برنامه تامین مسکن در انگلستان

تهیه و تنظیم از:دکتر علی اصغر هدایتی

از انتشارات : سازمان اتحادیه شهرداریهای ایران

ص: 2

از این کتاب سه هزار نسخه در شهریورماه 1338 در چاپخانه سپهر بطبع رسید . گراورها از گراور سازی پارس طرح پشت جلد از: هنرمند نامی آقای محمد بهرامی

ص: 3

عنوان صفحه

مسأله تجدید بنای خانه ها...63-74

قسمت :پنجم تأمین هزینه خانه سازی

كليات...77-78

الف- چگونگی پرداخت كمك مالی دولت بشهرداریها...78-82

ب- چگونگی پرداخت وام توسط موسسات خصوصی

1- شرکتهای ساختمانی...82-83

2- شرکتهای بیمه...83-85

3- موسسات پس انداز مسکن و صنایع...85-86

4- شهرداریها...86

كمك های مالی خانه سازی...87-89

مسأله اجاره منازل و نظارت در امر اجاره بها...89-97

قسمت پنجم: تامین مسکن برای کودکان...98-110

قسمت ششم: تامین مسکن برای سالمندان...110-118

منابع و مأخذ...118-120

ص: 5

البته تغییر نقشه شهرهائی مانند تهران که متخصصان شهرساز را در برابر عمل انجام شده ئی قرار میدهد تا اندازه ئی مشکل و شاید هم غیر ممكن باشد ولی این امر را میتوان در مورد شهرهای جدید حومه تهران تعمیم داد. شهرهای جدید و نو بنیاد باید بنحوی ساخته و پرداخته شود که از هر حیث بتواند جوابگوی احتیاجات ساکنان آن باشد منظور اینستکه همه گونه موسسات اجتماعی از مدرسه درمانگاه مریضخانه گرفته تا میدانهای فروش خواربار سینما و تاتر وغیره در حوزه شهرها وجود داشته باشد تا ساکنان آن مجبور نباشند برای تأمین مایحتاج خود و رفع حوائج روزانه با پیمودن مسافات زیاد بشهر اصلی آمدورفت نموده و قسمت بیشتری از وقت خود را برایگان از دست بدهند

يك نگاه اجمالی بنقشه شهر تهران ما را با این حقیقت بارز مواجه می نماید که بهیچوجه اصول و موازین شهر سازی در طرح و تنظیم آن رعایت نشده است. بگفته یکی از مهندسان شهرساز شهر تهران ببطری دهان باریکی میماند که تمام محتوی آن در داخل شیشه کوچکی جای دارد و هر روز چندبار این محتوی بافشار از دهانه باريك بطرى (حدود بازار) خارج میشود .

در حال حاضر اصولا معلوم نیست قسمت مسکونی( Residential area) تهران در کجا قرار دارد و یا قسمت تجاری آن (Commercial area) در چه نقطه ایست ؟ خیابانها عموماً بی تناسب و تعداد بیشمار و سائط نقلیه ظرفیت آنها را از حد معین خارج کرده و مزید بر علت شده است. بانکها ومؤسسات تجاری در يك نقطه خاص متمركز نيست ، برای پارکنیگ و تعيين محل آن هنوز راه حل مناسب نیافته اند و مسلماً با پیشرفت تمدن در آینده با مشکلات بیشمار دیگری نیز مواجه خواهیم بود. چرا که از آغاز نقشه شهر بر اساس تناسب احتیاجات آینده مملکت طرح نگردیده است .

ازینجا میتوان باهمیت اساسی مسأله شهرسازی و طرح و تنظیم نقشه شهر و ارتباط آن با موضوع تأمین مسکن پی برد .

بنابرین اولین مسأله ای که باید در تهیه و تنظیم برنامه خانه سازی مورد توجه دقیق قرار گیرد رعایت موضوع شهرسازی و منطقه بندی حوزه شهرهاست

ص: 2

عامل دیگر که بنو به خود حائز اهمیت فراوان میباشد بررسی وضع تقاضا و عرضۀ مسکن و چگونگی تغییرات آنست .

هر خانواده طبعاً محتاج بسكونت در يك خانه است و بدیهی است که تعداد جمعیت میتواند بخوبی وضع تقاضای مسکن را روشن سازد. از اینرو برای آنکه از احتیاجات مربوط بمسكن آگاهی حاصل نمائیم باید وضع جمعیت و تغییرات آنرا در هر کشور مورد مطالعه قرار دهیم . این بررسی در تعیین سیاستهای مربوط بتأمین مسکن چه در مدتی کوتاه یا زمانی طولانی حائز کمال اهمیت است و در این موقع لزوما باید از تعداد خانوادهایی که بین جمعیت مزبور پراکنده اند آگاه باشیم و تقلیل و تکثیر آنرا بدقت مورد توجه قرار دهیم .

در ضمن باید در نظر داشت که جمعیت ثابت و غیر متحرك نميباشد. مهاجرت داخلی از يك شهر بشهر دیگر و از يك ناحيه بناحیه دیگر دائماً در شرف وقوع است. این مهاجرت بمرور زمان و در بادی امر یکنواخت و تدریجی بنظر میرسد ولی در واقع بسیار وسیع و دامنه دار میباشد . همین مهاجرت هاست که تقاضای مسکن را در نقاطی که مورد نظر مهاجرین است بالا برده و بهمین نسبت از تقاضای خانه در مناطقی که مهاجرت از آنجا انجام گرفته است میکاهد.

دیگر اینکه چون هدف اساسی تهیه و تنظیم برنامه خانه سازی ، تأمین آسایش مردمی است که هنوز خانه و کاشانه ای برای خود تهیه نکرده اند و این عده اکثراً از طبقه ای هستند که دارای در آمد متوسط یا ناچیزی میباشند بنابرین باید پروژه هایی را تعقیب کرد که بتواند این مقصود و منظور را عملی سازد

در ایران، تا آنجا که نگارنده بیاد دارد هر وقت که سخن از تأمین مسکن بمیان میاید، طرح ساختمان خانه های ارزان قیمت - (Low-cost Housing Project) عنوان میشود و حال آنکه بخصوص در کشور ما بعلت بالا بودن هزینه زندگی و مشکلات دیگر بدون شك در آمد يكنفر کارمند یا کارگر کفاف خرید خانه ای را که قیمت آن معادل چند سال در آمد ناچیز اوست و لو آنکه با قساط طويل المدت مستهلك شود نمیدهد. اینستکه در بعض کشورها از جمله در انگلستان چنانکه بعداً ملاحظه خواهیم کرد مقامات مسئول بتهیه برنامه های ساختمانی ارزان اجاره( Low-rent Housing Project)

ص: 3

اقدام نموده و اشخاص میتوانند از خانه هایی که متناسب با تعداد افراد خانواده و وضع مالی آنهاست با پرداخت اجاره بهای نازلی استفاده نمایند .

یکی از مسائل دیگر که در امر تهیه و تأمین مسکن اهمیت زیادی دارد عبارتست از تعیین سازمانهائی که مسئولیت این کار را عهده دار خواهند شد. در حال حاضر ، اینگونه سازمانها بجز یکی دو سازمان ، در کشور ما معلوم نیستند و این بدون شک یکی از نقائص بزرگ مسأله تأمین مسكن است. علاوه برین، اصولا باید دستگاههای اداری که مسئولیت تعيين خط مشی خانه سازی را عهده دارند از دستگاههای اجرائی که مأمور اجرای این خط مشی هستند معلوم و مشخص باشند

درين مختصر مجال آن نیست که راجع باهمیت وضرورت اين تفكيك مفصلا صحبت شود. اما میتوان گفت مهمترین مزیت این تفكيك آنست که مسئولیت بمیزان کمتری لوث خواهد شد این تفكيك از مدتها پیش در انگلستان عملی شده است و امروز وزارت تأمين مسكن ومقامات محلی (شهرداریها) The Ministry of Housing and Local Authorities مسئول تعیین خط مشی خانه سازی و کنترل و نظارت دقیق در امر مؤسساتی که امور ساختمانی منازل را بر عهده دارند ، میباشد

از مسائل دقیق دیگر همکاری و تشریک مساعی مؤسساتی است که در اجرای پروژه های خانه سازی اقدام خواهند نمود. بدیهی است اگر هر يك از مؤسسات مزبور بر خلاف این منظور اقدام نماید و باصطلاح نغمه دیگری ساز کند، نتیجه ای از صرف وقت و هزینه های زیادی که در این راه بکار می افتد ، گرفته نخواهد شد

بنظر نگارنده برای ما که تازه پای در راه پیشرفت خانه سازی نهاده ایم و سازمانهای مسئول سعی دارند راه حل مناسبی برای این مشکل اجتماعی اتخاذ نمایند، آشنائی بفعالیتها و اقدامات مربوط بمسكن که طی سالهای اخیر در کشورهای مترقی جهان مبذول شده است، بسیار ضرور بنظر میرسد و میتواند راهنمای مؤثری بشمار آید؛ بهمین جهت بود که اینجانب پیشنهاد سازمان اتحادیه شهرداریها را در مورد تهیه رساله ای راجع بتأمين مسكن پذیرفته و یادداشتهایی را که درباره خانه سازی در انگلستان تهیه کرده بودم

ص: 4

با کمال میل در اختیار سازمان مزبور قرار دادم و امیدوارم هرچه زودتر بتوانم بقیه این یاد داشتها را که درباره سایر کشورها از جمله آلمان غربی گردآوری شده است تهیه و تنظیم نموده و بخوانندگان عزیز تقدیم دارم.

تهران - شهریورماه 1338

علی اصغر هدایتی

ص: 5

آزمایش جسورانه و تخیلی خوانده اند علاوه برین ، برنامه شهر سازی در اند. گذشته نیز موفقیت خود را در پرتو پیشرفت حاصله باثبات رسانیده است.

جوامعی که در شرف ایجاد و تکوین قرار دارند ، نه تنها مسأله تأمين خانه، مغازه و سایر تسهیلات را پیش بینی مینمایند بلکه تأمین جا و محل لازم را برای ساکنان جدید و بالاخره ایجاد شالوده صحیح اقتصادی شهرها را از نظر دور نمیدارند. بگفته آقای «و ... هارت» منشی انجمن شهر لندن «امروزه شهر كوچك همان خانه است و بعبارت دیگر از خانه زادگاهی که مهد و پرورنده خصائل عالی انسانی است، شروع میشود » بهمین جهت مسأله تأمین مسکن مناسب از دیر باز مورد توجه مقامات مسئول خانه سازی در انگلستان قرار داشته و چنانکه ملاحظه خواهید فرمود از مدتها پیش سعی نموده اند که با ایجاد شهرهای جدید و ساختن و پرداختن خانه های مناسب با این شکل مقابله نمایند

و بورنويل»(1)مثال بارز این معنی هستند

فکر ایجاد شهرهای جدید اولین بار در بسیاری از نوشته های «سر ابنزر هوارد» (2)مؤسس و مبتکر شهرهای سر سبز و پر باغ و درخت (3) بچشم میخورد. وی از شرایط غیر قابل زندگی در شهرهای كوچك به تنگ آمده بود و در اواخر قرن ،مذکور در نوشته های خود از بنای شهرهای اخیرالذکر که مزایای زندگانی شهر و روستا را تواما حفظ کرده باشد سخن بمیان آورد.

منظره ای از شهر «ولوین» Welwyn که بسال 1921 ایجاد گردیده است . این شهر زیبای نو بنیاد که ساختمان آن بسبك كاملا جدیدی است از فضای وسیع مشجری تشکیل میشود - Garden City )و چنانکه ملاحظه میفرمائید منازل ساده و خوش فرم آن که بفواصل معینی از یکدیگر قرار دارد منظره بدیعی بشهر داده است

براثر الهام از افکار و اندیشه های «هوارد» بود که بنای اولین شهر بسبك مزبور در «لج ورث»(4) بسال 1903 آغاز شد و پس از جنگ جهانی اول در سال 1921 نیز بساختمان شهر «ولوین»(5)پرداختند

ص: 8

در اجرای هيچيك ازين طرحها دولت دخالتی نداشت و باكمك افراد مردم شروع باجرای ساختمان آنها میشد و هر چند بعلت فقدان اعتبارات کافی هر يك ازين طرحها با محظوراتی رو بر میگردید ولی سر انجام امکان بنای جوامع جدید در شرایط نو وتازه بهمگان ثابت گردید.

درین وقت سایر نقاط انگلستان وضع بهتری از زادگاه هوارد نداشت. مناطق قدیمی شهرها اغلب دوران زندگی مفید و ثمر بخش خود را با تمام رسانده بود و برای توسعه مجدد مستعد و آماده میشد . از اینرو متصدیان امر متوجه این معنی شدند که باید برای توسعه مناطق قدیمی شهرها هر چه زودتر اقدام نمایند بخصوص که ترقی صنعت و رشد جمعیت در لندن توجه آنان را بخود جلب نموده بود. تنها در فاصله بیست ساله بین 1919 و 1939 جمعیت قسمت بزرگتر لندن از 1/5 میلیون نفر به 9/26 میلیون تن تكثير يافت.

بدینگونه زنگ خطر بصدا در آمد و برای اولین بار در سال 1931 ز مینه برای مطالعات «هیأت سلطنتی استقرار و اسکان جمعیت صنعتی شهرها»، آماده شد. هیأت سلطنتی باین نتیجه رسید که نقل و انتقال مداوم جمعیت صنعتی شهرها بلندن ایجاد مشکلات اجتماعی، اقتصادی و استراتژیکی مینماید و حل آن محتاج بمطالعه و بررسی لازم است. همچنین هیأت مزبور توجه خود را بمشكلات وسائط نقلیه و مسافت زیاد بین خانه تا محل کار که روزانه میبایست طی شود معطوف داشته و يك خط مشی کلی درباره تعمیم نقشه توسعه صنعتی مناسب و هم آهنگ در سراسر کشور ارائه داد.

در همان زمان که هیات سلطنتی گزارش خود را تهیه میکرد ، خسارات فراوان جنگ بر اثر بمباران هواپیماهای قوای مخاصم در بیشتر

ص: 9

نقاط قدیمی لندن و سایر شهرهای بزرگ مشهود میگردید. بنابرین موقع برای اجرای طرحهای اصلاحی هیات سلطنتی فرا میرسید و اوضاع نشان میداد که بلافاصله پس از خاتمه جنگ باید از فرصت استفاد کرده و بتجديد و مرمت شهرها پرداخت و همین طور هم شد یعنی دولت ماموریت پیدا كرد بتهيه و تنظيم يك رشته طرحهای عمرانی دیگر بپردازد.

از میان این طرحها دو طرح که در شمار مهمترین آنهاست قابل تذکر میباشد . نخست طرح لندن County of london plan در سال 1943 و دیگری طرح لندن بزرك Greater london plan در سال 1944 . با اجرای طرح لندن بزرك 300000 نفر بشهرهای جدید نقل مکان نمودند و قریب 800000 نفر در شهرهای دیگر انگلستان که به تناسب سکنه آنها توسعه یافته است منتقل شده اند .

قانون توسعه شهری Town Development Act مصوب 1946 که عهده دار توسعه شهرهای كوچك است همواره طرق جدید را بمنظور ایجاد شهرهای تازه ساز مورد مطالعه و بررسی قرار میدهد توسعه شهرها چه در شهرهای كوچك كه باید گسترش یابند و چه در شهرهای بزرگ از نظر ایجاد عدم تمركز، با كمك شهرداریها انجام میگیرد

پانزده شهر جدید تاسیس شده است که از میان آنها چهارده شهر بین سالهای 1946 و 1950 بنا گردیده و ساختمان پانزدهمین شهر در 1956 در اسکاتلند آغاز گردیده است از بین شهرهای مذکور هشت شهر در حومه لندن برای كمك بسياست عدم تمركز اينك در حال توسعه است برای دو شهر دیگر طرح مشابهی در نظر گرفته شده است تا بکلی دور از شهر «گلاسکو» قرار گیرند

ص: 10

عکس

نقشه شهر «هارلو» و حومه آن

منظره نی از چمنزار «هارلو»

ص: 11

شهرهای جدید از نظر اندازه و شكل كاملا با هم متفاوت هستند . شاخص جمعیت در شهر «ایکلیف»(1) بیش از 10000 نفر را نشان نمیدهد در حالیکه شهر «هارلو »(2)استعداد 80000 نفر جمعیت را هم دارد.

باید متذکر بود که بود که جمعیت اصلی شهر «هارلو » و همچنین ساکنان شهر «همل همستد»(3)که نقشه تجدید بنای آن را ذیلا

منظره دیگری از شهر «هار لو» و طرح اولیه منازل آن

ص: 12

ملاحظه خواهید فرمود از 20000 نفر متجاوز نبود و بتدریج با توسعه آبادانی بر جمعیت آنها افزوده شد

لابد خواهید گفت که ایجاد شهرهای مذکورچه اثری در امر تأمین مسکن داشته است. بد نیست بدانید که با ایجاد این شهر ها مجموعاً 60500 با خانه ساخته شد و تنها بر اثر بنای هشت شهر 130000 نفر صاحب خانه و 70000 نفر مشغول بکار شده اند .

مارس 1950

قسمت مرکزی شهر «همل همستد» قبل از توسعه حوزه شهر

ص: 13

آوریل 1956

قسمت مرکزی شهر «همل همستد» پس از توسعه حوزه شهر

بدون شک این برنامه را باید ملاك ومقياس موفقیت دانست چه با ایجاد جوامع واقعی علاوه بر تامین مسکن با بحران بیکاری نیز مبارزه شده است .

اينك مقامات مسئول مشغول تهیه صورت اشخاصی هستند که در حوزه عملیاتشان احتیاج مسکن داشته و باید بشهرهای جدید نقل مکان یابند و این صورت در وزارت کار در دست تهیه میباشد

ص: 14

عکس

يك نمونه از خانه های روستائی - سادگی طرح و تناسب شکل ساختمانها درین عکس بخوبی دیده میشود

علت افزایش تدریجی سالهای بعدی را باید در تقلیل تعداد موالید جستجو کرد . تقلیل تعداد موالید ، کم شدن تعداد کودکان خواهد بود در نتیجه تعداد اشخاص بالغ است که افزایش می یابد و بتدریج این افزایش متوجه اشخاص سالخورده تر نیز میشود . در انگلستان از سال 1801 باین طرف تعداد خانواده ها از 2/25 میلیون نفر تقریباً به 8 میلیون و در سال 1931 به 11/5 میلیون خانواده بالغ گردید و از آن ببعد بطور متوسط تعداد جمعیت در هر سال 100000 نفر افزایش دارد و بدین ترتیب تعداد خانواده ها تا سال 1946 برابر 13 ملیون و امروزه بالغ بر 14/5 میلیون میباشد. این افزایش سالانه ضرورت تأمین خانه و مسکن را مخصوصاً از میان 1930

ص: 16

ببعد كاملا موجه و مدلل میدارد .

علاوه برین، مهاجرت های داخلی نیز یکی از عوامل موثر در تقلیل و تکثیر تقاضای مسکن است. اصولا مسکن داری وضع جغرافیائی خاصی است و کالای منقولی نیست که با تغییرات مربوط بتوزیع جمعیت هم آهنگی داشته باشد . البته اگر جمعیت وضع ثابت یا Static داشته باشد احتیاجی بمنازل اضافی نخواهد بود زیرا هر خانواده مسکن و ماوائی برای خود تامین نموده است ولی اگر این ثبات و قرار متزلزل شود و حرکت جمعیت از يك نقطه بنقطه دیگر آغاز گردد در منطقه ای که جمعیت عازم آنست

یک منظره جالب از «وست نوروود» West Norwood

ص: 17

احتیاج به مساكن اضافی خواهد بود و درین موقع است که منطقه مزبور با اضافه جمعیت مواجه خواهد شد (و این وضعی است که فعلا ما نیز در تهران مواجه با آن هستیم)

در فاصله دو جنگ جهانی مهاجرتهای قابل ملاحظه ی بلندن و شهرهای حومه آن انجام گرفت و این مهاجرت ها اغلب از مراکز صنایعی انجام گرفته است که ساکنان آنها بعلت رکود و کساد و بیکاری جلای وطن نموده اند. مطابق گزارش «کمیته سلطنتی مأمور بررسی توزیع جمعیت در مناطق صنعتی»در ژوئیه 1923 عدد تقریبی ساکنان لندن و شهرهای مجاور آن بالغ بر 2420510 نفر بود و در ژوئیه 1937 به 3453010 نفر افزایش یافت بر اثر اقدامات کمیته سلطنتی برای جلوگیری ازین افزایش ترتیبی اتخاذ گردید که وسائل تأمین کار افراد در محل اقامت اولیه آنان که دچار رکود و کساد شده بود فراهم گردد و همین امر در جلوگیری از مهاجرت داخلی تاثیر بسزائی داشته است.

ذکر این مختصر بدان جهت بود که با اقدامات و فعالیتهایی که از نظر تهیه و تنظیم برنامه های صحیح شهر سازی و بررسی دقیق تغییرات جمعیت و تعداد خانواده ها در انگلستان بعمل میآید بیشتر آشنا شویم و اهمیت و ضرورت اینگونه تحقیقات و بررسیها را در همه کشورها و از جمله در ایران نشان دهیم چه تا موقعیکه نسبت بوضع خاص يك منطقه آشنا نباشیم و تعداد اشخاص یا خانواده هائی را که نیازمند به مسکن میباشند ندانیم نتیجه مثبتی عاید نخواهد شد. در این مورد مرکز علمی و تحقیقات صنعتی - The Department of Scientific and

ص: 18

Industrial Research کمیته مشورتی خانه سازی

The Central Housing Advisory Committee

و همچنین کمیته مشورتی خانه سازی در اسکاتلند The Scotish Housing Advisory committee که مسائل مربوط به خانه سازی را مورد رسیدگی دقیق قرار داده و نتیجه تحقیقات خود را بوزراء مسئول گزارش

شهر جدید «کربی» Corby كه اينك ساختمان آن با تمام رسیده است

ص: 19

عکس

طرح تجدید بنای منطقه مرکزی کاونتری Coventry

،مینماید نموداری از توجه مقامات مسئول تامین مسکن باین مسأله اجتماعی است

اينك مناسب آنستكه مختصراً از موسسات تأمین مسکن در انگلستان که جملگی مشخص و معین بوده و وظایف و مسئولیتهای آنها دقیقاً معلوم میباشد، سخن میان آوریم

ص: 20

اداره بهداری در اسکاتلند The Department of Health و بالاخره وزارت بهداری و شهرداریها در ایرلند شمالی The Ministry of Health and local Government

منظره زیبائی از شهر Lews Crescent واقع در ایالت «برایتون»

همانطور که قبلا اشاره شد این مؤسسات مسئولیت خط مشی و نقشه کلی خانه سازی را بر عهده دارند و در امر ساختمان خانه ها بهیچوجه مداخله ئی نمیکنند. ساختمان خانه ها را افراد ومؤسسات خصوصی و ملی انجام میدهند مؤسسات مخصوص خانه سازی تحت هدایت و ارشاد مقامات مرکزی برای رفع مشکلات خانه سازی اقدام نموده و بقرار زیر میباشند

ص: 22

1- شوراهای محلی مسئول تأمین خانه و مسکن The Local Housing Authoriy که از طرف اهالی شهر یا بخش با شهرستان انتخاب میگردند.

2- مؤسسات سرمایه گذار خصوصی یا مقاطعه کاران ساختمانی.

Property Invdstor.

3- مؤسسات توسعه و عمران شهرهای جدید The New Town Development Corporations.

این مؤسسات زیر نظر وزارت تأمین مسکن و شهرداریها انجام وظیفه نموده و ساختمان شهرهای جدید را بمنظور سكونت و انتقال قسمتی از ساکنان نقاط پرجمعیت شهرها که براثر ایجاد صنایع جدید متوجه اینگونه نقاط میگردند بر عهده میگیرند.

4- اتحادیه های خانه سازی Housing Associations که در زمینه های مختلف خانه سازی برایگان قبول خدمت مینمایند

5- ادارات دولتی که برای تأمین خانه و مسکن جهت كارمندان خود بصورت دائم یا بطور موقت اقدام بساختمان خانه های متعدد می نمایند .

6 - شرکتهای ساختمانی( Speculative Builders) که مالكين خانه ها اعم از تازه ساز ، خانه های قدیمی یا خانه های زیر بنا میتوانند از پیش پرداختهای این شرکتها استفاده نمایند و ازين حيث همان کار بانک رهنی ما را در زمینه تأمین مسکن انجام میدهند.

عکس

قسمت مرکزی شهر لندن در سایه و روشن

بنابرین در چنین شرایطی ساختمان خانه بستگی بتمایل سرمایه گذاران مزبور داشت و در مواقع رکود اقتصادی، در ساختمان خانه ها تقليل فاحشی ملاحظه میگردید .

در فاصله بین 1910-1913 انگلستان چنین وضعی را داشت و با آنکه اصلاحاتی در مالیات بر زمین از طرف حکومت لیبرال عملی شده بود و همین امر سرمایه گذاری در زمین را تشويق ميكرد ، معذلك بكار انداختن سرمایه در خارج مفیدتر تشخیص داده میشد و بالنتیجه در کار ساختمان منازل تقليل قابل ملاحظه ی مشهود گردید

بعد از جنگ 1914-1918 اصولا سرمایه ها از بازار زمین بعلل زیادی خارج شد زیرا هزینه های ساختمانی بسیار زیاد بود و بازده آن

ص: 24

ضعیف و ناچیز می نمود. سرمایه گذاران نمی توانستند باتكاء وصول اجاره بهای سالهای آینده ، سرمایه بکار انداخته خود را مستهلك نمايند.

علاوه بر هزینه مصالح ساختمانی نرخ بهره نیز در سالیان اول جنگ در سطح بالائی قرار داشت و چون معمولا يك سرمايه گذار قسمتی از سرمایه خود را از طریق اخذ وام تحصیل میکند ، طبعاً در ینگونه مواقع علاقه ی بسرمایه گذاری در امر ساختمان مسکن نشان نخواهد داد از سوی دیگر تقاضای سرمایه در فعالیتهای اقتصادی دیگر مانع ازین میشد که سرمایه گذاری در امر ساختمان مانند گذشته انجام گیرد. این جریان تا سال 1933 ادامه داشت و از آن پس با پائین آمدن هزینه مصالح ساختمانی و نرخ بهره، سرمایه گذاران ساختمانی بار دیگر در صحنه کار و فعالیت ظاهر شدند. طبق «گزارش خانه سازی توسط مؤسسات خصوصی« Private Enterprise Housing Report تا این تاریخ 515000 خانه وسیله مؤسسات خصوصی در انگلند و ویلز ساخته شد و در فاصله اول اکتبر 1937 تا 31 مارس 1940 تعداد خانه های ساخته شده به 163000 یعنی تقریباً به یک سوم تعداد قبلی رسید و باجاره داده شد . این

طرح میدان برکلی در لندن

ص: 25

خانه ها اکثراً از منازل كوچك تشكيل ميشد و اجاره بهای هر يك از آنها در سال بیش از 13 لیره (و در لندن بزرگ بیش از 20 لیره نبود ).

منظره میدان بر کلی

تا اینجا از فعالیت سرمایه گذاران خصوصی سخن گفتيم، اينك براى مزید اطلاع خوانندگان مختصراً بشرح اتحادیه های خانه سازی Housing Associations می پردازیم

مسکن میشوند.

بین سالهای 1919 و 1939 48000 خانه توسط اتحادیه های مزبور ساخته شد که تکمیل بنای 40000 آن با كمك مالی دولت بود .

عکس

قسمتی از شهر زیبای Beaumaris واقع در ویلز شمالی N.Wales .

منازلی که در این عکس ها ملاحظه میفرمائید در کنار یکدیگر قرار دارد و ساکنان آنها از فضای مشترك جلوی خانه ها بآسانی استفاده مینمایند.

ص: 28

تا سال 1919 تعداد 170090 خانه توسط شهرداریها و با كمك مالی دولت ساخته شد. در سال 1923 بعلت قطع كمك مالی دولت از مجلس قانونی گذشت که بر طبق آن شهرداریها می توانستند از كمك مالى مؤسسات خصوصی استفاده نمایند اما قطع كمك مالی دولت مدت زیادی بطول نیانجامید و در سال 1924 در زمان حکومت حزب کارگر بموجب قانونی که از مجلس ،گذشت مجوز كمك مالى دولت جهت شهرداریها برای ایجاد ساختمانهای ارزان اجاره تحصیل شد و بدین ترتیب 504000 خانه بین سالهای 1925 و 1934 و مجموعاً بنای 745000 خانه از سال 1919 تا 1934 بر اساس قوانین مصوب سالهای 1919-1924 تکمیل گردید.

برای آنکه تعداد خانه هائیکه توسط شهر داریها و مؤسسات خصوصی در فاصله 1920-1939 معلوم شود ذیلا صورت خانه هایی را که درین مدت ساخته شده است بنظر خوانندگان میرسانیم :

منازل ساخته شده در بریتانیای کبیر از 1920 تا 1939 (پایان هر سال تا 31 مارس احتساب گردیده است )

شهرداریها مؤسسات خصوصی

سال باكمك مالى بدون كمك مالی مجموع

1919-1920 576 139

1920-1921 16786 58800 275930

1921-22 86579 1920-1921 (تقریبی) (تقریبی)

1922-23 67062 11083

ص: 29

1923-24 19582 4534 69396 93516

25 - 1924 23862 48830 71072 143764

26-1925 49508 66569 68254 184331

27 - 1926 83714 83681 65867 233262

1927-28 120494 77725 62479 260698

1928-29 69677 52156 66015 187848

1929-30 73268 53825 93099 220192

1930-31 60636 5626 130542 196804

1931-32 76528 5309 132629 214466

1932-33 66731 6393 149007 222131

1933-34 70247 11229 212228 293704

35-1934 75326 1139 292470 368935

36-1935 70486 222 279607 350315

37-1936 87423 797 281683 369903

1937-38 92017 2551 265058 359656

1938-39 121653 4207 233013 358873

جمع 1332189 470920 2531219 4334328

* REFERENCE:

Housing in Great Britain, By Herbert - Asworth. p. 43

ص: 30

از مزایا و تسهیلات گوناگون این شرکتها بخصوص شرکت مردم در منافع آنها بر اهمیتشان افزوده است بطوریکه تا سال 1939 محصول فعالیت این نوع شرکتها تقریباً 1/2 کل خانه های ساخته شده انگلستان را تشکیل میداد.

شرکتهای مزبود بموجب قانون مصوب 1919 از كمك های دولت نیز بهره مند شدند و با استفاده ازین كمك تا سال 1923 جمعاً 39000 خانه برای فروش آماده داشتند اما كمك قابل ملاحظه دولت در سال 1923 منظور شد و در نتیجه 362000 خانه توسط شرکت های یاد- شده ساخته شد. از جانب دیگر در همین زمان تعداد 400000 خانه وسیله سایر موسسات ساختمانی برپا گردید و بافراد دواطلب فروخته شد.

از سال 1929 تاستامپر 1930 بعلت پائین آمدن هزینه ساختمانی و تقاضای روز افزون مسکن تعداد 207000 خانه ساخته شد و در فاصله دو سال بعد با وجود وضع نامساعد مالی و اقتصادی مجموع خانه های تازه ساز بالغ بر 169000 گردید. از آن پس ، تعداد مساکن ساخته شده همچنان رو بافزایش بود و در 5 سال بعد متوسط سالانه آن به 25000 رسید. بی تردید بهبود وضع اقتصادی بعد از بحران 1931 انگلستان درین افزایش دخالت داشت و شاید بهمین جهت بود که شهرداریها فعالیت خانه سازی را متوقف گذاردند و بار دیگر موسسات خصوصی بکار تأمین مسکن پرداختند بالنتیجه در فاصله جنگ جهانی دوم تعداد 3029000 خانه توسط موسسات مزبور ساخته شد که 259600 آن بدون كمك مالی دولت برپا گردید .

ص: 32

عکس

میدان معروف پیکادلی در لندن

برای آنکه هزینه طرحهای ساختمانی در فاصله سالهای 1936 - 1938 دانسته شود جدول زیر را درینجا نقل میکنیم (1):

جدول هزینه طرحهای ساختمانی 146 شهرداری در بریتانیای کبیر باستثنای منطقه L.L.C.

1938 1936 1937

به میلیون لیره

خانه ومسكن 65/9 72/9 77/1

کارخانه و کارگاه 7/1 11/4 8/1

مغازه ، انبار و سایر اماکن تجاری 9/6 -/ 10 8/7

کلسیا مدرسه و اماکن عمومی 9/8 11/5 9/6

ساختمانهای متفرقه 12/4 -/13 4/ 12

ص: 33

جمع كل 1/ 115 8/ 118 6/ 104

یکی از مشکلات خانه سازی تأمین نفرات و کارگرانی است که مورد احتیاج واقع میشوند خاصه آنکه در صنعت خانه سازی احتیاج بنفرات ماهر و آزموده بیش از فعالیتهای دیگر اقتصادی محسوس میباشد. اگر میبینیم بعد از جنگ جهانی اخیر صنعت خانه سازی در انگلستان نسبة بكندی پیش رفته است، علت این وقفه را باید در تلفات افراد متخصص طی عملیات جنگی جستجو کرد بعلاوه باید دانست که پس از جنگ تا مدتی فرصت آموزش افراد بدست نمی آمده است .

جدول زیر تعداد افراد متخصص و کارگران قسمت های مختلف صنعت خانه سازی را در سال 1938 نشان میدهد :

نجار 134500

فخار 93300

سنگتراش 20800

نازك كار 8000

گچ بر 38000

کارگر ساده 259400

متفرقه 193500

جمع كل 747500

( ماخذ : کتاب Housing : Demand and Supply اثر آقای هر برت اچورت چاپ 1946)

باین رقم تعداد 100000 نفر کارگر روز مزد راهم باید اضافه

ص: 34

کنیم. نکته قابل توجه آنست در صنعت خانه سازی با بیکاری بیشتر از صنایع دیگر مواجه میشویم زیرا کارگران صنعت خانه سازی بیش از سایر کارگران در معرض بیکاری فصلی (Seasonal Unemployment) قرار دارند و از اینرو دولتها باید باین مسأله اساسی یعنی تأمین اشتغال اینگونه کارگران کمال توجه را مبذول دارند

ص: 35

بافزایش میگرائید کما اینکه در سال 1945 هزینه مصالح ساختمانی بدو برابر هزینه زمان جنگ بالغ شد و در میزان محصول چوب، الوار، آهن و فولاد و بیش از همه آجر- بعلت انکه دو سوم از کارخانه های آجر سازی در زمان جنگ تعطیل شده بود - تقلیل فاحشی ملاحظه گردید

يك آپارتمان هشت طبقه - شورای شهرستان لندن

بموجب سرشماری سال 1951 از 5 ر14 میلیون خانواده 3ر 13میلیون خانه و آپارتمان در اختیار داشتند بدینترتیب تعداد 2ر1میلیون

ص: 37

خانواده اضافی که هنوز صاحب منزل و مأوائی نشده بودند اهمیت مسأله مسکن را در آن زمان آشکار مینماید.

اينك باید دید که در بریتانیای کبیر چگونه و از چه راهی با این مشکل مقابله کرده اند.

عکس

منطقه بندی شهر لندن را درین عکس بخوبی ملاحظه میفرمائید.

SA = علامت مشخصه مغازه ها

OFF = « « ،ادارات بانکها، باجه های پست

WH = « « مخازن

C = « « ساختمانهای عمومی

RB = « « ساختمانهای مسکونی

IN = « « ساختمانهای صنعتی

WW = « « تأسيسات آب

SC = « « محوطه آزاد

مذکور همچنان بقوت خود باقی مانده است.

برای انکه برنامه خانه سازی در جهة هدف اصلی آن که همانا رفاه و آسایش مردم است با موفقیت اجر ،اشود دولت نسبت بشهرداریها حق تقدم بیشتری قائل شده است؛ چه شهرداریها از نظر ساختمان منازل ارزان اجاره و واگذاری آنها بمردم بر حسب استطاعت و در آمدی که دارند بهتر میتوانند هدف دولت را تامین نمایند و بعلاوه کنترل برنامه کار آنها نیز آسانتر است

ص: 39

ناگفته نماند که از سال 1952 برای آنکه برنامه خانه سازی با سرعت بیشتری ادامه یابد بردامنه عملیات ساختمانی مؤسسات خصوصی- بدون انکه در برنامه ساختمانی شهرداریها وقفه تی بوجود آید - افزده شده است.

عکس

قسمت مرکزی شهر CoRBY پس از تکمیل ساختمان (1958). طرح اولیه این شهر را قبلا در صفحه 19 ملاحظه فرمودید .

ص: 41

ص: 42

5- اقدام بتخریب مناطقی که خانه های موجود در آن نامناسب و غير قابل سکونت تشخیص داده شود .

اعتبار اجراء طرحهای خانه سازی معمولا از طریق دریافت اجاره-بها و يا كمك های مالی باید تأمین گردد .

دولت برای كمك بامر خانه سازی و تأمين مسكن جهة اشخاصى که استطاعت پرداخت مبلغ اجاره بها را ندارند ، سالانه مبلغی بحساب پروژه خانه سازی شهرداریها پرداخت میکند. مدت استهلاك این قرضه 60 سال است و مبلغ كمك مالی دولت بمنظور ایجاد خانه های جدید بر حسب طرحهای پیشنهادی متفاوت میباشد. مثلا برای خانه سازی در مناطقی که زمین آن گرانقیمت است، یا در مورد ساختمان بناهای دو اشکوبه ببالا یا برای خانه سازی در مناطقی که باید بناهای قدیمی آنرا در هم کوبید و همچنین برای ایجاد خانه در اماکن مخصوص، كمك زيادتری از دولت مطالبه میشود تا بتوان ما به التفاوت اجاره بهای واقعی و مال الاجاره پرداختی اشخاص را که دارای در آمد متوسطی هستند ، جبران نمود .

فرض کنیم شهرداری يك محل بنای مسکونی بمبلغ 600000 ریال بسازد. طبق مقررات واگذاری خانه های ارزان اجاره که عمر ساختمانی را 60 سال منظور میدارد ، شهرداری مزبور میبایست آن خانه را سالانه بمبلغ 12000 باجاره واگذار نماید که مبلغ 2000 ریال آن همه ساله برای تعمیر و مرمتهای لازم و همچنین هزینه های ضروری نگاهداری ساختمان مزبور احتساب میشود و مبلغ 10000 ریال آن بابت پرداخت اقساط استهلاکی آن منظور میگردد ولی بمنظور رفاه حال طبقاتی که

ص: 43

دارای در آمد متوسطی هستند و نمیتوانند سالانه مبلغ 12000 ریال اجاره- بها پرداخت نمایند بمنظور اجراء پروژه های ساختمانی، دولت برای هر شهرداری كمك مالی لازم در نظر میگیرد تا بتواند خانه هائی را که فوقاً ذکر شد سالانه بمبلغ 10000 ریال اجاره دهد که 2000 ریال آن بابت تعمیرات و هزینه های ضروری و 8000 ريال جهة استهلاك اقساط 60 ساله منازل منظور گردد. بدین ترتیب مبلغ 120000 ریال بدهی که پس از شصت سال بابت خانه مزبور باقی میماند از طرف دولت بشهردارى كمك خواهد شد . سابقاً شماره خانه هائی را که بترتيب مذکور در فوق از سال 1921 تا سال 1939 ساخته شده است در این کتاب ذکر نمودیم .

عکس

نمودار انواع مختلف ساختمانها در شهر لندن

X = علامت مشخصه ساختمانهایی که منهدم گردیده است

1=ساختمانهائی که قبل از سال 1875 بناشده است

2 = ساختمانهائی که در فاصله سالهای 1875 - 1914 برپا گردیده

3=ساختمانهائی که از سال 1914 ببعد بناشده است .

Z= علامت مشخصه خانه هائی که در سالهای جنگ بسختی آسیب دیده است .

L = ساختمانهائی که از نظر موقعیت تاریخی وسبك معماری مورد توجه خاص قرار دارد

P = ساختمانهائی که طبق «آئین نامه حفظ ابنیه تاریخی» از آنها نگهداری میشود

M = ابنیه تاریخی

علاوه ،برین نظارت کلی در طرز کار متصدیان ساختمانی مراقبت در نظافت و رعایت اصول بهداشتی رسیدگی بوضع و رفتار مستاجرین در جریان گذاردن انجمن شهر از نوع بنا تعداد خانه های مورد نیاز در محل بخش یا شهر و بالاخره انجام بعضی وظائف دیگر که از طرف انجمن شهر تعیین شده است از جمله رسیدگی بوضع مغازه های عمومی از قبیل

ص: 45

لباسشوئی ها ، رختشویخانه ها باشگاهها و زمینهای بازی و غیره بعهده اداره مذکور محول گردیده است

برای استفاده از کمکهای مالی دولت مقامات شهرداری باید طرح اولیه (کروکی) منازل را به «وزارت تأمین مسکن و شهرداریها» جهة تصويب يا اظهار نظر مخالف ارسال دارند در صورتیکه وزارتخانه مزبور نظر مخالفی داشته باشد مخالفت خود را ظرف دو هفته اعلام خواهد نمود. در صورت تصویب شهرداریها صورت تخمینی هزینه ساختمانی را بضمیمه تقاضانامه دریافت وام و گواهینامه ی مشعر بر اینکه طرح نهائی ساختمانی با طرح کروکی و مقدماتی آن مغایرتی ندارد، بمقامات دولتی تسلیم میدارند و سرانجام پس از تصویب نهائی اجازه استفاده از وام صادر خواهد شد .

اجاره بها(1) و «قانون شهرسازی در شهر و حومه آن»(2) اصلاح گردید انجمن شهر را قادر ساخته است که با کمکهای مالی دولت درینمورد اقدام اساسی بعمل آورد .

بطور کلی تجدید ساختمان مناطق مخروبه شامل موارد زیر است:

1- تکمیل طرح نقشه برداری کلی یا جزئی بمنظور اطلاع از تعداد خانه هائی که غیر قابل سکونت تشخیص داده میشود. خانه های مذکور از جهت لزوم تعمير كيفيت استحكام بنا، وضع رطوبت، روشنائی، تهویه لوله کشی و تسهیلات مربوط ،بانبار آشپزخانه و بالاخره تأمین و تعمیم فاضل آب بازرسی میشود

2- انتخاب بهترین نقطه از نظر سکونت با توجه بتامین بهترین شرایط بهداشتی و سپس اقدام باجرای نقشه های مصوبه .

3- تهیه طرح تجدید ساختمان در نقاط مناسب و پیش بینی کلیه تسهیلات خانه سازی.

4-تامين محل سكونت بطور موقت یادائم برای اشخاصی که در جریان تجدید بنای مناطق غير قابل سکونت انتقال داده خواهند شد

5-شروع بتجدید ساختمان (پس از صدور دستورات لازمه یا دستور اجباری خرید خانه ها) طبق قانون تجدید و مرمت منازل، سکونت دادن اهالی شهرها بتعداد لازم در مناطق ساخته شده و تأمین مسکن برای مازاد اهالی مناطق مزبور .

ص: 47

عکس

طرح خیابانهای اطراف شهر باید طوری باشد که منتهی الیه آنها بفضای باز یا حداقل بمناظر طبیعی پایان پذیرد. عکسهائی که در این صفحه ملاحظه میفرمائید بخوبی مشخص این مطلب است .

ص: 48

آن مبادرت ،نمایند مجاز است که ترتیب پیش پرداخت مبلغ ساختمانی را در قبال رهن آن فراهم سازد. بدین منظور متقاضی باید انجمن شهر را متقاعد نماید که میتواند وجه پرداختی را در آتیه جبران نماید. بعد از سال 1914 وجوهی که بصورت پیش پرداخت داده میشود، بیش از 90 درصد ارزشی که انجمن شهر تعیین مینماید نمیشود و در بعض موارد نیز 80 درصد است

منظره ای از حوزه فرهنگی شهر کمبریج

وام پرداختی برای خانه های زیر ساختمان باقساط تادیه میشود و

ص: 50

معمولا سه مرحله برای آن در نظر گرفته میشود:

1- تکمیل پیریزی بناتا طبقه اول و ساختمان آن .

2- تكمیل بی،ریزی سقف ،گذاری توکاری و روسازی بنا .

3- تکمیل نهایی ساختمان

مجموع پیش پرداختهایی که قبل از تکمیل ساختمان خانه تادیه میشود بیش از 80 درصد کار انجام شده نخواهد بود و انجمن شهر میتواند در وضع بنای ساختمان نظارت دقیق داشته باشد. مبلغ پرداختی بایستی باقساط شش ماهه که شامل اصل و بهره وام میباشد بتراضی طرفین وظرف مدتی که بیش از سی سال نخواهد بود مستهلك گردد. راهن باید از تاریخ دریافت اولین پیش پرداخت که مبلغ آن توسط انجمن شهر تعیین خواهد شد ملک خود را بیمه نماید رسید اقساط حق بیمه پس از پرداخت به شرکت بیمه مربوط توسط راهن به انجمن شهر تسلیم خواهد گردید

خلاصه آنکه بمصداق ضرب المثل مشهور انگلیسی که «خانه مرد انگلیسی قلعه اوست»(1) مقامات مسئول همه گونه اقدامات و تسهیلات را بکار میبرند تا هر خانواده بتواند حقيقة مالك چنين قلعه ئی باشد لذا هنوز هم برنامه تامین مسکن برای کسانی که در خانه های نامناسب و غیر-مسکونی زندگانی مینمایند و باید دیر یا زود بخانه های بهتری نقل مکان ،یابند بشدت دنبال میشود

***

چنانکه ملاحظه شد پس از جنگ جهانی دوم باینطرف یعنی از

ص: 51

سال 1945 دولت با نظارت دقیق و اعطای کمکهای قابل توجه در حل مشكل مسكن عملا اقدام نموده است و مخصوصا مراقبت میشود خانه های جدید با اسلوب و استاندارد صحیح و مصالح ساختمانی تازه ساخته شود تا واقعا بتوان نام خانه بر روی آن گذارد جداولی که ذیلا نقل ،میشود تعداد خانه هایی را که در فاصله سالهای جنگ جهانی دوم و از خاتمه جنگ تا پایان سال 1955 بانحاء مختلف ساخته شده است نشان میدهد ( ماخذ گزارشات سالانه وزارت تامین مسکن و شهرداریها)

آمار خانه های ساخته شده در فاصله جنگ جهانی دوم

سال شهرداریها موسسات خصوصی ادارات دولتی جمع

سپتامبر 1936 تا سپتامبر 1940 73373 81101 - 118474

اکتبر 1940 تا سپتامبر 1941 6060 11066 - 17126

اكتبر 1941 تا مارس 1943 2759 5291 6881 14931

اوریل 1943 تا مارس 1944 2539 1079 2306 5924

اوریل 1944 تا مارس 1945 2432 1852 1253 5537

جمع 51163 100389 10440 161992

بدین ترتیب جمع کل خانه هائی که در فاصله جنگ جهانی دوم ساخته شد برابر 161992 خانه میشد و با افزایشی که پس از جنگ در جمعیت انگلستان ملاحظه گردید این مقدار کفاف متقاضیان مسکن را نمیداد . بطوریکه سابقاً گفته شد(1) در سال 1931 جمعیت انگلستان به 11/5 میلیون خانواده

ص: 52

بالغ شد و از آن ببعد بطور متوسط تعداد جمعیت در هر سال 100000 نفر افزایش دارد بطوریکه در سال 1946 جمعیت این کشور بالغ بر 13 میلیون و امروزه متجاوز از14/5 میلیون خانواده است .

بموجب گزارش اداره آمار عمومی(1)جمعیت انگلستان در سال 1941 برابر 46875000 و در سال 1951 بالغ بر 48854000 تن بوده است و بطوریکه ملاحظه میشود تفاوت جمعیت بین سال 1941 و 1951 یعنی در عرض ده سال برابر 1979000 میباشد بعبارت دیگر جمعیت سال 1951 نسبت بسال 1941ده درصد افزایش داشته است. بدون شک این افزایش

نمودار پراکندگی بناهای تاریخی در لندن

ص: 53

ضرورت تامین مسکن را بیش از بیش بمیان میآورد و بهمین جهت مقامات مسئو سعی داشته اند که بدون فوت وقت با ایجاد خانه های جدید در تامین راحت و آسایش مردم اقدام نمایند .

بلافاصله پس از جنگ، یکی از قسمتهای مهم برنامه وسیع خانه-سازی تامین مسکن جهت خانواده هایی بود که براثر خسارتهای ناشی از جنگ در منازل مخروبه ئی زندگی میکردند. برای آنکه رفاه اینگونه خانواده ها از هر حیث تامین شده باشد ابتدا ترتیب انتقال آنان بخانه ها و کمپ های نظامی داده شد و تدریجاً بخانه های تازه ساز نقل مکان یافتند

از همان آغاز کار دولت این وظیفه مهم را بشهرداریها واگذار نمود شهرداریها در قبال این مسئولیت موظف بودند که ابتدا حوزه عملیات خود را معین و سپس باطرح يك برنامه دقیق و منظم در تجدید بنای آن مناطق بپردازند. اما حوزه عملیات بعض مناطق آنقدر وسیع بود که تجدید بنای آنها دست کم تا پنج سال بطول می انجامید .

بهمین جهت جز با کمکهای مالی دولت اجرای این طرح عملی بنظر نمیرسید.

جد اولی که در صفحات بعد بنظر خوانندگان عزیز خواهد رسید فعالیت عظیم خانه سازی را در انگلستان پس از خاتمه جنگ تا سال 1955 نشان میدهد :

ص: 54

آمار خانه های دائمی تازه ساز در انگلستان از

1945 تا 1951

سال شهرداریها موسسات خصوصی متفرقه*

تعداد در صد کل تعداد در صد کل تعداد در صد کل جمع

1945 1936 64 1078 36 - - 3014

1946 25023 45 55 168 - 55400

1947 97340 70 40980 29 1370 1 139690

1948 190368 32751 14 4497 2 227616

1949 165946 25790 13 5891 3 197627

1950 163670 82 27358 14 7143 4 198171

1951 162584 83 22551 12 9696 5 194831

جمع كل 806857 79 180727 18 28765 3 1012349

:ماخذ گزارش سالانه وزارت تامین مسکن و شهرداریها

شامل اتحادیه های خانه سازی و ادارات دولتی

باید خاطر نشان ساخت که قریب به 4/5 این خانه ها توسط شهرداریها ساخته شده است و بعبارت دیگر فعالیت خانه سازی موسسات خصوصی از 55 در صد در سال 1946 به 12 درصد در سال 1951 تنزل یافته بی تردید کمکهای مالی دولت بشهرداریها در افزایش فعالیت شهرداریها بدون تاثیر نمیتوانست باشد زیرا بطوریکه سابقاً متذکر شدیم احتیاج بمساكن اضافی ضرورت پرداخت این کمکها را ایجاب مینمود علاوه برین از سال 1939 هزینه مصالح ساختمانی بنحو قابل ملاحظه ئی بالا رفت

ص: 55

و ارزش پول انگلستان تنزل یافت. شهرداریها ناگزیر بودند قیمت اجاره- بهای خانه ها را بالا برند و در اینصورت کاری برخلاف نظر دولت که همانا تعقیب سیاست ایجاد ساختمانهای ارزان اجاره بود انجام میگرفت علیهذا بشرحی که قبلا ملاحظه فرمودید دولت همه ساله مبالغی بعنوان كمك مالی شهرداریها اختصاص داده تا در اجرای برنامه های خانه سازی وقفه ئی ایجاد نشود مدت استهلاك ابن و ام بموجب قانونی که در سال 1946 از پارلمان گذشت 60 سال تعیین شد و در سال 1954 به میزان آن افزوده شد .

برای آنکه به بینیم چگونه ازین کمکها در راه فعالیت های ساختمانی استفاده شده است ذیلا جدول مربوط بآنرا نقل میکنیم:

سال ساختمان خانه های دائمی ساختمان خانه های موقت ساختمان تعمیر و مرمت تعمیر و مرمت خانه های تعمیر و مرمت خانه های خانه های آسیب دیده زمان جنگ جمع

1945 3014 9376 8666 60817 81873

1946 55400 83038 37038 46420 221908

1947 139690 46345 36784 19774 242593

1948 227616 18296 28519 9799 284230

1949 197627 79 14690 4844 217240

1950 198171 - 9320 2767 210258

1951 194831 - 7652 1634 204117

جمع 1016349 157146 142669 146055 462219

(ماخذ: گزارش سالانه وزارت تامین مسکن و شهرداریها)

ص: 56

از سال 1952 ببعد که مرحله دوم خانه سازی پس از جنگ آغاز میشود(1) بعلت افزایش روز افزون تقاضای مسکن دولت با مشکلاتی مواجه گردید. اما این مشکلات نتوانست در فعالیت خانه سازی وقفه ئی ایجاد کند چنانکه تا سال 1957 قريب يك ميليون خانه دائم ساخته شدو بر رویهم 1 1/2 میلیون خانه ساختمان و مرمت گردید ازین تاریخ موسسات خصوصی بار دیگر بفعالیت پرداختند و بتدریج با تقلیل فعالیت شهرداریها از میزان کمکهای مالی دولت کاسته شد خانه هایی که توسط مؤسسات خصوصی ساخته میشد بیشتر بمنظور فروش آنها بود و مردم نیز بعلت بهبود وضع اقتصادی کشور میتوانستند خود را برای خرید خانه های مزبور آماده نمایند.

درین دوره بعکس مرحله اول خانه سازی پس از جنگ دوم (1945- 1951) چنانکه از جدول بعد معلوم میشود بتدریج برفعالیت مؤسسات خصوصی افزوده میشود بعبارت دیگر فعالیت موسسات مزبور از 14 درصد در سال 1951 به 36 درصد در سال 1955 افزایش می یابد طی سالهای 1952 و 1953 در فعالیت شهرداریها نیز از نظر ساختمان منازل بمنظور واگذاری آنها افزایش نسبی دیده میشود ولی در سال 1955 این فعالیت رو برکود میرود بطوریکه میزان خانه های ساخته شده توسط شهرداریها که تا سه سال پیش ازین 80 درصد مجموع خانه ها را تشکیل میداد اينك به رقم 60 در صد میرسد

ص: 57

جدول زیر تعداد خانه هائی را که در فاصله بین 1952-1955 توسط موسسات خصوصی و عمومی ساخته شده است نشان میدهد :

سال موسسات خصوصی (برای فروش با فراد) شهرداریها (برای واگذاری) موسسات عمومی اتحادیه های خانه سازی و ادارات دولتی جمع

تعداد درصد کل تعداد در صد کل تعداد در صد کل

1952 34320 14 193260 81 12342 5

1953 62921 20 238883 75 16975 5 318779

1954 90626 26 234973 68 21996 6 347605

316995 4 11735 60 191803 113457 36 1955

جمع 301334 25 858919 70 63048 5 1223301

بنظر میرسد که این رویه همچنان ادامه داشته باشد چه در نه ماه اول سال 1956 با وجود محدود بودن اعتبار تعداد خانه هائی که توسط موسسات خصوصی ساخته شد 1/2 12 درصد از دوره مشابه افزایش داشت . بعلاوه از ميزان كمك مالی دولت که بشهر داریها اعطاء میشود بنحو قابل ملاحظه ئی کاسته شده و همین امر در تقلیل فعالیت خانه سازی شهرداریها اثر محسوس داشته است بنحویکه امروزه فعالیت ساختمانی شهرداریها صرفاً محدود بتامين احتیاجات کلی مردم رسیدگی بامر تجدید ساختمان در مناطق مخروبه و مسائل عمومی دیگر مربوط بخانه سازی میباشد(1)

ص: 58

عکس

خیابان Cockspur واقع در لندن

البته تقلیل فعالیت شهرداریها و کاهش میزان کمک های مالی دولت دلیل عدم توجه مقامات مسئول نسبت با مرخانه سازی نمیتواند باشد. چه در مواقع رکود و مخصوصاً پس از جنگ برای شروع فعالیتهای صنعتی، اقتصادی و عمرانی دولت وظیفه دارست که با اتخاذ طرق صحیح مالی و با طرح برنامه های مفید چرخ های زنگ زده اقتصاد کشور را بگردش در آورد و باصطلاح اولین تکان را بدستگاه اقتصادی بدهد

(Pumps Priminig)

اما نقش اساسی دولت بهمین جا خاتمه نمی پذیرد. پس از آنکه با

ص: 59

عکس

میدان «پارلمان» در حوزه لندن

مداخله مستقیم دولت وضع اقتصادی کشور سر و صورتی بخود گرفت باید وسیله ابقاء این وضع فراهم شود و بگفته پرفسور «جان دیو»، عالم اقتصاد امریکایی باید این وضع را متکی بخود نمود. یعنی زمینه را برای فعالیت های آماده کرد و بجای مداخله مستقیم رویه «ارشاد» و راهنمائی موسسات خصوصی را در پیش گرفت

فعالیت خانه سازی در انگلستان نمونه بارز اجرای این برنامه اقتصادی و اجتماعی است و چنانکه دیدیم دولت (وزارت تامین مسکن و

ص: 60

شهرداریها) همواره خط مشی کلی خانه سازی را تنظیم نموده در موارد لازم بشهرداریها که مسئول اجرای خط مشی مزبور هستند كمك مالی اعطاء میکند و در موقعی که وضع اقتصاد مملکت رونقی بخود میگیرد زمینه را برای فعالیت موسسات خصوصی آماده میسازد

طرح منطقه «وایت هال» در لندن- يك منطقه قدیمی با خیابانهای مدرن!

ص: 61

***

گفتیم این فعالیت عظیم با ایجاد کار برای کارگرانی که بشهرهای صنعتی اطراف نقل مکان می یابند و همچنین کارگرانی که در صنایع ساختمانی مشغول بکار میشوند ملازمه دارد آمار کارگرانی که در چند ساله اخیر در رشته های مختلف ساختمانی اشتغال بکار داشته اند مؤید این مطلب است بموجب آماریکه در دست است تعداد کار گرانیکه در ساختمان خانه های جدید فعالیت می نموده اند از 264000 نفر در سال 1952 به 314000 نفر در سال 1954 افزایش یافته است. بدینترتیب متوسط تعداد کارگران در سالهای 1953 و 1954 نوزده در صد و تعداد خانه های تازه ساز 45 درصد افزایش داشته

جدول زیر تعداد خانه هائی را که بین سالهای 55 - 1952 در انگلستان ساخته و یا مرمت شده است نشان میدهد

سال ساختمان خانه های دائمی تعمیر و مرمت خانه های موجود تعمیر و مرمت خانه های آسیب دیده زمان جنك جمع

1952 239922 6548 1052 247522

323105 412 3914 318779 1953

351026 254 3167 347605 1954

320507 69 3443 316995 1955

جمع 1242160 1787 17072 1223301

ماخذ: گزارش سالانه وزارت تامین مسکن و شهرداریها

ص: 62

از دو صورت خارج نیست یا برای تجدید بنای خانه های قدیمی مالکان آنها (اغلب با كمك مالی دولت ) دست بکار اقدام میشوند یا دولت مستقیماً درین امر دخالت مینماید و ناگفته نماند که تقلیل تقاضای خرید یا اجاره خانه های قدیمی در ین امر اثر بسزائی دارد امروزه خانه های قدیمی که بسبك منازل زمان سلطنت ملکه ويكتوريا ساخته میشد مورد تقاضای مردم نیست و اکنون این نوع خانه ها در اجاره آموزشگاههای پرستاری ، ادارات هتلهای خصوصی یا موسسات تجاری و اقتصادی است .

البته لازم نیست مالکان خانه های قدیمی حتماً بسراغ خانه های

منظره نی از چشم انداز زیبای شهر بلاند فورد Blandford واقع در دورست شایر Dorsetshire

ص: 64

تازه ساز بروند بلکه ممکن است خانه مناسب تری را خریداری یا اجاره نمایند بهمین ترتیب مالکان خانه های اخیر هم در جستجوی منازل دیگری باشند ولی بهرحال این تغییر و تحول با ساختمان خانه های تازه که مجهز بوسائل جدیدتری باشد ملازمه پیدا میکند.

در صورت دوم که مالکان یا مستأجران خانه های قدیمی ساز بعلت پائین بودن نرخ اجاره بها ويا انس و الفتی که در محیط زندگی خود پیدا کرده اند مایل بتجدید بنای خانه های خود نیستند ، دولت بسائقه حفظ مصالح عمومی و تامین شرایط بهداشتی و اخلاقی بارضایت صاحبان خانه های مزبور با نهدام انها اقدام می نماید

قوانین خانه سازی مخصوصاً تصریح کرده است که دولت در ینگونه مواقع باید بدون فوت وقت در تخریب خانه های قدیمی و تجدید بنای آنها اقدام کند .

همانطور که اشاره شد دولت این وظیفه مهم اجتماعی را بعهده شهرداریها گذارده است تا پس از بررسی و مطالعه لازم حوزه عملیات خود را تعیین نموده و مخصوصاً تأمین مسکن خانواده هائی را که منازل آنان در دست انهدام قرار دارد مورد توجه دقیق قرار دهد.

پس از ساختمان بنا نیز برای آنکه نرخ اجاره بهای خانه ها عادلانه باشد بشرحی که گذشت دولت كمك های مالی لازم در اختیار شهرداریها قرار میدهد.

قانون خانه سازی مصوب 1936 که در سال 1946 با اصلاحاتی بتصويب رسيد وظایف کلی شهرداریها را در قبال تأمين مسكن مشخص

ص: 65

عکس

طرح منطقه Walbrook واقع در شهر لندن درین طرح وضع ارتباطی خیابانهای منطقه مز بود که بيانك انگلستان می پیوندد و همچنین موقعیت یکی از خیابانهای فرعی آن که از نظر ارتباطی اهمیت زیادی دارد دیده میشود

نموده و طبق صریح قانون مزبور :

اولا شهرداریها باید از احتیاجات مربوط بمسکن در حوزه ماموریت خود آگاهی لازم داشته باشند.

ثانیاً منازل واقع در حوزه ماموریت آنها باید مطابق مقررات موضوعه از نظر اندازه ، شکل ، نوع مصالح ساختمانی ، کیفیت بنا با نقشه های مصوبه مغایرتی نداشته باشد

بعلاوه طبق قانون مصوب 1949 شهرداریها باید مراقبت نمایند

ص: 66

که خانه های مورد اجاره از هر لحاظ رفاه حال مستأجرین را تأمین کند. نکته قابل توجه آنستکه بموجب این قانون شهرداریها باید تسهیلات لازم را از نظر ایجاد رستورانها یا اماکن تفریحی مناسب فراهم ساخته وضمناً در همان حوزه اقامت آنان لباسشوئی و آرایشگاه بوجود آورند و در صورت احتیاج لوازم مبلمان خانه مستاجرین خود را تهیه و بقیمت مناسبی بانان بفروشند(1)

در مورد تخریب اجباری خانه های قدیمی از سال 1919 تا تاریخ تصویب قانون « تادية غرامت تخریب خانه های قدیمی بمنظور تجدید بناء»(2) بیش از ارزش واقعی ساختمانها مبلع دیگری پرداخت نمیشد ولى بموجب قانون مذكور :

1 - کسانی که در فاصله 31 اگست 1939 تا 31 دسامبر 1955 خانه ئی را جهة استفاده شخصی خود خریداری کرده باشند .

2 - مغازه داران و پیشه وران دیگر که مالك قسمتی از منازل هستند در موقع خرید اجباری یا صدور دستور تخریب نه تنها میتوانند مطالبه پرداخت ارزش واقعی ملک خود را بنمایند بلکه غرامت تخریب بنای خود را نیز دریافت خواهند کرد.

بدین ترتیب شماره خانه هایی که قبل از جنگ اول ساختمان آنها تجدید گردیده است به 4820000 خانه بالغ میشود که ساختمان

ص: 67

298500 خانه آن تاسال 1940 کاملا تکمیل و در فاصله بین 1940 و 1951 نیز ساختمان 23700 خانه دیگر تجدید شده است. بطوریکه ملاحظه میشود از تاریخ اخیرالذکر ببعد 140000 خانه مخروبه وجود دارد که برنامه تجدید ساختمان آنها در سالهای قبل از جنگ تنظیم شده بود و بعلاوه از آن تاریخ ببعد خانه های دیگری هم از حیز انتفاع خارج و مزید بر علت گردید. بهمین جهت در سال 1954 قانون تازه ئی بنام «قانون مرمت خانه ها و تعدیل اجاره بها»(1) از مجلس گذشت. بموجب این قانون شهرداریها موظفند که در مورد تجدید ساختمان مناطق مخروبه مطالعه و گزارشهای لازم را حداکثر تا اگست 1955 بوزارت تامین مسکن تقدیم دارند بموجب همین قانون شهرداریها میتوانند خانه هایی را که احتیاج بمرمت دارد خریداری و در صورت امکان قبل از انهدام بتعميرو مرمت آنها اقدام نمایند تا بطور موقت مورد استفاده قرار گیرد .

در اکثر نقاط انگلستان «قانون مرمت خانه ها و تعدیل اجاره بها» بمرحله اجرا گذارده شده است و شهرداریها بخرید و تجدید ساختمان منازل مخرو به اقدام نموده.اند بیرمنگام مثال بارز این فعالیت است. در ژوئیه سال 1955 انجمن شهر بیرمنگام خرید و تجدید بنای 25000 خانه را که در خارج از حوزه شهر قرار داشت و کمی بعد خرید 24000 خانه دیگر را تصویب نمود جمع مبلغی که بابت خرید این خانه ها طی شش یا هفت ساله اخیر پرداخت شده برابر 3 1/2 میلیون لیره و هزینه تجدید و مرمت آنها بالغ بر 5 میلیون لیره میشود .

ص: 68

عکس

اطلاعات مربوط به فعالیت ساختمانی شهرداریها در سال 1954 جمع آوری و بصورت کتابی بنام «کتاب آبی » توسط وزیر تامین مسکن و شهرداریها در نوامبر 1955 تقدیم پارلمان انگستان گردید.

میدان Chelsea واقع در لندن

درین کتاب آمار مناطق مخروبه از شروع جنگ باینطرف گرد آوری شده است و خواننده را با فعالیتهای ساختمانی شهرداریها آشنا میسازد مثلا طبق آمار مندرج در ین کتاب در سال 1954 تقریبا از 9ر 12میلیون خانه دائمی در انگلستان 850000 یا1/2 6 در صدد آن قابل سکونت نبوده است .

ص: 69

طبق پیش بینی شهرداریها از خانه های مزبور تعداد 375000 خانه بین سالهای 1956 و 1960 و 90000 دیگر در ده سال آینده منهدم و ساختمان آنها تجدید خواهد شد ولی محتملا تجدید ساختمان 385000 بقیه ببعد از سال 1960 موکول خواهد شد و بدیهی تا آن تاریخ خانه های دیگری هم از حیز انتقاع خارج خواهد شد

بنابرین چنانکه ملاحظه کردیم برنامه تجدید ساختمان مناطق مخروبه با كمك دولت از آغاز سال 1956 بنحو جدی تری آغاز شده است و طبق مندرجات کتاب یاد شده تا سال 1960 هر سال 75000 خانه مخروبه منهدم خواهد گردید و انتظار میرود هر ساله 80000 خانه جدید

يك نمونه از خانه های ده طبقه در لندن

ص: 70

برای کسانی که با اجرای برنامه ساختمانی دولت بنقاط دیگر نقل مکان می یابند ساخته شود این رقم با توجه بافزایش جمعیت -که محتملا وضع ثابتی بخود خواهد گرفت - ناظر بخانه های اضافی نیز هست . چه جمعیت انگلستان هنوز هم در حال افزایش است ولی باحتمال قوی در سی سال آینده از افزایش آن کاسته خواهد شد. طبق تخمینی که زده اند جمعیت انگلستان در فاصله سالهای 1955 و 1958 از 51221000 به53288000 تن تکثیر خواهد یافت یعنی در هر سال 69000 نفر افزایش خواهد داشت و بنظر میرسد که پس از سال 1958 تنزل یابد

درست است که متولدین بین سالهای جنگ كه خود تعداد معتنابهی را تشکیل میدهند و همچنین متولدین پس از جنك كه اينك بسن ازدواج رسیده اند در افزایش تقاضای مسکن تأثیر اساسی دارند ولی باید توجه داشت که این افزایش جنبه دائمی ندارد پیش بینی میشود که تعداد کل افراد کمتر از 20 سال بین سالهای 1955 و 1958 از 29 به 27 درصد تنزل یابد و بعکس پیش بینی میشود که تعداد افراد متجاوز از 60 سال از 16 به 22 در افزایش یابد. حال اگر يك مدت طولانی را در نظر بگیریم باحتمال قوی تعداد زناشوئیها و در نتیجه تقاضای اضافی مسکن کمتر خواهد شد و این مقارن بازمانی است که تعداد بیشتری از جمعیت بسن کهولت رسیده اند و با فرض اینکه تاکنون خانه ئی برای خود تهیه کرده اند مشکل مسکن از نظر آنان منتفی است

بموجب سرشماری سال 1951 تعداد 14481000 خانوار(1)

ص: 71

در انگلستان زندگی میکرده اند که از حيث نفرات بالغ بر 1/2 46 ميليون میشده اند و جمعاً 1/4 61 میلیون اطاق در اختیار داشته اند (بطور متوسط هر نفر 1/3) باید متذکر بود که این رقم رضایتبخش در سالیان اخیر افزایش نیز یافته است. ذيلا جداول مربوط باین قسمت راجهة مزید اطلاع خوانندگان عزیز نقل میکنیم تا ضمن بررسی آن ملاحظه فرمائید که باچه دقت و مراقبتی در گرد آوری اینگونه جداول سعی و اهتمام بعمل میاید .

جدول پراکندگی خانوارها نسبت بافراد متشکل آنها

شماره افراد داخل خانوار شماره خانوارها (بهزار) درصد نسبت بکل خانوار

1 1556 10/8

2 3998 27/6

3 3593 24/8

4 2761 19/1

5 1393 9/6

6 645 4/5

7 289 -/2

8 129 0/9

9 ببالا 117 0/7

جمع 14481 -/100

متوسط افراد در هر خانوار 3/21

ماخذ: «کتاب تامین مسکن در بریتانیا» نشریه اداره مرکزی اطلاعات لندن

ص: 72

جدول پراکندگی خانه ها نسبت بتعداد اطاقها

شماره اطاقها در هر واحد مسکونی(1) تعداد خانه ها (بهزار) درصد نسبت بکل خانه ها

1 161 1/2 حد متوسط اطاق در هر واحد مسکونی 4/6

2 787 5/9

3 1721 12/9

4 3662 27/5

5 4351 32/7 حد متوسط اطاق برای هر خانوار 4/2

6 1592 -12/

7 504 3/8

8 262 -/2

9 ببالا 272 -/2

جمع 13312 -/100

ماخذ: « کتاب تامین مسکن در بریتانیا» نشریه اداره مرکزی اطلاعات لندن

باید خاطر نشان ساخت که این جداول همواره در تهیه و تنظیم برنامه خانه سازی شهرداریها و مقامات مسؤل دیگر دخالت بسزائی داشته است . جدول زیر انواع مختلف منازلی را که بر اساس اطلاعات

ص: 73

مزبور توسط شهرداریها و موسسات عمرانی شهرها ساخته شده است نشان میدهد :

تعداد خانه های دائمی نوساز که توسط شهرداریها یا موسسات عمرانی شهرها در فاصله سالهای 1948-53 در انگلند و ویلز ساخته شده است

سال يك اطاق خواب دو اطاق خواب سه اطاق خواب چهار اطاق خواب جمع

تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد

1948 5868 3/4 / 22245 13/2 135932 80/4 5026 -/3 167971

1949 8108 5/7 22424 15/9 105893 75/1 4654 3/3 141079

1950 10269 4/ 7 31846 9/ 22 92089 2/ 66 5/ 3 139158

1951 10973 7/7 41034 -/29 81583 60/2 4364 31 141554

1952 12397 7/5 58141 1/ 35 90426 6/ 54 4542 8/ 2 165506

1953 16678 2/ 8 75236 1/ 37 106674 6/ 52 4247 1/ 2 202835

ماخذ: «كتاب تامین مسکن در بریتانیا» نشریه اداره مرکزی اطلاعات لندن

در سال 1955 تعداد خانه هائی که شامل يك يا دو اطاق خواب باشد به 45 در صد کل منازلی که توسط شهرداریها ساخته شد بالغ گردید در صورتیکه بین سالهای 1945 و 1947 این رقم بیش از 11 درصد کل خانه های مزبود نبود .

علت اصلی این تنزل، تقلیل تدریجی افراد داخل خانوارهاست که باحتمال قوی در سالهای آینده نیز ادامه خواهد داشت .

ص: 74

عکس

منظره دیگری از شهر مصفای «ولوین»

ص: 75

ص: 76

هزینه های مزبور را هم در نظر بگیریم هزینه متوسط يك خانه در سال 1947 برابر 1400 ليره در 1949 معادل 1515 لیره و در سال 1951 بالغ بر 1690 ليره خواهد شد. بعلاوه هزینه بنای اینوع خانه ها با هزینه ساختمانی منازلی که در زمان جنك ساخته میشد از نظر استیل ساختمان تغییر هزینه مصالح ساختمانی و دستمزد کارگران قابل مقایسه نیست چه هزینه ساختمانی يك خانه در سال 39- 1938 (140) درصد (یا 534 لیره) بیش از هزینه ساختمانی يك خانه در سال 1947 تمام میشد .

بعلاوه با گذشت زمان بر مساحت زمین زیر بنای خانه ها نیز افزوده شد. در سال 39- 1938 مساحت زیر بنای خانه هائی که توسط شهرداریها ساخته میشد بیش از 800 فوت مربع نبود ولی در سال 1948 . مساحت زیر بنا وحیاط منازل به 1029 فوت مربع در سالهای 1949 و 1951 به 1050 فوت مربع بالغ شد و از سال 1951 مساحت مزبور مجدداً به950 فوت مربع تقلیل یافت اما این تقلیل مساحت زیر بنا موجب کاهش اندازد و تعداد اطاقها نگردید بلکه از همین مساحت با تغییر شکل بنا و صرفه جوئی در فضای راهروها بخوبی استفاده میشد

آنچه موجب تسهیل و عامل مهم تسریع ساختمان منازل است اعطای کمکهای مالی دولت و شهرداریها و همچنین مؤسسات خصوصی میباشد كه اينك بنحو اختصار چگونگی آنرا باطلاع خوانندگان میرسانیم :

عکس

قسمتی از اولورستن Ulverston واقع در حوزۀ لانکا شایر

ص: 79

ص: 80

نیست- و همچنین دریافت کمک های مالی مستهلک میگردد. پرداخت هزینه های جاری شامل اصل و بهره وامها از محل اعتبار اجاره بهای دریافتي، كمك مالى خزانه داری و كمك های مالی دیگر بعمل میآید. مبلغ كمك مالى خزانه داری و کمک های مالی دیگر نسبت بانواع مختلف پروژه های خانه سازی متفاوت است

در سال 1875 برای اولین بار در قبال عوارض وصولی شهرداریها و بموجب قانون بهداشت عمومی The Public Health Art مجوز پرداخت وام بشهرداریهای انگلند تحصیل شد با تصویب قانون شهرداریها The Local Government Act از سال 1933 ببعد این وام تنها بمنظور تهیه محل بنای ساختمان خانه یا هر نوع بنائی که جنبه دائمی داشته باشد میبایست تحصیل شود و مبلغ وام با نظر وزارت بهداری و امروزه (وزارت تامین مسکن و شهرداری ها) طی چند سال مستهلك گردد. اینگونه وامها معمولا از هیأت اعطاء وام در امور عمرانی و ساختمانی(1) یا از بازار آزاد گرفته میشود. در ایرلند شمالی این وام میبایست از صندوق قرضههای دولتی(2) یا از بازار آزاد تحصیل شود.

هیات اعطاء وام در امور عمرانی و ساختمانی(3)

این هیأت بموجب قانون مصوب سال 1875 بنام «قانون امور

ص: 81

عمرانی و ساختمانی» (1) تشکیل شد و از آن پس با استفاده از وجوه خزانه داری قرضه هائی در اختیار شهرداریها میگذارد. در سالهای بعد با تصویب قوانین دیگر بر دامنه عملیات این هیأت پیش از پیش افزوده شد و بین سالهای 1945 و 1952 بصورت تنها مرکز وام دهنده بشهرداریها در آمد. علاوه ،برین هیأت مزبور میتواند باتحادیه های خانه سازی نیز وام دهد

در فاصله سالهای 54-1953 این هیأت در قبال عوارض شهرداریها جمعاً اعتباری بمبلغ 541 ميليون ليره تصویب نمود که 385 میلیون آن برای خانه سازی اختصاص داده شد .

آنها افزوده شده است. در حال حاضر تعداد اینگونه شرکت ها به 750 میرسد و موجودی آنها بین 20000 لیره تا 200 میلیون لیره میباشد و بدینترتیب موجودی مشترك انها متجاور از 1500 میلیون لیره است این شرکتها موسساتی مستقل هستند و فقط با تصویب قانون مربوط بشرکت های ساختمانی(1) دولت در کار آنها تا حدودی نظارت دارد

این شرکتها- که سرمایه آنها متعلق به سرمایه گذاران خصوصی است - تامدتها تنها مرجع ساختمان خانه برای افراد بوده اند. اينك نيز مالكين خانه ها اعم از تازه ساز ، خانه های قدیمی بازیر بنا و یا خانه هائی که بمنظور واگذاری با جاره ساخته میشود میتوانند از كمك های مالی شرکتهای ساختمانی استفاده نمایند. مبلغ- پیش پرداخت و همچنین مدت استهلاك آن به وضع وام گیرنده و سپرده او بستگی دارد و در قبال تضمین اضافی ، ممکن است تا حدود 90 درصد ارزش عین مرهونه پیش پرداخت داده شود. مدت استهلاك این وامها معمولا بین 20 تا 30 سالست و باقساط ماهانه باید بوام دهنده تادیه شود. مجموع پیش پرداختهای شرکتهای ساختمانی در فاصله سالهای (1946-52) برابر 1774 میلیون لیره در سال 1953 برابر 293 میلیون لیره وارزش اموالی که تا سال 1953 نزد این شرکتها برهن گذاشته شده است، برابر 1396 میلیون لیره بوده است

عکس

محوطه زیبای «هاروارد»

میکنند یعنی باشخاصی که مایلند خانه ی خریداری کنند پیش پرداخت میدهند

بدین ترتیب میزان کمک مالی شرکتهای بیمه تا پایان سال 1952 به 200 میلیون لیره بالغ شده است تا خاتمه همین سال شرکت های ساختمانی و اتحادیه های خانه سازی نیز 25 میلیون لیره بکسانی که برای سکونت شخصی بخرید خانه احتیاج داشتند كمك مالی نموده اند. معمولا پیش- پرداخت شرکتهای مزبور به نسبت 70 الی 80 درصد ارزش مالی است که نزد آنها برهن گذارده میشود

ص: 84

وام گیرنده معمولا -و نه همیشه- برابر مبلغ وام ، يك قرارداد بیمه عمر از نوع از نوع مختلط با شرکت بیمه تنظیم می نماید(1)و بدینترتیب پس از انقضاء مدت مندرج در بیمه نامه عمر (که معمولا 20 سالست) یا در صورت فوت بیمه گذار ، ملك يا مال مرهونه خود بخود برام گیرنده یا ورثه او پرداخت خواهد شد

نرخ بهره وام پرداختی متغیر است ولی معمولا بیش از 4/5 الى 5 درصد در سال .نمیباشد.

فروش آن- كمك های مالی پرداخت مینمایند. پرداخت كمك مالی برای خرید خانه از طریق سازمانهای دیگری از قبیل موسسات رهنی انجام میگیرد . در ینمورد اعتباراتی که از بانکهای خصوصی رهنی از جمله بانك شهرداری بیرمنگام(1) تحصیل میشود قابل تذکر است .

خانه سازی پرداخت میشود که بعلت بالا بودن سطح قیمت ها، میزان آن بیشتر از کمکهای اعطائی در انگلند و ویلز میباشد. میزان و نحوه پرداخت کمکهای مالی در ایرلند شمالی با اسکاتلند تفاوتی ندارد مضافاً باینکه در ایرلند شمالی بموجب طرح كمك مالی از طرف موسسات خصوصی(1)در مورد خانه هایی که بیش از 1050 فوت مربع نباشد

منظره ای از حوزه فرهنگی «آکسفورد»

200 لیره (در صورت واگذاری باجاره) و 360 ليره (در صورت سكونت

ص: 88

شخصی) پرداخت میشود.

بطور کلی پیش بینی مبلغ كمك مالی دولت و شهرداریها برای خانه سازی در سال 1953 برابر 84 میلیون لیره بوده است .

مسأله اجاره منازل و نظارت در امر اجاره بها

قریب به 7 1/4 میلیون از خانه ها و آپارتمانها در انگلستان از طرف مالکین خصوصی و نزدیک به 2 1/2 میلیون از طرف شهرداریها و مقامات دولتی دیگر باجاره واگذار شده است و فقط 3 3/4 میلیون خانه در اختیار مالکین آنهاست

هزینه اجاره بها عوارض متفرقه و آب بها در انگلستان بسال 1953 برابر 793 میلیون یا 7 درصد هزینه های شخصی (بابت خرید کالاها و خدمات) و 22 درصد هزینه مواد غذائی بوده است

تعیین میزان متوسط اجاره بها در انگلسان کار ساده ئی نیست چه این امر عامل مستقلی نبوده و با عوامل دیگری بستگی نزديك دارد . قطع نظر از عوارض متفرقه که توسط شهرداریها در موارد مختلف وضع ميشود وغالباً يكجا و باصطلاح «يك كاسه» وصول میگردد ، اجاره بها نه تنها نسبت بارزش مورد اجاره فرق میکند بلکه حوزه و منطقه منازل نیز در آن موثر است مثلا میزان اجاره بها در لندن و قسمتهای جنوبی انگلستان از اسکاتلند و شمال انگلستان بیشتر است. بعلاوه در يك منطقه نیز اجاره بهای خانه ها نسبت بطبقه بندی آنها با یکدیگر اختلاف پیدا میکند

از نظر اقتصادی، اجاره بهای منازلی که توسط شهرداریها ساخته

ص: 89

میشود بنحوی تعیین و تنظیم میگردد که علاوه بر هزینه های ساختمانی بتوان هزینه های استهلاک سرمایه بکار رفته ؛ هزینه های جاری ، مخارج نگهداری و بیمه بنا و بالاخره عوارض متعلقه و آب بهای مصرفی منازل را در این محاسبه منظور نمود .

چون هدف شهرداریها در ساختمان خانه هایی که میسازند استفاده اشخاص کم بضاعت است ، میزان اجاره بهای آنها آنقدرها زیاد نیست و حتی اغلب کمتر از میزان واقعی تعیین میشود .

میزان اجاره بها در انگلند و ویلز

در انگلند و ویلز میزان اجاره بهای خالص(1) يك هفته که در سال 1953 توسط انجمنهای شهر(2) انجمن ولایتی لندن (3) شوراهای بخش و ده(4)وصول گردیده است بشرح زیر میباشد :

ص: 90

اجاره بهای (خالص) منازل شهرداری در انگلند و ویلز (سال 1953)

خانه های خانه های دارای دو اطاق خواب دارای سه اطاق خواب

خانه هائی که تا 31 مارس 1953 ساخته شده : متوسط اجاره بها حداكثر حداقل شلينك پنس 3 7 - 17 شلينك پنس 4 11 12 7

خانه هایی که بعد از مارس 1953 ساخته شده متوسط اجاره بها حداقل حداكثر تغيير نرخ اجاره بها حد اقل حداکثر 8 3 6 34 3 7 11 3 34 9 9 6 36 - 6 - 52

(ماخذ : نشریه آمارخانه سازی 1952-53)

را بمعنای وسیع کلمه بکار برده ایم.

در انگلستان در هر شهر و ناحیه حکومت شهری مخصوصی حکمفرمائی میکند که شرح هر يك از آنها موجب اطلاله کلام خواهد شد. درینجا همینقدر توضیح میدهیم که حکومت محلی فعلی انگلستان بموجب قوانین متعددی که در سالهای 1835 و 1867 و 1884 بعنوان Municipal Corporation Act از پارلمان گذاشته است ، پایه گذاری گردید.

بطور کلی انگلستان از لحاظ تقسیمات حکومت شهری به 62 ولایت County تقسیم میگردد که هر ولایتی بصورت County Council (انجمن ولایتی) اداره میشود و تمام وظایف متنوع و مختلف شهرداری وسیله انجمن ولایتی مرحله اجرا در میآید بقیه پاورقی در صفحه بعد

ص: 91

وضع اجاره بها در اسکاتلند

در سال 1953 متوسط اجاره بهای وصولی يك شهرداری در اسکاتلند در هر هفته برابر 9 شلينك و 9 پنس (و سالانه 25 ليره و 6 شلينك و يك پنس) بوده است. متوسط اجاره بهای منازلی که قبل از جنگ جهانی دوم ساخته شد در هر هفته بالغ بر 8 شلينك و 7 1/2 پنس (و سالانه 22 ليره و5 شلينك) و بعد از جنك دوم به 11 شلينك و8 1/2 پنس (و 30 ليره و 8 شلينك و 8 پنس در سال) میرسید جدول زیر تغییرات نرخ اجاره بها را در سالهای قبل از جنگ و بعد از جنگ در اسکاتلند نشان میدهد :

بزرگترین واحد حکومت شهری در 83 شهر مهم و بزرك وجود دارد که حکومت شهری آن بفرم County Borough Council (انجمن شهر) اداره میشود و انجمنهای شهری درین فرم حکومت شهری دارای کلیه اختیارات مقننه ومجربه يك شهرداری مدرن در کشورهای دیگر میباشند و شهرداری وسیله انجمنهای شهر اداره میشود

هر ولایتی ( County ) بچندین ناحیه کوچکتر بنام (County District) تقسیم میگردد که در هر کدام از این نواحی یا بخشها نسبت به وضع خاص محلی و نوع احتیاجات مردم آن ناحیه برای تعیین اعضاء انجمن شهر انتخابات جداگانه ئی بعمل میآید که از نظر اختیارات اعضاء انجمن شهر و تعداد اعضاء ومدت انتخابات و تقسیمات محلی فرم مخصوصی از حکومت محلی را بوجود بیاورند که بنام Borough Council (شورای برزن) Urban District Council (شورای بخش) و Rural District Council که میتوان آنرا بشورای ده با انجمن محلی تعبیر کرد) موسومند. بقیه در صفحه روبرو

ص: 92

تغییر میزان اجاره بهای وصولی منازل مورد اجاره قبل از جنگ بعد از جنگ تعداد کل

اجاره بهای وصولی تا 15 میلیون در سال 29447 615 30062

« « از 15 تا 20 میلیون در سال 67312 6030 73342

« « از 20 تا 25 « « 73746 26266 100012

« « از 25 تا 30 « « 51895 41661 93556

« « از 30 تا 35 « « 18071 36347 54418

« « از 35 تا 40 « « 4356 17273 21629

« « از 40 تا 45 « « 1063 6346 7409

« « از 45 تا 50 « « 273 2927 3200

« « از 50 ببالا « « 49 962 1011

هر يك از انجمنهای Rural District نیز بر چندین حوزه کوچکتر بنام Parishes نظارت میکند - این انجمنهای محلی کوچکترین واحد حکومت محلی انگلستان را تشکیل میدهند و اداره آن نیز بدو فرم متمایز مشخص میگردد:

Parish Council و Parish Meeting برای مزید استحضار نگاه کنید به «مجله شهرداریها» (سال اول - شماره های 3 و 4 بهمن و اسفند ماه 1335) «حکومت محلی در انگلستان» مقالات محققانه آقای پرویز جهان بینی مدیر عامل سازمان اتحادیه شهرداریها. ه-.

ص: 93

مشخصات منازل شهرداری در اسکاتلند

شماره اطاق در هر منزل شماره خانه ها قبل از جنگ بعد از جنك تعداد کل

3 اطاق یا کمتر 176838 40485 217323

4 اطاق 59137 88247 147384

5 اطاق 19932 9695 19932

جمع 384639 138427 246212

(ماخذ : کتاب اجاره بهای منازل شهرداری در اسکاتلند چاپ 1953)

منظور از وضع کلیه این قوانین جلوگیری از نوسانات بیمورد نرخ اجاره بها وتنظيم وتعديل آن بريك مبناى صحيح و منطقی است .

قانون «تجديد و مرمت منازل وتعديل اجاره بها» که سابقا از آن یاد کردیم(1) و از 30 اگست 1954 بمرحله اجرا گذارده شد، تغییرات قابل ملاحظه ئی در قوانین سابق بوجود آورده است . این قانون برای اولین بار پس از جنگ جهانی دوم بمالكين حق داده است که بمنظور استهلاك هزینه تعمیر و مرمت منازل تقاضای افزایش میزان اجاره بها بنمایند مشروط بانکه تعمیر و مرمت منازل مورد تائید مقامات مسئول نیز قرار گیرد در مقابل مستاجرین نیز میتوانند بشهرداری محل مراجعه و در صورتی که تجدید بنائی در کار نباشد مراتب را باستحضار متصدیان امر برسانند استثنای قانون مزبور فقط در مورد خانه های تازه سازی است که بعد از 30 اگست 1954 بنای آنها تکمیل شده و یا بقسمتهای مختلفی تقسیم گردیده است. درین دو مورد اجازه شهرداری مربوطه لازم نیست

در اسکاتلند نیز رویه تجدید و مرمت منازل با آنچه فوقاً مذکور شد اختلاف زیادی ندارد. در انگلند و ویلز قانون نظارت در امر اجاره بها مصوب سال 1946 تكليف مالكين ومستأجرين را در قبال تعمیر ومرمت منازل مورد اجاره معین نموده است و در موارد اختلاف ، طرفین میتواند دعاوی خود را در دادگاههای مخصوص رسیدگی بامر اجاره بها(2)

ص: 95

عکس

يك نمونه از خانه هائی که دارای دو اطاق خواب است واقع در حومه Fryern

مطرح نمایند .

اعضای دادگاههای مزبور از يك ،رئیس، دو نفر عضو تشکیل میشود و در صورت استخدام مشاوران حقوقی ،نیز هزینه گی بابت دادرسی دریافت نخواهند نمود .

در صورت ارجاع دعاوی توسط مستأجرين، مالکین یا شهرداری موضوع مورد رسیدگی دقیق قرار خواهد گرفت و ملك مورد اجاره توسط يك نفريا تمام اعضای دادگاه بازرسی خواهد شد. طرفین دعوی

ص: 96

بدون آنکه دادگاه بین آنها مزیتی قائل شود - میتوانند آزادانه در جلسات دادرسی حضور بهم رسانند

در صورت تعیین نرخ اجاره بها (در انگلند و ویلز) مراتب بشهرداری مربوطه ابلاغ خواهد شد و مالك جز نرخ تعیین شده ، حق مطالبه مبلغ دیگری نخواهد داشت. مگر آنکه شرایط خاصی تغییر نرخ اجاره بهای مصوبه را ایجاب نماید .

درینصورت مالك میتواند بدادگاه مراجعه و تقاضای تجدید نظر در نرخ اجاره بهای تعیین شده را بنماید نرخ قطعی اجاره بهای منازل در دفاتر مخصوص نگهداری میشود و همیشه در دسترس عموم افراد مردم قرار دارد. در انگلند و ویلز شهرداریها و در اسکاتلند دادگاههای مخصوص رسیدگی بامر اجاره بها موظف به نگهداری دفاتر مذکور میباشند

در ایرلند شمالی نیز برای رسیدگی بامر اجاره بها از رویه مشابهی متابعت میشود که با اصول روش مذکور در فوق تفاوت محسوسی ندارد

ص: 97

میکنیم و بدون تردید اگر در تربیت و مراقبت از آنان قصور شود بجای اشخاص فهیم و مفيد بحال اجتماع ، افرادی دزد و شریر و جانی تحویل جامعه داده خواهد شد.

بهمین جهت از دیر باز این موضوع در انگلستان مورد توجه دقیق مقامات مسئول قرار دارد و با تدوین و تصویب قوانین مختلف، دولت وظیفه دار تامين مسكن وحفظ و حراست کودکان بی سر پرست گردیده است. برای آنکه خوانندگان عزیز مختصراً با فعالیت های مزبور آشنا شوند، ذیلا اقدامات اجتماعی دولت را در ایرلند شمالی باستحضار میرسانیم (1)

در ایریلند ،شمالی قانون کودکان و جوانان(2) مصوب 1950 که در بیشتر موارد مشابه قانون مصوب انگلستان است وظیفه حراست از اطفال بی سرپرست را در شمار وظایف شهرداریها و نظارت آنرا در صلاحیت وزارت کشور(3) اعلام نموده است وزارتخانه مزبور داراى يك هيأت مشورتی بنام :

«شورای تأمین رفاه کودکان(4) میباشد. این شورا در قبال مسئولیت محوله وظیفه مشورتی بر عهده دارد و بر طبق قانون فوق الذکر انجام وظیفه مینماید. بعلاوه تهیه و تنظیم پیشنهادات و گزارشات که در وضع

ص: 99

كودكان و جوانان موثر باشد و تقدیم آنها بوزارت کشور، از وظایف خاص این شور است. اعضای شورای مزبور بیست نفر میباشند که بتشخیص وزیر کشور برای مدت سه سال برگزیده میشوند.

بطور کلی علل بیشماری توجه و مراقبت مقامات مسئول را از اطفال و کودکان بی سرپرست را ایجاب مینماید در انگلستان از دیرباز متوجه این مسأله مهم اجتماعی بوده اند و بدین منظور کودکان را در پرورشگاه ها(1) یا خانه های مسئول حفظ و نگهداری اطفال بی سرپرست(2) بطور دائم یا موقت نگهداری مینمایند. این کودکان کسانی هستند که از نعمت زندگانی در خانواده خود بی نصیب ،مانده پدر یا مادر خود را از دست داده اند یا والدينشان استطاعت نگهداری آنانرا نداشته اند یا اینکه دارای پدر و مادر ناشناسی بوده اند یا والدینشان برای مدت محدودی میتوانند از اطفال خود سرپرستی و مراقبت نمایند . البته در تمام این موارد سعی شده است که کودکان را در همان محیط خانوادگی خود نگهداری نمایند تا رشته های علائق خانوادگی از هم گسیخته نشود در غیر اینصورت ، شهرداریها خانه هایی را برای نگهداری از آنان پیش بینی مینمایند مثلا در شهر بلفاست پایتخت ایرلند شمالی شهرداری تاکنون براى 430 كودك خانه ومسكن تأمین نموده است از جمله میتوان مؤسسه Belfast Welfare Hostel را نام برد که گنجایش 110 نفر كودك را دارد و توسط کمیته مسئول تأمين رفاه کودکان در حوزه شهر بلفاست(3) اداره میشود و

ص: 100

عکس

نمونه هائی از خانه های مخصوص نگهداری از اطفال بی سرپرست در انگلستان

ص: 101

همچنین از پرورشگاههای مهم دیگر ایرلند شمالی Dhu Varren Children's Home میباشد که اداره آن را کمیته تأمین رفاه کودکان شهرستان «لندن دری»(1) عهده دارست

باید متذکر بود که علاوه ،برین مقامات مسئول از كمك و مساعدتهای مختلف مؤسسات و بنگاههای خیریه و افراد داوطلب نیز استفاده مینمایند تعداد سازمانهای مزبور تا سال 1957 به 22 مؤسسه و یا بنگاه بالغ .میگردید. این مؤسسات که اغلب بصورت بنگاههای خیریه و یا مذهبی است خانه هایی جهت تربیت اطفال در اختیار مقامات مسئول میگذارند. وزارت کشور نیز در اداره و طریقه نگهداری اطفال از لحاظ اختیاراتی که دارد نظارت کاملی بعمل میآورد. بد نیست در اینجا خوانندگان گرامی ما از نام و مشخصات چند پرورشگاه و خانه کودکان که وسیله اینگونه مؤسسات و بنگاههای خیریه اداره میشود استحضار حاصل نمایند :

1 - Glendhu Children's Hostel که برای 40 نفر كودك در نظر گرفته شده است و در بلفاست قرار دارد اداره آن بعهده يك شورای خیریه متشکل از افراد داوطلب و علاقمند میباشد

2- De La Salle Boys Home که گنجایش 56 كودك را دارد و در شهرستان «داون» واقع است. اداره این مؤسسه مذهبی را برادران مسیحی «دولا سال» عهده دارند .

3- Malcolm Sinclair Development در بلفاست که شورای پزشکی ایرلند شمالی آنرا اداره میکند و برای معالجه اطفالی که

ص: 102

قسمتی از بدنشان فلج گردیده است اختصاص دارد . این مؤسسه در ،ضمن مرکز معالجه اختلالات مغزی و عصبی:

(Cerebral Palsy) نیز میباشد . کیفیت این مرض بدین گونه است كه از يك قسمت مغز ناشی میشود و حرکت اعصاب و عضلات را تحت تأثیر قرار میدهد. البته این مرض قابل علاج نیست ولی اگر اطفال مبتلای بآن از همان ابتدا دقیقاً تحت مراقبت قرار گیرند ممکن است تا اندازه ئی در بهبود آنها مؤثر باشد. این مؤسسه تنها سازمانی است که در ایرلند شمالی برای معالجه بیماری مذکور اختصاص دارد و برای کودکانی که

منظره ئی از دانشگاه لندن

ص: 103

بر اثر ابتلاء بآن زمینگیر شده اند و با وضعع بسیار ناراحتی بسر میبرنده یگانه ملجاً وخانه امید بشمار میرود این مؤسسه گنجایش 25 كودك را دارد و مخارج آن از طریق جمع آوری اعانه وهدايا تأمین میشود .

علاوه بر خانه های مذکور که برای کودکان در نظر گرفته شده است سعی مقامات مسئول مصروف آنستکه حتی الامکان اطفال بی سرپرستی را که تحت حمایت قرار میدهند در محیطی نگهداری نمایند که دیگر اطفال نیز طبق همان شرایط در يك محيط خانوادگی و مأنوس زیر نظر والدین خود پرورش می یابند و روی همین نظر خانواده هائی که مایل باشند و توانائی آنها اجازه دهد که از اطفال بی سرپرست داوطلبانه نگهداری نمایند با کمال میل اطفال مزبور را در اختیارشان میگذارند تا حتی المقدور پرورش طبيعي كودك در يك محيط خانوادگی منظور گردیده باشد .

اینگونه اطفال که در اختیار خانواده های دیگر قرار میگیرند تابع شرایط و مقرراتی هستند که تأمین رفاه و آسایش کودکان و همچنین وضع تربیت و نحوه نگهداری آنان در سر لوحه این مقررات قرار دارد .

البته اين يك حس طبیعی و عزیزی است که هر کس مایل است از طفلی سرپرستی و نگهداری نماید که دیر یا زود این طفل بدیگری تعلق نگیرد و از محیط خانوادگی او دور نشود و همواره ترجیح میدهد که این توجه و مراقبت در تربیت طفلی مبذول شود که لااقل پس از مدتی بتواند او را از آن خود بداند بهمین نظر بیشتر تقاضای نگهداری از اطفال بی سرپرست در صورتی است که واگذاری آنان جنبه فرزند خواندگی(1)

ص: 104

داشته باشد بعبارت دیگر خانواده هائی که علاقمند به توجه و تربیت طفلی هستند ترجیح میدهند که او را بصورت فرزند خوانده قبول نمایند ولی متأسفانه یا خوشبختانه تعداد اینگونه تقاضاها خیلی بیشتر از تعداد اطفالی است که ممکن است بدین صورت در اختیار متقاضیان قرار گیرد.

وزارت کشور طبق قانون مربوط به فرزند خواندگی(1) مصوب 1950 اختیار دارد تا در ثبت و تنظیم مقررات و نظارت موسساتی که عهده دار انجام امور فرزند خواندگی میشوند اقدامات مقتضی بعمل آورد

منظره ئی از چشم انداز زیبای شهر باث Bath

این وزارتخانه ضمناً موظف است تا در واگذاری اطفال بطور دائم و یا

ص: 105

موقت بخانواده های دیگر چه از طریق این موسسات و چه از طرف والدین آنها کاملا نظارت نموده نهایت مراقبت و دقت را بعمل آورد که رفاه و پرورش طفل در خانواده جدید بهر صورت تامین گردد .

مدارس آموزشی و دارالتربیه ها

مدارس آموزشی آنهایی هستند که وزارت کشور بر طبق قانون كودكان و جوانان صلاحیتشان را تأئید و همچنین بوضع خردسالانی که مرتکب جرائمی میشوند و ممکن است بسبب آن والدینشان زندانی شوند و یا بنظر دادگاه توجه و مراقبت از آنان لازم باشد رسیدگی می نماید .

فعلا در ایرلند شمالی پنج آموزشگاه ازین نوع وجود دارد سه آموزشگاه توسط مؤسسات خیریه و مذهبی و دو آموزشگاه دیگر توسط هيأت خیریه ئی که از طرف وزارت کشور انتخاب میشود اداره و مجموعاً برای 580 پسر و دختر در نظر گرفته شده است .

در این نوع مدارس تعلیم و تربیت کودکان ویژه از نظر روانشناسی مورد توجه دقیق قرار دارد در مدارس مخصوص پسران ،خیاطی ،کفاشی ،تعمیر ،کاری ،مهندسی ،نجاری ،کشاورزی باغداری و طرز تهیه ملزومات و بدختران کارهای خانه داری آشپزی سوزن دوزی، خیاطی، بافندگی، اتوکشی و لباسشوئی تعلیم داده میشود .

در عين حال برای دانش آموزان با استعداد انجام بعضی کارهای اداری و دفترداری را در همان مدرسه در نظر میگیرند که پس از تجربه کافی بتوانند بعداً مشاغلی از این قبیل را بدست آورند بعلاوه برای

ص: 106

دانش آموزان انواع و اقسام تفریحات چه در داخل مدرسه و چه در خارج از محیط آن تأمین نموده اند

هزینه نگهداری کودکان و خردسالان در «خانه کودکان» یا «خانه های مخصوص حفظ و نگهداری اطفال بی سرپرست» یا در مدارس آموزشی متناوباً از طرف وزارت کشور و شهرداری مربوط تأمین میشود از طرف وزیر کشور بازرسانی مأموریت می یابند که طی سال از وضع مدارس مزبور بازدید بعمل آورند و دقیقا طرز رفتار مربیان را نسبت يكودكان مورد بازرسی قرار دهند.

يك آپارتمان هشت طبقه در Finsbury (حومه لندن)

ص: 107

بموازات اقدامات مذکور که بعنوان نمونه قسمتی از آنرا در ایرلند شمالی بیان کردیم در انگلستان برای جلوگیری از اجحاف و بدرفتاری نسبت بكودكان يك موسسه ملی بوجود آمده است که از سال 1884 تاكنون نسبت بوضع کودکانی که در تعلیم و تربیتشان قصور شده است یا بر اثر بدرفتاری و عدم اطلاع والدین صدمه و آزاری بآنها رسیده یا در مورد کودکان علیل و ناتوان که ممکن است معالجه گردند رسیدگی و در موارد لازم با والدین آنها در زمینه تعلیم و تربیت کودکانشان مشاوره و تشریک مساعی مینماید .

برای اینکه این وظیفه بزرگ اجتماعی بنحو احسن انجام گیرد مامورین این موسسه همواره با شهرداریها و پلیس در تماس و ارتباط نزديك ميباشند . بموجب قانون کودکان این مامورین میتوانند در قبال اجحاف و بدرفتاری نسبت باطفال موضوع را در دادگاه های مخصوص خردسالان مطرح نموده و در صورت لزوم کودکان را از والدینشان جدا سازند و تحت مراقبت و سرپرستی شهرداریها یا اشخاص مسئول و موسسات صلاحیتدار دیگر قراردهند

خلاصه آنکه در کلیه پرورشگاه ها و یا خانه هایی که برای نگهداری اطفال بی سرپرست اختصاص دارد نهایت کوشش و جدیت بعمل میاید تا بحد اكثر ممكنه سلامت و بهداشت اطفال تامین شود و با فراهم ساختن هر گونه وسیله تربیتی و تفریحی یك محیط گرم و پر محبت خانوادگی برای اطفال بی سرپرست بوجود آید تا بالمال سعادت آینده کشور که بی تردید

ص: 108

بتعليم و تربيت صحيح نسل جوان امروز بستگی دارد تامین گردد

(برای مزید اطلاع مراجعه فرمائید به سلسله مقالات «مراقبت و توجه از کودکان در دنیای امروز» بقلم آقای ویلسن ویلر متصدی امور کودکان در انجمن ولایتی لندن» مندرج در 6 شماره از مجله The Municipal Journal (شماره 1 مورخ 21 نوامبر 1958 تا شماره 3436 مورخ 26 دسامبر 1958) و در صورت تمایل بمطالعه تطبیقی نگاه کنید به :

(Local Services for young People» Reports prepared for the Berlin Congress, 18 th-23rd June 1959 issued by the International Unions of Local Authorities.»

ص: 109

در ایریلند شمالی، تأسیس شوراهای رفاه عمومی شهر و شهرستان(1) و وظایفی که قانون رفاه اجتماعی(2)مصوب 1949 بر عهده شوراهای مزبور گذاشته است و همچمنین نظارت دقیق وزارت بهداری و شهرداری ها(3) برین شوراها نتایج مفید و درخشانی را ببار آورده است تا سال 1957 در حدود بیست و دومحل مسکونی برای نگاهداری متجاوز از هزار نفر اشخاص سالخورده و علیل در ایرلند شمالی ایجاد شده بود . علاوه برین مقامات مذکور مسئولیت حفظ و نگهداری نابینایان و معلولین را نیز بر عهده داشتند

سرویس کمکهای داخلی(4) ترتیبی اتخاذ نموده است که اشخاص پیر در همان خانه های خود براحتی زندگانی نمایند

درینجا باید خاطر نشان ساخت که سرویس بهداشت همگانی(5) سرویس بیمارستانها(6) پانسیون سالمندان(7) پانسیون بازنشستگان و سرویس معاضدت ملی(8) در این مورد بسهم خود بذل مساعی فراوانی نموده اند

ص: 111

علاوه برین در انجام این منظور از كمك و معاضدت موسسات یا افراد داوطلب نیز استفاده میشود. اینگونه موسسات داوطلب با شوراهای رفاه عمومی همکاری و تشريك مساعى نزديك دارند و منشأ خدمات موثری بشمار میآیند

دیری نمیگذشت که سالخوردگان جز منازل نامناسب که توسط موسسات خیریه، کلیساها، سازمانهای مذهبی امدادی (1) چند موسسه داوطلب و یا شهرداریها اداره میشد ، مسکن و مأوائى نداشتند لیکن امروز با ایجاد خانه های مسکونی مناسب وضع بصورت دیگری در آمده است از جمله خانه ویلسن(2) که در سال 1954 توسط مقامات مسئول تأمین رفاه عمومی شهرستان انتریم(3) بنا شده است و گنجایش 45 نفر (زن و مرد) را دارد و همچنین سازمان رفاه عمومی «هاستل» واقع در بلفاست(4) که در سال 1834 بنا گردیده و هنوز هم توسط مقامات مسئول تأمین رفاه عمومی در بلفاست اداره میشود و گنجایش 125 نفر (زن و مرد) و 60 كودك را دارد .

خانه هائی که امروزه توسط شوراهای رفاه عمومی بنا میشود از نظر ساختمان رنگ آمیزی اطاقها تهیه اطاق خواب راحت و اطاق نشیمن مناسب قابل توجه است و دارای رادیو و تلویزیون نیز میباشد و اصولا در

ص: 112

ساختمان این خانه ها نهایت مراقبت بکار میرود تا از هر لحاظ برای سکونت سالخوردگان مناسب باشد. مثلا اطاقها را طوری میسازند که زیاد بزرك نباشد بیش از اندازه لازم راهرو نداشته باشد، قفسه و گنجه و سایر وسایل مورد نیاز در خود اطاق موجود باشد، درها و پنجره ها بخوبی باز و بسته شود پله ها آنقدر زیاد نباشد که باعث خستگی سالخوردگان شود . روشوئی و حوضچه آشپزخانه بیش از 30 اینچ از کف زمین فاصله نداشته باشد تا سالخوردگان بتوانند در حالت نشسته از آنها استفاده کنند؛ حمام و مستراح آنان محصور به نرده های لازم باشد ، کف اطاقها و ساختمانها لیز نباشد، روشنائی باندازه کافی و کلید چراغهای برق نیز در دسترس قرار داشته باشد دستگاه حرارت مرکزی طوری باشد که بتوان آنرا شخصاً نیز کنترل نمود

بعلاوه تأمین وسائل تفریح و سرگرمی از جمله تشکیل کنسرتها نمایش فیلم قرائت روزنامه و مجلات انجام خدمات مذهبی تهیه کارهای- دستی و پیش بینی بسیاری تفریحات و سرگرمیهای دیگر مورد توجه خاص مقامات مسئول میباشد

چون سالخوردگان بیشتر راغب بزندگی در میان دیگران هستند و به تنهائی و بیکاری در شهرهای ساکت و آرام علاقه ئی نشان نمیدهند ، شده است که خانه های مسکونی آنان در اماکنی ساخته شود که سعی بتوان بآسانی از آنجا بنقاط دیگر شهر ایاب و ذهاب نمود

برای ساختمان اینگونه نقاط، وزارت بهداری و شهرداریها ، وجوه لازم را در اختیار شهرداریها قرار میدهند . كمك مالی وزارتخانه

ص: 113

عکس

اپارتمانهای دو طبقه مخصوص سالمندان

مزبور بشهرداریها بنحوی است که 50 درصد هزینه مورد نیاز را بتوان تامین نمود کلیه هزینه ساختمان و مخارج نگهداری سالخوردگان از محل دریافت عوارض مربوطه پرداخت میگردد.

کسانیکه باینگونه خانه ها احتیاج داشته باشند در صورتیکه از عهده پرداخت هزینه معینه برآیند میتوانند از تسهیلات موجود در آنها استفاده کنند . حداقل هزینه ئی که وزارتخانه مزبور برای نگهداری یکنفر تعیین نموده است 32 شلینگ و 6 پنس (معادل 360 ريال) و بابت پول جیبی 7 شلینگ و 6 پنس (معادل 80 ریال) میباشد . ولی باید دانست که هزینه نگهداری سالخوردگان بی بضاعت تماماً از طرف شورای معاضدت اجتماعی پرداخت میشود.

خانه هائی که از طرف موسسات یا افراد داوطلب بدین منظور تخصیص می یابد باید قبلا به ثبت برسد. این خانه ها و همچنین

ص: 114

عکس

يك منظره از خانه های مخصوص سالمندان در بويك كرسنت Bewick Crescent واقع در ایکلیف Aycliffe

ص: 115

ص: 116

منازلی که توسط شهرداریها اداره میشود وسیله ماموران وزارت بهداری و شهرداریها مورد بازرسی قرار میگیرد اما بهرحال مسئولیت کلی اداره موسسات مزبور با شهرداریهاست.

یکی از پیشرفتهای قابل تذکر دیگر ایجاد کلوبهای مخصوص سالمندان در ایرلند شمالی است. در حال حاضر سیکلوب برای سالخوردگان ایجاد نموده اند تا بدینوسیله برای آنان جمعیت خاطری حاصل شود و رشته های انس و الفت بین سالخوردگان مستحکمتر گردد .

اقدامات مجانی و بلاعوض

کمیسیون رفاه اجتماعی وظیفه دارست با کلیه موسسات داوطلب در زمینه ایجاد رفاه و آسایش سالخوردگان همکاری و تشریک مساعی نماید. مثال بارز این همکاری ، وجود تشريك مساعی نزدیکی است که بین کمیسیون مزبور و کمیسیون تامین رفاه سالمندان وجود دارد. كميسيون اخیرالذكر كه اينك در آستانه چهاردهمین سال تاسیس قرار دارد ، در امر مراقبت و توجه از سالخوردگان سعی و اهتمام خاص مبذول میدارد

علاوه برین ، بیست و هفت کلوب مخصوص سالخوردگان موجبات آسایش فکر و آرامش خاطر متجاوز از 2000 نفر سالمند را فراهم می نماید

کلوب های مخصوص سالخوردگان را موسسات مستقل داوطلب اداره میکنند و برای توسعه فعالیتهای خود از اعانات و كمك مالی موسسات خیریه وحق عضویت دریافتی استفاده میکنند

«پایان»

ص: 117

10-"Housing Manual", Published by The Ministry of Health, London, 1949.

11- Report of The Ministry of Housing and Local Government For the years 1950/51 to 1955, Presented by The Minister of Housing and Local Government to Parliament.

12- "New Towns Act, 1946, Reports of The Development Corporations for the period ended 31st March, 1958, ordered by The House of Com- mons to be Printed 28th July 1958.

ص: 119

آنچه از نویسنده این کتاب تاکنون چاپ رسیده است

1- «فرهنگ و جامعۀ ما» يك اثر انتقادی و اجتماعی با مقدمه آقای دکتر عبدالحسین زرین کوب استاد دانشگاه تهران (1331)

2- «آئین خوشبختی» اثر «آنتونیوس بشیر» نویسنده نامدار و روانشناس مصری (ترجمه نگارنده) برنده جایزه اول مسابقه ادبی روزنامه اطلاعات در فروردینماه 1333 ناشر کانون معرفت (1336)

3- «بیمه و نقش آن در تامین خسارات» بهترین رساله تحصیلی سال 1335 دانشکده حقوق - برنده جایزه ممتاز شرکت سهامی بیمه ایران و جایزه سلطنتی بهترین کتاب سال 1337 - از انتشارات شرکت سهامی بیمه ایران (1346).

آماده بچاپ :

ترجمه قسمتی از کتاب «تحقیق در روابط بین المللی»، اثر آقای Quincy Wright استاد عالیقدر دانشگاه شیکاگو

ص: 120

لغزشهای چاپی

صحيح سطر غلط صحیح

7 12 شکل شکل

7 21 Port-Sunlight Port-sunlight

8 19 منظره منظره

8 23 howard Howard

Welwyn welwyn 25 8

9 22 هواپیماهای هواهاپیمای

10 7 طرح لندن طرح شهرستان لندن

10 7و8 London Plan london plan

15 15 1931 1921

16 8 و 10 و 11 میلیون مليون

21 15 Ministry Minisry

23 4 Invdstor Investor

Association Assoclation 12 23

31 3 خانه های خانه هائی

31 11 (شرح عکس) قسمتی از ماکت قسمتی از

63 5 تقاضای تقاضای

67 9 مبلغ مبلغ

70 4 بدیهی بدیهی است

70 5 انتقاع انتفاع

83 20 اينموع اينوع

88 باروقی private Private

99 10 انگلستان انگلند

99 16 گزارشات گزارشاتی

100 20 Children's Childun's

102 1 وضعع وضع

109 11 Union Unions

109 9 بشیری پیری

110 17 The Poor Act The poor Act

Service Service

111 17 The Welfare The Welfare

ص: 121

ص: 122

ص: 123