ص: 2

عکس

وظایف امت حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ در عصر غیبت

احمد رضا مرتضوی

ص: 3

عکس

ص: 4

*فصل دوم: آشنایی با دشواری های زمان غیبت... 59

1- دوران غیبت طولانی... 61

2-دوران غضب خدا 61

3- دوران حیرت... 62

4-دوران اختلاف... 63

5- دورانی که تمام پناهگاه ها فرو ریزد... 65

6- دوران یأس... 66

7- دوران سختی و بلاء... 68

8- دورانی که همه ی اصناف، طعم حکمرانی را بچشند... 71

9- دوران گمراهی... 72

10- دوران حزن و سختی... 72

11- دوران هرج و مرج... 73

12- دوران مدعیان دروغین... 75

به خون امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ تشنه اند... 76

راه امتحان مدعیان مهدویت... 77

13- دوران امتحان... 77

14- دوران گمشدگان... 81

*فصل سوم: غربال و امتحانات دشوار زمان غيبت... 83

*فصل چهارم: راه نجات... 89

1- تمسک به ولایت... 91

2- مدارا با خلق... 91

3- ایمان مستحکم و تأیید به روح القدس... 92

4- پناه بردن به خدا 93

5- سرّ نگهداری... 94

6- اخلاص... 94

7- دعای غریق... 95

8- پرهیز از شهرت طلبی... 95

9- دوری از دشمن اهلبیت عَلَيْهِم السَّلاَمُ... 96

ص: 6

10- قوّت یقین و شناخت و تسلیم... 96

11- دعا برای تعجیل فرج... 97

12- عمل به وظایف منتظران... 98

*فصل پنجم: وظایف امت امام عصر عَلَيْهِ السَّلاَمُ در عصر غیبت... 99

وظیفه اول: معرفت... 101

اهمیت معرفت امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ... 101

طلب معرفت... 106

معنای معرفت... 110

کمترین حد معرفت... 112

ثواب معرفت... 112

وظیفه دوم: انتظار... 115

مرحله ی اضطرار... 119

انتظار، نه عجله !... 123

ثواب انتظار... 126

صفات منتظر... 130

وظیفه سوم: مراقبت از دین... 131

وظیفه چهارم: مقابله با تحریف یا اصلاح دین... 133

وظیفه پنجم: رجوع به عالمان ربانی... 136

وظیفه ششم: احیای ذکر و یاد حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ... 139

وظیفه هفتم: گریه در فراق حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ... 142

وظیفه هشتم: پرهیز از عجله و شتاب... 148

وظیفه نهم: تمسک به اصل ولایت و برائت... 151

وظیفه دهم: صبر و ثبات قدم... 154

وظیفه یازدهم: پیشگیری از قساوت قلب... 159

وظیفه دوازدهم: شرکت نکردن در هرگونه جهاد ابتدایی و یا قیام مسلحانه... 160

1: امر به خانه نشینی... 161

2: از عجله در قیام بپرهیزید... 166

3: در کنار امام زمانتان جهاد کنید... 167

ص: 7

4: هر بیعتی قبل از ظهور بیعت کفر و نفاق است... 168

5: بر ضد کسی خروج نکنید... 169

6: قیام پیش از ظهور بی فائده و بر گرفتاری ها می افزاید... 175

7: هر بیرقی پیش از قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ بیرق طاغوت است... 177

8: ادعای امامت... 178

9. حکومت های ظالمین تا زمان ظهور ادامه خواهد داشت... 179

10. امر به سکوت و تقیه... 182

وظیفه سیزدهم: اجتناب از یاری رساندن به ظالمین و همکاری با حاکم جائر... 183

وظیفه چهاردهم: تقیه تا زمان ظهور... 190

وظیفه پانزدهم: کمک به حفظ جامعه اسلامی از طریق مواسات با برادران... 191

وظیفه شانزدهم: دوری از تفرقه... 193

وظیفه هفدهم: پرهیز از شک و ریب... 198

وظیفه هجدهم: دعا برای فرج حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ... 201

وظیفه نوزدهم: تقوی و عبادت... 207

وظیفه بیستم: عدم تعیین وقت برای ظهور... 211

*فصل ششم: سیمای یاران حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ... 217

1- بینش عمیق... 220

الف) بینش عمیق نسبت به خدای متعال... 220

ب) بینش عمیق نسبت به امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ... 221

2- عبادت و بندگی... 221

3- عشق به امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ... 222

4- اطاعت... 222

5- شجاعت... 222

6- یکدلی... 224

7- ایثار... 224

8- نظم و انتظام... 224

9- نجابت و پاکدامنی... 225

10- علم و شناخت دین... 226

ص: 8

رجعت مردگان... 226

یاوران فرا زمینی... 229

زنان در سپاه امام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ... 232

1. قنواء... 232

2. ام ایمن... 233

3. حبابه ی والبیه 233

4. زبیده... 234

5. سمیه... 234

6. ام خالد احمسیه... 235

7. ام سعید... 235

8. صبانه... 235

9. ام خالد جهنیه... 236

*فصل هفتم: سختی امر ظهور... 237

*فصل هشتم: سیره حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ... 243

*فصل نهم: وقایع پس از ظهور... 267

*فصل دهم: سه ادب پیرامون امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ... 301

1. حرمت ذکر نام آن حضرت... 302

2. صدقه دادن برای سلامتی امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ... 304

3. قیام هنگام شنیدن نام آن حضرت و گذاشتن دست بر سر... 305

فهرست منابع... 309

ص: 9

ص: 10

این ادعا، حکومت های عریض و طویل یا مذاهب منحرفِ دیرپا و گسترده ای برای خویش دست و پا کنند.

همچنین دشمنان اسلام و انسانیت که همواره در ترس از حاکمیت عدل و انسان کامل به سر می برند، از یک سو با ساخته و پرداخته کردن سؤالات و شبهات، تلاش دارند که یا اعتقاد به ظهور منجی را در دل آدمیان، سست کنند؛ و از سوی دیگر با تحمیقِ رسانه ای و ساختن فیلم های سینمایی، چهره ای هولناک از آن مرد الهی بیافرینند!

از طرف دیگر ،آشنا نبودن جامعه ی شیعی با وظایفش در این دوران، موجب امتدادِ غیبت امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ شده و امر ظهور را به تأخیر می اندازد و طبعا اگر منتظران آن حضرت به وظایف خویش آگاه باشند و بدان عمل نمایند در تعجیل فرج، مؤثر خواهند بود.

آنچه که باید دانست این است که آمادگی مردم، تأثیر به سزائی در ظهور و یا غیبت منجی دارد. رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم در ضمن بیان جریانِ حضرت موسی و ظهور او برای مردم بنی اسرائیل، به تأثیر مردم در زمان ظهور منجی اشاره کرده اند.

امیر المؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ از رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم روایت كنند كه فرمودند:

«وقتى وفات يوسف عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرا رسيد شيعيان و خاندان خود را جمع كرد و به آنها گفت: سختى شديدى به آنها خواهد رسيد كه در آن مردانشان را بكشند و شكم زنان باردارشان را پاره كنند و كودكانشان را سر ببرند تا آنگاه كه خداوند حقّ را در قائم كه از فرزندان لاوى بن يعقوب است ظاهر سازد و او مردى گندمگون و بلند قامت است و صفات او را بر شمرد، پس ايشان به آن وصيّت متمسّك شدند و غيبت و شدّت بر بنى اسرائيل واقع شد و آنها مدّت چهار صد سال، منتظر قيام قائمشان بودند تا آنكه ولادت او را بشارت دادند و علامات ظهورش را مشاهده كردند و سختى آنها شدّت يافت و دشمنان با سنگ و چوب به ايشان حمله كردند و فقيهى كه به احاديث او آرامش مى يافتند تحت تعقيب قرار گرفت و او نیز مخفى شد و با او نامه نگارى كردند و گفتند: ما در گرفتاری ها به كلام تو آرامش مى يافتيم؛ پس آن فقيه، ايشان را به بيابان ها برد و نشست و با آنها حديث قائمشان و صفات او و نزديكى ظهور او را مى گفت و آن شب شبى مهتابی بود

ص: 12

و در اين ميانه، موسى عَلَيْهِ السَّلاَمُ در آمد در حالی که نوجوانی بیش نبود. چون آن فقيه او را بديد، از صفاتش او را شناخت، برخاست و بر قدوم او افتاد و بر آن بوسه داد و گفت: سپاس خدايى را كه مرا از دنيا نبرد تا آنكه تو را به من نشان داد و چون پيروانش چنين ديدند دانستند كه او صاحب ايشان است و به شكرانه ی خداى تعالى بر زمين افتادند و موسى عَلَيْهِ السَّلاَمُ جز اين نگفت " كه اميدوارم خداوند در فرج شما تعجيل كند" و بعد از آن غايب شد و به شهر مدين رفت و آن ساليان را نزد شعيب، مقام كرد و اين غيبت دوم از غيبت اوّلى بر آنها سخت تر بود و آن پنجاه و چند سال مقدّر گشت، و گرفتارى آنها شدّت گرفت و آن فقيه نيز خود را مخفى ساخت و كسى را به نزد او فرستادند و گفتند ما بر استتار تو شكيبايى نداريم، پس به بيابانى بيرون شد و آنها را خواست و آنها را خوشدل ساخت و به آنها اعلام كرد كه خداى تعالى به او الهام كرده است كه پس از چهل سال، فرج ايشان را خواهد رسانيد همگى گفتند: "الحمد للّه" پس خداى تعالى وحى فرمود: كه به ايشان بگو به خاطر الحمد للّه كه بر زبان جارى كرديد آن را به سى سال تقليل دادم، گفتند: " كلّ نعمه فمن اللّه"؛ هر نعمتى از جانب خداوند است. وحى آمد كه به آنها بگو آن را بيست سال كاهش دادم. گفتند: "لا يأتي بالخير إلّا اللّه"؛ اين خداست كه خير را جارى مى كند. وحى آمد كه به آنها بگو آن را به ده سال كاستم. گفتند: " لا يصرف السّوء إلّا اللّه"؛ اين خداوند است كه بدى را دور مى سازد. پس خداوند به آن فقيه وحى كرد كه به ايشان بگو: " از جاى خود حركت نكنيد كه اذن فرج شما را دادم" در اين ميان، موسى عَلَيْهِ السَّلاَمُ در حالى كه سوار بر حمارى بود ظاهر شد و آن فقيه خواست او را به شيعيان معرّفى كرده و موجبات استبصار آنها را فراهم سازد، موسى آمد و فقيه پرسيد: فرزند كه هستى؟ گفت: فرزند عمران، گفت: او فرزند كيست؟ گفت: فرزند قاهث فرزند لاوى فرزند يعقوب، گفت: چه آورده اى؟ گفت: رسالت از جانب خداى تعالى. آن فقيه برخاست و به دست موسى بوسه داد؛ سپس در ميان ايشان نشست و به آنها بشارت داد و دستورات موسى را به ايشان ابلاغ كرد

ص: 13

و سپس ايشان را متفرّق ساخت و از اين زمان تا فرج ايشان كه به غرق فرعون حاصل شد، چهل سال فاصله بود.»(1)

خوب بنگرید که چگونه سخنان منتظران منجی بنی اسرائیل، در ظهور او مؤثر بوده و تسلیم بودنشان برای پروردگار، موجب تعجیل در فرج منجی و فرج خودشان شده است. بی شک اگر ما هم با وظایفِ خویش آشنا باشیم و در انجام آنها جدّیت نماییم، در تعجیل فرج، مؤثر خواهیم بود. ان شاء اللّه

ما در این کتاب علاوه بر آشنایی با وظایف منتظران، با امور دیگری چون وقایع و اتفاقات پس از ظهور نیز آشنا خواهیم شد.

امیدوارم که این نوشتار، و لو ثانیه ای فرج مولا و اربابمان را نزدیک کرده و مورد قبول حضرت صدیقه شهیده سلام اللّه علیها واقع شود. آمین رب العالمین

شیخ احمدرضا مرتضوی

ص: 14

آخرالزمان را تشبیه به حالت تاریک و روشنی کرده اند که از شبهات و اختلافات آکنده است. به همین دلیل، وضعیت آن دوران را به ترکیبی از سیاهی و سفیدی تشبیه کرده اند و ارزش ایمان در آن زمان را نسبت به سائر ازمنه ستوده اند.

در روایات، این دسته از مردم را به عنوان برادران پیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم نام برده اند. به عنوان مثال حضرت باقرالعلوم عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند:

«روزی پيامبر اكرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَمدر مجمعى از اصحاب خویش، دو بار فرمودند: خداوندا! برادران مرا به من بنمايان. اصحاب عرض كردند: يا رسول اللّه! مگر ما برادران شما نيستيم؟ فرمودند: نه! شما اصحاب من می باشيد، برادران من، مردمى در آخر الزمان هستند كه به من ايمان مى آورند، با اينكه مرا نديده اند. خداوند آنها را با نام و نام پدرانشان، پيش از آنكه از صلب پدران و رحم مادرانشان بيرون بيايند، به من شناسانده است. ثابت ماندن آنها بر دين خود، از صاف كردن درختِ خاردار با دست، در شب ظلمانى، دشوارتر است. و يا مانند كسى است كه پاره اى از ذغال را در دست نگاهدارد. آنها چراغ هاى شب تار می باشند، و پروردگار آنان را از هر فتنه ی تيره و تارى نجات می دهد.»(1)

این دسته از مردم به خاطر ایمان قوی و استقامتی که بر دین صحیح از خود نشان می دهند و نسبت به دستورات و فرامین اولیای امر الهی، تسلیم و فرمانبردار هستند، در تمام حسناتی که مردمِ صدر اسلام در زمان آشکار بودن حجج الهی انجام داده اند شریک خواهند بود.

حكم بن عیینه روایت نموده كه گفت: وقتى در جنگ نهروان، حضرت امیر المؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ، خوارج را به قتل رسانیدند، مردى به خدمت ایشان رسید و عرض کرد: خوشا به حال ما که در رکاب شما در چنین میدانی حاضر بودیم و در کنار شما، خوارج را کشتیم! حضرت علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ به او فرمودند:

ص: 18

«قسم به خداوندى كه دانه را شكافت و آدمى را بیافريد، مردمى در اينجا با ما آمده اند كه هنوز خداوند، پدران و نياكان آنها را خلق نكرده است! آن مرد، عرض كرد: مردمى كه هنوز خلق نشده اند چگونه می توانند با ما آمده باشند؟! امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: آرى! آنها مردمى هستند كه در آخر الزمان می باشند و در اين هدف كه ما داريم آنها نيز شريک هستند و تسليم ما می باشند؛ پس آنها در آن راه كه ما گام برمی داريم شركاى حقيقى و واقعى ما می باشند.»(1)

البته پس از این درباره ی ثواب عبادت در دوران غیبت و همچنین فضیلت انتظار فرج به تفصیل سخن خواهیم گفت. اما به هر حال اینان عده ی قلیلی هستند که بر دین حق در آخر الزمان، استوار می مانند در حالی که گروه بسیاری از مردم، با کردارها و صفات ناپسند، خو گرفته اند.

ترک می کنند؛ همان گونه که کامل ترین و والاترین فرایض را ترک کردند. همانا امر به معروف و نهی از منکر فریضه عظیمی است که اقامه دیگر فرایض به آن وابسته است. زمانی که مردم این گونه شدند و دنباله رو چنین افرادی گشتند، غضب خدا بر آنان کامل می شود و خداوند همه ی مردم را عقوبت می کند؛ بدین ترتیب نیکوکاران، همراه با فاسقان و کودکان نیز همراه با بزرگ ترها هلاک خواهند شد...»(1)

وقتی امام هادی عَلَيْهِ السَّلاَمُ یافتن برادر حقیقی و کسب مال حلال را در زمان خودشان بسیار دشوار می دانند؛ پس حال ما دلمردگان عصر غیبت چگونه است؟

همنشینی با گروه زیادی از مردم در آن زمان، بسیار آزار دهنده و مصیبت بار خواهد بود و به همین خاطر رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرموده اند:

«البته بر مردم زمانى آيد كه اگر نام كسى را بشنوى بهتر از آن است كه خودش را ببينى، و ملاقات کردن با او برایت بهتر از آن است كه او را بيازمائى، و اگر بيازمائى اش احوال (ناخوشایند) برايت ظاهر شود. دينشان پول آنها است، و همّتشان شكمشان، و قبله آنها زنانشان، براى قرص نانی تعظيم كنند، و براى درهمی سجده نمايند، سرگردان و مست باشند، نه مسلمان اند و نه نصرانى.»(1)

ائمه اطهار عَلَيْهِم السَّلاَمُ بهترین کاری که یک مؤمن در آخرالزمان می تواند انجام دهد را حفظ زبان و کناره گیره از جامعه ی فاسد، معرفی فرموده اند. به عنوان مثال جابر جعفی از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كند كه فرمودند:

«زمانى بر مردم آيد كه امامشان غيبت كند و خوشا بر كسانى كه در آن زمان بر امر ما ثابت بمانند، كمترين ثوابى كه براى آنها خواهد بود اين است كه بارى تعالى به آنها ندا كرده و فرمايد:اى بندگان و اى كنيزان من! به سرّ من ايمان آورديد و غيب مرا تصديق كرديد، پس به ثواب نيكوى خود شما را مژده مى دهم، و شما بندگان و كنيزان حقيقى من هستيد، از شما مى پذيرم و از شما در مى گذرم و براى شما مى بخشم و به واسطه ی شما باران بر بندگانم مى بارم و بلا را از آنها بگردانم، و اگر شما نبوديد بر آنها عذاب مى فرستادم جابر گويد گفتم: يا ابن رسول اللَّه! برترين عملى كه در آن زمان مؤمن انجام مى دهد چيست؟ فرمودند: حفظ زبان و خانه نشينى.»(2)

ص: 22

سلطان، قحطی دوران، ظلم والیان و ستم قاضیان. پس صحابه تعجّب کردند و گفتند: ای رسول خدا! آیا آنان بت ها را می پرستند فرمودند: آری! هر درهمی نزد آنان بتی است.»(1)

دین و ایمان خود را (از خطر آنان) حفظ کند. سپس فرمودند: ای اباهاشم! این حدیثی است که پدرم از پدرانش از جعفر بن محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ نقل کرده است، و این از اسرار ما می باشد؛ پس آن را جز بر اهلش آشکار نکن»(1)

رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم هم فرموده اند:

«در آخرالزمان علمایی خواهند آمد که با وجود آنکه دیگران را به زهد در دنیا فرا می خوانند، خود زهد نمی ورزند و با آنکه مردم را به آخرت ترغیب می کنند، خود به آن رغبتی ندارند، و ديگران را از ورود به دربار فرمانروايان نهى مى كنند؛ امّا خود، با ایشان رفت و آمد می کنند، از تنگدستان دورى مى كنند و به ثروتمندان نزديک مى شوند، آنان ستمگران و دشمنان خدايند»(2)

پیامبر مهر و رحمت صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم در کلامی بس طویل درباره ی اوضاع مردمِ آخرالزمان به ابن مسعود مطالبی را فرموده اند که ما بخشی از آن را در اینجا نقل می کنیم. آن بزرگوار فرموده اند:

«علماء و فقهاء آن زمان، خائن و فاجرند.(3) آنها بدترين خلق خدايند، و همچنين پيروان ايشان و كسانى كه به نزد ايشان مى روند، و از ايشان (فتوى) مى گيرند و به آنها محبّت مى ورزند و با آنها مجالست و مشورت مى نمايند. آن عالمان كه بدترین خلق خدایند ايشان را به دوزخ مى كشانند. كر و كور و لال اند و باز نخواهند گشت و در قيامت، كر و كور و لال محشور می گردند، و جايشان در دوزخ است كه هرگاه شعله اى از آن فرونشيند خدا بر شعله هايش می افزاید، و هرگاه پوست هایشان

ص: 26

بريان شود، پوست هايى ديگر به جايش روئیده شود تا عذاب را بچشند و چون به دوزخ در افتند صداى شعله هاى آتش را بشنوند كه برهم مى غلطد و هرگاه خواهند كه از دوزخ به در آيند بدان در افكنده شوند و به آنها گفته مى شود كه عذاب آتش را بچشيد و در آنجا براى ايشان شعله ها و بازدمها است كه آنها نمى شنوند.

ای پسر مسعود! آن عالم نمایان، ادعا مى كنند كه بر دين و روش و احكام من هستند و حال آنكه از من بيزارند و من هم از آنها بيزارم.

ای پسر مسعود: در ملاء و آشكار با ايشان منشين، و در بازارها با آنها معامله مكن، و راه را نشانشان مده، و آب به آنها مياشام، که خداوند می فرمايد: " هركه زندگى و زيور دنيا بخواهد اعمالش را در دنيا پاداش مى دهيم و در آنجا ضررى نمى برند." و می فرمايد: "هر كه دانه ی دنيا می خواهد مى دهيمش و در آخرت نصيبى نخواهد داشت."

ای پسر مسعود! جمعى از امت من بيايند (یعنی عالمان سوء) كه عداوت و دشمنى و جدال در ميان ايشان برخيزد و در دنيا گمراه كننده اين امّت می باشند. قسم به خدایى كه مرا به حق پيغمبری داد! خداوند آنها را به زمين فرو برد و بوزينه و خنزيرشان گرداند.

ابن مسعود گويد: پس پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم به گريه افتادند و ما هم از گريه ی ایشان به گريه افتاده، پرسيديم يا رسول اللّه! چرا مى گرييد؟ فرمودند: دلم بر این بيچارگان و اشقياء می سوزد كه خداوند می فرمايد: "آن هنگام كه ناله و فريادشان را بشنوى و فرار نتوانند کرد؛ بلكه دستگير شوند." و مراد از این آيه علما و فقها مى باشند.

ای پسر مسعود! هر كه علم را براى دنيا آموزد، و مهر دنيا و زيورهاى آن را بر علم برترى دهد و برگزيند، مستوجبِ خشم خداوند است و با يهود و نصارى كه كتاب خدا را پشت سر نهادند، در پائين ترين قسمت هاى دوزخ بماند كه خداوند می فرمايد: " چون آنچه را كه می شناختند و خبر داشتند بر ايشان آمد بدان كافر شدند؛ پس لعنت خدا بر مردم كافر."

ای پسر مسعود! هر كه قرآن را براى دنيا و زيورهاى آن آموزد خداوند بهشت را بر او حرام گرداند.

ای پسر مسعود! هر كه بياموزد و عمل نكند، خداوندش در قيامت، كور محشور سازد، و هر كه دانش را براى رياء و به دست آوردن دنيا فرا گيرد، خداوند بركت آن

ص: 27

را از وى بگيرد و روزى را بر او تنگ سازد، و او را به خود واگذارد، و هر كسی را كه خدا به خودش واگذارد هلاک گردد؛ كه خداوند می فرمايد: " هر كه لقاء و ديدار خدا را خواهد بايد عمل صالح كند و كسى را در عبادت خداوند شريک نگيرد".»(1)

حال كه آنان چنين به سر مى برند ناگاه ستاره اى بر آنان مى دمد، عرض كردم: "سبطه" چيست؟ فرمودند: فاصله اى زمانى است كه امام حاضر نباشد. عرض كردم: پس در آن ميان ما چه كنيم؟ فرمودند: بر همان چيزى كه بوديد باقى باشيد، تا خداوند ستاره ی شما را برايتان برآورد».(1)

به مردم نگو كه تو و خاندانت در امر خلافت از ما شایسته تر هستید، تا ما را نسبت به خودت و آنها عصبانى نكنى. امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: من گفتم كسى كه براى تو از جانب من این گزارش را فرستاده دروغ گفته است. او به من گفت: آیا بدان چه گفته اى سوگند مى خورى؟ من گفتم: همانا مردم، افسون گر و جادوگران اند؛ یعنى دوست دارند دل تو را از من چركین كنند، تو به سخن آنان گوش مده؛ زیرا ما به تو نیازمندتریم از تو به ما. او به من گفت: آیا یادت مى آید كه یک روز از تو پرسیدم: آیا براى ما سلطنتى هست؟ و تو پاسخ دادى، آرى! سلطنتى طولانى و پهناور، كه پیوسته در كار خود مهلت خواهید داشت، و در دنیایتان وسعت، تا اینكه خون ناحقّى از ما را در ماه حرام و شهر حرام [مكه] بریزید.؟

من دانستم كه حدیث را حفظ كرده است؛ پس گفتم: شاید خداوند عزوجل تو را كفایت كند؛ یعنى تو را حفظ كند از اینكه مرتكب چنین امرى شوى؛ زیرا من شخص خاص تو را در نظر نداشتم، و آن حدیثى بوده است كه من آن را روایت كردم، شاید فرد دیگرى از خاندانت مرتكب چنین كارى شود. در این هنگام، منصور خاموش شد، و چون به خانه آمدم یكى از دوستان و شیعیان ما نزد من آمد و گفت: قربانت گردم! به خدا سوگند من تو را در موكبِ منصور دیدم كه بر الاغى سوار بودى، و او بر اسبى سوار، و چنان با شما سخن مى گفت كه گویى شما زیر دست او هستید، و پیش خود گفتم: این حجّت خدا بر خلق، و صاحب الامر است كه باید از او پیروى شود، و آن دیگرى نابکار است و اولاد پیامبران را مى كشد، و بر زمین، آن گونه كه خدا دوست ندارد خون مى ریزد، و امام در موكب اوست و سوار بر الاغى، و این چنین تردید به دلم راه یافت، تا آنكه بر خودم و دینم ترسیدم. امام فرمودند: من به او گفتم: اگر تو فرشتگانى را مى دیدى كه در جلو و عقب و سمت راست و چپ من بودند هر آینه او را خوار مى شمردى، و آنچه را هم داشت كوچک مى گرفتى. او گفت: اكنون دلم آرام گرفت.

او سپس گفت: اینان تا كى سلطنت خواهند كرد و چه هنگام از دست ایشان آسایشی به دست خواهد آمد؟ من گفتم: آیا نمى دانى كه هر چیزى مدّتى دارد؟ او گفت: آرى!.

من گفتم: آیا دانشت براى تو سودى خواهد داشت ؟ بدان که این امر، هر گاه

ص: 32

موعدش فرا رسد، از یک چشم به هم زدن سریع تر خواهد بود؟ اگر تو وضع ایشان را نزد خداوند مى دانستى بیشتر و سخت تر، آنها را دشمن مى داشتى، و اگر تو یا همه ی مردم زمین بكوشید، تا آنان را در گناه بیشترى كه در آن به سر مى برند درآورید نتوانید. پس شیطان، تو را از جاى به در نبرد و نلغزاند؛ زیرا عزّت از آن خدا و رسول و مؤمنان است؛ ولى منافقان نمى دانند.

آیا نمى دانى كه هر كه منتظر امر ما باشد و بر آزار و ترس خود صبر كند، فردا با ما محشور شود؟ هرگاه دیدى كه حق و اهل حق از میان رفتند و ناحق، همه جا را فرا گرفت، و قرآن، كهنه شمرده شد و در آن، تحریفاتى به وجود آوردند، و آن را برحسب رأی و نظرها، تفسیر و تأویل کردند. و دیدى كه دین، وارونه گشته همچون ظرف آب، و اهل باطل بر حق، چیره گشته اند، و شرّ و بدى، آشكار است و از آن، بر حذر نمى دارند، و بدكاران را معذور مى شمارند، و فسق، هویدا شده و مردان به مردان كفایت كنند و زنان به زنان. و دیدى مؤمن، دم مى بندد و سخن او پذیرفته نمى آید، و فاسق، دروغ مى گوید و دروغ و افترایش را باز پس نمى زنند. و دیدى كه كوچک، بزرگ را خوار مى شمارد، و پیوندِ خویشى، گسسته مى گردد، و دیدى كه با ستاینده ی فسق و فجور، ملاطفت شده، و سخن او رد نمى شود، و پسران، خود را به جاى زنان قرار مى دهند و زنان با زنان ازدواج مى كنند، و تملّق و ستایش رو به فزونى نهاده، و مرد، ثروت خویش را در غیر طاعت خدا خرج مى كند و از این كار جلوگیرى نمى شود و دستش را نمى گیرند. و دیدى كه اگر كسى كوششِ عبادیِ مؤمن را ببیند از آن به خدا پناه ببرد، و همسایه، همسایه را بى هیچ مانعى بیازارد، و دیدى كافر، شاد است بدان چه (از مصائب) در مؤمن ببیند، و خوش است بدان چه از فساد در زمین مى بیند، و دیدى كه آنان كه از خدا نمى هراسند و آشكارا مى مى نوشند و براى نوشیدنِ آن انجمن مى كنند، و دیدى كه آمر به معروف خوار است، و فاسق نسبت بدان چه خدا دوست ندارد، ستوده و توانمند است و دیدى قرآن دانان، خوار مى شوند و هركه هم آنان را دوست مى دارد خوار مى گردد، و راهِ خیر، بسته شده و راه شرّ و بدى، باز است و مردم در آن راهپیمایی کنند، و خانه ی خدا بى زائر مانده و فرمانِ ترک آن را مى دهند، و مرد مى گوید آنچه را که خود عمل نمى كند، و دیدى که مردانِ خویش را براى استفاده مردان آماده مى كنند و زنانِ خود

ص: 33

را براى زنان. و دیدى که مرد از نشیمنگاهش امرار معاش کند، و زن از شرمگاهش کسب درآمد کند، و دیدى زنان، انجمن مى كنند چنان كه مردان، و دیدى بنی عباس را که آشكارا زنانگى پیشه كرده و خضاب بندند و موی سرشان را به گونه ای شانه زنند، چنانچه زنان براى شوهران خود، و به مردان به خاطر شرمگاهشان پول دهند.

و دیدى انسانِ توانگر ،گرامى تر است از انسان مؤمن، و ربا پدیده اى است كه بر آن، عیب گرفته نمى شود، و زنان را به زنا بستانند، و دیدى كه زن با شوهر خود، بر سر همبستر شدن با مردان، سازش كند، و دیدى بیشتر مردم، و بهترین خانه ها، آن باشد كه زنان را در فسقشان یارى مى رسانند، و مؤمن را دیدى كه غمگین است و تحقیر شده و ذلیل، و دیدى كه بدعت و زنا آشكار شده است و مردم به گواهِ باطل اعتماد مى كنند، و دیدى كه حلال، حرام و حرام، حلال شمرده مى شود، و دیدى كه حكمِ دین به رأى و نظر، معین مى شود، و قرآن و احكامش معطل مانده است، و براى جسارت به (احکام) خدا و ارتكاب كار بد، مردم انتظار شب را نمى كشند، و دیدى كه مؤمن نمى تواند كارهاى زشت را انكار كند مگر به قلبش، و دیدى مال فراوانى در راه به خشم آوردن خدا خرج مى شود، و والیان و فرماندهان، كافران را نزدیک خویش مى سازند، و اهل خیر را از خود دور مى كنند، و در حكومت، رشوه مى گیرند، و دیدى فرمانروایى و گرفتن منصب به مزایده گذارده مى شود، و دیدى مردان با محرمان خود زنا مى كنند، و بدانها از گرفتن زن اكتفا كنند. و دیدى كه مرد به صرف تهمت و گمان، كشته مى شود، و به خاطرخواهىِ مرد، غیرت ورزى كنند، و جان و مال در راه عشق او دهند، و دیدى كه مرد را براى همبستر شدن با زن به نكوهش گیرند، و دیدى كه مرد از كسبِ هرزگى زنش، نان مى خورد، و این حقیقت را مى داند و نگهش مى دارد، و دیدى كه زن بر شوهر خود تسلّط دارد، و آنچه را شوهر نمى خواهد انجام مى دهد، و به شوهر خود خرجى و پول جیبی مى دهد، و دیدى كه مرد، زن و دخترش را به اجاره مى دهد، و به خوراک و نوشیدنىِ پستى راضى می شود، و دیدى كه سوگند به خداوند عزّوجلّ به ناحق فراوان شده، و دیدى كه قماربازى پدیدار گشته است، و آشكارا شراب مى فروشند و مانعى ندارد، و دیدى زن ها، خود را به كفّار مى بخشند، و ساز و آواز آشكار گشته، و مردم از آن گذر كنند و هیچ كسی دیگری را از آن منع نكند و كسى جرأت نكند جلو آن را

ص: 34

بگیرد، و دیدى كسى كه از تسلّط او مى ترسند، مردم را خوار مى كند. و دیدى نزدیکترین مردم به فرمانروایان كسى است كه، ناصبیان و دشنام دهندگان به ما اهل بیت، را مدح و ثتا کند، و دیدى هر كه ما را دوست دارد او را ناحق شمارند و گواهیش را نپذیرند، و دیدى كه در گفتارِ ناحق، با هم رقابت كنند، و دیدى كه قرآن و شنیدنش بر مردم گران است، و شنیدن باطل بر مردم آسان، و دیدى همسایه از ترس زبان همسایه او را گرامى مى دارد، و دیدى حدود الهی معطل شده، و در آن بنابر هوى و هوس عمل مى شود، و دیدى كه مساجد، با زیور آلات آراسته گشته است، و دیدى كه راستگوترین مردم در میان ایشان كسى است كه افترا زند و دروغ گوید، و دیدى شرّ و سخن چینی پدیدار شود، و دیدى ستمگرى شیوع یافته، و غیبت را سخن خوشمزه مى شمارند و مردم بدان یكدیگر را مژده مى دهند، و دیدى به حج مى روند، و جهاد مى طلبند؛ ولی نه براى رضاى خدا، و دیدى سلطان،مؤمن را به خاطر كافر، خوار مى كند، و ویرانى بر آبادانى چیره مى گردد، و مردم از كم فروشى روزى مى خورند، و خونریزى را سبک و آسان مى شمرند، و مردم براى طلب دنیا ریاست می طلبند و انسان، خود را به بد زبانى شهره كند، تا از او بترسند، و امور را بدو واگذار کنند.

و دیدى نماز را خوار و سبک مى شمارند، و دیدى مردى را كه مال فراوان دارد؛ ولى از زمان دارایى آن، زكاتش را نپرداخته است، و دیدی قبر مرده را نبش كنند، و مخدوشش سازند و كفنش را بفروشند، و دیدى كه آشفتگى فراوان شده، و مرد، شب كند در غفلت و خمارى، و بامداد كند در مستى، و باكى ندارد كه مردم در چه وضعى باشند، و دیدى كه با چهارپایان نزدیكى شود، و بهائم یكدیگر را بدرند، و دیدى مردى را که به محل نماز خود برود و برگردد در حالى كه جامه اى به تن ندارد (کفش و یا لباسش را دزدیده اند)، و دیدى دل مردم، سخت شده و دیدگانشان خشكیده، و یاد خدا بر آنها گران است. و دیدى حرام خوردن پدیدار شده، و در آن با یكدیگر رقابت مى كنند، و دیدى كه نمازگزار براى خودنمایى به مردم، نماز مى خواند، و دیدى مسأله دان و فقیه دین، جز براى دین، مسأله مى آموزد، و دنیا و ریاست مى جوید، و دیدى مردم به همراه كسى هستند كه غالب است و چیرگى دارد، و دیدى طالب حلال، نكوهش و طالب حرام، ستایش، مى شود و بزرگش

ص: 35

مى دارند، و دیدى كه در حرمین [مكه و مدینه] كارى مى كنند كه پسند خدا نیست، و كسى جلوی ایشان را نمی گیرد، و احدى میان آنها و كردار زشتشان مانع نشود.

و دیدى در حرمین [مكه و مدینه] اسباب لهو پدیدار شده و دیدى مردى كه به حق سخن مى گوید یا امر به معروف و نهى از منكر كند؛ ولی كسى نزد او برمى خیزد و وى را اندرز مى دهد كه: "این تكلیف تو نیست"، و دیدى مردم با یکدیگر چشم و همچشمى مى كنند و به مردمِ بد اقتدا مى نمایند، و دیدى روشِ خیر و راه آن، تهى است و كسى از آن گذر نمى كند، و دیدى مُرده را به باد مسخره مى گیرند، و كسى از اینکار در هراس نمى افتد و در هر سال، شرّ و بدعت، بیش از سال گذشته مى گردد، و دیدى مردم و محافل ،جز از توانگران پیروى نمى كنند، و دیدى به گدا چیزى مى دهند، تا در برابر به او بخندند، و براى غیر خدا به او ترحّم مى شود. و دیدى نشانه هاى آسمانى هست؛ ولى كسى از آنها هراس نمى كند، و دیدى مردم چون بهائم بر هممى جهند، و كسى از ترس مردم، منكِر كار آنها نمى گردد، و دیدى كه مرد جز در راه خدا خرج بسیارى مى كند و در راه اطاعت الهى از اندک، دریغ مى ورزد، و دیدى ناسپاسى از پدر و مادر پدیدار شده است، و پدر و مادر را به چشمِ كم مى نگرند و والدین در نظر فرزند، از همه بدتر باشند، و فرزندان از افتراء به آن دو، شاد گردند. و زنان را دیدى كه بر حكومت چیره شده اند و هر كارى را به دست گرفته اند و كارى انجام نشود جز آنچه آنها طرفدارش باشند، و دیدى شخصى به پدرش افترا مى زند، و بر پدر و مادر خود نفرین مى فرستد و از مرگشان شاد مى شود، و دیدى چون مردى روزش را به سر آورد، در حالی که چون در آن روز ،گناه بزرگى اعم از هرزگى و كم فروشى و درآمدن به بستر حرام و می خوارى نكرده، دلتنگ و غمناک گردد و پندارد كه آن روز بر او نامبارک بوده و جزو عمرش حساب نشده است.

و دیدى كه سلطان، خوراک را انبار كند و نگهدارد تا گران بفروشد، و دیدى خمس و سهم امام به ناحق تقسیم مى شود و با آن قمار مى زنند و می خوارى مى كنند، و دیدى كه با شراب به مداواى بیمارى مى پردازند و براى بیمار، نسخه ی آن را مى گیرند و از آن، درمان مى طلبند، و دیدى مردم، همه در ترک امر به معروف و نهى از منكر و ترک دیندارى، هماهنگ شده اند، و دیدى باد بر پرچم اهل نفاق مى وزد و پرچمِ اهل حق، بى حركت است، و دیدى در برابرِ گفتنِ اذان و خواندن نماز، مزد مى گیرند، و دیدى

ص: 36

مسجدها پر مى شود از كسانى كه از خدا نمى هراسند و در آنها براى غیبت و خوردن گوشت اهل حق، گرد مى آیند و به وصف نوشابه هاى مست كننده مى پردازند.

و دیدى كه پیشنمازِ مست (از شراب یا قدرت )، براى مردم نماز مى خواند و با آنکه مستى است لا یعقل، مستى او را نكوهش نمى كنند، و هر گاه مست شود گرامیش مى دارند و از او ملاحظه مى كنند و مى ترسند، در حالى كه او رهاست، و كیفر نمى شود و مستى او را معذور مى دارند، و دیدى كه مال یتیم خور را به شایستگى مى ستایند و قاضیان بر خلاف آنچه خدا امر كرده، حكم مى كنند، و دیدى فرمانروایان، شخص خیانتكار را براى طمع، امین ساخته اند، و دیدى فرمانروایان که ارث را براى اهل فسق، و بدكارى و جسارت بر خدا تخصیص مى دهند، تا از آنها حق و حسابى بگیرند، و آنها را واگذارند، تا هر چه مى خواهند انجام دهند، و دیدى بر سر منبرها به تقوى توصیه مى شود؛ ولى خودِ گوینده، بدان عمل نمى كند،و دیدى كه وقت نماز را به چیزى نمى گیرند، و دیدى صدقه و زكات را به وساطتِ دیگران به مستحقان دهند و قصد رضاى خدا در دادن آنها در میان نیست، و به سبب درخواست مردم آن را پرداخت مى كنند، و دیدى نهایت همِّ مردم، شكم و شهوت آنهاست، و باكى از این ندارند كه چه بخورند و با كه همبستر شوند و ببینی که دنیا بدیشان روى آورده است، و دیدى كه نشانه هاى حق و درستى پوسیده شده اند.

در این هنگام بر حذر باش، و از درگاه خداوند سبحان، نجات بخواه و بدان كه مردم، گرفتار خشم خدایند و خداوند به آنها مهلت مى دهد براى امرى كه با آنها خواهد كرد و تو مراقب خویش باش، و بكوش تا خداوند عزّوجل تو را بر خلاف روش آنها ببیند، و اگر عذابى برایشان فرستاد و تو در میان آنها قرار داشتى، به دریافت رحمت الهى شتافته اى، و اگر از آنها جدا باشى آنان گرفتار عذاب شوند و تو از آنچه ایشان در آن اندرند، از جسارت بر خداوند عزّوجلّ بیرون آمده اى. و بدان كه خداوند اجر نیكوكاران را تباه نمى كند و همانا كه رحمت خدا به نیكوكاران نزدیک است.»(1)

ص: 37

ص: 38

ص: 39

در روایت دیگری مولای متقیان حضرت علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ می فرمایند:

«زمانی بر مردم خواهد آمد که كارهای زشت، آشكار می گردد، و پرده های عفت و شرم، پاره می شود. زناكاری و تجاوزهای ناموسی علنی شده، و مال يتيمان را حلال می شمارند و می خورند. رباخواری شيوع پيدا می كند، و در كيل ها و وزن ها، كم و كاست می كنند. شراب را به اسم نبيذ، حلال شمرده و می خورند، و رشوه را به عنوان هديه و شيرينی می گيرند، و به نام امانت داری خيانت می نمايند. مردها خود را به شكل زنان و زنان خود را به صورت مردها در می آورند، و به احكام و دستورات نماز، بی اعتنائی می كنند، و حج خانه خدا را برای غير خدا به جا می آوردند.

پس وقتی كه این زمان فرا برسد؛ خداوند آنها را از فيوضات خود، محروم می كند تا جائی كه ماه (رمضان و شوال) برای آنها مخفی می شود به طوری كه گاهی در دو شب ديده می شود كه معلوم می شود روز عيد فطر را به عنوان ماه رمضان، روزه گرفته اند با اين كه روزه ی آن حرام بوده است و زمانی شب اول رمضان مخفی می شود، كه دو روز آن را روزه نگرفته و به عنوان آخر ماه شعبان می خورند و روز عيد فطر را به خيال اینکه آخر ماه رمضان است روزه می گيرند.

در اين وقت بايد ترسيد از اين كه خداوند به طور ناگهانی آنها را كيفر كند؛ چرا كه به دنبال آن كارها، بلاها مردم را فرا می گيرد، تا جایی كه كسانی صبح، سالم هستند؛ ولی شب، در دل خاک و قبر آرميده اند و گاهی شب سالم اند و بامدادان در زمره ی مردگان هستند.

وقتی چنين روزگاری پيش آمد، لازم است انسان هميشه وصيت كرده باشد كه مبادا بلایی بر او فرود آمده و بدون وصيت بميرد و واجب است نماز را در اول وقتِ آن بخواند چون ممكن است تا آخر وقت، زنده نباشد.

هر يک از شما آن زمان را درک كرد بدون وضو نخوابد و اگر برايش امكان دارد

ص: 40

هميشه با وضو باشد چه ترس آن است كه مرگ، ناگهانی برسد، لذا خوب است با وضو باشد كه روح با طهارت، خدا را ملاقات نمايد.

من شما را ترساندم اگر بترسيد و آگاه نمودم، اگر آگاه گرديد و شما را پند دادمدر روایت دیگری مولای متقیان حضرت علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ می فرمایند:

«زمانی بر مردم خواهد آمد که كارهای زشت، آشكار می گردد، و پرده های عفت و شرم، پاره می شود. زناكاری و تجاوزهای ناموسی علنی شده، و مال يتيمان را حلال می شمارند و می خورند. رباخواری شيوع پيدا می كند، و در كيل ها و وزن ها، كم و كاست می كنند. شراب را به اسم نبيذ، حلال شمرده و می خورند، و رشوه را به عنوان هديه و شيرينی می گيرند، و به نام امانت داری خيانت می نمايند. مردها خود را به شكل زنان و زنان خود را به صورت مردها در می آورند، و به احكام و دستورات نماز، بی اعتنائی می كنند، و حج خانه خدا را برای غير خدا به جا می آوردند.

پس وقتی كه این زمان فرا برسد؛ خداوند آنها را از فيوضات خود، محروم می كند تا جائی كه ماه (رمضان و شوال) برای آنها مخفی می شود به طوری كه گاهی در دو شب ديده می شود كه معلوم می شود روز عيد فطر را به عنوان ماه رمضان، روزه گرفته اند با اين كه روزه ی آن حرام بوده است و زمانی شب اول رمضان مخفی می شود، كه دو روز آن را روزه نگرفته و به عنوان آخر ماه شعبان می خورند و روز عيد فطر را به خيال اینکه آخر ماه رمضان است روزه می گيرند.

در اين وقت بايد ترسيد از اين كه خداوند به طور ناگهانی آنها را كيفر كند؛ چرا كه به دنبال آن كارها، بلاها مردم را فرا می گيرد، تا جایی كه كسانی صبح، سالم هستند؛ ولی شب، در دل خاک و قبر آرميده اند و گاهی شب سالم اند و بامدادان در زمره ی مردگان هستند.

وقتی چنين روزگاری پيش آمد، لازم است انسان هميشه وصيت كرده باشد كه مبادا بلایی بر او فرود آمده و بدون وصيت بميرد و واجب است نماز را در اول وقتِ آن بخواند چون ممكن است تا آخر وقت، زنده نباشد.

هر يک از شما آن زمان را درک كرد بدون وضو نخوابد و اگر برايش امكان دارد هميشه با وضو باشد چه ترس آن است كه مرگ، ناگهانی برسد، لذا خوب است با وضو باشد كه روح با طهارت، خدا را ملاقات نمايد.

من شما را ترساندم اگر بترسيد و آگاه نمودم، اگر آگاه گرديد و شما را پند دادمچنانچه پند گيريد؛ پس در پنهان و آشكار، از خدا بترسيد و نبايد كسی از شما بميرد، مگر اين كه مسلمان باشد؛ زيرا هر كس به جز اسلام، آئينی داشته باشد از او پذيرفته نيست و در آخرت، زيان كار است.»(1)

و همچنین محمد بن مسلم گوید که از حضرت باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ شنیدم که مى فرمودند:

«خداوند، قیام کننده ی اهلبیت را با رعب، یاری داده و با نصرتش مؤيد می سازد. زمين در زير پاى او نورديده مى شود، و گنج ها (و معادنِ) خود را براى او آشكار می سازد. سلطنتش شرق و غرب عالم را فرا گرفته، و خداوند به وسيله ی او دين خود را بر همه مسلک ها و اديان باطله، غالب گرداند، هر چند مشركان نخواهند. ويرانه اى در روى زمين نمی ماند مگر اينكه آن را آباد می سازد و عيسى روح اللّه نازل مى شود و پشت سر او نماز مى گزارد.»

راوی گوید: من عرض كردم: یا ابن رسول اللّه! قیام کننده ی شما كى خواهد آمد؟ فرمودند:

«هنگامى كه مردها مانند زنان و زنها شبيه مردان گردند و مردها به مردها و زنان به زنها اكتفا كنند، و زنها بر زين ها سوار شوند، و شهادت هاى ناحق، قبول و گواهى عادلان رد شود و خونریزی و زنا و خوردن ربا را آسان شمارند، و از اشرار به واسطه ی ترس از زبانشان ملاحظه شود. هنگامى كه سفيانى از شام و شخص يمنى از يمن خروج

ص: 41

كنند، و فرورفتگى در "بيداء"(1)

پديد آيد و جوانى پاک سيرت (نفس الزكيه) از آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ در بين ركن و مقام به نام محمد بن الحسن به قتل رسد، و صدایى از آسمان بيايد كه: "حق در پيروى از قیام کننده ی آل محمد و شيعيان اوست." در آن وقت، مهدی ما قيام خواهد كرد. پس موقعى كه آشكار مى شود، تكيه به كعبه داده و سيصد و سيزده مرد، گردِ او جمع می شوند. اول سخنى كه می گويد اين آيه شريفهاست: " بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ" (2) يعنى باقى مانده ی سفراى الهى در روى زمين براى شما بهتر است اگر بدانيد؛ سپس می فرمايد: " انا بقيّه اللَّه في ارضه"؛ منم آن بقيه سفراى الهى در روى زمين. چون ده هزار نفر مرد، نزد وى گرد آمدند قيام می كند. در آن وقت، در تمام روى زمين معبودى جز خداى يگانه نخواهد بود. و هر بتى يا امثال بت، آتشى در آن مى افتد و می سوزد و اين ظهور بعد از غيبت طولانى او خواهد بود. خداوند خواسته معلوم كند كه چه كسانى در غيبت او، از وى پيروى می كنند و چه كسانى به وى ايمان مى آورند.»(3)

پیامبر خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرمودند:

«زمانی بر مردم برسد که نگهدارنده ی دین، مانندکسی است که پاره ای از آتش در مشت گرفته باشد.»(1)

اوضاع آن زمان به شکلی خواهد بود که اگر کسی حتی به یک دهم دین عمل کند اهل نجات خواهد بود.

رسول اعظم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم به اصحابشان فرمودند:

«امروزه شما در زمانی زندگی می کنید که اگر یک دهم آنچه را که بدان مأمور شدهاید ترک کنید هلاک خواهید شد؛ و این در حالی است که روزی بر مردم برسد که اگر به یک دهم از دین خدا عمل کنند نجات یابند.»(2)

با این وجود، ثواب عمل این مردم، پنجاه برابر مردمِ زمان رسول خداست. لذا آن بزرگوار به یارانشان فرمودند:

«زمانی بیاید که اگر کسی بر دینش استوار بماند برای او اجر پنجاه تن از شما خواهد بود.»(3)

همان بزرگوار فرموده اند:

«زمانی بیاید که قرآن در دل های مردم کهنه شود آنطور که لباسی بر بدن پوسیده شود.»(4)

و فرمودند:

«در آخرالزمان مردمی می آیند که در مساجد تشکیل حلقه داده، می نشینند و از دنیا و علایق آن سخن می گویند با اینان همنشین مشو که خداوند را با اینان کاری نیست.»(5)

ص: 43

حذیفه این صاحب اسرار نبی اکرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم نیز گفته است :

«روزی خواهد آمد که اگر تمام اهل مسجد را زیر و رو کنم مؤمنی در بین ایشان نیابم»(1)

حضرت خاتم الانبیاء صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم درباره وضعیت دینداری مردم آخرالزمان چنین فرموده اند:

«به زودی زمانی برای مردم فرا رسد که از عالمان فرار می کنند چنانچه گوسفند از گرگ می گریزد. در آن صورت خداوند آنان را به سه چیز مبتلا خواهد کرد؛ اول: برکت را از اموال شان برمی دارد. دوم: سلطانی ستمگر را بر آنان مسلط می گرداند.سوم: بدون ایمان از دنیا می روند.»(2)

امیرمؤمنان حضرت علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز در کلامی که در نهج البلاغه نیز از ایشان نقل شده درباره اوضاع مساجد آخر الزمان فرموده اند:

«بر مردم، روزگارى بيايد كه از قرآن، جز نشانى و از اسلام، جز نامى نماند. در آن روزگار، مسجدهايشان از حيث بنا آباد؛ ولی از جهت رستگارى ويران است. ساكنان و آباد كنندگانش، از بدترين مردم روى زمين خواهند بود. فتنه ها از آنجا بيرون آيد و خطاكاريها در پناه آنها مأوا گيرد. هر كه خواهد از آن فتنه ها كناره گيرد، بگيرندش و به ميان فتنه اش افكنند. و هر كه خود را واپس دارد به سوى فتنه هايش رانند. خداى تعالى فرمايد: سوگند به خودم كه بر ايشان فتنه اى برگمارم، آنسان، كه مردم بردبار را در آن حيران گذارم و خداوند چنين خواهد كرد. از خداوند مى خواهيم كه از لغزش و غفلت ما درگذرد.»(3)

و باز درباره ی نابودی ارزش ها در آخرالزمان فرموده اند:

ص: 44

«روزگارى بر مردم خواهد آمد كه محترم نشمارند جز سخن چين را، و خوششان نيايد جز از بدكارِ هرزه، و ناتوان نگردد جز عادل. در آن روزگار، كمک به نيازمندان خسارت، و پيوند با خويشاوندان منّت گذارى، و عبادت، نوعى برترى طلبى بر مردم است، در آن زمان، حكومت با مشورت زنان، و فرماندهى خردسالان، و تدبیر خواجگانِ اخته شده اداره مى گردد.»(1)

عمل عبادی حج نیز به مقاصد شوم، آلوده شده و جز اسمی از آن باقی نخواهد ماند.امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ از قول جد بزرگوارشان رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرموده اند:

«زمانی بر مردم می آید که حجِ فرمانروایان به جهت تفریح و حجِ ثروتمندان برای تجارت و حجِ فقیران برای گدایی خواهد بود.»(2)

انحرافات و بدعت ها چنان در دین خدا رسوخ کند که دل های مؤمنین راستین، با دیدن آنها به درد آید. امام رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ به نقل از رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم می فرمایند:

«زمانی خواهد آمد که دل مؤمن، در درونش آب می شود چنان که سرب در آتش، ذوب می گردد و این بدان جهت است که گرفتاری ها و بدعت هایی در دینشان می بینند که قدرت دگرگونی و تغییر آن را ندارند».(3)

همان حضرت که عالم آل محمد علیهم السلام اند می فرمایند:

«برخی از کسانی که مودت و دوستی ما اهل بیت را دستاویز ساخته اند، زیان و فتنه انگیزی شان بر شیعیان ما، از دجال بیشتر است. پرسیدند: ای فرزند رسول خدا! چرا فتنه ی ایشان از دجال بیشتر است؟ فرمودند: زیرا با دشمنان ما مهر و مودت می ورزند و نسبت به دوستان ما دشمنی و عداوت می نمایند. هرگاه چنین

ص: 45

شد، حق و باطل به هم می آمیزد و حقیقت، مشتبه گردیده در نتیجه، انسانِ مؤمن از منافق باز شناخته نمی شود»(1)

پیامبر خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم هم درباره حال و هوای دینداری در آخرالزمان فرموده اند:

«به زودى زمانى بر امّت من بيايد كه علما را جز به لباس نيكو نشناسند و قرآن را جز برای نشان دادن صداى خوش نخوانند و خدا را جز در ماه رمضان، عبادت نكنند. پس هرگاه چنين زمانى فرا رسد، خداوند، فرمانروايى بر آنان مسلّط گرداند كه نهعلم دارد و نه بردبارى و نه رحم.»(2)

مستقر می شود که حال و هوای اجتماع، نه تنها شباهتی به این فضا ندارد؛ بلکه درست در جهت مقابل، به انواع و اقسام آلودگی ها ملوّث است. نه پیرانشان اهل وقار و عبادت و نه جوانانشان با توبه، انس دارند و نه زنانشان با حیا و عفت، نه رعیت ایشان با انصاف و مروت و نه حاکمان، رحم و شفقتی دارند. این همان جامعه ی آخرالزمانی است که باید با ظهور منجی به یکباره اصلاح و دگرگون شود. به بعضی از روایات در این باره توجه فرمایید.سلمان فارسى گوید: خدمت حضرت امیر المؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض كردم: قائم از فرزندان شما كى قیام مى كند؟ آن حضرت آهى كشیده، فرمودند:

«قائم، ظاهر نمى شود تا اينكه چند نشانه به وجود آيد: كارها به دست نوجوانان و افراد ناآگاه قرار گيرد، حقوق خداوند رحمان (احكام دين خدا) ضايع گردد، قرآن را با غنا بخوانند، پادشاهان بنى عباس كه از ديدن حق، محروم، و از شناخت آن ناتوانند، به دست تيراندازان و كماندارانى كشته شوند، كه صورت هايشان همانند سپر مى باشد و بصره خراب گردد. در اين موقع، قیام کننده ی ما از فرزندان امام حسين عَلَيْهِ السَّلاَمُ قيام مى كند.»(1)

ابان بن تغلب درباره ی وضعیت اجتماعی آن زمان از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كند كه آن حضرت فرمودند:

«چگونه خواهيد بود آن زمان که کسادی و تعطیلی در بين دو مسجد (مسجد الحرام و مسجد النبی يا مسجد كوفه و مسجد سهله) واقع شود؛ پس علم در آن جمع گردد همچنان كه مار، خود را در سوراخ خويش گرد مى كند و شيعیان در ميان

ص: 47

خويش دچار اختلاف شوند و پاره اى ديگرى را دروغگو خوانند و بعضى در روى عده ای ديگر، آب دهان اندازند. عرض كردم: خيرى در آن زمان نيست، فرمودند: (بلکه) همه ی خير در همان زمان است " و اين سخن را سه بار تكرار كردند " و منظور آن حضرت نزديک شدن فرج بود».(1)

جابر بن عبداللّه انصاری نیز نقل کند که حضرت امیرالمؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ بالای منبر بصره خطبه ی رسایی ایراد کرده و پس از حمد و ثنای الهی فرمودند:

«ای اهل کوفه و بصره! (بیاید زمانی که) ثروتمندان شما در شام و فقیرانتان در بصره باشند.»

جابر گوید: عرض کردم: چه زمانی چنین شود؟ فرمودند:«آن هنگام که در امت محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم شصت خصلت آشکار شود " تا آنجا که فرمودند": زمانی که مرگ در بین علما و فقها بیفتد و اشرار و نادانان، عمر طولانی کنند و امت پیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم نماز را ضایع کنند و به دنبال شهوات رفته، امانتداری اندک ودر عوض، خیانت، فراوان شود. قهوه نوشیده و با شامات بازی کنند (2). نماز عشاء را به جا نیاورند و با ناسزا گفتن به پدران و مادران، با یکدیگر شوخی کنند. زمانی که صداها در مساجد به دعوا و خصومت بلند شده و آنجا را محل کسب و تجارت قرار دهند و در معاملات، خیانت کنند و از عذاب خدا نهراسند و فراوان، گناه کنند و کارهای خوبشان اندک باشد و معصیت رب العالمین نموده و بارانشان بی فائده و فرزندانشان مایه اندوه و غصه شوند. همان زمانی که قاضیان، رشوه بگیرند و زنان، حقوق ها را بدهند و حیا اندک شده و پنهانی ها آشکار شود و هوا تیره و آلوده شود و راه ها ناامن گردد و ترس و نگرانی فزونی یافته و مردم فاسد شده و ساعات بی برکت شود و قناعت، زشت منظر گردد و اشرار، بیشتر شده و اخیار، کمتر شوند و راه ها بسته شود و اسرار فاش شوند و همجنس بازی فراوان شده و ظلمِ سلاطین، فزونی یابد و شیطان ها فریب کاری کنند و دیانت به ضعف گراید و

ص: 48

مال یتیم را بخورند و مساکین را از خویش برانند، و پارتی بازی در قضاوت ها رایج شود و بین سلاطین، جنگ به راه افتد، و مردم، سفیه و نادان شوند، و مردان به مردان و زنان به زنان اکتفاء کنند و دیوارها را نما و زینت کنند و قصرها را بلند و رفیع بسازند و شهادتِ دروغ دهند و کسب و کارشان در مضیقه و تنگی واقع شود و عرضه ی اجناس کمیاب شود و گناهانِ بزرگ، کوچک شمرده شود و زنان بر زین سوار شوند، در آن هنگام، یک سال، چون یک ماه و ماه چون یک هفته و یک هفته مانند یک روز و یک روز چون یک لحظه بگذرد و آن یک لحظه نیز ارزش و قیمتی نخواهد داشد.!

جابر گوید: پرسیدم: یا امیرالمؤمنین! این وقایع چه زمانی اتفاق می افتد ؟ فرمودند:

«زمانی که زوراء (تهران و یا بغداد) آباد شود؛ پس مردمی پدید آیند با صورت های آدمی و قلب های شیطانی که مانند گرگ های درنده، بسیار خونریز و سفاک اند. اگر از ایشان پیروی کنی تو را بدگویی کنند و عیبت نمایان سازند و اگر از ایشان تبعیتنکنی غیبتت کنند؛ پس انسانِ حلیم در بین ایشان، اغواگر و انسان پلید، در بینشان حلیم شمرده شود. مؤمن در میانشان، بس ضعیف و خوار است؛ ولی در عوض، فاسق بینشان شریف و مورد احترام است. کودکانشان نرم خو و جوانانشان بی حیا و پیرانشان منافق و دو رو هستند. خردسالان، احترام بزرگترها را نگه نمی دارند و ثروتمندان به داد فقرا نمی رسند و پناه بردن و کمک خواستن از ایشان، جز خزی و خواری چیزی نصیب آدمی نمی کند. اگر چیزی از ایشان درخواست کنی جز فقر، نصیبی عایدت نشده و اگر از ایشان، عزتی بطلبی جز ذلت، بهره ای نیاندوزی. در ظاهر و آشکار با تو برادرند؛ ولی در خفا دشمنان تو اند. پس در چنین زمانی خدا اشرار را بر ایشان مسلط کرده و دعای خوبانشان را هم مستجاب نمی کند. در آن دوران، حاکمان و سلاطین، بر مبنای سخنان این و آن، مردم را مؤاخذه و دستگیر نمایند و قاضیان، قبول رشوه نموده و فقیهان به تأویلات حکم کنند (شاید منظور حکم بر مبنای مصالح است) و صالحان و خوبان نیز با دین، رزقِ دنیایشان را کسب کرده و از راه دین بخورند.»(1)

ص: 49

مولای متقیان حضرت امیرمؤمنان علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ در کلام نورانی دیگری فرمودند:

«زود باشد كه روزگارى بر مردم بيايد كه حقّ در آن پنهان، و باطل، ظاهر و مشهورگردد، و درآن زمان، نزدیک ترین افراد به مردم و والیانِ ایشان، دشمن ترين آنان مى باشند، و وعده ی حقّ، نزديک شده و الحاد، عظيم گردد و فساد، ظاهر شود، در يک چنين دورانى، اهل ايمان گرفتار شوند، و زلزله هاى شديد (در اعتقادات مردم) رخ دهد، و از سرِ اضطراب، نام هاى اشرار را بر خود بندد، و تمام تلاش مؤمن، حفظ خون و جانِ خود از دستِ نزديكترين افراد به خويش است؛ سپس خداوند، فرج و گشايش خود را براى اوليايش جارى، و صاحب امر را بر دشمنان خود چيره و پيروز سازد.»(1)

ص: 50

و همچنین فرمودند:

«زمانى بر مردم فرا مى رسد که تنها حیله گرانِ سخن چین، مقرّبند و تنها فاجرانِ بدکار، ظریف و لطیف شمرده مى شوند و افرادِ با انصاف، ضعیف و ناتوان محسوب خواهند شد. در آن زمان، کمک به نیازمندان، خسارت و ضرر، و صله ی رحم (که حق مسلم خویشاوندان است) منّت، و عبادت (که وظیفه ی هر انسانى در پیشگاه خداست) وسیله ی برترى جویى بر مردم خواهد بود. در آن زمان، حکومت به دست زنان و مشورتِ کنیزان و فرمانروایى کودکان اداره خواهد شد.»(1)

به خاطر وجود انحرافات و دنیاطلبی های اکثر مردم، مؤمنین واقعی و پارسایان خدا ترس، در جامعه ی آخر الزمان به چنان ذلتی دچار شوند که پیامبر خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم درباره اش فرموده اند:

«زمانی بیاید که مؤمن در آن زمان از گوسفندش ذلیل تر باشد»(2)

جامعه که ترکیبی از زن و مرد، عالم و متعلم، کوچک و بزرگ ،و فقیر و غنی... است، به صورتی باور نکردنی دچار انحطاط و دگرگونی شده به شکلی که هیچ چیزی سر جایش نباشد.پیامبر اکرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم در این باره فرموده اند:

«زمانی بر امّت من فرا رسد که امیرانشان ستمگر و دانشمندانشان حریص و عبادت کنندگانشان، ریاکار و تاجرانشان، رباخوارند. زنانشان به فکر زینت و آرایش اند و پسرانشان غم ازدواج دارند. در این هنگام، امّت من، همچون کسادی بازارها به رکود مبتلا شود و رواجی ندارد. مردگان، داخل قبرها از خیر آنان ناامیدند و نیکان بین آنان زندگی نمی کنند، در این زمان فرار کردن بهتر از ماندن است»(3)

ص: 51

امام جعفر صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ از جد اطهرشان رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم روایت کنند که فرمودند:

«زمانی بر مردم خواهد آمد که جز از راه کشتار و گردنکشی به حکومت نمی رسند و جز از طریق غصب و بخل، بی نیاز نمی شوند، و جز در اثر خارج شدن از دین و پیروی از هوس ها، محبت مردم را به دست نمی آورند. پس هر که آن دوران را درک کند و با اینکه توانایی بر بی نیاز ساختن خود دارد، تنگدستی را تحمل کند، و با اینکه قدرت بر جلب محبت دیگران دارد، بر دشمنی آنان شکیبا باشد، و با اینکه می تواند به عزت، دست یابد خواری را تحمل کند، خداوند پاداش پنجاه صدّیق را به او خواهد داد.»(1)

امیر مؤمنان علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز درباره اوضاع پیش از ظهور فرموده اند:

«...گروهی میان مردم ظهور می کنند که بهره ای از نیکی ندارند و با اینکه مردم را به فرزندِ من فرا می خوانند، خود از او بیزارند. گروهی پست و بی بهره از خوبی اند؛ فرمانروای شروران و فریب دهنده ی گردنکشان و هلاک کننده ی پادشاهان اند. از اطراف کوفه پدیدار می شوند و فرمانده ی ایشان، مردی سیه چرده و سیاه دل، سست عقیده، و بی بهره از نیکی، فرومایه، تندخو، خشن و بی اصل و نسب است که از زیر دست مادرانی تباهکار و از بدترین تبارها بیرون آمده است.خداوند، آنان را از باران رحمتش سیراب نکند... لعنت خدا بر سرکشان و طاغیان بنی امیّه و بنی عبّاس؛ خیانتکارانی که فرزندان پاک مرا می کشند و حقّ مرا در این باره پاس نمی دارند و در آنچه با حریم من می کنند، از خدا نمی هراسند! بی گمان، بنی عبّاس، روزی مانند روز طَموح خواهند داشت که مانند زن آبستن، فریاد خواهند زد. وای بر پیروان فرزندان عبّاس! از جنگی که میان نهاوند و دینور رخ می دهد! آن، جنگِ فقیران پیرو علی است به فرماندهی مردی از همدان که همنام پیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم است و موصوف به صفاتی مانند خلقت معتدل و خُلق نیکو و زیبایی و

ص: 52

شادابی می باشد. صدایی تکان دهنده، مژگانی بلند و گردنی کشیده دارد، میان موهایش فرق باز کرده و دندان های جلویش از هم فاصله دارند، بر اسب که می نشیند، مانند ماه شب چهارده در شب تاریک می درخشد. با گروهی حرکت می کند که بهترین گروهی است که به خدا پناه برده، به او نزدیکی جسته و به فرمانش گردن نهاده اند. آنان، قهرمانان عرب اند که خود را به آن جنگ سخت و ناخوشایند می رسانند، و در آن روز، عقب نشینی و شکست، از آنِ دشمنان است و آن روز برای دشمن، روز مصیبت و ریشه کن شدن است.»(1)

در خبری دیگر، نزال بن سَبره گوید: امیر مؤمنان علی بن ابی طالب عَلَيْهِ السَّلاَمُ برای ما خطبه خوانده و بعد از حمد و ثنای الهی و درود بر محمّد و آل او عَلَيْهِم السَّلاَمُ فرمودند:

«ای مردم! از من بپرسید، پیش از آن که مرا بجویید و نیابید "و سه بار این را فرمودند".»

پس صعصعه بن صوحان برخاسته و گفت: ای امیر مؤمنان! دجّال، کِی خروج می کند؟ امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«بنشین که خداوند، سخنت را شنید و آنچه را خواستی، دانست. به خدا سوگند!آن که از او پرسیده شده، از آن که پرسیده، آگاه تر نیست؛ امّا این مسئله، نشانه ها و علامت هایی دارد که در پی هم و گام به گام می آیند و اگر بخواهی، تو را از آنها با خبر می کنم. صعصعه گفت: آری!ای امیر مؤمنان! فرمودند: حفظ کن، که از نشانه های آن است: هنگامی که مردم نماز را بمیرانند و امانت را تباه کنند و دروغ

ص: 53

گفتن را حلال بشمرند و ربا بخورند و رشوه بگیرند و ساختمان های بلند بسازند و دین را به دنیا بفروشند و نابخردان را به کار بگمارند و با زنان، مشورت کنند و از خویشان ببُرند و از هوس ها پیروی کنند و خون ها را سبُک بشمرند و بردباری را ناتوانی و ستم را افتخار بپندارند و فرمانروایان، نابکار، و وزیران، ستمکار و مسئولان، خیانتکار و قاریان، تباهکار باشند و گواهیِ دروغ، پدیدار گردد و فسق و فجور و تهمت و نسبت نادرست و گناه و سرکشی هویدا شود و قرآن ها را زینت کنند و مسجدها را بیارایند و مناره ها را برافرازند و بَدان را گرامی بدارند و صف های [نماز] پر و پیوسته و دل هایشان با هم ناسازگار باشد و پیمان ها شکسته و وعده ی خدا، نزدیک شود و زنان به خاطر حرص دنیا، با همسران خود در تجارت، شریک شوند و صداهای فاسقان، بلند گردد و به آنها گوش بسپارند، و پست ترین قوم، بزرگِ آنها شود و از فرد نابکار به خاطر شرارتش، بپرهیزند و دروغگو تصدیق شود و امانت را نزد خیانتکار بنهند و بردگان و آوازه خوانان را به خدمت گیرند و آخر این امّت، اوّل آن را لعنت کند و زنان بر زین ها سوار شوند و زنان به مردان و مردان به زنان شباهت جویند و گواهی دهنده، بی آن که حاضر بوده باشد، گواهی دهد و دیگری بی آنکه آن را بداند، گواهی دهد تا حقّی را به عهده ی کسی بگذارد و دین را برای غیر آن، فرا بگیرند و عمل دنیا را بر آخرت، مقدّم بدارند و در درون، گرگ باشند و در بیرون، میش بنمایند و دل هایشان از مردار، بدبوتر و از بوته ی تلخ، تلخ تر شود. در این هنگام، تند و با شتاب، سریع و بی تأخیر به قیام (مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ) بپیوندید و آن هنگام، بهترینِ جاها، بیت المقدس است و روزگاری بر مردم می آید که هر یک از شما آرزو می کند که از ساکنان آن جا باشد. پس اصبغ بن نباته برخاسته و گفت: ای امیر مؤمنان! دجّال کیست؟ فرمود: هان که دجّال، صائد "صید کننده"، پسر صید است! شوربخت، کسی است که او را تصدیق کند و خوش بخت، کسی است که او را تکذیب کند. از شهری به نام اصفهان، از روستایی؛ از آن جا که بهیهودیه شناخته می شود خروج می کند. چشم راستش ساییده شده است، امّا چشم چپش مانند ستاره ی صبح ،در پیشانی اش می درخشد و لخته خونی در آن دیده می شود. میان دو چشمش، نوشته شده است: "کافر"، به گونه ای که هر باسواد و بی سوادی آن را می خواند. در دریاها فرو می رود و خورشید، همراهش حرکت

ص: 54

می کند. پیش رویَش، کوهی از دود و پشت سرش، کوهی سفید است که مردم آن را خوارک می پندارند و هنگامی خروج می کند که قحطی شدیدی همه جا را فرا گرفته است. زیر پایَش، درازگوشی سفید است که هر گامش یک میل است و زمین برای او منزل به منزل نوردیده می شود و از آبی نمی گذرد، جز آن که تا روز قیامت، در زمین فرو می رود. با بالاترین آوایش، ندایی می دهد که جِنّ و انسان و شیطان ها از این سو تا آن سوی آسمان، آن را می شنوند. او می گوید: "دوستانم به سویم بیایید. من کسی هستم که آفریدم و معتدل ساختم، تقدیر کردم و ره نمودم. من، خدای برتر شمایم"؛ ولی دشمن خدا، دروغ می بافد! او فرد یک چشمی است که غذا می خورد و در بازارها راه می رود، در حالی که خدای شما یک چشم نیست، غذا نمی خورد و در بازارها راه نمی رود و جا به جا نمی شود. خداوند، بسیار برتر و والاتر از اینهاست. هان که بیشتر پیروانش در آن روزگار، زنازادگان هستند و کسانی که ردای سبز به تن دارند. او در شام، بر بالای گردنه ای به نام گردنه اَفیق، سه ساعت از روز جمعه گذشته، به دست کسی که عیسی بن مریم عَلَيْهِ السَّلاَمُ پشت سر او نماز می خواند، کشته خواهد شد!...»(1)

ص: 55

مولای ما حضرت امیر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند:

«زمانی به مردم برسد که با افراد مضطر و بیچاره معامله شود؛ در حالی کهپیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم از چنین معامله ای نهی کرده اند.»(1)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ افرادی را که اهل چنین معامله ای هستند، بدترین مردم نامیده و ایشان را شرار الناس خوانده اند.(2)

اما یکی از بزرگترین آفات اقتصادی آن زمان، حلال شمردن ربا و فراگیر شدن آن است. رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرمودند:

«زمانی فرا برسد که ربا را با نام خرید و فروش و شراب را به نام نبیذ، و رشوه را به نام هدیه، حلال بشمارند.»(3)

رباخوری آنچنان رایج شود که احدی از شرّش در امان نماند. نبی خاتم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرموده اند:

«دوره ای بیاید که نماند کسی مگر آنکه ربا بخورد واگر ربا هم نخورد گَرد آن بر او بنشیند.»(4)

خواند در حالی که قرآن فقط گلوهای ایشان را به خود مشغول کرده و دل های ایشان و دل های کسانی که از این قاریان خوششان می آید (از آن خالی و) دگرگوناست.»(1)

و همچنین فرموده اند:

«به زودی می آید زمانی بر امت من که نشناسند علما را مگر با لباس زیبا (یعنی علامت یک عالم در آن زمان لباس نیکوی اوست) و قرآن را نمی شناسند مگر با صدای زیبا و خدا را نمی پرستند مگر در ماه رمضان وقتی که اینطور شد، خداوند مسلط می کند بر آنها حاکمی را که نه علمی داشته باشد و نه حلمی و نه رحمی»(2)

ص: 58

یکی از وظایفی که برای هر مؤمنی در فرمایشات آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ ترسیم شده است این است که باید به زمان خویش و مقتضیات آن آگاه بوده و آن را بشناسد. امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ در همین زمینه فرموده اند:

«بر انسان عاقل لازم است که زمان خویش را بشناسد و جایگاهش را بداند و مراقب زبانش باشد.»(1)

ضرورت شناخت دوران غیبت که دشوارترین ازمنه است بر هیچ کس پنهان نبوده و قطعا یکی از ثمرات علم به زمان و دوران زندگی، مصونیت از انحرافات و فِتَن است. لذا ششمین حجت پروردگار که درود خدا بر ایشان باد فرموده اند:

«کسی که زمان خویش را بشناسد شبهات بر او هجوم نمی آورد»(2)

کسی که امروزه، عالم به زمانش باشد می داند که اکنون، دوران امامت امام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ بوده و در زمان غیبت ایشان به سر می بَرد نه در زمان امامت امام حسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ یا سائر ائمه اطهار عَلَيْهِم السَّلاَمُ. برای او وظایفی ترسیم شده که باید به آنها عمل کند و او ملت حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ است نه امام دیگر. پس باید بداند که زمان غیبت چه زمانی است و وظایف خویش را در آن بداند تا بتواند به آنها عمل کند.

ص: 60

از این دوران با تعابیر مختلفی یاد شده که به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.

می دانست كه شک می كنند يك چشم به هم زدن حجت خود را از آنان نهان نمی داشت، و اين در موقعى باشد كه بدترين مردم باشند.»(1)

و از همان حضرت است که فرمودند:

«ای شیعیان! گویا می بینم شما را که چون شترانی که به دنبال مرتعی می گردند و نمی یابند سرگردان و متحیر خواهید شد.» (1)

چشم و نمک در غذا. اكنون براى شما مثالى مى زنم و آن عبارت از مَثلِ مردى است كه داراى گندمى باشد پس آن را پاک نموده و در خانه اى ريخته باشد و آن را به اميد خدا در آنجا رها كرده باشد، بعد به سر وقتِ گندم خود باز گردد و ناگاه ببيند که در آنكرم افتاده است، پس آن را بيرون آورده پاک نمايد؛ سپس آن را بدان خانه باز گردانيده و آن را رها نموده، مدّتى در آنجا بماند باز نزد آن برگشته و ببيند كه ديگر بار، تعدادى كرم به آن رسيده است، پس آن را خارج ساخته و تميز و پاک نموده (به محلّ اوّل) باز گردانيده باشد و پيوسته اين كار همچنان تكرار شود تا اينكه از آن همه گندم، فقط مشتى گندم خالص از خوشه كه كرم نتوانسته هيچ آسيبى به آن برساند باقى بماند. شما نيز همين گونه مورد جداسازى قرار مى گيريد تا اينكه از شما باقى نماند مگر جماعتى كه فتنه ها به آنها زيانى نمى رساند».(1)

از عمیره بنت نفیل روایت شده است كه گفت: شنیدم حسن بن علی (یا حسین بن على) عَلَيْهِما السَّلاَمُ مى فرمایند:

«آن امر كه شما انتظارش را مى كشید واقع نخواهد شد تا اینكه پاره اى از شما از دیگرى بیزارى جوید و بعضى از شما در روى دیگرى آب دهان اندازد و پاره اى از شما بر كفر دیگرى شهادت دهد و پاره اى از شما، عدّه ی دیگر را نفرین و لعن كند، پس به آن حضرت عرض كردم: خیرى در چنین زمانی نیست. پس امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: تمامى خیر در همان زمان است، قائم ما قیام مى كند و همه اینها را از بین مى برد».(2)

ص: 64

عبد الكریم هم روایت مى كند كه: نزد امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ از امام قیام کننده یاد شد؛ پس حضرت فرمودند:

«چگونه چنين چيزى ممكن است؟ در حالى كه زمانه هنوز چندان گردش نكرده است كه گفته شود: او مرده يا هلاک شده است؟ اصلا کجای عالم است؟ من عرض كردم:منظور از گردش روزگار چيست؟ فرمودند: وقوع اختلاف در بین شيعه.»(1)

و از مالک بن ضمره روایت شده كه گفت: امیر المؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«اى مالک! چگونه خواهى بود وقتى كه شيعيان اين چنين اختلاف كنند " و انگشتان خويش را داخل هم نموده، بعضى را در ميان بعضى ديگر فرو بردند"»

پس عرض كردم:اى امیر المؤمنین! در چنان حال اثرى از خیر نخواهد بود. آن حضرت فرمودند:

«تمامى خير در آن هنگام است.اى مالک بن ضمره! بدان! هنگامی که قائم ما به پا خواهد خاست، هفتاد مرد را كه بر خدا و رسول او صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم دروغ مى بندند پيش مى كشد (فرا مى خواند) و آنان را مى كُشد؛ سپس خداوند ايشان را جملگى بر امرى واحد گرد مى آورد (متّفق مى سازد)»(2)

«گويا شيعه را مى بينم، آن زمان كه سومين (1) نفر از فرزندانم را نمى يابند و به دنبال اين هستند كه كسى امور آنان را به دست گيرد و شؤونشان را تدبير نمايد؛ ولى او را نمى يابند، عرض كردم: چرا ای پسر رسول خدا؟! حضرت فرمودند: زيرا امامشان غائب مى گردد. عرض كردم: چرا ؟ فرمودند: به این دلیل که در هنگام قيام، بيعتكسى در گردن او نباشد (و به اجبار با ظالم زمان خود بيعت نكرده باشد)».(2)

امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز در این باره فرموده اند:

«دل هاى مردانى از شما از اين سخنتان (اعتقاد به ولایت) روى درهم مى كشد پس سعى كنيد اوّل اندكى از آن را در اختيارشان قرار دهيد، پس چنانچه شخص بدان اقرار نمود افزونش سازيد و هر كه انكار كرد پس رهايش كنيد، همانا ناگزير است كه فتنه اى پيش آيد كه در آن، همه ی يارانِ يک دل و مراجع مورد اعتماد از پاى درآيند چندان كه افراد موشكاف [و محافظه كار] نيز در آن از پاى در آيند تا آنجا كه كسى بر جاى نماند مگر ما و شيعيان ما».(3)

نخواهند ساخت آنها را مگر بعد از رحلت من. آن گروه را حق سبحانه و تعالى از رحمت خود رانده، و ایشان را لعنت كنندگان يعنى ملائكه با همراه همه ی آفريدگان؛ لعنت مى كنند، و همه ی اين طايفه سزاوار لعنت اند.»

سپس آن مظهر رحمت و مهربانی بنا به گریستن گذاشتند؛ پس مردم گفتند: یا رسول اللّه! سبب گریه ی شما چیست؟ فرمودند:

«جبرئيل به من خبر داد كه نابكاران، بر این علی، ظلم كنند، و حق او را به ناحق بستانند، و با وى مقاتله نمايند؛ و فرزند او را شهيد كنند، و بعد از او بر اهل بيتمن ظلم بى حساب نمايند، و خبر داد جبرئيل كه اين وضعیت همواره باشد تا قیام کننده ی ايشان قیام کند، و كلمه ی ايشان بلند شود؛ و همه ی امت، بر محبت ایشان اجتماع نمايند، و دشمنانشان كم شوند، و کسانی که از ایشان بدشان می آید ذليل گردند، و مادح ايشان بسيار شود، و چون بلاد، متغير گردد و عباد ضعيف شوند و از فرج مأیوس و نامید شوند، آنگاه قیام کننده ی ما در ميان ايشان ظاهر شود. و او هم نام من باشد، و پدر او هم نام پسر من (حسن)، و او از ولد دختر من باشد كه حق را ظاهر سازد، و باطل را ناچيز گرداند، و شمشير در ميان ايشان نهد تا گروهی از مردم با رغبت به او، و گروهی از ترس، پیروی اش کنند. »

بعد از آن گریه ی آن حضرت تسكین یافته فرمودند:

«اى گروه اهل ایمان! بشارت باد شما را به فرج كه وعده ی الهى را خلاف نيست، و حكم او تغيير پذير نمی باشد كه او حكيمِ خبير است، و فتح الهى نزديک است.»(1)

داود بن كثیر رقّى گوید: «به امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض كردم: فدایت شوم! این امر (یعنى حكومت حقّ و الهى) چندان بر ما به درازا كشید كه دلتنگ شدیم و از اندوه، جانمان به لب رسید، فرمودند:

ص: 67

«همانا اين امر در نهایت نا اميدى (مردم) و سخت ترين مرتبه ی دلتنگى و اندوه ایشان محقق شود. ناگاه ندا كننده اى از آسمان به نام قائم و پدرش آواز سر مى دهد.»

عرض كردم: فدایت شوم نام او چیست؟ آن حضرت فرمودند:

«اسم او اسم پيامبر و نام پدرش نام وصی پیامبر است».(1)

در خبری که شیخ مفید نقل کرده راوى به امام جعفر صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض می کند: ما بهتر هستیم یا اصحاب حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ؟ حضرت می فرمایند:

«شما بهتر از اصحاب مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ هستيد؛ زيرا شما از دولت هاى ظالم، شب و روز بر جان امام خود و جان خودتان بیمناک می باشيد و اگر نماز می خوانيد، با حالت تقيه است و اگر روزه مى گيريد، باز در تقيه است و اگر حج می كنيد آن هم در تقيه است و اگر (در محكمه شرع و حضور قاضى) گواهى بدهيد (به جرم تشيّع) گواهى شما پذيرفته نيست، و از اين قبيل چند چيز ديگر شمردند.»

پس راوی عرض كرد: وقتى این طور باشد چرا آرزویى دیدن قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ را داشته باشیم؟فرمودند:

«سبحان اللّه! نمی خواهى عدالت، آشكار گردد و راه ها امن شود، و مظلوم مورد ترحم قرار گيرد؟»(1)

سعید بن جبیر نیز روایت می كند كه گفت شنیدم حضرت امام زین العابدین عَلَيْهِ السَّلاَمُ می فرمودند:

«درحضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ چند سنّت از سنن پيغمبران است؛ يک سنت از آدم و يک سنت از نوح و يک سنت از ابراهيم و يک سنت از موسى، و يک سنت از عيسى و يک سنت از ايوب و يک سنت از محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم. اما سنتى كه از آدم و نوح دارد: طول عمر است، و از ابراهيم پنهان بودن ولادتش و دورى گزيدن وى از مردم و از موسى، ترس و غيبت از مردم و از عيسى اختلافى كه مردم در باره او دارند و از ايوب، فرج بعد از شدت و سختی ها و از محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم قيام با شمشير است!.»(2)

ص: 69

سلیمان بن خالد از وجود مبارک حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت کند که فرمودند:

«پیش از ظهور قیام کننده، دو نوع مرگِ (فراگیر) خواهد بود؛ یکی مرگ قرمز؛ یعنی مردن به شمشیر(منظور جنگ ها و خونریزی هاست) و دیگر، مرگ سفید که همان طاعون (بیماری های مسری) خواهد بود. در اثر این مرگ ها از هر هفت نفر، پنج تن بمیرند.»(1)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز وضعیت بلاهای فراگیر پیش از ظهور را اینگونه ترسیم نموده و فرموده اند:

«پيش از آنكه قیام کننده، ظهور كند خداى متعال، مردم گناهكار را به آتشى كه در آسمان ظاهر مى شود و قرمزى كه آن را فرا مى گيرد و فرو رفتگى كه در بغداد و بصره پيدا مى شود و خونريزی هایى كه در آن واقع مى گردد و خانه هاى آن كه ويران می شوند و مردم آن كه نابود می گردند مبتلا می کند. خدا همه ی عراقی ها را به خوفى كه چاره ای از آن ندارند تنبيه می فرمايد.»(2)

و ایضا امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند:

«حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ ظاهر نمی شوند مگر در موقع ترس شديد و زلزله و فتنه و بلائی که به مردم می رسد و پيش از آن، مردم دچار طاعون (بیماری های مسری) و اختلاف سخت شده و ملت عرب، گرفتار کشت و کشتار می شوند. مردم دچار پراکندگی در دين و دگرگونی در اوضاع و احوال می گردند تا آنجا که از بزرگیِ ستم و درّندگی و هاری مردم و هرج و مرج، شبانه روز، آرزوی مرگ کنند. پس خروج حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ وقتی صورت می گيرد که مردم نوميد و مأيوس از گشايش باشند.ای خوشا به حال کسی که حضرتش را درک کند و از ياورانش باشد و وای بر کسی که اوامرش را مخالفت نمايد»(3).

ص: 70

در روایت دیگری همان امام بزرگوار، پرده از روی اسرار برداشته به یکی از یارانشان به نام حلبی می فرمایند:

«هنگامى كه حسين بن علی عَلَيْهِما السَّلاَمُ كشته شدند، اهل ما شنيدند که قائلى در مدينه مى گفت: امروز بلاء بر اين امّت نازل شده و ديگر رنگ سرور و شادى را نخواهند ديد تا وقتى كه قیام کننده ی شما قيام كند و سينه ها را با قيامش شفا داده و دشمنانتان را بكشد، و در عوض آن تنها مانده اى كه خونش قصاص نشد و به انتقام او، تنها مانده هایى را بكشد. اهل ما از شنيدن اين صدا به فزع آمده و گفتند: ما گوينده ی اين صدا را نمى شناسيم که كيست؟! پس بعدا كه خبر شهادت امام حسين عَلَيْهِ السَّلاَمُ به ايشان رسيد حساب كردند دیدند دقيقا سخن و تكلّم آن متكلّم، همان شبى بود كه روزش حضرت امام حسين عَلَيْهِ السَّلاَمُ به شهادت رسیدند.»راوی گوید: عرض كردم: فدایت شوم! تا كى شما و ما در سوز این كشتار و وقوع آن، سوخته و در خوف و سختى به سر می بریم؟ حضرت فرمودند:

«تا زمانى كه هفتاد مرتبه فرج و گشایش (جزیی) حاصل شده به طورى كه بين هر فرج و فرج ديگر فاصله بوده و به هم متّصل نباشند و چون فرج هفتادمين رسيد، پرچم ها پيدا شده كه به ترتيب مى آيند و سپس ايستاده و درنگ مى كنند گويا مرواريدهایى بوده كه منظم به رشته كشيده شده اند؛ پس كسى كه آن وقت را درک كند چشمش روشن باد.»(1)

این موضوع در دنیاى ما بسیار جالب است؛ زیرا سران احزاب و زعماى هر قوم، پیوسته برنامه می دهند و می گویند: چنانچه ما زمامدار شدیم، در رفاه حال مردم و اجراى قانون و بسط عدالت و... چنین و چنان خواهیم كرد؛ ولى هنگامى كه به حكومت بر مردم می رسند، اگر از سلف خود بدتر نباشند بهتر نخواهند بود!

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«ظهور صاحب الامر تحقق نمى پذيرد، مگر آن كه هر صنفى از بندگان خدا به حكومت بر مردم برسند، تا نگويند اگر ما هم به حكومت می رسيديم با عدالت رفتار می كرديم! سپس مهدی قيام می كند و با حق و عدالت حكومت مى نمايد.»(1)

بندگان که بخواهد به ارث می دهد و عاقبت از آنِ متقین است، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو و بر تمام شیعیان ما.»(1)

درست كار به جاى او نشست، و چند سال بعد از بيعتش از خلافت خلع شد؛ نابودكننده دولت آنها از همان جا كه روز نخست دولتشان بوجود آمد مى آيد، آنگاه روم و ترک به جان هم مى افتند و جنگ هاى زيادی در زمين روى می دهد، در آن موقع، كسى از قلعه دمشق صدا می زند: "واى بر ساكنان زمين از شرّى كه نزديک است!" و سمت غربى مسجد دمشق به زمين فرو می رود. حتى ديوارش نيز در هم فرو می ريزد. و سه نفر در شام قد علم می كنند، و هر سه طالب سلطنت هستند. يكى از آنها سياه و سفيد است، و ديگرى سرخ و سفيد است و سومى از خاندان ابوسفيان می باشد و او از نهر كلب (1) است و مردم را در دمشق حاضر می كند، و غربيان به مصر حمله مى آورند. وقتى آنها وارد مصر شدند، همين علامت آمدن سفيانى است. قبل از آن، كسى قيام می كند كه مردم را دعوت به پيروى از آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ می نمايد، ترك ها در حيره (محلى نزديک كوفه بوده) و روميان در فلسطين فرود مى آيند. در آن هنگام عبداللَّه (دجال) قيام مى كند و در سر نهر قرقيساء(2) به لشكر ترک و روم می رسدو جنگ سختى در می گيرد و پادشاه مغرب همه جا را زير پا می گذارد و مردان را کشته و زنان را اسير می كند. آنگاه به قيس (3) بر می گردد. سفيانى در جزيره (4) فرود مى آيد، و شخص يمنى نيز خروج می كند. هر چه شخص يمنى و سلطان مغرب به غنيمت برده اند، همه را سفيانى از آنها می گيرد؛ و سپس به كوفه می رود و ياران آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ را به قتل می رساند و مردى از ناموران آنها را می كشد. در آن موقع، مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ قيام می كند. امير لشكر او مردى به نام شعيب بن صالح است. وقتى اهل شام ديدند مردم شام با پسر ابوسفيان بيعت كرده اند؛ همه با او به مكه می روند. در آن وقت، مرد پاكدلى از (بنى هاشم) به قتل می رسد، و برادر وى نيز در مكه است؛ ولى دسترسى به او پيدا نمی كنند. آنگاه صدایى از آسمان شنيده مى شود كه می گويد:اى

ص: 74

مردم امير شما فلانى است و اين همان مهدى است كه زمين را پر از عدل و داد می كند چنان كه پر از ظلم و ستم شده باشد.»(1)

على بن رئاب از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده كه آن حضرت فرمودند:

«هنگامى كه با امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ پس از كشته شدن عثمان، بيعت به عمل آمد، بر فراز منبر رفته خطبه اى ايراد کرده و فرمودند: «ای مردم! بدانيد كه گرفتارى شما دگربار مانند همان روزى كه خداوند پيامبر خويش را برانگيخت باز گرديد. سوگند به كسى كه او را به حقّ برانگيخت! حتما آشفته و درهم شويد و بدون شک، غربال گرديد، تا آنكه پائين مرتبه ی شما به بلند پايه شما، و بلند پايه ی شما به پائين مرتبه ی شما باز گردد (زير و رو شويد) و پيشى گيرند البتّه آنها كه عقب ماندند، و عقب مانند آن سبقت گیرندگانی كه پيشى گرفتند. به خدا سوگند! هيچ نشانه اى را پنهان نكرده ام و هيچ دروغى بر زبان نرانده ام، و من را از اين مقام و چنين روز آگاه ساخته بودند».(1)

همچنین عبداللّه بن حمّاد از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده كه یكى از یاران آن حضرت بر ایشان وارد شده و عرض كرد: فدایت گردم! به خدا قسم من شما و هر كسی که دوستدار شماست دوست مى دارم. اى سرورم! چقدر شیعه ی شما زیادست! حضرت فرمودند: بگو آنان چه مقدارند؟ عرض كرد: بسیار زیاد. حضرت فرمودند: مى توانى آنان را بشمارى؟ عرض كرد: تعدادشان بیشتر از اینها است؛ پس امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«آگاه باش هرگاه آن عدّه ی وصف شده كه سيصد و ده نفر و اندى هستند شمارشان كامل شود، آنگاه چنان كه شما مى خواهيد خواهد شد؛ لكن شيعه ی ما كسى است كه صدايش از حدّ گوش خودش نمى گذرد و نيز كينه و ناراحتى درونش از حدّ پيكر او تجاوز نمى كند، و ما را آشكارا (به خاطر تقیه) نمى ستايد و با دشمنان ما نمى ستيزد، و با عيبجويان ما همنشينى نمى كند، و با بدگويان ما همسخن نمى شود و آنان را كه با ما دشمن هستند دوست نمى دارد و با دوستان ما دشمنى نمى ورزد.»

ص: 78

عرض كردم: پس چه كنم با این شیعه گوناگون كه گویند ما بر طریق تشیع هستیم؟ فرمودند:

«اينان خود گرفتار جدائى و آزمايش خواهند گشت و تبديل و جابجایى در ميانشان رخ خواهد داد و به قحطى و كمبود كه نابودشان سازد (مبتلا شوند) و شمشيرى كه خونشان بريزد و اختلافاتى به هم رسد كه پراكنده شان كند. همانا شيعه ما كسى است كه همچون سگان، پارس نكند و همانند كلاغ، حرص نورزد و نزد مردم به گدایى دست نيازد؛ اگر چه از گرسنگى بميرد.»

عرض كردم: فدایت شوم! چنین افرادى را كه بدین صفت موصوف اند در كجا جستجو كنم؟ فرمودند:

«آنان را در گوشه و كنار زمين بجوى، آنان كسانى هستند كه زندگىِ سبكى دارند و خانه به دوش اند. اگر حاضر باشند شناخته نمى شوند و اگر از نظرها پنهان شوند كسى متوجّه آنان نمى گردد و اگر بيمار شوند عيادت نمى شوند و اگر خواستگارى كنند با آنان ازدواج نشود، و اگر وفات يابند بر جنازه ی آنان كسى حضور نيابد، آنان كسانى اند كه در اموالشان با يكديگر مواسات مى كنند و در قبرهای خود با يكديگر ديدار و ملاقات دارند و خواسته هايشان با يكديگر برخورد و اختلاف پيدا نمى كند هر چند از شهرهاى گوناگون باشند.»(1)

و ابوبصیر از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده كه آن حضرت فرمودند:

«به همراه مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ از عرب، تعداد ناچيزى خواهد بود.»

به آن حضرت عرض شد: همانا از عرب كسانى كه این امر را توصیف مى كنند فراوان اند. فرمودند:

ص: 79

«مردم ناگزيرند از اينكه مورد امتحان و پاكسازى و جداسازى و غربال قرار گيرند ودر آينده ی نزديک، مردم بسيارى از غربال خارج خواهند شد.»(1)

و از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده اند كه آن حضرت فرمودند:

«به خدا سوگند! بدون ترديد بسان درهم شكستن شیشه، دَرهم خواهيد شكست البتّه آن شيشه به صورت اوّليه باز گردانده شود (آن را ذوب كرده از نو بسازند) و بدان صورتی كه بوده باز مى گردد. به خدا سوگند! حتما دَرهم خواهيد شكست همچون شكستن سفال، و همانا سفال البتّه مى شكند؛ ولى (بدان صورت نخستين) چنان كه بوده است باز نمى گردد (قابل ترميم نيست) [و] به خدا قسم حتما غربال خواهيد شد و سوگند به خدا بدون شک از يكديگر جدا خواهيد شد [و] به خدا قسم پاكسازى خواهيد گشت تا جايى كه از شما جز اندكى باقى نماند "و در اين حال، حركتى حاكى از بى اعتنائى به مردم به دست خود داده وكف دست خويش را به يک سو برگرداندند"».(2)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ در حدیثی پرده از روی حکمت این امتحانات دشوار برداشته و پس از ذکر جریان حضرت نوح عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند:

«قیام کننده ی ما نيز چنين است؛ زيرا ايّام غيبت او طولانى مى شود تا حقِ محض و ايمان صافى از كدرِ آن، مشخّص شود و هر كسى كه از شيعيان، طينت ناپاكى دارد از دين بيرون رود، كسانى كه ممكن است چون بوی حکومت و فرمانروایی و امنيّت در عهد مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ را استشمام كنند (برای رسیدن به بهره ای از آن) نفاق ورزند.»(3)

ص: 80

ص: 82

مسأله غربال و جدا شدن سِره از ناسِره(1) یکی از موضوعات مهم در باب مهدویت است که ائمه ی هدی عَلَيْهِم السَّلاَمُ فراوان درباره اش سخن گفته اند. ما نیز بعضی از فرمایشات ایشان را در اینجا ذکر می کنیم باشد که همگی به خود آمده و از خدای خویش بخواهیم تا ما را از این امتحانات سخت دوران غیبت، سربلند بیرون بیاورد.

راوی گوید: امام ششم عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«چگونه باشيد آنگاه كه بى امامِ هدایتگر و وسيله ی دانش، بمانيد و از يكديگر بيزارى جوئيد. آنگاه باشد كه آزمايش شويد و امتحان گرديد و غربال شويد. در آن زمان است كه شمشيرهاى مخالف در ميان آيد و اولِ روز، امارتى برپا شود؛ ولی آخر روز، كشتار و خلع از حکومت، پیش آيد.»(2)

در خبری دیگر منصور گوید: امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«اى منصور! اين امر (ظهور) بر شما در نيايد مگر پس از يأس و نا امیدی و به خدا قسم نیاید مگر آنكه از يكديگر متمايز شويد، نه به خدا سوگند! اين امر بر شما درنيايد مگر آنکه سخت، امتحان شويد، نه به خدا سوگند! اين امر بر شما در

ص: 84

نيايد مگر آنكه هر که باید شقی شود شقی بشود و هر که باید سعید شود سعید بشود.»(1)

زراره بن اعین گوید از امام صادق جعفر بن محمد عَلَيْهِما السَّلاَمُ شنیدم که می فرمودند:

«به درستى كه براى قیام کننده پيش از آنكه قيام كند غيبتى است. »

عرض كردم: قربانت شوم! براى چه؟ فرمودند:

«می ترسد "و به شكم و گردن خود اشاره كردند"؛ سپس فرمودند: اوست منتظرى كه مردم در تولدش شک كنند، برخى گويند چون پدرش مرده است فرزندى از او نمانده و برخى گويند دو سال پيش از وفات پدر متولد شده؛ نه به خدا قسم! كه خدا دوست دارد خلقش را امتحان كند و در اين وقت اهل باطل، به شک افتند.»(2)

در حدیثی دیگر ابوبصیر از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت کند كه آن حضرت فرمودند:

«از عرب ها اندكى همراه مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ خواهد بود!.»

به آن حضرت عرض شد از عرب افرادى كه این امر را توصیف می كنند (یعنى معتقد به امامت و غیبت هستند) فراوان اند. فرمودند:

«به ناچار بايد مردم، پاک شوند و جدا شوند و غربال گردند و خلق فراوانى از غربال به در خواهند رفت.» (3)

خواننده ی عزیز! خوب بنگر و به دقت تأمل کن که غربال آخرالزمان، تا چه حد بی رحم است که خلق بسیاری از آن کسانی که در آن بوده اند از آن خارج خواهند شد.

ص: 85

خدایا! تو خودت به فریاد ما ناتوانانی برس که چاره ای جز استعاثه به محضر تو واولیائت نداریم. خداوندا! ما را از ثابت قدمان بر حقّ قرار ده و مقدر کن تا از افرادى باشیم كه در غربال امتحانات، از آن بیرون نشویم. بار پروردگارا! از تو می خواهیم كه فرج دوستان خود را نزدیک فرموده و ما را در جایگاه برگزیدگان و در ردیف اشخاصى كه از برگزیدگانت پیروى می كنند و از اولیائی كه از آنان راضى هستی و آنان را براى یارى دینت و خلیفه ات انتخاب فرموده ای قرار ده كه توئی ولى احسان و جواد منّان.

باز در همین زمینه ابوبصیر از حضرت امام محمد باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت کند که فرمودند:

«به خدا قسم! حتما بايد تميز يابيد، به خدا قسم حتما بايد پاک شويد، به خدا قسم! حتما بايد غربال شويد همان طور كه گندم را از زؤان (1) غربال می كنند.»(2)

و همچنین امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«اى شيعه آل محمّد! حتما بايد امتحان شويد همچون سرمه را كه در چشم، امتحان مى کنند. آدمى داخل شدن سرمه را به چشمش می فهمد؛ ولى نمی داند كى از چشم او بيرون می رود و اين چنين خواهد شد كه مردى صبح كند در حالى كه بر جادّه امامت ما است و شب می كند در حالى كه از راه به در شده است و (یا اینکه) شب می كند در حالى كه بر جادّه امر ما است؛ ولی صبح می كند در حالى كه از راه به در شده است.»(3)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ به بعضی از امتحانات دشوار عصر غیبت اشاره کرده می فرمایند:

«ناچار بايد پيش از قيام قیام کننده، سالى باشد كه مردم در آن سال، گرسنگی بکشند و از دو ناحيه، ترس و سختى آنان را فرا گيرد از كشتار و از كم بود ثروت ها و جان ها و ميوه ها و اين مطلب در كتاب خدا به طور روشن بيان شده است؛ سپس اين آيه را تلاوت فرمود: وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ

ص: 86

وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ.(1)»(2)

جابر جعفى هم گوید که از حضرت ابوجعفر محمّد بن على، امام باقر عَلَيْهِما السَّلاَمُ درباره ی معناى آیه شریفه وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَی ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ پرسیدم، فرمودند:

«اى جابر! اين آيه، يک معناى ويژه دارد و يک معناى همگانى اما گرسنگى ويژه در كوفه خواهد بود كه خداوند آن را مخصوص دشمنان آل محمّد می كند و آنان را از گرسنگى می كشد و اما همگانى در شام خواهد بود و آنان را آنچنان ترس و گرسنگى فرا می گيرد كه مانندش [هرگز] گريبانگيرشان نشده باشد. گرسنگى ایشان پيش از قيام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ است؛ ولى ترس، پس از قيام او خواهد بود.»(3)

حضرت ابوالحسن الرضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ هم فرمودند:

«به خدا قسم آنچه كه چشم به راه آن داريد انجام نپذيرد تا آنكه پاک شويد و تميز يابيد و تا آنكه نماند از شما مگر كمتر و باز كمتر.»(4)

خوب در سخن امام عزیزتر از جان، حضرت رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ بیاندیشید که نمی فرمایند "پس از غربال های سخت، نماند مگر عده ای نادر از مردم"؛ بلکه می فرمایند: "پس از غربال های سخت، نماند مگر عده ای اندر از مردم" یعنی از نادر و کمیاب هم، نادر تر.!

و ابراهیم ابن هلال گوید که به همان امام بزرگوار عرض كردم: ای ابالحسن! فدایتان شوم! پدرم در انتظار امر شما از دنیا رفت، و من نیز به سنّى رسیده ام كه مى بینید ،نگرانم که بمیرم و از چیزى خبرم ندهید؟ امام سلام اللّه علیه فرمودند: اى ابا اسحاق! تو نیز

ص: 87

شتاب می كنى؟ عرض كردم: آرى به خدا قسم! شتابزده هستم و چرا نباشم درحالی کهمى بینید كه سنّم به كجا رسیده است؟. فرمودند: به خدا قسم اى ابواسحاق! این كار نمی شود مگر آنكه تمیز یابید و پاک شوید و تا آنكه نماند از شما مگر اندكى سپس كف دست خود را (به علامت بى اعتنائى) برگرداندند.»(1)

ص: 88

پس از اینکه در فصل های پیشین، با کژی های آخرالزمان، دشواری های دوران غیبت و امتحانات سخت آن دوره، آشنا شدیم، بی صبرانه و با اشتیاق، به جستجوی راهی می گردیم تا ما را از این پرتگاه های هولناک برهاند و ما را در زمره ی آن عده ی بسیار قلیلی قرار دهد که از طوفان ها و گرداب های هلاکت، رهایی یافته و در ساحل امن و نجات، لنگر انداخته اند. با توجه به احادیث ائمه ی اطهار عَلَيْهِم السَّلاَمُ، نجات یافتگان آخرالزمان بسیار اندک اند که به عنوان نمونه می توان به روایتی که پیش از این، از حضرت رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ نقل شد اشاره کرد و همچنین فرموده اند که سرگردانی این امت، چندین برابر بیشتر از تحیر و سرگردانی بنی اسرائیل خواهد بود(1)و بسان گله ی سرگردانی که هرچه به دنبال چراگاه می گردد آن را نمی یابد به دنبال راه نجاتی می گردند و خوبان و اخیار، از کبریت احمر که کیمیاگران آن را اکسیر اعظم می نامند کمیاب تر می شوند(2) حال در این شرایط وانفسا چه باید کرد؟

امامان هدایت عَلَيْهِم السَّلاَمُ که پدران دلسوز این امت اند با نهایت شفقّت و مهربانی، راه خلاصی از این شداید را به ما آموخته و راه خلاصی را به ما نشان داده اند، و اینک بر ماست که با پیروی خالصانه از فرامین ایشان، خود را از مصائب عصر غیبت، برهانیم.

ص: 90

در ادامه ی این مبحث، با راه های نجات از شداید دوران غیبت آشنا می شویم و ازخدای متعال برای عمل به این فرامین، مدد می جوییم.

ابلهش دانند و خود او هم آماده باشد و تحمل كند كه به او گويند ابله و بی عقلاست.»(1)

نبی خاتم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم نیز فرموده اند:

«زمانی بیاید که علما را در آن، چون دزدان بکشند. ای کاش که ایشان در آن وقت خود را به حماقت بزنند.»(2)

یعنی در آن وقت، دانستن، جرم خواهد بود، و اگر کسی علم خویش را در بعضی از امور، آشکار کند، چون راهزنان، گردنش را بزنند؛ لذا رسول گرامی اسلام صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرموده اند: ای کاش دانشمندان آن عصر خود را به نادانی و حماقت بزنند.

مفضل گوید: شنیدم امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ می فرمودند:

«بپرهيزيد از شهرت دادن و فاش كردن (خصوصيات امر امام دوازدهم عَلَيْهِ السَّلاَمُ) همانابه خدا كه امام شما سال هاى سال از روزگار اين جهان، غايب شود و هر آينه شما در فشار آزمايش قرار گيريد تا آنجا كه بگويند: امام مُرده، یا كشته شده، و به كدام دره افتاده است؛ ولى ديده اهل ايمان بر او اشک بارد، و شما مانند كشتی هاى گرفتار امواج دريا، متزلزل و سرنگون شويد، و نجات و خلاصى نیست، جز براى كسى كه خدا از او پیمان گرفته و ایمان را در دلش ثبت كرده و به وسیله ی روحى از جانب خود، تقویتش نموده باشد. همانا دوازده پرچم و نشانه ی شبیه هم برافراشته گردد كه هيچ يک از ديگرى تشخيص داده نشود (حق از باطل شناخته نشود).

مفضل گوید: من گریستم و عرض كردم: پس ما چه كنیم؟ حضرت به شعاعى از خورشید كه در ایوان تابیده بود اشاره كرده و فرمودند:

«اى ابا عبد اللّه! اين آفتاب را می بينى؟ عرض كردم: آرى! فرمودند: به خدا! امر ما از اين آفتاب روشن تر است. (يعنى علوم و معجزات و اخلاق و كمالات امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ براى راهنمایى مردم، به حق، از آفتاب روشن تر است).(1)

نبوّت رسول اكرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را انكار كند و منكر رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم مانند كسى است كه جميع انبياء الهى را انكار كند؛ زيرا اطاعت از آخر ما، مانند اطاعت از اوّل ماست و منكر آخر ما مانند منكر اوّل ماست. آگاه باشيد كه براى فرزندم غيبتى است كه مردم در آندچار شک و ریب شوند مگر كسى كه خداى تعالى وى را حفظ فرمايد.»(1)

و تاريک، پشت سر داريد كه جز كسى كه عنوانى در مردم ندارد و به كلّى قدرش مجهول و ناشناخته است كسى از آن نجات نمى يابد، به آن حضرت عرض شد: اى امير مؤمنان! آن کيست؟ فرمودند: آن كسى است كه مردم را مى شناسد؛ ولى مردم او را نمى شناسند، و بدانيد كه زمين از حجّت خداى عزّوجلّ خالى نمى ماند؛ ولى خداى عزيز به زودى ديده ی خلقش را به خاطر ظلم و جورشان و گناهانی که نسبت به خودشان مرتکب شده اند از دیدن او نابينا مى سازد،و اگر زمين يک ساعت از حجّت خدا خالى بماند اهل خود را فرو مى برد؛ لكن آن حجّت، مردم را مى شناسد و آنان او را نمى شناسند، چنان كه يوسف، مردم را (برادرانش را) مى شناخت و آنها او را نمى شناختند.»(1)

دلش حرجى از آنچه حكم مى كنيم نبوده و تسليم ما اهل بيت باشد.»(1)

احمد بن اسحاق گوید: من شاد و خرّم بیرون آمدم و فرداى آن روز به نزد امام عسكرىّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ باز گشته و گفتم:اى فرزند رسول خدا! شادى من به واسطه منّتى كه بر من نهادید بسیار است، بفرمائید آن سنّتى كه از خضر و ذو القرنین دارد چیست؟ فرمودند:

«اى احمد! غيبت طولانى.»

گفتم:اى فرزند رسول خدا! آیا غیبت او به طول خواهد انجامید؟ فرمودند:

«به خدا سوگند! چنين است، تا به غايتى كه اكثر معتقدين به او از دین باز گردند و باقى نماند مگر كسى كه خداى تعالى عهد و پيمان ولايت ما را از او گرفته و ايمان را در دلش نگاشته و با روحى از جانب خود مؤيّد كرده باشد.اى احمد بن اسحاق!اين امرى از امر الهى و سرّى از سرّ ربوبى و غيبى از غيب پروردگار است، آنچه به تو عطا كردم بگير و پنهان كن و از شاكرين باش تا فردا با ما در علّيّين باشى.»(1)

بر شما خواننده ی عزیز، پوشیده نیست که هر قومی امامی دارد و خدای متعال ایشان را با آن امام می شناسد و در قیامت هم آنها را با امامشان فرا خواهد خواند. حال که این چنین است هر قومی باید با وظایفی که امام آن عصر، برای ایشان ترسیم کرده آشنا باشند و بدانها عمل کنند. در توضیح این مطلب باید بگویم که ما ملت امام علی یا امام حسین و یا امام رضا عَلَيْهِم السَّلاَمُ نیستیم؛ بلکه ما ملت امام زمان، مهدی آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ هستیم. شیعه در ادوار مختلف تاریخی از همین عدم شناختِ وظیفه، ضربه ها خورده و مثلا در زمان حضرت مجتبی عَلَيْهِ السَّلاَمُ، به صلح ایشان با معاویه اعتراض کرده و گفته است چرا مانند امیرالمؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ عمل نمی کنید؟ و در دوران امامتِ سید مظلومان حضرت اباعبداللّه الحسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ به ایشان اعتراض کرده که چرا مانند برادرتان امام حسن عَلَيْهِ السَّلاَمُ با یزید صلح نمی کنید؟ و در زمان ائمه دیگر عَلَيْهِم السَّلاَمُ به آن بزرگواران جسارت کرده و گفته اند که چرا خانه نشینی اختیار کرده و مانند امام حسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ قیام نمی کنید؟! و عده ای هم که دیدند حرفشان نزد ائمه ی اطهار مقبولیت ندارد، خود، عجولانه دست به قیام زده و فرقه های منحرف گوناگونی چون زیدیه را پدید آوردند.

عزیزان من! انسان در هر زمانی، امامی و وظیفه ای دارد و معنا ندارد که بخواهد به تکلیفی عمل کند که توسط امام قبلی برای امتِ آن زمان، ترسیم شده است. ما ملت امام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ بوده و در عصر غیبت ایشان به سر می بریم و باید ببینیم برای این دوره چه

ص: 100

تکالیفی برای ما تعیین شده است. یکی از معانی روایاتی که ما را به شناخت زمانی که در آن هستیم دستور می دهد همین است؛ یعنی " بدان که در چه زمانی هستی تا شبهات بر تو هجوم نیاورند".(1) امروز در زمان امام حسن عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیستی که بخواهی صلح کنی و یا در عصر حضرت اباعبداللّه عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیستی که بخواهی بجنگی؛ بلکه در عصر امام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ و دوره ی غیبت ایشان زندگی می کنی؛ تو را چکار به صلح حسنی و یا جنگ حسینی ؟! تو باید ببینی که امام زمانت برای این دوران چه وظایفی به گردنت گذاشته اند تا بتوانی به آن عمل کرده و زمان خود را قیاس به این و آن نکنی.

يقين و ايمان است. او پيشواى مردم و امام اهل زمان است که هر كسی او را بشناسد خدا و دينش را شناخته و هر كه منكر او شود منكر خدا و دينش گرديده و جاهل به امام، جاهل به خدا و دين اوست؛ پس دين و آئين و حدود پروردگار شناخته نمى شود مگر به وسيله امام هر زمان.

به همين جهت می گويم شناختن مردانى معين و مشخص، دين خدا است. اين معرفت، دو نوع است؛ نوع اول: شناخت واقعى با بصيرت كه به وسيله ی اين معرفت، راه خدا را تشخيص دهد و به معرفت خدا برسد. اين معرفت كه ثابت است و عارف با اين اوصاف، موجب ستايش است و بايد خدا را به خاطر آن سپاس گوید؛ چرا که اين عرفان يک موهبت الهى است كه به هر كسی بخواهد می دهد.

نوع دوم معرفت، ظاهرى است و اينها كسانى هستند كه ما را بر حق می دانند اما داراى بصيرت اهل معرفت باطن نيستند و هرگز با آن معرفت ظاهرى به شناخت واقعى خدا نمی رسند. چنانچه در اين آيه می فرمايد: وَ لا يَمْلِكُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفاعَةَ إِلَّا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ پس كسى كه به ظاهر گواه بر حق باشد؛ ولى قلب او چنين گواهى را ندهد و بصيرت در مورد گفته خود نداشته باشد هرگز به او پاداشى مانند كسى كه داراى ايمان قلبى و بصيرت است نمی دهند. همين طور است كسى كه سخن به جور و ستم بگويد ولی نه با اعتقاد و از درون قلب، عقاب و كيفر او مانند كسى نیست كه همين سخن را از روى اعتقاد می گويد و بر آن عقيده قلبى دارد...» (1)

ص: 102

امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز درباره ی ارزش معرفت فرموده اند:

«منظور خدا از حکمت در این آیه " و هر کسی که خدا به او حکمت عطا کند خیر کثیر به او عطا کرده است" معرفت است.»(1)

سلیمان بن خالد هم از حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره ی این آیه نقل كرده كه فرموده اند:

«حكمت عبارت است از معرفت و بصيرت در دين. هر كدام از شما فقيه در دين باشد حكيم است، شيطان از مردن هيچ كسی در جهان خوشحال نمی شود به اندازه ی خوشحالى اش از مردن يک فقيه.»(2)

و امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز فرمودند:

پدرم حضرت باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند: «در کتابی که یادگاری جدم حضرت علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ است نظر کردم دیدم نوشته بود: ارزش و بهای هر انسانی، به اندازه ی معرفت اوست... »(3)

امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ هم فرموده اند:

«تنها كسى خداى عزّوجلّ را بشناسد و پرستش كند كه هم خدا را بشناسد و هم امام از ما خاندان را و كسى كه خداى عزوجل را نشناسد و امام از ما خاندان را نشناسد غير خدا را شناخته و عبادت كرده، اين چنين مانند عامه ی مردم كه به خدا گمراه اند. » (4)

واللّه که حضرت باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ راست گفتند؛ زیرا خدایى كه به وسیله ی غیر ائمه هدى عَلَيْهِم السَّلاَمُ معرفى شود، جوان خوش سیمائى است با موهای فرفری كه در قیامت براى مردم جلوه گرى كند؛ پس هر كه به چنین خدایى معتقد باشد، حقا که خدا را نشناخته است.

محمد بن مسلم که از ثقات اصحاب ائمه است گوید شنیدم كه امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ می فرمودند:

ص: 103

«هركه ديندارى خداى عزوجل كند به وسيله عبادتى كه خود را در آن به زحمت افكند؛ ولى امام و پيشوائى كه خدا معين كرده نداشته باشد، زحمتش پذيرفته نخواهدشد و خود او گمراه و سرگردان است و خدا اعمال او را مبغوض و دشمن دارد، حكايت او حكايت گوسفندى است كه از چوپان و گله خود گم شده و تمام روز سرگردان می رود و بر می گردد، چون شب فرا رسد گله اى با شبان به چشمش آيد، به سوى آن گرايد و به آن فريفته شود و شب را در خوابگاه آن گله به سربرد، چون چوپان، گله را حركت دهد، گوسفند گمشده، گله و چوپان را ناشناس بيند، باز متحير و سرگردان در جستجوى شبان و گله ی خود باشد كه گوسفندانى را با چوپانش ببيند؛ پس اینبار به سوى آن رود و به آن فريفته گردد، شبان او را صدا زند كه بيا و به چوپان و گله خود بپيوند كه تو سرگردانى و از چوپان و گله خود گمگشته اى، پس ترسان و سرگردان و گمراه، حركت كند و چوپانى كه او را به چراگاه رهبرى كند و يا به جايش برگرداند نباشد، در همين ميان، گرگ، گم شدن او را غنيمت شمارد و او را بخورد. به خدا اى محمد! كسى كه از اين امت باشد و امامى هويدا و عادل از طرف خداى عزوجل نداشته باشد چنين است، گم گشته و گمراهست و اگر با اين حال بميرد با كفر و نفاق مرده است، بدان اى محمد! كه پيشوايان جور و پيروان ايشان از دين خدا به دور اند، خود گمراه اند و مردم را نیز گمراه كنند، اعمالى را كه انجام می دهند چون خاكستري است كه تندبادى در روز طوفانى به آن تازد، و از كردارشان چيزى دست گيرشان نشود. اين است گمراهى دور. »(1)

آرى! به خدا سوگند هر كه از تحت سرپرستى شما آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ فرار كند گرفتار

ص: 104

گرگان دین ساز و مذهب تراشان دغل و فریبکار مى شود. پدر و مادرم به فداى شما ای صاحبان امر و ای ستارگان هدایت.

راستگوترین راستگویان یعنی حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ در کلامی ضمن توضیح مقام امامت فرموده اند:«هر كه از امت محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم حقِ واجب امامش را شناسد، طعم و شيرينى ايمانش را بيابد و لذت خرّمى اسلامش را بچشد؛ زيرا خداى تبارك و تعالى امام را به پيشوائى خلقش منصوب كرده و بر روزي خواران اهل جهانش حجت قرار داده و تاج وقارش بر سر نهاده و از نور جباريّتش به او افكنده و با رشته اى الهى تا آسمان كشيده كه فيوضات خدا از او منقطع نشود و آنچه نزد خداست جز از طريق وسائل او به دست نيايد و خدا اعمال بندگان را جز با معرفت او نپذيرد آنچه از امورِ مشتبهِ تاريك و سنّت هاى مشكل و فتنه هاى ناآشكار بر او وارد شود، حكمش را می داند. خداى تبارك و تعالى هميشه امامان را براى رهبرى خلقش از اولاد حسين عَلَيْهِ السَّلاَمُ و از فرزندان بلا واسطه هر امامى براى امامت برگزيند و انتخاب كند و ايشان را براى خلقش بپذيرد و بپسندد...» (1)

کسی که به مقام معرفت برسد گویا در خیمه ی امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ حاضر است و در خدمت ایشان می باشد. امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره همین موضوع، به فضیل بن یسار فرموده اند:

«كسى كه بميرد و امامى نداشته باشد، مانند مردم جاهليت مرده و هركه بميرد و به امامش عارف باشد، تقدم يا تأخر اين امر (ظهور) او را زيان ندهد، هر كه بميرد و در حالی که امامش را می شناسد مانند كسى است كه در زير خيمه ی امام قیام کننده، همراه ایشان باشد.»(2)

ص: 105

و نکته پایانی این که جز با معرفت امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ نتوان خدا را شناخت؛ پس کسانی که در لسان عوام الناس به عنوان " عارف باللّه" و... شناخته می شوند؛ در حالی که ولایت نداشته و شیعه دوازده امامی نیستند، به غلط بدین نام معروف شده اند؛ چرا که هرگز نتوان عارف باللّه شد مگر پس از شناخت امام؛ پس کسی که امامش را نشناخته و منکراوست چگونه عارف به خداست؟!

ابوحمزه ثمالی گوید: امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ به من فرمودند:

«همانا خدا را كسى پرستد كه او را بشناسد و اما كسى كه خدا را نشناسد او را اين گونه (مانند عامه از مردم) گمراهانه می پرستد.

عرض كردم: قربانت گردم معرفت خدا چیست؟ فرمودند:

«باور داشتن به خداى عزوجل و باور داشتن به پيغمبرش صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و دوست داشتن حضرت على عَلَيْهِ السَّلاَمُ و پيروى از او و از ائمه هدى عَلَيْهِم السَّلاَمُ و بيزارى جستن به خداى عزّوجلّ از دشمن ايشان. اين چنين شناخته مى شود خداى عزّوجلّ.»(1)

و امام حسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز در پاسخ کسی که از ایشان پرسیده بود معرفت خدا چیست؟ فرمودند:

«اينكه اهل هر زمان، امام خود را كه اطاعت او واجب است بشناسند.»(2)

پارسا و از بهترین عبادت كنندگان روزگار بود، گاهى به ملاقات سلطان می رفت و با او سخنان درشت می گفت و پند و اندرز می داد و امر به معروف و نهى از منكر می نمود و چون مرد پرهیزكار و بی ادعایی بود، سلطان سخنان او را تحمل مى نمود و پیوسته با همین وضع، زندگى می كرد. یک روز حضرت موسى بن جعفر عَلَيْهِ السَّلاَمُ وارد مسجد شده و چون او را دیدند پیش او رفته به او فرمودند:«چقدر من خوشم مى آيد از اين حال كه دارى و از ديدنت خوشحال می شوم جز اينكه معرفت ندارى! برو و معرفت طلب کن. عرض كرد: فدايت شوم! معرفت چيست؟ فرمودند: برو علم دين بياموز و حديث ياد بگير. عرض كرد: از چه كسى؟. فرمودند: از انس بن مالک و فقهاى مدينه، و بعد آن حديث را به من بگو تا برايت تصحيح كنم. آن مرد رفت و از آنها مطالبى گرفت و آنها را براى موسى بن جعفر عَلَيْهِ السَّلاَمُ خواند، فرمودند: همه ی اينها باطل است، برو و معرفت طلب كن.»

آن مرد، که خيلى به دين خويش اهميت می داد، پيوسته در جستجوى امام بود تا روزى ايشان را در حالی که به باغ خویش می رفتند تعقيب كرد و در بين راه، جلو آن جناب را گرفته، عرض كرد: فدايت شوم! من در پيشگاه پروردگار از شما شكايت می كنم. مرا بگو که معرفت چیست؟.

امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ، حضرت امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ را معرفى كرده و فرمودند: «بعد از پيغمبر اكرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم راهنماى خلق امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ بودند و جريان ظلم ابابكر و عمر را برای او توضيح دادند و او قبول كرد؛ سپس پرسيد: بعد از حضرت امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ چه كسى بود؟ فرمودند: حسن بن على عَلَيْهِ السَّلاَمُ و بعد از ایشان حسين بن على عَلَيْهِ السَّلاَمُ تا رسيد به نام خودشان پس سكوت كردند. عرض كرد: آقا! امروز حجت خدا کیست؟ فرمودند: اگر بگويم مى پذيرى؟. عرض كرد: آرى! فدايت شوم!. فرمودند: امروز من حجت پروردگار در روی زمینم. گفت: آقاجان! يک دليل كه قانع كننده باشد برای من می آورید؟ فرمودند: آرى! برو پهلوى آن درخت " و اشاره به درخت معروف به ام غيلان كردند" و به او بگو موسى ابن جعفر تو را می گويد که پیش من بیا. گفت: پيش درخت رفتم و پيغام را رساندم و به خدا قسم زمين را می شكافت و مى آمد تا رسيد مقابل امام و آن حضرت اشاره نمودند تا برگشت.

ص: 107

پس، اقرار به مقام امامت آن جناب نمود و ديگر سكوت اختيار كرد و كسى نديد بعد از آن صحبت كند. و قبل از اين جريان خواب هاى خوب می ديد که به وقوع می پیوست؛ ولی از آن پس، ديگر چنین خواب هایی هم نمی دید. يک شب حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ را در خواب ديد از قطع شدن خواب شكايت نمود. امام در خواب به او فرمودند: ناراحت نباش! وقتى مؤمن در ايمان، استوار گرديد، رؤيا از او قطعمى شود.»(1)

در این روایت نورانی، نکات زیادی برای مریدان راه معرفت وجود دارد.

نکته اول: اینکه ممکن است کسی اهل انجام اعمال خوب باشد و حتی در راه سیر و سلوک، رؤیاهای صادقه ی فراوانی هم ببیند؛ ولی به خاطر محروم بودن از داشتن معرفت، اهل سعادت و عاقبت به خیری نباشد. در همین زمینه جناب زراره از حضرت باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ نقل مى كند كه فرمودند:

«مهمترين پايگاه دين و قله ى بلند آن و كليد و راه به سوى پيامبران و رضاى خدا همانا اطاعت امام است... پس اگر شخصى تمام شب هايش به عبادت و روزهایش به روزه بگذرد و تمام ثروتش را در راه خدا صدقه دهد و هر سال تا آخر

ص: 108

عمر به حج برود؛ ولى آشنا به ولايت ولى خدا نباشد كه او را دوست بدارد و تمام اعمالش به راهنمائى آن امام باشد پاداشى نزد خداوند ندارد، و از اهل ایمان شمرده نمى شود.» (1)

نکته دوم: معرفت یعنی شناخت ولی خدا و دشمنان او و دانستن ظلم هایی که به واسطه ی بدکاران در حق ائمه اطهار عَلَيْهِم السَّلاَمُ وارد شده است.

نکته سوم: اگر کسی به مقام معرفت رسید به درجه ی آرامش نائل می شود و از شرّ وشوری دست کشیده و خود را ملزم به تبعیت از امامش می داند. اگر آن والامقام، سخن گفت، سخن می گوید و اگر سکوت فرمود، سکوت پیشه می کند.

نکته چهارم: به دلیل اینکه خدای مهربان، شکور است و از اعمال نیک بندگانش تشکر می کند، اگر کسی عمل خوبی در این دنیا انجام داد؛ ولی سزاوار دریافت پاداش، در آخرت نبود، خداوند جزای او را در همین سرای فانی به او داده و مثلا با نشان دادن رؤیاهای صادقه و مکاشفات و... و یا یک تشییع جنازه ی آبرومند برای او، با وی تسویه حساب می کند. پس دیدن خواب های کذایی و مکاشفات و امثال ذلک، نمی تواند اثبات مقامی برای کسی بکند. مهم، معرفت و اطاعت است که وظیفه ی ما بندگان می باشد.

علاوه بر روایت فوق درباره همین مطلب، روایت دیگری از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ است که ذکرش در اینجا خالی از لطف نیست.

مرحوم علامه تنکابنی در کتاب قصص العلماء از کتاب زینه المجالس نقل کرده که در زمان امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ شخصی مدّعی بود که قادر است از اشیایی که دیگران پنهان کرده اند خبر دهد. مردم به عنوان سرگرمی و تفریح از راه های مختلف وی را امتحان می کردند. آن فرد، برخلافِ انتظارِ حاضرین، به خوبی از پس امتحانات ایشان برمی آمد. تا اینکه امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ سر رسیدند، و اوضاع را جویا شدند، مردم، جریان را شرح دادند. آن حضرت دست خود را مشت کردند و از او پرسیدند: در دست من چه چیزی است؟ او

ص: 109

بعد از لحظاتی تأمل و فکر، با حالتِ تحیّر و تعجّب به امام خیره شد. امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ پرسیدند: چرا جواب نمی دهی؟ گفت: جواب را می دانم؛ ولی در تعجبم شما آن را از کجا آورده اید. آن شخص ادامه داد: در تمام کره ی زمین همه چیز مسیر طبیعی خود را می گذراند فقط در یک جزیره مرغی دو تا تخم گذاشته که یکی از آنها مفقود شده و آنچه در دست شماست باید همان تخم باشد. حضرت تصدیق کردند؛ سپس از او پرسیدند: چگونه به اینجا رسیده ای؟ جواب داد: "با مخالفت با هوای نفس"، هرچه دلم خواست خلافش را انجام دادم. حضرت از او خواستند تا مسلمان شود. جواب داد: دوست ندارم. امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: مگر قرار نبود با هوای نفست مخالفت کنی؟ طبق عهد خودت الان باید مسلمان شوی، چون دوست نداری مسلمان شوی. زمینه فراهم بود؛ هم به قدرت معنوی امام پی برد و هم در مقابل استدلال امام پاسخی نداشت. بعد از مسلمان شدن، قدرتغیبی خود را از دست داد. سراغ امام آمد و زبان به شکوه گشود که" قبلاً که مسلمان نبودم این قدرت را داشتم الان که خدا را پذیرفتم قدرتم را از دست داده ام! این چه دینی است؟" امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: تاکنون متحمّل زحمتی شده بودی و خداوند در همین عالم، مزد زحمت تو را می داد و بعد از دریافت مزد، طلبی از خدا نداشتی چون با خدا بیگانه بودی و از الان آنچه عمل می کنی خداوند برای آن جایی که به آن نیازمندی ذخیره می کند و آنچه که قبلاً داشتی برای نیل به سعادت ابدی، سودی به تو نمی رساند.»(1)

پس با توجه به این روایات باید بفهمیم که ممکن است کسی که معرفت، ولایت و دین ندارد بتواند از این قبیل امور غریبه انجام دهد و اینها کرامت و فضیلتی برای کسی نیست.

حقیقت او را در فعل ناپسندش معذور داشته و دیگر کسی حق ندارد او را به خاطر این گناه عظیمش سرزنش و یا لعن و نفرین کند.

آری! شمر و امثال او به خوبی می دانستند که با چه کسی به نبرد آمده و خون چه کسی را می ریزند، عالِم بودند؛ ولی عارف نبودند. نقیض علم، جهل، و نقیض معرفت، انکار است. و این همان قول خدای متعال است که در قرآن فرموده است: «یعرفون نعمت اللّه ثم ینکرونها»(1) و امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز فرموده اند: «الْمَعْرِفَةُ وَ ضِدَّهَا الْإِنْكَارَ»(2) معرفت در قلب جای دارد؛ ولی علم در مغز و حافظه ی انسان؛ لذا ممکن است علم انسان در اثر پیری و بیماری تحلیل رود؛ ولی معرفت که در دل جای گرفته با این امور زائل نمی شود. اماممتقیان حضرت علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند: «الْمَعْرِفَةُ نُورُ الْقَلْبِ» یعنی معرفت نور قلب است.(3)

کسی که معرفت یافت دیگر به دنبال نشانه ای نخواهد رفت و به فوز اعظم خواهد رسید. ابوبصیر گوید: روزى خدمت حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ نشسته بودم ،فرمودند: «آیا به امام خویش معرفت دارى؟ عرض كردم: آرى به خدایى كه جز او خدایى نیست!. شما امام من هستید و " دست خود را روى زانوی ایشان گذاشتم". فرمودند:

«راست گفتى! خوب شناختى، چنگ بزن به دامنش. عرض كردم: مايلم علامت و نشانه ی امام را به من نشان دهید!. فرمودند: بعد از شناختن امام، ديگر حاجتی به علامت نیست!...»(4)

شاید آن حالتی که اکثر ما نسبت به امامان عَلَيْهِم السَّلاَمُ داریم علم باشد نه معرفت. علم کاری برای ما نخواهد کرد، اگر معرفتی در دل نباشد، همانطور که برای شمر و یزید و مأمون و... نکرد، با اینکه عالم به حضرات معصومین عَلَيْهِم السَّلاَمُ بودند.

در زمینه ی معرفت ،مردم سه دسته اند؛ عارف، منکر و مستضعف که بحث درباره ی این سه دسته، نیاز به مجالی دیگر دارد که ان شاء اللّه در تحقیقی مفصل و مجزا، بیان خواهد شد.

ص: 111

امام ششم حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند:

«هر یک از شما که با (شناخت) امر امامت ما بمیرد، مانند کسی است که در خدمت امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ خیمه بر پاکرده؛ بلکه چون کسی است که کنار آن حضرت شمشیر زده؛ بلکه مانند آن کسی است که در رکاب ایشان شهید شده؛ بلکه به منزله ی آن است که به همراه رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم به شهادت رسیده است.»(1)

ابوبصیر نیز از امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ راجع به آیه «وَ مَنْ یؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِی خَیراً كَثِیراً » سوالکرد که منظور از حکمت چیست؟ فرمودند:

«منظور از حكمت، معرفت امام است و اجتناب از كبائر. هر كس بميرد و بر گردن او بیعت امامى نباشد به مرگ جاهليت مرده است. هان! آگاه باشید که بهانه اى از مردم به خاطر عدمِ شناخت امامشان نمى پذيرند. هر كه با معرفت به امام خويش بميرد، برایش ضرری نخواهد داشت که ظهور، محقق شود یا به تأخیر بیفتد. او مثل كسى است كه با حضرت قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ در خیمه ی ایشان بوده است. راوى گفت: پس امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ مختصرى مكث نموده؛ سپس فرمودند: نه! بلكه مانند كسى است كه در ركاب آن بزرگوار بجنگد؛ سپس فرمودند: نه! به خدا! مانند كسى است كه در سپاه پيامبر اكرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم به شهادت رسيده باشد.»(2)

و همان بزرگوار فرموده اند:

«کسی که این امر را (ولی خدا را) بشناسد و پیش از قیام حضرت صاحب الزمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ بمیرد اجر کسی را دارد که با آن حضرت به شهادت رسیده است.»(3)

آنچه را که می توان به عنوان بشارتی بزرگ به حساب آورد، همین امر است که به لسانِ

ص: 113

صادقِ ائمه عَلَيْهِم السَّلاَمُ جاری شده است که؛ اگر انسان، امامش را بشناسد و پیش از ظهورِ آن بزرگوار، از دنیا برود، مانند آن است که در رکاب ایشان به شهادت رسیده است. در حقیقت، معرفت، بُعد زمان و مکان را از میان برداشته و وصل حقیقی که همان وصل باطنی است را برای عارف، تحصیل می نماید. و درست بالعکس، اگر کسی معرفت نداشته باشد حتی اگر به ظاهر، در خدمت امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ باشد و وصال ظاهری برایش محقق شده باشد، حقیقتا و باطنا از ایشان دور است و ظهور و لقای امام "ارواحنا فداه" برایش ثمره ای نخواهد داشد. در این باره روایات فراوانی رسیده است که به شمّه ای از آنها اشاره می شود.

در روایتی، زراره از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ نقل کند که فرمودند:

«امامت را بشناس که اگر او را شناختی برایت ضرری ندارد که امر ظهور محققشود یا به تأخیر بیفتد.»(1)

فضیل بن یسار گوید: از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره قول خداى تعالى " روزى كه هر دسته از مردم را با امامشان می خوانیم" پرسیدم. فرمودند:

«اى فضيل! تو امامت را بشناس؛ زيرا هر گاه امامت را شناختى تقدم يا تأخر امر ظهور، زيانت ندهد، كسى كه امامش را بشناسد و پيش از قيام صاحب الامر عَلَيْهِ السَّلاَمُ بميرد، مانند كسى است كه در لشكر آن حضرت بوده است، نه؛ بلكه مانند كسى است كه زير پرچم آن حضرت نشسته باشد.» (2)

ابوبصیر هم گوید: به امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض كردم: قربانت گردم! كى فرج و گشایش باشد؟ فرمودند:

«اى ابا بصير! تو هم از جمله دنياخواهانى؟ كسى كه اين امر را بشناسد، براى او به واسطه ی انتظارش، فرج حاصل شده است.»(3)

ص: 114

اسماعیل بن محمد خزاعى نیز گوید: من می شنیدم كه ابوبصیر از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ می پرسید: به نظر شما من حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ را درک می كنم؟ فرمودند:

«اى ابوبصير! مگر نه اين است كه تو امامت را می شناسى؟ عرض كرد: چرا به خدا! شمایيد امام من " و دست حضرت را گرفت." حضرت فرمودند: اى ابوبصير! به خدا از اينكه در سايه ی خيمه حضرت صاحب الامر صلوات اللَّه عليه به شمشيرت تكيه نكرده اى باکی نداشته باش (يعنى ثواب چنان كسى براى تو هست).»(1)

عمر بن ابان گوید: شنیدم امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ می فرمودند:

«علامت را بشناس (يعنى امامت را بشناس) چون او را شناختى تقدم يا تأخر امرظهور به تو زيانى نرساند، همانا خداى عزوجل می فرمايد: «روزى كه هر دسته ای از مردم را با امامشان می خوانيم» پس هر كه امامش را شناسد مانند كسى است كه در خيمه ی امامِ منتظَر باشد.»(2)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ عین همین مطلب را به حمران بن اعین هم فرموده اند.(3)

اما نکته ی مهم آن است که وقتی انسان کسی را شناخت، بی اختیار، چشم به راه و منتظر او می شود؛ پس به همین سبب، وظیفه ی معرفت بر انتظار، مقدم است. باید معرفت کسب کنیم تا بتوانیم منتظر موعود باشیم.

جناب عبد العظیم حسنى گوید: بر مولاى خود امام جواد عَلَيْهِ السَّلاَمُ وارد شدم و مى خواستم درباره ی قیام کننده پرسش كنم كه آیا همان مهدى است یا غیر او؟ امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ آغاز سخن كرده و فرمودند:

«اى ابوالقاسم! قیام کننده ی ما همان مهدى است. كسى كه بايد در غيبتش او را انتظار كشند و در ظهورش او را فرمان برند و او سومين از فرزندان من است و سوگند به كسى كه محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را به نبوّت، مبعوث فرمود و ما را به امامت، مخصوص گردانيد اگر از عمر دنيا جز يک روز باقى نمانده باشد، خداوند آن روز را آنقدر طولانى گرداند تا در آن، قيام كند و زمين را پر از عدل و داد نمايد؛ همچنان كه آكنده از ظلم و جور شده باشد و خداى تعالى امر او را در يک شب اصلاح فرمايد چنان كه امر موسى كليم اللَّه عَلَيْهِ السَّلاَمُ را اصلاح فرمود، او رفت تا براى خانواده اش شعله ى آتش بياورد؛ امّا چون برگشت، رسول و پيامبر بود. سپسفرمود: برترين اعمال شيعيان ما انتظار فرج است.»(1)

و به ابوبصیر هم فرمودند:

«ای ابوبصیر! خوشا به حال شیعیان حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ که در زمان غیبتش منتظر ظهور او بوده و در دوران ظهورش مطیع فرامین ایشان هستند. همانا که آنها اولیاء خدایند که هیچ خوف و اندوهی ندارند.»(2)

ابوجارود گوید: به حضرت باقر العلوم عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض کردم: من مردی کور و کهنسال هستم و بین من و شما مسافت زیادی هست و می خواهم که دینم را به من بیاموزید تا بدان چنگ زده و حجتی داشته باشم و به فرزندانم بیاموزم. پس امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ که از کلام من

ص: 116

خوششان آمده بود راست نشسته و فرمودند: کلامت را تکرار کن. من هم دوباره همان سخنان را عرض کردم. فرمودند:

«باشد ای ابا جارود! (دین خدا عبارت است از) شهادت به یگانگی خدا و رسالت حضرت محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و اقامه نماز و پرداخت زکات و روزه ی ماه رمضان و حج بیت اللّه و دوست داشتن دوستان ما و دشمن داشتن دشمنان ما و تسلیم بودن در برابر امر ما و انتظار قیام کننده ی از ما و ورع و تلاش در دین.»(1)

یکی از دلایلی که انتظار فرج تا این حدّ، مورد تأکید و توصیه اهل بیت عَلَيْهِم السَّلاَمُ قرار گرفته است این است که انسان منتظِر را، به آینده و فردایی روشن امیدوار ساخته و همین امید، نقش بزرگی در سعی و کوشش او، ایفا می کند. امیر مؤمنان و امام عارفان حضرت علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ توصیه می فرمایند:«انتظار فرج و گشایش از جانب خدا داشته باشید و از رحمت او ناامید نباشید که محبوب ترین اعمال نزد خدای عزّ وجلّ انتظار فرج و گشایش است»(2)

در حدیث دیگری، راوی از امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره ی وظیفه ی شیعیان در عصر غیبت می پرسد و می گوید: شیعیان شما در آن زمان چه کنند؟ امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ می فرمایند:

«بر شما باد به دعا و انتظار فرج که به زودی نشانه ای برایتان آشکار می شود که خدا را بر آن ستوده و بدان چنگ بزنید. گفتم: چه دعایی بخوانیم؟ فرمودند: بگویید: اللَّهُمَّ أَنْتَ عَرَّفْتَنِي نَفْسَكَ وَ عَرَّفْتَنِي رَسُولَكَ وَ عَرَّفْتَنِي مَلَائِكَتَكَ وَ عَرَّفْتَنِي نَبِيَّكَ وَ عَرَّفْتَنِي وُلَاةَ أَمْرِكَ اللَّهُمَّ لَا آخُذُ إِلَّا مَا أَعْطَيْتَ وَ لَا وَاقِىَ إِلَّا مَا وَقَيْتَ اللَّهُمَّ لَا تُغَيِّبْنِي عَنْ مَنَازِلِ أَوْلِيَائِكَ وَ لَا تُزِغْ قَلْبِي بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنِي اللَّهُمَّ اهْدِنِي لِوَلَايَةِ مَنِ افْتَرَضْتَ طَاعَتَهُ یعنی: بار خدایا! تو خودت و فرستاده ات و فرشتگانت و پیغمبرت و اولیای امرت را به من شناسانیدی، بار خدایا! من نگیرم جز آنچه تو عطا کنی، و هیچ

ص: 117

نگهدارنده ای جز تو برایم نیست، بار خدایا! مرا از منازل دوستانت دور مگردان و دلم را پس از آنکه هدایت کرده ای منحرف منما، بار خدایا! مرا به ولایت کسی که اطاعتش را بر من واجب ساخته ای هدایت فرما.»(1)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«دین امامان عَلَيْهِم السَّلاَمُ، خداترسی، راستگویی، صلاح و تلاش، رساندن امانت به صاحبش چه نیکوکار باشد چه بدکار، سجده های طولانی و نماز شب و دوری از گناهان و انتظار فرج به همراه صبر و خوش رفتاری با رفیقان و همسایگان می باشد.»(2)

اسماعیل جعفى نیز گوید: مردى نزد امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ آمد و دفترى با خود داشت، امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:«اين دفترِ مردى است كه براى مناظره آمده و پرسش مى كند از دينى كه عمل در آن پذيرفته است.»

آن مرد گفت: خدایت رحمت كند، همین را مى خواهم. امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«(آن دین) گواهى دادن به وحدانیت خدا و اینکه شريكی ندارد و اينكه محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم بنده و رسول او است و اقرار كنى بدان چه از طرف خدا آورده است و ولايت ما خانواده و بيزارى از دشمن ما و تسليم به امر ما و ورع و تواضع و انتظار قیام کننده ی ما؛ زيرا براى او دولتى است كه وقتى خدا بخواهد آن را بياورد.»(3)

ص: 118

عرض كردم: اگر من پيش از آنكه به شرف ملاقات قیام کننده ی شما فائز گردم، بميرم چگونه خواهم بود؟ فرمودند: هر كدام از شما كه می گويد: "اگر مهدی آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ را ببينم به يارى او برمی خيزم"، مانند كسى است كه در ركاب او شمشير بزند و كسى كه در ركاب وى شهيد شود مثل اين است كه دو بار شهيد شده است.»(1)

اللّه اکبر از این روایت عظیم و بشارت هایی که در آن برای منتظران مضطرِّ صاحب الزمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ بیان شده است.

در خبری دیگر، كرّام بن عمرو گوید: من در درون خویش، سوگند یاد كرده بودم كه تا قیام کننده از آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ بر نخیزد، هرگز در روز غذایى نخورم یعنى روزه بگیرم. روزى نزد امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ رفتم و به او عرض كردم: مردى از شیعیان شما براى خدا بر خویشتن واجب ساخته كه هرگز در روز غذایى نخورد و روزه بگیرد تا زمانى كه قیام کننده ی آل محمّد قیام كند. فرمودند:

«اى كرّام! روزه بدار؛ ولى در عيد قربان و عيد فطر و سه روز تشريق (روزهاىدوازده و سیزده و چهارده ماه ذى الحجّة) و هنگامى كه در سفر به سر مى برى از روزه داشتن خوددارى كن{ پس کارش را تایید کرده }و سپس فرمودند: هنگامى كه حسين عَلَيْهِ السَّلاَمُ كشته شد آسمان ها و زمين و هر كه در آن بود و فرشتگان، همه به ناله در آمدند و گفتند:اى پروردگار ما! آيا به ما رخصت از بین بردن و هلاک نمودن بندگانت را می دهى، تا آنان را از روى زمين ريشه كن كنيم؟ زیرا كه آنان، حريم و حرمت تو را شكستند، و حرام تو را روا داشتند، و برگزيده ی تو را كشتند. پس خداى تعالى به آنان وحى فرستاد: اى فرشتگان! و اى آسمان و زمين من! آرام باشيد؛ سپس پرده اى از پرده ها را برداشت، و در اين هنگام در پس آن پرده،

ص: 120

محمّد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و دوازده وصى او نمايان شدند؛ پس خداوند از بين آنان دست امام دوازدهم را گرفت و فرمود:اى فرشتگان من! و اى آسمان و زمينم! انتقام آنان را به دست اين شخص خواهم ستاند، و به وسيله ی اين شخص از آنان انتقام مى گيرم هر چند پس از گذشتِ مدّت زمانى باشد و اين سخن را سه بار تكرار فرمود.»(1)

خوب بنگرید که یاران ائمه ی طاهرین عَلَيْهِم السَّلاَمُ در زمان آن بزرگواران و با وجود حضور امام معصوم عَلَيْهِ السَّلاَمُ برای درک زمان ظهور مهدی آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ دست به چه کارهایی می زدند و چگونه مشتاق زیارت آن حضرت بوده اند! آیا ما از آنها بر اینگونه اعمال سزاوارتر نیستیم؟. وای بر ما و جامعه ی ما !، وای بر خواص و عوام ما! که همگی، امام مظلومِ خویش را فراموش کرده، هر یک به نوبه خویش، در دل های پوسیده، گوساله ای را جای او گذاشته و سامری وار بر گردش طواف می کنیم در حالی که سید و مولای ما به سبب اعمال زشت ما از ما بریده و رهسپار بیابان ها شده است.

البته بوده اند و هستند، افراد انگشت شماری که یاد حضرت، دل های ایشان را به خود مشغول کرده و مضطرانه چشم به راه قدوم مطهّر اویند. شاید نام سید کریم پینه دوز،برای شما نامی آشنا باشد و بسیار از ایشان در بعضی از کتابهایی که درباره ی تشرف یافتگان به ساحت مقدس امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ به چاپ رسیده است، خوانده باشید. نام و شهرت او" آقا سیدکریم محمودی" بود و در گوشه ای از بازار تهران به پینه دوزی و پاره دوزی مشغول بود، و به همین جهت مشهور به این عنوان شد.

آقا سیدکریم با وجود آن مقامات ولایی و توحیدی، تا حدودی گمنام بود و در زمان حیاتش فقط خواص و علمای اهل معنای تهران از حالات و مقاماتش باخبر بودند و نقل

ص: 121

است که همچون آقا و مولایش حضرت بقیه اللّه الاعظم عجل اللّه تعالی فرجه هر روز به صورت دائم، در هر صبح و شام، دقایقی را به یاد سرور و سالار شهیدان حضرت ابا عبداللّه الحسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ گریه می کرده و بدون استثناء در طول سال، در هر صبح و شام به یاد مصائب حضرت سیدالشهداء عَلَيْهِ السَّلاَمُ می گریسته است.

آقا سیدکریم، در پرتو ارتباط خاص ولایی با امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ، به مقامات والای عرفانی و توحیدی دست یافته بود؛ تا آنجایی که بیشتر علمای اهل معنای تهران معتقد بودند که حضرت بقیة اللّه الاعظم عَلَيْهِ السَّلاَمُ به مغازه ی کوچک آن جناب تشریف می برده و با او هم صحبت می شدند. در دوران حیات آقا سیدکریم، تنها برخی از اولیای خدا و معدودی از دوستان صمیمی آن جناب از مقامات، حالات و تشرفات او باخبر بوده اند و همین عده ی اندک به برخی از تشرفات آقا سیدکریم، آن هم بعد از وفات او، اشاره کرده اند؛ به عنوان مثال بسیاری از حکایات و تشرفات آقا سید کریم، بعد از وفاتش، از طریق مرحوم "آیه اللّه حاج شیخ مرتضی زاهد" فاش شده است.

جناب شیخ عبدالکریم حامد نقل می کند که از جناب سیدکریم پینه دوز که هر هفته به ملاقات مولا توفیق می یافت، پرسیده شد: " چه کرده ای که به چنین توفیقی دست یافته ای؟" او در جواب گفته بود: "شبی در خواب بودم؛ جدم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را در عالم رویا دیدم. از ایشان تقاضای ملاقات امام عصر عَلَيْهِ السَّلاَمُ را نمودم،آن حضرت فرمودند: " در طول شبانه روز دو مرتبه برای فرزندم سیدالشهدا عَلَيْهِ السَّلاَمُ گریه کن!" از خواب بیدارشدم و این برنامه را به مدت یک سال اجرا نمودم تا به خدمت آن حضرت نایل آمدم.

در یکی از تشرفات، امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ خطاب به سیدکریم می فرمایند: "آیا کفش ما را نیز می دوزی؟" سید بلافاصله عرض می کند: "بله آقاجان! اما سه نفر جلوتر از شما کفششانرا آورده اند." امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ دقایقی بعد، بار دیگر می فرمایند: "سید! کفش ما را نمی دوزی؟" و سید می گوید: "چرا آقاجان! بعد از این سه کفش، می دوزم." دقایقی می گذرد و امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ برای بار سوم می پرسند: "سید! آیا کفش ما را نمی دوزی؟" در این هنگام، سید طاقت از کف می دهد و بر می خیزد و امام زمانش را در آغوش می گیرد و می گوید: "سید و آقای من! این قدر مرا امتحان نفرمایید! اگر یک مرتبه دیگر بفرمایید، فریاد می زنم و همه را خبردار می کنم که یوسف فاطمه در آغوش من است."

ص: 122

اما آنچه که باعث شد نام این ولی خدا را در اینجا ذکر کنیم این نکته بودکه در یکی از تشرفاتِ سید کریم، امام زمان ارواحنا فداه به او می فرمایند: اگر هفته ای بر تو بگذرد و ما را نبینی چه می کنی؟ سید در پاسخ می گوید: آقا جان! به خدا می میرم! و امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ به او می فرمایند: اگر این طور نبود، هر هفته ما را نمی دیدی.(1)

مسلما اگر اضطرار سید کریم به حدی رسیده بود که اگر روزی یکبار امامش را نمی دید قالب تهی می کرد، آن طلعت نورانی را هر روز می دید. به این می گویند فرج جزئی. دوستان و منتظران عزیز زهرا عَلَيْهِما السَّلاَمُ ما چند روز اگر امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ را نبینیم می میریم؟! آری! ما هنوز مضطر او نیستیم چون منتظرش نبوده ایم و چگونه منتظر کسی باشیم که او را نمی شناسیم؟!

«براى كسى كه در انتظار امر (فرج و ظهور) ما مرده است زيانى نيست و ضرری نکرده كه در ميان خيمه حضرت مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ و در ميان قشون او نمرده باشد.»(1)

حارث بن مغیره گوید: خدمت حضرت باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ بودیم، فرمودند:

«كسانى كه از شما به امر ولایت عارف اند و در انتظار دولت ما به سر می برند و آرزوى پاداش نيک دارند؛ به خدا قسم مانند آن كسانی هستند كه به همراه قیام کننده ی آل محمّد عَلَيْهِم السَّلاَمُ، جهاد كرده اند. بعد فرمودند: به خدا قسم! مانند كسانی هستند كه با پيامبر اكرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم با شمشيرشان جهاد نموده اند. سپس براى مرتبه سوم فرمودند: به خدا قسم! مانند كسانی هستند كه در خيمه پيامبر اكرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم به درجه شهادت رسيده اند. همانا درباره ی شما آيه ای در قرآن هست. عرض كردم كدام آيه؟ فرمودند: وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ. کسانی که به خدا و رسولانش ایمان آورده اند ایشان در نزد خدا صدیقان و شهدایند و برای ایشان اجر و نورشان می باشد.» آنگاه فرمودند: به خدا قسم در نزد خدا صدیقان و شهداء محسوب شويد.»(2)و حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند:

«هرکسی از شما که بر ولایت ما در حال انتظار بمیرد مانند کسی است که در خیمه حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ حاضر شده است.»(3)

ص: 124

فیض پسر مختار نیز گوید: از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ شنیدم که می فرمودند:

«هر کسی از شما در انتظار دولت حقه ی ما از دنیار برود مانند کسی است که با مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ در خیمه ی ایشان باشد. پس کمی مکث کرده و فرمودند: نه! چون کسی است که در رکاب آن بزرگوار شمشیر کشیده است. نه! مانند آن است که در کنار پیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم به شهادت رسیده باشد.»(1)

و حضرت باقر العلوم عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند:

«هر مؤمنی شهید است، حتی اگر در بستر از دنیا رفته باشد و او مانند کسی است که در سپاه امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ حاضر شده است. سپس فرمودند: آیا کسی که خود را برای خدا محبوس می دارد (منتظر است و در هیچ قیام و خروجی شرکت نمی کند) خدا او را وارد بهشت نخواهد کرد؟»(2)

همان بزرگوار در کلام نورانی دیگری فرموده اند:

«آن کسی که از شما می گوید " اگر قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ را درک کنم حتما به یاری او خواهم رفت " مانند آن است که در رکاب او شمشیر کشیده؛ بلکه چون کسی است که با او به شهادت رسیده باشد.»(3)

حسین بن حمزه نیز از پدرش نقل می كند كه گفت به حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض كردم: فدایتان شوم! سنّم زیاد شده و استخوانم نازک شده و اجلم نزدیک است؛ مى ترسمپیش از برپایی حکومت شما از دنیا بروم. فرمودند:

«اى ابا حمزه! گویا عقيده ات اين است كه شهيد، تنها آن كسى است كه كشته شود؟.»

ص: 125

گفتم: فدایت شوم همین طور است. فرمودند:

«ای ابا حمزه! هر كس ايمان به ما آورَد و حديث ما را تصدیق کند و انتظار ما را داشته باشد، مثل كسى است كه زير پرچم مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ است؛ بلكه به خدا قسم! چون کسی است که زير پرچم پيامبر اكرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم است.»(1)

خواننده ی گرامی! آیا بد است که در خانه بنشینی، عبادتت را انجام داده و منتظر امامت بمانی و مانند کسی باشی که در خیمه ی امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ سکونت داشته و مرگت، شهادت در رکاب رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم باشد؟ فعلا تو را امر به انتظار کرده اند نه جهاد. (2)

«انتظار فرج، افضل عبادات است»(1)

و امیرمؤمنان عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز فرموده اند:

«بهترین عبادات، صبر و سکوت و انتظار فرج است.»(2)

ابوخالد كابلی گوید: بر مولاى خود امام زین العابدین عَلَيْهِ السَّلاَمُ وارد شدم و به ایشان عرض کردم: یا ابن رسول اللَّه! كسانى كه خداى تعالى طاعت و مودّتشان را واجب ساخته و اقتداى به آنان را پس از پیامبر اكرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم واجب گردانیده است چه كسانى هستند؟ فرمودند:

«اولى الامرى كه خداى تعالى آنها را ائمّه مردم گردانیده و طاعتشان را بر آنها واجب ساخته است عبارتند از: امیر المؤمنین علی بن أبى طالب عَلَيْهِ السَّلاَمُ؛ سپس حسن و سپس حسین دو فرزند علی بن أبى طالب عَلَيْهِم السَّلاَمُ؛ سپس امر به ما منتهى گردید و بعد سخنى نفرمودند.»

گفتم:اى سرورم! از امیر المؤمنین علىّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ براى ما روایت شده است كه زمین از حجّت خداى تعالى بر بندگانش خالى نمى ماند، حجّت و امام پس از شما كیست؟ فرمودند:

«فرزندم محمّد و نام او در تورات، باقر است و علم را موشكافانه مى شكافد، او حجّت و امام پس از من است و پس از محمّد فرزندش جعفر و او را در آسمان ها، صادق مى گویند.»

گفتم:اى سرورم! چرا نام او صادق شده است در حالى كه همه شما صادق هستید؟ فرمودند:

«پدرم از پدرانش از رسول خدا صلوات اللَّه علیهم اجمعین روایت فرموده است:آنگاه كه فرزندم جعفر بن محمّد بن علی ابن حسین بن علی بن أبى طالب متولّد شد نامش را صادق بگذارید كه پنجمین از سلاله او فرزندى است كه نامش جعفر است كه از روى تجرّى بر خداى تعالى و دروغ بستن بر او، ادّعاى امامت مى كند و او نزد خدا، جعفرِ كذّاب و مفترى بر خداى تعالى است و مدّعى مقامى است كه

ص: 127

اهل آن نیست و مخالف پدر خویش و حسود بر برادر خود است. او كسى است كه مى خواهد در هنگام غیبتِ ولىّ خداى تعالى، او را بر ملا سازد. سپس علی بن الحسین عَلَيْهِما السَّلاَمُ به سختى گریستند آنگاه فرمودند: گویا جعفر كذّاب را مى بینم كه طاغى زمانش را وادار مى كند تا در امر ولى خدا و امام غایب، تفتیش كند و این به خاطر جهلى است كه بر ولادت او دارد، و حرصى است كه بر قتل او دارد، اگر به او دسترسى یابد، و طمعى است كه به میراث او دارد تا آن را به ناحقّ غصب كند.»

ابوخالد گوید: گفتم: یا ابن رسول اللّه! آیا چنین چیزى واقع خواهد شد؟ فرمودند:

«به خدا سوگند! واقع خواهد شد و آن در صحیفه اى كه نزد ماست مكتوب است، صحیفه اى كه در آن ذكر محنت هایى است كه بر ما پس از رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم جارى مى شود.»

ابوخالد گوید: گفتم: یا ابن رسول اللّه! بعد از آن چه خواهد شد؟ فرمودند:

«آنگاه غیبتِ ولىّ خدا طولانى خواهد شد. او دوازدهمین از اوصیاى رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و ائمّه ی پس از اوست.اى ابا خالد! مردمِ زمان غیبت آن امام كه معتقد به امامت و منتظر ظهور او هستند از مردم هر زمانى برترند؛ زیرا خداى تعالى عقل و فهم و معرفتى به آنها عطا فرموده است كه غیبت، نزد آنان به منزله مشاهده است، و آنان را در آن زمان به مانند مجاهدین پیش روى رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم كه با شمشیر به جهاد برخاسته اند قرار داده است، آنان مخلصان حقیقى و شیعیان راستین ما و داعیان به دین خداى تعالى در نهان و آشكارند، و فرمودند: انتظار فرج، خود بزرگترين فرج است.»(1)

ص: 128

ابراهیم كرخى نیز گوید: بر امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ وارد شدم و نزد ایشان نشسته بودم كه حضرت ابوالحسن موسى بن جعفر عَلَيْهِما السَّلاَمُ كه در سن نوجوانى بودند تشریف آوردند؛ پس من برخاسته و ایشان را بوسیدم و نشستم؛ آنگاه امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«اى ابراهيم! آيا مى دانى كه پس از من او امام توست؟ بدان كه اقوامى درباره ی او به هلاكت افتاده و اقوام ديگرى به سعادت رسند، لعنت خدا بر قاتل او باد و خدا عذاب روحش را دو چندان كند. بدان كه خداى تعالى از صلب او بهترين اهل زمين در عصر خود را خارج سازد كه همنام جدّش و وارث علم و احكام و فضايل اوست و معدن امامت و رأس حكمت است، و پس از شگفتی ها و كرامات مُستَحسَنى كه از وى به ظهور رسد، جبّار بنى فلان (عباس) از روى حسادت وى را خواهد كشت؛ و لكن خداى تعالى امرش را مى رساند گرچه مشركان را ناخوش آيد و از صلب او امام مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ را كه تكلمه ائمّه دوازده گانه است خارج سازد و آنان را به كرامت خود مخصوص گرداند و در دار القدس خود فرود آورد، كسى كه منتظر دوازدهمين آنان باشد مانند كسى است كه شمشيرش را از غلاف بيرون كشيده و پيشاروى رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم از آن حضرت دفاع نمايد.»

راوى گوید: در این هنگام مردى از دوستان بنى امیه داخل شد و سخن منقطع گردید و من یازده بار دیگر به نزد امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ رفتم تا از آن حضرت درخواست كنم كه كلامشان را كامل كنند و بدان توفیق نیافتم تا آنكه در سال بعد بر امام وارد شدم و ایشان نشسته بودند، فرمودند:

ص: 129

«اى ابراهيم! او كسى است كه پس از سختى شديد و بلاى طويل و جزع و خوف،ظاهر شده و حزن و مشقّت را از شيعيانش برطرف سازد و خوشا به حال كسى كه آن زمان را درک كند،اى ابراهيم! تو را بس است.»

ابراهیم گوید: من هیچ گاه مسرورتر از آن زمان نبودم كه پس از شنیدن این مژده از نزد امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ برمى گشتم.(1)

می كنند و مخالفت با رفتار ما نمی كنند. آنها از مايند و ما از آنها.»(1)از اینجا معلوم می شود، آنهایی که به ظاهر، منتظر امام علیه السلام اند؛ ولی برای امر دنیا و در اعمالشان مانند ائمه اطهار عَلَيْهِم السَّلاَمُ نیستند؛ نه تنها وارد جرگه ی منتظرین نشده اند؛ بلکه عاقبت ایشان هم آتش است.

در حدیث دیگر آمادگی برای ظهور را یکی دیگر از صفات منتظرین برشمرده اند.

ابوبصیر گوید: امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«باید هر يک از شما براى خروج مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ (سلاحی) آماده كند هر چند يک تير باشد، كه خداى تعالى هرگاه از نيّت شما این مطلب را بداند، اميدوارم كه در عمر او تأخير اندازد تا آنكه قیام کننده را درک كند [و از ياران و ياوران او باشد]»(2)

و همچنین ابوخالد مكفوف از یكى از یاران خود نقل مى كند كه او گفت: «امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«براى آن كسی كه اين امر [ولایت و انتظار ] را در نهان، ادّعا مى كند شايسته است كه آشكارا نيز بر آن، دليل بياورد، عرض كردم: اين برهان كه بايد آن را در آشكار بياورد چيست؟ فرمودند: حلال خدا را حلال بدارد و حرام خدا را حرام دارد، و او را ظاهرى باشد که باطنش را تصدیق کند.»(3)

«چون پنجمين امام از فرزندان امام هفتمين، غايب شود، اللّه! اللّه! که در دينتان مراقب باشيد كسى آن را از شما زايل نسازد،اى فرزندان من! به ناچار صاحب الامر غيبتى دارد تا به غايتى كه معتقدان به اين امر، از آن باز گردند، اين محنتى است كه خداى تعالى خلقش را به واسطه ی آن بيازمايد و اگر پدران و اجداد شما دينى بهتراز اين مى شناختند از آن پيروى مى كردند.»

راوی گوید: گفتم:اى آقاى من! پنجمین از فرزندان هفتمین امام كیست؟ فرمودند:

«اى فرزندان من! عقل هاى شما از درک آن ناتوان است و خردهاى شما تاب تحمّل آن را ندارد؛ و ليكن اگر بمانيد او را درک خواهيد كرد.»(1)

یمان تماّر نیز گوید: خدمت امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ نشسته بودیم، به ما فرمودند:

«همانا صاحب الامر را غيبتى است، که هر كسی که در آن زمان، دينش را نگه دارد مانند آن است كه درخت خار قَتاد را با دست بتراشد(2) سپس با اشاره ی دست، مجسم فرموده و ادامه دادند: كداميک از شما می تواند خار آن درخت را به دستش نگهدارد؛ پس لختى سر به زير انداخته و باز فرمودند: همانا صاحب الامر را غيبتى است، که هر بنده ایى بايد در آن از خدا پروا كند، و به دين خود بچسبد.»(3)

همین سفارش، از وجود مبارک رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم نیز مؤکدا رسیده و ایشان هم فرموده اند:

«قسم به كسى كه مرا به بشارت، مبعوث كرد! به تحقيق كه مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ از فرزندان من است و طبق پيمانى كه از جانب من بر عهده اوست غايب شود تا جایی كه اكثر مردم بگويند: خدا را در خاندان محمّد حاجتى نيست. و ديگران در اصل ولادت او شک كنند، پس هر كس در زمان او واقع شود بايستى به دينش چنگ زده،

ص: 132

مراقب آن باشد و به واسطه ی شکِ خود، راه شيطان را باز نسازد تا مبادا شيطان او را از آئين من زايل ساخته و از دين من بيرون برد كه او پيشتر پدر و مادر شما را از بهشت بيرون كرد و خداى تعالى شيطان را ولىّ بى ايمانان قرار داده است.»(1)

براى ما روایت شده كه صاحب این امر، زمانى از نظرها ناپدید مى شود؛ پس در آن حال ما چه كنیم؟ فرمودند:

«شما به همان امر نخستين كه بر آن بودید بمانید تا وضع براى شما روشن شود».(1)

ابان بن تغلب هم از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت مى كند كه آن حضرت فرمودند:«زمانى بر مردم بيايد كه در آن دچار (سبطه) شوند و علم جمع گردد همچنان كه مار در سوراخ خويش، خود را گرد مى كند (چنبر مى زند)، و در اين حال كه آنان چنين به سر مى برند ناگاه ستاره اى بر آنان مى دمد، عرض كردم: سبطه چيست؟ فرمودند: زمانى است كه امام حاضر نباشد. عرض كردم: پس در آن ميان ما چه كنيم؟ فرمودند: بر همان چيزى كه بوديد باقى باشيد، تا خداوند ستاره شما را برايتان برآورد.»(2)

ابوحمزه ثمالى نیز گوید: از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ شنیدم كه مى فرمودند:

«نزديک ترين مردمان به خداى تعالى و داناترين مردمان به خدا و مهربان ترين ايشان به مردم، محمّد و ائمّه عَلَيْهِم السَّلاَمُ هستند، پس هر جا كه آنان داخل مى شوند شما هم داخل شويد و از هر كه آنها مفارقت كردند شما هم مفارقت كنيد كه حقّ در ميان آنان است و آنان اوصيا هستند و ائمّه در ميان آنها هستند، پس هر كجا آنان را ديديد از ايشان پيروى كنيد و اگر روزى آنان را نديديد به خداى تعالى استغاثه كنيد و به آن سنّتى كه پیش از آن داشتيد عمل کنید و از آن تبعيت نماييد و آنان را كه دوست مى داشتيد دوست بداريد و آنها را كه دشمن مى داشتيد دشمن بداريد (دوست و دشمنتان را تغییر ندهید) كه چه زود باشد كه فرج شما در آيد.»(3)

ص: 134

در خبر دیگر، علىّ بن حارث بن مغیره از پدر خویش روایت كرده كه او گفت: به امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض كردم: آیا فترتى خواهد بود كه در آن، مسلمانان، امام خویش را نشناسند؟ فرمودند: چنین گفته مى شود. عرض كردم: پس ما چه كنیم؟ فرمودند:

«چون چنين شود به همان امرِ نخستين بياويزيد و همان را كه برآنيد به دست داشته باشيد تا آخرِ كار بر شما روشن گردد».(1)از این قبیل روایات، فراوان است که در بعضی فرموده اند: به همان سنت سابق عمل کن و در بعضی فرموده اند: دوست و دشمنت را تغییر مده.

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«آنگاه كه صبح و شام مى كنى در حالى كه امامى را نمى بينى كه از وى پيروى كنى؛ پس آن را كه دوست مى داشتى دوست بدار و آن را كه دشمن مى داشتى دشمن بدار تا خداى تعالى امام را آشكار كند.»(2)

عبداللّه بن سنان هم گوید: «من با پدرم بر امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ وارد شدیم؛ پس آن حضرت فرمودند:

«حال شما چون باشد آنگاه كه به حالى در آئيد كه امام هدايت را نبينيد و نشانه ی هدايت رؤيت نشود و هيچ كسی نجات نيابد مگر آنكه دعاى غريق را بخواند. پدرم گفت: در آن شب ظلمانى كه چنين امرى واقع شود ما چه كنيم؟ فرمودند: هر گاه چنين شود "و البتّه تو آن زمان را هرگز در نمى يابى" پس به آن چه در نزد شماست (از دین و معارف ما) بياويزيد و از آن جدا نشويد تا وضع بر شما روشن شود».(3)

ص: 135

و زراره این یار مورد وثوق ائمه عَلَيْهِم السَّلاَمُ از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كند كه فرمودند:

«بر مردم، روزگارى در آيد كه امامشان از آنها غايب شود. »

گوید: عرض کردم: مردم در آن زمان چه كنند؟ فرمودند:

«به همان امرى كه بر آن بوده اند متمسّک شوند تا آنكه (سخن جدید ما) بر ايشان روشن شود.»(1)

خوب بنگرید که امام هادی عَلَيْهِ السَّلاَمُ چه صفاتی برای یک عالم ربانی ذکر می کنند. اول: الداعین الیه؛ یعنی: مردم را به سوی امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ دعوت کنند. نه به سوی خود یا غیر امام. دوم: الدالین علیه؛ یعنی: مردم را به امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ دلالت و راهنمایی کنند. سوم: الذابین عن دین اللّه؛ یعنی: از دین خدا دفاع کنند و چهارم: المنقذین لضعفاء عباد اللّه...؛ یعنی: بندگان خدایی که در عقایدشان ضعیف هستند را از دست منحرفین نجات دهند.

در حدیث دیگر امام عسکری عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند:

«پس هر فقيهى كه مراقب نفسش بوده و حافظ دين خود است و با نفس خود مخالف است و مطيع امر مولى مى باشد، بر عوام است كه از چنين فقيهى تقليد كنند، و اين شرایط تنها مشمول برخى از فقهاى شيعى مى گردد نه تمامشان...»(1)پس عالمی که عبدِ مطیعِ مولایش امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ باشد (مطیعا لامر مولاه) نه اینکه خود را مولا بداند، و آن عالمی که مراقب دین خدا باشد نه عنوان و اعتبارات خویش را بر دینِ حق ترجیح دهد و آن دانشمندی که مردم را به امام بخواند نه اینکه برای خودش دکانی باز کند؛ این چنین عالمی همان کسی است که مردم، وظیفه دارند به او رجوع کنند.

در اینجا برای نمونه به ماجرایی که برای یکی از مراجع عظام تقلید اتفاق افتاده و توسط بسیاری از علماء تایید شده است اشاره می کنیم.

آیت اللَّه سید ابوالحسن اصفهانى قدّس سرّه از مراجع بزرگ و وارسته ای است که هم به محضر مبارک امام عصر عَلَيْهِ السَّلاَمُ نایل آمده و هم به افتخار دریافت نامه و توقیع از سوی آن حضرت، مفتخر شده است. داستانی که خواهد آمد علاوه بر اینکه نشانگر عنایت و لطف دوازدهمین امام نور، حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ به آن مرجع بزرگوار و آن عالم ربّانی است، چراغی فروزان در پیش روی سایر علماء و دانشمندان است تا با طی طریق در مسیر روشن او، مرجعی مؤیَّد، برای مردم بی پناه باشند.

مرحوم زاهدی نقل می کند که در بیت آیت اللَّه حائری بودیم و یکی از علما که نامش را

ص: 137

می برد، نیز آنجا بود. به تناسب، سخن از آیت اللَّه اصفهانی به میان آمد که شیخ مذکور فرمود: من در عصر آن بزرگوار از کسانی بودم که گاه اشکال و ایراد به سبک معظّم له در رهبری معنوی و مذهبی جهان تشیّع داشتم. این ایراد تا هنگام تشرّف به عتبات عالیات و دیدار خصوصی با آن مرحوم ادامه داشت. به همین جهت هم، آنجا وقتی به محضرش رفتم، اشکالات خود و دیگران را گفتم. آن بزرگوار با کمال سعه ی صدر و گشادگی چهره جواب همه اشکال و ایرادهای مرا داد. سرانجام فرمود: من دستور دارم که اینگونه عمل کنم.

گفتم: از کجا و چه کسی دستور دارید؟ فرمود: از چه کسی می خواهید دستور داشته باشم؟ گفتم: یعنی از امام عصر عَلَيْهِ السَّلاَمُ؟ فرمود: آری! و برخاست و درب صندوق خود را گشود و پاکتی را از آنجا برگرفت و به دست من داد. من به مجرّد این که پاکت را گرفتم مضطرب و منقلب شدم. با حالتی وصف ناپذیر کاغذ را از پاکت درآوردم و آن را خواندم که از جمله این عبارت نوشته شده بود: بسم اللّه الرحمن الرحیم. یا سید ابوالحسن! إرخَص نفسَك و اجلس فی دهلیز بیتك و لا ترخ سترك (و اعن او اغث شیعتنا و موالینا) نحن ننصرك ان شاء اللّه. المهدییعنی: ای سید ابوالحسن! خودت را برای مردم ارزان کن (در دسترس مردم باش) و محل نشستنت را در دالان خانه ات قرار بده (خود را در اتاق های درونی خانه از مردم پنهان مکن) و پرده ای بین خود و مردم میانداز( مردم برای دیدار تو دچار مشکل و حاجب نباشند) و به داد شیعیان ما برس که ما خود، تو را یاری خواهیم کرد. المهدی

پرسیدم: این توقیع شریف را به وسیله چه کسی دریافت داشته اید؟ فرمود: به وسیله ی مردی عابد و پارسا و باتقوا به نام شیخ محمّد کوفی که از هر جهت مورد وثوق و اطمینان است. اجازه گرفتم تا از آن نسخه ای بردارم مشروط بر اینکه تا سیّد در قید حیات است ابراز نکنم. (1)

آن عالمی که در لابه لای عناوین و اعتبارات اسیر نشود، از مشکلات مردم با خبر بوده و خود را از ایشان در پرده ی حجاب و حراست و تشریفات، نگه ندارد، خود را عبدِ مولایش بداند و به داد دوستان امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ برسد؛ بی شک همان کسی است که مورد تأیید امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ بوده و حضرتش یاری اش می کنند.

ص: 138

«هر كه دوست دارد ملاقات كند خدا را در حالی که او روی مرحمت و لطفش را از وی بازنگرداند دوست بدارد و موالات كند با برادرم علی بن ابیطالب عَلَيْهِ السَّلاَمُ، و هر كه بخواهد خدا را ملاقات كند و خدا از او راضی باشد دوست بدارد فرزند او حسن عَلَيْهِ السَّلاَمُ را، و هر كه بخواهد ملاقات كند خدا را و به هیچ وجه خوف و ترس نداشته باشد فرزند دیگر او حسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ را دوست بدارد، و هركه بخواهد خدا را ملاقات كند و گناهان او ریخته شود و محو شده باشد دوست بدارد فرزند او علی را كه سید سجده كنندگان است، و هر كه دوست می دارد خدا را ملاقات كند و چشمش روشن باشد، فرزند او محمد بن علی را دوست بدارد كه شكافنده علوم و دانش هاست، و هركه دوست دارد كه خدا را ملاقات كند و نامه ی عملش را به دست راستش دهند كه نشانه رستگاری اوست دوست بدارد جعفر بن محمد را، و هركه دوست می دارد خدا را پاک و پاكیزه ملاقات كند دوست بدارد موسی بن جعفر را، و هركه دوست می دارد خدا را ملاقات كند در حالی که خندان و شادان باشد دوست بدارد علی بن موسی را، و هركه دوست می دارد كه خدا را ملاقات كند و درجات او بلند باشد و سیئات او مبدل به حسنات شود فرزند او محمد را دوستبدارد، و هركه دوست می دارد خدا را ملاقات كند و حساب او به آسانی بگذرد دوست بدارد علی بن محمد هادی را، و هركه بخواهد خدا را ملاقات کند در حالی که از رستگاران باشد دوست بدارد حسن عسكری را، و هر كه بخواهد خدا را ملاقات كند و دین او كامل و نیكو باشد، موالات و دوستی كند با حجه بن الحسن صاحب الزمان كه مردم در انتظار او خواهند بود. اینها چراغ های افروخته الهی و شمع های فروزان آسمانی هستند. آنها پیشوایان دین و پرهیزكاران كتب ربوبی هستند. هر كسی با آنها موالات كند و دوستی نماید و تسلیم امر آنها گردد، من ضامن می شوم خداوند او را به بهشت ببرد.»(1)

ص: 140

این آقایی که باید دوستش داشت و نامش را احیاء نمود؛ متاسفانه غریب و تنهاست. اصبغ بن نباته گوید: از امیر المؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ شنیدم كه مى فرمودند:

«صاحب اين امر، آواره، رانده شده و تک و تنها است.»(1)

اما هستند مؤمنینی که یاد امام در دلشان زنده و به عشق او نفس می کشند.

مسعدة بن صدقه گوید: امام صادق از پدران بزرگوارشان روایت كرده است كه حضرت علىّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ به منبر كوفه خطبه خوانده و فرمودند:

«بار الها! ناگزير بايستى در زمين حجّتى براى خلايق باشد تا ايشان را به دين تو هدايت كرده و علم تو را به آنها بياموزد تا حجّت تو باطل نشود و پيروان اولياى تو پس از هدايت گمراه نشوند، او يا آشكار است ولى مطاع نيست و يا آنكه مستور است و منتظر ظهور. اگر چه شخص او در حالى كه آنان را هدايت مى كند غايبباشد؛ امّا علم و آداب او در قلوب مؤمنين ثبت است و بدان عمل مى كنند.»(2)

و محمّد بن زیاد أزدىّ گوید: از سرور خود موسى بن جعفر عَلَيْهِما السَّلاَمُ از تفسیر این كلام الهى پرسیدم: "وَ أَسْبَغَ عَلَیكُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً" فرمودند:

«نعمت ظاهر، امام ظاهر است و نعمت باطن، امام غائب است.»

گفتم: آیا در میان ائمّه عَلَيْهِم السَّلاَمُ كسى هست كه غائب شود؟ فرمودند:

«آرى! شخص او از ديدگان مردم غايب مى شود امّا ياد او از قلوب مؤمنين غايب نمى شود و او دوازدهمين ما امامان است، خداوند براى او هر امر سختى را

ص: 141

آسان و هر امر دشوارى را هموار سازد و گنج هاى زمين را برايش آشكار كند و هر بعيدى را براى وى قريب سازد و به توسّط وى تمامى جبّاران عنود را نابود كند و هر شيطان متمرّدى را به دست وى هلاک سازد، او فرزند سَرور كنيزان است، كسى كه ولادتش بر مردمان پوشيده و ذكر نامش بر آنها روا نيست تا آنگاه كه خداى تعالى او را ظاهر ساخته و زمين را پر از عدل و داد نمايد همان گونه كه پر از ظلم و جور شده باشد.»(1)

مسرّت بخش بشنوم. بر من سخت است که برای تو گریه کنم؛ ولی مردم تو را وا گذارند، بر من سخت است که بر تو سخت بگذرد و نه بر دیگران. آیا کمک کننده ای هست که فریاد و گریه را در کنارش طولانی کنم؟ آیا بی تابی هست که او را در بی تابی اش، هنگامی که خلوت کند یاری رسانم؟ آیا چشمی هست که خار فراق در آن جا گرفته، پس چشم من او را بر آن خار خلیدگی مساعدت کند؟»(1)

ائمه طاهرین عَلَيْهِم السَّلاَمُ پیش از ولادت حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ از فراق آن عزیز، شوق رؤیتش و سختی های دوران غیبت، به شدت می گریسته اند.

سدیر صیرفى گوید: من و مفضّل بن عمر و ابوبصیر و ابان بن تغلب به حضور امام جعفر صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ شرفیاب شدیم؛ پس دیدیم که آن حضرت روى زمین نشسته و عبایى بى یقه پوشیده، كه آستین هایش كوتاه بود، و در آن حال، مانند پدرِ فرزند مرده ی جگر سوخته ،گریه می كردند و آثار حزن از رخسار مباركشان پیدا بود به طورى كه رنگشان تغییر كرده بود و در حالى كه كاسه چشمانشان پر از اشک بود، می فرمودند:«اى آقاى من! غيبت تو خواب را از من ربوده و لباس صبر را بر تنم تنگ نموده و آرامش جانم را سلب كرده است!.اى آقاى من! غيبت تو مصائب مرا به اندوه ابدى كه يكى بعد از ديگرى از ما را می ربايد و جمع ما را به هم می زند، كشانده است. من به اشک چشم و ناله هاى سينه ام كه از مصائب و بلاهاى گذشته دارم نمى نگرم، جز اينكه در نظرم بزرگ تر و بدتر از آنها مجسم می گردد.»

سدیر می گوید: از این امر عظیم و ناله هاى جانگداز، هوش از سر ما پرید و دل ما از جا كنده شد و پنداشتیم كه مصیبت بزرگى براى حضرت روى داده است. من عرض كردم:اى فرزند بهترین مردم روى زمین! خدا دیدگان شما را نگریاند. براى چه این طور

ص: 143

سیلاب اشک از دیدگانتان فرو می ریزید؟ و چه چیز باعث این مصیبت گشته است؟.

آن حضرت آهِ سختى كشیدند كه از اثر آن، شكم مباركش برآمده و به شدت، حالشان تغییر كرد؛ آنگاه فرمودند:

«امروز صبح در كتاب جفر(1) می نگريستم. اين كتاب مشتمل است بر علم مرگ ها و بلاها و مصائب، و علم گذشته و آينده تا روز قيامت كه خداوند متعال به محمد و امامان بعد از او ارزانى داشته است. در آن كتاب ديدم كه نوشته قیام کننده ی ما متولد می گردد و غایب می شود. غيبت او طولانى مى شود و عمرش به طول می انجامد. در آن زمان، اهل ايمان امتحان می شوند و به واسطه ی طول غيبتش شک و ترديد در دل آنها پديد مى آيد و بيشتر آنها از دين خود برمی گردند و رشته ی اسلام را از گردن خود بيرون مى آورند، با اينكه خداوند می فرمايد: وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِي عُنُقِهِ (2) يعنى: رشته عمل هر كسی را به گردن خودش انداخته ايم. از مطالعه اينها رقت گرفتم و اندوه بر دلم مستولى گرديد...»(3)

ص: 144

وقتی که مولای ما حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ این چنین برای امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ و غیبت ایشان گریه می کنند؛ پس چرا ما آرام و بی خیال نشسته ایم؟ چرا ما از فراق آن حضرت خون گریه نمی کنیم.؟

این ناله ها از امامی است که در آرزوی درک زمان دولت حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند:

«اگر زمان حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ را درک می کردم عمرم را صرف خدمت به او می کردم.»(1)

عبد السّلام بن صالح هروى گوید: من از دعبل بن علىّ خزاعى شنیدم كه مى گفت: بر مولاى خود امام رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ قصیده خود را كه چنین آغاز مى شود خواندم:

"مدارس آیاتى كه از تلاوت تهى شده، و منزل وحیى كه عرصه هاى آن به بیابان هاى بى آب و علف مبدّل شده است."

و چون به این ابیات رسیدم:

"به یقین وقوع قیام امامى كه قطعا خروج کند و به نام خدا همه ی بركات را به خود مى آورد حتمى است و در میان ما هر حقّى را از باطل جدا می سازد و بر نیكى و بدى جزا می دهد، هر كس عملى نیكو كرد پاداش خیر، و هر كه بدى كرد سزاى بد به او می دهد."

امام رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ با شنیدن نام امام دوازدهم به سختى گریستند؛ سپس سر خود را بلند كرده و به من فرمودند:

«اى خزاعى! روح القدس اين دو بيت را بر زبان تو جارى كرده است، آيا مى دانى اين امام كيست؟ و كی قيام خواهد كرد؟»

گفتم: نه اى مولاى من! فقط شنیده ام كه امامى از شما خروج مى كند و زمین را ازفساد پاک مى سازد و آن را از عدل آكنده مى سازد همان گونه كه از ستم پر شده باشد. فرمودند:

«اى دعبل! امام پس از من، فرزندم محمّد است و پس از او فرزندش على و پس از او فرزندش حسن و پس از او فرزندش حسن و پس از او فرزندش حجّت عَلَيْهِم السَّلاَمُ كه قیام می کند و در دوران غيبتش منتظر او باشند و در ظهورش از او اطاعت كنند و

ص: 145

اگر از دنيا جز يک روز باقى نمانده باشد، خداى تعالى آن روز را آنقدر طولانى فرمايد تا خروج كند و زمين را از عدل آكنده سازد همچنان كه از جور پر شده باشد. امّا كى خواهد بود، اين خبر دادن از وقت است و پدرم از پدرانش روايت كنند كه به پيامبر اكرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَمگفتند: اى رسول خدا! قیام کننده از فرزندان شما كى خروج مى كند؟ فرمودند: مَثل او مَثل قيامت است كه «لا يُجَلِّيها لِوَقْتِها إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً».(1)

صقر بن أبى دلف نیز گوید: از امام جواد عَلَيْهِ السَّلاَمُ شنیدم كه مى فرمودند:

«امام پس از من فرزندم على است، دستور او دستور من و سخن او سخن من و طاعت او طاعت من است و امام پس از او فرزندش حسن است، دستور او دستور پدرش و سخن او سخن پدرش و طاعت او طاعت پدرش باشد، سپس سكوت كردند. گفتم:اى فرزند رسول خدا! امام پس از حسن كيست؟ پس آن حضرت به شدّت گريسته و سپس فرمودند: پس از حسن فرزندش قیام کننده ی به حقّ، امام منتظَراست. گفتم: اى فرزند رسول خدا! چرا او را قائم مى گويند؟ فرمودند: زيرا او پس از آنكه يادش از بين برود و اكثر معتقدين به امامتش مرتدّ شوند قيام مى كند، گفتم: چرا او را منتظَر مى گويند؟ فرمودند: زيرا ايّام غيبتش زياد شود و مدّتش طولانى گردد و

ص: 146

مخلصان در انتظار قيامش باشند و شكّاكان انكارش كنند، و منكران يادش را استهزاء كنند، و تعيين كنندگان وقت ظهورش دروغ گويند، و شتاب كنندگان ظهورش در غيبت او هلاک شوند، و تسليم شوندگان در آن نجات يابند.»(1)

مرحوم محدث نوری در کتاب النجم الثاقب می نویسد: «گریه کردن برای امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ دلائل و اسبابی دارد از جمله غیبت آن بزرگوار، محبت به ایشان و اینکه آن حضرت با وجودی که از همه سزاوارترند، از مقام خلافت و سلطنت به دوراند و حقشان را در دست دیگران می بینند و...»(2)

گریه بر امام عصر ارواحنا فداه در زمان غیبت وظیفه ی هر مؤمن است و این در روایات به صراحت بیان شده است. امیرمؤمنان علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«از رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم پرسیدم که تعداد امامان پس از شما چند نفر است؟ فرمودند: نه نفر از فرزندان حسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ که نهمین ایشان قیام کننده ی ایشان است. اهل زمین وآسمان در فراقش محزون شوند و بسیار باشند مؤمنانی که از غیبتش متأسف و حیران شوند.» (3)

و حسن بن محبوب گوید: امام رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ به من فرمودند:

«به ناچار فتنه اى سخت و هولناک خواهد بود كه در آن، هر مرجع و پناهگاهیساقط گردد و آن هنگامى است كه شيعیان، سومين(4) از فرزندان مرا از دست بدهند

ص: 147

و اهل آسمان و زمين و هر دلسوخته و اندوهناكى بر وى بگريد. سپس فرمودند: پدر و مادرم فداى او باد! همو که همنام جدّم و شبيه من و شبيه موسى بن عمران است و بر او گريبان و طوق هاى نور است كه از شعاع نورِ قدس، پرتو گرفته است و هنگام فقدان «آن آب گوارا» بسيارى از زنان و مردان مؤمن، دلسوخته و متأسّف و اندوهناك خواهند بود، گويا آنها را در نا اميدترين حالتشان مى بينم، ندا مى شوند به ندايى كه از دور همان گونه شنيده مى شود كه از نزديک؛ و آن ندا این است: مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ رحمتى بر مؤمنان و عذابى بر كافران است.»(1)

شتاب نمى كند و از جاى برآوردن كوهى آسان تر است از ساقط كردن حكومتى كه هنوز عمرش به پايان نرسيده است؛ سپس فرمودند: همانا فلان پسر فلان و همینطور تا هفتمين بنی عباس را شمردند.»

من عرض كردم: قربانت گردم پس چه نشانى میان ما و شماست؟ امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«اى فضل! از جاى خود حركت نكن تا سفيانى خروج كند و هنگامى كه سفيانى خروج كرد به سوى ما رو آريد و سه بار اين كلام را تكرار كردند و فرمودند: اين جريان از نشانه هاى حتمى (ظهور حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ) است.»(1)

در حدیث دیگر راوی گوید: خدمت امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ از سلاطین بنى عباس سخن به میان آوردیم، حضرت فرمودند:

«مردم به واسطه ی شتابشان براى اين امر، هلاك گشتند. (چون برای تشکیل حکومت عدل، عجله داشتند؛ فریب بنی عباس را خورده و ایشان نیز مردم را به نام ما فریب دادند و مردم هم در راه برقراری حکومت آنها جانفشانی ها کردند.» همانا خدا براى شتاب بندگان، شتاب نمی كند، براى اين امر، پايانى است كه بايد به آن برسد، و اگر مردم به آن پايان رسيدند ساعتى پيش و پس نيفتند.»(2)

ابوبصیر نیز از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت کرده كه آن حضرت فرمودند:

«چرا به خروج امام قیام کننده، شتاب می كنيد؟ به خدا قسم به جز جامه اى درشت بافت، نپوشد و به جز غذاى ناگوار، نخورد و به جز شمشير، در كار نباشد و در سايه ی شمشير، مرگ است.»(3)

ص: 149

آنچه که در این روایت، درباره ی غذا و طعامِ امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ ذکر شده، فقط مخصوص آنبزرگوار است نه همه ی مردم؛ زیرا در روایات دیگر که در آینده خواهد آمد، یکی از برکات دولت کریمه ی آن حضرت را رفاه عمومی مردم برشمرده اند. و آنچه که درباره ی شمشیر و شهادت ذکر کرده اند، مربوط به دوره ی قیام آن حضرت است که باید با دشمنان عدالت، نبرد کنند؛ ولی چون حکومت آن سرورِ مقدّس، در عالم بر پا شد چنان آرامش و صلح و امنیتی جهان را فرا می گیرد که پیش از آن، نظیری نداشته است.

در روایات، ائمه اطهار عَلَيْهِم السَّلاَمُ مستعجلین را مذمت کرده و ایشان را از هلاکت، انذار داده اند.

حضرت جواد الائمه عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند:

«... پس از حسن عسکری عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرزندش قیام کننده ی به حقّ، امام منتظَر است. »

راوی گوید: گفتم:اى فرزند رسول خدا! چرا او را قائم مى گویند؟ فرمودند:

«زيرا او پس از آنكه يادش از بين برود و اكثر معتقدين به امامتش مرتدّ شوند قيام مى كند، گفتم: چرا او را منتظَر مى گويند؟ فرمودند: زيرا ايّام غيبتش زياد شود و مدّتش طولانى گردد و مخلصان در انتظار قيامش باشند و شكّاكان انكارش كنند، و منكران يادش را استهزاء كنند، و تعيين كنندگان وقت ظهورش دروغ گويند، و شتاب كنندگانِ در ظهورش هلاک شوند، و تسليم شوندگان در آن نجات يابند.»(1)

عبد الرحمن بن كثیر گوید: خدمت امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ نشسته بودم كه مِهزَم وارد شد و عرض كرد: قربانت گردم! به من خبر دهید این امرى كه در انتظارش هستیم كى واقع مى شود؟ فرمودند:

«اى مهزم! آنها که برای اینکار وقتی تعیین کردند دروغ گفتند، و کسانی که در آن،

ص: 150

شتاب كنند هلاک شوند و تنها کسانی نجات یابند که تسليم ما باشند.»(1)در این باره روایات فروان دیگری هم هست که بعضی از آنها را در ابواب بعدی ذکر خواهیم کرد. ان شاء اللّه

در خبری دیگر حضرت باقر العلوم عَلَيْهِ السَّلاَمُ از قول جد اطهرشان صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرموده اند:

«خوشا بر احوال كسى كه قیام کننده ی اهل بيت مرا درک كرده و در غيبت و پيش از قيامش پيرو او باشد. دوستانش را دوست بدارد و با دشمنانش دشمن باشد، چنينكسى در روز قيامت از رفقا و دوستان من و گرامى ترين امّت من خواهد بود.»(1)

و حضرت امام زین العابدین عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«خداى متعال به كسى كه در غيبت حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ بر ولایت ما پايدار باشد، اجر هزار شهيد از شهداى بدر و احد را عطا فرمايد.»(2)

علامه مجلسی که رحمت خدا بر او باد در کتاب خویش ماجرایی را نقل می کند که نشانگر لطف و عنایت حضرت مهدی "اروحنا فداه" به کسانی است که از دشمنان آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ بیزاری می جویند. وی می فرماید:

«و از جمله تشرفات، حكایتى است كه مشهور است، و در همه جا شایع گردیده و خبر آن به همه جا رسیده است، و مردم این زمان، بالعیان دیده اند، و آن حكایت ابوراجح حمامى در حله است. حكایت را جماعتى از دانشمندان سرشناس و افاضل با صدق و صفا، نقل كرده اند؛ كه از جمله شیخ زاهد عابد، محقق شمس الدین محمد بن قارون سلمه اللَّه تعالى است. وى نقل می كرد كه: روزى به حاكم حله كه شخصى به نام "مرجان صغیر" بود گزارش دادند كه این ابوراجح، دشمنان اهلبیت عَلَيْهِما السَّلاَمُ، مخصوصاً آن چند ظالم نخستین را سبّ می كند و دشنام می دهد. حاكم هم ابوراجح را احضار نمود و دستور داد او را چندان زدند كه تمام بدنش مجروح گشت و بى حال به زمین افتاد و دندان هاى ثنایایش ریخت. به دستور حاكم، زبان او را درآوردند و سوزنی آهنین در آن فرو بردند و بینیش را پاره كردند و ریسمانى كه از موى زبرِ تابیده شده بود در سوراخ آن بردند و ریسمان دیگرى به آن بسته و به دست غلامان خود داد كه در كوچه و بازار كوفه بگردانند، وقتى او را می گردانیدند، از هر طرف، مردم هجوم آورده و او را می زدند به طورى كه بر

ص: 152

روى زمین افتاد و مرگ را جلو روى خود دید. چون این خبر را به حاكم دادند، دستور داد تا او را به قتل رسانند. مردمى كه اطراف او بودند گفتند: او پیرمرد سالخورده ای است و آنچه باید ببیند، دید و فعلا مرده اى بیش نیست، او را به همین حال بگذارید تا خود بمیردو خون او را به گردن نگیرید، مردم چندان در این خصوص اصرار ورزیدند كه حاكم دستور داد او را آزاد كنند.

در آن موقع صورت و زبان ابوراجح ورم كرده بود. پس كسان او آمدند، و آن نیمه جان را به خانه اش بردند، و هیچ كس تردید نداشت كه همان شب خواهد مرد؛ ولى چون فردا مردم به دیدن او آمدند، دیدند ایستاده نماز می خواند و حالش كاملا رضایت بخش است. دندان هایش كه افتاده بود به حال اول برگشته و جراحت هاى بدنش به كلى بهبودى یافته و اثرى از آن باقى نمانده؛ و زخم صورتش هم زایل گشته است! مردم از مشاهده ی وضع او به شگفت آمدند و ماجرا را از او جویا شدند. ابوراجح گفت: وقتى من مرگ را به چشم دیدم و زبانى نداشتم كه خدا را بخوانم، ناچار با زبان دل به دعا پرداختم و آقا و مولاى خویش حضرت صاحب الزمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ را به یارى طلبیدم. هنگام شب، خانه ام نورانى شد و در آن میان، امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ را دیدم كه دست مبارک را روى صورتم كشیده و فرمودند: برخیز و براى نان خورانت كار كن كه خداوند تو را شفا داد.! چون صبح شد خود را این طور كه مى بینید مشاهده نمودم.

شمس الدین محمد بن قارون می گفت: به خدا قسم ابوراجح اصولاً مردى ضعیف البنیه، لاغر اندام، زرد رنگ و زشت رو بود و ریش كوتاهى داشت. من همه وقت به حمام او می رفتم و همیشه او را بدین حالت و شكل می دیدم؛ ولى چون آن روز صبح در میان جمعیت به دیدن او رفتم دیدم، قوى پى و خوش قامت شده، محاسنش بلند، رویش سرخ و به صورت جوان بیست ساله اى گشته بود، و تا زنده بود به همین شكل و هیئت ماند. چون این خبر شیوع یافت حاكم او را طلبید. حاكم که روز قبل او را به آن وضع دیده بود و امروز بدین حالت مى دید كه درست به عكس دیروز بود، رعب عظیمى به دلش راه یافت. حاكم قبلا در محلى كه به نام امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ معروف بود می نشست و پشت خود را به قبله می كرد؛ ولى بعد از این واقعه روى به قبله می نشست و با مردم (حله) با مدارا و نیكى رفتار می كرد! و از تقصیر مجرمین آنها می گذشت و با نیكان آنان نیكى می نمود؛ ولى این كار

ص: 153

هم سودى به حال او نبخشید و بعد از قلیل مدتى، درگذشت.»(1)منتظران امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ! آگاه باشید که لطف آن حضرت با ابوراجح و نجات او نشانه ی تأیید عمل آن شیعه با اخلاص است. پس تا زنده اید دست از دوستی با آل اللّه عَلَيْهِم السَّلاَمُ و دشمنی با دشمنانشان بر ندارید که این است راه نجات.

مى دهم، و شما بندگان و كنيزانِ حقيقى من هستيد، از شما مى پذيرم و از شما در مى گذرم و براى شما مى بخشم و به واسطه ی شما باران بر بندگانم مى بارم و بلا را از آنها بگردانم، و اگر شما نبوديد بر آنها عذاب مى فرستادم. جابر گويد: گفتم: يا ابنرسول اللَّه! برترين عملى كه در آن زمان، مؤمن انجام مى دهد چيست؟ فرمودند: حفظ زبان و خانه نشينى.»(1)

ابن عباس از رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم روایت كند كه فرمودند:

«علی بن ابى طالب پس از من، امام امّت و خليفه من بر آنها خواهد بود و قیام کننده ی منتظَرى كه زمين را پر از عدل و داد نمايد همان گونه كه پر از ظلم و جور شده باشد از فرزندان اوست و قسم به خدايى كه مرا بشير و نذير مبعوث فرمود! كسانى كه در دوران غيبتش بر اعتقاد به او ثابت قدم باشند از كبريت احمر كمياب ترند.

آنگاه جابر بن عبداللّه انصاری برخاست و پیش آمد و گفت: آیا قائمى كه از فرزندان شماست غیبت دارد؟ فرمودند:

«به خدا چنين است تا در آن غيبت، مؤمنان باز شناخته شده و كافران نابود شوند،اى جابر! اين امر از امور الهى و سرّى از اسرار ربوبى و مستور از بندگان خدا است، مبادا در آن شک كنى كه شک در امر خداى تعالى كفر است.»(2)

امام عزیزتر از جان، حضرت ابوالحسن الرضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز فرموده اند:

ص: 155

«وَه که چه نيكوست صبر و انتظار فرج! آيا سخن خداى تعالى را نشنيدى كه فرمود: چشم به راه باشيد كه من نيز با شما چشم به راهم؟ و فرمود: منتظر باشيد كه من نيز با شما از منتظرانم.؟ پس بر شما باد كه صبر كنيد كه فرج، پس از يأسمى آيد و پيشينيان شما از شما صابرتر بودند.»(1)

جندل بن جنادة بن جبیر یهودى بر پیامبر خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم وارد شد و پس از آنکه مسلمان شد - در حدیثى طولانى - گفت: یا رسول اللّه! از جانشینان پس از خود مرا آگاه كن تا بدیشان توسّل جویم. پیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرمودند:

«جانشينان من دوازده تن هستند... نخستين آنها سرور اوصيا و پدر امامان، على است، سپس دو فرزند او حسن و حسين، پس بديشان توسّل جوى و نادانىِ نادانان تو را نفريبد، پس هر گاه على بن الحسين زين العابدين زاده شود خداوند جان تو بگيرد و آخرين توشه تو از دنيا جرعه اى شير است كه آن را مى آشامى.»

جندل گفت: ما در تورات و كتب انبیا، ایلیا و شبر و شبیر دیده ایم، پس اینها اسامى على، حسن و حسین هستند. پس از حسین چه كسانى هستند و نام آنها چیست؟ پیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرمودند:

«چون دوران حسين سپرى شود فرزند او على، امام است كه به زين العابدين ملقّب است، پس از او پسرش محمّد مى آيد كه به باقر ملقّب است و پس از او پسرش جعفر كه صادق خوانده مى شود، پس از او پسرش موسى است كه كاظم خوانده مى شود، پس از او پسرش على است كه رضا خوانده مى شود، پس از او پسرش محمّد است كه تقى و زكىّ خوانده مى شود و پس از او پسرش على است كه نقى و هادى خوانده مى شود و پس از او پسرش حسن است كه عسكرى خوانده مى شود و پس از او پسرش محمّد است كه مهدى خوانده مى شود و قیام کننده و حجّت است و غايب مى شود و سپس خروج مى كند، پس هر گاه خروج كند زمين را از عدل و داد پر کند چنان كه از ظلم و ستم آكنده است، خوشا به حال صابران

ص: 156

در دوران غيبت او و خوشا به حال كسانى كه دل به محبّت آنها بسته اند، اينها همان كسانى هستند كه خداوند آنها را در كتابش توصيف كرده و فرموده است: كسانى كه به غيب ايمان دارند؛ سپس فرموده است: «ايشان حزب خدايند، هان!حزب خدا، همان رستگاران اند»(1)

یکی از راه های ثبات قدم در ایام غیبت، تقویت ایمان و عقیده است. راوی گوید: از امام حسن عسكرى عَلَيْهِ السَّلاَمُ شنیدم كه مى فرمودند:

«فرزندم، قائم پس از من است و او همان كسى است كه سنّت هاى انبياء عَلَيْهِم السَّلاَمُ از طول عمر و غيبت در او جارى است تا جایی كه دل ها به واسطه ی طول مدّت غیبت، دچار قساوت گردد و جز كسى كه خداى تعالى ايمان را در دلش نقش كرده و وى را با روحى از جانب خود مؤيّد ساخته است؛ در عقيده به امامت او ثابت نماند.»(2)

راه دیگر برای تحصیلِ ثبات قدم، اخلاص است.

مسعده نقل می كند كه خدمت مولایم امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ بودم، ناگاه پیرمردى مسن كه قامتش كمان شده بود درحالی که بر عصائى تکیه داده بود وارد شد؛ سپس بر آن حضرت

ص: 157

سلام كرد و امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ جواب سلامش را دادند. پیرمرد عرض كرد:اى پسر رسول خدا! دستت را بده تا ببوسم. پس دست حضرت را بوسید داد و بعد از آن گریه كرد. حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ از او پرسیدند: پیرمرد! چرا گریه می كنى؟ عرض كرد: قربانتان شوم! صبر کرده ام و صد سال است كه انتظار قائم شما را دارم، همى گویم در این ماه و آن ماه و اینسال و آن سال! همانا عمر من زیاده شده و استخوانم كوبیده، مرگم نزدیک است و در میان شما نمى بینم آنچه را كه دوست دارم. مى بینم شما را كشته شده و دور از وطن؛ ولى دشمنانتان را مى بینم كه در آسمان ها پرواز می كنند! چرا گریه نكنم.؟

پس دیدگان حضرت صادق سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَااشک آلود شد و فرمودند:

«اى پیرمرد! اگر خدا تو را باقى بگذارد و قیام کننده ی ما ببینی، تو را مقام و درجه ى بلندى خواهد بود و اگر مرگ تو فرا رسد و آن حضرت را نبینى، روز قیامت با گوهر گرانبهاى محمّد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم خواهی بود كه فرمودند: من دو گوهر گرانبها در میان شما می گذارم اگر چنگ به آن دو بزنید هرگز گمراه نمی شوید؛ آن دو كتاب خدا و اهل بیت من اند.»

پیرمرد گفت: در این هنگام با شنیدن این سخن شما (از مرگ) باكى ندارم. بعد پرسید: آقاى من! بعضى از شما ائمه از بعضى دیگر برترید؟ حضرت فرمودند:

«نه! ما همه در فضل و برتری يكسانيم؛ ولى بعضى از ما علمشان از بعضی دیگر بیشتر است. بعد فرمودند:اى پيرمرد! بدان كه شيعيان ما در زمان غيبت، در فتنه و حيرت، واقع می شوند و در اين هنگام، مخلصین، در هدايت پا برجا می مانند. پس دعا کرده و فرمودند: بار الها شيعيان را در اين امتحان و آزمايش كمک فرما.»(1)

ص: 158

بسيارى از آنان از ايمان دست برداشته و خارج شدند" درباره ی مردمِ زمان غيبت نازل شده است؛... ومنظور از روزگار طولانى، روزگار غيبت است.»(1)

سلطنت بنى اميه و خلفاى بعد از آنها را نيز ذكر نمود و آنگاه گفت: چون كار به اينجا كشيد ملازم گليم هاى خانه های خود باشید تا وقتى كه حضرت پاک نهاد، پسرِ پاكزاد پاكيزه سرشت كه غيبت می كند و از وطن و بستگانش دور مانده و رانده شده است، آشكار شود.»(1)و حضرت علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ در ضمن کلامی بس طولانی فرموده اند:

«... به خدا قسم! اگر نبود اينكه عجله مى كرديد و حق به تأخير مى افتاد، به شما خبر مى دادم كه در جوانان عرب و غير عرب چه رخ خواهد داد... مانند گليم، ملازمِ خانه ها باشيد و عجول و فاش كننده اسرار نباشيد. از اهل حق باشيد تا به آن شناخته شويد و طبق آن يكديگر را بشناسيد...»(2)

جناب نعمانی نیز به واسطه ی ابوبصیر از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده كه آن حضرت فرموده اند:

«پدرم امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ به من فرمودند: ناگزير آتشى از ناحيه ی آذربايجان زبانه خواهد كشيد كه هيچ چيز در مقابلش نتواند ايستاد، چون چنين شود خانه نشين باشيد (بى طرف بمانيد) و تا آنگاه كه ما در خانه نشسته ايم شما نيز خانه نشين باشید و چون كسى كه از طرف ما حركت مى كند(یعنی امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ) فعّاليت خود را آغاز كرد، (به هر نحو ممكن) به سوى او بشتابيد اگر چه بر دست و زانو. به خدا سوگند! گویى هم اكنون به او مى نگرم كه ميان ركن و مقام، به فرمانى جديد از مردم بيعت مى گيرد، فرمانى كه بر عرب، سخت گران است، و پدرم فرمودند: واى بر سركشان عرب از شرّى كه روى نموده است».(3)

ص: 162

ابوالمرهف نیز از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت کند که فرمودند:

«محاضير (اسبان تندرو در مسابقه) هلاک شدند»

گوید: عرض كردم: محاضیر چیست؟ فرمودند:

«همان شتابجويان اند (كه خواستار شتاب و زودتر فرا رسيدن امر خدا از موعد مقرّر آن شدند). و مقرِّبون (كسانى كه قائل اند فرج نزديك است) نجات يافتند، و قلعه بر پى ها و ميخ هايش استوار است، چون گلیم های خانه هاى خود باشيد (فعّاليّتهاى سياسى نكنيد و بى طرف بمانيد) كه غبار فتنه به زيان كسى است كه آنرا برانگيزد، هيچ گاه آنان(دشمنان) براى شما گرفتارى و مصيبتى تدارک نمى بينند مگر اينكه خداوند، مشغوليّتى براى آنان پيش مى آورد، مگر كسى كه خود متعرّض ايشان شود و خود، خويشتن را دمِ تيغ آنان دهد».(1)

حضرمى که از یاران حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ است گوید: من و ابان بر آقایمان امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ وارد شدیم و این مقارن با زمانى بود كه پرچم هاى سیاه در خراسان ظهور كرده بودند، عرض كردیم: نظر شما چیست؟ آن حضرت فرمودند:

«در خانه هاى خود بنشينيد، هر گاه ديديد ما بر گِرد مردى جمع شدیم شما نيز با سلاح به يارى ما برخيزيد»(2)

در خبر دیگر، امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«زبانهايتان را نگاه داريد و در خانه هاى خود بنشينيد كه هرگز كارى كه مخصوص شما باشد دامنگيرتان نشود؛ بلكه همگانى باشد و همواره زيديّه سپر بلاى شما باشند».(3)

ابوجارود از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده است که به آن حضرت عرض كردم: مرا دستورى فرمایید؛ پس فرمودند:

ص: 163

«تو را به پرهيزگارى سفارش مى كنم و نيز به اينكه خانه نشين باشى و در گردهمایى و جمع اين مردم شركت و فعّاليّتى نكنى، و از آنان كه از ما خاندان خروج مى كنند دور باش كه آنان چيزى به دست ندارند و به چيزى هم نائل نمى شوند، بدان كه بني اميّه را حكومتى است كه مردم توان بازستاندنش را ندارند و براى اهل حقّ، دولتى است كه چون فرا رسد خداوند زمامش را به هر كسی از ما خاندان بخواهد مى سپارد، پس هر كه از شما آن را دريافت، نزد ما در مقام بلند خواهد بود و اگر پيش از آن دولت، وفات يافته باشد؛ خداوند برايش نيكى خواسته است. بدان كه هيچ گروهى براى برطرف ساختن ستم يا عزّت بخشيدن دين، قيام نمى كنند؛ مگر اينكه مرگ و گرفتارى دامنگيرشانمى شود، و هيچ قومى براى دفع ظلم و عزتِ دين قيام نکنند، مگر اينكه بلا آنها را خواهد کشت، تا اينكه جمعيّتى به پا خيزند كه با رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم در بدر بوده اند كه كشتگانشان به خاك سپرده نشود و به خاک افتادگانشان از زمين برداشته نشود و زخميانشان مداوا نگردد، عرض كردم: آنان كيانند؟ فرمودند: فرشتگان».(1)

جابر جعفی هم از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كند كه فرمودند:

«زمانى بر مردم آيد كه امامشان غایب باشد و خوشا بر كسانى كه در آن زمان بر امر ما ثابت بمانند،كمترين ثوابى كه براى آنها خواهد بود اين است كه بارى تعالى به آنها ندا كرده و فرمايد: اى بندگان و اى كنيزان من! به سرّ من ايمان آورديد و غيب مرا تصديق كرديد؛ پس به ثواب نيكوى خود شما را مژده مى دهم، و شما بندگان و كنيزان حقيقى من هستيد، از شما مى پذيرم و از شما در مى گذرم و براى شما مى بخشم و به واسطه شما باران بر بندگانم مى بارم و بلا را از آنها بگردانم، و اگر شما نبوديد بر آنها عذاب مى فرستادم جابر گويد گفتم: يا ابن رسول اللَّه! برترين عملى كه در آن زمان مؤمن انجام مى دهد چيست؟ فرمودند: حفظ زبان و خانه نشينى.»(2)

ص: 164

سدیر از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده كه فرمودند:

«اى سدير! ملازم خانه ات باش و چون پلاسى از پلاس هاى خانه كه روى زمين انداخته اند باش (يعنى از خانه بيرون مرو و در حرکتی شرکت مکن) و تا شب و روز، آرامش دارند تو هم آرام و ساكت باش، و چون به تو خبر رسيد كه سفيانى خروج كرده (بى درنگ) به سوى ما كوچ كن اگر چه پاى پياده باشى.»

عرض كردم: قربانت گردم! آیا پیش از آن ،خبرى هست؟ فرمودند:

«آرى! و با سه انگشت مبارک،به طرف شام اشاره کرده و فرمودند: در آنجا سه پرچم برافراشته مى شود: يک پرچم حسنى و يک پرچم اموى، و پرچم سوم، قيسىاست. در اثناى آن گير و دار سفيانى خروج می كند و طورى آنها را درو می كند كه تا آن روز، نظير آن را نديده باشى.»(1)

و امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«هیچ بنده ای نیست که خود را برای خدا محبوس کند( در هیچ حرکتی شرکت نکند) مگر آنکه خدا او را وارد بهشت خواهد کرد.»(2)

و تعالى ستوده و روسفيد باشى؟ همانا امير مؤمنان عَلَيْهِ السَّلاَمُ همواره می فرمودند: خيرى در دنيا نيست جز براى يكى از این دو نفر؛ يكى مردى كه در هر روزِ خود، كار نيكى به كردارهاى خود بيفزايد، و ديگر مردى كه تهيه ی مرگ خود را با توبه و بازگشت ببيند... سپس فرمودند: اگر توانستى كه از خانه ات بيرون نروى چنان كن؛ زيرا در بيرون رفتنت از خانه اين مسئوليت را دارى كه نبايد غيبت كنى و نه دروغ بگویى و نه رشگ برى، و نه خودنمایى كنى و نه ظاهر سازى (يا ظاهر آرائى) كنى و نه دورویى و چاپلوسى كنى.

سپس فرمودند: آرى! دير و عبادتگاهِ مسلمان، خانه اوست، چشم و زبان و گوش و جان و عورت خود را در خانه (از گناه) نگه مى دارد. سپس فرمودند: به راستى كه من اميد نجات دارم براى كسانى از اين امت كه حق ما را بشناسند مگر براى سه دسته: اول؛ یار سلطان ظالم. دوم؛ شخص هواپرست و سوم؛ آنكه آشكارابزهكارى و گناه كند... »(1)

و از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره این آیه كه مى فرماید: " امر خداوند به زودى فرا رسد در آمدنش شتاب نكنید»(1) روایت شده که آن حضرت فرمودند:

آن امر ما است، خداى عزّوجلّ امر فرموده كه در مورد آن شتاب نشود تا آنكه [خداوند] مهدی را با سه لشگر يارى فرمايد كه عبارتند از: فرشتگان، مؤمنان و هراس، و خروج آن حضرت همانند هجرت رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم است و اين برابر فرمايش خداى تعالى است كه: «همچنان كه پروردگارت تو را به حق و راستى از خانه ات به در آورد».(2)

مؤمنان را مژده باد!(1)

" حضرت فرمودند: هر گاه اين گروه كه داراى اين صفات باشند را يافتى جهاد در کنار ايشان افضل از انجام حجّ است؟!.»(2)

برید بن معاویه عجلى نیز در باره ی این فرمایش خداى عزّوجلّ كه مى فرماید: «اى كسانى كه ایمان آورده اید صبر كنید و ایستادگى ورزید و مراقب (مرزها) باشید » از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده كه آن حضرت فرمودند:

يعنى صبر كنيد بر انجام واجبات الهى و پايدارى كنيد در برابر دشمنان و مراقبامامتان [كه به انتظارش هستيد] باشيد».(3)

داده نمى شود، باز خواستار آن مى شوند و به آنان داده نمى شود، پس چون چنين مى بينند شمشيرهاى خود را بر گردن خويش مى افكنند (آماده كارزار مى شوند) پس آنچه ایشان به دنبالش بودند به ايشان بدهند؛ ولى ايشان از پذيرفتن آن خوددارى مى كنند، تا اينكه قيام نمايند و آن را به كسى باز ندهند مگر به صاحب شما، كشتگانشان شهيدند، اما بدانيد اگر من خود آن دوران را در مى يافتم حتما خودم را براى صاحب اين امر نگاه مى داشتم (و در این حرکت شرکت نمی کردم)»(1)

جالب است با اینکه امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ قیام ایشان را حق طلبانه می دانند؛ ولی باز از مشارکت در آن نهی می کنند و می فرمایند اگر من در چنین زمانی بودم خود را برای امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ نگه می داشتم.

ابومرهف نیز از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كند كه فرمودند:

«غبار بر سر كسى نشيند كه آن را برانگيزد(2) و محاضير هلاک شوند»گفتم: قربانت گردم! محاضیر كیانند؟ فرمودند:

«شتاب كنندگان (در ظهور دولت حق، آنان كه شتاب دارند هر چه زودتر دولت حقه برپا گردد). بدان كه آنان (يعنى مخالفين شما) براى شما توطئه چينى نكنند مگر براى كسى كه متعرض (حكومت) آنها شود؛ سپس فرمودند:اى ابا مرهف! بدان كه هرگاه حکومت ها و مخالفین تان براى شما توطئه ای بکنند خداى عزوجل براى آنها كارى (كه مانع اجراى نقشه آنها گردد) پيش آورد؛ سپس امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ لختی به زمین خیره شده و آنگاه فرمودند: اى ابا مرهف! عرض کردم: بله! فرمودند: آيا مردمى كه خود را براى خداى عزوجل از شرکت در هر کار حکومتی، محروم كنند چنان بينى كه خدا براى آنها گشايشى مقرر نفرمايد؟ چرا به خدا سوگند! كه به طور حتم خدا براى ايشان گشايشى مقرر سازد.»(3)

عیص بن قاسم گوید: شنیدم از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ كه می فرمودند:

ص: 170

«بر شما باد به تقوا و ترس از خداى يگانه اى كه شريک ندارد،... و اگر يكى از ما خاندان به نزد شما آمد (و شما را به شورش و قیام دعوت كرد) بنگريد تا روى چه منظور و هدفى می خواهيد خروج و شورش كنيد، و (براى توجیه کردن كارتان و عذرتراشى) نگوئيد: زيد خروج كرد (پس براى ما هم اين كار جايز است)؛ زيرا زيد، مردِ دانشمند و راستگوئى بود و شما را به خويشتن دعوت نمی كرد؛ بلكه او شما را به شخص پسنديده از آل محمد (و آنكه مورد پسند خدا است از ما خاندان، يا آنچه مورد پسند و رضايت آل محمد است) دعوت می كرد، و اگر پيروز شده بود به طور مسلم به همان كه شما را به او دعوت كرده بود (يعنى همان عنوان پسنديده يا پسند آل محمد) وفادارى می نمود (و حق را به اهلش مى سپرد) ؛ولى آن كس كه امروز خروج كند آيا به چه چيز شما را دعوت می كند؟ آيا به همان رضای آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ دعوت می كند؟ ما شما را گواه می گيريم كه به چنين قیامی راضى نيستيم (و مورد پسند ما نيست) و این قیام کنندگان، امروزه كه كسى با ایشان همراه نيست نافرمانى ما كنند؛ پس هنگامى كه پرچم ها و بيرق ها را پشت سر خود ببينند حتما سخن ما را نشنوند (و به خواست ما عمل ننمايد) مگر كسى كه همه فرزندان فاطمه گرد او جمع شوند و بااو همراهى كنند( یعنی امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ ). به خدا سوگند آن كس را كه شما می خواهيد نيست مگر كسى كه همه (بنى فاطمه) بر گرد او جمع شوند، همين كه ماه رجب شد به نام خداى عزوجل رو آوريد، و اگر خواستيد تا ماه شعبان هم عقب اندازيد زيانى نيست (و عيبى ندارد) و اگر بخواهيد ماه رمضان هم (اقدام به كارى نكنيد و) فريضه روزه را در ميان خاندان خود بگيريد شايد اين كار موجب نيروى بيشترى براى شما باشد، و همان خروج سفيانى (براى علامت و نشانه) شما را بس است. »(1)

عمر بن حنظله گوید: شنیدم از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ كه می فرمودند:

ص: 171

«پنج نشانه پيش از قيام حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ صورت خواهد گرفت؛ صيحه ی آسمانى، خروج سفيانى، فرو رفتن (لشكر سفيانى در بيداء)، كشته شدن نفس زكيه، خروج يمانى. من عرض كردم: من به فدایت! اگر يكى از خاندان شما پيش از وقوع اين نشانه ها خروج كند، با او خروج كنيم؟ فرمودند: نه.»(1)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ به سند پدران بزرگوار خویش از رسول اکرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم نقل کنند که به امیرالمؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«ای علی! از جای کندن کوه های استوار، آسان تر است از براندازی حکومتی که هنوز زمان انقضایش نرسیده است.»(2)

مولای ما حضرت امیرالمؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز در کلامی که از ایشان نقل شده فرموده اند:

«پاى بر زمين محكم كنيد و بی حرکت بمانید و بر بلاها شكيبا باشيد. مباد كه دست ها و شمشيرهایتان را در راه خواهش هاى زبان هاى خود به كار بريد. بر كارى كه بدان مكلفتان نساخته اند مشتابيد كه هر كسی از شما در بستر خود بميرد، درحالى كه، حقِ خداى خود و پيامبرش و خاندان پيامبرش را شناخته باشد، به شهادت، مرده است و پاداش آن با خداست و ثواب كارهاى نيكى را كه در نيت داشته به او خواهد داد. نيت وى چون كشيدن شمشيرى است برّان. هر چيز را مدت و پايانى است.»(3)

برید روایت كرده كه امام محمد باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ به وى فرمودند:

«اى بريد !از معدودى از سادات دورى گزين».و مقصود حضرت از اين معدود، پيروان و همفکران زيد بن علی بود كه عقيده ضعيفى داشتند(اعتقاد به قیام و

ص: 172

جهاد) و البته در سيادت آنها جاى شک نيست.»(1)

حسین بن خالد كوفى از حضرت رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده است كه به آن جناب عرض كردم: فداى وجودت شوم! عبداللّه بن بكیر از عبید بن زراره حدیثى روایت كرده و چنین گوید كه من با حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ ملاقات كردم در سالى كه ابراهیم بن عبداللّه بن حسن در آن سال خروج كرده بود. عرض كردم: فداى وجودت شوم! این ابراهیم بن عبداللّه سخنانى چند گفته و مردم به سوى او شتافته اند شما در حق او چه می فرمایید؟ فرمودند: «از خدا بترسید و تا آسمان و زمین به جاى خود باقى است شما از جاى خود حركت نكنید. حسین گوید: به امام هشتم عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض كردم كه عبداللّه بن بكیر می گوید: به خدا قسم! اگر عبید بن زراره در گفته ی خود صادق باشد و این حدیث راست باشد نه خروجى خواهد شد و نه قائمى در آخر الزمان پیدا خواهد شد؛ چرا که معنى حدیث این است كه تا آسمان و زمین برقرار است كسى پیدا نشود.حسین گوید حضرت رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ به من فرمودند:

«حديث همان است كه عبيد بن زراره از حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روايت كرده است؛ اما نه به اين نوعى كه عبداللّه بن بكير تأويل و تفسير كرده است؛ زيرا كه مقصود حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ از قول خود که فرموده اند: " ما سكنت السماء " تا آسمان آرام است اين است كه آسمان ساكن باشد و به اسم صاحب الزمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ ندا نكند ومراد ایشان از اینکه فرموده اند: "ما سكنت الارض" تا زمین آرام است اين است كه زمين ساكن باشد و لشكريان سفیانی را فرو نبرده باشد.»(2)

محمد بن مسلم نیز از امام محمد باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت کرده که فرمودند:

«پرهيزكارى پيشه سازيد، و با تقوى و كوشش در اطاعت خداوند بر اين عقيده كه

ص: 173

داريد؛ كمک بجوئيد. وقتى يكى از شما به سراى ديگر شتافت و درهاى دنيا به روى او بسته شد، دين و پرهيزكارى او بیشترين چيزى است كه مورد غبطه و رشک ديگران (كه از آن بى نصيب هستند) واقع مى شود. وقتى آدم قدم به سراى ديگر گذاشت می داند كه به استقبال نعمت ها و وعده هاى الهى و مژده ی رفتن به بهشت، می رود و از كسى كه می ترسيده ايمن است و يقين می كند كه در دنيا بر حق بوده، و كسى كه در جهت خلاف دين می رفته بر طريقه باطل و گمراه است؛ پس شما را (بر اين عقيده) مژده می دهم، باز هم مژده ميدهم. شما چه مى خواهيد؟ آيا نمى بينيد كه دشمنان شما (با وجود آنکه گمان می کنند در حال جهادند ولی) در ارتكاب گناهان الهى كشته می شوند و براى رسيدن به دنياى فانى، يكديگر را به قتل می رسانند؛ ولى شما چنين نيستيد و از آنها دورى جسته و در خانه هاى خود با طيب خاطر آسوده ايد؟ بلاى سفيانى كه از دشمنان شماست براى شما كافى است. خروج او براى شما از علامات ظهور است، مع الوصف آن فاسق وقتى خروج می كند شما يكى دو ماه آسوده مى مانيد و خطرى از وى نمى بينيد او مردم بسيارى را به قتل می رساند؛ ولى شما جزو آنها نيستيد.در اين موقع يكى از اصحاب آن حضرت پرسيد: در آن موقع، زنان و فرزندان خود را چه كنيم؟ فرمودند: مردان شما بايد پنهان شوند؛ زيرا خطر او فقط متوجه (مردان) شيعيان ما مى شود؛ ولى به خواست خدا زنان شما در معرض آسيب وى نخواهند بود. از حضرت پرسيده شد: دجال به كجا روى مى آورد و آنها كه از وى مى گريزند به كجا می روند؟ فرمودند: هر كس مى خواهد از او فرار كند به مدينه و يا به مكه و يا به بعضى از شهرها می رود. آنگاه فرمودند: چگونه در مدينه می توانيد به سربريد؟ آنجا مقصد لشكر اين فاسق (سفيانى) است. بنا بر اين به مكه برويد؛ زيرا شما همه در آنجا گرد مى آئيد كه فتنه او نه ماه به اندازه مدت حاملگى زنان است و از اين مدت تجاوز نمى كند. ان شاء اللَّه.»(1)

ص: 174

و در نهایت به نصیحت امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ به محمد بن نعمان اشاره می کنم که فرمودند:

«... ای پسر نعمان! در دوران حكومت ظلم، راه خود پيش گير، و با افرادِ مشكوک و خطرناک، با سلام و تعارف روبرو شو، كه هر كسی که متعرض حكومت شود، خود را به كشتن و هلاكت انداخته، و خداوند می فرمايد: "خود را به دست خود به مهلكه نيندازيد." ای پسر نعمان! ما خاندانى هستيم كه پيوسته شيطان، افرادى بيگانه از ما و دين ما را در جرگه ی ما وارد مى كند، و آنگاه كه آنها را (به اعتبارِ ما) معروف گردانید، و مردم آنان را شناختند و در چشم ایشان، معتبر شدند، دستور می دهد كه به ما دروغ بندند، و هر وقت يكى از آنها از دنیا رود؛ ديگرى را به جايش مى گمارد...»(1)

خود پرواز كند؛ پس كودكان او را بگیرند و با او بازى كنند.»(1)

و روایت شده كه چون زید بن على تصمیم بر قیام گرفت، حضرت باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ به او فرمودند:

«ای زيد! مَثل قيام كننده از اين خانواده قبل از ظهور مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ مانند جوجه اى است كه هنوز پر و بال در نياورده و از آشيانه بيرون شود معلوم است كه بر زمين مى افتد و بازیچه ی بچه ها می شود.از خدا بترس در حفظ جان خويش، مبادا فردا تو را در كناسه كوفه به دار آويزند و همان طور نيز شد.»(2)

و جابر از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده كه آن حضرت فرمودند:

«مَثل خروج قیام کننده ی ما خاندان، مانند خروج رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم است، و مَثل آن كسی كه از ما خاندان، قبل از قيام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ به پا خيزد بسان جوجه اى است كه پرواز كند و از آشيانه ی خود فرو افتد و كودكان با آن به بازى پردازند (دستخوش بازيچه كودكان شود)».(3)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ هم فرمودند:

«هيچ فردى از ما خاندان، براى زدودن ستم، يا زنده كردن حقّى قيام نکرده، و تا پيش از قيام قائم ما عَلَيْهِ السَّلاَمُ، قيام نخواهد كرد، مگر آن كه گرفتاری ها او را ازپاى درآورده و در مى آورد و قيام او بر ناراحتى و سختی های ما و شیعیان ما افزوده و مى افزايد.»(4)

از این روایت و روایات مشابه برمى آید كه اگر كسى پیش از قیام قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ بپا خیزد و

ص: 176

داعیه ی امامت داشته باشد و مردم را به خود بخواند یا با آنکه داعیه امامت ندارد و مردم را به خویش نمى خواند اما برای قیام مسلحانه اش اذن از امام زمانش نداشته باشد، گرچه هدفش مقدس باشد؛ ولی حرکت او باعث اذیت آل اللّه عَلَيْهِم السَّلاَمُ و شیعیان ایشان و در نهایت، محكومِ به شكست است.

پندارد آن دو نفر ياد شده، بهره اى از اسلام دارند»(1)

بود تا به پيروزى رسد و پيروزيش را به مردى از خاندان من بسپارد، كه به حقّ سخن گويد و بدان عمل كند (شاید منظور امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ باشد)».(1)

علىّ بن أبی حمزه گوید: از مكّه تا مدینه همراه موسى بن جعفر عَلَيْهِما السَّلاَمُ بودم، روزى به من فرمودند:

«اى على! اگر همه اهل آسمان ها و زمين بر بنی عبّاس خروج كنند، زمين از خون همه ی آنان سيراب مى شود (و حقّ، روى كار نيايد) تا آنگاه كه سفيانى خروج كند»

به آن حضرت عرض كردم:اى سرور من! امر او از حتمیات است؟ فرمودند: آرى! سپس اندكى سر به زیر افكند و بعد سر برداشته و فرمودند:

«حكومت بنی عبّاس، دولتِ حيله و نيرنگ است، از بين مى رود تا جايى كه گفته شود: ديگر چيزى از آن به جاى نمانده است، سپس دوباره شروع به شكل گيرى مى كند تا جايى كه گفته شود: چيزى بر سر آن نگذشته است».(2)

و حسن بن جهم گوید: به امام رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض كردم: خداوند حال شما را اصلاح فرماید! مردم می گویند كه سفیانى در حالى قیام مى كند كه دولت بنی عبّاس از میان رفته است. فرمودند:«دروغ مى گويند! او قيام مى كند و سلطنت بنی عبّاس همچنان برپا است»(3)

ظاهرا منظور از این روایات این است که حكومت بنی عبّاس دوباره تجدید شود چنان كه در خبر قبل گذشت و یا اینکه منظور این است که هر حکومتی که بر مبنای فریب و تزویر

ص: 180

تأسیس شود همان دولت عباسی است و لو اینکه سعودی، آل خلیفه و... نامیده شود.

امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره ی چگونگی اضمحلال بنی عباس فرموده اند:

«سفيهى از بنى عبّاس در نهان بميرد و سببش آن باشد كه بر خواجه اى تجاوز كند و بخواهد با او لواط کند؛ پس او برخيزد و سرش را ببرّد و چهل روز مرگش را نهان سازند و چون سواران در طلب آن خواجه روند هنوز اوّلين نفر آنها برنگشته باشد كه ملكشان زايل شود.»(1)

محمّد بن مسلم گوید: از حضرت باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ پرسیدم: معنى آیه: وَ اللَّیلِ إِذا یغْشى چیست؟ فرمودند:

«شب در اين آيه، ظالم دومى است كه ستم روا داشت بر امير المؤمنين در حکومتی كه تصاحب کرد و آن جناب دستور داشتند كه صبر كنند تا دولت آنها منقضى گردد؛ سپس فرمودند:

وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّى منظور از روز، قیام کننده ی از ما خانواده است که وقتى قيام كند بر دولت هاى باطل پيروز مى شود (یعنی تا زمان آن حضرت شب است که به معنای قدرت داشتن دولت های باطل می باشد) قرآن براى مردم مثال می زند و خطاب به پيامبر و ما است و معنى آن را جز ما کسی نمى دانند.»(2)جابر جعفی نیز از حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره ی آیه" وَ اللَّیلِ إِذا یغْشى" روایت کند که فرمودند:

«دولت ابليس تا روز قيامت است و منظور از قیامت در اینجا روز قيام

ص: 181

مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ است؛ سپس تلاوت کردند که "وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّى" و فرمودند: آن روزِ درخشان ،حضرت قیام کننده است وقتى قيام كند.»(1)

جابر از حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره ی آیه: " وَ الْفَجْرِ "نقل كرده كه فرمودند:

«منظور از فجر، حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ است. و شب هاى ده گانه، ائمه عَلَيْهِم السَّلاَمُ هستند از امام حسن تا امام حسن عسكرى" وَ الشَّفْعِ" امير المؤمنين است با فاطمه سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا" وَ الْوَتْرِ" خداى يكتا است كه شريكى ندارد" وَ اللَّيْلِ إِذا يَسْرِ " نیز حكومت حَبتر (ظالم اول) است كه حکومتش تا دامنه ی قيام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ ادامه خواهد داشت.»(2)

ایشان از لحاظ شماره بسیار اندک و از لحاظ ارزش، نزد خدای متعال بسیار بزرگ اند، ایشان پیرو پیشوایان دین و امامانِ رهبرند. همان امامانی كه به آدابشان پرورش یافته و به راه آنها رفته اند. اینجاست كه علم و دانش، ایشان را به حقیقت ایمان، آگاه ساخته و روحشان ندای پیشوایانِ دانش را لبیک گوید و همان احادیثی كه بر دیگران مشكل آید برای ایشان دلنشین باشد و به آنچه تكذیب كنندگان، از آن وحشت دارند و متجاوزان، سرباز می زنند، انس و الفت دارند. آنها پیرو دانشمندان اند. با اهل دنیا همراه اند؛ ولی به امر خدا و نسبت به دین و برای ترس از دشمن خویش، تقیه را آیین خود سازند، و روح های ایشان به مقام بالا مربوط است و دانشمندان و پيروانشان در زمان دولت باطل، لال و خاموشند و هميشه به انتظار دولت حق نشسته اند، خدا هم با كلمات خود( آيه يا آيات قرآن و يا مقدرات خود) حق را ثابت كند و باطل را از ميان ببرد. آه آه! خوشا به حالشان كه در زمان صلح و آرامش، بر دينشان شكيبايی ورزيدند، آه! که چقدر به ديدارشان در زمان ظهور دولتشان مشتاقم. خدا، ما و ايشان و پدران و همسران و فرزندان نيكوكارشان را در بهشت برين جمع خواهد كرد.»(1)

از دیدگاه شیعه، هر نوع همکاری با نظامِ ستم، و لو به مقدارِ بسیار کم، همچون گرد آوری قلم و دوات، حرام به شمار می آید و در حکم عضویت در چنین نظامی است. دلیل این مسأله، در این نکته نهفته است که در صورت نبودن چنین افرادی به عنوان " اعوان الظلمه" اساساً یا نظام ظلم، مستقر نمی شد و یا اینکه حداقل، استمرار نمی یافت. پس استقرار و استمرار چنین نظام هایی مرهون همکاران آنهاست. این مسأله در روایات فراوانی، مذموم شمرده شده است. از اطلاق برخی از نصوص، استفاده می شود که نه تنها همکاری در اعمالِ ستمگرانه با نظامِ جور، حرام است؛ بلکه همکاری با حاکمان ستمگر ،حتی در اعمالی که ظلم هم نیست، حرام و معصیت کبیره به شمار می آید.

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ در این باره می فرمایند:

«کسی که اسم خود را در دیوان هدایای جباران از فرزندان فلانی (یعنی بنی عباس) ثبت کند، خداوند او را در روز قیامت به شکل خوک و یا حیران، محشور می کند.»(1)

امیر المؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«اى دانشجو! همانا دانشمند را سه علامت است: علم و خويشتن دارى و خاموشى. و عالم نما را سه علامت است: با نافرمانى نسبت به ما فوق خود كشمكش كند و به وسيله ی چيرگى به زير دست خود، ستم كند. و از ستمكاران، پشتيبانى نمايد.»(2)

حدید مدائنى از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده است كه فرمودند:

«دين خود را با پرهيزگارى حفظ کرده و آن را با تقیّه، قوّت بخشید و از آن، با ابراز بی نيازى از همه جز خدا، (و نيز) با عدم ابراز نياز خود به پادشاه وقت، محافظت كنيد، و بدانيد هر مؤمنى كه در برابرِ یارِ سلطان و یا کسی كه مخالف آيين اوست از روى آزمندى، فروتنى نمايد خداوند او را به وى واگذارد و بر او خشم مى گيرد، و اگر مالى در اين رابطه نصيب او گردد، خداوند بركت (خود) را از آن مال بر مى دارد، و اگر چيزى از آن مال را در راه حج يا عمره يا آزاد ساختن بنده اى مصرف

ص: 184

كند، خداوند هيچ پاداشى براى آن مقرر نخواهد كرد.»(1)

بر اساس روایت منقول از سلیمان جعفری، کمک به پادشاهان ظالم، کفر تلقی شده و عامل آن در قعر جهنم فرو خواهد رفت. وی می گوید: از امام رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ سؤال کردم: نظر شما درباره ی اعمال سلطان چیست؟ ایشان فرمود ند:

«ای سلیمان! همراهی و همکاری و تلاش برای برآورده کردن حوائج آنان، مساوی با کفر است، و عمداً به آنان نگاه کردن از گناهان کبیره ای به شمار می آید که مستحق آتش جهنم است».(2)

على بن ابى حمزه گفت: دوستى داشتم از منشیان و نویسندگان بنى امیه که از من خواهش كرد برایش اجازه بگیرم تا به خدمت حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ برسد. اجازه گرفتم. وقتى خدمت آن امام بزرگوار رسید سلام كرده و پس از اینکه نشست، عرض كرد: آقا! من در اداره ی حكومتى بنى امیه كار می كردم و از دنیاى آنها ثروت زیادى انباشتم و کسی در این باره از من بازخواست نمی كرد.

فرمودند: «اگر بنى اميه نمى يافتند كسى را كه نويسنده آنها باشد و ماليات جمع كند و جنگ نمايد و در اجتماعات و تجمّعات آنها حاضر شود، حق ما را غصب نمی كردند. اگر مردم اطراف آنها را نگيرند چيزى پيدا نخواهند كرد مگر همان اندازه اى كه به دستشان برسد.»

آن مرد گفت: فدایت شوم! آیا راه نجاتى برایم هست؟ فرمودند:

«اگر راهى برايت بگويم عمل می كنى؟! عرض كرد: بلى! انجام می دهم. فرمودند: هر چه در كار حكومتى آنها به دست آورده اى رها كن. هر كدام را که می شناسى حقش را بده و هر كدام را که نمی شناسى از طرف آنها صدقه بده و من از جانب خدا براى تو ضمانت بهشت را می كنم.»

ص: 185

مدتى سر به زیر انداخت و در اندیشه بود؛ پس تصمیم خود را گرفته، سر برداشته وگفت: چشم! انجام می دهم. على بن ابوحمزه گفت: من با او به كوفه برگشتیم هر چه داشت ردّ كرد، حتى لباس هاى تنش را، پس ما مقدارى پول تهیه كردیم و لباسی برایش خریدیم و براى مخارج او پولى فرستادیم. چند ماهى بیش نگذشت كه مریض شد. روزى به عیادتش رفتم ،در حال جان دادن بود؛ پس چشم باز كرد و گفت: على بن ابى حمزه! به خدا قسم! دوست تو حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ به وعده ی خود وفا كردند. پس چون از دنیا رفت و كار كفن و دفن او را انجام دادیم خدمت حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ رفتم. همین كه چشم امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ به من افتاد فرمودند:

«ای علی! به وعده ی خود نسبت به دوست تو وفا کردیم. عرض كردم: صحيح می فرمائيد فداى شما شوم! هنگام مرگ، خودش هم به من گفت.»(1)

ابوبصیر گوید: از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره ی کار کردن برای حکومت ظالمین سوال کردم فرمودند:

«نه! هرگز! حتی قلم ایشان را در دوات زدن ممنوع است. همانا یکی از ایشان چیزی از دنیایش را به کسی نمی دهد مگر آنکه به همان مقدار، از دین او بگیرد.»(2)

ص: 186

محمد بن مسلم هم گوید: بر در خانه ی حضرت باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ نشسته بودم؛ پس امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ نظر کرده و دیدند که مردم، فوج فوج مشغول رفتن به جایی هستند. امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ پرسیدند: در مدینه خبری شده است؟ کسی گفت: فدایتان شوم! والی جدیدی به مدینه وارد شده؛ پس مردم از یکدیگر سبقت می گیرند تا به (استقبالش رفته و به) او تبریک گویند! حضرتصادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«امروز به او تبریک می گویند در حالی که او یکی از درهای آتش جهنم است.»(1)

ابن ابی یعفور هم در گزارشی عجیب روایت کند که در خدمت امام ششم حضرت جعفر بن محمد عَلَيْهِ السَّلاَمُ بودم که مردی از شیعیان وارد شد و عرض کرد: خدا امورتان را اصلاح کند! بعضی از ما دچار تنگدستی شده و در همین احوال، برای کارهایی چون مشاغل ساختمانی و امثال آن، از طرف دولت، دعوت به کار می شویم، نظر مبارک شما در این باره چیست؟ فرمودند:

«من دوست ندارم گرهی برای آنان بزنم یا درِ مشک آب را برای ایشان ببندم؛ در حالی که در مقابل این عمل، مدینه مال من باشد. نه! نه! من حاضر نیستم قلم ایشان را در مرکب بزنم. همانا اعوان و یاران ظالمان در روز قیامت در خیمه ای از آتش هستند تا خدای تبارک و تعالی به حساب مردم رسیدگی کند.»(2)

یحیی بن ابراهیم نیزگوید:

«به امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض کردم: فلانی و فلانی و فلانی سلام رسانده اند فرمودند: سلام بر آنها. عرض کردم: از شما تقاضای دعا دارند. امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ پرسيدند: چه گرفتارى دارند؟. عرض كردم: منصور دوانيقى (خلیفه عباسی) آنها را زندانى كرده است. فرمودند: آنها با منصور چكار داشتند.گفتم: منصور به آنها كارى واگذار نمود و بعد ايشان را زندانى كرد. فرمودند: «چرا با منصور همكارى می كنند؟ مگر من آنها را از این

ص: 187

کارها نهى نكردم. همكارى با آنها آتش است» سپس دعا نموده و فرمودند: «خدايا دست منصور را از آنها كوتاه كن. راوی گفت: چون برگشتم آنها را آزاد كرده بودند.»(1)

در حدیث دیگر است که امام به حق ناطق حضرت جعفر بن محمد الصادق به یکی ازاصحابشان فرمودند:

«آیا در امور حکومتی مداخله نمی کنی؟ عرض کرد: خیر! فرمودند: چرا ؟ گفت: دینم را از دست ایشان می رهانم. فرمودند: واقعا به همین دلیل در مشاغل ایشان داخل نمی شود؟ عرض کرد : آری! امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: الآن دینت برایت سالم می ماند. »(2)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ در تفسیر آیه: "به ستمكاران، میل مكنید كه آتش مى سوزاندتان" فرمودند:

«مقصود، شخصى است كه نزد سلطانى مى رود و به مقدارى كه سلطان، دستش را در كيسه اش مى كند تا به او عطايى بدهد، آرزومند زنده ماندنش است.»(3)

با آن که ساختن مسجد، ارزش و ثواب زیادی دارد به دستور داده اند که ظالمین را حتی در بنای مسجد، نباید یاری کرد؛ زیرا مسجد ساختنِ حاکم و حکومتِ ستمگر، حکم مسجد ضرار را دارد که بر اساس تقوا بنا نهاده نشده است.حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«ظالمین و حکومت های جور را حتی در ساختن مسجد یاری نکنید.» (4)

امام صادق از قول پیامبر اکرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم می فرمایند:

«روز رستاخیز، ندایی بلند می شود که کجایند همکاران ستمگران و آنان که

ص: 188

برایشان دواتی آماده کرده و یا کیسه ای بسته و یا قلمی مهیا نموده اند؟ پس همه را با ستمگران محشور کنید.»(1)

و همچنین فرموده اند:

«روز قیامت، منادی ندا دهد" کجایند ستمگران و یاران ایشان و آنهایی که خود را شبیه ایشان کرده اند". پس حتی آنهایی که قلمی برایشان تراشیده یا مرکّبی آمادهکرده اند همه را حاضر کرده و در تابوتی از آهن قرار داده و در آتش می افکنند.»(2)

و در روایت دیگری است که مردی به خدمت امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ شرفیاب شده و قسم های مؤکد یاد نمود که از دوستان آن حضرت است؛ ولی امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ روی از او برگردانده و به او نظر نیانداختند؛ پس آن مرد به سمت صورت آن بزرگوار رفته و دومرتبه سخنش را تکرار نمود و باز امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ از او روی برگرداندند و اینکار، سه بار تکرار شد؛ پس امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ به او فرمودند: «ای مرد! معاشت را چگونه تأمین می کنی؟ گفت: در خدمت دربار سلطانم؛ ولی با این حال دوستدار شما هستم. حضرت فرمودند:

«جدّ اطهرم پیامبر خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرموده اند: «روز رستاخیز، ندایی بلند می شود که کجایند ستمگران و یارانِ یارانِ ستمگران و آنان که برایشان دواتی آماده کرده و یا قلمی مهیا نموده اند؟ کجایند آنهایی که با ایشان ساعتی نشست و برخاست کرده اند؟ پس همه را در خانه ای آتشین جمع کرده و پس از مفارقت از حساب بندگان به آتش در افکنند.»(3)

ص: 189

زمين به نورش روشن گردد و در ميان مردم، ميزان عدالت وضع كند و هيچ كسی به ديگرى ستم نكند و او كسى است كه زمين براى او پيچيده شود و سايه اى براى او نباشد و او كسى است كه از آسمان، نداكننده اى او را به نام ندا كند و به وى دعوت نمايد به گونه اى كه همه اهل زمين آن ندا را بشنوند، مى گويد: «الا إنّ حجّه اللّه قد ظهر عند بيت اللّه فاتّبعوه فإنّ الحقّ معه و فيه» یعنی؛ آگاه باشید که حجت خدا کنار بیت اللّه ظهور کرده پس او را پیروی کنید که حق با او و در اوست. و اين همان قول خداى تعالى است كه فرموده است: إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّماءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِينَ.(1)»(2)

بنابراین، همدردى با دیگران و شریک ساختن آنان در بهره گیرى از مواهب زندگى، از آن جهت كه نوعى درمان و اصلاح اجتماعى است، «مواسات» نامیده مى شود.

نكته قابل توجّه در «مواسات مالى»، این است كه شرط تحقّق آن، نیازمند بودن شخص به چیزى است كه در اختیار دیگران مى گذارد.

به بیان روشن تر، كمک كردن به دیگران، سه درجه دارد كه هر یک، عنوانى خاص و ارزشى متفاوت با دیگرى دارد:

درجه اوّل: كمک كردن به نیازمندان از مازاد بر نیاز خود است که این نوع از كمک كردن، با توجّه به چگونگى آن، «انفاق»، «اهدا»، «صدقه» و «سخا» و امثال آن نامیده مى شود.

درجه دوم: شریک كردن نیازمندان با خویش و سهیم كردن آنها در آنچه خود بدان نیازمند و علاقه مند است. این نوع كمک رسانى، «مواسات» نامیده مى شود.

درجه سوم: واگذار كردن همه آنچه خود بدان نیاز دارد، به دیگران. این نوع از كمکرسانى، از بالاترین ارزش هاى اخلاقى شمرده مى شود و «ایثار» نام دارد.

ایثار که کار آل اللّه است ولی از ما مواسات خواسته اند؛ یعنی برادران دینی مان را در همان چیزی که خود بدان نیازمندیم سهیم کنیم.

ائمه بزرگوار عَلَيْهِم السَّلاَمُ درباره اهمیت مواسات تاکیدات فراوانی داشته اند به عنوان مثال پیامبر اکرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرموده اند:

«سید اعمال، سه چيز است: انصاف داشتن با مردم، مواسات نسبت به برادر [دينى]، و هماره به يادخداوند متعال بودن »(1)

و امام کاظم حضرت موسی عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند:

«مؤمن با چيزى برتر از مواسات نسبت به مؤمن، به خداوند عزّوجلّ نزديك نشده است.»(2)

اما این عمل عبادی ارزشمند، در زمان غیبت مورد تاکید بیشتری قرار گرفته و از وظایف منتظران قلمداد شده است.

ص: 192

مفضّل بن عمر گوید: از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ از معناى قول خداى تعالى كه مى فرماید: " وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ" پرسیدم. فرمودند:

«(العصر) عصر خروج مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ است. إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ يعنى دشمنان ما خسارت می کنند. إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا يعنى کسانی که به آيات ما ایمان دارند، وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ يعنی با برادران دینی خویش مواسات می کنند وَ تَواصَوْا بِالْحَقِ يعنى به امامت، وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ يعنى یکدیگر را در دوران فترت و غيبت امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ به صبر توصیه می کنند.»(1)

بخواهيد. امتحانى كه هر كسی مرگش رسيده باشد، در آن نابود مى گردد و آن كسی كه به آرزوى خود رسيده باشد از ورطه آن به سلامت، بیرون می رود. آن فتنه و امتحان، علامتِ حركت ما و امتياز شما در برابر اطاعت و نافرمانى ماست. خداوند هم نور خود را كامل مى گرداند هر چند مشركان نخواهند. اگر شیعیان ما " که خداوند توفیق طاعتشان دهد"، با یکدیگر ،همدل می شدند، میمنت ملاقات ما از ایشان به تأخیر نمی افتاد، و سعادت دیدار ما زودتر نصیب آنان می گشت، دیداری بر مبنای شناختی راستین و صداقتی از آنان نسبت به ما؛ علّت مخفی شدن ما از آنان، چیزی نیست جز آن چه از کردار آنان به ما می رسد و ما توقع انجام این کارها را از آنان نداریم».(1)جمعی از یاران مورد وثوق حضرت عسکری عَلَيْهِ السَّلاَمُ گزارش داده اند که آن امام بزرگوار، فرزند خویش حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ را به ما که چهل نفر بودیم نشان داده و فرمودند:

«این آقا، امام شما پس از من است؛ پس در بین خویش دچار تفرقه نشوید که به هلاکت مبتلا خواهید شد و شما از این روز به بعد او را نخواهید دید.»(2)

در جریان تشرف علی بن ابراهیم بن مهزیار(3) در دوران غیبت صغری به خدمت امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ که توسط شیخ طوسی و دیگر بزرگان شیعه روایت شده، نکات مهمی پیرامون بحث مورد نظر ماست که در اینجا به نقل آن می پردازیم. او که خود از خاندان علم و تقوی است، داستان تشرفش خدمت امام عصر عَلَيْهِ السَّلاَمُ را اینگونه تعریف می کند: من بیست مرتبه

ص: 194

به حج بیت اللّه الحرام مشرّف شدم و در تمام این سفرها قصدم دیدن مولایم امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ بود؛ ولی در این سفرها هرچه بیشتر تفحص کردم، کمتر موفق به یافتن اثری از آن حضرت گردیدم. بالاخره مأیوس شده و تصمیم گرفتم که دیگر به مکه نروم. وقتی که دوستان، عازم مکه بودند، به من گفتند مگر امسال به مکه مشرف نمی شوی؟ گفتم: نه! امسال گرفتاری هایی دارم و قصد رفتن به مکه را ندارم. شبی در عالم خواب شنیدم کسی می گوید: ای علی بن ابراهیم بن مهزیار! خداوند به تو فرمان داده که امسال نیز به حج روی. آن شب را هر طور بود به صبح آوردم، و با امیدی مهیای سفر شدم، وقتی رفقا مرا دیدند تعجب کردند؛ ولی به آنها از علت تغییر عقیده ام چیزی نگفتم. شب و روز مراقب موسم حج بودم تا آنکه موسم حج فرا رسید و کارم را آماده کرده، با دوستان به آهنگ حج، رهسپار مدینه شدم. چون به سرزمین مدینه رسیدم از بازماندگان امام حسن عسکری عَلَيْهِ السَّلاَمُ جویا شدم، اثری از آنها نیافتم و خبری نگرفتم. در آنجا نیز پیوسته در این باره فکر می کردم تا آنکه به قصد مکه از مدینه خارج شدم. پس به سرزمین جحفه رسیدم و یک روز در آنجا ماندم. در مسجد جحفه نماز گزاردم؛ سپس صورت به خاک نهاده و برایتشرف خدمت اولاد امام یازدهم عَلَيْهِ السَّلاَمُ به درگاه خداوند متعال، دعا و تضرع فراوان کردم.آنگاه به سمت عسفان و از آنجا به مکه رفتم و چند روزی در آنجا ماندم و به طواف خانه ی خدا و اعتکاف در مسجدالحرام پرداختم. پس از اعمال حج، دائماً در گوشه ی مسجد الحرام تنها می نشستم و فکر می کردم. گاهی با خودم می گفتم، آیا خوابم راست بوده یا خیالاتی بوده است که در خواب دیده ام.

شبی در مطاف، جوان زیبا و خوش بویی را دیدم که به آرامی راه می رود و در اطراف خانه ی خدا طواف می کند. دلم متوجه او شد. برخاستم و به جانب او رفتم. تا متوجه من شد، پرسید: اهل کجایی؟ گفتم: از اهل عراقم. پرسید: کدام عراق؟ گفتم: اهواز. پرسید: خصیب (ابن خصیب) را می شناسی؟ گفتم: خدا او را رحمت کند از دنیا رفت. گفت:

خدا او را رحمت فرماید که شب ها را بیدار بود و بسیار به درگاه خداوند می نالید و اشکش پیوسته جاری بود.

آنگاه پرسید: علی بن ابراهیم مهزیار را می شناسی؟ گفتم: بله! خودم هستم. گفت: ای ابوالحسن! خدا تو را حفظ کند. علامتی را که میان تو و امام حسن عسکری عَلَيْهِ السَّلاَمُ بود چه کردی؟ گفتم: اینک نزد من است. گفت: آن را بیرون آور. پس دست در جیب کردم و

ص: 195

آن را در آوردم. موقعی که آن را دید نتوانست احساساتش را کنترل کند و دیدگانش پر از اشک شد و زار زار گریست، به طوری که لباس هایش از سیلابِ اشک ،تر شد. آنگاه فرمود: ای پسر مهزیار! در پی چه هستی؟ گفتم: مشتاق دیدار امامِ محجوبِ عالَم هستم. گفت: او محجوب نیست؛ بلکه اعمال شما او را از شما محجوب ساخته است.به محل اقامت خود برگرد، و با رفقایت خداحافظی کن، و چون شب فرا رسید، به جانب "شِعب بنی عامر" بیا که مرا در آنجا خواهی دید.من با خوشحالی فوق العاده ای به منزل رفتم، و وسائل سفر را جمع کردم و با رفقا خداحافظی نمودم و گفتم برایم کاری پیش آمده که باید چند روزی به جایی بروم. پس چون شب شد، خود را به "شعب بنی عامر" رساندم. دیدم همان جوان ایستاده و مرا صدا می زند: ای ابوالحسن! نزد من بیا. وقتی نزدیک وی رفتم، به من گفت پیاده شو تا نماز شب بخوانیم. پس از نماز شب، امر فرمود سجده کنم و تعقیب بخوانم. سپس سوار شدیم و راه افتادیم تا طلوع فجر دمید، پیاده شدیم و نماز صبح را خواندیم. وقتی که نمازش را تمام کرد سوار شد و به من هم دستور داد سوار شوم. من هم سوار شدم و با وی حرکت نمودم تا آنکه قلّة کوه طائف پیدا شد. هوا قدری روشن شده بود.پرسید: آیا چیزی می بینی؟ گفتم: آری! تلّ ریگی می بینم که خیمه ای بر بالای آن است و نورِ داخل آن، تمام صحرا را روشن کرده است! گفت: بله! درست است، منزلِ مقصود، همان جاست، جایگاه مولا و محبوب ما، در همان جا قرار دارد. سپس گفت: بیا برویم. وقتی مسافتی از راه را رفتیم، گفت: پیاده شو که در اینجا سرکشان، ذلیل، و جباران، خاضع می گردند. گفتم: شترها را چه بکنیم؟ گفت: اینجا حرم قائم آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ است. کسی جز افراد با ایمان بدین جا راه نمی یابد، و هیچ کسی، جز مؤمن از اینجا بیرون نمی رود. پس مهار شتر را رها کردم، و به من دستور داد تا در بیرون چادر توقف کنم. وقتی برگشت، گفت: داخل شو که در اینجا جز سلامتی چیزی نیست. بشارت باد به تو، اذن دخول صادر شد.

وقتی وارد شده چشمم به جمال آقا افتاد، سلام کرده با شتاب به سویش رفته و خود را به دست و پای ایشان انداختم و صورت و دست و پای آن حضرت را بوسیدم. دیدم آن حضرت بر جایی نشسته اند، پارچه ای بر روی لباس پوشیده که قسمتی از آن را روی دوش مبارک انداخته اند. اندامشان در لطافت مانند گل بابوبه و رنگ مبارکشان گندمگون و در سرخی همچون گل ارغوانی است؛ ولی در عین حال چندان سرخ نبود. قطراتی از عرق

ص: 196

مثل شبنم بر آن نشسته بود، پاکیزه و پاک سرشت و نه بسیار بلند قد و نه چندان کوتاه بود؛ بلکه متوسط القامه، سر مبارکشان ،گِرد، پیشانی گشاده، ابروانش بلند و کمانی، بینی کشیده و میان برآمده، صورت کم گوشت، و بر گونه راستشان خالی سیاه بود (پدر و مادرم به فدای تو ای صاحب الزمان). وقتی سلام کردم، جوابی از سلام خود بهتر شنیدم. فرمودند: ای ابوالحسن! ما شب و روز منتظر ورودت بودیم، چرا این قدر دیر نزد ما آمدی؟

عرض کردم: آقای من! تاکنون کسی را نیافته بودم که دلیل و راهنمای من به سوی شما باشد.

فرمودند: آیا کسی را نیافتی که تو را دلالت کند؟!! بعد انگشت مبارک را به روی زمین کشیده؛ سپس فرمودند: «لَا وَ لَكِنَّكُمْ كَثَّرْتُمُ الْأَمْوَالَ، وَ تَجَبَّرْتُمْ عَلَى ضُعَفَاءِ الْمُؤْمِنِینَ، وَ قَطَعْتُمُ الرَّحِمَ الَّذِی بَینَكُمْ، فَأَی عُذْرٍ لَكُمْ الْآنَ؟» نه! لکن شماها اموالتان را فزونی بخشیدید، و بر بینوانان از مؤمنین سخت گرفته، آنان را سرگردان و بیچاره کردید، و رابطه ی خویشاوندی را در بین خود بریدید (صله رحم انجام ندادید) دیگر شما چه عذری دارید؟

گفتم: توبه، توبه! عذر می خواهم. ببخشید، نادیده بگیرید. سپس فرمودند: ای پسرمهزیار، اگر نبود که بعضی از شما برای بعضی دیگر استغفار می کنید، تمام کسانی که بر روی زمین هستند، نابود می شدند به جز خواص شیعه؛ همان هایی که گفتارشان با رفتارشان یکی است؛ سپس مرا مخاطب ساختند و احوال مردم عراق را پرسیدند. عرض کردم: آقا چرا شما از ما دور و آمدنتان به طول انجامیده است؟ فرمودند: پسر مهزیار، پدرم، از من پیمان گرفته و به من امر فرموده که جز در کوه های سخت و بیابان های هموار نمانم. به خدا قسم! مولای شما امام حسن عسکری عَلَيْهِ السَّلاَمُ خود، رسم تقیه پیش گرفت و مرا نیز امر به تقیه فرمودند، و اکنون من در تقیه به سر می برم تا روزی که خداوند به من اجازه دهد و قیام کنم.

عرض کردم: آقا! چه وقت قیام می فرمایید؟ فرمودند: موقعی که راه حج را بر روی شما بستند و خورشید و ماه در یک جا جمع شدند و نجوم و ستارگان در اطراف آن به گردش درآمدند.عرض کردم: یابن رسول اللّه اینها کی خواهد بود؟

فرمودند: در فلان سال، دابه الارض، در بین صفا و مروه قیام کند در حالی که عصای موسی و انگشتر سلیمان با او باشد و مردم را به سوی شرّ سوق دهد... به سوی کوفه می آیم و مسجد آن را ویران می کنم و طبق ساختمان اول، آن را بنا می کنم و

ص: 197

ساختمان هایی را که ستمگران ساخته اند خراب می نمایم. و به همراه مردم حجّ اسلامی را انجام می دهم و به مدینه می روم، حجره و اطاق خاص حضرت رسول صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را خراب کرده، آن دو تن را که در آنجا مدفون هستند، بیرون می آورم و دستور می دهم آنها را با بدن های تازه به کنار بقیع بیاورند. امر می کنم آنها را به دو شاخه ی خشکیده به دار بیاویزند و مردم به وسیله ی آن دو، آزمایش می شوند، امّا سخت تر از آزمایش اول. منادی از آسمان صدا می زند! ای آسمان! نابود کن. و ای زمین! بگیر. در آن روز بر روی زمین کسی باقی نمی ماند جز مؤمنی که قلبش خالص به ایمان باشد.عرض کردم: مولای من! بعد از آن چه می شود؟ فرمود: رجعت، رجعت!»(1)

خوب در این ماجرا تأمل فرمایید و بنگرید که امام عزیز ما عَلَيْهِ السَّلاَمُ از ما چه انتظاراتی دارند.

حضرت ثامن الحجج عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز به سند پدران بزرگوار خویش عَلَيْهِم السَّلاَمُ از رسول اکرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم نقل کرده اند که فرمودند:

«قسم به كسى كه مرا به بشارت، مبعوث كرد! به تحقيق كه مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ از فرزندان من است و طبق پيمانى كه از جانب من بر عهده اوست غايب شود تا جایی كه اكثر مردم بگويند: خدا را در خاندان محمّد حاجتى نيست. و ديگران در اصل ولادت او شک كنند، پس هر كس در زمان او واقع شود بايستى به دينش چنگ زده، مراقب آن باشد و به واسطه شکِ خود، راه شيطان را باز نسازد تا مبادا شيطان، او را از آئين من زايل ساخته و از دين من بيرون بَرد كه او پيشتر پدر و مادر شما را از بهشت بيرون كرد و خداى تعالى شيطان را ولىّ بى ايمانان قرار داده است.»(1)

ابن عباس از رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم روایت كند كه فرمودند:

«علی بن ابى طالب پس از من، امام امّت و خليفه ی من بر آنها خواهد بود و قیامکننده ی منتظَرى كه زمين را پر از عدل و داد نمايد همان گونه كه پر از ظلم و جور شده باشد از فرزندان اوست و قسم به خدايى كه مرا بشير و نذير مبعوث فرمود! كسانى كه در دوران غيبتش بر اعتقاد به او ثابت قدم باشند از كبريت احمر كمياب ترند. آنگاه جابر بن عبداللّه انصاری برخاست و پيش آمد و گفت: آيا قائمى كه از فرزندان توست غيبت دارد؟ فرمودند: به خدا چنين است تا در آن غيبت، مؤمنان باز شناخته شده و كافران نابود شوند،اى جابر! اين امر از امور الهى و سرّى از اسرار ربوبى و مستور از بندگان خدا است، مبادا در آن شک كنى كه شک در امر خداى تعالى كفر است.»(2)

ص: 199

ابوحمزه ثمالى گوید: به امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ گفتم: امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ مى فرمودند: خروج سفیانى از امور محتوم است. فرمودند:

«آرى! ديگر از امور محتوم، اختلاف بنى عبّاس و قتل نفس زكيّه و خودِ قیامِ قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ است. گفتم: آن ندا چگونه خواهد بود؟ فرمودند: نداكننده اى در ابتداى روز از آسمان چنين ندا كند: بدانيد حقّ با على و شيعيان اوست و بعد از آن در آخر همان روز، ابليس لعنه اللَّه ندا كند كه حق با سفيانى و شيعيان اوست؛ پس باطل جويان به شک و ريب درآيند.»(1)

ابوبصیر گوید: از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ شنیدم كه مى فرمودند:

«سنّت هاى انبياء با غيبت هايى كه بر آنان واقع شده است همه در قائم ما اهل البيت مو به مو و طابق النّعل بالنّعل پديدار مى گردد. »

ابوبصیر گوید: گفتم: یا ابن رسول اللَّه! قیام کننده ی شما اهل البیت كیست؟ فرمودند:

«اى ابوبصير! او پنجمين از فرزندان پسر موسى است او فرزند سيّده كنيزان است وغيبتى كند كه باطل جويان در آن شک كنند؛ سپس خداى تعالى او را آشكار كند و بر دست او شرق و غرب عالم را بگشايد و روح اللَّه عيسى بن مريم عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرود آيد و پشت سر او نماز گزارد و زمين به نور پروردگارش روشن گردد و در زمين بقعه اى نباشد كه غير خداى تعالى در آن پرستش شود و همه دين از آن خداى تعالى گردد، گرچه مشركان را ناخوش آيد.»(2)

ص: 200

سال گرفتارى آنها را بر ایشان بخشید. سپس امام ششم عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: دقیقا شما هم به همین بلا دچار شوید؛ پس اگر مثل بنى اسرائيل به درگاه خداوند به گريه و زارى بپردازيد؛ خداوند فرج ما را نزديک خواهد كرد. اما اگر چنين نباشيد، اين سختى و غیبت تا پايان مدتش ادامه خواهد داشت.»(1)

پس ای برادران و خواهران ایمانی! بیایید تا همگی با هم، مضطرانه خدا را برای فرج مولایمان بخوانیم و همّ و غمّ خویش را یکی کرده و مجالس را به نیت فرج آن بزرگوار برپا سازیم، شاید آن خدایی که به بنی اسرائیل ترحّم کرد و ایشان را بخشید باقی مانده ی غیبت مولای ما را هم به ما ببخشد.

در خبری دیگر است که احمد بن اسحاق گوید: بر امام عسكرىّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وارد شدم و مى خواستم از جانشین پس از ایشان پرسش كنم؛ آن حضرت آغاز سخن كرده و فرمودند:

«اى احمد بن اسحاق! خداى تعالى از زمان آدم عَلَيْهِ السَّلاَمُ زمين را خالى از حجّت نگذاشته است و تا روز قيامت نيز خالى از حجّت نخواهد گذاشت. به واسطه ی اوست كه بلا را از اهل زمين دفع مى كند و به خاطر اوست كه باران مى فرستد و بركات زمين را بيرون مى آورد.گويد: گفتم:اى فرزند رسول خدا امام و جانشين پس از شما كيست؟ حضرت شتابان برخاسته و داخل خانه شدند و سپس برگشتند در حالى كه بر شانه ی ایشان كودكى سه ساله بود كه صورتش مانند ماه شب چهارده مى درخشيد، فرمودند:اى احمد بن اسحاق! اگر نزد خداى تعالى و حجّت هاى اوگرامى نبودى اين فرزندم را به تو نشان نمی دادم. او همنام و هم كنيه رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم است، كسى است كه زمين را پر از عدل و داد مى كند همچنان كه پر از ظلم و جور شده باشد.اى احمد بن اسحاق! مَثل او در اين امّت مَثل خضر و ذو القرنين است، او غيبتى طولانى خواهد داشت كه هيچ كسی در آن نجات نمى يابد مگر كسى كه خداى تعالى او را در اعتقاد به امامت ثابت بدارد و در دعاء

ص: 202

برای تعجيل فرج، موفّق سازد... »(1)

مِنَ الْجَهَالَةِ أَبْرِزْ يَا رَبِّ مَشَاهِدَهُ وَ ثَبِّتْ قَوَاعِدَهُ وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ تَقَرُّ عَيْنُهُ بِرُؤْيَتِهِ وَ أَقِمْنَا بِخِدْمَتِهِ وَ تَوَفَّنَا عَلَى مِلَّتِهِ وَ احْشُرْنَا فِي زُمْرَتِهِ اللَّهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ جَمِيعِ مَا خَلَقْتَ وَ بَرَأْتَ وَ ذَرَأْتَ وَ أَنْشَأْتَ وَ صَوَّرْتَ وَ احْفَظْهُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ مِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ بِحِفْظِكَ الَّذِي لَا يَضِيعُ مَنْ حَفِظْتَهُ بِهِ وَ احْفَظْ فِيهِ رَسُولَكَ وَ وَصِيَّ رَسُولِكَ اللَّهُمَّ وَ مُدَّ فِي عُمُرِهِ وَ زِدْ فِي أَجَلِهِ وَ أَعِنْهُ عَلَى مَا أَوْلَيْتَهُ وَ اسْتَرْعَيْتَهُ وَ زِدْ فِي كَرَامَتِكَ لَهُ فَإِنَّهُ الْهَادِي وَ الْمُهْتَدِي وَ الْقَائِمُ الْمَهْدِيُّ الطَّاهِرُ التَّقِيُّ النَّقِيُّ الزَّكِيُّ الرَّضِيُّ الْمَرْضِيُّ الصَّابِرُ الْمُجْتَهِدُ الشَّكُورُ اللَّهُمَّ وَ لَا تَسْلُبْنَا الْيَقِينَ لِطُولِ الْأَمَدِ فِي غَيْبَتِهِ وَ انْقِطَاعِ خَبَرِهِ عَنَّا وَ لَا تُنْسِنَا ذِكْرَهُ وَ انْتِظَارَهُ وَ الْإِيمَانَ وَ قُوَّةَ الْيَقِينِ فِي ظُهُورِهِ وَ الدُّعَاءَ لَهُ وَ الصَّلَاةَ عَلَيْهِ حَتَّى لَا يُقَنِّطَنَا طُولُ غَيْبَتِهِ مِنْ ظُهُورِهِ وَ قِيَامِهِ وَ يَكُونَ يَقِينُنَا فِي ذَلِكَ كَيَقِينِنَا فِي قِيَامِ رَسُولِكَ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم وَ مَا جَاءَ بِهِ مِنْ وَحْيِكَ وَ تَنْزِيلِكَ وَ قَوِّ قُلُوبَنَا عَلَى الْإِيمَانِ بِهِ حَتَّى تَسْلُكَ بِنَا عَلَى يَدِهِ مِنْهَاجَ الْهُدَى وَ الْحُجَّةَ الْعُظْمَى وَ الطَّرِيقَةَ الْوُسْطَى وَ قَوِّنَا عَلَى طَاعَتِهِ وَ ثَبِّتْنَا عَلَى مُتَابَعَتِهِ وَ اجْعَلْنَا فِي حِزْبِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ أَنْصَارِهِ وَ الرَّاضِينَ بِفِعْلِهِ وَ لَا تَسْلُبْنَا ذَلِكَ فِي حَيَاتِنَا وَ لَا عِنْدَ وَفَاتِنَا حَتَّى تَتَوَفَّانَا وَ نَحْنُ عَلَى ذَلِكَ غَيْرَ شَاكِّينَ وَ لَا نَاكِثِينَ وَ لَا مُرْتَابِينَ وَ لَا مُكَذِّبِينَ اللَّهُمَّ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ أَيِّدْهُ بِالنَّصْرِ وَ انْصُرْ نَاصِرِيهِ وَ اخْذُلْ خَاذِلِيهِ وَ دَمِّرْ عَلَى مَنْ نَصَبَ لَهُ وَ كَذَّبَ بِهِ وَ أَظْهِرْ بِهِ الْحَقَّ وَ أَمِتْ بِهِ الْبَاطِلَ وَ اسْتَنْقِذْ بِهِ عِبَادَكَ الْمُؤْمِنِينَ مِنَ الذُّلِّ وَ انْعَشْ بِهِ الْبِلَادَ وَ اقْتُلْ بِهِ جَبَابِرَةَ الْكُفْرِ وَ اقْصِمْ بِهِ رُءُوسَ الضَّلَالَةِ وَ ذَلِّلْ بِهِ الْجَبَّارِينَ وَ الْكَافِرِينَ وَ أَبِرْ بِهِ الْمُنَافِقِينَ وَ النَّاكِثِينَ وَ جَمِيعَ الْمُخَالِفِينَ وَ الْمُلْحِدِينَ فِي مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا وَ سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا حَتَّى لَا تَدَعَ مِنْهُمْ دَيَّاراً وَ لَا تُبْقِيَ لَهُمْ آثَاراً وَ تُطَهِّرَ مِنْهُمْ بِلَادَكَ وَ اشْفِ مِنْهُمْ صُدُورَ عِبَادِكَ وَ جَدِّدْ بِهِ مَا امْتَحَى مِنْ دِينِكَ وَ أَصْلِحْ بِهِ مَا بُدِّلَ مِنْ حُكْمِكَ وَ غَيِّرْ مِنْ سُنَّتِكَ حَتَّى يَعُودَ دِينُكَ بِهِ وَ عَلَى يَدَيْهِ غَضّاً جَدِيداً صَحِيحاً لَا عِوَجَ فِيهِ وَ لَا بِدْعَةَ مَعَهُ حَتَّى تُطْفِئَ بِعَدْلِهِ نِيرَانَ الْكَافِرِينَ فَإِنَّهُ عَبْدُكَ الَّذِي اسْتَخْلَصْتَهُ لِنَفْسِكَ وَ ارْتَضَيْتَهُ لِنُصْرَةِ نَبِيِّكَ وَ اصْطَفَيْتَهُ بِعِلْمِكَ وَ عَصَمْتَهُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ بَرَّأْتَهُ مِنَ الْعُيُوبِ وَ أَطْلَعْتَهُ عَلَى الْغُيُوبِ وَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِ وَ طَهَّرْتَهُ مِنَ الرِّجْسِ وَ نَقَّيْتَهُ مِنَ الدَّنَسِاللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَى آبَائِهِ الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ وَ عَلَى شِيعَتِهِمُ الْمُنْتَجَبِينَ وَ بَلِّغْهُمْ مِنْ آمَالِهِمْ أَفْضَلَ مَا يَأْمُلُونَ وَ اجْعَلْ ذَلِكَ مِنَّا خَالِصاً مِنْ كُلِّ شَكٍّ وَ شُبْهَةٍ وَ رِيَاءٍ وَ سُمْعَةٍ حَتَّى لَا نُرِيدَ بِهِ غَيْرَكَ وَ لَا نَطْلُبَ بِهِ إِلَّا وَجْهَكَ اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ فَقْدَ نَبِيِّنَا وَ غَيْبَةَ وَلِيِّنَا وَ شِدَّةَ الزَّمَانِ عَلَيْنَا وَ وُقُوعَ الْفِتَنِ بِنَا وَ تَظَاهُرَ الْأَعْدَاءِ عَلَيْنَا وَ كَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ قِلَّةَ

ص: 204

عَدَدِنَا اللَّهُمَّ فَافْرُجْ ذَلِكَ بِفَتْحٍ مِنْكَ تُعَجِّلُهُ وَ نَصْرٍ مِنْكَ تُعِزُّهُ وَ إِمَامِ عَدْلٍ تُظْهِرُهُ إِلَهَ الْحَقِّ رَبَّ الْعَالَمِينَ اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ أَنْ تَأْذَنَ لِوَلِيِّكَ فِي إِظْهَارِ عَدْلِكَ فِي عِبَادِكَ وَ قَتْلِ أَعْدَائِكَ فِي بِلَادِكَ حَتَّى لَا تَدَعَ لِلْجَوْرِ يَا رَبِّ دِعَامَةً إِلَّا قَصَمْتَهَا وَ لَا بِنْيَةً إِلَّا أَفْنَيْتَهَا وَ لَا قُوَّةً إِلَّا أَوْهَنْتَهَا وَ لَا رُكْناً إِلَّا هَدَدْتَهُ وَ لَا حَدّاً إِلَّا فَلَلْتَهُ وَ لَا سِلَاحاً إِلَّا أَكْلَلْتَهُ وَ لَا رَايَةً إِلَّا نَكَّسْتَهَا وَ لَا شُجَاعاً إِلَّا قَتَلْتَهُ وَ لَا جَيْشاً إِلَّا خَذَلْتَهُ وَ ارْمِهِمْ يَا رَبِّ بِحَجَرِكَ الدَّامِغِ وَ اضْرِبْهُمْ بِسَيْفِكَ الْقَاطِعِ وَ بِبَأْسِكَ الَّذِي لَا تَرُدُّهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ وَ عَذِّبْ أَعْدَاءَكَ وَ أَعْدَاءَ دِينِكَ وَ أَعْدَاءَ رَسُولِكَ بِيَدِ وَلِيِّكَ وَ أَيْدِي عِبَادِكَ الْمُؤْمِنِينَ اللَّهُمَّ اكْفِ وَلِيَّكَ وَ حُجَّتَكَ فِي أَرْضِكَ هَوْلَ عَدُوِّهِ وَ كِدْ مَنْ كَادَهُ وَ امْكُرْ بِمَنْ مَكَرَ بِهِ وَ اجْعَلْ دَائِرَةَ السَّوْءِ عَلَى مَنْ أَرَادَ بِهِ سُوءاً وَ اقْطَعْ عَنْهُ مَادَّتَهُمْ وَ أَرْعِبْ لَهُ قُلُوبَهُمْ وَ زَلْزِلْ لَهُ أَقْدَامَهُمْ وَ خُذْهُمْ جَهْرَةً وَ بَغْتَةً وَ شَدِّدْ عَلَيْهِمْ عِقَابَكَ وَ أَخْزِهِمْ فِي عِبَادِكَ وَ الْعَنْهُمْ فِي بِلَادِكَ وَ أَسْكِنْهُمْ أَسْفَلَ نَارِكَ وَ أَحِطْ بِهِمْ أَشَدَّ عَذَابِكَ وَ أَصْلِهِمْ نَاراً وَ احْشُ قُبُورَ مَوْتَاهُمْ نَاراً وَ أَصْلِهِمْ حَرَّ نَارِكَ فَإِنَّهُمْ أَضاعُوا الصَّلاةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَواتِ وَ أَذَلُّوا عِبَادَكَ اللَّهُمَّ وَ أَحْيِ بِوَلِيِّكَ الْقُرْآنَ وَ أَرِنَا نُورَهُ سَرْمَداً لَا ظُلْمَةَ فِيهِ وَ أَحْيِ بِهِ الْقُلُوبَ الْمَيْتَةَ وَ اشْفِ بِهِ الصُّدُورَ الْوَغِرَةَ وَ اجْمَعْ بِهِ الْأَهْوَاءَ الْمُخْتَلِفَةَ عَلَى الْحَقِّ وَ أَقِمْ بِهِ الْحُدُودَ الْمُعَطَّلَةَ وَ الْأَحْكَامَ الْمُهْمَلَةَ حَتَّى لَا يَبْقَى حَقٌّ إِلَّا ظَهَرَ وَ لَا عَدْلٌ إِلَّا زَهَرَ وَ اجْعَلْنَا يَا رَبِّ مِنْ أَعْوَانِهِ وَ مُقَوِّي سُلْطَانِهِ وَ الْمُؤْتَمِرِينَ لِأَمْرِهِ وَ الرَّاضِينَ بِفِعْلِهِ وَ الْمُسَلِّمِينَ لِأَحْكَامِهِ وَ مِمَّنْ لَا حَاجَةَ لَهُ بِهِ إِلَى التَّقِيَّةِ مِنْ خَلْقِكَ أَنْتَ يَا رَبِّ الَّذِي تَكْشِفُ السُّوءَ وَ تُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاكَ وَ تُنَجِّي مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ فَاكْشِفْ يَا رَبِّ الضُّرَّ عَنْ وَلِيِّكَ وَ اجْعَلْهُ خَلِيفَةً فِي أَرْضِكَ كَمَا ضَمِنْتَ لَهُ اللَّهُمَّ وَ لَا تَجْعَلْنِي مِنْ خُصَمَاءِ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَجْعَلْنِي مِنْ أَعْدَاءِ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَجْعَلْنِي مِنْ أَهْلِ الْحَنَقِ وَ الْغَيْظِ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ فَإِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ ذَلِكَ فَأَعِذْنِي وَ أَسْتَجِيرُ بِكَ فَأَجِرْنِي اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِي بِهِمْ فَائِزاً عِنْدَكَ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ.(1)

ص: 205

ص: 206

دورتر و به اخلاص و تقرب نزديک تر است). و بدانيد هر كسی از شما كه در اين زمان، نماز واجبش را در وقتش به جماعت گزارد و از دشمنش پنهان كند و آن را تمام و كامل به جا آورد، خدا براى او ثواب پنجاه نماز واجب به جماعت گزارده بنويسد و كسى كه از شما نماز واجبش را فرادى و در وقتش بخواند و درست و كامل به جا آورد، و از دشمنش پنهان كند، خداى عزوجل ثواب بيست و پنج نماز واجب فرادى برايش بنويسد، و هر كسی از شما كه يک نماز نافله را در وقتش بخواند و كامل ادا كند، خدا براى او ثواب ده نماز نافله نويسد. و آنكه از شما كار نيكى انجام دهد، خداى عزوجل براى او به جاى آن بيست حسنه نويسد و حسنات مؤمن از شما را خداى عزوجل چند برابر كند، اگر حسن عمل داشته باشد و نسبت به دين و امام و جان خود به تقيه معتقد باشد و زبان خود را نگه دارد، همانا خداى عز وجل كريم است.»

من عرض كردم: قربانتان گردم! به خدا كه شما مرا به عمل تشویق فرموده و برانگیختید؛ ولى من دوست دارم بدانم دلیلش چیست كه اعمال ما از اعمال اصحاب امامى كه آشكار باشد، در زمان دولت حق، بهتر است، با وجود اینكه همه یک دین داریم؟ فرمودند:

«زيرا شما در وارد شدن به دين خداى عز وجل و انجام دادن نماز و روزه و حج و هر كار خير و دانشى بر ايشان سبقت داريد، و نيز نسبت به عبادت خداى متعال در پنهانى از دشمن با امام پنهان سبقت داريد، در حالى كه مطيع او هستيد و مثل او صبر مى كنيد، و در انتظار دولت حق مى باشيد، و درباره ی امام و جان خود از سلاطين ستمگر، ترس داريد، حق امام (چون منصب امامت و خمس) و حقوق خود را (مانند زكات و خراج) در دست ستمگران مى بينيد كه از شما باز مى گيرند و شما را به كسب و زراعت در دنيا و طلب روزى ناچار مى كنند، علاوه بر موضوع صبر شما نسبت به دين و عبادتتان و اطاعت از امام و ترس از دشمنتان، بدين جهات است كه خداى عز وجل ثواب اعمال شما را چند برابر فرموده است، گوارا باد بر شما.»

عرض كردم: قربانتان گردم! پس در صورتى كه ما در زمان امامت شما و فرمانبردارى از شما نیكوكارتر و با ثواب بیشتر از اصحاب دولت حق و عدالت باشیم، به نظر شما چرا آرزو كنیم كه از اصحاب حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ باشیم و حق ظاهر شود؟ فرمودند:

ص: 208

«سبحان اللّه!! شما دوست نداريد كه خداى تبارك و تعالى، حق و عدالت را در بلاد، ظاهر كند؟ و وحدت كلمه پديد آورد؟ و ميان دل هاى پراكنده، الفت دهد؟ و مردم، خدا را در روى زمينش نافرمانى نكنند؟ و حدود خدا در ميان خلقش، اجرا شود و خدا، حق را به اهلش برگرداند تا حق، آشكار شود و از ترسِ هيچ يک از مردم، حق پوشيده نگردد، (اينها نتائجى است بسيار بزرگ و سودمند براى همگان كه از ظهور امام زمان و برقرارى دولت حق به دست مى آيد و چگونه مى شود كه مسلمان اين آرزو را نداشته باشد) هان به خدا، اى عمار! هر كدام از شما (شيعيان) بر اين حالى كه اكنون داريد (عبادت با خوف و تقيه و انتظار) بميرد از بسيارى از شهدای بدر و احد بهتر و برتر است، پس مژده باد شما را »(1)

حضرت رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز فرمودند:

«...هر كه بميرد و امامان را نشناسد و به نام خودشان و پدرانشان از آنها پيروى نكند به مرگ جاهليت مرده است، و از دين آنها ورع و عفت و راستى و صلاح و

ص: 209

كوشش و اداء امانت به نیک و بد و طول سجود و شب زنده دارى و دورى ازمحارم و انتظار فرج است با صبر، و خوش همصحبتى و خوش همسايگى و احسان كردن و بى آزارى و گشاده روئى و نصيحت و مهربانى به مؤمنان.»(1)

جابر جعفى هم روایت می كند كه بعد از خاتمه ی اعمال حج، با جمعى به خدمت امام محمد باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ رسیدیم و با حضرتش وداع نموده و عرض كردیم: یا ابن رسول اللّه! وصیتى به ما بفرمائید! فرمودند:

«باید اقوياى شما به ضعفا كمک كنند، و اغنياى شما از فقرا دلجویى نمايند، و هر مردى از شما برای برادر دينی اش مانند خود خیرخواهی كند (آنچه براى خود می خواهد براى او نيز بخواهد) و اسرار ما را از نااهلان مخفى داريد، و مردم را بر گردن هاى ما مسلط نكنيد، به گفته هاى ما و آنچه از ما به شما می رسانند توجه كنيد، اگر ديديد موافق قرآن است، آن را بپذيريد، و چنانچه آن را موافق قرآن نيافتيد، از نظر بياندازيد (يعنى اگر موافق قرآن بود كلام ماست و گر نه از ما نيست و مجعول است). و اگر مطلب بر شما مشتبه گشت، درباره ی آن تصميمى نگيريد و آن را به ما عرضه داريد تا همان طور كه براى شما بيان كرده اند تشريح كنيم. اگر شما چنين بوديد كه به شما سفارش كرده ايم و از اين حدود تجاوز نكنيد و پيش از ظهور قیام کننده ی ما، كسى از شما بميرد، شهيد از دنيا رفته است. و هر كسی او را درک كند و در ركاب او كشته شود، ثواب دو شهيد دارد، و هر كه در ركاب او يكى از دشمنان ما را به قتل رساند ثواب بيست شهيد خواهد داشت.»(2)

ص: 210

و حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ در کلامی بس مهم فرمودند:

«آيا شما را از چيزى مطلع نگردانم كه خداوند، عمل بندگانش را جز به وسيله ی آن نمی پذيرد؟ من گفتم: بفرمایيد آن چيست؟ فرمودند: آن، گواهىدادن است به يگانگى خدا و رسالت محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و اعتقاد به آنچه خدا فرموده و دوستى ما و بيزارى از دشمنان ما ائمه، و این بیزاری منحصر است فقط به دشمنان ما ائمه نه دیگران و تسليم در برابر ما و پارسائى و كوشش در امر دين و صبر و انتظار براى ظهور قیام کننده ی ما عَلَيْهِ السَّلاَمُ.آنگاه فرمودند: ما را دولتى است كه هر گاه خداوند بخواهد آن را بر سر کار مى آورد. سپس افزودند: هر كسی مشتاق است كه از ياران قائم ما باشد، بايد منتظر ظهور او باشد و پرهيز كارى پيشه سازد و داراى اخلاق نيكو باشد و بدين گونه انتظار آن روز را كشد. اگر در اين حالت بميرد و بعد از مرگ او، مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ قيام نمايد، ثواب كسى را دارد كه آن حضرت را درک كرده است. پس سعى كنيد و منتظر باشيد، خوش به حال شما اى مردمى كه خداوند، شما را مشمول رحمت خود گردانيده است.»(1)

عبداللّه بن سنان روایت نموده كه امام محمد باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«خداوند بر خلاف وقتى كه تعيين كنندگان وقت (ظهور امام زمان) معين كرده اند، عمل مى كند! پرچم قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ همان پرچم رسول خداست كه جبرئيل در روز جنگِ بدر از آسمان آورد و آن را در ميدان جنگ به اهتزازدرآورد. آنگاه امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: به خدا قسم! اين پرچم از پنبه و كتان و ابريشم و حرير نيست. عرض كردم: پس از چيست؟ فرمودند: از برگ درخت بهشت است. پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم در جنگ آن را برافراشتند؛ سپس پيچيده و به دست على عَلَيْهِ السَّلاَمُ دادند و پيوسته نزد آن حضرت بود تا اينكه در روز جنگ جمل، حضرت آن را برافراشته نمود و خدا او را پيروز گردانيد. آنگاه حضرت على عَلَيْهِ السَّلاَمُ آن را پيچيدند و هميشه نزد ما بوده و هست و ديگر هيچ كسی آن را نمى گشايد تا اينكه قیام کننده ی ما قيام كند. وقتى او قيام نمود آن را به اهتزاز در مى آورد و هر كسی در شرق و غرب عالم باشد آن را مى بيند. رعب و ترس از او يک ماه زودتر از پيش روى و چپ و راست او رفته و در دل ها جاى مى گيرد، آنگاه فرمودند: او به خونخواهى پدرانش قيام مى كند و سخت خشمگين است و از اينكه خداوند بر اين خلق غضب نموده متأسف مى باشد. او پيراهن پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را كه در جنگ احد پوشيده بودند را به تن دارد و عمامه و زره پيغمبر را كه به قامت وى سازگار است مى پوشد، و ذو الفقار، شمشير پيغمبر را هم در دست دارد؛ سپس شمشير مى كشد و هشت ماه از كشته ی بی دينان پشته ها مى سازد.او نخست از بنى شيبه شروع مى كند، دست آنها را می برد و به كعبه مى آويزد و جارچى او اعلام مى كند كه اينان دزدان خانه خدايند. آنگاه به قريش حمله مى آورد، شمشير آنها را مى گيرد و با ضرب شمشير سيرابشان مى گرداند. او قيام نمى كند مگر بعد از آنكه، دشمنانش دو فرمان، يكى در بصره و ديگرى در كوفه مبنى بر بيزارى از امير

ص: 212

المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ بخوانند!»(1)ابوعلىّ بن همّام گوید: از محمّد بن عثمان؛ وکیل دوم امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ در غیبت صغری شنیدم كه مى گفت: از پدرم عثمان بن سعید؛ اولین وکیل امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ در غیبت صغری شنیدم كه مى گفت: من نزد امام عسكری عَلَيْهِ السَّلاَمُ بودم كه از آن حضرت درباره ی خبرى كه از پدران بزرگوارشان روایت شده است پرسش كردند و آن این بود که" زمین از حجّت الهى بر خلایق تا روز قیامت خالى نمى ماند و كسى كه بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت درگذشته است." امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: این، حقّ است همچنان كه روزِ روشن، حقّ است. گفتند: اى فرزند رسول خدا! حجّت و امامِ پس از شما كیست؟ فرمودند:

«فرزندم محمّد (سلام اللّه علیه)، او امام و حجّت پس از من است، كسى كه بميرد و او را نشناسد به مرگ جاهليّت درگذشته است. آگاه باشيد! براى او غيبتى است كه نادانان در آن، سرگردان شوند و مبطلان در آن، هلاک گردند و كسانى كه براى ظهور، وقت، معيّن كنند دروغ گويند؛ سپس خروج مى كند و گويا به پرچم هاى سپيدى مى نگرم كه بر بالاى سر او در نجف ِكوفه در اهتزاز است.»(2)

ص: 213

صقر بن أبى دلف نیز گوید: از امام جواد عَلَيْهِ السَّلاَمُ شنیدم كه مى فرمودند:

«امام پس از من فرزندم على است، دستور او دستور من و سخن او سخن من و طاعت او طاعت من است و امام پس از او فرزندش حسن است، دستور او دستور پدرش و سخن او سخن پدرش و طاعت او طاعت پدرش باشد، سپس سكوت كردند. گفتم:اى فرزند رسول خدا! امام پس از حسن كيست؟ پس آن حضرت به شدّت گريسته و سپس فرمودند: پس از حسن فرزندش قیام کننده ی به حقّ، امام منتظَر است. گفتم:اى فرزند رسول خدا! چرا او را قائم مى گويند؟ فرمودند: زيرا او پس از آنكه يادش از بين برود و اكثر معتقدين بهامامتش مرتدّ شوند قيام مى كند، گفتم: چرا او را منتظَر مى گويند؟ فرمودند: زيرا ايّام غيبتش زياد شود و مدّتش طولانى گردد و مخلصان در انتظار قيامش باشند و شكّاكان انكارش كنند، و منكران يادش را استهزاء كنند، و تعيين كنندگان وقت ظهورش، دروغ گويند، و شتاب كنندگان ظهورش در غيبت او هلاک شوند، و تسليم شوندگان در آن نجات يابند.»(1)

ابوبصیر هم گوید از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره ی امام قیام کننده عَلَيْهِ السَّلاَمُ پرسیدم؛ پس فرمودند:

«آنهایی که برای ظهور، وقت تعیین می کنند دروغ می گویند. ما اهل بیت هرگز وقتی تعیین نمی کنیم. سپس فرمودند: حتما خدا زمانی را که تعيين كنندگان

ص: 214

وقت، معلوم مى كنند خلاف كند. »(1)

فضیل بن یسار نیز از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده گوید: به آن حضرت عرض كردم: آیا این امر وقت معینى دارد؟ فرمودند:

«كسانى كه وقت معيّن مى كنند دروغ مى گويند، كسانى كه وقت تعيين مى كنند دروغ مى گويند، همانا موسى عَلَيْهِ السَّلاَمُ هنگامى كه به دعوت پروردگار خود بيرون شد به قومش سى روز وعده داد، و هنگامى كه خداوند بر آن سى روز ده روز افزود، قوم او گفتند: موسى با ما خلاف وعده كرد، پس كردند آنچه كردند؛ پس هر گاه ما حديثى را براى شما بازگو كرديم و طبق آنچه براى شما گفته ايم پيش آمد شما بگوئيد: خداوند راست فرموده است، و هر گاه حديثى را براى شما بازگو كرديم و خلاف آنچه گفته ايم پيش آمد (در آن بداء شد) باز شمابگوئيد، خداوند راست فرموده است، كه دو بار پاداش داده خواهيد شد.»(2)

مفضل گوید: از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ پرسیدم : آیا از برای قیام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ وقت معلوم معینی هست كه مردم بتوانند بدانند؟ فرمودند:

«هرگز! خداوند وقتی معين نكند كه مردم بدانند.»

مفضل گفت: چگونه ظهور مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ وقت معلوم ندارد؟ امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«چون وقت ظهور، زمانی است كه خدا فرموده: غير ذات اقدس حق، احدی نداند و علم به آن وقت، خاص به خود اوست، و در قرآن گفته است: نزد اوست علم به قيامت، و نگفت نزد غير او هم هست.»

عرض كردم: معنى «یمارون» چیست؟ فرمودند:

«يعنى مردم می گويند " مهدی كى متولد شده؟ و چه کسی او را ديده؟ و

ص: 215

حالا كجاست؟ و چه وقت آشكار مى شود؟" اينها همه عجله در امر خدا و شک در قضاى الهى و دخالت در قدرت اوست اينان كسانى هستند كه در دنيا زيان مى برند و پايان بد از آن كافران است.»

بار دیگر مفضّل، اصرار در سؤال نمود و عرضه داشت: یعنی شما هم نمی توانید وقتی برای ظهور مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ معین كنید؟ فرمودند:

«خیر! نه من می توانم وقتی معين كنم و نه ديگری می داند چه زمانی است، و هر كسی که برای مهدی ما وقتی معین کند، برای خدا در علم او، شریک قرار داده است و مدعی شده که سرّ خدا را می داند در صورتى كه خداوند هر سرّى دارد براى اين مخلوق كه از خدا و اولياء خدا برگشته اند واقع شده است.»(1)

ص: 216

یکی از مهم ترین شرائط ظهور امام عصر "ارواحنا له الفداء و عجل اللّه فرجه" فراهم شدن یاران کارآمد است. یاران، همراهان و همرزمانی توانمند که با فقدانشان، کار حکومت، هدایت و رشد، به سامان نخواهد رسید.

قطعاً و یقینا هر کسی آن هم بدون داشتن خصائص حسنه نمی تواند در زمره یاران حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ باشد. امام كاظم عَلَيْهِ السَّلاَمُ به یکی از یارانشان در همین باره فرموده اند :

«اى ابن بُكَیر! من چیزى به تو مى گویم كه پدرانم آن را مى گفتند" اگر در بین شما به تعداد افراد جنگ بدر بودند قائم ما قیام مى نمود".اى بنده ی خدا! ما مردم را بررسى مى كنیم و مى دانیم مردم چه هستند، بعضى از آنها در دوستى با ما راستگویند و جانشان را براى ما نثار مى سازند، و بعضى از آنها حقیقتى را كه بر زبانشان جارى مى كنند در قلبشان وجود ندارد، و بعضى از آنان همچون چشمى براى دشمنان ما بر علیه ما هستند،كلام ما را مى شنوند و اگر در چیز اندكى از دنیا طمع پیدا كنند از دشمن بر ما دشمن تر مى شوند،چگونه آنان خوشى و شادى را مى بینند در حالى كه چنین صفتى دارند؟ حق، طرفدارانى و باطل نیز پیروان ویژه اى دارد، اهل حق راهشان از اهل باطل جداست، انتظار امر ما را مى كشند و از خدا امید دارند كه بلندى دولت ما را ببینند، آنان پرگو و افشاگر و تهى و خودنما نمى باشند و به واسطه ی پیوندشان به ما كسب معاش نمى كنند، و طمعكار نیستند.خوبان و نیكان امّت، و همچون نورى در تاریكی هاى زمین اند، و نورى در تاریكی هاى فتنه و ستم هستند، و نور هدایت اند

ص: 218

كه روشنایى مى دهند. دوستان خود را از امر خیر منع نمى كنند، و دشمنانشان هم نمى توانند در آنها طمع كنند. اگر نزد آنها كسى از ما به نیكى یاد كند،خشنود و شادمان شوند، و دلهایشان آرام مى گیرد و چهره هایشان بر افروخته مى گردد، و امّا اگر ما را به زشتى یاد كنند دلهایشان افسرده مى شود، پوست بدنشان مى لرزد و صورتشان سیاه مى شود، و یاریشان را آشكار مى كنند،آنچه در درون دلهایشان است ظاهر كنند، دامن همت بالا زده و پا در جاى پاى ما مى گذارند و به فرمان ما عمل مى كنند و پارسایى و ترک دنیا از صورت هاى آنان مشاهده مى شود، شب را بر خلاف معمول بین مردم به صبح مى رسانند، و همچنان روز را به خلاف معمولِ مردم به شب مى رسانند، و با راز و نیاز از خداوند تقاضاى اصلاح امت به توسط ما را دارند،كه خداوند ما را وسیله ی رحمت ضعیفان و توده ی مردم قرار دهد.اى عبد اللّه! آنان شیعیان ما و از ما و حزب مایند، و آنان اهل ولایت ما هستند.»(1)

آری! ایشان صالحینی هستند که هرکجا باشند خدا برای یاری امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ جمعشان می کند.

امام سجاد عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره ی این خواص فرموده اند:

«ایشان از بسترهایشان مفقود می شوند( یعنی شبی که فردایش امر ظهور محقق می شود در بستر می خوابند؛ ولی صبح کسی ایشان را در بستر نمی بیند و سَحر، با طی الارض به مکه می روند.) ایشان سیصد و سیزده نفر به تعداد اصحاب بدر اند؛ پس صبح در مکه حاضر می شوند و این همان قول خداست که فرموده: "هرکجا

ص: 219

باشید خداوند جمعتان خواهد کرد".ایشان اصحاب امام قیام کننده اند.»(1)

به هر حال، دانستن ویژگی های یاران حضرت و تلاش در راه کسب آن ویژگی ها، در واقع، تلاش برای زمینه سازی ظهور و فرا رسیدن آن روز مبارک است. بنابر این، آگاهی ازاین ویژگی هایی که در روایات آمده معیاری است که به کمک آن، می توانیم خود را محک بزنیم و بدانیم که آیا در زمره ی یاران آن حضرت قرار داریم یا خیر ؟. این فصل به بیان این ویژگی ها پرداخته است.

نیالوده و در آن حریم امن، جز خداوند، حضور ندارد. نتیجه ی این بینش عمیق، ایمان و تقواست. این دو را هم در چهره ی عبادت ها و راز و نیازشان می توان دید و هم در آیینه ی تلاشی که در طریق عبادت و بندگی حضرت حق دارند.

شب ها را با شب زنده داری سپری می کنند و بر فراز اسب ها، خدا را تسبیح می گویند»(1)

امام علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ شجاعت ایشان را اینگونه توصیف می فرمایند:

« همه شيرانی اند که از بیشه ها خارج شده و اگر اراده کنند، کوه ها را از جا بر می کنند»(1)

و حضرت زین العابدین عَلَيْهِ السَّلاَمُ هم می فرمایند:«دلهایشان چون پاره های آهن شده است»(2)

و امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز می فرمایند:

«به هر کدامشان نیروی چهل مرد داده شده است. اگر به کوه های آهن روی آورند، آنها را قطعه قطعه می کنند»(3)

و باز در مورد شجاعت و دلیری یاران امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ می فرمایند:

«امروز ترس و رعب دشمنانِ ما بر دل دوستان ما افکنده شده و چون امر ما واقع شود و مهدی ما خروج کند، هر کدام از دوستان ما از شیر دلیرتر و از نیزه برّان تر شوند و دشمنان را پایمال کنند و با دستانشان (بدون سلاح) ایشان را بکشند»(4)

ابوبصیر نیز در این باره از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كند كه فرمودند:

«وقتى لوط عَلَيْهِ السَّلاَمُ به قومش مى گفت: "اى كاش در برابر شما توانايى مى داشتم، يا به ركن شديد مأوى مى گرفتم"، آرزو داشت كه توانايى حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ را داشته باشد و با اين كلام استوارى اصحاب او را ياد كرده است؛ زيرا مردى از اصحاب آن حضرت، توانايى چهل مرد را دارد و قلب او از پاره آهن استوارتر است و اگر بر كوه هاى آهن بگذرند آن را بر كنند و شمشيرهاى خود را در نيام نكنند تا آنكه خداى تعالى خشنود گردد.»(5)

ص: 223

«گويا آنان را می نگرم، در شکل و هیأتی یکسان، قد و قامتی برابر و در جمال و برازندگی همانند و لباسشان نیز واحد است».(1)

می خواهی به او ملحق شوی ملحق شو و اگر می خواهی در کرامت پروردگارت مقیم باشی، بمان.»(1)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ هم به مفضل فرمودند:

«ای مفضل، تو و چهل و چهار مرد همراه حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ محشور می شوید، تو در سمت راست مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ امر و نهی می کنی، و مردم در آن روز از تو بیش ازامروز اطاعت و فرمانبرداری می کنند.»(2)

و همان بزرگوار فرمودند:

«حضرت صاحب الزمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ از پشت كعبه به همراه بيست و هفت تن ظهور مى فرمايند كه پانزده تن ایشان از قوم موسى عَلَيْهِ السَّلاَمُ هستند؛ يعنى همانان كه به حق، هدايت مى كردند و به آن توجه داشتند و هفت تن ایشان از اصحاب كهف اند و يوشع بن نون و سلمان و ابودجانه انصارى و مقداد و مالک اشتر. آنان در التزام او و از ياران و فرماندهان سپاه اويند.»(3)

زید شحام از حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ نقل كرد كه فرمودند:

«ارواح مؤمنين، آل محمّد عَلَيْهِم السَّلاَمُ را در كوه هاى رَضوا مشاهده مى كنند و از غذاى آنها می خورند و از آب ايشان مى آشامند و با آنها به صحبت مى پردازند تا هنگامى كه قیام کننده ی ما اهل بيت قيام كند؛ وقتى او قيام كند خداوند آنها را بر مى انگيزاند و مى آيند با او در حالى كه دسته دسته لبيک می گويند. در چنين موقعى ياوه سرايان به شک مى افتند و ادعا کنندگان (ولایت) نابود می شوند و مقربين نجات مى يابند.»(4)

ص: 227

عمّار بن مروان هم گوید: شنیدم كه امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ مى فرمودند:

«به خدا سوگند! از شما پذيرفته مى شود؛ به خدا سوگند! از شما آمرزيده مى گردد. به راستى كه بين شما و بين غبطه خوردن و ديدن شادى و روشنايىِ چشم، فاصله اى نيست مگر اينكه جان به اينجا برسد" و اشاره به حلقوم خود نمودند"؛ سپس فرمودند: به راستى اگر آن لحظه فرا رسد و (بنده ی خدا) در حالت احتضار (و جان سپردن) قرار گيرد، رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم، و اهل بيت ایشان، با حضرت علىّ عَلَيْهِم السَّلاَمُ، و جبرئيل و عزرائيل، نزدش حضور يابند. پس امیرالمؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ نزديک وى آيند و به رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم گويند: اين شخص، ما اهل بيت رسالت را دوست مى داشت، شماهم او را دوست بداريد، رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم بفرمايند:اى جبرئيل! به راستى اين شخص، خدا و رسولش و آل او را دوست مى داشت، پس او را دوست دار و با او مدارا كن. جبرئيل نیز به فرشته ی مرگ گويد: به راستى اين شخص، خدا و رسولش و آل او را دوست مى داشت، او را دوست دار و با او مدارا كن. سپس فرشته ی مرگ، نزد او آيد و گويد:اى بنده خدا! براتِ آزادى خود را دريافت كرده اى؟ امان نامه ی بيزارى خود را گرفته اى؟ در زندگى دنيا به عصمت كبرى چنگ زده اى و بدان تمسّک جُسته ای؟. سپس خداوند عزّ وجلّ، (روح) او را بالا مى برد و آن شخص در همان حال مى گويد: بلى!؛ پس از او پرسند: آن عصمت كبرى چيست؟ پاسخ دهد كه پذيرش ولايت حضرت علىّ بن ابى طالب عَلَيْهِ السَّلاَمُ است. پس به او می گویند: درست گفتى! آنچه را كه از آن مى ترسيدى، خداوند تو را از آن در امان خواهد داشت و آنچه را كه اميد آن داشتى به آن رسيده اى، تو را بشارت باد بر همنشینی با گذشتگان صالح، رفقايى همچون رسول خدا، علىّ مرتضی، فاطمه زهراء، و امامان عَلَيْهِم السَّلاَمُ از فرزندان ايشان.

بعد از آن (روح از بدنش) به آرامى خارج گشته؛ و كفن و حنوط او از بهشت كه همچون مِشک خوشبوى لذّتبخش است، آورده مى شود و او را با اين كفن، تكفين كنند و از اين حنوط، خوشبويش كنند؛ سپس حلّه اى زرد رنگ از حلّه هاى بهشتى بر او بپوشانند. و چون او را در قبر گذارند، خداوند درى از درهاى بهشت برايش بگشايد؛ و روح و ريحان بهشتى بر او وارد شود، سپس قبرش از جلو، راست و چپ به مقدار فاصله ی يک شهر، توسعه و گسترش يابد؛ و به او گفته شود: همانند عروس در رختخواب خود بيارام، تو را بر روح و ريحان، نعمت هاى بهشتى

ص: 228

و پروردگارى غير غضبناک، بشارت باد. سپس در بهشت رضوان (برزخی) به زيارت و ديدار آل محمّد عَلَيْهِم السَّلاَمُ مى رود و از خوردنى هاى ايشان ميل مى كند و از نوشيدنى هايشان مى آشامد؛ و با آنها هم سخن و هم مجلس خواهد بود تا هنگامى كه قیام کننده ی ما اهل بيت ظهور و قيام نمايد، پس چون قيام كند خداوند، ايشان را از قبرها بیرون نمايد و دسته دسته بر حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ لبّيک گويان وارد شوند؛ و در چنين موقعيّتى اهل باطل در ترديد افتند، مخالفان و توهين كنندگان به اهل بيت رسالت (لا ابالى هاى بى دين) نابودگردند؛ و چه بسا افراد اندكى هلاک و مقرّبان نجات يابند؛ و بر همين اساس رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم به امام علىّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده است: تو برادر من هستى، وعده گاه من و تو وادى السلام خواهد بود.»(1)

«خدا را شهرى است که وسعت آن به اندازه مسير چهل روز خورشيد در آنجا گروهى هستند كه هرگز خدا را معصيت نكرده اند و شيطان را نمى شناسند و نمی دانند كه خدا ابليس را آفريده است. ما در هر روز آنها را ملاقات می كنيم و نيازهاى خود را از ما سؤال می كنند و از ما تقاضاى دعا می نمايند. به آنها مى آموزيم و آنها (دائماً) از ما مى پرسند که قیام کننده ی ما كى ظهور خواهد كرد؟.آنها داراى عبادت و كوشش شديدى هستند شهر آنها را درهایى است كه بين هر لنگه درب تا لنگه ی ديگر، صد فرسخ است. اگر آنها را مشاهده كنيد عمل خويش را حقير خواهيد شمرد. يک مرد از آنها يک ماه در سجده است كه سر بر نمی دارد و غذاى آنها تسبيح و لباس ايشان برگ درختان، و پوست چهره هاى آنها می درخشد. وقتى يكى از ما را مشاهده می كنند اطرافش را مى گيرند و از جای پاى او براى بركت بر می دارند. هنگام نماز، صدایى دارند شديدتر از صداى باد تند، درميان آنها گروهى هستند كه تا به حال، سلاح را به زمين نگذاشته اند. در انتظار قائم ما هستند و دعا می كنند که او را مشاهده نمايند. هر كدام از ایشان هزار سال عمر می كند؛ وقتى آنها را مشاهده كنى مجسمه اى از خشوع و تواضع و درخواست نزديكى به خدا را خواهى ديد. وقتى ما ديرتر پيش آنها برويم خيال می كنند اين تأخير از خشم و ناراحتى بوده (و نگران می شوند). پيوسته انتظار آن ساعتى را دارند كه ما بيائيم و نه كسل مى شوند و نه خسته. كتاب خدا را همان طور كه به آنها آموخته ايم می خوانند و در بين آنچه ما به ايشان آموخته ايم چيزهایى است كه اگر بر مردم بخوانند آن را انكار می كنند و نخواهند پذيرفت. وقتى راجع به قرآن سوالی برایشان پیش آید از ما مى پرسند، و زمانی که ما براى آنها توضيح می دهيم با شرح صدر از ما می پذیرند و از شنيدن توضيح ما برای ما طلب طول عمر می كنند كه ما را از دست ندهند و می دانند که منت خدا است بر آنها که ما به ایشان تعليم می دهيم. آنها با امام، وقتى ظهور كند، قيام خواهند كرد و اسلحه داران ايشان جلوتر خواهند بود در حالی که دعا می كنند خداوند آنها را از كسانى قرار دهد كه دين خدا را يارى می كنند، در ميان ايشان پير و جوان وجود دارد. هنگامی که جوانى از ایشان پيرمردى را مشاهده می كند؛ مانند بنده اى در مقابل او مى نشيند و از جاى حركت نمی كند تا به او رخصت دهد. آنها خود به طريقى با امام ارتباط دارند كه خواسته امام را از همه مردم بهتر می دانند و وقتى امام به آنها دستورى می دهد پيوسته آن كار

ص: 230

را انجام می دهند تا خود امام، ايشان را به كار ديگرى مأمور نمايد. اگر آنها به جمعيتى كه بين مشرق و مغرب را فرا گرفته باشند حمله كنند در فاصله يک ساعت همه را از بين مى برند، و آهن در آنها اثر نمى گذارد. داراى شمشيرهایى از آهن هستند اما غير از اين آهن ها، و اگر مردى از ايشان سلاحش را به كوهى فرود آورد آن را دو نيم می كند. امام به همراهى آنها با هند و ديلم، كرد و ترک و روم و بربر و ما بين جابرسا و جابلقا كه دو شهر هستند يكى در مشرق و ديگرى در مغرب جنگ خواهد كرد و با اهل هر دين كه برخورد كنند آنها را دعوت به خدا و دين اسلام و اقرار به محمّد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم می کنند و هر كس، اقرار به اسلام نكند و نپذيرد، او را مى كشند تا هر كه در شرق و غرب و تمام دنيا هست اقرار آورد.»(1)

ص: 231

به شهادت رسید. از گفتار شیخ مفید بر می آید که قنواء به هنگام ورود پدرش نزد عبیداللّه بن زیاد شاهد قطع دو دست و دو پای پدر خود بوده و به کمک دیگران بدن نیمه جان پدر را از دارالاماره بیرون آورده و به خانه منتقل کرده است.(1)

2. ام ایمن؛

اهل حبشه می باشد و نزد حضرت عبداللّه بن عبد المطلب عَلَيْهِ السَّلاَمُ بوده و پس از ایشان به پیامبر اکرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم به ارث رسید و پیامبر اکرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم پس از ازدواج با حضرت خدیجه سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا او را آزاد کردند. سرپرستی دوران کودکی پیامبر اکرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و امام حسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ را به عهده داشت و جزو اولین زنان مهاجر و همسر شهید و مادر شهید می باشد. ام ایمن، بسیار به حضرت فاطمه زهرا سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا علاقه داشته است. در حدیث است که چون حضرت فاطمه سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَابه شهادت رسیدند؛ امّ ایمن، سوگند خورد كه در مدینه نماند؛ زیرا طاقتِ دیدن آن مواضع و محل هایى كه حضرت صدیقه شهیده سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَارا در آنجا دیده بود نداشت، لذا از مدینه خارج شد و به سوى مكّه حركت كرد، در بین راه آب او تمام شد و تشنگى بر او غلبه كرد؛ پس دستان خود را به سوى آسمان بلند كرده و گفت: پروردگارا! من خدمتكار حضرت فاطمه سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَاهستم، آیا مى خواهى مرا به واسطه عطش و در حال تشنگى بمیرانى؟ در این حال، خداوند متعال، دلوى آب از آسمان براى او فرستاد و او از آن آب نوشید و هفت سال از آب و غذا بى نیاز گردید، و مردم او را در روز بسیار گرم به دنبال كارهایى مى فرستادند؛ ولى او هرگز تشنه نمى شد.(2)

3. حبابه ی والبیه؛

بانویی است از اصحاب رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم که تا زمان حضرت رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ زنده بود. طبق روایتی وی از حضرت امام علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ نشانه ی امامت خواست؛ پس امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ سنگ کوچکی از او طلب کرده و آن را با خاتم خود مهر زدند به صورتی که جای مُهر به صورت برجسته بر سنگ حک شد؛ پس حضرت توضیح دادند که هر کسی مدعی امامت شد اگر بر این کار توانا باشد امام مفترض الطاعه است از این رو حبابه پس از شهادت هر امامی نزد امام بعدی می رفت و آنان مهر خود را بر همان سنگ می زدند و اثر آن نقش می بست، نوبت که به امام رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ رسید، حضرت نیز چنین کردند. حبابه نه ماه پس از شهادت امام رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ زنده بود و پس از آن بدرود حیات گفت.او از زنان والامقامی است که دوره زندگی هشت امام معصوم را درک کرد و پیوسته مورد لطف و عنایت ایشان

ص: 233

قرار داشت، در یک یا دو نوبت به وسیله امام زین العابدین و امام رضا عَلَيْهِما السَّلاَمُ جوانی اش به او بازگردانده شد. روایت شده است که وقتی حبابه به خدمت امام زین العابدین عَلَيْهِ السَّلاَمُ رسید، صد و سیزده سال از عمرش سپری شده بود، حضرت با انگشت سبابه خود اشاره ای کردند و جوانی اش بازگشت.(1)

4. زبیده؛

دختر جعفر و نوه ی منصور دوانیقی است که به چهار واسطه به عبداللّه بن عباس می رسد. او مدتی همسر هارون خلیفه ی عباسی بود و امین فرزند او می باشد و وقتی که هارون متوجه مذهب او شد او را طلاق داد. با وجود رشد در خاندان بنی عباس ولی وی شیعه بوده است. زبیده کارهای خدماتی بسیاری داشت که یکی آبرسانی به عرفات است، همچنین نوشته اند وی صد کنیز داشت که پیوسته مشغول حفظ قرآن بودند و همیشه از محل سکونت او صدای تلاوت قرآن شنیده می شد.(2)

5. سمیه؛

همسر یاسر و مادر عمار و اولین شهیده در راه اسلام است. وی هفتمین نفری بود که به اسلام گروید و بدین سبب، دشمن سخت به خشم آمده و بدترین شکنجه ها را بر او روا داشت، او و شوهرش یاسر در دام ابوجهل گرفتار آمدند و او نخست آنها را اجبار کرد که پیامبر خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را دشنام دهند؛ اما آنها حاضر به چنین کاری نشدند، او نیز زره آهنی به سمیه و یاسر پوشانید و آنها را در آفتاب سوزان نگه داشت. پیامبر خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم که گاه از کنارشان عبور می کردند، آنها را به صبر و مقاومت، سفارش می کردند و می فرمودند: ای خاندان یاسر! صبر پیشه سازید که وعده گاه شما بهشت است، سرانجام ابوجهل بر هر یک ضربتی وارد ساخت و ایشان را به شهادت رساند پس رحلت کرد در حالی که پیر بود و او اولین زن شهید در راه اسلام است.(3)

خداوند این زن را به پاداش صبر و مجاهدتی که در راه اعتلای اسلام نشان داد و بدترین شکنجه را از دشمن خدا تحمل کرد، در ایام ظهور مهدی آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ زنده خواهد کرد تا تحقق وعده ی الهی را ببیند و در لشکر ولی خدا به یاوران آن حضرت خدمت کند.

ص: 234

6. ام خالد احمسیه؛

شاید مقصود ام خالد مقطوعة الید (دست بریده) باشد که یوسف بن عمر، پس از به شهادت رساندن زید بن علی در کوفه، دست او را به جرم شیعه بودن قطع کرد. در کتاب رجال کشی درباره شخصیت و مقام این زن فداکار از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ، مطالبی ذکر شده است. بسیار شجاع و اهل برائت از دشمنان اهلبیت عَلَيْهِم السَّلاَمُ بوده است.

ابوبصیر گوید: در خدمت امام صادق نشسته بودیم که ام خالد مقطوعة الید از راه رسید، حضرت فرمودند: ای ابابصیر، آیا میل داری که کلام امّ خالد را بشنوی؟ من عرض کردم: آری ای فرزند رسول خدا! با شنیدن آن شادمان می گردم. در همان موقع ام خالد به خدمت امام آمد و سخن گفت، دیدم وی در کمال فصاحت و بلاغت صحبت می کند پس از امام درباره آن دو (یعنى اولی و دومی) پرسید؟ حضرت به آن زن فرمودند: دوستشان بدار، ام خالد گفت: هر گاه من پروردگارم را دیدار كردم بگویم: كه شما به من دستور داده اید که دوستشان بدارم؟ فرمودند: آرى! (او که فهمیده بود امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ از روی تقیه چنین پاسخی داده اند از راه دیگری وارد شد و )گفت: این شخص كه روى تُشک دركنار شما نشسته (یعنى ابوبصیر) به من دستور می دهد كه از آنان بیزارى جویم، و كثیر النوا (كه یكى از بزرگان زیدیه بوده) به من دستور می دهد که آن دو را دوست بدارم، پس كدامیک از این دو نفر در نزد شما بهترند و شما بیشتر او را دوست دارید؟ حضرت فرمودند: به خدا سوگند! این مرد در پیش من محبوب تر از كثیر النوا و یاران او است...»(1)

7. ام سعید؛

از اصحاب امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ و از روات کتاب کامل الزیارات است.

8. صبانه؛

در زمان فرعون زندگی می کرد و پیرو حضرت موسی عَلَيْهِ السَّلاَمُ بوده است و جریان ایشان را شیعه و سنی به این مضمون نقل کردند که او را به همراه فرزندانش در تنور انداختند. وی همسر "حزقیل" پسر عموی فرعون و شغلش آرایشگری دختر فرعون

ص: 235

بوده است. او همانند شوهرش به پیامبر زمان خود، حضرت موسی، ایمان آورده بود امّا همچنان ایمان خود را پنهان می کرد. روزی وی مشغول آرایش دختر فرعون بود که شانه از دستش افتاد و بی اختیار نام خدا را بر زبان جاری ساخت، دختر فرعون گفت: آیا نام پدر مرا بر زبان آوردی؟ گفت: نه! بلکه نام کسی را بر زبان آوردم که پدر تو را آفریده است، دختر فرعون ماجرا را نزد پدر بازگو کرد و فرعون صبانه را احضار کرد و گفت: مگر به خدایی من اعتراف نداری؟گفت: هرگز! من از خدای حقیقی دست نمی کشم و تو را پرستش نمی کنم. فرعون دستور داد تا تنور مسی برافروختند و همه بچه های آن زن را در حضورش در آتش افکندند، چون نوبت به طفل شیرخوارش رسید، صبانه می خواست به ظاهر از دین، برائت جوید که کودک شیرخوارش به زبان آمد و گفت: مادر! صبر کن که تو بر حق هستی! فرعونیان، آن زن و بچه شیرخوارش را در آتش افکنده، سوزاندند و خداوند در اثر صبر و تحمل آن زن در راه دین، او را در دولت امام عصر عَلَيْهِ السَّلاَمُ زنده می گرداند تا هم به آن حضرت خدمت کند و هم انتقام خود را از فرعونیان بگیرد.در خبر است که چون پیامبر اکرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را به اسراء بردند، در مسیر به بوی خوشی برخورد کردند پس ازجبرئیل عَلَيْهِ السَّلاَمُ سوال کردند: این بوی خوش از کجا و از کیست؟ پاسخ داد: این بوی خوش از قبر آن زن آرایشگر و دو فرزند و شوهر او است.(1)

9. ام خالد جهنیه؛

مطلبی درباره اش یافت نشد.

به هر حال اینان که مجموعه ای از فضیلت ها و خوبی ها هستند به گِرد حجت زمان، پروانه وار، طواف کنند و آن یگانه ی دوران را در راه رسیدن به هدف والایش یاری رساند. ما درماندگان نیز از حضرت باری تعالی می خواهیم که به فضل و کرمش، ما را نیز در زمره ی این نیکان قرار دهد؛ همان هایی که چشم شان به طلعت رشیده ی حجت خدا روشن و قلبشان به دولت کریمه او خرسند می شود. آمین رب العالمین

ص: 236

تشکیل حکومت و دولتی که حضرت حجت بن الحسنf در پی تأسیس آن هستند و عدالتی که آن بزرگوار، در عالم منتشر خواهند نمود، آن هم با وجود آنکه پیش از آن، همه ی عالم را ظلم و بی عدالتی فراگرفته و مردم سرتاسر گیتی به خُلق های ناشایست خو گرفته اند کاری سهل و آسان نخواهد بود و قطعا صالحین در این راه خون دلها خواهند خورد.

مفضّل بن عمر گوید: در حضور امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ از مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ یاد شد، عرض كردم: من امیدوارم كه كار او به آسانى صورت پذیرد، پس شنیدم از آن حضرت كه فرمودند:

«آن امر واقع نخواهد شد تا آنكه (شدائد و مشكلات به پايه اى برسد كه) خون بسته شده و عرق را (از خويشتن) بزدائيد.»(1)

موسى بن بكر واسطى نیز از بشیر نبّال روایت كرده كه گفت: هنگامى كه به مدینه رسیدم به امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض كردم: سنی ها مى گویند كه مهدى اگر قیام كند كارها به خودى خود براى او برقرار مى شود و به اندازه حجامتى خون نمى ریزد، آن حضرت فرمودند:

«هرگز چنين نيست، سوگند به آنكه جانم به دست اوست! اگر كارها به خودى خود براى كسى برقرار و رو به راه مى شد مسلّما براى رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم آنگاه كه دندان هاى پيشين آن حضرت شكست و صورتش را زخم رسيد درست مى شد، نه! هرگز!

ص: 238

سوگند به آنكه جان من به دست اوست (چنين نخواهد شد) تا آنكه ما و شما، عرق و خون بسته شده را پاک كنيم؛ سپس آن حضرت، پيشانى خود را به عنوان نمودار آن حالت، پاک كردند»(1)

مفضّل بن عمر هم گوید: در طواف کعبه نزد امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ بودم؛ پس به سوى من نگریسته و به من فرمودند:اى مفضّل! چرا تو را اندوهگین و رنگ برگشته مى بینم؟! عرض كردم: فدایتان شوم! به وضع بنی عبّاس مى نگرم و به آنچه از این حكومت و قدرت و جبروت، كه در اختیارشان است، كه اگر آنها براى شما فراهم بود؛ مسلّما ما نیز در آن همراه شما مى بودیم. امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«اى مفضّل! بدان كه اگر چنان مى شد چيزى (در كار) نبود جز پرداختن به كار سياست در شب و تدبير امور و در گيرودار كار مردم بودن در روز، و خوردن غذاى ناگوار و پوشيدن جامه خشن همانند امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ که در غير اين صورت، آتش (در انتظارمان) بود، پس آن كار از ما روى برتافت و بگرديد، و ما اكنون مى توانيم بخوريم و بياشاميم، آيا تو اين چنين ديده اى كه خداوند ستمى را نعمت قرار دهد؟!»(2)

آری! حتی عده ی زیادی با دیدن روش و سنت امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ در اداره ی حکومت، دست از اعتقاد خویش کشیده و در مقابل حضرتش شمشیر می کشند با وجودی که پیش از آن، خود، منتظر آمدن مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ بوده اند.

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«هنگامى كه مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ خروج كند كسانى كه خود را از اهل اين امر مى پنداشته اند

ص: 239

(یا کسانی که مردم، ایشان را از خاندان آن حضرت و منسوبان ایشان می دانسته اند) از اين امر خارج خواهند شد و در سلک خورشیدپرستان و ماه پرستان داخل می شوند و (به عكس) افرادى چون خورشيد پرستان و ماه پرستان، این امر را پذیرفته و داخل آن مى گردند!.»(1)

و فضیل بن یسار گوید: شنیدم که امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ مى فرمودند:

«مهدی ما چون قيام كند، از جهل مردم، شديدتر از آنچه رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم با آن از سوى نادانان عصر جاهليّت روبرو شدند مواجه خواهند شد، راوی گوید : عرض كردم: اين چگونه ممكن است؟ فرمودند: همانا رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم در حالى به سوى مردم مبعوث شدند كه آنان سنگ و كلوخ و چوب هاى تراشيده و مجسّمه هاى چوبين را مى پرستيدند؛ ولی قیام کننده ی ما چون قيام كند در حالى به سوى مردم مى آيد كه جملگى، كتاب خدا را بر عليه او تأويل مى كنند و بر ضد او به واسطه ی قرآن، احتجاج مى نمايند! سپس فرمودند: بدانيد به خدا سوگند كه موج دادگسترى او بدان گونه كه گرما و سرما نفوذ مى كند تا درون خانه هاى آنان راه خواهد يافت.»(2)

و امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ در ضمن حدیثی به ابوجارود فرمودند:

«...شانزده هزار تن از بَتَریه (زیدیه ای هستند که ابابکر و عمر را دوست دارند) كه مسلح بوده و قاریان قرآن و فقهاء در دین اند و از کثرتِ سجده، پیشانی آنها زخم شده و لباسهایشان مندرس گشته ونفاق تمام وجودشان را پركرده است، به حضرت می گویند: "ای فرزند فاطمه! بر گرد كه ما نیازی به تو نداریم! " آنگاه حضرت در عصر روز دوشنبه در پشت نجف تا شب، تمامی آنها را به سرعت می كشد و هیچ یک از آنان، جان سالم به در نمی برد، و این در حالی است که اصحاب آن حضرت

ص: 240

هیچ یک آسیبی نمی بینند...»(1)و امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«زمانی که حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ در نجفِ کوفه، ظاهر شود، اهل کوفه بر او خروج می کنند در حالی که مصحف ها و کتاب های دینیشان را بر دوش دارند و در اطرافِ نیزه ها شعار دهند 646221 یا 247. (2)

پس می گویند : ای فرزند فاطمه! ما به تو نیازی نداریم. ما شما را امتحان کردیم و در شما خیری نیافتیم. از همانجایی که آمده اید بازگردید. پس همه ی آنها را می کشد و هیچ کدام نجات نمی یابند؛ حتی کسی نمی ماند که خبر کشته شدن آنها را ببرد.»(3)

مردم در آن روز دچار امتحانهای سختی خواهند شد تا فقط خوبان و صالحان در حکومت آن عزیز، به مکنت و دولت دست یابند.

اسحاق بن عمار از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ نقل کند که فرمودند:

«چون حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ به مدینه بیایند و بخواهند که دیواری که بر قبر (آن دو نفر ظالم) است را خراب کنند، خداوند بادی شدید به همراه صاعقه های سهمگین نازل کند به حدی که مردم بگویند علت این وقایع، همین عمل آقاست؛ پس اصحاب آن حضرت از اطرافش پراکنده شوند تا جایی که احدی با او نماند! پس خودِ آن حضرت، کلنگ را به دست می گیرند و خود، اولین ضربه را می زنند؛ چون اصحاب آن حضرت، این صحنه را ببینند، یکی یکی باز می گردند و در آن روز، ملاک فضیلت ایشان در آن است که کدامیک زودتر باز می گردند.پس دیوار قبر آن دو را خراب کنند و هر دو را تر و تازه از خاک بیرون کشند؛ پس مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ آن دو را

ص: 241

لعنت کرده و از ایشان بیزاری جوید و به دارشان آویخته و سپس بدن نحسشان را به آتش بسوزاند و خاکسترشان را بر باد دهد.»(1)درباره علائم الظهور در روایات آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ، مطالب فراوانی رسیده است؛ اما باید گفت که ائمه عَلَيْهِم السَّلاَمُ فرموده اند: ممکن است در باب همه ی این علائم، بداء حاصل شود؛ یعنی بر خلاف باور عمومی که منتظر علائم الظهور اند؛ هیچگاه این علامت ها واقع نشود و خدا امر ولیش را بدون حدوثِ آن علامت ها اصلاح کند و فرجش را مقدر فرماید. پس باید منتظر خود امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ بود نه چشم به راهِ علائم الظهور.

ابوهاشم جعفرى می گوید: در محضر امام جواد عَلَيْهِ السَّلاَمُ بودیم و سخن از سفیانى به میان آمد و آنچه در روایات آمده كه كار او از حتمیات است. من به آن حضرت عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض كردم: آیا خدا را در امور حتمى بدائى پدید مى آید؟ فرمودند: بله.! به آن حضرت عرض كردیم: پس با این ترتیب ما مى ترسیم خدا در مورد اصل ظهور مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز بداء کند. فرمودند:

«قطعاً قائم از وعده هاست؛ سپس با استناد به آیه نهم سوره مبارکه آل عمران فرمودند: «خداوند خلاف وعده خود رفتار نمى كند»(2)

منظور امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ این است که علائم الظهوری چون سفیانی، وعید الهی اند و وعید یعنی تهدید به آمدن عقوبتی در آینده؛ پس اگر خدا به این وعید و تهدیدش عمل نکند، فضل و رحمت اوست که شامل بندگان شده؛ ولی ظهور امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ و بر پایی دولتِ کریمه ی ایشان، وعده ی خداست یعنی خبر دادن از واقعه ای نیکو برای بندگان و خدا در وعده اش خلاف نمی کند. دقت فرمایید.

ص: 242

یکی از مباحث مهم درباره ی هر حاکم و حکومتی این است که او با چه روش و سیره ای بر مردم و رعیت خویش حکمرانی خواهد کرد ؟ کجا منزل می کند ؟ مملکتش را از کجا اداره خواهد کرد ؟ قصرش، سپاهیانش، توزیع بیت المالش و... چگونه خواهد بود؟ ما در این فصل، بر اساس روایات معصومین عَلَيْهِم السَّلاَمُ با سیره ی حکومتی امام عصر "اواحنا فداه" آشنا خواهیم شد.

ابوبصیر گوید: حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ به من فرمودند:

«اى ابومحمد! گويا من فرود آمدن قائم را با اهل و عیالش در مسجد سهله مى بينم. عرض كردم: مسجد سهله اقامتگاه اوست؟ فرمودند: آرى! مسجد سهله جايگاه ادريس و ابراهيم خليل الرحمن بوده است. خداوند هيچ پيغمبرى را مبعوث نكرد جز اينكه در اين مسجد، نماز گزارد و هم محل سكونت خضر در آن مسجد است. عرض كردم: قربانت گردم! مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ هميشه در آنجا اقامت می كند؟ فرمودند: آرى! عرض كردم: بعد از او چه كسى در آن سكونت می كند؟ فرمودند: هر كسی كه بعد از مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ خليفه باشد. عرض كردم: با كافران ذمى چه می كند؟ فرمودند: مانند پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم با آنها صلح مى كند و آنها نيز با كمال ذلت جزيه به وى می پردازند. عرض كردم: با ناصبی ها و مخالفین شما چه مى کند؟ امام فرمودند: در دولت ما، مخالفين ما، ديگر رخصتی براى دشمنى با ما را ندارند؛ زيرا

ص: 244

در آن موقع، خداوند ريختن خون آنها را براى ما حلال كرده است. امروز كشتن آنها بر ما و شما حرام است، پس كسى تو را مغرور نسازد (تا با ایشان جهاد کنی) اما وقتى قائم ما قيام كند، خداوند به وسيله ی او انتقام پيغمبرش و ما را از دشمنان ما می گيرد.»(1)

ابوخالد كابلى روایت كرده كه امام محمد باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«هنگامى كه حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ وارد كوفه شوند تمام مؤمنين، در كوفه هستند و يا به كوفه مى آيند...»(2)

و در روایت است که نقش پرچم آن بزرگوار "البیعه للّه عزوجل" یعنی "بیعت برای خدا" می باشد.(3)

عبداللّه بن عجلان گوید: ما نزد امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ از قیام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ یاد كردیم و من گفتم: چگونه مى توانیم او را شناسایى كنیم؟ فرمودند:

«هر يک از شما كه صبح از خواب برمى خيزد به زير بالشِ سرش، نامه اى مى يابد كه بر آن نوشته است: طاعه معروفه (طاعتى نيكو).»(4)

سالم بن سلمه گوید: مردى براى حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ قرآن می خواند (و آن حضرت گوش می دادند) و من شنیدم كه حروفى از آن كه می خواند آن طور كه مردم می خوانند نبود (و از نظر حروف و قرائت یا ترتیب آیات، تفاوت داشت با آنچه مردم می خوانند) حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

ص: 245

«از اين قرائت خوددارى كن (و اين گونه نخوان؛ بلكه) تو نیز همانسان كه مردمقرائت می كنند (و می خوانند) بخوان تا آنگاه كه حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ بيايند و ایشان كتاب خداى عزّوجلّ را بر حد خودش خواهند خواند و آن مصحفى كه حضرت على عَلَيْهِ السَّلاَمُ نوشته است را بيرون آوردند، همانا كه حضرت على عَلَيْهِ السَّلاَمُ آن را براى مردم آوردند و به آنها فرمودند که: اين است كتاب خدا آنچنان كه خدا بر محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم نازل كرده است و من از دو لوح، آن را فراهم كرده ام، مردم گفتند: نزد ما مصحفى است كه قرآن در آن گرد آمده و ما به اين (قرآن تو) نيازى نداريم، پس حضرت على عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: هان به خدا سوگند! كه هرگز پس از امروز آن را نخواهيد ديد، و فقط بر من (لازم) بود كه پس از فراهم كردن و جمع كردنش شما را بدان آگاه كنم تا آن را بخوانيد.»(1)

حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«اگر دیدی که مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ به کسی صد هزار درهم و به تو یک درهم عطا نمود برایت سنگین نباشد؛ چرا که امر به او تفویض شده است.» (2)

راوی گوید: نزد امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ نشسته بودم كه معلّى بن خنیس از آن حضرت پرسید: آیا وقتى امام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ قیام نمودند بر خلاف روش حضرت على عَلَيْهِ السَّلاَمُ رفتار خواهند كرد؟ فرمودند:

«آرى! بدان جهت كه امیرالمؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ با منّت گذاشتن و دست برداشتن (از مردم و مخالفين) رفتار مى نمود براى اينكه مى دانستند پس از شهادت ایشان پيروانشان به زودى مغلوب دشمنان خواهند شد و دشمنان بر ایشان چیره می شوند؛ ولی مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ چون قيام كند در ميان ايشان با شمشير و اسير ساختن رفتار خواهد

ص: 246

كرد؛ زيرا او مى داند كه شيعه ی او پس از او هرگز مغلوب دشمنان نمى شوند»(1)عبد الملک بن اعین نیز درباه ی حاکمان زمین در آن روز گوید: در نزد امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ از جا برخاستم و (از پیرى) تكیه بر دستم زده، گریستم؛ حضرت فرمودند: تو را چه شده است؟ عرض كردم: من امید آن داشتم كه تا نیروئى در تن دارم حكومت حقه شما و پیروزیتان را درک كنم؟ فرمودند:

«آيا خوشنود نيستيد كه دشمنان شما همديگر را بكشند، و شما آسوده در خانه هاى خود باشيد؟ به راستى اگر اين جريان بشود، (و هنگام ظهور و پيروزى ما گردد) بر مردى از شما نيروى چهل مرد داده شود و دل هاى شما چون پاره هاى آهن گردد كه اگر با آنها به كوه ها زنند آنها را از جاى بركند، و شما در آن زمان، حاكمان روى زمين و خزانه داران آن باشيد.»(2)

حضرت صادق هم در این باره عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«شیعیان در دولت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ رؤساى روى زمین و حكمران آن می باشند. به هر مردى از آنها قوت چهل مرد داده مى شود؛ سپس فرمودند: امام محمد باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: پیش از قیام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ، وحشت دشمنان در دل شیعیان ما جاى گرفته؛ اما وقتى مهدى ما خروج كند، هر یک از آنها از شیر دلیرتر و از نیزه چابک ترند، به طورى كه دشمن ما را زیر پاهاى خود له می كنند و با کف دست خویش(بدون سلاح) به قتل مى رسانند.»(3)

ص: 247

اما درباره ی سیره ی اقتصادی امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ، از جابر روایت است که گوید: مردى خدمت حضرت باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ رسید و من نیز آنجا حاضر بودم، عرض كرد: رحمت خدا بر شما باد. این پانصد درهم، زكات مال من است، از من گرفته و در موردش مصرف فرمایید.حضرت به او فرمودند:«خودت آن را بردار و صرف همسايگان و يتيم ها و فقراء و برادران مسلمانت بنما، دادن زكات به دست امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ زمانى است كه مهدی ما ظاهر شود چه آن كه آن حضرت، مال را به طور مساوى و معادل بين خلق اللّه تقسيم مى كنند چه اشخاص صالح بوده و چه فاجر باشند، و هر كسى كه آن حضرت را اطاعت كند، اطاعت خدا را كرده و هر كسى نافرمانى و عصيانش را نمايد، نافرمانى خدا را كرده است؛ سپس حضرت فرمودند: آن حضرت را به خاطر اين جهت «مهدى» ناميده اند كه مردم را به امر مخفى و نهانى هدايت مى فرمايد، آن جناب، تورات و تمام كتب آسمانى ديگر را از غارى كه در انطاكيه هست بيرون آورده و بين اهل تورات به تورات و بين اهل انجيل به انجيل و بين اهل زبور به زبور و بين اهل فرقان به فرقان حكم مى فرمايد، تمام اموال دنيا در خدمتش گرد مى آيد اعم از آنچه در دل زمين بوده يا روى آن باشد؛ سپس به مردم مى فرمايد: بياييد به سوى آن چيزى كه به واسطه اش قطع ارحام نموده و خون ها ريخته و حرام هاى الهى را مرتكب شده ايد (مقصود مال دنياست) سپس به آنها آن قدر مال اعطاء كند كه قبل از او احدى اين مقدار اعطاء نكرده باشد.»(1)

یکی از مواردی که در تبیین سیره امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ بدان پرداخته شده است مساله قیام ایشان با سیف یا شمشیر است. امام سجاد عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

ص: 248

«در مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ سنّت هایی از انبیاء گذشته است... و اما سنت و روش از حضرت محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم قیام به شمشیر است.»(1)

اما آیا منظور از این سیف، مطلق سلاح است یا قطعا مراد همان شمشیر معهود است؟ و اگر امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ با شمشیر قیام می کنند چگونه در برابر سلاح های پیشرفته روز، به پیروزی می رسند؟

در جواب سوال اول باید گفت که در هیچ روایتی کلمه سلاح نیامده؛ بلکه در همه ی اخبار کلمه سیف به معنای شمشیر ذکر شده است به علاوه اینکه در یکی از تشرفاتی که شیخ صدوق ناقل آن است امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ با اشاره به شمشیر خویش می فرمایند: "با این شمشیر قیام خواهم کرد"

«...خدمتكار پیش رفت و پرده اى را كه بر اتاقى آویخته بود بالا زد و گفت: داخل شو و من هم داخل شدم، دیدم جوانى در وسط اتاق نشسته است و بر بالاى سرش شمشیر بلندى از سقف آویخته بود كه نزدیک بود نوک آن شمشیر به سر آن جوان برخورد كند و آن جوان، مانند ماه شب چهارده در تاریكى شب ها مى درخشید. سلام كردم و او با لطف و نیكویى پاسخ گفت؛ سپس فرمودند: آیا مى دانى كه من كیستم؟ گفتم: به خدا سوگند نمى دانم! فرمودند: من قائم آل محمّد هستم همان كسی كه در آخر الزّمان با این شمشیر قیام كند" و به آن شمشیر اشاره كردند" و زمین را پر از عدل و داد نمایم همان گونه كه پر از ظلم و ستم شده باشد.»(2)

اما در جواب سوال دوم باید گفت شاید به اعجاز آن حضرت، تمام سلاح های مجهزِ آن زمان، از کار بیفتند و این عمل، برای خدا و امام عصر "ارواحنا فداه" کاری بس سهل و آسان است. امامی که بنا دارند عدل را در عالم منتشر کنند؛ هرگز با ظلم به دیگران و لو

ص: 249

جزئی، بدین کار مبادرت نمی کنند. در سیره ی امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ، هدف، وسیله را توجیه نمی کند و مصلحت اندیشی هایی که همواره حکومت ها آنها را سرلوحه ی خویش قرار می دهند در نظامِ مهدوی عَلَيْهِ السَّلاَمُ جایی ندارد. نبردِ با شمشیر، عادلانه ترین جنگ هاست. چرا که جز آن کسی را که با تو سر نزاع دارد نمی کشی و به بی گناهان، آسیبی نمی زنی و حتی اگر آن شخصِ معاند، در حین مبارزه، تصمیم به توبه و ترک مخاصمه بگیرد می توانی او را ببخشی و از کشتنش صرف نظر کنی. ولی اگر با تفنگ و توپ و موشک با دشمنتبجنگی، آن گلوله پس از شلیک، دیگر از فرمان تو خارج شده و معلوم نیست به چه کسی اصابت کند. شاید کسی را بکشد که توبه کرده و یا قصد بازگشت داشته، یا او را به زور به میدان آورده اند و تو سخن او را نشنیده و او کلام تو را استماع نکرده است.

اما جلوه دیگر سیره ی آن حضرت، در احکام جدیدی است که برای مردم آن زمان، تازگی دارد.

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ به فرزند زراره فرموده اند:

«... بر شما باد که تسلیم امر ما باشید، و مطالب را به ما برگردانید و منتظر امر ما و امرخود و فَرَج ما و فَرَج خود باشید. پس اگر قیام کننده ی ما قیام کرد و سخنگوی ما سخن گفت، تعلیم قرآن و شرائع دین و احکام و واجبات را از نو شروع می کند و از نو یاد می دهد، به همان گونه ای که خداوند بر پیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم نازل کرد. وقتی که امام از نو قرآن را تعلیم دهد و از نو تفسیر بگوید، اهل تصابر (یعنی کسانی که یک رتبه علمی دارند و می گویند ما مفسر و محقق و فقیه و در معارف اسلامی متخصصیم)، درمقابل بیان حضرت موضع شدیدی می گیرند (چون آنها طور دیگری فهمیده و طور دیگری بیان می کنند) خداوند بر این مردم همان سنن امتهای قبل را بار کرده است. پس تغییر دادند، تحریف کردند و زیاد کردند و کم کردند پس آنچه امروز مردم بر آن هستند، از آنچه از جانب خداوند وحی به آن نازل شد، منحرف است.»(1)

ص: 250

راوی گوید: امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«چون قیام کننده قیام کند با خود، امری غیر از آنچه که پیش از آن بوده بیاورد.»(1)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«خداوند عزّوجلّ در عالَم ارواح، بین ارواح برادری قرار داد، دو هزار سال قبل ازاینکه این اجساد را خلق کند؛ پس اگر قیام کننده ی ما اهل بیت عَلَيْهِم السَّلاَمُ قیام کند، برادر از برادری که بین آنها در عالم ارواح، پیوند برادری بوده، ارث می برد و برادر در ولادت ارث نمی برد»(2).

علی بن سالم می فرماید که از پدرم شنیدم که گفت: از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ از روایتی که فرموده اند: "من از کسی که اعتمادش بر رهن و گرو بیش از اعتمادش بر مؤمن باشد بیزارم" پرسیدم، پس فرمودند:

«این در زمانی است که حق ظاهر شود و قائم ما اهل بیت قیام کند، گفتم: پس خبری که روایت شده که ربح مومن بر مومن ربا است (نباید سود بگیرد)، معنای این خبر چیست؟ فرمودند: این در زمانی است که حق ظاهر شود و قائم ما اهل بیت قیام کند، و امّا امروز اشکالی ندارد که به برادر مومنش بفروشد و سودی هم بگیرد.»(3)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«اولین عدالتی که توسط حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ آشکار می شود آن است که منادی آن

ص: 251

حضرت ندا می دهد: "کسانی که مشغول عمل مستحبی هستند استلام حجر الاسود و طواف دور کعبه را رها کنند تا کسانی که برای عمل واجب آمده اند حجر را ببوسند و به راحتی طواف کنند.»(1)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«ریختن دو خون از جانب خدا در اسلام، حلال شمرده شده است؛ امّا کسی به حکم خدا در این دو خون قضاوت نکرده است تا اینکه خدا قیام کننده ی ما اهل بیت را مبعوث کند. پس هنگامی که خداوند عزوجل او را مبعوث کند، در این دو خون، به حکم خدا حکم می کند و نیازی به بینه ندارد؛ پس دستور می دهند که زانیمُحصن(2)

را سنگسار کنند و آن کسی را که زکات نمی دهد گردن بزنند.»(3)

امام صادق و امام كاظم عَلَيْهِما السَّلاَمُ فرموده اند:

«آنگاه كه مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ قيام كند به سه چيز حكم مى كند كه كسى پيش از او به آنها حكم نداده است: او پيرمرد زناكار را مى كشد و مانع زكات را مى كشد و برادر را از كسى كه در عالم ارواح با او برادر شده بود، ارث مى دهد»(4)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ در کلامی دیگر فرمودند:

«چون حضرت صاحب الزمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ قيام فرمايند، ميان مردم با حكم داودی قضاوت مى كند و نيازى به هيچ دليل و شاهدى ندارد، كه خداوند همه چيز را به او الهام مى فرمايد و او با علم خود حكم مى كند و به همه ی اقوام، آنچه را از او پوشيده دارند خبر مى دهد و با آثار چهره ی افراد، دشمن خود را از دوست خويش تشخيص مى دهد، و خداوند عزّوجلّ مى فرمايد: «همانا در اين عقوبت، اهل ايمان

ص: 252

و هوشمندان را آيات بسيار است»(1)

درباره ی انتشار عدل و داد در روی زمین و مبارزه با بدعت ها و خرافات و همچنین نحوه ی ارتباط امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ با عمّالشان در سرتاسر گیتی هم، روایات زیبایی به ما رسیده که بعضی از آنها را در اینجا برای شما عزیزان نقل می کنیم.

امیرمؤمنان حضرت علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: «به راستى كه خداوند هرگز دنیا را از بین نخواهد برد تا این كه قائمى از خاندان ما قیام كند، او دشمنان ما را مى كشد و از آنان جزیه نمى پذیرد و صلیب ها و بت ها را مى شكند و نبردهاى جهانى را به پایان مى رساند و مردم را براى گرفتن مال فرا مى خواند و به صورت برابر تقسیم كرده و در میان رعیت بهعدالت و دادگرى رفتار مى كند... . من از پیامبر خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم شنیدم كه مى فرمودند: اى على! به زودى بنى امیه تو را لعنت خواهند كرد و در عوضِ یک لعنت، فرشتگان، هزار بار بر آنان لعن کنند، پس آنگاه كه قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ قیام كند چهل سال بر آنان لعن كند.»(2)

و همان بزرگوار فرمودند:

«... اگر مهدی ما قيام نمايد آسمان، بارانش را ببارد و زمين گياهش را بروياند و كينه از دل بندگان زدوده شود و درندگان و چهارپايان با يكديگر در صلح و آشتى بوده، تا آنجا كه زنى از عراق تا شام راه بيفتد و جز بر سبزه زاران، گام ننهد و زيور و زينت خود را بر سر داشته باشد، و هيچ درنده اى او را به هيجان نياورده و او از هيچ چيزى نترسد. اگر بدانيد كه جايگاه شما در ميان دشمنتان و بردبارى شما بر آزارى كه مى شنويد چقدر والاست، قطعا چشم هايتان روشن مى گردد. و اگر مرا از دست بدهيد پس از من كارهايى را خواهيد ديد كه هر كدام از شما آرزوى مرگ كند به خاطر آنچه از منكران و سبک شمرندگانِ حق خدا و بيم بر جان خود، ببيند. پس در

ص: 253

چنين روزى همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد و پراكنده نشويد و بر شما باد به بردبارى و نماز و تقيّه. بدانيد كه خداوند متعال از بندگانش كسانى را كه رنگ عوض می کنند، دشمن مى دارد. پس، از حق و ولايت اهل حق بركنار نشويد؛ زيرا كه اگر كسى به جاى ما ديگرى را برگزيند نابود مى گردد و دنيا از دستش فوت شده و با حسرت از دنيا مى رود...»(1)

عبداللّه بن عطاء از حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده که از آن حضرت درباره ی روش حضرت مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ سؤال كردم كه رفتارش چگونه است؟ فرمودند:

«چنان مى كند كه رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم رفتار مى كرد، آنچه قبل از او بوده همه را ويرانمى كند" همان گونه كه رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم شالوده دوران جاهليّت را ويران ساختند" و اسلام را از نو آغاز مى كند.»(2)

بسط عدالت در زمان امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ حتی شامل مظالمی که در عصرهای گذشته اتفاق افتاده هم می شود و خدای متعال ظالمین را به دنیا باز می گرداند تا به دست امام منتقم عَلَيْهِ السَّلاَمُ به سزای دنیایی خویش برسند.

حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«چون قیام کننده ی ما برخیزد، خداوند هر آزار دهنده ی به مؤمنین را به همان صورتی که در زمان حیات خود بوده به دنیا باز می گرداند تا مؤمنان حق خود را از آنها باز گیرند.» (3)

ص: 254

و امام باقر و امام صادق عَلَيْهِما السَّلاَمُ فرمودند:

«فرعون و هامان (اولی و دومی) دو شخص از جباران و گردنکشان قریش اند که خدا ایشان را هنگام قیام قائم آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ زنده خواهد کرد و به خاطر اعمال گذشته ی ایشان ازآنها انتقام خواهد کشید.» (1)

عبد الرحیم قصیر نیز نقل كرده كه حضرت ابوجعفر باقر العلوم عَلَيْهِ السَّلاَمُ به من فرمودند:

«اگر قیام کننده ی ما قيام كند حميراء را به دنیا بر می گرداند تا بر او حدّ جارى كند و انتقام دختر رسول اللَّه صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم یعنی حضرت فاطمه عَلَيْهِما السَّلاَمُ را از او بگيرد.»

عرض كردم: فدایت شوم! براى چه بر او حدّ جارى نماید؟ حضرت فرمودند:

«براى افتراء و بهتانى كه به مادر ابراهيم فرزند رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم زد.»

عرض كردم: چطور حق تعالى حدّ او را به تأخیر انداخت و آن را به دست حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ جارى می فرماید؟حضرت فرمودند:

«زيرا خداوند تبارک و تعالى حضرت محمّد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را به عنوان رحمت مبعوثداشت و قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ را به عنوان نقمت و عذاب (بر دشمنان) بر انگيزد.»(2)

در این باره در فصل بعد روایات بیشتری خواهیم دید.

اما در باب سیره ی شخصی و حکومتی امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ، ابوبصیر از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت كرده كه آن حضرت فرمودند:

«چرا به خروج مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ شتاب مى كنيد؟! به خدا قسم! لباس او جز جامه ی درشت و خشن نخواهد بود و غذايش جز خوراک ناگوار و ناخوش نباشد و جز شمشير و مرگ زير سايه شمشير چیزی نخواهد بود.»(3)

ص: 255

سدیر صیرفىّ هم نقل مى كند كه مردى از اهل جزیره كنیزى را به نذر بر خویشتن واجب كرده بود كه به خانه خدا دهد (یعنى او را نذر خانه خدا كرده بود) و او را به مكّه آورده بود، آن شخص گوید: من پرده داران خانه را ملاقات كردم و ایشان را از خبر آن كنیز آگاه ساختم و (چنان شد كه) براى كسى از ایشان موضوع را بیان نمى كردم مگر اینكه [به من] مى گفت: او را نزد من بیاور كه خدا نذرت را خواهد پذیرفت (یعنى هر كدام از پرده داران خانه توقّع داشت كنیز را به او بدهم). گوید: پس وحشت شدیدى از این موضوع به من راه یافت، آن ماجرا را به یكى از یاران خودمان كه اهل مكّه بود، گفتم، او به من گفت: آیا از من مى پذیرى؟ گفتم: آرى! پس گفت: بنگر به مردى كه رو به روی حجر الأسود نشسته است و مردانى گرد اویند و او ابوجعفر محمّد بن علىّ بن الحسین عَلَيْهِم السَّلاَمُ است، نزد او برو و او را از این امر آگاه كن، ببین به تو چه مى گوید؛ پس بدان عمل كن، گوید: نزد او رفتم و گفتم: خدا تو را رحمت كند من مردى از اهل جزیره ام و همراه من كنیزى است كه در سوگندى كه به عهده من بود او را براى خانه خدا بر خود نذر كرده ام و اكنون او را آورده ام و آن جریان را به پرده داران گفته ام و مواجه شدم به اینكه هیچ كس را ملاقات نمى كنم مگر آنكه مى گوید: كنیز را نزد من بیاور، خداوند نذرت را قبول مى كند، و از این واقعه وحشتى شدید به من، دست داده است؛ پس فرمودند:«اى بنده ی خدا! همانا خانه نه چيزى مى خورد و نه مى آشامد، پس كنيز خود را بفروش و جستجو كن و به همشهريانت كه به زيارت اين خانه آمده اند بنگر؛ پس هر كه از ايشان كه از خرجى اش درمانده است (پولش تمام شده) آن مبلغ را به او بده تا قادر به بازگشت به شهر خود باشد»

پس من نیز همان كار را كردم و بعد هیچ یک از پرده داران را ملاقات نمى كردم مگر اینكه مى گفت با آن كنیز چه كردى؟ من ایشان را بدان چه امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده بودند آگاه نمودم و آنان به من مى گفتند: او مردى دروغگو و ناآگاه است كه نمى داند چه مى گوید (معاذ اللّه). من گفته ی آنان را به امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض كردم و آن حضرت فرمودند: تو سخن آنان را به من گفتى، آیا اكنون از من نیز به ایشان خواهى گفت؟ عرض كردم: آرى! پس فرمودند:

«به ايشان بگو كه ابوجعفر به شما پيغام داد، چگونه خواهيد بود آن زمان که

ص: 256

دست ها و پاهايتان بريده شود و در كعبه آويخته گردد؛ سپس به شما گفته شود: " فرياد كنيد كه ما دزدان كعبه ايم ". راوی گوید: هنگامى كه خواستم برخيزم فرمودند: البته من خود آن كار را نمى كنم؛ بلكه آن را مردى از خاندان من( امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ) انجام خواهد داد»(1)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«مردى بالای سر حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ ايستاده و امر و نهيش مى كند ناگاه حضرت مى فرمايند: او را برگردانيد، پس او را به پيش روى آن حضرت برمى گردانند و آن حضرت دستور مى دهد گردن او زده شود؛ پس در خاور و باختر چيزى باقىنمى ماند مگر اينكه از او مى ترسد» (2)

شاید مراد كسانى است كه از جانب آن حضرت عهده دار امور اجرائى هستند و به امر و نهى در امور مى پردازند.

امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«هنگامی که مهدی ما قیام کند، دیگر قطائعی نیست.»(3)

ص: 257

القطائع: جمع القطیعه به معنای زمین مزروعی یا غیر مزروعی است که از اموال بیت المال می باشد و حکومت ها آن زمین ها را به نزدیکان خود می دهند.

مفضل گوید: شنیدم امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ می فرمودند:

«اگر قیام کننده ی ما قیام کند، از دروغگویان شیعه شروع می کند؛ پس آن ها را می کشد.»(1)

از ابوحمزه ثمالی هم نقل شده که امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«زمین باقی نمی ماند مگر اینکه از ما اهل بیت عالمی در آن باشد که حق را از باطل بشناسد و فرمودند: تقيه در حقيقت برای جلوگيری از خونريزی ها ايجاد شده است. پس هرگاه تقيه منجر به خونريزی شود، ديگر تقيه نيست. به خدا سوگند كه اگر شما را دعوت كنند كه ما را ياری دهيد قطعاً خواهيد گفت: ما اين كار را نمی كنيم؛ بلكه تقيه می كنيم و تقيه را از پدر و مادرتان دوست تر خواهيد داشت و زمانی كه حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ قيام كند، نيازی ندارد كه در اين باره از شما سؤال كند (و یا یاری طلبد) و درباره ی بسياری از شما منافقان (شیعه نما)، حدّ خدا را جاری خواهد ساخت.»(2)ابوبصیر گوید: امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ خروج نخواهد كرد مگر حلقه ی سپاه به كمال و تمام رسيده باشد»

عرض كردم: عده ای که حلقه به آنها كامل شود چقدر است؟ فرمودند:

«ده هزار است كه جبرئیل از سوى راست آن و میكائیل از طرف چپ آن قرار دارند؛ سپس پرچم را به اهتزاز در آورد و با آن روان گردد، پس هيچ كسی در مشرق و مغرب نماند مگر اينكه آن پرچم را لعنت كند و آن همان پرچمِ رسول

ص: 258

خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم است، كه جبرئيل در روز بدر آن را فرود آورد. سپس فرمودند: اى ابا محمّد! به خدا قسم! آن پرچم نه از پنبه است و نه از كتان و نه از ابريشم و نه از حرير، عرض كردم: پس از چه چيزى است؟ فرمودند: از برگ بهشتى است، رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم در روز بدر آن را برافراشتند، و بعد آن را در پيچيده و به حضرت علىّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ دادند؛ پس همچنان نزد آقا علىّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ بود تا هنگامى كه روز بصره فرا رسيد؛ پس آن را برافراشتند و خداوند، پيروزى را نصيب ایشان ساخت؛ سپس آن حضرت آن را در هم پيچيد و آن اينجا نزد ما است، و هيچ كسی آن را نخواهد گشود تا آنگاه كه مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ قيام كند، و چون او قيام نمود آن را بر خواهد افراشت و هيچ كسی در مشرق و مغرب باقى نماند مگر اينكه آن را لعنت كند (يعنى بيزارى از آن جويد) و ترس و هراس به مقدار يک ماه راه پيشاپيش آن و يک ماه از پس آن و يک ماه از جانب راست آن و يک ماه از چپ آن پرچم، در حركت باشد؛ سپس فرمودند: اى ابامحمّد! او در حالى كه به مطالبه ی خون نياكان خويش بر می خیزد، به خاطر خشم خداوند بر اين مردم ،خشمگين و متأسّف است؛ پس پيراهن رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را كه در روز احد به تن داشتند بر تن کرده و عمامه ی آن حضرت که سحاب نام دارد را بر سر می گذارد، و زره بلند رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را پوشیده و شمشير آن بزرگوار یعنی ذو الفقار را در کف می گیرد، پس هشت ماه با شمشير برهنه بر دوش، جهاد کند و بى باكانه مى كشد. نخستين مرحله شروعش با بنى شبيه است (پرده داران خانه كعبه) پس دست هاى ايشان را مى برد و آنها را در كعبه مى آويزد و منادى آن حضرت اعلام مى كند: اينان دزدان خدايند؛ سپس به قريش مى پردازد، و از ايشان جز شمشير دريافت نمى كند و به ايشان جز شمشير ارزانى نمى دارد (فقط شمشير ردّ وبدل مى كند) و او خروج نخواهد كرد تا آنگاه كه دو فرمان مبنى بر بيزارى از علىّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ خوانده مى شود: فرمانى در بصره و فرمانى در كوفه»(1)

ص: 259

ابوهاشم جعفرى مى گوید: خدمت امام حسن عسكرى عَلَيْهِ السَّلاَمُ بودم كه ایشان فرمودند:

«هنگامى كه حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ قيام كنند، دستور مى دهند، تا مناره ها و مقصوره هايى (1) كه در مساجد است، ويران شود. با خود گفتم: چرا حضرت چنين مى كنند؟ امام عسكرى عَلَيْهِ السَّلاَمُ رو به من كرده و فرمودند: چون اينها بدعت و نوآورى هايى است كه پيامبر و امامى آن را نساخته است»(2)

امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«اولین کاری که امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ انجام می دهند این است که سقف مساجد را تخریب می کنند.»(3)

شیخ حر عاملی در کتاب هدایه الامه می فرماید: «از بعضی از روایات اینگونه استنباط می شود که سزاوار است حائلی بین نمازگزار و آسمان نباشد.» (4)

امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«زمانى كه حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ قيام كند ايمان را بر همه دشمنان ناصبی ما عرضه مى كند؛ پس اگر از جان و دل ايمان نياورد گردنش زده مى شود يا همچون ذمّيانِ

ص: 260

امروز، جزيه مى پردازد و به كمر او همیانی مى بندد و آنان را از شهرها به بیابان ها مى فرستد.»(1)

اصبغ بن نباته روایت کند كه ما با حضرت امیر المؤمنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ بودیم در حالتى كه آن حضرت در میان بازار گردش می كردند و به فروشندگان دستور می دادند، كم فروشى نكنند، تا اینكه روز به نیمه رسید... . تا اینکه آن حضرت به دار الاماره رسیدند و پای مبارک را طوری به در زدند که زمین لرزید، بعد فرمودند:

«به خدا اگر بدانيد که در اينجا چيست؟ به خدا سوگند! زمانی که قیام کننده ما قيام كند دوازده هزار زره و دوازده هزار كلاه خود كه دو طرف دارد از اين مكان بيرون آورد و بر اندام دوازده هزار نفر عجم از فرزندان عجم بپوشاند بعد فرمان دهد به كشتن هر كسی كه بر خلاف ايشان است همانا من می دانم اين را و مى بينم آنچنان كه هم اكنون می دانم و مى بينم.»(2)

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«زمانى كه قیام کننده ی ما قيام كند، خداوند متعال، گوش ها و چشم هاى شيعيان ما را چنان توانا مى كند كه ميان آنان و آن حضرت پيكى نباشد و از همان جايى كه هست با شيعيان سخن مى گويد و آنها سخنانش را مى شنوند و ایشان را مى بينند.»(3)

ابوخالد کابلی هم از امام سجاد عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت کند که فرمودند:

ص: 261

«چون حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ قیام کنند دست خویش را بر سر مردمان قرار دهند پس عقولشان جمع و افکارشان کامل گردد.»(1)

حضرت زین العابدین عَلَيْهِ السَّلاَمُ در حدیثی دیگر فرمودند:

«هنگامى كه قیام کننده ی ما قيام كند، خداوند بيمارى را از شيعيان ما برطرف می سازد، و دل هاى آنان را همچون پاره هاى آهن می كند، و به هر مردى از آنها نيروى چهل مرد می دهد، و آنها حكام زمين و رؤساى اجتماع خواهند بود.»(2)

امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ ضمن حدیث مفصلى فرموده اند:

«چون قائم آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ قيام كند به كوفه مى رود و چهار مسجد را در آن شهر ويران مى كند و هر مسجدى را كه داراى مناره باشد ويران مى كند و هموار مى سازد. راه هاى بزرگ را توسعه مى دهد و تمام بخش هاى ساختمانى را كه در خيابان و گذرگاه پيشروى داشته باشد و تمام ساختمانى را كه بالاتر از در خانه باشد (ظاهراً يعنى مشرف بر ساختمان هاى ديگر باشد) و همه ناودان هايى را كه در ممرّ مردم فرو مى ريزد ويران مى كند. هر بدعتى را از ميان بر مى دارد و هر سنت پسنديده را پا بر جا مى دارد. قسطنطنيه و چين و سلسله كوه هاى ديلم را مى گشايد و هفت سال فرمانروايى او طول مى كشد كه هر سال آن معادل ده سال است و سپس خداوند متعال آنچه را بخواهد انجام مى دهد.»

به آن حضرت گفته شد: فدایت گردم! چگونه ممكن است مدت سال ها طولانى شود؟ فرمودند:

به فرمان خداوند حركت فلک همراه با درنگ و كندى خواهد شد و بدين گونه برمدت شبانه روز و سال افزوده مى شود. راوى اين روايت مى گويد به امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ گفتم: مى گويند اگر در حركت فلک دگرگونى پيش آيد تباه مى شود. فرمودند: اين سخن و اعتقاد زنديقان است؛ ولى مسلمانان چنين سخنى نمى گويند و همانا خداوند، ماه

ص: 262

را براى پيامبرش شكافته و به دو نيم فرموده است و پيش از آن هم، خورشيد را براى يوشع بن نون برگردانده است و خداوند متعال به طولانى بودن روز قيامت خبر داده و فرموده است: معادل هزار سال از سال هايى است كه شما مى شمريد. »(1)

حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«چون مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ ظهور كند به عدل، حكم مى كند و جور و ستم در روزگار او از ميان مى رود و راه ها امن مى شود، و زمين بركات خود را بيرون مى آورد و حق هر كسی به او برمى گردد و اهل و پيروان همه اديان، مسلمان مى شوند و اعتراف به ايمان مى كنند. مگر اين گفتار خداوند را نشنيده اى كه مى فرمايد: «و حال آنكه هر كه در آسمان و زمين است، خواه و ناخواه مطيع فرمان خداوند است.»(2)

و آن حضرت در ميان مردم به حكم محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و حكم داود عَلَيْهِ السَّلاَمُ حكم مى كند و در آن هنگام، زمين گنجينه هاى خود را آشكار مى سازد و بركات خود را ظاهر مى سازد و هيچ یک از شما در آن هنگام به سبب اينكه همه ی مؤمنان، توانگر و ثروتمندند كسى را نخواهد يافت كه به او صدقه دهد و زكات خويش را بپردازد و دولت ما آخرین دولت هاست و هر دولتى، از هر خاندانى، پيش از ما به حكومت خواهد رسيد كه پس از اينكه روش ما را در حكومت ديدند نگويند اگر ما هم به دولت می رسیدیم همانند ايشان رفتار مى كنيم و اين همان گفتار خداوند است كه مى فرمايد: و سرانجام پسنديده از پرهيزكاران است.»(3)

ص: 263

در خبری دیگر ،راوی گوید: به امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ عرض کردم: کسی از دوستان شماست که خون و مال بنی امیّه را حلال می داند و یک امانتی، مربوط به آنها پیش این آمده است، (می خواهد در آن تصرف کند نظر شما چیست؟) امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«امانت را به صاحبش برگردانید و لو اینکه مجوسی باشد. کشتن ایشان و تصاحب اموالشان ممکن نباشد تا زمانی که حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ قیام کنند پس او (چیزهایی را) حلال می کند و حرام می کند. »(1)

حضرمی گوید از حضرت ابا عبد اللَّه عَلَيْهِ السَّلاَمُ شنیدم كه مى فرمودند:

«سيره و رفتار على بن ابى طالب عَلَيْهِ السَّلاَمُ در بين اهل بصره براى شيعيانشان بهتر بود برای آنها از آنچه که آفتاب بر آن می تابید؛ چرا که آن حضرت مى دانستند كه اهل بصره بعدا صاحب دولت مى شوند لذا اگر آنها را اسير مى فرمود بعدا آنها نيز شيعيان حضرت را اسير می کردند»

راوى مى گوید: عرضه داشتم: آیا حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز به همین نحو، عمل مى فرمایند؟ حضرت فرمودند:

«خير! حضرت على عَلَيْهِ السَّلاَمُ كه بر اهل بصره منّت گذاردند و متعرّض آنها نشدند به خاطر اين بود كه آن حضرت مى دانستند ايشان در آينده صاحب دولت مى گردند؛ ولى حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ مى دانند كه ايشان دولتى نخواهند داشت لذا بر خلاف آن سيره با ايشان عمل مى كنند.»(2)

محمّد بن جعفر بن محمّد عَلَيْهِما السَّلاَمُ از پدر خود امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روايت كرده كه فرمودند:

«هنگامى كه حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ قيام كند، در كشورهاى روى زمين، كسانى را بر

ص: 264

مى انگيزد، در هر سرزمين يک نفر را، و به او مى گويد: فرمان تو در كف دست تو است، هر گاه كارى براى تو پيش آمد كه آن را نفهميدى و ندانستى چگونه در آن حكم كنى، به كف خود بنگر و به آنچه در آن (مكتوب) است عمل كن. پس فرمودند: و سپاهى به قسطنطنيّه گسيل مى دارد و چون آنان به كنار خليج برسند بر قدم هاى خويش چيزى نويسند و بر روى آب، روان شوند؛ پس چون روميان ايشان را بنگرند كه بر آب راه مى روند گويند: "اينان كه اصحاب اويند اين چنين بر آب گام بر مى دارند پس او خود چگونه خواهد بود؟" در اين هنگام دروازه هاى شهر را براى آنان مى گشايند و آنان داخل آن شهر مى شوند، و در آنجا آنچه بخواهند دستور مى دهند»(1)

حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«در عصر حکومت مهدی، مؤمنين پرندگان را از هوا به زير می كشند و آنها را ذبح می کنند و گوشت های آنها را کباب کرده و می خورند؛ ولی استخوانش را سالم می گذارند و به آنها می گويند: " به اذن خداوند زنده شو"؛ پس آنها زنده می شوند و پرواز می کنند، و با آهوان صحرا نیز چنین کنند. در آن زمان نور سرزمين ها به وسيله نور امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ تأمين می شود و ديگر مردم، به نور خورشيد و ماه نيازی ندارند. بر روی زمين جنبنده ای اذيت گر و فسادكننده نمی باشد و بدی و گناه تمام می شود؛ زيرا اين دعوت و حكومت، زمينی نمی باشد؛ بلكه آسمانی است، در آن زمان شيطان وسوسه و حسادت و فتنه انگيزی ندارد و زمين و درختان، خاری نداشته و همه جای زمين، سرسبز خواهد شد و هر چيزی از نباتات که چيده شود، بلافاصله جايگزين آن روئیده می شود و به حالت اول بر می گردد و لباسی كه پدر برای پسرش می خرد تا هر مدتی كه پسر بپوشد برای او مناسب است (اگرچه او بزرگ شود و رشيد گردد باز لباس متناسب اندام او خواهد بود) و رنگ لباس هم به اختيار

ص: 265

اوست (به هر رنگی كه دوست داشته باشد، رنگ لباس تغيير می كند). در آن زمان،اگر كافر، داخل سوراخ سوسماری شود و يا پشت سنگ و يا درختی پنهان گردد، خداوند آن شیء را به نُطق وا می دارد و می گويد "ای مومن! كافری در پشت من مخفی شده است، او را دستگير كن و مومن او را می گيرد و می كشد. (كافر در دوران امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ پناهگاهی ندارد) و برای ابليس جايی و بدنی نمی ماند كه در آن ساكن شود (و به وسوسه اش ادامه دهد) و مومنين با ملائكه مصافحه می كنند و به آن ها وحی می شود. (البته نه از سِنخ وحی انبياء؛ بلكه شبيه وحی به مادر موسی) و مردگان به اذن خدا زنده می شوند.»(1)

ص: 266

در آن روز رستاخیز که به حق بتوان آن را قیامت صغری نامید وقایعی اتفاق می افتد که در تاریخ بشریت سابقه نداشته است. اجازه دهید تا از لسان راستگویان؛ یعنی ائمه طاهرین عَلَيْهِم السَّلاَمُ در باب وقایع آن روز با شما سخن گویم.

بر اساس روایات معصومین عَلَيْهِم السَّلاَمُ،امام عزیز ما قیام خویش را با ذکر مصیبت جدّ غریبشان حسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ شروع کرده و خویش را با آن حضرت معرفی می کنند. در خبر است که ایشان هنگام ظهور پنج ندا می دهند:

الأول: ألا یا أهل العالم أنا الإمام القائم: آگاه باشید ای اهل عالم! من امام قیام کننده ام.

الثانی: ألا یا أهل العالم أنا الصمصام المنتقم: آگاه باشید ای اهل عالم! منم شمشیر انتقام گیرنده.

الثالث: ألا یا أهل العالم إن جدّی الحسین قتلوه عطشان: آگاه باشید ای اهل عالم! جد من حسین را تشنه کام کشتند.

الرابع: ألا یا أهل العالم إنّ جدّی الحسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ طرحوه عریانا: آگاه باشید ای اهل عالم! جد من حسین را عریان روی خاک افکندند.

ص: 268

الخامس: ألا یا أهل العالم إنّ جدّی الحسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ سحقوه عدوانا: آگاه باشید ای جهانیان! جد من حسین را از روی کینه توزی پایمال کردند».(1)

پس برای انتقام از قاتلان مادر خویش به مدینه رفته و صحنه ای عجیب را به وجود می آورند.

بشیر گوید: امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ به من فرمودند:

«آیا می دانی اولین کاری که مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ به آن مبادرت می ورزند چیست؟ عرض کردم: نه! فرمودند: آن دو (ظالم) را تر و تازه از قبر خارج کند؛ پس آنها را بسوزاند و خاکسترشان را بر باد دهد...»(2)

حنان بن سدیر از پدرش روایت كند كه گفت: از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ درباره ی آن دو نفر ظالم پرسیدم؟ حضرت فرمودند:

«اى ابوالفضل (كنيه سدير است) راجع به آن دو نفر از من چه می پرسى؟ به خدا سوگند! هيچ گاه كسى از ما نمرده است جز آنكه بر آن دو نفر خشمگين بوده است، و امروزه نيز كسى از ما نيست جز آنكه بر آن دو خشمگين است، و اين چيزى است كه پيران ما به خردسالان مان سفارش كنند، به راستى كه آن دو نفر به حقِ ما ستم كردند و سهم ما را از ما منع كردند، و نخستين كسى بودند كه بر گردنِ ما سوار شدند (و ما را كوبيدند) و رخنه اى را به روى ما در اسلام باز كردند كه هرگز مسدود نشود تا روزی که قیام کننده ی ما قيام كند يا سخن گوى ما به سخن آيد.سپس فرمودند: هان به خدا سوگند! اگر قیام کننده ی ما قيام كند يا سخنگوى ما به سخن آيد از كارهاى آن دو نفر، چيزهایى را كه تا آن وقت، مكتوم و پنهان است آشكار سازد، و مكتوم سازد از كارهاى آن دو آنچه را كه بدان تظاهر می كرده اند، به خدا سوگند! هيچ گرفتارى و واقعه اى كه بر سر ما خاندان آيد پايه گذارى نشد جز آنكه اساس و پايه ی آن را آن دو نفر پايه گذارى

ص: 269

كردند، پس بر آن دو باد دوری از رحمت خدا و فرشتگان و همه ی مردمان.»(1)

حضرت امیر المؤمنین علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ از رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم روایت كنند كه فرمودند:

«چون مرا به آسمان ها بردند، خدايم به من وحى كرد كه اى محمّد! من بر زمين نظرى افكندم و تو را از آن ميان برگزيدم و تو را به پيامبری بر گزیدم و از اسم خود براى تو اسمى برگرفتم كه من محمودم و تو محمّدى! سپس دوم بار بر زمين نظرى افكندم و از آن ميان، علىّ را برگزيدم و او را وصىّ و خليفه تو قرار دادم و همسرِ دختر و پدر فرزندانت ساختم و براى او اسمى از اسماء خود برگرفتم كه من علی اعلى هستم و او علی است و فاطمه و حسن و حسين را از نور شما دو تن آفريدم؛ سپس ولايت ايشان را بر ملائكه عرضه داشتم و كسى كه آن را پذيرفت نزد من از مقرّبين است،اى محمّد! اگر بنده اى مرا عبادت كند تا آنكه منقطع شود و مانند مشک كهنه، پوسيده گردد و در حالى كه منكر ولايت ايشان است به نزد من آيد او را در بهشت خود جاى نمى دهم و تحت سايه ی عرشم در نياورم،اى محمّد! آيا دوست مى دارى كه ايشان را ببينى؟ گفتم: آرى اى پروردگار من! گفت: سرت را بلند كن، سرم را بلند كردم و به ناگاه انوار علی و فاطمه و حسن و حسين و علی بن الحسين و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسى بن جعفر و علی بن موسى و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و م ح م د بن الحسن علیهم الصلاة و السلام را ديدم در حالی که قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ در وسط آنان مانند ستاره اى درخشان بود. گفتم: پروردگارا! آنان چه كسانى هستند؟ فرمود: آنان ائمّه هستند و اين قائم ،كسى است كه حلال مرا حلال و حرام مرا حرام مى كند و به توسّط او از دشمنانم انتقام خواهم گرفت و او راحتِ دوستان من است و او كسى است كه دلِ شيعيانت را از ظالمان و منكران و كافران شفا مى دهد، و لات و عزّى (آن دو

ص: 270

ظالم پست) را تر و تازه بيرون مى آورد و آنها را آتش مى زند و فتنه ی مردم بهآن دو، در آن روز از فتنه ی گوساله و سامرى سخت تر است.»(1)

عبد العظیم حسنى نیز گوید: به امام جواد عَلَيْهِ السَّلاَمُ گفتم: امیدوارم شما قائم اهلبیت باشید، كسى كه زمین را پر از عدل و داد نماید همچنان كه آكنده از ظلم و جور شده باشد. فرمودند:

«اى ابوالقاسم! هيچ يک از ما نيست جز آنكه قائم به امر خداى تعالى و هادى به دين الهى است، امّا قائمى كه خداى تعالى به توسّط او زمين را از اهل كفر و انكار پاک سازد و آن را پر از عدل و داد نمايد كسى است كه ولادتش بر مردم پوشيده و شخصش از ايشان نهان و بردن نامش حرام است، و او همنام و هم كنيه رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم است و او كسى است كه زمين برايش پيچيده شود و هر دشوارى برايش هموار گردد و از اصحابش سيصد و سيزده تن به تعداد اصحاب بدر از دورترين نقاط زمين به گرد او فراهم آيند و اين همان قول خداى تعالى است كه فرمود: أَيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ (2) و چون اين تعداد از اهل اخلاص به گرد او فراهم آيند خداى تعالى امرش را ظاهر سازد و چون عَقد كه عبارت از ده هزار مرد باشد كامل شد به اذن خداى تعالى قيام كند و دشمنان خدا را بكشد تا خداى تعالى خشنود گردد. عبد العظيم گفت:اى سرورم! چگونه مى داند كه خداى تعالى

ص: 271

خشنود گرديده است؟ فرمودند: در قلبش رحمت مى افكند و چون به مدينه درآيد لات و عزّى را (منظور، آن دو ظالم است) بيرون كشيده و آنها را بسوزاند.»(1)محمد بن عجلان گوید امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«چون حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ قبر آن دو را نبش کنند عرب های شرق و غرب عالم با یکدیگر مکاتبه کنند و برای یاری آن دو ظالم در قرقیسا جمع شوند؛ ولی بر سر امارت با هم اختلاف کرده و بینشان نزاع شود و همگی نابود شوند.»(2)

ابوالجارود هم درباره کیفیت قیام حضرت صاحب الامر عَلَيْهِ السَّلاَمُ، روایت كرده که از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ سئوال كردم: قیام کننده ی شما چه زمانی قیام می فرماید ؟ فرمودند:

«ای ابوالجارود! شما آن زمان را نخواهید دید. عرض كردم اهل زمانش را چطور ؟ فرمودند: «اهل زمانش را هم نمی بینید. مهدی ما بعد از مأیوس شدن و نا امیدی شیعیان قیام می كند و مردم را سه بار به خود دعوت می كند و به كمک می طلبد؛ ولی هیچكس پاسخ او را نمی دهد، تا آنكه روز چهارم به پرده كعبه می چسبد و می گوید: خدایا یاریم كن، و دعایش رد نمی شود؛ خداوند نیز به ملائكه ای كه رسول اللّه صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را در روز بدر یاری كردند دستور می دهد حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ را یاری كنند و آنها كه تا آن زمان، آماده باش

ص: 272

بوده و زین اسب ها واسلحه های خود را زمین نگذاشته اند با حضرت بیعت می كنند، سپس سیصد و سیزده مرد با آن حضرت بیعت می نمایند و حضرت به مدینه رفته و مردم نیز برای رضایت خدا همراه ایشان به مدینه می روند، آنگاه حضرتش هزار و پانصد تن از قریش را كه همه حرامزاده می باشند می كشد و سپس داخل مسجد شده و دیوار آن را می شكند و بر زمین می ریزدو بعد، ازرق، و زریق، را (کنایه از دو تن از دشمنان اهل بیت عَلَيْهِم السَّلاَمُ) که خدا هر دو را لعنت کند، از قبر بیرون كشیده و با آنها صحبت كرده و آنها هم پاسخ می دهند. دشمنان و اهل باطل در اینجا به تردید افتاده وتعجب می كنند كه حضرت با مردگان می تواند صحبت كند، آنگاه آن حضرت، پانصد تن از آن اهل شک را در داخل مسجد كشته؛ و سپس آن دو تن را كه از قبر بیرون كشیده بود به آتش می کشد و آنها را با همان هیزم هایی كه می خواستند با آن، علی وفاطمه وحسن وحسین ( عَلَيْهِم السَّلاَمُ) را آتش بزنند می سوزاند، و آن هیزم های نزد ماست و ما (ائمه) آن را به یكدیگر ارث می دهیم. سپس حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ، كاخ مدینه را خراب می نماید، و آنگاه به سمت كوفه حركت می نماید و شانزده هزار تن از بَتَریه (زیدیه ای هستند که ابابکر و عمر را دوست دارند) كه مسلح بوده و قاریان قرآن و فقهاء در دین اند و از کثرتِ سجده، پیشانی آنها زخم شده و لباسهایشان مندرس گشته ونفاق تمام وجودشان را پركرده است، به حضرت می گویند: "ای فرزند فاطمه! بر گرد كه ما نیازی به تو نداریم! " آنگاه حضرت در عصر روز دوشنبه در پشت نجف تا شب، تمامی آنها را به سرعت می كشد و هیچ یک از آنان، جان سالم به در نمی برد، و این در حالی است که اصحاب آن حضرت هیچ یک آسیبی نمی بینند؛ گرچه خون مقدس آنها وسیله ی تقرب به خداوند متعال می باشد؛ سپس حضرتش وارد كوفه شده، و آنقدر از جنگاوران را می كشد تا خدا راضی گردد. راوی می گوید: از آن جهت كه درست مطلب را متوجه نشدم به حضرت عرض كردم: فدایت شوم! خداوند چه زمانی راضی می شود ؟

ص: 273

فرمودند : ای ابا جارود! خداوند به مادر موسی وحی كرد و حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ از مادر موسی گرامی تر است، خداوند به زنبور عسل وحی می كند در حالی كه آن حضرت از زنبور عسل، پیش خدا عزیزتر است. اینجا بود كه مطلب را فهمیدم، آن وقت حضرت فرمودند: آیا مطلب را فهمیدی ؟ عرض كردم: آری!. فرمودند: حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ سیصد و نه سال به مقدارتوقفِ اصحاب كهف در غار، حكومت خواهند نمود، و جهان را پس از پرشدن از ظلم وستم، پر از عدل و داد خواهند كرد و خداوند، شرق و غرب جهان را برای ایشان فتح كرده و آنقدر از مردم می كشند تا جز دین محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم باقی نماند و به مانند سلیمان بن داود حکم صادر کنند و چنانكه خورشید و ماه را بخوانند او را پاسخ می دهند و زمین در زیر پای حضرتش می پیچد (طی الارض) و مطابق امر و وحی خداوند عمل می نمايند.»(1)

ص: 274

جابر بن یزید جعفی نیز در باره چگونگی شروع قیام آن حضرت از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت کند که فرمودند:

«ای جابر! به زمین بچسب و حرکتی مکن تا نشانه هایی را که برایت ذکر می کنم ببینی، البته اگر آن زمان را درک کنی.( معلوم است که امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ می دانستند عمر جابر به آن زمان نمی رسد؛ پس برای ما فرموده اند.) نخستین نشانه اختلاف بنی عبّاس است و نمی بینم که به آن برسی؛ امّا آن را پس ازمن، از قول من نقل کن. و نشانه ی دیگر؛ منادی ندا دهنده از آسمان، و صدای فتح، که از سمت دمشق به سوی شما می آید، و به زمین فرو رفتن آبادی ای از آبادی های دمشق به نام جابیه، و فرو ریختن بخشی از جانب راست مسجد دمشق، و خروج کننده ای که از سمت تُرک بیرون می آید و هرج و مرج روم را در بر گیرد، و پیشروی برادران ترک که در جزیره فرود می آیند، و جلو آمدن خروج کنندگان روم که در رمله فرود می آیند، و آن سال ای جابر! در هر ناحیه از مغرب زمین، اختلاف های فراوانی هست. نخستین منطقه ای که خراب می شود، سرزمین شام است؛ سپس به سه پرچم و دسته تقسیم می شوند: پرچم اصهب، پرچم ابقع و پرچم سفیانی؛ سفیانی با ابقع رو در رو می شود و با هم می جنگند و سفیانی او و پیروانش را می کشد. سپس اصهب را می کشد و آن گاه جز به روی آوردن به عراق نمی اندیشد و لشکرش از قرقیسا می گذرند و در آن جا می جنگند و صد هزار از جبّاران، در آن جا کشته می شوند و سفیانی، لشکری به کوفه روانه می کند که شمارشان به هفتاد هزار تن می رسد و از کوفیان می کُشد و به دار می کِشد و اسیر می گیرند و در این میان، پرچم هایی از سمت خراسان می آیند که به سرعت می تازند و تنی چند از یاران قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ با آنها هستند. سپس مردی از ایرانیانِ مقیم کوفه همراه محرومان، خروج می کند که فرمانده سپاه سفیانی، او را میان حیره و کوفه می کشد. سفیانی، گروهی را روانه ی مدینه می کند؛

ص: 275

ولی مهدی از آن جا به مکّه کوچ می کند و چون خبر خروج مهدی به سمت مکّه به فرمانده ی اعزامی سفیانی می رسد، لشکری را در پی او روانه می کند؛ ولی به او نمی رسند و مهدی همچون موسی بن عمران، بیمناک و مراقب، وارد مکّه می شود. سپس فرمانده ی لشکر اعزامی سفیانی، وارد بیداء می شود و منادی ای از آسمان، ندا می دهد: "ای بیداء! این قوم را هلاک کن" و همگی در زمین فرو می روند و جز سه تن از آنها نمی توانند بگریزند.خداوند، سر و صورت این سه تن را که از قبیله ی کلب هستند، وارونه می کند و این آیه در حقّ امثال اینها نازل شده است: "ای اهل کتاب! به آنچه فرستاده ایم که کتاب آسمانی نزد شما را راست می شمارد ایمان بیاورید، پیش از آنکه چهره هایی را ناپدید سازیم و آنان را واپس گردانیم یا آنان را لعنت کنیم چنان که «اصحاب سبت» را لعنت کردیم و فرمان خداوند، انجام یافتنی است". و قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ، آن روز در مکّه است. پشتش را به کعبه تکیه داده و به آن پناه آورده، ندا می دهد: "ای مردم! ما از خدا یاری می جوییم. هر کسی از مردم که به ما پاسخ گوید، [بداند که] ما اهل بیت پیامبرتان، محمّد، و سزاوارترینِ مردم به خداوند و به محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم هستیم و هر کسی که با من درباره ی آدم عَلَيْهِ السَّلاَمُ احتجاج کند، من سزاوارترینِ مردم به آدم عَلَيْهِ السَّلاَمُ هستم و هر کس با من درباره ی نوح عَلَيْهِ السَّلاَمُ احتجاج کند، من سزاوارترینِ مردم به نوح عَلَيْهِ السَّلاَمُ هستم، و هر کس با من درباه ی ابراهیم عَلَيْهِ السَّلاَمُ احتجاج کند، من سزاوارترینِ مردم به ابراهیم عَلَيْهِ السَّلاَمُ هستم و هر کس با من درباه ی محمّد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم احتجاج کند، من سزاوارترینِ مردم به محمّد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم هستم، و هر کس که با من درباره ی پیامبران احتجاج کند، من سزاوارترین مردم به پیامبران هستم. آیا خداوند در آیه های استوار کتابش نمی فرماید: "خداوند، آدم، نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برتری داد در حالی که برخی از نسل برخی دیگرند و خداوند شنوایی داناست"؟ و من، امام بر جای مانده از نسل آدم،

ص: 276

ذخیره از نسل نوح، برگزیده از نسل ابراهیم و گزیده ی نسل محمّدم که خداوند بر همه ی آنان درود فرستد. هان! هر کسی با من درباره ی کتاب خدا احتجاج کند، من سزاوارترینِ مردم به کتاب خدا هستم. هشیار باشید که هر کسی که با من درباره ی سنّت پیامبر خدا احتجاج کند، من سزاوارترینِ مردم به سنّت پیامبر خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم هستم. امروز، هر کسی را که سخن مرا می شنود و در این جا حاضر است، به خدا سوگند می دهم که پیامم را به غایبان برساند، وبه حقّ خداوند و نیز حقّ پیامبرش و به حقّ خودم که بر شما حقّ خویشاوندی با پیامبر خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را دارم، از شما می خواهم که ما را یاری دهید و ما را در برابر کسانی که به ما ستم می کنند حمایت کنید؛ چرا که ما را هراسان کرده و به ما ستم نموده اند و از شهر و دیار و فرزندانمان رانده اند و بر ما ظلم شده و از حقّمان باز داشته ایم و اهل باطل بر ما دروغ بسته اند، پس خدا را، خدا را در حقّ ما! ما را وا نگذارید و ما را یاری دهید تا خداوند متعال، یاری تان دهد. امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: خداوند، یارانش را که سیصد و سیزده نفر هستند، به گردِ او فراهم می آورد، بی آن که قراری با هم گذاشته باشند؛ بلکه آنها را مانند ابرهای پاییزی از هر سو گرد می آورد و آن ای جابر! همان آیه ای است که خداوند در کتابش ذکر کرده است: "و هر کس را قبله ای است که روی بدان می کند، باری، در کارهای نیک از یکدیگر پیشی گیرید. هرجا که باشید خداوند همگی شما را جمع خواهد کرد، و خداوند بر هر کاری تواناست". آن گاه با او میان رکن حجر الأسود و مقام ابراهیم بیعت می کنند و با او عهد و وصیتی از پیامبر خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم است که از پدران به پسران تا به او ارث رسیده است، و ای جابر! مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ، مردی از نسل حسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ است که خداوند، کارش را در یک شب برایش به سامان می کند. پس هر چه از این امور بر مردم مشکل بنماید، ای جابر اثباتِ این که او از نسل پیامبر خداست و نیز وراثت او از امامان عالِم، عالمی از پی عالمی، برای آنها

ص: 277

مشکل نخواهد بود، و اگر همه ی اینها برایشان مشکل بنماید، شنیدنِ صدای آسمانی بر آنان مشکل نخواهد بود، هنگامی که نامش و نام پدرش و مادرش ندا داده می شود.»(1)

ص: 278

در حدیثی طولانی مفضل بن عمر درباره ی وقایع پس از ظهور از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت کند كه فرمودند:

...«اى مفضل! او در وضع شبهه ناكى آشكار مى شود، تا اينكه امرش روشن شود و نامش بالا رود و كارش آشكار گردد، و نام و كنيه و نسبش برده شود، و آوازه او در زبان پيروان حق و باطل و موافقين و مخالفين زياد برده مى شود؛ تا اينكه به واسطه ی شناختن او، حجت بر مردم تمام شود. به علاوه ما داستان ظهور او را براى مردم نقل كرده ايم و نشان داده ايم و نام و نسب و كنيه او را برده و گفته ايم كه: او همنام جدش پيغمبر خدا و هم كنيه اوست تا مبادا مردم بگويند اسم و كنيه و نسب او را نشناختيم. به خدا سوگند! كار او به واسطه ی روشن شدن نام و نسب و كنيه اش كه بر زبان هاى مردم بالا گرفته، متحقق مى شود. به طورى كه آن را براى يكديگر بازگو می كنند. همه اينها براى اتمام حجت بر آنهاست. آنگاه همان طور كه جدش وعده داده، خداوند او را ظاهر مى گرداند...»

مفضل گفت: آقا! مهدى در كدام سرزمین ظهور می كند؟ فرمودند:

«هنگام ظهورش هيچ كس او را نمى بيند هر كس جز اين به شما بگويد او را دروغگوبدانيد.... در آخر روز سال دويست و شصت و شش از نظرها غائب مى گردد و ديگر هيچ كس او را نمى بيند تا موقعى كه همه چشمها به جمالش روشن گردد.»

مفضل گفت: در طول غیبت با كى انس می گیرد و با كى گفتگو می كند و كى با او سخن مى گوید؟ فرمودند:

«فرشتگان خدا و افراد با ايمان طائفه جن با وى سخن می گويند و دستورات و (توقيعات) او براى موثقين و نمايندگان و وكلايش صادر مى شود... . اى مفضل! گويا او را مى بينم كه وارد شهر مكه شده و لباس پيغمبر را پوشيده و عمامه زردى بر سر گذاشته است، و نعلين وصله شده پيغمبر را به پا كرده و عصاى آن حضرت را به دست گرفته و چند بز لاغر را جلو انداخته و بدين گونه به طرف خانه خدا می رود بدون اينكه كسى او را بشناسد و به سن جوانى، آشكار می گردد.»

مفضل گفت: آیا به صورت جوان بر می گردد یا با حالت پیرى ظهور می كند فرمودند:

«سبحان اللّه مگر از حالا كسى می داند؟ وقتى خدا فرمان ظهورش را صادر كند هر طور او بخواهد و به هر صورتى كه او صلاح بداند ظاهر مى شود.»

ص: 279

مفضل گفت: آقا! از كجا ظاهر مى شود و چگونه آشكار می گردد؟ فرمودند:

«اى مفضل! او به تنهائى آشكار مى گردد و تنها به طرف خانه خدا مى آيد و تنها داخل كعبه مى شود و چون شب فرا رسد همچنان تنهاست، وقتى چشم ها به خواب رفت و شب كاملا تاريک شد، جبرئيل و ميكائيل و دسته دسته فرشتگان بر وى فرود مى آيند و در آن ميان، جبرئيل به وى مى گويد:اى آقاى من! هر چه بفرمائى پذيرفته است و فرمانت رواست. او (مهدی) هم دست بر رخسارش می كشد و می فرماید: خدا را سپاس می گذارم كه وعده اش درباره ی ما راست درآمد و زمين را به ما واگذار كرد و هر جاى بهشت را بخواهيم منزل مى كنيم چه نيكوست پاداش عمل كنندگان به فرمان الهى! آنگاه در بين ركن و مقام مى ايستد و با صداى رسا مى گويد: "اى نقبا و مردمى كه به من نزديک هستيد! و اى كسانى كه خداوند شما را پيش از ظهور من در روى زمين براى يارى من ذخيره كرده است! براى اطاعت از من به سوى من بيائيد!" صداى او به اين افراد می رسد و آنها در شرق و غرب عالم، بعضى در محراب عبادت و گروهى خوابيده اند، و با اين وصف با يک صدا می شنوند و با يک چشم به هم زدن در بين ركن و مقام نزد او خواهند بود.سپس خداوند به نور دستور می دهد كه به صورت عمودى از زمين تا آسمان جلوه كند و هر كه ساكن زمين است، از آن نور استضائه نمايد و نور از ميان خانه اش بر وى بدرخشد و از اين نور دل هاى مؤمنين مسرور گردد، در حالى كه هنوز آنها نمى دانند كه قائم ما اهل بيت عَلَيْهِم السَّلاَمُ ظهور كرده است؛ ولى چون صبح شود همه در برابر آن بزرگوار خواهند بود و آنها سيصد و سيزده مرد به تعداد لشكر پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم در روز جنگ بدر هستند.»

مفضل گفت: آقا! آیا آن هفتاد و دو نفر كه با امام حسین عَلَيْهِ السَّلاَمُ در كربلا شهید شدند هم با آنها ظهور مى كنند؟ فرمودند:

«حضرت ابا عبد اللَّه، حسين بن على عَلَيْهِ السَّلاَمُ با دوازده هزار نفر از شيعيان امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ در حالى كه حضرتش عمامه سياه پوشيده است ظهور می كند.اى مفضل! هر بيعتى قبل از ظهور قائم، كفر و نفاق و نيرنگ است، خداوند بيعت كننده و بيعت گيرندگان آن را لعنت كند. او تكيه به خانه ی خدا می دهد و دستش را دراز مى كند و نورى از آن می جهد و می گويد:

ص: 280

اين دست خدا و از جانب خدا و به امر خداست سپس اين آيه را می خواند: إِنَّ الَّذِينَ يُبايِعُونَكَ إِنَّما يُبايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّما يَنْكُثُ عَلى نَفْسِهِ (1)

يعنى: "كسانى كه با تو بيعت می كنند، در حقيقت با خدا بيعت می نمايند، دست خدا بالاى دست هاى آنهاست، پس هر كسی آن بيعت را بشكند، كارى به زيان خود كرده است."

اول كسى كه دست او را می بوسد، جبرئيل است، و سپس ساير فرشتگان و نجبای جنّ و بعد از آنها نقبا با وى متابعت مى كنند. مردم در مكه فرياد می زنند و می گويند:

اين مرد كيست و اين جماعت كه با او هستند كيانند و اين علامت كه ديشب ديديم و نظيرش ديده نشده چيست؟

بعضى به بعضى ديگر می گويند: اين مرد همان صاحب بزهاست! عده ی ديگر می گويند: نگاه كنيد ببينيد كسى از همراهان او را مى شناسيد؟ مردم مى گويند ما جز چهار نفر از مردم مكه و چهار نفر كه از اهل مدينه هستند و فلانى و فلانى می باشند، هيچ كدام آنها را نمى شناسيم.

اين واقعه در آغاز طلوع آفتاب آن روز خواهد بود، موقعى كه آفتاب طالع شد گوينده اى از چشمه ی خورشيد به زبان عربى فصيحى بانگى می زند كه اهل آسمان ها و زمين آن را می شوند، و می گويد: "اى مردم عالم! اين مهدى آل محمد است" و او را به نام و كنيه جدش پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم می خواند و به پدرش حسن عَلَيْهِ السَّلاَمُ امام يازدهم تا حسين بن على صلوات اللَّه عليهم اجمعين نسبت می دهد.

آنگاه گوينده می گويد: با وى بيعت كنيد كه رستگار می شويد و مخالفت امر او ننمائيد كه گمراه خواهيد شد. سپس به ترتيب، فرشتگان و جن و نقباء، دست او را می بوسند و می گويند: شنيديم و اطاعت می كنيم، هيچ صاحب روحى در ميان مخلوق خدا نمی ماند جز اينكه آن صدا را می شنود. كسانى كه در جاى دور و نزديک و دريا و خشكى می باشند، مى آيند و براى يكديگر نقل می كنند كه ما با گوش خود چنين صدایى را شنيديم.

هنگامى كه آفتاب خواست غروب كند؛ كسى از سمت مغربِ زمين فرياد می زند: "اى مردم دنيا! خداوندِ شما به نام «عثمان بن عنبسه اموى» از اولاد يزيد بن

ص: 281

معاويه، در بيابان خشكى از سرزمين فلسطين ظهور كرده، برويد و با او بيعت كنيد تا رستگار شويد و با وى، سر به مخالفت بر نداريد كه گمراه می شويد"، در آن وقت، فرشتگان و جن و نقبا گفته او را رد كرده تكذيب می كنند و به آن گوينده می گويند: "شنيديم و نافرمانى می كنيم!" هر كسی شک و ترديدى به دلش راه يافته باشد و هر منافق و كافرى، با اين صداى دوم گمراه می گردد.

در آن وقت آقاى ما، حضرت قائم عَلَيْهِ السَّلاَمُ تكيه به خانه ی خدا می دهد و می گويد: " الا اى اهل عالم! هر كه می خواهد آدم و شيث را ببيند، بداند كه من همان آدم و شيث هستم، هر كه می خواهد نوح و پسرش سام را بيند، بداند كه من همان نوح و سام می باشم، هر كه می خواهد ابراهيم و اسماعيل را ببيند، بداند كه من همان ابراهيم و اسماعيل هستم، هر كه می خواهد موسى و يوشع را ببيند بداند كه من همان موسى و يوشع هستم. هر كه می خواهد عيسى و شمعون را ببيند، بداند كه من همان عيسى و شمعون هستم، هر كه می خواهد محمد صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و امير المؤمنين صلوات اللَّه عليهما را ببيند، بداند كه من همان محمد و على هستم، هر كه می خواهد حسن و حسين راببيند، بداند كه من همان حسن و حسين می باشم، هر كه می خواهد امامان اولاد حسين عَلَيْهِم السَّلاَمُ را ببيند، بداند كه من همان ائمه اطهار هستم. دعوت مرا بپذيريد و به نزد من جمع شويد كه هر چه خواهيد به شما اطلاع دهم. هر كسی که كتاب هاى آسمانى و صحف الهى را خوانده است اينک از من بشنود." آنگاه شروع می كند به قرائت صحفى كه خداوند بر آدم و شيث عَلَيْهِما السَّلاَمُ نازل فرمود، پيروان آدم و شيث می گويند: به خدا قسم! اين صحف حقيقى آدم و شيث است اين مرد آنچه را ما از صحف آدم و شيث نمی دانستيم و بر ما پوشيده بود، و يا از آن حذف و يا تبديل و تحريف شده بود، به ما ياد داد.سپس صحف نوح و ابراهيم و تورات و انجيل و زبور را می خواند؛ پس پيروان تورات و انجيل و زبور می گويند: به خدا قسم! اين همان صحف حقيقى نوح و ابراهيم است كه چيزى از آن ساقط نشده و تبديل و تحريف نگرديده است، به خدا قسم! توراتِ جامع و زبورِ تمام و انجيلِ كامل، همين است و اين بيش از كتبى است كه آن را خوانده ايم؛ سپس قرآن مى خواند و مسلمانان می گويند: به خدا قسم! اين همان، قرآنِ حقيقى است كه خداوند بر پيغمبر نازل كرده، چيزى از آن كم نشده و تحريف و تبديل نگرديده است.

ص: 282

آنگاه دابه الارض در بين ركن و مقام ظاهر مى شود و در صورت مؤمنين كلمه «مؤمن» و در صورت كافران كلمه «كافر» را مى نويسد. سپس مردى كه صورتش به عقب و پشتش به سينه اش برگشته است، به نزد مهدی آمده، جلو او می ايستد و می گويد: آقا! من بشر هستم، يكى از فرشتگان به من دستور داده كه به خدمت شما برسم و نابودى لشكر سفيانى را در بيابان «بيداء» به شما اطلاع دهم.

امام به وى می گويد: داستان خود و برادرت را شرح بده. آن مرد می گويد: من با برادرم در لشكر سفيانى بوديم، از دمشق تا زوراء هر جا آبادى بود ويران ساختيم و به حال خراب گذاشتيم، سپس كوفه و مدينه را نيز خراب كرديم و منبر پيغمبر را شكستيم و قاطران خود را در مسجد بستيم.

آنگاه از آنجا خارج شديم در حالى كه نفرات ما سيصد هزار لشكر بود و مى خواستيم به مكه بيائيم و خانه ی خدا را ويران سازيم و اهل مكه را به قتل رسانيم؛ ولى چون به سرزمين «بيداء» رسيديم و در آنجا منزل كرديم، ناگاه صدائى شنيديم كه گفت:اى بيابان! اين ظالمان را در كام خود فرو بر! با اين صدا زمينشكاف برداشت و تمام لشكر را بلعيد! به خدا قسم! از تمام آن لشكر جز من و برادرم باقى نماند. در آن هنگام، فرشته اى را ديديم كه سيلى به صورت ما زد و روی هاى ما به پشت برگشت چنان كه مى بينى! سپس آن فرشته به برادرم گفت: برو به شام نزد سفيانى ملعون و او را از ظهور مهدى آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ بترسان و به وى اطلاع بده كه خداوند، لشكر او را در سرزمين (بيداء) نابود گردانيد. آنگاه به من گفت: تو هم برو به مكه و مهدی را به نابودى ستمگران بشارت بده و بر دست وى توبه كن كه او توبه تو را قبول می كند؛ پس امام عَلَيْهِ السَّلاَمُ دست روى صورت او می كشد و به صورت نخست برمى گرداند و با وى بيعت نموده و همراه او می ماند.»

مفضل گفت: آقا! آیا جن و فرشتگان براى بشر آشكار می گردند؟ فرمودند:

«آرى و اللّه آشكار مى شوند و با آنها سخن می گويند، مانند يک نفر آدمى كه با بستگان خود سخن بگويد.»

عرض كردم: آقا! آیا فرشتگان و طایفه جن، همه جا همراه مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ می روند؟ فرمودند:

«آرى! و اللَّه که آنها در زمين هجرت، واقع در كوفه و نجف فرود مى آيند، و عدد ياران او در آن موقع چهل و شش هزار نفر فرشته و شش هزار جن است (در روايت

ص: 283

ديگر فرمود چهل و شش هزار هم از جن) و خداوند او را پيروز مى گرداند.»

مفضل عرض كرد: امام با اهل مكه چه می كند؟ فرمودند:

«آنها را دعوت به حكمت و موعظه ی حسنه مى كند و آنها هم از وى اطاعت مى كنند. سپس مردى از خاندان خود را در آنجا به نيابت از خود منصوب داشته و مكه را به قصد مدينه ترک مى گويد»

مفضل عرض كرد: آقا! با خانه ی خدا چه مى كند؟ فرمودند:

«آن را می شكند و بر همان پايه اى كه روز نخست در عهد حضرت آدم براى مردم بنا شده و ابراهيم و اسماعيل بالا برده بودند، بر پاى می دارد و آنچه كه بعد از آن در مسجد الحرام بنا شده كه پيغمبرى و جانشين پيغمبرى آن را نساخته است، آن طور كه خدا می خواهد آن را می سازد. و هر آثارى كه در مكه و مدينه و عراق و ساير جاها از ستمگران باقى مانده باشد همه را ويران می كند. مسجد كوفه را نيز خراب كرده و بر اساس اولى آن، بنا می كند. و همچنين قصر عتيق را نيز ويران می كند. خدا لعنت كند سازنده آن را، خدا لعنت كند او را.»مفضل عرض كرد: آقا! آیا مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ در مكه اقامت می كند؟ فرمودند:

«نه! بلكه نائب خود را در آنجا می گذارد؛ ولى چون اهل مكه ديدند که او از ميان آنها رفته است، هجوم مى آورند و نائب او را می كشند. امام به سوى آنها بر می گردد و آنها به طور سرشكسته و ذليل و گريه كنان نزد وى مى آيند و التماس می كنند و می گويند: "اى مهدى آل محمد! توبه كرديم توبه كرديم، آن حضرت نیز آنها را موعظه می كند و از غضب خدا می ترساند و شخصى از اهل مكه را به نيابت خود انتخاب می كند و از مكه خارج مى شود. اين بار نيز اهل مكه هجوم مى آورند و نائب او را می كشند. امام هم ياوران خود از طايفه جن را به سوى مكه فرستاده و سفارش مى كند كه جز افراد با ايمان يک نفر از آنها را باقى نگذاريد. و می گوید: " اگر به خاطر رحمت پروردگار نبود كه همه اشياء را گرفته و من مظهر رحمتش مى باشم، خودم با شما به سوى آنها باز می گشتم؛ زيرا آنها به كلى از خداوند و من فاصله گرفته و هر گونه پيوندى را قطع كرده اند." پس لشكر مهدى به سوى اهل مكه باز مى گردند و به خدا قسم! از هر صد نفر آنها؛ بلكه از هر هزار نفر آنان يک نفر را باقى نمی گذارند.»

ص: 284

مفضل گفت: آقا! خانه ی مهدى در كجا خواهد بود و مؤمنین در كجا جمع می شوند؟ فرمودند:

«مقرّ سلطنت وى شهر كوفه است و محل حكومتش مسجد جامع كوفه، و بيت المال و محل تقسيم غنائمش مسجد سهله واقع در زمين هاى صاف و مسطح و روشن نجف و كوفه است.»

عرض كرد: آقاجان! همه ی اهل ایمان در كوفه خواهند بود؟ فرمودند:

«آرى و اللّه! در آن روز تمام مؤمنين يا در كوفه و يا در حوالى كوفه مى باشند، زمين آن به مساحت جولانگاه اسبى به دو هزار درهم می رسد. اكثر مردم آرزو دارند كه كاش می توانستند يک وجب از زمين حوالی آن را به يک وجب شمش طلا بخرند. در آن روز طول شهر كوفه به پنجاه و چهار ميل می رسد به طورى كه كاخ هاى آن، مجاور كربلا باشد. خداوند در آن روز كربلا را محل آمد و رفت فرشتگان و مؤمنين خواهد نمود! و در آن روز، ارزشى به سزا دارد، چنان بركت به آن روى مى آورد كه اگر مؤمنى از روى حقيقت در آنجا بايستد و يک دفعه از خداوند طلبروزى كند؛ خداوند هزار برابر دنيا به او عطا می فرمايد. (1)

آنگاه حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ آهى كشيده و فرمودند:اى مفضل! تمام اماكن روى زمين بر يكديگر فخر مى كردند. از جمله كعبه در مسجد الحرام بر زمين كربلا فخر نمود. خداوند وحى فرستاد كه اى كعبه ساكت باش! و بر كربلا فخر مكن! زيرا كربلا بقعه مباركى است كه در آنجا از جانب خداوند به وسيله درخت به موسى بن عمران وحى شد. و همان تلى است كه مريم و عيسى منزل كردند و محلى است كه سر حسين عَلَيْهِ السَّلاَمُ را در آن شستشو دادند و مريم عيسى را شست و خودش هم بعد از ولادت وى غسل كرد. كربلا بهترين سرزمين هاست. پيغمبر هنگام معراجش از آنجا به آسمان بالا رفت و آنجا تا موقع ظهور مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ، خير و بركت زيادى براى شيعيان ما دارد.»

مفضل گفت: آقا! سپس مهدى به كجا می رود؟ فرمودند:

«به مدينه ی جدم رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم می رود و وقتى به مدينه برسد مقامى بس عجيب خواهد داشت كه باعث مسرت مؤمنين و نقمت كفار می باشد.»

ص: 285

مفضل گفت: آقا! آن مقام عجیب چیست؟ فرمودند:

«به كنار قبر پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَمرفته و صدا می زند:اى مردم! آيا اين قبر جد من است؟ مردم می گويند: اى مهدى آل محمد آرى! اين قبر پيامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و جدّ تو است. می پرسد: چه كسانى با وى در اينجا مدفون هستند؟ می گويند: دو نفر از اصحاب او. با اينكه او از هر كس بهتر آن دو نفر را می شناسد، در حالى كه مردم همه گوش می دهند، باز سؤال می كند: آنها كيانند؟ چطور شد كه در ميان تمام مردم فقط اين دو نفر در کنار جدّ من در اينجا دفن شدند، شايد كسانى ديگر مدفون باشند؟.

مردم می گويند:اى مهدى آل محمد! كسى غير از اين دو نفر در اينجا مدفون نيست. مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ سه بار اين سؤال را تكرار می كند و سپس دستور می دهد كه قبر آن دو نفر را بشکافند و مردم هم قبر آنها را باز می کنند در حالى كه بدنشان تر و تازه است و اصلا نپوسيده و تغيير نكرده اند. سپس مهدى می پرسد: آيا كسى در ميان شما هست كه اينان را بشناسد؟ مردم می گويند: ما آنها را به اوصافشان می شناسيم.اينان انيسِ جد شما هستند. می پرسد: آيا در ميان شما كسى هست كه جز اين بگويد يا درباره ی اينان شک داشته باشد؟ مردم می گويند: نه! پس مهدى سه روز بيرون آوردن آنها را به تأخير مى اندازد و اين خبر در ميان مردم منتشر مى شود. سپس مهدى به آنجا آمده و روى قبرهاى آنها را بر می دارد و به نقباى خود می گويد: " قبرهاى اينان را نبش کنید و آنها را جستجو كنيد." نقبا هم با دست هاى خود آنها را جستجو كرده تا آنكه تر و تازه مانند روز نخست بيرون مى آورند. پس دستور می دهد كفن هاى آنها را بيرون آورند و بر درخت پوسيده و خشكى بر دار كشند، فی الحال درخت، سرسبز و پر شاخ و برگ و خرّم مى شود! با مشاهده ی اين وضعِ عجيب، دوستداران آنها، می گويند: به خدا قسم! اين شرافتِ حقيقى است كه اينها دارند، و ما هم به دوستى اينان فائز و رستگار شديم. پس هر كه محبت اندکى از آنها در دل داشته باشد، مى آيد و آن منظره را می نگرد و با ديدن آن فريفته می گردد!.

در اين هنگام جارچى مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ صدا می زند: هر كسی دو صحابه ی پيامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و دو انيس او را دوست می دارد در يک سمت بايستد. مردم دو دسته مى شوند: يک دسته دوست آنها و دسته اى دشمن آنان. مهدى به دوستان آن دو نفر دستور می دهد كه از آنها بيزارى جويند. آنها هم می گويند:اى مهدى آل پيامبر! ما پيش از

ص: 286

آنكه بدانيم اينان در نزد خدا چنين مقامى دارند از آنها بيزارى نجستيم، اكنون كه فضل و مقام آنها براى ما ظاهر شده، چگونه با ديدن بدنِ تر و تازه آنها و سبز شدن درخت پوسيده، از آنان بيزارى بجوئيم؟ بلكه به خدا قسم! ما از تو و كسانى كه عقيده به تو دارند و آنها كه به اينان ايمان ندارند و آنها را بردار زدند، و از قبر بيرون آوردند، بيزارى می جوئيم، در اين وقت آن حضرت به امر خداوند دستور می دهد باد سياهى بر آنها بوزد و آنان را مانند ريشه هاى پوسيده درخت نخل از ميان می برد.

سپس دستور می دهد آن دو را از بالاى دار، پائين بياورند، و به امر خداوند زنده می گرداند و دستور می دهد تمام مردم جمع شوند. آنگاه اعمال آنها را در هر دوره اى شرح می دهد، تا آنكه داستان كشته شدن هابيل فرزند آدم و برافروختن آتش براى ابراهيم و انداختن يوسف در چاه و زندانى شدن يونس در شكم ماهى و قتل يحيى و دار كشيدن عيسى و شكنجه دادن جرجيس و دانيال پيغمبر و زدن سلمان فارسى، و آتش زدن درِ خانه امير المؤمنين و فاطمه زهرا و حسن وحسين عَلَيْهِم السَّلاَمُ و تازيانه زدن به بازوى صديقه كبرى فاطمه زهرا سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا و در به پهلوى او زدن، و سقط شدن محسن فرزندِ او و سم دادن به امام حسن عَلَيْهِ السَّلاَمُ و كشتن امام حسين عَلَيْهِ السَّلاَمُ و اطفال و عموزادگان و ياوران آن حضرت و اسير كردن فرزندان پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و ريختن خون آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ، و هر خونى كه به ناحق ريخته شده، و هر زنى كه مورد تجاوز قرار گرفته، و هر خيانت و اعمال زشت و گناه و ظلم و ستم كه از زمان حضرت آدم تا موقع قيام مهدی از بنى آدم سرزده همه و همه را به گردن اولى و دومى انداخته و بر آنها ثابت نموده و ملزم می گرداند و آنها هم اعتراف می كنند. آنگاه دستور می دهد هر كس حاضر است و از آنها ظلمى ديده قصاص كند آنها هم قصاص می كنند؛ سپس آنها را دوباره بر همان درخت به دار می كشد، و امر می كند آتشى از زمين بيرون آمده آنها را با درخت می سوزاند آنگاه به باد دستور می دهد تا خاكسترشان را به آب درياها بپاشد.»

مفضل عرض كرد: آقا! این عذاب آخر آنهاست؟ فرمودند:

«نه! نه!اى مفضل! به خدا قسم فرداى قيامت هر مؤمن و كافرى به صحراى محشر مى آيند و آقاى بزرگ ما رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و صديق اكبر امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ و حضرت فاطمه سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا و حسن و حسين عَلَيْهِما السَّلاَمُ و ائمه اطهار عَلَيْهِم السَّلاَمُ نيز حاضر می شوند و همه ی

ص: 287

آنها از آن دو نفر، قصاص می كنند. تا جايى كه آن دو نفر را در هر شبانه روز هزار بار می كشند و باز به امر خداوند، به صورت اول برمی گردند تا باز عذاب شوند.

سپس مهدى از مدينه به كوفه می رود و در بين كوفه و نجف فرود مى آيد. در آن روز يارانش چهل و شش هزار فرشته و شش هزار نفر جن و سيصد و سيزده تن نقيب می باشند. مفضل عرض كرد: آقا! در آن روز دار الفاسقين (بغداد) چه وضعى دارد؟ فرمودند: مشمول لعنت و غضب خداوند است. فتنه ها و آشوب ها آن را ويران می سازد و به كلى متروک می ماند.اى واى بر بغداد و مردم آن! از خطر لشكرى كه با پرچم هاى زرد، و لشكرى كه با پرچم هاى مغربی از مغرب زمين می آيند و لشكرى كه از دور و نزديک به آنجا می رود.

به خدا قسم! همه گونه عذاب كه بر امت هاى متمرد و سركش از اول خلقت تا آخر عالم رسيده بر بغداد فرود مى آيد. عذاب هایى به بغداد می رسد كه هيچ چشمى نديده و هيچ گوشى نشنيده است طوفان شمشير، آنها را فرو گيرد. واى بر كسى كهآنجا را مسكن خود قرار دهد؛ زيرا هر كسی در آنجا مقيم شود با حالت شقاوت باقى می ماند و هر كسی هجرت كند در پرتو خدا به سر برد. به خدا مردم بغداد چنان غرق در ناز و نعمت و عيش و نوش می شوند كه می گويند: زندگى حقيقى دنيا همين و خانه ها و كاخ هاى آن، قصرهاى بهشت است و دختران آن (در زيبائى) حور العين و جوانان آن جوانان بهشت است. و چنين پندارند كه خداوند، تمام روزى بندگانش را به بغداد ارزانى داشته است! افتراء به خداوند و پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و حكم كردن بر خلاف قرآن و شهادت دروغ و شرابخوارى و زناكارى و خوردن پليدى ها، و خونريزى، چنان در بغداد شيوع يابد كه فجايع تمام دنيا به پاى آن نرسد. آنگاه خداوند همين بغداد را به وسيله ی آن آشوب ها و آن لشكرها چنان ويران می سازد كه وقتى رهگذرى از آنجا می گذرد؛ می گويد: "شهر بغداد در اينجا بوده است!!"

آنگاه سيد حسنى آن جوان زيبا از طرف سرزمين ديلم خروج كرده و با صداى رسا ندا دهد:اى آل احمد! دعوت آن كسی را كه از غيبتش متأسف بوديد اجابت كنيد اين صدا از ناحيه ضريح پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم بلند مى شود؛ پس گنج هاى خدا از طالقان، او را بپذیرند. آنها گنج هائى هستند اما چه گنجى كه نه طلا و نه نقره است؛ بلكه مردانى هستند كه ايمانى فولادين دارند، و بر اسب هاى چابک سوار و اسلحه به

ص: 288

دست گرفته و پى در پى، ستمگران را كشته تا آنكه وارد كوفه می شوند و در آن موقع اكثر روى زمين را از لوث وجود بی دينان صاف كرده اند. آنها كوفه را محل اقامت خود قرار می دهند.

چون خبر ظهور مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ به سيد حسنى و اصحابش می رسد، اصحابش به او می گويند:اى پسر پيغمبر! اين كيست كه در قلمرو ما فرود آمده؟

سيد حسنى می گويد: با من بيائيد تا ببينم او كيست و چه مى خواهد. به خدا قسم! سيد حسنى می داند كه او مهدى است و او را مى شناسد، ولى براى اين می گويد كه به اصحابش بشناساند كه او كيست.

سيد حسنى بيرون مى آيد تا به مهدى می رسد و از وى مى پرسد: اگر تو مهدى آل محمد هستى عصاى جدت پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و انگشتر و پيراهن و زرهش موسوم به «فاضل» و عمامه مباركش به نام «سحاب» و اسبش «يربوع» و «عضباء» شترش و «دلدل» قاطرش و «يعفور» الاغ آن سرور و اسب اصليش «براق» و قرآنى كهامير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ جمع آورى كرده اند كجاست؟ مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ تمام اينها را بيرون آورده به سيد حسنى نشان می دهد آنگاه عصاى پيغمبر را گرفته و به سنگ سختى می زند، فی الحال سنگ مانند درخت، سبز مى شود؛ و شاخ و برگ در مى آورد. مقصود سيد حسنى اين است كه بزرگوارى مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ را به اصحاب خود نشان دهد تا حاضر شوند با وى بيعت كنند. آنگاه سيد حسنى عرض می كند: اللَّه اكبر! يا ابن رسول اللَّه! دست مباركت را بده تا با شما بيعت كنيم، مهدى هم دستش را دراز كرده و حسنى نخست خود؛ و سپس ساير لشكريانش با وى بيعت مى كنند، مگر چهل هزار نفر كه قرآن ها با خود دارند و معروف به «زيديه» مى باشند كه از بيعت كردن امتناع می ورزند.

آنها مى گويند اين كار چيزى جز يک سِحر بزرگ نيست و با اين حرف دو لشكر به جان هم مى افتند، مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ به طرف طائفه ی زيديه آمده و سه روز آنها را موعظه مى نمايد و دعوت به آرامش و پذيرش خودش می كند؛ ولى آنها بر سركشى و كيفر خود می افزايند؛ پس مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ هم ناچار دستور قتل آنها را صادر نموده و همه را از دم شمشير می گذرانند. سپس مهدى عَلَيْهِ السَّلاَمُ به اصحاب خود می گويد: قرآن هاى آنها را نگيريد، بگذاريد تا باعث حسرت آنها گردد؛ همان طور كه آن را تبديل كرده

ص: 289

و تغيير دادند و مطابق آنچه در آن بود عمل نكردند. مفضل عرض كرد: آقا! بعدا مهدى چه مى كند؟ فرمودند: لشكرى براى دستگيرى سفيانى به دمشق می فرستد؛ او را گرفته و روى سنگى سر مى برند. آنگاه حسين عَلَيْهِ السَّلاَمُ با دوازده هزار صديق و هفتاد و دو نفرى كه در كربلا از ياران او بودند و با وى شهيد شدند، آشكار مى شود. بَه به آن رجعت نورى. سپس صديق اكبر امير المؤمنين على بن ابى طالب عَلَيْهِ السَّلاَمُ ظهور می كند و خيمه اى كه بر چهار پايه استوار باشد در نجف براى وى بر سر پا می كنند. يک پايه ی آن در نجف و پايه اى در حجر اسماعيل و پايه اى در صفا و پايه اى در زمين مدينه است.

گويا چراغ های آن را مى بينم كه مانند انوار مهر و ماه در آسمان و زمين می درخشد. در آن موقع، باطن هر كس آشكار مى شود، و زنان شيرده از وحشت، بچه هاى خود را رها می كنند. آنگاه آقاى بزرگ، محمد رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم با انصار و مهاجرين و آنها كه به او ايمان آوردند، و نبوّت او را تصديق كردند و در ركاب وى شهيد شدند،رجعت می كند.

با ظهور حضرتش كسانى كه دعوت آن حضرت را تكذيب كردند و در باره پيغمبريش شک نمودند و اعتنا به گفتار وى نكردند و كسانى كه گفتند او ساحر و كاهن و ديوانه است و از روى هواى نفس سخن می گويد و آنها كه با وى جنگ كردند را حاضر می كنند تا از روى حق و عدالت، انتقام اعمالى را كه از بعثت آن حضرت تا موقع ظهور مهدى با هر امامى و در هر وقتى از اوقات مرتكب شده اند از آنها بگيرد. اين است تأويل حقيقى آيه شريفه: وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِينَ وَ نُمَكِّنَ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَ نُرِيَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ جُنُودَهُما مِنْهُمْ ما كانُوا يَحْذَرُونَ»

مفضل عرض كرد: آقا! فرعون و هامان در آن وقت كیستند؟ فرمودند:

«اولى و دومى»

عرض كرد: آقاجان! آیا پیغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و على عَلَيْهِ السَّلاَمُ با قائم خواهند بود (رجعت می کنند؟) فرمودند:

«آرى! و اللَّه پيغمبر و على عَلَيْهِما السَّلاَمُ ناگزير می بايد قدم روى زمين بگذارند، آرى! به خدا آنها همه جا حتى به پشت كوه قاف و ظلمات و قعر درياها هم می روند تا

ص: 290

آنجا كه جايى نمى ماند جز اينكه پيغمبر و على عَلَيْهِما السَّلاَمُ رفته و آثار واجب دين خدا را در آنجا برپا می دارند.

اى مفضل! گويا مى بينم كه ما ائمه آن موقع جلو پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم جمع شده و به آن حضرت شكايت مى كنيم كه امت بعد از وى چه به روز ما آوردند، و مى گوئيم امت، ما را تكذيب كردند و بى اعتنائى و نفرين و لعنت و تهديد به قتل نمودند، و واليان ستمگرِ آنها ما را از وطن بيرون آورده به پايتخت خود بردند و جمعى از ما را با سمّ و حبس كشتند. در اين وقت پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم سخت گريه می كند و می فرمايد: "اى فرزندان من! هر چه به شما رسيد بيشتر از آن به جد شما رسيد."

آنگاه فاطمه زهراء سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا مى آيد و از ظلم اولى و دومى و غصب فدک، ملک خود توسط آنها، و رفتن به ميان مهاجرين و انصار و ايراد خطبه اش در خصوص غصب فدک، و جوابى كه خليفه در رد او گفت كه: "پيغمبران ارث نمى گذارند"، و استدلال زهرا سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا به گفته ی زكريا و يحيى و داستان داود و سليمان و اينكه دومى به او گفت:آن طومارى را كه پدرت براى تو نوشت به من نشان بده و او در آورد و نشان داد و او آن را گرفته پيش روى قريش و مهاجرين و انصار و سايرين پاره كرد و گريستن آن بانو و برگشتن به طرف قبر پدرش رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم در حالى كه می گريست و محزون بود و به خداوند و پدرش پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم پناه آورده ،همه را بازگو کند.

سپس داستان اولى را نقل می كند كه چگونه خالد بن وليد و قنفذ و عمر و جمعى را فرستاد تا امير المؤمنين را از خانه ی خود براى بيعت گرفتن در سقيفه بنى ساعده ببرند، و امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ بعد از آن حضرت، مشغول جمع آورى قرآن گرديدند، و قرض پیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم را كه هشتاد هزار درهم بود، با فروش دارائى خود، پرداخت کردند.

و هم نقل می كند كه چگونه عمر گفت"ای على بيرون بيا و در آنچه مسلمانان شركت كرده اند تو نيز شركت كن و گر نه گردنت را مى زنيم، و فضه گفت: امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ مشغول كارى است كه اگر انصاف داشته باشيد، خواهيد دانست كه او از آمدن معذور است؛ ولى آنها گوش نگرفتند و هيزم آوردند تا درب خانه اى را كه امير مؤمنان و فاطمه و حسن و حسين و زينب و ام كلثوم عَلَيْهِم السَّلاَمُ و فضه در آن بودند آتش بزنند، و بالاخره، آن در را هم آتش زدند. فاطمه آمد پشت در و از همان جا صدا زد:اى عمر! واى بر تو! چگونه بر خدا و پيغمبر جسارت ورزيدى كه با اين

ص: 291

كار می خواهى نسل پيغمبر را از روى زمين براندازى و او را از ميان ببرى و نور خدا را خاموش كنى، با اينكه خدا نمی گذارد كه نورش خاموش شود.

عمر گفت:اى فاطمه! فعلا نه محمد حاضر است و نه فرشتگان از جانب خدا براى امر و نهى و ترساندن مى آيند، و على هم مانند يک نفر از مسلمين است، اگر می خواهى بگو بيرون بيايد و با ابوبكر بيعت كند و گر نه همه ی شما را آتش می زنم و فاطمه در حالى كه می گريست گفت: پروردگارا! شكايت فقدان پيغمبر و رسول برگزيده ات و ارتداد امتت و ممانعتى را كه از رسيدن حقى كه تو در كتاب خود براى ما قرار داده اى به عمل آوردند، به تو می كنم.

عمر گفت: اى فاطمه! اين حرف هاى زنانه را كنار بگذار. خدا نبوت و خلافت را يک جا براى شما جمع نمی كند. سپس هيزم را آتش زد و قنفذ ملعون دستش را داخل نمود تا در را بگشايد، و عمر با تازيانه به بازوى فاطمه سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا زد به طورى كه بازويش همچون بازوبند سياهى ورم كرد، و طورى با پا به در نيم سوخته زد كه بهشكم دختر پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم خورد و او كه حامله بود، محسن شش ماهه خود را سقط كرد. عمر و قنفذ و خالد بن وليد هجوم آوردند به درون خانه و فاطمه با صداى بلند گريه می كرد و می گفت:اى پدر!اى پيغمبر خدا! دخترت را دروغگو می دانند و می زنند! و بچه اش را كشتند!! سپس امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ در حالى كه چشمش از شدت غضب سرخ شده بود از داخل خانه بيرون آمد و عبايش را در آورد و روى فاطمه كه غش كرده بود انداخت و او را به سينه چسبانيد و به وى گفت:اى دختر پيغمبر خدا! می دانى كه خداوند، پدر بزرگوارت را براى هدايت جهانيان برانگيخت. مبادا مقنعه خود را از سر بردارى و نفرين كنى!اى فاطمه! به خدا قسم! اگر چنين كنى يک نفر در روى زمين نمی ماند كه بگويد محمد و موسى و عيسى و ابراهيم و نوح و آدم، پيامبران خدایند و هر جنبنده اى كه در روى زمين است و هر پرنده اى كه در آسمان است خداوند همه را نابود می كند.

آنگاه به عمر گفت:اى پسر خطاب! واى بر تو از اين كار كه امروز نمودى و از عواقب آن. از خانه من بيرون برو پيش از آنكه شمشيرم را بكشم و امت جفا جوى را بكشم عمر هم با خالد بن وليد و قنفذ و عبد الرحمن بيرون رفتند. امير مؤمنان عَلَيْهِ السَّلاَمُ فضه را صدا زد و فرمودند:اى فضه! بانوى خود را درياب كه دچار درد

ص: 292

وضع حمل شده است. چون فضه به كار آن مخدره پرداخت. بچه اى كه پيش از ولادت نام او را محسن گذارده بودند سقط گرديد! امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند: اين بچه به نزد جدش رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم می رود و به وى شكايت مى كند.

امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ در تاريكى شب، زهرا سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا را برداشته و به اتفاق حسن و حسين و زينب و ام كلثوم به در خانه ی مهاجر و انصار می رفت، و آنها را به ياد خدا و پيغمبر و بيعت و پيمانى كه پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم در زمان حيات خود در چهار جا براى وى گرفت و در هر مورد، مسلمانان او را امير المؤمنين دانستند مى آورد و همه وعده می دادند كه فرداى آن شب، به يارى وى قيام كنند؛ ولى چون صبح می شد هيچ كسی حركتى از خود نشان نمی داد.

سپس امير المؤمنين عَلَيْهِ السَّلاَمُ محنت هاى عظيمى كه بعد از پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم ديدند و با آنها امتحان خود را پس دادند، را بآن حضرت شكايت مى كند. می گويد: يا رسول اللَّه! داستان من ،مانند داستان هارون است و من به شما همان را می گويم كه هارون بهموسى گفت:

ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَ كادُوا يَقْتُلُونَنِي فَلا تُشْمِتْ بِيَ الْأَعْداءَ وَ لا تَجْعَلْنِي مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ (1) يعنى: فرزند مادرم، مردم مرا تنها گذاشتند و نزديک بود مرا بكشند پس تو كارى نكن كه دشمن به من سرزنش كند، و مرا با مردم ظالم قرار مده. من هم صبر كردم و تسليم حوادث شدم و راضى به رضاى خدا گشتم و با مخالفتى كه با من نمودند و نقض عهد خود كه با آنها درباره من معاهده نمودى، حجت بر آنها تمام گشت.

يا رسول اللَّه! من متحمل رنج ها و گرفتاری هایى شدم كه هيچ جانشين پيغمبرى در هيچ امتى متحمل نگشت، تا جايى كه با ضربت عبد الرحمن بن ملجم مرا به قتل رساندند، و خداوند شاهد چگونگى نقض بيعت من است.

طلحه و زبير، عايشه را به بهانه اداى مراسم حج و عمره به مكه بردند؛ ولى او را گردش داده به بصره آوردند. من هم ناچار براى جلوگيرى از بلواى آنها بسيج كردم و خدا و شما را به ياد آنها آوردم؛ ولى آنها برنگشتند تا اينكه خداوند مرا بر آنها پيروز گردانيد و خون بيست هزار نفر از مسلمانان ريخته و هفتاد دست كه

ص: 293

می خواست مهار شتر عايشه را نگهدارد بريده شد.

يا رسول اللَّه! آنچه در جنگ هاى شما و جنگ هاى بعد از شما ديدم از جنگ جمل بر من دشوارتر نبود؛ زيرا آن جنگ از سخت ترين و هول انگيزترين و بزرگ ترين جنگ هایى بود كه من ديدم. همان طور كه مرا بار آوردى و با تمسک به اين آيه: فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ؛ و آيه وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ من نيز صبر كردم.

اى مفضل! آنگاه حسن عَلَيْهِ السَّلاَمُ برخاسته و خطاب به پيغمبر مى گويد:اى جد بزرگوار! من هنگام آمدن پدرم امير المؤمنين به كوفه با حضرتش بودم تا اينكه به ضربت عبد الرحمن بن ملجم ملعون شهيد شد. همان طور كه شما به او وصيت كرده بوديد پدرم نيز به من وصيت فرمود. چون معاويه ی ملعون از شهادت پدرم مطلع شد، زيادِ زنازاده را با دويست و پنجاه هزار سرباز به كوفه فرستاد و به وى دستور داد كه من و برادرم حسين و ساير برادران و بستگان و شيعيان و دوستان مرا گرفتار سازد و از ما براى معاويه بيعت بگيرد.هر كدام از ما حاضر نشدند گردنش را زدند، و سر او را براى معاويه فرستادند چون من اين را ديدم از خانه بيرون آمده، به مسجد جامع كوفه رفتم تا نماز بگزارم. بعد از نماز به منبر رفتم و بعد از حمد و ثناى الهى گفتم: "اى مردم! اوضاع دنيا عوض شده و آثار دين از بين رفته، و بردبارى كم شده امروز ديگر از تحريكات شيطانى و حكم خائنين كسى آسايش ندارد.

به خدا قسم! دليل هاى محكمى براى آنها آورده شد، و علائم زيادى بر ايشان روشن گرديد، و مشكلاتشان آشكار گشت.اى مردم! به خدا قسم! جدم رحلت كرد و پدرم شهيد شد و وسواس خناس در دل هاى مردم تخم وسوسه پاشيد و فتنه جويان براى ايجاد فتنه عربده ها كشيدند و شما بر خلاف سنت رفتار كرديد.

اى واى بر آن فتنه ی كر و كور كه صداى كسانى كه مردم را به راه راست می خوانند و براى پذيرش حق و حقيقت صلا می زنند، شنيده نمی شود، در آن فتنه است كه سخنِ نفاق آميز، آشكار مى گردد و باطنِ تفرقه اندازان معلوم مى شود و دو لشكر خارجى شام و عراق به جان هم مى افتند. خدا شما را رحمت كند بشتابيد به سوى گشايش و نورِ آشكار و پرچم بزرگ و چراغى كه هيچ گاه خاموش نمی شود و حقى كه مخفى نمى گردد. اى مردم! از خواب غفلت بيدار شويد و از تاريكى گمراهى كه

ص: 294

شما را احاطه كرده به در آیيد. شما را به خدایى كه دانه را شكافت و انسان را آفريد و رداى عظمت پوشید، قسم می دهم که جمعى از شما كه داراى دل هایى صاف و نيّت هایى خالص باشند، بدون اينكه آميخته به نفاق و قصد افتراق باشند برخاسته با من بيعت كنند، تا من بتوانم با شمشير قيام كنم و اطراف كار را بر دشمن تنگ بگيرم و با نيزه ها و سم هاى اسب، لشكر آنها را از ميان بردارم.اى مردم! خدا شما را رحمت كند سخن بگوئيد و به من جواب بدهيد! "

يا رسول اللّه! مثل اينكه مهر سكوت به دهان آنها زده بودند؛ زيرا جز بيست نفر كسى ديگر به من جواب نداد!! آنها برخاستند و گفتند: "اى پسر پيغمبر! ما با شمشيرهاى خود تا پاى جان براى نصرت تو ايستاده ايم، فرمانبردار تو و هر كارى بكنى تصديقت می كنيم، پس هر امرى دارى بفرما."

من به چپ و راست خود نگاه كردم ديدم جز آن بيست نفر، كسى ديگر نمانده است. در آن هنگام، پيش خود گفتم: من هم از جدم پيروى می كنم، چه او وقتىسى و نه نفر معتقد داشت در پنهانى خدا را پرستش نمود. چون خداوند او را به سن چهل سالگى رسانيد با جماعت بيشتر امر خدا را آشكار كرد. اگر آن عده با من بودند به بهترين وجه در راه خدا جهاد می كردم، آنگاه سر به آسمان برداشتم و عرض كردم: " خداوندا! من مردم را به راه راست دعوت كردم و از عذاب تو ترساندم و امر و نهى كردم؛ ولى آنها پاسخ مثبت به من ندادند و از يارى من سر باز زدند، آنها از اجابت دعوت داعى حق غافل بودند و از يارى وى خوددارى كردند و در پيروى از او تقصير نمودند و به كمک دشمنان او رفتند. پروردگارا! عذاب و بلاى خود را كه همیشه بر ستمگران می فرستى بر اينان نيز فرو فرست. اين را گفتم و از منبر به زير آمدم و از كوفه كوچ كرده رهسپار مدينه شدم! در كوفه دسته دسته، مردم مى آمدند و می گفتند: معاويه دسته دسته سپاه خود را به شهر انبار و كوفه گسيل داشته و آنها هم دست به غارت و قتل مردم و زنان و اطفال آنها زدند؛ من هم به آنها فهماندم كه وفا ندارند، لشكرى فراهم آوردم، و به آنها گفتم كه شما به طرف معاويه خواهيد رفت و پيمان و بيعت خود را با من می شكنيد، و همان طور هم كه گفته بودم، تحقق پذيرفت. آنگاه امام حسين عَلَيْهِ السَّلاَمُ با بدنى آغشته به خون، خود و يارانش كه با وى كشته شدند، در جلو پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم می ايستد. چون پيغمبر او

ص: 295

را می نگرد زار زار می گريد. از گريه ی او اهل آسمان و زمين نيز گريه می كنند. فاطمه زهراء سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا هم ناله ی جانكاه از دلِ پر درد بر مى آورد. از ناله و شيون و گريه و زارى آن حضرت، زمين و اهل زمين متزلزل مى گردند.

سپس امير المؤمنين و امام حسن عَلَيْهِما السَّلاَمُ در سمت راست پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و فاطمه زهرا سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا در سمت چپ آن حضرت قرار می گيرند. پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم او را در آغوش مى گيرد و مى فرماید: يا حسين! فدايت گردم! ديدگانت روشن باد و ديدگان من هم روشن باشد؛ سپس حمزه سيد الشهداء عموى پيغمبر در سمت راست آن حضرت می ايستد و در سمت چپ، جعفر بن ابى طالب (طيار) قرار می گيرد. ناگاه خديجه كبرى و فاطمه دختر اسد (مادر امير المؤمنين)، محسن سقط شده ی حضرت فاطمه زهراء سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا را به دست گرفته ناله كنان به نزد پيغمبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم می آيند و مادرش فاطمه سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا اين آيه ی قرآن را می خواند: هذا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ، يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَها وَ بَيْنَهُ أَمَداًبَعِيداً(1) يعنى: "اين است آن روزى كه به شما وعده شده بود. امروز هر كس كار نيكى كرده يا عمل بدى نموده، كرده خود را خواهد يافت، امروز هر كس آرزو می كند كه كاش ميان او و عمل بدش زمانِ متمادى فاصله بود."»

مفضل گفت: در این وقت حضرت صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ چنان گریست كه محاسن مباركش از سیلابِ اشک تر شد! سپس فرمودند:

«روشن مباد چشمى كه بر این گفتار، نگريد!!»

مفضل هم بسیار گریست و آنگاه عرض كرد: آقا! این گریه چقدر ثواب دارد؟ فرمودند:

«وقتى از روى حقیقت باشد، به شماره نمى آید!»

...مفضل عرض كرد: آقا! آنگاه چه مى شود؟ فرمودند:

«حضرت صدیقه کبری سَلَامُ اللهِ عَلَيْهَا برخاسته و عرض می كند: خدايا! آن روزى كه به من وعده فرمودى که از كسانى كه به من ظلم كرده اند و حق مرا غصب نمودند و مرا زدند و اولاد مرا به گريه آوردند، انتقام بگيری! (امروز است پس) به وعده خود وفا كن. در اين وقت فرشتگان هفت آسمان و حاملين عرش الهى و ساكنان هوا و اهل

ص: 296

دنيا و آنها كه در زير طبقات زمين هستند، با ناله و فرياد می گريند و به خدا شكايت می كنند. در آن روز، تمام قاتلان و ظالمان در حق ما و آنها كه از آنچه بر سر ما آمده، راضى بودند، هزار بار به قتل می رسند، نه مثل كشته شدن آنها كه در راه خدا شهيد می شوند؛ زيرا شهيدان در حقيقت نمى ميرند چنان كه خدا فرموده: " گمان مكن آنها كه در راه خدا كشته شدند مرده اند، نه! آنها زنده و در نزد خدايشان روزى می برند، آنها از آنچه خداوند از فضل خودش به آنان روزى داشته است خوشحال اند...(1)

... آنگاه جدم على بن الحسين عَلَيْهِ السَّلاَمُ و پدرم امام محمد باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ برخاسته و آنچه را از امت جفاكار ديده اند به جد بزرگوارشان رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم شكايت می كنند. سپس من بر می خيزم و از ظلم منصور، خليفه عباسى شكايت می كنم، بعد از من، فرزندم موسى بن جعفر عَلَيْهِ السَّلاَمُ از هارون و بعد از او على بن موسى عَلَيْهِ السَّلاَمُ از مأمون و بعد از وى فرزندش محمد بن على عَلَيْهِ السَّلاَمُ از معتصم و بعد از وى فرزندش على بنمحمد عَلَيْهِ السَّلاَمُ از متوكل و بعد از وى فرزندش حسن بن على عَلَيْهِ السَّلاَمُ از ظلم معتزّ شكايت می كنند.

آنگاه مهدى همنام جدم رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم در حالى كه پيراهن آن حضرت را كه آغشته به خون پيشانى و دندان پاكش می باشد پوشيده، و فرشتگان اطراف او را گرفته اند، آمده و جلو پيغمبر می ايستد، و می گويد: "اى جد بزرگوار، شما مرا به اوصافى معرفى فرمودى كه مردم مرا از روى آن اوصاف بشناسند. و نام و نسب و كنيه ام را ذكر فرمودى. با این وجود، امّت، منكر وجود من شدند و متمرد گشتند و گفتند: مهدى متولد نشده و اصلا نبوده است. اگر هست كجاست و كى مى آيد؟ پدرش مرده و اولاد نداشته است و اگر او موجود و سالم می بود خدا آمدن او را تا اين موقع به تأخير نمى انداخت، من هم تاكنون صبر كردم و اينک به فرمان الهى ظاهر گشته ام."

پيامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم می فرمايند: خدا را شكر می كنيم كه وعده ی خود را درباره ی ما عملى ساخت، و ما را وارث زمين گردانيد، و در بهشت هر جا بخواهيم مسكن می كنيم، چه خوب است پاداش عمل كنندگان و همچنین می فرمايند: موقع نصرت و پيروزى

ص: 297

خدا فرا رسيد. و آيه هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ امروز مصداق پيدا كرد، و تأويل شد.

... سپس حضرت فرمودند: پس مهدى به كوفه بر می گردد

...مفضل گفت: اگر یكى از شیعیان بمیرد و قرضى از برادران دینى یا بی دینان در گردن داشته باشد، چه مى شود؟ فرمودند:

« كارى كه مهدى مى كند اين است كه در تمام دنيا اعلام می كند: هر كس طلبى از يكى از شيعيان دارد، بيايد و بگويد.حتى اگر سير يا خشخاش هم به ذمه يكى از شيعيان باشد، مهدى آن را به صاحبش رد مى كند، تا چه رسد به جواهرات گرانبهاى طلا و نقره و املاک.»

مفضل عرض كرد: آقا! آنگاه چه مى شود؟ فرمودند:

«مهدى بعد از گردش در شرق و غرب به كوفه مى آيد و وارد مسجد كوفه مى شود، و مسجدى را كه يزيد بن معاويه بعد از شهادت امام حسين عَلَيْهِ السَّلاَمُ بنا كرده خراب مى كند، همچنين مسجدى را كه براى خدا ساخته نشده ويران می سازد. خدا لعنتكند بانى آن را...»(1)

جناب جابر جعفی از حضرت امام محمد باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ روایت کند که فرمودند:

«چون قیام کننده ی آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ ظهور فرمايد؛ خيمه هایى سرا پا می كند و قرآن را به همان شكل كه نازل شده بود به مردم مى آموزد و آن روز، فراگرفتن قرآن بر کسانی که امروز آن را حفظ کردند دشوارتر خواهد بود؛ زيرا آن قرآن با قرآن فعلى از نظر جمع و تأليف، مخالف است.»(2)

امام جعفر صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ نیز فرموده اند:

«چون مهدی آل محمد عَلَيْهِم السَّلاَمُ ظهور كند، مردم را به اسلامِ تازه دعوت می كند و آنها را به آثارى كه بر اثر ظلم و بيدادگرى از ميان رفته و كهنه شده و مردم از آنها بى خبر مانده اند رهبرى می فرمايد و آن حضرت را از آن نظر، مهدى گفته اند كه مردم را به آئينى كه مسلمانان از دست داده اند هدايت می كند و او را بدان جهت، قائم

ص: 298

خوانده اند كه براى ابراز حق و ظهور آن قيام می كند.»(1)

در زمان ظهور آن ولی خدا ارواحنا فداه چنان علم و دانش در بین مردم بسط و کسترش یابد که نسبت به پیش از آن، قابل قیاس نباشد.

امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ در این باره فرموده اند:

«علم و دانش، بیست و هفت جزء (حرف) است و همه ی آنچه پیامبران آورده اند تنها دو حرف از آن است و مردم تاکنون جز به آن دو حرف آشنایی نداشته اند و هنگامی که قیام کننده ی ما قیام کند، بیست و پنج حرف دیگر را بیرون می آورد، و آن را بین مردم، نشر و گسترش می دهد و آن دو حرف را نیز ضمیمه می کند و مجموعِ بیست و هفت حرف را در میان مردم منتشر می سازد. »(2)مردم در آن دوران از هیچ بیماری و مرضی در رنج و تعب نباشند. حضرت باقر العلوم عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمودند:

«هر کسی که بیمار و یا ناتوان باشد و مهدی ما اهلبیت را درک کند (به زمان آن حضرت و خدمتشان برسد) بیماری و ضعفش برطرف خواهد شد.»(3)

در پایان این فصل به این سخن امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ که درباره ی رفاه عمومی جامعه مهدوی عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرموده اند، توجه فرمایید. آن حضرت فرمودند:

«همانا چون مهدی ما قیام کند زمین به نور پروردگارش روشن شود، و مردم از نور خورشید بی نیاز گردند، و تاریکی یکسره از میان برود، و مردم در زمان سلطنت آن حضرت عمرهای طولانی کنند تا آنجا که (بعضی از ایشان) دارای هزار پسر شوند که در میان آنها هیچ دختر متولد نشود، و زمین ،گنج های خود را آشکار سازد بدان سان که مردم در روی زمین گنج ها را ببینند و مردم برای احسان کردن به کسی با

ص: 299

دادن زکات به او جستجو کنند و هیچ کسی را نیابند که احسان یا زکات را بپذیرد، و مردم به واسطه ی آنچه خداوند بدانها روزی کرده همگی بی نیاز و توانگر شوند»(1)

در اینجا جا دارد که با سوز دل بگوییم :

اللَّهُمَّ انَّا نَرْغَبُ الَیكَ فِی دَوْلَه كَرِیمَةٍ تُعِزُّ بِها الإِسْلامَ وَ اهْلَهُ، وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وَ اهْلَهُ، وَ تَجْعَلُنا فِیها مِنَ الدُّعاه إِلى طاعَتِكَ وَ الْقادَه الى سَبِیلِكَ، وَ تَرْزُقُنا بِها كَرامَه الدُّنْیا وَ الآخِرَه، یا ارْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ص: 300

باید گفت که در میان فقهاء اختلاف است که آیا می توان نام صریح حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ که همان نام مبارک پیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم است را ذکر کرد یا نه؟

برخی از علماء، این کار را مطلقاً حرام می دانند؛ بزرگانی مانند شیخ صدوق(1) و شیخ مفید (2) و مرحوم مجلسی(3) و محدث نوری(4) و محقق داماد(5) که ادعای اجماع بر حرمت اینکار نموده است.

برخی از ایشان قائل به جواز می باشند کسانی چون مرحوم شیخ حر عاملی(6) و مرحوم فیض کاشانی(7) و شیخ بهائی (8) و محقق اربلی(9). این بزرگان، نهی در روایات را بر کراهت، حمل کرده اند.

گروه سوم قائل شده اند که در دوران تقیه اعم از آنکه تقیه بر جان آن وجود مبارک یا بر جان شیعه باشد، بردن این نام حرام است اما در غیر شرایط تقیه اشکالی ندارد.

گروه چهارم بر این باورند که حرمت بردن نام حضرت، به دوران غیبت صغری اختصاص داشته است.

بنابراین کسانی که قائل به حرمت نام بردن آن وجود مقدس می باشند از حروف جداگانه و مقطعه استفاده می کنند.

باید دانست که اختلاف فقهاء و علماء به جهت روایات متعدد و مختلفی است که وجود دارد. در نتیجه با وجود عبارات غلاظ شدادی که در روایات است، احتیاط در این باب ضروری می باشد.

ص: 303

مرحوم حاج شیخ عباس قمی نیز می نویسد: «روایت شده که دعبل خزاعی وقتی که قصیده ی خود را برای حضرت امام رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ سرود چون به این شعر رسید:

خروج امام لا محاله خارج *** یقوم علی اسم اللَّه بالبرکات

امام رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ چون نام " قائم" را شنیدند، برخاسته و سر خود را به سوی زمین خم کردند، و پس از آن، کف دست راست خود را بر سر گذاشته و فرمودند: "اللَّهم عجل فرجه و مخرجه و انصرنا به نصراً عزیزاً."»(1)

تکریم کریمان و تجلیل از صاحبان جلالت، همیشه و در همه جا پسندیده است؛ چنان که برای پیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم و فرزندان معصومشان عَلَيْهِم السَّلاَمُ بالاترین تکریم ها و تجلیل ها ضروری به نظر می رسد؛ لکن برخاستن و در حالت قیام «دست بر سر نهادن» تواضع و احترامی است که هنگام شنیدن نام هیچ کسی جز حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ به صورت سیره و سنت در نیامده است.

شاید از دلایل دیگری که می توان برای این عمل عنوان کرد این باشد که، ایستادن هنگام شنیدن صفت " قائم" برای امام زمان، به معنای آماده بودن برای قیام امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ است و دست بر سرگذاشتن یعنی تسلیم امر و فرمان امام زمان بودن است. و البته یک نوع سلام و عرض ادب به آن حضرت است همانطور که در تمام مللِ دنیا هنگام شنیدن سرود ملی و یا در برابر بزرگان، حتی تصاویر ایشان، دست را بر سر و یا کنار سر می گذارند.

درباره ی فلسفه برخاستن و دست بر سر گذاشتن، روایتی هم ذکر شده است که علت آن را هم بیان می کند.

از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ سؤال شد که چرا به هنگام شنیدن نام "قائم" لازم است برخیزیم؟ فرمودند:

«برای آن حضرت غیبتی طولانی است و این لقب، یادآور دولت حقه آن حضرت و ابراز تأسف بر غربت او است. لذا آن حضرت از شدّت محبت و مرحمتی که به دوستانشان دارند، به هر کسی که حضرتش را با این لقب یاد کند، نگاه محبت آمیز می کنند و از تجلیل و تعظیم آن حضرت است که هر بنده ی خاضعی در مقابل

ص: 306

صاحب عصر خود، هنگامی که مولای بزرگوارش به سوی او بنگرد از جای برخیزد؛ پس باید برخیزد و تعجیل در امر فرج مولایش را از خداوند منان مسئلت بنماید.» (1)

در عرب و نیز در میان عقلای عالم رسم است که هرگاه گره ناگشودنی در کار بیفتد، به نشانه ناچاری و اضطرار، دست خود را بر سر می گذارد. معنای این کار در هنگام قرائت دعای فرج این است که دوری و غیبت امام برای ما بسیار دشوار و طاقت فرسا است.

همچنین باید گفت که دست بر سرگذاشتن هنگام بردن نام امام زمان عَلَيْهِ السَّلاَمُ و یا سلام بر آن حضرت، نوعی احترام و تعظیم برای ایشان و نیز اعلام تسلیم بودن برای آن حضرت و آماده بودن برای خدمت به ایشان و پا در رکاب بودن ایشان است.

شاید از روایت حضرت رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ بتوان استفاده کرد که قیام حضرت رضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ به جهت خصوص لفظ "قائم" نبوده؛ بلکه به احترام نام آن حضرت بوده که در این صورت هر نامی از ایشان برده شود، ایستادن و دست روی سر نهادن خوب است. بی تردید این برخاستن، یادآور قیام و حکومت حضرت مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ هم هست، و تنها به انگیزه احترام صورت نمی گیرد؛ بلکه دلالتی بر آمادگی شیعه منتظر، برای قیام و همراهی با مولای خویش نیز دارد.

پیام این «قیام»؛ هم احترام به حضرت است، هم همسویی با آرمان های بزرگ قیام جهانی او. پیام این قیام؛ هم واکنش در مقابل نگاه مهرآمیز «مولای غایب» است، هم بیعتی برای همراهی با او در روز ظهور.

پیام این قیام؛ هم اکرام قیام آن حضرت است و هم اعلام آمادگی برای قیام و شاید چون چنین است ذاکر این نام، شایستگی نگاه لطف و نظر عنایت مولایش را پیدا می کند، «یَنظُرُ اِلی کُلِّ مَنْ یَذْکُرُهُ بِهذَا اللَّقَبِ الْمُشْعِرِ بِدولَتِهِ".

حضرت به هرکسی که او را با این نام، یاد می کند که خود نشان دهنده اعتقاد به پاخیزی او و دولتش دارد، نظر کرده و او را مورد توجه خویش قرار می دهد !

خداوندا، بار الها ما را در میان منتظران و یاران و یاوران حضرتش قرار ده و همواره دیده ی پر محبتش را به ما معطوف بدار.

خدایا! درود فرست بر ولی امرت، آن قیام کننده ی آرزو شده و دادگستر مورد انتظار، و

ص: 307

او را در حمایت فرشتگان مقرّبت قرار ده و به روح القدس حمایتش کن. ای پروردگار جهانیان! او را دعوت کننده به کتابت و قیام کننده به آئینت قرار ده، او را جانشین خود روی زمین گردان، چنان که پاکان پیش از او را جانشین خویش قرار دادی، و دینی را که برایش پسندیده ای به دست او پا برجا بدار و ترسش را به امنیت تغییر ده تا با اخلاص کامل تو را بپرستد. خدایا، توانمندش بدار و به دیگران توسط او توانمندی بده و یاری اش کن و به دیگران از سوی او یاری ده و یاری اش ده، یاری پیروزمندانه و پیروزی آسان برایش بگشا و از پیش خود برای او سلطنتی پیروزی آفرین قرار ده.

خدایا! به وسیله ی او دینت و روش پیامبرت را آشکار کن تا چیزی از حق، از ترس احدی از مردم پنهان نماند. خدایا! به تو رغبت داریم برای یافتن دولت کریمه ای که اسلام و اهلش را به آن توانمند گردانی و نفاق و اهلش را به وسیله ی آن خوار سازی و ما را در آن دولت از دعوت کنندگان به سوی طاعتت و رهبران به سوی راهت قرار دهی و کرامت دنیا و آخرت را از برکت آن، روزی ما کنی؛ خدایا! آنچه از حق به ما شناساندی تاب تحملش را نیز عنایت کن و آنچه را در رسیدن به آن کوتاهی کردیم، ما را به آن برسان.

خدایا! پریشانی ما را به یاری او جمع کن و پراکندگی ما را به او وحدت بخش و گسیختگی ما را با او پیوند ده و کمی ما را به او زیاد کن و خواری ما را به او عزّت ده و تنگدستی ما را به او توانگری بخش و بدهی ما را از برکت او ادا کن و تهیدستی ما را به مدد او جبران فرما و جدایی و دو دستگی ما را به او برطرف کن و دشواری کار ما را به او آسان گردان و روی ما را به دیدار او سپید کن و اسیران ما را به یاری او آزاد گردان و درخواست های ما را به حق او برآور و وعده های ما را به ظهور او تحقق بخش و دعایمان را به خاطر او اجابت کن و خواسته هایمان را به حق او عطا فرما و ما را به یاری او به آرزوهای دنیا و آخرتمان برسان و بالاتر از آرزویمان را به ما اعطا کن، یا خیر المسؤولین و گشاده دست ترین بخشندگان، سینه های ما را به او شفا بخش و کینه ی دل هایمان را به او برطرف کن و ما را به مدد او به آنچه که از حق در آن اختلاف افتاده به اذن خود راهنمایی فرما، همانا تو هرکه را بخواهی به راه راست هدایت می کنی و به وسیله ی او ما را بر دشمنان خود و دشمنان خویش یاری ده، ای معبود حق، آمین.

ص: 308

29. تفسیر امام حسن عسکری عَلَيْهِ السَّلاَمُ ؛ نشر مدرسة الامام المهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ1.

30. تفسیر عیاشی؛ محمد بن مسعود العیاشی. نشر مکتبه علمیه اسلامیه

31. تقریب المعارف؛ابوصلاح الحلبی. نشر الهادی

32. تنقیح المقال؛ عبدالله مامقانی. موسسه آل البیت  عَلَيْهِم السَّلاَمُ

33. تهذیب الاحکام؛ محمد بن حسن طوسی. دارالکتب الاسلامیه

34. ثواب الاعمال؛ شیخ صدوق دارالشریف الرضی

35. جامع الاحادیث؛ جعفر بن علی القمی.

36. جامع الاخبار؛ محمد بن محمد شعیری. مطبعه حیدریه

37. الخرائج و الجرائح؛ قطب الدین راوندی. دارالکتب الاسلامی بیروت

38. الخصال؛ شیخ صدوق. نشر اخلاق

39. دعوات الراوندی؛ قطب الدین راوندی. مدرسه امام مهدی عَلَيْهِ السَّلاَمُ

40. دلائل الامامه؛ محمدبن جریر طبری. بعثت

41. رجال کشی ؛ محمد بن عمر کشی. نشر آل البیت

42. روزنه هایی از عالم غیب؛ سید محسن خرازی. مسجد جمکران

43. روضه المتقین؛ محمد تقی مجلسی. موسسه کوشانپور

44. روضه الواعظین؛ فتال نیشابوری. نشر رضی

45. ریاحین الشریعه؛ ذبیح الله محلاتی

46. الزام الناصب؛ علی حائری یزدی. موسسه اعلمی

47. شرعه التسمیه؛ سید محمد باقر داماد

48. شیفتگان حضرت مهدی  عَلَيْهِ السَّلاَمُ احمد زاهدی. نشر حاذق

49. صحیفه سجادیه؛ امام زین العابدین عَلَيْهِ السَّلاَمُ

50. الصراط المستقیم؛ عاملی نباطی. مکتبه حیدریه

51. صفات الشیعه؛ شیخ صدوق. اعلمی

52. العدد القویه؛ علی بن یوسف حلی. کتابخانه مرعشی

53. عقد الدرر؛یوسف بن یحیی. نشر جمکران

54. علل الشرایع؛ شیخ صدوق. نشر داوری

55. عوالی اللئالی؛ ابن ابی جمهور. دار سید الشهداء عَلَيْهِ السَّلاَمُ

56. عیون أخبار الرضا عَلَيْهِ السَّلاَمُ؛ شیخ صدوق. نشر دارالکتب السلامیه

57. عیون الحکم و المواعظ؛ علی بن محمد لیثی. نشر دارالحدیث

58. الغیبة؛ محمد بن ابراهیم نعمانی. نشر دارالهدی

ص: 310

59. الغیبه؛ شیخ طوسی. دارالمعارف الاسلامیه1.

60. فضائل الاشهر الثلاثه؛ شیخ صدوق. نشر داوری

61. فضائل؛ ابن شاذان قمی. نشر رضی

62. القاموس المحیط؛ فیروز آبادی. دارالعلم بیروت

63. قصص العلماء؛ تنکابنی

64. الکافي؛ شیخ کلینی. نشر دارکتب الاسلامیة

65. کامل الزیارات؛ ابن قولویه قمی. دارالمرتضویه

66. کتاب الزهد؛ حسین بن سعید کوفی اهوازی. نشر علمیه

67. کتاب سلیم؛ سلیم بن قیس هلالی. نشر الهادی

68. کشف الغمه؛ محقق اربلی. نشر هاشمی

69. کفایه الاثر؛ خزاز قمی. نشر بیدار

70. کمال الدین وتمام النعمة؛ شیخ صدوق. نشر مؤسسه نشر اسلامی

71. کنز الفوائد؛ کراجکی. دارالذخائر

72. متشابه القرآن و مختلفه؛ ابن شهر آشوب. دار بیدار

73. المجازات النبویه؛ سید رضی. دارالحدیث

74. مجموعه ورام؛ ورام بن ابی فراس. مکتبه فقیه

75. المحاسن؛ احمد بن محمد برقی. دارالکتب الاسلامیه

76. مختصر البصائر؛حسن بن سلیمان حلی. نشر اعلمی

77. مدینه المعاجز؛ سید هاشم بحرانی. نشر اعلمی

78. مرآه العقول؛علامه محمد باقر مجلسی. دارالکتب الاسلامیه

79. المزار الکبیر؛ محمد بن جعفر مشهدی. انتشارات اسلامی

80. مسائل علی بن جعفر؛ علی بن جعفر عریضی. موسسه آل البیت

81. مستدرک الوسائل؛ شیخ حسین نوری. مؤسسه آل البیت

82. مستدرک سفینه البحار؛ شیخ علی نمازی. موسسه نشر الاسلامی

83. مشکاة الانوار فی اثبات رجعة محمد و آله الاطهار؛ شیخ محمد بن علی بحرانی

84. مشکاه الانوار؛ علی بن حسن طبرسی. مکتبه حیدریه

85. معجم تهذیب اللغه؛ ابی منصور ازهری. احیاء التراث العربی

86. من لا یحضره الفقیه؛ شیخ صدوق. دفتر انتشارات اسلامی

87. مناقب آل ابی طالب؛ ابن شهر آشوب. نشر علامه

88. منتخب الاثر؛ لطف اله صافی گلپایگانی. موسسه سیده معصومه

ص: 311

89. منتخب انوار المضیئه؛ بهاء الدین نیلی نجفی. نشر خیام1.

90. منتهی الآمال؛ شیخ عباس قمی. نشر هجرت

91. مهج الدعوات؛ ابن طاووس. دارالذخائر

92. مهدی موعود؛ علی دوانی. اسلامیه

93. النجم الثاقب؛ میرزا حسین نوری

94. نهج البلاغة؛ سید رضی. نشر محمد دشتی

95. نهج الحق و کشف الصدق؛ علامه حلی. دارالکتب اللبنانی

96. نهج الفصاحه؛ دنیای دانش

97. هدایه الامه ؛ شیخ حر عاملی. آستان قدس رضوی

98. الهدایه الکبری؛الخصیبی. نشر البلاغ

99. الوافی؛ فیض کاشانی. کتابخانه امیرالمومنین عَلَيْهِ السَّلاَمُ

100. وسائل الشیعة؛ شیخ حر عاملی. نشر داراحیاءالتراث العربی

آثار دیگر مولف

1. نگاهی نو به تاریخ صدر اسلام

2. درمان با قرآن

3. طوبای هدایت. پاسخی به شبهات وهابیت

4. مرآة الابرار . فضائل و صفات شیعیان؛ فارسی و عربی

5. شرح زیارت عاشوراء

6. النصوص. بیش از پانصد دلیل بر ولایت حضرت علی عَلَيْهِ السَّلاَمُ از منابع اهل سنت؛ فارسی و عربی

7. بهشت اندیشه. رویکردی نو به مباحث اعتقادی؛ فارسی و دانمارکی

8. الحبل المتین .فی وجوب البراءه عن اعداء الدین؛ عربی

9. راز شهادت. در بیان هدف حضرت اباعبدالله عَلَيْهِ السَّلاَمُ از حرکت به کربلا

10. سیاه و سفید. در بیان فرقه های اسلامی و تبیین فرقه ناجیه

ص: 312