مردم می پرسند! پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (عج)

پیشگفتار

انسانها در دوران زندگی خود ممکن است از نظر شک و شبهه دچار بحران میشوند لذا در وضعیت خاصی قرار میگیرند مخصوصاً زمانی با مجموعه ای از افکار و عقاید و آرای مخالف محیط خود و گاهی نیز با تبلیغات از راههای گوناگون مواجه گردد. لذا انسان اگر واقعاً حقیقت جو باشد خداوند او را راهنمایی خواهد کرد. خداوند متعال می فرماید: (وَالَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا ) (1) وکسانی که در راه ما جهاد و کوشش کنند البته ما آنها را به راه هایمان هدایت خواهیم کرد

شک و شبهه بر دو قسم است گاهی مقدس است اگر معبر و مقدمه ای برای رسیدن به یقین باشد و گاهی نامقدس در صورتی که وسیله ای برای ضربه زدن به یقین بعد از تحقیق باشد شهید مطهری له درباره شک مقدس می فرماید: «... اگر این تشکیکات وارد جامعه نشود خطر است اگر وارد نشود کم کم مردم آن حالت دینی شان رو به تحجر و نه تحجر که رو به عفونت می رود.

ص: 5

چه آثار و فوایدی بر بحث از مهدویت در این زمان مترتب است؟

برخی بر این گماناند که طرح و بررسی موضوع مهدویت در این زمان امری بی فایده است زیرا این موضوع مربوط به آینده بشریت است و آینده و اتفاقات آن امری است مجمل و مبهم اما آنچه وظیفه ماست اینکه به تکالیف خود در عصر و زمان خود عمل کنیم؛ زیرا هر عصر و زمانی مقتضیات خود را می طلبد. (1)

پاسخ بحث از مهدویت در این عصر و زمان آثار و فوایدی دارد که به برخی از آنها اشاره میکنیم

1 - آرمان قیام و انقلاب مهدی (علیه السلام) یک فلسفه بزرگ اجتماعی، اسلامی است. این آرمان بزرگ گذشته از اینکه الهام بخش ایده و راهگشای به سوی آینده است آینه بسیار مناسبی است برای شناخت آرمانهای اسلامی (2)

2 - نوید به برپایی حکومتی جهانی و اسلامی ارکان و عناصر مختلفی دارد که برخی فلسفی و جهانی است و جزئی از جهان بینی اسلامی است و برخی فرهنگی و تربیتی ،است، برخی سیاسی است و برخی اقتصادی و برخی اجتماعی است و برخی انسانی یا انسانی طبیعی میباشد (3)

انسان میتواند با الگوپذیری از برنامههای جامع و فراگیر حضرت

ص: 8

ضرورت برپایی حکومت عدل جهانی از راه فطرت چگونه قابل تبیین است؟

بيان دوم

الف انسان با قطع امید از وضعیت موجود جهان احساس نوعی امید به حکومتی برتر دارد

ب وجود چنین امیدی دلیل بر تحقق آن در عالم خواهد بود

نتیجه حکومت عدل جهانی ضرورت دارد.

آیا بشر احتیاج به امداد غیبی دارد؟

برخی معتقدند که بشر با پیشرفت علمی و تکنیک و تمدنی که در ظاهر پیدا کرده احتیاج به امدادهای غیبی ندارد.

ولی جواب این است که منشأ انحرافات بشر تنها نادانی نیست تا با پیشرفت علم و تکنیک انحرافات بر طرف شود بلکه عوامل دیگری نیز منشأ انحرافات بشر است که نه تنها در بشر امروزی باقی مانده بلکه بیشتر نیز شده است. این عوامل عبارتند از غرایز و تمایلات مهار نشده شهوت و غضب افزون طلبی جاه طلبی، لذت طلبی و بالاخره نفس پرستی و نفع پرستی که همۀ اینها در بشر امروز موجود است. علم در امروز به صورت بزرگترین دشمن بشر در آمده است. علم گرچه چراغ روشنایی است ولی استفاده از آن بستگی به موارد استعمال آن

.دارد. علم ابزاری برای هدف است نه تشخیص دهنده هدف

ویل دورانت میگوید ما از نظر ماشین توانگر شده ایم و از نظر مقاصد فقیر (1) انسان عصر علم با انسان ما قبل این عصر در اینکه اسیر و بنده خشم و شهوت خویش است هیچ فرقی نکرده است علم نتوانسته است آزادی از هوای نفس را به او بدهد. علم نتوانسته است ماهیت هیتلرها را تغییر دهد بلکه علم دست آنها را درازتر کرده و شمشیر را تبدیل به بمب اتم کرده است. راسل میگوید: زمان حاضر زمانی است که در آن حسّ حیرت توأم

ص: 13

چه نوع آمادگی برای رسیدن به حکومت عدل جهانی لازم است؟

ما هر قدر خوشبین و امیدوار باشیم باید بدانیم رسیدن به مرحله ای از تاریخ که در آن همه انسانها زیر یک پرچم گرد آیند و کشمکش ها و بازی های خطرناک سیاسی و استعمارگری از بین برود احتیاج به آمادگی های عمومی ،دارد گرچه به جهت تحولها و دگرگونی هایی که به سرعت در عصر اخیر پدید آمده نباید آن را دور بدانیم ولی در هر حال برای اینکه دنیا چنان حکومتی را پذیرا گردد احتیاج به آمادگی هایی از قبیل موارد ذیل است:

1 - آمادگی فکری و فرهنگی به این معنا که سطح افکار مردم جهان آن چنان بالا رود که بدانند مثلاً مسأله «نژاد یا مناطق مختلف جغرافیایی مسأله قابل توجهی در زندگی بشر نیست .....

2 - آمادگی اجتماعی به این معنا مردم جهان باید از ظلم خسته شده و عدالت را از جان و دل طلب نمایند.

،آری اگر بنا بود همه کارها با «معجزه» صورت پذیرد وجود چنین نظامی بدون وسایل پیشرفته صنعتی قابل تصور بود ولی مگر اداره زندگی مردم جهان با معجزه ممکن است؟ معجزه استثنایی است منطقی در نظام جاری طبیعت برای اثبات حقانیت یک امر ،آسمانی نه برای ادارۀ همیشگی نظام جامعه زیرا این کار تنها باید بر محور قوانین طبیعی صورت بگیرد

ص: 15

حقیقت انتظار چیست؟

،انتظار، کیفیتی روحی است که موجب به وجود آمدن حالت آمادگی است برای آنچه انتظار دارند و ضدّ آن یأس و ناامیدی است. هر چه انتظار بیشتر باشد آمادگی بیشتر است اگر انسان مسافری داشته باشد که چشم به راه آمدن او است هر چه زمان رسیدن او نزدیک تر گردد آمادگی برای آمدنش فزونی می یابد حالت انتظار گاهی به پایه ای میرسد که خواب را از چشم میگیرد چنان که درجات انتظار از این نظر تفاوت میکند همچنین از نظر حبّ و دوستی نسبت به آنچه را انتظار دارد تفاوت دارد هر چه عشق به منتظر افزون باشد آمادگی برای فرا رسیدن محبوب افزون میگردد و دیر آمدن و فراق محبوب دردناک میگردد تا بدانجا که انسان منتظر از خود بیخود میشود و دردها و سختیهای دردآور و مشکلات سخت خود را در راه محبوب حس نمیکند

،انتظار در درجه نخست ویژه حیات و زندگی است. ماهیت زندگی انسان با انتظار و امید به آینده عجین شده است به گونه ای که بدون انتظار، زندگی مفهومی ندارد و شور و نشاط لازم برای تداوم آن در کار نیست حیات حاضر و کنونی ظرف ،پویایی تلاش و حرکت به سوی فردا و فرداهاست و این چنین پویایی و حرکتی بدون عنصر «انتظار» ممکن نیست؛ زیرا امید به تداوم حیات است که به زندگی کنونی معنا و مفهوم میبخشد و پویایی و نیروی لازم برای ادامه آن را تأمین می.کند. از این رو است که ماهیت زندگی با انتظار پیوستگی

ص: 16

آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب میشود؟

آنچه که بر هر مؤمنی بلکه بر هر انسانی لازم است اینکه هیچگاه از چنگ تأخير فرج و ظهور منجی نا امید نباشد، بلکه باید به ریسمان صبر زده تا به سر منزل مقصود رهنمون شود و این تنها از راه ایمان قلبی به خداوند متعال و اینکه او خُلف نمیکند میسر است و نیز با سیر و بررسی سرگذشت امتهای گذشت امتهای پیشین که چگونه بعد از هر شدّت و گرفتاری ،شدید خداوند آخر الأمر برای آنها آسایش و فرجی حاصل ،نمود، به دست می آید و همچنین با مراجعه به فطرت و میل درونی خود که چگونه به ظهور منجی بشریت متمایل است میتواند خود را از یأس و ناامیدی رهانیده و به ظهور منجی امیدوار باشد.

در ذیل آیه شريفة (وَلا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الكِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ ) (1) از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمود: تأویل این آیه برای مردم عصر غیبت ،است و روزهای زمان غیبت غیر از روزهای اهل زمانهای دیگر .است خداوند متعال شیعیان را از شک در حجّت خود نهی کرده است و نیز نهی کرده از اینکه گمان کنند که خداوند زمین را یک چشم برهم زدن از حجت خالی میگرداند (2)

ص: 19

آیا انتظار طولانی ،فرج خسته کننده و ملالت آور است؟

انتظار اگر از قسم مثبت آن باشد که همراه با آمادگی کامل منتظر برای ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) است نه تنها ملالت آور نیست بلکه دائماً در انسان روحیه امید را شعله ور کرده و او را سرحال و زنده نگه می دارد. شخص منتظر دائماً در فکر آمدن محبوب خود است و این بهترین حالتی است که به او دست میدهد او دائماً به عشق رسیدن محبوب خود شب را به روز و روز را به شب می رساند.

از طرفی ،دیگر از آنجا که انتظار منجی حقیقی یعنی امام زمان (علیه السلام) در حقیقت یک نوع توسل و ارتباط باطن با او نیز هست لذا با این ارتباط هر لحظه فیوضاتی از ناحیه آن حضرت به انسان میرسد که او را از خستگی و ملالت بیرون می آورد.

بر انتظار موعود حقیقی آثار و برکاتی بسیار مترتب است که در جای خود به آن اشاره می نماییم.

ص: 20

چه آثاری بر انتظار منجی مترتب است؟

ضرورت و اهمیت انتظار را میتوان از زوایای مختلف بررسی قرار داد

1 - انتظار، دورۀ آماده سازی و زمینه سازی برای یک نهضت به شمار می آید و هر انقلاب و حرکتی که این دوره را پشت سر نگذاشته باشد ناقص و بی ثمر است.

2 - در اهمیت انتظار همین بس که دشمنان، آن را مانع تسلط خود بر مسلمانان بر شمرده اند میشل فوکر کلر بریر در بحث مبارزه با تفکر مهدی ،باوری ابتدا قیام امام حسین (علیه السلام) و بعد انتظار امام زمان (علیه السلام) را دو عامل پایداری شیعه معرفی میکنند در کنفرانس تل آویو نیز افرادی مثل برنارد لوییس مایکل ،امجی ،جنشر برونبرگ و مارتین کرامر بر این نکته تکیه فراوان داشتند. آنان در توصیف شیعه گفتهاند شیعیان به نام امام حسین قیام میکنند و به اسم امام زمان قیامشان را حفظ می نمایند (1)

ماربین محقق آلمانی میگوید از جمله مسائل اجتماعی بسیار مهمی که موجب امیدواری و رستگاری شیعه می باشد، اعتقاد به وجود حجت عصر و انتظار ظهور است (2)

3 - دوران انتظار دوران هجوم فتنه ها و مشکلات و گرفتاریها است و آنچه میتواند آرامش قلبی و قدرت روحی به شیعه منتظر

ص: 21

آیا ایمان به ظهور منجی نزد ادیان و ملل دیگر نیز وجود دارد؟

ایمان به ظهور منجی بشریت از وضع موجود و اقامه عدل و داد فطری بشر است و لذا این عقیده در هر ملت و دینی وجود دارد.

محمد امین زین الدین میگوید شکی نیست که اعتقاد به اصلاح جامعه از وضعیت موجود از ابتدای تاریخ بشر در ذهن مردم وجود داشته است و از عقاید اختصاصی دین اسلام نیست زیرا در بین ادیان آسمانی قبل از ظهور اسلام مشاهده میکنیم که همگی خبر از وقوع این حقیقت دادهاند و حتی صفات مصلح و راهکارهای اصلاحی او را نیز بیان کرده اند گرچه نام او را مهدی و دعوت اصلاحی او را به نام مهدویت نگذاشته اند. این عقیده و فکر حتی به ادیان دیگر از قبیل زردشتی و بر همنی و... نیز سرایت کرده است. (1)

در بین ادیان آسمانی و آیین های شبه دینی و ملتها، می توان از اینها نام برد:

1 - یهود به بازگشت عزیر یا منحاس بن عازر بن هارون اعتقاد دارد.

2 - مسیحیت با ایمان به بازگشت عیسی (علیه السلام)

3- زردشت با ایمان به بازگشت بهرام شاه

4- هندوها با ایمان به بازگشت فیشنوا

5- مجوس با ایمان به بازگشت او شیدر

-6 بوداییها در انتظار ظهور بودا

و ...(2)

ص: 23

آیا عقیدهٔ مهدویت مورد اجماع مسلمین است؟

عقیدهٔ به مهدویت از عقایدی است که مسلمانان با اختلافات مذهبی که دارند بر آن اتفاق دارند و هرگز به مذهب خاصی اختصاص ندارد زیرا جمیع شیعه امامیه ،زیدیه مالکی،ها حنفیها شافعی،ها حنبلیها و وهابیان بر این مسأله اتفاق نظر دارند که شخصی از عترت پیامبر اکرم صلى الله عليه وسلم قیام کرده و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد آن گونه که پر از ظلم و جور شده باشد

جماعتی از علمای اهل سنت تصریح کرده اند که این عقیده مورد اتفاق مسلمین است و حتی برخی از فقهای اهل سنت به وجوب قتل منکر آن فتوا داده اند.

شهید صدر رحمه الله میفرماید به راستی اعتقاد به حضرت مهدی (علیه السلام) به عنوان پیشوای منتظر برای تغییر جهان به جهانی بهتر در احادیث پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به طور عموم و در روایات اهل بیت علیهم السلام به طور خصوص آمده است و به حدی به این مسئله تأکید شده که جای هیچ شکی را برای انسان باقی نمیگذارد. (1)

شیخ عبدالمحسن بن حمد العباد میگوید: «همانا کثرت احادیث مهدی (علیه السلام) و تعدد طرق آنها و اثبات آنها در کتابهای اهل سنت به 34 حدی است که بسیار دشوار به نظر میرسد که بتوانیم بگوییم حقیقتی ندارند مگر اینکه کسی جاهل بوده یا اهل جدل ،باشد یا دقت در

ص: 24

اگر موضوع مهدویت حضرت مهدی (علیه السلام) واضح بوده، چرا عده ای به مهدویت غیر او معتقد شدند؟

اگر چه در برخی از احادیثی که از جانب رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت او درباره خروج مهدی (علیه السلام) وارد شده تصریح شده که او قطعاً فرزند امام عسکری (علیه السلام) امام یازدهم است ولی برخی هنگامی که ظلم و تجاوز را زیاد میدیدند و از طرفی همۀ اهل بیت را هدایت شده و هادی میدانستند گاهی به امید اینکه یکی از اهل بیت مهدی امت است به سراغ او می آمدند و ادعای مهدویت در حق او میکردند و جماعتی را نیز به دنبال خود میکشیدند این افراد غالباً از انسانهای ساده اندیش و جاهل بودند و در برخی از موارد مسألۀ سیاسی نیز در این ادعا دخالت داشته است

2 - کسانی که چنین ادعایی داشته اند هرگز دوام نیاورده و بعد از مدت کوتاهی به جرگه عموم شیعیان پیوسته و یا منقرض شده اند.

3- میزان در عقیده یک ،مذهب نظر غالب افراد و علمای آن مذهب است و میدانیم که عقیدۀ به مهدویت حضرت مهدی (علیه السلام) فرزند امام عسکری (علیه السلام) عقیده قریب به اتفاق شیعیان به حساب میآید

4 - در برخی از موارد که گروهی قائل به مهدویت غیر از حضرت مهدی (علیه السلام) شدند به جهت شبهه ای بوده که برای آنها پدید آمده است زیرا موقعیت آن عصر چنین حیرت و تردیدی را اقتضا داشته است

گرچه این حیرت نیز بعد از مدت کوتاهی بر طرف گشت.

ص: 26

چرا خداوند امامت را در کودک قرار داد؟

برخی ممکن است سؤال :کنند چه ضرورتی دارد که کودک امام باشد در حالی که مورد شک و تردید عده ای قرار میگیرد؟

پاسخ ممکن است عواملی چند در این انتخاب مؤثر باشد

1 - امتحان مردم؛ زیرا با اثبات امامت طفل از راه معجزه و جهات ،دیگر انسان مورد امتحان قرار میگیرد که چگونه در برابر حق تسلیم ،گردد همان گونه که حضرت عبدالعظیم حسنی مورد امتحان قرار گرفت.

2- برای اثبات اینکه امامت این شخص از جانب خداوند است زیرا اگر امامان تنها در بزرگسالی به مقام امامت نایل می شدند ممکن بود کسانی گمان کنند که مقامات و کمالات آنان همگی اکتسابی است ولی در طفل صغیر هیچ گاه این گمان برده نمیشود و اگر طفلی فضایلی در حد امامت داشت شکی نیست که از جانب خداوند است.

3- برای اثبات اینکه مقام و منزلت بر اساس لیاقت است نه بزرگی سن چنان که در جریان فرماندهی اسامة بن زید چنین بود در حالی که عده ای از صحابه بر عزل او اصرار داشتند پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) به جهت لیاقت ،وی اصرار بر فرماندهی او داشت.

4 - از آنجا که تا امام رضا (علیه السلام) امامان را یکی پس از دیگری به شهادت می رساندند سنت الهی بر این قرار گرفت که از امام جواد (علیه السلام) امامت در سنین پایین قرار گیرد تا اینکه حاکمان جور و ظلم امامت آنان را باور نکرده و آنها را نکشند تا اینکه نوبت به امام زمان (علیه السلام) رسید و از آنجائی

ص: 27

چرا امام زمان (علیه السلام) از همان کودکی در اختفا به سر بردند؟

برخی سؤال میکنند که چرا امام زمان (علیه السلام) را از همان ابتدای کودکی در اختفا به سر بردند در حالی که وظیفۀ امام حضور در میان مردم و ارشاد آنان است؟ و به تعبیر دیگر چرا امام عسکری (علیه السلام) فرزند خود را از هنگام ولادت از مردم مخفی داشت؟

:پاسخ شکی نیست که فشار سیاسی بر امام عسکری (علیه السلام) و کنترل آن حضرت برای دسترسی به فرزندش حضرت مهدی (علیه السلام) به حدی شدید بود که به شیعیان و اصحاب خود سفارش نموده بود حتی کسی در ملأ عام بر او سلام نکند یا با دست به او اشاره ننماید؛ زیرا در این صورت در امان نخواهد بود (1)

کار به جایی رسیده بود که امام عسکری (علیه السلام) برای ملاقات با اصحاب خود کسی را به سراغ آنها میفرستاد و می فرمود: «بعد از وقت عشا در فلان موضع و فلان ،خانه در فلان شب جمع شوید که مرا در آنجا خواهید دید (2)

با وجود همین فشارهای سیاسی بود که حضرت نظام وکالت را دنبال نمود تا هم بتواند به نیازهای مردم رسیدگی کند و هم از گرفتاریهایی که از ناحیۀ ملاقاتها برای مردم حاصل میشد بکاهد در این موقعیت حسّاس امام زمان (علیه السلام) متولد شد. کسی که حجت خدا در روی زمین بعد از امام عسکری (علیه السلام) خواهد بود. او دوازدهمین

ص: 29

غیبت صغرا از چه زمانی آغاز شد؟

در اینجا دو نظریه وجود دارد

نظریۀ اول :اینکه غیبت صغرا از زمان ولادت حضرت مهدی (علیه السلام) بوده زیرا ولادت حضرت در اختفا و پنهانی بوده است. ولی این نظریه مورد مناقشه واقع شده زیرا بحث در غیبت امام است و در آن هنگام حضرت به مقام امامت نرسیده بود خصوصاً آنکه جماعت زیادی از ،شیعیان حضرت را در آن پنج سال قبل از شهادت حضرت عسکری (علیه السلام) مشاهده کرده اند

نظریه دوم اینکه غیبت حضرت از زمان شهادت پدرش امام عسکری (علیه السلام) بوده است و به طور دقیق میتوان گفت که بعد از نماز خواندن بر جنازه پدرش در آن قضیه ای که ابوالادیان بصری نقل می کند. (1)

ص: 31

برای غیبت امام مهدی (علیه السلام) چه زمینه سازی از جانب امامان را انجام گرفت؟

موضوع غیبت امام تجربه جدیدی برای امت بود تجربه ای که به این مقدار از غیبت هرگز هیچ امتی به چشم خود ندیده بود، لذا امت و جامعه شیعی احتیاج مبرم به زمینه سازی برای ورود به آن داشت به همین جهت اهل بیت علیهم السلام و حتی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) همگی به طور مکرّر به موضوع غیبت امام دوازدهم اشاره صریح داشته اند. همان گونه که غیبت صغرا قبل از شروع غیبت کبرا نیز به جهت زمینه سازی و ایجاد انس در بین مردم برای ورود به غیبت کبرا بوده است

،همچنین در بسیاری از روایات به این موضوع اشاره شده است؛ ابن عباس در حدیثی از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل میکند که فرمود .... و از صلب حسین امامانی قرار داد که به امر من قیام کرده و وصیت مرا حفظ خواهند ،نمود نهمین از آنها قائم اهل بیت من و مهدی امت من است او شبیه ترین مردم به من در شمایل و اقوال و افعال است. بعد از غیبتی طولانی و حیرتی گمراه کننده ظهور خواهد کرد آن گاه امر خدا را اعلان کرده و دین او را ظاهر خواهد نمود. (1)

امام علی (علیه السلام) نیز از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت کرده که فرمود: .... آن گاه امامشان از میان آنها تا هر زمان که خدا بخواهد غایب خواهد شد و برای او دو غیبت مقرر شده که یکی از آن دو از دیگری طولانی تر است... (2)

ص: 32

وجود امام مهدی (علیه السلام) را در دوران غیبت صغرا چگونه میتوان ثابت نمود؟

حضرت (علیه السلام) با قطع نظر از زمینه سازیهایی که امامان قبل برای تثبيت مسألۀ ولادت و امامت و غیبت او داشتند خود نیز به شخصه در این مسأله دخالت کرده و از راه های مختلف در صدد اثبات ولادت و امامت خود برآمدند. اینک به برخی از این راه ها اشاره میکنیم

1 - حضرت کاری کردند که گروهی از بزرگان شیعه بتوانند به ملاقاتش شرفیاب شوند

2 - در مواقع ضروری اقدام به انجام کرامت و معجزه مینمود. این معجزات بعضاً توسط سفرا و در برخی موارد نیز توسط خود حضرت انجام میگرفت. (1)

3- آن حضرت شخصاً در صدد پاسخ به سؤالهای مختلف مردم بر می آمد تا اعتقاد و یقینشان نسبت به او بیشتر گردد.

4 - خط خاص حضرت نیز از جمله قرائن و دلایلی بود که می توانست بر وجود امام عصر (علیه السلام) دلالت کند؛ زیرا این خط در زمان پدرش امام عسکری (علیه السلام) بین مردم مأنوس بوده است و لذا از جمله راه هایی بود که با رسیدن توقیعات از ناحیه مقدسه شیعیان به وجود امام زمان خود یقین و اطمینان پیدا می نمودند.

ص: 34

چهار نایب حضرت (علیه السلام) چه کسانی بودند و چه وظایفی داشتند؟

اول عثمان بن سعید او مورد وثوق امام عسکری (علیه السلام) بوده و امام مهدی (علیه السلام) نیز بر منصبش تصریح نموده است.

سپس فرزندش محمد بن عثمان نیز که او منصوب از طریق پدرش شد و غیر از آنکه مورد وثوق امام عسکری بوده، از طرف امام زمان (علیه السلام)نیز بر این امر نیابت خاصه داشته است.

سوم حسین بن روح که از طرف محمد بن عثمان به این سمت منصوب شد و او نیز علی بن محمد سَمَری را بر این مقام منصوب کرد.

3 - سازماندهی و سرپرستی سازمان وکالت

از طریق این سازمان شیعیان پرسشها و شبهات دینی خود را با وکلا در میان میگذاشتند و آنان به واسطهٔ سفیر از ناحیه مقدسه پاسخ را به شیعیان میرساندند و نیز وجوه شرعی خود را به وکلا میدادند و وکلا آن را به مسئول سازمان تحویل میدادند

7 - مبارزه با وکلای خائن

گاهی برخی از وکلا منحرف میشدند و از وظایف اصلی خود عدول می.کردند در این صورت مشکلاتی را برای سازمان مخفی وکالت به وجود میآوردند و گاهی وجوه شرعی را نزد خود نگه می،داشتند در این صورت نواب اربعه هر کدام به نوبه خود مسئولیت داشتند تا با آن وکیل خائن مبارزه کنند

ملاک و معیار انتصاب نواب اربعه چه بوده است؟

3 - نسبت به دیگران فهمیده تر بودن

شیخ طوسی در کتاب الغیبة به فهم و درایت آنان اشاره کرده است (2)

چه عواملی باعث شد برخی ادعای سفارت دروغین از طرف را حضرت نمایند؟

هنوز مدتی از عهد سفارت ناحیه مقدسه نگذشته بود که این دستگاه مقدس مبتلا به مصیبت مدعیان دروغین سفارت .گشت آنان از این ادعای دروغین خود اهدافی را دنبال مینمودند که عبارت بود از:

1 - از آنجا که ایمان ضعیفی داشتند با این ادعا در صدد انحراف مردم و جامعه شیعی بودند

2- طمع به دست آوردن اموال مردم و حقوق شرعیه، زیرا از آنجا که امام زمان (علیه السلام) در غیبت به سر میبردند اینها می توانستند در اموال تصرف نمایند.

3- گسترش موقعیت خود در جامعه زیرا با این ادعا و انتساب خود به امام مهدی (علیه السلام) در صدد گسترش شهرت خود بر می آمدند.

ص: 40

مدعیان دروغین سفارت چه کسانی بوده اند؟

شروع تزویر در امر سفارت به عصر سفیر دوّم محمّد بن عثمان عَمْری باز میگردد؛ زیرا پدر او عثمان بن سعید به قدری معروف بود که هیچ کس جرأت معارضه با او را نداشت.

اول کسی که ادعای سفارت دروغین نمود ابو محمد شریعی بود (1) و بعد از او محمد بن نصیر نمیری (2) واحمد بن هلال کرخی (3) و ابوطاهر محمد بن علی بن بلال بلالی (4) و ابوبکر محمد بن احمد بن عثمان بغدادی و اسحاق احمر (5) و مردی معروف به باقطانی (6).

برخی از آنان در ابتدا از مردان صالح بودند ولی به جهات مختلف راه انحراف را پیشه نمودند سفیر دوم با تمام قدرت به مقابله با آنها پرداخت و نیز از ناحیه مقدسه توقیعات و بیانات شدید در لعن و تبری از آنان صادر شد که دلالت بر دروغگویی و سوء باطن آنان داشت.

در زمان سفارت حسین بن روح - سفیر سوم - مصیبت در این زمینه بیشتر شد زیرا شخصی به نام محمد بن علی شلمغانی غزافری ادعای سفارت نمود و بیشترین تأثیر را در انحراف جامعه به جای گذاشت (7)

او گر چه در ابتدای ،امر مردی مؤمن به نظر میرسید و وکیل حسین بن روح بود ولی عاقبت به انحراف کشیده شد آخرین کسی که ادعای دروغین سفارت داشت ابودلف کاتب بود که بر این ادعای خود تا بعد از وفات سمری - سفیر چهارم باقی بود

ص: 41

توقیع به چه معناست؟

توقیع در لسان روایات مطابق با مفهومی است که عرف آن را به کار گرفته است و آن عبارت است از کلمات کوتاه که بزرگان ذیل نامه های رسیده و عریضه ها مکتوب میداشتند و با آن خواسته سائل را برآورده مینمودند در نتیجه توقیعات حضرت مهدی (علیه السلام) همان مطالبی بود که حضرت به خط مبارک خود در جواب سؤالها و عریضه ها ذیل نامه ها مرقوم میداشتند و توسط یکی از سفرا به صاحبان نامه ها باز می گرداندند.

اگر چه به لحاظ معنای اصطلاحی، توقیع» در معنا و مفهوم آن سؤال از مسأله ای نهفته است ولی در برخی موارد بر بیانات حضرت که به صورت ابتدایی صادر میشد اگر چه از آن سؤال نشده بود - نیز توقیع اطلاق شده است

از مجموعه روایات استفاده می شود که برخی توقیعات به خط خود حضرت بوده، و برخی نیز به خط سفرا با دستور امام (علیه السلام) بوده است.

اسحاق بن یعقوب میگوید: «توسط محمد بن عثمان عَمْری مسائل مشکلی را به ناحیه مقدسه فرستادم و جوابش را به دست خط مبارک امام زمان (علیه السلام) در دریافت داشتم. (1)

محمّد بن عثمان عَمْری میگوید از ناحیهٔ مقدسه توقیعی صادر شد که خطش را خوب میشناختم (2)

ص: 42

با توجه به فراگیری ظلم و فساد در عالم چرا امام ظهور نمی کند؟

غالب احادیثی که اشاره به عملکرد حضرت مهدی (علیه السلام) بعد از ظهور دارد به این نحو است که خداوند به توسط حضرت عالم را از عدل و داد پر میکند همان طوری که زمین پر از ظلم شده باشد که این در حقیقت تشبیه است به شرطیت و علیت یعنی ظلم و فساد علت ظهور باشد

به تعبیر دیگر فساد هدف نیست بلکه آمادگی هدف است بر خلاف آنچه برخی تصوّر میکنند آنچه برای تسریع ظهور مصلح جهانی لازم است وجود ظلم و فساد در سراسر زمین نیست بلکه یک آمادگی و تشنگی لازم است البته نمیتوان انکار کرد که افزایش ظلم و فساد یکی از علل آمادگی و تشنگی خواهد بود زیرا هنگامی که مردم جهان ثمرۀ تلخ و شوم تبعیض ها و بی عدالتی ها را بچشند ناراحت می شوند و در جست و جوی یک طریق اصلاح و یافتن یک مصلح جهانی گام بر میدارند

در نتیجه باید گفت هسته اصلی زمینه برای ظهور آمادگی و آگاهی از عواقب وضع نابسامان امروز دنیا ،است نه اینکه وجود ظلم و فساد هدف اصلی باشد.

ص: 44

مقصود از نیابت عامه در عصر غیبت کبرا چیست؟

مقصود از نیابت عامه این است که امام ضابطه ای کلی به دست میدهد تا در هر عصر فرد شاخصی که آن ضابطه از همه جهات و در همه ابعاد بر او صدق میکند نایب امام شناخته شود و در جامعه نماینده او گردد.

،بنابراین کسانی که در دورۀ غیبت صغرا نیابت داشتند و با اسم نی و رسم معرفی شده بودند نایب خاص نامیده میشوند

بر اساس روایات وارده در این باب مقام نیابت عامه به وسیلۀ خود امامان علیهم السلام به ویژه حضرت حجت (علیه السلام) به فقیه جامع شرایط تفویض شده است که از آن جمله میتوان به این روایت اشاره کرد

اسحاق بن يعقوب بعد از طرح مسائلی از حضرت مهدی (علیه السلام) جواب آنها را طلب میکند امام در توقیعی که در ذیل آن نامه به وسیلهٔ نایب دوم خود محمد بن عثمان عَمْری میفرستد، از جمله مسائلی که در آن اشاره کرده اینکه «اما در حوادثی که پیش میآید به راویان حدیث ما مراجعه کنید زیرا آنان حجت من بر شمایند. (1)

ص: 45

چرا با شنیدن نام «قائم» از جا بر میخیزیم؟

حاجی نوری مینویسد: در خبری از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است روزی در مجلس امام صادق (علیه السلام) نام مبارک حضرت مهدی (علیه السلام) برده شد امام صادق (علیه السلام) به جهت تعظیم و احترام از جای برخاست (1)

و نیز در روایت آمده که دعبل خزاعی بعد از آنکه ابیاتی راجع به حضرت مهدی (علیه السلام) را نزد امام رضا (علیه السلام) قرائت کرد حضرت از جای برخاست.... (2)

میرزای نوری میگوید وقتی نام حضرت حجة بن الحسن (علیه السلام) در مجلس امام رضا (علیه السلام) برده شد، آن حضرت از جای برخاست و دو دست مبارکش را روی سر گذاشت و فرمود: «اللهم عجل فرجه وسهل مخرجه (3)

از امام صادق (علیه السلام) سؤال شد چرا هنگام شنیدن نام امام زمان (علیه السلام) از جای خود بر می خیزیم؟ حضرت فرمود چون غیبت حضرت مهدی طولانی است و امام از شدت محبتی که به دوستان خود دارد هر زمانی که شخصی او را یاد کند نگاهی به او مینماید و سزاوار است که یاد کننده به جهت احترام و تعظیم از جای خود برخیزد. هنگامی که مولای خویش او را به نظر مهر و عطوفت نگاه میکند، پس از جای خود برخیزد و از خدای تبارک و تعالی تعجیل فرج ایشان را بخواهد (4).

ص: 46

منظور از مهدویت نوعی و شخصی چیست؟

گاهی در تعبیرات از مهدویت شخصی و نوعی استفاده میشود مثلاً گفته می:شود اهل سنت مهدویت نوعی را قبول دارند و شیعه امامی مهدویت شخصی را مقصود از این دو چیست؟

شیعه قائل به مهدویت شخصی است؛ یعنی معتقد است به اینکه مهدی موعود (علیه السلام) شخصی است معین که متولد شده و تاکنون زنده است و در آینده ظهور خواهد کرد و او کسی جز فرزند امام حسن عسکری (علیه السلام) نیست.

ولی اهل سنّت معتقد به مهدویت نوعی است؛ یعنی معتقد است که در آخرالزمان شخصی از ذریه پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) به نام مهدی متولد شده، و ظهور خواهد کرد و اوست کسی که زمین را پر از عدل و داد خواهد نمود همان گونه که پر از ظلم و جور شده باشد، گرچه وجود خارجی ندارد

تعبیر مهدی نوعی و شخصی کاربرد دیگری نیز دارد که نزد عرفا متداول است برخی از عرفای اهل سنّت همچون مولوی معتقدند به اینکه در هر زمانی باید یک مهدی موجود باشد خواه از نسل علی و خواه از نسل عمر

مقصود آنان از مهدی همان قطب عالم امکان ،است، ولی شیعه قائل است که در هر زمان باید امام معصوم موجود باشد زیرا بدون آن زمین مضطرب خواهد شد.

ص: 47

آیا این گونه غیبت در بین انبیاء پیشین هم بوده است؟

5 - حضرت شعيب (علیه السلام)

مجلسی به سندش از امام علی (علیه السلام) نقل کرده که فرمود: شعیب پیغمبر قومش را به سوی خدا دعوت کرد تا پیر شد و استخوانهایش ضعیف شد آن گاه تا مدتی که خواست خدا بود از میان مردم غایب شد و سپس در حالی که جوان شده بود به سوی آنها بازگشت. (2)

آیا خداوند نمیتوانست حضرت مهدی (علیه السلام) را بدون غیبت حفظ نماید؟

در پاسخ میگوییم

اولاً ،اعجاز در نظام طبیعت و تکوین خلاف اصل است مگر آنکه ضرورتی اقتضا کند و در مورد حضرت مهدی (علیه السلام) اراده خداوند بر این تعلّق گرفته که محافظت حضرت از راه غیبت باشد

ثانياً : مصالح و مفاسد و تقدیرات الهی به تبع واقعیتهای الهی تغییر پیدا می.کند خداوند متعال برای امت اسلامی یازده امام معصوم به جهت هدایتشان فرستاد ولی یکی پس از دیگری آنان را به شهادت رساندند و با این عملکرد بد و کارنامۀ سوئی که از خود نشان دادند تقدیر خداوند بر این تعلق گرفت که امام دوازدهم را تا مدتی در پشت پردۀ غیبت قرار دهد تا محرومیت غیبت امام را احساس کنند و با ظهور حضرتش قدر او را بدانند.

ثالثاً مطابق آیات و روایات یکی از سنتهای حتمی خداوند متعال مسألۀ امتحان امتهاست امت اسلامی نیز از این قانون استثناپذیر نیست و هر امتی به نحوی امتحان خواهد شد. امتحان امت اسلامی در این عصر و زمان به غیبت امام زمان آنهاست که آیا با این حالت بر دین و مذهب خود استقامت دارند یا خیر؟

ص: 50

نظر فرقهٔ «شیخیه» دربارۀ امام زمان (علیه السلام) چیست؟

یکی از مهمترین اندیشههای شیخیه به ریاست شیخ احمد احسائی اعتقاد به بدن «هور قلیایی است که این بدن در شهر جابلقا و جابرسا قرار دارد. او به گمان خود با این نظریه سه مسئله مهم و عمیق فلسفی را تحلیل نموده است؛ یعنی معراج جسمانی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و معاد جسمانی و حیات امام زمان (علیه السلام) را در طول بیش از ده قرن.

او معتقد است که امام زمان (علیه السلام) با بدنی غیر عنصری و تنها هور قلیایی در شهر جابلقا و جابر سا زندگی میکند

شیخ احمد ،احسائی، امام زمان (علیه السلام) را زنده و در عالم هور قلیا می داند (1)

وی میگوید «هور قلیا ملک آخر است که دارای دو شهر جابر سا که در مغرب قرار دارد و جابلقا که در مشرق واقع است میباشد پس حضرت قائم (علیه السلام) را در دنیا در عالم مثال ،نیست اما به گونه ای است که به صورت هیکل عنصری میباشد با مثالش در مثال و با جسدش در اجساد و با جسمش در اجسام و با نفس خود در نفوس و با روحش در ارواح است (2)

او همچنین میگوید: «امام زمان (علیه السلام) او در هنگام غیبت در عالم هورقلیا است و هرگاه بخواهد به اقالیم» «سبعه تشریف بیاورد صورتی از

ص: 51

دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟

امام زمان (علیه السلام) در جواب سؤالهای اسحاق بن یعقوب می نویسد: برای شتاب در گشایش حقیقی و کامل بسیار دعا کنید؛ همانا فرج شما در آن است. (1)

میدانیم که فرج و گشایش شیعیان از تمام گرفتاریها و فتنه ها در سایه ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) محقق می،گردد و تا زمانی که حضرت در غیبت به سر میبرد شیعه تحت فشار و ظلم و تعدی حاکمان ظلم و جور است.

از این حدیث استفاده میشود که زمان ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) متعلق «بداء» واقع میشود یعنی قابل تقدیم و تأخیر است، و یکی از عوامل تعجیل در فرج آن حضرت (علیه السلام) دعا است. میدانیم که دعا بدون درخواست قلبی و زمینه سازی برای تحقق ،آن مؤثر نخواهد بود. انسان باید با زبان و قلب بطلبد و در عمل هم زمینه ساز خواسته خود باشد.

ص: 54

وجود امام زمان (علیه السلام) در رفع بلا چه تأثیری دارد؟

امام زمان (علیه السلام) در توقیع اول خود به شیخ مفید رحمه الله میفرماید: «ما در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی و اهمال نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده ایم که اگر جز این بود دشواریها و مصیبتها بر شما فرود می آمد میآمد و ،دشمنان شما را ریشه کن مینمودند (1)

شیعه به جهت پیروی از حق و حقیقت دائماً مورد تعرّض حكام جور و معاندان و مخالفان بوده است لذا به کسی نیاز دارد که در سختیها و گرفتاری ها او را یاری کند و از نابودی نجاتش دهد. حضرت در این توقیع به شیعیانش این بشارت را میدهد که با وجود غیبتم شما را حمایت میکنم و هرگز نمیگذارم نقشههای دشمنان حق و حقیقت به ثمر نشیند و مذهب شیعه نابود شود.

و در حدیث دیگر حضرت میفرماید من خاتم اوصیایم خداوند به سبب من بلا را از اهل و شیعیانم دفع میکند (2)

ص: 55

حکم کسی که منکر امام زمان (علیه السلام) است چیست؟

امام زمان (علیه السلام) را در بخشی از جوابهای خود به پرسشهای اسحاق بن یعقوب می فرماید: «بین خداوند عزّوجل و هیچ کس قرابت و خویشاوندی نیست هر کس مرا انکار کند از من نیست و راه او راه فرزند نوح است. (1)

این حدیث را روایتی که شیعه و سنی در کتب روایی خود آورده اند تأیید میکند؛ و آن اینکه پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: «مثل اهل بیت ،من مثل کشتی نوح ،است هر کس سوار بر آن شود نجات می یابد و کسی که از آن تخلف کند غرق خواهد شد». (2)

ص: 56

وظیفهٔ کلی ما در عصر غیبت نسبت به امام زمان (علیه السلام) چیست؟

امام زمان (علیه السلام) را در بخشی از نامه ای که به شیخ مفید رحمه الله ارسال داشته

نوشته اند پس هر یک از شما باید کاری کند که وی را به محبت و دوستی ما نزدیک سازد و از آنچه خوشایند ما نیست و باعث خشم و کراهت ما میشود دوری کند (1)

روشن است که محبت اهل بیت علیهم السلام جنبۀ شخصی و فردی ندارد بلکه به ملاک خدایی است؛ زیرا هر گاه اهل بیت علیهم السلام مشاهده کنند که شیعیان و منتسبان به آنان کارهایی را انجام میدهند که مورد رضایت الهی است و نیز از کارهایی که مورد سخط و غضب خداوند است اجتناب میکنند خوشحال شده و به آنان می.بالند

در نتیجه بر ما است که اگر به دنبال جلب محبت آقا امام زمان (علیه السلام) و دوری از سخط و غضب آن حضرت هستیم کاری نکنیم که از ایشان دور شده و از عنایاتش محروم گردیم و از طرف دیگر، سعی ما بر این باشد که اعمال و رفتاری را انجام دهیم که هر چه بیشتر ما را به ایشان نزدیک گرداند.

ص: 57

حضرت مهدی (علیه السلام) در عصر غیبت چه کارهایی را انجام میدهند؟

در عصر غیبت کبری حضرت مهدی (علیه السلام) شؤون امامت و رهبری و زعامت را متصدی شده و وظایف خود را به نحو احسن انجام میدهند اگر چه تصرف و بسط ید و حکومت ظاهری بر اوضاع ندارند ولی مع ذلک ناظر بر اوضاع بوده و تصرفاتی مینمایند.

عمر ایشان در راه اطاعت خدا می.گذرد تکالیف اجتماعی را آنچه مقتضی و مصلحت باشد انجام میدهند؛ مانند هدایت اشخاص یاری دادن مؤمنین بر مخالفین حل مسائل ، مشکل، نصیحت و موعظه افراد شفای ،امراض هدایت گمشدگان و رساندن آنها به مقصد تعلیم ،معارف کمک مالی به نیازمندان فریادرسی گرفتاران ......

در نتیجه میتوان یکی از تصرفات اساسی حضرت را نظام دادن به جامعه شیعی و حوزه های آن در طول تاریخ دانست که با عدم سازماندهی ،ظاهری مشاهده میکنیم که دست غیبی حضرت حافظ آن بوده و آن را تحت کنترل خود دارد.

ص: 58

غیبت امام زمان به چه معناست؟

درباره کیفیت خفای مهدی (علیه السلام) در عصر غیبت کبرا دو نظریه است یکی اینکه شخص حضرت مخفی است خفای شخص به این معنا که حضرت مهدی (علیه السلام) از ما دور بوده و در مکانی زندگی میکنند که هیچ کس به آن دسترسی ندارد.

دیگر اینکه شخص حضرت از ما مخفی نیست، بلکه او در میان ما به سر میبرد ولی عنوان او برای ما مخفی است خفای عنوان به این معنا که او را میبینیم ولی به جا نمی آوریم و نمی توانیم تطبیق کنیم که این شخصی که ما تاکنون او را دیده ایم همان امام زمان است مثلا انسان اوصاف کسی را شنیده باشد و او را مکرّر مشاهده کرده باشد ولی به جا نیاورده و تطبیق نکرده باشد موضوع غیبت امام زمان (علیه السلام) نیز از همین قبیل است

ص: 59

امام زمان (علیه السلام) را چگونه در عصر غیبت مردم را هدایت میکند؟

1 - هدایت تشریعی که به بیان احکام شرع و معارف الهی برای مردم است این نوع هدایت غالباً با حضور امام در میان مردم تحصیل می گردد.

2- هدایت باطنی که همان دستگیری از راه باطن و هدایت انسان از راه درون است. این نوع هدایت از آن جهت که نوعی تکوینی است احتیاج به حضور حضرت و ملاقات مردم با او ندارد، بلکه با غیبت حضرت نیز امکان پذیر است و تمام کسانی که در آنها تحوّل و دگرگونی پیدا میشود و از راه درون به حق و حقیقت رهنمون میشوند با تصرفاتی است که از ناحیه امام زمان (علیه السلام) و به اراده و مشیت خداوند انجام می پذیرد.

3 - برخی از انواع هدایتها نیز هست که حضرت مهدی (علیه السلام) در حق شیعیانش انجام میدهد که متوقف بر حضور و ملاقاتهای مقطعی است مثل هدایت گمشدگان و شفای بیماران ......

ص: 60

جشن های میلاد چه آثاری دارد؟

برپایی مراسم و یاد بود میلاد حضرت مهدی (علیه السلام) آثار و برکاتی دارد که به برخی از آنها اشاره میکنیم

1 - هر ساله شیعیان در روزی خاص به یاد حضرت مهدی (علیه السلام) دور هم جمع شده با ابراز ارادتشان نسبت به حضرت یاد او را در دلها زنده میکنند

2- برپایی جشنها در روح گذاشته و اعتقاد و روان انسان اثر خاصی به وجود و ظهور حضرت را تثبیت خواهد کرد

3- در جشنهایی که برگزار میگردد کمالات و فضایل آن حضرت تشریح و توضیح داده میشود و در نتیجه مردم با تأسی به حضرت به خدا نزدیک تر میشوند

4 - در آن ،مجالس با اطعام و پخش شیرینی دل مردم را خشنود کرده و به ثواب اطعام میرسند و گروهی از این ضعفا از این مجالس بهره مادی نیز می.برند

5 - این مراسم فرصت مناسبی است که مردم را به خدا و دستورات او دعوت نماییم.

ص: 61

چگونه میتوان عشق به امام زمان (علیه السلام) را در دل مردم زنده کرد؟

جذب مردم، خصوصاً جوانان به امام زمان (علیه السلام) و زنده کردن عشق حضرت در دل آنها که در اقتدا و پیروی از او بسیار مؤثر است راههایی دارد

1 - آنهایی را که میخواهند دلشان ظرف محبت و عشق به ولی خدا شود از عقاید باطل دور کنیم و نیز نفس آنها را از صفات رذیله بزداییم زیرا دل پاک قابلیت و ظرفیت عشق و محبّت به ولی الله الاعظم را دارا است.

لذا بزرگان اخلاق در بحث سلوک اخلاقی گفته اند که سالک در مرحلۀ اول باید تخلیه نفس کند و سپس خود را به محاسن اخلاقی متخلّق سازد.

2 - سعی کنیم تا حد امکان و آن قدری که از عهده ما بر می آید مقامات و کمالات و فضایل آقا امام زمان را برای او بازگو کنیم و به او بگوییم که حضرت چه جایگاهی در عالم وجود دارد چگونه از حالات مردم به اذن خدا مطلع .است چگونه مظهر رحمانیت خداوند است چگونه به فکر شیعیان خود میباشد.

انسان ذاتاً و فطرتاً کمال دوست است و گرایش ذاتی به کمال و انسان کامل .دارد از طرفی اگر در انسان این عشق نسبت به کسی پیدا شد مطیع او میگردد و از آن جهت که امام زمان (علیه السلام) مردم را به خدا دعوت میکند لذا با ایجاد عشق و محبت آن حضرت در قلوب مردم در حقیقت مردم به سوی خدا رهنمون میشوند

میتوان گفت که دعوت مردم به امام زمان (علیه السلام) و ایجاد عشق آن حضرت در قلوب آنها در حقیقت دعوت به سوی خدا و ایجاد عشق به خدا در قلوب مردم است.

ص: 62

آیا امام زمان (علیه السلام) به تمام نقاط جهان سر میزنند؟

اصولاً امام زمان (علیه السلام) از آن جهت که مظهر علم غیب خداوند است از همه جا و همه چیز اطلاع دارد و به عبارت دیگر امام زمان هرگاه که بخواهد همه چیز نزد او حاضر است و به تمام موضوعات خارجی اطلاع داشته و از آنها آگاهی دارد

از طرفی دیگر حضرت (علیه السلام) مطابق مصالح خاص و عامی که هست گاهی از طرف خداوند متعال مأمور به ملاقات و دستگیری از گرفتاریها می.شوند گاهی احساس میکنند که باید به مکانی و نزد شخص خاصی رفته و گرفتاری او را بر طرف ،سازند و گاهی در سرزمینی حاضر شده تا از اهالی آن دفع بلا گردد و گاهی شخص را توجیه شده و هدایت میکنند لذا هر مکان و زمانی که مصلحت ببینند خود را در آنجا حاضر می.کنند

ص: 63

چرا وقتی عده ای امام زمان (علیه السلام) را میبینند از ابتدا او را نمی شناسند؟

در پاسخ این سؤال میگوییم

اولاً این طور نیست که تمام کسانی که به ملاقات حضرت مشرّف شده اند در ابتدا حضرت را نشناخته اند چه بسا افرادی که از همان ابتدا حضرت را شناخته و با او انس داشته اند همانند سید بحرالعلوم و مقدس اردبیلی ......

ثانياً هدف حضرت از ملاقاتها به طور عمده رفع گرفتاری از شیعیان است که این هدف با ملاقات ولو بدون شناخت حاصل می شود

ثالثاً: شناخته نشدن حضرت (علیه السلام) به جهت عدم انس است و معمولاً در ملاقاتهای اول بوده که حضرت را نمیشناختند زیرا قبلاً او را ندیده بودند.

رابعاً گاهی انسان به جهت شوق زیاد و یا بی توجهی و یا توجه زیاد به کار خود است که از مخاطب خود غافل می شود و بعد از برآورده شدن حاجتش به فکر میافتد که این شخص چه کسی بود

خامساً شناخته نشدن حضرت در عصر غیبت کبرا طبق مقتضای اصل اوّلی ،است زیرا غیبت حضرت کلّی است و قرار است که به جهت مصالحی حضرت ناشناخته بمانند.

ص: 64

علت تأخیر فرج حضرت مهدی (علیه السلام) چیست؟

علت تأخير فرج آقا و مولای ما امام زمان (علیه السلام) به خود انسانها باز می،گردد زیرا تشکیل حکومت عدل و توحیدی در سطح جهان عمدتاً احتیاج به شرایط و آمادگیهای لازم از طرف خود مردم دارد امام زمان (علیه السلام) در توقیعی که به شیخ مفید رحمه الله می فرستد می فرماید: «اگر شیعیان ما که خداوند- توفیق طاعتشان دهد در راه ایفای پیمانی که بر دوش دارند همدل میشدند میمنت ملاقات ما از ایشان به تأخیر نمی افتاد و سعادت دیدار ما زودتر نصیب آنها میگشت دیداری بر مبنای شناختی راستین و صداقتی از آنان نسبت به ما علت مخفی شدن ما از آنها چیزی نیست جز آنچه که از کردار آنها به ما میرسد و ما توقع انجام این کارها را از آنها نداریم (1)

ص: 65

چرا اگر امام زمان خود را نشناسیم به مرگ جاهلی از دنیا رفته ایم؟

اولاً: شکی نیست که معرفت تأثیر به سزایی در عملکرد انسان دارد و هر چه معرفت انسان به کسی یا عقیده ای بیشتر و راسخ تر باشد تأثیر آن در ناحیهٔ عمل بیشتر خواهد بود و به طور کلی انسان بدون معرفت نمیتواند در ناحیه ،عمل حق مطلب را ادا کند. لذا علمای کلام از همین طریق و به ملاک لزوم شکر منعم قائل به وجوب معرفت خداوند شده اند امام زمان (علیه السلام) و حجت خدا بر روی زمین است و مطابق نصوصات اطاعت او واجب است لذا باید به او در حد امکان معرفت حاصل کنیم وگرنه با مرگ جاهلی از دنیا رفته ایم.

ثانياً: ما وظیفه داریم امام زمان خود را بشناسیم تا دنباله رو هر کسی .نباشیم چه کسی را الگوی خود قرار دهیم و دین را از چه کسی اخذ کنیم؟ آیا میتوان از هر کسی که متاعی از دین را عرضه کرد به سراغش ،رفته او را الگو و امام خود قرار دهیم؟

باید در مرحله اول خصوصیات امام را شناخته و مصداق آن را مشخص کنیم آن گاه به دنبال ایشان رفته و آن حضرت را رهبر خود قرار دهیم قطعاً باید چنین باشد و گرنه در هنگام مرگ مرگی با جهالت خواهیم داشت.

ص: 66

وظیفه ما برای نزدیک شدن ظهور چیست؟

ظهور امام زمان (علیه السلام) وابسته به شرایط و مصالح خاصی است ولی آنچه که مربوط به شیعیان حضرت میشود این است که؛

اولاً خود را اصلاح نموده و با شرایط حکومت و عصر ظهور حضرت وفق دهیم.

ثانیاً در جامعه برای ظهور حضرت زمینه سازی کنیم و در صدد اصلاح مردم در حد توان خود برآییم تا شرایط فراهم شود و به دست توانای حضرت موانع کلّی برطرف شده و شرایط اساسی برای حکومت عدل جهانی ایجاد گردد. لذا فرموده اند: «منتظران مصلح خود افرادی صالحند

ثالثاً هرگز دعا و استغاثه به درگاه الهی را فراموش نکنیم که در ظهور حضرت - مطابق روایات - تأثیر به سزایی دارد

ص: 67

صدقه دادن به جهت سلامتی امام زمان (علیه السلام) چه حکمی دارد؟

اصل صدقه دادن دارای ارزش و ثواب بسیاری است و میتواند بلاهای زیای را از انسان دور کند اگر انسان از طرف امام زمان (علیه السلام) و به وکالت از آن حضرت (علیه السلام) صدقه دهد هم برای انسان و هم برای حضرت مؤثر است

زیرا که هدیه به مؤمن آن هم بالاترین مؤمن روی زمین ثواب دارد. همچنین موجب میشود که خداوند به او برکات بیشتری دهد و بر عنایاتش بیفزاید و موجب دفع بلا از وجود حضرت میگردد، در مورد دعا برای سلامتی امام زمان (علیه السلام) نیز همین جواب را خواهیم داد.

ص: 68

آیا عریضه نویسی به امام زمان (علیه السلام) با مدرک معتبری دارد؟

در مورد جواز و رجحان عریضه نویسی به امام زمان (علیه السلام) میتوان به ادله ای تمسک کرد

1 - عریضه نویسی از انواع توسلات و استغاثه های به امام عصر (علیه السلام) به شمار می آید توسلی که اصل آن از مستحبات مسلم در مصادر دینی به حساب می آید. 2 - عریضه نویسی از کارهای مسلّمی است که عمل و سیره بزرگان بر آن بوده و آثار و برکات شگفت انگیزی از آن برده شده است. محدّث نوری در کتاب نجم الثاقب قضایای عجیبی را در این رابطه نقل میکند (1)

3- کفعمی در «المصباح» و «البلد الأمین کیفیت و چگونگی عریضه نویسی را نقل کرده و این خود دلیل بر آن است که عریضه نویسی از مشروعیت برخوردار است (2)

مرحوم مجلسی نیز فرموده است هنگام انداختن عریضه چنین خیال کند که نامه را به نایب خاص تسلیم میکند (3)

شیخ الطائفه طوسی رحمه الله در کتاب مصباح المتهجد» می گوید: عریضه ای به سوی خداوند متعال مینویسی و آن را میپیچی سپس عریضه دیگری به محضر والای حضرت بقية الله اروحنا فداه می نویسی...» (4)، آنگاه کیفیت نوشتن هر یک از عریضه ها را بیان می.دارد

ص: 69

محل سکونت حضرت مهدی (علیه السلام) در عصر غیبت کبرا کجا است؟

امام زمان (علیه السلام) در خطاب خود به ابراهیم بن مهزیار فرمود: پدرم مرا وصیت کرده که در سرزمینهای مخفی و دور سکنی گزینم تا امرم از مردم مخفی بماند و محلّم از کیدهای اهل ضلالت و ارتداد و از حوادث امتهای گمراه محفوظ بماند لذا این سفارش مرا به تپه های بلند کشانده است» (1)

،آری مطابق برخی از روایات مکان خاصی برای حضرت وجود دارد که تنها خواص از شیعیانش از آن اطلاع دارند

اسحاق بن عمار از امام صادق (علیه السلام) نقل میکند که فرمود: برای قائم دو غیبت است یکی کوتاه و دیگری طولانی در غیبت کوتاه کسی غیر از خواص از شیعیانش از مکان او اطلاع ندارند و در غیبت طولانی نیز تنها خواص از دوستدارانش از مکان او آگاهند (2)

ص: 70

مؤمنین چه تکالیفی در عصر غیبت نسبت به امام زمان (علیه السلام) دارند؟

5 - تجديد بيعت و ثبات بر اطاعت

در دعای عهد از امام صادق (علیه السلام) میخوانیم بار خدایا! همانا من برای او حضرت مهدی (علیه السلام)] در این روزم عهد و پیمان و بیعتی را در گردنم تجدید میکنم بیعتی که از آن بازنگشته و هرگز آن را زایل نمیسازم بار خدایا مرا از یاران و کمک کاران و مدافعین از آن حضرت قرار بده. (1)

در این دعا سخن از تجدید عهد با امام خود در هر روز است

8 - فريب نخوردن از مدعیان دروغین مهدویت

امام صادق (علیه السلام) فرمود: ..... و به طور حتم دوازده پرچم و دعوت مشتبه بر پا خواهد شد که از همدیگر تشخیص داده نمیشود. (1)

مشخصات ظاهری حضرت مهدی (علیه السلام) چیست؟

امام زمان (علیه السلام) بعد از شهادت پدرش هنگامی که برای نماز بر جنازه او حاضر شد مردم او را مشاهده کردند در حالی که طفلی گندمگون بود، با موهای فری و بین دندانهای جلو او باز بود. (1)

شیخ طوسی رحمه الله از برخی کسانی که حضرت را در خلال غیبت صغرا مشاهده کردند نقل میکند که آن حضرت جوانی زیبارو با بویی معطر، و هیبتی عظیم بود راوی میگوید: «هنگامی که سخن میگفت کسی را بهتر از او در سخن گفتن ندیدم (2)

در روایتی دیگر میخوانیم که راوی گفت: «حضرت جوانی گندمگون بود و هرگز کسی را به مانند او در زیبایی و اعتدال قامت ندیدم» (3)

و در روایتی دیگر آمده است قد او نه طولانی است و نه کوتاه بلکه معتدل القامه .است سر مبارکش گرد و پیشانی اش پهن است. بینی او کشیده و گونه های او صاف و برگونه راستش خالی است (4)

ص: 74

امام زمان (علیه السلام) چه اهداف خاصی از ملاقات با مردم داشته اند؟

برخی از این تشرفات میتواند به دلایل زیر باشد:

1 - هدایت شخص وامانده در راه و ملحق کردن او به قافله

2 - یاری دادن یکی از دو طرف مباحثه که بر طریق حق بوده به جهت مصلحتی که اقتضا کرده است

3- حل برخی از مسائل که بر علما دشوار میشود همان گونه که مقدس اردبیلی برای حل مسائل دشوار خدمت حضرت مشرّف می شد.

4 - خبر دادن از برخی مسائل سیاسی مهم زمان قبل از آنکه به وقوع بپیوندد به جهت حفظ مصالح شیعیان

5 - بالا بردن سطح علمی و معیشتی شیعیان

-6 مساعدت مالی به شیعیان گرفتار

7- شفای مریضانی که زمینگیر شده و پزشکان آنها را جواب کرده اند.

8 - تعلیم ادعیه و اذکار به جماعتی از مردم همانند تعلیم دعای فرج

9- تحریص بر تلاوت ادعیه به جهت رفع گرفتاریها و دیگر اهداف خاص.

ص: 75

آیا تشرف به لقای امام زمان (علیه السلام) در عصر غیبت کبری ممکن است؟

درباره سؤال فوق میگوییم

اولاً مسألۀ رؤیت این طور نیست که به اختیار انسان باشد و هرگاه که ارادۀ ملاقات کند برای او حاصل گردد بلکه وابسته به یک سری شرایط و مصالح خاصی است که اگر آماده شود حضرت مقدمات ملاقات را فراهم میسازد

ثانیاً: اگر کسی مدعی ملاقات دائمی است و این گونه خود را وانمود میکند که دائماً با حضرت ارتباط دارد و هر گاه که اراده کند میتواند خدمت حضرت برسد و واسطه بین مردم و ایشان باشد او مطابق توقیعی که حضرت به علی بن محمد سمری داشته اند کذاب است. و لذا باید او را تکذیب کرد

ص: 76

آیا اصرار و الحاح به جهت ملاقات با حضرت مطلوب است؟

آنچه که مطلوب است و وظیفه ما در عصر غیبت به حساب می آید این است که بکوشیم تا موانع ظهور حضرت را بر طرف کرده زمینه ظهور حضرت را فراهم نماییم و نیز وظیفه داریم که به دستورات و وظایف خود عمل کنیم تا به قرب معنوی نسبت به حضرت نایل آییم

آری اگر درخواست ملاقات با حضرت در عصر غیبت به جهت بهره مندی از وجود ایشان و مورد عنایت خاص او قرار گرفتن باشد تا انسان به اطمینان قلب رسیده و با تصرفی که از جانب ایشان میشود به کمالات نزدیک شود اصرار بر آن مفید است وگرنه این عصر غیبت است و قرار است که امام زمان (علیه السلام) از دیدگان مردم غایب باشد تا چه مصلحتی اقتضا کند که در موردی ظهور کرده و کسی به ملاقات حضرت نایل شود لذا باید صبر کرد و در این موقع حساس که عصر امتحان است به وظایف خود خوب عمل کنیم تا از امتحان سرافراز بیرون آییم.

،آری اگر چه از ظاهر برخی از ادعیه تقاضای ملاقات حضرت به دست میآید ولی میتوان آن را حمل بر ملاقات در عصر ظهور کرد.

ص: 77

مستند ساختمان مسجد جمکران چیست؟

مستند مسجد جمکران قضیه ای است که مرحوم حاجی نوری در كتاب «نجم الثاقب» و «جنّة المأوى» و «الكلمة الطيبة و نيز ميرزا محمد تقی ارباب قمی در کتاب تاریخ» «دارالایمان و دیگران از کتاب تاریخ قم تأليف حسن بن محمد بن حسن قمی، به نقل از کتاب مونس الحزين محمد بن بابویه معروف به شیخ صدوق نقل کرده اند. این نقل مشتمل بر قضیه ای از حسن بن مثله جمکرانی رحمه الله است که در آن اشاره به ملاقاتی شده که او در سال 293 هجری در بیداری با امام زمان (علیه السلام) داشته است. در این دیدار حضرت به او دستور میدهد که با عالم جليل القدر سيد ابى الحسن الرضا از علمای قم ارتباط پیدا کرده و با کمک او مسجدی را در این مکان موجود بنا نماید. (1)

قابل توجه اینکه کتاب انوار المشعشعین از کتاب تاریخ قم و او نیز از کتاب «مونس الحزین از امیرالمؤمنین (علیه السلام) ، قضیه به اهتزاز در آمدن پرچم امام زمان (علیه السلام) از مسجد جمکران را نقل کرده است.

ص: 78

نماز خاص مستحبی در مسجد جمکران چیست؟

در قضیه ای که حسن بن مثله جمکرانی نقل میکند آمده است حضرت فرمود ..... در این مکان هفت روز اقامت کن و در آن چهار رکعت نماز گزار دو رکعت نماز تحیت ،مسجد در هر رکعت یک بار سوره حمد و هفت بار سوره اخلاص و تسبیح رکوع و سجود را نیز هفت بار تکرار کن و دو رکعت نیز نماز به نیت نماز صاحب الزمان به جای آور در رکعت اول سوره حمد و هنگامی که به اياك نعبد و اياك «نستعین رسیدی این جمله را صدبار تکرار کن و بعد از اکمال سوره حمد، یک بار سوره اخلاص را میخوانی آن گاه ذکر رکوع و سجود را هر کدام هفت بار میگویی و در رکعت دوم نیز همین عمل را تکرار میکنی

بعد از اتمام نماز یک بار ذکر «لا إله الا الله میگویی و بعد از تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام صد بار صلوات در سجده میفرستی آن گاه فرمود بر تو باد به مواظبت بر این نماز و هر کس در آن مسجد حاضر شود و این نماز را به جای آورد مثل آن است که در بیت العتیق خانه خدا نماز گزارده است

ص: 79

آیا خداوند میتواند عمر کسی را به این حد طولانی کند؟

در علم کلام به اثبات رسیده که خداوند قادر بر هر امری است همان گونه که عالم به هر چیزی است هر امری که قابلیت تعلق قدرت الهی را داشته باشد و محال ذاتی و وقوعی ،نباشد گرچه بر خلاف عادت است لذا محال نیست که خداوند به جهت مصالحی عمر شخصی را طولانی کرده و از آفات مرگ او را نگه دارد طبیعت ،آتش سوزاندن است ولی خداوند برای حضرت ابراهیم (علیه السلام) سرد و سلامت گردانید و این همان اعجازی است که در علم کلام به آن اشاره شده .است. علامه طباطبایی میفرماید کسی که روایات وارد شده از رسول اعظم و امامان اهل بیت علیهم السلام در خصوص امام غایب را مطالعه کرده باشد، به این نتیجه می رسد که نوع حیات آن حضرت با معجزه و خرق عادت است و طبیعی است که خرق عادت امری محال نیست. و نمیتوان خرق عادت را از طریق علم به طور مطلق نفی کرد عوامل و اسبابی که در عالم تأثیر گذارند هرگز منحصر در حدود دید ما و شناخت ظاهری ما نیست ما نمی توانیم عوامل دیگر را از ماوراء طبیعت نفی کنیم ... لذا ممکن است که عواملی در فرد یا افرادی از بشر وجود داشته باشد که بتواند انسان را بهرهمند از عمر طولانی کند به حدی که گاه به هزار یا هزاران سال برسد. بنابراین علم طب هرگز از کشف راز طول عمر انسان مطلع نشده است (1)

ص: 80

حکمت معین نبودن وقت ظهور حضرت چیست؟

گاهی این سؤال در ذهن انسان خطور میکند که چرا وقت ظهور در منابع اسلامی معین نشده است؟ در جواب این سؤال میگوییم

1 - کسی که منتظر شخص دوست داشتنی است و وقت آمدن او را نمیداند همیشه در حال انتظار ،است همیشه آماده است همیشه در صدد پیاده کردن دستورات او در خود و اجتماع .است ولی در صورتی که زمان رسیدن او را بداند خصوصاً آنکه بداند که بسیار دور ،است مأیوس شده و هرگز خود را به این زودی آماده نمی.کند

2 - معین نبودن وقت ،ظهور یک نوع امتحانی است برای مردم تا معلوم گردد آیا مردم با این همه سختیهای مختلف، روحیه خود را از دست میدهند یا خیر؟

3- گاه مصلحت در تقدیم و تأخیر زمان غیبت است که این معنا با معین بودن زمان ظهور سازگاری ندارد و لذا در قصه حضرت موسی (علیه السلام) به جهت ادامۀ ملاقات او با خداوند از سی روز تا چهل روز عده ای به انحراف کشیده شدند

4 - در صورت معین بودن ،ظهور دشمنان حضرت (علیه السلام) در صدد تدارک برآمده و با حضرت در همان زمان به مقابله برخواهند خواست. لذا در روایات اسلامی از عنصر ناگهانی بودن ظهور به عنوان عنصر اساسی در پیروزی حضرت یاد شده است

امام صادق (علیه السلام) به ابن النعمان فرمود: ای پسر !نعمان به راستی عالم نمیتواند به هر چه اطلاع دارد تو را آگاه سازد... پس عجله نکنید به

ص: 82

معنای ظهور امام زمان (علیه السلام) چیست؟

در اینکه معنای ظهور امام زمان (علیه السلام) ،چیست سه احتمال داده شده که قابل جمع است

1 مقصود از ،ظهور بروز و انکشاف بعد از محجوب بودن و استتار باشد. این معنا مختص فهم شیعی است که معتقد به غیبت برای امام زمان (علیه السلام) است.

2 - همچنین مقصود اعلان قیام به جهت پیاده کردن اسلام ناب و در سایه حکومت عدل و سیطره بر عالم میباشد

3 - مقصود از ظهور پیروزی و سیطره بر عالم است

ص: 84

غلبه بر جهان با یاران اندک چگونه ممکن است؟

اگر چه در روایات به یاران محدود حضرت یعنی 313 نفر اشاره شده است ولی پیروزی آنان بر مستکبران به رهبری حضرت مهدی (علیه السلام) از جهاتی دور از انتظار نیست زیرا

1 - در روایات به یاران دیگری در حدود ده هزار نفر نیز اشاره شده که بدون تحقق آنها حضرت مهدی (علیه السلام) ظهور نخواهد کرد.

2 - غلبۀ حضرت بر جهان ممکن است از طریق اعجاز باشد زیرا خداوند متعال ضمانت کرده تا گروه اندک را در صورت استقامت بر گروه زیاد پیروز گرداند (1)

3- از طریق علل و اسباب عادی و ظاهری نیز حصول چنین فتح و پیروزی امری دور از انتظار نخواهد بود زیرا حضرت در موقعی ظهور خواهند کرد که اوضاع و احوال ،اجتماعی، اخلاقی و سیاسی کاملاً مساعد باشد. در آن موقع همۀ ملل به جهت سرخوردگی از نظامهای مختلف و قتل و غارتها به تنگ آمده اند و لذا در انتظار چنین حکومتی به سر میبرند و مردم به مجرد شنیدن خبر ظهور به آن حضرت و حکومتش روی خوش نشان میدهند و ایشان تنها با گروه خاصی درگیر خواهند شد.

4 - از آنجا که جهان به مانند دهکده ای کوچک درآمده و هر چه از آن بگذرد این ارتباط تنگتر خواهد شد لذا با به دست گرفتن نقطه های کلیدی و با استعانت از خداوند متعال حکومت جهانی حضرت تحقق خواهد یافت

ص: 85

آیا حضرت مهدی (علیه السلام) را با شمشیر قیام خواهد کرد؟

خی سؤال میکنند که مطابق برخی روایات امام زمان (علیه السلام) با شمشیر قیام خواهد کرد و با آن به مقابله با مخالفان حق و حقیقت و ظالمان خواهد پرداخت این مسأله قابل پذیرش نیست زیرا چگونه ممکن است یک نفر با شمشیر در مقابل تسلیحات کشتار جمعی جدید و مخرب که میتواند کل کره زمین را چندین بار نابود کند ایستاده و مقابله کند؟

اصل این مسأله در روایات به آن اشاره شده است. محمد بن مسلم از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده که فرمود: «و اما شباهت مهدی به جدش مصطفى (صلی الله علیه وآله وسلم) به خروج با شمشیر و کشتن دشمنان خدا و دشمنان رسولش و جبّاران و طاغوتها .است و همانا او به توسط شمشیر و ترس نصرت و یاری خواهد شد.... (1)

ولی بحث در آن است که مقصود از شمشیر چیست؟ آیا شمشیر موضوعیت و خصوصیت دارد یا اشاره به چیزی دیگر است؟

پاسخ

اولاً چه اشکالی دارد که شخصی با شمشیر ولی همراه با اعجاز الهی که حضرت را مساعدت میکند با دشمنان خود به مقابله پردازد؟

ثانیاً به احتمال زیاد مقصود از شمشیر قوّت و اسلحه است زیرا مسلمانان در آن عصر یعنی قبل از هزار سال اسلحه ای به جز ای شمشیر نداشته و هرگز به ذهن آنها چنین تسلیحاتی خطور نمیکرده است لذا از اسلحه به شمشیر تعبیر شده است.

ص: 86

اصحاب حضرت مهدی (علیه السلام) چگونه وارد مکه میشوند؟

در مورد سؤال فوق چند احتمال وجود دارد

1 اینکه این جماعت به طور اعجاز و با سرعت وارد مکه میشوند این احتمال مطابق ظاهر برخی روایات و صریح برخی روایات دیگر است. در برخی روایات آمده که آنها در یک ساعت در جایی اجتماع کنند یجتمعون والله في ساعة واحدة». (1)

ولی در برخی روایات تصریح به اعجازی بودن آن شده است.

در روایت ابن صباغ آمده است پس انصار او از اطراف زمین به خدمت او میرسند در حالی که زمین برای آنها می چرخد تا اینکه با او بیعت کنند

و در خبر طبرسی آمده است پس شیعیان از اطراف زمین خدمت او میرسند در حالی که زمین برای آنها میچرخد تا آنکه با او بیعت کنند

2 - احتمال دیگر اینکه مردم چند دسته شوند

الف برخی از راه طبیعی خدمت امام (علیه السلام) مشرف میشوند

ب برخی نیز شب هنگام که در رختخواب خود آرمیده اند ناگهان خود را در مکه می یابند.

ج برخی نیز بر ابر سوار در روز به خدمت حضرت مشرف میشوند

3 - احتمال سوم آن است که همگی با سفر عادی به خدمت حضرت مشرف میشوند؛ زیرا همان گونه که در روایات اشاره شده به اسم مهدی (علیه السلام) در ماه رمضان ندا داده میشود و ظهور حضرت نیز در دهم محرم است. در فاصله این مدت ،مخلصین خود را به حضرت می رسانند.

ص: 89

آیا در عصر ظهور همه یک عقیده و مرام خواهند داشت؟

برای تشکیل جامعه واحد و امت واحده یک موضوع ضروری است و آن جهان بینی واحد و اعتقاد واحد است.

در دوران ظهور و روزگار دولت عدل بنیاد مهدوی (علیه السلام) جهان بینی واحدی بر جهان حاکم میگردد و راه و روش و برنامه ها یکی است و یک پارچگی و یگانگی واقعی در عقیده و مرام پدید می آید و مردمان همه یکدل و یک زبان به سوی سعادت و صلاح حرکت میکنند

امام مهدی (علیه السلام) که مصلحی حقیقی است و راه و روش او بر پایهٔ قانون جاویدان حق و عدل استقرار دارد و با فطرت و سرشت انسانها هماهنگ و سازگار است و حدتی واقعی را بر اساس اصول توحید و ایدئولوژی اسلامی پی میریزد و همۀ انسانها را در زیر شعار یگانه و دین واحد گرد می آورد

امام علی (علیه السلام) به مالک بن حمزه فرمود .... در این زمان قائم ما قیام کند و همه را بر یک مرام و عقیده گرد آورد (1)

امام صادق (علیه السلام) : فرمود: ... به خدا سوگندای مفضّل [امام قائم] از میان ملتها و آیینها اختلاف را بر میدارد و یک دین بر همه حاکم می گردد. (2)

ص: 90

حضرت مهدی (علیه السلام) را با یهود و نصارا چگونه رفتار خواهد کرد؟

مطابق برخی از ،روایات حضرت مهدی (علیه السلام) بین اهل تورات به توراتشان و بین اهل انجیل به انجیلشان و بین اهل زبور به زبورشان حکم خواهد کرد.

حال سؤال این است که اگر همۀ اهل عالم مسلمان هستند ،تند چرا حکم بین تمام مردم در عصر ظهور یکسان نخواهد بود؟

و در مورد سؤال دوم چند احتمال وجود دارد

-1 مقصود تطبیق این کتب در آن قسمتی است که فرمان به دخول در اسلام و ایمان به پیامبر داده است. اموری که در نسخه هایی از انجیل که حضرت مهدی (علیه السلام) یا حضرت عیسی (علیه السلام) به آنها نشان میدهند موجود است

2 - اینکه مقصود آن است که حضرت احکام این کتب را بر معتقدان به آنها که اسلام نیاورده اند ولی تحت ذمۀ اسلامند به اجرا خواهد گذاشت

ص: 91

آیا در حکومت حضرت مهدی (علیه السلام) تمام مردم اصلاح خواهند شد؟

مطابق برخی از روایات اصلاحات حضرت مهدی (علیه السلام) فراگیر بوده و شامل همۀ افراد روی زمین خواهد شد.

از امام حسن مجتبی (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «خداوند در آخرالزمان مردی را بر می انگیزاند که کسی از منحرفان و فاسدان نمیماند مگر اینکه اصلاح گردد (1)

امام باقر (علیه السلام) می فرماید: «هنگامی که حضرت قائم ما قیام کند دستش را بر سر بندگان خدا میگذارد و خردهایشان را جمع کرده تمرکز میبخشد و رشد میدهد اخلاقشان را کامل میکند (2)

رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به حضرت فاطمه علیها السلام میفرماید: «خداوند از نسل این دو حسن و حسین علیهما السلام) شخصی را بر می انگیزد که دژهای گمراهی را میگشاید و دلهای سیاه قفل خورده را تسخیر مینماید (3)

ص: 92

رجعت به چه معنا میباشد؟

شیعه امامیه معتقد است که پس از ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) و تشکیل حکومت عدل الهی در سرتاسر جهان گروهی از اولیای الهی و دوست داران خاندان رسالت و برخی از معاندان و دشمنان خاندان وحی که از دنیا رفته اند به دنیا باز میگردند اولیای الهی و صالحان با دیدن حاکمیت حق و عدل در گستره گیتی شادمان میشوند و نیز پرتویی از ثمرات ایمان و اعمال صالح خود را در دنیا مشاهده مینمایند معاندان و دشمنان اهل بیت علیهم السلام نیز بخشی از جزای اعمال ناشایست خود را در این دنیا مشاهده کرده و به کیفر آن خواهند رسید.

اصل اعتقاد به رجعت مطابق رأی گروهی از علمای امامیه از ضروریات مذهب به حساب می آید؛

شیخ حرّ عاملی میفرماید همانا ثبوت رجعت نزد همه علمای معروف و مصنفین مشهور از ضروریات مذهب امامیه به حساب می،آید و حتی عامه نیز از این موضوع باخبرند (1)

مرحوم مجلسی میفرماید: «همانا اعتقاد به رجعت در همه عصرها مورد اجماع شیعه بوده و این مسأله مانند خورشید در وسط روز معلوم است». (2)

علامه طباطبایی رحمه الله می فرماید روایات رجعت از طریق اهل بیت علیهم السلام به تواتر معنوی به ما رسیده است (3)

ص: 93

آیا با پرشدن زمین از عدل و داد با ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) تلاش برای سازندگی بیهوده نخواهد بود؟

هر عصر و زمانی اقتضائات و شرایط و وظایف خاص خود را میطلبد ما که در عصر غیبت به سر میبریم و هنوز شرایط ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) فراهم نشده باید به وظیفه خود عمل کنیم و نمیتوانیم بگوییم که صبر کنیم تا حضرت بیاید و برای ما تلاش کند گرچه او با تحقق شرایط خاصی که در سطح جهان پدید می آید ظهور کرده و در سطوح گسترده عدالت و آبادانی را می آورد ولی این مطلب نباید ما را از این نکته غافل کند که ما نیز الان وظایف و تکالیفی داریم که باید به آنها عمل کنیم گرچه تأثیر آن مقطعی و محدود است؛ همچون کارهای اورژانسی که باید انجام گیرد تا مریض به بیمارستان رسیده و تحت معالجه ویژه مداوا شود.

ص: 95

چرا وارثان زمین فقط مستضعفان هستند اغنیا چه را گناهی دارند؟

اگر چه خداوند متعال قرآن کریم عده داده تا بر مستضعفان جهان منت نهد و آنان را وارثان زمین قرار دهد ولی مقصود از مستضعفان فقیران تنها نیست بلکه کسانی هستند که حقوقشان به نحوی پایمال شده و مستکبران عالم نگذاشتند به دینشان عمل کرده و آن را پیاده کرده و گسترش دهند گرچه در میان آنها ممکن است اغنیا نیز وجود داشته ،باشند وانگهی در این عصر و زمان تمامی اسلام و عموم مسلمین اعم از فقرا و اغنیا مورد تهاجم همه جانبه مستکبران عالم قرار گرفته و حقوق مادی و معنوی آنها به نحوی پایمال شده و اموال و ثروتهای

خدادادی آنان مورد دستبرد و چپاول قرار گرفته است.

ص: 96

چرا با وجود فرهنگ انتظار کشورهای اسلامی اکثرا عقب مانده اند؟

قبل از هر چیز باید فرهنگ انتظار درست و صحیح تبین گردد تا در آن صورت مشاهده شود که آیا این فرهنگ در جامعه اسلامی به طور صحیح پیاده شده یا خیر و اگر پیاده شده اثر مثبت داشته است یا منفی در جای خود به اثبات رسیده که انتظار مثبت و پویا به طور حتم میتواند محرک انسان برای آماده بوده و آماده سازی یک عصر نوین و برتر باشد؛ چرا که منتظران مصلح خود صالح.اند آری اگر اثر مثبتی در جامعه اسلامی چندان مشاهده نمیشود یا به جهت آن است که همچون اهل سنت چندان به این فرهنگ توجه نمیشود و یا مثل برخی از افراد

شیعه به فرهنگ انتظار با دید منفی نگریسته شده است

ص: 97

نحوه استفاده از امام غائب چگونه است؟

در عصر غیبت امام زمان (علیه السلام) عموم مردم و علی الخصوص شیعیان حضرت میتوانند از او بهره هایی داشته باشند؛

1 - نفس وجود حضرت مهدی (علیه السلام) به عنوان واسطه فیض الهی برای عموم مردم فایده دارد و اگر او نمی بود زمین مضطرب می،شد زیرا خداوند متعال برخی از بلاها را به جهت وجود حضرت حجت (علیه السلام) از اهل زمین بر می دارد.

-2- شیعیان حضرت مهدی (علیه السلام) چه بخواهند یا نخواهند مورد توجه خاص و ویژه آن حضرت قرار دارند همانگونه که در توقیعشان به شیخ مفید رحمه الله فرمودند:

ما هرگز شیعیان خود را فراموش نمیکنیم و گرنه دشمنان آنان را نابود میکردند

3- برای بهره برداری ویژه و خاص از فیوضات الهی که سمت واسطه گری در این جهت را دارند میتوان با توسل به آن حضرت از راه دور و نزدیک از او بهرمند شد.

ص: 98

امام زمان (علیه السلام) چگونه در عصر غیبت مردم را هدایت میکند؟

1 - هدایت تشریعی که به بیان احکام شرع و معارف الهی برای مردم است. این نوع هدایت غالباً با حضور امام در میان مردم تحصیل می گردد.

2 - هدایت باطنی که همان دستگیری از راه باطن و هدایت انسان از راه درون است این نوع هدایت از آن جهت که نوعی تکوینی است احتیاج به حضور حضرت و ملاقات مردم با او ندارد بلکه با غیبت حضرت نیز امکان پذیر است و تمام کسانی که در آنها تحوّل و دگرگونی پیدا میشود و از راه درون به حق و حقیقت رهنمون میشوند با تصرفاتی است که از ناحیه امام زمان (علیه السلام) و به اراده و مشیت خداوند انجام میپذیرد

3- برخی از انواع هدایتها نیز هست که حضرت مهدی در حق شیعیانش انجام میدهد که متوقف بر حضور و ملاقات های مقطعی ،است مثل هدایت گمشدگان و شفای بیماران ......

ص: 99

فهرست

پیشگفتار ...5

چه آثار و فوایدی بر بحث از مهدویت در این زمان مترتب است؟ ...8

ضرورت برپایی حکومت عدل جهانی از راه فطرت چگونه قابل تبیین است؟ ...11

آیا بشر احتیاج به امداد غیبی دارد؟ ...13

چه نوع آمادگی برای رسیدن به حکومت عدل جهانی لازم است؟ ...15

حقیقت انتظار چیست؟ ...16

آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب میشود؟ ...19

آیا انتظار طولانی ، فرج خسته کننده و ملالت آور است؟ ...20

چه آثاری بر انتظار منجی مترتب است؟ ...21

آیا ایمان به ظهور منجی نزد ادیان و ملل دیگر نیز وجود دارد؟ ...23

آیا عقیده مهدویت مورد اجماع مسلمین است؟ ...24

اگر موضوع مهدویت حضرت مهدی (علیه السلام) واضح بوده، چرا عده ای به مهدویت غیر او معتقد شدند؟ ...26

چرا خداوند امامت را در کودک قرار داد؟ ...27

چرا امام زمان (علیه السلام) از همان کودکی در اختفا به سر بردند؟ ...29

ص: 100

یادداشت ها

ص: 104