ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 3

بسم الله الرحمن الرحيم

2 - شاگردان مکتب ائمه علیهم السلام در سه جلد

3- جوانان چه می پرسند؟

4- چندین رساله عربی در ارث زوجه و رساله در خلل و قواطع صلاة و ترجمه مخطوط مشاهدة القيامة سيد قطب

دیده بودند و سبک تحریر و سادگی قلم را پسندیده، پیشنهاد تألیف کتابی در زمینه تاریخ حسین بن على علیهما السلام حریت و شهادت و تصویر صحنه جانسوز کربلا را نمودند.

حقیر هم به امید اینکه با این اقدام نا قابل رشته ولایتم را به ولایت اهل بیت عصمت و طهارت استحکام بخشیده و مشمول عنایات خاصه خاندان پیامبر گرامی گردیده آبروئی نزد آنان کسب کنم از پیشنهادشان که در حقیقت گشودن راه سعادت بود حسن استقبال نموده و قلم به دست گرفته و با اتکابه فضل و عنایات خاصه پروردگار شروع نمودم.

امید است که مورد توجه خدای بزرگ و حسین علیه السلام عزیز و جد و پدر و مادر و برادر و اصحاب گرامیش قرار گیرد.

در اینجا لازم می دانم به برخی از امتیازات این کتاب اشاره نمایم:

1- در این تألیف از تواریخ معتبر عربی استفاده شده و مدارک هر مطلب با ذکر کتاب و شماره صفحه تا آنجا که موجب تطویل نگردد در ذیل صفحات آمده است.

2- برای آنکه خواننده خسته نگردد و مطالب دنباله دار نشود و به تمام موضوعات خیلی آسان دسترسی پیدا کند برای هر مطلبی ولو کوتاه تیتر و عنوانی قرار داده شده است.

3- اشاراتی از علل و فلسفه قیام حسین علیه السلام بعنوان یاد آوری و تذكر ذکر شده است تا سوژه ای برای گویندگان باشد.

4- متن عربی سخنان امام حسین علیه السلام طلال در مقاطع مختلف بیان شده است تا فضلا و اهل سخن از لطافت و زیبائی عبارات حضرت که ترجمه نمی تواند آن حقایق را بیان کند بهره مند گردند.

5-بیوگرافی یاران امام حسین علیه السلام در ضمن شرح شهادتشان بیان شده است.

6- پس از بیان کیفیت شهادت به سایر مطالب و وقایعی که در بین راه اتفاق افتاده اشاره شده، تا با مراجعه به آن موارد، کلیه مطالب شهید مورد استفاده قرار گیرد.

7- در شروع به شرح حال، قسمتی از زیارت ناحیه مقدسه امام زمان علیه السلام که در باره آن شهید وارد شده ذکر گردیده که ضمن کمک به بیان شهادت بیانگر مقام شهید می باشد.

ص: 8

8-کلیه منازل بین راه مکه تا کربلا که امام از آنجا عبور کرده یا توقف کوتاه داشته، ضمن نظم عربی و فارسی بیان شده و به برخی از قضایائی که در آن منزل رخ داده، اشاره شده که می تواند از امتیازات خاص این کتاب باشد.

9- آمار جالبی در این نوشته آمده مانند: پنج نفر قبل از بلوغ به شهادت رسیدند، نه نفر از مادران نظاره گر شهادت فرزند بوده اند، سه نفر از شهداء با خانواده همراه حسین علیه السلام بوده اند، چهار نفر بعد از حسین علیه السلام ل به شهادت رسیدند، سه نفر از زنان جنگیدند، هفت نفر از فرزندان همراه پدر شهید شدند و نظائر اینها.

10- برداشتهائی از مطالب کتاب تحت عنوان: نکته، بیان شده که می تواند روزنه ای برای تأمل و دقت بیشتر در تحلیل مطالب تاریخی باشد، هر چند در این زمینه به حداقل اکتفا شده زیرا در غیر این صورت مطالب اصیل در لابلای تحلیل ها فراموش می شد و از حوصله عموم خارج بود.

محمد علی عالمی دامغانی

ليله 23 شهر صیام 1409 ه.ق

20/1/1368ه.ش

سمنان

ص: 9

داود بن فرقد از امام صادق علیه السلام روایت کرده فرمود:

«اقرأوا سورة الفجر في فرائضكم ونوافلكم فانها سورة الحسين بن علی علیهما السلام من قرأها كان مع الحسين بن على علیهما السلام يوم القيامة في درجته من الجنة».

سوره فجر را در نمازهای واجب و مستحب بخوانیدکه آن سوره حسین بن على علیهما السلام است هر که آنرا بخواند در روز قیامت با حسین بن علی محشور می گردد و در بهشت با او خواهد بود».

«تفسير مجمع البیان ج 10 ص 481 سوره فجر و نفس المهموم ص 46»

ص: 10

بسم الله الرحمن الرحیم

اینجا به اختصار میگوئیم علاوه بر آنکه فرماندهان سپاه امام حسن علیه السلام به معاویه پیوستند و حتی برخی از اطرافیان امام مجتبی علیه السلام به معاویه نوشتند که حاضرند امام حسن علیه السلام را دست بسته تحویل وی دهند، و از طرفی معاویه با سیاست مکارانه اش ظاهر اسلام را رعایت میکرد و مانند پسرش نبود که علنا به فسق و فجور اشتغال ورزد، و شرابخوری و قماربازی و سایر اعمال منافی اسلام به ظاهر از او دیده نمی شد از اینرو امام مجتبی علیه السلام برای حفظ دین و جلوگیری از سفك دماء مسلمين با وی کنار آمد.

و معلوم است که اگر حسین علیه السلام اجابت نمی کرد در برابر خدا و امت اسلامی مسئول و مؤاخذ بود و تاریخ هم حسین علیه السلام را مسئول می شمرد و او را مؤاخذه مینمود، بنابر این حجت بر امام علیه السلام تمام شد و عذری برایش باقی نگذاشت.

عليه تخلفاتی باشد که انجام می گیرد، بنابراین اگر خلیفه فرد شایسته بود جامعه را به صلاح و سعادت سوق می دهد و چنانچه منحرف شد، مسیر جامعه را هم به انحراف می کشاند،از اینجاست که اسلام اهمیت فراوانی به موقعیت خلیفه داده و برای کسی که متصدی مقام خلافت میشود سه شرط اساسی قرار داده است: 1۔ عدالت 2 - امانت 3- خبرويت نسبت به امور اقتصادی، اداری، سیاسی، و همه آنچه را که جامعه بدان نیاز دارد.

حسین علیه السلام در اولین نامه ای که به مردم کوفه نوشت به این شرایط اشاره فرمود:

فَلَعَمْرِي مَا الْإِمَامُ إِلَّا الْعَامِلَ بِالْكِتَابِ الآخِذُبِالْقِسْطِ الدَّائِنَ بِدِينِ الْحَقِّ الْحَابِسَ نَفْسَهُ علی ذَاتِ اللَّهِ (1).

«به جانم قسم امام نیست مگر آنکه به کتاب خدا عمل کند و به عدل و قسط رفتار نماید و بر حسب قانون و حق مجازات کند و خود را در مسیر رضای خدا قرار دهد.»

پس خلافت تنها یک سلطه ارضی نیست بلکه خلافت نیابت از رسولخدا صلی الله علیه و آله است لیکن حسین علیه السلام می بیند که مقام جدش در اختیار فردی قرار گرفته که تمام اوقاتش را به میگساری و عیاشی و شکار و تفریح نامشروع می گذراند و جز رسیدن به شهوات نفسانی هدفی ندارد و بی شرمانه مقام خلافت را بازیچه و ملعبه هوای نفس قرار داده است لذا قیام کرد تا خلافت اسلامی را به جایگاه اصلیش برگرداند.

بر خلاف میل و خواسته حکومت از آنان زایل گشته بود و لذا در تاریخ مکرر می خوانیم که مردم به حسين علیه السلام متمایل بودند اما کوچکترین اقدامی بر خلاف امیال حکومت از مردم به صادر نمی شد و بدون اراده همچون بندگان و بردگان زرخرید، فرامین حکومت را بدون چون و چرا اجراء می کردند و از فرماندهانشان پیروی می نمودند و حسین علیه السلام قدم به میدان کارزار و جهاد اسلامی نهاد تا روح عزت و کرامت انسانی را به جامعه اسلامی بدمد و اراده و فکر و اندیشه مسئولیت فردی و اجتماعی را که از مردم سلب شده بود به آنان باز گرداند.

حسین علیه السلام تن به شهادت داد تا جامعه اسلامی به کیان خود باز گردد، لذا شهادت آنحضرت نقطه تحولی در تاریخ اسلام و مسلمین گردید، و مسلمانان به کیان خود بازگشتند و به نیروی اندیشه و عزم و اراده مسلح شدند و تمام قيودی را که بر دست و پا و زبان و قلبشان زده بودند گسستند و ترس و خوف و انقیاد و اطاعت بی چون و چرا به تحرک و قیام و انقلاب مبدل گشت، قيامها و نهضتها با شعار «یالثارات الحسین» شروع شد و این شعار آنچنان کوبنده بود که پایه های حکومت اموی را به لرزه در آورد و سرانجام آنرا از بیخ و بن بر کند.

مظالم حکومت اموی بی حد و حصر و در شمار نمی آید که ما فقط به چند نمونه آن اشاره می کنیم:

الف - سلب امنیت:

حکام اموی برای آنکه بیشتر بر مردم مسلط گردند و حق نفس کشیدن را حتی از مردم سلب کنند در سراسر کشور اسلامی چنان ترس و وحشتی بوجود آورده بودند که فوق آن متصور نبود، افراد بی گناه را به جای گناهکار و مطیع را بجای مخالف مجازات میکردند، با ظن و گمان و تهمت افراد را تحت فشار قرار می دادند، نیکان و خوبان را بدون محاکمه به زندان می انداختند، در زمان ولایت زیاد بن ابیه پدر عبیدالله در عراق مثلی رایج گشت با این بیان: « اُّنجُ سَعدٌ فَقَد هَلَكَ سَعيدٌ» یعنی به سعد میگفتند مواظب خودت باش که سعید را کشتند. هیچکس بر مال و جان خود ایمن نبود ولذا حسین علیه السلام قیام کرد تا این ستمها و ظلم ها را ریشه کن نماید.

ب - تحقير امت اسلامی:

یکی از کارهای خطرناک حکومت اموی تحقیر و اذلال و خوار ساختن مؤمنان مخصوصا شیعیان امير المومنین حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام بوده است، و یکی از نشانه های این تحقیر داغ نهادن بر صورت و گردن برخی از شیعیان یعنی همانطوری که دامها را به منظور شناسائی بر گونه و سر و گوش آنها داغ می نهند و یا غلامان زرخرید حبشی را به علامت بردگی با داغی نشان می گذاشتند، با شیعیان و مؤمنين راستین و دوستان على علیه السلام چنین می کردند حسین علیه السلام قيام کرد و خون شریف خود و یارانش را در این زمینه فدا کرد تا باب عزت و آزادی را بر روی آنان بگشاید و از این کابوس خطرناکی که حیات و زندگی آنانرا در گرداب عمیقی قرار داده است نجات بخشد، چنانکه در تاریخ ثبت است حجاج بن یوسف ثقفی گردن انس بن مالک و سهل بن سعد و دست جابر بن عبدالله انصاری را به جرم دوستی با علی علیه السلام داغ نهاد(1).

ص: 17

انجام گیرد.

6-به استانداران و فرمانداران اعلان کرد: گواهی دوستان علی را در محاکم نپذیرند.

7- همچنین طی بخشنامه ای دستور داد حقوق یاران علی را از بیت المال قطع کنند.

8- حدود پنجاه هزار نفر از شیعیان را به خراسان یعنی ایران امروز تبعید نمود.

9- و بالاخره بهر شکل ممکن برای شیعیان علی ایجاد ترس و رعب می نمود.

چون حسین علیه السلام از رفتار معاویه احساس خطر بیش از حد را نمود آن نامه تاریخی را برای معاویه نگاشت که در آن اعمال زشت معاویه و خلافکاریهایش را یاد آور شد و او را به اعمالش توبیخ کرد(1).

سراسر کشور اسلامی آنروز شرکت داشتند مردم را از هدف شوم معاویه که میخواهد موقعیت اسلامی اهل بیت را ساقط نماید آگاه ساخت.

حسین علیه السلام که شنیدن ست پدر بزرگوارش در منابر از هزار بار مردن برایش دشوارتر بود برای رسیدن به میدان جهاد و شهادت در راه خدا پر می کشید و لحظه شماری می کرد، پس حسين علیه السلام قیام کرد تا آثار نبوت و خاندان پیامبر را احیاء کند و موقعیت اسلامی آنانرا باز گرداند(1) .

أَ لَا تَرَوْنَ اَنَّ الْحَقَّ لَا يُعْمَلُ بِهِ وَ اَنَّ الْبَاطِلَ لَا يُتَنَاهَى عَنْهُ لِيَرْغَبِ الْمُؤْمِنُ فِي لِقَاءِ ربِّهِ مُحِقّاً (1)

«مگر نمی بینید که به حق عمل نمی شود و از باطل جلوگیری نمی شود مؤمن باید برای اجراء این مهم مشتاق دیدار پروردگارش باشد».

ولذا حسین علیه السلام به میدان جهاد قدم نهاد تا این اساس و پایه مهم اسلامی را استوار سازد و اسلام محكم و مستحکم بماند.

و نیز اختلافاتی که بین اعراب اصیل و موالی بوجود آوردند که عرب کتابهائی در انتقاد بر موالی یعنی اقوامی که از ایران و سایر کشورهای غیر عربی در عراق و کشورهای عربی زندگی می کردند تصنیف و تالیف کردند و برعکس موالی کتابهائی عليه اعراب نوشتند که این حرکت برخلاف مقررات و موازین اسلامی بوده و وحدت اسلامی را مختل می کرد.

ب - حریت:

چنانکه می دانیم و در تواریخ مذکور است در دوران حکومت اموی، سفره قتل و شمشیر یگانه حاکم در این دستگاه مستبد بود که بدون رسیدگی به حق و حقیقت، سفره قتل گسترده می شد و جلاد به دستور حاکم بیگناهی را به قتل می رسانید، چنانکه حجاج بن یوسف ثقفی یکی از حکام زمان عبدالملک می گفت: از غذا و طعام وقتی لذت میبرم که انسانی را ببینم در خون خود دست و پا می زند و من مشغول طعام باشم در چنین محیطی هیچ کس را قدرت و جرئت آن نبود که به نحوه کردار و رفتار ناشایست حکام انتقاد نماید و یا به دفاع از حقوق از دست رفته خود پردازد.

حسین علیه السلام قيام کرد تا به انسانهای زیر بار ظلم و ستم بیاموزد که چگونه می توانند به حقوق خود برسند و حریت و آزادی از دست رفته را باز یابند، و تاریخ گویای این

مطلب است که هنوز چند ماهی از شهادت حسین علیه السلام بیش نگذشته بود که قیامها یکی پس از دیگری شروع شد تا حکومت اموی را ریشه کن نمود.

آری مردم باشهادت حسین علیه السلام درس آزادی و آزادگی را از دانشگاه خون و شهادت کربلا آموختند و برای بدست آوردن حریت بپا خاستند.

ج - اخلاق اسلامی و انسانی

از زمان رحلت رسولخدا صلی الله علیه و آله هیچیک از خلفاء همانند علی علیه السلام به فکر تربیت روحی و اخلاقی جامعه نبودند اما آنقدر مشکلات برای حضرت علی علیه السلام ایجاد کردند که نتوانست راهی را که برای تنویر افکار عمومی و اخلاق اسلامی و هدایت روحی

ص: 22

جامعه پیش گرفته بود به مقصد برساند.

و در زمان حکومت اموی نه تنها در مسیر تربیت جامعه قدمی بر نداشتند بلکه می کوشیدند تا جامعه را به فساد بکشانند زیرا حکومتهای فاسد با جامعه صالحه نمی توانند کنار بیایند چه که مردم صالح و شایسته همواره مخالف حکومتهای ضد خدائی هستند از اینرو کوشیدند تا مردم را همانند خود بسازند و لذا مردم در این دوران بحكم «الناس على دين ملوكهم» نه تنها پای بند به صلاح نبودند بلکه رادعی هم از ارتکاب فساد در آنها نبود و مظاهر فساد اخلاق از قبیل دروغ، نقض عهد، لهو ولعب در همه جا بچشم می خورد، چنانکه رئیس حکومت اموی معاوية بن ابی سفیان پس از پیمان با حضرت حسن بن على علیهما السلام اظهار داشت که به هیچیک از شرایطی که در قرارداد بنفع حسن بن على علیهما السلام قرار داده عمل نخواهد کرد و حاکم کوفه نیز به امانی که به مسلم بن عقیل داده بود وفا نکرد.

و مردم کوفه که با همین سیره نشو ونما کرده بودند به سادگی پشت پا به همه وعده هائیکه به حسین علیه السلام داده بودند و منکر همه نامه های خود شدند و چه ننگی بالاتر از این که فرزند پیغمبر و سید جوانان اهل بهشت را برای قبول مسؤلیت پیشوائی خود دعوت نمایند و اصرار ورزند که اگر نیائی در پیشگاه خدا با تو احتجاج خواهیم کرد و چون دعوت آنان را پذیرفت در مقابلش صف آرائی نموده و خونش را بریزند.

امام علیه السلام در روز عاشورا خطاب به مردم کوفه فرمود: ای شبث بن ربعی و ای حجاربن ابجر و ای قيس بن اشعث و ای زیدبن حارث آیا شما به من ننوشتید که میوه های ما رسیده و باغات ما سر سبز است اگر بسوی ما بیائی بر سپاه مجهزی وارد خواهی شد؟

این تیره بختان با کمال وقاحت و بدون هیچ شرم و حیا گفتند: ما چنین نامه هائی ننوشتیم !!

امام متعجبانه فرمود: آری به خدا قسم نوشتید و لذا تن به شهادت داد تا اخلاق اسلامی و انسانی را که در جامعه آن روز مرده بود زنده کند.

ص: 23

می کشید تا انتقام اقوام و بستگان خود را از ذریه رسولخدا صلی الله علیه و آله بگیرد و در تاریخ ثبت شده است که یزید گفته است:

لَسْتُ مِنْ خِنْدِفٍ إِنْ لَمْ أَنْتَقِمْ *** مِنْ بَنِي أَحْمَدَ ما كانَ فَعَل

«از خندف نیستم اگر از فرزندان احمد (پیامبر) انتقام آنچه را که او انجام داد نگیرم».

و بعد از آنکه انتقام خود را گرفت چنین می سراید:

قَدْ قَتَلْنَا الْقَوْمَ مِنْ سَادَاتِهِمْ *** وَ عَدَلْنَاهُ بِبَدْرٍ فَاعْتَدَل

«سادات و بزرگان قوم را کشتیم و کشتار بدر را جبران کردیم».

و به همین دلیل حسین علیه السلام اعلان کرد: بنی امیه از او دست نمیکشند تا او را به

شهادت برسانند چنانکه به برادرش محمد بن الحنفيه فرمود:

لَوْ رحلتُ فِي جُحْرِ هَامَّةٍ مِنْ هَوَامِّ لَاسْتَخْرَجُونِي حَتَّى يَقْتُلُونِّي.(1).

اگر در سوراخ جانوری پناه ببرم هر آینه مرا بیرون خواهند آورد تا بقتل برسانند».

و نیز به جعفر بن سليمان صنبعی فرمود:

وَ اللَّهِ لَا يَدَعُونِّي حَتَّى يَسْتَخْرِجُوا هَذِهِ الْعُلقَةَ مِنْ جَوْفِي.

بخدا قسم دست از من بر نمیدارند تا آنکه قلب مرا از درونم خارج کنند».

با این مقدمات حسین علیه السلام یقین داشت بالأخره بهر شکلی شده او را خواهند کشت منتهی ممکن است به گونه ای کشته شود که قاتلش معلوم نگردد و خونش هدر برود لذا قیام کرد تا با کشته شدن در میدان جنگ و اختیار کردن مرگ با عزت پایه های حکومت ستم پیشه بنی امیه را بلرزه در آورد و به اهداف مقدس اسلامی برسد.

اهل الجنّه وزكى وطيب و وفي وتابع لمرضات الله، سبط: حسين سبط من الاسباط می باشد.

حسین علیه السلام روز سه شنبه تا پنجشنبه پنجم شعبان سال چهارم هجری سالی که غزوه خندق بوقوع پیوست متولّد گردید، و بروایتی تولد آنحضرت در سال سوم هجری، و روز ولادتش هم سوم شعبان بوده است و فاصله بین ولادت سبط اکبر امام مجتبی با سیدالشهدا ده ماه و بیست روز بوده است.

شهادت آنحضرت روز جمعه دهم محرم سال 61 هجری و برخی سال 60 گفته اند و همچنین روز شهادت امام حسین علیه السلام را بعضی شنبه ذکر کرده اند و مرحوم مجلسی هم قول ابو الفرج را در مقاتل اختیار کرده که شهادت حضرت روز جمعه بوده است و سپس فرموده: من از زیج هندی استخراج کرده ام که روز اول محرمی که حسین علیه السلام در آن ماه شهید شد چهارشنبه بوده است پس آنچه را که عامه گفته اند حسین علیه السلام در روز دوشنبه شهید شده باطل است و روایت تاریخی به این نحو نقل نشده است.

در باره فاصله بین آن حضرت و امام حسن علیه السلام نیز به اختلاف سخن رفته و در روایت عبد الرحمن عزرمی از امام صادق علیه السلام آمده:

كَانَ بَيْنَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ ع طُهْرٌ وَ كَانَ بَيْنَهُمَا فِي الْمِيلَادِ سِتَّةُ أَشْهُرٍ وَ عَشْراً.

میان تولد امام حسن و انعقاد نطفه امام حسین علیه السلام یک طهر فاصله بوده و اختلاف سن آنها شش ماه و ده روز بوده است».

و نیز در روایات آمده که فرزندی به جز حسین بن على علیهما السلام و یحیی بن زکریا علیه السلام ششماهه به دنیا نیامده است(1).

حسین علیه السلام را غرق بوسه ساخت و این مراسم را درباره حسین علیه السلام انجام داد:

1- اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ حسین علیه السلام خواند. | پس اولین صدائی که گوش حسین علیه السلام را نوازش می دهد صدای رسولخداست و اولینآوائی را که حسین علیه السلام می شنود آوای الله اكبر - لااله الاالله است.

وه که چه صدای دلنشین و چه آوای جان بخش و روح افزائی در روایت است که این عمل فرزند را از شر شیطان حفظ می کند.

2- برای او نامگذاری می کند و در روایات آمده: اولین کسی که به نام حسن و حسین علیه السلام نامگذاری شدند فرزندان علی و زهرا سلام الله عليها هستند که خدا این نامها را از مردم پوشیده نگه داشته تا نونهالان علی و زهرا به این دو نامگذاری شدند.

اَلحَسَنُ و اَلحُسَينُ اسمانِ مِن أَسماء أهل الجَنَّة، ما سُمّیَت اَلعَرَبُ بِهما فِي الجاهِليَّةُ(1).

«حسن و حسین علیه السلام دو نام از نامهای اهل بهشت است که در جاهلیت هیچکس به این نامها نامیده نشده است».

3- در روز هفتم ولادت پیامبر دستور داد قوچ بزرگی را خریداری و برای حسین عقیقه کردند و گوشت آنرا میان فقرا تقسیم نمودند.

4- سر حسین علیه السلام را تراشید و به وزن موی سر نقره صدقه داد که با این مراسم کمک شایسته ای به فقرا انجام می گیرد.

5- روز هفتم ولادت حسین علیه السلام را ختنه کردند که رسول خدا صلی الله علیه و آله اصرار داشت روز هفتم ولادت، مولود را ختنه نمایند و از آن حضرت رسیده است: طَهِّرُوا أَوْلَادَكُمْ يَوْمَ السَّابِعِ فَإِنَّهُ أَطْيَبُ وَ أَطْهَرُ وَ أَسْرَعُ لِنَبَاتِ اللَّحْمِ فَإِنَّ الْأَرْضَ تَنْجَسُ مِنْ بَوْلِ الْأَغْلَفِ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً.

روز هفتم فرزندان خود را ختنه کنید که برای خوش بوئی و پاکی او موثر است و گوشت بهتر می روید و زمین از بول طفل ختنه نشده تا چهل روز نجس می ماند».

و تعویذ حسین علیه السلام که رسولخدا صلی الله علیه و آله برای حفظ فرزندان آنان را با این کلمات بیمه

ص: 27

میفرمود: و این دعا را بر آنان می خواند: أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّةِ مِنْ كُلِّ شَيْطَانٍ وَ هَامَّةٍ وَ مِنْ كُلِّ عَيْنٍ لَامَّة.

و میفرمود: حضرت ابراهیم علیه السلام فرزندانش اسماعیل و اسحاق را این چنین تعویذ می فرمود(1).

إبنای هذان إِمَامَانِ قَامَا أَوْ قَعَدَا.

یعنی این دو فرزندم (اشاره به امام حسن و امام حسین) هر دو امامند چه قیام کنند و چه نشسته و ساکت باشند که این روایت ضمن تصريح به امامت حسنین علی می فهماند که قيام شرط امامت نیست(1).

حسنین سفارش و توصیه فرموده و آنها را از دشمنی با آنان بر حذر داشته، چنانکه سلمان فارسی روایتمی می کند که از رسولخدا صلی الله علیه و آله شنیدم که درباره حسن و حسین میفرمود:اللَّهُمَّ إِنِّي أُحِبُّهُمَا وَ أَحِبَّ مَنْ أَحَبَّهُمَا.

یعنی خدایا من حسن و حسین علیه السلام را دوست میدارم و هر که آنها را دوست بدارد او را دوست خواهم داشت». و همچنین فرمود: مَنْ أَحَبَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ أَحْبَبْتُهُ وَ مَنْ أَحْبَبْتُهُ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ مَنْ أَحَبَّهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ وَ مَنْ أَبْغَضَهُمَا أَبْغَضْتُهُ وَ مَنْ أَبْغَضْتُهُ أَبْغَضَهُ اللَّهُ وَ مَنْ أَبْغَضَهُ اللَّهُ خَلَّدَهُ فِي النَّار.

«هر کس حسن و حسین علیهما السلام را دوست بدارد من او را دوست میدارم و کسی که من او را دوست بدارم خدا او را دوست بدارد وارد بهشتش می کند و هر کس آندو را دشمن بدارد من او را دشمن می دارم و کسی که من او را دشمن بدارم خدا هم او را دشمن خواهد داشت و جایگاه چنین کسی دوزخ است».

ونیز ابن مسعود روایت می کند که رسولخدا صلی الله علیه و آله مشغول نماز بود حسن و حسین آمدند و در حالیکه حضرت در سجده بود بر پشت مبارکش سوار شدند رسول اکرم وقتی سر از سجده برداشت با ملاطفت و مهربانی آنها را پائین آورد و در سجده دوم نیز همان عمل تکرار شد وقتی رسولخدا صلی الله علیه و آله از نماز فارغ گشت آنها را در آغوش کشید و فرمود: َ مَنْ أَحَبَّنِي فَلْيُحِبَّ هَذَيْنِ.

«هر کس مرا دوست دارد باید این دو را هم دوست بدارد»(1).

ایستاد و تکبیر گفت لكن امام حسین علیه السلام نتوانست تکبیر بگوید پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تكبیر دیگر گفت بازهم حسین علیه السلام تکبیر را درست بیان نکرد و این عمل تا هفت بار تکرار شد و در تکبیر هفتم حسين علیه السلام صحیح ادا نمود و لذا هفت بار تکبیر گفتن سنت گشت(1).

وَ حِجَابِهِ وَ دَلِيلِهِ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ مِنْ عِنْدِ رَبِّ الْعَالَمِين. تا آنجا که مرقوم رفته:إِنِّي فَضَّلْتُكَ عَلَى الْأَنْبِيَاءِ، وَ فَضَّلْتُ وَصِيَّكَ عَلَى الْأَوْصِيَاءِ وَ أَكْرَمْتُكَ بِشِبْلَيْكَ بَعْدَهُ وَ بِسِبْطَيْكَ حَسَنٍ و حُسَيْن ٌٍٍٍ وَ جَعَلْتُ حَسَناً مَعْدِنَ عِلْمِي بَعْدَ انْقِضَاءِ مُدَّةِ أَبِيهِ، وَ جَعَلْتُ حُسَيْناً خَازِنَ وَحْيِي، وَ أَكْرَمْتُهُ بِالشَّهَادَةِ، وَ خَتَمْتُ لَهُ بِالسَّعَادَةِ فَهُوَ أَفْضَلُ مَنِ اسْتُشْهِدَ، وَ أَرْفَعُ الشُّهَدَاءِ دَرَجَةً، جَعَلْتُ كَلِمَتِيَ التَّامَّةَ مَعَهُ، وَ حُجَّتِي الْبَالِغَةَ عِنْدَهُ، بِعِتْرَتِهِ أُثِيبُ وَ أُعَاقِب.

ترجمه: «و من تو را بر پیامبران دیگر فضیلت و برتری دادم و همچنین وصی تو را بر دیگر اوصیاء برتری دادم و به تو کرامت نمودم دو شیرزاده و دو نوه حسن و حسین علیه السلام را

و حسن را معدن علم خود قرار دادم بعد از پدرش و حسین علیه السلام را خزانه دار وحی خود قرار دادم و او را به شهادت گرامی داشتم و پایان کارش را به سعادت مقرر نمودم پس او

برگزیده ترین و برترین شهدا است و مقامش از همه شهدا بالاتر و عالیتر است و کلمه تامه خود را با او قرار دادم و حجت بالغه و تامه خود را نزد او و به عترت او پاداش و کیفر دهم».

و سپس نام ائمه معصومین بعد از امام حسین علیه السلام از حضرت سجاد تا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و اوصاف آنان و سرگذشت مؤمنان در زمان غیبت در آن لوح ذکر گردیده که از جهت رعایت اختصار از درج باقی مندرجات لوح خودداری گردید.

طالبين به پیغمبر و یاران حالات جابر اثر نویسنده مراجعه نمایند(1).

فرمود: «از عذاب خدا در قیامت ایمن نیست مگر کسی که در دنیا از خدا بترسد»(1).

و از دعای آنحضرت در روز عرفه میزان شناخت و ترس او از خدا را در می یابیم که با چشمی گریان و دلی بریان پس از بیان اوصاف باری تعالی و کیفیت آفرینش جهان هستی و شخص شخیص خود آنچنان خدا را در همه احوال حاضر و ناظر اعمال بندگان خویش میداند که گوئی او را به چشم بصیرت می بیند آنجا که می گوید: َعَمِيَتْ عَيْنٌ لَا تَرَاكَ عَلَيْهَا رَقِيباً وَ خَسِرَتْ صَفْقَةُ عَبْدٍ لَمْ یَجْعَلْ لَهُ مِنْ حُبِّكَ نَصِيبا

«کورباد چشمی که تو را مراقب خود نبیند و در زیان و خسران باد بنده ای که نصیب و بهره ای از عشق و محبت خود در او قرار نداده ای».

پنهان نگشته ای که شوم طالب حضور*** غایب نگشته ای که هویدا کنم ترا

خشکی بودند، حضرت را دعوت به نشستن و خوردن غذای خود نمودند امام حسین بلافاصله دعوت آنانرا اجابت نمود و مشغول خوردن نان خشک آنان شد و فرمود:َ: إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُستَكَبِّرِين.

به درستی که خدا متکبران را دوست نمی دارد و سپس فرمود: من دعوت شما را پذیرفتم شما هم دعوتم را اجابت کنید و آنانرا با خود بخانه برد و همسر خود رباب را فرمود: آنچه ذخیره کرده ای بیاور، و ایشانرا ضیافت و انعام فرمود(1).

شما بهتر از آن تحیت گوئید یا مثل آن» و آزاد کردن کنیز تحیت بهتر بود(1).

بود ریخت و از شکاف در آن را به اعرابی داد برای آنکه در هنگام دادن این پول کلان آنمرد شرمنده و خجل نگردد و این اشعار را هنگام دادن پول سرود:

خُذْهَا فَإِنِّي إِلَيْكَ مُعْتَذِرٌ *** وَ اعْلَمْ بِأَنِّي عَلَيْكَ ذُو شَفَقَة

لَوْ كَانَ فِي سَيْرِنَا الْغَدَاةَ عَصًا*** أَمْسَتْ سَمَانَا عَلَيْكَ مُنْدَفِقَة

لَكِنَّ رَيْبَ الزَّمَانِ ذُو غِيَرٍ*** وَ الْكَفُّ مِنِّي قَلِيلَةُ النَّفَقَة

1- «این را بگیر که من از تو عذر می خواهم و بدان که ترا دوست دارم».

2- «اگر حکومت و ولایت (ظاهری) در دست ما بود بیش از این بتو مساعدت می کردیم ».

3- «ولی چه کنیم که روزگار بکام دیگران است و از مال دنیا در دست ما اندکی بیش نیست».

اعرابی وقتی پولها را گرفت و از مقدار آن اطلاع حاصل کرد گریست.

امام حسین علیه السلام فرمود: بخاطر کمی پولی که بتو دادیم می گریی؟

آن مرد گفت:لاوَلَكِنْ كَيْفَ يَأْكُلُ التُّرَابُ جُودَك؟

«نه از کمی آن نمیگریم بلکه پول کلانی است اما گریه من برای آن است که خاک این دست دهنده را چگونه می خورد(1).

گویا آن اعرابی خبر نداشت که بخشنده ترین مردم را روزی با لب تشنه در کنار شط فرات میکشند و بدن شریفش را زیر سم اسبان متلاشی می سازند و سه شبانه روز بی غسل و بی کفن در صحرای سوزان کربلا برهنه و عریان می گذارند.

4- پس از رحلت رسولخدا، على اعلان فرمود: رسولخدا صلی الله علیه و آله به هر که وعده

یا کسی از پیامبر طلبی دارد بیاید بستاند. و هر سال کسی را می فرستاد به مکه تا در روز عید قربان در عقبه که در آن زمان تنها راه خروج از منئ بوده است به مردم اعلان کند. پس از امیر مؤمنان حضرت امام حسن همین کار را انجام میداد. و پس از او، امام

ص: 36

حسین علیه السلام کار پدر و برادر را دنبال کرد تا به شهادت رسید ولی پس از حسین علیه السلام دیگر تکرار نشد(1).

فَقَالَ الْحُسَيْنُ ع فَمَا النَّجَاةُ مِنَ الْمَهْلَكَةِ؟ «چه چیز انسان را از مهلکه نجات می دهد؟ »

فَقَالَ الْأَعْرَابِيُّ الثِّقَةُ بِاللَّهِ .

اعرابی گفت: «اعتماد و وثوق بخدا».

فَقَالَ الْحُسَيْنُ ع فَمَا يُزَيِّنُ الرَّجُلَ؟

«زینت مرد در چیست»؟

فَقَالَ الْأَعْرَابِيُّ عِلْمٌ مَعَهُ حِلْمٌ.

دانش توأم با بردباری»

فَقَالَ فَإِنْ أَخْطَأَهُ ذَلِكَ ؟ امام حسین علیه السلام فرمود: «اگر فاقد این اوصاف بود چه»؟

فَقَالَ مَعَهُ مُرُوءَةٌ .

اعرابی گفت: ثروتی که توأم با جوانمردی باشد».

فَقَالَ فَإِنْ أَخْطَأَهُ ذَلِكَ ؟

فَقَالَ فَقْرٌ مَعَهُ صَبْرٌ

اعرابی عرض کرد: «فقر و ناداری که با صبر و شکیبائی همراه باشد».

فَقَالَ الْحُسَيْنُ ع فَإِنْ أَخْطَأَهُ ذَلِكَ؟

اگر این را هم نداشت چی»؟

فَقَالَ الْأَعْرَابِيُّ فَصَاعِقَةٌ تَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ فَتُحْرِقُهُ فانَّهُ اَهلٌ لِذالِک اعرابی گفت: «در این صورت صاعقه ای از آسمان فرود آید و او را بسوزاند که مستحق آن است».

امام حسین علیه السلام خندید و بدره زری که هزار دینار در آن بود باضافه انگشتری خود که نگین آن دویست درهم ارزش داشت به اعرابی داد و فرمود: این سکه های طلا را بابت دیه بده و خود را برئ الذمه کن و انگشتر را هم صرف هزینه زندگی خود نما(1).

اعرابی سکه ها و انگشتر را گرفت و گفت: اللَّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسالَتَه. «خدا میداند

که رسالت خود را در کجا قرار دهد»(2).

ص: 38

امام حسن علیه السلام به او احترام و تعظیم می نمود وقتی ابن عباس علت این بزرگداشت را از امام مجتبی پرسید حضرت در جوابش فرمود: از حسین علیه السلام هيبت میبرم مانند هیبت اميرالمؤمنين علیه السلام بعضی از نابخردان این وقار و ابهت امام حسین علیه السلام را حمل بر تکبر آن حضرت می نمودند چنانکه مردی به امام حسین علیه السلام گفت: انَّ فيکَ كبراً. «در تو کبر و منیت می بینم».

امام حسین علیه السلام ؟ فرمود: كُلُّ الْكِبْرِ لِلَّهِ وَحْدَهُ وَ لَا يَكُونُ فِي غَيْرِهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى «وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ».(1)

همه کبریائی مخصوص خدای یکتا است و در غیر او شایسته نیست که خدای تبارک و تعالی فرموده است: عزت مخصوص خدا و رسولش و مؤمنین است»(2).

حاصل فرمایش امام این است اینکه در من می بینی ابهت و عزت است نه کبرو منیّت.

دوزخت را نصیب وی گردان و شدیدترین عذابت را به او بچشان که دوستی دشمنانت را پذیرا گشته و به دشمنی دوستانت برخاسته و اهل بیت پیامبرت را دشمن می داشت»(1).

عرض کرد: پدر! حسن را که بزرگتر است بر کوچکتر تهییج میفرمائی؟

رسولخدا صلی الله علیه و آله فرمود: جبرئیل اینجاست و او حسین علیه السلام را ترغیب و تحریص می کند برغلبه بر حسن علیه السلام (1).

میکنیم پاسخ داد: وَاللهِ لَوْ وَضَعُوا الشَّمْسَ بِيَمِينِي وَ الْقَمَرَ بِيَسَارِي على أن أترُكَ هذا الأمرَ ما تَرَكتُهُ اَمُوتُ او يُظهِرَهُ اللهُ.

«بخدا قسم اگر خورشید را در دست راست و ماه را در دست چپم قرار دهند که از راهم برگردم هرگز چنین نخواهم کرد تا آنکه در راه رسیدن به هدفم جان دهم یا آنکهخدا مرا پیروز گرداند».

حسین علیه السلام هم با همین قاطعیت در برابر قدرت و حکومت استبدادی اموی ایستاد و بدون هیچ تردید اعلان کرد: من با یزید بیعت نمی کنم و با یاران اندک خود به میدان جهاد قدم نهاد تا حق را آشکار و باطل را نابود سازد.

حتی در برابر ارتش نیرومند حکومت اموی هدف خود را تکرار و برنامه اش را به همگان اعلام کرد: لَا أَرَى الْمَوْتَ إِلَّا سَعَادَةً وَ لَا الْحَيَاةَ مَعَ الظَّالِمِينَ إِلَّا بَرَما

مرگ را جز سعادت و زندگی با ستمکاران را جز ملامت نمی بینم.

حسین علیه السلام عزیز برای رسیدن به هدف مقدسش با تمام افراد خانواده و یاران باوفایش بسوی میدان مجد و شرف حرکت کرد و به گفته ها و انتقادات بی حد دوستان که خلاف تصمیم قاطعش بود اعتنائی نکرد و راه رسیدن به فتح و پیروزی از طریق شهادت را به امت اسلامی نشان داد و خود نیز در این مسیر به شهادت رسید(1).

مورخ مشهور یعقوبی حسین علیه السلام را به (شديد العزه) توصیف کرده، و ابن ابی الحدیدمی گوید: حسین علیه السلام سید أهل إباء است که حمیت و غیرت را به مردم جهان آموخت و فرمود: کشته شدن با شمشیر، زندگی است لیکن زندگی با ذلت مرگ است.

چنانکه یکی از شعرای سرشناس (عبد الغربن نباته سعدی) درباره اش می گوید:

وَالحُسَينُ الذي رَاىَ المُوتَ في العِز ***حَياةٌ وَالعَيشَ في الذّلِّ قَتلًا

حسین علیه السلام کسی است که مرگ با عزت را حیات و زندگی ذلت بار را مرگ میداند».

مصعب بن زبیر می گوید: وَ اختارَ المَنيَّةُ الكَريمَةَ على الحَياةِ الذَميمَةِ.

یعنی «حسین علیه السلام مرگ با شرافت را بر زندگی ذلت بار ترجیح داد، سپس به این بیت

متمثل می شود:

وَ انَّ الْاوْلى بِالطَّفِ مِنْ آلِ هاشِمَ *** تَأْسُوا فَسَنُّوا لِلْكِرامِ التَّأَسِّيا

یعنی: «مردان بزرگی از آل هاشم در کربلا در برابر ظلم مقاومتی بخرج دادند که برای بزرگان تاریخ سنت والگو شود».

سخنان حسين علیه السلام در روز عاشورا عالیترین و برترین بیان در مورد حفظ حیثیت و عزت نفس می باشد:

أَلَا وَ إِنَّ الدَّعِيَّ ابْنَ الدَّعِيِّ قَدْ رَكَزَنی بَيْنَ اثْنَتَيْنِ السِّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ وَ هَيْهَاتَ مِنَّا الذِّلَّةُ يَأْبَى اللَّهُ لَنَا ذَلِكَ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ حُجُورٌ طَابَتْ وَ طَهُرَتْ وَ أُنُوفٌ حَمِيَّةٌ وَ نُفُوسٌ أَبِيَّةٌ مِنْ أَنْ نُؤْثِرَ طَاعَةَ اللِّئَامِ عَلَى مَصَارِعِ الْكِرَام

«همانان زنازاده پسر زنازاده، مرامیان دو امر مخیر ساخته، کشته شدن با شمشیر یا پذیرش ذلت چه دور است ذلت از ما، که خدا و رسولش و مؤمنین ذلت را برای من نمی پسندند بلکه پدران و مادرانی که در دامن پاکشان مرا پرورش داده اند و مردان غیور و با حمیت و انسانهائی که امتناع می ورزند از اینکه طاعت انسانهای پست را بر کشته شدن ترجیح دهند».این عزت نفس حسین علیه السلام است که نمی گذارد تسلیم مردمی پست و فرومایه همچون

ص: 44

ابن زیاد دست نشانده بنی امیه بشود تا هر گونه بی احترامی را درباره اش انجام دهند و لذا چون کوه در برابر سپاه کوفه می ایستد و بدون هیچ دغدغه و هراسی از گرگان بنی امیه، درس زندگی باعزت را به جهانیان می آموزد و فریاد میکشد: «وَ اللَّهِ لا اعْطيكُمْ بِيَدى اعْطاءَ الذَّليلِ وَ لا افِرُّ فِرارَ الْعَبِيد ِ إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَ رَبِّكُمْ أَنْ تَرْجُمُون

«بخدا سوگند مانند افراد فرومایه تسلیم شما نمی شوم و مانند بردگان هم فرار نمی کنم و تنها به خدای خود و خدای شما پناه می برم از اینکه خون مرا بریزید».

شعرای اهل بیت در ترسیم و تنظیم این صفت ممتاز حسین علیه السلام به مسابقه پرداخته و بهترین اشعار را در این زمینه سروده اند که از جمله اشعار ابو تمام است:

و نَفسٌ تُغافُ الضَّيمِ حَتّى كأَنَّه *** هُو الكُفرَ يَومَ الرَّوعِ أو دُونَهُ الكُفرُ

فَأثبَتَ في مُستَنقَعِ المَوتِ رِجلَهُ *** وَ قالَ لَها مِن دُونِ أَخمُصِكَ الحَشرُ

تَرَوّى ثِيابَ المُوتِ حُمراً فَما بَدی *** لَها اللّيلُ إلّا وَ هِيَ مِن سُندُسٍ خُضرٍ

1- «انسانی که از پذیرش ذلت در روز جنگ آنچنان خود را دور می دارد که گویا پذیرش ذلت کفر است یا کفر از آن بهتر است».

2- «پای خود را در باتلاق مرگ محکم کرد و به آن خطاب کرد در روز قیامت از زیر چنین قدمی باید محشور شد».

3- «لباس سرخ مرگ را بر تن کرد اما هنوز شب نشده به سندس سبز بهشتی تبدیل گردید».

سید حیدر حتی نیز در این زمینه چنین سروده است:

طَمِعَت أن تَسُومُهُ القَومُ ضَيماً* ** وَ أَبى اللّهُ وَ الحِسامُ الصَّنيعُ

كَيفَ يَلوى عَلى الدَّنيَّةِ جَيداً* ** لِسَوىَ اللّهُ ما لواهُ الخضُوعُ

فَأبى أن يَعيشَ إلّا عَزيزاً* ** اَو تَجَلَّى الكِفاح وَ هُوَ صريعُ

1- «حکومت بنی امیه طمع کرد که حسین علیه السلام را خوار سازد لیکن خدا و شمشیر از آن

ص: 45

امتناع دارد».

2- «آخر چگونه گردنی که جز برای خدا خم نشده در برابر ناکسان خم گردد».

3- «جز زندگی با عزت را نمی پذیرد حتی اگر در این ره جان خود را از کف بدهد».

آری بنی امیه می خواستند که حسین علیه السلام در برابر ظلم و جور حکومت خودکامه آنان تسلیم گردد و زبان به اعتراض نگشاید و از ایراد و انتقاد لب فرو بندد، و چون این عمل برای حسین علیه السلام سرور آزادگان ذلت و خواری در بر داشت که نه خدا بر آن رضایت داشت و نه باعزت نفس حسین علیه السلام سازگار بود و حسین علیه السلام از جد و پدر آموخته بود که جز در برابر اراده خدا و حق در برابر هیچ قدرتی نباید گردن کج نمود لذا از مرگ و شهادت استقبال می کند که عزتش در آن است اما تسلیم خواسته های آنان نمی شود که همراه با ذلت

است(1)..

سپاه شام جنگ را بر شما تحمیل کردند در این مورد یا می باید ذلت و عقب ماندگی را بپذیرید یا شمشیرها را از خونها سیراب کنید، که مرگ شما در حیات شما است در حالی که سرافکنده اید، ليكن حياة و زندگی در مرگ شما است در صورتی که مرگ شرافتمندانه را اختیار کنید، همانا معاویه عده ای از ستمکاران و گمراهان را گسیل کرده که چون حقیقت بر آنها پوشیده است گلوهایشان را هدف تیرهای شما قرار داده اند.

در این جملات على به یاران خود تفهیم می کند که مرگ با شرافت زندگی است و زندگی ننگین بدترین مرگ است.

از جمله اباة الضيم يزيد بن مهلب است و دیگر زید بن علی بن الحسين علیهما السلام و محمد و ابراهیم پسران عبدالله محض که بحمدالله در کتاب شاگردان مکتب امام مکتوب است و همچنین یحیی بن زید و سایر سادات از نسل امير المؤمنين علیه السلام که ابن ابی الحدید در جلد سوم شرح نهج البلاغه از صفحه 249 ذیل خطبه 51 حالات بیشتر آنان را ذکر نموده است(1).

قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ: فَقُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ: هَذَا الْخلَالُ تُنَالُ بِالْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فَمَا لَهُ فِي نَفْسِهِ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَلْحَقَهُ بِالنَّبِيِّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) فَكَانَ مَعَهُ فِي دَرَجَتِهِ وَ مَنْزِلَتِهِ، ثُمَّ تَلَا أَبُو عَبْدِ اللَّه علیه السلام «وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُم ...الآية'(1).

محمد بن مسلم می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: اینکه فرمودید، لطفي است درباره کسانی که از ناحیه امام حسین علیه السلام به آنها می رسد (از فرزندانش که امامت به آنها می رسد و از زائرین که ثواب زیارت را می برند و بیماران که از تربتش شفا می یابند، پس خدا به شخص امام حسین علیه السلام در ازاء شهادت چه عوض می دهد؟

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند متعال امام حسین علیه السلام را به پیامبر ملحق می فرماید و در بهشت مقام و منزلت پیامبر را دارد، سپس این آیه را تلاوت فرمود: و کسانیکه ایمان آوردند و ذریه آنها در ایمان از آنها پیروی نمودند ذریه آنان را بایشان ملحق می سازیم»(2).

ارزش اعمال انسان رابطه مستقیم با آثار عمل دارد هر عملی دارای اثر بیشتر باشد ارزش آن بیشتر است حسین علیه السلام با شهادت در راه خدا دین الهی را بیمه کرد و لذا خداهم اجر و پاداش مستمر و طولانی به حسین علیه السلام عطا می کند .

1- امامت را در نسل او قرار می دهد

2- خاک قبر حسین علیه السلام شفای بیمارانی می گردد که از معالجه و مراجعه به پزشک مأیوس شده اند

3- دعا در نزد قبر حسين مستجاب می گردد

4- سفر زیارت، از عمر زوار بحساب نمی آید.

سپس برای حضرت محمد صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ آن قصه را بیان کرده است، هنگامیکه زکریا از پروردگار خواست که اسامی پنج تن را به او تعلیم فرماید جبرئیل به امر پروردگار نزد زکریا آمد و اسماء خمسه را به وی آموخت و زکریا هر وقت نام محمد و علی و فاطمه و حسن صلوات الله و سلامه عليهم اجمعین را می برد شاد میشد و غم و اندوه او بر طرف میشد اما وقتی به نام حسین علیه السلام میرسید اندوه عمیقی تمام وجودش را فرا می گرفت و گریه گلویش را می فشرد و دچار حزن شدیدی میشد لذا روزی عرض کرد خدایا چرا هر وقت نام چهار نفر از پنج تن را می برم موجب تسلی خاطرم می شود لیکن وقتی نام حسین علیه السلام را بر زبان جاری می سازم اشکم فرو می ریزد و اندوه فراوان بر من مستولی می گردد، پس خداوند تبارك و تعالی حکایت شهادت حسین علیه السلام را در کربلای برای زکریا بیان کرد و فرمود: كهيعص فَالْكَافُ اسْمُ كَرْبَلَاءَ وَ الْهَاءُ هَلَاكُ الْعِتْرَةِ الطاهره وَ الْيَاءُ يَزِيدُ وَ هُوَ ظَالِمُ الْحُسَيْنِ ع وَ الْعَيْنُ عَطَشُهُ وَ الصَّادُ صَبْرُه.

«كاف اشاره به کربلا است و هاء اشاره به شهادت و هلاکت عترت طاهرین است و ياء اشاره است به یزید که او ستمکار به حسین علیه السلام است و عین کنایه از تشنگی و عطش حسین علیه السلام است و صاد اشاره است به صبر و استقامت و بردباری حسین» وقتی زکریا این حکایت را شنید سه روز از مسجد خارج نشد و از پذیرش مردم در این سه روز امتناع نمود و به گریه و مرثیه خوانی مشغول گردید و می گفت: الهی آیا این چنین جنایت هولناکی درباره فرزند بهترین مخلوقاتت بوقوع می پیوندد؟!

خدایا چنین حادثه ناگواری را برای نابودی ذریه پیامبرت نازل می فرمائی بارالها آیا لباس مصیبت بر قامت علی و فاطمه می پوشانی؟!

خدایا آیا این مصیبت جانکاه را به ساحت مقدس آنان روا می داری؟ سپس از خدا در خواست نمود که در سن پیری فرزندی به او کرامت فرماید که او را دوست بدارد آنگاه حادثه مؤلمه برای وی مقدر فرماید مانند فاجعه ای که برای محمد صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ حبیب خود مقدر فرموده است و خدا هم دعایش را مستجاب فرمود یحیی را با وکرامت فرمود و به

ص: 49

فاجعه ای مبتلا گردید (که سرش را بریدند و برای طاغوت زمان فرستادند).

و مدت حمل یحیی و امام حسین علیه السلام شش ماه و هر دو یکسان بودند(1).

رُءُوسُ أَنْصَارُهُ فِي الْبُلْدَانِ وَ مَعَهُمُ النِّسْوَانُ كَذَلِكَ سَبَقَ فِي عِلْمِ الْوَاحِدِ الْمَنَّانِ فَبَكَى آدَمُ وَ جَبْرَئِيلُ بُكَاءَ الثَّكْلَى.

و اگر ببینی ای آدم، او را در آن روز که می گوید: وای از تشنگی و کمی یار و یاورتشنگی چنان بر او غلبه کند که آسمان به چشمش تیره و تار آید مثل اینکه دود فاصله شده است پس هیچکس او را یاری نکند مگر با شمشیر که بجانش افتند و او را مانندگوسفند ذبح کنند و سرش را از قفا ببرند و دشمنان پس از کشتن، اموالش را غارت نمایند و سرهای او و یارانش را شهر به شهر و دیار به دیار بگردانند و زنانش را اسیر نمایند.

و این چنین در علم خدای واحد منّان گذشته است.

سپس آدم و جبرئیل گریستند مانند زنی که فرزندش مرده باشد(1).

را لعنت کرد و کشتی بسلامت از آن ورطه پس نوح هم چهار بار قاتل حسین علیه السلام رهائی یافت و در جودی بزمین نشست(1).

ص: 52

حسین علیه السلام متولد گشت و ام الفضل نگهداری او را بعهده گرفت روزی حسین علیه السلام را خدمت پیامبر برد و رسولخدا صلی الله علیه و آله او را بغل گرفته و چشمانش پر از اشک شد، ام الفضل گفت پدر و مادرم بفدایت چرا شما را گریان می بینم؟ رسولخدا صلی الله علیه و آله فرمود: جبرئیل نزد من آمد و مرا آگاه ساخت که امتم بزودی این فرزندم را خواهند کشت(1)..

ام سلمه می گوید از شنیدن این اشعار گریان شدم و بسراغ شیشه رفتم دیدم تغییر نکرده است لحظه به لحظه از آن خبر می گرفتم تا در آخر روز دیدم شیشه تبدیل به خون شده است.

و در روایت دیگر از ام سلمه نقل می کند که شبی پیامبر از نزد ما غایب شد و پس از مدت درازی برگشت در حالیکه گرد آلود بود و مشتش گره کرده، گفتم چرا گرد آلود بنظر می رسید؟ فرمود: به سرزمین عراق جائی که آنرا کربلا میگویند رفتم و قتلگاه فرزندم حسین علیه السلام و گروهی از فرزندان اهل بیت خود را مشاهده کردم و اینکه در دست من است مشتی از خاک قتلگاه است که خون آنها در آنجا به زمین ریخته می شود و آن مشت خاک سرخ رنگی بود که به من داد و فرمود آن را محفوظ نگهدار من آن خاک را در شیشه ای ریختم و درب آن را بستم و هنگامی که حسین علیه السلام از مکه معظمه بسوی عراق حرکت فرمود هر روز و شب شیشه محتوی خاک را می نگریستم و برای مصیبت حسین علیه السلام گریه می کردم تا آنکه روز دهم محرم که امام حسین علیه السلام به شهادت رسید اول روز شیشه را نگاه کردم بحال خود بود ولی در آخر وقت خاک محتوی شیشه را بصورت لخته خون دیدم صدا را بضجه و ناله بلند کردم ولی از ترس دشمن موضوع را پوشیده داشتم و آنروز را هرگز از یاد نخواهم برد (1).

در کربلا مشاهده نمودم.

و همچنین از ابن عباس روایت شده که نیمه روزی رسولخدا صلی الله علیه وآله را در خواب دیدم که غبار آلود و ژولیده مو است و شیشه ای در دست دارد و خونهائی را از زمین جمع کرده در شیشه می ریزد، سئوال کردم یا رسول الله این خونها چیست؟ فرمود: اینها خون حسین علیه السلام و اصحاب او است و این روز جمعه دهم محرم سال 61 هجری بود(1).

الهی استادان مورد حمایت و شاگردان مورد تنبیه قرار نمی گیرند در پاسخ باید گفت اتفاقا چنین نیست هم استادان دانشگاه الهی مورد حمایت ذات اقدس حقند و هم شاگردان مورد تنبیه و مواخذه قرار می گیرند النهایه این حمایت مربیان و موأخذه شاگردان ممکن است در همین جهان باشد و ممکن است نتیجه و ثمره آن در آخرت عاید دو طرف شود و تاریخ انبیاء و قرآن کریم شاهد بر این مدعا است که در پایان بحث به داستان مربوط اشاره می شود اما چرا خداوند متعال گرفتاریها را از انبياء و اولیاء خود دفع نمیکند سه دلیل روشن و واضح دارد:

اول آنکه اگر خدا بخواهد در همه موارد انبیاء و اولیاء خود را از گرفتاریها نجات داده و آنانرا بر اعداء پیروز گرداند مسئله جبر پیش می آید و این مخالف مقتضای حکمت است و حکمت الهی بر آن تعلق گرفته که انسانها در کارشان آزاد باشند. دوم آنکه دنیا دار امتحان و آزمایش است هم برای انبیاء و دوستان خدا و هم برای دشمنان چنانکه خدا در آیات دوم و سوم سوره عنکبوت می فرماید:

«أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ *وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ ».

« آیا مردم می پندارند وقتی که گفتند ایمان آوردیم آنها را بحال خود وامی گذاریم و مورد امتحان و آزمایش قرار نمی گیرند؟ بدرستی که ما گذشتگان را در معرض امتحان قرار دادیم تا راستگویان و دروغ پردازان از یکدیگر تمیز داده شوند» پس گرفتاریهای دوستان خدا برای امتحان آنها و هم چنین امتحان مردم است.

سوم آنکه اگر انبیاء و اولیاء خدا در ایفاء وظیفه دچار زحمت و دردسر و گرفتاری نشوند و خدا گرفتاری آنها را بر طرف نماید خوب و بد و صالح و طالح و سعید و شقی شناخته نمی شوند و همه مردم حتى فاسق و فاجر هم ادعای صالح بودن را می نمایند چنانکه اگر کنکور و امتحان را از مدارس و دانشگاهها بردارند تحصیلکرده و بی سواد همگی ادعای دانشمندی می کنند.

ص: 57

سنگ سخت خارج شد و مردم از شير او استفاده می نمودند و از جمله شکافتن دریا (برای موسی و پیروانش و غرق شدن فرعون و سپاهیانش) و همچنین جاری نمودن چشمه ها از سنگ و اژدها شدن عصای موسی که ریسمانها و چوبهای ساحران را که در انظار مردم بصورت مارها نمایان شده بودند بلعید و از آن جمله است معجزات بینائی کور مادر زاد و شفای بیماری برص و زنده نمودن مرده ها به اذن خدا (بوسیله عیسی بن مریم) و اخبار به آنچه می خورند و آنچه در خانه ها ذخیره نموده اند.

و نیز شق القمر (بوسیله حضرت محمد مصطفی خاتم الانبیاء صلی الله علیه وآله ) و سخن گفتن چهارپایان مانند شتر و گرگ و غیره با آنحضرت .

و چون انبیاء خدا این معجزات را آوردند و مردم از آوردن مثل و مانند آن عاجز و ناتوان گشتند لطف خدا نسبت به بندگانش و حکمت او چنین تعلق گرفته که پیامبران با این معجزات گاهی غالب و زمانی مغلوب و گاهی قاهر و وقتی مقهور گردند و اگر همیشه و در همه حال انبیاء الهی غالب و قاهر می بودند و گرفتاری و ابتلائی برای آنان در بین نبود مردم معتقد به خدائی انبیاء می شدند.

و از طرفی خداوند متعال برای اینکه آنان به فضیلت صبر و گرفتاریها برسند و با شناختی که بمیزان بردباری و استقامت انبیاء و اولیاء خود در تحمل بلاء و محنت و اختیار داشت حالات آنها را مانند احوال سایر مردم قرار داد تا در حال محنت و بليه جميع احوال هم متواضع نه آنکه بلند پرواز و متكبر، و مردم هم بدانند که برای آنها خدائی است که آفریننده آنها است و اداره کننده و مدیر امورشان، پس او را عبادت کنند و از فرستادگانش فرمانبرداری نمایند تا حجت خدا بر کسی که از حد خود تجاوز می کند ثابت گردد و موحد از معاند و مطیع از عاصی و مقر از منکر با آمدن پیامبران و فرستادگان الهی تمیز داده شود آنگاه هلاک می شود آنکه با بينه و برهان، شایسته هلاک شدن است و زنده می ماند آنکه با بینه، شایسته زنده ماندن است. محمد بن ابراهیم می گوید: روز بعد خدمت شیخ ابوالقاسم حسین بن روح رفتم و با خود گفتم که

ص: 59

از او بپرسم آنچه را که دیروز بیان داشت از خود گفته بود یا نه همینکه خدمتش رسیدم بدون مقدمه ابتدا بسخن فرمود و گفت: اگر از آسمان سقوط کنم یا باد مرا از مکان بلندی به گودالی فرو افکند برای من محبوب تر است از اینکه در امر دین به رای خود نظر دهم یا از خود سخن بگویم بلکه آنچه را که دیروز گفتم از حضرت حجت صلوات الله عليه شنیده ام (1).

را در بهشت در مقام صدیقین جای دهد و هر مؤمنی به خاطر ما اذیت و آزاری به او برسد که اشکش بر گونه هایش سرازیر شود خدا اذیت و آزار را از او دور گرداند و در روز قیامت از سخط و عذاب دوزخ ایمن باشد»(1).

3- ابو عماره شاعر می گوید: امام صادق علیه السلام به من فرمود: درباره امام حسین علیه السلام شعری بگو، من شروع کردم به خواندن شعر و حضرت می گریست و آنقدر خواندم که صدای گریه از بیرون خانه شنیده می شد، سپس امام صادق علیه السلام فرمود: يَا أَبَا عُمَارَةَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ شِعْراً فَأَبْكَى خَمْسِينَ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ شِعْراً فَأَبْكَى ثَلَاثِينَ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ شِعْراً فَأَبْكَى عِشْرِينَ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ شِعْراً فَأَبْكَى عَشَرَةً فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع شِعْراً فَأَبْكَى وَاحِداً فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع شِعْراً فَبَكَى فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ شِعْراً فَتَبَاكَى فَلَهُ الْجَنَّةُ.

امام صادق علیه السلام فرمود: «ای اباعماره کسی که درباره حسین بن علی علیهما السلام شعری بخواند و پنجاه نفر را بگریاند جای او در بهشت است، و کسی که شعری درباره حسین بخواند و سی نفر را بگریاند جایگاه او در بهشت است، و کسی که شعری درباره حسین بخواند و بیست نفر را بگریاند جایش در بهشت است، و کسی که شعری درباره حسین بخواند و يکنفر را بگریاند جای او در بهشت است و اگر شعری بخواند و خود بگرید در بهشت منزل خواهد کرد، و اگر شعری بخواند و تباکی کند (حالت گریه را بخود بگیرد) او هم به بهشت خواهد رفت»(2).

4- زيد شحام می گوید: ما گروهی از اهل کوفه خدمت امام صادق علیه السلام بودیم که جعفر عفان وارد شد، امام صادق علیه السلام و او را نزدیک خود نشانید.

و سپس فرمود: جعفر!

ص: 61

امام: به من رسیده که درباره امام حسین علیه السلام اشعار خوبی می سرائی۔ جعفر: آری قربانت گردم. امام: بخوان.

جعفر اشعاری خواند، امام و کسانی که اطرافش بودند گریستند و امام صادق علیه السلام آنقدر گریه کرد که سر شگش صورت و محاسن شریفش را فرا گرفت آنگاه فرمود: يَا جَعْفَرُ وَ اللَّهِ لَقَدْ شَهِدَتْ مَلَائِكَةُ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ هَاهُنَا يَسْمَعُونَ قَوْلَكَ فِي الْحُسَيْنِ علیه السلام وَ لَقَدْ بَكَوْا كَمَا بَكَيْنَا وَ أَكْثَرَ وَ لَقَدْ أَوْجَبَ اللَّهُ تَعَالَى لَكَ يَا جَعْفَرُ فِي سَاعَتِهِ الْجَنَّةَ بِأَسْرِهَا وَ غَفَرَ اللَّهُ لَك

جعفر! بخدا سوگند فرشتگان مقرب خدا در اینجا حضور یافتند و گفتار تو را درباره حسين علیه السلام شنیدند و گریستند چنانکه ما گریستیم بلکه بیشتر. سپس فرمود:

جعفرا خدا بهشت را در همین ساعت بر تو واجب گردانید». سپس فرمود: جعفر آیا بیش از این برایت بگویم؟ جعفر: آری آقای من.

امام هر که شعری درباره حسین علیه السلام بخواند که خود بگرید یا دیگری را بگریاند بهشت را بر او واجب گرداند و او را بیامرزد(1).

5- صالح بن عقبه از امام صادق علیه السلام روایت می کند که فرمود: اگر کسی درباره حسین علیه السلام یک بیت شعر بخواند و خود بگرید و ده نفر را هم بگریاند برای او و گریه کنندگان بهشت است و اگر بیتی بگوید که خود بگیرد و به نفر را بگریاند جای او و گریه کنندگان در بهشت خواهد بود و پیوسته تعداد نفرات را پائین می آورد تا جائیکه فرمود:

اگر کسی بیتی درباره حسین علیه السلام بگوید و خود گریه کند - و گمان می کنم فرمود یا تباکی کند به جای او در بهشت خواهد بود(2).

6- ابوهارون مكفوف (نابینا) روایت می کند که امام صادق علیه السلام در حديث طويلی

ص: 62

فرمود: وَ مَنْ ذُكِرَ الْحُسَيْنُ ع عِنْدَهُ فَخَرَجَ مِنْ عَيْنَيْهِ مِنَ الدُّمُوعِ مِقْدَارُ جَنَاحِ ذُبَابٍ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ يَرْضَ لَهُ بِدُونِ الْجَنَّةِ.

«اگر نزد کسی از حسین علیه السلام یادی بمیان آید و اشک از چشمان او باندازه بال مگسی جاری شود ثوابش بر خدای عز وجل است که کمترین آن دخول در بهشت است».

7- مرحوم علامه مجلسی می فرماید: در بعضی از تأليفات معاصرین مورد وثوق دیدم که روایت شده وقتی پیامبر اکرم فاطمه زهرا سلام الله عليها را از شهادت امام

حسین علیه السلام و مصائب آن حضرت با خبر ساخت فاطمه شدیدا گریه کرد و گفت: پدر در چه زمانی این اتفاق می افتد؟ رسولخدا صلی الله علیه و آله فرمود: در زمانی که نه من باشم و نه تو و علی. زهرا که این سخن را شنید گریه اش شدیدتر شد و عرض کرد: پدر پس کی؟

برای فرزندم اقامه عزا می نماید و گریه می کند؟

رسولخدا صلی الله علیه و آله فرمود: زنان امتم بر زنان اهلبيت من و مردان آنها بر مردان اهلبیت من می گریند و هر سال اقامه عزا خواهند نمود و چون قیامت بر پا می شود تو شفیع زنان خواهی شد و من شفیع مردان و هر یک از آنها که بر مصیبت حسین علیه السلام گریه کرده باشند را می گیریم و وارد بهشت می کنیم.

يَا فَاطِمَةُ كُلُّ عَيْنٍ بَاكِيَةٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا عَيْنٌ بَكَتْ عَلَى مُصَابِ الْحُسَيْنِ فَإِنَّهَا ضاحِكَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ بِنَعِيمِ الْجَنَّةِ. یعنی «فاطمه، هر چشمی در روز قیامت گریان است به جز چشمی که بر حسین علیه السلام بگرید که آن خندان است و او را به نعمتهای بهشتی بشارت میدهند»(1).

مصائب گردیده و با شمشیر یا بوسیله زهر به شهادت رسیده اند عموما مورد توجه امامان بوده است، چنانکه ازری از امام صادق علیه السلام روایت می کند که به فضیل فرمود:

تَجْلِسُونَ وَ تُحَدِّثُونَ قَالَ قُلْتُ نَعَمْ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ قَالَ تِلْكَ الْمَجَالِسُ أُحِبُّهَا فَأَحْيُوا أَمْرَنَا يَا فُضَيْلُ فَرَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَحْيَا أَمْرَنَا يَا فُضَيْلُ مَنْ ذَكَرَنَا أَوْ ذُكِرْنَا عِنْدَهُ فَخَرَجَ مِنْ عَيْنِهِ مِثْلُ جَنَاحِ الذُّبَابِ غَفَرَ اللَّهُ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ كَانَتْ أَكْثَرَ مِنْ زَبَدِ الْبَحْرِ.

امام صادق علیه السلام به فضيل فرمود: «آیا مجالس عزا برپا می کنید و از اهل بیت و آنچه بر آنان گذشته است صحبت می دارید؟ فضیل گفت: آری قربانت گردم، امام فرمود:

این گونه مجالس را دوست دارم پس امر ما را زنده گردانید که هر کس امر ما را زنده کند مورد لطف و مرحمت خدا قرار می گیرد فضيل، هر کس از ما یاد کند یا نزد او از ما یاد کنند و به اندازه بال مگس اشک بریزد، خدا گناهانش را می آمرزد اگر چه بیش از کف دریا باشد(1).

حضرت فرمود: خدا اشکت را مورد توجه قرار دهد که تو از جمله کسانی به حساب می آئی که در مصائب ما جزع می کنند و به خوشحالی ما شاد و به حزن ما اندوهناکند، و بدان که به هنگام مرگ پدرانم نزد تو حضور یابند و سفارش ترا به ملک می کنند و فرشتگان قبل از مردن آنچنان بشارتی به تو می دهند که چشمانت روشن گردد و علاقه و محبت فرشته مرگ بر تو بیش از علاقه مادر به فرزند است سپس اشک در چشمان مبارک امام حلقه زد و چشمان من هم اشکبار شد.

آنگاه امام صادق علیه السلام فرمود: مسمع، زمین و آسمان در موقع شهادت امير المؤمنين ما ترحم نموده و گریستند، و فرشتگان از زمین و آسمان بیشتر بر ما گریستند و از کشته شدن ما اشکهای فرشتگان قطع نشده و کسی بر ما گریه نمیکند مگر آنکه قبل از خارج شدن اشک از چشمش مورد لطف و رحمت خدا قرار می گیرد، اگر یک قطره از آن اشکها در دوزخ افتد شعله های آتش دوزخ خاموش گردد و از حرارت و سوزندگی باز ایستد.

سپس فرمود: کسی که قلبش برای ما بدرد آید در وقت مردن با دیدن ما خوشحال و فرحناک گردد و خوشحالی او ادامه خواهد داشت تا در نزد حوض کوثر به ما ملحق شود، و حوض کوثر هم با ورود دوستان ما خوشحال خواهد شد (1).

امام رضا فرمود: «محرم ماهی است که اعراب زمان جاهلیت آنرا محترم شمرده و جنگ و کشتار را در آن ماه حرام می دانستند ولی مسلمان نماها در این ماه خون مارا حلال شمردند و ریختند و هتک حرمت ما نمودند و زنان و کودکان ما را در این ماه اسیر کردند و آتش به خیمه های ما زدند و اموال ما را غارت نمودند و احترام رسولخدا را در حق ما رعایت نکردند همانا روز عاشورای حسینی پلکهای چشم ما را (از شدت گریه) مجروح و سرشک ما را چون سیل روان ساخت، عزیزان ما را در سرزمین محنت و بلا خوار و ذلیل کرد، همانا غم و اندوه ما تا قیامت ادامه دارد.

پس بر حسین علیه السلام گریه کنندگان بگریند که گریه بر او گناهان بزرگ را محو می کند.

سپس فرمود: چون ماه محرم فرا می رسید، کسی پدرم را خندان نمی دید و این وضع ادامه داشت تا روز عاشورا، در این روز پدرم را اندوه و حزن و مصیبت فرا می گرفت و می گریست و می گفت: در چنین روزی حسین علیه السلام را که درود خدا بر او باد، کشتند.

2- حسن بن فضّال از امام رضا روایت می کند که فرمود: هر کس از سعی و تلاش برای تهیه و تأمین حوائج و نیازمندی خود در روز عاشورا خودداری نماید خدا حوائج دنیا و آخرت او را برآورده سازد و کسی که روز عاشورا را روز مصیبت و اندوه بداند و گریه کند خدا روز قیامت را روز فرح و شادی او قرار دهد و چشمش را در بهشت با دیدن ما روشن سازد و کسی که روز عاشورا را روز برکت نام نهد و چیزی را در این روز ذخیره منزل خود سازد خدا برکت را از آن بردارد و در روز قیامت او را با یزید و عبيد الله بن زیاد و عمر بن سعد که لعنت خدا بر آنها باد محشور گرداند و آنها را در پائین دوزخ جای دهد(1).

ص: 66

بِيَحْيى فَمَنْ صَامَ هَذَا الْيَوْمَ ثُمَّ دَعَا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ كَمَااسْتَجَابَ لِزَكَرِيَّا عليه السلام .

« پس خدا دعایش را اجابت فرمود و بامر پروردگار فرشته ها زکریا را که در محراب عبادت ایستاده بود مخاطب قرار داده و گفتند که خدا ترا مژده می دهد به يحیي.

پس کسی که روزه بدارد این روز را سپس دعا کند خدا دعایش را مستجاب می فرماید چنانکه دعای زکریا را مستجاب فرمود».

ثُمَّ قَالَ يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنَّ الْمُحَرَّمَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذِي كَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِيَّةِ فِيمَا مَضَى يُحَرِّمُونَ فِيهِ الظُّلْمَ وَ الْقِتَالَ لِحُرْمَتِهِ فَمَا عَرَفَتْ هَذِهِ الْأُمَّةُ حُرْمَةَ شَهْرِهَا وَ لَا حُرْمَةَ نَبِيِّهَا ص لَقَدْ قَتَلُوا فِي هَذَا الشَّهْرِ ذُرِّيَّتَهُ وَ سَبَوْا نِسَاءَهُ وَ انْتَهَبُوا ثَقَلَهُ فَلَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُمْ ذَلِكَ أَبَداً.

سپس فرمود: پسر شبیب، بدرستی که محرم ماهی است که اعراب جاهلیت بخاطر احترامش ظلم و ستم و کشت و کشتار را در آن ماه حرام کرده بودند و این امت با اینکه به حرمت این ماه آشنائی و شناخت داشت معهذا احترام پیامبر خود را رعایت نکرد و در این ماه فرزندان پیامبر خود را کشتند و زنانشان را اسیر نمودند و اموالشان را غارت کردند پس خدا هرگز آنها را نیامرزد».

يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ كُنْتَ بَاكِياً لِشَيْ ءٍ فَابْكِ لِلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام فَإِنَّهُ ذُبِحَ كَمَا يُذْبَحُ الْكَبْشُ وَ قُتِلَ مَعَهُ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ رَجُلًا مَا لَهُمْ فِي الْأَرْضِ شَبِيهُونَ وَ لَقَدْ بَكَتِ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ الْأَرَضُونَ لِقَتْلِهِ وَ لَقَدْ نَزَلَ إِلَى الْأَرْضِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ أَرْبَعَةُ آلَافٍ لِنَصْرِهِ فَوَجَدُوهُ قَدْ قُتِلَ فَهُمْ عِنْدَ قَبْرِهِ شُعْثٌ غُبْرٌ إِلَى أَنْ يَقُومَ الْقَائِمُ عليه السلام فَيَكُونُونَ مِنْ أَنْصَارِهِ وَ شِعَارُهُمْ «يَا لَثَارَاتِ الْحُسَيْنِ ».

« پسر شبیب، اگر میخواهی برای چیزی گریه کنی پس برای حسین بن علی بن ابیطالب علیهما السلام گریه کن که او را ذبح کردند همانطور که گوسفند را ذبح میکنند و از اهلبیت او هم هیجده نفر را با او بشهادت رساندند که در روی زمین مثل و مانند نداشتند، و بتحقيق هفت آسمان و زمین برای شهادت آنحضرت گریه کردند، و چهار هزار فرشته برای یاری او از آسمان فرود آمدند، اما وقتی رسیدند که حسین علیه السلام کشته شده بود لذا این

ص: 68

فرشتگان پریشان مو و گرد آلود اطراف قبر حسین علیه السلام معتکفند تا قائم ما قیام کند آنگاه او را یاری خواهند کرد و شعار آنها یالثارات الحسین علیه السلام است ای انتقام گیرندگان خون حسین يَا ابْنَ شَبِيبٍ لَقَدْ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ أَنَّهُ لَمَّا قُتِلَ جَدِّي الْحُسَيْنُ عليه السلام مَطَرَتِ السَّمَاءُ دَماً وَ تُرَاباً أَحْمَرَ.

«پسر شبیب، پدرم برایم حدیث فرمود از پدرش، از جدش که وقتی جدم حسین بشهادت رسید از آسمان خون و خاک سرخ باريد».

يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ بَكَيْتَ عَلَى الْحُسَيْنِ حَتَّى تَصِيرَ دُمُوعُكَ عَلَى خَدَّيْكَ غَفَرَ اللَّهُ لَكَ كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتَهُ صَغِيراً كَانَ أَوْ كَبِيراً قَلِيلًا كَانَ أَوْ كَثِيراً .

«پسر شبیب: اگر برای حسین علیه السلام چنان گریه کنی که اشکهایت بر گونه هایت جاری شود خداوند همه گناهان کوچک و بزرگ ترا می آمرزد اندک باشد یا بسیار». |

يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا ذَنْبَ عَلَيْكَ فَزُرِ الْحُسَيْنَ عليه السلام يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَسْكُنَ الْغُرَفَ الْمَبْنِيَّةَ فِي الْجَنَّةِ مَعَ النَّبِيِّ صلی الله علیه وآله فَالْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَيْنِ .

«پسر شبیب، اگر ترا خوشحال می کند که بهنگام ملاقات با خدا گناهی نداشته باشی پس حسين علیه السلام را زیارت کن، پسر شبیب، اگر می خواهی در غرفه های بهشتی با اکرم که باشی بر قاتلان حسین علیه السلام لعنت فرست».

يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَكُونَ لَكَ مِنَ الثَّوَابِ مِثْلَ مَا لِمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ الْحُسَيْنِ فَقُلْ مَتَى مَا ذَكَرْتَهُ يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً .

پسر شبیب، اگر می خواهی ثواب شهدای کربلا نصيبت شود هنگامی که یاد شهدای کربلا را می کنی بگو: کاش من هم با آنها بودم و از فوز و سعادت بزرگ بهره مند میگشتم».

يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَكُونَ مَعَنَا فِي الدَّرَجَاتِ الْعُلَى مِنَ الْجِنَانِ فَاحْزَنْ لِحُزْنِنَا وَ افْرَحْ لِفَرَحِنَا وَ عَلَيْكَ بِوَلَايَتِنَا فَلَوْ أَنَّ رَجُلًا تَوَلَّى حَجَراً لَحَشَرَهُ اللَّهُ مَعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.

پسر شبیب اگر خواهی که در بهشت با ما باشی در بالاترین درجه ها و مرتبه ها پس

ص: 69

به حزن و اندوه ما محزون و اندوهناک باش و به خوشحالی و شادی ما شاد و خوشحال، و ولایت و دوستی ما را بپذیر ، که اگر مردی سنگی را دوست خود گیرد و به او تولئ خدا در روز قیامت او را با آن سنگ محشور فرماید»(1).

در آیند، یکی عبد الله بن عمر و دیگری عبد الله بن زبیر و سومی حسین بن علی علیهما السلام است اما عبدالله بن عمر بن خطاب با تو خواهد بود او را ملازم خود گیر و طردش منمای اما عبد الله بن زبیر او همانند شیری که بر شکارش حمله ور می شود به تو حمله خواهد کرد و همانند روباهی که با سگ به مکر و خدعه می پردازد با تو معامله خواهد نمود پس بر او پیروز گشتی بند از بندش جداساز.

أَمَّا الْحُسَيْنُ ع فَقَدْ عَرَفْتَ حَظَّهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ هُوَ مِنْ لَحْمِ رَسُولِ اللَّهِ وَ دَمِهِ وَ قَدْ عَلِمْتُ لَا مَحَالَةَ أَنَّ أَهْلَ الْعِرَاقِ سَيُخْرِجُونَهُ إِلَيْهِمْ ثُمَّ يَخْذُلُونَهُ وَ يُضَيِّعُونَهُ فَإِنْ ظَفِرْتَ بِهِ فَاعْرِفْ حَقَّهُ وَ مَنْزِلَتَهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ وَ لَا تُؤَاخِذْهُ بِفِعْلِهِ وَ مَعَ ذَلِكَ فَإِنَّ لَنَا بِهِ خِلْطَةً وَ رَحِماً وَ إِيَّاكَ أَنْ تَنَالَهُ بِسُوءٍ وَ يَرَى مِنْكَ مَكْرُوها.

«واما حسین پس بتحقیق میدانی بهره و نصيب او را از رسولخدا صلی الله علیه و آله و او از گوشت و خون رسول الله است و همچنین می دانی که مردم عراق لامحاله او را بسوی خود فرا خوانند آنگاه پشت باو خواهند کرد و او را بیکس و تنها خواهند گذاشت و در حقش جفا خواهند نمود پس وقتی بر او ظفر یافتی و پیروز گشتی مقام و منزلتش را در نزد بیاد آر و بکردارش مؤاخذه مکن، بعلاوه اینکه او از خویشاوندان رحمی ما است و بپرهیز از اینکه بدی باو برسانی یا عمل زشتی از تو مشاهده نماید»(1).

وی بیعت بگیرد و در نامه کوچکی هم نوشت که حسین علیه السلام و عبدالله بن زبیر و عبدالله بن عمر را احضار نموده و از آنها بیعت بگیر واگر بیعت نکردند آنها را گردن بزن و سرشان را برای من به شام بفرست و وصیت و سفارش پدرش را درباره پرهیز از کشتن حسین علیه السلام ز نادیده گرفت.

چون نامه یزید به ولید رسید از مرگ معاویه ناراحت گردید و بسراغ مروان فرستاد و او را احضار و نامه را با او در میان نهاد و به مشورت پرداخت مروان گفت مصلحت را در این میبینم که آنها را بخواهی و قبل از اینکه از مرگ معاویه با خبر شوند از آنها بیعت بگیر و اگر بیعت نکردند گردنشان را بزن زیرا اگر از مرگ معاویه آگاه شوند هر یک بسوئی خواهند رفت و در آنجا إعلان مخالفت می کنند و مردم را به بیعت خود می خوانند.

مروان گفت: بخدا قسم اگر حسین علیه السلام از اینجا برود بیعت نخواهد کرد و تو هم قدرت چنین کاری را نداری مگر آنکه گروه کثیری از طرفین کشته شوند پس بهتر است که او را نگذاری برود و زندانیش کن تا بیعت کند و یا گردنش را بزن امام حسین علیه السلام از سخنان مروان خشمگین شد و به مروان گفت: وای بر تو ای پسر زرقاء (زن کبود چشم) تو به کشتن من امر می کنی بخدا سوگند دروغ گفتی و پستی و زبونی خودت را آشکار نمودی.

و پس از بیان این مطلب در میان خاندان و یاران خود از نزد ولید خارج شد. پس از آنکه امام حسین علیه السلام بیرون رفت مروان به وليد گفت با پیشنهاد من مخالفت کردی، بخدا دیگر به حسین علیه السلام دست نخواهی یافت.

ولید گفت: وای بر تو می خواهی دین و دنیای مرا نابود کنی، اگر تمام دنیا مال من میشد هرگز دستم را بخون حسین علیه السلام نمی آلودم، سبحان الله من حسین علیه السلام را بکشم برای اینکه با یزید بیعت نمی کند، بخدا قسم هر کس در کشتن حسین علیه السلام دست بیالاید خدا را ملاقات خواهد کرد در حالیکه میزان اعمالش سبک باشد (حسنه ای نداشته باشد) و خدا او را نظر نکند و تزکیه ننماید و به عذاب دردناک معذب گردد(1).

ابن زبیر حاضر نشد ولید گروهی از غلامان و موالیان خود را فرستاد تا او را دستگیر و جلب نمایند مأموران اعزامی به ابن زبیر دشنام دادند و گفتند: یا ابن الكاهلیه می آئی نزد امیر یا اینکه ترا بقتل برسانیم ابن زبیر گفت بخدا من از رفت و آمدهای بسیار فرستادگان دچار ناراحتی شده ام شتاب نکنید تا کسی را نزد امیر بفرستم و ببینم نظر او چیست و برادرش جعفر را نزد وليد فرستاد و جعفر به وليد گفت فعلا از عبدالله دست بدار که از آمد و رفت زیاد فرستادگانت دچار ترس و وحشت شده است دستور بده مأموران برگردند او فردا انشاء الله نزد تو خواهد آمد ولید هم دستور داد که از ابن زبیر دست بردارند و چون شب فرا رسید ابن زبیر باتفاق برادرش جعفر از تاریکی شب استفاده نموده و از راه فرعی بسوی مکه حرکت نمودند، صبح که ولید از فرار ابن زبیر با خبر شد مأمورین خود را به تعقیب او روانه نمود ولی باو دست نیافتند(1).

وأبناء الطلقاء.

«فاتحه اسلام را باید خواند هنگامیکه امت اسلامی به پیشوائی مثل یزید مبتلا گردد که از رسولخدا صلی الله علیه و آله شنیدم فرمود: خلافت بر آل ابی سفیان و آزاد شدگان و فرزندانشان حرام است(1).

بین مروان و امام حسین علیه السلام ابر سخن به درازا کشید و امام خشمگین از او جدا شد وليد آخر روز شنبه دنبال امام فرستاد که بیعت از او بگیرد و امام فرمود: فردا صبح خواهیم دید که کار چگونه خواهد بود(2).

يَا ذَالجَلالِ وَ الاكرَامِ بِحَقِّ القَبرِ وَ مَن فِيهِ الّا اختَرتَ لِى مَا هُوَ لَكَ رَضىً وَ لِرَسُولِكَ رَضى.

«خداوندا این قبر پیامبر تو محمد است و من هم پسر دختر اویم و برای من امری پیش آمده که تو آگاهی، خدایا من نیکی و معروف را دوست میدارم و از منکر و زشتیها بیزارم ای صاحب جلال و کرامت، بحق این قبر و آنکس که در او نهفته است راهی را برای من پیش آور که رضایت و خشنودی تو و رسولت در آن است»(1).

ندارم مرا با خود ببر و در منزل خود جای ده.

رسولخدا صلی الله علیه و آله می فرماید: تو ناگزیری که در دنیا باشی تا شربت شهادت را بنوشي همانا خدا برای تو ثواب بزرگی رقم زده است پس تو با پدر و برادر و عمویت و عموی پدرت در روز قیامت یکجا و با هم محشور می شوید تا وارد بهشت شوید، حسین علیه السلام وحشت زده از خواب بیدار شد و برایش یقین شد که حتما کشته خواهد شد، بستگان خود را جمع کرد و خوابش را برای آنان بیان کرد همگی محزون و مغموم شدند و گریستند بطوریکه در شرق و غرب عالم کسی مانند آنها غمگین و گریان نبود(1).

میگیری آنگاه خون بهترین امت از جهت شخصیت و پدر و مادر ضایع خواهد شد و اهلبیت ذلیل و خوار شوند.

امام فرمود: برادر! به کجا محمد حنفیه عرض کرد: به مکه برو اگر کار بر وفق مراد بود فبها والا به يمن برو که آنجا یاوران جد و پدرت هستند و مردمی رئوف و مهربان و دارای عزمی راسخ و دلهای آنان رقیق است و وسعت خاکش هم زیاد و اگر آنجا هم نتوانستی قرار گیری به کوهستانها و دره ها پناهنده شو و پیوسته از محلی به محل دیگر هجرت کن تا به بینیم عاقبت کار مردم بکجا منتهی می شود و خدا بین ما و تبه کاران حکم فرماید امام حسین فرمود: يا أَخي وَاللَّهِ لَوْ لَمْ يَكُنْ في الدُّنْيا مَلْجَأً وَ لا مَأْوىً، لَما بايَعْتُ يَزيدَ بَنْ مُعاوِيَة.

ای برادر! بخدا سوگند اگر در دنیا هیچ پناهگاه و محل سکونتی نیابم با یزید پسر معاویه بیعت نخواهم کرد».

محمد گریست و امام هم ساعتی گریه کرد و سپس فرمود: رأی تو صائب است و اینک من عازم مکه هستم باتفاق برادران و برادرزادگان و اهلبیت و شیعیان و وسائل حرکت را هم فراهم کرده ایم اما تو در مدينه بمان که بمنزله چشم منی و چیزی از امور را از من پوشیده مدارا(1).

وَ رَسُولُهُ جَاءَ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِ الْحَقِّ وَ أَنَّ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ حَقٌّ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيها وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ وَ أَنِّي لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي ص أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام فَمَنْ قَبِلَنِي بِقَبُولِ الْحَقِّ فَاللَّهُ أَوْلَى بِالْحَقِّ وَ مَنْ رَدَّ عَلَيَّ هَذَا أَصْبِرُ حَتَّى يَقْضِيَ اللَّهُ بَيْنِي وَ بَيْنَ الْقَوْمِ بِالْحَقِّ وَ هُوَ خَيْرُ الْحاكِمِينَ وَ هَذِهِ وَصِيَّتِي يَا أَخِي إِلَيْكَ وَ ما تَوْفِيقِي إِلَّا بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنِيبُ .

بنام خدای بخشنده مهربان این وصیتی است از حسین بن علی بن ابیطالب به برادرش محمد معروف به ابن حنفیه، بدرستی که حسین علیه السلام گواهی میدهد که خدائی نیست بجز خدای واحدی که شریکی برای او نیست و محمد بنده و فرستاده او است که براستی از جانب حق آمده و نیز گواهی میدهد که بهشت و دوزخ حق است و ساعتی که خواهد آمد شکی در آن نیست و اینکه خدا مردگان را از قبور بر می انگیزاند و من برای سرکشی و طغیان و فساد و تباهی و ستم قيام نمیکنم بلکه قیام و خروج من برای اصلاح امت جدم که درود خدا بر او و آلش باد و امر به معروف و نهی از منکر است و می خواهم به

روش جدم و پدرم علی بن ابیطالب عمل کنم پس اگر حق را از من پذیرفتند که خدا سزاوار است به حق و اگر نپذیرفتند، شکیبائی را پیشه خود سازم تا خدا بین من و آنها بحق فرماید که او بهترین حکم کنندگان است و این است وصیت من ای برادر به تو و از خدا توفیق می خواهم و به او توکل می کنم و بسوی او انابه می نمایم»(1).

و گریه را برای که بگذاریم که امروز همانند روزی است که رسولخدااله از میان ما رخت بر بست و علی و فاطمه و حسن و رقیه و زینب و ام کلثوم (دختران رسول الله) از میان ما رفتند خدا ما را فدای تو سازد ای محبوب نیکان گذشته ها امام در نیمه شب از مدینه خارج شد و به هنگام خروج این آیه شریفه را تلاوت فرمود: «فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ »(1).

«در حالیکه ترسان و مراقب خطر بود گفت پروردگارا مرا از گروه ستمکاران نجات ده» (آیه مربوط به فرار موسی پیغمبر از قوم فرعون است).

امام در مسیر از شاهراه مدینه به مکه عبور می فرمود، اهلبیت عرض کردند اگر همانند ابن زبیر راه فرعی را انتخاب می فرمودید بهتر نبود.

امام فرمود: نه بخدا از راه اصلی دور نمیشوم تا آنچه را که خدا می خواهد عملی شود(2).

حجاز با بودن شما به کسی روی نخواهند آورد.

حضرت از او تشکر کرد و برایش دعای خیر فرمود.

سپس عبدالله عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت چاهی حفر کرده ام که تازه به آب رسیده اگر دعا بفرمائید موجب برکت گردد.

حضرت فرمود: از آن آب بیاور.

عبدالله مقداری آب در دلو به خدمت حضرت آورد، أمام مقداری از آنرا مضمضه فرمود و دوباره در چاه ریخت، به برکت آب دهان ابی عبد الله آب چاه بسیار گوارا و زیاد گردید، آنگاه خدا حافظی نمود و به راه خود ادامه داد تا آنکه روز جمعه سوم شعبان وارد مکه معظمه گردید و هنگام ورود به شهر این آیه شریفه را تلاوت می فرمود:

«وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْيَنَ قَالَ عَسَى رَبِّي أَنْ يَهْدِيَنِي سَوَاءَ السَّبِيلِ »(1).

و زمانی که (موسی) به مدین رسید گفت امید است پروردگارم مرا به راه راست هدایت فرماید».

امام حسین علیه السلام دو روز به آخر رجب مانده بود که از مدینه خارج شد و روز سوم شعبان هم وارد مکه معظمه گردید و بدین ترتیب مسافت بین مکه و مدینه را پنج روزه طی نمود(2).

و شما پیروان او و پدرش از پیش بوده اید اگر حاضرید او را یاری کنید و در راه او با دشمنانش جهاد نمائید کتبا از او دعوت کنید و اگر ترس و واهمه دارید، او را فریب ندهید، گفتند ما حاضریم در راه او جانفشانی کنیم و با دشمنانش نبرد نمائیم و خود را به کشتن دهیم بدون آنکه گزندی باو برسد لذا نامه ای بدین شرح به امام حسین علیه السلام نوشتند:

بنام خداوند بخشنده مهربان، به حسین بن علی علیهما السلام از سلیمان بن صرد و مسیب بن نجبه و رفاعة بن شداد بجلی و حبیب بن مظاهر و عبدالله بن وال و جمعی از شیعیان او از مؤمنین و مسلمین اهل کوفه، سلام بر تو اما بعد سپاس خداوندی را که دشمن تو و دشمن پدرت را نابود کرد، آن کسی که زورگو و لجوج و ستمگر و غاصب بود و با زور و قلدری بر این امت مسلط شد و مقام و منصبی را که شایسته آن نبود غصب نمود و برخلاف میل و رضای امت بر آنان حکمرانی کرد، نیکان را کشت و اشخاص شرور و بد سیرت را باقی گذاشت و بیت المال و اموال خدا را بین زورگویان تقسیم نمود پس از رحمت خدا دور باد چنانکه قوم ثمود از رحمت خدا دور شدند و اینک ما جز تو پیشوائی نداریم پس بسوی ما باز آی شاید خدا ما را بر طریق حق مجتمع سازد و نعمان ابن بشیر در قصر حکومتی است و ما با او در نماز جمعه و نماز عید شرکت نمی کنیم و هرگاه مطمئن شویم که به سوی ما خواهی آمد او را از کوفه بیرون میکنیم تا به شام برود و به آنان ملحق شود انشاء الله و سلام و رحمت خدا بر تو باد ای فرزند رسولخدا و بر پدرت و هیچ نیرو و قوهای نیست مگر به خدای بزرگ و با عظمت .

سپس نامه را بوسیله عبدالله بن مشمع همدانی، و عبدالله بن وال بخدمت امام حسین علیه السلام فرستادند و این نامه در دهم ماه رمضان در مکه بدست امام رسید.

متعاقب آن با دو روز فاصله هیئت دیگری متشکل از قيس بن مسهر صیداوی و عبدالرحمن بن عبدالله بن شداد ارحبی و برادرش عبدالله و عمارة بن عبدالله سلولی بخدمت امام اعزام گردیدند که حامل یکصد و پنجاه نامه بودند که بعضی از نامه ها را

ص: 82

یکنفر و بعضی دو نفر و چهار نفر نوشته بودند و امام حسین علیه السلام پاسخ هیچیک از نامه ها رانداد تا اینکه در یکروز ششصد نامه به امام رسید و پیوسته نامه ها می رسید تا به دوازده هزار نامه بالغ شد و دو روز بعد نیز هانی بن هانی سبیعی و سعید بن عبدالله حنفی رابعنوان آخرین قاصد فرستادند با نامه ای که در آن نوشته شده بود:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ لِلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ مِنْ شِيعَتِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُسْلِمِينَ.أَمَّا بَعْدُ:فَحَيَ هَلَا فَإِنَّ النَّاسَ يَنْتَظِرُونَكَ لَا رَأْيَ لَهُمْ غَيْرُكَ فَالْعَجَلَ الْعَجَلَ ثُمَّ الْعَجَلَ الْعَجَلَ وَ السَّلَامُ.

به حسین بن علی از پیروان او از مؤمنین و مسلمین بیا بسوی ما که مردم منتظر قدوم شمایند و رأیی جز رای تو ندارند پس بشتاب بشتاب و شتاب کن شتاب کن والسلام».

ضمنا شبث بن ربعی تمیمی و حجار بن ابجر عجلی و یزید بن حارث بن رويم و عروة بن قيس و عمرو بن حجاج زبیدی و محمد بن عمر و تیمی نامه نوشتند: که صحراها سرسبز و میوه ها رسیده اگر اراده ات تعلق گرفته به سوی ما بیا که لشکر مجهزی برای باری تو آماده است و سلام و رحمت و برکت خدا بر تو و بر پدرت باد، و این نامه را نیز توسط هانی و سعید بن عبدالله فرستادند، و در روایتی است که نوشتند:

يکصدهزار شمشیر برای یاری شما آماده است(1).

بعد، هانی و سعید آخرین فرستادگان شما با نامه هائی که همراه داشتند نزد من آمدند و از مفاد نامه ها و آنچه را که در آن حکایت نموده بودید مطلع شدم که خلاصه اش این بود: پیشوائی نداریم به سوی ما بیا، شاید خدا بوسیله تو ما را در طریق حق و هدایت مجتمع سازد و لذا برادر و پسر عموی خود که مورد اعتماد و وثوق من از اهل بیت من است یعنی مسلم بن عقیل را به سوی شما فرستادم، اگر او برای من نوشت که بزرگان و دانایان و خردمندان و فضلای شما به آنچه که در نامه های شما آمده و من آنرا خواندم و فرستادگان شما به من گفته اند متفق القول و متحد الرأي هستند، انشاء الله بزودی نزد شما

خواهم آمد. فَلَعَمْرِي مَا الْإِمَامُ إِلَّا الْحَاكِمُ بِالْكِتَابِ الْقَائِمُ بِالْقِسْطِ الدَّائِنُ بِدِينِ الْحَقِّ الْحَابِسُ نَفْسَهُ عَلَى ذَاتِ اللَّه. «و جانم قسم که امام و پیشوا نیست مگر کسی که بر طبق کتاب خدا قضاوت کند و به عدل و داد قیام نماید و متدین به دین حق باشد و خود را برای خدا به این امور مقید سازد و السلام»(1).

گروهی بر ما تاختند و حق ما را غصب نمودند و ما برای آنکه تفرقه ایجاد نشود خاموشی برگزیدیم در حالیکه میدانیم که ما شایسته تریم به این منصب، و خلافت حق مسلم ما است بنابراین فرستاده ام را با این نامه بسوی شما روانه می کنم و شما را به کتاب خدا و سنت پیامبر دعوت می نمایم که همانا سنت پیغمبر مرده و بدعت جایگزین آن گردیده است پس اگر دعوتم را اجابت کنید و امرم را اطاعت نمائید شما را به راه رشد و صلاح رهبری خواهم کرد.

امام نامه را به سلیمان مکنی به ابارزین سپرد تا به آنها برساند(1).

است، و نسبت به بزرگان قدردان و حقشناس و درباره رعیت دلسوز و کارپرداز،پیشوائی که خدا اطاعتش را واجب فرموده، بوسیله او حجت را تمام کرده و رسانده است. پس اگر وسیله صخر بن قیس در روز جمل به خواری و پستی گرائیدید امروز با قیام به کمک فرزند رسولخدا صلی الله علیه و آله و نصرت و یاری او خود را شست و شو دهید و من لباس رزم پوشیدم و زره کارزار در بر نمودم و بدانید که اگر کسی کشته نشود سرانجام خواهد مرد.

وقتی سخنان ابن مسعود بپایان رسید بنی حنظله و بنو تمیم قول همکاری و فرمانبرداری دادند و بنی صعد مهلت خواستند النهایه اضافه نمودند که دشمن ترین و مبغوض ترین چیز نزد ما آن است که خلاف امر تو نمائیم و رأی ترا نپذیریم.

در پایان نظر خواهی، ابوخالد یزیدبن مسعود نامه ای بخدمت امام ارسال و در آن نامه متذکر شد که گردن بنی تمیم را برای فرمانبرداریت خاضع و خاشع نمودم و طوق بندگیت را بگردن بنی سعد انداختم، بسوی ما روان شو که تو حجت خدائی بر خلق و امانت اوئی در روی زمین.

چون حسین علیه السلام نامه یزید بن مسعود را قرائت کرد برایش دعا کرد.

واما احنف بن قيس به امام نوشت: أَمَّا بَعْدُ فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ.

«صبر کن که وعده خدا حق است و مبادا کسانیکه یقین ندارند ترا سبک شمارند».

استشهاد احنف به آیه مبارکه کنایه از بیوفائی و مکر و فریب مردمان کوفه است(1).

بود تصور نمود که نامه فرستاده دسیسه ای است از سوی ابن زیاد و لذا فرستاده امام را با نامه نزد عبيدالله زیاد برد و ابن زیاد هم سليمان فرستاده امام حسین علیه السلام را بدار زد و برادر خود عثمان را در بصره به جانشینی خود گماشت و خود عازم کوفه گردید(1).

و دوستی فرزندت (حسین) در راه او کشته می شود و بر شهادت او، مؤمنین اشک می ریزند و فرشتگان مقرب بر او درود می فرستند سپس رسولخدا صلی الله علیه و آله آنچنان گریست که اشکهایش بر سینه مبارکش فرو ریخت آنگاه فرمود بخدا شکایت می برم از آنچه که بر عترت من بعد از من می گذرد»(1).

خبر بیعت مردم با مسلم بگوش نعمان بن بشیر والی کوفه رسید بمسجد رفت و بر فراز منبر شد و با مردم سخن گفت و آنها را از فتنه بر حذر داشت و اضافه نمود: تا کسی با من جنگ نکند من با او به نبرد نخواهم پرداخت و به گمان و وهم و تهمت کسی را نخواهم گرفت پس برای ایجاد تفرقه و آشوب شتاب نکنید که موجب خونریزی و هلاکت مردان و غصب و غارت اموال است و من امیدوارم که طرفداران حق و آنها که حق را می شناسند در بین شما بیش از منکرین آن و طرفداران باطل باشد.

عبدالله بن مسلم بن سعید حضرمی که از طرفداران بنی امیه بود در مقام انتقاد و اعتراض بر آمد و به او گفت: طریق مسالمت آمیزی که تو در پیش گرفته ای صحیح نیست باید سخت گیری کرد و روشی که تو انتخاب نموده ای روش مستضعفین است نعمان بن بشیر گفت:أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْتَضْعَفِينَ فِي طَاعَةِ اللَّهِ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْأَعَزِّينَ فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ.

یعنی من دوست دارم که از مستضعفین باشم در اطاعت و فرمانبرداری از خدا تا اینکه از عزیزان و سختگیران باشم در نافرمانی خدا و از منبر فرود آمد(1).

5- حقوق از دست رفته مظلومان را بگیرند و به آنان برگردانند.

6- از خاندان پیامبر حمایت و آنان را یاری دهند.

7- آشتی کنند با هر که با خاندان پیامبر در صلح و آشتی هستند و بجنگند با هر که با این خاندان در جنگ است(1).

مسلم پس از انتقاد از روش نعمان نامه ای به یزید بن معاویه نوشت و جریان ورود مسلم بن عقیل به کوفه و بیعت مردم را به او گزارش نمود ضمنا متذکر شد که نعمان مرد ضعیفی است یا اینکه خود را به ناتوانی می زند، اگر به کوفه نیازمندی، حکمران مقتدری بفرست تا امر تو را تنفیذ و با دشمنانت مثل تو عمل کند، عمر بن سعد بن ابی وقاص و عمارة بن ولید بن عقبه هم نظير نامه عبدالله برای یزید نوشتند.

یزید با سرجون رومی که از غلامان معاویه بود و در زمان حیات معاویه موقعیت و مقام والائی یافته بود به مشورت پرداخت.

سرجون گفت: پدرت طبق عهد نامهای حکومت کوفه را هم به عبیدالله بن زیاد واگذار کرد لكن قبل از تنفیذ آن مرد، تو نیز چنین کن و کوفه و بصره را به عبیدالله زیاد واگذار، یزید رأی سرجون را پذیرفت در حالیکه با عبيدالله میانه خوبی نداشت، سرانجام نعمان بن بشیر از کوفه بر کنار، و عبیدالله بن زیاد به جای او منصوب گردید یزید نامه ای به ابن زیاد نوشت که پسر عقیل به کوفه رفته و مردم اطرافش گرد آمده اند با رسیدن این نامه خود را به کوفه برسان و به هر حیله و نیرنگی شده پسر عقیل را به چنگ آور و او را در بند کن یا بکش یا او را از کوفه بیرون کن و السلام و نامه را به وسیله مسلم بن عمرو باهلی همراه ابلاغ حکومت کوفه برای عبیداله زياد فرستاد(1).

من هیچ کاری مشکل نیست و هیچ ملامتی متوجه من نخواهد شد و هر که بامن به مخالفت برخیزد او را بسختی مجازات می کنم و شمشیرم برای دشمنان آماده است.

مردم بصره! عثمان بن زیاد بن ابی سفیان را خليفه و جانشین خود قرار دادم از ایجاد اختلاف و فتنه بترسید بخدائی که جز او خدائی نیست اگر بشنوم کسی به مخالفت بر خاسته نه تنها او را گردن میزنم بلکه فامیل و بستگانش را به قتل می رسانم، افراد زیر دست را به جرم مافوق مؤاخذه می کنم تا همگی تسلیم گردند و هیچ مخالفی وجود پیدا نکند.

من فرزند زیاد و شبیه ترین انسانها به او هستم(1).

نکته: ابن زیاد ملعون برادرش عثمان را جانشین خود قرار داد لیکن بی شرمی و افتضاح این است که ابن زیاد بر خلاف قانون مقدس اسلام به استلحاق پدرش به ابوسفیان افتخار می کند، و موضوع دیگر در تشبیه کردن خود به زیاد نظر به شقاوت و خونریزی زیاد دارد و می خواهد به این وسیله مردم را تهدید نماید.

صد هزار درهم جایزه داری، اما مهران گفت: بخدا قسم دیگر توانائی ندارم لذا ابن زیاد خود تنها با چند نفر از نزدیکانش وارد کوفه شد.

وی عمامه سیاهی بر سر نهاد و صورت و دهان خود را با دستمال پوشانده بود، فقط چشمانش دیده می شد تا مردم گمان کنند حسین علیه السلام است که وارد کوفه شده.

و هنگامی که وارد کوفه شد شب فرا رسیده بود و مردم کوفه که منتظر ورود امام حسين علیه السلام بودند بتصور اینکه امام است اطرافش را گرفتند و سلام و درود می فرستادند و تحیت می گفتند و ازدحام جمعیت هر لحظه افزوده میگشت حتی به دم اسبش چسبیده و با او حرکت می کردند، ابن زیاد از اظهار علاقه مردم به حسین علیه السلام ناراحت شده اما از ترس لب فرو بسته بود سرانجام عبدالله بن مسلم فریاد بر آورد که این امیر عبيد الله بن زیاد است و ابن زیاد هم لثام را از صورت و دهان برداشت، مردم که با این صحنه روبرو شدند از اطرافش متفرق گشتند و او بطرف قصر حکومتی براه افتاد وقتی به دار الاماره رسید نعمان بن بشیر هم بگمان اینکه حسين علیه السلام آمده است صدا زد: شما را به خدا از قصر دور شوید که امانتی است در دست من و شما نمی دهم و علاقه مند بجنگ با شما هم نیستم.

ابن زیاد گفت در را باز کن، نعمان وقتی فهمید که او حسین علیه السلام نیست بلکه عبيدالله است در را باز کرد و ابن زیاد وارد قصر شد(1).

و سخن را چنین شروع کرد: اما بعد همانا أمير المؤمنين مرا حاکم بر شهر شما و منابع در آمد شما قرار داده و به من دستور داده تا حق ستمدیدگان را بستانم و به محرومان کمک کنم نسبت به افراد مطیع و فرمانبر خوبی و احسان نمایم و بر مخالفان و آنها که امرشان مشکوک است سخت بگیرم و من امر او را درباره شما موبمو اجراء می کنم برای نیکوکاران همانند پدری مهربان و برای مطيعان همچون برادری مشفق، و تازیانه و شمشیرم برای کسانیکه مخالفت امر نمایند آماده است سپس از منبر فرود آمد و سرشناسان جامعه را احضار کرد و بر آنها سخت گرفت و گفت اسامی آنها که از اهل کوفه نیستند و مخالفين أمير المؤمنين و افرادمشکوک را برای من بنویسید و هر که اسامی را ندهد باید همه کسانی که در ایل آنها زندگی میکنند تضمین کند که مخالفت با ما نکنند، هر که چنین عمل نکند نسبت به او مسئولیتی نداریم و جان و مالش بر ما حلال است، و هر شخصیتی که در حومه او مخالفی وجود داشته باشد و به ما اعلان نکند او را جلو خانه اش به دار خواهیم آویخت(1).

هانی وقتی مسلم را دید ناراحت شد، مسلم اظهار داشت: آمدم تا مرا پناه دهی و میهمان شما باشم، هانی گفت: مرا در محظوری سنگین قرار دادی که اگر وارد خانه ام نشده بودی دوست داشتم که برگردی لیکن این عمل برای من عار و ننگ است وارد شو اما نحوه رفتار هانی با مسلم و احتراماتی که نسبت به او مبذول داشت که همان هم پیمانان خود را به بیعت با مسلم دعوت کرد که بر حسب تاریخ تعداد بیعت کنندگان در خانه هانی به هیجده هزار نفر رسید نشانگر آن است که هانی از آمدن مسلم به خانه اش استقبال کرده است خلاصه آنکه مسلم در خانه هانی منزل کرد و شیعیان پنهانی به نزد او می آمدند و با او بیعت می کردند و ابن زیاد هم در مقام دستیابی وی بود اما از مکانش آگاهی نداشت(1)..

در حالیکه تأسف می خورد او را گفت: چه چیز تو را از کشتن او باز داشت؟

مسلم گفت: دو چیز مانع از انجام این کار شد نخست آنکه کشتن وی در خانه هانی مورد پسند و خوشایند هانی نبود دیگر آنکه حدیثی از پیامبر اکرم ا رسیده است:

گفت: أِنَّ الْإِيمَانَ قَيَّدَ الْفَتْكَ فَلَا يَفْتِكُ مُؤْمِنٌ «هر آینه ایمان قید و بندی است برای ترور و مؤمن تروریست نمی باشد».

شریک گفت أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ قَتَلْتَهُ لَقَتَلْتَ فَاسِقاً فَاجِراً كَافِراً غادِراً . بخدا قسم اگر او را کشته بودی یک نفر فاسق، ستمکار، کافر و حیله گری را می کشتی»(1)..

اسلامی را مو بمو اجراء می کند و یک میلیمتر از مسیر صحیح اسلامی منحرف نمی شود هر چند در ظاهر فرسنگها از هدفش دور شود، مسلم بن عقیل وظیفه اسلامی خود را باید در نظر بگیرد و مسئولیتی را که از طرف حسین علیه السلام الا بعهده اش نهاده شده در ست اجرا کند، و حیثیت انقلاب و اسلام را باید حفظ نماید بنابر این به غیر از اینکه انجام گرفت اگر انجام می گرفت صحیح نبود، و آنچه گفته شده درست نیست زیرا:

اولا مسلم مرد شجاعی بود که یک تنه در برابر تمام قشون ابن زیاد ایستادگی کرد و لشکر ابن زیاد از مقاومت با او عاجز شدند و بالاخره با حیله پیش آمدند و امان دادندتا خود را تسلیم کرد.

ثانیا مسلم یک دستور اسلامی را که از پیامبر به او رسیده و در این موقع حساس وظیفه اش را بیان می کند بکار می گیرد تا در برابر خداوند و مردم سرافراز گردد و آن روایتی است که نقل فرمود:

الْإِيمَانَ قَيَّدَ الْفَتْكَ. یعنی ایمان پای بند مؤمن از ترور است مؤمن هرگز تروریست نخواهد بود.

ثالثأ حسین علیه السلام مسلم را مامور گرفتن بیعت از مردم کرده و مسئولیت جنگ و جهاد را بعهده او نگذاشته بود و او وظیفه دیگری ندارد مخصوصا بدست آوردن پیروزی از طريقه حیله و تزویر و توطئه که اگر چنین میکرد قطعا مورد مؤاخذه امام قرار میگرفت زیرا نهضت را مخدوش می ساخت خلاصه باید گفت: حسین علیه السلام مسلم را شناخته و او را لایق مقام نیابت خاصه دانسته که او را انتخاب فرموده و از نایب حسین علیه السلام غیر از این نباید انتظار داشت.

برو و با آنها انس بگیر و بگو من از اهالی حمص هستم و این پول را برای کمک به قیام آورده ام معقل به مسجد رفت و شنید که مردم با هم صحبت میکنند و با اشاره به مسلم بن عوسجه که در حال نماز بود می گویند: این مرد برای حسین علیه السلام بیعت می گیرد.

معقل نزد مسلم بن عوسجه رفت و صبر کرد تا نمازش را سلام داد باو گفت: من مردی هستم از شهرهای شام که خدا بر من منت نهاده و مرا از دوستان اهل بیت قرار داد و این سه هزار درهم آورده ام و می خواهم با مردی که شنیدم به این شهر آمده و برای حسین علیه السلام پسر پیامبر بیعت می گیرد ملاقات کنم و از عده ای شنیده ام که شما با نماینده پسر پیغمبر مربوط هستید و شما این پول را بگیرید و مرا بخدمتش ببرید تا با او بیعت کنم و می توانید قبل از رسیدن بخدمتش از من بیعت بگیرید.

مسلم گفت: من از ملاقات با شما خوشحالم امید است که به هدفت برسی و خداوند بوسیله تو خاندان پیامبرش را یاری کند ولی دوست نداشتم که قبل از تعیین سرنوشت این مرد طاغی شناخته شوم آنگاه مسلم بن عوسجه از معقل بیعت گرفت و باعهد و میثاق قوی که این امر را پنهان نماید روزهای متمادی آمد و رفت می کرد تا آنکه به خانه هانی راه یافت و اخبار مسلم بن عقیل و شیعیان را به ابن زیاد گزارش می نمود(1). او

اولین کسی بود که وارد می شد و آخرین کسی بود که خارج می گردید(2).

ص: 100

میشناسی؟ هانی فهمید معقل جاسوس ابن زیاد بوده لذا شروع کرد به عذر خواهی که من مسلم را به خانه ام راه نداده ام خودش آمده و شرم و حیا مانع از آن شده که او را بیرون کنم و اینک به من اجازه بده بروم او را از خانه ام بیرون کنم.

ابن زیاد گفت: ترا رها نمیکنم تا آنکه مسلم را تحویل من دهی؟

هانی: نه بخدا چنین کاری نمی کنم و مهمانم را تسلیم تو نخواهم کرد تا او را بقتل برسانی(1).

و بسلامت و میشنوم و می بینم و بازوئی توانا و یاران بسیار دارم، بخدا اگر کسی را هم نداشته باشم و تنها و بی یار و یاور باشم او را تحویل نمیدهم تا آنکه قبل از

او بمیرم».

آری هانی این مرد خدا و آزاده شهادت را بر ننگ و عار ترجیح داد و حاضر نشد که مهمان و پناهنده خود را تسلیم دژخیمان کند. و مسلم بن عمرو باهلی که مأیوس شد به ابن زیاد گفت: امیر! مسلم را تحویل نمی دهد حتی آنکه کشته شود!!

ابن زیاد گفت: بخدا اگر او را تحویل ندهی گردنت را می زنم.

هَانِئٌ إِذاً وَ اللَّهِ تَكْثُرُ الْبَارِقَةُ حَوْلَكَ . «اگر چنین کنی با شمشیرهای زیادی روبرو خواهی شد».

ابن زیاد: مرا به شمشیرهای کشیده می ترسانی، و دستور داد هانی را نزد او بردند و با چوبی که در دست داشت به صورت و بینی او زد که گوشت صورتش کنده شد و خون از بینی وی جاری گشت.

هانی دست به قبضه شمشیر یکی از مامورین برد که حمله نماید لیکن پلیس ابن زیاد مانع شد.

ابن زیاد گفت: او را ببرید که خونش مباح است.

هانی را کشان کشان بردند به اطاقی افکندند و در را برویش بستند حسان بن خارجه به عبیدالله بن زیاد گفت: ما او را با حیله و مکر به اینجا کشاندیم و تو با او این چنین رفتار کردی.

ابن زیاد خشمگین شد و دستور داد با مشت و سیلی او را بر جای خود نشاندند محمد بن اشعث گفت: ما به رأى امير خشنودیم زیرا او مؤدب است!(1)۔

ص: 104

اشراف، یاران مسلم بطرف ابن زیاد و اطرافیانش سنگ پرتاب می کردند و به ابن زیاد و پدر و مادرش دشنام می دادند و لذا کار بر ابن زیاد تنگ گشته و او و پنجاه نفر نگهبان اشراف در تنگنا قرار گرفته بودند(1).

نرسانند. ابن زیاد بقیه اشراف کوفه را که با وی بودند یکی پس از دیگری بخارج قصر فرستاد که آنها هم با مردم سخن گویند و آنان را متفرق سازند.

مردم بیوفای کوفه با تهدیدات سران آنچنان بر خود ترسیدند که با خود به سخن می پرداختند: ما را چه کار در کار حکومت دخالت کنیم، خدا خود میان آنها اصلاح فرماید، بهتر است که در خانه بنشینیم تا فتنه بخوابد.

ولذا از اطراف مسلم پراکنده شدند، زن می آمد و دست پسر و برادر و شوهر خود را میگرفت در حالی که از ترس رنگ باخته بود و می گفت: مردم او را کفایت میکنند،و مرد می آمد و به پسر برادر خود می گفت: فردا سپاه شام می آید تو چگونه می خواهی با آنها نبرد کنی، و بدین ترتیب مردم مسلم بن عقیل را ترک نمودند و به جز پانصد نفر کسی با او نبود و چون نماز مغرب را بجای آورد آن پانصد نفر هم به سی نفر تقلیل یافت.

مسلم با سی نفر نماز عشاء را بجای آورد و موقعیکه خواست از در کنده خارج شود ده نفر با او بودند و وقتی از در مسجد خارج شد تک و تنها بود(1).

با مردم بیرون رفته و طوعه جلو در منتظر مراجعت فرزندش بود. مسلم نزدیک طوعه رسید و سلام کرد و طوعه جواب سلام او را داد. مسلم که از ادامه راهش خودداری کرد، خانم احساس کرد حاجتی دارد پرسید: ماحاجتك؟ چه می خواهی؟

مسلم آب طلبید، طوعه وارد خانه شد و ظرف آب را آورد و بمسلم داد مسلم پس از نوشیدن آب جلو خانه طوعه نشست.

طوعه که ملاحظه کرد با آشامیدن آب جلو خانه نشست مشکوک شد:

۔ مگر آب نیاشامیدی؟

- بلی؟

- به خانه ات برو که نشستن تو جلو خانه ام صحیح نیست.

مسلم سکوت کرد و جوابی نداد.

طوعه سه مرتبه این سخن را تکرار کرد و چون دید پاسخی نمی دهد گفت:

سبحان الله بنده خدا، برخیز به خانه ات برو خدا ترا نگهدارد شایسته نیست اینجا بنشینی و من اجازه نمی دهم و راضی نیستم که درب خانه ام نشسته باشی.

هنگامیکه نشستن جلو خانه را بر او تحریم کرد مسلم برخاست و با صدای آرام توأم با اندوه گفت: بخدا در این شهر کسی را ندارم اگر بمن احسان کنی و امشب بمن جای دهی نزد خدا مأجور خواهی بود و شاید بتوانم بعدا جبران نیکی ات را بنمایم طوعه از نحوه سخن و حرکت مسلم احساس کرد غریب است و علاوه دارای شخصیتی است که وعده پاداش می دهد لذا پرسید کیستی؟

- من مسلم بن عقیلم که مردم به من دروغ گفتند و مرا فریب دادند.

خانم با تعجب و اضطراب پرسید: تو مسلمی؟

- آری من مسلم بن عقیل نماینده حسین علیه السلام پسر فاطمه ام.

طوعه با کمال خضوع و احترام و عذر خواهی مسلم را به خانه اش دعوت کرد، و با

ص: 109

این حرکت شرف دنیا و آخرت را در یک لحظه برای خود کسب نمود.

طوعه سفیر حسین علیه السلام را در اتاق پذیرائی جای داد و کمر خدمت بست، برایش غذا آورد، اما مسلم از کثرت غم و اندوه تمایل به طعام ندارد، اندوه مسلم از آن جهت نیست که خود گرفتار بیوفائی کوفیان گردیده که سرانجام آن شهادت در راه خداست و مسلم از آن استقبال می کند بلکه ناراحت از آن است که چرا برای حسین علیه السلام نامه نوشتم و او را به بیعت کوفیان امیدوار ساختم و در نتیجه حسین بن علی پسر فاطمه اسير کوفیان خواهد شد(1).

1- بازرسی و تفتیش کلیه خانه های کوفه بمنظور دستیابی به مسلم بن عقيل.

2- کنترل دقیق خیابانها و راهها و کوچه ها برای جلوگیری از فرار مسلم.

3- دستگیر نمودن همه کسانی که حامی انقلاب مسلم بن عقيلند.

پلیس کوفه در اجرای فرمان ابن زیاد شش نفر را بشرح زیر دستگیر و زندانی نمود:

1- مختاربن ابی عبیده ثقفی 2- اصبغ بن نباته از دوستان خاص علی بن ابیطالب علیه السلام 3- حارث بن اعور همدانی یکی از فرماندهان بزرگ علی علیه السلام 4- عبدالله بن نوفل ابن حارث از بستگان نزدیک علی علیه السلام 5- عبدالاعلى بن یزید کلبی 6 - عمارة بن صلخب ازدی(1).

حیرت زده به این سو و آنسو نگاه می کرد و نمی دانست چه کند و چگونه خبر را به ابن زیاد برساند ناگهان چشمش به عبدالرحمان فرزند محمد بن اشعث افتاد به نزد او رفت و گفت: مسلم در خانه ما است، عبدالرحمان گفت: آرام مبادا کسی بشنود و زودتر به ابن زیاد خبر دهد و جایزه را دریافت کند.

عبدالرحمن وارد قصر شد یک سر به نزد پدرش محمد بن اشعث که به دلیل خوش خدمتی که انجام داده و جمعیت کثیری از هوادران مسلم را گرد آورده و در کنار ابن زیاد در جایگاه مخصوص نشسته بود رفت و سر در گوش پدر نهاد و گزارش خود را داد.

ابن زیاد: عبدالرحمان چه می گوید؟

ابن اشعث: اصلح الله الامير البشارة العظمی، خدا امیر را بسلامت بدارد مژده بزرگ.

به چه مژدهای؟ که از مثل تو کسی انتظار همین است.

- فرزندم بمن خبر داد که مسلم در یکی از خانه های ما است.

ابن زیاد از خوشحالی پر در آورد و گفت خوشا بحالت که به مال و جاه و مقام رسیدی، برخیز و او را نزد من بیاور که هر جایزه بزرگ و هر چه بخواهی برایت

آماده است(1).

آری ابن زیاد بر نسل هاشم سلطه یافت تا او را قربانی بنی امیه نماید که خود و پدرش را با از دست دادن شرافت و انسانیت به آنان ملحق ساختند.

را دستور داد تا آنها را یاری و کمک نماید، فرماندهان با سیصد سوار بطرف خانه طوعه حرکت نمودند وقتی به نزدیکی خانه طوعه رسیدند مسلم از شیهه اسبان و فریاد سواران دریافت که به قصد دستگیری او آمده اند لذا از طوعه تشکر نمود و گفت گرفتاری شما از ناحیه پسرتان است و تا لباس رزم پوشید سواران وارد خانه طوعه مسلم با شمشیر به آنها حمله کرد و آنان را از خانه بیرون راند، سواران دوباره حمله نمودند و این بار هم مسلم حمله آنها را دفع و آنان را از خانه بیرون کرد و خود هم بیرون آمد و بر سواران حمله کرد و سرها درو میکرد و چنان شجاعتی از خود نشان داد که در تاریخ شجاعان بی سابقه بود سپاه پسر زیاد که دریافتند حریف مسلم نیستند به پشت بامها رفتند و مسلم را سنگ باران نمودند و دسته های نی را آتش می زدند و بر سر مسلم می ریختند مسلم که چنین دید بازوی مردانی را می گرفت و به پشت بام پرت می کرد محمد بن اشعث مشاهده کرد که نیروهایش تقلیل یافته و قدرت مقابله با مسلم را ندارند نزد ابن زیاد رفت و تقاضای نیروی کمکی اعم از سواره و پیاده نمود، ابن زیاد او را ملامت و توبیخ کرد: سبحان الله ترا به سوی یک نفر فرستاده ایم تا او را دستگیر کنی این چنین رخنه به نیرویت وارد شده ابن اشعث که از این سرزنش ناراحت شده بود گفت: خیال میکنی مرا به جنگ بقالی از بقالهای کوفه یا مردی از مردم عجم فرستاده ای. إِنَّما بَعَثْتَنِي إِلَى أَسَدٍ ضَرْغَامٍ وَ سَيْفٍ حُسَامٍ فِي كَفِّ بَطَلٍ هُمَامٍ مِنْ آلِ خَيْرِ الْأَنَام .

«همانا مرا به جنگ شیر بیشه و شمشیر برندهای که در دست مرد شجاع از نسل بهترین مردمان است فرستاده ای»

ابن زیاد نیروی زیادی برای کمک ابن اشعث فرستاد اما مسلم یک تنه بر دشمن انبوه حمله می کرد، ابن اشعث پیش آمد و گفت: جوان چرا خود را به کشتن میدهی تو در امانی، مسلم به حمله های خود ادامه داد و این رجز را می خواند:

1- أَقْسَمْتُ لَا أُقْتَلُ إِلَّا حُرَّا *** وَإِن رَأَيْتُ الْمَوْتَ شَيْئاً نُكْرَا

2- أَخَافُ أَنْ أُكْذَبَ أَوْ أُغَرَّا*** أَوَ یخْلُطُ الْبَارِدَ سُخْناً مُرّا

ص: 115

.

3- رَدَّ شُعَاعِ الشَّمْسِ فَاسْتَقَرَّا *** كُلُّ امْرِئٍ يَوْماً مُلَاقٍ شَرّا

1- «بخدا قسم یاد کرده ام که کشته نشوم مگر به آزادگی هر چند مرگ چیز ناپسندی است».

2- «می ترسم دروغ بگوئید یا مرا فریب دهید یا سردی را با گرمی تلخ بیامیزید».|

3- «تا غروب آفتاب در مقام خود مستقرم هر کسی یک روز بدی را ملاقات خواهد کرد».

محمد بن اشعث گفت: تو دروغ گفته نمی شود و فریب داده نشوی و این گروه ترا نمی کشند و نمی زنند.

مسلم خسته شده بود و بدیوار خانه تکیه کرد، پسر اشعث مجددا باو گفت تو در امانی مسلم گفت: آیا در امانم؟

پسر اشعث گفت: آری، و تمامی آن گروه هم تأئید کردند جز عبيداله بن عباس سلمی که خود را بکناری کشید و گفت: لَا نَاقَةَ لِي فِي هَذَا وَ لَا جَمَل. کنایه از این که (در این زمینه من اراده و اختیاری ندارم مسلم فرمود: إنّي واللّهِ لولا امانُکُم مَا وَضَعْتُ يَدِي فِي أَيْدِيكُمْ.

بخدا سوگند اگر امان شما نبود دستم را در دست شما نمی نهادم».

مسلم خود را تسلیم کرد و او را به طرف دارالاماره بردند(1).

آن نخواهی چشید، تا حمیم دوزخ را بچشی و او را از نوشیدن آب منع نمود، مسلم گفت: مادر بعزایت بنشیند تو کیستی؟ باهلی گفت: من آنم که حق را شناخته ام

هنگامیکه تو منکر آنی و از امام و پیشوای خود اطاعت کرده که تو با امام خود خیانت کردی، من مسلم بن عمرو باهلی هستم.

مسلم بن عقیل فرمود: مادر در سوگ تو بنشیند که چه جفا کار و سنگدلی ای پسر باهله تو سزاوارتری از من به حمیم دوزخ، در این موقع مسلم تکیه به دیوار داد

و نشست، عمرو بن حریث غلامش را گفت ظرفی آب بیاور و به مسلم بده، او چنین کرد مسلم ظرف آب را نزدیک دهانش برد و خون از دهانش در آب ریخت لذا آنرا نیاشامید و دو مرتبه ظرف آبرا پر کردند و هر دفعه خون با آب مخلوط شد در دفعه سوم دندانهای مسلم در کاسه ریخت دیگر آب نیاشامید و گفت خدا را سپاس میگویم که اگر از این آب روزی من میبود می آشامیدم (1).

باشد نکشم.

مسلم گفت: واضح است که تو کاری میکنی که هیچکس نکرده است از تو است کشتن های فجیع و مثله کردنهای زشت و ناروا و خبث طینت و پستی که کسی سزاوارتر از تو در انجام این اعمال نیست چون مسلم در این گفتار ابن زیاد را به جنایتکاران تاریخ ملحق ساخت بر آشفت و گفت: توئی که وحدت مسلمین را در هم شکستی و بر امام زمانت خروج کردی و فتنه بزرگی به وجود آوری!

مسلم گفت: دروغ گفتی که معاویه و فرزندش يزيد شق عصای مسلمین نمودند و تو و پدرت زیاد بن ابیه غلام بنی علاج از قبیله ثقيف باب فتنه را گشودید که منکرات را در بین مردم ظاهر و آشکار ساختید و معروف را دفن کردید و بدون رضایت مردم فرمانروای آنان شدید، کردار کسری و قیصر را پیش گرفتید ما آمدیم که آنها را امر بمعروف و نهی از منکر کنیم و ایشان را به کتاب خدا و سنت پیامبر بخوانیم و به آن عمل کنیم که شایسته آنیم که حکومت از زمان على از آن ما بوده و شما بر ما ستم کردید پس شمائید اول کسی که بر امام خروج کردید و شق عصای مسلمین نمودید و بظلم حکومت را غصب کردید و با اهلش با ظلم و عدوان رفتار کردید.

چون در این جملات مسلم بن عقیل به مسئله الحاق اشاره کرد که در آن افتضاح ابن زیاد بود و این معنی بر او گران آمد چاره ای نداشت جز آنکه متوسل به تهمت و افتراء و دشنام گردد لذا به مسلم گفت: مگر تو نبودی که در مدینه شرب خمر می کردی حالا امر بمعروف و نهی از منکر می کنی؟

مسلم بر او فریاد زد و گفت: کسی به شرب خمر سزاوار است که انسانهای بیگناه را می کشد و به لهو و لعب می پردازد و از کار خود شرمنده نیست. مثل اینکه کار خلافی انجام نداده است پسر زیاد جلو آمد و شروع کرد به دشنام دادن نسبت به علی و حسن و حسین علیه السلام و عقیل.

مسلم گفت: تو و پدرت به فحش و دشنام سزاوار ترید هر چه می خواهی بکن ای

ص: 118

دشمن خدا ابن زیاد دستور داد مسلم را به بام قصر ببرند و گردنش را بزنند و جسدش را به زیر اندازند(1).

لَا نُبَالِي إِذَا قَتَلْنَاهُ مَا صُنِعَ بِهَا

یعنی درباره جسدش پس از کشتن او ما را با آن کاری نیست هر کاری که میخواهی بکن»(1).

هانی و کثرت قبیله اش را میدانی و من و اسماء خارجه با وعده و وعید او را به قصر آوردیم خواهش می کنم او را به من ببخشید که از دشمنی اهل بیتش می ترسم ابن زیاد با توبیخ و تهدید او را ساکت کرد و دستور داد هانی را به بازار ببرند و بکشند هانی را دست بسته بطرف بازار بردند و او هر چه فریاد می زد و قبیله و هم پیمانان خود را می خواند. وَا مَذْحِجَاهْ وَ لَا مَذْحِجَ لِيَ الْيَوْمَ وَا عَشِيرَتَاهْ . میگفت هیچکس او را یاری نکرد و جوابش را نداد و حال آنکه در گذشته چهار هزار مرد سواره و هشت هزار پیاده تحت فرمان خود داشت و وقتی هم پیمانان خود را از قبیله کنده و غیره می طلبید سی هزار نفر تحت فرمان و او را اجابت می نمودند اما در آنروز احدی به کمکش نشتافت هانی دستهای خود را رها ساخت تا حمله کند اما بر سرش ریختند و مجددا دستهایش را بستند و به بازار بردند و رشيد غلام ترک آزاد شده ابن زیاد او را شهید نمود ابن زیاد سر هانی را هم همراه سر مسلم برای یزید فرستاد(1).

می دیدند که جسد او را با چه خواری در کوچه ها به روی زمین می کشیدند معهذا همه لب فرو بسته و حتی یک نفر هم اعتراض نکرد، این چنین مردم همواره باید بردگی را بپذیرند و با ذلت و خواری زندگی کنند زیرا اگر حاکم عادلی همانند على علیه السلام بیابند از او اطاعت نمی کنند اما در برابر ظالم و ستمکار بردهوار مطيع و منقادند. اینجا است که شاعر گمنام زمان بنی امیه داستان توهین و اهانت به این دو بزرگمرد را به نظم در آورده و چنین می گوید:

1- فَإِن كُنْتَ لا تَدْرينَ مَاالمَوتُ فَانْظُرى *** إِلى هانِىَ فى السُّوقِ وَ ابْنِ عَقيل

2- إِلى بَطَلٍ قَد هَشَمَّ السَّيفُ وَجْهَهُ *** وَ آخَرَ يُهوى مِنْ طمارِ قَتيل

3- تَرى جَسَداً قَدْ غَيَّرَ المَوتُ لَونَهُ *** وَ نَضْحَ دَمٍ قد سالَ كُلِّ مَسيل

1- «اگر نمی دانی مرگ و مردن چیست در بازار به بدن هانی و ابن عقیل نظر کن».

2- «نظر کن به پهلوانی که شمشیر، گوشت چهره اش را برده و استخوانش را شکسته و دیگری که از بلندی پرت شده و کشته شده است».

3- «بدنی را می بینی که در اثر مرگ تغییر کرده و خونی را که در رودها جریان یافته».

4- «جوانی که در جوانمردی و حیا سرآمد روزگار و شجاعی که از هر شمشیر صیقلی داده برنده تر است» (1).

نمی دهد تا چه تاریخی بدنها در بالای دار بوده اند و آنطور که مورخین نوشته اند مسلم ابن عقيل اول هاشمی است که به دار آویخته شده است و شگفت اینجا است که چگونه مدعیان اسلام احکام الهی را وارونه عمل می کنند! که چوبه دار در اسلام برای محاربين با خدا و رسول وضع و تعیین شده لیکن مصلحین و رهبران دینی را به دار می زنند.

«إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ».

«همانا کیفر آنها که با خدا و رسولش می جنگند و کوشش می کنند تا در زمین فساد کنند این است آنانرا بکشند یا به دار آویزند و یا دست و پای آنها را بر خلاف یکدیگر ببرند یا تبعید گردند»(1)..

حسین علیه السلام ملحق نگردد یا پیامی از ناحیه حسین علیه السلام به کوفه نرسد حداکثر احتیاط و سخت گیری انجام می گرفت.

این اقدام مخصوص کوفه نبود بلکه رئیس پلیس کوفه حصین بن نمیر را به قادسیه و از آنجا به خان و قطقطانیه و کوههای لَعلَع فرستاد تا همه این نواحی را کنترل نماید و در هر نقطه تعدادی نیرو گماشته بود و در کوفه کسانی را که به دوستی حسین علیه السلام لب معروف بودند و احتمالا ممکن بود اقدامی در جهت یاری حسین علیه السلام انجام دهند دستگیر و زندانی نمودند که از جمله آنها سليمان بن صرد خزاعی و مختار بن أبي عبيده ثقفی و چهارصد و پنجاه نفر از وجوه و اعیان شیعه بودند(1).

و گیتی را تحت الشعاع خود قرار دهد و برای همیشه و ابدالدهر باقی و زنده و پایداربماند در نطفه خفه شود فلذا در خطبه ای که خواهد آمد اصحاب و یاران را به آن نهضت آگاه ساخت.

یزید به همین اندازه اکتفا نکرد بلکه از شام سی نفر را مأمور ساخت به مکه روند و لباس احرام بپوشند و شمشیر در زیر لباس حمایل کنند و هر کجا حسین علیه السلام را یافتند بکشند حتی اگر به پرده کعبه چسبیده باشد(1).

با آدمیزاد همراه است) واشتیاق من به پیوستن به گذشتگانم همچون اشتیاق يعقوب است به دیدار یوسف و برای من مصرع و مقتلی اختیار شده است که ناگزیر از دیدار آنم، گویا می بینم گرگان صحرا بین نواويس و کربلا اعضاء مرا پاره پاره نمایند و از من شکمها و انبانهای خالی خود را انباشته می سازند از روزی که قلم رفته است گریزی نیست و ما اهلبیت به رضای خدا خشنودیم و بر بلای او شکیبا و مزد صابران را از او دریافت خواهیم کرد. هرگز پاره تن رسولخدا که درود خدا بر او و خاندانش باد از او جدا نمی شود بلکه در حظيرة القدس (بهشت برین) به او می پیوندند و چشم رسولخدا صلی الله علیه و آله بأنها روشن می شود و وعده او تحقق می پذیرد بدانید که من بخواست خدا فردا صبح حرکت می کنم هر کس در راه ما از بذل جان نمی اندیشد و حاضر است که به لقاء الله بپیوندد و جانش را در این راه فدا نماید با ما حرکت کند»(1).

نکته لطيف در این نامه آن است که این حرکت را فتح و پیروزی میداند و حقیقتا حسین علیه السلام پیروز است و هر کس برنامه و حرکت او را دنبال کند نیز پیروز خواهد بود چنانکه گاندی مصلح و رهبر هندوستان با الهام از سخنان حسين بن علی سرور آزادگان بر استعمار انگلیس پیروز گشت و رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران و ملت شهید پرور ما هم به پیروی از حسین علیه السلام مظهر آزادی و آزادگی به پیروزی نهائی بر طاغوت زمان و استکبار جهان دست یافتند.

وقتی نامه امام علیه السلام در مدینه به بنی هاشم رسید گروهی از بنی هاشم برای نیل به شهادت و سعادت ابدی و پیروزی حرکت کردند و در مکه به حسین علیه السلام ملحق شدند که از جمله برادران و عموزادگان بودند و محمد حنفیه هم هر چند با حرکت امام مخالف معهذا همراه آنان حرکت نمود(1).

ابن عباس: پسر پیغمبر؟ اکنون که می خواهی بروی پس زنان و دختران را همراه مبر زیرا می ترسم که ترا بکشند و زنان و دخترانت ناظر جریان باشند که خدا داند به آنان چه خواهد گذشت، حسین علیه السلام جان به خدا قسم اگر می دانستم که با چنگ زدن به موی سر شما و درگیر کردن خود را با شما مردم جمع می شوند تو را قانع می کنند که به کوفه نروی هر آینه اینکار را می کردم ولی چه کنم که با هیچ قدرت و اقدامی نمی توانم شما را منصرف کنم(1).

نگارنده: البته آنچه را که ابن عباس پیش بینی می کرد بر حسين علي مخفی نبود لیکن حسین علیه السلام در تعقیب انجام وظیفه است که از طرف خدا مسئولیتش به عهده اش نهاده شده است. و به اضافه می داند که اگر به پرده خانه کعبه چسبیده باشد خونش را می ریزند و احترام خانه خدا را از بین می برند.

حسین علیه السلام که به مرگ لبخند و بزندگی نیشخند می زند و زیستن با ذلت را ننگ و عار داند و مرگ با افتخار را بر زندگی ذلت بار ترجیح می دهد می فرماید:

مادرم، اگر امروز نروم فردا خواهم مرد و اگر فردا نمیرم روز بعد باید بمیرم، از مردن گریزی نیست، من روزی را که در آنروز کشته می شوم، و ساعتی را که در آن ساعت کشته میشوم و قبری را که در آن مدفون میگردم می شناسم چنانکه ترا میشناسم و آن را می بینم چنانکه ترا می بینم(1).

می دانید آنها هر چه بتوانند می کنند، امید است که یزید زندگی زیادی نداشته باشد.

حسين: اف بر این سخن که چه زشت است، آیا فکر میکنی من اشتباه می کنم؟ اگر اشتباه می کنم مرا متوجه اشتباهم کن که خاضعانه خواهم پذیرفت.

ابن عمر: نه بخدا قسم، خدا هرگز پسر دختر پیامبرش را به اشتباه نمی اندازد که شما در پاکی و اصالت و نجابت خانوادگی با یزید برابر نیستید اما می ترسم این چهره زیبا درشمشیر قرار گیرد و از مردم حرکتهائی را مشاهده کنی که دوست نداری، باما به مدینه برگرد اگر خواستی بیعت نکنی در خانه ات بنشین و هرگز بیعت مکن. امام - پسر عمر چنین نیست که تو فکر میکنی اینها دست از من نمیکشند تا به اجبار از من بیعت نگیرند، و اگر بیعت نکنم مرا خواهند کشت.

مگر نمی دانی که از پستی دنیا است که سر یحیی بن زکریا را برای ستمکاری از ستمکاران بنی اسرائیل هدیه می برند، در حالی که سر بریده یحیی سخن می گفت و بر آنها اتمام حجت می نمود.

آیا نشنیده ای که بنی اسرائیل در فاصله طلوع صبح و آفتاب هفتاد نفر از پیامبران را کشتند و سپس در مغازه هاشان به خرید و فروش پرداختند مثل اینکه هیچ کاری

نکرده اند، و خدا هم به آنها مهلت داد تا در موعد مقرر آنانرا به کيفر خود رسانید(1).

نگارنده: حسین علیه السلام در گفتگوی با عبدالله بن عمر نتیجه سکوت را کامل و روشن بیان فرمود که اگر قیام نکند و با عزت به شهادت نرسد به سادگی و بی سرو صدا او را خواهند کشت چنانکه هفتاد نفر از پیامبران بنی اسرائیل را می کشند و آب از آب تکان نمی خورد.

و نیز تشابه کامل سرنوشت خود با یحیی بن زکریا را ذکر می کند که سر او را نیز برای یزید می برند در حالیکه در بالای نی و در طشت سخن می گوید چنانکه سر یحیی نبی سخن گفت.

ص: 132

می روی چرا زنان را همراه می بری»؟

فَقَالَ عَلَيْهِ السلام : إِنَّ اللَّهَ قَدْ شَاءَ أَنْ يَرَاهُنَّ سَبَايَا . «خدا می خواهد آنها را اسیر ببیند»(1).

عبدالله بن جعفر که از فرط ناراحتی، قوای خود را از دست داده و فکرش مشوش بود نزد عمرو بن سعید حاکم مکه رفت و از او نامه امان برای حسین علیه السلام گرفت و یحیی بن سعید برادر حاکم مکه را نیز برای اطمینان بیشتر با خود همراه ساخت و شتابان خود را به امام رسانید و نامه امان را خدمت امام عرضه کرد و پیشنهاد اقامت مکه را نمود، لیکن حسین علیه السلام نپذیرفت عبدالله شروع کرد به التماس وضجه و ناله کردن تا شاید بتواند حسین علیه السلام را منصرف سازد حسین علیه السلام فرمود: جدم رسولخدا صلی الله علیه و آله والله را درخواب ملاقات کردم و به ما دستوری داده که نمی توانم مخالفت نمایم.

عبدالله بن جعفر پرسید چه خواب دیدید؟

امام فرمود: تاکنون برای کسی نقل نکرده ام و هرگز برای احدى نقل نخواهم کرد تا خدا را ملاقات کنم.

عبدالله بن جعفر با اندوه فراوان از حسین علیه السلام خداحافظی کرد و فرزندانش را سفارش نمود که در خدمت حسین علیه السلام باشند و در رکابش جان بازی نمایند(1).

ما

ترک کنم زیرا میداند مردم او را همتای من بحساب نمی آورند.

لذا می بینیم که عبدالله بن عباس پس از آنکه از منصرف نمودن حسین علیه السلام مأيوس می شود به ابن زبیر چنین خطاب می کند: لقد قَرَّتْ عَيْنُك یابن الزبير «چشمت روشن باد پسر زبیر» که حسین علیه السلام به عراق می رود و حجاز را برای تو می گذارد، سپس به این ابیات مترنم میگردد.

يا لكِ مِنْ قُبّرَةٍ بِمَعْمَرِ *** خَلا لكِ الجَوُّ فبِيْضِى و اصْفِرِى

و نَقِّرِى ما شِئْتَ أنْ تُنَقِّرِى

«ای قبره آبادی برای تو خالی شد پس تخم بگذار و صفیر بکشن».

و هر چه میخواهی بخوانی آواز بخوان»(1).

على علیهما السلام تحفه ای است گرانبها لذا به نقل آن می پردازیم.

این منظومة مقصوره و شرح آن کتاب: «الحسين في طريقة الى الشهادة» را تشکیل می دهد و اینک مقصوره را شروع میکنیم:

1-سارَ الحُسينُ تارِكاً اُمَّ القُرى***ينَحُوا العراقَ بِميامينِ الوَرَى

2-وقَد اَتى بِسَيِرهِ مَنازِلاً***حَصبائِها قَد فاخَرَت شُهُبَ السّما

3-فَالمَنزِلُ الاَوَّلُ بُستانُ ابنُ عا***مِرٍ وَ لِلتَّنعِيم مَسِرعاً اَتى

4-وَ مَرَّ بِالِصَّفّاحِ بِالاِهل وَبِا***لصَّحبِ وَ يَتبَعُ الخُطى اِثرَا الحُظى

5-ثُمَّ اِلى وادى العَقيقِ بَعدَها***وافى وَ ذاتِ عِرقٍ هَصبُها عَلا

6-وَ غَمرَةٍ مَرَّ بِها وَ مُسلِحَ***ثُمَّ اُفَيعِيَّةُ فيها ما وَنى

7-وَ بَعدَها جاءَ لِمَعدِنِ الّذى***قیلَ اِلی بَنی سَلیمٍ یَنتَمی

8- وَعُمَقُ مَرَّبِهِ وَصَحبهُ ***تَحُفُّهُ كَانَّهُم اُسدُا الثَّرى

9-وَ واصَلَ السَّيرِ بِرَكبِه اِلى***ماءِ السَّلِيلَّةِ وَ حاديهِ حُدى

10-وَ راحَ بِالمَسرى مُجِذّاً قاصِداً***مُغيثَةٍ فَالنَّقرَةَ ثُمَّ الفَضا

11-وَالحاجِرُ المَعرُوفُ مِنهُ سَيَّرَ***الرَّسُولَ قَيساً ذاكَ رائدُ الهُدى

12-وَ سارَ قاصِداً سُمَيراءَ وَ من***ثُمَّ أَتى تُوزَ وَفَيدَ ما عَدى

13-وَ حَلَّ بالأَجفُرُ وَهوَ مَنزِلٌ***تُنزِلُهُ طَىٌّ لِوافِر الكَلا

14-وَلِلخُزَيميّه لَمّا اَن اَتى***يُوماً وَ لَيلَةً عَنِ المَسرى وَنى

15-وَحَدَّثَتهُ زَينَبُ بِما وَعَت***مِن هاتِفٍ لمّا نَعى عِندَ الدُّجى

16-وَبَعدَها وافى زَرُودٌ وَ بها***وافاهُ ناعى مُسلِمٌ يَنعى الحِجى

17-تَنَفَّسَ الحُسَينُ ثُمَّ الصُعَدا***وَ دَمعُه على ابن عَمِّه هَمى

18-ثُمَّ اَتى للثَّعلَبِيَّة الَّتى***بِطانُ بَعدَها وَ مِن ثَمَّ سَرى

19-حَيثُ الشُّقُوقُ وَ بَها لاقى الَّذى***حَدَّثَهُ بِما بِكوفانٍ جَرى

20-حَتَّى اَتى زُبالَةَ حَطَّ السَّرى***وَجائَهُ الكُوفى فى جُنحِ الدُّجى

ص: 137

21-نَعى لَهُ ابنُ يَقطُرٍ رَسُولَه***فَيالَهُ على الحُسَينِ مِن نَباء

22-وَراحَ لِلقاعِ يُوالى سَيرَهُ***وَ بَعدُهُ اِلى العَقَبَةِ انتَحى

23-وَ ثَمَّ قَد نَحَّبَ بِالسَّيرِ اِلى***وَاقِصَةٍ يَطوىالسُّهُولَ وَ الرَّبى

24-ثُمَّ اِلى القَرعاءِ وافى وَ اِلى***مُغيثَةٍ غُوثٍ الوَرى حَثَّ السَّرى

25-وَمُذ اَتى الشَّرافَ فى طَريقِة***وَحَطَّ ظَعنَ المَجدِ فى تِلكَ الفَلا

26-قالَ أيا اَحِبَّتى تَزوَّدوُا***مَن مائِدِ وَ اَكثِروا مِنَ الرَّوى

27-ثَمَّ سَرى وَ صَحبُه فى اثره***بُشرى اِذا هُم باسِنَّةِ القَنا

28-فَمالَ بِالرَّكبِ اِلى ذى حَسَمٍ***وَ جائَهُ الحُرُّ فَكانَ المُلتَقى

29-قابَلَهُم بِخُلقِهِ السّامى كَما***سَقاهُمُ مِن غَبِّ ذلكَ الظَّما

30-وَعِندها اَسمَعَهُم خِطابَهُ***وَاَعلَمَ الحَرَّ بِما بِهِ اَتى

31-اَجابَه الحُرُّ بِلُطفٍ وَ غَدى***كَالعَبدِ مِن مَولاهُ يَطلُبُ الرَّضا

32-صَلّى الحُسَينُ الظُّهرَ فَاَتَمَّ بِهِ***الجَيشانِ وَالحُرُّ بِمولاهُ اقتَدى

33-وَحينَ بِالبَيّضَّةِ حَلَّ وَغدا***يَخطُبُ بِالجَمعِ وَ كُلُّهُم صَغى

34-فَعِندَها نادُوا جَميعاً اِنَّنا***تَكونُ يَومَ المُلتَقى لَكَ الفَدا

35-اَنتَ ابنُ بِنتِ المُصطَفى وَ خَيرُ مَن***طافَ بِبَيُتِ اللّهِ طَوعاً وَ سَعى

36-وَ خامِسُ الاَشباهِ مَن قَد وَجَبَت***طاعتُهُ بِاَمرِ جَبّارِ السّماء

37-مَروا جَميعاً بالعُذَيبِ وَالرَّدى***يَطُوفَ بِالخامِسِ مِن آلِ العَبا

38-ثُمَّ سَرى وَ الحُرُّ يَسرى جانِباً***وَ اتَّفَقَ الكُلُّ على هذا السرى

39-وَصَوتُ حاديَه يَدوى فى الفضا***وَ الكُلُّ لِلحادى وَ للرُّجرِ صَغى

40-يا ناقَتى لا تَذعَرى بَل شَمَّرى***لِلسَّيرِ فى رَكبِ شَقيقِ المُجتَبى

41-هذا الامامُ بنُ الِامام مَن بِهِ***اَستقامَ هذا الدِّين وَ الشِّرك انمحى

42-يا مالِكَ النَّفعِ وَ لِلضَّرِّ مَعاً***اَيِّد حُسَينَ السِّبطِ خَيرَةَ المَلا

43-وَ اخذُلَ يَزيدَ الجَورِ وَ العهدِ الَّذى***اَوَلَدَهُ الشِّركُ وَ غذاهُ الخَنا

ص: 138

44-وَمَرَّ بِالاَقساسِ لَم يَقل بِها***وَ كانَ جُلّ القُسِّ مِنهُ لِلرَّدى

45-وَمُذ اَتى عَينَ الرُّهيَمةِ التَقى***بِالرَّجُلِ الكُوفىَّ فى رَادِ الضُّحى

46-حَتى اَتى قَصرَ بَنى مُقاتِلِ***رَآبِه الجُعفى ضارِباً خَبا

47-ناشَدَه الحُسَينُ اَمراً فاَبى***وَ الفَتحُ مَع سِبطِ النَّبِىَّ ما هَوى

48-وَلَم يُفارِقُهُ الرِّياحىُّ اِلى***اَن وَقَفَ الطَّرفُ بِسِبطِ المُصطَفى

49-فَضَيَّقَ الحُرُّ عَليهِ قائِلاً***حُطَّ عَصى التَّرحالَ يابنَ المُرتَضى

50-فَقال وَدَعنا اَن نَسيرَ غَلوةً***فَقالَ لا تُنزِلُ اِلاّ بِالعَرا

51-فَسَئَلَ الحُسَينُ ما اسم هذه ال***اَرضُ فَقالَ القَومُ تُدعى نَينَوى

52-أَغَيرُ ذا اسمُ لَها قالُوا بَلى***اَلعَقرُ فَاستَعوَذَ مِن كُلِّ بَلا

53-قالَ اَجَلُ فَهَل تُسمَّى غَيرَ ذا***قالوا بَلى هذى تُسَمَّى كَربَلا

54-وَههُنا تُشَبُّ نيرانَ الوَغى***وَ ههُنا أحِبَّتى تَلقى الرَّدى

55-قالَ اِنزِلُوا هُنا اُرَى مُجَدَّلاً***وَ هيهُنا يُنهَبُ رَحلِى وَ الخَبا

56-هُمُ المَغاوِيرُ اِذا حُمّ القَضا***هُمُ المَصاليتُ اِذا اشتَدَّ الوَغى

ضمنا از برادر ارجمند و بسيار عزيزمان فاضل و اديب گرانمايه حجة الاسلام جناب آقاى عليرضا رازينى كه اين قصيده را بنظم فارسى سليس و زيبا در آورده و ما را از ترجمه بى نياز فرمودند صميمانه تشكر مى كنيم :

1-چون حسين از مكه با صد اشتياق***شد روان با دوستان سوى عراق

2-برگذشت آن سرور از هر رهگذر***سنگ راهش شد بر انجم مفتخر

3-بوستان ابن عامر در رهش***افتخار اولين منزلگهش

رشته جمله علايق را گسست***بند احرام خود از تنعيم بست

4-همچنان ياران به دنبالش روان***كرد منزل در صفحاح آن كاروان

5-بعد از آن با خون دل با سوز و آه***گشت وادى عقيقش جايگاه

ذات عرقش با جبال سربلند***گشت منزلگاه بر آن ارجمند

ص: 139

6-غمره و مسلح افيعه ( افيعيه ) هر سه را***بى توقف كرد پشت سر رها

7-معدنى با نام ابناء سليم***گشت منزلگاه آن وفد كريم

8-بر عُمَق بگذشت آن سالار دين***جمله ياران به گردش چون نگين

آمدند آن ساقيان سلسبيل***تشنگان دجله بر ماء التسليل

10-منزل بعدى مغيثه نام داشت***بعد از آنجا پاى در نقره گذاشت

11-قيس پيك رهبران راه هدى***گشت در حاجر ز همراهان جدا

12-در سُميراء برگزيد آنكه مكان***سوى توز و فيد ز آنجا شدروان

13-راه ياران تا به اجْفَر گشت طى***سرزمين سبز و منزلگاه طى

14-در خزيميه چو آن سرور رسيد***يكشب و يك روز آنجا رميد

15-مرگشان را زينب از هاتف شنفت***ماجرا را با برادر باز گفت

16-در مكان ديگرى نامش زرود***كاروان كربلا آمد فرود

چ-ون امام حق بدان منزل رسيد***ماجراى قتل مسلم را شنيد

17-دود آهش شعله زد تا آسمان***سيل اشك از ديدگانش شد روان

18-ثعلبيه بود و بعد از آن بطان***جايگاه آن شتابان كاروان

19-در شقوق آن سيد آزاد مرد***ماجراى كوفه را دريافت كرد

20-در زباله قصه درد آورى***گشت واصل ماجراى ديگرى

21-اين خبر را سرور خوبان شنيد***پيك او فرزند يقطر شد شهيد

22-كاروان زاده خير البشر***گشت اندر قاع و عقبه مستقر

23-كوه صحرا را همى پيمود زود***واقصه منزلگه بعديش بود

24-بعد از آنجا پاى در قرعا گذاشت***منزل بعدى مغيثه نام داشت

25-بر شراف آن اشرف عالم رسيد***خيمه مجد و شرافت بر كشيد

26-گفت برگيريد آب اى دوستان***هم به مركبها دهيد آب روان

27-گشت ناگه منزلى ديگر عيان***نخلها پيدا شد از نوك سنان

ص: 140

28-لاجرم اينك عيان شد ذى حسم***پيش پاى زاده خيرالامم

حر در اينجا راه بر احرار بست***صحبت اهل طريقت را شكست

29-اندر آن برخورد، آن قوم لئيم***روبرو گشتند با خلق عظيم

30-پس حسين آن تشنگان را آب داد***پرده از اهداف سير خود گشاد

31-چون غلامى حر ستاده در برش***با ادب دادى جواب سرورش

32-بر نماز ظهر چون آن مقتدا***بست قامت جمله كردند اقتدا

33-كاروان تا بيضه پيمودند راه***جمله را سوى حسين گوش و نگاه

باز فرزند على لب باز كرد***بازگو با محرمانش راز كرد

34-گفتنش اى پور دخت مصطفى***جان مادر مقدمت بادا فدا

35-بهترين پروانه شمع حرم***اى صفا و مروه از تو محترم

36-اى جهانى را تو پنجم رهنما***طاعتت با امر حق واجب به ما

37-جمله ياران به گرد آن حبيب***بار بگشودند آنگه در عذيب

39،38-همچنان آنكاروان بودى روان***سوى مقصد با حدى ساربان

40-اشتر من ترس بر دل ناروا است***راكبت اينكه شقيق مجتبى است

41-اين حسين است و امام بن الامام***كفر از او نابود و دين از او تمام

42-اى خداى مالك هر نفع و ضرّ***ياورى كن اى خداى دادگر

43-خوار كن يا رب يزيد بى حيا***خورده اندر دامن فحشا غذا

44-راه او آنگه به اقساس اوفتاد***با شتاب آن را پشت سرنهاد

45-منزل عين الرّهيمه چون رسيد***مرد كوفى را به وقت ظهر ديد

46-قصر ابنا مقاتل بعد از آن***گشت منزلگاه بر آن كاروان

اى دريغا اندر اين منزل به او***شد عبيد الله جعفى روبرو

47-داد پندش ليك بى حاصل فتاد***داد سوگندش ولى سودش نداد

49،48-لحظه اى ننمود حرّ او را رها***بست ره بر روى سبط مصطفى

ص: 141

50-گفت بگذاريد تا بهر نزول***جاى امنى يابد اين آل رسول

داد پاسخ حر به آن خيرالانام***در بيابان بايدت كردن مقام

51-پس حسين پرسيد اين صحرا كجاست***پاسخش دادند نامش نينوا است

52-چون شنيد عقر است نام ديگرش***استعاذت كرد سوى داورش

53-نام ديگر غير عقر و نينوا***هست اينجا را به نام كربلا

54-آرى اينجا سرزمين كربلاست***بار بگشائيد كاينجا آشنا است

بار بگشائيد پايان ره است***سالكان را آخرين منزلگه است

نى خطا شد آخرين منزل نبود***اشتران را پاى اندر گل نبود

گرچه سيرش ظاهرا در خاك بود***باطنا چون شمس بر افلاك بود

كشتى قلبش بدون اضطراب***بود هر دم در دنوّ و اقتراب

اندر اين معراج آن با عزّ و جاه***كس نداند تا كجا پيمود راه

جمله همراهان بخون كردند رنگ***دامن و سجاده خود بى درنگ

قافله سالارشان نبود***بى خبر از راه و از منزل نبود

عالمى را سوى حق شد رهنمون***گفت چون : انّا اليه راجعون

و خروج مکن و بین امت اختلاف و تفرقه مینداز .

امام علیه السلام ؟ فرمود: لي عَمَلي وَلَكُم عَمَلُكُم، أنْتم بَريئُونَ مِمَّا أعمَلُ، وَأنَا بَري ء مِمَّاتَعملونَ . یعنی عمل و کار مرا از من مؤاخذه می کنند و کار شما را از شما، شما از کار من بیزارید و من هم از عمل شما بیزارم.

و چون درگیری با حسين علي باوجود حجاج و زوار زیاد خانه خدا آسان نبود، لذا فرستادگان بیش از این سختگیری نکردند و مراجعت نمودند(1) .

در سال 60 مادرم را به حج میبردم موقعیکه وارد حرم شدم دیدم قافله ای از حرم خارج می شود پرسیدم این قافله کیست؟ گفتند از حسین بن على است پیش رفتم و بر او سلام کردم و گفتم خدا به درخواست و آرزویت آنچنانکه دوست داری جامه عمل بپوشاند پدر و مادرم بفدایت ای پسر رسولخدا چرا با این سرعت از حج برگشتی؟

فرمود: اگر شتاب نمیکردم مرا دستگیر می کردند، از کجا می آئی؟

گفتم: از کوفه.

فرمود: از مردم کوفه چه خبر؟

گفتم: عَلَى الْخَبِيرِ سَقَطْتَ قُلُوبُ النَّاسِ مَعَكَ وَ أَسْيَافُهُمْ عَلَيْك وَ الْقَضَاءُ يَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَ اللَّهُ يَفْعَلُ ما يَشاءُ از شخص مطلعی پرسش فرمودید، دلهای مردم با تو است اما شمشیرهایشان عليه تو و مقدرات الهی از آسمان نازل میگردد و خدا هر چه بخواهد می کند ».

فرمود: راست گفتی کار دست خداست چه قبل و چه بعد و هر روز قضا نازل شود اگر مقدرات الهی موافق خواسته ما بود او را سپاس میگوئیم و اگر بر خلاف

خواسته ما شد به آنکه نیت او حق است و تقوی پیشه کند ضرر نمی رساند.

سپس درباره نذورات و مناسک حج مسائلی را از امام پرسیدم و مرا آگاه ساخت و مرکبش را به حرکت در آورد و خداحافظی نمود(1).

بشر گفت: خَلَّفْتُ الْقُلُوبَ مَعَكَ وَ السُّيُوفَ مَعَ بَنِي أُمَيَّة:

« آنها را پشت سر گذاشتم در حالیکه دلهایشان با تو و شمشیرهایشان با بنی امیه»:

امام فرمود: راست گفتی برادر اسدی خدا هر چه بخواهد می کند و به آنچه که اراده اش تعلق پذیرد حکم می کند(1) .

شما بر یاری ما و گرفتن حق ما بود بمن رسید از خدا برای شما پاداش بزرگ مسئلت می نمایم، من روز هشتم ذیحجه از مکه خارج و به سوی شما می آیم با رسیدن فرستاده ام نزد شما کار خود را پنهان دارید و در پیشرفت آن سرعت و جدیت نمائید که انشاء الله همین روزها به شما ملحق می شوم، سلام و رحمت و برکت خدا بر شما باد.

امام علیه السلام قبل از آگاهی از شهادت مسلم این نامه را نوشته بود و مسلم نیز 27 روز قبل از شهادتش به امام حسین علیه السلام نامه نگاشته و از اتحاد و اتفاق مردم کوفه و بیعت آنان سخن گفته بود(1).

بنام آنها است معرفی کنی یا به منبر بروی و حسین بن علی و پدرش و برادرش را دشنام گوئی در غیر اینصورت ترا قطعه قطعه خواهم کرد!

-: ترا از نامهای آنها مطلع نخواهم ساخت ولی در مورد ست حسین علیه السلام و پدر و برادش آنچه گفتی خواهم کرد.

ابن زیاد اعلان کرد مردم در مسجد اجتماع کنند تا گفتار قیس را علیه حسین و خاندانش بشنوند(1).

بار خدایا برای ما و شیعیان ما مقام و منزلت بزرگی نزد خود قرار ده و بین ما و دوستان ما در مقر رحمت خود جمع فرما که تو بر همه چیز قادری»(1).

با زهیر بن قین برخورد کرد و چنانکه گروهی از قبیله فزاره و بجیله که با زهیر بودند حکایت نموده اند: نزد ما چیزی بدتر و مبغوض تر از آن نبود که در یک مکان با حسین منزل نمائیم هرگاه حسین علیه السلام در محلی منزل می کرد ما حرکت می کردیم و هر وقت او حرکت مینمود ما توقف می کردیم تا در یکی از منازل که حسین علیه السلام فرود آمده بود با هم ناگزیر شدیم که فرود آئیم ولذا حسین علیه السلام در یكطرف منزل کرده بود و ما در طرف دیگر و هنگامیکه مشغول غذاخوردن بودیم فرستاده حسین علیه السلام بر ما وارد شد و سلام کرد و به زهیر گفت: یا زهیر اباعبدالله ترا می طلبد لقمه ها از دستها افتاد مجلس در سکوت عجیبی فرو رفت و هیچکس جواب فرستاده حسین علیه السلام را نمی داد همسر زهیر که دلهم نام داشت گفت: سبحان الله پسر پیغمبر ترا می خواهد و به سوی او نمیروی برو ببین چه می گوید.

زهیر با ناراحتی تمام برخاست و نزد حسین علیه السلام رفت اما دیری نپائید که با چهره گشاده و خوشحال برگشت و دستور داد چادرهایش را در کنار خیمه های امام نصب نمودند و به همسرش گفت: ترا از قيد زوجیت خود رها نمودم برو نزد کسانت که دوست ندارم بخاطر من بزحمت بیفتی بلکه خیر و خوبی ترا طالبم زیرا من تصمیم گرفته ام که از حسين جدا نشوم تا روح و جانم را فدای او کنم.

(آری من حسینی شده ام!)

سپس اموالی به او داد و او را به عموزادگانش سپرد که به کسانش برسانند همسر زهیر گریه کنان ضمن وداع با شوهرش گفت: خداترا خیر دهد از تو تقاضامندم که در روز قیامت نزد جد حسین علیه السلام از یاد کنی.

زهير به یاران و همراهان خود گفتند: هر که دوست دارد با من باشد بیاید والا این آخرین ملاقات من است با شما وضمن حدیثی را که از سلمان فارسی شنیده ام بشما می گویم:

ص: 149

مادر بَلَنجَر(1) که یکی از شهرهای خزر است مشغول جنگ بودیم و خدا آن شهر را بدست ما فتح کرد و غنائم زیادی بدست آوردیم و خوشحال شدیم پس سلمان فارسی بما گفت: وقتی سید جوانان آل محمد را درک نمودید و در معیت ایشان به کارزار پرداختید از غنائمی که امروز نصيب شما شده خوشحال تر خواهید شد تا در روز عاشورا بشهادت رسید(2).

نزد او رفتیم و گفتیم از چه طایفه ای؟ پاسخ داد از قبیله بنی اسدم، گفتیم ما نیز از قبیله شمائیم و از کوفه و مردم آن پرسیدیم، گفت از کوفه خارج نشدم مگر اینکه دیدم مسلم بن عقيل وهانی را کشته بودند و پاهایشان را بریسمان بسته و در بازار میکشاندند.

سپس به حسین علیه السلام پیوستیم تا در ثعلبیه فرود آمد نزد او رفتیم و گفتیم خدایت رحمت کند خبری داریم اگر میل داری آشکار بگوئیم و اگر می خواهی در پنهانی بعرض برسانیم.

امام علیه السلام نگاهی به ما و نگاهی به یارانش کرد و فرمود: من چیزی را از یارانم پنهان نمی کنم.

گفتیم: سواری را که دیروز شما او را دیدید بیاد دارید؟

فرمود: آری می خواستم از او سئوال کنم.

عرض کردیم: ما آنچه را که شما می خواستید بپرسید سئوال کردیم و او مردی از ما است و صاحب نظر و عقل و راستگو است او گفت از کوفه خارج نشدم مگر آنکه دیدم مسلم و هانی را کشته اند و پاهای آنها را گرفته و در بازار میکشانند.

امام فرمود: إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ رحمةُ الله عليهُما، و چند بار این جمله را تکرار فرمود عرض کردیم: ترا بخدا جان خود و اهل بیتت را حفظ کن و از همین جا برگرد که در کوفه یار و یاوری نداری بلکه می ترسیم بر علیه شما باشند امام به فرزندان عقیل نگریست و فرمود نظر شما چیست؟

گفتند: بخدا سوگند ما برنمیگردیم تا اینکه انتقام خون مسلم را بگیریم و با راه او را دنبال کنیم فأقبل علينا الحسين علیه السلام وقال: لَاخَيْرَ فِي الْعَيْش بَعدُ هؤُلاء.

امام حسین علیه السلام به ما رو کرد و گفت: بعد از اینها خیری در زندگی نیست آنگاه فهمیدیم که امام از تصمیم خود بر نمی گردد، گفتیم خدا آنچه خبر است برایت پیش آورد و او هم درباره ما دعا فرمود و برای کشته شدن مسلم گریست چندانکه اشکهایش

ص: 152

سرازیر شد و این اشعار را زمزمه کرد:

سَأَمْضِي وَ مَا بِالْمَوْتِ عَارٌ عَلَى الْفَتَى *** إِذَا مَا نَوَى حَقّاً وَ جَاهَدَ مُسْلِماً

فَإِنْ مِتُّ لَمْ أَنْدَمْ وَ إِنْ عِشْتُ لَمْ ألَمْ ***كَفَى بِكَ عارا أَنْ تَذلَّ وَ تُرْغَمَا

«به راه خود ادامه می دهیم و مرگ بر جوانمرد عار نیست هرگاه در مسیر حق باشد و جهاد در راه خدا کند در حالیکه مسلمان است.

زیرا اگر کشته شدم پشیمان نیستم و اگر زنده بمانم مورد ملامت قرار نخواهم گرفت».

ولی عار و ننگ وقتی است که خوار گردی و بینی ات به خاک مالیده شود».

و چون سحر فرا رسید امام به جوانان و غلامان فرمود که چهار پایان را آب دهید و آب زیاد با خود بردارید و سپس از آنجا کوچ نمودند تا به زباله رسیدند(1).

بنام خداوند بخشنده مهربان اما بعد خبر دردناک شهادت مسلم و هانی و عبدالله بمن رسیده و شیعیانمان ما را رها ساختند، پس هر که دوست دارد برگردد بر او حرجی نیست که من بيعتم را از او برداشتم. مردم با شنیدن این پیام از اطراف امام پراکنده شدند و به چپ و راست رفتند مگر یارانی که با او از مدینه حرکت نموده بودند و چند نفری که در مسیر بوی پیوسته بودند و حال آنکه در مدت توقف در مکه معظمه گروهی از مردم حجاز و جمعی از اهالی بصره به آن حضرت پیوسته بودند که به نقل مسعودی، حسین علیه السلام را پانصد سوار و یکصد نفر پیاده همراهی می کردند.

چون گمان دنیا پرستان این بود که مردم شهری که امام وارد می شود به اطاعت او بود و از او فرمانبرداری خواهند کرد و اینک که فهمیدند هر که با امام باشد باید تن به مرگ دهد لذا کسانی که زندگی ذلت بار را بر مرگ شرافتمند و افتخار آمیز ترجیح میدادند از اطراف امام پراکنده شدند(1). .

امام: آنچه گفتی بر من پوشیده نیست لکن بر امر الهی نمی توان غالب شد بخدا قسم مرا رها نمی کنند تا این لخته خون را درونم بیرون نکشند و هرگاه چنین کنند خداوند کسی را بر آنان مسلط می کند که آنان را خوار سازد(1).

باید سان ببیند و سپس به جنگ حسین علیه السلام بروند، ترا بخدا اگر می توانی یک قدم به جلو نرو و اگر میخواهی جائی بروی که ترا حمایت کنند تا بتوانی تصمیم بگیری با من بیائید تا شما را به کوهها آجا، قبیله خودمان ببرم که پناهگاهی است که در تاریخ گذشته از تهاجم غسان و میر و نعمان بن منذر حفظ کرده است و هرگز فشاری بر ما وارد نشده و در آنجا از قبایل طی، کمک می گیری، من به شما اطمینان می دهم ده روز از ورود شما نخواهد گذشت که مردان طی، سواره و پیاده به خدمت شما خواهند آمد، و تاهر وقت که رأی مبارک باشد در قبیله، خواهید ماند، و اگر مشکلی پیش آید، بیست هزار نفر شمشیر زن به خدمت شما آماده خواهم کرد، تا پلک چشمانتان حرکت می کند از یاری شما دست نخواهند کشید که همه از شیعیان شمایند.

امام فرمود: خداوند به تو و اقوامت جزای خیر دهد لیکن مرا با مردم کوفه عهدی است که نمی توانم از آن دست بردارم و نمی دانم کار ما با آنها به کجا خواهد کشید طرماح از حسین علیه السلام خداحافظی کرد و گفت: من برای خانوادهام آذوقه می برم انشاء الله آنرا به منزل برسانم به کمک شما خواهم آمد، امام فرمود: زودتر برگرد.

طرماح به خانه رفت و کارهایش را انجام داد و سفارشهای لازم را نمود و برگشت، چون نزدیک عذيب هجانات رسید خبر شهادت امام حسین علیه السلام را دریافت کرد، بایک دنیا تاثر به خانه اش بازگشت(1)..

که می شد با آنها آب حمل کنند پر کردند، امام ع از شراف حرکت نمود و تا نزدیک ظهر به راه خود ادامه داد، در این موقع یکی از یاران تکبیر گفت، امام فرمود: الله أكبر، چرا تکبیر گفتی؟ عرض کرد از دور نخلستانی را دیدم، بعضی از یاران گفتند: ما در این مکان هرگز درخت خرمائی ندیده ایم، امام فرمود: دقیق بنگرید چه می بینید؟

اصحاب چون نیک نظر کردند گفتند: بخدا نیزه ها و گوشهای اسبان را می بینیم، امام هم فرمود که من نیز چنین می بینم آیا جائی را سراغ دارید که پناهگاه خود سازیم که اگر بخواهند با ما وارد جنگ شوند از خود دفاع نمائیم؟

گفتند: آری در اینجا کوهی است بنام ذوحسم.

پس جانب کوه روان شدند و در سمت چپ کوه فرود آمدند و خیمه ها را برپا نمودند(1).

حامل آب گفته می شود، سپس امام فرمود: اَنِخِ الجَمَلَ پسر برادر، شتر را بخوابان، من شتر را خواباندم، فرمود: آب بیاشام، خواستم آب بخورم از اطراف مشک می ریخت، فرمود:

دهانه مشک را برگردان، ندانستم چه کنم، حضرت خود آمد و سر مشک را برگردانید و آب آشامیدم و اسبم را هم آب دادم آنگاه امام از حُر پرسید که با مائی یا علیه ما؟

گفت: بلکه علیه شمائیم ای اباعبدالله .

امام فرمود:لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه (1).

امام به حُر فرمود: مادر بعزایت گریه کند چه می خواهی؟

هر سر را فرود آورد و پس از اندکی تأمل رو به امام کرد و گفت:

اگر غیر از تو هر کس دیگری از عرب در هر مقامی که باشد نام مادرم را می برد من هم نام مادرش را به زشتی یاد می کردم اما درباره مادرت جز به نیکوترین وجهی که قادر به بیان آن باشم یاد نمی کنم.

با برخورد مؤدبانه حُر خشم امام آرام شد و فرمود: چه اراده داری؟

- می خواهم ترا نزد امیر عبدالله ببرم.

- من از تو تبعیت و پیروی نمی کنم.

- من هم از تو دست بر نمی دارم.

حر احساس کرد اگر گفتگوی با حسین علیه السلام به این سبک ادامه یابد ممکن است به جنگ بیانجامد لذا گفت: من مامور جنگ با شما نیستم و مأموریتم فقط آن است که از شما جدا نشوم تا شما را به کوفه برسانم و اینک که از آمدن به کوفه خوداری می نمائید پس راهی را انتخاب کنید که نه به کوفه منتهی شود و نه به مدینه تا از ابن زیاد کسب تکلیف کنم شاید خدا رستگاری را روزی من فرماید و مبتلا به جنگ با شما نشوم، ولذا امام طرف چپ راه عذیب و قادسیه را برگزید و حرکت فرمود و حُر با سپاهیانش همراه امام حرکت نمودند و کاملا مراقب حضرت بودند(1) .

طرماح عرض کرد: آری من بلدم.

امام: پس جلو حرکت کن و جمعیت را راهنمائی نما۔ طرماح با یکدنیا غم و اندوه بر احوال حسین علیه السلام جلو موکب همایونی امام حرکت کرد و با این رجز برای شتران حدی می خواند تا هر چه زودتر آنان را به سر منزل مقصود برساند.

1- يَا نَاقَتِي لَا تَذْعَرِي مِنْ ضَجْرِ *** وَ امْضِي بِنَا قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ

2- بِخَيْرِ فُتْيَانٍ وَ خَيْرِ سِفْرٍ *** آلُ رَسُولِ اللَّهِ اهل الْفَخْرِ

3-عمّره اللّهُ بقاء الدهر *** يَا مَالِكَ النَّفْعِ مَعاً وَالضُرّ

4- أمدُد حُسَيْناً سَيِّدِي بِالنَّصْر**** على الطغاة من بقايا الكُفرِ

1- «ای ناقه ام از رنج و فشار من ناراحت مشو و ما را قبل از طلوع فجر به منزل برسان».

2- «که با بهترین جوانمردان و بهترین همسفران خاندان رسولخدا صلی الله علیه و آله و اهل فخر همراهم».

3- «که خدایا عمرش را به درازای روزگار، طولانی نما ای مالک نفع و ضرر».

4- «حسین علیه السلام آقای مرا کمک کن و بر سر کشان از بقایای کفر پیروز گردان».

شتران قافله ابی عبدالله با نغمه های دلربای طرماح به سرعت حرکت می کردند و چشمان یاران حسین علیه السلام از شنیدن زمزمه های وی اشکبار و گریان و بر دعاهای طرماح آمین می گفتند همینطور ادامه طریق دادند تا برخلاف پیشنهاد حُر به منزل بیضه رسیدند(1).

و سپاهیانش خطبه دیگری ایراد فرمود:

قال بَعْد الحمد والثناء أَيُّهَا النَّاسُ؛ إِنَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله قالَ: مَنْ رَأى سُلْطاناً جائِراً مُسْتَحِلّاً لِحَرَمِ اللَّهِ، ناكِثاً لِعَهْدِ اللَّهِ، مُخالِفاً لِسُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله يَعْمَلُ فِي عِبادِاللَّهِ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ فَلَمْ يُغَيِّرْ عَلَيْهِ بِفِعْلٍ، وَ لَا قَوْلٍ، كانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ يُدْخِلَهُ مُدْخَلَهُ.ألا وَ إِنَّ هؤُلاءِ قَدْ لَزِمُوا طاعَةَ الشَّيْطانِ، وَ تَولُوا طاعَةَ الرَّحْمنِ، وَ اظْهَرُوا الْفَسادَ، وَ عَطَّلُوا الْحُدُودَ وَاسْتَأْثَرُوا بِالْفَي ءِ، وَ أَحَلُّوا حَرامَ اللَّهِ، وَ حَرَّمُوا حَلالَه وَ إِنِّي أَحَقُّ بِهَذَا الْأَمْرِ لِقَرَابَتِي مِنْ رَسُولِ اللَّهِ وَ قَدْ أَتَتْني كُتُبُكُمْ، وَ قَدِمَتْ عَلَىَّ رُسُلُكُمْ بِبَيْعَتِكُمْ أَنَّكُمْ لا تُسَلِّمُوني وَ لا تَخْذُلُوني، فَإِنْ وَفَيْتُمْ لِي بِبَيْعَتِكُمْ فَقَدْ أُصِبْتُمْ حَظَّكُمْ وَ رُشْدَكُمْ وَأَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِىٍّ، وَابْنُ فاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله، نَفْسي مَعَ أَنْفُسِكُمْ، وَ أَهْلي مَعَ أَهْليكُمْ، وَ لَكُمْ فِىَّ أُسْوَةٌ، وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ نَقَضْتُمْ عَهْدی، وَخَلَّفتُمْ بَيْعَتي فَلَعَمْري ما هِىَ لَكُمْ بِنُكْرٍ، لَقَدْ فَعَلْتُمُوها بِأَبي وَ أَخي وَابْنِ عَمِّي مُسْلِمٍ بن عقیل فَالْمَغْرُورُ مَنِ اغْتَرَّ بِكُمْ، فَحَظُّكُمْ أَخْطَأْتُمْ، وَ نَصيبُكُمْ ضَيَّعْتُمْ «فَمَنْ نَّكَثَ فَإِنَّمَا يَنْكُثُ عَلَى نَفْسِهِ» وَ سَيُغْنِى اللَّهُ عَنْكُمْ، وَ السَّلامُ

امام بعد از حمد و ثنای الهی فرمود مردم، رسولخدا صلی الله علیه و آله فرمود: اگر کسی بیند حاکم زورگوئی را که حرام خدا را حلال می شمارد و عهد و پیمان الهی را می شکند و با سنت رسولخدا صلی الله علیه و آله مخالفت می کند و با بندگان خدا به ستم و بیدادگری رفتار می نماید و با گفتار و کردار در مقابلش ایستادگی نکند و او را از این روش باز ندارد بر خدا است چنین شخصی را که در برابر سلطان ستمگر و زورگو سکوت و خاموشی را برگزیده است او را با همان سلطان ستمکار محشور گرداند.

آگاه باشید که این قوم (بنی امیه و اتباعشان) از شیطان تبعیت و پیروی می نمایند و از اطاعت و بندگی خدای بخشنده روی گردان و سرپیچی نموده اند و فساد و تباهی را ظاهر و آشکار ساخته و حدود الهی را تعطیل نموده و سرمایه های همگانی را به خود اختصاص داده اند و حرام خدا را حلال کرده و حلالش را حرام نموده اند و من شایسته ت سزاوارترم به این امر خلافت و ولایت مسلمین به لحاظ قرابت و نزدیکی با رسول خدا ، نامه های شما به من رسید و فرستادگان شما نزد من آمدند و گفتند

ص: 163

و نوشتید که با من بیعت کردید و مرا تسلیم دشمن نمی کنید و خوار و زبون نمی سازید پس اگر نسبت به بیعت خود وفادارید به رشد و صلاح می رسید و بهره مند می شوید و منم حسین علیه السلام پسر علی و فاطمه دختر رسول خدا که جانم با شما است و فرزندانم با خانواده و فرزندان شما و من برای شما اسوه و الگویم(1). پس اگر با من نیستید و عهد و پیمان خود را نقض کردید و بیعت مرا شکستید بجانم قسم که این اولین بار نیست که بیعت شکنی می کنید، بلکه با پدر و برادرم و پسر عمویم مسلم بن عقیل نیز چنین کردید، کسی که فریب شما را بخورد، فریب خورده است؛ هر که پیمان شکنی کند به خود ضرر زده است(2).

4- فَإِنْ عِشْتُ لَمْ أَنْدَمْ وَ إِنْ مِتُّ لَمْ أُلَمْ *** كَفَى بِكَ ذُلًّا أَنْ تَعِيشَ وَ تُرْغَمَا

1- «به راهم ادامه می دهم که مرگ برای جوانمرد عار نیست هنگامیکه از حق پیروی کند و در راه اسلام جهاد نماید».

2- «و جانش را در راه مردان شایسته نثار کند و از افراد مجرم و گناهکار دوری گزیند».

3- «جانم را تقدیم می دارم تا شجاعان را در روز جنگ ملاقات کنم و این برخورد را بر زندگی ترجیح می دهم».

4- « پس اگر زنده بمانم پشیمان نیستم و اگر کشته شدم ملامت نخواهم شد، ذلت در آن است که انسان زنده بماند و خوار و زبون باشد»(1).

نکته: حسین علیه السلام درستی راه و هدفش را کاملا تشخیص داده که می داند چه کشته شود و چه زنده بماند نه پشیمان می شود و نه مورد ملامت قرار می گیرد و هر انسانی باید در زندگی چنین باشد که قبل از حصول علم به درستی هدف قدم از قدم برندارد.

از آنان دست برداشت و خدمت امام رسیدند و امام به آنان خوش آمد گفت و از موضع کوفه سئوال فرمود.

مجمع بن عبدالله اظهار داشت: اشراف کوفه رشوه های کلان گرفتند و کیسه هایشان را پر کردند و خلاصه آنها را خریدند و یک پارچه علیه شمایند و اما سایر مردم دلهایشان با شما است و شمشیرهایشان علیه شما(1).

حسین علیه السلام برای اینکه بر عبيد الله اتمام حجت کند تا در پیشگاه خدا عذر و بهانه ای نداشته باشد نعلین مبارک پوشید و بسوی خیمه عبیدالله حرکت کرد، عده ای از انصار و اهل بیتش نیز همراه حضرت رفتند عبیدالله که چشمش به امام افتاد از حضرت استقبال کرد و با حضرت گرم گرفت.

آنچنان هیبت امام او را جذب کرده بود که تا آخر عمر این داستان را به این شکل بازگو می کرد: من در عمرم کسی را به زیبائی حسین علیه السلام ندیدم که این چنین چشم را پر کند و در دل جای گیرد، و در عمرم برای هیچ کس دلم نسوخت آنچنانکه برای حسين رقت کردم هنگامیکه دیدم حسین علیه السلام راه می رود و اطفالش در اطرافش در حرکتند، محاسنش را مشاهده کردم که مانند بال غراب سیاه و مشکی بود، پرسیدم این سیاهی طبیعی است یا خضاب کرده اید؟ فرمود: پسر حُر ، پیری زود به سراغم آمد، فهمیدم که خضاب کرده است، آنگاه مسائل سیاسی را به این صورت با عبيد الله بن حُر در میان گذاشت:

پسر حر همشهریان شما برایم نامه نوشتند که برای یاری من همگی هم عقیده اند و از من خواسته اند که به شهرشان بروم و از همین جهت به این صوب آمدهام، لیکن معلوم شد که روی حرفشان نایستادند که در کشتن پسر عمویم کمک کردند و به ابن مرجانه پیوستند.

پسر حُر بدان که خدای متعال ترا از گناهان گذشته ات مؤاخذه می کند ، ترا به توبه ای دعوت می کنم که همه گناهانت را بشوید و آن یاری کردن ما اهل بیت رسولخدا است عبیدالله عرض کرد: بخدا قسم میدانم هر که از شما پیروی کند در آخرت سعادتمند می گردد و فکر نمی کنم که بتوانم شخصا از شما دفاع نمایم زیرا شما در کوفه یاوری ندارید، ترا بخدا مرا به این راه تکلیف مکن که آماده مرگ نیستم، لیکن این اسبم را که در جلو خیمه آماده است تقدیم می کنم که نشده با این اسب هدفی را تعقیب کنم و به آن نرسیده باشم و یا کسی مرا تعقیب کرده باشد و به من رسیده باشد.

امام فرمود: ما برای اسب و شمشیرت نیامده ایم بلکه آمده ایم تا از تویاری

ص: 167

بخواهیم، و چون از جان خود بر ما دریغ میکنی ما را نیازی به مال تو نیست و من از گمراهان کمک نمی طلبم.

لیکن ترا نصیحت می کنم که در محلی قرار گیرد که صدای استغاثه ما را نشنوی و ما را در حال جنگ نبینی و بخدا قسم هر که صدای ما را بشنود و مرا یاری نکند خدا او را به رو در آتش جهنم می افکند عبيد الله از شرم سر بزیر افکند و با صدای ضعیفی گفت:

انشاء الله چنین نخواهد شد(1).

2- «وقتیکه بیاد می آورم که حسین علیه السلام از من طلب یاری علیه گمراهان و منافقان می کرد».

3- «در صبحگاهی که در قصر بنی مقاتل به من می فرمود آیا مرا وا می گذاری و رها میکنی».

4- «موقعیکه پسر محمد مصطفی که جانم به فدایش باد با من وداع کرد و رفت».

5-«اگر بنا بود که به راستی قلب انسان زنده ای از تاثر منفجر گردد حتما قلب من منفجر میشد».

6- «آنهائی رستگار شدند که حسین علیه السلام را یاری کردند ولی دیگران به دلیل وجود نفاق در وجودشان زیانکار شدند».

ونیز اشعار دیگری که حکایت از حزن و اندوه فراوانش در شهادت حسین می کند(1).

ص: 169

جنگ نمی کنم. زهیر گفت: پس ما را به این قریه ببر که هم پناهگاه است و هم در کنار شط فرات است و از نظر آب در مضیقه نخواهیم بود، آنگاه اگر مانع شدند با آنها خواهیم جنگید حضرت فرمود: نام آن قریه چیست؟ زهیر گفت: عقر، امام فرمود: عقر بخدا پناه می برم پس از اصرار حر درباره نزول، امام فرمود اسم این مکان چیست؟

گفتند: نینوا

امام: آیا نام دیگر هم دارد؟ آرى العقر.

امام: «اللَّهُمَّ انّى اعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَقْرِ»(1) .

گفتند: آری کربلایش نامند.

چشمان امام پر از اشک شد و فرمود:اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْكَرْبِ وَ الْبَلَاءِ.

خدایا به تو پناه می برم از اندوه و گرفتاری»(2).

ههُنَا تُشَبُّ نيران الوَعى ***وهَهُنَا يُنهَبُ رَحلي والخَیا(1)

آری این سرزمین محل محنت و بلا است، اینجا میعادگاه عاشقان حق است اینجا وعده گاه ملاقات دوست است، در اینجا عاشقان بیقرار و شوریده حال بوصال محبوب می رسند، اینجا لب تشنگان مجروح و داغدار از جام وصال دوست سیراب می گردند اینجا وعده گاه عشاق راه حق و حریت و آزادی و عدالت است».

جنگ و کشته شدن در رکاب تو را بر زندگی همیشگی در این جهان ترجیح می دادیم.

سپس نافع بن هلال بجلی برخاست و عرض کرد: یابن رسول الله (شما از رو گرداندن مردم ناراحت نباشید) که جدتان رسولخدا صلی الله علیه وآله نتوانست محبتش را در دل همه مردم جای دهد که گروهی منافق به او وعده نصرت می دادند ولی در باطن با او مکر و حیله کردند، در برخورد با پیامبر بسیار گرم و جذاب بودند ولی در خفاء سخت ترین دشمنی را انجام می دادند تا آنکه خدا او را به جوار رحمت خویش خواند، و نیز پدر شما در یک چنین موقعیتی قرار داشت یک گروه و جمعیت تصمیم بر پاریش گرفتند و در کنار او با دشمنانش جنگیدند و سه گروه دیگر با او جنگیدند تا اجلش فرا رسید و امروز شما هم در چنین موقعیتی قرار دارید، هر که عهد شکنی کند و بیعت خود را نقض نماید جز به خودش لطمه نمی زند و خداوند از بندگانش بی نیاز است ما در اطاعت شمائیم ما را بهر سو می خواهی اعزام فرما به شرق یا به غرب، بخدا قسم از مقدرات الهی ناراضی نیستیم و از لقاء پروردگار هم خوشحالیم نیت و عقیده ما آن است که دوست بداریم هر که را که شما

دوست دارید و دشمن بداریم هر که را که شما دشمن دارید. بیشتر یاران حسین علیه السلام همانند نافع سخن گفتند و امام علیه السلام از آنان تقدیر و تشکرکرد(1).

لَا أَتَوَسَّدَ الْوَثِيرَ وَ لَا أَشْبَعَ مِنَ الْخَمِيرِ أَوْ أُلْحِقَكَ بِاللَّطِيفِ الْخَبِيرِ أَوْ تَرْجِعَ إِلَى حُكْمِي وَ حُكْمِ يَزِيدَ وَ السَّلَامُ.

حسين، بمن گزارش رسیده که تو در کربلا فرود آمده ای و امير المؤمنین یزیدا نوشته است که در جای نرمی استراحت نکنم و از نان سد جوع ننمایم تا ترا به خدای لطیف و خبير برسانم (یعنی بکشم) یا اینکه بحكم من و حکم یزید تسلیم شوی».

ابن زیاد نامه را بوسیله پیکی برای امام حسین علیه السلام فرستاد و امام پس از خواندن، نامه را به زمین انداخت و فرمود: لاَ أَفْلَحَ قَوْمٌ اشْتَرَوْا مَرْضَاةَ الْمَخْلُوقِ بِسَخَطِ الْخَالِق، «مردمی که خریدار خشنودی مخلوق در مقابل غضب و نارضایتی خالق و آفریدگار باشند رستگار نخواهند شد».

فرستاده ابن زیاد از امام مطالبه پاسخ نمود و امام فرمود: این نامه جواب ندارد پیک ابن زیاد ماوقع را به عبیدالله گزارش نمود و او خشمناک گشت و بمسجد رفت وخطبه خواند و از یزید و پدرش تعریف و تمجید نمود و مردم را به جنگ با حسین علیه السلام تحریک و تحریص کرد و وعده داد که پاداش و عطای آنرا صد چندان خواهد کرد(1).

محل خدمت خود (ری) برو».

عمر سعد: مرا از این کار معاف دار؟

ابن زیاد: بسیار خوب فرمان حکومتی را به ما رد کن؟

عمر سعد که چنین انتظاری نداشت و فکر انصراف از حکومت ری در مخیله اش خطور نمی کرد دچار حیرت شد ولذا یک شب مهلت خواست و با اطرافیان خود به مشورت پرداخت همه او را منع کردند.

حمزه پسر مغيرة بن شعبه خواهر زاده ابن سعد به وی گفت: أُنشدك اللّه يا خالُ أن تُسيرَ إلى الحُسينِ فتأثِمُ عند ربّك وتقطع رحمك، فواللّه لأن تخرج من دنياك ومالك وسلطان الأرض كلّها لو كان لك خير لك من أن تلقى اللّه بدم الحسين.

«ترا بخدا دائی! مبادا بسوی حسین علیه السلام بروی که نزد پروردگارت گنه کار و قطع کننده رحم خواهی بود بخدا سوگند اگر تمام دنیا از آن تو باشد و پادشاه همه جهان باشی و از آن دست بکشی بهتر است از اینکه خدا را ملاقات کنی در حالیکه خون حسین علیه السلام را بزمین ریخته باشی».|

ابن سعد گفت: انشاء الله آنچه گفتی خواهم کرد و تمام شب را در فکر بود و این اشعار را می خواند

1- دَعَانِي عُبَيْدُ اللَّهِ مِنْ دُونِ قَوْمِهِ *** إِلَى خِطَّةٍ فِيهَا خَرَجْتُ لِحِينِي

2- فَوَ اللَّهِ لَا أَدْرِي وَ إِنِّي لَوَاقِفٌ ***افکر فی امری عَلَى خَطَريْنٍ

3- أَ أَتْرُكَ مُلْكَ وَ الرَّيُّ منيتي *** أَمْ أَرْجِعُ مَذموماً بِقَتلِ حُسَيْنٍ

4- وَ فِي قَتْلِهِ النَّارُ الَّتِي لَيْسَ دُونَهَا *** حِجَابٌ وَ مُلْكُ الرَّيِّ قُرَّةُ عَيْن

1- «عبیدالله از میان همه اقوام مرا انتخاب و به سرزمین (ری) حکومت داد».

2- « پس بخدا قسم متحیرم که کدام یک از این دو امر خطیر را برگزینم».

3- «آیا ری را که مورد اشتیاق و آرزوی من است رها کنم یا دست به خون حسین بیالایم و با مذمت فراوان بخانه برگردم».

ص: 177

4- «جزای کشتن حسين آتش جهنم است که گریزی از آن نیست اما حکومت ری هم نور چشم من است»(1).

عمر سعد گفت: می روم و با چهار هزار نفر سپاهی که قرار بود به جنگ دیلم برود به سوی کربلا روان شد و به جنگ پسر پیغمبر خدا آمد و به حُر و سپاهیانش پیوست(1).

طلبم را وصول کنم.

ابن زیاد گفت: او را بکشید تا برای کسانی که به جنگ حسین علیه السلام نمی روند عبرتی باشد دستور ابن زیاد اجراء شد و او را کشتند(1).

و به کثير گفت: شمشيرت را بینداز، کثیر گفت: نه بخدا چنین نخواهم کرد من فرستادهای هستم که اگر گوش فرا دارید ابلاغ رسالت کنم والا بازگردم.

ابو ثمامه گفت: من دسته شمشیر ترا میگیرم آنگاه سخن بگو.

کثیر گفت: نمی گذارم شمشیرم را لمس کنی.

ابو ثمامه گفت: پیامت را بمن بگو تا بحضرت برسانم و ترا که مرد فاجری هستی نمی گذارم بحضور امام برسی، پس بیکدیگر بد و ناسزا گفتند و کثیر برگشت و عمر سعد را از ما وقع مطلع ساخت، ابن سعد هم قُرَّةِ بن قيس حَنظَلی را بسوی امام روانه نمود وقتی نزدیک امام رسید حضرت به اصحاب فرمود: آیا این مرد را می شناسید؟

حبیب بن مظاهر گفت: بلی او از حنظله تمیم و پسر خواهر ما است و خوش نیت است و من تصور نمی کردم که در سپاه عمر سعد باشد و در این جنگ حضور یابد تر بن قیس حضور امام رسید و سلام کرد و پیام عمر بن سعد را بحضرت رسانید امام علیه السلام فرمود: «كَتَبَ الَىَّ اهْلُ مِصْرِكُمْ هذا انْ اقْدِمْ فَامَّا انْ كَرِهْتُمُونى فَانَا انْصَرِفُ عَنْكُمْ»

مردم شهر شما بمن نامه نوشته اند که بسوی شما بیایم حال اگر از آمدنم ناخوشایندید بر می گردم» حبیب بن مظاهر او را گفت: وای بر تو قرة چرا به این گروه

ستم پیشه پیوسته ای با این مرد (حسین علیه السلام ع) را یاری کن که خدا بوسیله جدش ترا مؤيد به کرامت فرماید قرة گفت: نزد عمر سعد بروم و پاسخ پیامش را برسانم سپس درباره اندیشه خواهم کرد و رفت نزد ابن سعد و پاسخ امام را رسانید.

عمر بن سعد گفت: امیدوارم خداوند مرا از جنگ با حسین علیه السلام ا نجات دهد و جریان را برای ابن زیاد نوشت.

ابن زیاد وقتی نامه ابن سعد را خواند گفت:

«الْأنَ اذْ عَقَلْتُ مُخالِبَنا بِهِ ***يَرْجُوا النَّجاةَ وَ لاتَ حينَ مَناص

اکنون که چنگالهای ما به او بند شده و او را فرا گرفته در صدد رهائی خود بر آمده است و حال آنکه راهی برای نجات او نیست»

ص: 182

سپس به ابن سعد نوشت که به حسین علیه السلام و یارانش بیعت یزید را عرضه کن اگر قبول نمودند آنوقت رأی نظر ما اعلام می شود.

اما ابن سعد نامه ابن زیاد را به اطلاع امام نرسانید زیرا می دانست که حسین پیشنهاد ابن زیاد را نمی پذیرد و هرگز با یزید بیعت نخواهد کرد(1).

فَانْصَرَفَ عَنْهُ الْحُسَيْنُ وَ هُوَ يَقُولُ مَا لَكَ ذَبَحَكَ اللَّهُ عَلَى فِرَاشِكَ عَاجِلًا وَ لَا غَفَرَ لَكَ يَوْمَ حَشْرِكَ فَوَ اللَّهِ إِنِّي لَأَرْجُو أَنْ لَا تَأْكُلَ مِنْ بُرِّ الْعِرَاقِ إِلَّا يَسِيرا.

«امام از او روی گردانید و برخاست و در اینحال می فرمود: خدا ترا بزودی در رختخوابت بکشد و ترا نیامرزد بخدا قسم امیدوارم از گندم عراق بجز اندکی نخوری.

عمر سعد با مسخره گفت: جو هم مرا کفایت می کند (1).

گفتند: ما را اینجا نگهبان قرار داده اند که نگذاریم آب را ببرند نافع اعتنائی به گفتار آنان ننمود و به پیادگان گفت: مشکها را پر کنید عمروبن حجاج و سپاهیانش آمدند که نگذارند، جناب عباس و نافع به آنها حمله نموده و متفرقشان ساختند وقتی پیادگان ظرفها را پر از آب نمودند عمرو و سپاهیانش راه را بر آنان بستند جناب عباس و همراهان با آنان به نبرد برخاستند و آنها را بجای خود باز گرداندند و آبرا به خیام رساندند و این جریان سه روز قبل از شهادت امام حسين على اتفاق افتاد(1).

2- عمروبن حجاج که خود از کسانی بود که با حسین علیه السلام مکاتبه نموده و او را دعوت به آمدن به کوفه کرده و اکنون مسئول شریعه فرات است نزدیک لشکرگاه امام آمد و فریاد کشید: حسین! فرات را می بینی سگها در آن غوطه می خورند و الاغها و خوکها از آن می آشامند ليكن شما یک قطره از آن نخواهی آشامید تا آنکه حمیم جهنم را بیاشامی!!

3- عبدالله بن حصین از دی بسوی خیمه گاه امام میدوید و فریاد میکشید: حسین! آب را می بینی که مانند آسمان کبود موج می زند بخدا قسم یک قطره از آن نخواهی چشید تا آنکه از تشنگی بمیری!! امام علیه السلام که این زخم زبان را که از شمشیر برنده تر و از آتش سوزاننده تر بود شنید دستها را به نفرین بطرف آسمان بلند کرد و گفت: اللَّهُمَّ اقْتُلْهُ عَطَشاً وَ لَا تَغْفِرْ لَهُ أَبَداً.

خدایا او را با تشنگی بکش و هرگز او را نیامرز».

حمید بن مسلم گوید: پس از واقعه کربلا عبدالله مريض شد به عیادتش رفتم به خدائی که جز او خدائی نیست او را دیدم که آنقدر آب می خورد که شکمش ورم می کرد، سپس قی می نمود و صدای ألْعَطَش ألْعَطَش بلند می کرد باز آب می خورد تا ورم میکرد همچنین بود تا مرد(1)..

اینها برای خودشیرینی نزد عبيدالله بن زیاد با بی شرمی این کلمات زشت و رکیک را بر زبان می آوردند که گویا حسین علیه السلام نه فرزند پیامبر آنها است و نه مسلمان اینها در حالیکه می دیدند اطفال حسین علیه السلام از تشنگی مشرف به مرگند و آب را در برابر خود مشاهده می کنند، انگیزه ای برای آنها در این عمل ناجوانمردانه جز پستی و وحشیگری نمی توان تصور نمود البته در برابر اینها افرادی هم در میان سپاهیان بودند که این عمل وحشیانه و غیر انسانی را تقبیح نموده و بر عمر سعد ایراد گرفتند لیکن به او اثر نکرد.

ص: 186

به من رسیده است که حسین علیه السلام چاه حفر می کند و به آب می رسد و خود و اصحابش آب می نوشند همین که نامه ای به تو رسید تا آنجا که می توانی او را از کندن چاه بازدار و بر آنها منتهی درجه سخت بگیر و آنها را از نوشیدن آب بازدار.

نامه ابن زیاد که به سردار کوفه رسید مراقبتها را تشدید کرد و نگهبانان فرات را مضاعف گردانید که مبادا یکی از یاران حسین علیه السلام از فرات آب بیاشامد(1).

مردی از بنی اسد به نام عبدالله بن بشیر برخاست و اظهار داشت من اولین کسی هستم که به این دعوت پاسخ مثبت می دهم.

پس از او جماعت زیادی اعلام آمادگی کردند تا آنکه شماره آنان به نود نفر رسید این جماعت بسوی حسین علیه السلام حرکت نمودند ولی از آنجا که یاران شیطان در همه جا هستند و یا آنکه خدا خواسته حسین علیه السلام مظلوم شهید گردد، یکنفر از این قبیله با شتاب خود را به عمر سعد رسانید و داستان را بازگو کرد عمر سعد هم ازرق را با چهارصد نفر مامور کرد که بطرف قبیله بنی اسد بروند و آنانرا از حرکت و رسیدن به حسین علیه السلام بازدارند، همانطور که آنان را از ساحل فرات به نزدیکی حسین علیه السلام رسیده بودند با سپاه ازرق برخورد و با هم درگیر شدند.

حبیب بن مظاهر، ازرق را مورد خطاب قرار داد و گفت: چرا مانع ما می شوی ما را واگذار و خود را گرفتار عذاب الهی مگر دان؟

ازرق نپذیرفت و گفت: من مأمورم که نگذارم این جمعیت به حسین علیه السلام برسند جماعت بنی اسد که قدرت مقاومت نداشتند بطرف قبیله خود بازگشتند و همه جمعیت نیمه شب از قرارگاه و منزل خودشان کوچ کردند که مبادا عمر سعد به آنها شبیخون بزند.

حبیب تنها بحضور امام رسید و واقعه را گزارش نمود.

امام فرمود: لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ .«هر آنچه خدا بخواهد می شود»(1).

بوجود آمد و امر امت به اصلاح گرائید و حسین علیه السلام به من قول داده است که برگردد به مکانی که از آنجا آمده یا برود یکی از سرحدات و مرزها و مانند یکی از مسلمانان باشد و یا برود نزد یزید و دست در دست او گذارد تا هر چه او خواست انجام دهد!!

و این امر برای تو مایه خشنودی است و صلاح امت، هم در آن است.

توجه: عمر سعد برای اینکه مبتلا به جنگ با حسین علیه السلام نشود به دروغ از قول امام حسین علیه السلام نقل کرده که حاضر است نزد یزید برود و دست در دست او واگذارد یا بیکی از سرحدات برود و مانند یکی از مسلمانان بزندگی ادامه دهد، و دلیل اثبات این امر روایت عقبه بن سمعان است که می گوید: من از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا با حسین علیه السلام بودم و تمام سخنان او را در این مسیر شنیدم لیکن بخدا قسم حسین علیه السلام 2 نگفته بود که حاضرم دست در دست یزید بگذارم، یا بروم بیکی از سرحدات که آن کذب محض است بلکه گفته بود: مرا رها کنید تا بجائی که از آنجا بسوی شما آمده ام برگردم یا در این زمین پهناور به گوشه ای بروم(1).

بده که او و یارانش تسلیم حکم تو شوند آنگاه اگر خواستی آنها را عقوبت میکنی که شایسته عقوبتند و اگر خواستی عفو کنی آن هم بدست تو است، بعلاوه من شنیده ام که حسین علیه السلام و سعد بیشتر شبها را بین دو لشکر می نشینند و صحبت می کنند. ابن زیاد گفت:

رأی تو پسندیده است حرکت کن و نامه ام را به عمر بن سعد برسان تا دستور مرا به حسین علیه السلام و یارانش عرضه نماید اگر تسلیم حکم من شدند آنها را سالما نزد من بفرستند و اگر خودداری نمودند با آنها بجنگند، اگر ابن سعد بدستور من عمل کرد، از او اطاعت کن و فرمانش را اجرا نما واگر سرپیچی کرد، گردن عمر سعد را بزن و سرش را برای من بفرست و تو خود فرمانده سپاه خواهی بود.

و در نقلی آمده که ابن زیاد گفت:

الْآنَ إِذْ عَلِقَتْ مَخَالِبُنَا بِهِ *** يَرْجُو النَّجَاةَ وَ لاتَ حِينَ مَناص

یعنی حالا که چنگال ما بر او بند شد (چنین اظهار می کند) و امید نجات دارد که دیگر راه فرار وجود ندارد»(1).

چنین خواهم کرد باید اینکار صورت پذیرد، پس اگر فرمان مرا اجرا نمودی پاداش مأمور فرمانبر و شنوا را خواهی داشت و اگر خودداری نمودی از سمت فرماندهی

معزولی و از سپاه کناره گیر و لشکر را به شمر بن ذی الجوشن واگذار که او امر ما را اجرا خواهد نمود و السلام (1).

فرمانده پیادگان باش(1).

نکته: عجبا که کشتن پسر پیغمبر را کرامت و افتخار بحساب می آورند؛

پنجشنبه نهم محرم بود چنانکه در روایتی از امام صادق علیه السلام در وصف تاسوعا آمده است:

تَاسُوعَاءُ يَوْمٌ حُوصِرَ فِيهِ الْحُسَيْنُ عليه السلام وَ أَصْحَابُهُ بِكَرْبَلَاءَ، وَ اجْتَمَعَ عَلَيْهِ خَيْلُ أَهْلِ الشَّامِ، وَ أَنَاخُوا عَلَيْهِ، وَ فَرِحَ ابْنُ مَرْجَانَةَ وَ عُمَرُ بْنُ سَعْدٍ بِتَوَافُرِ الْخَيْلِ وَ كَثْرَتِهَا، وَ اسْتَضْعَفُوا فِيهِ الْحُسَيْنَ عَلَيْهِ السلام وَ أَصْحَابَهُ وَ أَيْقَنُوا أَنْ لَايَأْتِيَ الْحُسَيْنَ عليه السلام نَاصِرٌ، وَ لَايُمِدَّهُ أَهْلُ الْعِرَاقِ؛ بِأَبِي الْمُسْتَضْعَفُ الْغَرِيب.

یعنی روز نهم محرم حسین علیه السلام و اصحابش در کربلا در محاصره قرار گرفتند و سپاهیان شامی او را احاطه کردند و در فشار قرار دادند، و در این روز پسر مرجانه و عمر سعد با کثرت سپاهیانشان خوشحال شدند، حسین علیه السلام را ضعیف شمردند و مطمئن شدند که دیگر برای حسین علیه السلام یاوری نخواهد آمد و مردم عراق دست از پاریش کشیدند، پدرم فدای مستضعف غريب».

و این زمانی بود که شمر وارد صحرای کربلا شد و اصرار به شروع حمله داشت لذا عمر سعد با این جمله فرمان حمله را صادر کرد: یاخَيْلَ اللَّهِ ارْكَبِي وَ بِالْجَنَّةِ أَبْشِرِي!!

«سپاهیان خدا سوار شوید که شما را مژده بهشت باد!!»

سپاهیان ابن سعد به طرف خیمه گاه ابی عبدالله هجوم آوردند، حسین علیه السلام جلو خیمه شمشیر را در بغل گرفته و سر بر زانوی غم نهاده و بخواب رفته بود که زینب سلام الله عليها صدا زد: برادر صدای نیروها را نمی شنوی که نزدیک خیام رسیده اند، حسین علیه السلام بیدار شد و با یک دنیا وقار و طمأنینه فرمود: إِنِّي رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ السَّاعَةَ فِي الْمَنَامِ فقُالُ لِي إِنَّكَ تَرُوحُ إِلَيْنَا. «الآن پیامبر را در خواب دیدم به من فرمود: بزودی نزد ماخواهی آمد».

زینب لطمه ای بصورت زد و گفت: واویلاه، حسین علیه السلام فرمود: خواهرم آرام که ویل از آن تو نیست، خدا ترا رحمت کند.

عباس نیز خدمت برادر آمد و عرض کرد: برادرم جمعیت به خیمه گاه آمدند حسین

ص: 194

فرمود: برادر، جانم بقربانت، سوار شو و با آنها ملاقات کن و بپرس چه شده و برای چه آمده اند؟

عباس با بیست نفر سوار که زهیر بن قین و حبیب بن مظاهر در میان آنان بودند جلو جمعیت را سد کردند سئوال کردند چه تصمیم دارید؟

گفتند: امیر دستور داده تا بر شما عرضه کنیم که به حکم امیر تن دهید وگرنه با شما خواهیم جنگید حضرت ابي الفضل فرمود: شتاب نکنید تا گفته هایتان را به حضرت ابی عبدالله عرض کنم و به سوی امام حسین علیه السلام رهسپار شد.

اصحاب امام حسین علیه السلام که در برابر سپاهیان کفر ایستاده بودند، حبیب بن مظاهر به زهیر بن قین گفت: شما با اینها سخن می گوئید یا من بگویم؟

زهیر گفت: همانطور که شروع کردید ادامه دهید.

حبیب بن مظاهر گفت: بخدا قسم بدترین جمعیت مردمی هستند که فردای قیامت بر خدا وارد شوند در حالیکه ذریه پیامبر و اهل بیتش را می کشند و بندگان خاص خدا و شب زنده داران و سحر خیزان و ذاکرین خدا را به شهادت می رسانند.

عزرة بن قیس گفت: حبیب! چه قدر خود را می ستائی!

زهیر گفت: عزره! خدا او را تزکیه کرده و هدایت نموده است از خدا بترس و نصیحت ما را بپذیر.

عزره گفت: هان زهیر تا کنون تو از شیعیان عثمان بودی و از پیروان این خاندان نبودی! زهير: الان که موضع مرا می بینی و همین کافی است که بدانی از شیعیان حسینم آری بخدا قسم من نامه ای برای حسین علیه السلام ننوشتم و قاصدی بسویش روانه نکردم و وعده نصرت و یاری به او ندادم، تا اینکه راه بین مکه و عراق ما را بهم نزدیک کرد، اما همینکه چشمم به حسین علیه السلام افتاد به یاد رسولخداه افتادم و موقعیت او را نسبت به پیامبر بیاد آوردم و دانستم که دشمنانش با او چه معامله خواهند کرد لذا تصمیم گرفتم او را یاری

ص: 195

کنم و جانم را فدای حسین علیه السلام نمایم تا حقوق خدا و رسولش را که تضییع کرده اید رعایت نمایم.

عباس به خدمت حسین علیه السلام رسید و او را از تصمیم جمعیت آگاه ساخت.

حسین علیه السلام فرمود: برگرد، اگر می توانی از آنها امشب را مهلت بخواه تا شب را به نماز و راز و نیاز با خدا بپردازیم که خدا میداند نماز و خواندن قرآن و دعا و استغفار را دوست می دارم، عباس به سوی جمعیت برگشت و سخن برادرش را به آنان ابلاغ کرد عمر بن سعد که احساس کرده بود شمر مراقب حرکات او است و کارهایش را به ابن زیاد گزارش می دهد از ترس آنکه مبادا سعایت کند با او به مشورت پرداخت و مصلحت خواهی نمود، شمر هم به خواست عمر سعد موکول کرد سر انجام گفتگوها به عدم موافقت منتهی می شد که ناگهان عمرو بن حجاج زبیدی میان حرف آنان دوید و گفت: سبحان الله بخدا قسم اگر از مردم دیلم بودند و یک شب از ما مهلت می خواستند آنها را اجابت می کردیم، محمدبن الأشعث نیز گفته عمرو را تائید کرد و ابن سعد را گفت: خواسته شانرا بپذیرید، بخدا قسم فردا با شما خواهند جنگید.

ابن سعد بالاجبار به حسین علیه السلام و یارانش مهلت داد(1).

خداوندا ترا سپاس میگویم که ما را به نبوت گرامی داشتی و تعلیم قرآن فرمودی و ما را در دین فقیه گردانیدی و به ما گوش شنوا و دیدۂ بینا و دلی آگاه عطا فرمودی پس ما را از شکر گزاران خود قرارده».

نکته: حسین علیه السلام ؟ فضائل خود و خاندانش را با ارتباط به مقام نبوت و داشتن علوم قرآنی و احکام دینی و اینکه خدا به آنان گوش شنوا و دیده ای بصیر و دلی بیدار داده است بیان می کند که در آن اشاره است به اینکه دشمنانشان فاقد این صفاتند.

أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّي لَا أَعْلَمُ أَصْحَاباً أَوْفَى وَ لَا خَيْراً مِنْ أَصْحَابِي وَ لَا أَهْلَ بَيْتٍ أَبَرَّ وَ لَا أَوْصَلَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي فَجَزَاكُمُ اللَّهُ عَنِّي خَيْراً وَ إِنِّي لَأَظُنُّ يَوْماً لَنَا مِنْ هَؤُلَاءِ اِلّا وَ إِنِّي قَدْ أَذِنْتُ لَكُمْ فَانْطَلِقُوا جَمِيعاً فِي حِلٍّ لَيْسَ عَلَيْكُمْ حَرَجٌ مِنِّي وَ لَا ذِمَامٌ .

«من اصحاب و یارانی باوفاتر و نیکوتر از اصحاب و یاران خود سراغ ندارم و خانواده ای بهتر از خانواده خود نمی یابم، خدا از طرف من به شما پاداش نیک دهد،

همانا گمان می کنم با این قوم بر خوردی داشته باشم پس بیعتم را از شما برداشتم و شما را به اختیار خودتان گذاشتم» اینک شب فرا رسیده است از تاریکی شب استفاده کنید و هر یک از شما دست یکی از مردان اهل بیتم را بگیرد و متفرق شوید و به هر سو که می خواهید بروید و مرا با این قوم تنها گذارید که اینها بجز من با کسی کاری ندارند(1).

از سکینه خاتون نقل شده که پدرم به کسانیکه همراهش آمده بودند فرمود: شما به تصور اینکه بر جماعتی وارد می شوم که با جان و دل با من بیعت کرده اند و اکنون می بینید که شیطان بر آنها مسلط شده و خدا را فراموش کرده اند و جز کشتن من هدفي ندارند، مکر و خدعه در قاموس ما اهل بیت وجود ندارد، بنابراین هر که آمادگی نصرت و یاری ما را ندارد، شب تیره را سپر خود قرار دهد و بهر کجا که خواهد برود و شرم و حیا مانعش نشود.

سکینه خاتون می گوید: با شنیدن سخن امام گروه های ده نفره و بیست نفره از حضور امام رفتند و حسین علیه السلام را با عده قليلی باقی گذاردند(1).

و شمشیری نزدیم و نفهمیدیم که چکار کردند، نه بخدا چنین کاری نمیکنیم بلکه جان و مال و خانواده خود را فدای تو خواهیم کرد و با تو به نبرد خواهیم پرداخت تا بر ما وارد شود آنچه بر شما وارد می شود که خدا زندگی بعد از تو را زشت گرداند(1).

ای روزگار اف بر دوستی تو باد که از طلوع آفتاب تا غروب، چه بسیار دوستان را میکشی و در کشتن هم عوض و بدل نمی پذیری.

وهر زنده ای رونده این راه است، چه نزدیک است وعده کوچ کردن و فرود آمدن در این منزلگاه، و عاقبت کار به سوی پروردگار جلیل است»(1).

و تن به مرگ دادهای بیشتر قلبم را جریحه دار و جانم را می سوزاند و لطمه بصورت زد و گریبان چاک نمود و بیهوش شد.

امام حسین علیه السلام از آب بصورت خواهر پاشید و او را بحال آورد و فرمود:یَا اُخَیَّة اتَّقِي اللَّهَ وَ تَعَزَّيْ بِعَزَاءِ اللَّهِ وَ اعْلَمِي أَنَّ أَهْلَ الْأَرْضِ يَمُوتُونَ وَ أَهْلَ السَّمَاءِ لَا يَبْقَوْنَ وَ أَنَّ كُلَّ شَيْ ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَه...

خواهرم از خدا بترس و شکیبائی و بردباری پیشه کن و بدان که اهل زمین میمیرند و اهل آسمان هم باقی نمی مانند و همه چیز و همه کس نابود می شود مگر خدای که بقدرت لایزال خود مخلوق را آفریده و برانگیخته می شوند و به سوی او باز می گردند و او تنها فرد واحد و بی همتائی است که مرگ ندارد، جد و پدر و مادرم از من بهتر بودند و رفتند و رسولخدا برای من و هر مسلمان دیگری الگو و اسوه است، و بدینگونه او را دلداری می داد و به او فرمود: خواهرم ترا سوگند میدهم و باید قسم مرا تحقق بخشی که وقتی من به شهادت رسیدم گریبان چاک نزنی و رخ نخراشی و صدا را به گریه و ناله بلند نکنی.

بعد از آنکه زینب سلام الله عليها صدا را به واثکلاه بلند نمود زنان حرم همگی بگریستند و گریبانها دریدند و لطمه بصورت زدند و ام کلثوم صدا را به وَا مُحَمَّدَاهْ وَا عَلِيَّاهْ وَوَا أِماماهْ وَا أَخَاهْ وَا حُسَينا بلند نمودند آنگاه امام با خطاب به زنان فرمود:

يَا أُخْتَاهْ يَا أُمَّ كُلْثُومٍ يَا فَاطِمَةُ وَ أَنْتِ يَا رَبَابُ انْظُرْنَ إِذَا قُتِلْتُ فَلَا تَشْقُقْنَ عَلَيَّ جَيْباً وَ لَا تَخْمِشْنَ عَلَيَّ وَجْهاً وَ لَا تَقُلْنَ هُجْراً.

خواهر ام کلثوم، دختر فاطمه، همسرم رباب خویشتن دار باشید هرگاه کشته شدم گریبان چاک نزنید و صورت نخراشید سخن ناروا بر زبان جاری نکنید»(1).

ص: 204

خوان نعمتش بهره مند گردیده در آخرین ساعاتی که نسیم سعادت می وزید امام را رها کرده متفرق شدند.

حبیب گفت: اگر حالا نخندم کی بخندم، بخدا قسم همینکه این جماعت با شمشیرهایشان به ما حمله کنند ما هم حورالعین را در آغوش خواهیم گرفت بریر بن خضير همدانی و عبدالرحمن بن عبدربه انصاری بر در خیمه نظافت منتظر بودند، تا امام در آید و نوبت آنان فرا رسد بریر شروع کرد به شوخی کردن و مزاح گفتن.

عبدالرحمن گفت: اکنون وقت شوخی نیست.

بریر پاسخ داد: مردم می دانند که من چه در جوانی و چه در پیری اهل شوخی و مزاح نبوده ام ولی اکنون از آن جهت خوشحالم و شوخی ام گرفته که لحظات دیگر این گروه با شمشیرهای خود ما را در بر می گیرند و پس از ساعتی منهم پریرویان فراخ چشم بهشتی را در بر خواهم گرفت(1)

آری این حرکت از ایمان عمیق یاران کربلا خبر می دهد که می دانند در تاریخ بشریت از گذشته و آینده چه در بستر و چه در میدان نبرد هیچکس مرگی با این عزت و افتخار نصیبش نشده که نصیب یاران کربلای حسینی شده است.

را به شمر ملعون سپرد و عَزَرَةُ بن قيس اَحمَسی را بر سواران و شبث بن ربعی را بر پیادگان گماشت و پرچم را بدست غلام خود درید داد و عبد الله بن زهیر ازدی را بر مردم مدینه و قیس بن اشعث را بر مردم ربیعه و کنده و عبدالرحمن جحفی را بر مذحج واسد، و تربن یزید ریاحی را بر تمیم و همدان فرماندهی داد(1).

خداوندا در همه محنتها به تو اتکا می کنم، و در همه سختیها امیدم توئی، و در هر مشکلی که بمن روی آورد به نیروی تو تکیه می کنم، چه بسیار اندوهی که در برابر آن دلها ضعیف می گردد و چاره مسدود می شود و دوستان مرا رها می کنند و دشمنان شماتت میکنند آنرا بر تو عرضه می کنم و به تو شکوه می نمایم زیرا از همه مأیوس و به تو امیدوار بوده ام و تو آنرا برایم حل کردی و گشایش دادی که تو مالک هر نعمت و صاحب هر حسنه و نهایت هر اشتیاقی(1).

افتاد صدازد: یا حسین علیه السلام مژده باد ترا به آتش جهنم.

امام فرمود: إِنِّي أَقْدَمُ عَلَى رَبٍّ رَحِيمٍ وَ شَفِيعٍ مُطَاع. من بر پروردگار مهربان وارد میشوم آنگاه از نام این شخص پرسید، گفتند: عبدالله بن حوزه است.

حضرت دست به دعا برداشت و گفت: رَبِّ ِِّّ حُزَّهُ إلَى النَّار. خدایا او را به آتش گرفتار نما، تیر دعا به هدف اصابت نمود و اسلحه نیایش کار خود را کرد، اسب ابن حوزه رم کرد عبدالله به زمین افتاد و پایش در رکاب ماند واسب او را به زمین می کشید و بهر سنگ و چوب و درختی می کوبید تا داخل خندق آتش افتاد و به جهنم واصل شد.

حسین علیه السلام که استجابت سریع دعایش را مشاهده کرد سر به آسمان برداشت و گفت:اللَّهُمَّ إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ نَبِيِّكَ وَ ذُرِّيَّتُهُ فَاقْصِمْ مَنْ ظَلَمَنَا وَ غَصَبَنَا حَقَّنَا إِنَّكَ سَمِيعٌ قَرِيب.

بارالها ما اهل بیت پیامبر تو و ذريه اوئیم هر که به ما ستم روا داشته و حق ما را غصب نموده نابودش گردان که تو شنوای نزدیکی».

مسروق بن وائل یکی از سپاهیان عمر سعد که سودای کشتن حسين علیه السلام را برای گرفتن جایزه یزید در سر می پرورانید از دیدن این حادثه از خواب غفلت بیدار شد و به مقام خاندان عصمت و طهارت واقف گردید و از نیت خود پشیمان گشت و کربلا را ترک کرد(1).

فَإِنْ أَعْطَيْتُمُونِي النُّصَفَ كُنْتُمْ بِذَلِكَ أَسْعَدَ وَ إِنْ لَمْ تُعْطُونِي النُّصَفَ مِنْ أَنْفُسِكُمْ فَأَجْمِعُوا أَمْرَكُمْ ثُمَّ لا يَكُنْ أَمْرُكُمْ عَلَيْكُمْ غُمَّةً ثُمَّ اقْضُوا إِلَيَّ وَ لا تُنْظِرُونِ.«مردم، به سخنم گوش فرادهید و شتاب نکنید تا شما را به آنچه حق است پند دهم و موعظه نمایم و راه عذر را بر شما ببندم پس اگر انصاف و مروت را در باره ام رعایت نمودید به سعادت و نیکبختی شما منتهی می شود و اگر انصاف را رعایت نکردید پس در کار خود فکر کنید تا چیزی بر شما پوشیده نماند آنگاه بکار من بپردازید و منتظر نشوید». بدرستیکه ولی و سرپرست من خدائی است که کتاب را فرو فرستاده و او ولی نیکوکاران است.

ثُمَّ قَالَ أَمَّا بَعْدُ فَانْسُبُونِي فَانْظُرُوا مَنْ أَنَا ثُمَّ ارْجِعُوا إِلَى أَنْفُسِكُمْ وَ عَاتِبُوهَا فَانْظُرُوا هَلْ يَصْلِحُ لَكُمْ قَتْلِي وَ انْتِهَاكُ حُرْمَتِي أَ لَسْتُ ابْنَ بِنْتِ نَبِيِّكُمْ وَ ابْنَ وَصِيِّهِ وَ ابْنِ عَمِّهِ وَ أَوَّلِ الْمُؤْمِنِينَ باللَّهِ الْمُصَدِّقِ برَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِه وَ بِمَا جَاءَ بِهِ مِنْ عِنْدِ رَبِّهِ أَ وَ لَيْسَ حَمْزَةُ سَيِّدُ الشُّهَدَاءِ عَمِّي أَ وَ لَيْسَ جَعْفَرٌ الطَّيَّارُ فِي الْجَنَّةِ بِجِنَاحَيْنِ عَمِّي أَ وَ لَمْ يَبْلُغْكُمْ مَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِه لِي وَ لِأَخِي هَذَانِ سَيِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَإِنْ صَدَّقْتُمُونِي بِمَا أَقُولُ وَ هُوَ الْحَقُّ وَ اللَّهِ مَا تَعَمَّدْتُ كَذِباً مُذ عَلِمْتُ أَنَّ اللَّهَ يَمْقُتُ عَلَيْهِ أَهْلَهُ وَ إِنْ كَذَّبْتُمُونِي فَإِنَّ فِيكُمْ مَنْ لَوْ سَأَلْتُمُوهُ عَنْ ذَلِكَ أَخْبَرَكُمْ سَلُوا جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيَّ وَ أَبَا سَعِيدٍ الْخُدْرِيَّ وَ سَهْلَ بْنَ سَعْدٍ السَّعِدِي وَ زَيْدَ بْنَ أَرْقَمَ وَ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ يُخْبِرُوكُمْ أَنَّهُمْ سَمِعُوا هَذِهِ الْمَقَالَةَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِه لِي وَ لِأَخِي أَ مَا فِي هَذَا حَاجِزٌ لَكُمْ عَنْ سَفْكِ دَمِي

«پس در نسب من بنگرید کیستم و نسبم چیست آنگاه به نفس خود مراجعه کنید و وجدان و شعور باطن خود را به قضاوت بخوانید و خود را در محضر وجدان و شعور باطن محاکمه نمائید که آیا برای شما شایسته و حلال است که خونم را بریزید؟ و بر شما حلال است که حرمتم را بشکنید؟ آیا من پسر دختر پیغمبر شما و پسر وصی او و عموزاده او و اول مؤمن و گرونده بخدا و تصدیق کننده رسول او و آنچه را که او از جانب خدا آورده نیستم؟

آیا حمزه سیدالشهدا عموی من نیست؟ آیا جعفر که با دو بال در بهشت پرواز

ص: 211

می کند عموی من نیست؟ آیا فرمایش رسولخدا صلی الله علیه و آله درباره من و برادرم بشما نرسیده است که فرمود: این دو سید آقای جوانان بهشتند، اگر تصدیق گفته های مرا نمودید که آنچه می گویم راست است و بخدا از وقتیکه دانستم خدا دروغگویان را دشمن می دارد دروغ نگفته ام، و اگر گفتار مرا باور ندارید از آنچه شما را با خبر ساختم از کسانیکه در بین شما هستند بپرسید، از جابر بن عبدالله انصاری و ابو سعید خدری و سهل بن سعدی ساعدی و زید بن ارقم و انس بن مالک سئوال کنید آنها بشما خواهند گفت که پیامبر درباره من و برادرم چنین فرمود پس چرا آماده ریختن خون من شده اید(1).

در این موقع شمر بن ذی الجوشن گفت: بخدا نمی فهم چه میگوئی.

حبیب بن مظاهر در پاسخ گفت: راست گفتی زیرا خدا قلبت را مهر کرده و حق را نمیفهمی ثُمَّ قال لَهُم الحُسينُ علیه السلام : فَإِنْ كُنْتُمْ فِي شَكٍّ مِنْ هَذَا أَ فَتَشُكُّونَ أَنِّي ابْنُ بِنْتِ نَبِيِّكُمْ فَوَ اللَّهِ مَا بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ ابْنُ بِنْتِ نَبِيٍّ غَيْرِي فِيكُمْ وَ لَا فِي غَيْرِكُمْ وَيْحَكُمْ أَ تَطْلُبُونِي بِقَتِيلٍ مِنْكُمْ قَتَلْتُهُ أَوْ مَالٍ لَكُمُ اسْتَهْلَكْتُهُ أَوْ بِقِصَاصٍ مِنْ جِرَاحَة.

سپس امام حسین علیه السلام به آنها فرمود: اگر در آنچه که گفتم شک دارید آیا در اینکهمن پسر دختر پیغمبر شما هستم نیز تردید دارید؟ بخدا سوگند در مشرق و مغرب (یعنی در تمام کره زمین) نوه پیامبری غیر از من وجود ندارد نه در میان شما و نه در بین سایر ملل جهان.

وای بر شما آیا کسی از شما را کشته ام که خونش را از من طلب می کنید یا مالی از شما برده ام یا کسی را مجروح ساخته ام که در مقام تقاص و قصاص بر آمده اید» آنگاه امام فریاد بر آورد: ای شبث بن ربعی و ای حجاربن ابجر و ای قيس بن اشعث و ای یزید بن حارث مگر شما برای من نامه نفرستادید که میوه های ما بثمر رسیده و باغهایمان سر سبز و شاداب است اگر بیائی سپاه آماده در اختیار تو است.

ص: 212

جمعیت که در برابر سخنان امام جوابی نداشتند زیرا از اینکه او نوه پیغمبر است و هیچ تقصير و گناهی ندارد شک و تردید نداشتند لذا سكوت نمودند و فقط قيس بن اشعث که به مکر و خدعه و خیانت معروف است گفت: چرا تسلیم حکم پسر عمویت نمیشوی که آنچه دوست داری به آن خواهی رسید.

فقال له الحسين علیه السلام :لا وَاللَّهِ لا اعْطيكُمْ بيَدى اِعْطاءَ الذَّليلِ وَ لا اَفِرُّ فِرارَ الْعَبِيدِ.

امام ؟ در جوابش فرمود: «نه بخدا مانند اشخاص خوار و ذلیل دست در دست شما نمیگذارم و مانند برده هم فرار نمیکنم» (بلکه با شهامت و شجاعت با قامتی

برافراشته در برابر ظلم و ستم و بیدادگری ایستادگی می کنم و شهادت را بر ذلت تسلیم و خفت فرار، ترجیح می دهم(1).

پست و فرومایه را بر شهادت افتخار آفرین مقدم بداریم بدانید که آنچه به شما می گویم برای انذار شما و اتمام حجت است که عذری برای شما باقی نماند و الا من با خانواده ام و عده اندک بارانم با دشمن زیاد می جنگم و هدفم را دنبال می کنم هرچند امید به پیروزی وجود نداشته باشد، آنگاه امام به اشعار فروة بن مسیک مرادی تمسک جست:

1- فَإِنْ نَهْزِمْ فَهَزَّامُونَ قِدْماً *** وَ إِنْ نُغْلَبْ فَغَيْرُ مُغَلَّبِينَا

2- وَ مَا إِنْ طِبُّنَا جُبْنٌ وَ لَكِنْ *** مَنَايَانَا وَ دَوْلَةُ آخَرِينَا

3- فَأَفْنَى ذَلِكُمْ سَرَوَاتِ قَوْمِي *** كَمَا أَفْنَى الْقُرُونَ الْأَوَّلِينَا

4- فَلَوْ خَلَدَ الْمُلُوكُ إِذَن خُلِدْنَا ***وَ لَوْ بَقِيَ الْكِرَامُ إِذَن بَقِينَا

5- فَقُلْ لِلشَّامِتِينَ بِنَا أَفِيقُوا *** سَيَلْقَى الشَّامِتُونَ كَمَا لَقِينَا

1- «اگر دشمن را شکست دهیم امری بی سابقه نیست که گذشتگان ما پیروز بودند و اگر مغلوب شویم باز هم شکست نخورده ایم».

2- «ترس و جبن در ما راه ندارد لکن اکنون قسمت ما گرفتاری و مصیبت است و حکومت از آن دیگران».

3- «همین برنامه بزرگان ما را نابود ساخت چنانکه همه مردم قرون و اعصار گذشته نابود شدند».

4- «اگر پادشاهان زندگی جاوید می داشتند ما هم داشتیم و اگر بزرگان باقی میماندند ما هم باقی می ماندیم».

5-«پس به شماتت کنندگان ما بگو به خود آئید که سرانجام شما هم به ما ملحق خواهید شد».

سپس فرمود: بخدا سوگند بعد از این زندگی درازی نخواهید داشت و بیش از زمانی که پیاده سوار اسب شود زنده نخواهید ماند تا روزگار آسیای مرگ را بر سر شما بگردش در آورد و شما مانند میله وسط سنگ آسیا پیوسته در اضطراب و نگرانی بسر برید و این سخنی است که پدرم از جدم رسولخدا صلی الله علیه و آله برایم گفته است، پس ابتداء با

ص: 214

همفکران خود مشورت کنید و تصمیم خود را بگیرید تا امر بر شما مشتبه و پوشیده نماند آنگاه قصد کشتن) من کنید و مرا مهلت ندهید، بدرستی که من به خدا که پروردگار من و شما است توگل جسته ام و هیچ جاندار و جنبندهای از حيطه و قبضه قدرت

و اقتدار او خارج نیست و بتحقیق پروردگار من بر صراط و راه مستقیم عدالت است (1).

نموده و اسامی آنانرا هم بیان کرده که جهت اختصار از نام آنها صرفنظر میکنیم. و این کشته شدگان نسبت به سپاه امام به حدی زیاد بود که نقصان در سپاه حسین علیه السلام آشکار شد(1) .

9- السّلام عَلَى الْجَريحِ الْمَأْسُورِ سَوَّار بْنِ أَبِى حُمَيْرِ الْفَهْمِىِّ الْهَمْدانِىِّ.

10 - السّلام عَلَى الْمُرْتَثِّ مَعَهُ عَمْرو بْنُ عَبْداللَّهِ الْجُنْدَعِىِّ.

11- السَّلام عَلى عَمَّارِ بْنِ أَبِى سَلامَةِ الْهَمْدانِىِّ [الدَّالانى].

12- السَّلامُ عَلى زاهِرٍ مَوْلى عَمْرِو بْنِ الْحَمِقِ الخزاعِىّ.

13- السّلام عَلى كِنانَةِ بْنِ عتيقٍ.

14- السّلام عَلى جَبَلَةِ بْنِ عَلىِّ الشَيْبانِىِّ.

15 - الَسَّلام عَلى زهيرِ بْنِ بُشْرِ الْخَثْعَمِىِّ.

16 و 17 - السلام علی عبدالله وعبيد الله ابنی یزید بن ثبيط القيسي.

18- السَّلَامُ عَلَى زُهَيْرِ بْنِ سُلَيْمٍ الْأَزْدِيِّ.

19 - السَّلام عَلى سليمانَ مَوْلَى الحسينِ بْنِ أَميرِ الْمُؤْمِنيِنَ وَ لَعَنَ اللَّهُ قاتِلَهُ سُلَيمانَ بْنُ عَوْفِ الحَضْرَمِىِّ.

20 - السَّلام عَلى قاربٍ مَوْلَى الحسين بن عَلِىِّ علیهما السلام .

21 - السَّلام عَلى مُنْجِحٍ مَوْلَى الحسين بن عَلِى علیهما السلام .

22 - السّلام عَلى عبداللَّهِ بْنِ عُمَيرِ اْلكَلْبى.

سلام بر عبدالله بن عمیر کلبی».

ابو حباب که یکی از افراد قبیله کلب است می گوید: مردی از ما بنام عبدالله بن عمیر مکتی به ابووهب از تیره بنی غلیم در کوفه محله بئر جعد از قبیله همدان منزل داشت و با همسرش ام وهب دختر عبد زندگی می کرد، او مردی شجاع و برومند و بزرگوار بود روزی بر نخیله عبور کرد جماعت بسیاری را مشاهده نمود، پرسید: این جمعیت برای چه اجتماع کرده اند؟ گفته شد: اینها آماده می شوند تا به جنگ حسین علیه السلام پسر دختر پیغمبر بروند! عبدالله با خود گفت: من که مشتاق جهاد با كفارم چرا با این جماعت نجنگم به خانه آمد و همسرش را از تصمیم خود آگاه ساخت، همسرش نیز او را به انجام تصمیمش تشویق کرد گفت: خدا ترا در کارت موفق بدارد حرکت کن و مراهم با خود ببر.

ص: 217

عبدالله به اتفاق همسرش شبانه حرکت نمود و شب هشتم محرم خود را به حسین علیه السلام رسانید و به کاروان حسینی پیوست و تا روز عاشورا با امام حسین علیه السلام بود پس از اینکه عمر بن سعد با پرتاب تیر به سوی حسین علیه السلام جنگ را آغاز کرد و حمله اولی به پایان رسید و جنگ تن به تن شروع شد، يسار غلام زیاد بن ابیه و سالم غلام عبیدالله بن زیاد به میدان آمدند و مبارز طلبیدند حبیب بن مظاهر و بریر بن خضير برخاستند و اعلام آمادگی کردند.

حسین علیه السلام ؟ فرمود: شما بنشینید، سپس عبدالله بن عمیر کلبی که مردی بلند قامت سطبر بازو و چهارشانه بود برخاست و اجازه مبارزه خواست، امام حسین علیه السلام فرمود: به گمانم این مرد حریف آنها است، سپس فرمود: اگر مایل هستی برو.

عبدالله قدم بميدان نبرد نهاد و در برابر آنان ایستاد یسار از او پرسید: کیستی؟

عبدالله خود را معرفی کرد، گفتند ما را نمی شناسیم برگرد، باید حبیب بن مظاهر یا بریر یا زهیر بن قین به مصاف ما بیایند، کلبی گفت: پسر زن زناکار ترا چه که کی باید بیاید، ترا عار است که با من بجنگی؟ هر که به جنگ تو بیاید بهتر از تو است، و مانند شیر خروشان بر يسار حمله کرد و شمشیری بر او وارد کرد که درجا به جهنم واصل شد، کلبی به کار او مشغول شد تا سر از بدنش جدا سازد که سالم بر او حمله نمود، یاران امام بر او بانگ زدند که مراقب غلام باش، کلبی گوش نکرد و به کار خود مشغول بود که سالم شمشیر را حواله او نمود عبدالله دست چپش را سپر قرار داد و شمشیر انگشتان دست چپش را برد و سپس به سالم حمله کرد و او را هم به رفیقش ملحق ساخت، آنگاه به سپاه دشمن حمله ور شد و این رجز را می خواند.

1- إِنْ تُنْكِرُونِي فَأَنَا ابْنُ كَلْبٍ *** حَسْبِي بِبَيْتِي مِنْ عُلَيمٍ حَسْبِي

2- إِنِّي امْرُؤٌ ذُو مِرَّةٍ وَ عَضْبٍ *** وَ لَسْتُ بِالْخَوَّارِ عِنْدَ النَّكْب

1- «اگر مرا نمی شناسید من از قبیله کلبم و در افتخار مرا بس که خانواده ام از تیره علم است».

ص: 218

2- «من شخصی هستم دارای قدرت و نیرو و در سختی ها ترسو و ضعیف نیستم».

همسر کلبی که شوهرش را در برابر دشمن تنها دید نتوانست تحمل کند عمود خیمه را برداشت و بطرف دشمن حمله کرد و خطاب به شوهر گفت: پدر و مادرم فدایت باد، بجنگ در راه پاکان از ذریه پیامبر عبدالله خواست همسرش را به خیمه گاه برگرداند، زن جلوی شوهر را گرفت و می گفت: نه بر نمی گردم تا با تو کشته شوم.

حسین علیه السلام او را صدا زد: خدا ترا از ناحیه خاندان پیامبر جزای خیر دهد.

ارْجِعِي رَحمکَ الله إِلى النّساء فَاجلِسي مَعَهنّ فَانّه لَيسَ عَلى النّساء قتالٌ.

«خدا ترا بیامرزد برگرد نزد زنان و با آنان بنشین که بر زنان جهاد نیست». آنگاه به خیمه گاه برگشت.

عبدالله رجز خود را ادامه میداد:

إِنّى زَعيمٌ لكِ امّ وهبٍ *** بالطَعنِ فيهم مُقْدِماً وبالضَّرب

و با حمله به لشکر دشمن نوزده سوار و دوازده نفر پیاده از شجاعان سپاه عمر سعد را کشت سرانجام بدست هانی بن ثبیت حضرمی و بکیر بن حی تمیمی به شهادت رسید(1).

بهشت بر تو گوارا باد از خدا میخواهم که مرا در بهشت همنشین و مصاحب تو گرداند» در این هنگام شمر ملعون متوجه این بانو شد و به غلامش رستم دستور داد تا او را به شوهرش ملحق سازد، غلام آن خبيث هم از پشت سر در آمد و ناگهان با عمود آهنین بر سرش کوفت و او را به شهادت رسانید، او تنها زنی است که از لشکر امام حسین علیه السلام به شهادت رسید(1).

پیامبر رحمت. وهب بميدان بازگشت و چندان بکشت تا خود نیز جام شهادت نوشید، مادر وهب عمود خیمه را برداشت و به میدان تاخت اما به امر امام بازگشت، همسر وهب خود را به نعش شوهر رسانید اما بدستور شمر ملعون غلامش باعمود او را هم شهید کرد(1).

نکته: احتمال اینکه داستان همسر وهب بن عبدالله با همسر عبدالله بن عمر مشتبه شده باشد وجود دارد زیرا بسیاری از مورخین داستان وهب را نقل کرده اند و منشااشتباه 1- عنوان کلبی بودن است 2- چون همسر ابن عمير ام وهب بوده از کنیه این زن فرزندی بنام وهب پیدا شده است.

برير هنگامی که شنید حضرت ابی عبدالله علیه السلام از بیعت یزید سرباز زده و به مکه هجرت کرده است از کوفه بقصد مکه معظمه خارج شد، و از مکه در خدمت امام الابود تا در روز عاشورا به شهادت رسید(1).

که به سوی حسین علیه السلام ل رها میشد او به جان می خرید و با جان و دل از امام حسین علیه السلام دفاع کرد تا در اثر کثرت جراحات وارده از پای درآمد در این حال متوجه ابی عبدالله گردید و عرض کرد: یابن رسول الله أو يت؟

« پسر پیامبر آیا به عهد و وظیفه خود وفا کردم؟»

امام فرمود: «نِعَمْ أَنْتَ أمَاميِ في الجنّة، اِقرأَ رَسول اللَّهِ (ص) عنّي السّلام، وأعلِمْهُ إنّي في الأثر.

«آری قبل از من وارد بهشت میشوی پیامبر را از جانب من سلام برسان و بگو که من هم در پی شما هستم».

عمرو همچنان به نبرد ادامه داد تا به لقاءالله پیوست(1).

گمراه ساخته است»(1).

نکته: قرآن هم میگوید: «الَّذِينَ آمَنُوا يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ الطَّاغُوتِ ...» (سوره نساء آیه 76).

تاب مقاومت در برابر آنانرا ندارد و اگر دشمنانشان با شمشیر و نیزه با آنها بجنگند اسلحه شان می شکند و دستشان خالی می شود مگر سنگ بیابان که تمامی ندارد.

2- آنان اهل معرفتند که حق را یافته اند و در انتخاب مسیرشان بریقینند لذا برای رسیدن به اهداف مقدسه خود سستی بخرج نمی دهند و این ایمان و عقیده در میان سپاهیان کوفه وجود ندارد.

3- مطلب مهم اینکه آنها برای زندگی ارزشی قائل نیستند و هدف آنان رسیدن به مقام پروردگار است لذا نه تنها از مرگ هراسی ندارند بلکه مشتاقانه از آن استقبال می کنند.

بخدا قسم خود را میان بهشت و جهنم مردد می بینم لیكن چیزی را بر بهشت مقدم نمیدارم هرچند قطعه قطعه شوم و سپس مرا بسوزانند».

نکته: یعنی پست و مقام و زندگی و حياة و متعلقات زندگی را بر بهشت ترجیح نمیدهم.

حر پس از بیان این مطلب عنان مرکبش را بطرف خیمه گاه ابی عبدالله گردانید و چون نزدیک حسین علیه السلام رسید با خدای خود چنین مناجات کرد: اللَّهُمَّ إِلَيْكَ أُنِيبُ فَقَدْ أَرْعَبْتُ قُلُوبَ أَوْلِيَائِكَ وَ أَوْلَادَ نَبِيِّك. «خدایا به سوی تو بازگشت می کنم که دلهای دوستان تو و فرزندان پیامبرت را ترساندم». و از اسب پیاده شد و سپر را وارونه جلو صورت گرفت و بر حسین علیه السلام و اصحابش سلام کرد سپس در حالی که از شرمساری سرش را بپائین افکنده بود صدازد:

یا اباعبدالله انی تائب فهَلْ لى مِنْ تَوْبَةٍ.

« پسر پیامبر! من از کرده خود نادم و پشیمانم که راه را بر تو بستم و بر تو سخت گرفتم و دل اهل بيت ترا لرزاندم ولی فکر نمیکردم کار شما به اینجا بکشد آیا توبهام پذیرفته است؟ امام که مظهر لطف و کرم الهی است فرمود: نَعَم، يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْك.

«آری خدا توبه ات را می پذیرد، فرود آی و استراحت نمای(1).

نکته: حسین علیه السلام نمی فرماید من توبه ات را می پذیرم تا کار خدا را به بندگان نسبت ندهند و موضوع مسیحیت و خرید و فروش گناه به ذهنها خطور نکند.

منتهی گردد بهتر است، چون اول کسی بودم که دل اهل بیت شما را لرزانیدم اجازه دهید اول کسی باشم که در راه شما با دشمن بجنگم.

و در برخی از تواریخ نیز آورده اند که عرض کرد: آقای من حسین علیه السلام جان دیشب پدرم را در خواب دیدم، از من پرسید: فرزندم در این ایام کجا بودی و چه کردی؟ گفتم:

در راه با حسین علیه السلام بودم که راه را بر او ببندم.

پدرم گفت: وای بر تو، ترا با حسین علیه السلام پسر پیامبر چکار؟ لذا می خواهم که به من اجازه بدهید تا اولین کشته در رکاب شما باشم چنانکه اول کسی بودم که بر شما خروج کردم (1).

ذریه پیامبر عمل کردید، خدا شما را در روز قیامت سیراب نگرداند.

سپاه کوفه به جای پاسخ منطقی او را تیرباران نمودند، حُر نزد حسین علیه السلام بازگشت(1).

کشته پشته می ساخت، چون از عهده او بر نمی آمدم تیری بر چله کمان نهادم و اسب او را هدف قرار دادم، تیر شکم اسب را درید و اسب فریادی کشید و بدور خود چرخید و نقش بر زمین شد لیکن حُر همچون شیر نر از جای برجست و شمشیر بدست، پیاده به دشمن حمله ور شد و این رجز را می خواند:

انْ تَعْقِرُوا بى فَانَا ابْنُ الْحُرِّ *** اشْجَعُ مِنْ ذى لَبَدٍ هَزَبر

« اگر اسب مرا پی کنید من فرزند حُر و شجاعتر از شیر بیشه ام»(1).

2- ونِعم الحرُّ إذ نادى حسيناً *** وَجادَ بنفسه عِندَ الصّباحِ

1- «چه خوب آزاد مرد است حر فرزند ریاح هنگامیکه تیرها مانند باران می بارید و او صبور و پایدار بود».

2- «چه خوب آزاد مردی است هنگامیکه خود را فدای حسین علیه السلام نمود و اول صبح جان خود را در طبق اخلاص نهاده تسلیم کرد».

بستگان حُر از ابن سعد تقاضا کردند که بدن حُر را تحویل آنان بدهد تا دفن نمایند عمر سعد هم پذیرفت لذا بدن او را در محلی که فعلا بقعه و بارگاه دارد دفن کردند و سر او را هم از بدن جدا نکردند(1).

دستمال دیگری بستند خون بند نیامد، دستمال دوم و سوم بستند جریان خون قطع نشد و به شاه اسماعیل گفتند: این دستمال جایزه ای است که امام حسین علیه السلام و به حُر اعطا نموده است تا همان دستمال بسته نشود خون قطع نمیگردد ناگزیر همان دستمال را بر سر حر بستند و خون بند آمد، و شاه اسماعیل دستور داد برای قبر حر بقعه و بارگاهی بسازند و خادمی هم برای آنجا تعیین نمود. معلوم می شود تا آن زمان قبر حُر فاقد گنبد و بارگاه بوده است(1).

و تو اولین کسی بودی که با خدا معامله کردی و اولین شهیدی که در راه خدا بشهادت رسید و به عهد خود وفا کرد، به پروردگار کعبه سعادتمند شدی خدا اقدامات و مواسات ترا با امامت تشکر و تقدیر می کند، هنگامیکه حسین علیه السلام در بالینت آمد و فرمود:

خدا ترا رحمت کند و آیه فمنهم من قضى نحبه... را خواند.

خدا لعنت کند کسانی را که در قتل تو شرکت کردند: عبدالله ضبابی و عبدالله بن خشکاره، و مسلم بن عبدالله ضبابی(1).

نکته: در زیارت ناحیه برای هیچیک از شهداء مانند مسلم بن عوسجه تجلیل و تقدیر نشده است.

صدای نحیفی گفت: بل أنا أُوصِيكَ بِهَذَا.

خدا ترا بشارت به خیر دهد من تو را وصیت می کنم به این مرد (اشاره به امام حسین علیه السلام نمود که تا جان در بدن داری او را یاری نمائی.

حبیب بن مظاهر گفت: به خدای کعبه سوگند که جز این نکنم و دیدگانت را به انجام این وصیت روشن گردانم، در این هنگام مسلم بن عوسجه جان به جان آفرین تسلیم نمود، یاران امام نعش او را برداشتند و در خیمه شهیدان گذاردند(1).

داشت، مشاهده کرد که مقاومت و پایداری لشکر اندک حسین علیه السلام به حدی است که نزدیک است همه را نابود سازند، لذا نزد ابن سعد آمد و گفت: مگر نمی بینی که لشکر ما از این عده قليل چه می کشند، دستور بده پیادگان و تیراندازان بر آنها حمله کنند. عمر سعد به شبث بن ربعی دستور داد که فرماندهی تیراندازان را به عهده بگیرد شبش گفت: سبحان الله بزرگ مصر و رئیس شهر را به فرماندهی تیراندازان مأمور می کنی؟! مگر هیچ کس غیر از من نیست!

شبث مکرر چنین پاسخها به ابن سعد می داد و می گفت: خدا مردم کوفه را هرگز موفق به خیر نخواهد کرد و آنها را به سوی رشد هدایت نمی کند زیرا ما به حمایت از آل أميه و آل سميه زنا کار، بهترین مردم روی زمین را کشتیم چه گمراهی آشکار.

عمر بن سعد که از شبث بن ربعی مأیوس شد حصین بن نمير را مأمور کرد که با اسبان زره پوش و پانصد نفر از تیر اندازان، سپاه حسین بن علی را تیرباران کنند. این جمعیت کثیر اصحاب حسین علیه السلام را به تیر بستند و همه اسبان از پای در آمدند و یاران باقیمانده امام ما همگی پیاده شدند، لیكن این کار نه تنها آنان را سست نکرد بلکه مقاوم تر از پیش آماده مرگ شدند و در برابر دشمن حماسه آفریدند(1)..

آسان است و ثانیا با خراب کردن خيمه حصار و سدی را که اصحاب در پناه آن در امانند نابود خواهد شد از این رو دستور داد جمعیتی به خیام حرم هجوم آورند و طنابهای خیام که بهم پیوسته و راه را بر آنان بسته بود بگشایند.

سپاهیان حضرت ابی عبدالله کمین کرده و افرادی را که در مقام بریدن طنابها بر آمدند می کشتند.

ابن سعد که این کار با نیز بی نتیجه دید دستور داد خیمه ها را آتش بزنند تا حمله بر آنان امکان پذیر گردد.

اصحاب امام در مقام ممانعت بر آمدند، حسین علیه السلام عطا فرمود بگذارید آتش بزنند که آتش مانع هجوم آنان خواهد شد و چنین هم شد زیرا وقتی که خیمه هائی را که بعنوان حصار ایجاد شده بود و کسی در آنها سکونت نداشت بلکه با نی و هیزمهائی که قبلا بهمین منظور مهیا شده بود آتش زدند سد دیگری به وجود آمد(1).

نکته: حسین علیه السلام اینگونه تاکتیک های نظامی را در روز عاشورا زیاد بکار برده است.

کس آنرا می دید از غصه ذوب می شد.

حسين علیه السلام صدا زد:أَنْتَ تُحْرِقُ بَیتی عَلَى أَهْلِي؟ أَحْرَقَكَ اللَّهُ بِالنَّارِ «می خواهی خانه ام را بر سر زنان و اهل بیتم آتش بزنی خدا ترا به آتش جهنم بسوزاند». حمید بن مسلم که صدای ضجه و شیون زنان را مشاهده کرد دلش به رحم آمد و گفت: شمر؛ این کار شایسته نیست، که در این کار دو گناه بزرگ است: 1- با آتش که عذاب خدائی است می خواهی عذاب کنی. 2 - زنان و بچه ها را کشتن.

همان کشتن مردان برای خوشنود کردن امیرت کافی است شمر که انتظار چنین را نداشت پرسید کیستی؟ حمید ترسید که از او نزد ابن زیاد سعایت کند، گفت:

خودم را معرفی نمیکنم شبث بن ربعی نزد شمر آمد و او را توبیخ کرد و از این کار منع نمود بالاخره شمر بر خلاف میل باطنیش منصرف شد.

در این هنگام زهیر بن قین با ده نفر افراد تحت فرماندهی خود به شمر حمله کرده و او و همراهانش را مجبور به عقب نشینی نمودند (1).

نکته: در کربلا بالاخره کسانی پیدا شدند که شمر را از سوزاندن زنان و اطفال بازدارند اما در زمان ما کسی پیدا نمی شود صدام خبیث را از سوزانیدن زنان و کودکان بوسیله مواد شیمیائی منع کند».

نامه نوشت و او را دعوت به کوفه نمود، هنگامیکه مسلم بن عقیل به کوفه آمد از طرف جناب مسلم مسئول خرید و جمع آوری اسلحه بود که از شیعیان پول می گرفت و سلاح می خرید چون در شناخت اسلحه بصير بود.

و چون ابن زیاد به کوفه آمد و هانی را دستگیر کرد، ابو ثمامه یکی از فرماندهانی بود که به فرمان مسلم بن عقیل دارالاماره را محاصره کردند و او فرمانده قبیله تمیم و همدان بود.

پس از شکست انقلاب، ابو ثمامه مخفی گردید، ابن زیاد سخت می کوشید تا او را به دست آورد اما اثری از او نیافت، و چون شنید که حسین علیه السلام بطرف کوفه می آید به استقبال حسین علیه السلام شتافت و در راه او و نافع بن هلال به امام پیوستند.

ابو ثمامه همان است که کثیر بن عبدالله شعبی را که مردی جسور و تروریست بود اجازه نداد خدمت امام حسین علیه السلام برسد مگر آنکه سلاحش را زمین گذارد یا او دست بر قبضه شمشیرش نهد.

و همان است که در روز عاشورا از نماز یاد کرد و حسین علیه السلام نماز خوف در ظهر عاشورا انجام داد(1).

نماز ظهر را بجا آورده باشم.

امام سر بطرف آسمان بلند کرد و به ابی ثمامه فرمود: ذَكَّرْتَ الصَّلاةَ، جَعَلَكَ اللَّهُ مِنَ الْمُصَلِّينَ الذَّاكِرينَ! نَعَمْ، هذا أَوَّلُ وَقْتِها. «یاد نماز کردی خدا ترا از نماز گزارانی قرار دهد که به یاد خدا هستند آری هم اکنون اول وقت نماز است. آنگاه امام فرمود: از عمر سعد بخواهید به مقدار اداء نماز به ما وقت دهند تا وظیفه الهی خود را انجام دهیم. هنگامی که ابی عبدالله علیه السلام پیشنهاد کردند حصین بن تمیم گفت: این نماز قبول نیست!!

حبیب بن مظاهر در پاسخش گفت: گمان کردی نماز پسر پیغمبر قبول نیست و نماز تو خمار قبول است؟!

امام علیه السلام زهیر بن قین و سعید بن عبدالله را فرمود در جلو ایشان به ایستند تا حسین با بقیه اصحاب نماز خوف بخوانند. زهير با نیمی از یاران امام حسین علیه السلام جلو ایستادند و امام با نیمه دیگر به نماز ایستاد.

نکته:

1- اگر دل سیاه و تیره شد حقایق در نزد او وارونه جلوه می کند تا آنجا که حصین بن تمیم به پسر پیامبر می گوید: نمازت مقبول نیست! |

2 - موضوع مهم اینکه حسین علیه السلام کشته می شود تا نماز برپا شود و لذا در آخرین لحظات زندگی به فکر نماز است و هم چنین اصحاب و یارانش، در اینجا باید به عزاداران حسینی که در ایام عاشورا سر از پا نمی شناسند تذکر داد که اگر می خواهند مورد عنایت و توجه حسین علیه السلام بر قرار گیرند باید به نماز اهمیت بدهند که عزاداری از بی نماز قبول نیست چنانکه در زیارت نامه حسین علیه السلام می خوانیم: أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلَاةَ وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ . «گواهی میدهم که با کشته شدنت نماز را برپا کردی و اداء زکات نمودی»

نکند خدای ناکرده عزادار حسین علیه السلام علت نمازش قضا شود.

ابا عبدالله من تصمیم گرفته ام به باران ملحق شوم زیرا دوست ندارم زنده باشم و شما را تنها و کشته ببینم، امام فرمود: برو که ما هم بهمین زودی به کاروانیان می پیوندیم.

ابو ثمامه به میدان رفت آنقدر جنگید که جراحات او را از پای در آورد و قیس بن عبدالله صائدی پسر عمویش که با او سابقه عداوت داشت شهیدش کرد(1).

کردم؟» امام فرمود: آری تو قبل از من در بهشت خواهی بود. سعید با شنیدن پاسخ امام با خوشحالی تمام به لقاءالله پیوست سعید هنگام شهادت سیزده تیر بر بدنش جا گرفته بود به استثناء جراحات نیزه و شمشیر(1) .

مِنَ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ بنِ أبي طالبٍ إلى الرَّجُلِ الفَقيهِ حَبيبِ بنِ مُظاهِر أمَّا بعدُ يا حبيب؛ فَأنتَ تَعلَمُ قَرابَتَنا مِن رَسولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله، وَأنتَ أَعرَفُ بِنا من غَيْرِكَ، وأنتَ ذُو شيمَةٍ وغَيْرَةٍ، فَلا تَبخَل عَلَينا بِنَفسِكَ، يُجازيكَ جَدِّي رَسولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله يَومَ القِيامَةِ.

« یعنی از حسین بن علی بن ابی طالب به مرد فقیه حبیب بن مظاهر اما بعد، حبیب! تو نزدیکی ما را با رسولخدا صلی الله علیه و آله ناله میدانی و ما را بهتر از دیگران می شناسی، و مردی غیرتمند و دارای اخلاق و روش پسندیده ای، پس از جان خود در راه ما دریغ مدار که جدم رسولخدا صلی الله علیه و آله وله در روز قیامت پاداش ترا خواهد داد(1).

صد درهم جایزه میدهند.

پس از آنکه رشید گذشت جمعیت گفتند: بخدا قسم این مرد دروغگوتر از آنها است راوی می گوید: طولی نکشید که دیدیم میثم را جلو خانه عمرو بن حریث به دار آویختند، حبیب هم باحسین علیه السلام کشته شد و سر او را به کوفه آورده و در کوچه ها می گردانیدند(1).

او را بدست آورد حمله کرد و جنگ شروع شد.

حبیب حمله می کرد و این رجز می خواند:

1- أَنَا حَبيبٌ وَأَبِي مُظَهَّرُ *** فارِسُ هَيْجاءِ وَحَرْبٍ تَسْعَرُ

2- انْتُمْ أَعَدُّ عُدَّةً وَاكْثَرُ *** وَنَحْنُ أَوْفى مِنْكُمُ وَأَصْبَر

3- وَنَحْنُ أَعْلى حُجَّةً وَأَظْهَر *** حَقّاً وَ أَتْقَى مِنْكُمْ وَ أَعْذَر

1- «من حبیبم و پدرم مظهر است که سوار میدان و جنگی افروخته است».

2- «جمعیت شما زیادتر است ليكن ما نسبت به انجام وظیفه استوارتر و تحملمان است».

3- «دلیل و حجت بر حق بودنمان روشن و تقوای ما بیشتر و عذرمان در پیشگاه خدا پذیرفته است».

حبیب حمله می کرد و از کشته پشته می ساخت، بدیل بن حریم از قبیله بنی تمیم بر او حمله کرد و ضربتی بر او وارد ساخت و فرد دیگری از همان قبیله نیزه ای بر او زد که به زمین افتاد، خواست برخیزد که حصین بن تمیم شمشیری بر فرقش زد که جان به جان آفرین تسلیم کرد.

مرد تمیمی سر حبیب را جدا کرد، حصین بن تمیم گفت: من هم در کشتن او شریکم، تمیمی گفت: من قاتل حبیبم، حصین گفت: در جایزه سر حبیب طمعی ندارم لیکن چند لحظه سر را به من بده تا به گردن اسبم بیاویزم و جولان دهم تا مردم بدانند که من شریک تو هستم، اما تمیمی نمی پذیرفت تا آنکه بستگانشان میان آنها به همین شکل اصلاح کردند(1).

ذلك الحُسَين علیه السلام وقال: عِنْدَاللَّهِ أَحْتَسِبُ نَفْسى وَ حُماةَ أَصْحابى. «یعنی مرگ حبیب حسین را شکست و فرمود: جان خود و حامیان از یارانم را بحساب خدا میگذارم».

وشاعر نیز در این زمینه چنین می گوید:

1- إن يهدَّ الحُسَينِ قتلُ حبيبٍ *** فَلقَد هَدَّ قَتلُهُ كُلَّ رُكنٍ

2-أَخَذَ النّارَ قَبل أَن يَقتُلوهُ *** سَلَفاً مِن منيّة دون مَنّ

3-قَتَلُوا مِنهُ لِلحُسَين حبيباً *** جامِعاً في فِعالِهِ كُلَّ حُسنٍ

1- «قتل حبيب نه تنها حسین علیه السلام را شکست بلکه همه ارکان را در هم شکست».

2- «حبیب انتقام خود را گرفت قبل از آنکه کشته شود».

3- «با کشتن حبیب دوستی از حسین علیه السلام را کشتند که جامع جميع محاسن یک انسان بود».

در بعضی از مقاتل است که حسین علیه السلام فرمود: للّه درّك يا حبيب! لقد كنت فاضلًا تختم القرآن في ليلة واحدة. «حبیب خدا ترا جزای خیر دهد که مرد فاضلی بودی و قرآن را در یک شب ختم میکردی»(1).

پسر چرا مرا تعقیب میکنی؟

قاسم: چیزی نیست.

تمیمی: چرا هست هر چه هست بگو؟

نوجوان گفت: این سر پدر من است که بر اسب خود آویختهای ممکن است به من بدهی تا آن را دفن کنم؟ تمیمی گفت: نه پسرم امير راضی نمی شود، و من هم امیدوارم که از امیر در برابر آن جایزه خوبی بگیرم.

قاسم گفت: ولی خدا بدترین پاداش را به تو خواهد داد که مردی بهتر از خود را کشته ای و شروع کرد به گریستن.

قاسم نوجوان قاتل پدر را رها کرد، اما همواره مترصد بود تا فرصتی به دست آورد و از قاتل پدر انتقام بگیرد، سرانجام در زمان مصعب بن زبیر که در باجُمَيرا نزدیک موصل به منظور جنگ با عبدالملک مروان لشکرگاه کرده بود در نیمروزی که مرد تمیمی در خیمه خود در خواب قیلوله بود قاسم وارد خیمه اش شد و با شمشیر جانش را گرفت (1).

می گرفتم و از روی آن مصیبت می خواندم، یک سال بدین منوال گذشت تا محرم نزدیک شد، شبی با خود می اندیشیدم: آخر تا کی باید ملاکتابی باشم و از روی کتاب بخوانم چرا نباید از خود جوششی داشته باشم، آنقدر فکر کردم و راه چاره را می جستم که خسته شدم و خوابم برد، در عالم خواب دیدم در کربلا هستم و خیمه های ابی عبدالله نصب شده و دشمنان مقابل خیمه ها صف آرائی کرده اند. من به خیمه ابی عبدالله علیه السلام رفتم سلام کردم، حضرت مرا احترام کرد و نزدیک خود نشانید، آنگاه به حبیب بن مظاهر که در خدمت حسین علیه السلام بود، فرمود: شیخ مهمان ما است، هر چند آب در خیمه گاه یافت نمی شود لیکن آرد و روغن هست، برخیز طعامی تهیه کن برایش بیاور.

حبیب برخاست و طعامی آماده کرد و نزد من گذاشت، با قاشقی که همراهش بود چند قاشق خوردم، در همین حال بیدار شدم و به دقایق و اشاراتی در زمینه مواعظ و مصائب اهل بیت آگاهی یافتم، و هر روز این بینش توسعه و وسعت می یافت تا جائیکه در وعظ و خطابه بر همگان تقدم یافتم(1).

نافع بن هلال مردی شریف و بزرگوار، آزاده، شجاع، از قراء معروف و حامل احادیث و از یاران علی بن ابیطالب است که در تمام جنگهای زمان او شرکت داشت، قبل از شهادت مسلم بن عقیل به سوی حسین علیه السلام و حرکت کرد و در بین راه به امام ملحق شد، و سفارش کرده بود که اسب او را بنام کامل از پشت سر برای او بیاورند، لذا غلامش کامل را همراه عمرو بن خالد آورد و به نافع رسانید.

گفتار نافع را برای امام عال پس از برخورد با هر در صفحه 165 - 175 و شرکت او در آوردن بیست مشک آب همراه حضرت ابي الفضل در ص 184 گذشت(1).

نمی آیند و او تیرانداز ماهری بود و نام خود را بر پیکان تیرهایش ثبت کرده بود، شروع کرد به تیراندازی بطرف دشمن و دوازده نفر را کشت غیر از کسانی که مجروح شدند تا تیرهایش تمام شد آنگاه شمشیر کشید و حمله کرد، گروه انبوهی به او حمله ور شدند و با تیر و سنگ او را هدف قرار دادند و آنقدر تیر و سنگ بطرفش پرتاب کردند تا بازوانش را شکستند سپس او را دستگیر و نزد ابن سعد بردند.

ابن سعد: نافع وای بر تو چه چیز موجب شد که خود را به این روز انداختی؟

نافع: خدایم می داند که چه قصدی دارم. یکی از سپاهیان عمر سعد که دید خون از سر و دست های نافع جاری شده و تمام بدنش را رنگین کرده است گفت: نمی بینی چه بر سرت آمده؟

نافع گفت: خود را ملامت نمی کنم که دوازده نفر از شما را کشتم به جز کسانی را که مجروح ساختم، اگر دست داشتم نمی توانستید مرا اسیر کنید.

شمر به عمر سعد گفت: اَصلَحَکَ الله اُقتُلهُ. «او را بکش».

عمر سعد گفت: تو او را آوردهای اگر می خواهی او را بکش.

شمر شمشیر کشید تا او را بکشد، نافع گفت: بخدا قسم اگر مسلمان بودی دست به خون ما آغشته نمی کردی، خدا را سپاس میگوئیم که مرگ ما را به دست شرار خلق قرار داده است، سپس شمر او را به قتل رسانید رضوان الله تعالى عليه(1).

نه به خدا قسم هرگز چنین نخواهد شد که پسر پیغمبر را در دست دشمن اسیر بگذارم و خود را نجات دهم، خدا چنین روزی را برایم پیش نیاورد».

زهیر در میان قبیله اش در کوفه مرد بزرگی بود، دارای شجاعت فوق العاده که در جنگها آثار زیادی از خود باقی گذاشته است، او در سال 60 با خانواده اش به حج رفت و در مراجعت کوشش داشت که با حسین علیه السلام برخورد نکند زیرا قبلا از شیعیان عثمان و مخالف على علا و خاندان او بود که داستان برخورد او را با حسین علیه السلام در منزل زرود در صفحه 148 نگاشتیم و هم چنین پیشنهاداتی که به امام در ارتباط با برخورد باحر داشته در صفحه 171 و گفتارش در پاسخ امام در شب عاشورا در صفحه 200 و سخنرانی و نصيحت مردم کوفه در عصر تاسوعا در صفحه 195 گذشت(1).

و بزرگان شما مانند حجر بن عدی و یارانش و هانی بن عروه و نظایر آنان را به شهادت می رسانند.

کوفیان که پاسخی منطقی نداشتند شروع کردند به ناسزا گفتن به زهیر و گفتند ما از تصمیم خود بر نمیگردیم تا آنکه حسین علیه السلام و اصحاب او را بکشیم یا او را نزد امیر عبيداله زیاد بفرستیم!!

سپس زهير فرمود: بندگان خدا فرزند فاطمه سزاوارتر است به دوستی و یاری کردن تا ابن سمیه، اگر آنان را یاری نمی کنید پناه بر خدا از اینکه آنها را بکشید شمر

تیری بطرف زهير رها کرد و گفت: ساکت شو خدا صدایت را خاموش کند که ما را با صحبت خود خسته کردی؟

زهیر پاسخ شمر را داد و سپس خطاب به جمعیت فرمود: بندگان خدا این مرد جلف و اشباه او شما را در دینتان نفریبد که به خدا قسم به شفاعت رسولخدا صلی الله علیه و آله نخواهد رسید جمعیتی که خود ذریه و خاندان او را بریزند.

آنگاه مردی از سپاه امام عیه السلام زهير را صدا زد و گفت که امام حسین علیه السلام می فرماید برگرد که همانند مؤمن آل فرعون مردم را نصیحت کردی لیکن در آنها اثری ندارد(1).

«جانم بقربان شما هدایت کننده و هدایت شونده امروز جدت پیامبر را دیدار می کنم».

با حسن و علی مرتضی و جعفر صاحب دو بال جوانمرد گمنام و حمزه سیدالشهدا شهید زنده یاد را ملاقات خواهم نمود».

پس از وداع با امام ل به لشکر دشمن حمله کرد و چنان جنگی کرد که چشمی ندیده بود و از هیچ کس سابقه نداشت و این رجز می خواند:

انَا زُهَيْرٌ وَانَا ابْنُ الْقَيْنِ *** اذُوركُمْ بِالسّيْفِ عَنْ حُسَيْن

«من زهير فرزند قم که با شمشیر از حسین علیه السلام دفع می کنم».

نوشته اند که یکصد و بیست نفر را به درک فرستاده تا آنکه مهاجرین اوس تمیمی و كثير بن عبدالله شعبی متفقا بر او تاختند و او را به شهادت رساندند حسین علیه السلام با یک دنیا اندوه به بالینش آمد و بادیدگان حسرت بار به او می نگریست و فرمود: «لايَبعُدَنَّکَ یا زُهیر، و لَعَنَ اللَّه قاتِليكَ لَعنَ الّذين مُسِخُوا قِرَدَةً وخَنَازِير.

«خدا ترا از رحمتش دور ندارد و قاتلان ترا لعنت کند آنچنان که کسانی را که بصورت خوک و میمون مسخ شدند لعنت کرد»(1).

لو تَمَّت عِدَّتُهُم اَلفاً لعبد اللَّه حَقَّ عِبادَتِه. «اگر عده آنان به هزار نفر برسد خدا آنطور که شایسته است پرستش میشد». و این طایفه همگی از شجاعان عرب بودند(1).

عابس صدا می زد:الا رَجُل، الا رَجُل، ولی هیچکس به مصاف او نرفت عمر سعد که چنین دید صدا زد وَیلَکُم ارْضِخُوهُ بِالْحِجارَةِ «وای بر شما او را سنگ باران کنید».

سپاهیان کوفه هم از هر سو او را سنگ باران کردند.

عابس که دید، هیچکس به میدان او نمی آید کلاهخود و زره را از سروتن برگرفت و به پشت سر پرتاب نمود، و با بدن بدون سلاح به دشمن حمله کرد ربيع بن تميم می گوید: بخدا قسم دیدم که به هر سو حمله می کند بیش از دویست نفر فرار میکنند و به روی یکدیگر می ریزند، تا آنکه لشکر از چهار طرف او را محاصره کردند و از بسیاری جراحات سنگ و زخم نیزه و شمشیر سرانجام از پای در آمد و به شهادت رسید و سر او را بریدند، جماعتی اطراف سر را گرفته و به نزاع پرداختند و هر یک می گفت: که من او را کشته ام اختلاف را پیش عمر سعد بردند، ابن سعد گفت: عابس را یکنفر نکشته است بلکه همه شما دستجمعی او را کشتید(1).

جوشن زبر فکند که ما هم نه ماهم ***وفقر زسر فکند که بازم نیم خروس

بی خود و بی زره بدر آمد که مرگ را ***در بر برهنه میکشم اینک چه نوعروس

وقت آن آمد که من عریان شوم ***جسم بگذارم سراسر جان شوم

آنچه غیر از شورش و دیوانگی است ***اندر این ره روی بر بیگانگی است

آزمودم مرگ من در زندگیست ***چون رهم زین زندگی پایندگی است

می کردند، و بهمین جهت دارای وجهه و موقعیت خاصی بود.

شوذب همراه عابس که نامه مسلم بن عقیل را از کوفه برای امام حسین علیه السلام می برد به مکه عزیمت و از مکه همراه ابی عبدالله به کربلا آمد.

شوذب در جنگ و حمله اولی شرکت داشت و قبل از عابس به میدان رفت و شجاعانی از سپاه کوفه را به جهنم فرستاد تا سرانجام به درجه رفيعه شهادت نائل شد(1).

وَ يَشْرُفَ حَسَبِي وَ يَبْيَضَّ لَوْنِي لَا وَ اللَّهِ لَا أُفَارِقُكُمْ حَتَّى يَخْتَلِطَ هَذَا الدَّمُ الْأَسْوَدُ مَعَ دِمَائِكُمْ.

« پسر پیغمبر! بخدا می دانم که بویم بد و حسب و نسبم پست و چهره ام سیاه است ولی شما بهشت را از من دریغ مدارید تا خوشبو و شرافتمند و روسفید گردم نه بخدا دست از شما خاندان بر نمی دارم تا خون سیاهم با خون شما آميخته گردد».

1- خَلَيلَیَّ ماذا في ثَرى الطَّفِّ فَانظُرا *** أَجَونَةُ طيبٍ تَبعَثُ المِسكَ أَم جَونٍ

2- و مَن ذا الذيِ يَدعوُ الحُسَينَ لِأَجلِهِ *** أَذلكَ جَونٌ أَم قَرابَتُه عَونٍ

1- «دوستان من نگاه کنید در خاک کربلا چه می بینید آیانانه مشک است که می بوید یا بدن جون).

2- «این کیست که حسین علیه السلام برایش دعا می کند آیا جون غلام ابی ذر است یاعون خواهرزاده حسين».

نکته: هم نشینی با اولیاء الله انسان را از حضیض ذلت و پستی به اوج عزت و بزرگی می رساند.

مثل من که حسین علیه السلام صورت بصورتم می نهد و جان به جان آفرین تسلیم کرد.

4- جون غلام ابوذر که حسین علیه السلام بر بالینش آمد و فرمود: أَللَّهُمَّ بَيِّضْ وَجْهَهُ، وطَيِّبْ ريحَهُ.

5- عباس بن علی علیهما السلام که امام بر بالینش رفت و فرمود: الْآنَ انْكَسَرَ ظَهْرِي وَ قَلَّتْ حِيلَتِي.

6-علی اکبر که حسین علیه السلام در کنار نعش على آمد و فرمود: عَلَى الدُّنْيَا بَعْدَكَ الْعَفَا...الخ.

7- قاسم بن الحسن که امام بر بالینش آمد و فرمود: بُعْداً لِقَوْمٍ قَتَلُوك...الخ.

زهير بن القین در بالینش فرمود: لايَبعُدَنَّکَ یا زُهیر... الخ.

که شرح هر یک در جای خود گذشته یا خواهد آمد و نیاز به تفصیل نیست.

«ای مردم، بر شما از مثل روز احزاب می ترسم مثل روز قوم نوح وعاد و ثمود و قوم صالح که پس از ایشان بودند، خداوند برای بندگانش ستم نخواسته است، ای

بستگان، من بر شما از روزی می ترسم که یکدیگر را به بیچارگی بخوانید، روزی که بخواهید فرار کنید لیکن پناهی نخواهید یافت، هر که را خدا گمراه کند هدایت کننده ای نخواهد یافت مردم حسین علیه السلام را نکشید که عذاب خدا شما را فرا گیرد، و زیانکار است آنکه بر خدا دروغ ببندد». امام فرمود: پسر اسعد اینان مستوجب عذاب شدند هنگامیکه خواسته ترا که آنانرا بحق دعوت کردی رد کردند و بر شما ويارانتان شوریدند و خون شما را مباح شمردند چه رسد که اکنون برادران صالح شما را کشتند، حنظله عرض کرد راست گفتی آیا بروم بسوی پروردگارم و به برادران ملحق شوم.

نکته: یعنی اینها از زمانی که حق را رد کردند و شماها را کشتند موجب عذاب شدند نه آنکه با کشتن حسين استحقاق خواهند یافت.

حسین علیه السلام فرمود: برو بسوی آنچه که از دنیا و مافیها بهتر است بسوی زندگی ابدی حنظله عرض کرد: السَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبَاعَبْدِاللَّه، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكَ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِكَ وَعَرَّفَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَنَا فِي الْجَنَّةِ.

فقال الحسين: آمین آمین، حنظله با اجازه مجدد شمشیر کشیده بر دشمن حمله کرد و دشمن او را احاطه نموده تا شهیدش کردند(1).

حسین علیه السلام از بیعت با یزید امتناع و سرپیچی نموده و به مکه کوچ کرده است حجاج هم از کوفه به قصد یاری حسین علیه السلام به مکه آمد و از آنجا در جوار حضرت بود.

وي مؤذن امام بود که در اوقات نماز آذان می گفت چنانکه در ذی حسم هنگام ظهر امام علیه السلام دستور داد حجاج اذان بگوید، سپس امام با دو سپاه نماز را برگزار کرد. حجاج همان کسی است که در قصر بنی مقاتل امام او را برای دعوت عبیدالله بن حر جعفی فرستاد که داستانش در قصر بنی مقاتل گذشت.

چون روز عاشورا فرا رسید حجاج بحضور امام آمد و اجازه میدان خواست امام اجازه فرمود و به میدان رفت و پس از ساعتی نبرد در حالیکه تمام بدنش با خونش

خضاب شده بود برگشت و خطاب به امام عرض کرد:

1- فَدَتْكَ نَفْسي هادياً مَهْدِيّاً *** الْيَوْمَ أَلْقى جَدَّكَ النَّبيَّا

2- ثُمَّ أَباكَ ذَا النَّدى عَلِيّاً *** ذَاكَ الَّذي نَعْرِفُهُ الوَصِيّا

1- «جانم به قربانت که هدایت کننده و هدایت شده ای امروز جدت پیامبر را دیدار می کنم».

2- «سپس پدرت على بزرگوار را ملاقات خواهم کرد که او را وصی بر حق پیامبر می دانم»

حسين ع فرمود: من هم پشت سر شما ایشان را ملاقات می کنم. حجاج به میدان برگشت و جنگید تا به شهادت رسید(1).

همراه عمر سعد به کربلا آمد تا هنگامیکه امام شروطی را به ابن سعد پیشنهاد کرد و پذیرفته نشد از لشکر کوفه جدا شد و به حسین علیه السلام پیوست، در روز عاشورا سواره جنگید تا آنکه اسبش را پی کردند، زانوها را بر زمین نهاد و صد تیر که در کنانه اش داشت همه را را به سوی سپاه عمر سعد شلیک کرد و به جز پنج عدد از تیرها همگی به هدف اصابت کرد و هر تیری که رها می کرد و به هدف می رسید میگفت:

انَا ابْنُ بَهْدَلَهْ *** فُرسانُ العَرْجَلَه

امام حسین علیه السلام هم دعا می فرماید: اللَّهُمَّ سَدِّدْ رَمْيَتَهُ وَاجْعَلْ ثَوابَهَ الْجَنَّة.

خداوندا تیرش را به هدف برسان و ثواب او را بهشت قرار ده».

چون تیرهایش تمام شد برخاست و گفت: فقط پنج تیر خطا کرد سپس با شمشیر به دشمن حمله کرد و این رجز می خواند:

انَا يزيدُ وابِي مُهاصر*** اشْجَعُ مِنْ ليثٍ بِغَيلٍ خادِرْ

يا رَبِّ انّي لِلْحُسين ناصر*** وَلِابْنِ سَعْدٍ تارِكٌ و هاجر

«من یزیدم و پدرم مهاصر است شجاعتر از شیری که در آشیانه اش جای گرفته است).

پروردگارا من یاور حسینم و از ابن سعد بریده و او را رها کرده ام».

و پیوسته جنگید تا به لقاءالله پیوست رضوان الله تعالی علیه (1).

عمرو بن جناده که جوانی نورس بود از مادرش دستور یافت تا خدمت امام آمده و اجازه میدان کسب نماید، امام به او اجازه میدان نداد، جوان مرتبه دوم بحضور امام آمد و اجازه خواست امام حسین علیه السلام بازهم اجازه نداد و فرمود: پدر این جوان در جنگ شهید شده شاید مادرش راضی نباشد نوجوان عرض کرد: إنَّ أُمِّي هِيَ الَّتِي أَمَرَتْنِي«مادرم به من اجازه داده» آنگاه امام اجازه فرمود:

عمرو به میدان رفت و این رجز را می خواند:

1- أَميرِي حُسَيْنٌ وَ نِعْمَ الْأَميرُ *** سُرُورُ فُؤادِ الْبَشيرِ النَّذير

2- عَلِىٌّ وَ فاطِمَةُ والِداهُ *** فَهَلْ تَعْلَمُونَ لَهُ مِنْ نَظيرٍ

3- لَهُ طَلْعَةٌ مِثْلُ شَمْسِ الضُّحى *** لَهُ غُرَّةٌ مِثْلُ بَدْرٍ مُنير

1- « پیشوایم حسین علیه السلام است و چه خوب پیشوائی است خوشحال کننده دل و قلب پیامبر بشیر و نذیر است».

2- «علی و فاطمه پدر و مادر اویند آیا برای او نظیر و همتائی نشان دارید».

3- «طلعتش مانند خورشید نیمروز و چهره اش مانند ماه شب چهارده می درخشد).

و به نبرد پرداخت تا به شهادت رسید، سرش را بریدند و به طرف خیمه گاه حسینی پرتاب نمودند مادر که سر جوانش را دید برداشت و بوسید و با همان سر بطرف دشمن حمله کرد و چنان بر سر دشمن کوبید که مردی را بهلاکت رسانید آنگاه به خیمه برگشت و عمود خیمه را بر گرفت و خواست به سوی دشمن حمله کند اما امام او را به خیمه گاه برگردانید(1).

نکته: هر رزمنده ای که به میدان می رفت رسم بود که خودش را با نام و قبیله اش معرفی می کرد لیكن این نوجوان از خود و قبیله اش نامی نبرد، بلکه از رهبرش حسین بن علی علیهما السلام نام برد.

ص: 267

و وقت شناس حداکثر استفاده را کردند و در لحظاتی کوتا از حضیض ذلت و آتش قهرالهی و دوزخ رستند و بر اریکه عزت و بهشت برین نشستند و افرادی هم بدون آنکه پای بند زندگی و عائله باشند سعادت عظمی را از دست دادند ضحاک بن عبدالله از افراد گروه اخیر است که خود را از سعادت ابدی محروم کرد وی شخصا نقل می کند: که من و مالک بن النظير الأرحبي بر حسین علیه السلام وارد شدیم، سلام کردیم، حضرت به ما خوش آمد گفت، و سپس از ما پرسید که مقصودتان از ملاقات چیست؟ گفتیم: که برای عرض سلام و تجدید دیدار و شما را در جریان اخبار روز قرار دهیم، که مردم کوفه تصمیم به جنگ با شما گرفته اند لذا تصمیم خود را بگیرید. حسین علیه السلام فرمود: حسبي الله ونعم الوكيل «به امید خدا که او بهترین اتکاء است». آنگاه برای حسین علیه السلام دعا کردیم و از حضرت اجازه خواستیم حسین علیه السلام فرمود: چه می شود که مرا یاری کنید؟

مالک گفت: من عیالوارم و از سوی دیگر مقروض.

من هم گفتم: گرچه دارای عیال نیستم وليکن مقروض هستم منتها اگر به من اجازه دهید تا وقتیکه برای شما مفید باشم در خدمت باشم و هرگاه احساس کردم که دیگر یاوری ندارید و وجود من برای شما مفید نیست مجاز باشم که دنبال کار خود بروم، در خدمت هستم حضرت فرمود: هرگاه چنین شد بیعتم را از تو بر میدارم.

ضحاک تا آخرین ساعات زندگی حسین علیه السلام در روز عاشورا در کربلا بود و بعضی از حوادث و وقایع عاشورا را نقل کرده است.

او می گوید: در روز عاشورا هنگامی که دیدم اسبان با تیر اندازی دشمن هلاک می شوند، من اسب خود را پشت خیمه ها بستم و پیاده می جنگیدم و دو نفر را هم کشتم و دست یکی از سپاهیان عمر سعد را قطع کردم، تا وقتی که دیدم بیش از چند نفر از یاران حسین علیه السلام باقی نمانده اند و دشمن بر حسین علیه السلام و اهل بیتش چیره شده، عرض کردم: پسر پیغمبر میان من و شما عهدی بوده است و اکنون فکر می کنم که دیگر وجود من اثری ندارد.

ص: 269

حضرت فرمود: آری چنین است و تو آزادی اگر می توانی برو و خود را نجات ده اما چگونه می توانی بروی؟

گفتم: اسبم تازه نفس است می روم، سپس سوار بر اسب شدم و چند ضربه تازیانه بر اسب نواختم که اسب سرعت گرفت و راه بیابان را پیش گرفتم پانزده نفر مرا تعقیب کردند تا به شفته روستائی نزدیک کربلا رسیدم دیدم سواران به من نزدیک شده اند، به طرف آنان برگشتم کثیر بن عبدالله شعبی و ایوب بن مشروح حیوانی و قیس بن عبدالله مرا شناختند و گفتند: هان ضحاک بن عبدالله از بنی اعمام ما است از او دست بدارید، آنها

هم از من دست کشیدند و خدا مرا نجات داد(1).

نثار حسین علیه السلام کنید؟

عبدالله و عبیدالله دو نفر از فرزندانش اعلام آمادگی کردند، سپس یزید به خانه ماریه عبدیه آمد و تصمیمش را با شیعیان در میان گذاشت تا شاید بتواند آنها را با خود همراه سازد لیکن آنها گفتند: ما از مأموران ابن زیاد می ترسیم که مبادا ما را دستگیر کنند.

یزید بن ثبیط گفت: اگر تمام جاده ها را با شم اسبان پر کنند من از تصمیم خود برنمیگردم و از تعقیب مأمورین ابن زیاد نمی ترسم.

یزید به اتفاق دو فرزندش عازم شد، و از مردم بصره نیز عامر و غلامش و سیف بن مالک وادهم بن امیه با او همراهی می کردند و جمع هفت نفر راهی مکه شدند(1).

جناب بود تا روز عاشورا .

عبدالله و عبيد الله فرزندان یزید در حمله اولی شهید شدند و یزید بن ثبیط در حملات بعدی به شهادت رسید(1).

نکته: جاذبه حسین علیه السلام برای انصار و یاران یکطرفه نیست بلکه جاذبه یاران نیز حسین را به سوی آنان می کشاند.

و حرکتی به خود داد و از جای برخاست، و چون شمشیرش را دشمنان گرفته بودند کاردی که در ساق پا زیر چکمه جای داده بود گرفت و با کارد با دشمن جنگید، با اینحال دشمنان دیدند که تنها از عهده او بر نمی آیند دستجمعی بر او حمله کردند و عروة بن بكار تغلبی و زیدبن ورقاء جهنی او را شهید نمودند(1).

جدم رسولخدا صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: دنیا برای مؤمن زندان است و برای کافر بهشت، و مرگ پلی است فاصله میان آنها با بهشتشان و میان اینها با جهنمشان»(1) .

نکته: حسین علیه السلام در این جملات کوتاه اصحاب خود را به سرنوشت آینده نزدیکشان توجه می دهد تا از مرگ نهراسند که مرگ در راه خدا و شهادت در راه دین و ایمان، زندگی و حیات جاوید و ابدی به انسان می دهد و مؤمن با انتخاب چنین مرگ از همه سختیها و ناراحتیها رهائی یافته و به بهشت جاویدان وارد می شود.

کیست مثل من که پسر پیغمبر صورت بر صورتم نهاده». با گفتن این جمله از شوق، جان به جان آفرین تسلیم کرد»(1).

گفته شده هیجده نفر را کشت تا بدرجه رفيعه شهادت نائل و روحش با ارواح طیبه انبیاء و صدیقین و شهدا پیوند یافت(1).

حمله اولی شهید شد(1).

حَتَّى قَضَيْتَ نَحْبَكَ وَ لَقِيتَ رَبَّكَ وَ أَشْهَدُ انَّكَ أَوْلى بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ؛ وَ أَنَّكَ ابْنُ رَسُولِهِ وَابْنُ حُجَّتِهِ وَ أَمينِهِ، حَكَمَ اللَّهُ عَلى قاتِلِكَ مُرَّةِ بْنِ مُنْقَذُ بْنِ النُّعْمانِ الْعَبْدِىِّ لَعَنَهُ اللَّهُ وَ أَخْزاهُ، وَ مَنْ شَرِكَهُ فى قَتْلِكَ وَ كانُوا عَلَيْكَ ظَهيراً، أَصْلاهُمُ اللَّهُ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصيراً وَ جَعَلَنَا اللَّهُ مِنْ مُلاقيكَ وَ مُرافقى جَدِّكَ وَ أَبيكَ وَ عَمِّكَ وَ أَخيكَ وَ أُمِّكَ الْمَظْلُومَةِ؛ وَ أَبْرَأُ إِلَى اللَّهِ مِنْ أَعْدائِكَ أَولِى الْجُحُودِ وَالسَّلامُ عَلَيْكَ وَ رَحمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ.

سلام بر تو ای اولین شهید از نسل بهترین نسلها که از نسل ابراهیم خلیلی».

درود خدا بر تو و بر پدرت هنگامی که درباره دشمنت نفرین کرد: که خدا بکشد قومی را که ترا کشتند، پسرم اینان چقدر نسبت به خدا و به ریختن احترام رسولخدا جسورند علی جان پس خاک بر سر دنیا و زندگانی دنیاگویا می بینیم وقتی را که در برابر دشمن ایستاده جنگ میکردی و این چنین رجز میخواندی: من على فرزند حسین بن علی هستم به خانه خدا قسم که ما به پیامبر سزاوارتریم در حمایت از پدرم شما را با نیزه و شمشیر آنقدر میزنم تا بشکند تا شما

ضربه جوان هاشمی عربی را ببینید که بخدا سوگند هرگز زنازادگان بر ما حکومت نخواهند کرد. تا آنکه وظیفه ات را به پایان رساندی و خدای خود را ملاقات نمودی.

آری گواهی میدهم که تو به خدا و رسولش نزدیکتر و سزاوارتری که تو فرزند رسولخدا صلی الله علیه و آله و فرزند حجت و امین اوئی، خدا علیه قاتل تو مرة بن منقذ عبدی و هر که به او کمک کرد حکم فرماید و آنها را لعنت کند و خوار و زبون سازد و آنان را عذاب جهنم بچشاند که به جایگاهی است، و خدا ما را از کسانی قرار دهد که با تو ملاقات کنیم و از هم نشینان جد و پدر و عمو و برادر و مادر مظلومهات باشیم و از دشمنان تو در پیشگاه خدا بیزاری میجوئیم که منکر حق و حقیقتند و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد»(1).

نکته: علی اکبر چند موضوع مهم را در رجز گنجانیده است:

ص: 280

1- حمایت از رهبر: این حملات و ضربات را به عنوان حمایت از پدرم که امام من است بکار می گیرم.

2- عزت نفس و امتناع از پذیرش ظلم و جور: تا جان در بدن و نفس در سینه دارم زیر بار حکومت ظالمانه فرزند زنا و ناشایست نمی روم.

علی اکبر حقا عزت نفس و اباء و امتناع را پذیرش ظلم و ستم را از پدر به ارث برده است.

نکته دیگر اینکه از زیارت ناحیه مقدسه استفاده میشود که مادر علی اکبر در کربلا بوده است.

ابوالحسن اما لقب اکبر با اینکه حضرت سجاد بزرگتر بوده شاید از این جهت باشد که سه نفر از فرزندان امام حسین علیه السلام على نام داشتند: اما زین العابدین و علی اکبر وعلى اصغر که در میان دو نفر شهید از فرزندان امام حسين علیه السلام او بزرگتر از علی اصغر بوده لقب اکبر به خود گرفته است(1).

ریشه مرا قطع کردی و قرابت مرا به رسولخدا صلی الله علیه و آله رعایت نکردی».

نکته: آیا حسین علیه السلام از جلو خیمه گاه با عمر سعد این چنین سخن می گوید؟ نه ظریفی میگفت: علی اکبر سواره بطرف میدان روان شد، حسین علیه السلام هم بی اختیار پیاده از عقب سر علی به راه افتاد تا به سپاه عمر سعد نزدیک شد آنگاه این جملات را بیان فرمود.

علی اکبر به دشمن حمله کرد و رجز خواند (رجز على اكبر ضمن زیارت ناحیه گذشت) و جنگ سختی نمود که ناله دشمن از کثرت کشتار بلند شد، نوشته اند

یکصد و بیست نفر را بخاک هلاکت افکند و خود جراحات زیاد برداشت و تشنگی بر او فشار آورد لذا نزد پدر بازگشت عرض کرد:

يا أبَهْ! ألْعَطَشُ قَدْ قَتَلَني، وَ ثِقْلُ الْحَديدِ أَجْهَدَني، فَهَلْ إِلى شَرْبَةٍ مِنْ ماءٍ سَبِيلٌ أَتَقَوّى بِها عَلَى الْأَعْداء.

«پدر تشنگی مرا کشت و سنگینی اسلحه مرا به زحمت افکند آیا می شود که شربت آبی به من برسانی تا با آن در جنگ با دشمن نیرو بگیرم»؟

فَبَكَى الْحُسَيْنُ وَ قَالَ وَا غَوْثَاهْ انی لی الماء يا بُنَىَّ يَعِزُّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ عَلى عَلِىٍّ بن ابیطالب وَ عَلى أَبيكَ، أَنْ تَدْعُوهُمْ فَلا يُجيبُوكَ، وَ تَسْتَغيثَ بِهِمْ فَلا يُغيثُوكَ قَاتِلْ يَا بُنَيَّ قَلِيلًا واصبر فَمَا أَسْرَعَ الملتَقَى بجَدَّكَ مُحَمَّداً صلی الله علیه وآله فَيَسْقِيَكَ بِكَأْسِهِ الْأَوْفَى شَرْبَةً لَا تَظْمَأُ بَعْدَهَا أَبَداً .

حسین علیه السلام از ناراحتی فرزندش گریان شد و فرمود: بر جدت محمد مصطفى و علی بن ابی طالب و من دشوار است که نتوانیم خواسته ات را بر آوریم پسرم صبر پیشه کن و اندکی بجنگ که نزدیک است جدت را ملاقات کنی و با کاسه لبریز آنچنان سیرابت کنند که هرگز تشنه نشوی»

يا بُنَىَّ هاتِ لِسانَك«فرزندم زبانت را بیرون آر». و زبان علی را در دهان گرفت و مکید، علی اکبر احساس کرد که کام حسین علیه السلام از زبان او خشک تر است سپس انگشتر خود را به علی داد و فرمود: انگشتر در دهان خود نگهدار.

نکته: مگر حضرت علی اکبر نمی دانست که در خیمه گاه آب وجود ندارد چرا از

ص: 283

پدر تمنای آب کرد گویا خواسته با پدر تجدید دیدار کند آب را بهانه کرده، و حسین علیه السلام هم با گرفتن زبان فرزند در کام خود خواست تالبان على اكبر را ببوسد.

على اكبر به میدان بازگشت و به دشمن حمله کرد و همانند پدر و جدش علی مرتضی می جنگید حمید بن مسلم گوید: ایستاده بودم و نبرد علی اکبر را تماشا می کردم که بر يمين و يسار لشکر کوفه حمله می نمود و به هر سو رو میکرد جمعیت انبوهی از جلو او میگریختند؟ مرة بن منقذ در کنار من بود گفت: گناه همه عرب بر من باشد که اگر این جوان از نزدیکم عبور کند پدرش را عزادار نسازم، گفتم نمره چنین مگو که اینجمعیت او را کفایت می کنند، قسم یاد کرد که چنین خواهم کرد، علی اکبر در حالی که جمعیتی را تعقیب می کرد به ما نزدیک شد، مرة بن منقذ با نیزه از پشت بر او حمله کرد که علی اکبر روی قربوس زین افتاد و مژه با شمشیر بر فرق على زد و سرش را شکافت، علی دست به گردن ذوالجناح افکند، دشمن اطرافش را گرفتند. فقَطَّعُوهُ بسيوفهم ْإرْباً إرْبا.«با شمشيرها على را قطعه قطعه نمودند».

در این هنگام على اكبر صدا زد: «يا أَبَتاهُ السَّلامُ عَلَيْكَ هذا جَدِّي رَسُولُ اللَّهِ قَدْ سَقانِي بِكَأْسِهِ الْأَوْفى وَيُقْرِئُكَ السَّلامَ وَ يَقُولُ: عَجِّلْ الْقُدُومَ إِلَيْنا فَإِنَّ لَكَ كَأساً مَذْخُورَة وَ شَهَقَ شَهْقَةً فَارَقَ الدُّنْيَا

«پدرم سلام بر تو اینک جدم رسولخدا صلی الله علیه و آله مرا سیراب گردانید و به شما سلام می فرستد و می فرماید: به سوی ما شتاب کن که کاسه ای برای شما ذخیره نموده ام سپس نالهای کرد و جان به جان آفرین تسلیم نمود» (1).

يم فاطمی در سرمدی ***گل احمدی مه هاشمی

از س رادقات محمدی *** طلعت ظهور و جلالتی

به سما قمر به نبی ثمر ***به فاطمه در به علی گهر

به حسن جگر به حسین پسر ***به چه قامت و قیامتی

ص: 284

به ملک مطاع به خدا مطيع ***به مرض شفا به جزا شفيع

چه مقام بندگیش منيع*** به چه بندگی واطاعتی

زقفا دو زن شده نوحه گر ***یکی عمه گفت و یکی پسر

که نما بجانب ما نظر *** به اشارتی و نظارتی

و عمرو بن صبیح صیداوی را که او را با تیر زد» عبدالله بن مسلم خواهر زاده امام حسین علیه السلام و مادرش رقیه دختر امير المؤمنین است.

بعضی از مورخین او را اول شهید از بنی هاشم می دانند لیکن صحیح تر آن است که على اكبر اولین شهید است. عبدالله بن مسلم پس از کسب اجازه به میدان رفت و چنین رجز می خواند:

الْيَوم الْقى مُسْلِماً وَ هُوَ ابىِ *** وَ فِتْيَةٌ ماتُوا عَلى دِيْنِ النَّبِى

لَيْسَ بِقَوْمٍ عُرِفُوا بالْكَذِبِ *** لكِنْ خِيارٌ وَ كِرامُ النَّسَب

امروز پدرم مسلم را دیدار می کنم و همه قبیله ام را که بر دین پیامبر مرده اند، اینان جمعیتی هستند که به دروغ شناخته نشده اند بلکه مردمی بزرگوار و صاحب نسبند».

عبدالله در سه حمله پیاپی 98 نفر را کشت تا آنکه عمروبن صبيح تیری بجانب اورها کرد در حالی که دست عبدالله برپیشانیش بود دست را به پیشانی دوخت و هر چه تلاش کرد نتوانست دست را جدا کند آنگاه بر این قوم چنین نفرین کرد:

اللّهُّمَّ اِنَّهم استقلّونا واستذلّونافاقتلهم كما قتلونا.

خدایا اینان ما را اندک شمردند و خوار ساختند خدایا آنها را بکش چنانکه ما راکشتند».

سپس اسد بن مالک تیری به قلب او نواخت که به لقاءالله پیوست(1).

وَنَحْنُ حَقّاً سادَةُ الذَّوائِب ***هذا حُسَيْنُ سیِّدالأَطائب

من جوانی از ابطح (سرزمین مکه) و از نسل ابوطالب از قبیله هاشم و غالبم به راستی که ما بزرگ بزرگانیم و در حمایت از حسین علیه السلام سرور پاکان می جنگیم».

پس از آنکه جعفر جنگ نمایانی کرد و پانزده نفر را به هلاکت رسانید بشر بن حوط او را به شهادت رسانید(1).

در آورنده همرزمان خیر خواه پروردگار نمونه سوره حمد و قرآن...

خدا عبدالله بن قطبه نبهانی قاتلش را لعنت فرماید».

عون فرزند عبدالله بن جعفر، مادرش حضرت زینب دختر امير المؤمنين و سپهسالار اسرای کربلا است.

عون به سپاه کفر حمله کرد و این رجز می خواند:

إِنْ تُنْكِرُونِي فَأَنَا ابْنُ جَعْفَرٍ *** شَهِيدُ صِدْقٍ فِي الْجِنَانِ أَزْهَرُ

يَطِيرُ فِيهَا بِجَنَاحٍ أَخْضَرَ ***كَفَى بِهَذَا شَرَفاً فِي الْمَحْشَر

1- «اگر مرا نمی شناسید من فرزند جعفر شهید راستین در راه خدا هستم که در بهشت می درخشد)).

2- «در بهشت به وسیله بالهای سبز پرواز می کند که این افتخار در محشر برای ما کافی است».

عون جنگ نمایانی کرد و سه نفر سوار و هیجده نفر پیاده را به جهنم فرستاد تا سرانجام بدست عبدالله بن قطبه نبهانی شربت شهادت نوشید(1).

ربیعه است. چون نوبت جانبازی به محمد رسید به دشمن حمله کرد و این رجزمی خواند:

1- أَشْكُو إِلَى اللَّهِ مِنَ الْعُدْوَانِ *** فَعَالَ قَوْمٍ فِي الرَّدَى عُمْيَانٍ

2- قَدْ بَدَّلُوا مَعَالِمَ الْقُرْآنِ *** وَ أَظْهَرُوا الْكُفْرَ مَعَ الطُّغْيَان

1- «از تجاوز و کردار قومی که کور کورانه به انحراف گرائیدند به خدا شکایت می کنم».

2- «که معارف قرآن وبيان محكم تنزیل را تغییر دادند و کفر و طغیان و سرکشی را آشکار ساختند».

محمد در حملات پیاپی ده نفر را کشت تا آنکه عامر بن نهشل تمیمی با شمشیر او را شهید کرد و بدن شریفش در خاک گرم کربلا افتاد

و چرا چنین نباشد که او در دامن حسين عم بزرگوار خود نشو و نما کرده و عزت نفس حسین علیه السلام و عظمت روحی ابی عبدالله در او تزریق و تغذیه شده است در روز عاشورا که عمویش را تنها مشاهده کرد با خود زمزمه می نمود: لاتُقتل عمّي وَ أَنَا أَحْمِلُ السَّيْف. «تا وقتی که شمشیر در دست من است عمویم بشهادت نخواهد رسید»(1).

میکرد گویا مرگ در اختیار او است جان هر که را بخواهد می گیرد، در این میان بند کفش قاسم برید که فراموش نمی کنم پای چپش بود، ایستاد بند کفش را محکم کند تا دشمن نگوید: که قاسم پا برهنه بود، عمرو بن سعد بن نفیل ازدی فرصت یافت و بر او حمله کرد و شمشیری بر فرق مبارکش زد قاسم به زمین افتاد و صدا زد: یا عماه.

حسین علیه السلام با عجله خود را به میدان رسانید و چون شیر خشمناک بر عمروبن سعد حمله کرد، نانجیب دست خود را جلو آورد تا شمشیر را دفع کند دستش از مرفق قطع شد و لشکر عمر سعد او را نجات دادند.

وقتی گرد و غبار میدان فرو نشست دیدند حسین علیه السلام در کنار قاسم نشسته و قاسم در حال جان دادن پاها را به زمین می ساید.

حسین علیه السلام فرمود: بُعْداً لِقَوْمٍ قَتَلُوك. «مرگ بر آن مردمی که ترا کشتند». رسولخدا صلی الله علیه و آله در قیامت دشمنشان باد.عَزَّ عَلى عَمِّكَ أَنْ تَدْعوُهُ فَلا يُجيبُكَ، أَوْ يُجيبُكَ فَلا تَنفَعُكَ اِجابَتُهُ .

سخت است بر عمویت که او را بخوانی و نتواند ترا اجابت نماید یا اجابت کند اما به تو نفعی نرساند».

حسين نعش قاسم را در بغل گرفت تا او را به خیمه گاه برساند اما پاهای قاسم بر زمین میکشید تا او را در خیمه شهدا کنار نعش على اكبر قرار داد.

1- أَتراهُ حينَ أَقامَ يُصلِح نَعلَهُ *** بَينَ العِدى كَيلا يَرَوه بِمُحتَفي

2- غَلَبَت عَلَيهِ شآمةٌ حَسَنيَّةٌ *** أَم كَانَ بَالأعداءِ لَيسَ بِمُحتَفي

1- «آیا فکر میکنی که قاسم در میان دشمن می ایستد بند کفش را ببندد تا دشمن نگوید: قاسم بن الحسن پابرهنه بود»؟

2- «یا آنکه روحیه پدرش امام حسن در او آشکار شد که به دشمن اهمیت نمی دهد»؟

اینجا بود که حسین علیه السلام بستگانش را امر به صبر و بردباری فرمود:

صَبْراً يا بَنى عُمُومَتى، صَبْراً يا اهْلَ بَيْتى لارَأَيْتُم هَوانا بَعْدَ هذَا الْيَوْمِ أَبَدا.

ص: 293

عموزادگانم کمی تحمل و بردباری، ای خاندان من اندکی بردباری کنید که بعد از این روز هرگز خواری و ناراحتی نخواهید دید»(1) .

عبدالله جنگ سختی نمود و عده ای را به جهنم فرستاد تا آنکه هانی بن ثبیت حضرمی بر او حمله کرد شمشیری بر سرش وارد کرد و شهید شد(1).

سلام بر جعفر فرزند امير المؤمنين که جانش را به حساب خدا گذاشت و غربت را برگزیده و آماده قتال گردید و همرزمان را بر زمین می افکند، و در میان دشمن زیاد محاصره گردید که خدا قاتل أو هانی بن ثبیت حضرمی را لعنت نماید».

امير المؤمنين ع جعفر را بنام برادرش طیار نامگذاری کرد چون علاقه فراوانی به برادرش داشت، جعفر دو سال از عثمان کوچکتر بود بنابر مشهور در کربلا نوزده سال داشت وی با توصیه برادرش حضرت ابي الفضل به میدان رفت و این چنین رجز خواند:

انّى أَنَا جَعْفَرُ ذُوالْمَعالى *** ابْنُ عَلِيِّ الْخَيْر ذی الافضالِ

حَسْبِي بِعَمِّي شَرَفاً وَ الْخَال *** أَحْمِي حُسَيْناً ذَا النَّدَى الْمِفْضَال

من جعفرم که دارای مفاخر و فرزند علی نیکو خصال و با فضیلتم و از حیث شرف کافی است که به عمو و دائيم بالم و بالاتر از هر چیز این است که از حسین علیه السلام که دریای کرم است حمایت می کنم».

جنگید تا به روایت أبی مخنف، هانی بن ثبیت بر او تاخت و او را شهید نمود(1).

امسه الفادي له الواقی الساعى الَيه بِمائِه، المَقطُوعَةِ يَداه لَعَنَ اللَّهُ قاتِلِه يَزيد بن الرُّقادالْجُهَني وَحَكيمِ بنِ الطُّفيل الطَّائي .

سلام بر أبي الفضل فرزند امير المؤمنین که با جانش با برادر مواسات و از دنیایش برای آخرت استفاده کرد و خود را فدای برادر نمود، و برای تحصیل آب تمام کوشش خود را بکار برد تا دستهایش در این راه قطع شد خدا یزید بن رقاد جهنی و حکیم بس طفيل طائی قاتلانش را لعنت کند»(1) .

سیدالشهدا شهید شد و بعد از آن روز موته بود که پسر عمویش جعفر شهید شد.وَ لَا يَوْمَ كَيَوْمِ الْحُسَيْنِ علیه السلام ازْدَلَفَ عَلَيْهِ ثَلَاثُونَ أَلْفَ رَجُلٍ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ كُلٌّ يَتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِدَمِهِ وَ هُوَ يُذَكِّرُهُمْ بِاللَّهِ فَلَا يَتَّعِظُونَ حَتَّى قَتَلُوهُ بَغْياً .

«لیکن هرگز مانند روز عاشورای حسینی پیش نیامده که سی هزار نفر او را محاصره کردند و همه خود را از امت جدش رسولخدا صلی الله علیه و آله بحساب می آوردند و با کشتن فرزند پیامبر تقرب بخدا می جستند و حسین علیه السلام هر چند خود را به آنان تذکر داد متنبه نشدند تا آنکه به ظلم و ستم شهیدش کردند».

سپس فرمود: رَحِمَ اللَّهُ عَمِّى الْعَبَّاسَ فَلَقَدْ آثَرَ وَ أَبْلَى وَ فَدَى أَخَاهُ بِنَفْسِهِ حَتَّى قُطِعَتْ يَدَاهُ فَأَبْدَلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ مِنهُمَا جَنَاحَيْنِ يَطِيرُ بِهِمَا مَعَ الْمَلَائِكَةِ فِي الْجَنَّةِ كَمَا جَعَلَ لِجَعْفَرِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ وَ إِنَّ لِلْعَبَّاسِ عِنْدَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مَنْزِلَةً يَغْبِطُهُ بِهَا جَمِيعُ الشُّهَدَاءِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.

سپس فرمود خدا عباس را مشمول رحمت خویش گردانید که ایثار کرد و خود را به مشقت افکند تا جان خود را فدای برادرش کرد و در این راه دستهایش قطع شد،

خداوند بجای دو دست ابي الفضل دو بال به او عنایت فرمود که در بهشت با فرشتگان پرواز می کند چنانکه برای جعفر طیار قرار داد و برای عباس نزد خداوند تبارک و تعالی مقامی است که تمام شهداء در روز قیامت غبطه مقام او را می خورند»(1).

امام فرمود: حال که عزم رفتن به میدان کارزار داری قدری آب برای این اطفال که از شدت عطش فریادشان بلند است بیاور.

سقای کربلا مشک آب بدوش افکند و سوار بر اسب شد و در مقابل لشکر دشمن ایستاد و پس از نصیحت مردم، به ابن سعد خطاب کرد و فرمود:

پسر سعد! این حسین علیه السلام پسر دختر رسولخدا صلی الله علیه و آله است که شما همه یاران و اهل بیت او را کشتید، زنان و فرزندانشان تشنه اند آنها را آب بدهید که دلهای آنان از تشنگی می سوزد و مع ذلک می گوید: مرا رها سازید تا به روم یاهند بروم و عراق و حجاز را بشما واگذارم.

همه سپاه در سکوت فرو رفتند، شمر ملعون صدا زد: پسر ابو تراب اگر همه دنیا را آب بگیرد و در اختیار ما باشد یک قطره به شما نمی دهیم مگر آنکه بیعت یزید را بپذیرید. قمر بنی هاشم از آنان مایوس شد و به نزد برادر برگشت و طغیان و سرکشی دشمن را به عرض امام رسانید ولی در همین حال صدای الْعَطَش الْعَطَش، الْمَاء ّالْمَاء کودکان بلند شد، ابي الفضل نگاهی به چهره کودکان افکند مشاهده کرد لبها از کثرت تشنگی خشک و چهره ها تغییر کرده آب بدنشان تمام شده و مشرف به مرگند لذا بدون تأمل شتابان بسوی شریعه برگشت و چون برابر نگهبانان شریعه فرات رسید به آنان حمله کرد و آنها را از شریعه دور گردانید و وارد شریعه فرات شد و مشک را پر از آب کرد سپس کفی از آب بر گرفت و خواست بنوشد که بیاد تشنگی برادر افتاد:واغترف مِنَ الْماءِ غُرْفَةً ثم ذَكَرَ عَطَشَ الْحُسَيْنِ علیه السلام فَرَمي بِها وقال:

1- يا نَفْسُ مِنْ بَعْدِ الْحُسَيْنِ هُونِي *** وَبَعْدَهُ لا كُنْتِ أَنْ تَكُونِي

2- هذا حُسَيْنٌ وارِدُ الْمَنُونِ *** وَتَشْرَبينَ بارِدَ الْمَعينِ

1- «عباس زندگی بعد از حسین علیه السلام خواری است مبادا بعد از او زنده بمانی».

2- «حسین علیه السلام از تشنگی نزدیک به مرگ است و تو آب گوارا می آشامی».

آب را بر روی آب ریخت و از شریعه خارج شد ، نگهبانان و موکلین شریعه اطرافش را گرفتند و قمربنی هاشم در حالیکه به آنها حمله می کرد این رجز را می خواند:

ص: 299

1- لا أَرْهَبُ الْمَوْتَ إِذَا الْمَوْتُ زَقا ***حَتَّى أُوارى فِي الْمَصاليتِ لَقا

2- نَفْسِي لِسِبْطِ الْمُصْطَفى الطُّهْرِ وَقا ***إِنِّي انَا الْعَبَّاسُ اغْدُو بِالسَّقا

وَلا أَخافُ الشَّرَّ يَوْمَ الْمُلْتَقى

1- «وقتی کبوتر مرگ بالای سرم پرواز کند از مرگ نمی هراسم تا شمشیرهای کشیده مرا در بر گیرند».

2- «زیرا جانم را فدای سبط پیامبر برگزیده پاکیزه می کنم، من عباسم که لقب سقا به من داده شده است و از سختی جنگ ترس و واهمه ای ندارم».

در این هنگام که دشمن از برابر ابي الفضل العباس میگریخت و تاب تحمل ضرب شصت او را نداشت، زیدبن ورقاء حنفی که در پشت درخت کمین کرده بود دست راست قمر بنی هاشم را قطع نمود و آن جناب پرچم و شمشیر را بدست چپ گرفت و چنین رجز خوانی نمود

وَ اللَّهِ انْ قَطَعْتُم يَمينى *** انّى احامى ابَداً «دائماً»عَنْ دينى

وَ عَنْ امامٍ صادِقِ الْيَقينِ *** نَجْلُ النَّبِىِّ الطّاهِرِ الْامين

بخدا سوگند اگر چه دست راستم را قطع نمودید من پیوسته از دینم حمایت می کنم و همچنین از امام راستین که به حق و يقين فرزند پیامبر پاکیزه و امین است

حمایت خواهم کرد». آنگاه حکیم بن طفيل سنبسی از کمین بر آمد و دست چپ عباس علیه السلام را قطع کرد قمر بنی هاشم پرچم را به سینه چسبانید (چنانکه جعفر طیار در موته پس از قطع دستهایش پرچم را به سینه چسبانید و این رجز را می خواند:

يا نَفْسُ لا تَخْشَی مِنَ الْكُفَّارِ*** وَأَبْشِري بِرَحْمَةِ الْجَبَّارِ

مَعَ النَّبِيِّ السَّيِّدِ الُمخْتارِ *** قَدْ قَطَعُوا بِبَغْيِهِمْ يَسارِي

فَأَصْلِهِمْ يا رَبِّ حَرَّ النَّار

عباس از کفار بیم و هراسی نداشته باش که ترا به رحمت پروردگار جبار و هم نشینی با پیامبر بزرگ و برگزیده بشارت باد، خدایا اینان به ستم دستم را قطع

ص: 300

نمودند پس حرارت آتش را به آنها بچشان».

در بعضی از مقاتل آمده که ابي الفضل بعد از آنکه دستهایش قطع شد مشک را به دندان گرفت و به مرکب فشار می آورد که سریع حرکت کند و تمام همتش این بود که آب را به لب تشنگان حرم برساند که ناگاه تیری بر مشک آب اصابت کرد و آب بروی زمین ریخت در این موقع که ابي الفضل نا امید شد متحیر در وسط ميدان ایستاده بود که مردی از قبیله تمیم از فرزندان ابان بن دارم با عمود آهنین به فرق مبارکش نواخت که از اسب به زمین افتاد.

وَنادى بِأعْلى صَوْتِهِ: أَدْرِكْني يا أَخِي.

با صدای بلند فریاد زد: برادر مرا دریاب».

امام خود را به نعش برادر رسانید و او را دست بریده و چهره مجروح و شکسته و چشمان تیر خورده یافت.

فَوَقَفَ عَلَيهِ مُنحَنیاً وَجَلَسَ عِندَ رَأسِه يَبکی حَتّی فَاضَت نَفسهُ وقال: الْانَ إِنْكَسَرَ ظَهْري وَقَلَّتْ حِيلَتي.

«امام با کمر خمیده کنار نعش برادر ایستاد و چون قدرت ایستادن نداشت در کنارش بر زمین نشست و شروع کرد به گریه کردن تا ابي الفضل جان به جان آفرین

تسلیم کرد آنگاه فرمود: الان کمرم شکست و چاردام از هم گسست». حسین علیه السلام که نمی توانست بدن حضرت ابي الفضل را به خیمه گاه ببرد با حالتی افسرده و چشمانی اشکبار بسوی خیمه ها برگشت، سکینه به استقبال پدر آمد، پرسید: آی گئی؟ عمویم چرا نیامد؟ فرمود: شهید گردید.

زینب سلام الله علیها که این خبر را شنید غمهای دنیا بر او هجوم آورد و دستها را بر سینه نهاد و فریاد میکشید: وأخاهُ، واعبَّاساهُ واضَیعَتَنا بَعدَکَ . «برادر عباس پس از تو، ما دیگر احترامی نداریم »(1).

ص: 301

صمم

و نزدیک بود همه را یک جا به شهادت برسانند.

حسین علیه السلام و برادرش ابي الفضل را خواند و او را فرمود برو آنان را نجات ده حضرت یک تنه به دشمن حمله کرد و یاران امام را در حالیکه جراحاتی بر تن داشتند از چنگ دشمن نجات داد و خواست آنها را به خدمت امام بیاورد ایشان از برگشتن از قتال امتناع نمودند و به جنگ پرداختند و ابي الفضل نیز از آنان دفاع می کرد تا به شهادت نائل شدند، آنگاه حضرت ابي الفضل بخدمت برادر بازگشت و واقعه را گزارش نمود(1).

1- لاتَدْعُوَنِّي وَيْكِ امَّ الْبَنينَ *** تُذَكِّريني بِلُيُوثِ الْعَرينَ

2- كانَتْ بَنُونَ لي أُدْعى بِهِمْ*** وَالْيَوْمَ أَصْبِحْتُ وَلا مِنْ بَنينَ

3- أَرْبَعَةٌ مِثْلُ نُسُورِ الرُّبى *** قَدْ واصَلُوا الْمَوْتَ بِقَطْعِ الْوَتين

4- ياليت شعري أكما أخبروا *** بأنّ عبّاساً قطيع اليمين

1- «دیگر مرا ام البنين مخوانید که مرا به یاد شیر بچه هایم می افکنید».

2- «تا وقتی که چهار پسر داشتم ام البنین بودم ولی امروز دیگر پسرانی ندارم که کنیه أم البنين بر من استوار باشد».

3- «چهار پسر داشتم که مانند ستارگان می درخشیدند و همه با قطع رگهای گردنشان به مرگ پیوستند».

4- «ای کاش می فهمیدم همانطور خبر دادند آیا دست راست عباس قطع شده است؟(1).

موضوع امان نامه ای که برای حضرت ابي الفضل و برادرانش آوردند همچنین داستان وساطت ابي الفضل در گرفتن مهلت برای شب عاشورا و پاسخ حضرت ابي الفضل هنگامیکه پیشنهاد رفع بیعت از امام حسین علیه السلام مطرح شد در صفحات قبل آورده شد).

3- دشمنان خدانشناس نه تنها به مردان رحم نمی کنند بلکه از اطفال صغیرهم که قدرت بر مبارزه و جنگ را ندارند نمیگذرند و آنان را به شهادت می رسانند.

4- شدت تشنگی شخص ابی عبدالله را از پای در آورده لبهای مبارک آنچنان خشک شده که همانند دو چوب بهم میخورد، چشمها تار شده آسمان را مانند دود مشاهده می کند .

5-از دست دادن یاران و بستگان و تنهائی حضرت.

اینها مصائبی بود که یکی از آنها برای نابودی شخص کافی است لیکن حضرت ابی عبدالله محکم و استوار ایستاد و حتی آنچنان جنگی نمود که چشم روزگار چنین قدرتی در کسی ندیده مگر پدرش علی بن ابیطالب علیه السلام .

را به گریه و زاری بلند کردند حسین علیه السلام برای آرام کردن زنان به حرم آمد و زینب فرمود:

نَاوِلِينِي طِفلِی الصَّغِيرَ حَتَّى أُوَدِّعَهُ .«فرزند صغيرم را بیاور تا او را ببینم و با او وداع کنم»

زینب عبدالله را از مادرش رباب گرفت و بخدمت حسین علیه السلام آورد، حسین علیه السلام فرزندش را در آغوش گرفت و غرق بوسه نمود که در همین حال تیری از جانب دشمن آمد و گلوی على را شکافت حسين طفل را به خواهرش داد و دستها را زیر گلوی علی گرفت و چون از خون پر شد بطرف آسمان پاشید چنانکه شاعر می گوید:

ومُنعَطِفٌ أَهوى لِتقبِيل طِفلِه *** فقبَّل مِنهُ قَبلَهُ السهم مَنحرا

یعنی چون خم شد تا کودکش را ببوسد که تیری آمد و قبل از حسین علیه السلام گلوی علی را بوسه زد».

ونقل شده که چون حسین علیه السلام مشاهده کرد چشمهای علی به گودی فرو رفته و لبها شده و از شدت تشنگی به حالت اغماء در آمده او را بطرف دشمن آورد تا شاید بتواند عواطف آنانرا نسبت به طفل شیرخوار برانگیزد و او را سیراب کنند.

حسین علیه السلام که طفل شیر خوارش را بجهت گرمای آفتاب در زیر عبا گرفته بود در مقابل دشمن سردست بلند کرد تا همه دشمن ببینند، آنگاه فرمود: يا قَوْمِ، إِنْ لَمْ تَرْحَمُوني فَارْحَمُوا هذَا الطِّفْل اما ترونه کیفَ يَتَلَظّى عَطَشَاً . «مردم اگر به من رحم نمی کنید به این طفل رحم کنید مگر نمی بینید از تشنگی آرام ندارد و می سوزد؟

ليكن در دلهای سخت تر از سنگ مردم کوفه نه تنها اثری نداشت بلکه حرمله ملعون تیری به چله کمان نهاد و علی اصغر را هدف قرار داد. فذبحه من الاذن الی الاذن گلوى على راگوش تا گوش برید، علی که سوزش تیر را احساس کرد مانند مرغ سر بریده روی دست پدر پر و بال می زد، حسین علیه السلام دو دست زیر گلوی علی گرفت و مشتها لبریز از خون بطرف آسمان پاشید، امام باقر فرمود: یک قطره از آن به زمین برنگشت.

آنگاه امام فرمود: اللَّهُمَّ احکمُ بیننا و بین قوم دَعَوُنَا لِيَنْصُرُونا فَقتلُونا . «خدایا تو خود بین ما و مردمی که ما را دعوت کردند تا یاری کنند و ما را کشتند قضاوت فرما، از طرف

ص: 307

آسمان ندائی شنید: دَعْهُ يَا حُسَيْن، فَإنَّ لَهُ مُرضِعَاً فِى الجَنَّة .«حسین! على را واگذار که در بهشت او را شیر دهنده ای است».

سپس فرمود: هَوَّنَ مَا نَزَلَ بِي أَنَّهُ بِعَيْنِ اللَّهِ تعالی اللَّهُمَّ لَا يَكُونُ أَهْوَنَ عَلَيْكَ مِنْ فَصِيلٍ اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ حَبَسْتَ عَنَّا النَّصْرَ فَاْجَعْله لِمَا خَيْرٌ منه انْتَقِمْ لَنا مِنَ الظَّالِمين وَ اْجَعْل ما حَلَّ لَنا في الْعاجِلِ ذَخيرَةً في الْاجِل.

یعنی آنچه بر ما وارد می شود بر من گوارا است که در حضور خدا و برای خدا است، بار خدایا شیر خوار من در پیشگاه تو کمتر از ناقه صالح نیست (که به علت کشتن آن بر قوم صالح غضب فرمودی).

حسین علیه السلام با نوک غلاف شمشیر قبری کند و عبدالله را با بدن و قنداقه آغشته به خون دفن کرد: لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه (1) .

گرفتیم نزد ما نیامدی؟ گفتم: مکه بودم و الان به قصد زیارت شما بیرون آمدم، باهم صحبت کردیم تا به کناسه کوفه رسیدیم، مختار توقف کرد گویا انتظاری داشت معلوم شد که از محل اختفای حرمله آگاه شده و در تعقیب او هستند.

طولی نکشید که گروهی می دویدند و نزد مختار آمدند و گفتند: امیر! مژده که حرمله را دستگیر کردیم، چون چشم مختار به حرمله افتاد گفت: خدا را شکر که مرا بر تو مسلط گردانید، سپس صدا زد: جلاّد، جلاّد، شخصی در برابر مختار ایستاد و ادای احترام کرد، گفت: دستهایش را ببر، دستهای حرمله قطع شد، سپس گفت: پاهایش را قطع کن، پس از آنکه دست و پایش را قطع کردند، صدا زد: آتش، آتش، نی بسیار آماده کردند، روی بدن حرمله آتش افروختند دعای امام سجاد علیه السلام بخاطرم آمد و گفتم: سبحان الله.

مختار گفت: منهال، تسبیح خداوند متعال خوب است، ليکن به چه مناسبت تسبیح گفتی؟ گفتم: امیر، در مدینه خدمت حضرت علی بن الحسين علیهما السلام رسیدم، أحوال حرمله را پرسید عرض کردم زنده است، حضرت دستها را به دعا برداشت و فرمود: خدایا حرارت آهن را به او بچشان، حرارت آهن را به او بچشان، حرارت آتش را به او بچشان.

مختار گفت: راستی از علی بن الحسين چنین شنیدی؟ گفتم: به خدا قسم همینطور شنیدم، از مرکب پیاده شد و دو رکعت نماز با سجده طولانی بجای آورد آنگاه سوار شد و من هم با او سوار شدم و حرکت کردیم تا نزدیک خانه ام رسیدیم او را تعارف به منزل نمودم و گفتم: اگر افتخار بدهید و خانه ما را مشرف و مزین فرمائید طعامی میل کنید.

مختار گفت: منهال، از استجابت سه دعای امام سجاد به دست من خبر دادی، آنگاه دعوت میکنی که غذا بخورم. امروز روز شکر گذاری خداوند است و من به شکرانه این توفيق امروز روزه خواهم بود(1)

ص: 309

و از عیالات پدرم حمایت می کنم و بر دین پیامبر از دنیا می روم»(1).

خارج شد و چون به خیمه گاه رسید معلوم شد خبری نبوده و این هم کید و مکر دشمن بوده که از آشامیدن آب جلوگیری نمایند (1).

نیزه جراحات کثیری بر حضرت وارد کردند از آن جراحات خون مانند فواره فوران کرد(1).

وصیت فرمود لذا امام سجاد علومی را که بیان می کرد از عمه اش زینب نقل می فرمود.

از امام زین العابدین علیه السلام روایت شده که فرمود: در روز عاشورا پدرم نزد من آمد و مرا در آغوش گرفت در حالی که خون از رگهای بدن مبارکش فوران میکرد فرمود: فرزندم دعائی را که مادرم فاطمه به من آموخت حفظ کن که او را از رسولخدا صلی الله علیه و آله فرا گرفت و پیامبر از جبرئیل امین، در سختیها و حوائج از آن غفلت مکن، فرمود: بگو:

(أَللَّهُمَّ) بِحَقِّ ياسينَ وَالْقُرْآنِ الْحَكيمِ وَ بِحَقِّ طه وَالْقُرْآنِ الْعَظيمِ، يا مَنْ يَقْدِرُ عَلى حَوائِجِ السَّائِلينَ، يا مَنْ يَعْلَمُ ما فِي الضَّميرِ، يا مُنَفِّساً عَنِ الْمَكْرُوبينَ، يا مُفَرِّجاً عَنِ الْمَغْمُومينَ، يا راحِمَ الشَّيْخَ الْكَبيرَ، يا رازِقَ الطِّفْلَ الصَّغيرَ، يا مَنْ لايَحْتاجُ إلَى التَّفْسيرِ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ .

سپس خواسته ات را بخواه(1).

و پناهگاه آنها است به راهی می رود که بازگشت ندارند دیگر کسی ندارند که هنگام تعدی دشمن به او پناه ببرند و کیست که آنها را تسلی دهد پس چاره ای ندارند به جز آنکه دور ابی عبدالله را بگیرند و ضجه و ناله کنند حسین علیه السلام هم در این میان اطفالی را می بیند که ناله می کنند، و زنانی را مشاهده می کند که مصیبت فراوان آنان را از خود بیخود نموده، کودک عقل رسی طلب امنیت می کند، صدای دیگری به العطش بلند است. بر شخصیتی همچون حسین علیه السلام که غیرت الهی در وجود او است چه می گذرد؟

چه خوب گفته است شاعر:

فلو اَنَّ ایُّوباً رَای بعض ما رَای*** لقالَ بَلى هذا العظيمةُ بلواهُ

یعنی اگر ایوب با تمام صبرش قسمتی از مصیبت حسین علیه السلام را می دید اعتراف میکرد که این مصیبت عظیمی است»:

آیید تا بگرییم چون ابر در بهاران ***کز سنگ ناله خیزد وقت وداع یاران

با کاروان بگویید احوال اشک چشمم ***تا بر شتر نبندد محمل بروز باران

سکینه جلو آمد و عرض کرد: يَا أَبَهْ اسْتَسْلَمْتَ لِلْمَوْت؟ «پدر آماده شهادت شده ای»؟

امام فرمود: كَيْفَ لا يَسْتَسْلِمُ لِلْمَوْت مَنْ لا ناصِرَ لَهُ وَ لا مُعين.

« آخر چگونه تسلیم مرگ نشود کسی که یار و یاوری ندارد».

فقالت:يَا أَبَهْ رُدَّنَا إِلَى حَرَمِ جَدِّنَا

حالا که آمده مرگ شده ای پس ما را در این صحرا و در دست دشمن رها مکن، به حرم جدمان برگردان؟