فصل دوم: ویژگی های قارچ ها

42 قارچ ها چگونه موجوداتی هستند؟

43 فعالیتهای بیولوژیکی قارچ ها

44 فاکتورهای مؤثر بر روی رشد کپکها

45 رطوبت نسبی

45 دما

46 جریان هوا

46 عوامل قارچی مخرب ،کاغذ آسیب شناسی و راههای پیشگیری و مقابله

47 شناسایی اثرات و آسیبهای قارچی در کاغذ

48 قارچهای کاغذ خوار

فصل سوم: مقابله با آسیبهای ناشی از قارچها

54 عوامل مساعد کننده رشد و تکثیر عوامل قارچی در کتابخانه

55 چگونگی جلوگیری از ایجاد آسیبهای بیولوژیک توسط میکروارگانیسم ها در کاغذ

55 راه های ورود قارچها به داخل ساختمان

56 اقدامات پیشگیرانه در ارتباط با محل احداث کتابخانه و آرشیو

57 رفع آلودگی قارچی از کتابها و اسناد آلوده

59 روشهای سنجش و آشکار سازی برای میکروارگانیسمهای مسبب فساد بیولوژیکی

60 سنجش و شمارش میزان آلودگی با میکروارگانیسم ها

61 کنترل فساد بیولوژیکی

63 روشهای مختلف ضدعفونی آثار آلوده و آسیب دیده

63 اکسید اتیلن

64 پارادی کلرو بنزن

65 اشعه گاما

65 پلی هگز امتیلن گوانیدین

66 اشعه فرابنفش

66 تيمول

67 ارتوفنيل فنل

67 سالیسیلا نیلید

67 مخلوط کلرید جیوه و تیمول

67 پنتا کلروفنل

68 ترکیبات چهار ظرفیتی آمونیم

68 ديكلروفن

68 فرمالین یا آلدئید فرمیک

68 انجماد در شرایط خلاء

72راه های مبارزه با اثر رطوبت, موجودات ذره بینی تخمیر و تغییر رنگ

ص: 3

فصل چهارم اشیاء غیر کاغذی تاریخی و فرهنگی

74 اشیاء و آثار غیر کاغذی و فرهنگی

74 یارشمن

74 اشیای موزه ای

74 آثار نقاشی

75 چرم و پوست

76 فلاپی دیسک ها و نوارهای ویدیوئی

فصل پنجم : جنبه های بهداشت و سلامت کارکنان بخشهای حفاظت و مرمت

78 آلودگی قارچی اشیای فرهنگی و مسئله سلامت کارکنان بخشهای حفاظت و مرمت

78 شایع ترین علائم مربوط به آلودگی با کپک ها

79 ارتباط بین و فراوانی کپکها با برخی علائم بیماریها

81 تهدیدات از طریق هوای داخل ساختمان

82 بیو آئروسل های موجود در فضاهای داخلی

83 مروری بر اجزای شیمیایی دیواره سلولی فارچها با تاکید بر آثار بیولوژیک آن در بدن انسان

83 1 و 3 بتا دی گلوکان

84 هیدروفوبین ها

85 ملانین قارچی

85 ترکیبات فرار آلی میکروبی

86 مايكوتوكسين ها

87 بیماریهای آلرژیک و مسمومیتهای ناشی از قارچها

89 بیماریهای آلرژیک

89 آسم و آلرژی

90 سینوزیت

91 آسپر جیلوزیس

بخش دوم خصوصیات زیستی عوامل میکروبی مسبب فساد کاغذ و مواد سلولزی

فصل :اول آشنایی با خصوصیات باکتریهای تجزیه کننده مواد سلولزی

96 نقش و اهمیت میکروارگانیسم ها در زندگی بشر

97 خصوصیات کلی باکتریهای تجزیه کننده مواد سلولزی

97 باکتریهای سلولیتیک هوازی

97 اسید و ترموس

97 اکتینومیست ها

98 استرپتومایسس

99 میکروبیسپورا

ص: 4

99 ترمومنوسپورا

100 باسیلوس

100 سلولوموناس

101 سل ويبريو

101 سودوموناس

102 باکتریهای سلولیتیک بی هوازی

102 استوويبريو

102 باکتروئیدها

103 كلدو سلوم

103 کلستریدیوم

104 رومینوکوکوس

106نگاهی اجمالی به گونه های مختلف جنس باسیلوس

106 باسیلوس سوبتيليس

108 باسيلوس ليكنيفورميس

108باسیلوس پومیلوس

108باسیلوس استثار و ترموفيلوس

108 باسیلوس کو آگولانس

109 نقش باسیلوسها در تجزیه سلولز

فصل دوم آشنایی با خصوصیات ظاهری و میکروسکپی قارچهای آسیب رساننده

114 اختلاف باکتریها و قارچها

114 طبیعت و ماهیت قارچها

115 خصوصیات قارچ ها

116 ساختمان رویشی

119 قارچهای ساپروب

119 طبقه بندی قارچهای ساپروب

123 احتیاط و مراقبت های لازم در آزمایشگاه قارچ شناسی

124 روشهای آزمایشگاهی در مطالعات قارچ شناسی

124 روش مطالعه کشت قارچ

126 تعیین مشخصات ساختمان میکروسکپی قارچ

130 آشنایی با خصوصیات ظاهری و میکروسکپی قارچهای آسیب رساننده

130 جنس آبسیدیا

132 اپیکو کوم

133 جنس آسپر جیلوس

134 آسپرجیلوس فومیگاتوس

135 آسپر جیلوس نیجر

137 آسپرجیلوس فلاوس

139 آسپرجیلوس ترئوس

ص: 5

140 آسپر جیلوس كلاواتوس

141 آسپرجیلوس گلوکوس

143 اسپر جیلوس کاندیدوس

143 آسپر جیلوس نیدولانس

145 آسپر جیلوس اوکراسئوس

145 آسپر جیلوس پارازیتیکوس

146 آسپر جیلوس پنی سیلوئیدس

147 آسپر جیلوس ورسیکالر

148 استاکی بوتریس

148 استمفيليوم

149 اسکوپولاریوپسیس

151 اسکوپولاریوپسیس برویکالیس

151 جنس آکرومونیوم یا سفالوسپوریوم

154 تشخیص افتراقی جنس آکرومونيوم از جنس فيالوفورا

154 تشخیص افتراقی جنس آکرومونیوم از جنس فوزاریوم

154 جنس آلترناریا

156 اورٹوبازیدیوم پولولانس

158 اولو كلاديوم

159 بایپولاریس

160 بوتريتيس

161 بيوريا باسیانا

162 جنس پسیلومایسس

165 جنس پنیسیلیوم

167 پنیسیلیوم فرکوئنتنس

168 پنیسیلیوم کازی کولوم

168 پنیسیلیوم نوتاتوم

169 پنیسیلیوم اکسپنسوم

169 پنیسیلیوم وروکولوزوم

169 پنیسیلیوم سیکلوپیوم

170 پنیسیلیوم پورپوروژنوم

170 پیتومایسس

171 تريكوتشيوم

172 جنس تریکودرما

173 تریکودرما هارزیانوم

174 تريكو درما ويريده

175 تورولومايسس

175 ژئوتریکوم

176 جئومایسس پانوروس

ص: 6

176 درکسلرا

178 رایز وپوس

180 رايز وموكور

181 سپدونیوم

182 سرپولا لاکریمنس

182 سود آلشر یا بویدی ای

184 سیر سینلا

185 سین سفالاستروم

186 جنس فوزاریوم

187 فوزاریوم سولانی

188 تشخیص افتراقی جنس فوزاریوم از جنس آکرومونیوم

188 فوما

190 کانینگهاملا

191 کتوکونیدیوم یا چتو کونیدیوم

191 کتومیوم

193 جنس کرایزوسپوریوم

194 جنس کلادوسپوریوم

196 کلادوسپوریوم فولووم

196 کلا د وسپوریوم هرباریوم

196 کلاد وسپوریوم ماکروکارپوم

197 کلادوسپوریوم اسفرو اسپرموم

197 كورو ولاريا

198 گرافیوم

199 گلیو کلادیوم

200 مونوسپورا

201 مونيليا

201 مونيليا سيتو فيلا

202 جنس موکور

204 موکور سیرسینه لوئيدس

204 موکور راموسیسیموس

205 جنس نیگروسپورا

206 ورتيسيليوم

207 هلمنتوسپوریوم

208 همی سپورا

209 هو ميكولا

211 نمایه فارسی

221 نمایه انگلیسی

ص: 7

و سلامتی کارکنان این بخشها کمک میکند

مخاطبان ،کتاب پژوهشگران کارکنان حوزه مرمت و حفاظت منابع آرشیوی و کتابخانه ای و دانشجویان رشته های کتابداری ،هنر باستان شناسی مرمت آثار تاریخی و حتی رشتههایی نظیر میکروب شناسی قارچ شناسی و زیست شناسی می باشند.

در پایان لازم میدانم از نویسندگان کتاب که آن را با تکیه بر دستمایه های علمی چند ساله تدوین کرده اند سپاسگزاری نمایم

اسحق صلاحی

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی

جمهوری اسلامی ایران

ص: 9

،پرداخته سپس چگونگی آسیبهای وارده به مواد کاغذی مورد بررسی قرار می گیرند. در نهایت راههای پیشگیری از آلودگی راههای مبارزه با قارچ های بیماریزا قارچهای مخرب اسناد و قارچهای بیماریزای تهدید کننده سلامت مشاغل مرتبط و بالاخره نحوه مراقبت از اسناد پاکسازی شده مورد مطالعه قرار میگیرند افتخار سالیان متمادی همکاری علمی و فنی با مدیریت آماده سازی و مرمت سازمان اسناد ملی ایران که بعدها در مجموعه ی بزرگ سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت برای اینجانب فرصتی برای گردآوری و پژوهش در زمینه ی آسیب شناسی آثار کاغذی فراهم آورد که در نهایت به تدوین و تنظیم مجموعه نوشتاری فعلی منجر شد. در این فرآیند جای آن دارد که از جناب آقای دکتر صلاحی ریاست محترم سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج... ، جناب آقای عزیزی معاون محترم اسناد ملی ، جناب آقای صفی

و پورمعاون محترم ،پژوهش برنامه ریزی و ،فناوری سرکار خانم صدیقه روحی مدیرکل محترم حفاظت ،نگهداری سرکار خانم شهناز بهلولی رئیس گروه محترم آسیب شناسی و آزمایشگاه و سایر همکاران شریف و پرتلاش اداره کل حفاظت و نگهداری این مجموعه عظیم و از سایر مسئولین و مدیران مدبر و کوشای آن به ویژه جناب آقای محمد بقایی سرپرست محترم اداره کل پژوهش و آموزش و جناب آقای مرتضی معصومیان رئیس محترم اداره انتشارات تشکر و قدردانی گردد.

امید است مجموعه ای که اینک آماده ی نشر گردیده قابل استفاده و بهره برداری توسط دانشجویان و کارکنان صدیق و زحمتکش بخشهای مختلف حفاظت و مرمت موزه داران کتابداران باستان شناسان و سایر مشاغل مرتبط باشد.

محمد ،قهری استادیار دانشگاه امام حسین (ع)

زمستان 1390

ص: 11

منشعب و دراز بوده و قارچ را قادر میسازد تا برای دستیابی به منابع غذایی به نواحی دورتر دسترسی یابد و گسترش پیدا کند.

سایکروفیل سرما دوست، میکروبی که در دمای 15 تا 20 درجه ی سانتیگراد بهترین رشد را دارد.

سپتا (Septa) مفرد آن سپتوم است. بعد از بالغ شدن ریسه ها در قارچهای سپتومیست در آنها دیواره عرضی یا تیغه ی عرضی بنام سپتا ایجاد میشود سلولاز یکی از آنزیمهای بسیار مهمی که در دنیای صنعت امروز گسترش فراوانی یافته و کاربردهای بسیاری پیدا کرده است. این آنزیم قادر است سلولز که یک پلیمرهیدروکربنی است و به سختی تجزیه می گردد را به مولکولهای کوچکتر و واحدهای سازنده اش تجزیه .نماید به همین خاطر در بسیاری از صنایع از جمله صنعت چوب کاغذسازی نساجی و به طور کلی صنایعی که سلولز به عنوان یک ترکیب اصلی در ساختار آن صنایع میباشند اهمیت پیدا کرده است تولید این آنزیم به روشهای مختلف صنعتی و بیولوژیکی امکان پذیر

است.

سوبسترا به ماده ای گفته میشود که قارچها روی آن رشد کرده و از آن تغذیه مینمایند. کاغذ، چوب، چرم برگ درختان لاشه حیوانات و گیاهان محیطهای کشت آزمایشگاهی مواد غذایی از قبیل، مربا ، نان میوه ها و. ... سوبستراهای مناسبی برای قارچها محسوب میشوند

فومیگاسیون: استفاده از مواد شیمیایی میکروب کش بصورت بخار یا گاز در محیط و فضاهای بسته و محدود میباشند.

فونژیسید یا قارچ کش (Fungicide) : به موادی گفته میشود که خاصیت قارچ کشی داشته و سبب مرگ سلولها و اسپورهای قارچی میگردند

فونژیستاتیک (Fungistatic) عوامل مهار رشد ،قارچها این واژه برای موادی بکار میرود که قدرت قارچ کشی نداشته و تنها موجب متوقف شدن رشد قارچها میگردند

قارچهای فرصت طلب قارچهایی که فقط در شرایطی که دفاع میزبان آسیب دیده و یا تضعیف شده باشد قادر به ایجاد بیماری هستند. آسپر جیلوس یک مثال کلاسیک از این دسته از قارچها میباشند

کپک (Mold) قارچهای رشته ای یا ریسهای میکروسکپی پرسلولی از دسته ی یوکاریوتها هستند که قرابت و خویشاوندی با قارچهای بزرگ و کلاهکدار دارند اما ارتباطی با گیاهان ندارند. قارچهای کلاهکدار و قارچهای میکروسکپی در طبقه بندی موجودات زنده در سلسله مستقلی بنام قارچها (Fungi) جای دارند.

(1969 ,Whitacker)

ص: 13

کولارت (collarette) : یقه (collar) کوچک

کلامیدوسپور سلولهای منفرد ممکن است از مواد مغذی انباشته شده دیواره ضخیم و مقاومی پیدا کرده و وارد مرحله استراحت شوند که به اینها کلامیدوسپور میگویند. این سلولها معمولاً بزرگ تر از سلولهای رویشی بوده و ممکن است بصورت جدا از هم یا بصورت گروهی در انتهای ریسه ها بوجود آیند.

کلوملا (columella): یک برآمدگی گنبدی شکل در قارچهای زیگومیست که در رأس یا انتهای اسپورانژیوفور قرار دارد.

کونید یوفور یکهایفا اختصاصی که بر روی آن کونیدیها تولید میشوند. کونیدیوم (جمع: کونیدیا) یک واحد تکثیری غیر جنسی بدون حرکت که بوسیله ی شکاف سیتوپلاسمی و یا جفت شدن (conjugation تولید نمیشود

:مزوفیل میکروبی که در دمای بین 20 تا 55 درجه ی سانتیگراد بهتر رشد میکند

میسلیوم (Mycelium) تجمع توده ای از هایفا که یک قارچ را تشکیل میدهند

میسلیوم کاذب گاهی سلولهای دختری ایجاد شده از یکدیگر جدا نشده و در اتصال با یکدیگر باقی میمانند و منظرهای شبیه ریسه بوجود میآورند که به آن سودوهایفی یا میسیلیوم کاذب (Pseudohyphae or Pseudomycelium میگویند

میکروارگانیسم منظور موجودات میکروسکپی تک سلولی یا پرسلولی است که شامل باکتریها ویروسها کلامیدیاها مخمرها قارچهای کپکی و پروتوزوآها میباشند

هايفا (Hyphae) سلولهای قارچی را در انواع پرسلولی ریسه یا هایفا مینامند و از اجتماع ریسه ها میسیلیوم تشکیل میشود

ص: 14

زیستن در شرایط مختلف درجات حرارتی بسیار بالا یا بسیار پایین و شرایط رطوبتی (مختلف عمده ترین و شایع ترین این عوامل هستند

و شهرهایی که در جنگلهای بارانی ساخته شدهاند بناها و ساختارهایی که در دریاها و اقیانوسها برای کاوش نفت و استخراج آن بنا شدهاند و وزارتخانه های عالی رتبه و بلوکهای آپارتمانی که از تکنولوژی ساخت و ساز جدید بهره میگیرند در تمامی این مواد و محیطهای جدید با حضور سلسله ی فراوانی از ارگانیزمهای موجود در محیط زیست انواع اساسی و اصلی دگرگونی بیولوژیکی را که ممکن است اتفاق بیفتد، میتوان طبقه بندی کرد اگر چه طرح این نوع طبقه بندی میتواند مصنوعی بنظر برسد اما ممکن است یک ارگانیزم موجب بیش از یک نوع دگرگونی بیولوژیکی .گردد

ص: 18

که مصرف سوخت کشتی را به طور چشمگیری افزایش میدهد و فشار بیش از اندازه بر ساختارهای کشتی ساختارهای دریایی مانند سکوهای نفتی قابل ملاحظه است.

در اکثر موارد دگرگونی زیبایی شناختی به دلیل حضور لایه های سطحی میکروبها و فرآورده های آن است. تصویر شماره 2 نمونه ای از آن را نشان میدهد این لایه های میکروبی بنام بیوفیلم (غشای نازک سطحی از میکروب پوشیده شده تحت عنوان توده های سطحی از فرآورده های آلی فعالیت های بیولوژیکی تعریف شده اند. بطور کلی اما نه همیشه آنها در بر دارنده سلولهای حیاتی میکروبی هستند و در این مورد ممکن است وجود آنها منجر به تولید انواع دیگری از تخریب شوند در جایی که سلولها در تماسها و برخوردهای فیزیکی با مواد هستند و به ندرت در محیط اطراف پراکنده میشوند فعالیتهای سلولهای آسیب ،رسان، محدود و متمرکز به یک محل هستند و اثرات و نتایج آن به مراتب مخرب تر است بهترین بیوفیلم های بررسی شده آنهایی هستند که بر روی دندانها قرار دارند و نتیجه فعالیتهای این باکتریها در این بیوفیلم ها به راحتی و حتی توسط شخص غیر متخصص قابل شناسایی هستند.

بیولوژیکی اغلب با دگرگونی ناهمگونی شیمیایی و با بیوفیلمها دست به دست هم میدهد و ممکن است تمیز دادن آنها را مشکل سازد

شده توسط قارچها و جلبکها با سهولت بیشتری قابل شناسایی هستند به دلیل اندازه کوچک ارگانیزمهای درگیر نا آشنا بودنشان و این حقیقت که پایه و اساس آنها به لحاظ شیمیایی خیلی متفاوت است. نمونه هایی چون فساد یا خوردگی فلزات در اثر عوامل میکروبی ممکن است در مکانیزم فیزیکوشیمیایی جداگانه ای نیز نقش داشته باشند که این میتواند به مراتب مشکل تر شناخته و اندازه گیری شود حتی اگر مشخص شده باشد که منشاء آسیب رساندن به عناصر بیولوژیکی است باز در فهرست گزارشهای معمول قرار نمیگیرند و به سادگی با دیگر انواع کمیاب مانند گندیدگی طبقه بندی میشوند بنابراین شواهد و مدارک صحیح هزینه های دگرگونی بیولوژیکی اغلب پوشیده و یا غیر قابل شناسایی است.

احیاء شده است بسته بندی فیلمها مانند سلوفان) فیلمهای عکاسی نیترات سلولز و آمیتات، ضخیم کننده ها پرکننده ها و امتداد دهندهها مثال) کربوکسی متیل سلولز در چسبها غذاها و رنگهای امولسیونی بخش عظیمی از این نوع سلولز نسبت به حمله بیولوژیکی حساس و آسیب پذیر هستند.

در گذشته برای بهبود مولکول سلولز از لحاظ شیمیایی به منظور افزایش مقاومت در مقابل حمله بیولوژیکی تلاش میشد اگر چه چنین عملی از لحاظ اقتصادی و به ظاهر چندان رضایت بخش نیست. مکانیزم تخریب سلولز تنها یک مثال از اینکه میکروبها چگونه میتوانند مولکولهای بزرگ را تخریب کنند نیست همچنین اینکه چگونه آنزیمها توسط ارگانیزمها رها میشوند و میتوانند به تجزیه کردن و خراب کردن ادامه دهند حتی هنگامی که سلولهای تولید کننده آنها در حال کاهش بوده و یا زنده نمانده باشند. در سیستمهای صنعتی مایع همه ارگانیزمهای حیاتی از یک رشته آنزیمهای درون سلولی برخوردارند. این آنزیمهای درون سلولی عکس العملهای بیوشیمیایی فراوانی را که درگیر در مصنوعات زنده و فرایندهای آزاد کننده انرژی هستند کاتالیز می.کنند در سلولهای فعال مهمترین این آنزیمهای درون سلولی بطور متناوب در حال تولید هستند آنزیمهای بنیادی آنها ممکن است هنگامی که جانشین مناسب در محیطی بی واسطه در سلول ها در دسترس است، انواع دیگری از آنزیمها را تولید کنند. آنزیمهای برون سلولی نیاز به تخریب مولکولهای بنیادین دارند به اندازه ای که مکانیزمهای انتقالی سلول می تواند به تخریب بیشتر کمک کند.

سلولز (که وزن ملکولی آن بسته به منبع و منشاء آن از 200000 تا 400000 و یا بیشتر متغیر است معمولاً از طریق تعدادی مواد واسطه ای و بوسیله مجموعه آنزیمی تحت عنوان کمپلکس سولاز به گلوکز شکسته میشود. این مجموعه ی آنزیمی از سیستمهای زیر تشکیل شده است یک اگزو گلو کاناز، یک اندو گلو کاناز به کربوکسی متیل سلولاز نیز موسوم است و یک بتاگلوکوزید از سلوبیاز) این مهم است بدانیم که یک ارگانیزم واجد کدامیک از آنزیمهای فوق است؟ در مورد برخی رنگهای امولسیونهی غلیظ که حاوی ترکیبات سلولزی هستند آلودگی میکروبی را می توان با افزودن یک ماده ی ضد حیات (بیوساید) حذف نمود ولی آنزیمها ممکن است بدون تغییر باقی بمانند و موجب کاهش غلظت و چسبندگی (ویسکوزیته رنگ گردند. سایر آنزیمهای برون سلولی مانند پکتینازها آمیلازها و پروتئازها می توانند به شیوه های مشابه عمل کنند این پدیده پاسخگوی عملکرد بیولوژیکی» پودرهای شوینده که حاوی پروتئازها و لیپازها به عنوان از بین برنده لکه های کثیفی هستند میباشند برخی باکتریها شناخته شده اند که قادر به تخریب سلولز هستند باکتری سلولیتیک همانند سلولوموناس (cellulomonas) و سلوویبریو(cellovibrio) میتوانند در سوبستراهای ویژه ای بعنوان مثال چوب یافت شوند اما جداسازی آنها در آزمایشگاه کار دشواری میباشد کارهای بیشتری در مورد اکتینومیستها (actinomycets) که قادر به کلونیزه شدن در مواد زائد قلیایی ناشی از فرایند سلولزی گیاهان هستند انجام شده است که بسرعت موجب برداشتن

ص: 24

بخش سلولزی آنها میشوند باکتری ها در شرایط مرطوب شاید بیشترین اثر خود را بر سلولز بگذارند اما حتی هنگامی که گسترش نقش آنان در تخریب سلولز بیشتر قابل درک است مجموع اثرات آنها در مقایسه با قارچها بسیار کوچک است. شرایط زیست محیطی دیگری که منجر به تخریب سلولز میشود مربوط به دسترسی یا فراهم شدن مواد غذایی می.باشند در این رابطه یک عامل کلیدی نسبت کربن به نیتروژن است. در بسیاری از انواع چوب رابطه مستقیم بین کربن و نیتروژن خیلی بالا است از 1: 350 تا 1: 1250 ، مقدار پایین نیتروژن پتانسیل قارچها را برای حمله به چوب به شدت محدود می.کند چوب جنگلی (الوار) مشتق شده از چوب سخت درختان و اشکال تصفیه شده سلولز همچون کاغذ فیلتر و کتان پخته شده عمل آمده اگر فاقد منبع نیتروژن باشند اغلب نسبت به حمله ی قارچها از حساسیت کمی برخوردار خواهند بود. برخی از بازید یومیست ها قادر به تغییر موقعیت نیتروژن در منسوجات ریسه ای رو به زوال در میسیلیومهای خودشان میباشند. آنها قادر به نفوذ و حمله کردن به چوب هستند که در نهایت باعث تولید ضایعات قهوه ای و سفید رنگ می.شوند در این ضایعات قهوه ای رنگ لیگنین به مقدار زیادی دست نخورده باقی میماند در حالی که قارچهای دیگری white-rot fungi) لیگنین و سلولز هر دو را از بین میبرند

تصویر شماره 3 میسلیومهای قارچی تخریب کننده در بافت چوب

در طول 20 سال اخیر مکانیزم تخریب لیگنین بررسی شده است و هنوز آنزیم های درگیر کم و بیش نامشخص هستند و یافته ها ممکن است در ترمیم بیولوژیکی آلودگی های زیست محیطی با مواد شیمیایی

ص: 25

فرار معطر مفید باشد لیگنینازها به دلیل تواناییشان در تخریب آلایندههایی چون منسوجات رنگ شده آفت کشها و حشره کشها بررسی شدهاند اغلب کارها توسط قارچ بازیدیومیست فانآئروکت کرایزوسپوریوم (phanaerochete chrysosporium) انجام شده است اما تحقیقات روی قارچهای دیگر نیز وجود دارد. آنزیمهای برون سلولی تجزیه کننده لیگنین ابتدا در chrysosporium) در سال 1980 کشف و شناخته شده بودند. آنها شامل لیگنین پراکسیدازها و پراکسیدازهای وابسته به منگنز میباشند و همانند محصول پراکسید هیدروژن اکسیدازها هستند. پراکسید هیدروژن برای عملکرد فاسد سازی آنزیم های لیگنین لازم است در قارچهای دیگر ممکن است لاکاز یک فنول اکسیداز شامل مس آبی رنگ موجود باشد. بدون عملکرد این آنزیمها، سیاره ی ما پوشیده از لایه ای ضخیم از عناصر گیاهان فاسد شده خواهد شد و زندگی بی معنا خواهد بود.

در گذشته مغز چوب سخت و محکم اغلب برای منظور و اهداف ساخت و ساز استفاده میشد. اخیرا با تقاضای بیشتری برای ،مواد استفاده از چوب نرم زنده (چوب که بطور ناکافی خشک و عمل ،آمده منجر به تخریب اولیه و پیش از موقع می.شود در طول فرآیند خشک کردن مواد غذایی در چوب نرم به آرامی به سطح رویه الوار بریده شده مهاجرت میکند جایی که در نهایت آنها میتوانند توسط دستگاه (ماشین) با شستن از بین بروند در این جا انواع دیگری از تهاجم قارچها به الوار وجود دارد (تصویر شماره 3 پوسته های نرم ،الوار، اشکالی از پوسیدگی سطحی هستند که اغلب در شرایط نمدار و مرطوب اتفاق میافتد عامل به وجود آمدن آنها عمدتا رشته ای از قارچهای ریز هستند با استحکام کمتر نسبت به بازیدیو مسیتها که شامل آسکو میستها همچون کتومیوم گلوبوزوم (Chaetomium globosum میباشند، ارگانیزمی که موجب پوسیدگی پرکننده های چوبی در برجهای خنک کننده ی آبی میشود انواع گوناگونی از قارچها ممکن است سبب صدمه زدن به الوار شوند یا با آزادسازی یک رنگدانه همچون Chlorociboria aeroginascens که سبب بروز لکه سبز رنگ در بلوط میشود برای چنین مقیاسی که چوب لک شده آسیب دیده به عنوان روکشی برای کارهای تزئینی معرق استفاده میشود یا با حضورهایفا تیره قارچهای سیاه درون چوب که همچون لکهای آبی رنگ هستند در نواحی معتدل توسط قارچ آسکومیستی Ceratocystis بوجود می آید دیگر قارچهایی که به عنوان عوامل تخریبی شناخته شده اند برای مثال گونه هایی از سیتالیدیوم (Scytalidium sp) و گلیو کلادیوم ویرنس (Gliocladium virens هستند. لکه دار شدن چوبها بویژه لکه های آبی ،رنگ بطور واقعی به معنای هشداری برای طول عمر چوب نیست اما باعث کاهش ارزش آن میشود قارچهای رنگی بوسیله استعمال مواد قارچ کش منتشره از طریق آب کنترل میشوند الوار چوب زنده به سرعت پس از بریدن (قطع) و ورقه های چوب و خمیر چوب میتوانند به طور نامطلوبی تحت تأثیر قارچهای تخریب کننده قرار بگیرند علاوه بر چوب و منسوجات کاغذ محصول آسیب پذیری نسبت به حمله

ص: 26

میکروبها است حمله یا تخریب ممکن است حتی پیش از شکل گیری کاغذ صورت گیرد خمیر چوب الوار توسط گروهی از بازیدیو میستها که موجب تضعیف بافت فیبرها میشود مورد حمله قرار میگیرد خمیر چوب ممکن است توسط بازیدیومیست ها و گروهی از قارچهای میکروسکپی مورد حمله قرار گیرد که در هر دو منجر به تخریب و پوسیدگی آن میشوند. فرایند ساخت کاغذ به خودی خود محیطی گرم و مرطوب فراهم می آورد که موجب بوجود آمدن لعابها یا لجنهای باکتریایی میشود و باعث بروز حساسیت در سازنده های کاغذ و بی نظمی صنعت می گردد. اعمال محدودیتها بر تخلیه کردن آب زائد که تحت عنوان آب سفید شناخته شده از کارخانههای کاغذسازی و همچنین استفاده از آب بازیافت شده میتواند منجر به افزایش خطر میکروبی شدن محتویات شود. بیوسایدها به طور منظم در کاغذها به منظور کنترل گسترش این لجن ها استفاده میشوند کاغذ ساخته شده مقدار بسیار کمی آب دارد و اصلی ترین ارگانیسمهای آسیب رساننده به آن انواع قارچها میباشند. هنگامی که کاغذ در حال تولید است برای تبدیل شدن به یک کتاب عوامل غذایی و بوم شناختی پیچیده تر میشوند یک دفتر (کتاب) حاوی مجموعه ای از مواد است؛ کاغذ نیز همچون منسوجات دارای و علاوه بر این شامل مواد مختلفی از قبیل مواد پرکننده چسبها مقوا و شاید پلاستیک یا چرم نیز میباشند همگی اینها مواد مغذی مختلفی با کیفیتهای متفاوت جذب آب دارند در هنگام استفاده از کتابها مواد دیگری همچون عرق و روغن (گریس از طریق دستهای استفاده کنندگان و نیز آلودگی محیط اطراف در هر زمانی روی آن انباشته خواهد شد. ذخیره سازی و حفاظت از کتابها کار پیچیده ای است آنها نمیتوانند به عنوان مجموعه هایی ساده از ورقه های سلولز در نظر گرفته شوند

به غیر از میکروبها تعداد زیادی میکروارگانیسمهای دیگر (حشرات، کرمهای خاکی، نرم تنان و سخت پوستان قادر به حمله به سلولز از راه های گوناگون هستند تعداد زیادی از حشرات قادرند به چوب آسیب برسانند و از آن به عنوان یک منبع تغذیه و یا به منظور پناهگاه و جایگاه تخم گذاری استفاده کنند حشرات بالغ یا لاروهای آنان میتوانند تکه های چوب را هضم کنند. به نظر میرسد که برخی از این حشرات از توانایی ترشح سلولاز به طور مستقیم درون دستگاه گوارششان برخوردارند اما برخی دیگر برای مثال موریانه ها یک رابطه همزیستی با میکروبها دارند و یا با جانوران تک سلولی یاخته ای و میکروبهای حاضر در امعاء و احشای آنها که سلولاز ترشح میکنند و حشرات را به استفاده از برخی از محصولات تخریب شده قادر میسازند. برخی از حشرات چوب را به منظور استفاده از محتویات سلول که شامل قندها و نشاسته ها هستند سوراخ و تنها از این ترکیبات استفاده می.کنند دیواره های سلولی سلولز قابل هضم نیستند. برخی ممکن است از سلولز و محتویات سلول نیز استفاده .کنند کرم چوب یا سوسک مبلمان (Anobium Punctatum در تخته سه تاییهای کهنه شده به دلیل وجود چسبهای (حیوانی نسبت به الوار جنگلی خیلی سریع تر رشد می کنند. نرمتنان و سخت پوستان در محیط دریایی

ص: 27

قادر به حفر کردن یا سوراخ کردن درون مواد سلولزی معمولا (چوب هستند و از آنها به عنوان پناهگاه تغذیه ای استفاده میکنند. مانند کرم کشتی (Teredo spp).

بیس فورانو ایزوکومارین هستند که توسط آسپر جیلوس فلاوس و آسپرجیلوس پارازیتیکوس تولید می.شوند. متأسفانه این سموم تحت شرایط نگهداری غذا به حالت عادی و شرایط طبخ غذا پایدار هستند بویژه هنگامی که روی نشاسته یا پروتئینهای غلات و یا غذاهای دیگر جذب میشوند. تنها فرایندی که به نظر میرسد که یک اثر ویژه و خاص ضد سمی دارد درمان با مواد قلیایی قوی میباشند، اما این مسئله در تهیه غذا متداول .نیست آفلاتوکسین ها سمیت زیادی دارند اما میزان سمی بودن آنها در بین انواع مختلف حیوانات متفاوت است. علاوه بر سمی بودن این ترکیبات نشان داده شده که با اشکال گوناگونی از سرطان مرتبط هستند آفلاتوکسین B یک کارسینوژن ماده سرطانزا مؤثر و نیرومند است یک ارتباط قوی بین میزان شیوع و دامنه سرطان کبد در انسان و مصرف غذاهای حاوی این سم بویژه در آسیای جنوب شرقی و غرب و شرق آفریقا وجود دارد افراد جوان و بیمار بیشتر در معرض خطر هستند اما در افرادی که علائم و مشکلات کبدی در آنها وجود دارد بطور ویژهای آسیب پذیرترند ممکن است یک همیاری (synergism) بین سموم قارچی و عفونت های ویروسی همانند هپاتیتهای ویروسی وجود داشته باشد در کشورهای توسعه یافته غذاهای کپک زده و فاسد شده توسط مصرف کننده ها پس فرستاده می.شود در مناطق و نواحی فقیرتر جهان عموم مردم اغلب انتخاب محدودتری در رابطه با کیفیت غذاها دارند اهمیت درجات بسیار پائین و میزان کم سموم قارچ در غذاها هنوز بخوبی اثبات نشده است مایکوتوکسین هایی که از مواد مختلف داخل ساختمانی بدست آورده اند شامل انواع زیر میباشند

(Tuomi et al. Appl. Environ. Microbiol. 2000, 66:1899-1904)

ص: 29

(cautella ) و بید آفت) برنج (Corcyracephalonica) این بیدها در مناطق آب و هوایی گرمتر بوجود میآیند و به خوبی در ساختمانهای گرم و پر حرارت عمل میکنند

تصویر شماره 4 و 5 بید بلغور هندی

تصویر شماره 9 : سوسک آرد

تصویر شماره 12 کارپوگلیفوس لاکتیس

این گونه ها میتوانند شرایط اگزما مانندی را در افرادی که با مواد غذایی آلوده شده در تماس هستند به نام خارش خوار و بارفروشی grocers itc) ایجاد نمایند. در شرایط مرطوب و نم دار در خانه ها، مایت خانه تصاویر شماره 13 و 14 یا مبلمان (Glycyphagus domesticus) ممکن است بر روی کپکها پیدا شود. همچنین کنه غبار (Dermatophagoides pteronyssimus) از پوسته های سطحی دست انسان تغذیه می.کند در اینجا رابطه ای احتمالی بین آلرژیها (حساسیت به غبار خانگی و گردو خاک با مایتهای خانگی و فضولات آنها وجود دارد پیشرفتهای عظیمی در چنین حساسیتهایی مانند آسم برونشیال بدنبال کار تمیز کنندگانی که با مکنده های قوی نظافت اتاقها سر و کار دارند دیده شده است.

تصویر شماره 13 و 14 مایت خانه

ص: 34

قارچ مهاجم و نیز وجود همزمان میکروارگانیسمهای دیگر سن یا طول مدت رشد آنها بستگی دارد. بعنوان مثال رنگ حنایی بعلت وجود آهن در ترکیبات موجود در کاغذ و یا آلودگی با آن ایجاد میشود. معمولا رنگ حنایی در ابتدا قهوه ای زنگ زده بوده که بعدا در اثر کمرنگ شدن به رنگ حنایی درآمده است. اسیدهای آلی که در اثر مراحل مختلف سوخت و ساز متابولیسم ( قارچها دفع میشوند تحت تأثیر آهن موجود در کاغذ (که ممکن است به شکل اکسید و یا هیدروکسید آهن وجود داشته باشد ) املاح آهن را تشکیل میدهند این واکنش علت بی رنگ سازی رنگ قهوه ای زنگ زده میباشد نوع خاصی از تغییر رنگ کاغذ را اصطلاحاً فاکسینگ (foxing) یعنی ظهور لکه های کوچک روی کاغذ میگویند در روی این لکه ها معمولاً موجودات گردی، پودری یا کرکی شکلی (powdery or downy) به چشم میخورند بررسیهای آزمایشگاهی نشان داده است که گاهی نیز اجرام بی نهایت ریزی به این موجودات چسبیده.اند این لکه ها از اسپورها و رشته یاهایفای قارچها تشکیل شده اند و به آسانی در محیط اطراف خود پخش میشوند و به مجرد جابجا شدن کتابها و مواد آسیب دیده قادر به آلوده کردن کتابها و مواد سالم دیگر میباشند و به این ترتیب به آنها آسیب رسانده و نیز میتوانند سلامتی کتابداران و مطالعه کنندگان را به خطر بیاندازند بعد از حمله قارچها و باکتریها معمولاً کاغذ ظاهری نمدین به خود میگیرد و شکننده می.شود تجربه ثابت کرده است که رشد لکه ها در میان کتابها و مجلداتی که بصورت فشرده در کنار هم چیده میشوند واقعهای حتمی است قابل توجه است که بدانیم در میان انواع قارچهایی که در روی کتابها یافت میشوند حداقل 20 نوع از آنها قادر به ایجاد انواع آلرژی یا امراض قارچی مثل آسم یا گرفتگی نایژه ها سینوزیت و مشکلات پوستی در انسان میباشند تنها راه شناسایی صحیح و دقیق میکروارگانیسمهای آسیب رسان به مواد کاغذی روشهای آزمایشگاهی میکروب شناسی است که توسط میکروبیولوژیست با تجربه صورت می گیرد

سلولز توسط قارچها به ازای یک گرم سلولز 0/550 گرم آب آزاد میشود ذخیره و تجمع آب بوسیله کلنی ،قارچی آن را از رطوبت هوا بی نیاز میسازد در نتیجه بعد از آنکه رشد قارچ در داخل بافت کتاب اتفاق افتاد اهمیت و نقش رطوبت موجود در محیط که برای رشد و زنده ماندن قارچ لازم است نقش ثانویه و کم اهمیت تری پیدا میکند

کاغذ یک سیستم پیچیده و بسیار جاذب الرطوبه ای است که دارای خواص موئینه ای غیر یکنواخت میباشد بر حسب نوع و روش بعمل آوردن فیبرها و الیاف موجود در کاغذ مقدار و کیفیت چسبها و مواد کامل کننده، نوع و مدل ساختن و خشک کردن چگونگی مجلد کردن کتابها و مجلات و وضعیت دما و محتوای رطوبتی کاغذ این مواد به درجات متفاوتی حساسیت یا مقاومت در برابر حمله میکروارگانیسمها از خود نشان میدهند.

قارچها برای رشد خود محیطهای اسیدی و باکتریها محیطهای خنثی و یا مختصری قلیایی را ترجیح میدهند در pH اسیدی معادل 4 و یا کمتر قارچها تنها ساکنین سلولیتیک تجزیه کننده سلولز) کاغذ و در pH معادل 6/8 الی 8 باکتریها و در pH بین 5 تا 8 اکتینومیستها بخوبی قادر به رشد و نمو در کاغذ میباشند بنابر این کاملا محتمل است که بدانیم کدام نوع میکروارگانیسم میتواند در کاغذهای قلیایی یا اسیدی بهتر رشد کرده و موجب آسیب آنها شود دما روی رشد میکروبها تأثیر بسزایی دارد، سردی هوا مطمئناً باعث کاهش سرعت رشد آنها میشود اما دمای بیش از یک حد معین نیز موجب مهار رشد آنها میگردد بویژه اگر با خشکی و بی آب شدن (دهیدراتاسیون همراه باشد از حرارت به تنهایی و یا به همراه رطوبت غالباً برای استریل کردن ابزار و ادوات جراحی و بیمارستانی استفاده میشود اما کاملاً واضح است که چنین درجات و میزانهایی از حرارت موجب تجزیه و انهدام سلولز و در نتیجه کاغذ نیز میشود رطوبت نسبی موجود در محیط برای رشد قارچها بسیار مهم است اگر چه ترکیب رطوبت نسبی و دما بسیار با اهمیت میباشد. در رطوبت نسبی کمتر از 70 درصد رشد بسیار کمی صورت میگیرد مناسب ترین شرایط برای رشد ،قارچها دمای بین 24 الی 30 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی بین 65 الی 80 درصد است. نور مرئی و معمولی بعنوان یک نیاز اساسی برای قارچها در نظر گرفته نمیشود نور فرابنفش برای اکثر گونه ها مضر یا مرگ آور است با این حال برخی از قارچها مقاومت زیادی به نور آفتاب نشان میدهند اکثر باکتریها در شرایط بی هوازی قادر به رشد هستند در حالیکه تقریباً تمام قارچها برای رشدشان به اکسیژن نیاز دارند هر چند که برخی از اسپورهای قارچی شرایط کم اکسیژن را برای مدتی تحمل میکنند فرح مدنی در تحقیق خود در سال 84 نشان داد که اسپور قارچهای پنیسیلیوم و آسپرجیلوس شرایط کم اکسیژنی را حداقل به مدت دو هفته تحمل میکنند در صورتی که اسپور قارچ های رایزوپوس کلادوسپوریوم و آلترناریا در این شرایط قدرت رشد خود را از دست میدهند عناصر دیگر مورد نیاز قارچها شامل ،کربن ،هیدروژن ازت گوگرد، پتاسیم و

ص: 37

منیزیم و عناصر کمیاب دیگر و برخی از ویتامینها میباشند. سلولز بسیاری از این عناصر را تامین میکند و مواد غذایی دیگر در چرمها خمیرها و چسبها یافت میشود گرد و غبار و رنگها و لکه ها نیز میتوانند مواد غذایی اضافه تری را فراهم کنند از طرفی مواد سلولزی که بوسیله تماسهای بدون پوشش دستهای انسان نیز آلوده میشود منبع عالی و مناسبی از ازت را برای قارچ ها فراهم مینماید

بعلت آنکه دامنه ی نیازهای غذایی قارچها بسیار گسترده است و با توجه به اینکه اسپورهای قارچی نیز همه جا حضور دارند بنابراین کنترل محیط امری بسیار اساسی و تعیین کننده است و در این رابطه توصیه های زیادی برای کنترل مقدار رطوبت نسبی و دمای محیط وجود دارد. عموما توصیه شده است که مواد آرشیوی و کتابخانه ای در شرایط رطوبت نسبی بین 50 الی 55 درصد و در دمای بین 16 تا 18 درجه سانتیگراد نگهداری شوند اگر تنظیم درجه حرارت و رطوبت نسبی در محدوده های مذکور میسر نباشد میتوان با برقراری جریان هوای سالم در داخل مخازن به کمک پنکه های برقی تا حد قابل ملاحظه ای از رشد قارچها جلوگیری کرد

گفته شده است که بیش از 350 گونه مختلف قارچی به کتابها و اشیای کاغذی حمله کرده و باعث فساد و تخریب آنها می گردند و از این تعداد بیش از 20 گونه از آنها میتوانند سبب بیماریهای قارچی بصورت گرفتاریهای پوستی تنفسی و آلرژیکی در انسان شوند.

میباشند روی مواد سلولزی رشد کرده و آنها را تجزیه می.کنند باسیلهایی مانند باسیلوس سرئوس باسیلوس سیرکولانس و باسیلوس سوبتیلیس و ... روی مواد سلولزی رشد میکنند

ص: 40

می.کنند برخی دیگر از قارچها به قسمتهای مرده گیاهان یا جانوران و برخی به قسمتهای زنده بعضی به حشرات برخی به قارچهای دیگر و بالاخره برخی نیز روی محصولات مصنوعی مانند پارچه ،قالیچه چرم و انواع اشیای موزه ای و مواد ساختمانی رشد و تکثیر می یابند

قارچ ها از نظر تشکیلات ساختمانی و عملکرد زیستی نیز تنوع بسیار زیادی دارند. اختلافات بین آنها به وسعت اختلافات موجود بین جانداران مهره دار با جانداران بدون مهره است. قسمت رویشی قارچ که شامل یک توده میکروسکوپی و رشته ای یا نخی شکل است میسلیوم نامیده می.شود میسلیوم قارچ به داخل و یا بر روی سطوح سوبسترا ماده ای که قارچ از آن تغذیه میکند یا میزبان موجود زنده دیگری که قارچ بصورت انگلی از آن تغذیه میکند گسترده میشود. بعضی از قارچها میسلیوم تشکیل نمی دهند و بصورت دسته ای از سلول ها یا به شکل سلولهای مخمری وجود دارند اسپورها که واحدهای تکثیری یا تولید مثلی قارچها هستند یا مستقیما بوسیله میسلیوم تولید میشوند و یا توسط دستگاههای اختصاصی بنام اجسام بارور که اینها بوسیله یک نوع ،میسلیوم تخصص عمل یافته ایجاد شدهاند تولید میگردند تولید مثل در قارچها هم به طریق جنسی و هم غیر جنسی میباشند از طرف دیگر هر گونه (spices) قارچ میتواند در شرایط زمانی مختلف و یا در سوبستراهای متفاوت بیش از یک نوع اسپور ایجاد نماید.

تخمین زده میشود که حدود 1/5 میلیون گونه قارچی وجود دارد Hawksworth و بنابراین قارچها دومین گروه بزرگ موجودات بعد از حشرات ) میباشند

می.آورند در تولید صنعتی آنزیمها ویتامینها اسیدهای آمینه و مواد شیمیایی و بیوشیمیایی دیگر نیز از قارچها استفاده میکنند در بیوتکنولوژی از قارچها بعنوان منبع ژنی و بعنوان ارگانیسمهای نشانگر استفاده می.شود وجود میکوریزا در خاک باعث سلامت و حاصل خیزی خاک و باروری درختان می.شود تجزیه مواد آلوده کننده در طبیعت توسط قارچها صورت میگیرد مانند تجزیه هیدروکربنهای ،نفتی آفت کشها و حلالهای کلردار(Groundwater Technology 1992). بعضی از قارچها عناصر فلزی را در خود جمع میکنند و بعنوان بازیابندههای فلزات از ضایعات آلوده بکار میروند.(Gadd 1993).

قارچ ها دارای سیستمهای آنزیمی متغیر و گاهی کاملا اختصاصی هستند و در طبیعت نقش مهمی در تجزیه مواد سلولزی و کیتینی و سایر ترکیبات آلی دارند. نتیجه این فعالیتها برگشت مواد و عناصر اولیه متشکله این ترکیبات به خاک و ادامه چرخه زیستی در طبیعت است. این خاصیت موجب فساد گرمسیری در اشیای ،چوبی فیبری پنبه ای و تأسیسات الکتریکی و سایر کالاهای تجارتی میشود و باعث زیانهای فراوانی بویژه در مناطق گرم و مرطوب میگردد این پدیده را تجزیه زیستی (biodegradation or biodeterioration) مینامند

بالاترین درصد خسارات وارده به کتابها توسط قارچهای جنس آسپرجیلوس (حدود 30 درصد و پنیسیلیوم بیش از 30 درصد اتفاق میافتد اسپورهای این قارچها در همه جا و در شرایط دمایی و رطوبتی مختلف حضور دارند.

برای سهولت در مطالعه قارچها برای نامگذاری آنها همانند سایر موجودات از روش نامگذاری دو اسمی (binomial) استفاده می.کنند بدین صورت که اسم جنس را با حرف بزرگ شروع کرده ولی برای اسم گونه از حروف کوچک استفاده می.کنند

هر جنس (Genus) قارچی از تعدادی گونه (species) تشکیل میشود جنسهای متعددی درون یک فامیل یا خانواده (Family) و تعدادی خانواده درون یک راسته (Order) و تعدادی راسته نیز درون یک رده (Class) تعدادی رده نیز درون یک شاخه (Division) و بالاخره یک یا چند شاخه درون یکی از سلسله های موجودات

(Kingdom) قرار میگیرند

باید اضافه کرد و آن عبارت است از جنس و ترکیبات نامرغوب و نامناسبی که در فرایند ساخت کاغذ و سایر مواد متشکله کتاب بکار میرود این عامل را ممکن است بعنوان عامل ذاتی یا سرشتی آن سند نام برد و یا شاید آن را بتوان در دسته عوامل انسانی قرار داد به هر حال همانطور که در ابتدای بحث ذکر شد ساختار و ساختمان و به عبارت دیگر ترکیبات متشکله یک نمونه خاص از کاغذ میتواند بر نوع تخریبی که در آن اتفاق خواهد افتاد (بالاخص انواع فساد بیولوژیکی تأثیر جدی بگذارد.

برابر عوامل خارجی مقاومت زیادی دارد. تنها گونه بیماریزا از باسیلوسها برای انسان باسیلوس آنتراسیس است که عامل بیماری سیاه زخم میباشند و باسیلوس سرئوس نیز ایجاد مسمومیت غذایی می نماید. باسیلوسها دارای فعالیتهای پروتئولیتیکی تجزیه کننده پروتئین و آمیلولیتیکی تجزیه کننده نشاسته میباشند و برخی از آنها نیز فعالیتهای سلولیتیکی از خود نشان میدهند. همه استرینهای باسیلوس استئار و ترموفیلوس و 85 درصد از استرینهای باسیلوس کوآگولانس و 50 درصد از استرینهای باسیلوس لیکنیفورمیس آنزیمهای سلولاز مقاوم به حرارت تولید میکنند باسیلوس استئاروترموفیلوس در خاک و گرد و غبار وجود دارد و دمای 65 درجه سانتیگراد را تحمل میکند. باسیلوس کوآگولانس نیازهای تغذیه ای متنوعی داشته و در شرایط دمایی مختلف رشد میک باسیلوس لیکنیفورمیس دارای کلنی هایی با سطح خشن و کدر پهن برجسته و موئی شکل و دارای لعاب فراوانی در سطح خود میباشند و بطور محکمی به سطح آگار غذایی می چسبد در محیط های کشت کربوهیدراتی که حاوی آهن کافی باشد به رنگ قرمز و در کشتهای کهنه به رنگ قهوه ای دیده میشوند.

از خانواده اکتینومیستاسه ارگانیسمهای کاغذ دوست زیادی» جدا شده است. این باکتری ها در کاغذ رنگهای بسیار متنوعی از قبیل صورتی ،زرد، سفید، خاکستری و سیاه ایجاد میکنند و برحسب pH و منبع ازت در دسترس آنها قدرت سلولیتیکی بالایی نشان میدهند

در میان قارچ ها جنسها و گونه های فراوانی بعنوان قارچهای تجزیه کننده سلولز و بعبارتی قارچهای کاغذ خوار» مطرح میباشند که در اینجا با تعدادی از آنها و نوع آسیبهای وارده در کاغذ اشاره میگردد. در بخشهای بعدی این کتاب خصوصیات بیولوژیکی و ریخت شناسی مرفولوژیکی آنها بطور مفصل مورد بحث قرار خواهد گرفت

میشود این قارچ روی ،کاغذ کلنیهای سبز تیره تولید میکند و آن را به رنگ سبز روشن در می آورد.

بیش از 12 گونه از جنس آسپرجیلوس از کاغذ جدا شده است آسپر جیلوس فومیگاتوس سهم مهمی در فساد کاغذ دارد. استرینهای فعال در ابتدا رنگ خاکستری، سپس سبز و بالاخره قهوه ای در کاغذ ایجاد میکنند

آسپرجیلوس ونتی (Aspergillus wenti) با کندی زیاد کاغذ را نابود میکند و آن را به رنگ قرمز روشن در می آورد.

آسپرجیلوس نیجر (Aspergillus niger) غالبا در کاغذ ظاهر میشود و در حضور گلوکز سبب کاهش قابل ملاحظه مقاومت ماده سلولزی میشود کلنیهای این قارچ روی کاغذ کوچک و به رنگ سیاه میباشند

کاغذهای کهنه و قدیمی محیط مناسب و رضایت بخشی برای پنیسیلیومها و آسپرجیلوسها نیستند اما این دسته از قارچها که برای رشد خود فقط به 7 الی 9 درصد رطوبت داخل کاغذ نیاز دارند کاغذ را مرطوب کرده و از این طریق باعث آلودگی و رشد قارچهای با فعالیت سلولیتیک بیشتر میشوند

پسیلومایسس واریوتی Paecilomyces varioti) به کاغذ صدمه میزند و کلنیهای آن به رنگ زرد با سایه های قهوه ای روشن میباشند

اسکوپولاریوپسیس برویکالیس (Scopulariopsis brevicalis) نیز مانند پسیلومایسس باعث صدمه رساندن به کاغذ شده و از یون آمونیم موجود در آن بعنوان منبع ازت استفاده میکند

بوتریوتریکوم آترو گریزئوم (Botryotrichum atrogriseum) به کاغذ صدمات شدیدی وارد میکند و باعث ایجاد لکه هایی به رنگ خاکستری میشود

سپدونیوم (Sepedonium) بندرت در کاغذ دیده میشود و در صورت موجود بودن لکه هایی به رنگ سفید خاکستری ایجاد مینماید

بوتریتیس سینرا (Botrytis cinerea) بصورت کلنیهای ظریف و تا 2 میلیمتر بالاتر از سطح کاغذ رشد میکند و تشکیل اسکلروشیا (sclerotium) به قطر چند میلیمتر میدهد بهترین منبع ازت برای این قارچ سولفات آمونیم در شرایط pH برابر 8 میباشند اما رشد قارچ در شرایط pH برابر 3 نیز اتفاق می افتد. بجز سولفات آمونیم، نمکهای از ته دیگر مانند نیترات آمونیم، نیترات سدیم فسفات آمونیم پپتون و آسپاراژین نیز مورد استفاده قرار میگیرند. بعنوان منبع کربن در غلظتهای بالاتر از 5 تا 1 ساکارز مالتوز ،مانوز گلوکز گالاکتوز، گزیلوز و گلیسرول استفاده میشود.

آکر واستالاگموس سینابارینوس (Acrostalagmus cinnabarinus) باعث ایجاد نواحی شبیه زنگ زدگی روی کاغذ میشود

اید املا اسپینوزا (Eidamella spinosa) لکه های بزرگ تاج خروسی شکل ایجاد کرده و بشدت به سلولز آسیب می رساند.

از خانواده دیماتیاسه قارچهای سیاه یا فئوهیفومیست ها قارچ Mycogone nigra اثر تجزیه کنندگی شدیدی روی سلولز دارد و روی کاغذ لکه های سبز کدر ایجاد می.کند این قارچ در دامنه وسیع دمایی از 5 تا 30 درجه

ص: 49

سانتیگراد رشد میکند و البته دمای مطلوب برای رشد آن 20 تا 25 درجه سانتیگراد است.

تورولا (Torula) در کاغذ لکه های سیاه ایجاد می.کند

استاکی بوتریتیس آترا (Stachybotrya atra) باعث ایجاد رنگ سیاه یا سبز متمایل به سیاه با لبه های سبز مایل به خاکستری یا قهوه ای میشود

گلیوماستیکس کونوولته (Gliomastix convolute قدرت تجزیه کنندگی زیادی داشته و در کاغذ رنگ سیاه بر جای میگذارد

گلیوکلادیوم روزئوم (Gliocladium roseum) سبب رنگ قرمز در کاغذ میشود تریکو کلادیوم (Trichocladium با صدمه شدید به کاغذ آن را به رنگ سبز مایل به زرد یا قهوه ای زنگ زده بسته به استرین سویه قارچ و pH کاغذ در می آورد کلادوسپوریوم هر باروم (Cladosporium herbarum) روی کاغذهای مختلف دیده میشود و در دمای بالا و پائین و نیز در pH مختلف و حتی در حضور غلظتهای بالایی از مواد قارچ کش رشد میکند

هلمنتوسپوریوم (Helminthosporium روی کاغذهای بازیافت شده بسیار بهتر رشد کرده و در کاغذ ایجاد لکه های خاکستری مایل به سفید مینماید.

کوروولاريا لوناتا (Curvularia lunata) روی کاغذ لکه های سیاه ایجاد کرده که این لکه ها سریعاً گسترش یافته و بزرگتر میشوند این گونه نیز از قارچهایی است که فعالیت سلولیتیکی زیادی دارد و بهترین منبع ازت برای رشد آن فسفات آمونیم است.

تریکوتشیوم روزئوم (Trichotecium roseum باعث ایجاد کلنیهای کرکی و پف کرده روی کاغذ میشود این کلنیها ابتدا سفید رنگ بوده سپس به رنگ قرمز کمرنگ در می آیند بهترین منبع ازت برای این قارچ نیز فسفات آمونیم است

آکروتشیوم (Acrothecium) فعالیت سلولیتیک بالایی دارد و در کاغذ رنگ سبز زیتونی ایجاد میکند

اوره بهترین منبع ازت برای این قارچ است جنس آلترناریا و جنس استمفیلیوم در انواع مختلف کاغذ آسیبهای شدید ایجاد مینمایند و لکه های سیاه قهوه ای متمایل به سیاه و قهوه ای متمایل به سبز تولید میکند اپیکوکوم نیگروم (Epicoccum nigrum) لکه های سیاه ایجاد میکند و بهترین منبع ازت برای آن فسفات آمونیم ( در pH برابر ( میباشند

بسیاری از گونه های فوزاریوم از کاغذ جدا شدهاند این گونه ها سبب ایجاد رنگ بنفش آبی صورتی مایل به بنفش و رنگهای صورتی زرد میشوند

از خانواده اکتینومیستاسه ارگانیسمهای کاغذ دوست زیادی جدا شده است این باکتریها در کاغذ رنگهای بسیار متنوعی از قبیل ،صورتی ،زرد ،سفید خاکستری و سیاه ایجاد میکنند و برحسب pH و منبع

ص: 50

ازت در دسترس آنها قدرت سلولیتیکی بالایی نشان میدهند

در شرایط رطوبت نسبی بالا 80 تا 90 درصد و همچنین رطوبت بالای درون کاغذ تعدادی از باکتریها از قبیل سل فاسیکولا سل ویبریو و سایتوفاگا جدا شدهاند این باکتریها در کاغذ تغییر رنگ شدید ایجاد می کنند.

ص: 52

قارچها و باکتریها در طبیعت باعث تجزیه لاشه موجودات عالی گیاهان و جانوران و بازگشت مواد اولیه به خاک جهت استفاده مجدد بوسیله گیاهان چرخه حیات در طبیعت و نیز پاکسازی محیط زیست از مواد آلوده کننده - از جمله مواد مصنوعی ساخته دست انسان میشوند و از این جهت به این عوامل رفتگران یا سپوران طبیعی میگویند

در صنعت از قارچها برای تولید آنتی بیوتیکها اسیدهای ،آلی ،استروئیدها آشامیدنی های الکلی و محصولات دیگر استفاده می.کنند عمل ورآمدن خمیرنان و تهیه انواع پنیر جز با کمک قارچها میسر نیست. قارچها به عنوان مدل های علمی برای مطالعات ژنتیکی فرآیندهای بیوشیمیایی و ارتباطات بین میزبان و انگل مورد استفاده قرار میگیرند اسپور قارچها در همه جا وجود دارند اما در اتمسفر گرم و مرطوب و در جایی که تهویه ضعیف است به خوبی رشد میکنند قارچها از نظر اکولوژیکی بینهایت تطابق پذیر میباشند دامنه ی دما برای رشد مطلوب و تکثیر قارچها متفاوت و متغیر است خیلی از گونه ها مقاومت و تحمل زیادی نشان میدهند و قادرند در دمای انجماد یا زیر انجماد در مدت زمان طولانی زنده بمانند، برخی نیز ممکن است دمای 100 درجه سانتیگراد را حتی تا 25 سال تحمل کنند.

از منظر نیازمندیهای تغذیه ای قارچها بدلیل مجهز بودن به سیستمهای آنزیمی قوی و متنوع قادر هستند که انواع مواد و اشیایی را که در ساختمان آنها آثاری از مواد آلی وجود داشته باشد مورد حمله قرار دهند و به خاطر همین ویژگی است که میتوانند به اشیای کتابخانه ای و موزه ای حمله کرده و آنها را تخریب نمایند. از واژه میکروارگانیسم (میکروب برای توصیف ،کپک ها اکتینومیستها و مخمرهایی که میتوانند روی مواد تشکیل دهنده کتابها و اسناد رشد و زندگی کرده و باعث تغییر شکل و یا نابودی آنها شوند، استفاده میشود میکروبهایی که روی اسناد و کتابها اثرات بد و زیان آوری برجای میگذارند در نوع احتیاجات و نیازمندیهای تغذیه ای ،خود مقدار رطوبت و دمای مناسب رشد و میزان اسیدی یا قلیایی بودن محیط کشت اختلافات گسترده ای با یکدیگر دارند از بین عوامل میکروبیولوژیکی فوق قارچها عمده ترین و مهمترین تهدید برای مواد و اشیای آرشیوی و کتابخانه ای هستند

اغلب میکروارگانیسم ها تسهیل مینماید استفاده از مواد نامناسب در ساخت و مرمت کتابها که خود ممکن است به اسپورهای قارچی آلوده باشند و یا اینکه محیط و بستر مناسبی برای رشد و تکثیر آنها مهیا نمایند و بالاخره اینکه رشد قارچها در کتابها و اسنادی که بصورت فشرده در کنار هم قرار داده میشوند (تصویر شماره 1 و 15) امری معمول و حتمی است اما کتابها و اسنادی که در قفسه ها با فواصل لازم و مناسب چیده میشوند معمولاً خیلی کمتر مورد حمله قارچها قرار میگیرند

تصویر شماره 17 آثار کپک در حاشیه ها نسخه ای که مربوط به قرن 15 است کتابخانه بوداپست

اسپورهای موجود در هوای خارجی روی سطوح خارجی بدن افراد و حیوانات رسوب میکنند و بنابراین البسه،کفشها، کیف و ... بعنوان ناقلین و حاملین معمولی و شایع کپک ها به فضای داخلی عمل می کنند. مهمترین کپکهای داخل ساختمانی شامل کلادوسپوریوم، پنیسیلیوم، آسپرجیلوس و آلترناریا می باشند

تصویر شماره 18

لکه های سیاه و تیره مربوط به کلنی و اجتماع قارچها هستند

تصویر شماره 19

نشت آب موجب تقویت و تکثیر اسپورهای قارچی در داخل ساختمان میشود

و با استفاده از دستگاه های مکنده ای مانند جاروی برقی قوی صورت گیرد مقدار آلودگی هوا به صورت دوره ای مورد سنجش قرار گرفته و در صورت مشاهده ی آلودگی اقدامات ضد عفونی مناسب انجام گیرد. هر گونه نشتی و ریزش بیمورد آب در هر قسمت از ساختمان باید مرتفع گردد. با توجه به اینکه اکثر قارچها خاکزی بوده یا بر روی سطوح مختلف گیاهان وجود دارند از قرار دادن گلدانهای حاوی گل و گیاه در محوطه های داخلی کتابخانه ها و مراکز نگهداری اسناد باید خودداری کرد

تصویر شماره 20 اسپورهای کلادوسپوریوم روی صفحات پخش کننده ی هوا

تصویر شماره 21

کلنی های قارچی موجب آسیب در این نسخه ی خطی شده است (عکس از آرشیو سازمان اسناد ملی ایران)

کتاب ها و اسناد آسیب دیده و آلوده با میکروارگانیسم ها میتوانند سلامتی کاربران ،کتابداران حفاظت گران و مرمت گران را نیز تهدید نمایند و از طرف دیگر مواد ضدعفونی کننده مختلفی که برای رفع آلودگی مورد استفاده قرار میگیرند علاوه بر آثار کم و بیش نامطلوبی که در خود کتابها و اسناد بر جای میگذارند تهدید کننده سلامتی این افراد نیز میباشند بنابر این در صورت ضرورت کاربرد هر یک از این روشها باید احتیاطات لازم را بکار برده و بسته به موقعیت و وضعیت خاص از روش مناسب و از هر لحاظ مقرون به صرفه استفاده نمود. بعنوان مثال برای نگهداری تعداد بسیار اندک و محدود از کتاب یا سند خاصی میتوان از جعبه نفوذناپذیر در مقابل هوا، رطوبت، تغییرات دمایی، نور و... که کاملاً عاری از هوا بوده و محتوی گاز بی اثری چون ،نئون آرگون یا هلیم و یا ازت میباشند استفاده نمود اما برای نگهداری مجموعه بزرگی از کتابها و اسناد از مجموعه ای از امکانات از قبیل محل و موقعیت ساختمان امکانات و تدابیر خاص داخل ساختمان به شرح فوق ،الذکر حفظ و نگاهداری شرایط محیطی استاندارد درجه حرارت رطوبت نسبی ،نور تهویه و جریان هوا ،نظافت استفاده کنندگان و... و کنترل دوره ای و منظم آلودگی های محیطی با کمک میکروبیولوژیست و ضدعفونی دوره ای سطوح میزها و قفسه ها کف و دیوار اتاقها و هوا همواره شرایط را برای رشد و تکثیر عوامل میکروارگانیسمی محدود نمود.

که به کمک آنها تعداد و یا ضایعات میکروارگانیسمهای موجود در بیوفیلم را اندازه گیری میکنند توسعه یافته اند. یک مثال ساده استفاده از واکنش اکسیداسیون و احیاء برای اندازه گیری تنفس میکروبی است. تغییر رنگی که در سوبسترا پدید می آید برای تخمین فعالیت عمومی میکروبی در بیوفیلمهایی که بر روی سطوح سنگها تشکیل شده اند استفاده شده است. رنگهای فلوئورسنت مثل آکریدین اورنج (acidine orange ) و 4 و 6 دی آمیدینو-2- فنیل ایندول (DAPI) را میتوان برای رنگ آمیزی سلولهای میکروبی در یک بیوفیلم نازک بکار برد و سپس بصورت مستقیم با استفاده از میکروسکپ فلئورسانس آنها را شمارش کرد سلولهای زنده را بوسیله ی رنگهایی که فقط هنگامی که آنزیم های میکروبی روی آن اثر می کنند دارای درخشش میشوند می توان شمارش کرد. بعنوان مثال 2، 7 دی کلرودی هیدروفلوئورسئین در فرم اکسید شده بکار میرود و تنها هنگامی که بوسیله ی سلولهای زنده احیاء میشود درخشش سبز دارد. روشهای بسیار پیشرفته تر استفاده از متدهای نوین میکروسکپی نظیر میکروسکوپ اتمی (atomic force microscope) و میکروسکوپ الکترونی environmental scanning electron microscopy) که البته در حال حاضر بیشتر دارای کاربرد تحقیقاتی هستند مورد دیگر استفاده از حسگرهای بسیار ظریف و دقیق است که برای اندازه گیری pH و غلظت اکسیژن بکار میروند

قابل رؤیت میباشند و تمام فرآیند بصورت اتوماسیون صورت گرفته و نتایج کمی بسرعت بدست می آیند

است. در انستیتوی حفاظت کانادا از همین روش و البته شکل توسعه یافته ی آن استفاده میشود. استفاده از روشهای دیگر از قبیل flash heating پاستوریزاسیون و افزایش موضعی دما در سیستمهای گردش کننده برای کاهش آلودگی باکتریایی و قارچی در سوختها و روغنها توصیه شده است. حذف نسبی آب از یک محصول یا نگهداری آن در اتمسفری با رطوبت پایین نیز عموماً استفاده میشود. خشک کننده ها (desiccants اغلب داخل بسته های کالاها قرار داده میشوند تا آب موجود در اتمسفر را جذب کند و رطوبت داخل بسته را کاهش دهد. این عمل احتمال رشد میکروبی را کاهش میدهد سطح رطوبت هوا یا رطوبت نسبی و سطح دما دو پارامتری هستند که بر میزان بقا و پایداری مورد انتظار یک شی تأثیر می گذارند. اگرچه محتوای رطوبتی به آسانی قابل اندازه گیری و پایش است اما یک نشانگر مطلق برای ارزیابی پتانسیل رشد میکروبی روی یک ماده نیست فعالیت آب (Aw) یک ماده اندازه ی قابل دسترسی آب برای میکروارگانیسم در اتمسفری است که در آن رشد میکند فعالیت آب عبارت است از نسبت فشار تبخیر آب یک ماده به فشار تبخیر در آب خالص در شرایط دمایی ،یکسان بنابر این فعالیت آب (Aw) مربوط به آب خالص برابر 1 است و این میزان هنگامی که به آب مواد حل شونده اضافه میشود کاهش مییابد. تابشهایی مثل اشعه گاما اشعه فرابنفش و امواج میکروویو اغلب در مواقعی که مشکل بزرگ و عمدهای بعنوان مثال در یک محصول مایع وجود داشته است بعنوان عوامل استریل کننده بکار رفته اند. اشعه ی گاما برای درمان کتابهای کتابخانه ای که از حادثه سیل آسیب دیده اند و رشد قارچی وسیعی داشتند بکار رفته است.

چگونگی و کیفیت سطح یک ماده بر روی کلونیزاسیون اولیه ی میکروارگانیسمها اثر میگذارد سطوح صاف هیدروفوبیک نظیر فیلم های epoxy paint نسبت به سطوح ناصاف تر که میتوانند ذرات و مواد آلی را بر روی خود حمل کنند کمتر احتمال کلونیزاسیون میکروبی را فراهم میکنند

اکسید پروپیلن هنوز در برخی کشورها برای نابود کردن باکتریها و قارچها مورد استفاده قرار میگیرد. مزیت این دو ماده در قدرت نفوذ خوب آنها به مواد بسته بندی شده .است مواد را درون اتاقکهایی که قبلاً هوای آن خارج شده است قرار میدهند و بعد ماده ی ضدعفونی کننده در غلظت دما و رطوبت نسبی مشخص و تعیین شده را درون آن تزریق میکنند. بعد از اتمام کار گاز را کاملا خارج کرده و محصولات ضدعفونی شده را نیز در شرایطی قرار میدهند که گازهای نفوذ کرده از داخل آن به تدریج خارج شوند.

اتمسفر با اکسیژن پایین کمتر از 0/03 درصد در مورد آلودگی با حشره چوبخوار و موریانه ها در موزه ها بکار رفته است. حُسن این روش این است که از روشهای کم خطر برای پرسنل میباشد اما کنترل سخت و دقیق دما و رطوبت نسبی برای حصول موفقیت بسیار اساسی میباشند بیوساید ایده آل که البته در حال حاضر چنین چیزی وجود ندارد ماده ای است که خواص زیر را داشته باشد

برای ماده ی فاسد کننده یا تجزیه کننده ی هدف سمی.باشد

برای ،انسان حیوان و گیاه سمی نباشد.

با محصول مورد ضدعفونی سازگار باشد و آثار و رنگ ناخواسته روی آن ایجاد نکند و خواص آن را تحت تأثیر قرار ندهد.

- در هر دو فرم غلیظ و رقیق شده اش پایدار باشد.

ارزان باشد

در ادامه ی بحث به پاره ای از روشهای متداول شیمیایی اشاره شده است.

از معایب این ماده علاوه بر خطر سرطانزائی ،آن این است که همه میکروارگانیسم ها به این ماده حساس نیستند و برخی مقاومت قابل توجهی به آن نشان میدهند در مطالعات مختلفی نشان داده شده است که این ماده روی برخی از قارچها از جمله کتومیوم گلوبوزوم تریکودرماویریده گونه هایی از فوزاریوم و پنیسیلیوم و برخی از اکتینومیست ها تأثیری نداشته است

تصویر شماره 22

اتاقک محل قرار دادن اسناد یا کتابها آلوده برای ضدعفونی سازمان اسناد ملی ایران

تصویر شماره 23

تاسیسات مربوط به ضد عفونی با اتیلن اکساید سازمان اسناد ملی (ایران

برخی از مشکلات و معایب دیگر این روش عبارتند از مشکلات مربوط به نقل و انتقال کتابهای آلوده به محلی که دستگاه های خلاء مربوطه نصب شده است هزینه بالا زمان هوادهی طولانی بعد از رفع آلودگی زمان) (قرنطینه و خطرات مربوط به سلامتی کارکنان بنابراین علی رغم مؤثر بودن آن در کتابخانه ها و مراکز آرشیو بندرت توصیه شده یا بکار برده میشود.

اگر کریستالها به کمک حرارت تصعید شوند به زمان کمتری نیاز خواهد بود پارادی کلروبنزن بعنوان یک روش برای جلوگیری از رشد کپکها بویژه در فضاهای کوچک و بسته بسیار مفید است.

استنشاق بلعیدن یا تماس پوستی با آن خطرناک است برخورد با آن میتواند باعث گیجی، سردرد تحریکات پوستی و چشمی مشکلات تنفسی و عدم هماهنگی اعضاء (تعادل) شود اثرات تماس دراز مدت با آن شامل درماتیت ورم) و التهاب پوست و آسیب کبد و کلیه میباشند.

پارادی کلروبنزن در حقیقت یک ماده حشره کش است اما در فضاهای بسته و محدود دارای اثرات ضد قارچی نیز میباشند این ماده در نمونههای پنبه پشم و کتاب که توسط قارچهای زیر آلوده شده باشند اثرات ضد قارچی را دارد آسپر جیلوس نیجر آسپر جیلوس اوستوس گونه های پنیسیلیوم کتومیوم گلوبوزوم و میروتشیوم و روکاریا

پارادی کلروبنزن در غلظت 50 گرم در هر متر مکعب بطور کامل باعث از بین بردن قارچهای کتومیوم گلوبوزوم استاکی بوتریس ،آترا تریکودرما ویریده شده اما در قارچهای آسپرجیلوس فلاوس، آسپرجیلوس ترئوس و پنیسیلیوم فونيكولوزوم تنها موجب توقف رشد آنها میگردد.

برابر قدرت سود سوزآور است. با توجه به ساختمان پلیمری و خواص کاتیونی فضاهای بین فیبرهای کاغذ را بطور کامل پر میکند این ماده با غلظت یک درصد باعث مهار رشد قارچ های زیر شده است

Chaetomium globosum, Penicillium cyclopium, Penicillium roquefortii,

Sporotrichum bombycinum, Aspergillus terreus, Aspergillus amstelodami, Stachybotrys chartarum,

Verticillium tenerum, Myxotrichum deflexum

اما اسپورهای قارچ های زیر به غلظتهای بالاتری به میزان 1/5 تا 2 و حتی 3 درصد از این ماده شیمیایی نیاز دارند

Penicillium purpurogenum, Trichoderma viride,

Rhizopus nigricans, Aspergillus niger, Aspergillus flavus

تصویر شماره 24 محفظه ی مربوط به کاربرد تیمول در ضد عفونی کتابهای آلوده به قارچ

تصویر شماره :25 کاربرد متیل بروماید بصورت افشانه

فعالیت هایی که لازم است در کنار استفاده از روشهای شیمیایی یا غیر شیمیایی صورت گیرد

تصویر شماره 26 آثار کپک زدگی روی سقف

-1 بررسی علت

سطح دما و رطوبت را اندازه بگیرید بررسی کنید که آیا مادۀ آسیب دیده مرطوب است یا خیر و اگر مرطوب است علت را جستجو کنید دستگاههای تهویه هوا را از نظر نشتی بازرسی کنید

2 - جدا و ایزوله کردن مواد آسیب دیده

اشیای آلوده را در کیسه های پلاستیکی در بسته و نفوذناپذیر قرار دهید توده باقیمانده را قرنطینه کنید و در موارد آلودگی شدید و وسیع دسترسی به اتاق یا ساختمان را محدود کنید

3 - اصلاح محیط رطوبت محیط را تنظیم نمایید فنها یا هواکشها را تنظیم کنید تا باعث جریان یافتن هوا در نواحی آلوده ،شود دستگاه های رطوبت گیر و یا ضدرطوبت سیار را راه اندازی نمایید

4 - تمیز کردن

کپکهای قابل مشاهده را با کمک پارچه تمیز و خشک یا برس نرم و مناسبی از روی کتابها بردارید جلد کتاب را با کمک اتانول یا پمپ مکنده مناسبی پاک نمایید قفسه ها دیوارها کف و سقف اتاق دستگاه های تهویه مطبوع و منافذ هوا در اتاق و ساختمان را با محلول Lysol ,Clorox و یا 14 x یا محلولهای قارچ کش

دیگر ضدعفونی کنید

-5 پیگیری و مراقبت دائمی

نواحی آلوده را تا چندین ماه بعد از پاکسازی تحت نظر قرار دهید حتی بعد از آنکه محیط برای جلوگیری از رشد کپکها اصلاح شده باشد.

محیط و میزانهای مختلفی از حساسیت و مقاومت آنها در برابر مواد شیمیایی لازم است عامل بیولوژیک ایجاد کننده آسیب در کاغذ حداقل در سطح جنس قارچ یا باکتری ) و در صورت لزوم تا سطح (گونه توسط میکروبیولوژیست شناسایی شده و با توجه به میزان حساسیت یا مقاومت آن در برابر عوامل شیمیایی یا روشهای فیزیکی مربوطه و نیز ارزیابی مضرات و فواید روش در نظر گرفته شده برای کاغذ و همچنین ملاحظات انسانی از منظر بهداشت و سلامتی اقدام به استفاده از آن .کرد بطور خلاصه قبل از استفاده از مواد و روشهای ضدعفونی سه نکته باید بطور جدی مورد ملاحظه قرار گیرد

-1 با کدام جنس یا گونه از قارچ یا باکتری مواجه هستیم؟

-2 میزان آسیب کاغذ توسط این روش یا ماده چقدر است؟

-3 میزان ریسک و خطر برای سلامتی کارکنان و محیط زیست چقدر است؟

-4- در صورت استفاده از ماده ضدقارچی مورد نظر میزان تأثیرات سوء آن روی کاغذ چقدر است؟

پنتا کلروفنات سدیم Sodium Penta chlorophenate با غلظت یک دهم درصد برای کنترل میزان رشد قارچها در نقاشیها بسیار مؤثر است. سایر قارچهایی که از نقاشیها جدا شده اند عبارتند از:

Aureobasidium pullulans, Alternaria tenuissima, Rhizopus stolonifer

حداقل 18 جنس قارچی از روی نقاشیهای دیواری در تایلند جدا شده است این قارچها عبارتند از:

Aspergillus, Aureobasidium. Cladosporium. Curvularia, Fusarium. Dendrophoma, Emericella , Geotrichum, Helminthosporium, Monilia, Myrothecium, Paecilomyces, Penicillium, Schizophyllum, Stachybotrys, Syncephalastrum, Trichoderma, Sterile hyphae.

آنزیم های قارچی مانند ،آمیلاز کیتیناز سلولاز همی سلولاز و نیز متابولیتهای قارچی مانند اسیدهای آلی و پیگمانها باعث تغییرات تخریبی روی نقاشیها می گردند.

تقريباً همه نقاشی ها اعم از آنهایی که روی کاغذ هستند یا ،چوب منسوجات یا دیوار به فساد قارچی حساس هستند. در نقاشیهای روی پارچه های کرباسی یا کتانی canvas) قارچها معمولا از قسمت پشت آنها شروع به رشد می.کنند حساسیت طبیعی منسوجات بوسیله آهار چسب افزایش مییابد همانطور که بداخل منسوجات نفوذ میکنند به قسمت پشت لایه رنگینه دار میرسند و باعث شکاف ترک و جداشدگی ذرات رنگدانه میشوند هیدرولاز سلولز باعث ایجاد اختلاف در اتصال بین لایه پیگمان دار و پارچه کتان میشود در خیلی از موارد فیلامنت های روی لایه رنگینه دار گسترش مییابند و باعث پوشش (masking) رنگ و طرح آن میشوند

حساس است و تقریباً چرمهای دباغی شده با کروم بعلت حضور ترکیبات کروم کاملاً مقاوم است .

بخش اول - فصل پنجم - جنبه های بهداشت و سلامت کارکنان ب-

حفاظت و مرمت

راه های ورود کپکها به بدن انسان

. استنشاق

• تماس پوستی با کپک یا مواد آلوده شده با آن

اگر چه کپکها ارگانیزم های زنده و تکثیر شونده هستند اما برای تحت تأثیر قرار دادن سلامتی ما ممکن است زنده نباشند.

آلرژن ها

تمام کپ کهایی که تا به امروز مطالعه شدهاند قادر به ایجاد واکنشهای آلرژیک در افراد حساس میباشند این واکنشها از پاسخهای ملایم و موقتی مانند آبریزش از چشمها یا بینی و تحریک حلق، سرفه و عطسه تا بیماریهای شدید و مزمن مانند سینوزیت و آسم وجود دارند درصد قابل توجهی از بیماران آسماتیک (32- (10 نسبت به قارچها حساس میباشند

کپکهای آلرژن شایع در فضای داخل و خارج ساختمانها عبارتند از:

آلترناریا کلادوسپوریوم آسپرجیلوس پنی سلیوم هلمنتوسپوریوم اپی ،کوکوم فوزاریوم موکور، رایزوپوس و اورئوبازیدیوم

(Horner,et al.1995;Einarsson, et al.1992;Burge,1985)

دو مطالعه روی بچه های مدرسه 6 تا 12 سال در سال 1987 روی 1051 نفر و در سال 1989 روی 3344نفر انجام شد نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد که ماکزیمم جریان هوای بازدمی یکی از فاکتورهایی که در ارزیابی سلامت دستگاه تنفس مورد بررسی قرار میگیرد. در ساکنین خانههای مرطوب تر واجد) (کیک %4/5 کاهش داشت و در خانه های بدون کپک %1 کاهش نشان داده شد.

سوئد

33 نفر در 13 شهر مورد بررسی قرار گرفتند :(Holmberg) افزایش سطح اسپورهای آسپرجیلوس بیش از 50 کلنی در متر مکعب با افزایش موارد گزارش شده تحریکات پوستی و چشمی سرفه و حالت سرماخوردگی سستی و بیحسی ارتباط مستقیم داشته است

Rylander et al ارتباط بین بتا 31 گلوکان موجود در دیواره سلولی قارچها و سرفه و خارش را گزارش داده است.

ایالات متحده

4625 کودک از 6 شهر مورد مطالعه قرار گرفت و ارتباط بین نم و رطوبت داخل ساختمان با علائم تنفسی و نیز ارتباط بین وجود کپکها و همان علائم بررسی و نتایج زیر بدست آمد

. افراد بدون ناراحتی تنفسی با نسبت شانس معادل 1/4

• افراد واجد ناراحتی های تنفسی با نسبت شانس 2/12

کانادا

در سال 1988 اداره بهداشت کانادا 17692 پرسشنامه برای 30 جامعه کانادایی افراد بالغ شامل والدین و مراقبين ومعلمين (مدارس ارسال نمود. 14984(83) پس از تکمیل عودت شد و بعد از تجزیه و تحلیل نتایج زیر بدست آمد

• شیوع نم و رطوبت یا کپک در خانه های کانادایی 38

. شیوع علائم تنفسی تحتانی ،سرفه، سستی و بیحسی خس خس سینه و خس خس همراه با (دیسپنه در افرادی که نم و رطوبت یا کپک را در خانه های خود گزارش داده بودند بیشتر بود. در 12569 بچه 5 تا 8 ساله شیوع علائم تنفسی 5/19 در خانههای دارای (کپک و 2/13 در خانه های بدون رطوبت و (کپک

بدست آمد.

ص: 80

ساختمان های اداری

هاریسون و همکارانش در تحقیقی که در بریتانیا انجام گرفت متوسط اسپورهای قارچی را 277 کلنی در هر متر مکعب در 4 ساختمان با) تهویه طبیعی و 30 کلنی در هر متر مکعب در بقیه ساختمانها بدست آوردند. بین شیوع علائم تنفسی و تعداد اسپورهای قارچی ارتباط مثبتی گزارش شد.

43 نفر از 49 کارمند یک ساختمان اداری در نیویورک با توکسین ساتراتوکسین اچ استاکی بوتریس (آترا مواجه شدند علائم بالینی شامل ناراحتی های تنفسی خستگی و ضعف ناراحتیهای سیستم اعصاب مرکزی و تحریکات چشمی و پوستی بوده است آنتی بادی اختصاصی از کلاس IgE برای استاکی بوتریس آترا در 4 نفر از آنها نشان داده شد. بیش از 100000 اسپور زنده در هر سانتیمتر مکعب در آلودگی بر روی سطوح دیوار وجود داشت.

47 درصد از ایزوله های قارچی جدا شده از خانه های نمور در ادینبورگ توکسین زا بوده اند. در یک مطالعه در 52 خانه در کانادا در 3 خانه کپک توکسین زای آسپرجیلوس فومیگاتوس نشان داده شد. مایکوتوکسین تریکوتسن از سیستم تهویه در 3 ساختمان در مونترال کانادا جدا شده است. 14 نفر از 26 بیمار آلرژیک رینیت و آسم با کپک های موجود در خانه های خودشان تست پوستی مثبت نشان دادند.Tarlo et al)

تا 150 کلنی در هر متر مکعب اسپورهای قارچی در هوای داخل به شرطی که متفاوت و متنوع بوده و انعکاسی از قارچهای خارج ،باشند طبیعی است. تعداد بیشتر نشان دهنده هوای کثیف یا فیلتراسیون نامناسب است.

تا 500 اسپور متنوع قارچی در متر مکعب هوا در فصل تابستان قابل قبول است و گونه های شایع تر ابتدا کلادوسپوریوم و سپس قارچهای دیگری که عمدتا روی درختان حضور دارند میباشند تعداد اسپورهای بیشتر از این تعداد آلودگی داخلی یا نارسایی در فیلتراسیون ساختمان را نشان میدهد.

در نواحی مانند کف اتاقها کانالهای هوایی دستگاههای مرطوب کننده و دیگر سطوح در صورتی که آثار و نشانه های قابل رؤیتی از قارچها دیده شود، بدون توجه به وضعیت اسپورهای موجود در هوا نیاز به بررسی و پاکسازی کامل دارند

اولین گام در پیشگیری از رشد و نمو کپکها این است که منبع و منشاء رطوبت شناسایی و هرگونه نشتی و ریزش آب اصلاح یا متوقف شود رطوبت هوای داخل اتاق کاهش یابد پاکسازی مناسب آبهای ریخته شده و بویژه پاکسازی مناسب آب بعد از حوادثی مانند سیل نخستین مراحل برای جلوگیری از ژرمیناسیون کپکها میباشد

تصویر شماره 31 اجزای شیمیایی سازنده دیواره ی سلولی قارچها

سلولهای Th2 سلولهای تولید کننده آنتی بادی را برای القاء class-switching آنتی بادیهای IgG1 و IgE کمک میکنند که در ایجاد یک پاسخ ازدیاد حساسیت فوری مهم هستند

بتا 1 و 3 دی گلوکان با فعالیت ضد توموری ،میزبان اثرات ادجوانت فعال سازی نوتروفیلها ائوزینوفیلها ماکروفاژها NK،, cells ،کمپلمان واکنشهای التهابی غیر اختصاصی، تحریک چشم و حلق، سرفه خشک درماتیت و کاهش حجم مؤثر بازدمی مرتبط بوده است.

بتاگلوکانها پلیمرهایی از گلوکز هستند که به پروتئینها ،لیپیدها مانان و کیتین متصل شده اند. در آب نامحلولند و در اکثر ،قارچها برخی از باکتریها اغلب گیاهان عالی و بسیاری از گیاهان پست وجود دارند و تا 60 درصد وزن خشک دیواره سلولی قارچها را به خود اختصاص میدهند

هیدروفوبینها ممکن است آنتی ژنهای مهمی برای شناسایی و تفکیک بیماریهای آلرژیک و تهاجمی باشند هیدروفوبینهای دیواره سلولی کونیدیال اختصاص به گونه داشته و فقط در کونیدی وجود دارند.

باعث تحریک غشاءهای سیستم اعصاب مرکزی و در نتیجه سردرد ناتوانی و یا کاهش تمرکز حواس و گیجی شود. برخی از افراد بعنوان مثال در افراد مبتلا به آسم به غلظت های پائین این مواد حساس بوده و واکنش نشان میدهند

این ترکیبات ممکن است پاسخهای عصبی توام حسی و حرکتی را باعث شوند که منجر به تنگی نفس (breath holding) ،ناراحتی ،بیحسی ،خارش، سوزش یا حساسیت پوست گردند.

MVOC میتوانند در غلظتهایی که علائم فوق را ایجاد میکند در خانه ها وجود داشته باشند برخی از این ترکیبات توکسیک هستند مانند Trichodiene و Sesquiterpen ها که مربوط به مسیر بیوسنتتیک تریکوتسن هستند.

برخی از VOCها مایکوتوکسینهای حقیقی هستند Trichodiene یک مایکوتوکسین کلاسیک است و هنگام جذب از راه پوست موجب آسیب پوستی میشود. رخوت و خمودگی، سردرد، تحریک چشم و بینی و غشاءهای مخاطی از دیگر اثرات این گونه ترکیبات می باشند

بصورت سینرژیک عمل مینمایند مانند DAS و T-2 NOD و DAS

شدت بیماری مایکوتوکسین به نوع مایکوتوکسین طول مدت زمان برخورد و میزان مایکوتوکسین سن جنس و وضعیت تغذیه ای و بهداشتی افراد و هرگونها ثر سینرژیک با مواد شیمیایی یا مایکوتوکسین های دیگر بستگی دارد.

بطور کلی مایکوتوکسینها دارای یک اثر ایمیونوسوپرسیو هستند که میتواند باعث مستعد شدن افراد به کسب عفونت توسط دیگر میکروبها شود سیتوتوکسیسیته آنها میتواند باعث صدمه به ریه ها، پوست و دستگاه گوارش شود تولید مایکوتوکسین توسط رطوبت ، دما، سوبسترا میزان دی اکسید کربن و اکسیژن آسیب مکانیکال آسیب ،حشره لود ،کونیدیال میکروبهای رقابت ،کننده اینتراکسیونهای میکروبیال و درجه و میزان بلوغ قارچ تحت تأثیر قرار میگیرد بسته به نوع مایکوتوکسین مقدار مواجهه مدت زمان مواجهه و دوز سن و وضعیت سلامتی فرد

تأثیرات ممکن است حاد یا مزمن باشد.

براساس جذب و ورود روزانه مایکوتوکسینها از طریق رژیم ،غذایی اروپاییها روزانه 7/6 و 7 نانوگرم به ازای کیلوگرم وزن بدن -2-T و HT2 دریافت میکنند ساکنین آفریقا و خاورمیانه روزانه g/kg 0/77 الی 2/4 DON در حالیکه آمریکاییها Mg/kg 0/49 دریافت میکنند.

این امراض یا بوسیله خوردن قارچهای گوشتی (کلاهکدار) که سمی هستند بوجود می آیند (که در این صورت به آنها مایستیسموس میگویند و یا در اثر خوردن مواد غذایی که قبلا توسط قارچهای میکروسکپی و یا سموم مترشحه از آنها آلوده شده اند ایجاد می گردند که بنام مایکوتوکسیکوزیس مشهور هستند. مایکوتوکسیکوز عبارت از یک حالت مسمومیتی مربوط به خوردن مواد غذایی است که قبلاً بوسیله رشد کپکهای خاصی در آن مسموم شده است و مشابه مسئله مسمومیت کلستریدیوم بوتولینوم یا مسمومیت غذایی ناشی از باکتری استافیلوکوک است.

مایکوتوکسین ها که گروهی از سموم میکروبی هستند تحت شرایط محیطی ویژه ای یعنی روی سوبستراها یا مواد غذایی ویژه ای و در درجه حرارتهای خاصی از محیط و توسط گونهها یا استرینهای خاصی از کپکها تولید میشوند بعنوان مثال کلادوسپوریوم کلادوسپوروئیدس (Cladosporium cladosporioides) که از کپکهای معمولی موجود در خاک است هنگامی که روی گیاهان خاصی رشد میکند یک نوع سم که باعث قرمز شدن پوست میشود تولید میکند ولی هنگامی که روی مواد دیگر رشد میکند این سم را تولید نمی.کند برخی از استرینهای آسپرجیلوس فلاوس هنگامی که روی گندم یا فندق رشد می کند، آفلاتوکسین تولید میکنند که سم خطرناکی برای کبد میباشند توکسین استریگماتوسیستین (sterigmatocystin) که توسط آسپر جیلوس فومیگاتوس تولید میشود یک فرآورده قارچی کارسینوژنیک سرطانزا) است این سم در موش سبب هپاتوما سرطان (کبد میشود و استعمال طولانی مدت آن موجب آدنوما و آدنوکارسینوما در اپیتلیوم بافت پوششی آلوئلار و برونشیال (سرطان در نسج ریه) میگردد. اهمیت این گفته ها در این است که اسپورهای قارچی موجود در محیط اطراف ما اغلب آلوده به این سموم میباشند و اثرات خود را بصورت آهسته و مزمن بر روی سلامتی ما اعمال می.کنند استاکی بوتریس قارچ کپکی دیگری است که بر روی مواد سلولزی داخل ساختمان ها رشد میکند و اسپورهای آن به برخی از سموم قارچی آغشته است.

در مطالعات مختلف بین میزان پراکندگی اسپورهای قارچی (کپکها در هوای داخل ساختمانها با علائم و اختلالات تنفسی ارتباط مستقیمی گزارش شده است. از آن جمله متناسب با افزایش تعداد اسپورهای آسپرجیلوس بیش از 50 عدد در متر مکعب ( موارد گزارش شده تحریکات پوستی و چشمی سرفه و حالت ،سرماخوردگی سستی و بیحسی نیز سیر فزاینده ای داشته .است بین میزان رطوبت نسبی در هوای داخل اماکن و پراکندگی و فراوانی اسپورهای قارچی نیز رابطه مستقیمینشان داده شده است . محلها و نقاط خاصی در فضاهای داخل ساختمان بعنوان مناطق تقویت کننده برای کپکها عمل میکنند که بعنوان مثال برخی از آنها عبارتند از مجاری آب و فاضلاب هواکشها و دستگاه های تهویه کننده هوا به تصاویر شماره

ص: 88

18 ، 19 و 20 توجه کنید و نیز موادی که در ساختار آنها سلولز بکار رفته است مانند کاغذ، چوب، قفسه ها و کمدهای چوبی و مواد و وسایل خلل و فرج دار که با نظافت و بهداشت مرتب و منظم آنها میتوان از تجمع و انباشت اسپورهای قارچی در آنها جلوگیری کرد

با انجام بازدیدهای مرتب و دوره ای از سرویسهای دستشویی و توالت حمام و آشپزخانه و موارد مشابه میتوان اقداماتی برای رفع آبریزش و نشت آب انجام داد و بدین گونه شرایط رطوبتی که مناسب برای رشد و تکثیر قارچها است را کنترل نمود

تصویر شماره 32

شناخته شده اند. بسیاری از موارد بیماری مزمن ریه ایدیوپاتیک با علت نامشخص امروزه بعنوان تظاهرات ازدیاد حساسیت ناشی از اسپورهای قارچی یا محصولات قارچی شناخته شده است.

اسپورهای قارچهایی نظیر آلترناریا، هلمنتوسپوریوم درکسلرا کلادوسپوریوم پنیسیلیوم و آسپر جیلوس که تماما از هوای موجود در کتابخانه ها و مراکز اسناد جدا شدهاند و نیز به فراوانی بر روی کتابها و اسناد اشیای موزه ای و تاریخی وجود دارند غالبا مسئول بروز این واکنشها میباشند تعداد و پراکندگی اسپورهای این قارچها در طول سال متغیر بوده بطوریکه در فصل پائیز بسیار زیاد و در فصل بهار نسبتا کمتر هستند. بطور کلی دو نوع آسم وجود دارد نوع مربوط به دوران بچگی که اوج آن در حوالی دوران بلوغ است و بعد از آن بتدریج فروکش مینماید و نوع دوم که معمولا بعد از سن 40 سالگی شروع میشود و با افزایش سن ممکن است تشدید پیدا کند نوع اخیر میتواند سیر بسیار سریع و کشنده ای هم داشته باشد

ممکن است مشابه نوع قبلی باشد و این احتمال نیز وجود دارد که در صورت تهاجم قارچ به سیستم اعصاب مرکزی شاهد بروز علائمی چون ،صرع غش و یا اغماء باشیم. مبتلایان به نوع سوم از سینوزیت های قارچی یعنی توپ قارچی سینوسی بطور معمول دارای علائم گرفتگی بینی درد سینوس و احساس بوی بد در بینی خود بوده و بندرت ممکن است دچار حمله غش شوند شیوع سینوزیتهای آسپرجیلوسی در مناطق با آب و هوای گرم و خشک بیشتر است و علت آن میتواند ناشی از التهاب مزمن بینی در اثر گرما، خشکی و گرد و غبار باشد که ورود قارچ به سینوسهای اطراف بینی را آسانتر نموده و باعث تسهیل در رشد آن و آسیب بافتی در اثر رشد خود قارچ و متابولیتهای آن می.شود

برخورد با قارچها در مشاغل ذکر شده میتواند منجر به اشکال خاصی از بیماری های قارچی از قبیل آسپر جیلوزیس ،سینوزیت آسم و آلرژی و یا مسمومیت تحت عنوان مایکوتوکسیکوزیس گردد با انجام اقدامات اولیه بهسازی محیط کار و زندگی مانند موارد زیر میتوان از شدت و کثرت تماس و برخورد با عوامل قارچی فرصت طلب و بیماریزا کاست

تهویه مؤثر و مناسب هوا نظافت و غبار روبی مکرر و منظم از روی سطوح و اشیاء، اصلاح نشتیهای آب در فضاهای داخلی ساختمان استفاده از دستکش و ماسک مناسب بینی و در موارد لزوم عینکهای ایمنی هنگام کار با اشیاء آلوده و کپک زده انجام معاینات پزشکی و آزمایشهای تشخیصی بصورت منظم و دوره ای مراجعه به پزشک در موارد مشاهده علائمی مانند حساسیتهای پوستی به شکل خارش و سرخ شدن پوست و بروز نشانه های اگزمایی گرفتگی و احتقان بینی و ترشحات غلیظ و چرکی بینی به همراه سردرد، سستی و بیحالی، گیجی و ،منگی سرفه و خلط در افرادی که سابقه قبلی این علائم را نداشته اند

ص: 92

ص: 94

و گیاهان سبز است که این پدیده را میکوریزا mycorrhiza) مینامند.

7- برخی از قارچها بعنوان ابزار کار و مدل آموزشی و تحقیقاتی در تحقیقات زیست شناسی سلول ،شناسی بیوشیمی ،میکروبیولوژی ژنتیک مهندسی ژنتیک و فیزیولوژی استفاده شده است.

لیگنوسلولزیک برای رشد اکتینومسیتهای ترموفیلیک و هوازی که آنزیمهای آمیلاز سلولاز و همی سلولاز و پکتیناز دارند تهیه میکند. این تنوع برای تجزیه بیوپلیمرها در بخش وسیعی از مواد برای موفقیت اکتینومسیتهای ترموفیلیک در محیطهای مختلف مسئول است

سه اکتینومیستی که بیشتر از بقیه برای تواناییها و فعالیتهای سلولیتیک مطالعه شدهاند عبارتند از: ،استرپتومایسس میکروبیسپورا و ترمومنوسپورا استرپتومیسسها نسبت به اکتینومیستها بیشتر مورد توجه واقع شدهاند بخاطر اینکه 85 آنتی بیوتیکها از آنها بدست می آید.

تصویر شماره 35

ترموفیلیک بطور اولیه در فضولات مختلف حیوانی که شامل حدود %40 سلولز میباشد وجود دارند. بعضی از سویههای ترموفیلیک میتوانند همی سلولز را تجزیه کنند تجزیه لیگنین نیز توسط استرپتومایسسها اتفاق می افتد. سویه های استرپتومایسس های سلولیتیک دیگر مانند S.lividans و S.flavogriseus در مقابل حرارت مقاومند تر موتولرانت) اما پایداری سلولاز آنها در برابر حرارت ضعیف .است تصویر شماره 36 مربوط به منظره کلنی یکی از استرپتومیستهای خاکزی است.

تصویر شماره 37

اگرچه درجه حرارت مناسب برای سلولازهای سلولوموناس در دامنه 50-40 درجه سانتیگراد میباشد ولی پایداری آنها در این درجه حرارت تحت شرایط آزمایش بخاطر فقدان مواد اولیه کم است.

بیوسنتز سلولاز در سودوموناس فلورسنس وارتیه سلولزا (Psendomonas fluorescens var. cellulosa) از طریق القاء و نیز بازدارندگی کاتابولیک کنترل می.شود سوفوروز» و «ایزومالتوز » القاء کننده تر از سلوبیوز و

معادل با سلولز میباشند.

همچنان که کشتها بالغ و سلولز قابل حل میشوند مقدار بیشتر آنزیم را میتوان در مایع آزاد شناسایی و ردیابی نمود.

اسپور آنها در برابر عوامل خارجی مقاومت زیادی دارد و بقای نسل آنها را تامین می.کند. باسیلوسها اهمیت زیادی از لحاظ پزشکی و اقتصادی دارند تنها گونه باسلیوس آنتراسیس (B. anthracis) برای انسان و بعضی از حیوانات بیماریزا بوده و ایجاد بیماری سیاه زخم (Anthrax) را مینماید. سیاه زخم یکی از نخستین عفونتهای باکتریایی است که عامل اتیولوژیک(مسبب) آن دقیقاً شناخته شده است. بعضی از آنها مانند باسیلوس سرئوس (B. cereus) ایجاد مسمومیت غذایی می.کنند برخی نیز به علت قدرت تخمیری زیاد باعث تجزیه مواد قندی و پروتئین شده و باعث فساد و گندیدگی مواد غذایی میگردند

تعدادی از آنها نیز در تهیه آنتی بیوتیکها استفاده میشود که برخی از این آنتی بیوتیکها نظیر پلی میکسین و باسیتراسین مصرف بالینی پیدا کرده اند تعداد بسیاری از آنها بحالت ساپروفیت در هوا، خاک، آب، شیر، سبزیجات، گردو غبار مدفوع و... زندگی میکنند که از نظر شکل ظاهری و رنگ آمیزی به باسیل آنتراسیس شباهت دارند و بنام انتراکوئید نامیده می.شوند گونه های دیگر از نظر تولید حلالها الكلها آنزیمها و ویتامینها اهمیت پیدا کرده اند. یکی از مشخصات بارز این جنس دامنه وسیع مقدار درصد CG در مولکول DNA در گونه های مختلف میباشد که از 32 تا 62 مول درصد متغیر میباشند و با اطلاعاتی که در مورد معدود بودن مقدار CG در سایر باکتریها بدست آمده این یافته مغایر است دامنه وسیع CG وجود ناهمگونی گونه ها را در این جنس منعکس می سازد

باسلیوسها از نظر نوع متابولیسم نیازمندی غذایی و ترکیب و ساختار دیواره در سلولهای رویشی گوناگونی نشان می دهند. در این جنس گونه های سرما دوست مزوفیل و ترموفیل همچنین قلیایی دوست اسید دوست و خنثی دوست نوتروفیل دیده میشوند گونههای شناخته شده جدید آنزیمهای برون سلولی محلول متنوعی تولید میکنند که این خود نشانه گوناگونی شرایط زیستگاهی آنها میباشد به علت هتروژن بودن انواع این جنس روشهای مختلف طبقه بندی تاکنون ارائه گردیده است که هیچ کدام رضایت بخش نمی باشد زیرا این باکتریها از نظر درصد CG متابولیسم ،تغذیه ترکیب دیواره سلولی درجه حرارت و pH مناسب برای رشد بسیار متنوع هستند در طبقه بندی برجی (bergey) در سال 1986 بیش از 50 نوع شرح داده شده است و به طور کلی در بیشتر منابع 34 گونه برای این جنس بیان کرده اند با توجه به کاربرد فراوان صنعتی این باکتریها اطلاعات ژنتیکی و فیزیولوژیک بسیاری در مورد جنس باسیلوس جمع آوری شده است. در آزمایشگاه های میکروبیولوژی بالینی گونه های باسیلوس به عنوان عامل اتیولوژیک مسمومیت غذایی و عامل عفونت در معتادان به هروئین به عنوان پاتوژن مهم در بیماران دارای نقص ایمنی موجب گردیده که در شناسایی آنها دقت بیشتری به عمل آورند. برخی از گونه های جنس باسیلوس روی محیطهای حاوی یک منبع کربن آلی براحتی رشد میکنند ولی در محیطهای حاوی نمکهای معدنی به آمینواسیدها و ویتامینها نیز نیاز دارند.

ص: 105

میکند اما رشد آن به سرعت متوقف می.شود پکتین و پلی ساکاریدهای بافتهای گیاهی را تجزیه میکند و برخی استرینهای آن موجب فساد در غده های سیب زمینی می.شود پیگمانها به عنوان ملانین ها یا (pulcherrimin) ممکن است در کلنیها یا محیطهای مجاور تولید شوند. در بسیاری از استرینها این پیگمانها قهوه ای یا قرمز و در موارد کمتری نارنجی یا سیاه میباشند تولید هر پیگمانی بستگی به ترکیب محیط کشت دارد.

تصویر شماره 42 منظره میکروسکپی باسیلوس سوبتیلیس

محیطهای کشت ،حداقل برای رشد رویشی باکتری فاقد ویتامینها و شامل گلوکز و یک نمک آمونیم به عنوان تنها منبع کربن و نیتروژن میباشند هوازی هستند و خیلی محدود در شرایط بیهوازی در محیطهای کمپلکس رشد می.کنند بیشترین رشد را در حضور اکسیژن دارا میباشند. میزان درصد CG آنها بین 47/5 - 41/5 درصد برای 31 ،استرین 46/3 - 41/8 برای 34 استرین و برای بقیه استرینها 42/9 درصد گزارش شده است

تصویر شماره 43

تصویر شماره 44

ص: 107

C+G مولکول DNA آنها 50/3-44/3 برای 7 ،استرین 56-45/6 برای سه استرین و برای بقیه استرینها 47/1 گزارش شده است.

pH مناسب برابر 10 میباشند که در این pH بالا یکی از آنها به دمای 60 درجه و دیگری به درجه حرارت 80 درجه مقاوم میباشد. برخی از ترکیبات آنزیمی باسیلوسها تقریباً با منابع دیگر تمایل به جذب شدن به هم را دارند ولاسکو و همکارانش lasenko et al در سال 1985 به طور موفقیت آمیزی آنزیم B ماناناز (B-mannanase تولید شده توسط باسیلوس سوبتیلیس (B. subtilis) را با آنزیم سلولاز تولیدی توسط تریکودرما ریسه ای (Trichoderma reesei به طور همزمان برای تجزیه گلوکوموناز گیاهی بکار گرفتهاند. شاید مهمترین نقش گونههای باسیلوس در تغییر بیوتکنولوژی سلولز این باشد که سیستم بیان ژن برای آنزیم سلولاز را میتوان از دیگر گونه ها کلون کرد دوی و همکارانش Dietal) در سال 1986 مزایای باسیلوس سوبتیلیس (B. subtilis را برای تولید پروتئینهای بیگانه به شرح زیر بیان کرده اند

-1 غیر بیماریزا .است

-2- میتوان بوسیله روشهای رایج مهندسی ژنتیک آن را دستکاری کرد

3- فاقد دو اندوتوکسین یک نشانه مهمی در تولید پروتئینها برای مصارف پزشکی و مواد غذایی (است و تغییر مکانیسم پروتئینهایی است که ممکن است ایجاد آنزیمهای غیر فعال کند.

-4 خیلی راحت رشد میکند و میزان زیادی از پروتئینهایی را سنتز میکند که سیستم یوکاریوتیک قادر است سنتز کند.

-5 قادر است پروتئینهای متنوع زیادی ترشح ،کند بیشتر از آنچه که پروکاریوت های رقیب از جمله E-coli ترشح میکند

معایب باسیلوس سوبتیلیس (B. subtilis)

-1- گرایش باسیلوس سوبتیلیس به تولید چندین پروتئاز که قادر است پروتئینهای نامناسب را چه داخل

سلولی و چه خارج سلولی تجزیه کند

2- عدم تغییر سیستم برای برخی پروتئینهایی که نیاز به تغییرات پس از ترجمه برای فعالیتشان دارند.

-3- کاهش میزان صدور برای برخی پروتئینهای یوکاریوتیک

چنین مدلهایی دارای بیشترین پتانسیل موفقیت برای کلون نمودن و انتقال ژنهای سلولاز بین گونه های باسیلوس میباشند. اخیرا کیم و پاک Kim Pack در سال 1988 ژن آنزیم اندو گلوکوناز باسیلوس سوبتیلیس را به ژن آنزیم سلولاز منفی باسیلوس مگاتریوم (megaterium .. کون کرده اند. از آنجایی که باسیلوسها باکتریهایی واجد اندوسپور هستند که میتوانند شرایط محیطی نامساعد را

ص: 110

برای مدت زمان طولانی تحمل کنند با توجه به حضور فراگیر این جنس باکتریایی که دارای پراکندگی اکولوژیکی فراوان میباشند این باکتریها قادر خواهند بود در محیطهای واجد سوبسترای آنزیم سلولاز خساراتی وارد کنند و بدین جهت در صنایعی از جمله کاغذ سازی نساجی و صنایع چوب که عمدتاً ترکیبات سلولزی در ساختمان و مواد اولیه موجود است میتوانند با تولید آنزیم سلولاز زمینه تجزیه و فساد این ترکیبات را فراهم کنند اما این نکته قابل ذکر است که باسیلوسها را نمیتوان منبع و منشاء اصلی میکروبی (بیولوژیکی تولید آنزیم سلولاز دانست بنابراین خسارات و تجزیههای بیولوژیکی عمدتا به طور مختصر خواهد بود. با توجه به مطالب گفته شده در فوق شاید تاکنون کمتر از باسیلوسها در تولید صنعتی این آنزیم استفاده شده است.

ص: 111

ص: 112

متابولیسم قارچی هتروتروفیک است و به منابع انرژی خارجی نیاز دارد تنوع متابولیکی زیادی وجود دارد اما اغلب قارچها در حضور یک منبع آلی کربن و یونهای آمونیم یا نیترات بعنوان منبع نیتروژن قادر به رویش هستند. در طبیعت مواد غذایی برای قارچهای گند رو از طریق مواد آلی در حال فساد تأمین میشود. یک اختلاف عمده بین قارچها و گیاهان این است که قارچها فاقد مکانیزمهای تولید انرژی فتوسنتتیک هستند اغلب قارچها بطور مشخص هوازی اند اگر چه بعضی از آنها در وضعیتهای غیر هوازی میتوانند رشد نمایند.

دارد یا خیر این اختلافات طوریکه بتوان گونههای قارچی را به کمک آنها شناخت به قدر کافی تمیز دهنده نیستند کونیدیای اگزوژنوس غیر جنسی ممکن است مستقیماً از هایفا خارج شود و یا اینکه بر روی ساختمان ساقه مانندی به نام کونید یوفور پدید آید گاهی اوقات واژه هایی مانند ماکروکونیدیا یا میکروکونیدیا برای نشان دادن اندازه و یا پیچیدگی این کونیدیاها بکار میرود کونیدیایی که در داخلهایفا بوجود میآید

کلامیدو کونیدیا» یا «آرتروکونیدیا» نامیده میشود «کلامیدو کونیدیا معمولا از هایفا بزرگتر میشود و ساختمانهایی بشکل گرد هستند و ممکن است در انتهای هایفا و یا در طول آن دیده شوند آرترو کونید یا از نظر شکل و اندازه بیشتر شبیه به واحدهای میسیلیوم میباشد و بشکل یک سری کونیدیاهایی که به دنبال هم قرار گرفته اند و میتوانند از هم گسسته شوند و پخش گردند دیده میشود .

عمده ترین یا به عبارتی مهمترین اسپور جنسی آسکوسپور می.باشد بطور کلی قارچها یا بصورت کپک یا بشکل مخمر رشد میکنند کپکها انتشار و تنوع بسیار زیادی دارند برخی از گونه ها تحت شرایط محیطی متفاوتی بصورت مخمر و کپک قادر به رشد میباشند این گونه ها تحت عنوان قارچهای دو شکلی (دیمورفیک) شناخته میشوند تعدادی از پاتوژنهای انسانی دی مورفیسم را نشان میدهند اینها در بافت عفونی شده به حالت مخمری و در محیط طبیعت و نیز در محیط کشت و دمای معمولی آزمایشگاه بصورت کپک دیده میشوند تبدیل فازهای مختلف آنها به یکدیگر تحت شرایط آزمایشگاهی امکانپذیر است . فازهای مخمری آنها نیاز به شرایطی مشابه به آنچه در محیط زنده وجود دارد مانند دمای بدن و محیط غنی شده دارند. فاز کپکی نیاز به مواد غذایی کمتر و دمای معمولی محیط دارد. اسپورهای غیرجنسی که در فاز کیکی تولید میشوند ممکن است مسبب عفونت و به انتشار قارچ کمک نمایند

تخمین زده شده است که تعداد گونه های شناخته شده قارچها متجاوز از یکصدهزار گونه است و سالانه حدود هزار و پانصد گونه جدید به این لیست اضافه میشود با توجه به اینکه قارچها موجوداتی هتروتروف دیگر) غذا هستند و در نتیجه قادر به ساختن مواد غذایی مورد نیاز خود نبوده و بلکه آن را باید از طریق موجودات زنده دیگر کسب ،نمایند بر حسب گرایش تغذیه ای و رشد آنها در بین موجودات مختلف به گروه هایی از قبیل فیتوپاتوژن رشد و تکثیر بر روی گیاهان زنده)، زوپاتوژن رشد و تکثیر در بدن جانوران ،زنده ساپروب رشد و تکثیر بر روی مواد آلی در حال فساد یا بقایای غیر زنده جانوران و گیاهان تقسیم بندی میشوند اکثریت قارچهای موجود در طبیعت را قارچهای بیماریزای گیاهی (فیتوپاتوژن) تشکیل میدهند و تعدادی از همین دسته از قارچها قادر به رشد و رویش بر روی کلیه مواد سلولزی و آلی هستند. از طرف دیگر برخی از همین قارچها قادر به ایجاد بیماری و عفونت در انسان نیز میشوند به همین دلیل در

ص: 117

این کتاب ضمن معرفی این قارچها به جنبههای بیماریزایی و مخاطرات انسانی آنها نیز اشاره شده است. عفونتهای حاصله از قارچها دارای طیف بسیار وسیعی بوده و بسته به محل ابتلا میتوان آنها را به پنج گروه عفونتهای سطحی ،جلدی مخاطی زیر جلدی و احشایی طبقه بندی نمود عفونتهای احشایی معمولاً کشنده هستند ولی عفونتهای سطحی و جلدی غالباً محدود و موضعی بوده و قابلیت بهبودی بیشتری را دارا میباشند امروزه در پزشکی قارچها را به دو گروه بیماریزا و فرصت طلب طبقه بندی مینمایند گروه اول قادرند که افراد سالم را گرفتار سازند ولی گروه دوم معمولا در افرادی که سیستم ایمنی آسیب دیده ای دارند ایجاد عفونت و بیماری میکنند با توجه به پیشرفت روزافزونی که در درمان و پیشگیری از عفونتهای قارچی بیماریزا صورت گرفته از موارد بروز آنها کم و بیش کاسته شده است ولی به همان نسبت بر موارد بروز عفونتهای ناشی از قارچهای فرصت طلب افزوده شده است. علاوه بر این با پیشرفتهای درمانی که در زمینه بیماریهای بدخیم بیماریهای خودایمنی و پیوند اعضاء فراهم شده موجب افزایش طول عمر بیمارانی گردیده است که از سیستم ایمنی سالم و طبیعی برخوردار نیستند بنابراین بیش از گذشته شاهد افزایش چشمگیر عفونتهای قارچی فرصت طلب هستیم عوامل قارچی این دسته از عفونتها در محیط اطراف محل کار و زندگی ما فراوان است کارمندان بخشهای حفاظت و مرمت آثار تاریخی و فرهنگی بیش از بقیه مشاغل مرتبط در معرض برخورد و تماس با اسپورهای این دسته از قارچها میباشند.

طبقه بندی امروزه قارچها براساس طبقه بندی ویتاکر (Whittaker (1969) است که بر طبق آن کلیه موجودات زنده را در پنج دودمان زیر طبقه بندی کرده اند

1- مونه را (Monera) شامل پروکاریوتها بوده و از جمله میتوان باکتریها اکتینومیست ها و جلبکهای سبز – آبی را نام برد.

-2- پروتوکتیستا (Protoctista) یوکاریوت بوده بعنوان مثال میتوان از پروتوزوآها و سایر موجودات تک سلولی و ارگانیسمهایی که بصورت گروهی زندگی میکنند مثل جلبکهای هسته دار کپکهای تاژکدار ،آبی کپکهای لزج سلولی و کپکهای لزج مشبک نام برد.

-3- قارچها (Fungi) یوکاریوت بوده و ارگانیسمهای فاقد تاژک هستند همه آنها از رویش اسپور پدید می.آیند می توان به مخمرها، کپکها (Molds) ، زنگ گیاهان و قارچهای کلاهکدار Mushrooms) اشاره کرد.

-4- گیاهان :(Plants) ارگانیسمهای یوکاریوت بوده که از سلول تخم جنین دار بوجود می آیند مانند خزه ها و گیاهان آوندی

-5 جانوران (Animals) ارگانیسمهای یوکاریوت هستند که از یک توده توخالی سلولی بنام بلاستولا

ص: 118

بوجود میآیند مانند اسفنج،ها مرجانها کرمها بندپایان و پستانداران

جنسی سلولهای جنسی زیگوسپور Zygospore بوجود می آیند.

-1 - آنهایی که بطور شایع از بیماران جدا میشوند

گونه های آبسیدیا موکور رایزوپوس

2- آنهایی که بندرت از بیماران جدا میشوند

گونه های سیرسینلا، کانینگهاملا سین سفالاستروم

ب- قارچهایی که هیف آنها واجد دیواره عرضی بوده و رنگی هستند (Dematiaceus)

-1 آنهایی که دارای ماکروکونیدیای چند سلولی با دیواره های فقط عرضی هستند

گونه های کوروولاریا، هلمنتوسپوریوم، اورئو بازیدیوم دیماتیوم هستروسپوریوم 2- آنهایی که ماکروکونیدیای چند سلولی با دیواره عرضی و طولی دارند

گونه های آلترناریا، اپیکوکوم، استمفیلیوم، اولو کلادیوم

3- آنهایی که دارای کونیدیهای تک سلولی میباشند

گونه های کلادوسپوریوم کونیدیهای زنجیره ای ساده یا منشعب، نیگروسپورا کونیدیهای منفرد در انتهای کونيديوفور)

ج- قارچهایی که هیف آنها شفاف و دارای تیغه میانی است

-1 تال زایشی آنها منشعب است و دارای ساختمان پنی سیلی یا مسواکی شکل هستند گونه های پنیسیلیوم اسکوپولاریوپسیس، پسیلومایسس، گلیوکلادیوم

-2- آنهایی که کونیدی یا اسپورهایشان بصورت مجتمع (Clump) برروی کونیدیوفورهای ساده یا منشعب ایجاد میشوند

گونه های تریکودرما، فوزاریوم، سفالوسپوریوم، تریکوتشیوم بوتریوسپوریوم

د- قارچهایی که تشکیل پیکنید یوم (Pycnidium) یا کلیستوتشیوم (Cleistothecium) می نمایند

گونه های آسپر جیلوس منوسپوریوم آپیوسپرموم، فوما کتومیوم و کتوفوما

ه- قارچ های ساپروبی که از لحاظ شکل ظاهری شبیه قارچهای بیماری زا میباشند

گونه های ژئوتریکوم مشابه) کوکسیدیوایدس ،ایمیتیس کرایزوسپوریوم) مشابه با بلاستومایسس

ص: 120

درماتیتیدیس)، سپدونیوم مشابه با هیستوپلاسما کپسولاتوم

-2 روش دوم طبقه بندی قارچهای ساپروب شایع:

در این روش قارچهای ساپروب شایع در دو دسته طبقه بندی میشوند:

الف - زیگومیستها zygomycetes

ب- هیفومیستها قارچهای شفاف که خود به دو گروه طبقه بندی میشوند:

-1- قارچهای بی رنگ Hyaline hyphomycetes

-2 قارچهای رنگی یا سیاه phaeohyphomycetes یا Dematiaceous fungi

الف - زیگومیست ها

میسیلیوم فراخ دارند که بندرت در آنها تیغه میانی دیده میشود رده ای از قارچهای حقیقی خاکزی با رشد سریع هستند که هیچگونه سلول متحرکی ندارند و عموماً ساپروب هستند با اتصال گامتانژیاهای (ساختارهای تک سلولی که گامت یا هسته گامت تولید میکنند معمولا مشابه اسپورهای غیر جنسی حاوی یک تا چندین اسپور غیر متحرک که روی اسپورانژیوفورهای ساده یا مرکب قرار دارند در آنها مشاهده میشود. بصورت غیر فعال توسط باد و باران و حیوانات منتشر میشوند تعدادی از قارچهای ساپروب شایع که در این دسته قرار دارند عبارتند از:

موکور رایزوپوس، آبسیدیا سین سفالاستروم، سیرسینلا، کانینگهاملا فیکومایسس پیلوبولوس، پیلایرا تامینه ،یوم هلیکوستیلوم، کتوکلادیوم کواندفورا، پیپتوسفالیس مورتیرلا، بازیدیو بولوس انتو موفتورا

ب-هیفومیست ها

-1 هیفومیستهای بی رنگ دارای میسیلیومهای واجد دیواره عرضی بوده و فاقد رنگدانه ملانین در دیواره ی سلولی چه در مقاطع بافتی و چه در محیط کشت میباشند. در این قارچها کونیدیاهای غیر جنسی روی کونیدیوفورها قرار دارند و فاقد پوشش محافظتی میباشند. تعدادی از قارچهای ساپروب شایع که در این گروه قرار دارند عبارتند از آسپر جیلوس، پنیسیلیوم اسکوپولاریوپسیس، پسیلومایسس آکر مونیوم، فوزاریوم ،سپدونیوم کرایزوسپوریوم گلیو،کلادیوم تریکودرما ورتیسیلیوم ،بیوریا بوتریتیس تریکوتشیوم اپیکوکوم کتومیوم و فوما.

-2- هیفومیستهای رنگی یا سیاه واجد رنگدانه ملانین در دیواره سلولی خود در محیط کشت و مقاطع بافتی میباشند تعدادی از قارچهای ساپروب شایع که در این گروه قرار دارند عبارتند از:

ص: 121

،آلترناریا ،هلمنتوسپوریوم در کسلرا ،نیگروسپورا کلادوسپوریوم ،کوروولاریا اولوکلادیوم استمفیلیوم اورئوبازیدیوم، سفالوتریکوم پیتومایسس هومیکولا رینو کلادیلا، استاکی بوتریس و تورولا

ساپروبهای قارچی نقش مهمی در تجزیه و فساد مواد آلی و در چرخه مواد غذایی در محیط طبیعی و کشاورزی دارند در واقع ترکیبات آلی طبیعی بسیار محدودی وجود دارند که توسط یک قارچ نمیتوانند مورد مصرف قرار گیرند از ساده ترین ترکیب آلی متان که توسط برخی مخمرها مصرف میشوند تا پیچیده ترین پلیمرها مانند لیگنین که توسط برخی از قارچهای عامل فساد چوب مورد استفاده قرار میگیرند اگر چه تجزیه سلولز توسط قارچها ممکن است در مقیاس جهانی بسیار مهم باشد زیرا سلولز (فراوانترین پلیمر طبیعی روی زمین حدود 40 درصد تمام مواد ساختمانی گیاهان را تشکیل میدهد تجزیه پلیمر توسط آنزیمهای خارج سلولی انجام میشود قارچهای مختلف در تجزیه انواع مختلفی از پلیمرها مهارت دارند بنابراین قارچهای ساپروتروف با توجه به قابلیتهای آنزیمی متفاوت خود روی مواد پیچیده و مخلوطی رشد میکنند علاوه بر خاصیت ،بیماریزایی قارچهای تجزیه کننده باعث فساد محصولات مفید مثل غذا، تیرهای

ساختمانی ،چرم پارچه کتاب و .... میشوند.

چنین فعالیتهای غیر مطلوب تحت عنوان واژه Biodeterioration گروه بندی میشوند در مقابل این اصطلاح واژه biodegradation نیز وجود دارد که به معنای فعالیتهای ساپروتروفیک عمومی تر قارچ ها است.

بعنوان مثال Serpula lacrymans) dry rot fungus عامل مهم فساد چوب در ساختمانهاست Sooty molds دودی سیاه ) کپکهای (سیاه مانند Aureobasidium pullulans، آلترناریا و گونههای کلادوسپوریوم در دیواره های حمام و آشپزخانه ها شایع هستند در این محلها از ژلهای محلول سلولز که به عنوان پایدار کننده در رنگهای امولوسیونی و یا در چسبهای کاغذهای دیواری به کار رفته اند استفاده میکنند این قارچها باعث تغییر رنگ ) بعلت اسپورهای تیره رنگشان و نیزهایفای پیگمانته شان دیوارهای حمام و آشپزخانه میشوند

Kerosene Fungus بنام Amorphothera resinae مسائل و مشکلات قابل توجهی بعلت رشد خود در هیدور کربنهای بازنجیره طولانی موجود در سوخت هواپیما نرم کنندههای ماشینها ... ایجاد میکند برخی از قارچها در شرایطی که آب بسیار کمی در دسترسشان باشد میتوانند به رشد خود ادامه دهند. برخی از گونه های آسپرجیلوس که باعث فساد غلات میشوند در شرایطی که مقادیر بینهایت کم آب در دسترس آنها باشد قادر به رشد هستند این قارچها نه تنها باعث فساد و نابودی مواد و محصولات کشاورزی و غذایی میشوند بلکه میتوانند مایکوتوکسین نیز تولید نمایند مانند آفلاتوکسین،ها که از مهمترین کارسینوژنها

می باشند.

ص: 122

رشد سریع کلنی در مدت یک هفته تا ده روز تمام سطح آگار را فرا میگیرد

رشد کمی سریع در این حالت رشد کلنی در مدت یک هفته تا ده روز از نصف سطح آگار تجاوز میکند

رشد کند وسعت کلنی در مدت یکماه به نصف سطح محیط نمیرسد.

رشد خیلی :کند اندازه کلنی در مدت مشابه از سطح یک ناخن دست متجاوز نیست.

بدیهی است که حالات بینابینی نیز وجود دارند که با استفاده از واژه های کمکی بیان میشوند

ب - حالت و شکل کلنی General topography - General appearance

شکلی که کلنی قارچ به آن حالت دیده میشود منظره کلنی گفته میشود و این حالت بطور غیر مستقیم وابسته به درجه رشد قارچ .است کلنیهای قارچی ممکن است به اشکال زیر باشند

مسطح ( flat)، برجسته (heaped)، مدور (rounded)، منظم (regular)، نامنظم(irregular)، شیاردار(fissured)، مخچه ای شکل (cerebriform) ناخن شکل برآمده در محیط و فرو رفته در وسط umbiliform)، با چین و شکنهای نامرتب و عمقی (folded) ، بصورت دوایر متحدالمرکز (concentrically ringed) محیط کلنی ممکن است خیلی مشخص باشد و بطور سریع و ناگهانی در سطح آگار تمام شود (sharply defined) و یا اینکه به شکل اشعه ای محیطی در زیر سطح آگار ادامه داشته باشد. (submerged growth)

ج- منظره سطح کلنی surface appearance

قوام و منظره کلنی بطور کلی تابع عمق آگار و نیز ترکیبات محیط کشتی است که در آن رشد میکند منظره سطح کلنی ممکن است به یکی از حالات زیر دیده شود.

خامه ای (creamy یا pasty که قوام و شکل کلنی شبیه به خامه و همانند کلنی باکتریها است پوستی (glabrous) که در این حالت سطح کلنی حالت درخشندگی نداشته و مشابه پوست بدن است چرمی (leathery) که در این حالت کلنی مانند چرم صاف و براق است گچی (chalky کلنی مانند گچ آبدیده و خشک شده است پودری (powdery دانه ای (granular شنی ( sandy) پرزی (downy) کرکی fluffy یا floccose)، پنبه ای (cottony) پشمی (woolly) و بالاخره ممکن است قوام نرم (soft) مومی (waxy) و یا سفت داشته باشد.

د- رنگ کلنی

رنگ کلنی ممکن است ،سفید ،کرم ،خاکی ،زرد ،نارنجی قرمز ارغوانی، سبز، آبی یا سیاه باشد و یا ممکن است از رنگهای ترکیبی مانند سبز ،زیتونی زرد ،نخودی قهوه ای خرمایی قرمز آجری قرمز ،شرابی و غیره تشکیل شده باشد. گاه ممکن است در تمام سطح خود یک رنگ یکنواخت داشته باشد یا اینکه در نقاط مختلف مانند مرکز و محیط رنگ متفاوت داشته باشد. ممکن است از حیث منظره و رنگ واجد مناطق گوناگون باشد که به

ص: 125

حالت منطقه ای یا zonate موسوم است گاهی نقاط کرکی شکل و سفید رنگی در سطح کلنی ظاهر میشود که با رشد سریع ممکن است در اندک مدتی تمام کلنی را فرا گیرند این نقاط کرکی و سفید رنگ که چیزی جز میسلیومهای شفاف و متراکم نیستند و فاقد دستگاه زایشی قارچ میباشند (میسلیومهای عقیم یا استریل اصطلاحا به نقاط پلئومرفیسمی موسومند و این پدیده را پلئومورفیسم مینامند.

ه- رنگ پشت کلنی

بعضی از قارچها در پشت کلنی رنگ مشخص ایجاد نمیکنند در حالیکه بعضی دیگر رنگهای ساده یا مرکب در عمق آگار و در سطح خلفی محیط کشت بوجود می آورند.

و- بوی کلنی

بعضی از کلنیهای قارچی بوی مخصوص میدهند مثلا استرپتومایسسها که بوی خاک نمناک میدهند و یا ترایکوفایتون شوئن لاینی که بوی لانه موش میدهد بعضی از قارچها رایحه مشخصی دارند که از خواص شناسایی آنها به شمار میرود ولی اکثر قارچها فاقد بوی خاصی هستند. استشمام بوی قارچ بعلت امکان استنشاق اسپورهای آن بخصوص در انواع بیماریزا کاملا خطرناک است و باید از آن اجتناب ورزید

ز- قطرات ترشحی (exudate)

بعضی از قارچها در ضمن رشد و نمو خود ایجاد قطرات ترشحی در لابلای میسیلیومهای خود میکنند که ممکن است کوچک و میکروسکپی باشند یا اینکه درشت تر بوده و با چشم غیر مسلح دیده شوند. این قطرات ترشحی ممکن است بی رنگ و یا رنگین به رنگهای (گوناگون باشند .

(ژ) پیگمانتاسیون منتشر در محیط

بعضی از قارچها در محیط پیگمان تولید مینمایند که در محیط کشت منتشر میشوند مانند فوزاریومها و برخی از پنیسیلیومها

-2 تعیین مشخصات ساختمان میکروسکپی قارچ

برای مشاهده ساختمان میکروسکوپی قارچ با استفاده از لوپ یا میکروسکوپ میتوان به طریق زیر آنها را مورد مطالعه و بررسی قرار داد.

ص: 126

(الف) مشاهده کشت قارچ درون لوله در زیر میکروسکپ یا لوپ

با درشت نمایی کوچک میکروسکپ میتوان ساختمانهای قارچی راکه در اطراف کلنی ودر جدار لوله بالا

آمده است مشاهده کرد و به ساختمان آن و طرز قرار گرفتن اسپورها پی برد.

ب) مشاهده کشت قارچ دربوات دوپتری

با استفاده از لوپ ونور منکسر شونده در کشت قارچ درون بوات دوپتری میتوان چگونگی اسپورزایی ساختمانهای مربوط به آن و طرز قرار گرفتن آنها را بخوبی مشاهده و مطالعه کرد.

ج) تهیه نمونه خرد شده قارچ (Teased mount)

قسمتی از کلنی قارچ را به کمک میله پلاتین نسبتاً ضخیم که سر آن علاوه برزاویه خمیده در قسمت رأس کمی پهن و تیره شده باشد برداشته و آن را در روی یک اسلاید میکروسکپی تمیز قرار میدهند ابتدا برای خارج ساختن هوایی که ممکن است بین الیاف میسیلیوم محبوس باشد یک قطره الکل 95 درجه به آن افزوده و سپس به کمک دو سوزن تشریحی تا آنجا که مقدور باشد آن را به قطعات کوچک تقسیم کرده و یک قطره لاکتوفنل کاتن بلو به آن اضافه کرده و بعد از پوشاندن با لامل در زیر میکروسکوپ چگونگی ساختمان میسیلیوم و اسپورها را مطالعه میکنند با توجه به اینکه در این طریق ساختمانهای اسپورزای قارچ و چگونگی ارتباط آنها از هم گسیخته میشود

برای مطالعه دقیق و کامل آنها باید از یکی از روشهای کشت روی لام استفاده نمود.

د) تهیه کشت روی لام Slide culture (1)

1) طریقه ریدل (Riddle)

این طریقه معمولی ترین روش کشت روی لام است که برای کلیه قارچهای میسیلیوم دار مناسب است. اساس این روش کشت قارچ برروی قطعه ای از آگار و تهیه حالت رویشی آن در روی لام ولامل .است مواد لازم بوات دوپتری - لوله خمیده U شکل - محیط کشت که به قطعات 1×1 سانتیمتر باشد. محیط کشت بهتر است Potato Dextrose Agar باشد ولی میتوان محیط مناسب دیگر یا محیط سابوروی قند دار نیز استفاده نمود

روش کار :

-1 لوله U شکل را درون بوات دوپتری قرار داده روی آن یک لام بگذارید و در فور استریل نمایید.

-2 برای تهیه قطعات مربع محیط کشت بهتر است یک لوله از محیط کشت که محتوی 14 سانتیمتر مکعب محیط کشت باشد در ظرف آب قرار داده و بوسیله حرارت آن را ذوب نمود پس از ذوب شدن ابتدا جدار لوله را با کاغذ حوله ای یا پارچه تمیز خشک کرده و در نزدیکی شعله گاز محتوی لوله را در حالیکه شرایط کامل سترونی

ص: 127

رعایت شده باشد بعد از برداشتن پنبه درب لوله با دست چپ و عبور دادن دهانه لوله از روی شعله گاز درون بوات دوپتری استریل دیگری خالی میکنیم سپس با حرکت دورانی که به بوات دوپتری میدهیم محیط کشت را بطور یکنواخت در آن پخش کرده و مهلت میدهیم تا سرد و سخت شود سپس این بوات دوپتری راروی کاغذی که قبلا به مربعهای 11 سانتی متری خط کشی و تقسیم شده است قرار داده و به کمک سوزن تشریحی یا چاقوی استریل آن را به قطعات کوچک و مجزا برش میدهیم

-3 یک قطعه از برش مربعی شکل محیط کشت را با اسکالپل استریل در روی لام درون بوات دوپتری اول قرار میدهیم

-4- قطعات کوچکی از میسیلیوم یا مقدار کمی از اسپور قارچ را در وسط هر ضلع مربع آگار کشت میدهیم

-5 با کمک پنس استریل یک عدد لامل استریل که قبلا در دستگاه فور استریل شده است یا لاملی معمولی که از شعله چراغ گاز عبور داده باشیم برداشته و قطعه آگار را به طریقی میپوشانیم که قطعه ی آگار مربع شکل دروسط لامل قرار گیرد برای این منظور لامل 22×22 میلی متر مناسب است.

6- بارعایت شرایط سترونی مقدار 8 سانتی متر مکعب آب مقطر استریل به ته بوات دوپتری اضافه میکنیم

7- درب بوات دوپتری را در جای خود قرار داده و تاریخ و مشخصات نمونه را روی آن ثبت نموده و کشت انجام یافته را در دمای اتاق 25 درجه سانتیگراد نگهداری میکنیم

-8- بعد از آنکه رشد قارچ در اطراف قطعه آگار آشکار و مشخص گردید برای تعیین وجود حالت اسپوزایی میتوان لام را از درون بوات دوپتری خارج کرد و پس از خشک نمودن سطح زیرین آن لام را مستقیما زیر میکروسکوپ با درشت نمایی کوچک امتحان کرد چنانچه اسپورها بوجود آمده ،باشند، بطریق زیر لام تهیه کرده واگر تولید نشده باشد مجدداً آنها را درون بوات دوپتری قرار داده و چند روز دیگر باید به آن مهلت داد.

-9 لامل را برداشته و آن را بطور وارونه قرار دهید بطوریکه سطحی از لامل که قارچ در آن رشد کرده است رو به بالا قرار گیرد

10 - قطعه آگار روی لام را به کمک سوزن تشریحی یا اسکالپل از روی لام بردارید

-11 برروی لام ولاملی که بدین ترتیب تهیه شده است یک قطره الکل 95 درجه بریزید تا حباب هوای محبوس بین الیاف میسیلیومها خارج شود

12 - روی لام در محلی که قارچ رشد کرده است یک قطره لاکتوفنل کاتن بلو اضافه کرده و با احتیاط لامل تمیز دیگری روی آن به طریقی قرار دهید که ایجاد حباب هوا .نکند به همین ترتیب در روی لام دیگری یک قطره لاکتوفنل کاتن بلو قرار داده و لاملی که قارچ در سطح زیرین آن رشد کرده بود و آن را بطور معکوس در محل دیگری قرار داده بودید مجددا بطور وارونه روی قطره لاکتوفنل قرار دهید محل) کشت قارچ روی مایع قرار میگیرد

ص: 128

13 - نمونه تهیه شده را میتوان بلافاصله زیر میکروسکپ مشاهده و مطالعه کرد و برای تهیه نمونه ثابت بعد از چند روز نگاهداری آن در محیط سربسته جعبه های جای لام مقوایی افقی برای این منظور مناسب است به منظور خشک شدن مایع لاکتوفنل اطراف ، لامل دور آن را با لاک ناخن قیر یا رنگ به خوبی مسدود نمایید ابتدا از گوشه های لامل شروع کرده و سپس اطراف آن را مسدود کنید

(2 کشت روی لام به طریقه هنریسی (Henrici)

با این روش ساختمان میسیلیوم زایشی و رویشی بخوبی مشخص شده و درضمن روابط اتصالی اسپورها و ساختمانهای بوجود آورنده آنها به هم نمیخورد

روش کار:

-1- درته بوات ،دو ،پتری کاغذ فیلتر یا کاغذ آب خشک کنی را که به قطر داخل بوات دوپتری بریده شده است قرار داده و در اتوکلاو بافشار 15 پوند به مدت 20 دقیقه استریل نمایید این) کاغذ باید همیشه مرطوب باشد و در صورتی که در اثر ماندن خشک شده باشد بارعایت شرایط سترونی، آب مقطر استریل روی آن بریزید

-2 شش عدد لامل تمیز را در شعله چراغ الکلی استریل نموده و در روی کاغذ مرطوب درون بوات دوپتری قرار دهید.

3- محیط سابورو دکستروز آگار را که قبل از استریلزاسیون آن در اتوکلاو از کاغذ صافی رد شده و کلیه عناصر خارجی آن صاف شده باشد درون ظرف آبی ذوب کرده و بگذارید تا حدود 50-40 درجه سانتیگراد سرد شود. در این حالت محیط کشت هنوز مایع بوده و گرمای آن به حدی نیست که قارچ را بکشد. اسپور قارچی راکه مورد مطالعه قرار خواهد گرفت به این لوله اضافه کرده و آن را بخوبی بهم بزنید تا یک سوسپانسیون یکنواخت بوجود آید .

-4 بوسیله میله پلاتین با سر حلقه ای یک قطره کوچک از این سوسپانسیون را برداشته و در روی لاملها آن چنان پخش کنید که یک طبقه نازک روی آن ایجاد کند

-5- درب بوات دوپتری را در جای خود قرار داده و آن را در دمای اتاق نگهداری نمایید تا رشد کافی ایجاد شود.

6- لامل را با پنس استریل خارج کرده برای مطالعه فوری یا تهیه نمونه موقتی آن را بطور وارونه درون یک قطره آب مقطر روی لام قرار داده و بلافاصله آزمایش کنید.

7- برای تهیه نمونه دائمی یک یا دو قطره الکل 95 درجه روی لامل ،ریخته پس از 2 دقیقه که الکل تبخیر شد در روی لام یک قطره لاکتوفنل کاتن بلو قرار داده ولامل را بطور وارونه روی آن قرار دهید. بعد از 2 تا 3 روز مایعات اضافی لامل را پاک کرده و دور آن را با قیر یا لاک ناخن مسدود نمایید. این نمونه در

ص: 129

صورت نگهداری در محل مناسب به مدت چندین سال قابل استفاده خواهد بود.

که بطور نامنظم متورم شده است دیده میشود انشعابات هیفها با زاویه 90 درجه مشاهده میشوند. عامل عفونت مهاجم در بیماران ،ایدزی نوتروپنی پیوندی و نیز عامل بیماریهای قارچی جلدی و زیر جلدی کراتیت و عفونتهای مختلف دیگر میباشند همانند رایزوموکور پوسیلوس عامل سقط جنین در گاو است.

تصویر شماره 45 کشت در محیط PDA بعد از 6 روز

تصویر شماره 46

تصویر شماره 47

تصویر شماره 48

ص: 131

طبقه بندی میکنند هر چند ساختمان کونیدی زایی بعضی از آسپر جیلوسها ممکن است با پاره ای از گونه های پنیسیلیوم که دارای کونیدیوفور کشیده و واحدی هستند . Monoverticillate) اشتباه گردند، ولی توجه به وجود سلول پایه (Foot cell میتواند در این مورد مفید باشد.

قرار گرفته است فیالیدها در انتها خمیدهاند و به موازات محور کونیدیوفور قرار میگیرند (تصویر شماره (52 کونیدیها کروی شکل و به قطر 2 تا 3 میکرون و سبزرنگ میباشند. کلیستوتشیوم (cleistothecium) و اسکلروتشیا (sclerotethia) ایجاد نمی کند.

A fisheri از لحاظ ظاهری و ریختی شباهت کاملی به آسپرجیلوس فومیگاتوس دارد. تفاوت آن در این است که ممکن است کلیستو تشیا ایجاد نماید.

سفید با زمینه غده ای زرد تشکیل میدهد که به وسیله لایهای پر رنگ از سرهای کونیدی قهوه ای تیره متمایل به سیاه پوشیده شده است.

تصویر شماره 53

تصویر شماره 54

تصویر شماره 55

ص: 136

ساختمان میکروسکپی

کونیدیوفور از سلول پایه منشاء می گیرد صاف و دارای دیواره ضخیم تقسیم نشده و بلند بطول 300 میکرون تا چند میلیمتر است و قطر آن به 20 میکرون میرسد و فاقد دیواره عرضی .است در انتها به وزیکول کروی کاملا پوشیده از فیالید و اسپورهای بارور ختم می.شود در روی وزیکول دو ردیف فیالید مشاهده میشود که ردیف اول متراکم میباشند ولی فیالیدهای ردیف دوم کوچکتر و قمقمه ای شکل هستند و 2 یا 3 و یا چند تا از آنها از فیالیدهای ردیف اول منشاء میگیرند و معمولاً سیاهرنگ .هستند طول فیالیدهای اولیه 20 برابر فیالیدهای ثانویه است کونیدی های کروی خشن قهوه ای یا سیاهرنگ بصورت رشته ای از فیالیدهای قمقمه ای ردیف دوم منشاء می گیرند که خاردار هستند و بطور کامل وزیکول و فیالیدها را میپوشانند و باعث میشوند که غالباً این اجزاء مشاهده نگردند (تصویر شماره 54) بیماری زایی باعث اوتیت گوش خارجی اتومیکوز) و آسپر جیلوز مهاجم ریوی میشود و گاهی میستوما ایجاد می.کند به عنوان سومین گونه بسیار رایج مهاجم دستگاه تنفسی شناخته شده و به صورت مکرر به عنوان عامل اتومایکوز با آن برخورد شده است. این قارچ یک عامل آلوده کننده در آزمایشگاه میباشد.

کروی شکل به قطر 10 تا 65 میکرون است و فیالیدها ممکن است یک یا دو ردیفی باشند تصویر شماره 57 و 58). کونیدیها بیضوی یا کروی، خاردار و به رنگ مایل به سبز هستند. منظره زبر و کرکی کلنی و رنگ زرد مایل به سبز ،آن دیواره خشن کونیدیوفور و نیز خاردار بودن آن اغلب گروه آسپر جیلوس فلاوس را از گروه آسپرجیلوس فومیگاتوس جدا می سازد

ابعاد کونیدی 6-3 یا 5-3 میکرون است روی ،ذرت ،پسته و بادام زمینی رشد میکند و در خاک گرم پیدا می.شود در غذاها و محصولات لبنی یافت میشود بعضی از استرینها قادر به ایجاد گروهی از توکسینها هستند مدارک محدودی در رابطه با سرطان زا بودن این قارچ در انسان وجود دارد توکسین این قارچ در صورت مصرف خوراکی برای انسان مسمومیت ایجاد می.کند همچنین از طریق استنشاق به صورت بیماری شغلی دیده می.شود آزمایشها و تجربیات نشان داده است که یک ماده تراتوژن و موتاژن می باشد اثر سمی در کبد دارد و آلرژی زا .است حضور آن در ارتباط با گزارش هایی مربوط به آسم میباشد. در قالیهای آسیب دیده در اثر آب پیدا میشود.

تولید توکسین قارچی وابسته است به شرایط رشد قارچ و سوبسترایی که به عنوان منبع غذایی مورد استفاده قرار داده است. این قارچ در ارتباط با آسپرجیلوزیس ریه ها و آسپرجیلوزیس منتشره دیده میشود این قارچ بعنوان عامل عفونتهای قرنیه گوش بینی و چشمی شناسایی میشود

تصویر شماره 57

تصویر شماره 58

ص: 138

تصویر شماره 63

کروی یا بیضی خاردار نامتقارن روی آنها قرار دارد تصویر شماره 65 در بعضی گونه ها بویژه در محیط کشت محتوی 20 درصد ،قند ساختاری کروی یا تخم مرغی به قطر 100 تا 250 میکرون تشکیل میشود که بوسیله توده ای از میسیلیوم احاطه میشوند این ساختار پری تشیا نامیده میشود تعدادی آسک بیضی شکل به اندازه 10 تا 12 میکرون بطور نامنظم درون پری تشیا وجود دارد. درون آسکها آسکوسپورهای عدسی شکل (lenticular) با جدار صاف یا ناصاف و معمولا واجد یک خط کمربندی وجود دارد این خط کمربندی ممکن است واجد برجستگی و فرورفتگی باشد و اسپور را به دو نیم تقسیم می.کند این قارچ آلرژن و پاتوژن میباشد

تصویر شماره 64

تصویر شماره 65

ص: 142

تصویر شماره 68

تصویر شماره 69

تصویر شماره 70

تصویر شماره 71

ص: 144

تصویر شماره 78

تصویر شماره 81

ASH می باشد این عمل میتواند بر روی کاغذهای دیواری که با سبز پاریس پوشانده شده است اتفاق افتد. این قارچ روی مواد بسیار متفاوتی از جمله در گرد و غبار خانه ها رشد میکند و با آلرژی تیپ 3 مرتبط است.

تصویر شماره 82

تصویر شماره 83

ص: 150

شده است و بعنوان قارچ آلرژی زا شناخته شده است آکرومونیوم علاوه بر ناخن و پوست از صفرا ،خون شیره معده و مایع نخاع نیز جدا شده است. علائم کلینیکی هیالوهایفومیکوز ناشی از آکرومونیوم شامل آرتریت استئومیلیت ،پریتونیت اندوکاردیت پنومونی، التهاب مغز و عفونت زیر جلدی است.

تصویر شماره 85

تصویر شماره 86

مشخصات :کلنی این قارچ با رشد کمی سریع در مدت 7 روز قطر کلنی آن به حدود 44-40 میلیمتر میرسد در ابتدا کلنی بهم فشرده و متراکم بوده ولی بزودی تمایل به پخش و گسترش در روی محیط کشت پیدا میکند منظره کلنی صاف نمدی شکل یا دانه ای و یا پودری و دارای شیارهای غیر منظم می باشد البته اغلب به صورت شعاعی و چین خورده است رنگ کلنی بر حسب گونههای آن متفاوت و معمولا به رنگ ،سفید ،خاکستری قرمز ،روشن ارغوانی کرم مایل به زرد نارنجی یا لیمویی صورتی دیده میشود پشت کلنی بیرنگ یا زرد قهوه ای و یا ارغوانی است تصاویر شماره 84 و 85 برخی از قارچها وجود دارند که اسپورهای آنها به صورت توده های مرطوب در نوک سلولهای کنید یوژنوس مستقیم و طویل تولید میشوند اینها عمدتا در درجه پیچیدگی انشعابات کونیدیوفور با هم تفاوت دارند ساده ترین آنها گروه وسیع آکرومونیوم میباشند. گونه های این قارچ بر روی اکثر محیطهای کشت رشد سریعی دارند کلنی آنها در ابتدا مسطح و با گذشت زمان پنبه ای شکل میشوند کلنیها به رنگهای سفید ،زرد، صورتی و نیز خاکستری دیده میشوند و پشت کلنی بی رنگ است.

ساختمان میکروسکپی میسیلیومهای رویشی نازک، منشعب با تیغه های میانی دارد. دارای کونید یوفور مشخص و واضحی نبوده و در اصل سلولهای مولد کونیدیا مستقیما از میسیلیومهای رویشی ریشه گرفته اند. کونیدیها عمدتاً تک سلولی بوده به اشکال ،کروی بیضوی استوانه ای شکل و کمی خمیده، شفاف و بی رنگ

ص: 152

میباشند که بوسیله ماده موکوئیدی و چسبناکی به یکدیگر اتصال یافته اند این اتصال سست بوده و هنگام دستکاری ) تهیه لام برای مشاهده میکروسکپی به آسانی و به سرعت پراکنده میشوند عموماً کونیدیها بصورت توده های کروی بر روی میسیلیوم های کوتاه دیده میشوند تصویر شماره 86)

کونید یوفور این قارچ در صورت مشاهده کوتاه و مستقیم به پهنای 3 میکرون و بطول 20 تا 60 میکرون و بدون تیغه میانی و شاخه های جانبی است کونیدیوفور به صورت شاخه های یک درمیان در اطراف میسیلیوم هوایی بوجود می آید. هیفهای این قارچ به فیالیدهای بدون انشعاب و کوتاه ختم میشوند که گاه طویل گردیده و در طول آن دیواره عرضی بوجود می آید. کونید یا در رأس کونیدیوفور ایجاد شده تخم مرغی یا شلجمی کشیده بیضی خمیده شفاف و معمولا تک سلولی است و گاهی در اثر وجود یک یا دو تیغه میانی 2 تا 3 سلولی دیده میشوند کونیدیا تک تک در رأس کونیدیوفور ایجاد شده و در اثر فشار به یکدیگر تشکیل اسپور بهم فشرده و مجتمعی در رأس آن مینماید که بوسیله یک ماده چسبنده به یکدیگر چسبیده اند ولی این اتصال بقدری سست است که در اثر دستکاری به آسانی در محیط پراکنده میشوند هنگام تهیه اسلاید مرطوب میکروسکپی معمولا یک اسپور در اتصال به بعضی از سلولهای کونیدی را باقی میماند در کلنیهای شبه مخمری خوشه ای از اسپورها اغلب در اسلاید تهیه شده از حاشیه کلنی دیده می.شود اسپورهای آکرومونیوم گاهی مشابه حالت میکروکونیدیال فوزاریوم است تصویر شماره 87 اگرچه در فوزاریوم اسپورها معمولا قلوه ای شکل بوده و رنگ کلنی ارغوانی تر است تا نارنجی که در آکرومونیوم دیده میشود کونیدیها بیضی شکل و 1 تا 2 سلولی هستند گاهی زنجیروار و گاه به صورت توده ای در اطراف فیالیدها جمع میشوند.

برای شناسایی این قارچ محیط Potato dextrose Agan» و «Commealaga» بسیار مناسب هستند. اگر کلنی ها در معرض نور طبیعی قرار گیرند ویژگیهای رنگی کلنی ها به صورت نمایان تری خود را نشان خواهند داد.

تصویر شماره 87

ص: 153

دیده میشود پشت کلنی سیاه رنگ است تصویر شماره (90

ساختمان میکروسکپی میسیلیومهای رویشی ،سیاه منشعب و واجد تیغه میانی می باشند کونیدیوفور ساده، کوتاه، دارای تیغه میانی و اغلب غیر منشعب است. کونیدیاها سیاه رنگ، چماقی یا توتی شکل، پایه کونیدیا پهن و محدب و رأس کونیدیا باریک و کشیده است تصاویر شماره 88 و 89) تیغه های طولی و عرضی کونیدیاها را به قطعات کوچکی تقسیم نموده بطوریکه شبیه نارنجک دیده میشوند کونیدیاها بدنبال یکدیگر و بصورت

تصویر شماره 89

تصویر شماره 90

زنجیرهای کوتاه دیده میشوند تکثیر کونیدیا به روش آکروپتال و ابعاد کونیدیا 837180-18 میکرون است. اندازه اسپورهای بزرگ آن که 200-20 میکرون طول و 718 میکرون عرض دارد (تصویر شماره 91 اجازه میدهد که اسپورهای این قارچ در بینی دهان و راههای فوقانی تنفس رسوب کند و با آسم نانوایان در ارتباط است. گونه آلترناریا آلترناتا قادر به تولید اسید تنازوئیک و متابولیتهای سمی مختلف است که با بیماری انسان یا حیوانات در ارتباط است عامل شایع آسم اکسترنزیک ازدیاد حساسیت نوع (I .است علائم حاد شامل آدم و برونکواسپاسم و در موارد مزمن ممکن است آمفیزم ریوی ایجاد شود.

شش گونه از جنس آلترناریا قادرند موجب بروز عفونت در افرادی شوند که بعلت ضعف سیستم ایمنی مستعد شده اند که مهمترین آنها آلترناریا آلترناتا میباشد. آلترناریا بخوبی قادر به رشد و ایجاد کلنی بر روی سطح برهنه و مرطوب ضایعه یا زخم قبلی پوست بوده و بطور مکرر نیز از این مناطق جدا میشوند هر چند که در آسیب زایی آنها هنوز اطمینان کافی وجود ندارد. گزارشهای معتبری از بروز فئوهایفومایکوزیس توسط این قارچ وجود دارد ،استئومیلیت عفونت ،بینی ندولهای ریوی لوکالیزه و نیز ندولهای جلدی از

ص: 155

تصویر شماره 91

انواع آزردگی های دیگری است که توسط این قارچ و اغلب در افراد واجد اختلالات سیستم ایمنی دیده و گزارش شده اند.

می.باشند معمولا باعث بروز عفونت در انسان نمیشود . برخلاف اکثر گونه های دیگر این جنس که پارازیتهای اختصاصی گیاهان هستند، A. pullulans روی گیاهان در حال فساد زندگی میکند. واجد هیفهای بزرگ تیره رنگ با جدار عرضی و دیواره ضخیم است که به همراه آنهایفهای ظریف شفاف با دیواره نازک نیز دیده می.شود در اطراف سلولهای کونیدی،زا کونیدیهای شفاف تشکیل میشود و در محل آزاد شدن در روی سلولهای کونیدی را نشانه های دندانه مانند باقی میماند کونیدی جوانه میزند و بلاستوکونیدی ایجاد مینماید از ضایعات زگیلی شکل جدا شده و عفونت آن در جوجه تیغی نیز گزارش شده است. در بررسی میکروسکوپی کشتهای ،جوان میسیلیومها باریک بوده و جدار نازک و بی رنگی دارند ولی به مرور زمان میسیلیومها قطور و طویل ،گشته جدارشان ضخیم و رنگشان تیره شده و در نهایت به زنجیره ای از سلولهای چهار گوش دو جداره و سیاه رنگ تبدیل میگردند تصویر شماره (93 در کلنیهای جوان و همچنین در کشتهای کهنه کونیدیوفور فرق چندانی با میسیلیومهای رویشی نداشته و چنین به نظر میرسد که کونیدیاها مستقیماً از میسیلیومهای رویشی منشاء گرفته اند. در کلنیهای جوان تعداد زیادی کونیدیاهای کروی و یا بیضی شکل در اطراف میسیلیومها دیده میشوند که بی رنگ بوده و یا نخودی بوده و بر روی یک برجستگی کوچک دانه مانندی قرار میگیرند .کونیدیاها به سرعت جوانه زده و و ایجاد توده ای از کونیدیا را میکنند در کلنیهای کهنه کونیدیاها تیره تر شده و پخش میشوند در عین حال ممکن است از پاره ای از سلولهای قطور میسیلیومهای قدیمی لولههای زایای کوچکی خارج گشته و ایجاد جوانه کوچکی را بنمایند و یا آن که لولههای زایا رشد نموده و میسیلیوم های تازه و باریکی را ایجاد کنند.

تصویر شماره 92

تصویر شماره 93

ص: 157

تصویر شماره 97

تصویر شماره 104

و یا به رنگهای روشن زرد یا صورتی بسیار (کمرنگ میباشند. جدار آنها صاف و یا کمی خشن است. زنجیره کونیدیاها نیز مستقیم بوده و فاقد زنجیره های جانبی است بعضی از گونه های آن ایجاد کلامیدو کونید یا می نمایند. از آنجایی که بعضی از گونه های پسیلومایسس دارای تکثیر جنسی میباشند آنها را در جنسهای بایسو کلامیس (Byssochlamys)، تالارومایسس (Talaromyces) و ترمواسکوس (Thermoascus) طبقه بندی مینمایند.

کلنی دارای رشد سریع قطر کلنی در عرض 5 روز به 7 سانتیمتر میرسد ) بوده بصورت پوشش صاف و نازکی سطح آگار را فرا می گیرد کلنی رنگ سبز ،طلایی، خاکستری مایل به قهوه ای یا صورتی دارد ممکن است به رنگ قهوه ای زرد یا سبز قهوه ای نیز دیده شود همچنین ممکن است پشت کلنی بی رنگ یا زرد قهوه ای باشد. ساختمان اسپورزایی آن اکثرا پنی سیلی می باشد ولی علاوه بر آن اسپورهای دیگری که بنام اسپورهای درشت Macrospore گفته میشوند و به شکل کروی یا نزدیک به آن و به ابعاد 8-6 میکرون در نزدیکی میسیلیوم رویشی و مجاور سطح کشت دارد.

تصویر شماره 105

کونیدیوفورها با جدار صاف و نازک 4 × 90-80 میکرون و در انتهای خود به 4 تا 6 شاخه چتری مانند ختم میشوند. اکثراً در اطراف کونیدیوفور انشعاباتی دیده میشود که فقط از استریگما بوجود آمدهاند کونید یوفورها از میسیلیوم هوایی بوجود می آیند. ساختمان پنی سیلیوس واجد انشعابات چتری شکل و اکثراً غیر منظم و چندین بار تقسیم شده است. شاخهها قاعده باریک تر و رأس پهن تری داشته و در رأس خود نیز یک یا دو بار تقسیم میشوند و هر یک 4-3 شاخه یا متولا در رأس خود دارند و غالباً واجد یک یا چند تیغه میانی بوده و به اندازه 5-3×40 - 30 میکرون می باشند. استریگما قمقمه ای شکل با دهانه کشیده

یا مانند چماق ،واژگون واجد یک قسمت بدنه ای یک دهانه نسبتا طویل و بتدریج باریک شونده است که از محور اصلی بدنه به سمتی خم

ص: 163

می،شود بطوریکه ما بین محور این دو قسمت زاویه منفرجهای وجود دارد استریگماها از یکدیگر دور شونده میباشند کونید یا لیمویی شکل به فرم بیضی کشیده یا خربزه ای شکل با جدار صاف یا کمی مخطط و کلفت است که بتدریج از دهانه استریگما خارج میشوند زنجیره کونیدیا بدون شاخههای جانبی نسبتا طویل و از یکدیگر دور شونده هستند. فیالیدهای این قارچ بطور منفرد یا مجتمع بر روی کونیدیوفور و یا مستقیماً در روی هیفهای رویشی تشکیل می گردند (تصاویر) شماره 105 و 106)

تصویر شماره 106

این قارچ در خاک به وفور یافت میگردد. از این قارچ آنتی بیوتیکی بنام verotin جدا کرده اند که در بعضی از ضایعات قارچی پوست مؤثر است برخی از گونه های آن را از عوامل ضد عفونی کننده مانند ساولن در اتاقهای عمل یا بخشهای مراقبت ویژه جدا کردهاند که به راحتی قادر به رشد و زنده ماندن در این مواد بوده است. این قارچ بندرت به عنوان عامل اندوکاردیت کراتیت و عفونت ریوی شناخته شده است از طرفی پسیلومایسس شباهت به ورتیسیلیوم، اکرومونیوم و پنیسیلیوم دارد اختلاف آن با پنیسیلیوم بیشتر در ایجاد رنگ طلایی است. علاوه بر سلولهای کیندی زای اغلب) منفرد و طویل این قارچها از دیگر گونه های پنیسیلیوم در رنگ اسپور فرق میکنند. اسپورها و کلنی در P. Lilacinum ارغوانی ،کمرنگ در حالیکه در varioti . آنها قهوه ای هستند به شکل ماسه یا ریگهای قهوه ای رنگ هر دو نوع فوق دارای کلنیهای مسطح و پودری با رشد متوسط میباشند گونه های این قارچ گاهگاهی به عنوان عامل عفونتهای عمقی در جانوران خونسرد و حشرات گزارش شده اند.

Paecilomyces varioti به کاغذ صدمه میزند و کلنیهای آن به رنگ زرد با سایه های قهوه ای روشن می باشند.

ص: 164

تصویر شماره 107

بطری شکل هستند و فیالید نام دارند فیالیدها یا مستقیماً در انتهای کونیدیوفور یا در روی انشعابات کونیدیوفور(metula) قرار میگیرند و حالتی شبیه جارو ) یا مسواک ( دارند که به آن ساختمان پنی سیلی یا پنی سیلوس می.گویند کونیدیها عموما کروی ،شکل با دیواره خاردار یا ،صاف بی رنگ یا سبزرنگ میباشند این جنس از زنجیره هایی از کونیدیهای تک سلولی تشکیل شدهاند که از آن سلول کونیدی زای اختصاصی بنام فیالید بصورت basipetal تولید میشوند (تصویر شماره 107)

تصویر شماره 108

برای شناسایی پنیسیلیومها آنها را در محیط Potato dextrose Ager و Czaped dox Agar کشت داده و در 25 درجه سانتیگراد انکوبه مینمایند. اکثر گونهها ظرف 7 روز اسپورزایی می.کنند. برخی از جنسهای دیگر شباهت میکروسکپی خیلی زیادی با این قارچ دارند گلیو کلادیوم و تریکو در ما بوسیله توده ها یا خوشههای اسپور مشخص میشوند و زنجیره های هیدور فوبیک تشکیل نمی دهند پسیلومایسس بوسیله گردن دراز سلول کونیدیوژنوس فیالید) مشخص می گردد برخی از گونههای شایع تر این قارج به سیکلوهگزامید مقاوم هستند

اهمیت کلینیکی بسیاری از گونه های پنیسیلیوم آلوده کننده های شایع سوسبتراهای مختلفی بوده و بعنوان تولید کننده های بالقوه مایکوتوکسین مطرح میباشند بنابراین شناسایی دقیق آنها بویژه اگر آلوده کننده

ص: 166

مواد غذایی باشند بسیار اهمیت دارد برخی از گونه ها دارای خواص بیماریزایی می.باشند به بیماری عمقی و درونی ایجاد شده توسط این گونه پنی سیلیوز می.گویند اشکال درون سلولی آن شبیه به قارچ بیماریزای حقیقی هیستوپلاسما کپسولاتم می.باشد گونههای پاتوژن برای انسان نادر هستند اما عفونت با گونه های فرصت طلب باعث ایجاد کراتیت ،قارچی اتومایکوزیس و اندوکاردیت می.شود. اخیرا عفونتهای ریوی و منتشره بویژه بوسیله marneffei . در بیماران مبتلا به AIDS گزارش شده اند.

گونه های این قارچ به دلیل تولید فرآوردههای دارویی نظیر داروهای ضد باکتریایی و یا ضد قارچی واجد اهمیت فراوان میباشند. برخی دیگر از گونه ها قادر به تولید توکسینهای سرطان زا و خطرناک میباشند بطور مثال از Pencillium griseofulvum داروی ضد قارچی گریزئوفولوین و از کشت P. rubrum و پنیسیلیوم پاتولوم توکسینهایی مانند پاتولین و آفلاتوکسین تولید میشود. همچنین گونههای پنیسیلیوم از رشد C. immitis جلوگیری میکنند این جنس بر روی الیاف سلولزی پارچه و کاغذ رشد میکند و با تولید آنزیمهایی از دسته آمیلازها و اسیدهای آلی مانند اسید لاکتیک اثر تخریبی روی الیاف باقی می گذارد

ساختمان :ظاهری کلنی ها سریع رشد میکنند به رنگ خاکستری تا سیاه جیر مانند تا نرم بوده و پیگمانهای تیره تولید میکند

ساختمان میکروسکپی کونیدی پرسلولی فراگرا) یا دیکتیوکونیدی و به صورت شاخههای کوچک میخی شکل بر روی هیف ها روییده است. کونیدی بیضی پهن (کشیده گلابی مستطیلی و معمولاً خاردار یا صاف است بیماری زایی یک گونه آن به نام پیتومایسس کارتاریوم اغلب اگزمای عمیقی در صورت ایجاد میکند

تصویر شماره 111

تصویر شماره 112

تریکوتشیوم روزئوم باعث ایجاد کلنیهای کرکی و پف کرده روی کاغذ میشود این کلنیها ابتدا سفید رنگ بوده سپس به رنگ قرمز کمرنگ در می آیند بهترین منبع ازت برای این قارچ نیز فسفات آمونیم است.

مایل به قهوه ای یا سیاه رنگ یا بی رنگ میباشد لکه های نا منظمی از اسپورولاسیون سبز که در اطراف پلیت بهتر دیده میشود ایجاد میشود کشت آن از نظر رنگ به پنیسیلیوم خیلی شبیه است اما حالت کلنی و منظره میکروسکپی آن با پنیسیلیوم فرق دارد. کونيديوفور این قارچ کوتاه و به شکل شاخه های نا منظم بوجود میآید 3-2/5 میکرون ) دو تا سه بار شاخه میزند.این شاخه ها به شکل چتری قرار نگرفته اند. کونیدیوفور در انتهای خود متورم نبوده و در رأس خود ایجاد کونیدیا میکند که به شکل دستجات چند تایی کنار هم قرار گرفته اند و با توجه به اینکه در ماده چسبنده ای نیستند به سهولت در موقع تهیه لام از هم جدا میشوند

فیالیدها بیضوی یا فلاسکی شکل هستند کونیدیها ،کوچک تک سلولی کروی تا بیضوی، صاف شفاف تا سبز رنگ میباشند و به شکل تودهای توپ مانند در نوک فیالیدها دیده میشوند

میسیلیومهای آنها شفاف منشعب با تیغه میانی است دستگاه زایشی از کونیدیو فورکوتاه، نامنظم، تقریباً مستقیم که غالباً به دو یا چند شاخه به رنگ زیتونی یا سیاه تقسیم میگردند تشکیل شده است. ساختمان اسپورزایی شبیه درخت .است کونیدیها تک سلولی گرد با جدار صاف یا خشن بوده و به صورت دسته جمعی در انتهای کونیدیوفور قرار دارند و به راحتی از هم جدا شده با یک تیغه میانی) و پخش میشوند. رنگ کونیدی سبز زیتونی گاهی بیرنگ است. کونیدیهای بالایی لزج و در انتهای نوک) فیالید بطری شکل بصورت خوشه ای شکل دیده میشود

خصوصیات تشخیص این قارچ

کونیدیوفورهای خیلی منشعب به شکل هرم قاعده هرم شدیداً منشعب و شلوغ و رأس هرم فیالیدهای کمتری دارد که بصورت تک و منفرد دیده میشوند کونیدی صاف و حدوداً گرد و کروی است و طول آن در حدود 3/5 میکرون میباشد درجه مطلوب برای رشد harzianum . حدود 30 درجه سانتیگراد است این قارچ از خاک جنگل در اکثر نقاط دنیا جدا شده است.

تصویر شماره 115

تصویر شماره 119

ساختمان میکروسکپی کونیدیهای قهوه ای تیره ،رنگ بیضوی یا شبه ،بیضوی کشیده و دارای دیواره صاف هستند این کونیدیها در داخل یک روزنه (poroconidia و بر روی یک کونیدیوفور کشیده و خمیده که محور اصلی است قرار دارند (تصویر شماره 118

این کونیدیها دارای تیغه میانی بوده که سلولهای اصلی کونیدی را در طول دوره بلوغ از هم جدا می کنند جوانه از یک سلول یا همه سلولها منشاء میگیرد و محل جوانه پیوندگاه متورم نیست انتهای کونیدیوفور پیچ خورده و آن را به عصای چوپانان تشبیه کرده اند درکسلرا از کورولاریا بخاطر ایجاد کونیدیهای بیضی شکل با دیواره صاف و از هلمنتوسپوریوم بخاطر کونیدیوفور خمیده و ناصاف قابل تشخیص میباشد (تصویر شماره 119)

بیماری زایی این قارچ از ورم چرکی مغزی یا آبسه مغزی جدا شده است. همچنین در موارد کشنده آنسفالیت در بیمارانی که به لنفوسار کوم مبتلا بودند دیده شده است گاهی میتواند عفونت قرنیه چشم را سبب شود و در حیوانات، ضایعات زخمی جلدی و زیرجلدی ایجاد می کند

ابعاد کونیدیا 28-17 × 120 - 40 میکرون است. روی علوفه غلات، حبوبات و غذاهای در حال فساد یافت میشود

ص: 177

تصویر شماره 122

تصویر شماره 123 رایزوپوس استولونیفر و 124

رشته های کمانی شکل بنام استولون خارج میشود و در انتهای خود به قسمت پهن تر و گره مانندی (node) منتهی میشود که از یک طرف این گره ها یک دسته ساختمان میسیلیوم قهوه ای رنگ بنام ریشک (rhizoid) با انشعابات متعدد را بوجود میآورند و در سمت دیگر آن اسپورانژیوفور به شکل دستجات 2-4 تایی قرار میگیرد ریشکها باعث چسبندگی استولون به محیط کشت یا جدار شیشه میشوند. دیواره اسپورانژیوفور صاف، بسیار طویل و عریض بوده به ابعاد 400 - 500×24 - 42 میکرون میباشد و بصورت منشعب نیست و در رأس خود به یک ناحیه کروی شکل بنام (columella) کلوملا ختم میشود که دور آن را اسپورانژیوم احاطه می.کند اسپورانژیوم کروی یا تقریباً کروی شکل است و واجد قسمت قاعده ای پهن تر با جداره ای نازک و غیر منطبق به اندازه 100 - 350 میکرون که در ابتدا سفید رنگ و بعد از رسیدن آبی سیاه رنگ میشود. اسپورانژیوسپور بیضی ،کشیده کم رنگ یا قهوه ای رنگ با جدار صاف یا کمی مخطط و یا خاردار است که 12-9 × 8-7 میکرون اندازه دارد تصاویر شماره 120 ، 121، 122، 123، 124).

در بعضی از انواع رایزوپوس زیگوسپور ایجاد میشود که در قسمت میسیلیوم تغذیه ای و یا استولونها دیده میشود و بصورت کروی شکل و عریان و اندازه آن 160 - 220 میکرون است.

ص: 179

بیماری زایی جزو عوامل موکور میکوز است و در بافت به شکل هیفهای ،فراخ، بدون دیواره عرضی و به قطر یک تا 25 میکرومتر دیده میشود قارچی آلرژیک و نواحی ابتلا در انسان عمدتاً از ریه چشم سینوسهای بینی و مغز میباشد

تصویر شماره 131

نامیده می شده است کلنی این قارچ در محیط سابورو دکستروز آگار و در دمای 25 درجه سانتیگراد دارای رشد سریع بوده، سطح آن کرکی و در ابتدا سفید و سپس متمایل به قهوه ای یا خاکستری و سرانجام خرمایی رنگ می.گردد. منظره پشت کلنی خاکستری تا سیاه رنگ .است این ارگانیسم همو تالیک بوده و در بعضی انواع آن در سطح محیط آسکو کارپ از نوع کلیستو تشیا ایجاد می.شود اندازه کلیستوتشیا 100 الی 300 میکرون بوده و به رنگ زرد مایل به قهوه ای است در داخل آن تعدادی آسک بیضی یا چماقی شکل دیده میشود و داخل هر کدام از این آسکها 8 آسکوسپور به ابعاد 79 × 5-4 میکرون و به رنگ قهوه ای وجود دارند. دمای مطلوب برای رشد این قارچ 30 تا 37 درجه سانتیگراد است

در آزمایش میکروسکپی میسیلیوم ها ،منشعب دارای تیغه ،میانی شفاف و به قطر یک الی سه میکرومتر همراه با کونیدیهای فراوان بیضی یا گلابی و یا لیمویی شکل دارای جدار ضخیم و به ابعاد 10-6 × 9-4 میکرون مشاهده می.شوند کونیدیاها ممکن است بدون کونیدیوفور و یا با کونیدیوفورهای کوتاه یا بلند به میسیلیومهای رویشی متصل گردند (تصویر شماره 131).

ص: 183

تصویر شماره 138

وسیع داخلی مشخص میشود. غالباً در عفونتهای چشم، پوست و ناخن دیده میشود.

تصویر شماره 142

تصویر شماره 143

ص: 189

تصویر شماره 147

تصویر شماره 148

ص: 192

،کونیدی گاهی نشانه پهن باقی میماند آرتروکونیدی و فیالوکونیدی در برخی از گونه ها وجود دارد برخی از گونه ها ، ترموفیلیک کراتینوفیلیک یا سلولیتیک هستند. مرحله تلئومرف شامل کتنومایسس آرترو درما و غیره است.

تصویر شماره 149

تصویر شماره 150

رشد آهسته تا متوسط است و منظره پودری یا مخملی دارد و ممکن است شیارهای ضعاعی شکل داشته یا نداشته باشد. رنگ کلنی ها زیتونی تیره قهوه ای تا قهوه ای متمایل به سیاه است تصویر شماره (152)

دسته وسیعی از گیاهان منبع غذایی برای این قارچ می.باشند. روی گیاهان ،مرده گیاهان ،چوبی غذا کاه و حصیر ،خاک نقاشیها و منسوجات یافت میشوند بیش از 10 آنتی ژن تولید میکند عامل شایع آسم اکستر نزیک میباشد از علائم ،حاد ادم و برونکو اسپاسم و از جمله علائم مزمن ،آن آمفیزم ریوی می باشد.

رشد کلادوسپوریوم ها آهسته تا متوسط است. کلنی آنها پودری و یا مخملی بوده و ممکن است با یا بدون شیارهای شعاعی شکل باشند رنگ کلنیها زیتونی تیره قهوه ای تا تقریبا سیاه رنگ میباشند. میسیلیومهای رویشی منشعب بوده و دارای تیغه های میانی هستند تیغه های میانی کاملا سیاه رنگ میباشند (تصویر شماره 151 در تصویر شماره 150 و 154 اسپورهای تک و یا دو سلولی که دارای تنوع در اندازهی خود میباشند مشاهده میشود

تصویر شماره 151

تصویر شماره 152

ص: 195

تصویر شماره 156

تصویر شماره 157

تصویر شماره 158

تصویر شماره 159

Ceratostomella میباشد و یک جنس پلی مورفیک است بطوریکه چندین نوع اسپور در کشتهای آن دیده شده است که به اسامی زیر خوانده میشوند

زنجیره های منشعب اسپور مانند کلا دوسپوریوم اسپورهای انتهایی به صورت خوشه ای مانند سفالوسپوریوم و اسپورهای جانبی و خوشههای انتهایی مانند اسپورتریکوم

تخم مرغی شکل یا بیضی کشیده اند که تک تک از دهانه استریگما خارج شده و به صورت توده ای بهم فشرده در رأس کونیدیوفور مجتمع میشوند و توسط یک ماده چسبنده و لزج به یکدیگر چسبیده اند. کونیدی ها شفاف هستند اما به صورت توده و تجمعی دیده میشوند و توده آنها رنگی به نظر می رسند بیضوی شکل بوده و در کنار یکدیگر شبیه توپ دیده میشوند.

(ovate conidia که در آنها کونیدیای بیضوی و همواره با جوانه دیده میشوند این نحوه تولید اسپور و جوانه زدن آنها باعث پدید آمدن توده های بزرگ از اسپورهای بیضوی شکل شده که با جریان هوای بسیار ملایم پراکنده می.شوند در نواحی قدیمیتر مربوط به میسیلیوم رویشی سلولها شکسته و تشکیل آرتروسپورهایی با دیواره ضخیم می.نمایند

اسپورهای این قارچها نه تنها به آسانی از هوا و خاک جدا میشوند بلکه گونههای آن قادرند با رشد و تکثیر بر روی مواد غذایی همچون ،نان لبنیات ،مربا، ترشیجات ،کنسروها ،کمپوتها شیرینی ها، صیفی جات و میوه ها باعث آلودگی و فساد آنها گردند. بعضی از گونه های این جنس نظیر موکور راموسیسیموس

(M. ( ramosissimosus ، سیرسینه لوییدس (cricinelloides ) ایندیکوس Midicus راسموسوس (M.racemosus) قادرند در افراد مستعدی چون مبتلایان به کتواسیدوز دیابتی، ایجاد بیماریهای متعدد ریوی ،جلدی مغزی و به طور کلی احشایی را بنمایند. همچنین اسپورهای این دسته از قارچها آلرژن بوده و درصورت وجود زمینه ،مستعد توانایی ایجاد حساسیت در انسان را دارا میباشند . موکور با ایجاد سقط جنین در گاوها نیز میتوانند باعث زیانهای اقتصادی گردند. رشد این عوامل سریع بوده و ایجاد کلنی خاکستری روشن تا تیره و یا قهوه ای رنگ را می کنند (تصویر شماره 163 به علت داشتن انبوه میسیلیومهای ،رویشی هوایی و زایشی کلنی آنها به سرعت به حالت پشمی و یا پنبه ای در میآید پشت کلنی بیرنگ .است. از نظر ریزبینی از میسیلیوم هایی فراخ و بدون تیغه میانی تشکیل یافته ولی در کشت های قدیمی ممکن است میسیلیومها دارای تیغه های میانی نامنظم و کامل نشده ای باشند دستگاه زایشی از میسیلیومهای ساده و اغلب منشعبی تشکیل یافته که چون در انتها به جسمی کروی به نام اسپورانژیوم ختم میشوند به آنها اسپورانژیوفور میگویند در داخل اسپورانژیوم و در محل اتصال به اسپورانژیوفور جسم مخروطی شکلی به نام کلوملا (columella دیده میشود (تصویر شماره 164 باگذشت زمان و ،بلوغ اسپورانژیوم تیره رنگ گشته و تعداد زیادی اسپور در فاصله بین کلوملا و دیواره آن ایجاد میگردند اسپورها گرد یا بیضی با جدار نازک و صاف و معمولا بدون رنگ بوده و از آنجایی که در داخل اسپورانژیوم جدار آن نازک گشته و با پاره شدن آن اسپورها آزاد میشوند در واقع در این نوع از تکثیر غیر جنسی اسپورها تک تک ساخته نشده بلکه با تکثیری که بی شباهت به تکثیر شیزوگونی انگل مالاریا ،نیست به یکباره صدها اسپور در داخل اسپورانژیوم ساخته شده و آزاد می.گردند علاوه بر این تکثیر غیر جنسی گونه های موکور قادرند به طریق جنسی نیز تکثیر یافته و ایجاد سلول باروری به نام زیگوسپور ( zygospore را بنماید همچنین با نامساعد شدن شرایط ،زندگی در وسط و انتهای میسیلیومها کلامیدوکونیدیاها ایجاد میشوند که برخلاف میسیلیوم و اسپورانژیوسپورها، دارای دیواره ضخیم و کلفتی هستند اگر چه ممکن است کلنی موکور از نظر ظاهری با کلنی رایزوپوس اشتباه ،شود ولی با عدم مشاهده گره (nude)، ریشک (Rhizoid) و استولون (Stolon ) در مطالعه ریزبینی به راحتی جنسهای موکور و رایزوپوس را میتوان از یکدیگر تشخیص داد.

ص: 203

تصویر شماره 166

تصویر شماره 167

تصویر شماره 168

تصویر شماره 169

تصویر شماره 170

پسیلومایسس (ادامه) آلترناریا ،36 37 ، 50 51، 56، 74، 79، 81، 90،

188 ،155 ،154 ، 122 ، 120

آلترناریا ،آلترناتا، 155

پسیلومایسس واریوتی 49

پلیکولاریا، 51

پنیسیلیوم ،28 36 37 39، 44، 49، 51، 56،

آلشریا بویدی ،ای 182

بازیدیوبولوس 121

بازیدیو میست، 25 26 27، 48

بایسو کلامیس 163

بایپولاریس، 90، 159، 197

بایپولاریس اسپیسیفرا ، 159

بایپولاریس استرالینسیس 159

بایپولاریس ، هاوائینسیس 159

بلاستومایسس 193

بلاستومایسس درماتیتیدس، 120، 121

بوتریتیس 51، 121، 160

بوتریتیس سینرا 49

بوتریوتریکوم 51

بوتریوتریکوم آترو گریزوئوم، 49

بوتریوسپوریوم 120

بیوریا، 121

بیوریا باسیانا 161 ،121 ،120 ،90 ،81، ،79، 76 75 74 ،65، 63

،167 ،166 ،165 ، 164 ،162 ،149 ،145 ،134 199 ،173

پنیسیلیوم اکسپنسوم 169

پنیسیلیوم پاتولوم 167

پنیسیلیوم پورپوروژنوم 170

پنیسیلیوم ،روبروم 170

پنیسیلیوم سیکلوپیوم 169

پنیسیلیوم فرکوئنتنس 167

پنیسیلیوم فونیکولوزوم، 65

پنیسیلیوم کازی کولوم 168

پنیسیلیوم ،کرایزوژنوم 75

پنیسیلیوم لوتئوم 75

پنیسیلیوم نوتاتوم 168

پنیسیلیوم وروکوزوم، 165

بیوریا براسیکانا، 161

بیوریا ،دنساء 161

پتریلیدیوم بویدی ای نگا آلشریا بویدی ای

پترومایسس، 133

پستالوشیا 48، 51

پنیسیلیوم ،ورو کولوزوم 169

پیتوسفالیس 121

پیتومایسس، 122، 170

پیتومایسس چارتاروم 28

پیتومایسس کارتاریوم 171

پیلایرا 121

پسیلومایسس 51، 49، 76، 120، 121، 151، 162،

پیلوبولوس، 121 166 ،164 ،163

تورولومایسس، 163، 175

ص: 212

تامینه ،یوم 121

ترموآسکوس، 163

تریکوتشیوم 51، 120، 121، 171

تریکوتشیوم ،روزئوم 50، 172

،زیگومیست ،48، 121، 180، 190

ژئوتریکوم 120 ، 175

ژئوتریکوم کاندیدوم 76، 175

،سپدونیوم 49، 51، 121، 181

سرپولا لاکریمنس، 182

تریکودرما، ،39 ،49، 51، 63 65، 74، 110، 120، 174 ،172 ،166 ،121

تریکودرما ریسه ای 110

تریکودرما ویریده، 64، 65، 174

تریکودرما هاریزیانوم 173

تریکو کلادیوم 5150

تورولا، 50، 51، 122

تورولومایسس، 175

چائتوسارتوریا، 133

چتو کونید یوم نگا کتوکونیدیوم

جئومایسس ،پانوروس، 176

درکسلرا ،90، 122 ، 159 ، 176، 177، 197، 207

سفالوتریکوم، 122

سفالوسپوریوم ،48، 51، 120، 199،151

،سیرسینلا، 120 ، 121، 184

سین سفالاستروم، 120 ، 121 ، 185

سیتالیدیوم، 26

سدوسپوریوم آپیوسپرموم نگا آلشریا بویدی ای

سودوآلشریا بویدی ،ای 182

فائائروکت کرایزوسپوریوم 26

فنليا 133

فوزاریوم ،28 ، 50 51، 63، 74، 79، 81، 90، 188 ،184 ،154 ،153 ،126 ،121 ،120

درماتوفیت، 193

دوترومیست 48، 74

دیكلائنا، 133

دیماتیوم 120

فوزاریم ،سولانی 187

،فوما، 120 ، 121 ، 188

فوما هومیکولا 48

فيكومايسس 121

کانینگهاملا، 120، 121، 190

كتوفوما، 120

کاندیدا 90 ،رایزوپوس، 36، 37 ،39، 74، 75، 79، 120، 121، 203 ،179 ،130،178

رایزوپوس استولونیفر، 178، 179

رایزوموکور، 180

رایزوموکور پوسیلوس، 131

رینو کلادیا، 122

زیگومایکوتینا 130

کتوکلادیوم 121

کتوکونیدیوم، 191

کتوملاهوریدا، 48

ص: 213

کتومیوم فانی کولوم 191

کتومیوم ،48 ،51 ،74 ،76، 120، 121، 188، 192 ،191

گلیوماستیکس (ادامه)

گلیوماستیکس کونوولته 50

مایستیسموس 28

،مایکوگون، 51

منوسپورا، 200

منوسپوریوم آپیوسپرموم، 120

مورتیرلا، 121

کتومیوم کوچلیوریس 191

کتومیوم گلوبوزوم، 26، 63، 65، 85

،کرایزوسپوریوم 120، 121، 181، 193

کریپتوکوکوس نئوفرمنس، 81

موکور ،74، 75، 79، 90، 120، 121، 178، 202،

کلادوسپوریوم ،36 37 ،39، 51، 56، 57، 74، 203 199 ،195 ،194 ،122 ،120 ،90 ،82 ،81،79

کلادوسپوریوم اسفرواسپرموم 196

کلادوسپوریوم بانتیانوم 194

کلادوسپوریوم ترایکوئیدس 194

کلادوسپوریوم فولوم 196

کلادوسپوریوم ،کاریونی 194 کلادوسپوریوم کلادوسپوروئیدس 88

کلادوسپوریوم ماکروکارپوم 196

موکور ایندیکوس 203

موکور پوسیلوس 202

موکور راسموس، 203

موکور راموسیسیموس، 203، 204 موکور سیرسینه ،لوئیدس، 203، 204

موکورو میکوز، 180

مونيليا، 201

کلادوسپوریوم ،هرباریوم، 50، 74، 84، 196

کواندفورا، 121

مونیلیا سیتوفيلا، 201

مونیلیال ، 74

کوچلیوبولوس 159

میروتشیوم و روکاریا، 65

میکروسپوروم فولووم 74 کوروولاریا، 51، 74 ، 90، 120، 122،197، 198

کوروولاريا لوناتا 50

کوکسیدیوئیدس ایمیتیس 120 ، 123

گرافیوم 198

،گلیوکلادیوم 120، 121، 166 ،199

گلیو کلادیوم ،روزئوم 50

گلیوکلادیوم ویرنس 26

گلیوماستیکس، 51

میکسوتریکوم، 48

میکوریزا، 42، 44

میکوفیلا 42

نئوسارتوریا، 133

نیگروسپورا، 120، 122، 205

ورتیسیلیوم 121، 164، 206

هستروسپوریوم 120

ص: 214

هلمنتوسپوریوم 198 ،197 ،177 ، 122 ،120 ،90 ،79 ،50

هلیکوستیلوم، 121

همی سپورا، 208

همی کارپنتلز 133

هو ميكولا، 122 ، 209

هیستوپلاسما، 193

هیستوپلاسما کپسولاتوم 121، 181

هیفومیست 121

يومايكوتا 130

يورتيوم، 133

باکتری ها

(خانواده باسیلاسه، 104

باسیلوس 95، 100، 104، 105، 106 ، 109، 110، 111

بلسیلوس استئارو ترموفیلوس 48، 109،108،106،100

باسیلوس اسفریکوس 106

باسیلوس آلکالوفیل، 109

باسیلوس آنتراسیس، 48، 105، 106

باسیلوس برویس 106

باسیلوس ،پاستئوری 109

باسیلوس ،پومیلوس، 106 ، 108 ، 109

باسیلوس سرئوس، 38 ، 43 ، 48، 100، 105، 106

باسیلوس سوبتیلیس ،39، 63،43، 110،107،106

باسیلوس سیرکولانس، 39، 43، 106

باسیلوس ،کوآگولانس ،48 ، 100، 106 ، 108، 109

باسیلوس لیکنیفورمیس، 48، 100، 108، 109

باسیلوس مگاتریوم 106

باکتروئید، 47، 95، 102

اسپروسارسینا، 104

اسپورولاکتو باسیلوس ، 104

استافیلوکوک،88

استرپتومایسس ،47 ،66، 85، 95، 98، 99

استرپتومیست 38، 43

استوویبریو، 95، 102

استرویبریو سلولولیتیکوس 02

اسیدو ترموس، 47، 95، 97

اسیدو ترموس سلولیتیکوس 97

اسیلوسپیرا، 104

باکتروئیدس سلولوزولانس، 38

باکتروئیدس فراجیلیس 102

ترمومنوسپورا، 47، 95، 98، 99

دسولفوتوماکولوم، 104

رومینوکوکوس، 47، 95، 104

سایتوفاگا، 38، 43، 51

سرانگیوم 38، 43

سل ،ویبریو 24، 47، 51، 95، 101

سل فاسیکولا، 51

سلولوموناس، 24، 47، 95، 100، 101

اکتینومیست ،25 ،37 ،47 ،48، 54، 63، 95، 96، 99 ،98 ،97

انتراکوئید 105، 106

سودوموناس، 47، 95، 101

سودوموناس فلورسنس واریته سلولزا، 102

ص: 215

کلدوسلوم، 95، 102 ، 103

کلستریدیوم، 47، 95، 103، 104

کلستریدیوم ،ترموسلوم 38، 109

مایکوباکتری، 38، 43

میکروبیسپورا، 47، 95، 98، 99

یوباکتری، 38، 43

(راسته) آکارینا، 33

حشرات

(راسته) کولئوپترا، 31

آکاروس سیرونگا مایت آرد بید انبار استوائی 30

بید انبار 30

بید آرد مدیترانه ای نگا بید آسیاب بید آسیاب 30

بید برنج 31

بید بلغور هندی 30 31

بید غذای هندی نگا بید بلغور هندی

حشره چوبخوار، 63

سوسک آرد، 32 33

سوسک بیسکویت 32

سوسک عنکبوتی استرالیایی 31

سوسک مبلمان نگا کرم چوب

کارپوگلیفوس لاکتیس نگا مایت آلو

کرم چوب، 27، 32

کرم کشتی، 28

کنه غبار، 34

مایت آرد 33

مایت آلو، 33، 34

مایت خانه، 34، 35

مایت مبلمان، 34 35

مایت 33 34

موریانه، 27، 63

مواد شیمیایی ، بیوشیمیایی و داروها

1و3 بتا دی ،گلوکان 77، 80 82 83 84

1 و 8 دی هیدروکسی نفتالین ، ملانین 82، 85

2 و 7دی کلرودی هیدروفلوئورسئین 60

1 و 4 بتا دی گلیکوپیرانوز 23

4 و 6 دی آمیدینو 2

فنیل ایندول 60

B- ماناناز، 110

اتانل، 38، 70، 102

اتیلن اکساید 62 63 64

ارتوفنیل فنل 67، 68

ارگوتامین 43

اریترومایسین 96

،ازت ،38 ،48 49 50 51، 58، 151، 172

اسپرادسمین، 28

استرپتومایسین 96

استریگماتوسیستین، 88، 159،148،147،143،142

الاستین، 74

اسید تئوکوئیک 114

اسید کلرانیلیک، 67

ص: 216

اسید گلوکونیک 96

اسید استیک 38، 96

اسید اگزالیک 39، 96

اسید پنی سیلیک، 145، 169

اسید تنازوئیک، 155

اسید دی آمینوپیملیک، 114

اسید سوکسینیک 39

اسید سیتریک، 39، 96

اسیدسیکلوپیاکسونیک 147

اسید لاکتیک 38، 39، 167

اسید مورامیک 114

اکسید آهن، 76

اگزو گلوکاناز، 24، 39، 98، 101

آمفوتریسین B،

96 آمونیاک، 76

آمونیوم، 111، 151

آمیتات، 24

آمیلاز ،24، 39 ،75، 96، 98، 103، 109، 167

آمینواسید 108،105

،آهن 35، 36، 48، 76، 108

باسیتراسین، 105

بتاگلوکوزید از نگاسلوبیاز

بنزوات 101

بی کربنات سدیم 70

،پاتولین ،28، 139، 140، 142، 167

پارادی کلرو بنزن 64، 65

پاراکلر ومتاگزایلنول، 68 اندو گلوکاناز ،24 ، 39، 98 ، 99، 101، 109، 110

اولیگوساکارید، 98

ایزومالتوز، 102

آدنوزین تری فسفات 60

آرابینوز، 98

آرسنیک، 149

آرسین، 149

آرگون، 58

آسپاراژین، 49

،پپتون 49

پپتیدو گلیکان، 111

پپتیدومانان، 114

پراکسید هیدروژن 26

پروپیلن اکساید 63

پروتئاز 24، 109، 110

پکتیتاز 24، 98، 103

،پکتین، 47، 102 ، 107

پلی ان استیل گلوکزامین 114

پلی اورتان 75

پلی استر، 75

آفلا توکسین ،28، 29، 88، 122، 133، 145، 167

آکراتوکسین، 28، 145

آکریدین اورنج 60

آلبومین، 74

آلدئید فرمیک، 68

پلی پپتید گلوتامیل 108

پلی ساکارید، 23

ص: 217

پلی میکسین، 105

پلی هگزا متیلن گوانیدین 65

پنتا کلروفنات سدیم 75

پنتاکلروفنل، 67

پنی سیلین 43، 86

پیرووات 98، 102

تانن، 47، 167

تری متیل آمین 140

سلوبیوز ،38 ، 39 98، 99، 101، 102

سلوتریوز، 99

سلولاز ،12 ، 24 ،27، 48، 75، 97، 98، 99، ،110 ،109 ،106 ،104 ، 103 ،102 ،101 ،100 111

سلولز ، 12 ،15 ، 23 ، 24، 25، 27، 36، 37، 38 ،78 ،76 ،75 ،74 ،66 ،50 ،49 ،48 ،47 ،39، ،103 ،102 ،101 ،100 ،99 ،98 ،97 ،95 ،89 ،191 ،165 ،122 ،115 ،114 ،110 ،109 ،104 209 ،193

188 ،186 ،171 ، 167 ،147 ،145 ،143 ،142

تریکوتسن، 28، 81، 86، 151 ، 171، 186، 187، 188 ،

توکسین ،78 ، ،81، 88، 133، 138، 139، 140،

تیمول، 66، 67

جئوسمین، 85

جوش شیرین نگا بی کربنات سدیم چاپکس ،آگار 140

دکستروز، 124

دی اکسید کربن 38 87

دی کلروفن 68

زانتو مگنتین 145

زرالنون 28

ژلاتین 35، 109

سابرو دگستروز آگار 129، 183

ساکارز، 49 سالسیلات، 101

سالیسیلانیلید، 67

سفالوسپورین، 43، 86، 96

سوفوروز، 102

سولفات آمونیوم 49

سیترات، 98

سیترینین 139

سیکلوسپورین، 43، 86

سیکلوهگزامید 166

فتیل پروپان 23

فرمالین نگا آلدئید فرمیک

فروکتوز، 102

فسفات آمونیوم، 49، 50، 172

فسفولیپید 60

فوکوز، 114 فومیگاتین 43

کالوز، 114

کراتین، 42، 74، 193

کربوکسی متیل سلولز 24، 98

سلوبیاز 24، 39، 98

کروم، 75

ص: 218

کلاژن، 36، 74

کلرید جیوه، 67

کلسترول، 111

کیتین، 85، 114، 115

کیتیناز، 75

گالاکتوز، 49، 102

مانیتول، 102

مایستوما 151

مایکوتسیوم 28

مایکوتوکسیکوز، 28

مایکوتوکسین ،28 ، 77، 81 ،86، 87، 122، 132، 166 ،165 ،159 ،145 ،133

گریزئوفولوین 43، 86، 96، 167

متان 122

گزیلوز، 38، 49

متیل بروماید 62، 69

گلبولین، 74

ملانین، 77، 85

گلوتامات گلیسرول ،آگار 108

نشاسته ،29، 32 35، 48، 109

گلوکان، 114

نیترات 111

نیترات آمونیوم 49

گلوکز، 24، 38 ،39 ،49، 84، 96، 98، 99، 102، 124 ،108 ،107 ، 106

گلوکز اکسیداز، 96

گلوکوموناز، 110

گلیسرول، 49، 114

گلیوتوکسین، 84

لاکاز، 26

لاکتوز، 102

لاکتوفنل کاتن بلو، 127، 128، 129

لیستاتین، 96

لیگنین 23 ،25، 26، 42، 47، 99، 122

لیگنیناز 26

مازو، 35

مالات، 98

مالتوز، 49، 102

مانوز، 49، 102

نیترات سدیم 49

نیترات سلولز 24

،نیتروژن 21، 25، 50، 102 ، 107 ، 108، 111، 115

نئون 58

واریوتین 162

ویومیلین، 145

هلیم 58

همی سلولاز 75

همی سلولز، 47

هیپوکلریت سدیم 69

هیدروژناز ، 59

،هیدروفوبین، 77، 82، 84، 85

هیدروکسید آهن، 36

هیدرولاز سلولز، 75

ص: 219

ص: 220

Absidia sp., 130

Fungi

Absidia corymbifera, 130

Absidia glauca, 130

Absidia orchidis, 130

Absidia ramose, 130

Absidia spinosa, 130

Acremonium sp., 151

Acremonium collarette, 154

Acremonium falciforme, 151, 188

Acremonium kiliense, 151, 188

Acremonium recifei, 151, 188

Acremonium restrictum, 151

Acremonium strictum, 188

Acrostalagmus cinnabarinus, 49

Alternaria sp., 154, 156

Alternaria alternata, 74

Alternaria Tenuissima, 75

Aspergillus sp., 75, 133

Aspergillus amstelodami, 66

Aspergillus candidus, 142 Aspergillus clavatus, 140

Aspergillus fisheri, 135

Aspergillus flavus, 28, 66, 74,137

Aspergillus glaucus, 141 Aspergillus nidulans, 143

Aspergillus niger, 49, 66, 135

English Index

Aspergillus(continue)

Aspergillus ochraceus, 145 Aspergillus parasiticus, 145 Aspergillus penicilloides, 146 Aspergillus terreus, 66, 139

Aspergillus versicolor, 147

Aspergillus wentii, 49

Aureobasidium, 75

Aureobasidium pullulans, 75, 122, 156, 157

Beauveria sp.

Beauveria bassiana, 161

Beauveria densa, 161

Bipolaris sp., 159

Bipolaris australiensis, 159 Bipolaris hawaiiensis, 159

Bipolaris spicifera, 159

Botryotrichum atrogriseum, 49

Botrytis sp., 160

Botrytis cinerea, 49

Byssochlamys, 163

Cephalosporium, 48

Chaetoconidium sp.,191,192

Chaetomella horida, 48

Chaetomiaceae, 74

Chaetomium sp., 48,191

Chaetomium globosum, 26, 66

Chaetosartorya sp., 133

Chrysosporium sp., 193

ص: 221

Chrysosporium (Continue)

Chrysosporium keratinophilum, 193

Chrysosporium tropicum, 193

Circinella sp., 184

Cladosporium sp., 194

Cladosporium cladosporoides, 74, 88

Cladosporium curvularia, 75

Cladosporium fulvum, 196

Cladosporium herbarum, 50, 196

Exserohilum, 159

Fennellia sp., 133

Fusarium sp., 28, 75,154,186

Fusarium solani, 187

Geomyces pannorus, 176

Geotrichum, 75, 175

Gliocladium sp., 199

Gliocladium roseum, 50

Cladosporium macrocarpum, 196

Cladosporium sphaerospermum, 197

Cochliobolus, 159

Cunninghamella sp., 190

Cunninghamella echinulate, 190

Cunninghamella elegans, 190

Curvularia sp., 197,198

Curvularia lunata, 50

Dematiaceous fungi, 121

Dendrophoma, 75

Drechslera, 176

Dichlaena sp.,133

Edyuillia sp., 133

Eidamella spinosa, 49

Emericella, 75,133

Epicoccum sp., 132

Epicoccum nigrum, 50

Epicoccum purpurascens, 66

Eurotium sp., 133, 141

Gliocladium virens, 26

Gliomastix convolute, 50

Graphium sp., 198

Helminthosporium, 50, 75, 207

Hemicarpenteles sp., 133

Hemispora sp., 208

Humicola sp., 209

Hyaline hyphomycetes, 121

Microsporum sp.,

Microsporum fulvum, 74

Monilia sp., 75, 201

Monilia sitophila, 201

Monospora sp., 200

Mucor sp., 202

Mucor cricinelloides, 203

Mucor indicus, 203

Mucor racemosus, 203

Mucor ramosissimosus, 203

Mycetism, 28

Mycogone nigra, 50

ص: 222

Mycophylla, 42

Mycorrhiza, 42

Myrothecium, 75

Myxotrichum deflexum, 66

Myxotrichum sp., 48

Neosartorya sp., 133

Nigrospora sp., 205, 206

Paecilomyces sp., 162

Paecilomyces lilacinum, 164

Paecilomyces varotii, 49, 162, 164

Penicillium sp., 75

Penicillium caseicolum, 168

Penicillium comemberti, 168

Penicillium cyclopium, 66, 169

Penicillium expansum, 168

Penicillium frequentance, 167

Penicillium griseofulvum, 167

Penicillium marneffei, 167

Penicillium notatum, 168

Penicillium purpurogenum, 66, 170

Penicillium roquefortii, 66

Penicillium vermiculatum, 66

Penicillium verruculosum, 169

Pestalotia, 48

Petromyces sp., 133

Phaeohyphomycetes, 121

Phanaerochaete chrysosporium, 26

Phialophora, 154

Phithomyces sp., 170

Phithomyces chartarum, 28

Phoma sp., 188

Phoma humicula, 48

Pseudallescheria boydii, 182

Rhizomucor sp., 180

Rhizopus sp., 178

Rhizopus nigricans,

66 Rhizopus stolonifer, 75

Schizophyllum, 75

Sclerocleista sp., 133

Scopulariopsis sp., 149

Scopulariopsis brevicalis, 49, 151

Scytalidium sp., 26

Sepedonium, 49, 181

Serpula lacrymans, 182

Sporotrichum bombycinum, 66

Stachybotrys sp., 28, 75

Stachybotrys atra, 50, 66

Stamphylium, 148

Stachybotrys chartarum, 59, 66

Syncephalastrum, 75, 185

Talaromyces, 163

Thermoascus, 163

Torula, 50

Torulomyces, 175

Trichocladium, 50

Trichoderma sp., 75, 172

ص: 223

Trichoderma (Continue)

Trichoderma harzianum, 173

Trichoderma reesei, 99,110

Trichoderma viride, 49, 66, 174

Trichotecium roseum, 50

Trichotecium, 171

Bacillus (Continue)

Bacillus subtilis, 106, 110

Caldocellum saccharolyticum, 103

Cellvibrio, 24

Cellvibrio gilvus, 101

Cellulomonas sp., 24

Cellulomonas biazotea, 100

Verticillium sp., 206, 207

Verticillium tenerum, 66

Zygomycetes, 121

Bacteria■

Acetovibrio cellulolyticus, 102

Acidothermus cellulyticus, 97

Actinobacillus succinogenes, 102

Bacillaceae, 104

Bacillus, 104

Bacillus anthracis, 105

Bacillus brevis, 106

Bacillus cereus, 105

Bacillus circulans, 106

Bacillus coagulans, 106, 108, 109

Bacillus licheniformis, 106, 108, 109

Bacillus megaterium, 106, 110

Bacillus pasteurii, 109

Bacillus pumilus, 106, 108, 109

Bacillus spharicus, 106

Bacillus stearothermophilus, 106, 108, 109

Cellulomonas firmi, 100

Cellulomonas uda, 100

Clostridium, 104

Clostridium -

thermohydrosulfuricum,103

Clostridium stercorarium, 103

Clostridium thermocellum, 103, 109

Desulfotomaculum, 104

E.coli, 110

Microbiospora bispora, 99 Osillospira, 104

P. fluorescens var. cellulose, 102

Ruminococcus, 104

Sporolactobacillus, 104

Sporosarcina, 104

Steroptomyces flavogriseus, 99

Steroptomyces lividans, 99

Steroptomyces thermovulgaris, 98

ص: 224

Insect

Acarus siro, 33

Anobium punctatum, 27 Carpoglyphus lactis, 33

Corcyra cephalonica, 31

Dermatophagoides pteronyssimus, 34

E. kuehniella, 30

E.cautella, 31

Dendrochin, 43

Geosmin, 85

Glutamate glycerol agar, 108

Glutamyl, 108

Lovastatin, 86

Meso diamino pimelic acid, 99

Mycothecium, 28

Mycotoxin, 28

Ephestia elutella, 30

Glycyphagus domesticus, 34

Living dust, 33

Plinus tectus, 31

Plodia interpunctella, 30

Stegobium paniceum, 32

Teredo spp, 28

Tribolium confusum, 32

Medicin, Chemical

Biochemical Material

2-methyl isoborneol, 85

Acridine orange, 60

Aflatoxin, 28

Antiamoebin, 43

Calvacin,43

cellutraose, 109

Corn meal Agar, 153

Czapekdox Agar, 135,166

Ochratoxin, 28, 29, 145,

Patulin, 43

Poricin, 43

Potato Detrose Agar, 127, 153,166

Sesquiterpen, 86

Shikimic acid, 86

Sodium Penta chloro phenate, 75

Sparassol, 43

Sporodesmin, 28

Statolon, 43

Strigmatocystin, 88, 142

Tannin, 167

Trichodiene, 86

Trichothecenes, 28, 86

Trimethylamine, 140

Vomitoxin, 186

Xanthomegnin, 145

Zearalenone, 28

B- mannanase, 110 B-1,4 glucanase, 109

ص: 225