تقدیم به ساحت مقدس امام حسن عسکری (عليه السلام)

سرشناسه: حسینی شیرازی، سیدمحمد، 1305 - 1380.

عنوان قراردادی:الامام المهدی علیه السلام. فارسی

عنوان و نام پديدآور: امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشريف) جلوه جمال الهی/ سیدمحمد حسینی شیرازی ؛ ترجمه محمد محمدی اشتهاردی.

مشخصات نشر: قم : انتشارات دارالعلم، 1399.

مشخصات ظاهری: 208 ص.؛ 14/5 (عليه السلام) 21/5 س م.

شابك: 978-964-204-596-9

وضعيت فهرست نويسی:فیپا

يادداشت: چاپ قبلی: امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشريف)،1384.

یادداشت: چاپ دوم.

موضوع: محمدبن حسن (عجل الله تعالی فرجه الشريف)، امام دوازدهم، 255ق -

موضوع: ‪Muhammad ibn Hasan‪‪, Imam XII

شناسه افزوده: محمدی اشتهاردی، محمد، 1323 -

شناسه افزوده: Mohammadi Eshtehardi, Mohammad‪

رده بندی كنگره: BP51

رده بندی ديويی: 595/297

شماره كتاب شناسی ملی: 7521100

وضعیت رکورد: فیپا

الشجرة الطيبة

امام مهدى عجل الله تعالی فرجه الشريف جلوه جمال الهى

------------------------------

آيت الله العظمى سيد محمد حسيني شيرازي (رحمه الله)

مترجم: محمد محمدی اشتهاردی

ناشر: دارالعلم

تیراژ: 3000

چاپ: احسان

نوبت چاپ: دوم 1442ه ق

صفحه آرا: نهضت الله عظيمي

---------------------------------

شابك 978-964-204-596-9

---------------------------------

نجف اشرف: کتابخانه امام حسن مجتبى (عليه السلام) تلفن 07826265250

كربلا: خیابان امام علي (عليه السلام) ، کتابخانه تخصصی امام حسين (عليه السلام)

مشهد مقدس: مدرسه امام رضا (عليه السلام) ، چهارراه شهدا، خیابان بهجت، کوچه 5

تهران: خیابان انقلاب، خیابان 12 فروردین، مجتمع ناشران، طبقه همکف، پلاک 16 و 18، انتشارات دار العلم

قم مقدس: خیابان معلم، میدان روح الله، نبش کوچه 19، انتشارات دار العلم

قم مقدس: خیابان معلم، مجتمع ناشران، طبقه همکف ، پلاک 7، انتشارات دار العلم

ص: 2

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

اللَّهُمَّ كُنْ لِوَلِیِّكَ الحُجَةِ بنِ الحَسَن صَلَواتُکَ علَیهِ وعَلی آبائِهِ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَفِی كُلِّ سَاعَةٍ وَلِیّاً وَحَافِظاً وَقَائِداً وَنَاصِراً وَدَلِیلاً وَعَیْناً حَتَّى تُسْكِنَهُ أَرْضَكَ طَوْعاً وَتُمَتعَهُ فِیهَا طَوِیلاً

ص: 3

يا اباصالح المهدي

ص: 4

شكل و شمایل حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 50

برترى حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 51

قطعى بودن وجود و ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 55

طول عمر آن حضرت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 56

فصل دوّم: ويژگي های ظهور و حكومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

دگرگونى حركت افلاك... 63

مُصحف اميرمؤمنان (عليه السلام) در دست مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 64

روابط محبت آميز حيوانات... 65

زنده شدن بعضى از مردگان... 66

آشكار شدن گنج های زمين... 67

رشد اخلاق، علم و نيرو... 68

نبودن ترس و تقيّه... 70

حاكميت بر شرق و غرب... 70

بشارت های ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 71

شمّه ای از بركات ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 74

اخلاق و سيره رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) در سيماى حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) 75

فصل سوّم: امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از نگاه روايات

حديث قدسى دربارة حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 81

چند سخن از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) دربارة حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 83

ص: 6

چند سخن از حضرت امام على (عليه السلام) دربارة مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 85

سخنانى از حضرت زهرا (عليها السلام) در شأن مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 86

سخنى از امام حسن مجتبى (عليه السلام) دربارة مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 88

سخنى از امام حسين (عليه السلام) دربارة مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 88

سخنانى از امام سجاد (عليه السلام) دربارة حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 89

چند سخن از امام باقر (عليه السلام) دربارة امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 91

سخنانى از امام صادق (عليه السلام) در شأن حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 92

سخنى از امام كاظم (عليه السلام) در شأن امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 94

سخنى از امام رضا (عليه السلام) در شأن حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 95

سخنى از امام جواد (عليه السلام) در شأن امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 98

سخنى از امام هادى (عليه السلام) در شأن امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 100

سخنى از امام حسن عسكرى (عليه السلام) در شأن فرزندش مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) 101

جانشين امام حسن عسكرى (عليه السلام) ... 102

چند روايت از طريق اهل سنّت... 106

كتاب های نوشته شده درباره حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 113

فصل چهارم: نمونه هایی از

ديدار با حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و معجزات او

ماجرای ديدار پسر مَهْزِيار با حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 123

شركت هميشگى جوان علوى در حج... 133

ص: 7

اسب سوار و برطرف شدن شك از فرماندار قم... 134

تولّد شيخ صدوق و برادرش به دعاى امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 139

امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در كنار كعبه... 140

ورشكستگى دژخيمان عبّاسی... 141

كودك طبرزين به دست در برابر جلاّد... 144

نپذيرفتن خمس مال حرام و پذيرفتن جامة پيرزن... 145

من محمّد بن حسن هستم... 150

سرگذشت غانم هندى... 153

نصب حجر الاسود، توسط حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 160

من، قائم آل محمّد (عليهم السلام) هستم... 164

فصل پنجم: وظايف ما، در عصر غيبت

دعا براى فَرَج امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 171

استقامت در راه ولايت، و پاداش آن... 172

اهمّيت انتظار فرج... 172

اندوه براى غيبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 175

گرية امام صادق (عليه السلام) در غيبت حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 179

دعا براى حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 181

از آثار دعا... 182

صدقه دادن براى حفظ امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 183

ص: 8

پيش گفتار مترجم... 11

مقدمة مؤلف... 14

فصل اول: حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) كيست؟

ولادت و نام مبارك آن حضرت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 19

لقب های حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 20

جريان ولادت آن حضرت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 21

حسب و نَسب مادر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 24

مليكه در شهر سامرّا... 31

بشارت امام از نزديك بودن ولادت مهدى موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 33

طلوع خورشيد وجود مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 37

درخشان ترين نور... 40

سخن گفتن حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 43

نشانه های حقانيت امام (عليه السلام) ... 46

كنيز بودن مادر بعضى از امامان (عليهم السلام) ... 47

آيا به زبان آوردن نام امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، حرام است؟... 48

شكل و شمایل حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 50

برترى حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 51

قطعى بودن وجود و ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 55

طول عمر آن حضرت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 56

فصل دوّم: ويژگي های ظهور و حكومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

دگرگونى حركت افلاك... 63

مُصحف اميرمؤمنان (عليه السلام) در دست مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 64

روابط محبت آميز حيوانات... 65

زنده شدن بعضى از مردگان... 66

آشكار شدن گنج های زمين... 67

رشد اخلاق، علم و نيرو... 68

نبودن ترس و تقيّه... 70

حاكميت بر شرق و غرب... 70

بشارت های ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 71

شمّه ای از بركات ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 74

اخلاق و سيره رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) در سيماى حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) 75

فصل سوّم: امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از نگاه روايات

حديث قدسى دربارة حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 81

چند سخن از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) دربارة حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 83

چند سخن از حضرت امام على (عليه السلام) دربارة مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 85

سخنانى از حضرت زهرا (عليها السلام) در شأن مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 86

سخنى از امام حسن مجتبى (عليه السلام) دربارة مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 88

سخنى از امام حسين (عليه السلام) دربارة مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 88

سخنانى از امام سجاد (عليه السلام) دربارة حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 89

چند سخن از امام باقر (عليه السلام) دربارة امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 91

سخنانى از امام صادق (عليه السلام) در شأن حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 92

سخنى از امام كاظم (عليه السلام) در شأن امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 94

سخنى از امام رضا (عليه السلام) در شأن حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 95

سخنى از امام جواد (عليه السلام) در شأن امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 98

سخنى از امام هادى (عليه السلام) در شأن امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 100

سخنى از امام حسن عسكرى (عليه السلام) در شأن فرزندش مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) 101

جانشين امام حسن عسكرى (عليه السلام) ... 102

چند روايت از طريق اهل سنّت... 106

كتاب های نوشته شده درباره حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 113

فصل چهارم: نمونه هایی از

ديدار با حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و معجزات او

ماجرای ديدار پسر مَهْزِيار با حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 123

شركت هميشگى جوان علوى در حج... 133

اسب سوار و برطرف شدن شك از فرماندار قم... 134

تولّد شيخ صدوق و برادرش به دعاى امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 139

امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در كنار كعبه... 140

ورشكستگى دژخيمان عبّاسی... 141

كودك طبرزين به دست در برابر جلاّد... 144

نپذيرفتن خمس مال حرام و پذيرفتن جامة پيرزن... 145

من محمّد بن حسن هستم... 150

سرگذشت غانم هندى... 153

نصب حجر الاسود، توسط حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 160

من، قائم آل محمّد (عليهم السلام) هستم... 164

فصل پنجم: وظايف ما، در عصر غيبت

دعا براى فَرَج امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 171

استقامت در راه ولايت، و پاداش آن... 172

اهمّيت انتظار فرج... 172

اندوه براى غيبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 175

گرية امام صادق (عليه السلام) در غيبت حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 179

دعا براى حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 181

از آثار دعا... 182

صدقه دادن براى حفظ امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 183

نيابت حج از جانب حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... 184

از جاى برخاستن هنگام ذكر نام مبارك حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) 185

تضرّع و راز و نياز براى حفظ ايمان... 186

فصل ششم: نشانه هايى از ظهور

علائم آخرالزمان در كلام پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) ... 193

نشانه هایی از ظهور در كلام اميرمؤمنان (عليه السلام) ... 199

سخن آخر... 201

کتابنامه... 203

ص: 9

ص: 10

ارزش های اسلامى، و احياى تفكّر متعالى همه پيامبران و امامان (عليهم السلام) و اولياى خدا است.

پس، سخن از ولىّ عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سخن روز است، چرا كه مردم دنيا از ظلم وستم، از تبعيض و فساد، و از ناپاكی ها و پليدی ها به ستوه آمده اند، و در انتظار برآمدن حاكم عادل، و رهبر نورانى و دادگستر، و مصلح كل هستند.

اين عقيدة اميدبخش، انسان را به سوى خورشيد پاكی ها سُوق می دهد، و موجب تربيت و پرورش و سازندگى می گردد، و يكى از اهرم های محكم و استوار حركت و تحول، پاک سازى و بِهسازى خواهد شد. چرا كه با ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) يك نهضت جهانى و پر از صلح و صفا و صميميت، در جهان پديدار می گردد، چنان که روایت شده:

«إِذَا قَامَ الْقَائِمُ حَكَمَ بِالْعَدْلِ، وَارْتَفَعَ فِي أَيَّامِهِ الْجَوْرُ، وَأَمِنَتْ بِهِ السُّبُلُ، وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ بَرَكَاتِهَا، وَرَدَّ كُلَّ حَقٍّ إِلَى أَهْلِهِ(1)؛ آن گاه كه قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قيام كند، حكومتش را بر اساس عدالت قرار دهد، ظلم وجور برچيده می شود، جاده ها و راه ها اَمن گردد، زمين بركات خود را آشكار می سازد، و هر حقّى به صاحبش می رسد».

كتاب حاضر، با حجم كوچكى كه دارد، بسيارى از مطالب

ص: 12

پيرامون حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را بيان كرده و با نظم خاص، و ذكر نكات ظريف و پرمعنا، بر اساس دلايل محكم و استوار، ما را با ويژگى های زندگى درخشان ولی الله اعظم حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و مطالبى ديگر در اين راستا آشنا می كند(1).

كتابى سازنده و آموزنده، كه نويسنده آن، مرجع عالیقدر و مجاهد، حضرت آيت الله العظمى سيد محمد حسينى شيرازى (رحمه الله) آن را به عربى نگاشته است، و از آن جا كه ترجمه آن به فارسى، موجب گسترش و استفاده بيشتر از اين كتاب ارزشمند خواهد شد، از اين رو با پيشنهاد ناشر محترم، به آن اقدام گرديد.

خداوند روح پر فتوح مؤلف معظّم را با ارواح پاك اجداد مطهرش، و با شهداى كربلا محشور گرداند، و ما را از منتظران و ياران امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قرار داده و لطف عميم آن حضرت را شامل حالمان كند. آمين.

حوزه علميه قم

محمد محمدى اشتهاردى

آذر ماه 1380ش، شوال 1422ق

ص: 13

مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) زمين و آسمان، بر پا و استوار است».

وجود خورشيد، مادى محض است، ولى وجود حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هم مادى و هم معنوى است، بنابراين، وجود آن حضرت در عصر غيبتش لطف [و مايه حفظ و بقا است] و نياز به او براى ادامه زندگى، ضرورى و قطعى است.

بشريّت در انتظار ظهور آن حضرت است، تا با قيام خود سراسر زمين را، همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد كند، و قطعاً چنين روزى فرا خواهد رسيد.

و با فرا رسيدن ظهورش، سراسرِ زمين، دگرگون می گردد، به طوری كه زمين از شكل كنونى خارج و آثار فعلى آن بی اثر می شود، آن گاه آن زمين نه مانند اين زمين است ونه مانند بهشت است، و از آن جا كه ما طبق معمول جز امورى را كه نظير آن را ديده ايم، نمی شناسيم، از اين رو چگونگى ظهور آن حضرت يا ويژگى های آن را، آن گونه كه رخ می دهد، بر ما معلوم نيست؛ و چه بسا توان درك و شناخت همه جانبه آن را نداريم، چنان که بهشت با آن همه ويژگی هايش را نمی شناسيم، همان گونه كه امامان (عليهم السلام) درباره بهشت فرموده اند:

«فِيها ما لا عَيْنٌ رَأَتْ، وَلا اُذُنٌ سَمِعَتْ(1)؛ در بهشت چيزهايى

ص: 15

هست كه نه چشم آنها را ديده، و نه گوش آنها را شنيده است».

اين كتاب، در عين اختصار، حاوى مطالب فشرده اى درباره امام زمان مهدى موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است، كه آن را به انگيزه اظهار ادب و خدمت به پيشگاه آن حضرت، نوشته ام، كه چهاردهمين شماره از سلسله سيره چهارده معصوم (عليهم السلام) است.

از درگاه خداوند متعال می خواهم كه قبول فرمايد، و تنها اوست كه بايد دست به درگاهش بلند كرد.

قم مقدسه

محمّد شيرازى

1418 ه ق

ص: 16

ص: 18

وَلَوْ كَرِهَ الْكافِروُنَ}(1)؛ «آنها می خواهند نور خدا را با دهان های خود خاموش كنند، ولى خداوند جز اين نمی خواهد كه نور خود را كامل كند، هر چند كافران ناخشنود باشند».

و نظير اين آيه در سورة صف آية هشتم نيز آمده است.

بنابراين، ظاهر اين است كه به زبان آوردن نام آن حضرت در اين زمان جايز است، گرچه فلسفه حرمت به زبان آوردن نام آن حضرت در عصر عبّاسيان نيز، براى ما روشن نيست، زيرا كافران، منافقان و ستمگران به تقدير الهى نمی توانستند به آن حضرت دست يابند، شايد آنها هر كسى را كه نام آن حضرت را داشت می كشتند، يا اینکه خداوند متعال اراده كرده كه با رعايت علل و اسبابِ طبيعى، آن حضرت را حفظ نمايد.

به ساحل رسيد، كنيزانى را در آن می بينى كه گروهى از مشتريان به نمايندگى از بنی عبّاس و اندكى از جوانان عرب، براى خريدن كنيزها كنار آن اسيران جمع می شوند، در اين هنگام از دور نگاه كن، برده فروشى به نام عمر بن يزيد را می بينى كه در تمام روز كنيزانى را در معرض فروش قرار می دهد، تا اینکه كنيزى را به مشتريان نشان دهد كه داراى چنين صفاتى است آن صفات را بيان كرد و آن كنيز دو لباس ضخيم، پوشيده است و از اینکه مشتريان او را تماشا كنند، يا دست به او بزنند، امتناع می ورزد، و از پشت حجابش صدايى به زبان رومى می شنوى، بدان كه اين صدا از همان كنيز است و می گويد: واى كه به حريم حجابم بی احترامى شد.

در اين هنگام يك نفر مشترى به پيش می آيد و می گويد: من اين كنيز را به سيصد دينار می خرم، كه حجاب و عفّتش مرا به او علاقه مند كرده است.

ولى آن كنيز به زبان عربى به او می گويد: اگر تو به شكل و قيافه سليمان بن داود (عليهما السلام) درآيى، و صاحبِ پادشاهى او گردى، من به تو علاقه مند نمی شوم، ثروت خود را تباه نكن و به عنوان قيمت من نپرداز.

در اين هنگام آن برده فروش (عمر بن يزيد) به آن كنيز می گويد: من در مورد تو چه چاره اى بينديشم كه هيچ مشترى را نمی پسندى؟

ص: 22

كنيز در پاسخ او می گويد: چرا عجله می كنى، بايد مشتريى را برگزينم كه موجب آرامِش قلبم شود، و به وفادارى و امانت دارى او اطمينان يابم.

در همين هنگام نزد عمر بن يزيد برده فروش برو، و به او بگو همراه من نامه اى از جانب يكى از بزرگان است كه از روى ملاطفت به زبان و خط رومى نوشته شده، و در اين نامه از كرامت و سخاوت و وفادارى و بزرگوارى خود سخن به ميان آورده است، اين نامه را به آن كنيز بده، تا پس از خواندن آن، در مورد اوصاف اين مشترى بينديشد، اگر به صاحب اين نامه علاقه مند و راضى شد پس من از جانب صاحب نامه وكيل هستم كه آن كنيز را از تو براى او خريدارى نمايم».

بِشر بن سليمان می گويد: همه آنچه كه امام هادى (عليه السلام) فرموده بود، رخ داد، و من به همه سفارش هايى كه سرورم امام هادى (عليه السلام) در مورد خريدارى آن كنيز فرموده بود، بدون كم و زياد عمل كردم، وقتى كه نامه به دست آن كنيز رسيد، گريه سختى كرد و به عمر بن يزيد گفت: مرا به صاحب اين نامه بفروش. و سوگند غليظ و تأكيدآميز ياد كرد كه اگر مرا به صاحب اين نامه نفروشى، خود را هلاك می كنم.

من با عمر بن يزيد در مورد قيمت آن كنيز، گفت وگوى بسيار كردم، تا اینکه به همان مبلغى كه امام هادى (عليه السلام) به من سپرده بود

ص: 23

راضى شد، كيسه دينارها را به او دادم، او آن را كامل يافت و گرفت و كنيز را در حالى كه خندان و شادمان بود، به من تسليم كرد. او را به حجره اى كه در بغداد براى او گرفته بودم بردم. در بين راه او را می ديدم كه نامه مولايم امام هادى (عليه السلام) را از جيبش در می آورد، و می بوسيد و بر چشم ها و صورتش می كشيد.

من از روى تعجّب به كنيز گفتم: تو نامه را اين گونه بر چشم و صورتت می كشى و می بوسى، با اینکه صاحبش را هنوز نمی شناسى؟!

او در پاسخ من فرمود: اى بیچاره، تو به مقام فرزندان پيامبران معرفت پيدا نكرده اى، گوشَت را به من بسپار، و دلت را متوجه من كن تا شرح حالم را براى تو بيان كنم.

درآورد، و من در آن هنگام سيزده سال داشتم. قيصر، جمعى از نواده های حواريّون، از كشيش ها و روحانيان بلند پايه مسيحى را كه سيصد مرد بودند به كاخ خود دعوت كرد، و نيز هفتصد نفر از شخصيت ها و صاحب منصبان و اُمراى ارتش و سرداران سپاه خود، و سران قبايل را كه چهار هزار نفر بودند به كاخ خود فرا خواند؛ آن گاه دستور داد تختى باشكوه آوردند كه آن را به انواع جواهرات تزئين كرده و آن تخت را بر روى چهل پايه نهاده بودند؛ صليب ها و مجسمه های مسيح را بر بلندی ها نهادند، آن گاه برادرزاده قيصر به دستور او بر بالاى تخت رفت و در آنجا ايستاد.

در اين هنگام كشيشان انجيل ها را گشودند تا بخوانند، ناگاه صليب ها و مجسمه ها از بالا به زمين واژگون شدند، پايه های تخت فرو ريخت و تخت بر زمين سرنگون گرديد، برادرزاده قيصر به زمين افتاد و بی هوش شد، به گونه اى كه كشيش ها رنگ پريده و پريشان و لرزه بر اندامشان افتاد.

كشيش بزرگ به جدّم (قيصر) گفت: ما را از اين كار(1) معاف بدار و اين كار را نكن، چون اين كار باعث ناخُجستگى و نحوست گرديد، و همين نشانه آن است كه آيين مسيحيّت به زودى نابود می شود!

ص: 25

قيصر اين حادثه را به فال بد گرفت، و دستور داد بار ديگر همان پايه های فرو ريخته را برپا نموده و تخت را بر روى آن پايه ها بگذارند و صليب ها و مجسمه ها را در جاى خود قرار دهند، تا اين بار، مرا به عقد برادرِ آن برادرزاده نگون بخت درآوردند تا سعادت اين برادر، نحوست آن برادرزاده تيره بخت را از بين ببرد.

اين دستور قيصر انجام شد، و برادرزاده جديد بر روى تخت قرار گرفت، همين كه كشيشان انجيل ها راگشودند و مشغول خواندن شدند، باز پايه ها فرو ريخت، صليب ها و مجسمه ها در هم ريختند و تخت و سرنشين آن سرنگون شد و حاضران از وحشت متفرق گشتند.

جدّم قيصر، سخت غمگين شد و به سراى خود بازگشت و پرده ها را بياويختند.

من در همان شب در عالم خواب ديدم؛ حضرت مسيح (عليه السلام) و شمعون و گروهى از حواريّون(1) در كاخ جدّم گرد هم آمده اند؛ منبرى از نور، كه بر اثر بلندى سر به آسمان كشيده بود، آوردند و در همانجا كه قيصر، تخت خود را نهاده بود، بر زمين گذاشتند. ناگاه حضرت محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) و دامادش على (عليه السلام) همراه جمعى از فرزندانش وارد كاخ شدند. حضرت مسيح (عليه السلام) به پيش رفت و

ص: 26

محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) را در آغوش گرفت و از او استقبال كرد. محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) به مسيح (عليه السلام) فرمود:

«اى روح الله، من آمده ام تا از وصىّ تو شمعون، اين دختر - يعنى مليكه - را براى پسرم(1) خواستگارى كنم».

حضرت مسيح (عليه السلام) به چهره شمعون نگاه كرد و به او فرمود:

«شرافت و شكوه به سراغ تو آمده است، اينك بين خاندان خود و خاندان محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) پيوند خويشاوندى برقرار ساز».

شمعون جواب مثبت داد و به همراه حاضران، بر فراز همان منبر نور رفتند. حضرت محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) خطبه عقد را خواند و مرا به عقد ازدواج فرزندش، امام حسن عسكرى (عليه السلام) ، درآورد. حضرت مسيح (عليه السلام) و فرزندان محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) و حواريّون همگى به آن گواهى دادند.

وقتى كه از خواب بيدار شدم، ترسيدم كه قصّه خوابم را براى پدر و جدّم بيان كنم، تا مبادا مرا به قتل برسانند.

من هم چنان آن خواب را پنهان نمودم و به كسى نگفتم، امّا از آن وقت قلبم آكنده از علاقه و عشق به امام حسن عسكرى (عليه السلام) گرديد، به طورى كه بر اثر بی صبرى و بی قرارى، غذا نمی خوردم و آب نمی آشاميدم. از آن پس هر روز ضعيف تر و لاغرتر و

ص: 27

رنجور می شدم، به طورى كه به سختى بيمار گشتم.

جدّم قيصر تمام پزشك های حاذق را براى درمان من آورد، ولى از همه آنها نااميد شد، و خوب نشدم؛ تا اینکه جدّم به من گفت: اى نور چشمم، آيا در دنيا هيچ آرزويى دارى تا برآورده سازم؟

گفتم: همة درهاى گشايش به رويم بسته است، اگر شكنجه و عذاب را از اسيران مسلمانى كه در زندان های تو هستند بردارى و آنها را از غل و زنجير رها سازى و به آنها لطف كرده و آزادشان كنى، اميد آن را دارم كه حضرت مسيح (عليه السلام) و مادرش به من لطف بنمايند و مرا شفا بخشند.

جدّم قيصر، خواستة مرا برآورد، و همة زندانيان مسلمان را آزاد كرد. از آن پس روز به روز بهتر شدم و كم كم غذا خوردم. جدّم خوشحال شد و احترام شايانى به اسيران نمود، و من پس از چهارده شب در عالم خواب ديدم حضرت فاطمة زهرا (عليها السلام) سرور زنانِ جهان هستى، همراه حضرت مريم دختر عمران (عليها السلام) و هزار نفر از حوريان بهشت به ديدار من آمدند.

مريم (عليها السلام) به من فرمود:

«اين خانم(1)، سرور زنان جهانيان مادر شوهرت ابومحمّد

ص: 28

است».

من تا حضرت زهرا (عليها السلام) را شناختم، خود را به دامن او انداختم و گريه كردم، و از اينكه ابومحمّد (عليه السلام) به ديدار من نمی آيد از او گله مند شدم.

حضرت زهرا (عليها السلام) فرمود:

«تا در آيين مسيحيت باقى هستى پسرم ابومحمّد (عليه السلام) (امام حسن عسكرى (عليه السلام) ) به ديدارت نمی آيد. اينك كه خواهرم مريم (عليها السلام) همراهم می باشد، از دين خودت دست بردار، و اگر علاقه به خشنودى خدا و حضرت مسيح (عليه السلام) و مريم (عليها السلام) و ديدار ابومحمّد (عليه السلام) دارى بگو: اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الاّ اللهُ، وَ اَنَّ اَبى مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ؛ گواهى می دهم كه معبودى جز خداى يكتا نيست، و پدرم محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) رسول خدا است».

من اين كلمات را گفتم؛ حضرت زهرا (عليها السلام) مرا به سينه اش چسبانيد و مرا دلدارى داد و فرمود: «اكنون در انتظار ديدار ابومحمّد باش، و من او را به نزد تو می فرستم».

از خواب بيدار شدم، در حالى كه آن دو كلمه شهادتين را به زبان می آوردم و در انتظار ديدار ابومحمّد (عليه السلام) بودم.

وقتى كه شب بعد فرا رسيد، ابومحمّد (عليه السلام) را در عالم خواب ديدار كردم، به او عرض كردم: اى دوست من، به من بی مهرى كردى، پس از آن كه در راه محبت و فراق تو جانم در خطر افتاد.

ص: 29

فرمود:

«علت عدم ديدار من، چيزى جز اين نبود كه تو در دين نصارى بودى، حال كه مسلمان شدى، اينك هر شب به ديدارت می آيم تا خداوند متعال ما را در عالم بيدارى به هم برساند».

اى بِشر، از آن پس هر شب ابو محمّد (عليه السلام) در عالم خواب به ديدارم می آمد، تا اكنون كه نزد تو هستم.

بِشر می گويد: به مليكه گفتم: چگونه اسير شدى؟ با اینکه در قصر زندگى می كردى؟

مليكه گفت: يكى از شب ها ابومحمّد (عليه السلام) در عالم خواب به ملاقات من آمد و به من چنين خبر داد:

«جدّت (قيصر) به زودى لشكرى را براى جنگ با مسلمانان در فلان روز روانه می سازد و خود نيز به دنبال آنها حركت می كند، در اين فرصت تو خود را به صورت ناشناس به ميان كنيزان بيفكن، و از فلان راه حركت كن».

آن روز فرا رسيد، و من از فرصت استفاده كرده خود را به ميان كنيزان رساندم و به راه افتادم، تا اينكه پيش قراولان سپاه مسلمانان به ما رسيدند و ما را اسير كردند. بعد از جنگ ما را براى فروش به اين سرزمين آوردند كه خود شاهد هستى، و تا اين ساعت هيچ كس جز تو كسى نمی داند كه من دختر قيصر، پادشاه روم هستم.

ص: 30

پيرمردى كه من به عنوان سهميّة غنيمت جنگى، كنيز او شدم، از من پرسيد: نامت چيست؟ نامم را به او نگفتم، و در جواب گفتم: نامم نرجس است. گفت: اين نام، نام كنيزان است.

بِشر بن سليمان پرسيد: شگفت انگيز است كه تو از اهالى روم هستى ولى زبان عربى را خوب می دانى؟!

مليكه (عليها السلام) فرمود: از آنجا كه جدّم علاقة بسيارى به من داشت، و می خواست به مراتب ادب برسم، بانويى را كه زبان عربى و رومى می دانست، استخدام كرد كه هر صبح و شام نزد من می آمد و زبان عربى به من می آموخت، تا اينكه آن را به خوبى ياد گرفتم.

امام هادى (عليه السلام) به او فرمود:

«دوست دارم مقدم تو را گرامى بدارم؛ كدام را دوست دارى، ده هزار دينار به تو بدهم، و يا اينكه تو را به شرافت و افتخار ابدى مژده دهم؟».

مليكه گفت: بشارت ابدى را می خواهم.

امام هادى (عليه السلام) فرمود:

«تو را بشارت می دهم به فرزندى كه غرب و شرق جهان را مالك می شود، و سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد می كند».

مليكه گفت: پدر اين فرزند كيست؟

امام هادى (عليه السلام) فرمود:

«پدر اين فرزند همان شخصيّتى است كه رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) در فلان شب و در فلان ماه، از فلان سال رومى، تو را براى او خواستگارى كرد».

مليكه براى اطمينان خاطر بار ديگر سؤال كرد: آيا منظورتان حضرت مسيح (عليه السلام) و وصىّ او است؟

امام هادى (عليه السلام) از او پرسيدند:

«حضرت عيسى (عليه السلام) و وصىّ او تو را به عقد ازدواج چه كسى درآوردند؟».

مليكه گفت: فرزند شما ابو محمّد (امام حسن عسكرى (عليه السلام) ).

ص: 32

امام هادى (عليه السلام) فرمود:

«ابو محمّد (عليه السلام) را می شناسى؟».

مليكه گفت: از آن هنگام كه به دست سرور زنان عالم حضرت زهرا (عليها السلام) ، اسلام را پذيرفتم، تاكنون شبى نشده كه ابومحمّد (عليه السلام) با من ديدار نكرده باشد.

در اين هنگام امام هادى (عليه السلام) به كافورِ خادم فرمود:

«به خواهرم حكيمه بگو به اينجا بيايد».

كافور پيام امام هادى (عليه السلام) را به حكيمه (عليها السلام) رسانيد، حكيمه (عليها السلام) به محضر برادر آمد، امام هادى (عليه السلام) به او فرمود:

«آن خانمى را كه از او ياد می كردم همين خانم است».

حكيمه (عليها السلام) مليكه را در آغوش گرفت و مدت طولانى او را در آغوشش نگه داشت و بسيار از آمدن او خوشحال گرديد. آن گاه امام هادى (عليه السلام) به حكيمه فرمود:

«اى دختر رسول خدا، اين مليكه را به خانه خود ببر و واجبات و سنّت های اسلام را به او بياموز، چرا كه او همسر ابومحمّد و مادر قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است».

عسكرى (عليه السلام) به ديدار من آمد، و با چشم مشتاق به نرجس (عليها السلام) نگاه كرد، به آن حضرت عرض كردم: اى آقاى من، گويى خواهان نرجس (عليها السلام) هستى، تا او را به خدمت شما بفرستم؟

امام حسن (عليه السلام) :

«نه اى عمّه، ولى در مورد اين خانم شگفت زده شده ام».

حكيمه: چرا از او شگفت زده شده اى؟

امام حسن (عليه السلام) :

«به زودى از اين خانم فرزند بزرگوارى كه در پيشگاه خداوند، ارجمند است، متولّد می شود كه خداوند به وسيلة او سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده پر از عدل و داد می كند».

حكيمه: اى آقاى من، او را به خدمت شما می فرستم.

امام حسن (عليه السلام) :

«در اين مورد از پدرم اجازه بگير، اگر اجازه داد چنين كن».

حكيمه گويد: لباسم را پوشيدم و به خانه امام هادى (عليه السلام) رفتم و سلام كردم و در محضرش نشستم، هنوز سخنى نگفته بودم كه به من فرمود:

«اى حكيمه، نرجس را نزد پسرم ابومحمّد بفرست».

حكيمه: اى آقاى من، به همين منظور، براى طلب اجازه به محضر شما آمده بودم.

ص: 34

امام هادى (عليه السلام) :

«اى مباركه(1)

خداوند متعال دوست دارد كه تو را در پاداش اين پيوند شريك سازد، و خير و بهره اى از اين وصلت، نصيب شما فرمايد».

حضرت حكيمه می گويد: در خانه امام هادى (عليه السلام) چندان نماندم، برخاستم و به خانه ام بازگشتم. نرجس را زينت نمودم و زفاف امام حسن (عليه السلام) با نرجس را در خانه ام برقرار ساختم. آن حضرت چند روز در خانه ما بود، سپس عازم خانه پدرش امام هادى (عليه السلام) گرديد، من حضرت نرجس را همراه آن حضرت به خانه امام هادى (عليه السلام) فرستادم.

پس از شهادت امام هادى (عليه السلام) امام حسن عسكرى (عليه السلام) جانشين پدر شد. من گاه و بی گاه به زيارتش می رفتم، همان گونه كه به زيارت پدرش امام هادى (عليه السلام) می رفتم. روزى حضرت نرجس (عليها السلام) نزد من آمد و خم شد تا كفش مرا از پايم بيرون آورد، و به من فرمود: اى سرور من، اجازه بده كفش هايت را از پايت بيرون بياورم.

به او عرض كردم: بلكه تو سرور من و خانم من هستى؛ سوگند به خدا پايم را به سوى تو دراز نمی كنم كه كفشم را از

ص: 35

پايم بيرون بياورى و نمی گذارم تو براى من خدمت كنى، بلكه من تو را خدمت می كنم و منّت تو را به ديده می نهم.

حكيمه گويد: در اين هنگام امام حسن عسكرى (عليه السلام) سخن مرا شنيد، به من فرمود:

«اى عمّه! خداوند بهترين پاداش ها را به تو بدهد».

به محضر امام حسن (عليه السلام) رفتم و تا غروب در محضرش نشستم، در اين هنگام، كنيزم را صدا زده و گفتم: لباس هايم را بياور تا بازگردم.

امام حسن (عليه السلام) فرمود:

«نه، اى عمّه جان، امشب در خانه ما بمان، زيرا همين امشب نوزادى كه در پيشگاه خدا، بزرگوار و ارجمند است و سراسر زمين را پس از مرگ آن، زنده می سازد، چشم به اين جهان می گشايد».

حكيمه: اى آقاى من، اين فرزند از كدام مادر متوّلد می شود؟؛ من هيچ گونه اثر حملى در نرجس نمی بينم!

امام حسن (عليه السلام) :

«اين فرزند را فقط نرجس (عليها السلام) ، به دنيا می آورد».

حكيمه: من در اين وقت به سوى نرجس رفتم و پشت و شكم نرجس را ملاحظه كردم، هيچ گونه اثر حمل و باردارى مشاهده نكردم. به محضر امام حسن (عليه السلام) بازگشتم و عرض كردم: اثرى از

ص: 36

حمل در نرجس (عليها السلام) نمی بينم.

امام حسن (عليه السلام) لبخندى زد و به من فرمود:

«هنگامى كه وقت فجر، مقارن اذان صبح فرا رسيد، آن حمل براى تو آشكار می گردد، زيرا مَثَل نرجس (عليها السلام) همانند مَثَل مادر موسى (عليه السلام) است كه اثر حمل موسى (عليه السلام) در مادرش ظاهر نشد و هيچ كس تا هنگام ولادتش به آن اطلاع نيافت؛ زيرا به دستور فرعون، شكم های زنان حامله را براى يافتن موسى (عليه السلام) می شكافتند، ماجراى اين فرزند نيز همانند ماجراى موسى (عليه السلام) است».

اذان صبح شده ولى از نرجس (عليها السلام) در مورد ولادت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خبرى نيست.

ناگاه امام حسن (عليه السلام) از حجره اش صدا زد:

«اى عمّه، شتاب مكن كه حادثه ولادت، نزديك شده است».

در اين هنگام، نرجس (عليها السلام) را مضطرب ديدم، او را در برگرفتم و به سينه ام چسباندم، و بسم الله الرحمن الرحيم را خواندم [و بر او دميدم]. امام حسن (عليه السلام) صدا زد:

«سورة قدر را بر او بخوان».

متوجّه حضرت نرجس (عليها السلام) شدم و سورة {إِنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ...} را بر او خواندم و به نرجس (عليها السلام) عرض كردم: حالت چطور است؟

فرمود: امرى كه مولا و سرورم تو را به آن خبر داده، آشكار شد.

به نرجس (عليها السلام) نزديك شدم و با توجه كامل مشغول خواندن سورة قدر، كه امام سفارش كرده بود شدم، شنيدم جنين هم در رحم نرجس (عليها السلام) همين سوره را همراه من تلاوت می كند و به من سلام كرد؛ من از آنچه شنيدم هراسناك شدم.

امام حسن (عليه السلام) صدا زد:

«از امر خداوند متعال تعجّب نكن؛ خداوند متعال، در كودكى حكمت را بر زبان ما گويا كرد، و وقتى بزرگ شديم، ما را

ص: 38

حجّت خود در زمين قرار داد».

هنوز سخن امام حسن (عليه السلام) تمام نشده بود كه نرجس (عليها السلام) از برابر چشمانم پنهان شد؛ او را نديدم، گويى بين من و او پرده اى كشيده شد. فريادكنان به محضر امام حسن (عليه السلام) رفتم، به من فرمود:

«اى عمّه، باز گرد كه به زودى نرجس (عليها السلام) را در مكان خود می يابى».

بازگشتم، ديدم پرده اى كه بين من و او حايل شده بود، برداشته شده است، نرجس (عليها السلام) را در هاله اى از نور ديدم، كه چشمانم را خيره می كرد؛ كودكى را در كنار نرجس (عليها السلام) ديدم كه به سجده افتاده و زانوانش را بر زمين نهاده، انگشتان سبّابه دو دستش را به سوى آسمان بلند نموده و چنين می گويد:

«اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَه، وَاَنَّ جَدّى مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ، واَنَّ اَبيِ اَميِرُ الْمُؤمِنيِنَ...؛ گواهى می دهم كه معبودى جز خداى يكتا نيست، او همتا ندارد، و جدّم محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) رسول خدا است، و پدرم اميرمؤمنان است».

سپس نام همه امامان (عليهم السلام) را يك به يك به زبان آورد و به امامت آنان گواهى داد. وقتى به خودش رسيد گفت:

«اَللّهُمَّ اَنْجِزْ ليِ وَعْديِ، وَاَتْمِمْ ليِ اَمْريِ، وثَبِّتْ وَطْاَتَيِ، وَامْلأ الأرضَ بي عَدْلاً وقِسْطاً؛ خداوندا، وعدة نصرتى را كه به من داده اى محقق گردان، و امر مرا به سامان رسان، و گام هايم را

ص: 39

استوارى بخش، و سراسر زمين را به وسيله من پُر از عدل و داد كن».

ختنه كرده وناف بريده و پاك و پاكيزه يافتم، و ديدم بر بازوى راستش چنين نوشته شده بود:

{جاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ كانَ زَهُوقاً}(1)؛ «حق آمد و باطل نابود شد، به يقين باطل نابود شدنى است».

نوزاد را به محضر امام حسن (عليه السلام) آوردم، وقتى كه نگاه نوزاد به پدر افتاد سلام كرد، امام حسن (عليه السلام) او را در آغوش گرفت، زبانش را به دهان نوزاد نهاد و دست مبارك بر پشت و گوش و بندهاى دست و پاى نوزاد كشيد، سپس خطاب به او فرمود:

«اى پسرم، به قدرت خدا سخن بگو».

حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) گفت:

أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ؛ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ {وَنُريدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوارِثينَ * وَنُمَكِّنَ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَنُرِيَ فِرْعَوْنَ وَهامانَ وَجُنُودَهُما مِنْهُمْ ما كانُوا يَحْذَرُونَ}(2)؛ «و خواستيم بر كسانى كه در آن سرزمين فرودست شده بودند منّت نهيم و آنان را پيشوايان مردم گردانيم، و ايشان را وارث زمين كنيم؛ و در زمين قدرت شان دهيم و از طرفى به فرعون و هامان و لشكريان شان آنچه را كه از جانب آن بيمناك بودند، بنمايانيم».

ص: 41

آن گاه آن نوزاد بر رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) و يكايك امامان (عليهم السلام) از اميرالمؤمنين تا پدرش با ذكر نام، درود فرستاد.

در آن جا پرندگانى ديده می شدند كه در بالاى سر آن حضرت جمع شده بودند، امام حسن (عليه السلام) يكى از آنان را صدا زد و فرمود:

«اين كودك را حمل كن و با خود ببر، و از او محافظت كن، ...»(1).

يكى از آن پرندگان نزديك آمد، و آن نوزاد را در برگرفت و با خود به سوى آسمان برد و ساير پرندگان نيز به دنبال او حركت كردند.

حكيمه می گويد: شنيدم امام حسن (عليه السلام) فرمود:

«تو را به همان كسى سپردم كه مادر موسى، موسى را به او سپرد»(2).

در اين هنگام نرجس (عليها السلام) گريه كرد، امام حسن (عليه السلام) به او فرمود:

«آرام باش، كه شيرخوردن اين نوزاد به جز از سينه تو بر كس ديگر حرام است، به زودى به تو باز می گردد، همان گونه كه موسى (عليه السلام) به مادرش باز گردانده شد، آنجا كه می فرمايد:

ص: 42

{فَرَدَدْناهُ إِلى أُمِّهِ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُها وَلا تَحْزَنَ}(1)؛ ما موسى را به مادرش باز گردانديم تا چشمش روشن شود، و غمگين نباشد».

حكيمه گويد: به امام حسن (عليه السلام) عرض كردم: اين پرنده چه كسى بود؟

امام حسن (عليه السلام) در پاسخ فرمود:

«اين پرنده، روح القُدُس است كه از طرف خدا بسوى امامان وكيل شده، تا آنها را توفيق بخشيده و ثابت قدم نمايد و به آموزه های علم تربيت كند».

... آنگاه فرمود:

«اين پسر نرجس (عليها السلام) و جانشين من است؛ من پس از مدّت اندكى از دنيا می روم، سخن اين آقا را گوش دهيد و از او اطاعت كنيد»(2).

است».

به خانه بازگشتم و روز هفتم ولادت او، به محضر امام حسن (عليه السلام) رفتم، ديدم حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در گهواره قرار گرفته و چهره او هم چون ماه شب چهاردهم می درخشد. امام حسن (عليه السلام) به من فرمود:

«نزد پسرم بيا».

نزديك رفتم؛ امام حسن (عليه السلام) زبانش را در دهان مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نهاد، سپس به او فرمود:

«اى پسرم، سخن بگو!»

حضرت مهدی در گهواره گفت:

«أَشهَدُ اَنْ لا اله الاّ اللهُ؛ گواهى می دهم كه معبودى جز خداى يكتا نيست».

سپس، صلوات و درود بر محمد (صلی الله عليه وآله وسلم) و يكايك امامان از اميرمؤمنان (عليه السلام) تا پدرش فرستاد، آنگاه چنين خواند:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ {وَنُريدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ...}»(1).

سپس، امام حسن (عليه السلام) به او فرمود:

«اى پسرم، آنچه را كه خداوند بر پيامبران و رسولانش نازل كرده بخوان».

ص: 44

حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نخست صُحف آدم (عليه السلام) را به زبان سريانى تلاوت كرد، سپس كتاب های ادريس (عليه السلام) ، نوح (عليه السلام) ، هود (عليه السلام) ، صالح (عليه السلام) ، صحف ابراهيم، تورات موسى، زبور داود، انجيل عيسى (عليهم السلام) ، و فرقان (قرآن) جدّم رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) را تلاوت نمود، سپس قصه های پيامبران و رسولان را بيان كرد(1).

آن گاه امام حسن (عليه السلام) فرمود:

«هنگامى كه پروردگارم مهدىِ اين اُمت را به من عطا فرمود، دو فرشته فرستاد، آنها فرزندم را با خود به سراپردة عرش الهى بردند تا اينكه در پيشگاه خداوند متعال ايستادند، خداوند متعال به مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرمود: مرحبا به تو اى بنده من، يارى دين و آشكار شدن فرمان من و هدايت بندگانم به وسيلة تو است؛ به خودم سوگند ياد كرده ام كه به وسيلة تو بگيرم و ببخشم، و به وسيلة تو بيامرزم، و به وسيلة تو مجرمان را عذاب كنم، اى فرشتگان اين كودك را با كمال ملاطفت به نزد پدرش برگردانيد، و به او از جانب من بگوييد: اين كودك در ضمان و ساية پر مهر و در پناهِ حفظ و حرمت من است، تا آن هنگام كه حق به وسيلة او تحقق يابد و باطل نابود شود و همة دين به طور خالص براى من باشد»(2).

ص: 45

عسكرى (عليه السلام) فرمود به ابى عمرو پيام دهيد نزد من بيايد، پيام امام را به او رساندند، او به محضر امام حسن (عليه السلام) آمد، امام به او فرمود:

«ده هزار رِطْل(1) نان، و به همين مقدار گوشت خريدارى كن و به حساب من بين مردم تقسيم كنيد».

و على بن هاشم می گويد: امام حسن (عليه السلام) ، تعدادى گوسفند را به عنوان عقيقه براى حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قربانى نمود(2).

«إن اللّهَ لا يَنظُرُ إلى صُورِكُمْ، ولكن يَنظُرُ إلى قلوبِكمْ(1)؛ خداوند متعال به صورت های شما نمی نگرد، بلكه به قلب های شما می نگرد».

در نتيجه اگر يك كنيز از نظر ايمان و عمل، صالح باشد از زن آزاد برتر است. و از سوى ديگر اسلام و همه اديان آسمانى، طبقه بندى غير شرعى را امضا نكرده اند؛ چرا كه در بينش اسلام و اديان آسمانى، عرب بر عجم، جز به تقوا برترى ندارد(2).

امام صادق (عليه السلام) نيز می فرمايند:

«ارجمند كسى است كه فرمانبردار باشد و فرومايه آن است كه سركش و عصيان كند. پرسيدند: ميان آنان تفاضل و برترى هست؟ فرمود: با ملاك تقوا بر يكديگر برترى می يابند؛ من اصل و ريشه انسان ها را از خاك می دانم، آدم (عليه السلام) پدر همة انسان ها و حوّا مادر همه بشر است، يك خدا همه را آفريده و همة مخلوقات بندگان خدا هستند»(3).

آيا به زبان آوردن نام مبارك آن حضرت جايز است يا حرام؟

مشهور بين فقهاى متأخر و همچنين معاصرين، اين است كه جايز است، و حرام بودن آن به عللى كه ذكر شد به زمان غيبت صغرا(1)اختصاص داشت؛ در عصر شيخ بهايى(2) اين موضوع به طور مشروح مطرح شد و مورد بررسى قرار گرفت و علما كتاب های متعدّدى درباره اين مسئله تأليف كردند، مانند: كتاب شرعية التسمية (جواز تلفّظ به نام امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) )، تأليف محقق داماد و كتاب تحريم التّسمية، تأليف شيخ ماحوزى و در كتاب النّجم الثّاقب، تألیف محدّث نورى، در اين باره بحث مفصّلى به ميان آمده است(3).

ص: 49

است، ساق پا و شكمش همچون ساق پا و شكم جدش حضرت على (عليه السلام) است، ميان قامت و چهار شانه است. سر مباركش مدوّر، گونه هايش نرم و برگونه راستش خالى هم چون دانه مُشك كه بر صفحه نقره افتاده است، موى عنبر بوى بر سرش بوده، داراى شكل و قيافه جذّابى است كه هيچ چشمى معتدل تر از آن را نديده است(1).

در روايت ديگر از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) نقل شده كه فرمود:

«... خداوند در نسل حسين (عليه السلام) امامانى را قرار داده كه آنها براى احياء امر من قيام می كنند و پايبند به سفارش هاى من هستند، نهمين آنها قائم اهل بيت من و مهدى امت من است كه در شكل و شمايل و گفتار و كردار، شبيه ترين مردم به من است؛ پس از غيبت طولانى و حيرت گمراه كننده ظهور می كند، فرمان خدا و دين الهى را آشكار می سازد، به نصرت خدا و فرشتگان، تأييد و يارى می شود، سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد می نمايد»(2).

پدر بزرگوارش، برتر است. چنان که از احاديث استفاده می شود در ميان چهارده معصوم (عليهم السلام) از نظر درجه برترى، نخست رسول خداست، سپس اميرمؤمنان و فاطمه زهرا (عليهما السلام) و امام حسن و امام حسين (عليهما السلام) و پس از اينها حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و بعد از ايشان امامان ديگر، از امام سجّاد (عليه السلام) تا امام حسن عسكرى (عليه السلام) می باشند(1).

حضرت مهدی (عليه السلام) داراى شرافت نَسَبى، از طرف پدر و از ناحيه مادر نيز، چنان که گفته شد به شمعون الصّفا، وصىّ حضرت عيسى (عليه السلام) می رسد. نكتة ديگر در برترى مقام حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اينكه در روز ولادتش به وسيلة فرشتگان به آسمان ها برده شد(2).

و در حديث ديگر از امام حسن عسكرى (عليه السلام) نقل شده كه: خداوند متعال حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را با اين سخنش برترى بخشيد:

«مَرْحَباً بِكَ عَبْدِي لِنُصْرَةِ دِينِي، وَإِظْهَارِ أَمْرِي وَمَهْدِيِّ عِبَادِي، آلَيْتُ أَنِّي بِكَ آخُذُ، وَبِكَ أُعْطِي وَبِكَ أَغْفِرُ وَبِكَ أُعَذِّبُ(3)؛ مرحبا به تو اى بندة من، يارى دين و آشكار شدن فرمان من و هدايت شدن بندگانم به وسيلة تو انجام می شود؛ سوگند به خودم ياد كرده ام كه به وسيلة تو بگيرم، ببخشم، و به وسيلۀ

ص: 52

تو بيامرزم و به وسيلة تو گنه كاران را، عذاب نمايم».

حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آخرين وصّى و حجت الهى است(1) و بعد از او وصيّى نخواهد بود؛ او متعهد به بيعت با هيچ يك از جبّاران نخواهد بود(2) و دست ظلمِ هيچ ستمكار و كافر و منافقى به او نمی رسد.

از امتيازات حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اين است كه: پس از ظهور، حضرت عيسى بن مريم (عليه السلام) روح و كلمه خدا(3) در نماز جماعت به او اقتدا می كند. امام صادق (عليه السلام) از پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) نقل می كند كه فرمود:

«... مِنْ ذُرِّيَّتِيَ الْمَهْدِيُّ، إِذَا خَرَجَ نَزَلَ عِيسَى بْنُ مَرْيَمَ لِنُصْرَتِهِ، فَقَدَّمَهُ وَصَلَّى خَلْفَهُ(4)؛ از نسل من حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است، كه وقتى قيام كند، عيسى بن مريم از آسمان به زمين براى يارى او فرود آيد، و آن حضرت را پيشاپيش صفوف قرار می دهد، و در نماز به او اقتدا می كند».

محمّد حنفيه فرزند حضرت على امير مؤمنان (عليه السلام) نقل می كند كه حضرت فرمود:

«ما خاندان، داراى شش امتياز هستيم كه هيچ كس از

ص: 53

پيشينيان و آيندگان از آن برخوردار نيست؛ محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) سرور رسولان، على (عليه السلام) سرور اوصيا، حسن و حسين (عليهما السلام) دو سرور جوانان بهشت، جعفر بن ابى طالب (كه با دو بال، آراسته شده و به هر جاى بهشت كه خواهد پرواز می كند)، و مهدى اين اُمت، كه عيسى بن مريم در نماز به او اقتدا می كند، از ماست»(1).

در كتاب عيون اخبار الرّضا (عليه السلام) ، از حضرت رضا (عليه السلام) نقل شده كه فرمود:

«إِذَا خَرَجَ الْمَهْدِيُّ مِنْ وُلْدِي نَزَلَ عِيسَى بْنُ مَرْيَمَ فَصَلَّى خَلْفَهُ(2)؛ هرگاه فرزندم مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از نسل من ظاهر شود، عيسى (عليه السلام) از آسمان فرود آيد و در پشت سر او نماز می خواند».

امتياز ديگر حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اين است كه: هنگام ظهورش نداى عظيمى از آسمان شنيده می شود، چنان که روايات بسيار به اين موضوع اشاره نموده اند، از جمله: از على بن ابراهيم روايت شده كه در تفسير اين آيه {وَاسْتَمِعْ يَوْمَ يُنادِ الْمُنادِ مِنْ مَكانٍ قَريبٍ}(3)؛ «و گوش فرا ده و منتظر چيزى باش كه منادى از مكانى نزديك ندا می دهد»، فرمود:

ص: 54

«منادى حق به نام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و نام پدرش ندا كند»(1).

در روايت ديگر از امام باقر (عليه السلام) نقل شده كه فرمود:

«منادى حق از آسمان به نام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ندا كند، همه انسان ها در مغرب و مشرق، صداى آن را می شنوند، از هراس آن صدا، هر كسى كه در خواب است بيدار می گردد و هركس كه ايستاده می نشيند و هر كس كه نشسته است می ايستد، آن گاه خداوند آنها را كه به اين ندا پاسخ مثبت دهند، مشمول رحمتش قرار دهد؛ صداى اول، صداى جبرئيل روح الأمين است كه در ماه رمضان شب جمعه شب بيست و سوم اين ماه است»(2).

اشكال تراشى درباره وجود خداست، و هم چنین است اشكال در وجود و ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) .

در حديثى نقل شده كه امام حسن عسكرى (عليه السلام) فرمود:

«گويى شما را می نگرم كه بعد از من در مورد جانشينم اختلاف می كنيد، بدانيد آن كس كه اعتقاد و اقرار به امامت امامان بعد از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) دارد، ولى منكر فرزندم است، مانندكسى است كه اعتقاد و اقرار به همه پيامبران و رسولان دارد، ولى پيامبرى حضرت محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) را انكار نمايد، و كسى كه رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) را انكار كند مانند كسى است كه همه پيامبران را انكار نمايد؛ زيرا اطاعت آخرين نفر ما مانند اطاعت كردن اولين ماست، و انكار نمودن آخرين نفر ما، مانند انكار كردن اولين نفر ماست. آگاه باشيد كه فرزندم داراى غيبتى است كه مردم درباره او به شك و ترديد می افتند، مگر آن كسانى كه خداوند قلب آنها را در راه راست استوار نموده است»(1).

«خداوند بر هر چيزى توانا است».

افزون بر اين، طولانى شدن عمر، از نظر علمى امكان دارد و در تاريخ، افرادى ديده می شوند كه هزاران سال عمر كرده اند. و در مورد طول عمر حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، صادقِ امين، رسول اكرم (صلی الله عليه وآله وسلم) ، بلكه امامان راستين و امين، به آن خبر داده اند. چنان که رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) و امامان با ذكر اسم و مشخّصات حسبى و نسبى، غيبت و طول آن را خبر داده اند و حتى فرموده اند بعضى در اين مورد شك و ترديد می كنند، چنان که قبلاً ذكر شد.

علاوه بر اين، ما پيامبرى به نام نوح (عليه السلام) داريم كه 2500 سال عمر كرد، و طبق نصّ صريح قرآن، او در ميان قوم خود 950 سال، پيامبرى نمود(1).

و طبق بعضى از روايات؛ «حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سنّتى از نوح (عليه السلام) دارد، و آن طول عمر است»(2).

شاهد ديگر اینکه اصحاب كهف سيصد و نُه سال در ميان غار درنگ كردند (زنده و در خواب بودند) چنان كه قرآن نيز به اين

ص: 57

مطلب اشاره كرده است(1).

در حديثى آمده: رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«پدر انسان ها، آدم (عليه السلام) 930 سال، نوح (عليه السلام) 2450 سال، ابراهيم (عليه السلام) 175 سال، اسماعيل (عليه السلام) 120 سال، اسحاق بن ابراهيم (عليهما السلام) 180 سال، و سليمان بن داود (عليهما السلام) 712 سال عمر كردند»(2).

طبق روايت ديگر، امام صادق (عليه السلام) فرمود:

«حضرت نوح (عليه السلام) 2500 سال عمر كرد»(3).

و در حديث ديگر؛ داستان پادشاهى ذكر شده كه هزار سال سلطنت كرد و هزار شهر ساخت و با هزار دوشيزه آميزش نمود، سرانجام خاك گور بستر، و سنگ گور بالش او گرديد، كرم ها و مارها همسايه او شدند و وجود او ماية عبرت كسانى شد كه او را ديده بودند، تا فريب دنيا را نخورند(4).

نتيجه اینکه طول عمر و بقاى طولانى حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) محال نيست به دليل اينكه حضرت عيسى (عليه السلام) و خضر (عليه السلام) و الياس (عليه السلام) از اولياى الهى، هنوز باقى و زنده هستند، و هم چنین

ص: 58

دجّال و ابليس از دشمنان خداوند، باقى و زنده اند، و زنده ماندن آنها در قرآن و روايات بيان شده است، و هم چنین طول عمر و زنده ماندن حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در روايات بسيارى آمده است.

ص: 59

ص: 60

ص: 62

«اين گفتار از سخنان منكران خدا است، ولى مسلمانان چنين سخنى نمی گويند و طبق اعتقادات خود نمی توانند چنين حرفى بزنند، زيرا خداوند ماه را (در ماجراى شقّ القمر) براى پيامبرش دو نصف كرد(1)

و قبل از آن، خورشيد كه غروب كرده بود را براى يوشع بن نون، وصى موسى برگردانيد و از طول روز قيامت خبر داد {كَأَلْفِ سَنَةٍ مِمّا تعُدُّونَ}(2)؛ «همانند هزار سال از سال هايى كه شما می شمريد؛ می باشد»(3).

كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد می كند»(1).

اين ندا غير از آن نداى آسمانى است كه قبلاً به آن اشاره شد.

ويژگى ديگر اینکه: فرشتگان و جن و انس در لشكر آن حضرت براى يارى او حاضر می شوند، چنانکه در مورد حضرت سليمان پيامبر (عليه السلام) چنين بود.

ويژگى ديگر اینکه حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هنگام ظهور به شكل و شمایل مردى سى يا چهل ساله ظاهر می شود، و ايام طولانى روزگار، چهره او را دگرگون نمی سازد(2).

در روايت ديگر آمده كه اباصلت هِرَوى می گويد: به امام رضا (عليه السلام) عرض كردم نشانه های قائم شما هنگام خروج چيست؟

حضرت در پاسخ فرمود:

«نشانه اش اين است كه از نظر سن سالمند است، ولى چهره جوان دارد، به طوری که هر كس او را ببيند، گمان می كند كه او چهل سال يا كمتر دارد، و نيز از نشانه های او اين است كه با گذشت روزگار، پير نمی شود تا آن هنگام كه اجلش فرا رسد»(3).

همان گونه كه حيوانات نسبت به همديگر ترس و هراس ندارند، از انسان ها نيز، ترس و هراس نخواهند داشت و بين آنها اُلفت و رابطه محبت آمیز برقرار خواهد بود.

اميرمؤمنان على (عليه السلام) در يكى از سخنانشان فرمودند:

«هنگامى كه قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قيام كند، آسمان باران خود را فرو می فرستد و زمين گياهانش را می روياند و هرگونه كينه و عداوت از دل های بندگان نسبت به همديگر برطرف می شود، بين درّندگان و حيوانات اهلى صلح برقرار می گردد، به گونه اى كه يك زن از عراق تا شام جز به سبزه زار قدم نمی نهد، و در حالى كه زيورآلاتى با خود دارد [از گزند دزدان و راه زنان] در اَمان است و در مسير راه از درّندگان [نيز] هيچ ترس و هراس و نگرانى به خود راه نمی دهد»(1).

خلاصه در آن زمان، زمين، نمونه كوچكى از بهشت می شود، چنان كه قرآن در توصيف بهشت می فرمايد: {وَنَزَعْنا ما في صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ}(2) «و آنچه را در سينه از كينه و حسد دارند ريشه كن می كنيم»، تا همه در صفا و صميميت با هم زندگى كنند.

از مردگان زنده می شوند و در ركاب ايشان حضور پيدا می كنند، چنان که روايت شده، امام صادق (عليه السلام) به يكى از شاگردانش به نام مفضّل فرمود:

«از پشت كوفه (نجف) بيست و هفت نفر با حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خروج می كنند، كه پانزده نفر از آنها از قوم موسى (عليه السلام) هستند، كه به راه حق هدايت شده اند، هفت نفر آنها اصحاب كهف می باشند و بقيّه عبارت اند از: يوشع بن نون، سلمان، ابودُجانه انصارى، مقداد و مالک اشتر، اين افراد در پيشگاه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به عنوان ياران و واليان، در خدمت آن حضرت خواهند بود»(1).

«إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ، فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ، وَكَمَلَتْ بِهَا أَحْلَامُهُمْ(1)؛ هنگامى كه قائم ما قيام كند، دستش را بر سر بندگان می نهد، در پرتو آن خردهاى آنان را به كمك هم گرفته، و انديشه های شان را كامل می سازد».

از ديگر ويژگى های حكومت آن حضرت اینکه: در آن عصر، بلاها، آفت ها و ضعف و سستى از ياران و حاميانش برطرف می شود، در اين مورد امام سجّاد (عليه السلام) می فرمايد:

«هنگامی كه قائم ما قيام كند، خداوند هرگونه بلا و آفت را از شيعيان، برطرف سازد و دل های آنان را همانند آهن محكم نمايد، و نيروى هر يك از آنها به اندازه نيروى چهل نفر می شود؛ و آنها در آن عصر، فرمانداران و سرداران زمين خواهند شد»(2).

نظير اين مطلب در بيان ديگرى از امام صادق (عليه السلام) نيز آمده است(3).

در آن وقت، حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پرچم رسول خدا را به اهتزاز درآورَد، و...(4).

ص: 69

دريا، كوه و دشت، تسلط می يابد، چنان كه امام هادى (عليه السلام) در مژده خود به حضرت نرجس (عليها السلام) فرمود:

«مژده باد به تو، به فرزندى كه بر همه دنيا از شرق و غرب حاكم و مالك می شود»(1).

طبق حديث ديگرى رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) می فرمايند:

«به زودى خداوند متعال سُنّتش را در وجود قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از فرزندانم جارى می سازد، و دست حكومت او را بر شرق و غرب جهان می گستراند، به طورى كه هيچ راه و جايى از دشت و كوه كه ذوالقرنين به آنها دست يافت باقى نمی ماند، مگر اینکه بر آنها دست می يابد، و خداوند گنج ها و معادن زمين را براى او از درون زمين خارج می سازد، و با ترسى كه بر دل های دشمنان می افكند، او را يارى می كند، پس سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد خواهد كرد»(2).

«گويى اصحاب قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را می نگرم كه بين مشرق و مغرب را در اختيار خود گرفته اند و همه چيز، حتى درّندگان زمين و پرندگان هوا از آنها اطاعت می كنند، و در هر چيز، رضايت آنها را می طلبند، تا آن جا كه قطعه زمينى بر زمين ديگر جلوه گرى (و مباهات) می كند و می گويد: امروز مردى از اصحاب قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از روى من عبور كرده است»(1).

دو نهر از آب و شير، در پشت كوفه، مقر حكومتش، از سنگى كه به حضرت موسى (عليه السلام) نسبت دارد، آشكار می شوند، چنان که اين دو نهر از اين سنگ، در عصر موسى (عليه السلام) در بيابان تيه آشكار شد.

از امام باقر (عليه السلام) روايت شده كه فرمود:

«هنگامى كه قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در مكه قيام كند، و می خواهد به سوى كوفه روانه شود، منادى حق ندا می دهد: هيچ كس غذا و نوشيدنى با خود بر ندارد، در اين هنگام آن سنگ منسوب به موسى (عليه السلام) همراه حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) حمل می شود، همان سنگى كه از آن (با زدن عصا توسط موسى) دوازده چشمه جارى شد(2)؛ حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در مسير راه مكه به كوفه، به هر منزل كه می رسد، آن سنگ را نصب می كند، از آن، چشمه های مختلف می جوشد، هر كس كه گرسنه باشد، با

ص: 72

نوشيدن از آن سير می شود، و هر كس تشنه باشد با آشاميدن آن، سيراب می گردد، و همان توشه همراهان حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است تا به نجف اشرف در پشت كوفه می رسند، وقتى كه به آن سرزمين رسيدند آب و شير به طور دائم از آن به جريان می افتد، هر گرسنه و تشنه اى از آن شير و آب، سيراب می شوند»(1).

مطلب ديگر اینکه: پيامبر خدا، حضرت عيسى بن مريم (عليه السلام) از آسمان، براى يارى حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به زمين فرود آيد، و در ركاب آن حضرت، با دشمنان می جنگد، و در نماز، به آن حضرت اقتدا می كند، نخستين كسى كه با آن حضرت بيعت می كند، جبرئيل (عليه السلام) است.

در روايتى از اَبان بن تغلب نقل شده كه امام صادق (عليه السلام) فرمود:

«نخستين شخصى كه با امام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بيعت می كند، جبرئيل است، سپس جبرئيل با صداى بلند اعلام می كند به طورى كه همه خلايق صدايش را می شنوند و می گويد: {أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ}(2)؛ فرمان خدا فرار رسيده است، براى آن شتاب نكنيد»(3).

ص: 73

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

«خداوند متعال چهارده هزار سال قبل از آفرينش موجودات، چهارده نور آفريد، و اين انوار، روح های ما بودند».

شخصى از آن حضرت پرسيد: آن چهارده نفر كيانند؟

آن حضرت در پاسخ فرمود:

«آنها عبارت اند از: محمد، على، فاطمه، حسن و حسين و امامان از فرزندان حسين (عليهم السلام) كه آخرين آنها حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است، كه پس از غيبت، قيام می كند و دجّال را می كشد و سراسر زمين را از هر گونه ظلم و جور، پاك می نمايد»(1).

با ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) دولت جباران و ستمگران نابود می گردد.

خدايا، در فرجش شتاب فرما و خروجش را آسان گردان و ما را از ياران و حاميانش قرار ده.

دين در سراسر جهان گسترده می گردد، چنان که خداوند می فرمايد:

{لِيُظهِرَهُ عَلَى الدّينِ كُلِهِ}(1)؛ «تا اسلام را بر ساير آيين ها غالب گرداند».

و در زيارتنامه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) چنين می خوانيم:

«السَّلَامُ عَلَى مَهْدِيِّ الْأُمَمِ، وَجَامِعِ الْكَلِمِ، ... السَّلَامُ عَلَى الْمَهْدِيِّ الَّذِي وَعَدَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ بِهِ الْأُمَمَ أَنْ يَجْمَعَ بِهِ الْكَلِمَ وَيَلُمَّ بِهِ الشَّعَثَ، وَيَمْلَأَ بِهِ الْأَرْضَ قِسْطاً وَعَدْلًا، وَيُمَكِّنَ لَهُ، وَيُنْجِزَ بِهِ وَعْدَ الْمُؤْمِنِينَ(2)؛ سلام بر مهدىِ امت ما و گردآورنده كلمه ها [بر توحيد و ايمان]، ... سلام بر مهدى كه خدا به امت ها وعده داده است تا به وسيلة او مردم را [بر ايمان و توحيد] هم صدا كند، پراكندگى را با وجود او به وحدت بدل كند، به وسيلة او زمين را پر از عدل و داد كند، همه چيز را رام او سازد و به دست او، آنچه را به مؤمنان وعده داده است تحقق بخشد».

حضرت، خون های بسيار ريخته می شود و...، مطالبى است كه دليلى بر آن نداريم.

از جابر بن يزيد جُعفى نقل شده كه جابر بن عبدالله انصارى گفت، رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«الْمَهْدِيُّ مِنْ وُلْدِي، اسْمُهُ اسْمِي، وَكُنْيَتُهُ كُنْيَتِي، أَشْبَهُ النَّاسِ بِي خَلْقاً وَخُلْقاً، تَكُونُ بِهِ غَيْبَةٌ وَحَيْرَةٌ...(1)؛ مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از فرزندان من می باشد، هم نام و هم كنية من و از نظر جمال و كمال شبيه ترين انسان ها به من است، او داراى غيبتى طولانى است كه همين موجب حيرت و سرگردانى مردم می گردد».

و در حديث ديگرى ابوبصير می گويد: امام صادق (عليه السلام) از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) نقل كرد كه آن حضرت فرموده اند:

«مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از من است، و شبيه ترين انسان ها در صورت و سيرت به من می باشد»(2).

و در حديث ديگر از امام باقر (عليه السلام) آمده:

«فِي صَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ سُنَّةٌ مِنْ مُوسَى (عليه السلام) وَسُنَّةٌ مِنْ عِيسَى (عليه السلام) وَسُنَّةٌ مِنْ يُوسُفَ (عليه السلام) وَسُنَّةٌ مِنْ مُحَمَّدٍ (صلی الله عليه وآله وسلم) ... وَأَمَّا مِنْ مُحَمَّدٍ فَالْقِيَامُ بِسِيرَتِهِ وَتَبْيِينُ آثَارِهِ(3)؛ صاحب الامر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) داراى سنت هايى از پيامبران است، سنتى از موسى (عليه السلام) و سنتى از عيسى (عليه السلام) و

ص: 76

سنتى از يوسف (عليه السلام) و سنتى از محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) ... اما آن سنتى كه از محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) دارد، اين است كه در مسير و نور هدايت او گام بر می دارد، و رفتار او همانند سيره و شيوه پيامبر اكرم (صلی الله عليه وآله وسلم) می باشد».

و امام باقر (عليه السلام) می فرمايند:

«علمِ به كتاب خدا و سنت پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) در قلب مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آن گونه روييده می شود كه زراعت به بهترين شكل خود در زمين روييده می شود»(1).

و احاديث ديگر.

احاديث قدسى و رواياتى كه از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) و امامان معصوم (عليهم السلام) دربارة حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و ويژگى های آن حضرت به ما رسيده، بسيار است، در اینجا نظر شما را به بخشى از اين روايات، از كتاب ارزشمند كمال الدين، شيخ صدوق، جلب می كنيم:

ص: 77

ص: 78

ص: 80

آشكار، و امت تو امر به منكر و نهى از معروف نمايند، و مردان، در امور جنسى به مردها اكتفا نموده و زن ها به زن ها بسنده نمايند، سلاطين كافر و دوستان و طرفداران شان فاسق و ياران شان ستمگر شوند، و صاحبان انديشه و فكر آنها، راه فسق و انحراف را اختيار كنند»(1).

و در حديث ديگر از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) نقل شده كه فرمود:

«خداوند متعال در شب معراج به من چنين خطاب كرد؛ سرت را بلندكن، سرم را به سوى آسمان بلند كردم، ناگاه نورهاى وجود على، فاطمه، حسن، حسين، على بن حسين، محمد بن على، جعفر بن محمد، موسى بن جعفر، على بن موسى، محمد بن على، على بن محمد، حسن بن على و محمد بن حسن را ديدم؛ در ميان آنها حضرت قائم (ايستاده) بود، چهره اش مانند ستارة درخشان می درخشيد.

به خدا عرض كردم: پروردگارا اين ها كيستند؟

خداوند فرمود: اينان امامان (عليهم السلام) هستند، و اين شخصى كه در ميان آنها قائم است، كسى است كه حلال مرا در (سراسر جهان) حلال، و حرام مرا حرام می كند، من به وسيلة او از دشمنانم انتقام می گيرم، وجود او ماية آرامِش دوستان من است، او دو بت لات و عُزّى را تر و تازه از قبر خارج می كند، و آنها را می سوزاند، كه فتنة آن دو در آن روز (عصر خود) از

ص: 82

فتنة گوساله و سامرى (در عصر حضرت موسى) شديدتر بود»(1).

آخرين آنان قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است، كه خداوند به وسيلة او سراسر جهان از مشرق تا مغرب را فتح می كند»(1).

نيز آن حضرت فرمود:

«مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از فرزندان من، هم نام و هم كنية من است، و از نظر صورت و سيرت، شبيه ترين انسان ها به من می باشد، سپس همانند شهاب ثاقب می آيد و سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد می نمايد»(2).

نيز پيامبر اكرم (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از فرزندان من است، داراى غيبت طولانى و حيرت آور است كه امت ها بر اثر ناآشنايى با او، گمراه می شوند، او ذخيرة پيامبران (يعنى امور معنوى و كتاب های آسمانى آنها) را می آورد، پس سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد می نمايد»(3).

عبدالله بن عباس گويد: رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«من سرور پيامبران، و على بن ابی طالب (عليه السلام) سرور اوصيا است، و اوصياى من دوازده نفرند، اوّلين آنها على بن

ص: 84

ابی طالب (عليه السلام) و آخرين آنها قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می باشد»(1).

نيز اميرمؤمنان على (عليه السلام) فرمود:

«براى قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از ما، غيبتى طولانى است، گويى شيعيان را می نگرم كه در عصر غيبت او همانند گوسفندهاى بی چوپان، سرگردانِ بيابان ها هستند و به دنبال چوپان می گردند، ولى او را نمی يابند. مگر آن كسى كه در دينش ثابت و استوار است و طولانى شدن غيبت، قلب او را سخت و تيره نكرده است، چنين كسى با من و در درجه من در روز قيامت خواهد بود».

سپس فرمود:

«وقتى كه قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ما قيام كند، هيچ كسى (از جبّاران و طاغوتيان) در عهدة او بيعتى ندارند (و تسليم هيچ كسى نمی شود) از این رو ولادتش مخفى، و خودش پنهان است»(1).

چهار نفر از آنها على بود(1).

جابر بن عبدالله انصارى می گويد: روز ولادت امام حسن (عليه السلام) به حضورسرورم حضرت زهرا (عليها السلام) رفتم تا به ايشان تبريك بگويم؛ ناگاه در دستش لوحى درخشان و سفيد ديدم، نوشته آن را خواندم، كه در آن چنين نوشته شده بود:

«ابوالقاسم محمّد بن عبدالله مصطفى، مادرش آمنه دختر وهب؛ ابوالحسن على مرتضى بن ابی طالب، مادرش فاطمه دختر اسد بن هاشم بن عبد مناف؛ ابو محمّد بن على، حسن مجتبى؛ ابو عبدالله حسين بن على، مادر اين دو، فاطمه دختر محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) ؛ ابومحمّد على بن حسين، مادرش شهربانو دختر يزدگرد؛ ابوجعفر محمّد بن على باقر، مادرش ام عبدالله دختر حسن بن على؛ ابوعبدالله جعفر بن محمّد صادق، مادرش ام فَروَه دختر قاسم بن محمّد بن ابوبكر؛ ابوابراهيم موسى بن جعفر، مادرش حميده؛ ابوالحسن على الرّضا، مادرش نجمه؛ ابوجعفر محمّد بن على، مادرش خيزران؛ ابوالحسن على بن محمّد، مادرش سوسن؛ ابومحمد حسن بن على، مادرش سَمانه(2) با كنيه ام الحسن؛ ابوالقاسم محمد بن حسن، حجّت خدا در روى زمين و قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) [آل محمد (عليهم السلام) ] است، مادرش نرجس، كه

ص: 87

درود خدا بر همه آنان باد»(1).

را در يك شب، سامان می بخشد»(1).

نيز آن حضرت فرمود:

«از ما دوازده نفر مهدى (هدايت شده) است، نخستين آنها اميرمؤمنان على بن ابی طالب (عليه السلام) و آخرين آنها، نهمين نفر از فرزندان من است كه امام و قائم به حق می باشد، خداوند به وسيلة او زمين را بعد از مرگش زنده می كند، و به وسيلة او دين حق را آشكار می سازد و بر همة آيين ها چيره و پيروز می نمايد اگرچه مشركان نمی پسندند؛ او داراى غيبتى است كه بر اثر طولانى بودنش، عدّه اى مرتد می شوند، و عدّه اى ديگر ثابت قدم می مانند و مورد آزار قرار می گيرند، به آنها به حالت مسخره می گويند: اگر راست می گوييد، اين وعده كى محقق می شود؟ آن كس كه در طول غيبتش صبر و استقامت كند و در اين راه، آزارها و رنج ها و تكذيب ها را تحمّل نمايد، پاداشش همانند مجاهدى است كه در ركاب رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) با شمشير با دشمنان می جنگد»(2).

«در وجود قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، سنتى از نوح (عليه السلام) هست كه آن طول عمر آن حضرت می باشد»(1).

نيز فرمود:

«قائم ما، ولادتش بر مردم مخفى است، به طورى كه می گويند: هنوز متولد نشده است. و وقتى كه خروج كرد، هيچ يك از جباران براى بيعت گرفتن به او دست نيابد»(2).

نيز فرمود:

«براى قائم ما دو غيبت است، غيبت صغرا و غيبت كبرا؛ يكى از اين غيبت ها طولانى تر از ديگرى است، غيبت اولى شش روز يا شش ماه يا شش سال(3) است، اما ديگرى، مدتش طولانى است، تا وقتى كه بيشتر معتقدان به او متزلزل شده و از عقيده خود منصرف شوند؛ كسى در اين راه ثابت قدم

ص: 90

می ماند كه يقين قوى و شناخت صحيح داشته باشد و در انجام آنچه كه ما مقرّر كرده ايم در خود احساس رنج نمی كند و...»(1).

مردان به مردان، و زنان به زنان اكتفا كنند...، و گواهىِ گواهان دروغگو پذيرفته شود، ولى گواهی گواهان عادل رد گردد، و مردم گناهان بزرگى مانند: خون ريزى، زنا و رباخوارى را سبك بشمرند...»(1).

ابوايّوب مخزومى می گويد: امام باقر (عليه السلام) در ضمن گفتارى در شأن سيرة دوازده امام، وقتى كه به ذكر آخرين نفر از آنها رسيد، فرمود:

«امام دوازدهم كسى است كه پس از ظهور او، حضرت عيسى (عليه السلام) پشت سر او نماز بخواند، بر تو باد به اطاعت از سنت و روش او و قرآن كريم»(2).

سيد بن محمّد حِمْيَرى در ضمن حديثى طولانى می گويد: به امام صادق (عليه السلام) عرض كردم: اى پسر رسول خدا، رواياتى از پدران شما در مورد عصر غيبت و صحت وقوع آن به ما رسيده است، به من خبر بده در مورد كدام يك از شما واقع می شود؟

امام صادق (عليه السلام) در پاسخ فرمود:

«غيبت در مورد ششمين فرزند از نسل من قرار می گيرد و آن دوازدهمين امام هدايت است كه بعد از رسول خدا هستند، كه نخستين آنها اميرمؤمنان على (عليه السلام) است، و آخرين آنها قائم به حق است، كه ذخيره خدا در زمين و صاحب الزّمان است، به خدا سوگند اگر حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در عصر غيبت خود به اندازه عمر نوح كه در ميان قومش زيست، باقى بماند از دنيا نمی رود تا ظهور كند و سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده پر از عدل و داد كند»(1).

ابو بصير می گويد از امام صادق (عليه السلام) شنيدم كه فرمود:

«همان گونه كه پيامبران (حضرت خضر، عيسى، الياس، ادريس و...) غيبت هايى داشته اند، در مورد قائم ما اهل بيت (عليهم السلام) هم اينگونه خواهد بود».

ابو بصير می گويد از آن حضرت پرسيدم: اى پسر رسول خدا، قائم از شما اهل بيت كيست؟

ص: 93

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

«اى ابوبصير، او پنجمين نفر از نسل فرزندم موسى و پسر برترين كنيزان است، غيبت طولانى دارد، به طورى كه باطل گرايان دربارة او به شك و شبهه می افتند، سپس خداوند متعال او را آشكار می سازد، آن گاه خداوند سراسر مشرق و مغرب زمين را براى او فتح می نمايد، و روح خدا عيسى بن مريم (عليه السلام) از آسمان فرود آيد و در نماز به او اقتدا نمايد؛ در آن عصر سراسر زمين در پرتو نور پروردگارش، درخشان می گردد و در سراسر زمين مكانى براى غير خدا باقى نمی ماند جز اینکه خدا در آن زمين عبادت شود و همة دين براى خدا می گردد و دين باطلى باقى نمی ماند، هر چند مشركان نپسندند»(1).

شما دينى را صحيح تر از آن می يافتند، از آن پيروى می كردند»(1).

يونس بن عبدالرحمن می گويد: به محضر امام كاظم (عليه السلام) شرفياب شدم، به او عرض كردم: اى پسر رسول خدا، آيا قائم به حق، تو هستى؟

در پاسخ فرمود:

«من قائم به حق هستم، ولى آن قائمى كه سراسر زمين را از لوث وجود دشمنان پاك می سازد و آن را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد می كند، پنجمين فرزند از نسل من است، غيبت طولانى دارد به طورى كه بعضى از معتقدان به او مرتد می شوند و بعضى به امامت ما راضى هستند و ما نيز به شيعه بودن آنها راضى هستيم، خوشا به حال آنها، خوشا به حال آنها، به خدا سوگند آنها در قيامت با ما و در درجات ما هستند»(2).

مدرسه های آيات قرآنى از تلاوت خالى مانده، و خانه های وحى الهى، عرصه اش از سكوت افراد، خالى شده است.

وقتى كه به اين دو بيت رسيدم:

خُرُوجُ إمامٍ لا محالَةَ خارجٌ *** يَقُومُ عَلَى اسم اللّهِ والبَرَكاتِ

يُمَيِّزُ فينا كُلّ حَقٍّ وباطلٍ *** ويجزى عَلَى النَّعماءِ والنَّقمات

ناگزير، خروج و قيام امام تحقق يابد، و او با نام خدا و با بركات او قيام می كند، و براى ما هرگونه حق و باطل را معرفى كرده و جدا سازد، و به خوبی ها و زشتی ها جزا و پاداش می دهد.

امام رضا (عليه السلام) گريه كرد و سپس، سرش را به طرف من بلند نموده و به من فرمود:

«اى خزاعى، روح القدس اين سخنان را بر زبانت جارى ساخته است. آيا می دانى اين امام قيام كننده كيست؟»

عرض كردم: نه، اى مولاى من، جز اینکه شنيده ام امامى از شما خروج و قيام كند، و سراسر زمين را از لوث فساد پاك سازد، و آن را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد نمايد.

امام رضا (عليه السلام) فرمود:

«اى دِعْبِلْ، امام بعد از من پسرم محمّد (عليه السلام) ، و بعد از او پسرش على (عليه السلام) ، و بعد از على (عليه السلام) پسرش حسن (عليه السلام) ، و بعد از او پسرش، حجت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است، كه در زمان غيبتش

ص: 96

مردم در انتظار ظهور او هستند، هنگامی كه ظهور كرد، همه از او اطاعت كنند؛ اگر از دنيا جز يك روز باقى نماند، خداوند متعال آن روز را طولانى كند تا آن امام ظاهر شود، و زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد نمايد»(1).

ريّان بن صَلْت می گويد: از حضرت رضا (عليه السلام) پرسيدم: آيا صاحب اين امر (قائم) تو هستى؟

در پاسخ فرمود:

«صاحب اين امر هستم، ولى آن امامى نيستم كه سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده پر از عدل و داد كند، چگونه من همان امام باشم، با اینکه ضعفِ بدنم را، مشاهده می كنى؟ قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آن كسى است كه وقتى خروج كند، از نظر سن كهنسال، ولى چهره اش جوان است، بدنى نيرومند دارد، به طورى كه اگر دستش را به بزرگترين درخت روى زمين دراز كند، می تواند آن را از ريشه بيرون آورد، و اگر در ميان كوه ها فرياد بزند، كوه ها به لرزه درآيند و سنگ هايشان به سختى كوبيده شوند، عصاى موسى (عليه السلام) و انگشتر سليمان (عليه السلام) در دست اوست، اين امام، چهارمين پسر از نسل من است، خداوند با پوشش خود تا آن زمان كه بخواهد او را در پشت پرده غيبت نگه می دارد، سپس آشكار شده و سراسر زمين را

ص: 97

همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد كند»(1).

«أَفضل أَعمالِ شيعتنا اِنتظارُ الفَرَجِ(1)؛ برترين اعمال شيعيان ما، انتظار فرج [امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ] است».

صقر بن ابى دُلَف می گويد: از امام جواد (عليه السلام) شنيدم كه فرمود:

«امام بعد از من، پسرم على (عليه السلام) است، امر او امر من و سخن او سخن من، و اطاعت او اطاعت من است، امام بعد از او پسرش حسن (عليه السلام) است، امر او امر پدرش و سخن او سخن پدرش و اطاعت او اطاعت از پدرش می باشد».

سپس، سكوت نمود. عرض كردم: اى فرزند رسول خدا، امام بعد از امام حسن (عليه السلام) كيست؟

امام جواد (عليه السلام) گريه سختى كرد، و آن گاه فرمود:

«بعد از حسن (عليه السلام) فرزندش قائم به حق و منتَظَر است».

عرض كردم: اى پسر رسول خدا، چرا او قائم ناميده شده است؟

فرمود:

ص: 99

«زيرا پس از آن كه ذكر و يادش از زبان ها می افتد، و بيشتر معتقدان به امامتش مرتد می شوند، قيام می كند».

عرض كردم: چرا به او منتظر می گويند؟

فرمود:

«زيرا او داراى غيبتى طولانى است، افراد مخلص همواره در انتظار خروجش به سر می برند، و اشخاص شَكّاك او را انكار كنند، و منكران، ياد او را به مسخره می گيرند، و تعيين كنندگان وقت خروجش دروغ می گويند، شتاب زدگان براى خروج او به هلاكت می رسند. و در اين ميان، مسلمانان راستين نجات می يابند»(1).

فرمود:

«بگوييد حجّتِ آل محمّد (عليهم السلام) »(1).

به من فرمود:

«اى احمد بن اسحاق، اگر در پيشگاه خداوند متعال، كرامت نداشتى و در محضر حجج الهى داراى احترام نبودى، اين پسرم را به تو نشان نمی دادم، اين پسر هم نام و هم كنيه رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) است، همان كسى است كه سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد می كند...»(1)

(مشروح اين حديث بعداً ذكر می شود).

روايات در اين مورد بسيار است و در كتاب های كمال الدين شيخ صدوق و الغيبة شيخ طوسى، و الغيبة نعمانى و بحار الانوار ذكر شده اند.

می نمايد، و به وسيلة او باران را فرو می فرستد، و بركت های زمين را آشكار می سازد».

پرسيدم: اى فرزند رسول خدا، امام و خليفة بعد از شما كيست؟

آن حضرت شتابان برخاست، و وارد اتاقى شد، سپس بيرون آمد، ديدم كودكى را كه صورتش مانند ماه شب چهارده می درخشيد و حدود سه سال داشت بر شانة خود نهاده، به من فرمود:

«اى احمد بن اسحاق، اگر در پيشگاه خدا و حجت های او مقام ارجمندى نداشتى، پسرم را به تو نشان نمی دادم، اين پسر هم نام و هم كُنيه رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) است، همان كسى است كه سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد می كند. اى احمد بن اسحاق، مَثَل اين پسر در اين اُمّت، مَثَل خضر (عليه السلام) و ذوالقرنين(1) است، به خدا سوگند به گونه اى غايب می شود كه همه به راه هلاكت می افتند، جز

ص: 103

كسى كه خداوند عقيده به امامت را در او ثابت و استوار كرده، و او را براى دعا در مورد تعجيل در فرج آن حضرت، توفيق داده است».

احمد بن اسحاق می گويد: به امام حسن عسكرى (عليه السلام) عرض كردم: اى مولاى من، آيا نشانه اى كه قلب مرا در مورد جانشينى اين كودك مطمئن و آرام سازد هست!؟

ناگاه آن كودك با زبان عربى شيوا فرمود:

«أَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ، وَالْمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِهِ، فَلَا تَطْلُبْ أَثَراً بَعْدَ عَيْنٍ يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ؛ من آخرين حجت خدا در زمين، و انتقام گيرنده از دشمنان خدا هستم، اى احمد بن اسحاق، بعد از ديدن خود مهدى ديگر در جستجوى نشانه نباش».

احمد بن اسحاق می گويد: بسيار خوشحال و شادان از محضر امام حسن (عليه السلام) بيرون آمدم، فرداى آن روز به حضور امام حسن (عليه السلام) رفتم و عرض كردم: اى پسر رسول خدا، از اینکه با نشان دادن جانشينت بر من منّت نهادى، بسيار خوشحال شدم، اینکه فرمودى مَثَل او مَثَل خضر و ذوالقرنين است، كدام سنّت او همانند اين دو نفر می باشد؟

امام حسن (عليه السلام) فرمود:

«او در طولانى شدن غيبتش، به اين دو نفر شباهت دارد».

عرض كردم: اى فرزند رسول خدا، آيا غيبت او طولانى

ص: 104

می گردد؟

فرمود:

«به پروردگارم سوگند آرى، به گونه اى كه بسيارى از معتقدان به او از اعتقاد به او منصرف می شوند، جز كسى كه خداوند متعال پيمانش را نسبت به ولايت ما، از او گرفته و ايمان را در قلب او برقرار ساخته و او را به روح قدسى تأييد فرموده. اى احمد بن اسحاق، اين امرى از امرهاى خدا، و رازى از رازهاى الهى و غيبى از غيب های پروردگار است، آنچه را گفتم فراگير و از شاكران و سپاس گزاران باش، تا در فرداى قيامت در ملكوت اعلى با ما باشى»(1).

و در حديث ديگر از عمرو اهوازى نقل شده كه گفت: امام حسن عسكرى (عليه السلام) پسرش را به من نشان داد و فرمود:

«اين پسر بعد از من صاحب شما است»(2).

و مطابق روايتى ديگر، از محمد بن عثمان عَمْرى(3)

و ديگران نقل شده است كه: امام حسن عسكرى (عليه السلام) پسرش را به ما، كه چهل نفر در خانه اش بوديم، نشان داد و فرمود:

«هَذَا إِمَامُكُمْ مِنْ بَعْدِي، وَخَلِيفَتِي عَلَيْكُمْ، فَاتَّبِعُوهُ وَأَطِيعُوهُ، وَلَا تَتَفَرَّقُوا فَتَهْلِكُوا فِي أَدْيَانِكُمْ، أَمَا إِنَّكُمْ لَا تَرَوْنَهُ بَعْدَ يَوْمِكُمْ هَذَا؛

ص: 105

اين پسر، امام شما بعد از من است و خليفه من بر شماست، از او پيروى و اطاعت كنيد، پراكنده نشويد تا در مورد دين خود به هلاكت نيفتيد. آگاه باشيد، شما ديگر او را از فردا نمی بينيد».

حاضران گفتند: از محضر امام حسن (عليه السلام) بيرون رفتيم، چند روزى نگذشت كه امام حسن (عليه السلام) به شهادت رسيد(1).

2. بخارى، مسلم و احمد در صحاح خود، از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) نقل كرده اند كه فرمود:

«در چه حاليد، آن هنگام كه عيسى پسر مريم (عليه السلام) در ميان شما آيد، ولى امام شما، از ميان خود شما باشد»(1).

3. عبدالله بن مسعود طبق روايت ابوداود، نقل می كند كه پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«اگر از دنيا جز يك روز باقى نماند خداوند آن روز را طولانى می كند، تا اینکه خداوند مردى از من، - يا از اهل بيت من - را برانگيزد كه هم نام من است، سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد نمايد»(2).

و در روايت ديگر آمده كه آن حضرت (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«دنيا به پايان نرسد تا آن هنگام كه مردى از خاندان من كه هم نام من است بر عرب حكومت كند»(3).

4. ابو هُريره نقل می كند كه پيامبر اكرم (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«اگر از عمر دنيا جز يك روز باقى نماند، خداوند آن روز را طولانى كند، تا مردى از خاندان من كه هم نام من است، ظهور

ص: 107

نمايد»(1).

5. اميرمؤمنان (عليه السلام) از پيامبر اكرم (صلی الله عليه وآله وسلم) نقل می كند كه آن حضرت فرمود:

«اگر از روزگار جز يك روز باقى نماند، خداوند مردى از خاندانم را برانگيزد، سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده پر از عدل و داد نمايد»(2).

6. نيز در سنن ابى داود از امّ سلمه نقل شده كه گفت: از رسول خدا شنيدم كه فرمود:

«الْمَهْدِيُّ مِنْ عِتْرَتِي مِنْ وُلْدِ فَاطِمَة(3)؛ مهدى از خاندان من و از فرزندان فاطمه (عليها السلام) است».

7. نيز در سنن ابن ماجة از سعيد بن مسيّب نقل شده كه گفت: در حضور اُمِّ سَلَمه (يكى از همسران رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) ) بودم، سخن از مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به ميان آوردم، ام سلمه گفت: از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) شنيدم كه فرمود:

«الْمَهْدِيَّ مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ(4)؛ مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از فرزندان فاطمه (عليها السلام) است».

8. نيز ابى داود روايت كرده كه رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

ص: 108

«مهدى از من است، بلند پيشانى و باريك بينى است، سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده پر از عدل و داد می كند، و هفت سال حكومت می نمايد»(1).

9. ترمذى در روايت ديگرى از ابوسعيد خِدرى نقل می كند كه گفت: ما ترس آن پيدا كرديم كه بعد از رحلت رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فتنه اى رخ دهد، از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) پرسيديم چه بايد كرد؟ فرمود:

«إِنَّ فِي أُمَّتِي الْمَهْدِيَّ(2)؛ در ميان امت من، مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وجود دارد (كه رفع فتنه كند)».

10. نيز ابن ماجه در سنن خود به سندش از عبدالله نقل می كند گفت: روزى در محضر رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) بوديم، ناگاه گروهى از جوانان بنی هاشم به آنجا آمدند، وقتى كه پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) آنها را ديد، منقلب شد و در چشمانش اشك حلقه زد و رنگش پريد، از آن حضرت پرسيدم: چهرة شما نشان می دهد كه از چيزى اكراه داريد.

فرمود:

«ما خاندانى هستيم كه خداوند آخرت را براى ما برگزيده است، و اهل بيت من به زودى بعد از من با بلايى روبرو

ص: 109

می شوند كه موجب فرار و دورى و گريز خواهد شد، تا آن كه قومى از جانب مشرق كه همراهشان پرچم های سياه هست می آيند و مطالبه (حكومت) خير می كنند، امّا به آن نمی رسند، با مخالفان می جنگند، از طرف مردم يارى می شوند و در نتيجه به آرمان و خواستة خود نايل می شوند، ولى آن (حكومت) را خودشان نمی پذيرند، بلكه آن را در اختيار مردى از اهل بيت من قرار می دهند، آن مرد (حضرت مهدی) سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد می كند، هر كسى از شما عصر چنين مردى را درك كرد، گرچه با حركت سينه خيز بر روى برف باشد، خود را به او برساند»(1).

11. نيز ترمذى در حديث ديگرى از ابوسعيد خدرى روايت می كند كه پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«در ميان اُمت من، مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خواهد آمد، دست كم هفت، و حداكثر نُه سال حكومت می كند، در آن عصر اُمت من آن چنان از فراوانى نعمت ها برخوردار می شود كه هرگز نظيرش را نديده اند، زمين خوردنی ها و نعمت هايش را آشكار می سازد، و از آنها چيزى دريغ نكند، و در آن عصر مال و ثروت همچون چيزى است كه زير دست و پا افتاده باشد، شخصى بر می خيزد و می گويد: اى مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، به من كمك

ص: 110

كنيد و چيزى از مال به من بدهيد. حضرت مهدی می فرمايد: بگير»(1).

12. نيز در حديث ديگر از حضرت على (عليه السلام) نقل می كند كه پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«الْمَهْدِيُّ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ يُصْلِحُهُ اللَّهُ فِي لَيْلَة(2)؛ مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از خاندان ما است، خداوند در يك شب كارش را سامان می بخشد».

13. ابن ماجة مطابق حديث ديگر، از ثوبان نقل می كند كه پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«وقتى كه او (مهدى) را ديديد، گرچه با حركت سينه خيز بر روى برف باشد، نزدش برويد و با او بيعت كنيد، زيرا او مهدى، خليفه خدا است»(3).

14. نيز ترمذى در حديث ديگر از انس بن مالك نقل می كند كه گفت: از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) شنيدم كه فرمود:

«ما فرزندان عبدالمطلب، سروران اهل بهشت هستيم؛ من و حمزه و على و جعفر و حسن و حسين و مهدى»(4).

15. در كتاب مستدرك الصحيحين به سند خود از ابوسعيد

ص: 111

خِدرى نقل می كند كه رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«روز قيامت بر پا نمی شود، تا سراسر زمين پر از ظلم و جور و تجاوز گردد، سپس شخصى از خاندان من خروج می كند كه سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و تجاوز شده، پر از داد و عدل می كند»(1).

ابو نعيم اصفهانى نيز در كتاب حلية الاولياء نظير اين حديث را با اندكى تفاوت در الفاظ نقل كرده است(2).

16. در كتاب كنز العُمّال روايت شده كه حضرت على (عليه السلام) از پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) پرسيد:

«آيا مهدى از ما آل محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) است، يا از غير ما؟».

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) در پاسخ فرمود:

«بلكه از ماست، خداوند (اسلام و دين) را به وسيلة او كامل و ختم می كند، چنان که آن را به وسيلة ما آغاز نمود»(3).

17. نعيم بن حمّاد و طبرانى و ابو نعيم و خطيب، و نيز هيثمى در كتاب مجمع الزوائد از حضرت على (عليه السلام) نقل می كنند كه فرمود:

«به رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) عرض كردم: اى رسول خدا، آيا

ص: 112

مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از ماست يا از غير ما؟».

رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) در پاسخ فرمود:

«بلكه از ماست، خداوند به وسيلة ما دين را كامل و ختم می نمايد، همان گونه كه به وسيلة ما آغاز كرد، و مردم به وسيلة ما از شرك و بت پرستى نجات می يابند، و دل های آنان به وسيلة ما اُلفت می يابد»(1).

اين حديث را طبرانى نيز در كتاب الاَوسط روايت نموده است(2).

و روايات بسيار بسيار زياد ديگر كه از اهل سنّت راجع به آن حضرت نقل شده است.

كتاب هايى نوشته اند، و رواياتى كه از رسول گرامى اسلام (صلی الله عليه وآله وسلم) دربارة حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آمده، نقل كرده اند، از جمله فقيه، گنجى شافعى (حافظ ابو عبدالله محمد بن يوسف بن محمد گنجى شافعى، متوفّاى سال 658 ه . ق) كتابى به نام: البيان فى اخبار صاحب الزّمان، تأليف كرده است.

افزون بر آنچه كه در كتاب های صحاح(1) اهل تسنّن، در باب هايى كه در خصوص حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) عنوان شده، نقل شده است(2)؛

بعضى از علماى اهل سنت كتاب هايى خاص در اين موضوع نگاشته اند، از جمله:

1- الأربعين؛ تأليف ابونعيم اصفهانى (متوفّاى 402 يا 403 ه . ق) كه از محدّثان مشهور اهل تسنّن است(3). اين كتاب محتوى چهل

ص: 114

حديث از كتاب های صحاح و مسندهاى اهل تسنن است، و بيانگر اوصاف و احوال و نام و كنيه مبارك حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. يكى از آن احاديث روايتى است كه از على بن هلال و او از پدرش نقل كرده كه گفت:

در آن هنگام كه پيامبر اكرم (صلی الله عليه وآله وسلم) در بستر مرگ بود، به محضرش رفتم، ديدم فاطمه (عليها السلام) در كنار سر رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) نشسته، ناگاه شنيدم با صداى بلند گريه كرد، رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) سرش را به سوى او بلند نمود و فرمود:

«اى محبوبه من، فاطمه (عليها السلام) چرا گريه می كنى؟».

فاطمه (عليها السلام) عرض كرد:

«ترس آن دارم كه بعد از رحلت تو، دين را تباه كنند، و از مسير حق، منحرف نمايند».

رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«اى محبوبه دلم، آيا نمی دانى كه خداوند متعال، بر زمين توجّه خاصّى كرد، پدرت را از آن برگزيد، و او را مبعوث به رسالت كرد، سپس توجّه خاص ديگرى به زمين نمود و شوهر تو، على (عليه السلام) را برگزيد، و به من وحى كرد كه تو را همسر او قرار دهم، اى فاطمه، ما از خاندانى هستيم كه خداوند متعال به ما هفت خصلت عطا فرموده است كه به هيچ كس قبل از ما عطا نكرده است و بعد از ما هم به كسى

ص: 115

عطا نخواهد كرد:

1. من خاتم پيامبران، و گرامی ترين آنها در پيشگاه خداوند، و محبوب ترين مخلوقات خدا هستم، و پدر تو می باشم.

2. وصىّ من بهترين اوصيا و محبوب ترين آنها در پيشگاه خداست، و او شوهر تو است.

3. شهيد ما بهترين شهيدان و محبوب ترين آنها در پيشگاه خداست و او حمزة بن عبدالمطلب عموى پدرت و عموى شوهر توست.

4. از ما است (جعفر) آن كسى كه داراى دو بال و پَر خواهد شد و در بهشت همراه فرشتگان به هرجا كه بخواهد پرواز نمايد، او پسر عموى پدرت و برادر شوهرت است.

5 و 6. و از ما است دو پسرت حسن و حسين (عليهما السلام) كه دو سرور جوانان بهشتند؛ به خداوندى كه مرا به حق مبعوث كرد سوگند، مقام پدر آنها، على (عليه السلام) ارجمندتر از آنهاست.

7. اى فاطمه، سوگند به خداوندى كه مرا به حق برانگيخت، مهدى اين اُمّت از نسل آنهاست(1) در آن هنگام كه سراسر جهان هرج و مرج شود، و فتنه ها و آشوب ها بروز كند، و راه ها بسته شود، و عده اى همديگر را غارت كنند، بزرگ به

ص: 116

كوچك رحم نكند، و كوچك به بزرگ احترام نگذارد، در اين زمان خداوند از نسل اين دو نفر [حسن و حسين (عليهما السلام) ] مردى را ظاهر كند كه دژهاى گمراهى را فتح نمايد، و دل های پوشيده به گناه و جهل را بگشايد، دين را در آخرالزّمان استوار و برپا سازد، چنان كه من آن را در آغاز، استوار و برپا ساختم، و سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم شده پر از عدالت نمايد.

اى فاطمه، مرا محزون نكن و گريه منما؛ چرا كه خداوند متعال به تو مهربان تر ودل سوزتر از من است به خاطر آن مقامى كه در نزد من دارى و جايگاهى كه در قلبم گرفته اى، خداوند تو را همسر كسى قرار داده كه مقامش از همه بالاتر و منصبش گرامی تر و از همه به مردم مهربان تر و عادل تر و بيناتر به قضاوت است، من از درگاه خداوند متعال تقاضا كرده ام كه تو، اى فاطمه، نخستين فرد از اهل بيت من باشى كه به من بپيوندى».

حضرت على (عليه السلام) فرمود:

«پس از رحلت رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فاطمه (عليها السلام) ، هفتاد و پنج روز عمر كرد تا اینکه به رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) پيوست»(1).

2- إبراز الوهم من كلام ابن حزم؛ تأليف: احمد بن صديق البخارى، (چاپ دمشق، سال 1347 ه .ق) كه ردّ بر علىّ بن احمد

ص: 117

الأندلسى، مشهور به ابن حزم (متوفى 456 ه .ق) است، كه احاديث راجع به حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را در كتابش با عنوان: الفصل بين أهل الأهواء والنّحل، تضعيف كرده است.

3- إبراز الوهم المكنون من كلام ابن خلدون؛ تأليف: احمد بن صديق الحضرمى (متوفى 1380 ه .ق) چاپ دمشق به سال 1347 ه .ق. اين كتاب ردّ بر ابن خلدون (متوفى 808 ه .ق) است كه احاديث راجع به حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را نقد كرده و تواتر آن را انكار كرده است.

4- الأحاديث الواردة في شأن المهدي؛ تأليف: شيخ عبدالعليم بن عبدالعظيم البستوى.

5- احوال صاحب الزّمان؛ تأليف: شيخ سعدالدين محمد بن مؤيّد الجوينى الحموى (متوفى 650 ه .ق).

6- احوال مهدىّ آخر الزمان؛ تأليف: علىّ بن حسام الدين المتّقى الهندى (متوفى 975 ه .ق).

7- اخبار المهدى؛ تأليف: شيخ عبّاد بن يعقوب الرّواجنى (متوفى 250 ه .ق)؛ او از مشايخ بخارى است و پنج سال قبل از ولادت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، از دنيا رفته است.

8- الأربعون حديثا فى المهدى؛ تأليف: حافظ ابى العلاء الهمدانى (متوفى 569 ه .ق).

ص: 118

9- التوضيح فى تواتر ما جاء فى المهدىّ المنتظر والدّجال والمسيح؛ تأليف: محمد بن على بن محمد الشّوكانى (متوفى 1250 ه .ق).

10- جمع الأحاديث القاضية بخروج المهدي؛ تأليف: محمد بن اسماعيل الصّنعانى (متوفى 1182 ه .ق).

و ده ها كتاب ديگر، كه به خاطر رعايت اختصار به همين مقدار اكتفا می كنيم.

ص: 119

ص: 120

ص: 122

ناگفته نماند معجزاتى كه در ارتباط با حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نقل و شنيده و ديده شده بسيار است، هم چنین افرادى كه آن حضرت را در عصر غيبت صغرا(1) و غيبت كبرا(2) تاكنون ديده اند، بيشتر از آن است كه به شمارش بيايد. به عنوان نمونه نظر شما را به چند مورد جلب می كنم:

«اى على بن ابراهيم، به تو اجازه داده شد كه امسال به حج بيايى».

از خواب بيدار شدم، بسيار خوشحال بودم، به نماز ايستادم، هم چنان نماز می خواندم تا سپيده سحر دميد، نماز صبح را خواندم، سپس از خانه بيرون رفتم تا از كاروان های حج پرس وجو كنم، كاروانى را ديدم كه آماده حركت است. با اولين كاروان به سوى مكّه حركت كردم تا به كوفه رسيديم(1). در آنجا از اسب پياده شدم و وسائل سفر را به افراد مورد اطمينان سپردم، سپس به جستجوى فرزند امام حسن عسكرى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پرداختم، ولى هر چه جويا شدم و جستجو كردم او را نيافتم، از كوفه با نخستين كاروان به سوى مدينه حركت كردم، وقتى به مدينه رسيدم، بی درنگ وسائل سفر را به افراد مورد اطمينان سپردم و در آنجا نيز به جستجو ادامه دادم؛ هيچ خبر و اثرى از حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نيافتم. هم چنان در جستجو و آرزوى ديدار بودم، تا اینکه كاروان به سوى مكه حركت كرد، با همراهان به سوى مكه روانه شديم، در آنجا نيز اثاثيّه خود را به دوستان سپردم و به جستجو پرداختم و مكرر از آل امام حسن عسكرى (عليه السلام) جويا می شدم، ولى خبر و اثرى از آنها نمی يافتم. در ميان اميد و نااميدى، در فكر فرو رفته

ص: 124

بودم و خودم را سرزنش می كردم كه لابد لياقت ديدار ندارى.

تا اینکه شبى تصميم گرفتم براى طواف كعبه بروم، منتظر ماندم تا خلوت شد، آن گاه به طواف كعبه پرداختم و از درگاه خداوند می خواستم كه مرا به آرزويم، ديدار حضرت حجّت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، برساند. در اين ميان ناگاه يك جوان خوش سيما و خوشبو را ديدم كه دو لباس احرام پوشيده، يكى را به كمر بسته و ديگرى را بر دوش افكنده و يك طرف ردا را به دوش ديگر برگردانده است. او به من متوجه شد و گفت: تو كيستى؟

گفتم: من از اهالى اهواز هستم.

گفت: آيا ابن خصيب اهوازى را می شناسى!

گفتم: آرى، خدا رحمتش كند از دنيا رفت.

گفت: خدا او را رحمت كند، كه روزها روزه می گرفت و شب ها در مقام بندگى به عبادت می پرداخت، و قرآن تلاوت می كرد و از دوستان ما بود. سپس گفت: آيا در اهواز، على بن ابراهيم مهزيار را می شناسى؟

گفتم: خودم هستم.

گفت: خوش آمدى اى ابوالحسن، آيا صريحين را می شناسى؟

گفتم: آرى؛

گفت: آنها كيستند؟

ص: 125

گفتم: محمد و موسى هستند.

گفت: آن نشانه اى راكه بين تو و امام حسن عسكرى (عليه السلام) بود چه كردى؟

گفتم: نزد من است.

گفت: نشانم دهيد.

آن را كه انگشترى زيبا بود و در نگينش نام محمد و على نوشته شده بود، از جيبم درآوردم و به آن جوان نشان دادم. وقتى كه آن را ديد سخت گريه كرد و ناله سر داد، در حالى كه می گفت: «خدا تو را رحمت كند اى ابامحمد، تو امام عادل، فرزند امامان (عليهم السلام) ، و پدر امام بودى، خداوند تو را در فردوس اعلاى بهشت همنشين پدرانت نمود».

سپس فرمود: اى ابوالحسن (پسر مهزيار) به خانه ات برو و خود را مهيا كن، وقتى كه يک سوم از شب گذشت و دو سوم از شب باقى ماند نزد ما بيا، كه به خواست خداوند به آرزويت خواهى رسيد.

ابن مهزيار می گويد: به اقامتگاه خود رفتم و در اين انديشه بودم، و كارهايم را انجام دادم و آماده شدم و پس از گذشت يک سوم از شب، سوار بر اسب شده و به سوى شعب (محلى كه به آن جوان وعده ملاقات داده بودم) رهسپار شدم، وقتى به آنجا

ص: 126

رسيدم همان جوان را ديدم، به من خوش آمد گفت، آن گاه فرمود: اى ابوالحسن، خوشا به حال تو، آقا اجازه ملاقات به تو داد، سواره حركت كرد و من نيز به دنبالش سواره حركت كردم، تا اینکه مرا به منى و عرفات برد و از آنجا گذشتيم و به پايين گردنه كوه طائف رسيديم. در اين هنگام به من فرمود: اى ابوالحسن، پياده شو، و آماده نماز شب باش. او پياده شد، من نيز پياده شدم، مشغول نماز شديم. پس از نماز به من فرمود: نماز صبح را بخوان، ولى طول نده. من نماز صبح را به گونه اى مختصر بجا آوردم. او پس از نماز، به سجده رفت و صورت بر خاك ماليد و سپس سوار مركب شد، به من نيز گفت سوار شو. سوار شدم و به راه خود ادامه داديم تا اینکه او به بالاى عقبه كوه رفت و من نيز همراهش بودم، در آنجا به من گفت: نگاه كن، آيا چيزى می بينى؟

خوب نگاه كردم بقعه سبز و خرّمى را ديدم كه گياه بسيار داشت، گفتم: اى آقاى من، بقعه سبز و پرگياه می نگرم.

گفت: آيا در بالاى آن چيزى مشاهده می كنى؟

خوب نگريستم، رَمل بسيارى بر بالاى خيمه اى از مو ديدم كه نور تابانى از آن می درخشيد.

به من گفت: آيا چيزى می بينى؟

ص: 127

گفتم: آرى چنين و چنان می بينم.

فرمود: اى پسر مهزيار، خوشحال باش و چشمت روشن باشد كه آرزوى هر آرزومندى در همين جا (اشاره به آن خيمه كرد) می باشد.

سپس، آن جوان به من فرمود: با من به سوى آن خيمه برويم، با هم حركت كرديم، وقتى كه به پايين آن تل رَمل رسيديم فرمود: در اینجا پياده شو، اینجاست كه هر مشكلى آسان می گردد. او پياده شد، من نيز پياده شدم، تا اینکه به من گفت: اى پسر مهزيار، مهار شتر را رها كن.

گفتم: شتر را به چه كسى بسپارم، كسى در اینجا نيست؟

گفت: اینجا جايى است كه جز ولىّ خدا كسى در آن رفت و آمد نمی كند.

مهار شتر را رها كردم و همراه آن جوان به سوى آن خيمه حركت كرديم. وقتى نزديك آن خيمه رسيديم به من گفت: همين جا بايست تا من بروم و براى تو اجازه ورود بگيرم.

او رفت و طولى نكشيد كه نزد من آمد و گفت: خوشا به حال تو، به آرزويت رسيدى.

ابن مهزيار گويد: در اين هنگام به محضر حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شرفياب شديم. حضرت بر روى فرش نمد كه در روى آن پوست

ص: 128

چرمى سرخ قرار داشت، نشسته بود و بر بالشى از پوست تكيه داده بود. به حضرت سلام كردم، جواب سلامم را داد، ديدم چهره اش مثل ماه می درخشد، چنان زيباست كه هيچ گونه نقص و ناموزونى در چهره اش ديده نمی شود، نه بلند قد و نه كوتاه قد، قامتى كشيده داشت، گشاده پيشانى با ابروان كشيده و به هم پيوسته، داراى چشمان سياه و درشت و بينى باريك و گونه های هموار بود، خالى در گونه راستش بود، آن خال چنان زيبا بود كه با ديدن چهره رعناى او شگفت زده و مبهوت شدم، به من فرمود:

«اى پسر مهزيار، برادرانت را در عراق چگونه وداع كردى، حال آنها چگونه است؟».

گفتم: آنها سخت در تنگنا و مشكلات و فشارهاى بنی الشّيطان (بنى عباس) هستند.

فرمود:

«خدا بنی عباس را بكشد، به كجا می روند؟ گويى آنها را می نگرم كه در خانه های خود كشته می شوند، فرمان غضب الهى شب و روز آنها را فرا می گيرد، آنگاه شما مالك و حاكم آنها می شويد، همان گونه كه آنها مالك شما شدند، آنها در آن وقت ذليل شما خواهند شد».

سپس، فرمود:

«پدرم - صلوات الله عليه - از من عهد گرفته كه ساكن مكانى

ص: 129

نشوم مگر آنكه مخفى ترين و دورترين مكان ها باشد، تا اسرار من فاش نگردد، و محل سكونتم از گزند نيرنگ های گمراهان و متمرّدان منحرف محفوظ بماند. بدان كه پدرم فرمود:

اى پسرم، خداوند متعال، اهل بلاد و مردم خداپرست و دين دار را بدون حجّت نمی گذارد، حجّتى كه آنها به وسيلة او درجات كمال را بپيمايند و امامى كه به او اقتدا كرده و از سنت و روش او پيروى نمايند. اى پسرم، اميد آن دارم كه تو همان حجّت و امامى باشى كه خداوند تو را براى گسترش حق، نابودى باطل و بالا بردن دين و خاموش نمودن آتش گمراهى برگزيده باشد.

اى پسرم، بر تو باد كه در جاهاى پنهان زمين، در دورترين نقاط زندگى كنى، زيرا هر ولىّ از اولياى خداوند متعال داراى دشمنان بی رحم و مخالفان متجاوز است، ولى اين امور تو را به وحشت نيندازد. بدان كه دل های اهل طاعت و اخلاص، چونان پرندگانى كه به آشيانه هايشان عشق می ورزند به تو متوجّه شده و عشق می ورزند. ايشان گروهى هستند كه گرچه در دست دشمن ذليل و خوار شده اند، ولى در پيشگاه خدا عزيز و ارجمند می باشند، آنها اهل زهد و قناعتند و به دامان ولاى اهل بيت (عليهم السلام) چنگ زده اند. دين حق را از منبع خود استخراج كرده و در پرتو آن با دشمنان جهاد می كنند، و

ص: 130

در اين راه صبر و تحمّل و فداكارى می كنند، تا در خانه آخرت به اقتدار عزّتمند و باشكوه نايل شوند. خداوند آنان را به اين ويژگی ها توفيق داده، تا داراى كرامت عظيم و سرانجامى نيك باشند.

اى پسرم، در حوادث امور خود صبر را پيشه خود ساز، تا خداوند متعال اسباب كار را براى تو فراهم سازد و اركان دولتت را استوار نمايد و به خواست خدا، پس از عقب راندن ذلّت ها و رنج ها و فشارها، به عزّت و اقتدار برسى، و امور تو سامان يابد.

اى پسرم، گويى تو را می نگرم كه مشمول نصرت و تأييدات الهى شده اى و دوران آن همه فشار و دشوارى و مشكلات سپرى گشته است، گويى پرچم های زرد و عَلَم های سفيد را در بين حطيم و زمزم(1) می نگرم كه بر بالاى سر تو به اهتزاز درآيد و مردم، گروه گروه در كنار حجر الاسود نزد تو براى بيعت بيايند، آنهايى كه پاک طينت هستند و روح و روان پاكيزه و دل های ملكوتى و صاف و زدوده شده از هرگونه پليدى و نفاق دارند، داراى دل های آماده و نرم براى پذيرش دين و پر صلابت و قاطع براى سركوبى دشمنان و نابودى فتنه های گمراهان هستند، در آن وقت بوستان های دين

ص: 131

آراسته شود و دين حق و دينداران آشكار گردند و سپيده حق بدرخشد و تاريكى های باطل برطرف گردد و خداوند به وسيلة تو طغيان را درهم بشكند و نشانه های ارجمند ايمان را بازگرداند، همة مشكلات به رفاه و سلامتى تبديل شود و دوستى و صميميت، جاى كينه و عدوات را بگيرد، به گونه ای كه كودكان در ميان گهواره، دوست دارند اگر بتوانند به سوى تو پرواز كنند؛ حيوانات وحشى اگر راهى براى پيوستن به تو داشته باشند به وسيلة تو اطراف دنيا را به گلستانى از شادى و صفا مبدّل سازند و به وسيلة تو شاخه های عزّت، نشاط و شادى، پخش شود، پايه های حق در قرارگاه های خود استوار گردد و همة آنان كه دين ستيز هستند به لانه های خود بخزند، ابرهاى پيروزى از هر سو بر تو سايه می افكنند، هر دشمنى منكوب و هر دوستى پيروز می گردد، در اين وقت در سراسر زمين جبّار متجاوز و يا منكر تحقير كننده و يا دشمن پر كينه و معاند پر عداوت باقى نماند. پس كسى كه به خدا توكل كند، خداوند او را كافى است، خداوند او را به هدفش می رساند، چرا كه خداوند براى هر چيزى اندازه اى قرار داده است.

سپس، پدرم فرمود: بايد همة اينها و گفت گوى من با شما در اين مجلس را پنهان بدارى و آن را جز براى اهل صدق و برادران راستين در دين، فاش نسازى».

ص: 132

على بن ابراهيم بن مهزيار می گويد: مدتى در محضر آقا حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) براى كسب عقائد و احكام و حكمت هايى كه به دل ها نشاط می بخشد و مزرعة قلب ها را پربار و پر طروات می نمايد ماندم، سپس از محضرش اجازه گرفتم كه به وطنم (اهواز) بازگردم. آن گاه پس از بيان مطالبى، خداحافظى كردم، آن حضرت هنگام وداع مرا مشمول دعاى خود كه ماية سعادت دنيا و آخرت و ذخيره ماندگار براى آخرتم بود، قرار داد.

وقتى كه آمادة بازگشت شدم، صبح براى خداحافظى مجدّد و تجديد عهد و بيعت به محضر حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) رسيدم، مبلغى كه بيش از پنجاه هزار درهم بود به محضرش دادم و عرض كردم با قبول آن به من تفضل فرماييد و افتخار دهيد. آن حضرت لبخند می زد و فرمود:

«از اين پول در مصرف زندگى خود بهره بگير، زيرا جاده اى كه در آن حركت می كنى طولانى و دشوار است، و براى رسيدن به وطن، آن را مصرف كن».

سپس براى من دعاى بسيار كرد، آن گاه به سوى وطنم رهسپار شدم.

با هم بودند، براى انجام بخشى از مراسم حج به عرفات رفتند، در آن جا ضمن انجام عبادات خود، جوان خوش سيمايى را در حال احرام ديدند كه نشانه های مسافر بودن او از چهره اش ديده می شد. در اين ميان فقيرى آمد و تقاضاى كمك كرد، آنها چيزى به او ندادند، فقير نزد آن جوان رفت و تقاضاى كمك كرد، آن جوان چيزى از زمين برداشت و به آن فقير داد. فقير نيز براى او دعاى بسيار كرد.

سپس، آن جوان از نزد آنها رفت و از ديدهايشان پنهان شد. آن دو نفر می گويند: نزد آن فقير رفتيم و گفتيم عجبا، آن جوان چه چيزى به تو داد؟

فقير ريگ طلايى به ما نشان داد كه وزن آن قريب بيست مثقال بود. آنها دريافتند كه آن جوان، حضرت ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بوده، به جستجوى او پرداختند ولى او را نيافتند، از جمعيتى كه آن جوان در ميان آنها بود سراغ او را گرفتند، آنها گفتند: دربارة اين جوان اطلاعى جز اين نداريم كه از سادات علوى است و هر سال به حرم می آيد و در مراسم حج شركت می كند(1).

روزى در مجلس ناصرالدّوله، حسن بن عبدالله بن حمدان، بودم در آن جا سخن از ناحيه مقدّسه و غيبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به ميان آورديم، و من آن را به مسخره گرفتم، زيرا به آن اعتقاد نداشتم. تا اينكه روزى در مجلس عمويم به نام حسين، حاضر شدم (يا او در مجلس ما حاضر شد) باز سخن از ناحيه مقدّسه به ميان آمد، و من آن را خرافات دانسته و مسخره كردم. عمويم واقعه اى را نقل كرد كه شك و ترديدم در مورد ناحيه مقدّسه برطرف شد، و آن واقعه چنين بود:

عمويم به من گفت: پسرم، من نيز در اين مورد با تو هم عقيده بودم و آن را به مسخره می گرفتم، تا آنكه فرماندارى قم را به من سپردند، در آن هنگام كه خليفة وقت هر كس را به عنوان حاكم به قم می فرستاد، اهل قم با او مخالفت می كردند، و با او می جنگيدند و او را از قم بيرون می كردند. خليفه لشكرى را تحت اختيار من گذاشت و همراه آن لشكر از بغداد عازم قم شدم، در مسير راه وقتى كه به منطقه طرز رسيديم، در آن جا براى شكار به بيابان رفتم، شكارى از جلوى روى من در رفت، آن را دنبال كردم تا به نهرى رسيدم، در ميان آن نهر هم چنان به دنبال شكار حركت می كردم، هرچه می رفتم وسعت آن نهر بيشتر می شد، در آن جا تك و تنها ناگاه سوارى را ديدم كه سوار بر اسب شهبا بود

ص: 135

و عمامۀ سبزى بر سرداشت، سر و صورتش را پوشيده و تنها چشمانش پيدا بود و كفش ساقه دار سرخ در پا داشت، ناگاه بدون مقدمه به من گفت: «اى حسين»، (مرا به عنوان امير صدا نزد و با كُنيه (كه كلمه احترام است) خطاب ننمود).

گفتم: از من چه می خواهى؟

گفت:

«چرا مسئلة ناحيه مقدسه را به مسخره می گيرى؟ و خمس مالت را به اصحاب (نوّاب) من نمی پردازى؟».

من با اینکه شخص شجاعى بودم و از چيزى نمی ترسيدم، از صداى او لرزه بر اندامم افتاد و ترسيدم و عرض كردم: اى آقاى من، آنچه امر فرمودى انجام می دهم.

آن اسب سوار به من گفت:

«وقتى كه به سوى قم حركت می كنى، بدون جنگ و جدال وارد آن خواهى شد، در آن جا كسب و تجارت می كنى، و در موقع خود، خمس اموالت را به مستحقّش برسان».

گفتم: به چشم، با كمال ميل اطاعت می كنم.

اسب سوار گفت:

«اينك برو كه راه يافته اى».

سپس عنان اسب را گردانيد و از آنجا رفت. ندانستم كجا رفت، هر چه در طرف راست و چپ به جستجوى او شتافتم، او را

ص: 136

نيافتم و به طور كلى مخفى و ناپيدا شد. ترس و هراس من بيشتر گرديد و به سوى لشكر خود بازگشتم، اين حادثه را فراموش نموده و به كسى نگفتم.

وقتى كه به قم رسيدم، پيش خود تصوّر می كردم كه براى جنگ با مردم قم می روم، ولى جمعى از اهل قم نزد من آمدند و گفتند: ما با كسى می جنگيديم كه از نظر مذهب با ما مخالف بود، ولى چون تو با ما موافق هستى با تو جنگ نداريم، اينك وارد شهر شو و هرگونه كه می خواهى شهر قم را تدبير و اداره كن.

من مدتى در قم ماندم، در اين مدت اموال فراوانى، بيش از آنچه توقع داشتم كسب كردم. امراى خليفه در مورد اقامت طولانى من در قم و افزايش ثروتم، به من حسادت ورزيدند و از من در نزد خليفه بدگويى نمودند. خليفه مرا از فرماندارى قم عزل كرد و من به بغداد بازگشتم. ابتدا به خانه خليفه رفتم و به او سلام كردم و سپس به خانه ام رفتم. عدّه اى به ديدن من آمدند؛ از جمله محمد بن عثمان عَمْرى(1) به ديدار من آمد. او جلو آمد و بر مسند من نشست و بر پشتى من تكيه نمود، از اين كار او بسيار خشمگين شدم، مردم می آمدند و می رفتند، امّا او هم چنان نشسته بود؛ لحظه به لحظه بر خشم من افزوده می شد، وقتى كه مجلس خلوت شد،

ص: 137

محمد بن عثمان به من نزديك شد و گفت: بين من و تو رازى وجود دارد.

گفتم: بگو.

گفت: صاحب اسب شهبا(1)

و نهر، فرمود:

«ما به وعده ای که داده بودیم وفا کرديم».

(که تو با آرامش وارد قم می شوی، و در آن جا با کسب و کار، اموال بسیار تحصيل می کنی وکسی به خاطر انتسابت به ما مزاحم تو نمی شود).

ناگاه ماجراى آن اسب سوار به يادم آمد، از ترس و هراس، لرزه بر اندامم افتاد، گفتم: چشم، اطاعت می شود. برخاستم و دست محمد بن عثمان را گرفتم و او را داخل خانه بردم؛ درِ خزانه ها را گشودم و خمس اموالم را حساب كرده و به او دادم، حتّى يك مورد را كه فراموش كرده بودم، او تذكّر داد و خمس آن را نيز پرداختم. او برخاست و خداحافظى كرد و رفت. بعد از اين واقعه، ديگر در مورد ناحية مقدّسه امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شك نكردم.

ابوالحسن مسترق می گويد: وقتى كه من اين واقعه را از عمويم شنيدم، شك و ترديد من نسبت به ناحية مقدّسه و غيبت امام

ص: 138

عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به طور كلّى برطرف گرديد(1).

محمد (شيخ صدوق) افتخار می كرد كه بر اثر دعاى امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) متولّد شده است(1). اساتيدش او را از اين لحاظ می ستودند و می گفتند: سزاوار است كسى كه به دعاى حضرت حجّت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) متولّد شده، اين چنين داراى موقعيّت علمى و توفيقات عالى گردد.

دستى به آن نخورده بود، در خانه هيچ كس نبود، آن پرده را كنار زديم، اتاق بزرگى را ديديم كه گويا دريايى در آن بود و در انتهاى آن حصيرى افتاده بود، فهميديم كه آن حصير، روى آب قرار دارد و بر روى آن حصير، شخصى را كه خوش اندام و زيباچهره بود مشاهده كرديم كه نماز می خواند، او به ما و وسايل ما اعتنا نكرد.

يكى از همراهان ما، احمد بن عبدالله جلو رفت و پا در اتاق گذاشت، تا كنار آن نمازگزار برود، در ميان آب افتاد و در آن دست و پا می زد، سخت در اضطراب بود، كه دستش را گرفتم و نجاتش دادم. وقتى كه او را از آب بيرون كشيدم، افتاد و بی هوش شد، پس از ساعتى به هوش آمد. اين بار رفيق دوم من خود را به آب زد، او نيز به سرنوشت احمد، دچار شد. من حيرت زده ماندم، به صاحب خانه (حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ) عرض كردم: از درگاه خدا و شما معذرت می خواهم، به خدا سوگند نمی دانستم كه موضوع چيست؟ و ما براى دستگيرى چه كسى مأمور شده ايم؟ من در پيشگاه خدا توبه می كنم.

آن حضرت اعتنايى به گفتار ما نكرد و به نماز خود ادامه داد و ما درمانده بيرون آمديم و به سوى بغداد نزد معتضد عباسى بازگشتيم.

ص: 142

معتضد در انتظار ما بود و به درباريان سفارش كرده بود كه هر وقت ما رسيديم، به ما اجازه ورود بدهند. شبانه به خانة معتضد عبّاسى رسيديم، او ما را نزد خود برد و از ما پرسيد: ماجرا به كجا كشيد؟

ما همه ماجرا را براى او شرح داديم.

معتضد گفت: واى بر شما، آيا قبل از من كسى را ديده ايد و داستان خود را به او گفته اید؟

گفتيم: نه.

گفت: زنازاده باشم اگر شما اين خبر را براى كسى نقل كرديد و شما را نكشم. و در اين مورد سوگندهاى غليظ خورد كه اگر اين راز را فاش كنيد گردن شما را می زنم.

ما هم جرأت نكرديم تا اين حادثه عجيب را به كسى بگوييم، تا معتضد از دنيا رفت، آن گاه راز را فاش نموديم(1).

در كتاب الصّراط المستقيم نقل شده: هنگامى كه امام حسن عسكرى (عليه السلام) از دنيا رفت، معتضد عبّاسى سه نفر را مأمور كرد تا سرزده وارد خانة امام حسن (عليه السلام) شوند و هر كس را در آنجا ديدند گردن بزنند و سرش را براى معتضد بياورند.

آن سه نفر می گويند: به طرف خانة امام حسن (عليه السلام) حركت

ص: 143

كرديم، وارد خانه شديم، سردابى را در آنجا ديديم كه در آن آب بود و مردى بر روى حصيرى كه بر روى آب گسترده بود نماز می خواند، او به ما اعتنا نكرد، احمد بن عبدالله (يكى از همراهان) پيش دستى كرد و براى دستگيرى آن نمازگزار، خود را به آب زد، ولى در آب فرو رفت و نزديك بود غرق شود، او را نجات داديم، دومين نفر نيز خود را به آب زد، او نيز در حال غرق شدن بود كه نجاتش داديم، سرانجام اين سه مأمور نزد معتضد عباسى بازگشتند و واقعه را به او خبر دادند، و او از آنها خواست كه موضوع را كتمان كرده و فاش نسازند(1).

كه پدرت از دنيا رفت و از او پسرى باقى نمانده است. اينك كه تو می گويى اينجا خانة من است، من باز می گردم. آنگاه از خانه خارج شد.

على بن قيس می گويد: به در خانة امام حسن عسكرى (عليه السلام) رفتم، يكى از خدمتكاران بيرون آمد، از او پرسيدم: اين آقازاده طبرزين به دست چه كسى بود؟

خدمتكار گفت: چه كسى اين موضوع را به تو خبر داده است؟

گفتم: يكى از نگهبانان.

خدمتكار گفت: به راستى چيزى از مردم پنهان نمی ماند(1).

صاحبش مهر نموده بود، احمد آن را در ميان عبا پنهان كرده بود.

سعد بن عبدالله می گويد: پس از طلب اجازه، اجازه داده شد و وارد خانة حضرت شديم و سلام كرديم، جواب سلام گرم و پرمهرى به ما داد و اشاره فرمود كه بنشينيد، نشستيم؛ امام حسن (عليه السلام) را ديديم كه چهره اش مانند ماه شب چهارده می درخشيد و بر روى ران راستش كودكى نشسته بود كه چهره اش مانند ستارة مشترى، نورانى بود. در كنار امام حسن (عليه السلام) يك عدد انار طلايى منقوش به نگين های زيبا و جالب و درخشان وجود داشت كه بعضى از سران اهل بصره آن را به عنوان هديه فرستاده بودند. در دست امام حسن (عليه السلام) قلمى بود، وقتى كه می خواست چيزى با آن قلم بنويسد، آن كودك دست پدر را می گرفت و مانع می شد، امام آن انار طلايى را به گوشه ای می غلطانيد، آن كودك به سوى آن می رفت، در همين هنگام امام حسن (عليه السلام) آنچه می خواست در كاغذى می نوشت.

وقتى كه نوشتنش به پايان رسيد، احمد بن اسحاق هميانى را كه در زير عبايش بود، بيرون آورد و در پيش روى امام حسن (عليه السلام) نهاد.

امام حسن (عليه السلام) به آن كودك توجّه كرد و فرمود:

«پسرم، اينها هديه های شيعيان و دوستان تو است، آنها را بگشا».

ص: 146

كودك به پدر عرض كرد:

«اى مولاى من، آيا رواست كه دست پاكم را به اين هديه های ناپاك و اموال پليد مخلوط به حرام دراز كنم؟».

در اين هنگام امام حسن (عليه السلام) به احمد بن اسحاق فرمود:

«آنچه در ميان هميان است بيرون بياور، تا او حرامش را از حلالش جدا سازد».

احمد بن اسحاق نخستين كيسه را از ميان هميان بيرون آورد، آن كودك فرمود:

«صاحب اين كيسه فلان كس است و در فلان محلّة قم سكونت دارد، 62 دينار در اين كيسه است كه 45 دينار آن از مِلكى است كه از پدرش به ارث برده و آن را به اين مبلغ فروخته است و 14 دينار آن، بهاى هفت قواره پارچه است و سه دينار آن هم كراية مغازه است».

امام حسن (عليه السلام) فرمود:

«اى فرزند راست گفتى، اينك بگو در ميان اين 62 دينار كدام يك حرام است؟».

كودك فرمود:

«در ميان اين 62 سكّة دينار، يك سكه است كه در رى در فلان تاريخ ضرب شده، آن تاريخ در آن، نقش شده بود، ولى اينك نصف آن تاريخ، در يك روى آن پاك شده است. و باز در ميان اين دينارها، يك دينار مقراض شده ناقص است كه

ص: 147

وزن آن يك چهارم دينار است، و همين دو دينار در اين كيسه حرام است، و علتش اين است كه صاحب آن دو دينار در فلان سال و فلان ماه، به مقدار يك مَن و يك چهارم مَن، پشم ريسيده شده در نزد بافنده ای كه همسايه اش بود، به امانت گذاشته بود، دزد آن را ربود. بافنده به صاحب پشم گفت: دزد آن را ربوده است، صاحب پشم سخن او را قبول نكرد و به جاى آن يك مَن و نيم پشم باريك تر از آنچه دزد برده بود از بافنده گرفت و با آن جامه ای بافت و آن جامه را به اين دو دينار (كه يكى نصف تاريخش پاك شده و ديگرى ناقص است) فروخت».

وقتى كه احمد بن اسحاق در آن كيسه را گشود، همان دو دينار در وسط دينارها بيرون آمد و آنها همان گونه بودند كه حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خبر داده بود.

سپس، احمد بن اسحاق دومين كيسه را از هميان بيرون آورد، كودك گفت:

«صاحب اين كيسه فلان كس است كه در فلان محلّه قم می نشيند، حاوى پنجاه دينار است كه براى ما روانيست دست به آن دراز كنيم».

احمد بن اسحاق عرض كرد: چرا؟

فرمود:

«زيرا دينارهاى اين كيسه، قيمت گندمى است كه در اين

ص: 148

گندم، صاحب اين كيسه و برزگرهايش شريك بودند، و صاحب اين كيسه حق خود را با پيمانة پُر برداشت، ولى حق كشاورزانش را با پيمانة ناقص پرداخت».

امام حسن عسكرى (عليه السلام) فرمود:

«راست گفتى اى پسرم».

سپس امام حسن (عليه السلام) به احمد بن اسحاق، فرمود:

«همة اين كيسه ها را بردار و به صاحبانش برسان و يا وصيت كن تا به صاحبانش برسانند كه ما به هيچ چيز از اينها نياز نداريم چون مخلوط به حرام است، تنها آن جامة پيرزن را نزد ما بياوريد كه حلال است».

احمد بن اسحاق می گويد: اين جامه را پيرزنى فرستاده بود و آن را در خورجين خود نهاده بودم، ولى به طور كلّى فراموش كرده بودم.

سعد بن عبدالله در ادامه سخن می گويد: وقتى كه احمد بن اسحاق براى آوردن آن جامه، از آن جا رفت، امام حسن (عليه السلام) رو به من كرد و فرمود:

«چه باعث شد كه به اين جا آمده اى؟»

عرض كردم: احمد بن اسحاق در من علاقه و شوق ايجاد كرد، تا به محضر شما براى ديدن مولايمان بيايم.

فرمود:

ص: 149

«و امّا مسائلى كه قصد دارى از آن سؤال كنى بپرس».

گفتم: آماده هستم.

فرمود:

«از نور چشمم، (اشاره به حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) )، بپرس».

در اين هنگام سعد بن عبدالله مسائل مختلفى پرسيد و حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پاسخ همه را داد، حتّى سعد بعضى از سؤال ها را فراموش كرده بود، حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از روى اِعجاز يادآورى می كرد و جواب می داد. به اين ترتيب به همه سؤالات پاسخ فرمود ... (تا آخر روايت كه طولانى است)(1).

جماعتى شنيدم كه از پدرم نقل می كردند: من شبى عازم حائر حسينى (كربلا) شدم، وقتى به آنجا رسيدم، جوان زيبايى را ديدم به نماز ايستاده، پس از نماز با حرم وداع كرد، من نيز وداع كرده همراه آن جوان به مشرعه(1) رفتيم، در آنجا آن جوان به من گفت:

«اى اباسوره، قصد كجا دارى؟».

گفتم: عازم كوفه هستم؛

گفت:

«با چه كسى»؛

گفتم: با مردم.

گفت:

«آيا نمی خواهى با ما همراه باشى؟»

گفتم: همراه شما كيست؟

گفت:

«آيا راضى نيستى كسى همراه ما نباشد؟».

با آن جوان در آن شب حركت كرديم، به زودى به قبرستان مسجد سهله (نزديك كوفه) رسيديم. آن جوان در آنجا منزل خود را (گويا مسجد سهله بود) نشان داد و فرمود:

«اينجا منزل تو است، اگر ميل دارى بفرما».

ص: 151

سپس به من فرمود:

«نزد على بن يحيى، ابن رازى برو، و به او بگو تا مالى را كه از ما نزدش هست به تو بدهد».

گفتم: او مال را به من نمی دهد.

آن جوان فرمود:

«به او بگو با اين نشانه كه آن مال فلان مبلغ دينار و فلان مبلغ درهم است و در فلان مكان قرار دارد و فلان روپوش بر روى آن انداخته شده».

عرض كردم: تو كيستى؟

فرمود:

«من محمد بن حسن هستم».

عرض كردم: اگر او آن پول را نداد و نشانه های مرا نپذيرفت و دليل ديگر خواست چه بگويم؟

فرمود:

«من پشت سر تو هستم».

اَباسوره می گويد: نزد ابن رازى رفتم و پيام حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را به او رساندم، او از دادن پول امتناع ورزيد. من نشانه های آن حضرت و اين كه در آخر فرمود: «من پشت سر تو هستم» را به ابن رازى گفتم، در اين وقت ابن رازى قانع شد و گفت: بعد از ذكر اين نشانه ها، ديگر عذرى براى ندادن پول باقى نمی ماند. و

ص: 152

اين مطلب را بجز خدا كسى نمی داند و آن پول را به من داد(1).

غانم هندى می گويد: از كشمير بيرون آمدم، پول بسيار برداشتم، دوازده ماه سفر كردم و به جستجو پرداختم، تا نزديك كابُل(1) رسيدم، عده ای از ترك های آن سامان سر راه مرا گرفتند و پول هايم را ربودند و مرا آن چنان كتك زدند كه چند جاى بدنم زخمى شد، سپس مرا به شهر كابل بردند. وقتى كه شاه كابل از ماجراى من باخبر شد، مرا به شهر بلخ فرستاد. گزارش كار مرا بدين گونه به فرمانرواى بلخ به نام داود بن عباس دادند كه: اين شخص به نام ابوسعيد غانم هندى، براى جستجوى دين و پيامبر اسلام (صلی الله عليه وآله وسلم) از هند بيرون آمده. من در آنجا زبان فارسى را آموخته و با فقها و علما مناظره و بحث ها كردم.

داود بن عباس مرا به مجلس خود احضار كرد و دانشمندان را جمع نمود تا با من مباحثه كنند.

من به آنها گفتم: من به انگيزة جستجوى پيامبر اسلام (صلی الله عليه وآله وسلم) از وطن خود بيرون آمده ام، پيامبرى كه نامش را در كتاب های آسمانى پيامبران ديده ام.

گفتند: او كيست و چه نام دارد؟

گفتم: او محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) نام دارد.

گفتند: او پيامبر ماست كه تو در جستجوى او هستى.

ص: 154

آن گاه شرايع و احكام دين پيامبر اسلام (صلی الله عليه وآله وسلم) را از آنان پرسيدم و آنان نيز مرا به احكام و شرايع اسلام آگاه كردند.

در اين هنگام به آن دانشمندان گفتم: من می دانم كه محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) پيغمبر خداست، ولى نمی دانم كه آيا او همين فردى است كه شما او را معرّفى می كنيد يا نه؟ از شما تقاضا دارم محل او را به من نشان دهيد، تا نزدش بروم و از نشانه ها و دليل هايى كه می دانم از او بپرسم، اگر همان شخص بودكه به مقصود رسيده ام و به او ايمان می آورم.

گفتند: او وفات كرده است؛

گفتم: جانشين و وصىّ او كيست؟

گفتند: جانشين و وصىّ او ابوبكر است؛

گفتم: نام ابوبكر چيست؟

گفتند: نام او عبدالله بن عثمان است و او را به قبيله قريش نسبت می دهند؛

گفتم: سلسلة نَسَب پيغمبر خود، محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) را برايم بگوييد.

آنان در مورد نَسَب پيامبر اسلام (صلی الله عليه وآله وسلم) شرح دادند؛

گفتم: اين شخص (پيامبر) آن نيست كه من در جستجويش هستم، زيرا جانشين پيامبر اسلام (صلی الله عليه وآله وسلم) برادر دينى او و پسر عموى نسبى او و شوهر دختر او و پدر فرزندان (نوادگان) اوست؛ و آن

ص: 155

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) را در سراسر زمين ، نسلى جز از فرزندان جانشينش نمی باشد.

در اين هنگام دانشمندان حاضر(1) بر سر من فرياد كشيدند و به فرمانرواى بلخ گفتند: اى امير، اين شخص از شرك بيرون آمده و به سوى كفر رفته و ريختن خونش حلال است.

گفتم: اى مردم، من داراى دينى هستم كه به آن اعتقاد دارم و تا دين محكم تر از آن را نيابم از آن دست نمی كشم، من اوصاف اين مرد (پيامبر اسلام) را دركتاب هايى كه بر پيامبران پيشين نازل شده خوانده و ديده ام، از كشور هند با آن همه مقام ارجمندى كه در آنجا داشتم، فقط به خاطر يافتن دين حق، بيرون آمده ام ولى با آنچه شما پيرامون اوصاف او ذكر می كنيد، هماهنگ نيست، پس از من دست برداريد.

در اين وقت امير بلخ به دنبال مردى به نام حسين بن اِسكِيب فرستاد، او حاضر شد، امير به او گفت: با اين مرد هندى مباحثه كن.

حسين بن اِسكيب به امير بلخ گفت: خدا كار تو را سامان بخشد، در اين مجلس، دانشمندان و فقهاى بزرگ كه از من داناتر و بيناتر هستند، تشريف دارند، من در برابر آنها چه بگويم؟

ص: 156

امير بلخ: آنچه می گويم بپذير، و با اين مرد (ابو سعيد) در خلوت مباحثه كن و با او مهربان باش.

غانم هندى می گويد: با حسين بن اِسكيب به گفت وگو پرداختم، سرانجام او به من گفت: آن كسى كه تو در جستجوى او هستى همان پيامبرى است كه اين دانشمندان او را به تو معرّفى كرده اند، ولى جانشين او، آن گونه كه اينها گفتند نيست، بلكه وصى و جانشين او على بن ابی طالب بن عبد المطلّب، شوهر فاطمه (عليها السلام) دختر محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) و پدر حسن و حسين (عليهما السلام) نوادگان محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) است.

گفتم: اَللهُ اكبر! همين است آن كسى كه من در جستجوى او هستم.

غانم می گويد: نزد امير بلخ رفتم و گفتم: اى امير، آنچه در جستجويش بودم يافتم و من گواهى می دهم كه معبودى جز خداى يكتا نيست، و محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) رسول او است.

امير بلخ، با من خوش رفتارى كرد و به من احسان نمود، و به حسين بن اِسكيب گفت: همدم نيكى براى غانم هندى باش.

من از آن پس نزد حسين رفتم و با او همدم شدم، و او احكام اسلام را به من آموخت؛ به او گفتم: ما دركتاب های آسمانى پيامبران پيشين خوانده ايم كه محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) آخرين پيامبر است و بعد

ص: 157

از او پيامبرى نخواهد آمد و مقام رهبرى بعد از او مخصوص وصى و وارث و جانشين اوست (حضرت على (عليه السلام) )، سپس مخصوص وصى او (امام حسن مجتبى (عليه السلام) )، بعد از او وصى ديگر امام حسين (عليه السلام) ... و همواره فرمان خدا در نسل آنها جريان دارد تا دنيا به پايان برسد؛ پس، جانشين و وصيِّ محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) در زمان ما كيست؟

حسين بن اِسكيب گفت: جانشينان حضرت على (عليه السلام) ، امام حسن (عليه السلام) و بعد از او امام حسين (عليه السلام) فرزندان حضرت محمد (صلی الله عليه وآله وسلم) هستند، و (هم چنان ادامه داد تا به صاحب الزّمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) رسيد).

محمّد بن محمّد بن عامرى راوى اين ماجرا، می گويد:

ابو سعيد غانم هندى كه در جستجوى صاحب الزّمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بود در سال 264ه ق، به قم سفر كرد و در آنجا همراه شيعيان بود و با آنها به بغداد مسافرت كرد، يكى از دوستانش از اهل سِنْد كه پيرو كيش سابق غانم هندى بود نيز همراه غانم حركت كرد.

عامرى گويد: غانم هندى به من گفت: من از اخلاق دوستم خوشم نيامد، از او جدا شدم تا به قرية عباسيّه رفتم، در آنجا پس از نماز، همچنان دربارة آن كسى كه در جستجويش بودم می انديشيدم، ناگاه شخصى نزد من آمد و نام هندىِ مرا به زبان آورد و گفت: آيا تو فلان (ابو سعيد غانم) هستى؟

گفتم: آرى.

ص: 158

گفت: آقايت (صاحب الزّمان) تو را دعوت كرده است، دعوتش را اجابت كن.

من همراه او به راه افتادم، تا به خانه و باغى رسيديم كه ديدم حضرت صاحب الزّمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در آنجا نشسته است و به زبان هندى به من خوش آمدگفت و فرمود:

«حالت چطور است؟ حال فلانى و فلانى كه از آنها جدا شدى چگونه است؟».

تا نام تمام چهل نفر از دوستان هندى مرا شمرد و جوياى حال يك يك آنها شد و سپس به زبان هندى همه آنچه بين ما گذشته بود را به من خبر داد، آن گاه فرمود:

«می خواستى با اهل قم براى انجام حج به مكّه بروى؟»

عرض كردم: آرى اى مولاى من؛

فرمود:

«امسال با آنها به حج نرو و مراجعت كن و سال آينده به حج برو».

آن گاه كيسه پولى كه در برابرش بود نزد من نهاد و فرمود:

«اين پول ها را خرج كن و در بغداد نزد فلانى (نامش را برد) نرو و به او چيزى نگو».

عامرى می گويد: سپس ابوسعيد غانم هندى به قم آمد. پس از آن قاصدها آمدند و به ما خبر دادند كه رفقاى ما (در سفر حج)

ص: 159

از عقبه برگشتند. (و راز اينكه حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به غانم فرموده بود امسال به حج نرو، كشف شد كه راه بسته است).

آن گاه غانم به خراسان رفت، سال آينده از آنجا به حج رهسپار شد. او در خراسان هديه ای براى ما فرستاد و مدتى در خراسان بود و سرانجام در آنجا وفات كرد، خدايش او را بيامرزد(1).

می خواستند حجرالاسود را، در كعبه نصب كنند و اين زمان اوايل غيبت كبرا بود(1).

در اين جريان بزرگ ترين چيزى كه فكر مرا مشغول كرده بود، اين بود كه، چه كسى حجرالاسود را نصب خواهد كرد؛ زيرا مطابق احاديث می دانستم كه هرگاه حجرالاسود از جاى خود منتقل شود، حجّت خدا آن را در جاى خود نصب می كند، (چنان كه در عصر پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) كعبه بر اثر سيل ويران شد و پس از بازسازى، پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) حجرالاسود را در جايش نصب نمود و در عصر حَجّاج بن يوسف ثقفى كه كعبه به دستور او ويران شد، پس از بازسازى، امام سجّاد (عليه السلام) حجرالاسود را در جاى خود نصب نمود و ثابت ماند).

[بر همين اساس می خواستم حجّت خدا حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) كه نصب كننده حجرالاسود در جاى خود است را زيارت كنم و از اين فرصت طلايى استفاده نمايم].

متأسفانه، اين مسئله زمانى پيش آمد كه من چنان بيمار شدم كه از جان خود ترسيدم و فكر كردم اين بيمارى مرا خواهد كشت؛ بنابراين نمی توانم به مكّه سفر كنم و به هدف خود برسم. از اين رو شخصى را كه معروف به ابن هشام بود به نيابت گرفتم،

ص: 161

تا او به نيابت از من به مكّه رود و مراسم حج را به جا آورد. همچنين نامه ای به حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نوشتم و در آن نامه خواستم كه آن حضرت بفرمايد كه آيا امسال من بر اثر اين بيمارى می ميرم يا نه؟ چند سال عمر می كنم؟ همه فكرم اين بود كه اين نامه به دست آن كسى كه حجرالاسود را نصب می كند، برسد، و جواب آن را بدهد.

نامه را به نايبم، ابن هشام دادم و هدفم را براى او بيان كردم و تأكيد نمودم كه نامه را به نصب كننده حجرالاسود برساند و جوابش را از او بگيرد.

ابن هشام می گويد: به سوى مكّه حركت كردم و به مكّه رسيدم، مبلغى پول به خدمتكاران كعبه دادم، تا هنگام نصب حجرالاسود، كسى جلوى مرا نگيرد، تا بتوانم خود را نزديك نصب كنندة حجرالاسود برسانم.

وقت نصب حجرالاسود فرا رسيد، خدمتكاران دور مرا گرفتند و كمك كردند تا در ميان ازدحام جمعيت، جلو رفتم؛ ديدم هر كس كه جلو می آمد و حجرالاسود را نصب می كرد، حجرالاسود می لرزيد و در جاى خود قرار نمی گرفت؛ تا اينكه جوانى زيباچهره و گندم گون را ديدم به پيش آمد و حجرالاسود را گرفت و در جاى خود نصب كرد، حجرالاسود آن چنان محكم

ص: 162

در جاى خود قرار گرفت كه گويى هميشه در آنجا بوده است، آن گاه آن جوان از ميان جمعيت رفت.

خروش و صدا از مردم بلند شد، و دسته دسته از مسجدالحرام بيرون می آمدند، من عقب آن جوان به سرعت روانه شدم، بين مردم را می شكافتم و از راست و چپ دور می كردم و می دويدم به طورى كه مردم گمان می كردند ديوانه شده ام، و راه را برايم باز می كردند؛ چشمم را از آن جوان برنمی داشتم، تا مبادا از من غايب شود، تا اينكه از ميان مردم بيرون رفتم، آن جوان با كمال آهستگى می رفت و من با سرعت حركت می كردم، ولى هرچه می دويدم به او نمی رسيدم، تا اينكه آن جوان به جايى رسيد كه غير از من و او كسى در آنجا نبود، آن گاه به من توجه كرد و فرمود:

«آن نامه را كه همراه دارى به من بده».

نامه را به دستش دادم، آن را باز نكرد و فرمود:

«به او (جعفر بن محمّد بن قولويه) بگو از اين بيمارى، ترسى بر تو نيست و سلامتى خود را باز می يابى، و سرانجامِ عمر تو، بعد از سى سال است».

وقتى كه اين سخن معجز نشانش را شنيدم و آن شكوه را در او ديدم، به سختى ترسيدم، به طورى كه نمی توانستم راه بروم، در آن هنگام آن حضرت از آنجا رفت و ناپديد شد.

ص: 163

ابن هشام، پيام حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را به جعفر بن محمّد بن قولويه رسانيد.

وقتى كه سال 367، يعنى سى سال بعد از خبر حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرا رسيد، جعفر بن محمد قولويه، بيمار و بسترى شد، او وصيت كرد و كفن و حنوط و ضروريات سفر آخرت را فراهم نمود. به او گفتند، بيمارى تو آن قدر سخت نيست، عجله نكن و نگران نباش. در جواب می گفت: مولايم حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرموده: همين امسال می ميرم.

او همان سال و با همان بيمارى، از دنيا رفت و به لقاء الله پيوست(1).

پرسيدم: علّت چيست كه آنها در ميان مردم همدان شيعه شده اند؟

پيرمردى از آنها كه آثار صلاح و وقار و نيكى در چهره اش آشكار بود، به من گفت: علّت تشيّع ما اين است كه جدّ خاندان ما براى حج به مكّه رفت، او می گفت: وقتى كه از مكّه بازگشتم و چند منزل را در بيابان پيمودم، اشتياق پيدا كردم كه پياده شوم و پياده راه بروم. راه طولانی ای را پيمودم، به طورى كه خسته شدم و با خود گفتم: اندكى می خوابم تا رفع خستگى شود، هنگامى كه قافله آمد، برمی خيزم و همراه قافله حركت می كنم. ولى بيدار نشدم مگر آن وقتى كه گرمى تابش خورشيد را در بدنم احساس كردم و آخرين قافله رفته بود، هيچ كس را در بيابان نديدم؛ وحشت زده و هراسان شدم، راه را گم كردم و اثرى از راه نيافتم؛ توكل به خدا كردم و با خود گفتم به پيمودن راه ادامه می دهم، هرگونه كه خدا مرا ببرد می روم، راه درازى رفتم، ناگاه سرزمين سبز و شادابى را ديدم كه گويى تازه باران بر آن باريده بود، از خاك آن بوى بسيار خوشى به مشام می رسيد، در ميان آن، قصرِ زيبايى ديدم كه مانند صفحه شمشير، برق می زد، گفتم: اى كاش، می دانستم اين قصر چيست و از آنِ كيست؟ كه تاكنون نه چنين قصرى ديده ام و نه توصيف چنين قصرى را شنيده ام. به طرف آن

ص: 165

قصر حركت كردم، نزديك آن، دو خدمتكار سفيدرو ديدم، سلام كردم، با بهترين وجه جواب سلام مرا دادند و به من گفتند بنشين كه خداوند سعادت تو را خواسته است. در آنجا نشستم، يكى از آنها وارد قصر شد و پس از اندكى بيرون آمد و به من گفت: برخيز و داخل شو!

برخاستم و وارد قصر شدم، ديدم ساختمانى بسيار باشكوه و بی نظير است، خدمتكار پيش رفت و پرده ای را كه بر در اتاق آويزان بود، كنار زد و به من گفت داخل شو. داخل شدم، ديدم جوانى در ميان اتاق نشسته و بالاى سرش شمشيرى به سقف آويزان است و به قدرى بلند است كه نزديك است سر شمشير به سر او برسد، آن جوان همانند ماه درخشان در تاريكى می درخشيد؛ سلام كردم، جواب سلام مرا با لطيف ترين تعبير داد، آن گاه فرمود:

«آيا می دانى من كيستم؟».

گفتم: نه، به خدا سوگند.

فرمود:

«من قائم آل محمد (عليهم السلام) هستم، من با همين شمشير در آخرالزّمان قيام می كنم».

در وقت گفتن اين جمله اشاره به آن شمشير كرد و آن گاه

ص: 166

فرمود:

«پس سراسر زمين را همان گونه كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد نمايم».

من در برابر شكوه عظيم او لرزه بر اندامم افتاد و با صورت به زمين افتادم و پيشانى بر خاك ماليدم.

فرمود:

«چنين نكن، برخيز، تو فلان كس از اهالى شهر كوهستان كه به همدان معروف است هستى».

عرض كردم: راست گفتى اى سيّد و مولاى من.

فرمود:

«آيا دوست دارى، نزد خانواده ات برگردى؟».

گفتم: آرى اى سرور من، دوست دارم نزد آنها بروم و ماجراى اين كرامتى را كه خداوند به من عنايت فرموده است، براى آنها بازگو كنم و به آنها مژده بدهم.

در اين هنگام، اشاره به خادمش كرد، او هم دستم را گرفت و كيسة پولى به من داد و بيرون آمدم. او چند قدم همراه من آمد، ناگاه سايه ها و درخت ها و منارة مسجدى را ديدم. به من فرمود: اينجا را می شناسى؟

گفتم: بلى، اينجا شهر اسدآباد، نزديك شهر ما (همدان) است.

فرمود:

ص: 167

«اين همان اسدآباد است، برو».

در اين هنگام هر سو نگاه كردم، ديگر آن بزرگوار را نديدم، وارد اسدآباد شدم، در آن كيسه چهل يا پنجاه دينار بود، از آنجا به همدان رفتم، اهل خانه خود را به دور خود جمع نمودم و آنچه از كرامت و رفع مشكلات و احسانى كه خداوند به وسيلة حضرت ولىّ عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به من عطا فرموده بود، براى آنان گفتم و به آنها مژده دادم؛ و تا وقتى كه از آن دينارها چيزى باقى مانده بود، همواره در بركت و آسايش و سعادت، زندگى می كرديم(1).

ص: 168

ص: 170

ما در عصر غيبت، تكاليف و وظايفى داريم كه عمل به آن، ارتباط ما را با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مستحكم می كند، آنگاه می توانيم از وجود نورانى آن حضرت كه در پس پرده غيبت قرار گرفته، بيشترين بهره را ببريم. نظر شما را به بخش مهمى از اين وظايف سازنده جلب می كنيم:

تعجيل فرج (امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ) بسيار دعا كنيد، چرا كه در آن فَرَج شماست».

آماده سازد؛ و همان گونه كه كسى كه در انتظار مهمان است، بر او است كه مقدمات پذيرايى را فراهم نمايد، خود را براى پذيرايى از مهمان مهيّا كند، همين طور انتظار فرج به عمل و تهيّة مقدمات احتياج دارد.

بنابراين، بر ما لازم است كه در عصر غيبت امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خود و جامعه خود را با اعمال صالح و امر به معروف و نهى ازمنكر، آماده سازيم و در انتظار دولت عدالت گستر او باشيم.

انتظار به اين معنا در روايات اسلامى مورد تأكيد قرار گرفته است، در حديثى آمده كه اميرمؤمنان على (عليه السلام) فرمود:

«إِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ انْتِظَارُ الْفَرَجِ(1)؛ محبوب ترين كارها در پيشگاه خداوند متعال، انتظار فرج است».

و امام صادق (عليه السلام) می فرمايد:

«أَفْضَلُ أَعْمَالِ شِيعَتِنَا انْتِظَارُ الْفَرَجِ(2)؛ بهترين اعمال شيعيان ما انتظار فرج است».

و حضرت امام رضا (عليه السلام) در وصف امامان (عليهم السلام) و شيعيان شان فرمود:

«وَدِينُهُمُ الْوَرَعُ وَالْعِفَّةُ وَالصِّدْقُ وَالصَّلَاحُ وَالِاجْتِهَادُ... وَانْتِظَارُ

ص: 173

الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ(1)؛ دين آنها تقوا، عفّت، تلاش و كوشش... و اصلاح و انتظار فرج در پرتو صبر و استقامت است».

امير مؤمنان على (عليه السلام) روايت می كند كه رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَج(2)؛ برترين عبادت ها، انتظار فرج است».

امام رضا (عليه السلام) فرمود: پدرانم از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) نقل كرده اند كه فرمود:

«أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَل(3)؛ بهترين اعمال امّت من انتظار فرج از سوى خداوند متعال است».

اميرمؤمنان على (عليه السلام) فرمود:

«الْمُنْتَظِرُ لِأَمْرِنَا كَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ(4)؛ پاداش منتظر ما، مانند پاداش كسى است كه به خون خود در راه خدا، غوطه ور شود».

از اين احاديث چنين استفاده می شود: كسى كه انتظار فرج می كِشد با دشوارى های بسيار روبرو می گردد، از اين رو آن كسى

ص: 174

كه امر به معروف و نهى از منكر می كند، آن هم در عصرى كه معروف، در ميان مردم، منكر، و منكر معروف گشته است، مانند كسى است كه در خون خود در راه خدا، غلتيده است. اما آيا شخص بی تفاوت و رفاه طلبى كه به واجبات خود عمل نمی كند و هيچ گونه احساس مسئوليت نكرده، مانند كسى است كه در خون خود می غلتد؟!

و در روايتى آمده كه امام صادق (عليه السلام) به يكى از شاگردانش فرمود:

«مَنْ مَاتَ مُنْتَظِراً لِهَذَا الْأَمْرِ كَانَ كَمَنْ كَانَ مَعَ الْقَائِمِ فِي فُسْطَاطِهِ؛ كسى كه در حال انتظار فرج ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بميرد، مانند كسى است كه در محضر قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در خيمه آن حضرت است».

سپس فرمود:

«لَا، بَلْ كَانَ كَالضَّارِبِ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله عليه وآله وسلم) بِالسَّيْفِ(1)؛ نه، بلكه پاداش او همانند پاداش كسى است كه با شمشير در ركاب رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) با دشمنان می جنگد».

ظهور حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) زمين آن چنان دگرگون می شود كه ديگر آن زمين و محيط سابق نخواهد بود(1).

معنايش اين است كه زمين (محيط ها و جامعه ها) در عصر ظهور، غير آن زمينى است كه ما امروز در آن هستيم، و مردم آن عصر در اخلاق و صفات، غير از مردم اين عصر هستند، آن عصر مانند بهشت نيست، بلكه بين دنياى فعلى و بهشت موعود است. لازمة چنين تغيير و تحوّلى، براى منتظران اين است كه خود را آمادة ظهور سازند؛ بنابراين، انسان بايد به خاطر غيبت حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) غمگين و محزون باشد، از اين رو كه می بيند دين در جامعه تضعيف شده و معتقدين به دين، در امور دين ضعيف و سست هستند و در برابر حوادث تلخ و ناگواری ها، بی تفاوت می باشند. چنان كه در بخشى از دعاى ندبه آمده است:

عَزِيزٌ عَلَيَّ أَنْ أَرى الْخَلْقَ وَلا تَرى، وَلا أَسْمَعُ لَكَ حَسِيساً وَلا نَجْوَى، عَزِيزٌ عَلَيَّ أَنْ تُحِيطَ بِكَ دُونَيِ الْبَلْوَى، وَلا يَنالُكَ مِنِّي ضَجِيجٌ وَلا شَكْوى، بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ مُغَيَّبٍ لَمْ يَخْلُ مِنَّا، بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ نازِحٍ ما نَزَحَ عَنَّا، بِنَفْسِي أَنْتَ أُمْنِيَّةُ شائِقٍ يَتَمَنَّى، مِنْ مُؤْمِنٍ وَمُؤْمِنَةٍ ذَكَرا فَحَنّا، بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ عَقِيدِ عِزٍّ لا يُسامى [تا آنجا که می خوانیم:] إلى مَتى أُحارُ فِيكَ يا مَوْلايَ، وَإلى مَتى، وَأَيَّ خِطابٍ أَصِفُ فِيكَ وَأَيَّ نَجْوى، عَزِيزٌ عَلَيَّ أَنْ أُجابَ دُونَكَ

ص: 176

وَأُناغى، عَزِيزٌ عَلَيَّ أَنْ أَبْكِيَكَ وَيَخْذُلَكَ الْوَرى، عَزِيزٌ عَلَيَّ أَنْ يَجْرِيَ عَلَيْكَ دُونَهُمْ ما جَرى، هَلْ مِنْ مُعِينٍ فَأُطِيلَ مَعَهُ الْعَوِيلَ وَالْبُكاءَ، هَلْ مِنْ جَزُوعٍ فَأُساعِدَ جَزَعَهُ إِذا خَلا، هَلْ قُذِيتْ عَيْنٌ فَساعَدْتَها عَيْنِي عَلَى الْقَذى، هَلْ إِلَيْكَ يَابْنَ أَحْمَدَ سَبِيلٌ فَتُلْقى، هَلْ يَتَّصِلُ يَوْمُنا مِنْكَ بِغَدِهِ فَنَحْظى، مَتى نَرِدُ مَناهِلَكَ الروِيَّةَ فَنَروى، مَتى نَنْتَقِعُ مِنْ عَذْبِ مائِكَ فَقَدْ طالَ الصَّدى، مَتى نُغادِيكَ وَنُراوِحُكَ فَتَقِرُّ عُيُونُنا، مَتى تَرانا وَنَريكَ وَقَدْ نَشَرْتَ لِواءَ النَّصْرِ تُرى، أَ تَرانا نَحُفُّ بِكَ وَأَنْتَ تَؤُمُّ الْمَلأَ، وَقَدْ مَلأْتَ الْأَرْضَ عَدْلًا وَأَذَقْتَ أَعْداءَكَ هَواناً وَعِقاباً، وَأَبَرْتَ الْعُتاةَ وَجَحَدَةَ الْحَقِّ، وَقَطَعْتَ دابِرَ الْمُتَكَبِّرِينَ، وَاجْتَثَثْتَ، أُصُولَ الظَّالِمِينَ وَنَحْنُ نَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ(1)؛

بر من بسيار سخت است كه خلق را ببينم ولى تو را نبينم، و از تو صدا و رازى نشنوم، بر من بسيار سخت است كه بلا تنها تو را در برگيرد و مرا رها سازد، و از جانب من ناله و ضجّه و شكايتى به تو نرسد.

جانم به فدايت، تو همان حقيقت پنهانى هستى كه از بين ما خارج نيستى، جانم به قربانت كه تو از نظرم دورى، اما ابداً از ما جدا نيستى. جانم به فدايت كه تو منظور و آرمان هر مشتاق هستى كه آرزويت كنند، از مؤمنان و مؤمنات كه به ياد تو ناله از دل سردهند. جانم به فدايت كه تو داراى عزت و مقام ارجمندى هستى كه نظير ندارى...

ص: 177

تا چه زمانى سرگردان تو باشم اى مولاى من، و تا كى و چگونه و با چه زبانى تو را توصيف كنم؟ و چگونه راز دل گويم؟ بسيار بر من سخت است كه از غير تو پاسخ بشنوم و سرگرم گردم. بسيار بر من سخت است كه بر تو بگريم و ديگران تو را واگذارند، بسيار بر من سخت است كه دردها تو را در برگيرند و ديگران را رها سازند، آيا كمك كننده ای هست كه با او گريه كنم و فرياد و ناله سر دهم؟ آيا جزع كننده ای هست وقتى كه خلوت كند، از بی تابيش يارى بگيرم؟ آيا هرگز چشمى مبتلا به خار شده است كه چشم من با او شريك درد بر خار گردد؟ آيا به سوى تو اى پسر احمد، راهى هست كه ملاقات شوى؟ آيا امروزِ ما، فردايى خواهد داشت كه كامياب گرديم؟ دركجا بر نهرهاى جاريت وارد شويم تا سيراب گرديم؟ كى از آب گواراى تو بهره مند گرديم كه عطش ما طولانى شده است؛ تا چه وقت صبح و عصر را در فراقت به سرآوريم به اميد آن كه چشم مان روشن شود؟ كى و كجا ما را ببينى و ما هم تو را ببينيم؟ آن هنگام كه پرچم پيروزى به اهتزاز درآمده ديده شود؟ آيا می شود كه ما اطراف تو را گرفته باشيم و تو بر مردم امامت كنى و زمين را از عدالت پرسازى و دشمنانت را از خوارى و عقوبت بچشانى و منكران حق را ريشه كن كنى؛ متكبّران و پيروان آنها را نابود كنى و اساس ستمگران را واژگون سازى و ما

ص: 178

بگوييم: حمد و سپاس خداوندى را كه پروردگار جهانيان است.

وقتى كه انسان اين گونه از فراق حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اندوهگين و محزون باشد و در انتظار فرجش به سر برد، مقدارى از حق عظيم و واجب آن حضرت را ادا نموده است.

سابق انباشته شده، آن چنان زياد و طاقت فرسا است كه به ديدگانم آسيب می رسانند؛ و هر وقت اين اشك ها را می نگرم و اين صداى ناله سينه ام را به خاطر مصيبت های جان سوز گذشته می شنوم، به يقين می نگرم كه مصايب آينده بسى بزرگ تر و جانكاه تر از مصايب گذشته است و سختى های آن كمرشكن تر است؛ چرا كه با خشم و اندوه تو آميخته شده است».

سَدير می گويد: از وحشت و ناراحتى، عقل از سرِ ما پريد و بر اثر جزع و بی تابى، قلب های ما پاره پاره شد، به خاطر آن حالت امام صادق (عليه السلام) كه بسيار هولناك و تكان دهنده و دردآلود بود. گمان برديم كه آن حضرت دچار حادثه بسيار تلخ و كوبنده و ناگوار و طاقت فرسايى شده است، عرض كرديم: اى فرزند بهترين مخلوقات، خداوند چشمانت را نگرياند، براى كدام حادثه آن قدر گريه كرده ای كه اشك چشمانت تمام شده و باران اشك از ديدگانت جارى گشته است؟ و چه موضوعى اين گونه شما را سوگ مند و گريان و پريشان نموده است؟

آتش بُغض امام آن چنان تركيد و شعله ور شد و ناله ای سوزناك سرداد كه سفره دلش گشوده شد و ترس و هراسش سخت گرديد و در اين حال فرمود:

«واى بر شما، بامداد امروز به كتاب جَفر نگاه كردم، و اين

ص: 180

كتاب مشتمل است بر زمان مرگ ها، بلاها، مصيبت ها و حوادث گذشته و آينده تا روز قيامت كه خداوند محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) و امامان بعد از او را به اين كتاب اختصاص داده است. من در اين كتاب تأمّل كردم، ولادت قائم ما (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و غيبت او، و طولانى شدن غيبتش و گرفتارى های مؤمنان در عصر غيبت، و پديدار شدن شك و ترديد در قلب های آنان بر اثر طولانى شدن غيبت، و مرتد شدن بسيارى از دين و خروج آنها از اسلام، و بی تعهد شدن آنها به ولايت را مشاهده كردم، آن گونه كه خداوند می فرمايد:

{وَكُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ في عُنُقِهِ}(1)؛ و هر انسانى، اعمالش را بر گردنش آويخته ايم.

منظور از طائر، ولايت ماست، وقتى كه اين همه ناگوارى ها در ارتباط با غيبت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را، در كتاب جفر مشاهده كردم، بی اختيار منقلب شده و قلبم سوخت و اندوه ها مرا فراگرفت»(2).

كافران و ملحدان و امثال آنها پيروز و يارى نمايد، چنان كه دستور به چنين دعاهايى در روايات به ما رسيده است. چرا كه اينگونه دعاها نوعى اظهار محبّت و شوق سرشار به آن حضرت است.

از يونس بن عبدالرّحمن روايت شده كه: حضرت رضا (عليه السلام) در مورد حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) امر می كرد كه اين دعا را (كه در مصباح المتهجد طوسى ذكر شده است) بخوانند: «اَللّهُمَّ ادْفَعَ عَنْ وَلِيّكَ وَخَليفَتِكَ وحُجَّتِكَ...»(1).

و در روايت ديگر به اين دعا دستور داده شده است:

«اَللّهم كُنْ لِوَليِّكَ الحُجَّةَ بنِ الحَسَنِ المهدِي صَلَواتُكَ عَلَيه وعَلى آبائهِ فِي هذهِ السّاعَةِ و فِي كُلِّ ساعة وَليّاً وَ حافِظاً وَقائداً وَناصِراً ودَليلاً وَعَيْناً حَتّى تُسْكِنَهُ أَرْضَكَ طَوعاً، وتُمَتِّعَهُ فِيها طَوِيلاً(2)؛ بار الها در اين هنگام و براى هميشه ولى امرت امام زمان حجة بن الحسن را كه درودهايت بر او و پدرانش باد سرپرست و نگهدار و رهبر و ياور و رهنما و نگهبان باش، تا گيتى را به فرمان او آورى و تا دير زمان بهره مندش گردان».

حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و حفظ آن حضرت می شود هرگاه گفته شود: اگر ولايت حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مقدّر شده و خدا از هر جهت حافظ او است، بنابراين دعاى ما چه اثرى دارد؟ و اگر مقدّر نشده، باز از دعا كارى ساخته نيست؟

به طور مختصر بايد گفت: جواب اين شبهه همانند شبهه در مورد صلوات بر محمّد و آل (عليهم السلام) اوست، كه گفته شود اگر صلوات خدا بر آنها مقدّر شده، دعاى ما چه فايده دارد؟ و اگر مقدّر نشده، دعاى ما كارساز نخواهد بود؟ و مثال های بسيار ديگرى از اين قبيل، كه ما به بعضى از جواب های اين شبهه در كتاب توضيح الدعا و الزياره(1) اشاره كرده ايم.

[يكى از پاسخ ها اينكه: دعا براى آن حضرت، پيوند ما را با او محكم تر می سازد، و اظهار ارادت ما را نسبت به او، برقرار می نمايد، وانگهى دعاى ما براى او، موجب آمادگى روحى ما براى يارى او و زمينه سازى براى ظهور و استحكام بخشيدن به روحية آرمان طلبى و طاغوت ستيزى ما خواهد شد].

(البته نه بطور كامل) روايت صريحى در اين مورد نيافتم، اما می توان گفت كه، عموم رواياتى كه صدقه را موجب حفظ از بلا می داند، شامل اين مورد نيز خواهد شد، چنان كه علاّمه مجلسى در بحارالانوار، و علماى ديگر در كتاب های خود ذكر كرده اند.

نزديك شد، آن جوان به من توجه كرد و فرمود:

«اى شيخ، آيا حيا نمی كنى؟»

عرض كردم: اى آقاى من، از چه چيز حيا نمی كنم؟

فرمود:

«به تو مبلغى براى حج به نيابت از كسى كه می دانى می دهند، و تو مقدارى از آن پول را به يك نفر فاسق شراب خوار می دهى؟...»(1).

در فرج و خروج حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شتاب فرما، و ما را به وسيلة او به پيروزى شكست ناپذير و پرشكوه، يارى فرما».

اين مطلب بيانگر آن است كه با شنيدن هر يك از نام های امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، برخاستن و ايستادن مستحب است، و اين استحباب، اختصاص به نام «قائم» ندارد.

ولى مرحوم سيّد عبدالله سبط، محدّث جزائرى ذكر كرده كه روايتى را به اين مضمون ديده است كه: روزى نام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در محضر امام صادق (عليه السلام) ذكر شد، آن حضرت به احترام و تجليل از اين اسم برخاست و ايستاد.

می گردد».

پرسيدم: چرا؟

فرمود:

«ترس از دشمنان دارد. آن گاه اشاره به شكم خود كرد» (يعنى دشمنان اگر به او دست يابند شكم او را می درند و او را می كشند).

سپس فرمود:

«اى زُراره، او همان مُنْتَظَر است، او كسى است كه در مورد ولادت او، ايجاد شك و ترديد می شود، بعضى می گويند: پدرش بدون فرزند از دنيا رفت و بعضى می گويند او قبل از وفات پدر، در رحم مادرش بود و هنوز به دنيا نيامده بود و بعضى می گويند او دو سال قبل از وفات پدر، متولد شد و او است مُنتَظَر (انتظار كشيده شده) ولى خداوند می خواهد شيعيان را در اين مورد امتحان كند. اى زُراره، در اينجاست كه باطل گرايان در وادى شك و ترديد قرار می گيرند».

زُراره می گويد: به امام صادق (عليه السلام) عرض كردم: اگر اين زمان را درك كردم، چه كارى انجام دهم؟

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

«اگر اين زمان را درك كردى، اين دعا را بخوان: (اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ، فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ رَسُولَكَ، اللَّهُمَ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ، فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ،

ص: 187

اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلِلْتُ عَنْ دِينِي(1)؛ خدايا، خودت را به من بشناسان، زيرا اگر تو خود را به من نشناسانى، رسول تو را نخواهم شناخت؛ خدايا، رسولت را به من بشناسان، زيرا اگر رسولت را به من نشناسانى، حجّت تو را نخواهم شناخت؛ خدايا، حُجّتت را به من بشناسان، زيرا اگر حجّتت را به من نشناسانى از دين خود گمراه خواهم شد)».

اين دعا، طولانى است و دنباله دارد، و در كتاب مفاتيح الجنان باب غيبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ذكر شده است.

و در روايت ديگر آمده است: عبدالله بن سنان گويد امام صادق (عليه السلام) فرمود:

«به زودى گرفتار شبهه ای خواهيد شد [و اين در حالى است] كه راهنما و پيشوايى هدايت گر نخواهيد داشت. در آن زمان كسى نجات می يابد كه دعاىِ (غريق) را بخواند».

پرسيدم: دعاى غريق چيست؟ و چگونه است؟

فرمود چنين است:

«يا اَللهُ يا رَحْمنُ يا رَحيِمُ، يا مُقَلِّبَ الْقُلُوب ثَبِّتْ قَلْبِي عَلى دينكَ؛ اى خدا، و اى رحمان و رحيم و اى گرداننده دل ها و قلب ها مرا در راه دينت استوار گردان».

ص: 188

عرض كردم آيا اين همين دعا است كه: «يا مُقلِّبَ القُلُوبِ والاَبْصارِ ثبَّت قَلْبِي عَلى دِينِكَ؛ اى گرداننده دل ها و چشم ها، قلب مرا در راه دينت ثابت و استوار ساز».

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

«خداوند متعال هم دگرگون كننده دل ها و هم دگرگون كننده چشم هاست، ولى همان را بگو كه من می گويم: يا مُقلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلبِى عَلى دِينِكَ»(1).

شيخ صدوق (رحمه الله) در كتاب كمال الدين نيز اين گونه نقل می كند(2)، و اين مطلب دلالت دارد كه انسان نبايد در دعاهايى كه از طرف امامان (عليهم السلام) نقل شده، چيزى كم و زياد كند.

ص: 189

ص: 190

ص: 192

اى سلمان، در آن زمان اميران ستمگر، وزيران فاسق، عارفان ظالم و امين های خيانت كار روى كار آيند».

سلمان: اى رسول خدا، آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«آرى سوگند به كسى كه جانم در دست اوست.

اى سلمان، در آن زمان، منكر در قالب معروف و معروف به جاى منكر خواهد شد، خائن امين می شود و امين خيانت می كند، دروغگو تصديق می شود و راستگو تكذيب می گردد».

سلمان: اى رسول خدا، آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«اى سلمان، سوگند به خداوندى كه جانم در دست اوست. آرى.

اى سلمان، در آن روز دروغ به عنوان هنر و زيركى، و زكات دادن به عنوان خسارت تلقى می شود، اموالى كه در جنگ مسلمانان با كافران به دست آمده به عنوان غنيمت شخصى تصرّف می گردد، انسان به پدر و مادرش جفا و بی مهرى می كند، و از رفيقش بيزارى می جويد».

سلمان: اى رسول خدا، آيا چنين می شود؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به كسى كه جانم در دست اوست، آرى.

اى سلمان، در آن زمان، زن در تجارت با شوهرش شركت می كند، و باران در تابستان می آيد، و جوانمردان از بين

ص: 194

می روند، فقير تحقير می گردد. در اين وقت بازارها نزديك هم شوند و در آنجا، يكى گويد: من چيزى نفروختم، ديگرى گويد: نفعى نداشت، و كسى را جز سرزنش كننده و گله كننده از خدا نمی بينى».

سلمان: اى رسول خدا، آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به كسى كه جانم در دست اوست، آرى.

اى سلمان، در آن زمان كسانى حاكم مردم شوند، كه اگر مردم سخن بگويند، حاكمان آنها را می كشند، و اگر سكوت كنند، حق آنها را پايمال نمايند، و بيت المال آنها را چپاول كنند، حريم حرمت آنها را بشكنند، خون های آنها را بريزند و ترس و وحشت در دل های آنها ايجاد كنند، آن گاه مردم را جز هراسان، نگران و وحشت زده نمی بينى».

سلمان: اى رسول خدا، آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به كسى كه جانم در دست اوست، آرى.

اى سلمان، در آن زمان چيزى از مشرق و چيزى از مغرب آورده شود، و آن چيز را با رنگ های گوناگون بيارايند، پس واى بر ضعفاى امت من از آنها، و واى بر آنها از خداوند، آنها كه به صغير رحم نمی كنند و به كبير احترام نمی گذارند، و نسبت به بدكاران گذشت ندارند، صورت شان مانند انسان

ص: 195

است، ولى دل هايشان مانند دل های شياطين».

سلمان: اى رسول خدا، آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به كسى كه جانم در دست اوست، آرى.

اى سلمان، در آن عصر مردان (از نظر غريزة جنسى) به مردان، و زنان به زنان اكتفا كنند، مردان بر جوانان غيرت (تعصب) می ورزند، چنان كه بر دختران در خاندانش غيرت ورزيده شود. مردان خود را شبيه زنان، و زنان خود را شبيه مردان در می آورند، ...».

سلمان: ای رسول خدا، آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به كسى كه جانم در دست اوست، آرى.

اى سلمان، در آن زمان مسجدها را مانند معبد يهود و نصارى، تزئين و طلاكارى نمايند، قرآن ها را تذهيب و زيورگون كنند، مناره های مسجدها را طولانى سازند، صفوف شان در ظاهر بسيار، ولى دل هايشان نسبت به هم ديگر پُركينه است و چندگونگى از زبان هايشان شنيده می شود».

سلمان: اى رسول خدا، آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به آن كسى كه جانم در دست اوست، آرى.

اى سلمان، در آن زمان مردان اُمت من، خود را به زيورها

ص: 196

آرايش كنند، لباس حرير و ابريشم بپوشند، و از پوست پلنگ براى خود زيرانداز فراهم می كنند».

سلمان: اى رسول خدا، آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به خداوندى كه جانم در دست اوست، آرى.

اى سلمان، در آن زمان ربا آشكار شود، و خريد و فروش عِيِّنَة(1) رواج يابد، نيز رشوه خوارى رايج شود، و دنيا بالا رود و دين در زير پا قرار گيرد».

سلمان: اى رسول خدا؛ آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به خداوندى كه جانم در دست اوست، آرى.

اى سلمان، در آن عصر، طلاق فراوان شود، و حدود الهى جارى نمی گردد، كه اين امر هرگز به خدا ضرر نمی رساند (بلكه با اين كارها به خود ضرر می زنند)».

سلمان: اى رسول خدا، آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به خداوندى كه جانم در دست اوست، آرى.

اى سلمان، زنان خواننده با وسايل لهو و غنا، ترانه خوانى

ص: 197

كرده و به ساز و آواز بپردازند، و بدترين افراد امت من به دنبال آنان می روند».

سلمان: اى رسول خدا، به راستى چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به آن خدايى كه جانم در دست او است، آرى.

اى سلمان، در آن عصر ثروتمندان امت من براى گردش و تفريح حج به جا آورند، و افراد متوسط براى تجارت، و فقيران براى ريا و خودنمايى به حج می روند.

در آن عصر عده ای قرآن را براى غير خدا بياموزند و آن را وسيلة خوانندگى قرار دهند، و گروه هايى پيدا شوند كه علم دين را براى غير خدا بياموزند، و فرزندان زنا زياد شود، و قرآن را با آواز لهوى بخوانند، و براى دنيا در روی همديگر بايستند».

سلمان: اى رسول خدا، آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به خداوندى كه جانم در دست اوست، آرى.

اى سلمان، اينها در وقتى است كه حريم حرمت ها دريده می شود، و گناهان تحصيل گردد، بَدان بر نيكان تسلّط يابند، دروغ رواج يابد، لجاجت آشكار شود، فقر و احتياج رايج شود، مردم به لباس خود افتخار كنند، و باران در غير فصلش ببارد، آلات نوازندگى و لغو را نيكو بشمارند، امر به معروف

ص: 198

و نهى از منكر را زشت بدانند، به گونه ای كه مؤمن در آن زمان ذليل تر از كنيز گردد، ملامت و سرزنش در ميان قاريان و عابدان فاش شود و اينها در ملكوت اعلى به عنوان افراد پليد و ناپاك خوانده شوند».

سلمان: اى رسول خدا، آيا چنين خواهد شد؟

پيامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود:

«سوگند به آن كسى كه جانم در دست او است آرى...» (تا آخر حديث...)(1).

ظاهر قرآن ها زينت داده شود، مسجدها تزئين، مناره ها بلند [ساخته می شوند]، به اشرار احترام گذاشته شود، جمعيت ها انبوه اما دل ها پراكنده، ...، زن ها از روى حرص بر دنيا، با شوهران شان در تجارت شريك شوند، صداى فاسقان بلند (حاكم) شود و [از سوى مردم] اطاعت شوند.

در آن وقت فرمانروايان مردم پست ترين آنها باشند، و آدم شرور به خاطر ترس احترام شود، دروغگو تصديق گردد، خائن به عنوان امين تلقّى شود، زنان آوازه خوان با آلات لهو و غنا به صحنه آيند، و آيندگان امت، پيشينيان را لعنت كنند، ...، و زنان به مردان و مردان به زنان شباهت پيدا كنند، و شاهد بی آنكه از او تقاضاى گواهى شود، گواهى دهد، و شاهد ديگرى به قضاوتى كه حق بودنش را نشناخته شهادت دهد، و تفقّه (كسب علوم دين) براى غير دين شود، و كارهاى مادى و دنيوى بر كارهاى آخرت، ترجيح داده شود، پوست گوسفند را بر دل های گرگ بپوشانند (گرگ ها در لباس ميش درآيند)، دل ها پليدتر از مُردار متعفّن و تلخ تر از حنظل(1) شوند، در چنان روزگارى شتابان [از آن محيط خارج شو و دين خود را حفظ كن]...»(2).

ص: 200

دنيا را به فرج آنها قرار دهد.

درود خداوند بر محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) و دودمان پاك او باد.

«اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِي دَوْلَةٍ كَرِيمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَأَهْلَهُ، وَتُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَأَهْلَهُ، وَتَجْعَلُنَا فِيهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِكَ وَالْقَادَةِ إِلَى سَبِيلِكَ، وَتَرْزُقُنَا بِهَا كَرَامَةَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ(1)؛ خدايا، ما اشتياق به سوى تو داريم در مورد برقرارى دولت ارجمندى كه به وسيله آن، به اسلام و مسلمانان، عزّت بخشى و به وسيله آن، نفاق و منافقان را ذليل وخوار نمايى و ما را از دعوت كنندگان مردم به سوى اطاعت تو، و رهبران به سوى دينت قرار دهى، و به وسيله اين دولت ارجمند، كرامت و شرافت دنيا و آخرت را نصیب ما فرمایی».

قم مقدسه

محمّد شيرازى

ص: 202

7. الأنوار البهيّة، شیخ عباس قمی، وفات 1395ق، جامعه مدرسین، قم مقدس، 1417ق.

8. بحار الأنوار، علامه محمد باقر مجلسی، وفات 1110ق، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1403ق.

9. بشارة المصطفى، طبری آملی، وفات 553ق، مکتبة حیدریه، نجف اشرف، 1383ق.

10. البلد الأمین، شیخ کفعمی، وفات 905ق، مؤسسه اعلمی، بیروت، 1418ق.

11. تأویل الآيات، استر آبادی، وفات 940ق، جامعه مدرسین، قم مقدس، 1409ق.

12. تفسیر القمي، علی بن ابراهیم قمی، وفات قرن 3، دار الکتاب، قم مقدس، 1404ق.

13. تنبیه الخواطر ونزهة النواظر (مجموعه ورّام)، ورّام بن ابی فراس، وفات 605ق، مکتبه فقیه، قم مقدس، 1410ق.

14. حلية الأولياء وطبقات الأصفياء، أبو نعيم أحمد بن عبد الله الأصبهاني، وفات 430ق، السعادة، مصر، 1394ق.

15. الخرائج والجرائح، قطب الدين راوندی، وفات 573ق،

ص: 204

مؤسسه امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، قم مقدس، 1409ق.

16. الخصال، شیخ صدوق، وفات 381ق، جامعه مدرسین، قم مقدس، 1362ش.

17. دلائل الإمامة، محمد بن جریر طبری شیعی، وفات قرن 5، انتشارات بعثت، قم مقدس، 1413ق.

18. روضة الواعظين، محمد بن احمد فتّال نیشابوری، وفات 508ق، انتشارات رضی، قم مقدس، 1375ش.

19. زاد المعاد، علامه محمد باقر مجلسی، وفات 1110ق، مؤسسة اعلمی، بیروت، 1423ق.

20. سنن إبن ماجة، محمد بن یزید قزوینی، وفات 273ق، دار الفکر.

21. سنن أبي داود، سليمان بن اشعث سجستانی، وفات 275ق، دار الفکر، 1410ق.

22. سنن الترمذي، محمد بن عیسی ترمذی، وفات 279ق، دار الفکر، 1403ق.

23. صحیح البخاري، محمد بن اسماعيل بخاری، وفات 256ق، دار الفکر، 1401ق.

ص: 205

24. صحیح مسلم، مسلم نیشابوری، وفات 261ق، دار الفکر، بیروت.

25. الصراط المستقیم، عاملی نباطی، وفات 877ق، مکتبة الحيدرية، نجف اشرف، 1384ق.

26. عیون أخبار الرضا (عليه السلام) ، شیخ صدوق، وفات 381ق، انتشارات جهان، تهران، 1378ق.

27. الغيبة، ابن ابی زینب نعمانی، وفات 360ق، انتشارات صدوق، تهران، 1397ق.

28. الغيبة، شیخ طوسی، وفات 460ق، دار المعارف اسلامیه، قم مقدس، 1411ق.

29. الفصول المختارة، شیخ مفید، وفات 413ق، کنگره شیخ مفید، قم مقدس، 1413ق.

30. فلاح السائل، سید بن طاووس، وفات 664ق، بوستان کتاب،قم مقدس، 1406ق.

31. الکافی، شیخ کلینی، وفات 329ق، دار الكتب الاسلامية، تهران، 1407ق.

32. کشف الغمّة، شیخ إربلی، وفات 692ق، بنی هاشمی، تبریز،

ص: 206

1381ق.

33. کفاية الأثر، علی بن محمد خزاز رازی، وفات قرن 4ق، انتشارات بیدار، قم مقدس، 1401ق.

34. کمال الدین، شیخ صدوق، وفات 381ق، اسلامیه، تهران، 1395ق.

35. کنز العمال، متقی هندی، وفات 975ق، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1409ق.

36. الکنی والألقاب، شیخ عباس قمی، وفات 1359ق، مکتبة الصدر، طهران.

37. مجمع الزوائد، هیثمی، وفات 807ق، دار الکتب العلمية، بیروت، 1408ق.

38. المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، وفات 405ق، دار المعرفه، بیروت.

39. مسند أحمد، احمد بن حنبل، وفات 241ق، دار صادر، بیروت.

40. مصباح المتهجد، شیخ طوسی، وفات 460ق، مؤسسه فقه الشیعة، بیروت، 1411ق.

ص: 207

41. المعجم الأوسط، طبرانی، وفات 360ق، دار الحرمین، 1415ق.

42. من لا يحضره الفقیه، شیخ صدوق، وفات 381ق، جامعه مدرسین، قم مقدس، 1413ق.

43. مناقب آل أبي طالب (عليهم السلام) ، ابن شهر آشوب مازندرانی، وفات 588ق، انتشارات علامه، قم مقدس، 1379ق.

44. منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، وفات 1395ق، جامعه مدرسین، قم مقدس، 1430ق.

45. وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، وفات 1104ق، مؤسسه آل البیت (عليهم السلام) ، قم مقدس، 1409ق.

ص: 208