسَ إِلَى جَنْبِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ! هَذَا الْأَمْرُ لَنَا مِنْ بَعْدِكَ أَمْ لِمَنْ؟ قَالَ: يَا صَخْرُ! الْأَمْرُ مِنْ بَعْدِي لِمَنْ هُوَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى: ﴿عَمَّ يَتَساءَلُونَ﴾ يَعْنِي يَسْأَلُكَ أَهْلُ مَكَّةَ عَنْ خِلَافَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ﴿عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ﴾ مِنْهُمُ الْمُصَدِّقُ بِوَلَايَتِهِ وَ خِلَافَتِهِ ﴿كَلَّا رَدْعٌ وَ رَدٌّ عَلَيْهِمْ سَيَعْلَمُونَ﴾ سَيَعْرِفُونَ خِلَافَتَهُ بَعْدَكَ أَنَّهَا حَقٌّ يَكُونُ ثُمَّ كَلَّا سَيَعْلَمُونَ سَيَعْرِفُونَ خِلَافَتَهُ وَ وَلَايَتَهُ إِذْ يُسْأَلُونَ عَنْهَا فِي قُبُورِهِمْ فَلَا يَبْقَى مَيِّتٌ فِي شَرْقٍ وَ لَا فِي غَرْبٍ وَ لَا فِي بَرٍّ وَ لَافِي بَحْرٍ إِلَّا وَ مُنْكَرٌ وَ نَكِيرٌ يَسْأَلَانِهِ عَنْ وَلَايَةِ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ بَعْدَ الْمَوْتِ، يَقُولَانِ لِلْمَيِّتِ: مَنْ رَبُّكَ؟ وَ مَا دِينُكَ؟ وَ مَنْ نَبِيُّكَ؟ وَ مَنْ إِمَامُكَ؟

ص: 375

بعد از مرگ دربارۀ ولایت امیرمؤمنان (علیه السلام) از او می پرسند. آن دو فرشته به مرده می گویند: پروردگارت کیست؟ و دینت چیست؟ وپیامبرت کیست؟ و امام و پیشوایت کیست؟(1)

152_ الباب فيما نذكره أيضاً من تفسير الحافظ محمد بن مؤمن المذكور في تفسيره عند ذكر قوله تعالى: ﴿وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً﴾ و تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين

بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلْقَمَةَ عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: وَقَعَتِ الْخِلَافَةُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي الْقُرْآنِ لِثَلَاثَةٍ نَفَرٍ لآِدَمَ (علیه السلام) لِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً﴾ يَعْنِي خَالِفٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً يَعْنِي آدَمَ (علیه السلام)، وَ لِدَاوُدَ (علیه السلام) لِقَوْلِهِ تَعَالَى: ﴿يا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ﴾ يَعْنِي بَيْتَ الْمَقْدِسِ، وَ الْخَلِيفَةُ الثَّالِثُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) لِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى فِي السُّورَةِ الَّتِي يَذْكُرُ فِيهَا النُّورَ: ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ يَعْنِي عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام)لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ آدَمَ وَ دَاوُدَ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ مِنْ أَهْلِ مَكَّةَ أَمْناً يَعْنِي بِالْمَدِينَةِ يَعْبُدُونَنِي وَ يُوَحِّدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ بِوَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ﴾ يَعْنِي الْعَاصِينَ لِلهِ وَ لِرَسُولِهِ.

برای سه نفر واقع شده است: برای حضرت آدم (علیه السلام) به دلیل فرمایش خدای متعال: «یاد کن هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: به درستی که من در زمین جانشینی قرار خواهم داد»(1) یعنی من در روی زمین خلیفه ای را قرار دهنده ام که مراد حضرت آدم (علیه السلام) است.

و برای حضرت داود (علیه السلام) به دلیل فرمایش خدای متعال: «ای داود! به درستی که ما تو را در زمین جانشین گردانیدیم»(2)

یعنی در بیت المقدس.

و خلیفۀ سوم امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است به دلیل فرمایش خدای متعال در سوره ای که آیه نور در آن آمده است: «خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند وعده داده است_ یعنی به علی بن ابی طالب(علیهما السلام)_ که به طور حتم آنان را در زمین جانشین کند همان گونه که پیشینیان

ص: 378

آنان را جانشین کرد (یعنی آدم و داود(علیهما السلام)) ودینشان را که برای آن ها پسندیده است استوار سازد و تبدیل کند از بعد ترسشان را (از اهل مکه) به ایمنی مبدل سازد (یعنی در مدینه) تا مرا بپرستند (و مرا یکتا و یگانه بدانند) و هیچ شریکی برای من نگیرند و هر کس بعد از این کفر ورزد (یعنی به ولایت علی بن ابی طالب(علیهما السلام)) پس ایشان همان فاسقانند».(1) یعنی کسانی هستند که از فرمان خدا و پیامبرش سرپیچی کرده اند.(2)

153_ الباب فيما نذكره من رواية الحافظ محمد بن مؤمن الشيرازي المذكور في تسمية علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين

فَقَالَ: فِي تَفْسِيرِ قَوْلِهِ تَعَالَى: ﴿وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ﴾ بِإِسْنَادِهِ عَنْ قَتَادَةَ عَنِ الْحَسَنِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: وَ الَّذِينَ آمَنُوا يَعْنِي صَدَّقُوا بِاللَّهِ أَنَّهُ وَاحِدٌ؛ عَلِيٌّ وَ حَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ جَعْفَرٌ الطَّيَّارُ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ، قَالَ: صِدِّيقُ هَذِهِ الْأُمَّةِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ هُوَ الصَّدِيقُ الْأَكْبَرُ وَ الْفَارُوقُ الْأَعْظَمُ، الْخَبَرَ.

154_ الباب فيما نذكره من تسمية النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) لعلي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و سيد المسلمين من الكتاب العتيق الذي فيه خطبته (علیه السلام) القاصعة تاريخه سنة ثمان و مائتين و قد قدمنا وصفه أن أوّل إسناده عن عبد الله بن جعفر الزهري بغير الأسانيد المتقدمة في روايته

فَقَالَ فِيهِ عَنْ مَوْلَانَا عَلِيٍّ (علیه السلام) مَا هَذَا لَفْظُهُ: هَاتُوا مَنْ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: مَا أَقُولُ لَكُمْ وَ كَأَنِّي مَعَهُ الْآنَ وَ هُوَ يَقُولُ فِي بَيْتِ أُمِّ سَلَمَةَ ذَلِكَ، فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): قُومِي فَافْتَحِي الْبَابَ. فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَنْ هَذَا الَّذِي بَلَغَ مِنْ خَطْرِهِ مَا أَفْتَحُ لَهُ الْبَابَ؟ وَ قَدْ نَزَلَ فِينَا قُرْآنٌ بِالْأَمْسِ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ﴾، فَمَنْ هَذَا الَّذِي بَلَغَ مِنْ خَطَرِهِ أَنْ أَسْتَقْبِلَهُ بِمَحَاسِنِي وَ مَعَاصِمِي؟ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم) كَهَيْئَةِ الْمُغْضَبِ: يَا أُمَّ سَلَمَةَ! ﴿مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ﴾ قُومِي فَافْتَحِي الْبَابَ فَإِنَّ بِالْبَابِ رَجُلًا لَيْسَ بِالْخَرِقِ وَ لَا بِالنَّزِقِ يُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ.

يَا أُمَّ سَلَمَةَ! إِنَّهُ آخِذٌ بِعِضَادَتَيِ الْبَابِ لَيْسَ بِفَاتِحِ الْبَابِ وَ لَا بِدَاخِلِ الدَّارِ حَتَّى يَغِيبَ عَنْهُ الْوَطِي ءُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى.

فَقَامَتْ أُمُّ سَلَمَةَ تَمْشِي نَحْوَ الْبَابِ وَ هِيَ لَا تَثَبَّتُ مَنْ فِي الْبَابِ غَيْرَ أَنَّهَا قَدْ حَفِظَتِ النَّعْتَ وَ الْوَصْفَ وَ هِيَ تَقُولُ: بَخْ بَخْ لِرَجُلٍ يُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ. فَفَتَحْتُ الْبَابَ فَأَخَذْتُ بِعِضَادَتَيِ الْبَابِ فَلَمْ أَزَلْ قَائِماً حَتَّى غَابَ الْوَطِي ءُ. فَدَخَلَتْ أُمُّ سَلَمَةَ خِدْرَهَا وَ دَخَلْتُ فَسَلَّمْتُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم).

فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا أُمَّ سَلَمَةَ! هَلْ تَعْرِفِينَهُ؟ قَالَتْ: نَعَمْ هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) وَ هَنِيئاً لَهُ. قَالَ: صَدَقْتِ يَا أُمَّسَلَمَةَ! بَلَى هَنِيئاً لَهُ هَذَا

ص: 380

لَحْمُهُ مِنْ لَحْمِي وَ دَمُهُ مِنْ دَمِي وَ هُوَ بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى شَدَّ بِهِ أَزْرِي إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي. يَا أُمَّ سَلَمَةَ! اسْمَعِي وَ اشْهَدِي هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ عِنْدَهُ عَلَمُ الدِّينِ وَ هُوَ الْوَصِيُّ عَلَى الْأَمْوَاتِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي وَ الْخَلِيفَةُ عَلَى الْأَحْيَاءِ مِنْ أُمَّتِي أَخِي فِي الدُّنْيَا وَ قَرِينِي فِي الْآخِرَةِ وَ مَعِي فِي الْمَلَإِ الْأَعْلَى، اشْهَدِي عَلَيَّ يَا أُمَّ سَلَمَةَ أَنَّهُ صَاحِبُ حَوْضٍ يَذُودُ عَنِّي كَمَا يَذُودُ الرَّاعِي عَنِ الْحَوْضِ.

اشْهَدِي يَا أُمَّ سَلَمَةَ أَنَّهُ قَرِينِي فِي الْآخِرَةِ وَ قُرَّةُ عَيْنِي وَ ثَمَرَةُ قَلْبِي اشْهَدِي أَنَّ زَوْجَتَهُ سَيِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ. يَا أُمَّ سَلَمَةَ! إِنِّي عَلَى الْمِيزَانِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ إِنَّهُ عَلَى نَاقَةٍ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِ تُسَمَّى مُحْتَوِيَةَ تُزَاحِمُنِي بِرِكَابِهَا لَا يُزَاحِمُنِي غَيْرُهَا. اشْهَدِي يَا أُمَّ سَلَمَةَ! أَنَّهُ سَيُقَاتِلُ بَعْدِيَ النَّاكِثِينَ وَ الْمَارِقِينَ وَ الْقَاسِطِينَ وَ أَنَّهُ يَقْتُلُ الشيطان [شَيْطَانَ] الرَّدَّةِ وَ أَنَّهُ يُقْتَلُ شَهِيداً وَ يَقْدَمُ عَلَيَّ حَيّاً طَرِيّاً.

أقول:هذا لفظ ما وجدناه نقلناه تأكيداً لما قدمناه أيضاً.

رسیده که من با این اوصاف و جمال و با دست و رویم به استقبال او بروم؟ پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در حال خشم فرمودند:

ای ام سلمه! «هر کس از پیامبر اطاعت کند به تحقیق از خداوند پیروی نموده است». (1)

برخیز و در را باز کن زیرا پشت در خانه مردی نادان و بی پروا و سبک سر نیست؛ او خدا و پیامبرش را دوست می دارد و خدا وپیامبرش نیز او را دوست می دارند.

ای ام سلمه! او دو بازو و چهارچوبه در را گرفته ولی هرگز در را باز نکرده و وارد نمی شود تا کسی که برای بازنمودن در خانه جلو آمده و اقدام نموده از او پنهان شود ان شاء الله تعالی. پس ام سلمه رضی الله عنها برخاسته و به طرف در حرکت کرد درحالی که او نمی دانست پشت در کیست جز آن که اوصاف و احوال او را شنیده و حفظ کرده بود و پیوسته می گفت: به به! آفرین! آفرین! بر مردی که خدا و پیامبرش را دوست می دارد و خدا و پیامبرش هم او را دوست می دارند. پس او در را گشود و من چهارچوبه در را گرفته و در جای خود ایستاده بودم تا این که او از من پنهان شد و در پرده و پوشش خودش داخل شد. و من وارد شده و بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سلام دادم. پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ای ام سلمه! آیا او را می شناسی؟

عرض کرد: آری! این علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است بر او گوارا باد.

فرمودند: ای ام سلمه! راست گفتی آری گوارایش باد، او گوشتش گوشت من و خونش خون من است و او از برای من بسان هارون به موسی(علیهما السلام) می باشد که پشتم را به او محکم و استوار می نمایم، جز آن که بعد از من دیگر پیامبری نمی آید.

ای ام سلمه! بشنو و شاهد باش این علی بن ابی طالب(علیهما السلام) است که امیرمؤمنان و مهتر همه مسلمانان می باشد و علوم دین نزد اوست. و او وصی بر مردگان از خاندان من و خلیفۀ بر زندگان از امت من است. او در دنیا برادر من و در آخرت در آن جایگاه برتر بهشت هم ردیف من است.

ای ام سلمه! بر من شاهد باش که او صاحب حوض من است و از من حمایت

ص: 382

می کند همان گونه که چوپان از حوض خود دفاع می کند.

ای ام سلمه! شاهد باش در آخرت او هم ردیف و نور چشم و میوه دل من است. شاهد باش که همسر او سرور زنان جهانیان است.

ای ام سلمه! من در روز قیامت بر کنار ترازو هستم و او بر شتری از شتران بهشتی به نام محتویه سوار و بر روی شترش تنگاتنگ با من است و غیر از او هیچ کس آن قدر فشرده در کنار من نمی باشد.

ای ام سلمه! شاهد باش به درستی که او به زودی بعد از من با پیمان شکنان و از دین به درروندگان و ستمکاران می جنگد و او ذوالثدیه(1)

شیطان صفت را می کشد و خود او با کشته شدن به شهادت می رسد و زندهو تر و تازه بر من وارد می شود.(2)

155_ الباب فيما نذكره من تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين بلسان حيوان الماء ممّا رواه الشريف الجليل أبو يعلى محمد بن الشريف أبو القاسم الحسن الأقساسي برواية الجمهور في تفسير قصيدة الشاعر محمد بن عبيد الله المخزومي المعروف بالسلامي التي مدح بها مولانا علياً (علیه السلام) و زاره بها و أولها سلام على زمزم و الصفا، أنقل الرواية بإسنادها من نسخة بخط السلامي تاريخها في شهر رمضان سنة ثلاث و ثلاثين و أربعمائة و هذا لفظ ما وجدناه.

حَدَّثَنِي الشَّرِيفُ أَبُو الْحَسَنِ مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْمُحَمَّدِيُّ قِرَاءَةً عَلَيْهِ فَأَقَرَّ بِهِ قَالَ: أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ وُهْبَانَ الْهُنَائِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِي دُجَانَةَ الرَّزَّازُ قَالَ: أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الزَّعْفَرَانِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي سُمَيْنَةَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْخَيَّاطِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْأَسَدِيِّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مُدَّ الْفُرَاتُ عِنْدَكُمْ عَلَى عَهْدِ عَلِيٍّ (علیه السلام) فَأَقْبَلَ إِلَيْهِ النَّاسُ فَقَالُوا: يَا

ص: 383

أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! نَحْنُ نَخَافُ الْغَرَقَ لِأَنَّ فِي الْفُرَاتِ قَدْ جَاءَ مِنَ الْمَاءِ مَا لَمْ يُرَ مِثْلُهُ وَ قَدِ امْتَلَأَتْ جَنْبَتَاهُ فَاللَّهَ اللَّهَ فَرَكِبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) وَ النَّاسُ مَعَهُ وَ حَوْلَهُ يَمِيناً وَ شِمَالًا فَمَرَّ بِمَسْجِدِ ثَقِيفٍ فَغَمَزَهُ بَعْضُ شُبَّانِهِمْ فَالْتَفَتَ إِلَيْهِمْ مُغْضَباً فَقَالَ: صغار [صَعَّارُ] الْخُدُودِ لَئَّامُ الْجُدُودِ بَقِيَّةُ ثَمُودَ مَنْ يَشْتَرِي مِنِّي هَؤُلَاءِ الْأَعْبُدَ، فَقَامَ إِلَيْهِ مَشَايِخُهُمْ فَقَالُوا لَهُ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! إِنَّ هَؤُلَاءِ شُبَّانٌ لَا يَعْقِلُونَ مَا هُمْ فِيهِ فَلَا تُؤَاخِذْنَا بِهِمْ فَوَ اللَّهِ إِنَّنَا كُنَّا لِهَذَا كَارِهِينَ وَ مَا مِنَّا أَحَدٌ يَرْضَى هَذَا الْكَلَامَ لَكَ فَاعْفُ عَنَّا عَفَى اللَّهُ عَنْكَ. قَالَ: فَكَأَنَّهُ (علیه السلام) اسْتَحَى.

فَقَالَ: لَسْتُ أَعْفُو عَنْكُمْ إِلَّا عَلَى أَنْ لَا أَرْجِعَ حَتَّى تَهْدِمُوا مَجْلِسَكُمْ وَ كُلَّ كُوَّةٍ وَ مِيزَابٍ وَ بَالُوعَةٍ إِلَى طَرِيقِ الْمُسْلِمِينَ فَإِنَّ هَذَا أَذًى لِلْمُسْلِمِينَ. فَقَالُوا: نَحْنُ نَفْعَلُ ذَلِكَ فَمَضَى وَ تَرَكَهُمْ فَكَسَرُوا مَجْلِسَهُمْ وَ جَمِيعَ مَا أَمَرَ بِهِ حَتَّى انْتَهَى إِلَى الْفُرَاتِ وَ هُوَ يَزْخَرُ بِأَمْوَاجِهِ، فَوَقَفَ وَ النَّاسُ يَنْظُرُونَ، فَتَكَلَّمَ بِالْعِبْرَانِيَّةِ كَلَاماً فَضَرَبَهُ بِقَضِيبٍ كَانَ مَعَهُ وَ زَجَرَهُ وَ نَزَلَ الْفُرَاتُ ذِرَاعاً فَقَالَ: حَسْبُكُمْ. قَالُوا: زِدْنَا. فَضَرَبَهُ بِقَضِيبٍ كَانَ مَعَهُ وَ إِذَابِالْحِيتَانِ فَاغِرَةً أَفْوَاهَهَا فَقَالَتْ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! عُرِضَتْ وَلَايَتُكَ عَلَيْنَا فَقَبِلْنَا مَا خَلَا الْجِرِّيَّ وَ الْمَارَمَاهِيَّ وَ الزِّمَّارَ.

فَقَالَ (علیه السلام): إِنَّ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَمَّا تَفَرَّقُوا عَنِ الْمَائِدَةِ فَمَنْ كَانَ أَخَذَ مِنْهُمْ بَرّاً كَانَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةُ وَ الْخَنَازِيرُ وَ مَنْ أَخَذَ بَحْراً كَانَ الْجِرِّيِّ وَ الْمَارَمَاهِيَّ وَ الزِّمَّارُ، ثُمَّ أَقْبَلَ النَّاسُ عَلَيْهِ فَقَالُوا: هَذِهِ رُمَّانَةٌ مَا رَأَيْنَا مِثْلَهَا قَطُّ جَاءَ بِهَا الْمَاءُ وَ قَدْ أَحَبَسَتِ الْجِسْرَ مِنْ عِظَمِهَا وَ كِبَرِهَا. فَقَالَ: هَذِهِ رُمَّانَةٌ مِنْ رُمَّانِ الْجَنَّةِ فَدَعَا بِالرِّجَالِ وَ بِالْحِبَالِ فَأَخْرَجُوهَا فَمَا بَقِيَ بَيْتٌ بِالْكُوفَةِ إِلَّا دَخَلَهُ مِنْهَا شَيْ ءٌ.

ص: 384

با دهانی باز پیدا شده و عرض کردند: ای امیرمؤمنان! ولایت شما بر ما عرضه شد، پس همگی به جز جِرّی و مارماهی و زِمّار آن را پذیرفتیم. (ماهیانی که خوردن آن ها شرعاً حرام است).

آن گاه ایشان (علیه السلام) فرمودند: هنگامی که بنی اسرائیل از آن سفره(1) پراکنده شدند هر کدام از آن ها که راه خشکی را در پیش گرفتند به صورت میمون و خوک در آمدند و هر یک از آن ها که راهی دریا شدند به صورت جرّی و مار ماهی و زمّار در آمدند. آن گاه مردم به او روی آورده و عرض کردند: یک دانه اناری که مثل آن را هرگز ندیده ایم، آب آن را آورده و به خاطر بزرگی و عظمتش پل بسته شده است. فرمودند: این اناری از انارهای بهشت است. پس مردانی را با ریسمان هایی فراخوانده و آن را

ص: 386

بیرون آوردند و هیچ خانه ای در کوفه باقی نماند مگر قدری از آن، به آن جا وارد شد.(1)

156_ الباب فيما نذكره من تفسير قصيدة السلامي من النسخة المقدم ذكرها بتسليم الذئب على مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين

وَ هَذَا لَفْظُ الْحَدِيثِ وَ فِيهِ رَوَاهُ الْجُمْهُورُ قَالَ: أَخْبَرَنِي الشَّرِيفُ أَبُو الْحَسَنِ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنُ بْنُ جَعْفَرٍ الْقُرَشِيُّ الْمُجَاوِرُ بِمَدِينَةِ الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُغِيرَةِ الْمَلَّاحُ قَالَ: أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ سِنَانٍ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو يَعْقُوبَ يُوسُفُ بْنُ حَمْدَانَ الْمَدَنِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حُمَيْدٍ قَالَ: حَدَّثَنَا حُكَّامُ بْنُ سَلَمٍ قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ قَتَادَةَ عَنِ الْحُسَيْنِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ قَالَ: تَبِعْتُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فِي بَعْضِ طُرُقَاتِ الْمَدِينَةِ فَإِذَا أَنَا بِذِئْبٍ أَدْرَعَ أَزَبَّ قَدْ أَقْبَلَ يُهَرْوِلُ حَتَّى أَتَى الْمَكَانَ الَّذِي فِيهِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَلَدَاهُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهم السلام) فَجَعَلَ الذِّئْبُ يُعَفِّرُ خَدَّيْهِ عَلَى الْأَرْضِ وَ يُوْمِي بِيَدَيْهِ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام).

فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): اللَّهُمَّ أَطْلِقْ لِسَانَ الذِّئْبِ فَيُكَلِّمُنِي. فَأَطْلَقَ اللَّهُ لِسَانَ الذِّئْبِ فَإِذَا الذِّئْبُ يَقُولُ بِلِسَانٍ طَلِقٍ ذَلِقٍ: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! قَالَ: وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ مِنْ أَيْنَ أَقْبَلْتَ؟ قَالَ: مِنْ بَلَدِ الْفُجَّارِ الْكَفَرَةِ. قَالَ: وَ أَيْنَ تُرِيدُ؟ قَالَ: بَلَدَ الْأَنْبِيَاءِ الْبَرَرَةِ. قَالَ: وَ فِيمَا ذَا؟ قَالَ: لِأَدْخُلَ فِي بَيْعَتِكَ مَرَّةً أُخْرَى. قَالَ: كَأَنَّكُمْ قَدْ بَايَعْتُمُونَا.

قَالَ: صَاحَ بِنَا صَائِحٌ مِنَ السَّمَاءِ أَنِ اجْتَمِعُوا فَاجْتَمَعْنَا إِلَى بَيْتٍ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ فَنُشِرَ فِيهَا أَعْلَامٌ بِيضٌ وَ رَايَاتٌ خُضْرٌ وَ نُصِبَ فِيهَا مِنْبَرٌ مِنْ ذَهَبٍ

ص: 387

أَحْمَرَ وَ عَلَا عَلَيْهِ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) فَخَطَبَ خُطْبَةً بَلِيغَةً وَجِلَ مِنْهَا الْقُلُوبُ وَ أَبْكَى مِنْهَا الْعُيُونَ ثُمَّ قَالَ: يَا مَعْشَرَ الْوُحُوشِ! إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ دَعَا مُحَمَّداً فَأَجَابَهُ وَ اسْتَخْلَفَ عَلَى عِبَادِهِ مِنْ بَعْدِهِ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) وَ أَمَرَكُمْ أَنْ تُبَايِعُوهُ فَقَالُوا: سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا مَا خَلَا الذِّئْبَ فَإِنَّهُ جَحَدَ حَقَّكَ وَ أَنْكَرَ مَعْرِفَتَكَ. فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): وَيْحَكَ أَيُّهَا الذِّئْبُ كَأَنَّكَ مِنَ الْجِنِّ. فَقَالَ: مَا أَنَا مِنَ الْجِنِّ وَ لَا مِنَ الْإِنْسِ أَنَا ذِئْبٌ شَرِيفٌ. قَالَ: وَ كَيْفَ تَكُونُ شَرِيفاً وَ أَنْتَ ذِئْبٌ؟ قَالَ: شَرِيفٌ لِأَنِّي مِنْ شِيعَتِكَ وَآخر [أَخْبَرنِي أَبِي] أَنِّي مِنْ وُلْدِ ذَلِكَ الذِّئْبِ الَّذِي اصْطَادَهُ أَوْلَادُ يَعْقُوبَ فَقَالُوا: هَذَا أَكَلَ أَخَانَا بِالْأَمْسِ وَ أَنَا مِنْهُمْ.

منبرهایی از طلای قرمز گذارده شده و جبریل (علیه السلام) بر بالای آن رفته و خطبه و سخنرانی بسیار رسایی داشتند که دل ها از آن به هراس افتاد و چشم ها را به گریه انداخت. سپس فرمود: ای گروه جانواران بیابان! خداوند عزّ وجل حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را فرا خوانده و او نیز دعوتش را اجابت نموده است و بعد از او علی بن ابی طالب(علیهما السلام) را به عنوان جانشین وی بر بندگانش برگزیده و شما را فرمان داده که با او بیعت کنید. پس همگی آن ها _ جز گرگ _ گفتند: شنیدیم و اطاعت نمودیم. پس او حق و معرفت به شما را انکار نمود.

حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: ای گرگ! وای بر تو گویا از طائفه جن هستی؟! عرض کرد: من نه از جن و نه از آدمی هستم بلکه من گرگ شریفی هستم.

فرمودند: تو چگونه با شرافت هستی درحالی که گرگ می باشی؟ عرض کرد: شرافت و بزرگی من برای این است که من از شیعیان تو هستم و پدرم به من خبر داده که من از فرزندان همان گرگی هستم که اولاد حضرت یعقوب (علیه السلام) آن را صید کرده و گفتند: این همان گرگیاست که برادرمان را خورد و به او تهمت زدند.(1)

157_ الباب فيما نذكره من تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين حقاً حقاً على

لسان العلماء و الأحبار من بني إسرائيل برواية الأعمش عن جابر بن عبد الله الأنصاري وجدنا ذلك بخط المحدث الأخباري محمد بن المشهدي

بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مَشَايِخِهِ عَنْ سُلَيْمَانَ الْأَعْمَشِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ: حَدَّثَنِي أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ وَ كَانَ خَادِمَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: لَمَّا رَجَعَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) مِنْ قِتَالِ أَهْلِ النَّهْرَوَانِ نَزَلَ بَرَاثَا وَ كَانَ بِهَا رَاهِبٌ فِي قَلَّايَتِهِ وَ كَانَ اسْمُهُ الْحُبَابَ فَلَمَّا سَمِعَ الرَّاهِبُ الصَّيْحَةَ وَ الْعَسْكَرَ أَشْرَفَ مِنْ قَلَّايَتِهِ إِلَى الْأَرْضِ فَنَظَرَ إِلَى عَسْكَرِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَاسْتَفْظَعَ ذَلِكَ

ص: 389

وَ نَزَلَ مُبَادِراً قَالَ: مَنْ هَذَا وَ مَنْ رَئِيسُ هَذَا الْعَسْكَرِ؟ فَقِيلَ لَهُ: هَذَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام). وَ قَدْ رَجَعَ مِنْ قِتَالِ أَهْلِ النَّهْرَوَانِ فَجَاءَ الْحُبَابُ مُبَادِراً يَتَخَطَّى النَّاسَ حَتَّى وَقَفَ عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ حَقّاً حَقّاً. فَقَالَ لَهُ: وَ مَا عِلْمُكَ بِأَنِّي أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ حَقّاً حَقّاً؟ قَالَ لَهُ: بِذَلِكَ أَخْبَرَنَا عُلَمَ اؤُنَا وَ أَحْبَارُنَا.

فَقَالَ لَهُ: يَا حُبَابُ! فَقَالَ لَهُ الرَّاهِبُ: وَ مَا عِلْمُكَ بِاسْمِي؟ فَقَالَ: أَعْلَمَنِي بِذَلِكَ حَبِيبِي رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم). فَقَالَ لَهُ الْحُبَابُ: مُدَّ يَدَكَ لِأُبَايِعَكَ فَأَنَا أَشْهَدُ أَنْ لا إله إلّا الله وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ أَنَّكَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَصِيُّهُ. فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): وَ أَيْنَ تَأْوِي؟ فَقَالَ: أَكُونُ فِي قَلَّايَةٍ لِي هَاهُنَا. فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): بَعْدَ يَوْمِكَ هَذَا لَا تَسْكُنْ فِيهَا وَ لَكِنِ ابْنِ هَاهُنَا مَسْجِداً وَ سَمِّهِ بِاسْمِ بَانِيهِ فَبَنَاهُ رَجُلٌ اسْمُهُ بَرَاثَا فَسَمَّى الْمَسْجِدَ بِبَرَاثَا بِاسْمِ الْبَانِي لَهُ. ثُمَّ قَالَ: وَ مِنْ أَيْنَ تَشْرَبُ يَا حُبَابُ؟ فَقَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! مِنْ دِجْلَةَ هَاهُنَا. قَالَ: فَلِمَ لَا تَحْفِرُ هَاهُنَا عَيْناً أَوْ بِئْراً؟ فَقَالَ لَهُ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! كُلَّمَا حَفَرْنَا بِئْراً وَجَدْنَاهَا مَالِحَةً غَيْرَ عَذْبَةٍ.

فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام): احْفِرْ هَاهُنَا بِئْراً فَحَفَرَ فَخَرَجَتْ عَلَيْهِمْ صَخْرَةٌ لَمْ يَسْتَطِيعُوا قَلْعَهَا، فَقَلَعَهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ فَانْقَلَعَتْ عَنْ عَيْنٍ أَحْلَى مِنَ الشَّهْدِ وَ أَلَذَّ مِنَ الزُّبْدِ. فَقَالَ لَهُ: يَا حُبَابُ! يَكُونُ شُرْبُكَ مِنْ هَذِهِ الْعَيْنِ، أَمَا إِنَّهُ يَا حُبَابُ سَنتُبْنَى إِلَى جَنْبِ مَسْجِدِكَ هَذَا مَدِينَةٌ وَ تَكْثُرُ الْجَبَابِرَةُ فِيهَا وَ يَعْظُمُ الْبَلَاءُ حَتَّى إِنَّهُ لَيُرْكَبُ فِيهَا كُلَّ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ سَبْعُونَ أَلْفَ فَرْجٍ حَرَامٍ؛ فَإِذَا عَظُمَ بَلَاؤُهُمْ سَدُّوا عَلَى مَسْجِدِكَ بِقَنْطَرَةٍ ثُمَّ وَ ابْنِهِ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ وَ ابْنِهِ لَا يَهْدِمُهُ إِلَّا كَافِرٌ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ مُنِعُوا الْحَجَّ ثَلَاثَ سِنِينَ وَ

ص: 390

احْتَرَقَتْ خُضْرُهُمْ وَ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ السَّفْحِ لَا يَدْخُلُ بَلَداً إِلَّا أَهْلَكَهُ وَ أَهْلَكَ أَهْلَهُ ثُمَّ ليعد [لَيَعُودُ] عَلَيْهِمْ مَرَّةً أُخْرَى.

ثُمَّ يَأْخُذُهُمُ الْقَحْطُ وَ الْغَلَاءُ ثَلَاثَ سِنِينَ حَتَّى يَبْلُغَ بِهِمُ الْجَهْدُ، ثُمَّ يَعُودُ عَلَيْهِمْ ثُمَّ يَدْخُلُ الْبَصْرَةَ فَلَا يَدَعُ فِيهَا قَائِمَةٌ إِلَّا سَخَطَهَا وَ أَهْلَكَهَا وَ أَهْلَكَ أَهْلَهَا وَ ذَلِكَ إِذَا عُمِّرَتِ الْخَرِبَةُ وَ بُنِيَ فِيهَا مَسْجِدٌ جَامِعٌ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَكُونُ هَلَاكُ أَهْلِ الْبَصْرَةِ.

ثُمَّ يَدْخُلُ مَدِينَةً بَنَاهَا الْحَجَّاجُ يُقَالُ لَهَا: وَاسِطُ فَيَفْعَلُ مِثْلَ ذَلِكَ ثُمَّ يَتَوَجَّهُ نَحْوَ بَغْدَادَ فَيَدْخُلُهَا عَفْواً ثُمَّ يَلْتَجِئُ النَّاسُ إِلَى الْكُوفَةِ وَ لَا يَكُونُ بَلَدٌ مِنَ الْكُوفَةِ إِلَّا تَشَوَّشَ لَهُ الْأَمْرُ ثُمَّ يَخْرُجُ هُوَ وَ الَّذِي أَدْخَلَهُ بَغْدَادَ نَحْوَ قَبْرِي لِيَنْبِشَهُ فَيَتَلَقَّاهُمَا السُّفْيَانِيُّ فَيَهْزِمُهُمَا ثُمَّ يَقْتُلُهُمَا وَ يَتَوَجَّهُ جَيْشٌ نَحْوَ الْكُوفَةِ فَيَسْتَعْبِدُ بَعْضَ أَهْلِهَا وَ يَجِي ءُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ فَيُلْجِئِهُمْ إِلَى سُورٍ فَمَنْ لَجَأَ إِلَيْهَا أَمِنَ، وَ يَدْخُلُ جَيْشُ السُّفْيَانِيُّ إِلَى الْكُوفَةِ فَلَا يَدَعُونَ أَحَداً إِلَّا قَتَلُوهُ وَ إِنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ لَيَمُرُّ بِالدُّرَّةِ الْمَطْرُوحَةِ الْعَظِيمَةِ فَلَا يَتَعَرَّضُ لَهَا وَ يَرَى الصَّبِيَّ الصَّغِيرَ فَيَلْحَقُهُ فَيَقْتُلُهُ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَا حُبَابُ يُتَوَقَّعُ بَعْدَهَا، هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ وَ أُمُورٌ عِظَامٌ وَ فِتَنُ كَقِطَعِ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ فَاحْفَظْ عَنِّي مَا أَقُولُ لَكَ يَا حُبَابُ.

جنگ با نهروانیان بر می گشت. پس حباب شتابان آمده و از مردم عبور کرده و در برابر امیرمؤمنان (علیه السلام) ایستاد و عرض کرد: السلام علیک یا امیرالمؤمنین حقاً حقاً؛ سلام بر تو ای امیرمؤمنان که به حقیقت و درستی، تو امیرمؤمنان هستی!

حضرت به او فرمودند: از کجا دانستی که من به حقیقت امیرمؤمنان هستم؟

عرض کرد: علما و دانشمندان ما این را به ما خبر داده اند.

حضرت او را به اسمش صدا کرده و فرمودند: ای حباب! عرض کرد: از کجا نام مرا دانستی؟

حضرت فرمودند: حبیب من پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آن را به من خبر داده است! عرض کرد: دستت را دراز کن تا با تو بیعت کنم، من شهادت می دهم که معبودی جز خداوند نیست و حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) فرستاده اوست و تو علی بن ابی طالب جانشین وی هستی.

امیرمؤمنان (علیه السلام) به او فرمودند: منزلت کجاست؟ عرض کرد: این جا در صومعه ای زندگی می کنم.

امیرمؤمنان (علیه السلام) به او فرمودند: از امروز به بعد دیگر هرگز در آن سکونت مکن، بلکه در این جا مسجدی بنا کن و آن را به نام سازنده آن نام گذاری بنما که مردی به نام براثا آن را بنا کرد و آن مسجد به نام بانی و سازندۀ آن نام گذاری شد.

سپس به او فرمودند: ای حباب! از کجا می نوشی؟ عرض کرد: ای امیرمؤمنان! در این جا از دجله استفاده می کنم.

فرمودند: چرا در این جا، چشمه یا چاهی حفر نمی کنی؟ عرض کرد: ای امیرمؤمنان! در این جا هر چاهی حفر کنیم آبش شور و بدمزه است.

امیرمؤمنان (علیه السلام) به او فرمودند: همین جا چاهی حفر کن، پس او مشغولِ کندن شده و به سنگی بزرگ برخورد نمود که نمی توانست آن را بردارد. امیرمؤمنان (علیه السلام) آن را از جا کندند و چشمه ای شیرین تر از عسل و لذیذتر از سر شیر جوشید.

پس حضرت (علیه السلام) فرمودند: ای حباب! در کنار این مسجد تو، شهری بنا می شود

ص: 392

که جباران و زورگویان زیادی در آن پیدا می شوند و بلا و سختی سنگین ظاهر می گردد تا جائی که در هر شب جمعه ای هفتاد هزار زنا اتفاق می افتد. هنگامی که بلای آنان زیاد شد، راه را بر مسجد تو می بندند. کسی این مسجد را خراب نمی کند مگر اینکه کافر باشد(1) آن گاه دوباره آن را از نو می سازند.

زمانی که این کار را کردند تا سه سال از رفتن به حج محروم می شوند و کِشت و زرع آن ها می سوزد و خداوند متعال مردی از اهل سفح را که محلی در عراق است بر اینان مسلط می گرداند، او به هرشهری وارد شود آن را خراب می کند و مردمش را می کشد. سپس بار دیگر به سوی آن ها برمی گردد، آن گاه مردم آن جا تا سه سال به قحطی و خشک سالی و گرانی مبتلا می شوند، تا جائی که سختی و مشکلات زیادی به آن ها می رسد. بار دیگر همین مرد سفحی به سوی آن ها بر می گردد. سپس وارد بصره می شود و هر خانه ای را که پیدا کند ویران کرده و مردمانش را می کشد و این در زمانی است که شهر آباد و مسجد جامعی در آن ساخته شود، پس در آن زمان نابودی بصره فرا می رسد. بعد وارد شهری به نام واسط می شود که حجاج آن را بنا کرده است و همان بلا را بر سر آن ها در می آورد.

سپس به سوی بغداد می رود و بدون هیچ گونه مقاومتی از ناحیه آن ها وارد آن جا می شود و مردم بغداد به کوفه پناه می برند و هیچ شهری در کوفه باقی نمی ماند مگر آن که آشفته و پریشان می شوند. آن گاه او و کسانی را که به بغداد برده بود به سوی قبر من حرکت کرده تا آن را نبش کنند. در آن وقت سفیانی به آن ها برخورد کرده و با ایشان می جنگد و آنان را شکست داده و همگی آن ها را می کشد و لشکری را به سوی کوفه می فرستد. پس برخی از مردم کوفه را به فرمانبرداری فرا می خواند، آن گاه مردی از اهل کوفه می آید و آن ها را در قلعه ای پناه می دهد، هر کس به آن پناه ببرد نجات پیدا می کند. لشکر سفیانی به کوفه وارد شده و همه مردم آن را می کشد و یکی از آن ها به مروارید بزرگی که روی زمین افتاده می گذرد، ولی هیچ اعتنایی به

ص: 393

آن نمی کند اما بچه کوچکی را که می بیند، می رود و او را می کشد.

ای حباب! در آن وقت کارهایی بزرگ و فتنه هایی همچون شب تاریک رخ می دهد. ای حباب! آن چه را به تو گفتم حفظ بنما.(1)

158_ الباب فيما نذكره من تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين و سيد المسلمين و إمام المتقين و قائد الغر المحجلين من شيعته و أهل بيته إلى جنات النعيم بأمر رب العالمين

عَنْ أَبِي جَعْفَرِ بْنِ بَابَوَيْهِ بِرِجَالِ الْمُخَالِفِينَ رَوَيْنَاهُ مِنْ كِتَابِهِ كِتَابِ أَخْبَارِ الزَّهْرَاءِ (علیها السلام) فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِيدٍ الْهَاشِمِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا فُرَاتُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ فُرَاتٍ الْكُوفِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ الْهَمْدَانِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الْحَسَنِ بْنُ خَلَفِ بْنِ مُوسَى بْنِ الْحَسَنِ الْوَاسِطِيُّ بِوَاسِطَ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الْأَعْلَى الصَّنْعَانِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ قَالَ: حَدَّثَنَا مُعَمَّرٌ عَنْ أَبِي يَحْيَى عَنْ مُجَاهِدٍعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: لَمَّا زَوَّجَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَلِيّاً (علیه السلام) فَاطِمَةَ (علیها السلام) تَحَدَّثْنَ نِسَاءُ قُرَيْشٍ وَ غَيْرُهُنَّ وَ عَيَّرْنَهَا وَ قُلْنَ: زَوَّجَكِ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) مِنْ عَائِلٍ لَا مَالَ لَهُ.

فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا فَاطِمَةُ! أَ مَا تَرْضَيْنَ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى اطَّلَعَ اطِّلَاعَةً إِلَى الْأَرْضِ فَاخْتَارَ مِنْهَا رَجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا أَبُوكِ وَ الْآخَرُ بَعْلُكِ؟ يَا فَاطِمَةُ! كُنْتُ أَنَا وَ عَلِيٌّ نُورَيْنِ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مُطِيعَيْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَخْلُقَ اللَّهُ آدَمَ بِأَرْبَعَةَ عَشَرَ أَلْفَ عَامٍ، فَلَمَّا خَلَقَ آدَمَ قَسَمَ ذَلِكِ النُّورَ جُزْءَيْنِ جُزْءٌ أَنَا وَ جُزْءٌ عَلِيٌّ، ثُمَّ إِنَّ قُرَيْشاً تَكَلَّمَتْ فِي ذَلِكَ وَ فَشَا الْخَبَرُ فَبَلَغَ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَأَمَرَ بِلَالًا فَجَمَعَ النَّاسَ وَ خَرَجَ إِلَى مَسْجِدِهِ وَ رَقَى مِنْبَرَهُ يُحَدِّثُ

ص: 394

النَّاسَ بِمَا خَصَّهُ اللَّهُ تَعَالَى مِنَ الْكَرَامَةِ وَ بِمَا خَصَّ بِهِ عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ (علیها السلام).

فَقَالَ: يَا مَعْشَرَ النَّاسِ! إِنَّهُ بَلَغَنِي مَقَالَتَكُمْ وَ إِنِّي مُحَدِّثُكُمْ حَدِيثاً فَعُوهُ وَ احْفَظُوهُ مِنِّي وَ اسْمَعُوهُ فَإِنِّي مُخْبِرُكُمْ بِمَا خَصَّ بِهِ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ بِمَا خَصَّ بِهِ عَلِيّاً مِنَ الْفَضْلِ وَ الْكَرَامَةِ وَ فَضَّلَهُ عَلَيْكُمْ فَلَا تُخَالِفُوهُ فَتَنْقَلِبُوا عَلَى أَعْقَابِكُمْ ﴿وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً وَ سَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ﴾.

مَعَاشِرَ النَّاسِ! إِنَّ اللَّهَ قَدِ اخْتَارَنِي مِنْ خَلْقِهِ فَبَعَثَنِي إِلَيْكُمْ رَسُولًا وَ اخْتَارَ لِي عَلِيّاً خَلِيفَةً وَ وَصِيّاً.

مَعَاشِرَ النَّاسِ! إِنِّي لَمَّا أُسْرِيَ بِي إِلَى السَّمَاءِ وَ تَخَلَّفَ عَنِّي جَمِيعُ مَنْ كَانَ مَعِي مِنْ مَلَائِكَةِ السَّمَاوَاتِ وَ جَبْرَئِيلَ وَ الْمَلَائِكَةِ الْمُقَرَّبِينَ وَ وَصَلْتُ إِلَى حُجُبِ رَبِّي دَخَلْتُ سَبْعِينَ أَلْفَ حِجَابٍ بَيْنَ كُلِّ حِجَابٍ إِلَى حِجَابٍ مِنْ حُجُبِ الْعِزَّةِ وَ الْقُدْرَةِ وَ الْبَهَاءِ وَ الْكَرَامَةِ وَ الْكِبْرِيَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ النُّورِ وَ الظُّلْمَةِ وَ الْوَقَارِ حَتَّى وَصَلْتُ إِلَى حِجَابِ الْجَلَالِ فَنَاجَيْتُ رَبِّي تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ قُمْتُ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ تَقَدَّمَ إِلَيَّ عَزَّ ذِكْرُهُ بِمَا أَحَبَّهُ وَ أَمَرَنِي بِمَا أَرَادَ لَمْ أَسْأَلْهُ لِنَفْسِي شَيْئاً فِي عَلِيٍّ (علیه السلام) إِلَّا أَعْطَانِي وَ وَعَدَنِي الشَّفَاعَةَ فِي شِيعَتِهِ وَ أَوْلِيَائِهِ. ثُمَّ قَالَ لِي الْجَلِيلُ جَلَّ جَلَالُهُ: يَا مُحَمَّدُ! مَنْ تُحِبُّ مِنْ خَلْقِي؟ قُلْتُ: أُحِبُّ الَّذِي تُحِبُّهُ أَنْتَ يَا رَبِّي.

قَالَ لِي جَلَّ جَلَالُهُ: فَأَحِبَّ عَلِيّاً فَإِنِّي أُحِبُّهُ وَ أُحِبُّ مَنْ يُحِبُّهُ، فَخَرَرْتُ لِلهِ سَاجِداً مُسَبِّحاً شَاكِراً لِرَبِّي تَبَارَكَ وَ تَعَالَى. فَقَالَ لِي: يَا مُحَمَّدُ! عَلِيٌّ وَلِيِّي وَ خِيَرَتِي بَعْدَكَ مِنْ خَلْقِي اخْتَرْتُهُ لَكَ أَخاً وَ وَصِيّاً وَ وَزِيراً وَ صَفِيّاً وَ خَلِيفَةً وَ نَاصِراً لَكَ عَلَى أَعْدَائِي. يَامُحَمَّدُ! وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَا يُنَاوِي عَلِيّاً جَبَّارٌ إِلَّا قَصَمْتُهُ وَ لَا يُقَاتِلُ عَلِيّاً عَدُوٌّ مِنْ أَعْدَائِي إِلَّا هَزَمْتُهُ وَ أَبَدْتُهُ. يَا

ص: 395

مُحَمَّدُ! إِنِّي اطَّلَعْتُ عَلَى قُلُوبِ عِبَادِي فَوَجَدْتُ عَلِيّاً أَنْصَحَ خَلْقِي لَكَ وَ أَطْوَعَهُمْ لَكَ فَاتَّخِذْهُ أَخاً وَ خَلِيفَةً وَ وَصِيّاً وَ زَوِّجْهُ ابْنَتَكَ فَإِنِّي سَأَهَبُ لَهُمَا غُلَامَيْنِ طَيِّبَيْنِ طَاهِرَيْنِ تَقِيَّيْنِ نَقِيَّيْنِ فَبِي حَلَفْتُ وَ عَلَى نَفْسِي حَتَمْتُ أَنَّهُ لَا يَتَوَلَّيَنَّ عَلِيّاً وَ زَوْجَتَهُ وَ ذُرِّيَّتَهُمَا أَحَدٌ مِنْ خَلْقِي إِلَّا رَفَعْتُ لِوَاءَهُ إِلَى قَائِمَةِ عَرْشِي وَ جَنَّتِي وَ بُحْبُوحَةِ كَرَامَتِي وَ سَقَيْتُهُ مِنْ حَظِيرَةِ قُدْسِي وَ لَا يُعَادِيهِمْ أَحَدٌ وَ يَعْدِلُ عَنْ وَلَايَتِهِمْ يَا مُحَمَّدُ إِلَّا سَلَبْتُهُ وُدِّي وَ بَاعَدْتُهُ مِنْ قُرْبِي وَ ضَاعَفْتُ عَلَيْهِمْ عَذَابِي وَ لَعْنَتِي.

يَا مُحَمَّدُ! إِنَّكَ رَسُولِي إِلَى جَمِيعِ خَلْقِي وَ إِنَّ عَلِيّاً وَلِيِّي وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ عَلَى ذَلِكَ أَخَذْتُ مِيثَاقَ مَلَائِكَتِي وَ أَنْبِيَائِي وَ جَمِيعِ خَلْقِي مِنْ قَبْلِ أَنْ أَخْلُقَ خَلْقاً فِي سَمَائِي وَ أَرْضِي مَحَبَّةً مِنِّي لَكَ يَا مُحَمَّدُ وَ لِعَلِيٍّ وَ لِوَلَدِكُمَا وَ لِمَنْ أَحَبَّكُمَا وَ كَانَ مِنْ شِيعَتِكُمَا وَ لِذَلِكَ خَلَقْتُهُمْ مِنْ خَلِيقَتِكُمَا. فَقُلْتُ: إِلَهِي وَ سَيِّدِي فَاجْمَعُ الْأُمَّةَ عَلَيْهِ فَأَبَى عَلِيٌّ وَ قَالَ: يَا مُحَمَّدُ! إِنَّهُ الْمُبْتَلَى وَ الْمُبْتَلَى بِهِ وَ إِنِّي جَعَلْتُكُمْ مِحْنَةً لِخَلْقِي أَمْتَحِنُ بِكُمْ جَمِيعَ عِبَادِي وَ خَلْقِي فِي سَمَائِي وَ أَرْضِي وَ مَا فِيهِنَّ لِأُكْمِلَ الثَّوَابَ لِمَنْ أَطَاعَنِي فِيكُمْ وَ أُحِلَّ عَذَابِي وَ لَعْنَتِي عَلَى مَنْ خَالَفَنِي فِيكُمْ وَ عَصَانِي وَ بِكُمْ أَمِيزُ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ.

يَا مُحَمَّدُ! وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَوْلَاكَ مَا خَلَقْتُ آدَمَ وَ لَوْ لَا عَلِيٌّ مَا خَلَقْتُ الْجَنَّةَ لِأَنِّي بِكُمْ أَجْزِي الْعِبَادَ يَوْمَ الْمَعَادِ بِالثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ وَ بِعَلِيٍّ وَ بِالْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ أَنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِي فِي دَارِ الدُّنْيَا ثُمَّ إِلَيَّ الْمَصِيرُ لِلْعِبَادِ وَ الْمَعَادِ وَ أُحَكِّمُكُمَا فِي جَنَّتِي وَ نَارِي فَلَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ لَكُمَا عَدُوٌّ وَ لَا يَدْخُلُ النَّارَ لَكُمَا وَلِيٌّ، وَ بِذَلِكَ أَقْسَمْتُ عَلَى نَفْسِي ثُمَّ انْصَرَفْتُ فَجَعَلْتُ لَا أَخْرُجُ مِنْ حِجَابٍ مِنْ حُجُبِ رَبِّي ذِي الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ إِلَّا

ص: 396

سَمِعْتُ فِي النِّدَاءِ وَرَائِي. يَا مُحَمَّدُ! قَدِّمْ عَلِيّاً، يَا مُحَمَّدُ! اسْتَخْلِفْ عَلِيّاً، يَا مُحَمَّدُ! أَوْصِ إِلَى عَلِيٍّ، يَا مُحَمَّدُ! وَاخِ عَلِيّاً، يَا مُحَمَّدُ! أَحِبَّ مَنْ يُحِبُّ عَلِيّاً، يَا مُحَمَّدُ! اسْتَوْصِ بِعَلِيٍّ وَ شِيعَتِهِ خَيْراً. فَلَمَّا وَصَلْتُ إِلَى الْمَلَائِكَةِ جَعَلُوا يُهَنِّئُونَنِي فِي السَّمَاوَاتِ وَ يَقُولُونَ: هَنِيئاً لَكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ بِكَرَامَةٍ لَكَ وَ لِعَلِيٍّ.

مَعَاشِرَ النَّاسِ! عَلِيٌّ أَخِي فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ وَصِيِّي وَأَمِينِي عَلَى سِرِّي وَ سِرِّ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ وَزِيرِي وَ خَلِيفَتِي عَلَيْكُمْ فِي حَيَاتِي وَ بَعْدَ وَفَاتِي، لَا يَتَقَدَّمُهُ أَحَدٌ غَيْرِي وَ خَيْرُ مَنْ أُخَلِّفُ بَعْدِي وَ لَقَدْ أَعْلَمَنِي رَبِّي تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَنَّهُ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ إِمَامُ الْمُتَّقِينَ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِي وَ وَارِثُ النَّبِيِّينَ وَ وَصِيُّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ مِنْ شِيعَتِهِ وَ أَهْلِ وَلَايَتِهِ إِلَى جَنَّاتِ النَّعِيمِ بِأَمْرِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، يَبْعَثُهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَقَاماً مَحْمُوداً يَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ بِيَدِهِ لِوَائِي لِوَاءُ الْحَمْدِ يَسِيرُ بِهِ أَمَامِي وَ تَحْتَهُ آدَمُ وَ جَمِيعُ مَنْ وُلِدَ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِينَ إِلَى جَنَّاتِ النَّعِيمِ حَتْماً مِنَ اللَّهِ مَحْتُوماً مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَعْدٌ وَعَدَنِيهِ رَبِّي فِيهِ وَ لَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ أَنَا عَلَى ذَلِكَ مِنَ الشَّاهِدِينَ.

ای فاطمه! من و علی (علیه السلام) در محضر خداوند عزّ وجل به صورت نوری بودیم و چهارده هزار سال پیش از آن که حضرت آدم (علیه السلام) را بیافریند از او اطاعت می کردیم. هنگامی که حضرت آدم (علیه السلام) را آفرید این نور را به دو جزء تقسیم نمود، قسمتی از آن من و قسمتی علی (علیه السلام) شد. آن گاه قریش دربارۀ این ازدواج سخن گفتند و این خبر پراکنده شده تا به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) رسید.

ایشان به بلال دستور دادند که مردم را جمع کند، بعد از آن که مردم جمع شدند حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) به سوی مسجد حرکت کرده و بالای منبر رفته و از کرامت و بزرگی که خداوند متعال او و حضرت علی و فاطمه (علیهم السلام) را به آن مخصوص گردانیده برای مردم سخن گفته و فرمودند: ای مردم! گفتار شما به من رسید. من نیز برای شما خبری را می گویم، آن را از من خوب نگه داشته و حفظ نمائید و آن را بشنوید به درستی که آن چه را خداوند متعال مخصوص اهل بیتم قرار داده و نیز آن فضیلت و کرامتی را که علی (علیه السلام) را به آن مخصوص گردانیده و اورا بر شما برتری داده من به شما خبر می دهم. پس هرگز مخالفت و سرپیچی از او ننمائید که به دوران گذشته خودتان (زمان جاهلیت و کفر) بر می گردید «و هر کس به عقب خویش بر گردد، هرگز به خدا زیانی نمی رساند و خداوند به زودی سپاسگزاران را پاداش خواهد داد».(1)

ای مردم! خداوند متعال مرا از میان مخلوقات خود اختیار نمود و به عنوان پیامبر و فرستادۀ خود به سوی شما برانگیخت.

ای مردم! به درستی که وقتی به آسمان برده شدم، تمام فرشتگان آسمان ها و جبریل (علیه السلام) و فرشتگان مقرّب که با من بودند باز ماندند و من به حجاب و پرده های الهی رسیدم. به هفتاد هزار پرده رسیدم که میان هر پرده تا پرده ای دیگر حجابی از حجاب های عزت و قدرت و کرامت و بزرگی و عظمت و نور و تاریکی و سنگینی و وقار بود تا این که به حجاب جلال پروردگار رسیدم.

پس با پروردگار خود تبارک و تعالی مناجات نموده و در محضر معنوی او

ص: 398

ایستاده و آن چه را می خواست به من فرمان داد؛ و من برای خویش و علی (علیه السلام) چیزی را درخواست نکردم مگر آن که به من عطا فرمود و شفاعت شیعیان و دوستانش را به من وعده داد. آن گاه خدای جلیل _جلّ جلاله_ به من فرمود: ای محمد! چه کسی از آفریده های مرا دوست می داری؟

عرض کردم: ای پروردگار! من کسی را دوست می دارم که تو او را دوست می داری. پس خدای _جلّ جلاله_ به من فرمود: علی (علیه السلام) را دوست داشته باش، چون من او را دوست می دارم و هر کس او و دوستانش را دوست بدارد، دوست می دارم. من سجده کنان و تسبیح گویان و شکرکننده برای پرودگارم تبارک و تعالی به زمین افتادم. پس به من فرمود: ای محمد! بعد از تو علی (علیه السلام) ولی و برگزیده از میان خلوقات من است، او را برای تو برادر و جانشین و وزیر و برگزیده و خلیفه و کمک کننده ات بر دشمنانم اختیار کردم.

ای محمد! به عزت و جلالم سوگند هیچ جبار و سرکشی با او دشمنی نمی کند، مگر آن که او را در هم می شکنم و هیچ دشمنی از دشمنان من با او نمی جنگد، مگر آن که او را شکست داده و نابودش می کنم.

ای محمد! من بر دل های بندگانم واقف شدم، علی (علیه السلام) را خیرخواه ترین و مطیع ترین آفریده هایم برای تو یافتم. پس او را برادر و خلیفه و جانشین خودت بگیر و دخترت را به همسری او در آور، چون به زودی دو پسر پاک و پاکیزه و پرهیزکار و برگزیده به آن دومی بخشم. پس من به خودم سوگند خورده و بر خویش لازم کردم که هیچ یک از آفریده هایم علی و همسر و فرزندانشان (علیهم السلام) را دوست نمی دارد، مگر آن که پرچمش را به سوی ستون عرش و بهشت خود و در میان کرامت خویش بالا می برم و او را از جایگاه بهشتم سیراب می نمایم و هیچ کس با آنان دشمنی نمی کند و از ولایت ایشان روی نمی گرداند، مگر آن که دوستی خودم را از او بر می دارم و او را از نزدیک شدن به جوار خودم دور می کنم و عذاب و لعنت خودم را بر آن ها دو چندان می نمایم.

ص: 399

ای محمد! به درستی که تو پیامبر و فرستادۀ من بر تمام آفریده هایم هستی، علی (علیه السلام) نیز ولی من و امیرمؤمنان است که بر همین از تمام فرشتگان و پیامبران و مخلوقاتم پیمان گرفتم درحالی که آن ها در عالم ارواح بودند پیش از آن که مخلوقی را در آسمان و زمینم بیافرینم.

ای محمد! این به خاطر دوستی من به تو و علی و فرزندان شما (علیهم السلام) و دوستان شما که از شیعیان شما باشند می باشد و برای همین آن ها را از گل و سرشت شما آفریدم. پس من عرض کردم: ای معبود و بزرگ من! تمام امتم را متّفق و هم داستان بگردان، اما خدا این را از من نپذیرفت و امتناع نموده و فرمود: ای محمد! به درستی که او آزموده شده و همگان به او آزمایش می شوند، و به درستی که من شما را مایۀ آزمایش مخلوقاتم قرار دادم و تمام بندگان و مخلوقاتم را در آسمان و زمینم و آن چه در آن هاست به وسیلۀ شما امتحان می کنم تا هر کس مرا دربارۀ شما اطاعت کند ثوابش را تمام گردانده و هر کس دربارۀ شما مخالفت و نافرمانی من نماید، عذاب و لعنت خودم را بر آن ها وارد نمایم و تنها به وسیلۀ شما هر پلیدی را از پاکیزگان جدا می سازم.

ای محمد! به عزت و جلالم سوگند اگر تو نبودی هرگز آدم (علیه السلام) را نمی آفریدم، اگر علی (علیه السلام) نبود بهشت را خلق نمی کردم، زیرا من در قیامت به وسیلۀ شما بندگانم را پاداش و کیفر می دهم و در دنیا به وسیلۀ علی و امامان از فرزندان او (علیهم السلام) از دشمنانم انتقام می گیرم، سپس بازگشت همه بندگان تنها به سوی من است و شما دو نفر را دربارۀ بهشت و جهنم حاکم و داور می گردانم، در نتیجه دشمن شما به بهشت و دوست شما به آتش جهنم در نیاید و بر این بر خویش سوگند یاد نموده ام.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: آن گاه از آن جایگاه برگشتم و از هیچ حجابی از حجاب های پروردگار بزرگ و بلندمرتبه بیرون نمی آمدم، مگر آن که از پشت سرم ندا می شنیدم ای محمد! علی (علیه السلام) را دوست داشته باش.

ای محمد! علی (علیه السلام) را بزرگ بدار.

ای محمد! علی (علیه السلام) را مقدم بدار.

ص: 400

ای محمد! علی (علیه السلام) را خلیفه خود قرار بده.

ای محمد! علی (علیه السلام) را وصی خود بنما.

ای محمد! علی (علیه السلام) را برادر خودت بگیر.

ای محمد! هر کس علی (علیه السلام) را دوست می دارد، دوست داشته باش.

ای محمد! برای علی (علیه السلام) و شیعیانش سفارش به نیکی بنما. پس وقتی در آسمان ها به فرشتگان رسیدم، شروع به تبریک گفتن به من نمودند و می گفتند: یا رسول الله! گوارایت باد که خداوند تعالی تو و علی (علیه السلام) را مشمول کرامت خود نمود.

ای مردم! علی (علیه السلام) برادر من در دنیا و آخرت و جانشین من، و امین من بر اسرار من و اسرار پروردگار جهانیان، و وزیر و خلیفۀ من بر شما در زندگانی من و بعد از وفات من است. هیچ کس جز من بر او پیشی نمی گیرد و بهترین خلیفه بعد از من است و همانا پروردگارم تبارک و تعالی به من خبر داد که او بزرگ و مهتر مسلمانان، و پیشوای پرهیزکاران و امیرمؤمنان، و وارث من و تمام پیامبران، و جانشین فرستاده پروردگار جهانیان است، و پیشوای دست وروسفیدان از شیعیان و ولایت مداران به سوی بهشت و باغستان های پر ناز و نعمت، به فرمان پروردگار جهانیان است.

خداوند عزّ وجل او را در جایگاه بسیار پسندیده ای بر می انگیزد که خلق اول و آخر به او رشک می برند. پرچم من که به نام پرچم حمد است فقط به دست اوست و از جلوی من با آن حرکت می کند درحالی که حضرت آدم (علیه السلام) و تمام فرزندان او از پیامبران و شهدا و شایستگان و نیکوکاران در زیر آن به سوی بهشت سرسبز و خرم می روند و این وعده حتمی و قطعی است که پروردگار جهانیان دربارۀ او به من داده و خداوند تعالی در وعده اش هرگز تخلف نمی کند و من بر آن از گواهان هستم.(1)

159_ الباب فيما نذكره من تسمية مولانا علي (علیه السلام) بأمير المؤمنين في حياة سيد المرسلين برجال المخالفين وجدنا ذلك في مجلد عندنا عتيق أوله كتاب روح النفوس في تصحيح الأسانيد المنسوبة إلى أمير المؤمنين علي بن أبي طالب(علیهما السلام) و

ص: 401

هو في آخر المجلد في كراريس توشك أن تكون مكتوبة من مئات من السنين و في آخره ما كان قد كتب بعد تاريخه المحرم سنة ثمان و ثلاثمائة أولها حديث المؤاخاة بين سيدنا رسول الله و بين مولانا علي (علیه السلام) فقال ما هذا لفظه ما جاء أن علي بن أبي طالب(علیهما السلام) كان يقال له: أمير المؤمنين في حياة رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ كَعْبٍ الْكُوفِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ أَبَانٍ الْوَرَّاقُ قَالَ: حَدَّثَنَا نَاصِحٌ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عَنْ سِمَاكِ بْنِ حَرْبٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ: كُنَّا نَقُولُ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) حَاضِرٌ فَلَا يُنْكِرُ وَ يَتَبَسَّمُ.

تَصْنَعْهُ بِي قَطُّ. قَالَ: وَ مَا يَمْنَعُنِي أَوْ قَالَ: وَ لِمَ لَا أَفْعَلُ وَ أَنْتَ تُؤَدِّي دَيْنِي وَ تُسْمِعُهُمْ صَوْتِي وَ تُبَيِّنُ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُوا فِيهِ بَعْدِي؟

فَقَالَ لَهُ الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ عَمُّهُ: فِدَاكَ أَبِي وَ أُمِّي! مَنْهَؤُلَاءِ الْأَرْبَعَةُ؟ فَقَالَ: أَنَا عَلَى الْبُرَاقِ وَ أَخِي صَالِحٌ عَلَى نَاقَةِ اللَّهِ الَّتِي عَقَرَهَا قَوْمُهُ وَ عَمِّي حَمْزَةُ أَسَدُ اللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ عَلَى نَاقَتِيَ الْعَضْبَاءَ وَ أَخِي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عَلَى نَاقَةٍ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِ مُدَبَّجَةَ الْجَنْبَيْنِ عَلَيْهِ حُلَّتَانِ خَضْرَاوَانِ مِنْ كِسْوَةِ الرَّحْمَنِ عَلَى رَأْسِهِ تَاجٌ مِنْ نُورٍ لِذَلِكَ التَّاجِ سَبْعُونَ رُكْناً عَلَى كُلِّ رُكْنٍ يَاقُوتَةٌ حَمْرَاءُ تُضِي ءُ لِلرَّاكِبِ مِنْ مَسِيرَةِ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ وَ بِيَدِهِ لِوَاءُ الْحَمْدِ، يُنَادِي: لا إله إلّا الله، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ.

فَتَقُولُ الْخَلَائِقُ: مَنْ هَذَا؟ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ أَوْ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ أَوْ حَامِلُ عَرْشٍ؟ فَيُنَادِي مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ: لَيْسَ بِمَلَكٍ مُقَرَّبٍ وَ لَا بِنَبِيٍّ مُرْسَلٍ وَ لَا حَامِلِ عَرْشٍ، هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَصِيُّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ إِلَى جَنَّاتِ النَّعِيمِ.

الله، محمد رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم). پس مردم می گویند: این کیست؟ آیا فرشتۀ مقرّب یا پیامبر مرسل یا بردارندۀ عرش است؟ پس از دل عرش ندا می آید، او نه فرشتۀ مقرّب و نه پیامبر مرسل و نه بردارندۀ عرش است، بلکه این علی بن ابی طالب(علیهما السلام) جانشین فرستادۀ پرودگار جهانیان، و امیرمؤمنان، و پیشوای دست وروسفیدان به سوی بهشت و باغستان های پر ناز و نعمت است.(1)

165_ الباب فيما نذكره من كتاب كفاية الطالب أيضاً الذي أشرنا إليه في ما ذكره في الباب الرابع و الخمسين منه في تسمية رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لمولانا علي بن أبي طالب(علیهما السلام) أمير المؤمنين و سيد المسلمين و قائد الغر المحجلين و خاتم الوصيين نذكره بلفظه

أَخْبَرَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مَحْمُودِ بْنِ سَالِمِ بْنِ مَهْدِيٍّ بِبَغْدَادَ وَ عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ أَبِي الْبَرَكَاتِ بْنِ الْقَاسِمِ بْنِ قينا بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْبَاقِي وَ أَخْبَرَنَا أَبُو طَالِبِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْجَوْهَرِيُّ وَ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ السَّمِيعِ بْنِ الْوَاثِقِ بِاللَّهِ قَالَ: أَخْبَرَنَا ابْنُ البطي أَخْبَرَنَا أَبُو الفضلين [الْفَضْلِ] بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيٍّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ بْنِ أَبِي شَيْبَةَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مَحْمُودِ بْنِ مَيْمُونٍ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَابِسٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ حَصِيرَةَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ الْعَيْنِيِّ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَا أَنَسُ! اسْكُبْ لِي وَضُوءاً يُعِينُنِي، فَتَوَضَّأَ ثُمَّ قَامَ وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ قَالَ: يَا أَنَسُ! أَوَّلُ مَنْ يَدْخُلُ عَلَيْكَ مِنْ هَذَا الْبَابِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ خَاتَمُ الْوَصِيِّينَ. قَالَ أَنَسٌ: فَقُلْتُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ وَ كَتَمْتُهُ، إِذْ جَاءَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَقَالَ: مَنْ هَذَا يَا أَنَسُ؟! فَقُلْتُ: عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام).

ص: 408

فَقَامَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) مُسْتَبْشِراً فَاعْتَنَقَهُ ثُمَّ جَعَلَ يَمْسَحُ عَرَقَ وَجْهِهِ بِوَجْهِهِ وَ يَمْسَحُ عَرَقَ وَجْهِ عَلِيٍّ (علیه السلام) بِوَجْهِهِ. قَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): يَا رَسُولَ اللَّهِ! لَقَدْ رَأَيْتُكَ صَنَعْتَ بِي شَيْئاً مَا صَنَعْتَ بِي قَبْلُ. قَالَ: وَ مَا يَمْنَعُنِي وَ أَنْتَ تُؤَدِّي عَنِّي وَ تُسْمِعُهُمْ صَوْتِي وَ تُبَيِّنُ لَهُمْ مَا اخْتَلَفُوا فِيهِ بَعْدِي؟

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: أَخْبَرَنَا الْعَدْلُ مُحَمَّدُ بْنُ طَرْخَانَ الدِّمَشْقِيُّ بِهَا عَنِ الْحَافِظِ أَبِي الْعَلَاءِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ الْعَطَّارِ حَدَّثَنَا نُورُ الْهُدَى أَبُو طَالِبٍ الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْوَشَّاءُ عَنِ الْإِمَامِ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَاذَانَ حَدَّثَنَا طَلْحَةُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ حَدَّثَنَا أَبُو زَكَرِيَّا النَّيْشَابُورِيُّ عَنْ شَابُورَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ هَيْثَمٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: لَيْلَةَ أُسْرِيَ بِي إِلَى السَّمَاءِ دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَرَأَيْتُ نُوراً ضَرَبَ بِهِ وَجْهِي فَقُلْتُ لِجَبْرَئِيلَ: مَا هَذَا النُّورُ الَّذِي رَأَيْتُهُ؟ قَالَ: يَا مُحَمَّدُ! لَيْسَ هَذَا نُورُ الشَّمْسِ وَ لَا نُورُ الْقَمَرِ وَ لَكِنْ جَارِيَةٌ مِنْ جَوَارِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام) طَلَعَتْ مِنْ قَصْرِهَا فَنَظَرَتْ إِلَيْكَ وَ ضَحِكَتْ وَ هَذَا النُّورُ خَرَجَ مِنْ فِيهَا وَ هِيَ تَدُورُ فِي الْجَنَّةِ إِلَى أَنْ يَدْخُلَهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیهما السلام).

167_ الباب فيما نذكره من جزء فيه أخبار ملاح منتقاة من نسخة عتيقة في تسمية جبرئيل (علیه السلام) لمولانا علي (علیه السلام) أنه أمير المؤمنين و قائد الغر المحجلين و سيد ولد آدم يوم القيامة ما خلا النبيين و المرسلين

فَقَالَ فِي الْجُزْءِ الْمَذْكُورِ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سُلَيْمَانَ الْأَشْعَثُ السِّجِسْتَانِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ زَيْدٍ النَّهْشَلِيُّ شَاذَانُ قَالَ: حَدَّثَنَا زَكَرِيَّا بْنُ يَحْيَى الْخَزَّارُ قَالَ: حَدَّثَنَا مَنْدَلُ بْنُ عَلِيٍّ الْعَنَزِيُّ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَغْدُو إِلَيْهِ عَلِيٌّ (علیه السلام) فِي الْغَدَاةِ وَ كَانَ يُحِبُّ أَنْ لَا يَسْبِقَهُ إِلَيْهِ أَحَدٌ فَإِذَا النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِي صَحْنِ الدَّارِ وَ إِذَا رَأْسُهُ فِي حَجْرِ دِحْيَةَ بْنِ خَلِيفَةَ الْكَلْبِيِّ. فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكَ، كَيْفَ أَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ؟ قَالَ: بِخَيْرٍ يَا أَخَا رَسُولِ اللَّهِ! فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): جَزَاكَ اللَّهُ عَنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ خَيْراً.

قَالَ دِحْيَةُ: إِنِّي أُحِبُّكَ وَ إِنَّ لَكَ عِنْدِي مَدِيحَةً أُهْدِيهَا إِلَيْكَ أَنْتَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ سَيِّدُ وُلْدِ آدَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَا خَلَا النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ لِوَاءُ الْحَمْدِ بِيَدِكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تُزَفُّ أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ مَعَ مُحَمَّدٍ وَ حِزْبِهِ إِلَى الْجِنَانِ وَ قَدْ أَفْلَحَ مَنْ وَالاكَ وَ خَابَ وَ خَسِرَ مَنْ تَوَلَّاكَ مَنْ يُحِبُّ مُحَمَّداً أَحَبُّوكَ وَ مَنْ يُبْغِضُهُ أَبْغَضُوكَ لَنْ تَنَالَهُمْ شَفَاعَةُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) ادْنُ مِنِّي صَفْوَةَ اللَّهِ فَأَخَذَ رَأْسَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَوَضَعَهُ فِي حَجْرِهِ. فَانْتَبَهَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالَ: مَا هَذِهِ الْهَمْهَمَةُ؟ فَأَخْبَرَهُ الْحَدِيثَ. فَقَالَ: لَمْ يَكُنْ دِحْيَةَ كَانَ جَبْرَئِيلَ (علیه السلام) سَمَّاكَ بِاسْمٍ سَمَّاكَ اللَّهُ بِهِ وَ هُوَ الَّذِي أَلْقَى مَحَبَّتَكَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ وَ رَهْبَتَكَ فِي صُدُورِ الْكَافِرِينَ.

دوست می داشت که کسی زودتر از ایشان بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد نشود. یک بار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در حیاط خانه بودند درحالی که سرشان در دامن دحیۀ کلبی بود. فرمودند: السلام علیک! حال پیامبر چگونه است؟عرض کرد: حالش خوب است ای برادر رسول خدا! پسعلی (علیه السلام) فرمودند: خداوند _جلّ جلاله_ از جانب ما اهل بیت پاداشی نیکو به تو عطا فرماید.

دحیه به ایشان عرض کرد: من شما را بسیار دوست می دارم، همانا نزد من ستایشی برای شماست که آن را به شما هدیه می کنم. تو

امیرمؤمنان، و پیشوای دست وروسفیدان، و در روز قیامت مهتر فرزندان حضرت آدم (علیه السلام) به جز پیامبران و فرستادگان الهی هستی. روز قیامت پرچم حمد به دست توست. تو و شیعیانت به همراه حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و حزب او به سوی بهشت می شتابید. به تحقیق هر کس که تو را دوست داشته باشد رستگار، و هر کس از تو رو بگرداند ناکام و زیان کار است. هر کس حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را دوست داشته باشد تو را دوست می دارد و هر کس با او دشمن باشد با تو دشمنی نماید و هرگز شفاعت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) شامل حال آن ها نخواهد شد. ای برگزیدۀ خدا! هم اکنون نزدیک من بیا و سر مبارک پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را گرفته و در دامن او نهاد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بیدار شده و فرمودند: این همهمه و سر و صدا چیست؟

علی (علیه السلام) ماجرا را برای ایشان بازگو کردند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: او دحیه نبود بلکه جبریل (علیه السلام) بود، تو را به نامی نامید که خداوند عزّ وجل تو را به آن نامیده است و او کسی است که دوستی و محبت تو را در دل های اهل ایمان و ترس از تو را در سینه های کافران افکنده است.(1)

168_ الباب فيما نذكره من جزء عليه رواية أبي بكر أحمد بن جعفر بن حمدان بن مالك القطيعي في تسمية مناد ينادي من بطنان العرش لمولانا علي (علیه السلام) أنه وصي رسول رب العالمين و أمير المؤمنين و قائد الغر المحجلين

ص: 412

وَ قَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا أَبُو الْحَسَنِ قَالَ: حَدَّثَنِي ابْنُ عُقْدَةَ قَالَ: حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ قَالَ: حَدَّثَنَا خُزَيْمَةُ بْنُ مَاهَانَ الْمَرْوَزِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عِيسَى بْنُ يُونُسَ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): يَأْتِي عَلَى النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَقْتٌ مَا فِيهِ رَاكِبٌ إِلَّا نَحْنُ أَرْبَعَةٌ. فَقَالَ لَهُ الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ: فِدَاكَ أَبِي وَ أُمِّي! وَ مَنْ هَؤُلَاءِ الْأَرْبَعَةُ؟ قَالَ: أَنَا عَلَى الْبُرَاقِ وَ أَخِي صَالِحٌ عَلَى نَاقَةِ اللَّهِ الَّتِي عَقَرَهَا قَوْمُهُ وَ عَمِّي حَمْزَةُ أَسَدُ اللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ عَلَى نَاقَتِي الْعَضْبَاءَ وَ أَخِي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عَلَى نَاقَةٍ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِمُدَبَّجَةَ الْجَنْبَيْنِ عَلَيْهِ حُلَّتَانِ خَضْرَاوَانِ مِنْ كِسْوَةِ الرَّحْمَنِ عَلَى رَأْسِهِ تَاجٌ مِنْ نُورٍ لِذَلِكَ التَّاجِ سَبْعُونَ رُكْناً عَلَى كُلِّ رُكْنٍ يَاقُوتَةٌ حَمْرَاءُ تُضِي ءُ لِلرَّاكِبِ مَسِيرَةَ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ وَ بِيَدِهِ لِوَاءُ الْحَمْدِ. يُنَادِي: لا إله إلّا الله، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ. فَتَقُولُ الْخَلَائِقُ: مَنْ هَذَا؟ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ أَوْ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ أَوْ حَامِلُ عَرْشٍ؟ فَيُنَادِي مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ: لَيْسَ بِمَلَكٍ مُقَرَّبٍ لَا نَبِيٍّ مُرْسَلٍ وَ لَا حَامِلِ عَرْشٍ هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَصِيُّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ.(1)

این حدیث درست بر معنای حدیث 164 می باشد، به آن جا مراجعه شود.

169_ الباب فيما نذكره من جزء عتيق عليه مكتوب في هذا الجزء حديث الرايات و خطبة أبي بن كعب و عليه سماع تاريخه في جمادى الآخرة سنة اثنتين و أربعمائة في تسمية رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) مولانا علياً (علیه السلام) بأمير المؤمنين و إمام الغر المحجلين فقد تقدم هذا الحديث بغير هذا الإسناد

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ: حَدَّثَنَا الْقَاضِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ

ص: 413

الْحُسَيْنِ الْجُعْفِيُّ قِرَاءَةً عَلَيْهِ فَأَقَرَّ بِهِ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْفَرَزْدَقُ الْقَطْعِيُّ الْفَزَارِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ بَزِيعٍ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ الْحَسَنِ بْنِ فُرَاتٍ الْفَزَارِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمَسْعُودِيُّ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الْمَلِكِ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ حَصِيرَةَ عَنْ صَخْرِ بْنِ الْحَكَمِ الْفَزَارِيِّ عَنْ حَيَّانَ بْنِ الْحَارِثِ الْأَزْدِيِّ يُكَنَّى أَبَا عَقِيلٍ عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ جَمِيلِ الضَّبِّيِّ عَنْ مَالِكِ بْنِ ضَمْرَةَ الرَّوَّاسِيِّ عَنْ أَبِي ذَرٍّ الْغِفَارِيِّ أَنَّهُ اجْتَمَعَ هُوَ وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ وَ الْمِقْدَادُ بْنُ الْأَسْوَدِ وَ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ وَ حُذَيْفَةُ بْنُ الْيَمَانِ قَالَ: فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ: حَدِّثُونَا حَدِيثاً نَذْكُرُ بِهِ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَنَشْهَدُ لَهُ وَ نَدْعُو لَهُ وَ نُصَدِّقُهُ. فَقَالُوا: حَدِّثْنَا يَا عَلِيُّ! فَقَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام): لَقَدْ عَلِمْتُمْ مَا هَذَا زَمَانُ حَدِيثِي. قَالُوا: صَدَقْتَ. قَالَ: فَقَالُوا حَدِّثْنَا يَا حُذَيْفَةُ. قَالَ: لَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنِّي سُئِلْتُ عَنِ الْمُعْضِلَاتِ فَحَذَرْتُهُنَّ. فَقَالُوا: صَدَقْتَ. قَالَ: فَقَالُوا حَدِّثْنَا يَا ابْنَ مَسْعُودٍ. قَالَ: لَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنِّي قَرَأْتُ الْقُرْآنَ لَمْ أُسْأَلْ عَنْ غَيْرِهِ.قَالُوا: صَدَقْتَ. قَالَ: فَقَالُوا حَدِّثْنَا يَا مِقْدَادُ. قَالَ: لَقَدْ عَلِمْتُمْ إِنَّمَا كُنْتُ فَارِساً بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أُقَاتِلُ وَ لَكِنْ أَنْتُمْ أَصْحَابُ الْحَدِيثِ. فَقَالُوا: صَدَقْتَ. قَالَ: فَقَالُوا حَدِّثْنَا يَا عَمَّارُ. قَالَ: فَقَالَ لَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنِّي إِنْسَانٌ أَنْسَى إِلَّا أَنْ أُذَكَّرَ فَأَذْكُرَ. قَالُوا: صَدَقْتَ.

قَالَ: فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ (رحمة الله علیهِ): إِنَّمَا أُحَدِّثُكُمْ بِحَدِيثٍ سَمِعْتُمُوهُ أَوْ مَنْ سَمِعَهُ مِنْكُمْ بَلَّغَ تَشْهَدُونَ أَنْ لا إله إلّا الله وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ ﴿وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيها وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ﴾ وَ أَنَّ الْبَعْثَ حَقٌّ وَ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ أَنَّ النَّارَ حَقٌّ. قَالُوا: نَشْهَدُ، قَالَ: وَ أَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ.

قَالَ: أَ لَسْتُمْ تَشْهَدُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) حَدَّثَنَا أَنَّ شَرَّ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ

ص: 414

اثْنَا عَشَرَ سِتَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ سِتَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ؟ ثُمَّ سَمَّى مِنَ الْأَوَّلِينَ ابْنَ آدَمَ النَّبِيِّ الَّذِي قَتَلَ أَخَاهُ وَ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ قَارُونَ وَ السَّامِرِيَّ وَ الدَّجَّالَ اسْمُهُ فِي الْأَوَّلِينَ وَ يَخْرُجُ فِي الْآخِرِينَ، وَ سَمَّى مِنَ الْآخِرِينَ سِتَّةً الْعِجْلَ وَ هُوَ عُثْمَانُ وَ فِرْعَوْنَ وَ هُوَ مُعَاوِيَةُ وَ هَامَانَ وَ هُوَ زِيَادُ بْنُ أَبِي سُفْيَانَ وَ قَارُونَ وَ هُوَ سَعْدُ بْنُ أَبِي وَقَّاصٍ وَ السَّامِرِيَّ وَ هُوَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ قَيْسٍ أَبُو مُوسَى. قِيلَ: وَ مَا السَّامِرِيُّ؟ قَالَ: لَا مِسَاسَ. قَالَ: يَقُولُونَ لَا قِتَالَ وَ الْأَبْتَرَ وَ هُوَ عَمْرُو بْنُ الْعَاصِ. قَالُوا: وَ مَا أَبْتَرُهَا بِعَيْنِهَا لَا دِينٌ وَ لَا نَسَبٌ؟ قَالَ: قَالُوا: نَشْهَدُ عَلَى ذَلِكَ. قَالَ: وَ أَنَا عَلَى ذَلِكَ مِنَ الشَّاهِدِينَ.

ثُمَّ قَالَ: أَ لَسْتُمْ تَشْهَدُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: إِنَ مِنْ أُمَّتِي مَنْ يَرِدُ عَلَيَّ الْحَوْضَ عَلَى خَمْسِ رَايَاتٍ؟ أَوَّلُهُنَّ رَايَةُ الْعِجْلِ فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ رَجَفَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ فُعِلَ ذَلِكَ بِمَنْ مَعَهُ فَأَقُولُ: مَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: كَذَّبَنَا الْأَكْبَرَ وَ مَزَّقْنَاهُ وَ اضْطَهَدْنَاهُ وَ أَمَّا الْأَصْغَرُ فَابْتَزَزْنَا حَقَّهُ. فَأَقُولُ: اسْلُكُوا ذَاتَ الشِّمَالِ فَيَنْصَرِفُونَ ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ لَا يَطْعَمُونَ مِنْهُ قَطْرَةً، ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ فِرْعَوْنِ أُمَّتِي وَ هُمْ أَكْثَرُ النَّاسِ الْبَهْرَجِيُّونَ. فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! وَ مَا الْبَهْرَجِيُّونَ؟ أَ بَهْرَجُوا الطَّرِيقَ؟ قَالَ: لَا وَ لَكِنْ بَهْرَجُوا دِينَهُمْ وَ هُمُ الَّذِينَ يَغْضَبُونَ لِلدُّنْيَا وَ لَهَا يَرْضَوْنَ وَ لَهَا يَسْخَطُونَ وَ لَهَا يَنْصَبُونَ فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِ صَاحِبِهِمْ فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ رَجَفَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ فُعِلَ ذَلِكَ بِمَنْ تَبِعَهُ. فَأَقُولُ: مَا خَلَفْتُمُونِي فِيالثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: كَذَّبْنَا الْأَكْبَرَ وَ مَزَّقْنَاهُ قَاتَلْنَا الْأَصْغَرَ وَ قَتَلْنَاهُ. فَأَقُولُ: اسْلُكُوا طَرِيقَ أَصْحَابِكُمْ فَيَنْصَرِفُونَ ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ لَا يَطْعَمُونَ مِنْهُ قَطْرَةً، ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ عَبْدِ اللَّهِ

ص: 415

بْنِ قَيْسٍ وَ هُوَ إِمَامُ خَمْسِينَ أَلْفاً مِنْ أُمَّتِي فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ رَجَفَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ فُعِلَ ذَلِكَ بِمَنْ تَبِعَهُ فَأَقُولُ: مَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: كَذَّبْنَا الْأَكْبَرَ وَ عَصَيْنَاهُ وَ خَذَلْنَا الْأَصْغَرَ وَ خَذَلْنَا عَنْهُ.

فَأَقُولُ: اسْلُكُوا سَبِيلَ أَصْحَابِكُمْ. فَيَنْصَرِفُونَ ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ لَا يَطْعَمُونَ مِنْهُ قَطْرَةً، ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ الْمُخْدَجِ وَ هُوَ إِمَامُ سَبْعِينَ أَلْفاً مِنَ النَّاسِ فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَإِذَا أَخَذْتُ بِيَدِهِ اسْوَدَّ وَجْهُهُ وَ رَجَفَتْ قَدَمَاهُ وَ خَفَقَتْ أَحْشَاؤُهُ وَ فَعَلَ ذَلِكَ مَنْ تَبِعَهُ فَأَقُولُ: مَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: كَذَّبْنَا الْأَكْبَرَ وَ عَصَيْنَاهُ وَ قَاتَلْنَا الْأَصْغَرَ وَ قَتَلْنَاهُ. فَأَقُولُ: اسْلُكُوا سَبِيلَ أَصْحَابِكُمْ فَيَنْصَرِفُونَ ظِمَاءً مُظْمَئِينَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ لَا يَطْعَمُونَ مِنْهُ قَطْرَةً.

ثُمَّ تَرِدُ عَلَيَّ رَايَةُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِمَامِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ فَأَقُومُ فَآخُذُ بِيَدِهِ فَيَبْيَضُّ وَجْهُهُ وَ وُجُوهُ أَصْحَابِهِ فَأَقُولُ: مَا خَلَفْتُمُونِي فِي الثَّقَلَيْنِ بَعْدِي؟ فَيَقُولُونَ: تَبِعْنَا الْأَكْبَرَ وَ صَدَّقْنَاهُ وَ وَازَرْنَا الْأَصْغَرَ وَ نَصَرْنَاهُ وَ قَاتَلْنَا مَعَهُ. فَأَقُولُ: رِدُوا رِوَاءً مَرْوِيِّينَ فَيَشْرَبُونَ شَرْبَةً لَا يَظْمَئُونَ بَعْدَهَا أَبَداً وَجْهُ إِمَامِهِمْ كَالشَّمْسِ الطَّالِعَةِ وَ وُجُوهُهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ أَوْ كَأَضْوَإِ نَجْمٍ فِي السَّمَاءِ. ثُمَّ قَالَ: أَ لَسْتُمْ تَشْهَدُونَ عَلَى ذَلِكَ؟ قَالُوا: بَلَى، قَالَ: وَ أَنَا عَلَى ذَلِكَ مِنَ الشَّاهِدِينَ. قَالَ لَنَا الْقَاضِي مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ: اشْهَدُوا عَلَيَّ عِنْدَ اللَّهِ: أَنَّ الْحُسَيْنَ بْنَ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَرَزْدَقِ حَدَّثَنِي بِهَذَا وَ قَالَ الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيِّ بْنِ بَزِيعٍ حَدَّثَنِي بِهَذَا وَ قَالَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ بَزِيعٍ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ يَحْيَى بْنَ الْحَسَنِ حَدَّثَنِي بِهَذَا وَ قَالَ

ص: 416

يَحْيَى بْنُ الْحَسَنِ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ حَدَّثَنِي بِهَذَا وَ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الْمَلِكِ: اشْهَدُوا عَلَيَّ عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ الْحَارِثَ بْنَ حَصِيرَةَ حَدَّثَنِي بِهَذَا عَنْ صَخْرِ بْنِ الْحَكَمِ وَ قَالَ الْحَارِثُ بْنُ حَصِيرَةَ: اشْهَدُوا عَلَيَّ عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ صَخْرَ بْنَ الْحَكَمِ حَدَّثَنِي بِهَذَا عَنْ حَيَّانَ بْنِالْحَارِثِ وَ قَالَ صَخْرُ بْنُ الْحَكَمِ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ حَيَّانَ بْنَ الْحَارِثِ حَدَّثَنِي بِهَذَا عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ جَمِيلٍ الضَّبِّيِّ وَ قَالَ رَبِيعُ بْنُ جَمِيلٍ الضَّبِّيُّ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ مَالِكَ بْنَ ضَمْرَةَ حَدَّثَنِي بِهَذَا عَنْ أَبِي ذَرٍّ الْغِفَارِيِّ وَ قَالَ مَالِكُ بْنُ ضَمْرَةَ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ أَبَا ذَرٍّ الْغِفَارِيَّ حَدَّثَنِي بِهَذَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ قَالَ أَبُو ذَرٍّ: اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) حَدَّثَنِي بِهَذَا عَنْ جَبْرَئِيلَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): اشْهَدُوا عَلَيَّ بِهَذَا عِنْدَ اللَّهِ أَنَّ جَبْرَئِيلَ حَدَّثَنِي عَنِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ وَ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ وَ قَالَ يُوسُفُ بْنُ كُلَيْبٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ حَنْبَلٍ: أَنَّ أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ حَدَّثَهُ بِهَذَا الْحَدِيثِ بِهَذَا الْإِسْنَادِ وَ بِهَذَا الْكَلَامِ قَالَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ بَزِيعٍ: وَ زَعَمَ إِسْمَاعِيلُ بْنُ أَبَانٍ أَنَّهُ سَمِعَ هَذَا الْحَدِيثَ حَدِيثَ الرَّايَاتِ مِنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمَسْعُودِيِّ.

عرض کردند: راست می گوئی!

گفتند: ای حذیفه! تو برای ما حدیثی را بگو.

گفت: شما می دانید من از مسائل پیچیده و مشکل پرسیده ام ولی از نقل آن ها پرهیز دارم.

عرض کردند: راست می گوئی!

گفتند: ای ابن مسعود! تو برای ما حدیثی بگو.

گفت: شما می دانید من قرآن را خوانده ام و از غیر آن چیزی نپرسیده ام.

عرض کردند: راست می گوئی.

گفتند: ای مقداد! تو برای ما حدیثی بگو.

گفت: شما می دانید من سواره در برابر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می جنگیدم لکن شما اصحاب حدیث هستید.

عرض کردند: راست می گوئی.گفتند: ای عمار! تو برای ما حدیثی بگو.

گفت: شما می دانید من شخص فراموش کاری هستم مگر چیزی به من یادآوری شود و آن را به یاد بیاورم.

گفتند: راست می گوئی!

پس ابوذر گفت: من حدیثی را برای شما می گویم که شما نیز آن را شنیده اید یا کسی اگر از شما شنیده آن را برساند. آیا شما شهادت می دهید که معبودی جز خدای یگانه نیست و حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) بنده و فرستادۀ اوست «و این که هیچ تردیدی نیست که قیامت آمدنی است و خداوند تعالی هر کس را که در قبرهاست بر می انگیزد»(1)

و برانگیختن قیامت حق است و بهشت و آتش جهنم نیز حق است؟

گفتند: شهادت می دهیم.

گفت: و من هم از شهادت دهندگانم.

ص: 418

گفت: آیا شما حاضر نبودید که پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به ما حدیث کرد که بدترین خلق اول و آخر دوازده نفرند، شش نفر از پیشینیان و شش نفر از دورۀ آخر می باشند، آن گاه از پیشینیان نام بردند: پسر حضرت آدم (علیه السلام) که برادرش را کشت و فرعون و هامان و قارون و سامری و دجال که نام او در پیشینیان موجود بوده و در دروۀ آخر خروج می کند و در دورۀ آخرالزمان هم شش نفر را نام بردند: گوسالۀ این امت یعنی عثمان، و فرعون امت یعنی معاویه، و هامان آن یعنی زیاد بن ابی سفیان، و قارون آن یعنی سعد بن ابی وقّاص، و سامری آن که او عبدالله بن قیس یعنی ابوموسی اشعری بودند.

گفته شد: جریان سامری چیست؟

گفت: لا مَساس؛ ماجرا از این قرار بود که حضرت موسی (علیه السلام) به سامری گفت: کیفری برای توست که هر کس به تو نزدیک شود بگویی مرا لمس نکن یعنی دور شو که با همدیگر تماس نداشته باشیم چون هر کس با او تماس می گرفت تب دار می شد.

و اَبتر که عمروعاص است. گفته شد: مراد از ابتر چیست؟

فرمود: یعنی دین و نسبی برای او نیست. گفت: آیا شما به این مطلب گواهی می دهید؟ آن ها گفتند: آری! ما نیز بر آن گواه هستیم.

سپس گفت: آیا شما گواهی نمی دهید که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: امت من با پنج پرچم در کنار حوض بر من وارد می شوند؛ اولین پرچم، پرچم همان گوساله است. پس من می ایستم و دست او را می گیرم، وقتی دست او را بگیرم چهره اش سیاه شده و پاهایش می لرزد و قلبش به طپش می افتد و هر کس که با او بوده نیز چنین می شود. من می گویم: بعد از من با دو امانت گرانبهایم چه کار کردید؟

می گویند: امانت بزرگ تر یعنی قرآن را دروغ پنداشتیم و پاره پاره اش نمودیم و امانت کوچک تر یعنی اهل بیت را حقشان را ربودیم. پس من می گویم: راه چپ را بروید. پس آن ها تشنه و روسیاه بر می گردند درحالی که قطره ای آب به آن ها داده نمی شود تا بنوشند.

آن گاه پرچم فرعون این امت بر من وارد می شود و بیشتر مردم که بهرجی هستند زیر آن پرچم می باشند.

ص: 419

عرض کردم: یا رسول الله! بهرجی ها چه کسانی هستند؟ آیا آن ها افرادی هستند که راه را بیجا و بیهوده رفته اند؟

فرمودند: نه؛ بلکه آن ها دینشان را هدر داده اند. آنان کسانی هستند که به خاطر دنیا خشمناک و شادمان می شوند و برای آن خود را به زحمت می اندازند. من می ایستم و دست جلودار و صاحب آن ها را می گیرم. وقتی دست او را بگیرم رویش سیاه شده و قلبش به طپش می افتد و هر که با او بوده نیز چنین می شود. من می گویم: بعد از من با دو امانت گرانبهای من چه کردید؟

می گویند: اما ثقل بزرگ تر را دروغ پنداشتیم و پاره پاره اش کردیم و با کوچک تر آن جنگیده و او را کشتیم. من می گویم: راه یاران خودتان را بروید و قطره ای از آن آب نمی نوشند.

سپس پرچم عبدالله بن قیس به همراه پنجاه هزار نفر از امتم بر من وارد می شود. من می ایستم و دست او را می گیرم، وقتی دستش را بگیرم رویش سیاه شده و پاهایش می لرزد و قلبش به طپش می افتد و هر که با او بوده نیز چنین می شود. من می گویم: بعد از من با دو ثقل و امانت من چه کردید؟

می گویند: ثقل بزرگ تر را دروغ پنداشتیم و کوچک تر را خوار نموده و از او جدا شده و فرمانش را نبردیم. من می گویم: راه یاران خودتان را بروید، در نتیجه آن ها تشنه و روسیاه بر می گردند درحالی که قطره ای از آن حوض نمی نوشند.

سپس مُخدَج با پرچمش بر من وارد می شود درحالی که او پیشوای هفتاد هزار نفر از مردم است. من می ایستم و دست او را می گیرم، وقتی دستش را گرفتم رویش سیاه شده و پاهایش می لرزد و اندرونش به ترس می افتد و هر که با او بوده نیز چنین می شود. من می گویم: بعد از من با دو ثقل و امانت من چه کردید؟

می گویند: ثقل بزرگ تر را دروغ پنداشته و نافرمانی او کردیم و با کوچک تر جنگیده و او را کشتیم. من می گویم: راه یاران خودتان را بروید، آن ها تشنه کام و روسیاه بر می گردند درحالی که قطره ای از آن آب نمی نوشند.

ص: 420

آن گاه پرچم علی بن ابی طالب(علیهما السلام) امیرمؤمنان و پیشوای دست وروسفیدان بر من وارد می شود. من می ایستم و دست او را می گیرم، چهرۀ او و یارانش سفید و نورانی می شود. من می گویم: بعد از من با دو ثقل و امانت من چه کردید؟

می گویند: ثقل و امانت بزرگ تر را پیروی نموده و آن را تصدیق کردیم و کوچک تر را حمایت و یاری نمودیم و در رکاب او جنگیدیم. من می گویم: سیراب برگردید و ایشان از آن حوض آبی می نوشند که دیگر بعد از آن هرگز تشنه نمی شوند. صورت پیشوای آن ها همچو خورشید فروزان و چهره یارانش مانند ماه شب چهارده و ستاره های آسمان روشن است. آن گاه ابوذر گفت: آیا بر این مطالب گواهی می دهید؟

گفتند: آری!

گفت: من هم بر آن از گواهانم.

قاضی محمد بن عبدالله به ما گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که حسین بن فرزدق این را برای من حدیث کرد و حسین بن محمد گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که حسین بن علی بن بزیع این را برای من حدیث کرد و حسین بن بزیع گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که یحیی بن حسن این را برای من حدیث کرد و یحیی بن حسن گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که ابوعبدالرحمن این را برای من حدیث کرد و عبدالله بن عبدالملک گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که حرث بن حضیره این را از صخر بن حکم برای من حدیث کرد و حرث بن حضیره گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که صخر بن حکم این را از حیان بن حرث برای من حدیث کرد و صخر بن حکم گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که حیان بن حرث این را از ربیع بن جمیل برای من حدیث کرد و ربیع بن جمیل گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که مالک بن ضمره این را از ابوذر غفاری برای من حدیث کرد و مالک بن ضمره گفت: نزد خدا بر من شاهد باشید که ابوذر غفاری این را از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از جبریل (علیه السلام) برای من حدیث کرد و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: نزد خدا بر من شاهد باشید که این را جبریل (علیه السلام) از نزد خدای جلیل برای من حدیث کرد و یوسف بن

ص: 421

کلیب و محمد بن حنبل می گویند: ابوعبدالرحمن با این سند و این کلام آن را حدیث کرده است و حسن بن علی بن بزیع می گوید: اسماعیل بن ابان گمانش بر این است که این حدیث پرچم ها را از ابوعبدالرحمن مسعودی شنیده است.(1)