گشته ام بسکه ز بیمهری یاران دلتنك *** میکشم آرزوی گوشه تنهائی را

آمدوز آمدنش یافت شکیبائی دل *** رفت و یکبار ز دل برد شکیبائی را

بنده همت آن صاحب فضل و هنرم *** کزازل پیشه خود ساخته دانائی را

همچو زر آتش سودای تو در بوته غم *** میگدازد دل و جان زرگر سودائی را

خواهم از بوسه زنم لعل لب جانان را *** تا لبش را بلب آرم بلب آرم جان را

خواستم تا نکشم رنج شب هبران را *** روز وصل تو بپای تو سپردم جان را

منکه در حکم توام از چه کنی آزارم *** خواجه آزار کند بنده نا فرمان را

طره صد خمت آزار دلم چند کند *** چند يك گوی خورد لطمه صد چوگانرا

بخدنگم زدی و جان نسپارم تا حشر *** اگر از سینه من برنکشی پیکانرا

تشنه زخم خدنك توام ای سخت كمان *** همه از زهر اگر آب دهی پیکان را

عهد کردم که دگر با تو نبندم پیمان *** بسکه ای عهد شکن میشکنی پیمانرا

ص: 3

از دلم ای شه خوبان طبع صبر مدار *** که خراجی نبود مملکت ویران را

زمی کهنه مرا تازه کن ایمان ساقی *** که می کهنه همی تازه کند ایمان را

ننگم از سلطنت آید بگدائی درش *** زانکه این مرتبه زرگر نبود سلطان را

برای بردن دل داده تاب گیسو را *** طناب كرده بقصد هلاك من مورا

مگرز تیر نگه قصد جان من دارد *** که تا بگوش کشیده کمان ابرو را

بخنجرم ز دو شرمنده ام از او تا حشر *** که بهر کشتن من کرده رنجه بازورا

بغیر آهوی چشمش که هست شیر شکار *** ندیده است کسی شیر گیر آهو را

بغمزه رونق بازار سامری شکند *** بهم چو برزند آنشوخ چشم جادو را

بگوشه لب او خال دیدم و گفتم *** که پاسبان شکر کرده است هندورا

زدیده سیم سرشکش فتد بروی چوزر *** مگر زدیده زرگر نهفته آن رو را

میکند ناله بامید وصالش دل ما *** تا چه حاصل شود از ناله بیحاصل ما

ص: 4

بگشاید دل اگر لب بگشائی بسخن *** بگشا لب بسخن تا بگشاید دل ما

تن که پیراهن جانست بوصلت بدرد *** تا نباشد بمیان پیرهنی حایل ما

عالمی را ز ستم کشته ای از سنگدلی *** بدل انديشه محشر نکند قاتل ما

گل مارا نسرشتند گر از مهربتان *** ز چه جز مهر گیاهی ندمد از گل ما

اينغزل مشكل و بی یاری یار همدان *** همه دانند که آسان نشود مشکل ما

ز آتش شوق چو پروانه بسوزم زرگر *** گر شبی روشن از این شمع شود محفل ما

مهی کز اوست همه ناله شبانه ما *** گر شبی روشن ازینشمع شودخانه ما

بگلستان نبود ذوق گلستانی دام *** خوش آنزمان که شود دام آشیانه ما

کسیکه فتنه آخر زمان نیارد یاد *** بدور چشم تو ای فتنه زمانه ما

خزانه سینه ما و محبت تو گهر *** تهی میاد ولی زین گهر خزانه ما

کناره کرد زما آنچنانکه پنداری *** نبود یکسر یکسر مو دوستی میانه ما

اگر نخورده فریب فسون مدعیان *** نمیدهد زچه رو گوش پر فسانه ما

ص: 5

غمت بس اینکه چه رفتیش ز آستان زرگر *** نگفت كو سك ديرين آستانه ما

ننهی از چه سبب پای بکاشانه ما *** کمتر از خانه مردم نبود خانه ما

گر بویرانه ما پای نهی میگویم *** گنج پیدا شده بی رنج بویرانه ما

چشمه آب حیات ار نبود پس زچه رو *** بتن مرده دهد جان لب جانانه ما

گیرم ایدل که بافسانه توان راعش کرد *** چکنم گر ندهد گوش بافسانه ما

زاهد صومعه از میکده بیرون نرود *** گر بگوشش برسد ناله مستانه ما

نیست در حلقه پیمانه کشان ما را راه *** زرگر از باده تهی تاشده پیمانه ما

با سر زلف بتی تاسر کاریست مرا *** دل آشفته و جان فکاری است مرا

تا مگر آید و سر در پی رختش فکنم *** چشم حسرت بره شاهسواریست مرا

بکنارم بنشین ناز مکن بوسه بده *** کز تو در دل هوس بوس و کناریست مرا

بخد نگم زد و بگذشت و بگفتا زغرور *** اینکه آغشته بخون است شکاریست مرا

منم آن حالا بر خوش نغمه که در گلشن عشق *** همچو زرگر بنوا دوست هزاریست مرا

ص: 6

گر بریزد قطره از جام ساقی می در آب *** میتوان بردن بآب زندگانی پی در آب

ساربانا بی محابا محمل لیلی مبند *** کانقدر گریم که ماند نافه اش را پی در آب

گر نمیشد دامن لیلی تر از سیل سرشك *** بارها گمگشته بد از اشك مجنون پی در آب

در میان آتش و آبم زاشك و آه آه *** چند بنشینم در آتش سر کنم تاکی در آب

مینوشتم شرح هجرش گریه ام مهلت نداد *** سيل اشك از سر گذشت و داستا نشد طی در آب

گر بر آرم ناله ای از سینه سوزان چونی *** سوزد از سوز درونم بند بندنی در آب

آبرا پرسیدم از زرگر که آتش میشود *** گفت آری گر بیفتد عکس روی وی در آب

کرد تا آن رخ چو گلرنك شراب *** زعفران گون شد ز شرمش آفتاب

پرده پرهيز کاری بر درد *** زاهد از بیند رخش را بی حجاب

تا بدیدم چشم خواب آلود او *** نایدا ندر چشم من يكلحظه خواب

گر تو میخواهی ثواب ای بیگنه *** ما گنه کاران بکش بهر ثواب

ص: 7

رفت از چشمم روان ساقی بیار ***آن روان بی روان یعنی شراب

آتش هجران دل و جانم بسوخت *** وصل کو تاریزدم بر آتش آب

از سپاه ناز اى سلطان مکن *** ملك ويران و دل ما را خراب

گر بپیری آن صنم گشتت بکام *** عيش كن زرگر که باز آمد شباب

ببرد از گریه خوابم تا ترادیدم بخواب امشب *** بتاریکی نشستم تا برآمد ماهتاب امشب

بچشم خویش هر خار یکه از پای تو بر چیدم *** نماند از موج خیز گریه بر چشم پر آب امشب

حساب درد دل میکردم از تب سوختم جانا *** بمن گردید روشن گر می روز حساب امشب

تو در خواب خمار و من زسوز درد دل بیخود *** که میخوردی تو با اغیار و من گشتم کباب امشب

خدا را ساقی هجران بمن پیمانه کمتر *** کزین میشد چو زرگر میشود مست و خراب مشب

شبکر آمیز تو را بسکه لب نوشین است *** همه گر تلخ بگوئی سخنت شیرین است

تا قیامت نرود یاد تو از خاطرما *** همه جا بادل فرهاد غم شیرینست

ص: 8

مهر با ماه رخت لاف نکوئی نزند *** صعوه را قدرت پرواز نه با شاهین است

با خیال رخت از دیده فروریزم اشك *** در شب هجر تو کارم بمه و پروین است

باز با عاشق يك رنك دو رنگی دارد *** آنکه سر پنجه اش از خون دلم رنگین است

کرده کفر سر زلف تو مرا رخنه بدین *** زانکه کفر سر زلف تو بلای دین است

زرگرا برد بیغما دل و دین از کف ما *** ترك مستی که بناگوش و برش سیمین است

مرا بموی تو تار وجود پیوند است *** ترحمی که بموئی حیات من بند است

برت چوخوار شدم خوار روز گار شدم *** چرا که عزت هر بنده از خداوند است

لبم بلب برسان گر نخواهیم گریان *** که گریه ام همه از آنلب شکر خند است

گرم بناز کشی ور زلطف بنوازی *** هر آنچه میکنی اینازنین خوش آیندست

مه سپهر که باشد بحسن بی مانند *** کجا بعارض نيکوی یار مانند است

زدم بملك سخن کوس سلطنت زرگر *** از آنکه بنده محتاج آن خداوند است

هر که خرم بجهان است جهان خرم اوست *** هر که بگذشت زعالم همه عالم از اوست

ص: 9

آدمی داشت شرافت زملك بيش وليك *** همه را در نظر آرم بنکوئی کم از اوست

خنجری زد بدل و خنجر دیگر از پیش *** هم مر از خم دل خسته و هم مرحم از اوست

کشدم گرغم دلدار نسازم اظهار *** تا کس آگاه نگردد که مرا اینغم از وست

هر که در میکده ره یافت و پیمانه گرفت *** همچو من ملکت اسکندر و جام جم از وست

کرد تا زلف پریشان برخ آن سیمین بر *** زرگراکار من و خلق همه در هم از اوست

رفتی و بی لب جان بخش تو جانم بلب است *** تنم از آتش سودای تو در تاب و تب است

یار با مدعی امروز بعیش و طربست *** صحبت آدمی ودیو حدیثی عجبست

بسر زلف دراز تو که بیزلف و رخت *** شام من تیره تر از زلف و روزم چو شبست

ز حلاوت ندهم نسبت لعلت برطب *** اینحلاوت که لبت راست کجا بارطبست

در شب وصل نخواهم که نشینم ببرت *** که بیش تو نشستن به طریق ادبست

دل من ز آتش سودای تو در سوز و گداز *** آنچنانست که در آتش سوزان حطبست

ص: 10

ترسم آخر سپرم جان و بوصلت نرسم *** كه مرا لنك در این مرحله پای طلب است

آنکه جان داد زهجر رخ لیلی صفتی *** رهرو وادی غم زر کر مجنون لقب است

دلبرم بهر سفر ناقه محمل بست و رفت *** آنکه دل بستم بر او بار د گر دل بست و رفت

تا نیفتیم از قنایش ما دل از کف دادگان *** محمل آن آرام جان برناقه غافل بست و رفت

کاروان سالار من چون کرد آهنگ سفر *** بر دل من بار غم منزل بمنزل بست و رفت

تا دل دیوانه ام دیوانگی کمتر کند *** آمد و از زلف بر پایش سلاسل بست و رفت

تا نیارم دست و پا در زیر تیغ هجر او *** دست و پایم محکم آن بیرحم قاتل بست و رفت

با هزاران تلخکامی شاعر شیرین سخن *** بار از کوی تو ایشیرین شمایل بست و رفت

تا زلف را قرار برخسار یار نیست *** از بیقراریش دل ما را قرار نیست

هستی تو روزگار من ايزلف يارو كس *** چون من بروزگار سیه روزگار نیست

ص: 11

چون تیغ ابروان تو اى ترك جنگجو ***خونریز تیغ رستم و اسفندیار نیست

سر زد خط و تمام شدش اعتبار حسن *** اینقوم را زیاده از این اعتبار نیست

با هر کسی که مینگرم سازگار هست *** باری ندانم از چه بمن سازگار نیست

نرگس مگوی چشمش و سنبل مخوانش زلف *** زیرا که این حدیث مرا استوار نیست

نرگس چوچشم فتنه گرش فتنه جوی نه *** سنبل چوزلف پرشکنش تا بدار نیست

زرگر عذار تو شده همونك زر مگر *** با تو بمهر آن مه سیمین عذار نیست

از قد تو ای بلند قامت *** کوته شده قصه قیامت

تا در ره عشق تو نشستم *** برخاستم از ره سلامت

ای آنکه کنی ملامت من *** از عشق بتان سرو قامت

از تیر ملامتم مترسان *** کاندیشه ندارم از ملامت

ما را ز ره کرم بخشای *** کز ماست کنه ز تو کرامت

دور از تو دمی که زنده مانم *** ز آن زندگی ام بود ندامت

ص: 12

گفتم زرگر غمش تو را کشت *** گفتا سر داستان سلامت

زلف تو که هر تاری از آن رشته جانست *** جانیکه جهانر است همه بسته بآن است

در وصف میانت سخن موی نگنجد *** صد نکته باریکتر از موی میان است

این عارض نیکوی تو یا مهر منیر است *** این قامت دلجوی تو یاسرو روان است

چشم تو بخونریزی دل ز ابرو و مژگان *** ترکی است جهانسوز که با تیرو کمانست

پرسی که تمنای تو از لعل لبم نیست *** آنجا که عیانست چه حاجت به بیان است

زرگر دل خونین من است آنکه بیایی *** در پیش خدنگ غم دل دوز نشان است

متصور نشود بسکه لطیف آن بدنست *** گوئیا روح روان است که در پیرهنست

رستنم مشکل از آن زلف شکن در شکست *** که بپای دلم از هر شکنش صد رسن است

جان زدستش نتوان برد که ترک نگهش *** آفت پیرو جوان رهزن هر مرد و زنست

کشدم عاقبت این درد که آن چشم سیه *** چشم لطفش سوی غیر است و نگاهش بمنست

ص: 13

نه وفادارو نه دل رحم و نه در عهد درست *** سختدل سست وفائیستکه پیمان شکن است

دل جدا از سرو زلف تو ندارد آرام *** بیقرار است غریبی که بیاد وطن است

نه بزیبائی رخسار تو مهر فلك است *** نه برعنائی بالای تو سرو چمن است

بس کنم وصفه لبت هر طرفی میگذرم *** همه گویند که این زرگر شیرین سخنست

اگر خواهی کباب اى ترك سرمست *** مرا در سینه مرغ بسملی هست

نهفتی روی و روزم گشته چون شب *** نمودی دست و کارم رفت از دست

بدو گفتم که بنشین در بر من *** زغم در آتشم بنشاند و ننشست

نخواهد تا قیامت هوشیاری *** کسی کز باده عشق تو شد مست

چو آن شیرین زبان آمد بگفتار *** ز گفتارش بهای قند بشکست

گل باغ جنان پیش رخش خار *** سہی سرو چمن پیش قدش پست

دل از جان زرگر غمدیده بر کند *** چو دل بر مهر آن سیمین بدن بست

جای بدل تا غم دلبر گرفت *** ز آتش غم دل ببرم در گرفت

ص: 14

روی تو و موی تو از رنگ و بوی *** رنك ز گل بوی ز غنیر گرفت

از رخ زیبای تو ای ماهروی *** بزم جهان زینت و زیور گرفت

شهد لب لعل شکر بار تو *** باج ز شیرینی و شکر گرفت

سینه سپر ساختم از روی مهر *** از ره کین یار چو خنجر گرفت

تا بتو زرگر دل خود باز داد *** دل زهمه خلق جهان بر گرفت

بر سرم با تیغ کین یا رستمکار آمده است *** وه که باز اندر پی قتل من زار آمده است

نه همین من بوسه از آنم خریداری بجان *** همچو من بسیار از هر سو خریدار آمده است

گل شکفت از عیش و بلبل آمده اندر خروش *** تا نسیمی از گل رویت بگلزار آمده است

سوخت زرگر از غم عشق تو ای زیبا پسر *** ز آتش عشق تو مسكين شرر بار آمده است

مرا پروانه سان آتش بجان است *** که یارم شمع بزم دیگران است

چه خواهی کرد فردا با من ای دل *** که خون از دیده ام امشب روانست

چرا با منت مشاطه سازد *** نگار من گل هر باغبان است

ص: 15

مگر آن غنچه لب آمد بگلشن *** که شیون در میان بلبلان است

کجائی ای شراب ارغوانی *** که خون از دیده ام امشب روانست

دم رفتن چه خوش میگفت زرگر *** مرا دار البقا دارالامان است

بدو زلفت که بغیر از تو مرا یاری نیست *** با کسی جز تو و زلف تو سر و کاری نیست

تا رود غم زدل ای مایه شادی باز آی *** که مرا هست فراوان غم و غمخواری نیست

در همه عمر ندیدم وفائی ز کسی *** گوئیا در همه آفاق و فاداری نیست

عاشقان را بر معشوق اگر قدری هست *** پس مرا از چه سبب پیش تو مقداری نیست

بمددکاری من ای دل غمدیده بنال *** که مرا جز تو دگر یار و مدد کاری نیست

زرگرا بی مه آن برج نکوئی همه شب *** همچو اشکم بزمین ثابت و سیاری نیست

کعبه مقصود ما هست سرکوی دوست *** قبله حاجات ما نیست جز ابروی دوست

زندگی ما بود از لب جان بخش یار *** خرمی ما بود از رخ نیکوی دوست

ص: 16

گلشن جنت بشرم از گل رخسار یار *** قامت طوبی برشك از قدد لجوی دوست

با همه افسونگری بگذرد از ساحری *** بیند اگر سامری نرگس جادوی دوست

اختر ما را بود تیرگی از زلف یار *** دیده مارا بود روشنی از روی دوست

هر نفسم میزند زخمی و من میزنم *** از پی زخم دیگر بوسه ببازوی دوست

جای بپهلوی حور جستن زرگر خطاست *** گر بدهندش بحشر جای بپهلوی دوست

سرو بالایی که جایش در دل است *** سروپیش قامتش یا در گل است

بوالهوس آگه ز سر عشق نیست *** طالب صورت ز معنی غافل است

دل بدست دلیران دادن خطاست *** شیشه بر خارا زدن بیحاصل است

نیست آسان آشنائی با بتان *** وحشیان را رام کردن مشکل است

ای کمان ابروی تیر غمزه ات *** دل بخون غلطان چو مرغ بسملست

هر که ابروی تراش محراب نیست *** هر چه طاعت مینماید باطل است

شیر یزدان حیدر دلدل سوار *** آنکه عمرو عبدود را قاتل است

ص: 17

روز رزمش صد چورستم چاکر است *** گاه بذلش صد چو حاتم باذلست

شعر زرگر را بزر باید نوشت *** چون همه مدح امیر باذل است.

نمیمیرد دلم تا در سر کویش مکان دارد *** بلی هر گز نمیرد هر که منزل در جنان دارد

سخنهای ملیحش بسکه شیرینست پنداری *** نمك در بسته خندان و شکر دردهان دارد.

پی خونریزی من ترك مست فتنه انگیزش *** ز مژگان ترکش پر تیروان برو کماندارد

بگوش غیر میگوید سخن آهسته آهسته *** نمیدانم دگر با او چه رازی در میاندارد

نباشد گر نهانی با رقیب او را سریاری *** چرا حرفی که با وی میزند از من نها ندارد

دل اورا خدا یا مهربان کن با من غمگین *** که غم در دل ندارد هر که یار مهر با ندارد.

در کوی غمت خون ز بس از چشم تر آید *** سیل از مژه برهم زدنم تا کمر آید

جان ماند و دلم رفت چو آمد قد می پیش *** ایکاش كه يك چند قدم پیشتر آید

ناید پسرم آن پسر از بیم پدر کاش *** میرد پدرش تا برم آن پسر آید

ص: 18

گرخون نشد از بیم فراقش جگر من *** ازدیده چرا اینهمه خون جگر آید

گر رفت و نمردم زفراقش عجبی نیست *** هستم بهمین زنده که بار دگر آید

دیریست که با غیر سفر کرد و نیامد *** بی همسفر ایکاش که زو از سفر آید

شد بیخبر از خود ز تو هر کس خبری یافت *** ایکاش که از خود دل من بی خبر آید

در وصف لبت خامه من شهد فشانست *** آری بود این رسم که از نی شکر آید

زرگر چو بانفسانه نیاید بیرت یار *** بنماز روسیمش که پی سیم وزر آید

تا سحر دوش خیال تو در آغوشم بود *** حاصلی بود گر از عمر همان دوشم بود

اینچه می بود که در ساغر من ساقی ریخت *** کافت عقل و دل و راهزن هوشم بود

سر فکندم بره عشق سبکبار شدم *** زانکه این بار گران بود که بر دوشم بود.

من خاموش زبان بسته ام از هر سخنی *** غیر ذکر تو که ورد لب خاموشم بود

منم آن عاشق دیرینه که از روز ازل *** حلقه بندگی عشق تو در گوشم بود

آنکه از تیرنگه خون دل زرگر ریخت *** ترك زرين كمر وسیم بناگوشم بود

ص: 19

جان ز تن رفته و از دل نفسی میآید *** آن نفس هم بتمنای کسی میآید

خبر از مرغ دلم نیست ولی میشنوم *** ناله با اثری کز قفسی میآید

يارب ان نال جانسوز مگر از دلم است *** یا از آن قافله بانك جرسی می آید

مدعی از ره عشق تو چو من جان ندهد *** کار عاشق نه زهر بوالهوسی میآید

تندای قافله سالار مران محمل را *** که بدنبال تو وامانده کسی میآید

زرگر از دست غمش اینهمه فریاد مکن *** دل قوی دار که فریاد رسی می آید

جوانبخت آنکه در پیری جوانیرا بر گیرد *** ببر گیرد جوانی را جوانی راز سر گیرد

گریزد آن پسر از من زپندی کز پدر دارد *** خدا داد مراهم ز آن پدر هم از آن پسر گیرد

ز مهرت بر نگیرم دل نباشد شیوه عاشق *** که گر نامهربان یارش بود یار دگر گیرد

من این نخل امیدیرا که روزی کاشتم در دل *** دهم آبش ز خوناب جگر شاید که بر گیرد

ز شبهای جدائی در غم یاران چنان نالم *** که از آن ناله آتش در دل مرغ سحر گیرد

ص: 20

نمیخواهد گشاید پر مگر از حلقه دامت *** مر ا مرغ دل بی بال و پر گر بال و پر گیرد.

گرفتم میتوان بگرفت کام از وی بسیم و زر *** ندانم کام از و کی زرگر بی سیم و زر گیرد

دلم ز بوالهوسی یکنفس قرار ندارد *** بلی قرار ندارد کسیکه یار ندارد

بیا بیا و بر آور ز انتظار دلم را *** که بیش ازین دل من تاب انتظار ندارد

بلی چسان گذرد روزگار من زغم تو *** کسیکه در غم یار است روزگار ندارد.

ز حرف من نکند ترك دشمنان چکنم من *** که حرف دوست بر دوست اعتبار ندارد

ز شهر بند دلم رخ متاب ایشه خوبان *** که خیر نیست بشهری که شهر یار ندارد

بپیچ و تاب دل من بود بسینه از آنرو *** که راه در سر آنزلف تا بدار ندارد

اگر نه عاشق سیمین بریست پس ز چه زرگر *** بجز رخ چو زر و چشم سیم بار ندارد

گر قطع نظر از من بیتاب توان کرد *** جز صبر که آنهم نتوانم چه توان کرد

یکجام میم داد و دو بوس از لب جا نبخش *** در پیریم آن تازه جوان باز جوان کرد

ص: 21

چون پرده من تا بدرد پرده خلقی *** از پرده عیان کردرخ و باز نهان کرد

سر غم عشق تو شد از چشم ترم فاش *** رازی که نهان در دل من بود عیانکرد

گر یار ندارد سر رسوائی عاشق *** مارا غم عشقش ز چه رسوای جها نکرد

آمد بتنم جان چو نهادی بلبم لب *** اعجاز مسیحا لبت ای راحت جان کرد

صد چشمه خون زر گرد لخون برخ خویش *** از دیده روان بیرخ آنسر و روان کرد

گر بی نقاب از بر من یار بگذرد *** از يك نگاه کار من از کار بگذرد

بازار حسن یوسف مصری بهم خورد *** یار عزیز من چو ببازار بگذرد

زاهد بخانقاه دگر یا نمینهد *** روزی اگر بخانه خمار بگذرد

الفت گرفته یار باغیار زرگرا *** فکری بکن کز الفت اغیار بگذرد

چه خوشبود که شبی در کنار آن پسر آید *** کنار کرده ز غیر و نهفته از پدر آید

ندیده ام بشری را که چون تو جلوه گر آید *** مگر که حور بهشتی بصورت بشر آید

چگونه در دل سختش ز ناله رخنه نمایم *** که ضعف دل نگذارد زمینه ناله برآید

ص: 22

بحال مرك نخواهم که یار بر سرم آید *** از آنکه میشود آزرده گر مرا بسر آید

به بیستون ره شیرین سنگدل اگر افتد *** بحال کوه کنش سیل اشك تا کمر آید

بروی من بگشاید در بهشت برین را *** دمی که از درم آن حوری بهشت در آید

ز رفتنش بسفر گر برفت جان ز تن من *** دوباره جان بتن آید چوزر گر از سفر آید

ما هم ببامداد چو آهنك بام كرد *** ماه تمام را مه رویش تمام کرد

از چشم خاص و عام فکند آفتاب را *** ماهم زبسکه جلوه بر خاص و عام کرد

تا چند میکنی بمن اى بيوفا جفا *** زینگونه جور خواجه کجا با غلام کرد

ساقی در آرجام بگردش که فصل گل *** از قول زاهدان نتوان ترك جام کرد

ایدل مباش اینهمه در فکر ننك و نام *** در عشق کی کسی طلب ننگ و نام كرد

برخاستی ز ناز و سهی قامت تو را *** هر کس که دید گفت قیامت قیام کرد

طاوس مست را که ز رفتار شرمسار *** اين كبك خوشخرام ز طرز حرام کرد

وحشى غزال من بطریقی رمیده است *** کو را بخویشتن نتوان باز رام کرد

ص: 23

بی قدر قند را که ز گفتار زرگرا *** آن دلبر شکر لب شیرین کلام کرد

آنکه بی می نرگس مستش خرابم میکند *** میخورد می با رفیقان و کبابم میکند

آب چشمم بی رخت خونست دانم عاقبت *** غرق در دریای خون چشم پر آبم میکند

پنجه از خون دلم دارد خضاب و هر زمان *** قصد جان با پنجه در خون خضابم میکند

گرچه دارم بیحسابش دوست بیزار از منست *** با همه این دوستی دشمن حسابم میکند

مینماید چهره و آرام و هوشم میبرد *** میگشاید طره و بی صبر و تابم میکند

اضطراب از بسکه دارم در دل از عشق بتان *** عاقبت رسوای عالم اضطرابم میکند

بعد عمری گر شبی آنمه مرا آید بخواب *** زرگرا بیدار بخت بد ز خوبم میکند

ز مرجان لبت یا قوت و لعل از آب ورنك افتد *** ز چشم پرفنت بر طاير جانها خدنك افتد

چر افشان میکنی بر چهره زلف عنبر افشانرا *** هزاران فتنه و آشوب در شهر فرنك افتد

شدم در بحر غصه غوطه ور در آتش عشقش *** کند غواص چون وقتيكه در كام نهنك افتد

بجان دوست از تو بار دیگر جان برافشانیم *** اگر دامان آن سلطان خوبا نم بچنك افتد

ص: 24

بیا زرگر توهم استاد شو در سلك عشاقان *** مگر چشم سلیمان زمان برمور لنك افتد

دوش گفتم بغمش در گذر از ایندل ریش *** گفت بیرون نگذارم قدم از خانه خویش

هستم از نرگس بیمار تو دایم بیمار *** هستم از زلف پریشان تو پیوسته پریش

خرد اندیشه کند بیهده در چاره عشق *** عشق را چاره چه داند خرد دوراندیش

بسکه بیگانگی از مردم دوران دیدم *** چشم امید بیستم ز بیگانه و خویش

جان من راز دل خویش مگو با همه کس *** محرم خویش بکن فرق زنا محرم خویش

یار با من نشود یار کجا ساز آید *** صحبت پیرو جوان الفت شاه و درویش

گر مرا راه بیزم تو نباشد چه عجب *** بار در بارگه شاه ندارد درویش

زرگرا پیشه خود ساز جنون در ره عشق *** که در این راه جنون را برودکار از پیش

یوسفی را که دل افتاده بچاه دغنش *** بمن ایکاش رسد نگهتی از پیرهنش

مرده را جان بتن آید چو در آید بسخن *** میکند معجز عیسی پیمبر سخنش

شهد شیرین دهنش زندگی خضر بود *** چشمه آب حیات است تو گوئی سخنش

ص: 25

نکند رحم بزاری دلم پنداری *** نبود آگهی از حال دل زارمنش

زرگر غمزده دور از رخ آن سیمین بر *** رفته صبر از دل و هوش از سر و طاقت زتنش

دیده هر کس دهان خندانش *** خنده افتاد در گریبانش

مثل يوسف است و قصه چاه *** دل ما چه زنخدانش

كعبة عشق را بود راهی *** که خطرها است در بیابانش

نزند کس ره مسلمانان *** بجز از زلف نامسلمانش

کرده قصد هلاك من ايكاش *** نکند مدعی پشیمانش

روز و شب خاطر پریشانی *** دارم از طره پریشانش

هر که را زرگر آن پری یار است *** نبود آرزوی غلمانش

هر طرفی قیامتی کرده بپاز قامتش *** شور فکنده در جهان قیامت چون قیامتش

شکوه زدست جور او پیش کسی نمیکنم *** تا بمن آنکه میکند کس نکند ملامتش

از سر رسم مهر و کین هستم و هست روزوشب *** او زپى هلاك من ، من ز پی سلامتش

ص: 26

دل که شد از غم تو خون گفتم و باورت نشد *** سرخی اشك من نگر خواهی اگر علامتش

از نگهیم دل برد وز سخنیم جان دهد *** هست بچشم و لب مگر شعبده و کرامتش

روز وصال زرگرت کر نفشاند جان بره *** تا بقیامت ای صنم بس بود این ندامتش

از لطافت گر ز برگ گل کند پیراهنش *** باز میترسم کند پیراهن آزار تنش

میرود دامن کشان یار و من بیدست و پا *** آه از دستم نمیآید که گیرم دامنش

رخ مپوش از من چه خواهد شد صاحبخرمنی *** گر بچیند خوشه چینی خوشه از خرمنش

شعله ور شد سینه ام چون کوره آهنگران *** نرم شد از شعله آهم دل چون آهنش

زر گرا در بوته غم روز و شب جان مرا *** میگدازد آتش اندیشه سیمین تنش

تا نمودی ای پریرخ رخ بمن از زیر زلف *** کردیم دیوانه و بستیم در زنجیر زلف

خامه اش گوئی پریشانی دلها زد رقم *** کرد آنروزیکه منشى قضا تحریر زلف

صد هزاران دل کشد در چین هر مویش ببند *** مانی دوران اگر خواهد کشد تحریر زلف

عارض نیکوی جانانرا زمن دارد نهان *** گر من از اینغم سپارم جان بود تقصیر زلف

ص: 27

روزوشب دارد بهم چون مصحف رخسار یار *** شرط دینداری نباشد گر کنی تکفیر زلف

میشود آشفته گرخوانم عبیر و عنبرش *** پس چه باید گفت اگر خواهم کنم تعبیر زلف

بسته بر پای دل از هر تار موئی صد رسن *** کی تواندرست این بیچاره دل از گیر زلف

عنبر از نطقم ببارد گر کنم تقریر زلف *** لادن از کلکم بریزد گر کنم تحریر زلف

خواب دیدم زلف یارو شد پریشان خاطرم *** گوئیا زرگر پریشانی بود تعبیر زلف

معنى والشمس والليل از نمیدانی که چیست *** آن بود معنی رویت وین بود تفسیر زلف

گه گره سازی و گه چوگان کنی گاهی کمند *** از پی تسخير دل هردم دهی تغییر زلف

دوش دیدم حلقه چین سر زلفش بخواب *** بسترم پرشد زعود و عنبر از تعبیر زلف

میکشی دل را و میپوشی سیه در ماتمش *** عاشقان از ساده لوحی غافل از تزویر زلف

کیست در این شهر ای بدیع شمایل *** آنکه نباشد چو من بروی تو مايل.

مایل رویت به بینوا و چه منعم *** ساکن کویت چه پادشاه و چه سائل

رفتی و از سر نرفت عشق تو بیرون *** مردم و از دل نگشت مهر تو زایل

ص: 28

روز وصالت زوصل بهره نبردم *** زانکه حیاشد میان ما و توحايل

خون قبایل بگردن تو بماند *** گر بخرامی چنین میان قبایل

چشم تو ترکست مست و زابرو *** از پی قتلم نموده ،تیغ حمایل

فاضل عرض آستان سمی پیمبر *** آنکه از و روشنست چشم قبایل

بس بجهانست این فضیلتم که چو زرگر *** مدح سرایم بر آن جهان فضایل

یا یاد تو هرگز نکند یاد کسی دل *** غیر از تو نخواهد نفسی همنفسی دل

گر نیست در این قافله آن قافله سالار *** بی تاب چرا گشته ز بانگ جرسی دل

درسینه کند ناله چنان بی تو که گوئی *** مرغی است گرفتار بکنج قفسی دل

دارد هوسی هر که توبیند و ندارد *** جز دادن جان در ره جانان هوسی دل

زرگر اگر آنشوخ چنان دل برد از خلق *** در شهر دگر و انگذارد بکسی دل

تا دامن آن دلبر فرزانه گرفتم *** دامان مراد دل دیوانه گرفتم

سر تا بقدم سوختم از شعله شمعی *** این قاعده را یاد ز پروانه گرفتم

ص: 29

بیرون نرود غم زدل زارم و گوید *** عمریست که من جای درینخانه گرفتم

دوشینه دلم تنگ شد از زهد ریائی *** امروز ز مسجد ره میخانه گرفتم

تسبیح در افکندم و انگور فشردم *** سجاده گرو دادم و پیمانه گرفتم

این سود مرا بس که بمیدان محبت *** جان دادم و کام از لب جانانه گرفتم

جز وصف لب سيمتنان هر سخنی را *** زرگر چو شنیدم همه افسانه گرفیم

بوسه از قند لبش هر چه مکرر گیرم *** باز خواهم ز لبش بوسه دیگر گیرم

ای جوان گوشه چشمی بمن پیر افکن *** تا جوانی ز تو پیرانه سر از سر گیرم

گر میسر نشود در دو جهان دیدن یار *** به که یکباره دل از هر دو جهان بر گیرم

منما دست من از دامن وصلت کوتاه *** ورنه دامان تو در دامن محشر گیرم

خواهم از صومعه در میکده بگذارم پا *** گرو باده دهم سبحه و ساغر گیرم

خوش بود بادۀ خلز چو در این فصل آن به *** کانچه دارم دهم و باده خلر گیرم

بزبان آرم اگر حرفی از آن شیرین لب *** زرگر از شهد سخن باز ز شکر گیرم

ص: 30

شاه دین فاتح خیبر که بمردی گوید *** مدح من نیست اگر قلعه خیبر گیرم

زرگر آن لحظه شوم مست که در بزم بهشت *** ساغر می ز کف ساقی کوثر گیرم

بروز وصل جان دادم برویش چون نظر کردم *** حکایتهای شبهای جدائی مختصر کردم

چه پرسی چون بروز آورده شبهای هجرانرا *** زغم صدبار جان دادم شبی را تا سحر کردم

نکردم پرفشانی در گلستانی من آن مرغم *** که چون از بیضه بیرون آمدم سر زیر پر کردم

منم آن عاشق صادق که در میدان جانبازی *** بپیش تیرباران غمش جانرا فدا کردم

ز پایش برندارم سر برندم گر سر از خنجر ***که من ننهاده یا در راه عشقش ترك سر كردم

ندیدم جز جفا کاری سزای آن وفاداری *** که من در راه عشق آن بت بیدادگر کردم

نبودم گرزرو سیمی که ریزم در رهش زرگر *** نثار مقدمش جان را بجای سیم و زر کردم

إشك حسرت ریخت بس چشم ترم *** آب در عشق تو بگذشت از سرم

هر چه خواهم کم شود افزون شود *** بی رخت غم در دل غم پر غم پرورم

اخترم یکشب بكام من نگشت *** یا رب از گردش بماند اخترم

ص: 31

گفت میآیم ببالینت شبی *** این سخن هرگز نباید باورم

گفتمش گفتی که بنوازم ترا *** گفت گفتم ليك رفت از خاطرم

ترك چشم مست از مژگان بناز *** میزند پیوسته بر دل خنجرم

از برم بگذشت گفتا کیستی *** گفتمش رسوای عشقت زرگرم

بیخود زعشق آن صنم پرده در شدم *** در پرده دیدمش رخ و از پرده در شدم

ایدل خبر نداشتم از زخم تیر عشق *** وقتی خبر شدم که ز خود بیخبر شدم

روز ازل بمعرکه عشق دلبران *** آن عاشقم که تیر بلا را سپر شدم

نشناختم چو پا ز سرو سر ز پای خویش *** در عاشقی به بی سرو پائی شمر شدم

خون جگر بروی زر از بسکه ریختم *** اينك بنام زرگر خونین جگر شدم

پایان غزلیات زرگر اصفهانی

ص: 32