ص: 2

ص: 3

ص: 4

ص: 5

ص: 6

ص: 7

ص: 8

ص: 9

ص: 10

ص: 11

ص: 12

ص: 13

خوشوقتانه به روایاتی دست یافتم كه علمای اهل سنت در تفسیر آیه ذكر كرده اند و مصداق روشن «اهل الذكر» را «علی» (كرم الله وجهه) و یا «اهل البیت» (علیه السلام) قلمداد نموده اند.

«طبری» در تفسیر خود با وسایط از «ابی جعفر» نقل كرده [كه مصداق اهل الذكر در آیه «اگر نمی دانید از آگاهان بپرسید.»(1) ما هستیم.](2)

البته برخی از حفاظ و امامان حدیث دیگر از علمای اهل سنت مقصود از «اهل الذكر» در آیه را امامان دوازده گانه و اهل بیت (علیه السلام) دانسته اند.(3)

«محمدبن موسی شیرازی» از بزرگان علمای اهل سنت از دوازده تفسیر (از مفسران بزرگ) از [ابن عباس در تفسیر گفتار خداوند: «اگر نمی دانید از آگاهان بپرسید!»(A) نقل كرده است كه گفت: منظور از اهل ذكر محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین(علیه السلام) هستند، آنان اهل ذكر و علم و عقل و بیان می باشند، آنان اهل بیت نبوت و جایگاه رسالت و محل رفت و شد ملائكه هستند و خداوند هیچ مؤمنی را جز به احترام علی مؤمن نام ننهاد.] (4)

و از همین تفسیر باید پی برد، به نكتة مهمی كه همه از آن غافلند و آن این است كه چرا سه خلیفه ما از ابوبكر و عمر و عثمان همواره در پاسخ به سوالات مانده و یا پاسخ بی ربط داده اند و همواره به «علی» مراجعه كردند، چگونه پیوسته در برخورد فرهنگی با مردم از معارف دینی جاهل و به جواب آن آشنا و روشن نبوده اند؟ و چرا در بیشتر موارد جهت پاسخ یابی در مقابل كاوش و جستجوهای مردمی با مشورت با دیگران می پرداختند و یا چه بسا در برخی موارد، به جای پاسخ مثبت در مقابل كاوشگر، مستقیم یا غیرمستقیم دست به شلاق شده و با تهدید و ارعاب پاسخ او را .

ص: 16

می دانند! این ها همه حاكی از آن است كه اینان منسوب از ناحیه مردم بوده و هیچگونه تخصص علمی و اعطاء الهی نداشته اند و به همین دلیل اسلام دست ما سنی مذهبان، اسلامی راكد، بی جان و بدون منتاجات و فاقد بندگی و ارتباط با خدا تلقی شده، در حالی كه اسلام به دست شیعیان دینی زنده، محیی، نشاط آور، روح بخش و نشاط آفرین تلقی گردیده است.

به خودم گفتم: این كه اسلام بر تخصص تكیه كرده بی جهت نبوده است، چنانچه عقلا و عرف مردم بر تخصص تكیه و اعتماد می ورزند، پس باید اسلام در شناساندن خود افرادی را از زبان خودش معرفی كند كه نسبت به تبیین مباحث و معارف اسلامی كمال تخصص و كاردانی و تبحر را داشته باشند، به حدی كه هیچ كدام از بشریت به افق بلند آن ها نرسد و بر انجام كار آن قادر نباشند. چنین پنداری برای همیشه خواب و استراحت را از وجودم ربود و هیچ راه و چاره ای نداشتم، چرا كه در موارد زیادی با مولویان از دور و نزدیك از اهل شهر و دیار خودم هر گاه در این باره سخن می گفتم، در هیچ موردی به توافق نمی رسیدیم با كسی تند نمی شدم و در گفتارم به افراط و زیاده روی دست نمی زدم، همه بدخلقی ها و جسارت ها را در درون خود می گذاشتم، ولی هرگاه با خدای خود تنها شده و در خلوت به سر می بردم، عرضه می داشتم: كه ای خدای لاشریك له! تو مرا در مسالت و گدایی همراه با واسطه و فرد و گروه دعوت نكردی، بلكه مرا به تنهایی خطاب كردی! از من بخواه به تو پاسخ مثبت می دهم. چنانچه می فرماید: «مرا بخوانید تا (دعای) شما را به اجابت برسانم.»(1) نیز فرمود: «هنگامی كه بندگان من از تو دربارة من سوال كنند (بگو:) من نزدیكم، دعای دعا كننده را، به هنگامی كه مرا بخواند، پاسخ می دهم!»(2) این آیات چنان نوری در كالبد مردة من دمید كه گویا حیاتی نوین در من حاصل گردید، براساس الهام الهی به خود گفتم، من باید راه كاوش را در هر حال ترك نكنم، ولی چه خوب است نخست كتاب هایی كه علمای خود ما از اهل سنت نوشته اند را با دقت بخوانم، ببینم چه به دست می آید تا این كه دیدم بیشترین آن ها مملو از گفتار مثبت و منفی، حلال و برعكس حرام و بلكه گفتار متناقض و ضد و نقیض است، پس از آن گفتم، چه خوب است كه با برخی از شیعیان علی بن ابیطالب (كرم الله وجهه) آشنا شوم و به طور ناشناسی كه به سنی بودن من پی نبرند، برخی از كتاب های اعتمقادی آن ها را به .

ص: 17

دست آوردم كه در این امر آن طور كه باید موفق نشدم، در كتابخانه هایی كه در شهر خود سراغ داشتم رفتم و كاوش می كردم، اگر چنانچه از مسئول كتابخانه درخواست كتابی می نمودم كه از شیعیان بود، پاسخ رد به من می دادند و اگر گاهی موفق می شدم، به من بدبین می شدند و در مرحلهم دیگر آن را به من نمی دادند یا آن را محو می ساختند، ولی به همین كیفیت با درخواست كمك از خداوند پیش رفتم تا به مطالبی شیرین، نورانی و تاثیرگذار و اصولی دست یافتم، میزان و محكی صحیح به دست آوردم و بالاخره با عنایت الهی دلم گرم شد و به نور الهی قوت گرفت و دیدم با این ذخیره نورانی و الهی كه به دست آورده ام، بزرگ ترین دغدغه و ناراحتی برای بنده اعتقاد به نوین محمدی و تشیع علوی روی نیاورم، آرامش و اطمینان در كالبد من جای نخواهد گرفت، بدین خاطر به حول و قوة الهی مستبصر شدم و از زمره شیعیان گردیدم، پس تحقیقی عمیق در معارف اسلام و گفتگو با علماء و دیگران از فضلاء پی بردم كه من خود نجات یافته ام اما مسئولیت من به این مقدار به اتمام نمی رسد، بلكه باید از ناله مظلومانه دیگر هم نوعانم باخبر باشم كه به طور ناآگاه در نادانی به سر می برند و از این نادانی بی خبرند، یعنی در جهل مركب به سر می برند و در نهایت آن ها را درمان كنم! از خداوند باز استمداد و استعانت طلبیدم تا این كه پی بردم، بالاخره علماء شیعه و علماء سنی مذهب دارای یك روش واحد نیستند و شاید هر كدام در صدد دفاع از مكب خود، دیگری را رد یا تكفیر كند، به خود گفتم چه خوب استم نخست چنین مقالات و كتاب هایی را از دیدگاه علماء خودمان بررسی كرده و تحقیقی به عمل آوردم و از علماء شیعه هیچ نگویم كه شاید مردم اهل سنت با اتكاء به گفته ها و منقولات علمای خود اعتماد ورزند و از این طریق به حقیقت راه یابند؛ بدین خاطر به تحقیق در موارد زیر پرداختنم:

(1) نگاهی به ابابكر (رضی اله عنه) از دیدگاه علمای اهل سنت

(2) نگاهی به عمر فاروق(رضی اله عنه) از دیدگاه علمای اهل سنت

(3) نگاهی به عثمان بن عفان (رضی اله عنه) از دیدگاه اهل سنت

(4) نگاهی به امیرمومنان علی (كرم الله وجهه) از دیدگاه علمای اهل سنت

(5) نگاهی به امیرمؤمنان علی (كرم الله وجهه) از دیدگاه خلفای سه گانه و علت انتخاب این موضوعات این بود كه: تاكنون هر كتابی درباره شیعه و سنی به عناوین مختلف به گونة جدال و یا

ص: 18

مناظره نوشته شده، تنها هر كدام در صدد دفاع از كیس و مكتب خود و حفظ آن از خطرات و سوء تفاهم ها و دفع تهمت ها نوشته شده و در برخی موارد با حدت و شدت بر جدال تهمت به انتساب كفر و بی ایمانی كشیده شده و تاثیر منفی آن بیش از حقیقت نگری بوده و انفعالی به وجود نیاورده است، ولی اكنون انتخاب موضوعات فوق برای افراد حق طلب و حقیقت جو، چه بسیار مفید و كارساز است، چرا كه تحقیق بدین صورت از جهاتی نافذ و تاثیرگذار خواهد بود.

(1) جهت اول این كه طرح این مباحث به صورتی بی طرفانه است، چون گفتار و منقولات همه از خود ما اهل سنت است و ما قبل از هر چیز در پژوهش مذهبی و دینی نخست باید به علماء و دانشمندان خود مراجعه كرده و به وسیله راهنمایی آنان به مقصود خود دست یابیم و بدین صورت زودتر به حقیقت دست می یابیم.

(2) جهت دوم این كه معارف بلند اسلام، اقتضا می كند كه كیفیت تعلیم و تربیت تدریجی باشد و ارائه مطالب به تناسب قدرت دانش آموز باید به طور ضعیف و متوسط و قوی اتخاذ گردد و این ترتیب و نظم باید در تعلیم و به ویژه در احتجاجات به كار گرفته شود و اضافه بر آن همین تعلیم و تربیت باید از هرگونه خشونت و تندی بركنار باشد، بلكه تعلیم در سایه هنر، رأفت، مهربانی، نرم خویی، در گفتار و به گونة پند و اندرز صورت گیرد تا دل طرف مقابل را جذب كرده و سپس از در دل او وارد شود، چنانچه فرمود: «كار نیك آن نیست كه از پشت خانه ها وارد شوید، بلكه نیكی این است كه پرهیزكار باشید و از در خانه وارد شوید.»(1)

بنده حقیر احساس كردم، كتاب های جدلی و مناظره ای به طور روشن، همواره از بعد روانی، طرف مقابل را به جبهه گیری و مقابله برمی افزود و این رفتن در خانه از پشت آن است، بدین خاطر آن كتاب ها هر چه زیادتر نوشته شده و شاید به جز تفریق و شدت در جدایی نیفروزده، اگرچه در برخی موارد نیز تاثیرگذار بوده، ولی بیش از این انتظار تاثیرگذاری از آن می شده، بنابراین با نظر بلندی در سایه اخلاق و اغماض از اظهار برخی حقایق در ابتداء گفتار و مماشات با دیگران، ارائه مطالب چه بسیار بیشتر تاثیرگذار خواهد بود كه در نهایت مباحث این كتاب ها این چنین اتخاذ شده است.

(3) انسان فطرتاً كمال خواه و بی نهایت طلب است كه به همین خاطر خداپرست است، اگرچه .

ص: 19

در برخی موارد از روی خطا، پدیده غیركمال و متناهی را به جای غیرمتناهی به او ارائه داده اند، بدین خاطر در راه یابی از امامت و ولایت و جانشین از رسول خدا(صلی الله علیه و اله و سلم) به خطا رفته و شده آنچه وقایعی كه تحقق یافته و در صفحات تاریخ پر است، آیا در اینجا ما به انتهای مسئولیت رسیده ایم و كار تمام شده است؟ كه چنین نیست، چون «ما از خدا هستیم و به سوی او برمی گردیم.»(1) هنگامی كه قاطبه بشریت در همة ابعاد از اسماء حسنای الهی به او رسند، كار به اتمام رسیده است، آیا وظیفه تنها به حفظ موجودیت نزد خود و دفاع از آن از خطرات احتمالی است؟ كه این نیز نیست، چرا كه اسلام برای مجموعه بشریت، به عنوان یك امت مطرح است و همه یك امت نشده اند و تاكنون هفتاد و سه فرقه اند!!! آیا وظیفه به نام وحدت، سكوت و توقف در مقابل دیگران است؟ كه این نیز ركود و توقف است و اسلام هیچ گاه با توقف و ركود موافق نبوده و همواره در تمام آنات راه گشای بشریت بوده و هست و این چنین كلید رهگشایی داده كه فرمود:: «ما این كتاب را بر تو نازل كردیم كه بیانگر همه چیز و مایة خدایت و رحمت و بشارت برای مسلمانان است.»«(2)، از جمله چیزهایی كه به عنوان بزرگ ترین قفل، بن بست، توقف دهنده برای مسلمانان مطرح شده، مسئله اختلاف شیعه و سنی است كه باید به ریشه اصلی اختلاف و عامل صحیح آن پی برد و رهیابی به این دو مورد جز از طریق دست یابی به كلیات در قرآن امكان پذیر نیست. حضرت ابراهیم (علیه السلام) كه در قرآن در شش مورد بر توحید و یكتاپرستی ایشان تصریح شده، چنانچه فرمود: «او هرگز از مشركان نبود.»(3) ولی همین بزرگ مرد (علیه السلام) در برورد با ستاره پرستان و ماه پرستان و خورشید پرستان به خاطر مماشات و زمینه سازی در گروه مقابل خود با استفهام انكاری عباراتی را اظهار می داشت كه (در بدو نظر نزد برخی) شاید شرك و دوگانه پرستی تلقی شود، چنانچه فرمود: «این (ستاره یا ماه) پروردگار من است؟»(4) «این (خورشید) پروردگار من است؟ این بزرگ تر است!»(5) در حالی كه هواره از طریق دوستانه و مماشات در صدد سوژه یابی در جهت گشودن افكار منحط بود و هیچ گاه توقف ننمود، بدین خاطر، جهت راهنمایی برادران عزیز اهل سنت خودم كه موفق به .

ص: 20

استبصار نشده اند، راه رشد را این گونه انتخاب كردم.

(4) از آنجا كه شخصیت ایمانی افراد به ارتباط با دین و مذهب و ارتباط با امام و پیشوای خود مربوط می شود و حتی میزان رتبة شخصیت افراد به ملاك قوت و ارتباط با دین و شدت ارتباط با پیشوای دینی مرتبط می گردد، چنین پدیده ای ما را بر آن داشت كه به شناخت پیشوایان دینی و امامان مذهبی خود بپردازیم و دو علت سبب شد كه متد كار را این چنین برگزیدیم: یكی این كه عامل انحراف در امامت و پیشوا را بشناسیم و دوم این كه امام و پیشوای حقیقی را از امام باطل جدا سازیم و این دو عامل سبب شد كه كیفیت مباحث را این چنین برگزیدیم.

(5) دیگر از عوامل كیفیت انتخاب این مباحث این بود كه هر كس به عنوان خلیفه و جانشین «پیامبر اسلام» (صلی الله علیه و آله و سلم) تعیین گردد، به ملاحظه این تعلق و انتصاب نزد ما محترم است، اگرچه در بسیاری از مباحث سوژه هایی منفی و یا عصیان و گناه و لغزش از آنان دیده و یا شنیده شده كه در این رابطه هیچ كس حق جسارت و توهین ندارد، چنانچه خداوند نه در برخورد با مسلمانان، بلكه در برخورد با مشركان فرمود: (به معبود) كسانی كه غیر خدا را می خوانند دشنام ندهید، همان گونه كه مبادا آنان ها (نیز) از روی (ظلم و) جهل خدا را دشنام دهند.»(1) برخورد پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) با بزرگان قوم اگرچه از مشركان بوده اند، به گونه ای محترمانه و بزرگوارانه بوده و جهت جذب نوع مردم حقوق آن ها را حفظ می نموده است تا همه بدانند ما از افق واقع نگری و بی طرفانه سخن می گوییم.

بدین جهت هم محترمانه از خلفاء یاد شده و هم حوادث و واقعیاتی منفی كه از آنان رخ داده نقل شده، چرا كه بسیاری از ما اهل سنت چه بسا از كارهای خلفای خود باخبر نبوده و بسیاری از كارهای زشت آن ها را نمی شناسیم و با عدم شناخت كارهای منفی آن ها و صرف محبت به آن ها به هیچ خیر و منفعت اخروی دست نخواهیم یافت.

(6) هدف از این تحقیق در نهایت ره گشودن به كمال و نهایت بندگی و یكتاپرستی برای امت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) در ساله ایجاد وحدت و یگانگی است كه اگر مسلمانان حقیقتاً امت واحده و یكپارچه می بودند، این اندازه زمینه سودجویان زمین خوار و استكبار جهانی و امپریالیسم به ویژه یهودیان، بر نوع مسلمانان مفتوح نمی بود تا حدی كه دستشان تا مرفق و آستینشان در خون و جان و ناموس مستضعفان فرو رفته باشد!! چرا كه آنان هیچ موقعیتی در هیچ جای دنیا ندارند، آنان تنها از .

ص: 21

اختلاف بین شیعه و سنی، فضایی مناسب به دست آورده و در مواقع حساس عوامل خود را در این دو گروه تحریك كرده و اینان را به مشاجره و نزاع داخلی مشغول می سازند و از اب گل آلود خود ماهی مقصود را می گیرند.

(7) در كتاب حاضر تنها روایات و اخباری ذكر و استفاده شده كه از علمای اهل سنت می باشد(1) و دربارة پاسخ ها و تحلیل های علمی نیز یا به ضرورت عقلیه و یا به استنادات گفتار علماء خود از اهل سنت تكیه شده و با این كه حقیر موفق به استبصار شده ام، ولی هیچ به گفتار علماء شیعه تكیه نكرده و كمترین حدیث و گفتاری از آنان را نقل نكرده ام تا برادران عزیز اهل سنت خودم با دید واقع نگری بیشتر به مطالب منقوله توجه كنند و شایاد به زودی فوج فوج به عطر روشنگری و درخشندگی استبصار معطر شوند و تا پرونده اعمالشان تعطیل نشده و فرصت عمر كوتاه را از دست نداده اند، برای سفر آخرت از توشه و اعمال سنگینی برخوردار شوند. ان شاءالله.

(8) هشدار: حال كه بنده حقیر مستبصر شده ام، باید نكته ای بگویم، امروزه در میان برادران سنی مذهب افراد سالخورده ای را سراغ دارم كه در حمایت از خلفاء بسیار اصرار ورزیده و بر تعصب خود شدت می ورزند و هیچ دلیل برهانی بر آن ندارند فردا وقتی چنین فردی از آنان می میرد و او را در لحد و قبرش می گذارند، تلقین كننده به میت می گوید، اگرچه تاكنون سه خلیفه، ابوبكر و عمر و عثمان را به عنوان پیشوا و امام خود معرفی می كردی، ولی وقت آن به اتمام رسید! تو ای برادر سنی! مواظب باش! وقتی دو ملك نكیر و منكر از امام پرسش می كنند، اینجا حقیقت را اظهار كن و بگو : «علی (كرم الله وجهه) و فرزندانش امامان من هستند!»(2)

برادران و خواهران عزیز سنی كه در جستجوی كشف حقیقت و استبصارند، پس از خواندن كتاب ابابكر صدیق (رضی اله عنه) به خواندن كتاب عمر فاروق (رضی اله عنه) و سپس به كتاب عثمان بن عفان (رضی اله عنه) پرداخته و بعد از آن به كتاب علی بن ابیطالبی (كرم الله وجهه) از دیدگاه علمای اهل سنت بپردازند. .

ص: 22

و رسول او در كار خود به گزینش پردازند و خواست جداگانه ای داشته باشند.»(1)

چرا كه «همه كارها - پیش از این و پس از آن - از خداست.»(2) «و آنچه را آنان انجام می دهند، خداوند سرپرستشان است.» (3)

«آنها (آیات خدا را) تكذیب كردند و از هوای نفسشان پیروی تمودند و هر امری (سرانجام) قرارگاهی دارد.»(4)

بسته اند(1) و یاران او (صلی اله علیه و آله و سلم) وی را با خانواده اش تنها گذاشته و از به خاك سپردنش روی گردانیده اند.(2) تا سه روز پیكر پاك او بر زمین ماند.(3) یا از روز دوشنبه تا روز چهارشنبه یا شب آن خانواده اش او را تجهیز كرده (4) و جز نزدیكان وی هیچ كس نبود(5) و شبانه یا در پایان شب او را به خاك سپردند(6) و مردم تا نیمه شب آگاهی نیافتند كه در خانه هایشان بودند و صدای آهنگ بیل هایی را شنیدند كه آرامگاه پیامبر(صلی اله علیه و آله و سلم) را با آن همواره می نمودند(7) و آن دو پیرمرد در به خاك سپرده او (صلی اله علیه و آله و سلم) نبودند.(8)

و پس از آن كه این كس، چشمش به «عمربن خطاب» می افتد كه ابوبكر را برگزیده و نشان كرده و پیش روی او شتابان می رود و چندان داد كشیده كه دهانش كف كرده است.(9) و پس از آن كه بانگ «حباب بن منذر» - همان یار پیامبر و بزرگ رزمندة بدر - را می شنود كه تیغ در روی ابوبكر كشیده و می گوید: به خدا سوگند! هر كس در آنچه می گویم ناسازگاری نماید، بینی اش را با شمشیر در هم خواهم شكست. منم آن بنیاد بزرگ كه پشتوانه تواند بود و اندیشه او چاره ساز كارها است. منم پدر آن شیر بچه در بیشه شیران كه به شیران بستگی دارد! و پاسخ می شنود: اگر چنان كنی خدا تو را خواهد كشت و او می گوید: بلكه تو را خواهد كشت یا بلكه چنان می بینیم كه تو كشته شوی.(10) پس از آن كه بر روی حمله ور می شوند و لگد بر شكمش زده و خاك در دهانش می كنند.(11) .

ص: 26

و پس از آن كه سومی را می بیند كه از فرمانبری ابوبكر سرباز می زند و آوا برمی دارد: هان! به خدا سوگند! هر تیری در تیر دانم دارم به سوی شما می افكنم و نیرزه و سنانم را از خونتان رنگین می سازم و با شمیری كه در دست دارم، شما را می زنم و با كسانی از خاندان و تبارم كه با من همراهی نمایند با شما پیكار می كنم!(1)

و پس از آن كه چهارمی را می بیند كه بیعتی به این گونه را نكوهش می كند و آتش جنگ را بر می افروزد و گوید: «تحقیقاً گرد و غبار و دودی می نمگرم كه حز با خونریزی فرو نمی نشیند!»(2)

و پس از آن كه كسی، همچون «سعدبن عباده» - سر كرده خزرجیان - را می بیند كه در گرداب خواری افتاده، بر سر او می جهند و با خشم، فریاد می كشند: سعد را بكشید! خدا وی را بكشد كه از دورویان است - یا آشوبگر است - و گوینده بر سرش ایستاده و می گوید: تحقیقتاً بر سر آن شدم كه تو را لگد كوب كنم؛ تا استخوان پیكرت یا چشمانت - از جای خود به در رود.(3)

و پس از آن كه «قیس بن سعد» را می بیند كه ریش عمر را گرفته و گوید: به خدا سوگند! اگر مویی از سر او كم شود تا یك دندان درست در دهان تو هست، برنمی گردم - یا اگر مویی از او بخوابد و فرو نشیند - بر نمی گردم تا همه اندام هایت را از هم بپاشم.(4)

و پس از آن كه زبیر را می بیند با شمشیری كشیده، گوید: تیغ را در نیام نخواهم كرد؛ تا برای «علی» (كرم الله وجهه) از همه دست فرمانبری بگیرم و عمر می گوید: «بگیرید این سگ را» پس شمشیر را از دست وی گرفته و بر او سنگ می زنند و آن را می شكنند.(5)

و پس از آن كه مقداد - یار بزرگوار پیامبر (صلی اله علیه و آله و سلم) - را می بیند كه به سینه اش می كوبند و حباب پسر .

ص: 27

منذر را می بیند كه بینی اش را می شكنند و دستش كوفته می گردد و می بیند پناهندگان به سرای پیامبر را، بیم می دهند و كسانی كه جایگاه امن امتند و خاندان شرافت امت به آن ها وابسته است - خانه فاطمه و علی - كه درود خدا بر آن دو باد - تحقیقاً با ارعاب و تهدید به آنان هراس می افكنند.(1)

و «ابوبكر»، «عمربن خطاب» را به سوی آنان فرستاده و گوید: اگر از پذیرفتن ما سرباز زدند با آنان نبرد كنه و عمر آتش می آورد تا خانه را بر آنان بسوزاند. فاطمه وی را دیده و گوید: ابن خطاب! آمده ای خانه ما را بسوزانی؟!! پاسخ می دهد: آری، مگر در راهی كه مردم افتادند شما نیز بیفتید!(2)

میان ما و شما به دو نیم می شود، چنان كه یك باقالا یا برگ خرما را دو نیم كنند.»(1)

«حافظ ابراهیم شاعر نیل» چنین گوید:

«تیره اوس، دستی دراز كرد تا جانشینی پیامبر را به چنگ آرد - تیره خزرج نیز دست های خود را گشود تا به نبرد برابری با آنان بپردازد.»

«هر یك از دو گروه چنان پنداشت كه هماوردش - سزاوارتر از اوست و اینجا بود كه دشمنی و كینه پای به میان نهاد!»«(2)

و پس از آن كه می بیند، مادر «مسطح بن اثاثه» نزدیك آرامگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ایستاده و آواز می دهد: ای رسول خدا!

«پس از تو پیشامدهایی سخت و بگو مگوهایی در گرفت - كه اگر تو می بودی رویدادهای سهمگین افزون نمی گردید!»

«با از دست دادن تو چنانیم كه گویا زمین بهره بارانش را از دست داده - گروه تو، به پریشانی افتاده اند، آنان را بنگر و دیده فرو مگذار!»(3)

همه این گونه رویدادها و گفتگوها بود و توده مردم را به هراس افكنده، انبوه مردم را بیمناك می ساخت و هیچ كس امید نداشت بتواند كار آن گروه را به شایستگی سرانجام دهد. پس از گیر و داروهایی كه در آن روز به چشم خود دیدند، یك تن از میان ملت نیز چنان ارج و ارزشی برای خود نمی شناخت تا به یاری آن در برابر آن آشوب سهمگین بایستد و در آنجا ملتی را می دیدی كه از تنگنای خاستگاهش «به حال مستان می بودند - در حالی كه مست نبودند.»(4)

و آنچه در دلش می گذشت نهانی با خود می گفت: كه یك چند روزی درنگ كند و چشم به راه بماند تا از سنگینی آشوب ها كاسته شود و سرانجام كاری كه نهانی شالوده آن را ریخته اند، آشكار گردد. گمراهان از ره یافتگان شناخته آیند كه آنچه اكنون در دل ها می گذرد، دسته ای را به .

ص: 30

روز ماده شتری نشانیده كه زاری می كند و هراسان از زمینی دیگر می شتابد و در ماتم جدایی از بچه اش می نالد و از پشیمانی، لب به دندان می گزد و چه بسا ناله ای كه ناله كننده را بی نیاز نمی دارد! در پیرامون آن گونه جانشینی از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چه می توانم گفت؛ آن هم پس از آن كه ابوبكر و عمربن خطاب، آن را كار و رویدادی ناگهانی و بی اندیشه شمردند، همانند آنچه نادانان پیش از اسلام می كردند كه خدا مردم را از شر آن نگه داشت.(1)

و پس از آن كه «علی بن ابیطالب» (كرم الله وجهه) فرمود: «من بنده خدا و برادر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده و برای این كار سزاوارتر از شما هستم. فرمانبری به شما نمی دهم كه شما به فرمانبرداری از من سزاوارتر نشوید و عمر گفت: تو را رها نمی كنیم تا دست فرمانبری دهی و علی می گوید: عمر! شیری را بهدوش كه یك نیمه اش هم بهره خودت گردد.»(1)

و پس از آن كه «علی» (كرم الله وجهه) فرمود: «ای گروه مهاجران! خدا را، خدا را! كه فرمانروایی محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)در میان عرب را از خانه اش و از ژرفای سرایش به سوی خانه هایتان به در نبرید و خاندان او را از پایگاه وی در میان مردم و از آنچه بایستة آن بود، دور نسازید! ای گروه مهاجر! به خدا سوگند! ما به آن سزاوارترین مردمانیم. زیرا ما از خاندان اوییم و برای این كار، شایسته تر از شماییم! ما هنگامی كه در میان ما قاری قرآن و دانا به آیین های او هست كه از كار توده آگاهی داشته، پیوسته آن را در پیش دیده دارد و كارهای ناپسند را از آنان دور می كند و آنچه را كه شایسته آنند یا برابری میانشان بخش می نماید. به خدا سوگند! چنین كسی در میان ما است. از هوس ها پیروی نكنید و از راه خدا گمراه نشوید؛ كه بیش از این از درستی دور گردید.»(A)

و پس از آن كه «علی» (كرم الله وجهه) فرمود: «چون پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به راه خویش رفت، پس از او مسلمانان در كار با یكدیگر به كشمكش برخاستند و به خدا سوگند! این اندیشه به دلم نیز راه نیافته و از مغزم نیز نمی گذشت كه تا زیان این كار را پس از محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)از خاندان او بگردانند و پس از او آن را از من باز دارند، هیچ چیز مرا به شگفت نیاورد و رنجیده نساخت، مگر توجه مردم و دویدنشان به سوی ابوبكر، برای این كه دست فرمانبری به او دهند. من دست خویش نگاه داشتم و دیدم از كسانی كه پس از او به سرپرستی برخاستند. من به نشستن در جانشینی محمد شایسته ترین مردمم!»(2)

بازخواست و محاسه آن با خداست.»(1)

و پس از آن كه «علی» (كرم الله وجهه) فرمود: «هان! به خدا سوگند! ابوبكر جامة فرمانروایی را در بر كرد با آن كه می دانست من در محور آسیاب همچون ستون آهنین هستم كه همه جا را می گرداند و رگباری بس تند از دانش و نیكویی از سوی من سرازیر است و بال هیچ پرنده ای آن را در رسیدن به پایگاه بلندم یاری ندهد. پس من آن جامه را رها كردم و پیراهن دیگر پوشیده، چشم از فرمانروایی بستم و در كار خود اندیشیدم كه آیا با دست تنها برخیزم و بر او تاختن برم یا بر تاریكی كور كننده ای شكیبایی ورزم كه بزرگسالان را فرسوده و خردسالان را پیر و پژمرده می سازد و گروندگان به كیش راستین در زمینة آن چندان رنج می برند تا به دیدار پروردگارشان شتابند؛ دیدم شكیبابی به آیین خرد نزدیك تر است. پس شكیبایی كردم، آن هم به گونه ای كه خار در چشمم بود و استخوان در گلویم؛ چرا كه میراث خویش را می نگریستم كه به تاراج می رود تا نخستین كس از آنان به راه خود رفت و گوی فرمانروایی پس از خویش را به سوی ابن خطاب افكند، در این هنگام «علی» (كرم الله وجهه) سروده «اعشی» را بر زبان راند:

«چه جدایی ها است میان روز من كه با رنج سواری بر پشت شتر می گذرد؟! - با روز حیان برادر جابر كه با آسودگی سپری می شود؟!»(2)

نشیب هایی كه رفتند همراهیشان كردم تا یكی از آنان كه كینه ای به من داشت، رو به دیگر سوی گردانید(1) و آن دیگری هم به برادر زن خود گرایش یافت(2) و انگیزه های ناپسند دیگر كه سوم كس از این دسته برخاسته، میان خورد نگاه و جای بیرون دادنش خودپسندانه به خرامیدن پرداخت و فرزندان نیاكانش نیز با او به پا خاسته، دارایی خدا را چنان می خوردند كه شتران گیاه بهاری را تا رشته هایش پنبه شد و آنچه كرد زمینه مرگ او را فراهم داشت و پرخوریش وی را سرنگون ساخت تا آخر حدیث.(3)

برای پسینیان و نه برای پیشینیان چیزی به جا نگذارد! مصدق گفت: وی شوخ بود و من به او گفتم: سرور من! شاید كه این خطبه ساختگی بود و آن را بهدروغ بر علی بسته باشند! گفت: نه، به خدا سوگند! من می دانم این گفتار از اوست، چنان كه می دانم تو مصدق هستی. گفت: گفتم: مردم آن را به شریف رضی چسبانده اند. گفت: نه به خدا سوگند! رضی كجا و این شیوه و. این گفتار كجا؟!! ما سروده ها و نوشته های او را دیده ایم كه به این سخنرانی نزدیك نیست و در رشتة آن سازمان نیافته. سپس گفت: به خدا سوگند! من این سخنرانی را در نگاشته هایی دیدم كه دویست سال پیش از پدید آمدن رضی نگارش یافته بود و نیز دست نویس هایی را دیدم كه همة آنها را می شناسم و می دانم به خامة كدام یك از دانشمندان و سخن پردازانی است كه پیش از زاده شدن ابواحمد نقیب - پدر رضی - می زیسته اند.»(1)

و یك مورد دیگر از راویان مثل «ابوالفضل میدانی» می نویسد: «و امیرمؤمنان علی(كرم الله وجهه) خطبه ای دارد كه شقشقیه نامیده شده. زیرا همین كه علی (كرم الله وجهه) سخنش را تمام كرد، ابن عباس به ایشان عرضه داشت: ای امیرمؤمنان! چه شود دنباله سخن را از همان جا كه رساندی بگیری. گفت: ابن عباس! چنین كاری دور است. شقشقیه ای بود كه بانگی چند كرد و به جان خویش برگشته، آرام گرفت.»(2)

البته بیشترین راویان این خطبه، سخنان شگفت انگیز و بهت آوری در نقل آن دارند كه از نقل آنها معذوریم. .

ص: 35

من به هیچ آسمانی مرور نمی كردم، جز این كه در آن چنین مكتوب می یافتم: محمد رسول الله و ابوبكر صدیقكسی است كه جانشین من (پشت سر من) است.»(1)

این حدیث از ساختگی های «عبدالله بن ابراهیم غفاری» است. ذهبی از طریق خطیب از محمدبن عبدالله هلالی بصری نقل كرده كه آن خبری باطل است و نیز از طریق دیگری آن را باطل شمرده و نمی شناسم كسی را كه در این امر چشم پوشی نماید. زیرا این ها همه مورد وثوقند. سپس خبر او را از طریق غفاری یادآور شده كه او متهم به دروغ گویی است و این از او احتمال می رود. چنانچه سیوطی آن را از ساختگی ها محسوب داشته و از طریق ابن عدی باز آن راصحیح نشمرده و گفته: غفاری حدیث ساز بوده و اسناد او به اتفاق سست و ضعیف شمرده شده است.(2)

نیز از زبان «عبدالله بن عمر» به عبارتی دیگر آورده اند: «مرا شبی كه به آسمان بالا بردند، از آسمان به آسمانی بالا نرفتم، به جز این كه می دیدم نام من محمد رسول الله، ابوبكر صدیق مكتوب است.»(A)

«ابن حجر» گوید: «ابن حبان گفته، این خبر باطل است و من این بلای بر سر حدیث را از «عبدالله بن ابراهیم» می دانم.»(B)

«ذهبی» گفته: «وی در حدیث دست می برده و تبدیل می كرده و آنچه روایت كرده، مورد توجه افراد وثوق نبوده و ابن عدی از او دو حدیث نقل كرده كه هر دو باطلند.»(3)

(3) از «ابن عباس» به طور مرفوع نقل شده كه «پیامبر» (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «بار خدایا! بر پسر عمویم علی منت گذار! كه ناگهان جبرئیل نزد ایشان (صلی الله علیه و آله و سلم) حاضر شد و گفت: آیا پروردگارت نسبت به تو انجام نداد؟ خداوند تو را به وسیلة فرزند عمویت علی - كه او شمشیر خدا بر دشمنانش خواهد بود - و به وسیله ابوبكر صدیق - كه او رحمت خداست - و به وسیله عمر كه جدا كننده است، تو را كمك كرد. پس آنها را به عنوان وزراء (كمك كاران - جانشینان) برگزین و در كارت با آنان مشورت كن و به وسیله آنها با دشمنت كار زار نما و همواره دین تو پابرجا خواهد بود تا زمانی كه مردی از بنی امیه بر آن عیب و نقصی وارد كند.»(4)

«حاكم» این خبر را از ساختگی های «عمرو بن ازهر عتكی بصری» برشمرده و گوید: عمرو همواره حدیث می ساخته است و ابن معین گفته: مرد بدی است كه سزاوار است چاهی برای او كنده .

ص: 37

شود و در آن افكنده گرددو سزاوار آن است كه این حدیث به او نسبت داده شود.(1)

«ذهبی» و «خطیب بغدادی» و «سیوطی» از زبان قاضی جرجان گویند: «عمرو بسیار دروغ گو است و حدیث می سازد و او ضعیف و رها شده است.»(2)

(3) از «رسول خدا» (صلی الله علیه و آله و سلم)نقل شده كه فرمود: «من اطراف عرش گلیدیدم كه بر آن نوشته بود: «محمد رسول الله، ابوبكر صدیق.»(4)

«ذهبی» گوید: این حدیث از مصیبت ها و بلایای «سری بن عاصم ابی عاصم همدانی»است. وی فردی دروغ گو است و او این حدیث را آورده است.(4) «ابن كثیر» و «ذهبی» و «سیوطی» گفته اند، او دروغ گویی است كه حدیث سرقت می كند و احادیث توقف یافته را ارج می نهد و به گفتار او برای استدلال تكیه نمی شود.(5)

(5) از «ابی درداء» به طور مرفوع نقل شده كه «پیامبر» گفت: «شبی كه مرا به آسمان بردند، در عرش گوهر سبزی را دیدم كه در آن با نور سفیدی نوشته بود، لا اله الا الله، محمد رسول الله، ابوبكر صدیق و طبری افزوده: عمر فاروق است.»(6)

دار قطنی حدیث فوق را از دو طریق «عمربن اسماعیل» و «سری بن عاصم» نقل كرده كه وضعیت سری در حدیث قبل گذشت. دار قطنی گوید: این حدیث فقط انحصار به ایشان دارد و از جمله واهیات و بدون معنی خواهد بود. سیوطی گفته: صحیح نیست.(7)

«خطیب بغدادی» و «ذهبی» و «ابن حجر» و «خزرجی» وی را بسیار دروغ گو، پلید، مردی بد، متروك و رها شده برشمرده اند كه حدیث سرقت می كند.(8)

«هیثمی» گوید: «امویان لقب صدیقی كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آن را در حق علی (كرم الله وجهه) فرمود را تحریف كردند و آن را در شان ابوبكر برشمردند.»(9) .

ص: 38

نهادم، به طوری كه آنان اگر با شمشیرها گردن هایشان را بزنند، به آنان جز محبت شما زیادتر نگردد. عرضه داشتم: ای پروردگار! صدیق اكبر كیست؟ فرمود: برادرت علی ابن ابیطالب (كرم الله وجهه) است!»(1)

صحابی بزرگوار، «ابوذر» گفت: «من شنیدم پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمود: علی! تو صدیق اكبر هستی.»(2)

«رسول خدا» (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «به زودی بعد از من آشوبی به پا می شود، زمانی كه فتنه به پا شد، شما همواره به علی ابن ابیطالب بپیوندید، زیرا او نخستین كسی است كه به من ایمان آورد و اول كسی كه در روز قیامت با من مصافحه می كند و او صدیق اكبر است.»(3)

برخی مورخان نقل كردند: «علی» (كرم الله وجهه) در ایام خلافتش فرمود: «من صدیق اكبر هستم.»(1)

«سیوطی» نیز سی (30) حدیث از بلند آوازه ترین آنچه در برتری های ابوبكر رسیده، آورده و آن ها را ساختگی و همانند درم های ناسره (بی ارزش) و ناروا شناخته و برداشت علمای حدیث را درباره آنها یاد كرده است. با این كه در سده های نزدیك به ما نگارندگان همان ها را از حدیث هایی پنداشته اند كه دردست انگاری آنها هیچ كس سر ناسازگاری ندارد و بی پروا و بدون یادی از اسناد، چنان آن ها را نقل كرده اند كه گویا همگان راستی آن را پذیرفته اند.(1)

«سیوطی» با این كه نرم و نیكو در پی این گروه راه می سپرده و دم ساز بوده، بر او گران و دشوار آمده كه از میان سی حدیث، حتی یكی از آنها را درست نشمارد و مجموع آنها را طرد كند و او نیز این حدیث را كه به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بسته اند، گزارش كرده: «مرا كه به آسمان بالا بردند، به هیچ آسمانی نگذشتم مگر این كه یافتم كه در آن نوشته بودنمد: محمد پیامبر و ابوبكر جانشین من است!» سپس به داوری نشسته و آن را ساختی برشمرده است، چرا كه علاوه بر آن كه دروغ بودن ان از ضروریات دینی است، در سلسله نقل آن «عبدالله» پسر ابراهیم غفاری(2) حدیث ساز است كه استاد وی «عبدالرحمن بن زید» و دیگران همگان او را نكوهیده اند.(3)

با همه این ها سرانجام می نویسد: برای داوری در این حدیث استخاره كردم و از خداوند نیكویی طلبیدم تا دریافتم كه این حدیث نه ساختگی است و نه از آن گونه است كه نتوان شالوده نگرش گردانید، بلكه حدیثی خوش و حسن است، چون گواه بسیار دارد، سپس گواه های خود را با سلسله اسناد یاد می كند كه هیچ یك از آن ها درست نیست و در هر كدام یك حدیث ساز یا دروغ گو یا كسی كه همه او را نكوهیده اند یا ناآشنایی است كه تنها خود از آن گزارش می كند.

پرواضح است برای همه و حتی برای «سیوطی» كه استخاره و طلب نیكویی كردن از خداوند، بدی را نیك نمی گرداند و گزند رسیده را درست نمی كند و ناشایسته و نشناخته را به گونه شایسته و آشنا برنمی گرداند، شاعر گوید:

«در جستجوی شادابی جوانی به سراغ عطر فروشان رفته است - اما آیا عطر فروش آنچه را .

ص: 42

روزگار فاسد و تباه ساخته را اصلاح می كند؟!»(1)

خداوند سبحان در بیهوده نمودن راهی كه به نیكویی نشان داده به گزافه نمی رود و گواه های دروغین و بی اساس یك خبر را از بین نمی برد، آن هم پس از آن كه علمای حدیث آشكارا می نویسد: هر یك از وسائط خبر یا حدیث سازند یا نكوهیده یا دروغ گو!، این نمونه اسناد آنها:

تنها محمدبن فضیل از زبان ابن جریح گزارش كرده و جز این دو هیچ كس را نمی شناسم كه آن را باز گفته باشد و نگارنده از طریق «سری» آن را از سخنان بی پایه شمرده و گفته: درست نیست و ابن حبان نیز گفته است: با سخن «سری پسر عاصم» نشاید به استدلال پرداخت.(1)

«سری پسر عاصم» ناقل حدیث یكی از دروغ گویان است كه ضعف آن به اثبات رسید.(2) و دار قطنی سند دیگری نیز دارد كه «عمربن اسماعیل بن مجالد» یكی از دروغ گویان(3) از وسائط آن است و سیوطی این سند را ذكر كرده است: «درست نیست و گزند آن زیر سر ابن عمر دروغ گو است.»(4)

(5) اسناد دیلمی در «مسند الفردوس» كه گذشته از این كه مردان ناشناخته ای در آنند، یكی از وسائط آن «عبدالمنعم بن بشیر ابوالخیر» فرد دروغ پرداز و حدیث ساز است كه دویست حدیث دروغ گزارش كرده است.(5) و دیگری عبدالرحمن بن زید اسلم است كه چنانچه گذشت، هیچ كس را در نكوهید گی وی، جان چون و چرا نیست.(6)

(6) اسناد ختلی در «دیباج» از نصربن حریش(7) از ابوسهل مسلم خراسانی از عبدالله بن اسماعیل از حسن بصری نقل كرده كه گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت: «برطرف عرش جهان نگاشته شده: كه خدایی جز خدای یكتا نیست. انباز ندارد. محمد فرستاده خدا است و ابوبكر صدیق و عمر كه میان نیك و بد جدایی می نهند، هر دو وزیر اویند.»(8)

همان گونه كه در تاریخ بغداد آمده، دارقطنی گوید: این سلسله سند سست است و درستی آن را ثابت نمی كند، زیر ابوسهل و نصربن حریش نكوهیده اند.(9)

همچنین «لسان المیزان» حدیث های عبدالله بن اسماعیل را ناشایست شمرده و چیزی از حدیث وی را پیروی نكرده اند و تازه، گذشته از این ها، یكی از وسائط گزارش حدیث یاد نشده است، زیرا .

ص: 44

كه حسن بصری خود نمی تواند چیزی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیده و گزارش كرده باشد، چون ایشان را درك نكرده است.(1)

و خطیب بغدادی نیز سندی برای همین حدیث دارد كه واژه های (بازو - دو وزیر اویند) در آن نیست و یكی از وسائط آن «احمدبن رجاء بن عبیده» است كه بغدادی می نویسد: «نشناخته مانده و نمی دانیم كیست!»(2)

(3) سند بن عساكر كه «عبدالعزیز كتانی» از وسایط آن است و بر مبنای آنچه در لسان المیزان آمده، ذهبی وی را نكوهیده(4) و یكی دیگر هم «حارث بن زیاد محاربی» است كه ذهبی و غیر او گویند: ناشناس است و گفتار وی پایه آگاهی نمی تواند باشد و برخی از دیگر وسائط آن نیز ناشناخته و سرگذشت آنها را در فرهنگ نامه ها نمی یابیم.(5)

ابن عساكر اسناد دیگری نیز دارد كه «محمدبن عبد بن عامر» از وسائط آن است و او در حدیث سازی آوازه ای بلند دارد(6) و تازه آن را از زبان «عصام بن یوسف» بازگو می كند كه در لسان المیزان، طبق گفته ابن سعد آمده است: نكوهیده و به داوری ابن حبان لغزش كار است و به گفتة ابن عدی، حدیث های وی را در خور پیروی نیافته اند.(7)

آنچه در جلد پنجم الغدیر ذكر شده روشن می كند كه سخن فیروزآبادی و عجلونی (در خصوص عدم صحت یك صد حدیث در فضیلت ابوبكر) صحیح است(7) و با داوری پیشوایان و پاسداران حدیث، یك صد حدیث در فضایل و برتری دروغینی كه درباره ابابكر صدیق و دار و دسته او نقل شده و به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت داده شده بود، از اعتبار ساقط گردید و به همین منوال ناروا بودن چهل و پنج خبر ساختگی كه درباره جانشینی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده بود روشن گردید و این داوری علمی به وسیله مردانم این هنر و صاحب نظر از قبیل: ابن عدی، طبرانی، ابن حبان، نسایی، حاكم، دارقطنی، عقیلی، ابن مداینی، جوزقانی، محب طبری، خطیب بغدادی، ابن جوزی، ابوزرعه، ابن عساكر، فیروزآبادی، اسحاق حنظلای، ابن كثیر، ابن قیم، ذهبی، ابن ابی الحدید، ابن حجر .

ص: 45

هیثمی، ابن حجر عسقلانی، حافظ، قدسی، سیوطی، صغانی، ملاعلی قاری، عجلونی، ابن درویش الحوت و غیر آنان، به پایان رسید.(1)

كه به ناچار پدرش سالخورده تر از او بوده است - و دسته ای كه او را برگزیدند و پس از آن كوفتن و شكستن و آن گیر و دار برای او دست فرمانبری از مردم گرفتند و پشتوانة آنها چنین چیزهایی بود كه نه دست افزاری استوار می توانست باشد و نه هیچ خردمندی در برابر آن سر فرود می آورد و نه كار توده مردم با آن به راهی شایسته می افتاد و نه پراكندگی به هم داستانی می انجامید و نه كاری با آن به نتیجه نهایی صحیح می رسید.

نخستین كسی است كه اسلام را پذیرفته و یا نخستین كسی است كه نماز گزارده است؟!!

پیامبرتان را فرو گذاشتید.»(1)

و همچنین عثمان پسر عفان - در خواندن مردم به فرمانبری از ابوبكر - به این بسنده نمی كرد كه بگوید: «به راستی ابوبكر صدیق، سزاوارترین مردم به امامت است. او صدیق است و دومین از آن دو تنم و یار همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است.»(2)

و همچنین «مغیره بن شعبه» این سخن را رو در روی ابوبكر و عمر بر زبان نمی آورد: «عباس را ببینید و برای او بهره ای در این كار بگذارید تا برای او و برای آیندگانش بماند و به این گونه او را از علی (كرم الله وجهه) جدا كنید، زیرا اگر عباس به شما روی آورد، برابر علی (كرم الله وجهه) در نزد مردم دستاویزی نیكو خواهید داشت!»

و همچنین ابوبكر و عمر و ابوعبیده و مغیره شبانه بر عباس درنمی آمدند و ابوبكر به وی نمی گفت: «ما به سراغ تو آمدیم و می خواهیم برای تو در این كار بهره ای بگذاریم تا برای تو و برای آیندگانت بماند، زیرا تو عموی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هستی!!»(3)

و همچنین كار ابوبكر به این گوه به انجام نمی آمد كه تنها دو كس - عمر و ابوعبیده - دست فرمانبری به وی دهند یا چهار تن - آن دو با اسید و بشیر - و یا پنج كس - كه اینان همراه با سالم برده ابوحنیفه - چنان كه به طور گسترده بحث آن فرا خواهد رسید.

و همچنین سران مهاجر و انصار، از این كه دست فرمانبری به او دهند، افرادی همانند: علی (كرم الله وجهه) و دو فرزندش - دو دختر زاده پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) - و عباس و فرزندانش از میان هاشمیان و سعدبن عباده و فرزندان و تیرة او و حباب بن منذر و پیروانش و زبیر و طلحه و سلمان و ابوذر و مقداد و خالدبن سعید و سعدبن ابی وقاص و عتبه بن ابولهب و براء پسر عازب و ابی بن كعب و ابوسفیان بن حرب و غیر آنان خودداری نمی كردند!!(4)

و همچنین جایی برای آن نبود كه «محمدبن اسحاق» بگوید: «تودة مهاجران و بیشتر انصار چون و چرایی نداشتند كه پس از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) علی (كرم الله وجهه) به كار برمی خیزد.»(5)

و همچنین «عتبه بن ابولهب» را در آن روز در برابر كسی كه لاف آن برتری ها را برایش (ابوبكر) می زنند، نمی گفت: «نمی پنداشتم كه این كار از دودمان - هاشم و سپس از علی (كرم الله وجهه) .

ص: 49

روی گرداند.»

«از همان كس كه در گرایش به پیامبر در ایمان و پیشینه نیك كه از همه جلوتر بود - و دانش او به قرآن و سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از همگان افزون!»

«و كسی كه دیرتر از همه از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) جدا شد و كسی - كه در شستن و كفن كردن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) جبرئیل (علیه السلام) كمك كارش بود!»

« و كسی كه هر برتری در آنان هست در او بود و آنان به او نرسند - زیرا نیكی ویژه ای كه در او بود، در آن گروه یافت نمی شد!»

«چه چیز شما را از سوی او باز گرداند؟ بدانیم - هان! بدانید این گونه دست فرمانبری دادن، آغاز آشوب است!!»(1)

و همچنین «قصی» در آن روز نمی گفت:

«ای دودمان هاشم! نگذارید مردم چشم بدوزند كه شما را پایین بنگرند! - به ویژه مردم تیره تیم بن مره (نیای ابوبكر) و تیره عدی (نیای عمر)».

«كار سرپرستی جز در میان شما و به سوی شما نخواهد بود! - و جز ابوالحسن علی (كرم الله وجهه) شایسته آن نیست!»

«ای ابوالحسن! برای رسیدن به ان با دور اندیشی میان را ببند - زیرا به فرمانروایی كه امید می رود تو سزاوار هستی!»

«و البته كسی كه قصی را پشتیبان خود دارد - كسی را با رای دست درازی به پایگاه او نیست و زادگان غالب نیز از آن به دورند.»(2)

گردنده ای را نیز بر روی آن ایجاد می كند تا مركب خورشیدی باشد كه جهان را روشن نماید و به راستی كه خورشید هنگامی كه به ناحیه استوا رسد، از فرمان فرشتگان سرپیچد و خدای تعالی چنان تقدیم كرد كه در آخر الزمان پیامبری بیافریند كه بر پیامبران برتری یابد و او هم به كوری چشم دشمنان، شوهر تو است ای عایشه! و آنگاه بر چهره خورشید نام واریز وی را كه ابوبكر باشد بنگاشت، پس همین كه فرشتگان خورشید را به او سوگند دهند، به تكان آید و به قدرت خداوند گردش خود را دنبال كند، به همین گونه، هنگامی كه گنهكار ان امت من بر آتش دوزخ بگذرند و آتش بخواهد بر مؤمن بتازد، پس به احترام دوستی خداوند در دل او و به جهت نقش نام او بر زبانش، آتش هراسناك به پشت سر بر می گردد و در جستجوی دیگری برمی آید.»(1)

می دارد و كوه ها را كه تصور می كنی سر جای خود ایستاده اند، در حالی كه مانند ابرهای گذران به گردش و حركت درمی آورد،(1) و هر چیزی را استوار بر جای خود قرار می دهد، چرا آفرینش را به گونه ای نمی نهد كه نیازی به این همه نیروهای متراكم نباشد تا همه خسته نشوند و تعدی و سركشی پیش نیاید و نیازی به دستگیره ها و زنجیرها نیفتد و نیاز به ان نشود كه به نام كسی كه بر چهره خورشید نقش بسته شده قسم دهند؟ چه انگیزه ای خداوند پاك را بر این اقدام ناگزیر ساخته با این كه بر تمام بندگان خود قاهر است؟!

خامساً: مجموعه نظام تكوین تحت تسلط و ارادة خداوندی مطیع و فرمان بر اوست، چنانچه فرمود: «سپس به آفرینش آسمان پرداخت، در حالی كه به صورت دود بود؛ به آن و به زمین دستور داد: به وجود آیید (و شكل گیرید) خواه از روی اطاعت و خواه اكراه! آنها گفتند: ما از روی طاعت می آییم (و شكل می گیریم)»(2) و منظور از گفتار خداوند حقیقتاً لفظ و گفتار نبوده، بلكه منظور اراده قطعی خداوند به شكل گرفتن آسمان ها و زمین تعلق گرفته و منظور از آمدن آن از روی اطاعت، یعنی مواد تشكیل دهنده آسمان و زمین از نظر تكوین و آفرینش كاملاً تسلیم اراده و فرمان خداوند خواهند بود، در این صورت چه معنا دارد كه خورشید در مقابل فرمان فرشتگان تمرد جوید و از فوق كعبه نگذرد؟!!

سادساً: چنین خورشیدی كه در روایت فوق نقل و توصیف شده با خورشیدی كه در قرآن كریم معرفی شده، اصلاً سازگار و هماهنگ نخواهد بود، چرا كه خورشید موصوف در قرآن متمرد و متجاوز نبوده، چنانچه می فرماید: «و خورشید (نیز برای آنها آیتی است) كه پیوسته به سوی قرارگاهش در حركت است و این تقدیر خداوند قادر و داناست.»(3). «نه خورشید را سزاست كه به ماه رسد و نه شب بر روز پیشی می گیرد و هر كدام در مسیر خود شناورند!»(4)

سابعاً: دشوارتر از همه موارد، این كه تا پایان عمر دنیا هر روز خدا باید، هر آنچه را دیروز به فرشتگان الهام كرده دوباره الهام كند و آنان نیز هر روز خورشید را به هر آنچه كه روز گذشته اش سوگندی سخت داده بودند، دوباره قسم دهند!

ثامناً: چرا برخی از .جدان اخلاقی برخوردار نیستند و در حریمی كه حق ورود ندارند وارد شده و گزارش های بی اساس مربوط به دین می دهند و چهرة سنت ارجمند پیامبری را زشت .

ص: 52

می نماید كه ازهر پندار خرافی بر كنار است و همه این ها زاییده گزافه گویی های ناروایی است كه به فضایل خوانی ها راه یافته و اگر آفریننده این روایت با این هشت اشكالی كه گفته شد آشنا بود، اصلاً خود را به این میدان رسوایی و آبروریزی نمی افكند!!

هیچ پیش داوری در بدو نظر، به ساختگی و دروغ بودن آن پی می برد كه نیازی به كمترین دلیلی نخواهد بود.

(1) این نابینا نه تنها از چشم ظاهر محروم بوده، بلكه از بصیرت باطن نیز تهی بوده است، چنانچه می فرماید: «چرا كه چشم های ظاهر نابینا نمی شود، بلكه دل هایی كه در سینه هاست كور است»(2) بدین خاطر ندانسته كه سوگند به محاسن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از ریش ابوبكر اولی و برتر است، چرا كه از شرافت . قداست و تقرب بیشتری برخوردار بوده است! زیرا پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) هم از ابوبكر سالخورده تر بود و هم محاسنش پرموتور و بزرگ تر بود، علاوه بر این، یكی از بزرگ ترین پیامبر (علیه السلام) بود كه در حقیقت هیچ بنده ای از بندگان خدا از اولین تا آخرین آنها به اوج عظمت ایشان راه نمی یافت، در نتیجه توسل به ریش ابوبكر معنا نداشت.

(3) این كه سوگند به ریش ابوبكر خورده تا خداوند به وسیله آن قسمش را نیكو گرداند و به همین جهت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را نادیده گرفته است و جای سوال است كه آیا ریش ابوبكر چه خصوصیتی داشته كه كسی نمی داند؟

(4) وقتی چنین منبع رحمتی پر فیض در بین برادران عزیز ما (سنی مذهبان) وجود دارد، چرا نابینایان و یا دیگر مریضان را در كنار این وجود شریف نمی اورند تا با دست توسل آنها را از مشكلات مریض و نابینایی نجات دهند؟!!

(5) وحی پنداری كه در روایت اعمال شده و به خداوند متعال منسوب است كه دیگر جای شك نیست، چرا آثار بركت و بلندی مقام و مرتبت ابوبكر در اینجا ساقط گردیده و چشم همه نابینایان به بینایی ابوبكری نایل نشده است؟! برای این گروه، پیرامون ریش ابوبكر روایاتی هست: و یكی از آنها، آن است كه آوردیم: «او(صلی الله علیه و آله و سلم) چون شیفته بهشت می شد ریش ابوبكر را می بوسید.»(2) كه این روایت از بلند آوازه ترین بافته های معروفی است كه در این زمینه ها ساخته اند و از افتراهایی است كه - به گفته فیروزآبادی و عجلونی - دروغ بودن آنها را عقل هر كسی بدیهی می شمارد.

یكی دیگر روایتی است كه «عجلونی» آورده و براساس آن «ابراهیم خلیل و ابوبكر هر كدام در بهشت ریش دارند؛»(3) چرا كه در هیچ یك از منابع روایی معروف آن را نیافته ام و گوید: «بر فرض كه ثابت شود چنین روایتی رسیده، در زمینة آن به نظر من حكمتی دارد، زیرا این هر دو مرد به منزلة .

ص: 54

پدر مسلمانند (كه دارای ریشند) چون خلیل بوده كه آنان را مسلمان نامیده و به آنان فرمان داده كه از دیانت از پیروی كنند و پس از وی نیز ابوبكر و دومین پدر مسلمانان است، زیرا او بوده كه در ورودی مردم به سوی اسلام را گشوده است!»

اشكال: اینكه كسی كه امت مشمول رحمت را مسلمان نامیده، خدای پاك بوده است، چنانچه می فرماید: «چنان كه شایسته است در راه خدا تلاش و نبرد كنید، اوست كه شما را برگزید و در دین، هیچگونه دشواری بر شما قرار نداد - آیین پدر شما ابراهیم است - او پیش از این و در این قرآن شما را مسلمان نامیده است.»(1)

«قرطبی» نیز گفته: «چنان سخنی (نامیدن ابراهیم امت را مسلمان) با گفتار بزرگان ملت ناسازگار است، زیرا معلوم است كه ابراهیم نبوده كه در قرآن این امت را «مسلمان» نام نهاده است.»

و ابن عباس و مجاهد، عطاء، ضحاك، سدی، مقاتل، قتاده و ابن مبارك نیز بر آنند كه خداوند در كتاب های گذشته و اكنون در همین قرآن شما را مسلمان نام نهاده است.

و قرائت «ابی ابن كعب» خدا شما را مسلمان نام نهاده، نیز كه در كتب مختلف آمده، نشانه ای بر درستی سخن ابن عباس است.(2)

«ابن كثیر» نیز در تفسیر خود، نام گذاری خداوند را درست شمرده و گفته: چون خداوند تعالی فرمود: «او شما را برگزید و بر شما در دین هیچ گونه سختی ننهاد.» سپس آنان را به پذیرفتن آنچه پیامبر آورده تشویق و ترغیب نموده، به این كه آن را آیین پدرشان ابراهیم شمرده.... سپس گفته: «اوست كه پیش از این - یعنی پیش از قرآن - و هم در این قرآن شما را مسلمان نامیده است.»(3)

آن هایند، چنانچه از خود ایشان وارد شده: «من همچون پدر شمایم یا همچون پدر برای شما هستم.»(1)

پدر بر فرزند است.» و از طریق «عمار» و «ابوایوب انصاری» نقل شده كه حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «حق علی بر هر مسلمانی، حق پدر بر فرزندش خواهد بود.»(1)

«زرقانی» نیز می نویسد: چنان كه در صحیحین و غیر آن آمده، نقش نگین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین بود: «محمد رسول الله.»(1)

پس اعتباری به روایت عرعره و به روایت دیگری كه می گفت: نقش نگین حضرت هر دو كلمه شهادت بوده و به روایت ابن سعد از ابوالعالیه كه نقش آن صدق الله بود و سپس خلفاء محمد رسول الله را نیز بر آن افزودند، نمی باشد.

با این همه روایات منقوله، آنچه حكاكان سده های اخیر! بر آن نگین نقشكرده و دست دروغ گویان و گزافه گویان - پس از روزگاری دراز، از رحلت پیامبر بزرگ و قطع شدن وحی از او - ریخته و ساخته و نگاشته اند، چه ارزشی دارد؟ با این كه در نگارش های پیشینیان خبر و اثری از آن نتوان یافت و با این كه می بینی گذشتگان به هنگام داوری حتی كلمه لا اله الا الله و بسم الله را نیز نمی پذیرند كه بر نگین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقش شده بوده و گزارش های رسیده در این باره را خلاف روایات مقبوله و بسی بی اعتبار شمرده اند.

انگشتر در دست او بوده است.(1)

پس اگر مجموعه این افسانه صحیح بودو نام ابوبكر به راستی بر نگین انگشتری حك شده بود كه پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در طول زندگی در دست كرده و صحابه از نزدیك نگریسته و برق آن را در انگشت كوچك وی دیده بودند - چنانچه در صحیح بخاری آمده است.(2)

پس وقتی انگشتر به دست خلیفه افتاد و در همان روز كه بر تخت خلافت نشست و بر شایستگی اش آن همه گفتگو و اختلاف و فریاد در گرفت و ایشان در آن موقعیت به كمترین پشتوانه نیازمند بود، حق آن بود كه همان انگشتر را دلیل به نفع خود بیاورد، ولی چنین نكرد، چون آن انگشتر تا آن هنگام ساخته نشده بود و چنان نقشی نداشت! و خود او نیز غیب نمی دانست كه پس از سده های دراز چنین انگشتری برای او می سازند! و هم برای كسانی از صحابه كه در استدلال به سود وامانده بودند، برای آنان لازم بود، به همان نقشی كه در عالم ملكوت بر آن انگشتر نهاده شده بود، استدلال كنند، زیرا استدلال به آن، چه بسا نسبت به سال خودگی سزاوارتر بود و در خاتمه هیچ كس نمی تواند بفهمد چه رازی در كار بوده كه آن جبرئیل خیالی اسم پیامبر بزرگ (صلی الله علیه و آله و سلم) را در آن نقشی كه در عالم غیب پدید آمد، همتای اسم ابوبكر گردانید؟!!

راه را با پرواز پیموده ای؟ گفت: نه. گفت: به عزت پروردگارم! بیش از یك ده هزارم از آنچه خدای تعالی برای ابوبكر آماده كرده نیپموده ای!!!»(1)

وقت آن نیست كه وی را حفظ كند و حتی میدان رهایی پیامبر به جایی رسیده كه خداوند (العیاذ بالله) خود را به اتهام زدن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بپردازد؟!!

سادساً: علت اساسی برای این گفته ها، حفظ جایگاه صدیق برای ابوبكر بود، در اینجا جای سؤال است؛ كه آیا رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) سرور و آقای همه صدیقان نبود؛ چه شد به ایشان توجه نشد و به دیگری عنایت شد؟!

سابعاً: همه امور بر مبنای معقول و تقدم برتر بر غیر آن پیش می رود، در حالی كه در این روایت كهتر بر برتر و مهتر مقدم شده است و امر پوچ و خالی از حقیقت (صدیق) بر صدیق اكبر مقدم گردیده است!!

حدیث دزد بوده و عقیلی گوید: احادیثی ساختگی و باطل از زبان وسایط مورد اعتماد باز گفته و حدیث وی انكار بردار است و منصوربن اسماعیل گوید: او گزارش های دروغ به مالك بسته است.»(1)

دیگر اینكه: روایت سازان این گزارش خواسته اند، غصبی بودن مكان دفن خلیفه را صحه بگذارند، چرا كهدر حل این مشكل معطل مانده اند و هیچ راه شرعی و توجیه عقلی برای آنان نیافته اند، بدین خاطر به این دروغ ها و بافندگی ها توسل جستند!!

دیگر اینكه: بنابر نظر خلیفه كه برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ارثیه قائل نبود، اصلاً اجازه گرفتن مفهوم نداشته است، چون آنچه از خانه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده، ملك شخصی پیامبر نبوده، بنالراین اصل اجازه كه به گونه ای به امر غیبی متصل می گردد، دروغی آفتابی است.

دیگر اینكه: آنان طبق فتوای خلیفه كه هر چه از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) باقی مانده است، صدیقه است كه به نوع افراد جامعه مرتبط می شود كه می بایست به جای كسب اجازه از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، از نوع مردم اجازه میگفتند كه این كار را نكردند و غاصبانه خلیفه را بدون اجازه از صاحبان ملك، در محل عصبی دفن نمودند كه با قانون و دین خدا سازگار نبوده است.

دیگر اینكه: اگر ما اهل تسنن قرآن را قبول داشته و داریم كه برای پیامبران (علیه السلام) نیز ارث را ارائه فرموده است و در این صورت كسانی كه بر ضد ما سخن می گویند، خواهند گفت: ابوبكر در ارثیه دختنرش عایشه دفن شده است.

پاسخ: آن است كه هیچ یك از همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، جز برای سكونت، حقی بر حجره هایشان نداشتند، یعنی همان حقی راداشتند كه هر زنی در ایام عده بر خانه شوهرش دارد، پس هیچ كدام حقوق برمالكیت آن را نداشتند كه بتوانند تصرفی به عنوان تملك بنمایند و اگر فرض كنیم (البته برخلاف مذهب سنت) عایشه از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ارث ببرد و سهم الارثی از زمین (غیرمنقول) به وی برسد، سهم او یك نهم از یك هشتم حجره خواهد بود، (یك قسم از هفتاد و دو قسم حجره) كه شاید دو یا سه وجب شود، آیا می شود یك جنازه بزرگ و یك قبر را در سه وجب جای داد؟!!، آری؛ اینان می ایستی از اهل بیت (علیه السلام) اجازه دفن می گرفتند كه نگرفتند!!

دیگر اینكه: آیا سخنی كه خلیفه درباره قفل در گزارش داد، از ناحیه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بود یا از علم غیب به دست آورده بود؟ كه صورت دومی غیرممكن خواهد بود، چرا كه فرمود: «چنین نبود كه .

ص: 64

خداوند شما را از اسرار غیب آگاه كند.»(1) و وقتی فرض نخستین را بگیریم، او نباید تردیدی از خود نشان می داد كه بگوید: «اگر در باز شد و قفل افتاد مرا دفن كنید وگرنه به بقیع انتقال دهید.» چون آنچه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده باشد، وقوع آن حتمی و ناگزیر است، ولی حقیقت آن است كه این احادیث ساختگی و این بافندگی ها در سال بعد در زمان حافظ ابن عساكر و به وسیله او و پیروانش به وجود آمده است كه جز آبروریزی از نوع ما اهل تسنن و جز ننگ بر ننگ نمی افزاید!!!

نیز به گونه ای از عظمت جبرئیل (علیه السلام) كاستند، همان گونه كه حدیث سازان در ترفیع شان ابوبكر به دستاویزها گرفتار شدند!

(2) شگفت است از این فرشته مقرب! كه از هیبت ابوبكر می ترسید، ولی هیبت خداوند بزرگ را نمی گیرد، فرمان ابوبكر را می برد، در حالی كه در فرمانبری از دستور خدا در سجده كردن، به پندار ناروا می افتد، این چه سجده ای است و چه ارزشی دارد، آن هم از مانند جبرئیل كه تنها به خاطر هیبت ابوبكر انجام گیرد؟، نه برای تقریب و نزدیكی به خدای پاك! مگر هیبت ابوبكر در جهان پرشكوه تر از هیبت پروردگارش می باشد؟! و در غایت باید بگوییم: چنین فرشته ای به نام جبرئیل (علیه السلام) در اسلام به كسی شناسانده و معرفی نشده است!

(3) و نیز هزاران شگفت از استادان الازهر باید داشت كه در برابر این رسوایی ها سر فرود آورده و آن را در نگارش های خود می آورند و در انجمن ها و جمله دانش پژوهان، آن را بر زبان می رانند و در مجامع دانشوران می پراكنند و بدین وسیله صفحه تاریخ و چهره پاك اسلام را خرافی گری معرفی می نمایند!!

چنانچه نخست بوده، درست در دهانم هست و می توانم سخن گویم، پس گفتم: شكر خدای را كه زبانم را به من برگردانید و دوستی ابوبكر در دلم افزویش یافت!!

همین كه سال بعد فرا رسید، آنان نیز در روز عاشورا، چنانچه عادتشان بود تجمع نمودندت، من نیز به آستان همان قبه رفتم و گفتم: در راه دوستی ابوبكر یك دینار به من بدهید! ناگهان جوانی از حاضران برخاست و به من گفت: بنشین تا كارمان تمام شود، پس نشستم و همین كه كارشان به پایان رسید، آن جوان به سراغ من آمد و دست مرا گرفت و به همان منزلی كه در سال قبل مرا بردند، سوق داد و مراداخل كرد و نزد من غذایی نهاد تا آن كه از آن فارغ شدم، جوان برخاست و دری را بر من گشود كه به یكی از اطاق های خانه باز می شد و سپس آغاز به گریستن كرد، من برخاستم تا ببینم علت گریه اش چیست؟ آنگاه دیدم در آن اطاق بوزینه ای را بسته بودند، من داستان او را پرسیدم، گریه اش شدت گرفت، دلداریش دادم، همین كه آرام گرفت، به او گفتم: تو را به خدا سوگند می دهم! كه داستانت را برایم بگویی!

گفت: اگر برایم قسم می خوری كه هیچ كس از مردم مدینه را از آن آگاه نسازی می گویم، من سوگند یاد كردم كه مخفی می ماند!، او گفت: بدان كه در سال گذشته كه ما در روز عاشورا در قبه عباس بودیم، مردی به نزد ما آمد و در راه دوستی ابوبكر چیزی از ما خواست، پدرم كه از بزرگترین شیعیان امامی بود برخاست و به او گفت: بنشین تا كارمان تمام شود، هنگامی كه كارشان تمام شد، آن مرد را به همین خانه آوردو دو غلام را بر وی گماشت تا او را كتك زدند و سپس دستور داد: زبانش را ببرند و آن دو چنین كردند و او را بیرون كرد تا به راه خود رفت و ما خبری از او نیافتیم، همین كه شب فرا رسید و خوابیدیم، ناگاه پدرم فریادی بلند برآورد كه ما از شدت آن از خواب پریدیم و دیدیم؛ خداوند او را مسخ كرده و بوزینه گردانیده است، در آن حال بی تابی نمودیم و او را در این اطاق انداختیم و او را بستیم و به مردم چنان وانمودیم كه او مرده است و اینك او همانی است كه هر صبح و شام بر او می گرییم!

به او گفتم: اگر كسی كه پدرت زبانش را برید ببینی می شناسی؟ گفت: نه، به خدا سوگند! گفتم: به خدا سوگند! او منم! منم همان كسی كه پدرت زبانش را برید!، آنگاه داستان را برای او گزارش دادم و او خود را بر روی من افكند و سرو دست مرا بوسید، سپس جامه ای با یك دینار به من بخشید!!! و از من پرسید: چگونه خدا زبان را به تو برگردانید؟ من حكایت را برای او باز گفتم و برگشتم!»(1) .

ص: 67

صورت این داستان درست از آب درآید!

(5) آن فردی كه در قبة عباس در سال اول با آن جنایت بزرگ روبه رو شد با آن همه سختی كه كشید، حالا به تفضل الهی به بهبودیو شفا دست یافت، اما چگونه دوباره، به همان محل، در سال بعد، درهمان جمع، در همان مكان با همان سؤال وارد شد؟ و هیچ گونه احتمال خطر نمی داد كه رفتن در آن مكان همان! و جنایت سال قبل، بلكه بدتر از آن همان! كدام عاقلی است كه دو بار از یك سوراخ گزیده شود؟ بلكه همه عقلا می گویند: انسان مار زده از نخ سیاه و سفید می ترسد، یعنی وظیفه عقلانی او احتیاط است، ولی رمان نویس چه ترفندی داشته كه این فرد را برخلاف افراد معمول انتخاب كرده كه رمانش به طور زیبا و مرغوب به پایان برسد، اگرچه ایردات عقلی هم به آن وارد شود، آری این هم نقطه ضعف مهمی بر ساختگی روایت است.

(6) علاوه بر آن، چگونه ممكن است كه فردی را به عشق و علاقه به ابوبكر كتك زنند و زبانش را ببرند و او را مضروب و مصدوم سازند و از این سال تا سال دیگر طول كشد و این فرد با اغماض و سكوت از این جنایت بزرگ بگذرد و نزد قاضی و حاكم شرع و بزرگ دار و دسته و قومی شكایت و اعتراضی نكند و دادخواست و فریاد خود را نزد هیچ كس ابراز ندارد با آن كه از سختی، فریادش در درون دلش بلند بوده است با توجه به این كه برخی از ما اهل تسنن در پی بهانه هستند، همیشه بر ضد شیعه بتازندو چیز نشده را بر ضد آنان بسازند، آن وقت ما كه از تشنگان دلیل و برهان بر ضد شیعه و حقانیت سنی هستیم، در اینجا چگونه جرم تحقق یافته به دست شیعه كه می تواند بزرگ ترین سند محكم به سودشتن باشد، را در مرحله سكوت و خفا رها ساخته و هیچ كس از آن باخبر ننموده ایم؟!! این نیز نشانه ای دیگر بر ساختگی رمان فوق است.

(7) چگونه باور می شود كه آن فرد جنایت دیده، وقتی از خانة آن كس كه بر وی، آن خیانت را روا داشت با زبان بریده و دهان پر از خون بیرون آمد و به حجره شریف پناهنده شد و از سختی درد گریان و بی قرار بود، ولی هیچ كس از ما از حال وی آگاه نشد و هیچ گوشه ای از سرگذشت او به كسی نرسید و آستانه داران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز سر ازكار او در نیاوردند؟! و هیچ زائری باخبر نشد با این كه همواره اطراف مرقد شریفش زائران فراوانی حضور دارند!

(8) و آن فرد جنایت دیده، خبر از كرامت و شفا یافتن منتظره به وسیلة ابوبكر كه نداشت تا به آن دل خوش كند و بر امید به آن اكتفا نماید، بنابراین چرا پس از آن ظلم و ستم بزرگ، پرده بر نگرفت و آن را آشكار نساخت و كرامت سترگ صدیق را آشكار ننمود و دشمن خلیفه را رسوا نكرد؟ این ها همه دلائلی است بر این كه خبر فوق فاقد هرگونه حقیقتی بوده است!

ص: 69

آمجا بنا نهاد و همان جا هر كس در قبا بود از جمله آنها، اوس و خزرج هم كه بیشتر حضرت را نمی شناختند، همه او را شناختند و هر كه از مدینه آمده بود، نیز به حضرت پیوست و همگان با ایشان آشنا شدند و خود نماز جمعه را در قبا و در میان بیابان - رانونا - بگزارد.

و قاطبه مسلمانان پشت سر حضرت نماز جمعه گزاردند و با این وضعیت، آوازه آن مرد بزرگوار به انبوه جمعیت رسید تا حدی كه پردگیان نیز برای دیدار ایشان به بلندی ها برآمده و بچه ها و كودكان با این سروده ها به ایشان چنین خوشامد گفته اند:

«ماه شب چهاردهم به ما روی آورد - از پشته های بدرودگاه»

«سپاسگزاری بر ما واجب است - تا آنگاه كه دعا كننده ای خدا می خواند!»

«ای آن كه در میان ما برانگیخته شده ای! - با فرمانی آمده ای كه اطاعت می شود!» (1)

آن وقت در این موقعیت دیگر نادانی باقی نمی ماند تا هنگام حركت حضرت به هر سو، كسی از ابوبكر بپرسد: این بچه كه جلوتر از تو هست، كیست؟!!

(3) وانگهی جای سؤال است؛ كه چرا ابوبكر در پاسخ می گوید: «او راه را به من نشان می دهد!» مگر در آنجا ترس و بیمی در كار بوده كه ابوبكر دو پهلو سخن می گوید، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) كه به آن سرزمین به جز با پشتیبانی كامل قدم نگذارده كه قاطبه مسلمانان از مهاجران و انصار و بیشترین مردم مدینه همه پیروان حضرت بوده اند، آیا ابوبكر هنومز از قریش می ترسید؟ یا علتی دیگر داشت؟ یا می خواست خود بزرگی از خود نشان دهد و به گونه ای حضرت را تحقیر كند!، بنابراین، هزاران شگفت از مردی كه در مركز اسلام و میان دلیران مهاجر و انصار كه این گونه در هراس بوده و دست به عصا راه می رفته، آنگاه آمده اند و بدون هیچ سندی از مجاهد روایت كرده و به «ابن سعود» بسته اند كه گفته: «نخستین كسی كه با شمشیر خود اسلام را آشكار نمود، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و ابوبكر بود!»(2)

(4) اضافه بر آن، موقعیت چنان اقتضا داشته كه هر كس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) جستجو كند، به قصد این بوده كه چه زمانی می رسد تا همواره جملگی به استقبال او به شادی و خرمی بپردازند، نه این كه كاوش از ایشانت كنند و بگویند: این بچه جلوی ابوبكر كیست؟!

(5) در چه زمانی سال خوردگی ابوبكر با جوانی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مقارن بوده است؟! پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) - طبق .

ص: 72

بحثی كه فرا می رسد - دو سال و چند ماه از ابوبكر سالخورده تر بود، ابن قتیبه به ظاهر، همان احادیث یاد شده را ذكر كرده و می نویسد: «این حدیث نشان می دهد كه ابوبكر از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خیلی سالمندتر بوده و آنچه نزد گزارشگران شهرت دارد، نیز همین است كه حكایت كردیم و قبل از آن نیز حكایت كرده كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از ابوبكر سالمندتر بوده است.»(1)

آری؛ متأخران از شارحان بخاری، نقطه ضعف در آن احادیث را دریافته و این سخن كه: «ابوبكر پیرمرد و پیامبر جوان بوده.» را این گونه تأویل كرده اند، كه: «نشانه های پیری در ریش ابوبكر نمایان بوده، ولی چون موی چهرة پیامبر سپید نشده بود، جوان می نمود!» ولی باز باید گفت: هر كس با شیوه های سخنگویی آشنا باشد، می داند كه این گونه تفسیرها تكلف و نادرست است و دریافت از حدیث همان است كه «ابن قتیبه بافته است یعنی: «ابوبكر پیرمرد و پیامبر خدا جوان بوده است.» همین و بس، وگرنه چه معنا دارد كه پرسیده باشند: این بچه پیش رویت كیست و بچه به كسی گویند كه بیش از پنجاه سال عمر داشته باشد، هر چند موی چهره اش سیاه باشد؟!

(6) تازه اگر آن تأویل را صحیح بشماریم، چگونه تأویل كنندگان، یك بام و دو هوایی را در میان آن خبر با خبر صحیحی كه از ابن عباس می نگریم درست كردند كه او گفت: «ابوبكر عرضه داشت: ای رسول خدا! پیر شدی؟ فرمود: دو سورة هود و واقعه مرا پیر كرد.» و همین خبر را حافظان از ابن مسعود نیز نقل كرده اند.(2)

(7) البته جهت این كه كاملاً به كذب بودن حدیث فوق پی برده شود، در اینجا لازم است به داستان هجرت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از مكه به مدینه مراجعه و مطالعه شود تا دست دسیسه گران و حدیث سازان به طور واضح آشكار گردد.

آورده اند.

ابن عدی گفته اند: او بر آیین مرجئه بوده و پیش از همة این ها از آنچه ابوعلی مدائنی روایت كرده، برمی آید كه او با خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دشمنی داشته و كسی بر وی نفرین كرده و گفته است: خداوند نیز همان روز و در پی آن نفرین، وی را گرفتار و فلج ساخت تا همان روز جان سپرد.(1)

(2) فرات بن سائب جزری، بخاری گوید: حدیث وی نكوهیده است و یحیی بن معین گفته است: بی ارزش و حدیث وی نكوهیده است و دار قطنی و غیر او گفته اند: او متروك است. و احمد بن حنبل گفته است: موقعیت او - در روایت از میمون - نزدیك به محمدبن زیاد طخال است و هر اتهامی كه به او وارد است، به وی نیز می توان وارد ساخت، محمدبن زیاد همان یشكری و یكی از دروغ پردازان و خبرساران است كه سخن درباره وی گذشت.(2)

پس از آن، فرات نزد پیشوای حنبلیان، دروغ گو و خبرساز است، ابوحاتم گفته است: احادیث وی ضعیف و نكوهیده است و ساجی گفته است: گزارش های او را رها كرده اند و نسایی گفته است: حدیث وی متروك است و ابواحمد حاكم گفته است: از سر احادیثش باید گذشت و ابن عددی گفته است: او را احادیثی است كه در خور نگهداری نشمرده اند و از زبان میمون گزارش هایی نكوهیده دارد.(3)

(3) میمون بن مهران: هر آنچه در روایت فرات از او گذشت برای او كافی است، عجلی درباره او گوید: پس از تاخت و تازهای پیوسته وی بر «علی» (كرم الله وجهه)، خود و حدیثش چه ارزشی دارد؟

(4) علاوه بر این، میمون در حدیث خود دو مسئله را گنجانده، مسلمان شدن ابوبكر در روزگار بحیرا و رفت و آمند وی در زناشویی رسول خدا با خدیجه: كه این واسطه گری را هیچ كس نقل نكرده و درست هم نبوده است كه جوانی كم سال كه بیش از بیست و دو سال از زندگیش را نگذرانده، واسطه میان همسری مردی بزرگ همچون محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و زنی از خاندان بزرگ و سروری همچون خدیجه باشد، آن هم در جایی كه داماد، عموهایی از بزرگ ترین و ارجمندترین مردمان همانند: عباس و حمزه و ابوطالب را داشته است و به ویژه ابوطالب كه آنقدر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را دوست می داشته كه فرزندان خود را دوست نداشته است تا حدی كه جز در كنار او نمی خفته است و هر گاه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بیرون می رفته با او نیز همراهی می كرده و به گفته مقریزی همان بوداه كه با خدیجه به .

ص: 76

گفتگو پرداخته تا وی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را به نمایندگی خویش به تجارت فرستد.(1)

او یكی از كسانی است كه احادیث وی را ضعیف و متروك شمرده اند.(1) سیوطی نیز گزارشی را اورده و گفته است: سند آن ضعیف است(1) و به همین گونه قسطلانی و حلبی آن را ضعیف شمرده اند.(2)

بخشی از حدیث گوید: یكی از نشانه های نادرستیش این است كه در آن چنین آمده: «ابوبكر بلال را با او فرستاد با آن كه در آن هنگام اصلاً بلال آفریده نشده بود و ابوبكر نیز بچه بوده است.»(1)

و نتیز در تلخیص مستدرك در حاشیه ای كه برای تصحیح حدیث نوشته، گوید: من گمان می كنم حدیث ساختگی باشد، زیرا یكی دو فراز از آن صددرصد نادرست است.

«ابن حجر» نیز می نویسد: «ابن حبان او را از مردان مورد وثوق شمرده» ولی خود می گوید: «او خطا كرده و چون داستان ممالیك را از لیث روایت كرده، دل ما به گزارش او آرام نمی گیرد.»(2)

(2) یونس بن ابی اسحاق: احمد روایاتی را كه او از پدرش بازگو كرده، ضعیف شمرده و گوید: روایات او از پدرش مضطرب و در هم بر هم است و ابوحاتم گفته: هر چند وی راست گو بوده، ولی حدیث وی در خور زمینه قرار دادن برای استدلال نیست و ابواحمد حاكم گفته: او در گزارش های خود بسیار در دام موهومات افتاده است.(3)

(3) ابواسحاق سبیعیك ابن حبان گفته: او سند گزارش ها را دگرگون می نمود و كاستی های آنها را پنهان می داشته (یعنی تدلیس می كرده است) كرابیسی نیز وی را از تدلیس كنندگان برشمرده است، اعمش و ابواسحاق با شیوه نامبرده احادیث كوفیان را تباه ساختند.(4) ابوحاتم گوید: وی راست گو است، ولی احادیث وی شالوده استدلال نمی تواند باشد. و ابن خراش گوید: حدیث وی نكوهیده است و ابن حزم در المحلی گوید: احمد و یحیی احادیث وی را بسیار ضعیف شمرده اند و احمد گوید: احادیثش در هم برهم است.(5)

(4) ابوبكر بن ابوموسی (م-106): ابن سعد احادیث وی را ضعیف می شمرده و احمد گوید: او چیزی از پدرشس نشنیده است.(6)

(5) ابوموسی اشعری (م - 42 یا 50 یا 51 یا 53) كه مدت عمر او شصت و سه ساله بوده كه در این زمینه هیچ مخالفتی از كسی نیافته ام، آنگاه واقعه ای كه از زبان وی نقل كرده اند، نه سال بعد از عام الفیل یا دوازده سال قبل از تولد ابوموسی - كه در سال 17 یا 22 یا 23 یا 25 از عام الفیل بوده - روی داده، پس اگر ابوموسی پیش از آن كه زاده شود، خودش این ماجرا را دیده كه بر او آفرین .

ص: 79

باد! و اگر هم آن را از دیگری كه به چشم خود دیده روایت كرده كه باید آن واسطه شناخته شود تا بتوان دربارة او اظهار نظر كرد.

این حال اسناد و روایان روایت كه آیا همة این ها بر كسی همانند ترمذیم و حافظان بعد از وی و ابن حجر و حلبی پوشیده بود؛ كه آن را صحیح دانسته اند، ولی شاید بتوان علت اصلی را برر سی كرد: «كه دوستی تو نسبت به چیزی انسان را (از نگرش حقیقت) كور و از (شنیدن حقیقت) كر می گرداند.»(1)

با او بیعت كردند و نزد ایشان درنگ نمودند، مگر در آن روز 31 سال یا 28 یا 22 یا به پندار نووی 17 سال به بیعت نمانده بود؟ در این صورت ایمان و اسلامی كه این روایت سازان گفته اند، كجا بوده كه بر سر آن بیعت كنند؟ آن روز كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دعوتی نداشته است و كسی را به ایمان تكلیف نكرده است؟!

«حافظ دمیاطی» گفته: «دو پندار بی اساس در این خبر وجود دارد: یكی بر مبنای آن كه همه با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بیعت كردند و نزد ایشان آمدند، دیگر آن كه می گوید: ابوبكر بلال را با او فرستاد با آن كه هیچ یك از آن دو با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نبودند و بلال هم نه اسلام آورده بود و نه آن هنگام غلام ابوبكر بود، در آن هنگام ابوبكر به ده سالگی هم نرسیده بود و بلال نیز به غلامی ابوبكر درنیامده بود، مگر پس از آن كه سی سال گذشت، این است كه ذهبی نیز خبر را ضعیف شمرده است.»(1)

نیز «زركشی» می نویسد «این خبر خیالی بودنش آشكار است، زیرا جز این نبوده كه بلال را ابوبكر پس از مبعث پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و پس از اسلام آوردن وی خرید و انگیزه اش نیز آن بود كه خواجگان بلال، وی را به جهت مسلمان شدنش شكنجه می دادند، از طرفی هم، وقتی كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با عمویش ابوطالب به شام رفت، دوازده سال و دو ماه و چند روز داشته و توان گفت: كه آن موقع بلال هنوز متولد نشده بود.»(2)

و «ابن كثیر» نیز قریب به همین مضمون را به عنوان ایرادت به روایت نقل كرده است(3) ولی افسانه خنده آور كه بیعت را یكسره نادیده می گیرد و تنها به این نكته پرداخته كه فرستادن بلال به وسیله ابوبكر را گزارش نادرست تلقی می كند، زیرا سفر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به شام با ابوطالب (رحمه الله) بیش از یك بار نبوده و 12 ساله بودن ایشان را، از خبرهای ابن سعد و ابن جریز و ابن عساكر و ابن جوزی می توان دریافت، البته رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) یك بار دیگر نیز در سال25 عام الفیل با میسره غلام حضرت خدیجه (علیه السلام) به شام رفت، ولی آنجا دیگر هیچ نامی از بحیرا نیست، بلكه تنها سخن از نسطور راهب است.»(4) .

ص: 81

كلبی گفت: نمی دانم پس از آن كه این شعر را برای معاویه خواند؛ چند سال زیست و برخی گویند: او در روز بدر 120 سال داشت.(1)

6- «جعدبن قیس مرادی»، اسلام آورد، در حالی كه صد سال داشت.(2)

7- «حسان بن ثابت انصاری»، 60 سال در جاهلیت و 60 سال در اسلام زیست.(3)

8- «حكیم بن حرام اسدی» برادرزاده خدیجه همسر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، 23 سال پیش از عام الفیل به دنیا آمده و در 120 سالگی درگذشت.(4)

9- «حمزه بن عبدالمطلب» عموی پیامبر بزرگ، دو یا چهار سال پیش از او (صلی الله علیه و آله و سلم) زاییده شد. (5)

10- «حنیفه بن جبیر بن بكر تمیمی»، نواده های او نیز روزگار (صلی الله علیه و آله و سلم) را دریافته و از صحابه او (صلی الله علیه و آله و سلم) به شمار آمدند، خود همچنان زنده بود.(6)

11- «حویطب بن عبدالعزی بن ابی قیس عامری» در 120 سالگی به سال54 از هجرت درگذشت.(7)

12- «حیده بن معاویه عامری»، روزی كه جان سرد هزار برادرزاده - زن و مرد - داشت و خود روزگار عبدالمطلب بن هاشم جد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را در حالی یافت كه از مردان به شمار می آمد.(8)

13- «خنابه بن كعب عبسی»، در روزگار معاویه بن ابی سفیان 140 سال داشت و این شعر را از زبان او آورده اند:

«از خواسته هایی كه داشتم نود سال دیدم - و هم پنجاه سال دیگر را تا آنجا كه گفتند: تو بر سرت جز چند تار موی متفرق نمانده است.»(9)

14- «ابوخراش خویلد بن مره هذلی»، پیرمردی سالخورده بود كه مسلمان شد.(10)

15- «ابو اروی ربیعه بن حارث بن عبدالمطلب بن هاشم هاشمی»، حتی از عمویش عباس، نیز كه .

ص: 84

بحث درباره او بیاید سالخورده تر بود.(1)

16- «سعیدبن یربوع قرشی مخزومی» كه در سال54 وفات یافت و دارای 120 یا 124 سال بود.(2)

17- «سلمه سلمی»، پیرمرد سالخورده بود كه روی به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آورد و مسلمان شد.

18- «ابوعبدالله سلمان فارسی»، ابوالشیخ از عباس بن یزید روایت كرده كه او گفت: دانشوران می گویند: سلمان 350 سال زیست، ولی در همر 250 سالة او تردیدی نكرده اند.(3)

19- «ابوسفیان قرشی اموی»، 12 سال و چند ماه از ابوبكر سالخورده تر بود.(4)

20- «صرمه بن أنس ابوقیس أوسی»، روزگار اسلام را دریافت و پیرمردی سالخورده بود كه اسلام آورد و بر روی هم نزدیك 120 سال زیست، اوست كه می گویند:

«برای من چنان آشكار شد كه من نود سال زیستم - و نیز ده سال و پس از آن هشت سال دیگر!»

«ولی چون بگذشت و آن را بی كم و كاست شماره كردم - آن را در برابر عمر روزگار بیش از شبی چند نیافتم!»(5)

21- «صرمه بن مالك أنصاری»، روزگار اسلام را دریافت و در حالی كه پیری سالخورده بود مسلمان شد.(6)

22- «طارق بن مرقع كنانی»، در حجه الوداع پیرمردی سالخورده بود.(7)

23- «طفیل بن زید حارثی»، او همان كسی بود كه عمر را از حال رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در پیش از اسلام آگاه نمود و در آن هنگام 160 سال بر وی گذشته بود.(8)

24- «عام بن عدی عجلانی» بوده كه در سال45 هجری در 120 سالگی جان به جان آفرین تسلیم كرد.(9)

25- «عباس بن عبدالمطلب» عموی پیامبر بزرگ، دو یا سه سال پیش از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) متولد .

ص: 85

شد.(1)

26- «عبدالله بن حارث بن امیه» پیری سالمند بود كه مسلمان شد.(2)

27- «عدذی بن حاتم طایی» به گفته ابوحاتم سجستانی 180 سال و به گفته خلیفه 120 سال داشت.(3)

28- «عدی بن وداع دوسی»، از مردان روزگار جاهلیت بود كه روزگار اسلام را دریافت و مسلمان شد و جهاد كرد و در سیصد سالگی درگذشت.(4)

29- «عمروبن مسبح طایی» در 150 سالگی درگذشت و ابن قتیبه گفته: نمی دانم پیش از درگذشت پیامبر یا پس از آن جان سپرد.»(5)

30- «فضاله بن زید عدوانی» كه معاویه از او پرسید: فضاله! چند سال بر تو گذشت! گفت: 120 سال.(6)

31- «قباث بن أشیم» كه عثمان بن عفان از او پرسید: تو بزرگ تری یا رسول الله؟ او گفت: رسول خدا بزرگ تر از من است و من از او سالمندترم.»(7)

32- «قرده بن نفاقه سلولی»، پیرمردی سالمند بود كه مسلمان شد و بر روی هم 150 سال زیست، وی سروده هایی هم دارد و از آن جمله: «جوانی آشكار شد و من در دل خود به آن اهمیتی ندادم - و اكنون اسلام و پیری با هم روی آور شده اند!»(8)

33- «لبید بن ربیعه بن عامر كلابی جعفری»، در سن 160 یا 157 یا 140 سالگی درگذشت.(9)

34- «لجاج غطفانی»، در 70 سالگی بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) درآمد و روی هم 120 سال زیست.(10)

35- «مستوعزبن ربیعه بن كعب» از سوار كاران عرب در روزگار جاهلیت بود كه تا روزگار .

ص: 86

معاویه زیست و 320 یا 330 سال زندگی كرد.(1)

36- «معاویه بن ثور بكانی»، پیری سالمند بود كه به دست پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مسلمان شد و در زندگی نامه وی آمده كه آن روز 100 سال داشت!(2)

37- «منقذبن عمرو أنصاری»، چنانچه در اسد الغابه آمده، وی در حیات رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به 130 سالگی رسید.

38- «نابغه جعدی»، دویست سال از عمر خود را در روزگار جاهلیت به سر برد و در 230 یا 225 سالگی درگذشت.(3)

39- «نوفل بن حرث بن عبدالمطلب هاشمی» عموزادة پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) كه از همه هاشمیان كه مسلمان شدند - حتی از دو عمویش حمزه و عباس - سالمندتر بود.(4)

40- «نوبل بن معاویه بن عروه دئلی»، او نیز از آنان بود كه شصت سال در جاهلیت و شصت سال در اسلام زیست.(5)

و پیش از همة اینان باید از ابوقحافه پدر ابوبكر نام برد كه به ناچار از خود وی بزرگ تر بوده است، البته اگر معجزه سازها ماو را از پسرش كوچك تر در قالب معجزه ای معرفی نكنند، همان گونه كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را خردسال همچون بچه و جوانی ناشناس معرفی كردند كه پیش از روی ابوبكر - كه از وی بزرگ تر بود - راه می سپرد.(6)

اینان گروهی بودند كه هم از صحابه نخستین و هم از ابوبكر سالخوردته تر بودند كه ذكر گردید، حال توجه به نكته ای مهم همه ما را به اغماض از این مجموعه وامی دارد!

فرمود: «و بعضی آن قدر عمر می كنند كه به بدترین مرحله زندگی (و پیری) می رسند، آنچنان كه بعد از علم و آگاهی چیزی نمی دانند.»(1)

بنابراین صرف سال خوردگی بدون قید و شرط، هیچ گونه امتیازی بر غیر آن محسوب نمی گردد، مگر این كه برای او امتیازی از تجربه، كاركشتگی، افتخار آفرینی و خدمت به خدا و خلق بوده باشد كه از نظر نوع مردم قابل ستایش باشد از عمر خلیفه نیز هر چه هم كه گذشته باشد، در روزگار جاهلیت سپری شده است، چون پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) كه مبعوث شد، خلیفه سی و هشت سال داشت، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هفت سال نماز گزارد و جز علی (كرم الله وجهه) و خدیجه (علیه السلام) هیچ كس نبود كه با ایشان نماز گزارد، بنابراین ابوبكر در هنگام اسلام آوردن 45 ساله بوده است و چون موقع مرگ 63 ساله بوده، در نتیجه مجموعاً 18 سال از عمر خود را در مسلمانی گذرانده و از همه عمرش فقط این مدت را زمینه آراستن داشته كه اكنون باید دید آیا خود را آراسته یا نیاراسته است!!

و در پایان چنین گمان می رود كه اینان بر سال خوردگی ابوبكر هدف مشخصی ندارند كه بر آن اصرار می ورزند، به جز این كه بخواهند بر تجربه و كاركشتگی و كارسازی او تكیه كنند كه چنین ویژگی امری است كه برای رهبری و امامت لازم و شایسته است كه به گونه ای پاسخ عناوین از ادعاهای آنها در این باره داده شد!

مطرح از زبان او بازگو كرده اند، اخبار ناپسندی است كه راویان موثق ساختن آن را به گردن قاسم انداخته اند و أثرم گفته: احمد آن را به گردن قاسم انداخته و گفته: من این كار را جز از ناحیه قاسم نمی بینم و حرانی گفته: احمد گوید: من این گناه را جز به گردن قاسم نمی اندازم و غلابی گفته: حدیث او نكوهیده است و ابن حبان گفته: او گزارش های معضل از زبان صحابه بازگو كرده است.(1)

«هیثمی» نیز حدیث فوق را آورده و می نویسد: احمد و طبرانی آن را نقل كرده اند و در وسایط سند، نام مطرح بن زیاد و علی بن یزید الهانی را می نگرم كه همه می گوینمد: گزارش های این دو سست است(2) و هیثمی نیز متن آن را دلیل بر سستی آن آورده است.(A) این بود حال كسانی كه خبر فوق را برای امت اسلامی و تفوق خلیفه بر همه امت به عنوان فرهنگ نوین و مترقی نقل كرداه اند تا همه برادران مسلمان سنی مذهب در دوری از شان و مقام والای پنداری خلیفه به مجلس غبطه بنشینند!

اغماض از آن، آیا حقیقتاً علت اصلی كسوف خودبینی خورشید است كه برای كیفر دادنش آن را به قعر دریا می افكنند و سپس با چنگ زدن به دامن ابوبكر كیفرش پایان می یابد؟! و دوباره نمایان می شود و شاید برای آینده روشنگری را بیاورند كه راز خسوف (ماه گرفتگی) را نیز به مردم بیاموزد و برای انجمن ها نزهت و تفریح بعد از تفریح فراهم سازد.(1)

(1) آفتاب گرفتگی نه مخصوص این امت است و بس و نه خاص دوران زندگی ابوبكر بوده است، بنابراین قبل از تولد ابوبكر چه كسی بوده است كه زمزمه: «راست گفت! راست گفت! را بر لب جاری داشته است؟! و نیز پس از مردن او چه كسی به نمایندگی او این كار را به عهده گرفته است؟ و بالاخره قبل و بعد از او خورشید دست به دامن چه كسی زده است؟!!»

(2) ابوبكر كه می گفته: «راست گفت! راست گفت!» این كار مقدس را كجا انجام می داده است؟ آیا در همان جای خود و در مقابل چشم و گوش های مردم چنین می كرده و آفتاب با همه دوریش از وی، به اعجازی كه او داشته صدای وی را می شنیده یا او یك مرتبه از میان مردم غیبش می زده و در همان دریا كه در هیچ كرانه ای مرز آن را نتوان یافت، حاضر می شده و با خارق عادت خود آن مسافت را می پیموده است؟ اگر چنین است، پس چرا یك بار هم نشد كه چنین كارهایی را از او نقل كنند؟ شاید هم كه خود می رفته و كالبد مثالی خود را در بین مردم می نهاده تا پندارند كه خود او است؟ یا شاید خود سر جایش می مانده و كالبد مثالی را می فرستاده، منتهی خورشید آن را با ذات وی عوض می گرفته است؟!!

(3) گذشته از این كه خورشید از گونه ای زندگی روحانی برخوردار شده، ولی آیا روان فرمان دهنده به گناه نیز در آن هست تا دچار خودبینی گردد؟ من نمی دانم و بر فرض كه چنین روانی داشته باشد با این كه می بیند هر باركه چنان گناهی كند، ناچار همان كیفر را باید ببیند، پس چرا باز هم همان گناه را مرتكب می شده؟ یعنی آیا پس از هر بار گناه كردن توبه می كرده و دوباره كیفر را از یاد می برده و هوس بر او چیره می شده و گناه را از سر می گرفته است؟ مسلم است كه كسوف پس از شب معراج از میان نرفت و آن را باید از پدیده هایی شمرد كه تا پایان جهان همواره تكرار می شود، پس گویا خورشید در آن شب رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را خبر كرده است كه تصمیم دارد گناه خود را پی در پی تكرار كند و با آن كه در هر كسوف هر باره كیفر می بیند، باز آن را از سر گیرد، اكنون این موجود فهمیده و گنهكار در چه وقتی حقیقتاً توبه می كند؟ من نمی دانم و بر گردن «صفوری» نویسنده نزهه المجالس است كه این پرسش ها را پاسخ دهد؛ آیا می تواند؟ من نمی دانم و .

ص: 91

به هر حال این هم نمونه ای دیگر از گزافه گویی در فضیلت تراشی و دوستی كوركورانه در شان خلیفه است!!

به طور شیوا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را به هشداری بزرگ واقف می سازد! یعنی آن این سگ بوده یا شیر درنده؟ با ماده شیر دلیر؟ یا لشگری سهمناك از جنگاوران؟!

علاوه بر این، خداوند در خلقت حیوانات و حتی انسان ها، هیچ گونه تبعیض و تفاوتی قرار نداد، چنانچه فرمود: «در آفرینش خداوند رحمان هیچ تضاد و عیبی نمی بینی.»(1) حال جای این سوال است كه چرا فقط این ماده سگ در حفظ شئون خلیفه در وظیفه شناسی احساس نهی از منكر عملی و تكلیف كرد، ولی مجموعه سگ های در عالم كه هیچ كس جز خدا تعداد آن ها را نمی داند، همه در این وظیفه سنگین، عاصی و گهنكار و حتی هیچ گونه احساس تكلیف نكرده و نمی كنند؟ با این كه حدود بیش از هزار و چهارصد سال است از داستان خلیفه و اختلاف شدید بین مسلمانان می گذرد تا حدی كه آنها را به دو فرقه شیعه و سنی كشانده و هزاران كتاب در این باره در حقانیت هر گروه از طرف علماء آنها نوشته شده و این مسئله یكی از مهم ترین مسائل حیاتی جمله مسلمانان است، جداً جای سوال است كه خداوند حكیم كه در گفتار و افعالش شك و تردیدی نیست و آنچه می گوید حق است، چون «فرمود: به حق سوگند! و من (فقط) حق می گویم!»(2) و فعل او نیز همانند قول او حق است، چرا به همة سگان عالم اجازه داده، در این وظیفه خطیر ساكت بمانند؟ با این كه اگر همه یكپارچه چنین اقدامی داشتند، اختلاف به سادگی حل می شد! حال كه از طریق انسان ها اختلاف حل نمی شود، به خصوص در مدت طولانی در همان روزگار و پس از روزگار پیامبر و در آینده ها همه ابوبكر را به ناحق به باد دشنام گرفته و می گیرند، چرا نه تنها این ماده سگ، بلكه جمله سگ های عالم دیده نشدند كه كسی را بگزد و یا حتی برای جلوگیری از عمل زشت پارسی كند؟ و آیا با چنین وضعیت (العیاذ بالله) در خلقت خداوند بسیاری به شك نمی افتند! كه چنین تفاوت و نواقص در دیگر سگ ها، خلقت الهی را دارای تفاوت و تضاد و نواقص نشان می دهد!! البته نوع مردم مسلمان سنی مذهب نور چشم بنده هستند كه بندة حقیر با هیچ كدام از نوع برادران مسلمان كمترین سخنی تحقیرآمیز نداشته و ندارم، بلكه تنها خطاب بنده به نگارندة كتاب افسانه «عمده التحقیق» است كه باید خود را برای پاسخ این پرسش ها آماده سازد، گذشته از آن كه سند خبر ایشان را تنها در میدان تخیلات و پندارها باید یافت! همان گونه كه اصل روایت او نیز در تخیل ساخته و پرورش داده شده است!!

سؤال دیگری است كه نگارنده پاسخ باید دهد: كه صحابه ای كه آن روز حاضر بودند و این .

ص: 93

داستان فوق العاده كه از قدرت بشر بیرون است و سخن سگ را جهت توصیه پیامبر با آن زبان شیوا و تند و گویا شنیده اند! چه انگیزه ای نهه تنها مردم را از این وظیفه سنگین و سهمناك ساكت و لال ساخت تا بر ای هیچ فرد دیگر نقل كنند؟، بلكه حتی پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) كه در بازگویی از این منصب بزرگ وظیفه داشت را نیز ساكت نمود؟! با این كه ایشان قبل از بعثتش، امین در مكه شناخته شده بود و حفظ امانتش زبانزد خاص و عام بود و حتی قرآن كریم بر این امر به شدت تاكید می ورزد، چنانچه خداوند هر چه را به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمان داده كه به مردم بگو: چنین و چنان است. ایشان علاوه بر رساندن گفتار خداوند، كلمه «بگو» را نیز كه از كانال وحی شنیده، آن را نیز برای مردم گفته استا تا حدی كه كلمه «بگو» به تعداد 332 بار در قرآن تكرار شده و این به جز برای حفظ امانت داری از سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نبوده، پیامبری كه چنین ویژگی و توصیف را دارد، چرا ایشان در یك مورد هم چنین داستان اعجاز آمیز را برای احدی مطرح نكرد؟! و علاوه بر آن، علت آن چیست؟ كه سرگذشت نگاران و حافظان احادیث، هیچ كدام در گوشه كتابی یا در گوشه ای از اذهان خود این حادثه را قرار ندادند؟

با صرف نظر از آنچه گفته شد، در اخبار اسلامی به طور فراوان آمده است كه مجموعه حیوانات به امر خدا چنان از عظمت و بزرگی اولیاء مكرم (علیه السلام) باهبرند و چنان مطیع فرمان آنها هستند كه به طور مكرر دیده شده در مقابل آنها خضوع كرده و سر بر روی پاهای آنها می كشند و منقاد و تابع دستورات آنهایند، به ویژه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) كه گل سرسبد آنها است با این وصف چگونه سگی یافت شود كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و یارانش در صدد جنگ با او درآیند؟!

نمی دیدید و سخنش را نمی شنیدید، ولی من هم او را می دیدم و هم گفتارش را می شنیدم كه دعا می كرد و می گفت: بار خدایا! من از تو درخواست می كنم؛ به آبروی این دو مرد سوگند! كه مرا به شكنجه ای كه برای دشمنانشان آماده كرده ای شكنجه مكن!

«ابوبكر» گفت: ای رسول خدا! كیست كه ما را دشمن می دارد با آن كه ما به تو گرویدیم و تو را یاری كردیم و آنچه از نزد خدای جهانیان آوردی به آن اعتراف نمودیم؟! فرمود: آری ای ابوبكر!، در آخرالزمان گروهی آشكار می شوند كه آنها را رافضیان نامند، حق را طرد و رفض (ترك) می كنند و قرآن را به گونه ای نادرست تاویل می نمایند، خدای عزوجل آنان را در كتاب گرامی خود، همان جا یاد كرده كه می گوید: «سخنان را از جای خود تحریف می كنند.»(1)

«ابوبكر» گفت: كسی كه ما را دشمن دارد، خدا او را چه كیفری می دهد؟ فرمود: ابوبكر برایت همین بس كه ابلیس - كه خدای تعالی لغنتش كرد - از خدا امان می خواهد كه او را به كیفری كه برای دشمنان شما آماده كرده كیفر نكند! گفت: ای رسول خدا! این كیفر كسی است كه ما را دشمن دارد، ولی پاداش كسی كه ما را دوست دارد چیست؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: باید خود شما ارمغانی از كارهایتان به آنان بدهید، ابوبكر گفت: ای رسول خدا! من خدا و فرشتگان او را گواه می گیرم كه یك چهارم از پاداش همة كارهایم را از آغاز مسلمانیم تا پایان عمر به آنان اهدا كنم. عمر گفت: ای رسول خدا! من نیز چنین هستم! رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: این را به خط خودتان بنویسید، علی (كرم الله وجهه) گفت: ابوبكر قلم و دواتی گرفت و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به او گفت: بنویس او نوشت:

بسم الله الرحمن الرحیم: چنین گوید بنده خدا - عتیق ابن ابی قحافه - كه من خدا و رسول او و همه مسلمانان حاضر را گواه می گیرم كه یك چهارم از پاداش همة كارهایم را از آغاز مسلمانیم تا پایان عمرم به كسانی كه مرا در زندگانی این جهان دوست دارند بخشیدم! و این مكتوبه را برای همین نگاشتم!

گفت: سپس عمر نامه را گرفت و مانند آن را بنگاشت و چون قلم از نگارش فراغت یافت، جبرئیل (علیه السلام) فرود آمد و گفت: ای رسول خدا! پروردگار تو را سلام می رساند و با درواد و احترام ویژه تو را اكرام می نهد و می فرماید: آنچه دو دوستت نوشته اند را بده! رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت: آن همین است، جبرئیل (علیه السلام) آن را گرفت و به آسمان برد و سپس به نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برگشت و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: جبرئیل! آنچه را از من گرفتی كجاست؟ گفت: نزد خدای تعالی است كه .

ص: 95

خدا نیز زمینه آن را گواهی كرد و حاملان عرش و من و میكائیل و اسرافیل را نیز به گواهی گرفت و خدای تعالی فرمود: آن نزد من خواهد بود تا ابوبكر و عمر در روز قیامت به وعده ای كه دادند وفا كنند!!»(1)

گرفت و به آوای دوستش انسی پیدا كرد! این گزارش را «عبیدی مالكی» آورده و گفته: این یكی از كرامات ابوبكر است كه ویژه او می باشد.(1)

وقتی نفس و جان ملكوتی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به افقی از كمال می رسد كه در آخرین لحظات عمرش به وی خطاب می شود: «تو ای روح آرام یافته! به سوی پروردگارت باز گرد، در حاری كه هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشود است.»(1) و او همیشه این سكینه و آرامش را از او می گرفت و در این جهت كم و كسری نداشت، این از ارزش روایت از نظر واقعیت و متن بود! اما از نظر سند و رجال سند و با نظر گزافه گویی در برترخوانی، هر چند سندش بریده است، خوش داشته اند آن را از فضایل خلیفه بشمارند!!

ساخته های ولید بن فضل خبرساز است.»(1)

باز «ابوعمر» می نویسد: »سند این حدیث آشفته و استوار نیست.»(2)

و آمده است: «این دو، نسبت به پیامبر به منزله چشم و گوش از سر هستند.» به گفته ابوعمر حدیثی در هم و بر هم است و استوار نیست.(3)

ابن معین گفته: بی ارزش است، نسایی نیز او را نیرومند نشمرده است.(4)

این گفتار، تازه در صورتی است كه سخن كسانی را بپذیریم كه گویند: او «حفص بن عمربن دینار ایلی» نبوده، اما اگر او باشد به گفته ابن عدی، همه احادیثش چه از نظر سند و چه از نظر متن نكوهیده و ضعیف شمردن آنها بهتر است و ابوحاتم گفته: پیری دروغ پرداز بوده و عقیلی گفته: او از زبان شعبه و مسعر و مالك بن مغول و امامان گزارش هایی یاوه نقل كرده و ساجی گوید: او دروغ می گفته و ابواحمد گفته: از سر احادیثش باید گذشت.(5) این اجمالی از وضعیت سند روایت بود.

قرآن و سنت؟ یا با موقوف بودن دعوت به اسلام در مراكز آن به آن دو؟ یا با وابستگی اجرای احكام به آن دو سود و بركت منحصر به آن دو آشكار می گشت؟

این حدیث دروغ و ساختگی است و مردان در سند همه به جز مسره مورد وثوقند(1) و ذهبی نیز آن را از ساختگی های مسره شمرده است.(2)

(3) از «انس» گزارش كرده اند: :«كه یك یهودی نزد ابوبكر آمد و گفت: سوگند به آن كه موسی را برانگیخت و با وی به سخن پرداخت، البته من تو را دوست می دارم! ابوبكر به خاطر بی اعتنمایی به یهودی سرش را بالا نبرد، پس جبرئیل (علیه السلام) بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آمد و گفت: ای محمد! خدای علی اعلی تو را سلام می رساند و می گوید: به یهودی بگو، خدا آتش را از روی تو بر می گرداند كه یهودی حاضر شد و مسلمان گردید.»(4)

و در عبارتی: «خداوند در آتش، دو چیز را به خاطر محبت به ابوبكر از او دور كرده است: نه زنجیرها بر گردنش نهاده می شود و نه غل ها بر گردنش انداخته می شود! آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) این گزارش را به او خبر داد.»(A)

این حدیث از آفات «حسن بن علی ابی سعید عدوی بصری» است كه سیوطی آن را ساختگی دانسته است، چه عدوی و چه غلام خلیل حدیث سازند و بصری مجهول و گمنام است.(4)

(5) بدون سند صحیح از «ابوهریزه» گزارش كرده اند؛ كه «پیامبر» (صلی الله علیه و آله و سلم) از علی (كرم الله وجهه) پرسید: «آیا این دو پیرمرد را دوست داری؟ گفت: آری؛ ای رسول خدا! فرمود: دوستشان بدار تا به بهشت درآیی!»(5)

این روایت از ساختگی های محمد بن عبدالله اشنانی است، خطیب بغدادی حكم به ناشناسی حدیث و مجهول بودن راوی نموده است.(6) ذهبی آن را به وسیلة سند صحیح، باطل دانسته است(7) و ابن جوزی آن را ساختگی شمرده است.

(6) بدون سند صحیح از «عبدالله بن عمر» روایت كرده اند كه «پیامبر» (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «خدا به من می فرمود: تا چهار كس را دوست دارم: ابوبكر، عمر، عثمان و علی (كرم الله وجهه)».(8) .

ص: 103

این خبر فوق از بلاهایی است كه بر مبنای آنچه گذشت، «سجزی» به جان دین انداخته است، ذهبی گوید: ابن خبر از بلایایی است كه «سلمان بن عیسی سجزی» دروغ گوی سازنده حدیث، به وجود آورده است.(1)

(7) بدون سند صحیح از «جابر» گزارش كرده اند كه «پیامبر» (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هیچ مؤمنی، ابوبكر و عمر را دشمن ندارد و هیچ منافقی آن دو را دوست ندارد!»(2)

این حدیث از ساختگی های «معلی بن هلال طحان» است، احمد گفته است: تمام احادیث او ساختگی است و ذهبی آن را آورده و گفته است: این حدیث صحیح نیست و «معلی» متهم به دروغ می باشد و با دو شیخ دشمن است و خیر در او نیست(A) همان در «میزان الاعتدال» وی را آدم نادرستی خوانده است.

(8) بدون سند صحیح از «ابوهریره» گزارش كرده اند كه «پیامبر» (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «اینك جبرئیل (علیه السلام) از سوی خدا مرا خبر می دهد كه هیچ كس جز مؤمن پرهیزكار ابوبكر و عمر را دوست نگیرد و هیچ كس جز منافق نگون بخت او را دشمن ندارد.» این روایات از ساختگی های «ابراهیم ابن براء انصاری» است.(3)

(9) از زبان «علی» بدون سند صحیح آورده اند كه «پیامبر» (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «خداوند در لوح محفوظ برای شما ابوبكر، عمر، عثمان و علی پیمان گرفته است: كه شما را جز مؤمن پرهیزگار دوست ندارد و جز منافق نگون بخت خشم نمی ورزد.»

این حدیث نیز از ساختگی های «ابراهیم بن براء انصاری» است.(4)

(10) بدون سند صحیح از «انس» گزارش كرده اند كه «پیامبر» (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «عرش خدا 360 پایه دارد و هر پایه آن 60 هزار برابر جهان است و میان هر دو پایه 60 هزار سنگ است كه هر سنگ آن 60 هزار برابر دنیاست و در هر سنگ 60 هزار عالم است و در هر عالم 60 هزار برابر همه آدمیان و جنیان است و خدای تعالی آنان را الهام كرده كه تا روز قیامت برای دوستان ابوبكر و عمر آمرزش بخواهند و دشمنان آن دو را نفرین نمایند.»(5)

تحقیق در این حدیث به تو پژوهشگر اختصاص دارد كه خود فی البداهه به بطلان آن پی .

ص: 104

خواهی برد كه چگونه آن را ساخته و پرداخته اند؟!!

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، تأیید شده به وسیله دو خلیفه

از «ابواروی دوسی» آورده اند كه گفت: «من نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نشسته بودم كه ابوبكر و عمر آمدند، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: ستایش آن را كه مرا به دست شما یاری و تایید نمود!»

گزارش فوق را حاكم از طریق «ابن ابی فدیك» آورده و هر چند ابن معین او را موثق شمرده، ولی ابن سعید سخن او را حجت نمی شمارد.(1)

خبر داد: كه وقتی خدای تعالی آدم (علیه السلام) را آفرید و روح در بدن وی دمید، به من فرمان داد: تا سیبی از بهشت برگیرم و آن را در گلوی وی به فشارم! من نیز آن را در دهان وی فشردم، آنگاه خداوند فرمود: ای محمد! تو را از همان قطره نخست و ابوبكر را از قطره دوم و عمر را از قطره سوم و عثمان را از قطره چهارم و علی را از قطره پنجم آفرید! آدم گفت: اینان كیانند كه گرامیشان داشته ای؟ خدای تعالی فرمود: اینان پنج شبح از اشباح زادگان تو هستند و نیز گفت: اینان از همة آفریادگانم نزد من گرامی ترند، جبرئیل گفت: وقتی آدم از فرمان پروردگارش سرپیچید، گفت: پرورگارا! تو را به آبروی این اشباح پنج گانه ای كه آنها را برتری داده ای، سوگند می دهم! توبه مرا بپذیر و خدا نیز پذیرفت.»(1)

دختر پیامبر من است و این دو نیز حسن و حسین، دو پسر علی و دو فرزند پیامبر من هستند، سپس گفت: ای آدم! آنان فرزندان تواند، او از این سخن شاد شد و چون آن لغزش از وی سر زد، گفت: پروردگارا!! از تو به حق محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین درخواست می كنم! كه مرا بیامرزی و خدا او را آمرزید و همین است مفهوم كلام خدای تعالی كه فرمود: «و آدم از پروردگارش كلماتی را گرفت.»(1) زیرا كلماتی كه آدم از پروردگارش فرا گرفت، این بود: «خدایا! به حق محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین كه مرا بیامرز! و خدا نیز او را آمرزید.»(2)

خطیب بغدادی نیز آن را گزارش كرده است. (1)

حقیقتاً توجه ندارند!

خود رها كرده ابوبكر را برگرفتند و عثمان را آورده و به جای وی در كفة دیگر گذاشتند، پس عمر بر عثمان افزون شد، سپس عمر را برگرفتند و عثمان را به جای خود رها كردند و علی را آودند و در كفة دیگر نهادند، پس عثمان بر علی افزون شد، آنگاه ترازو را برداشتند، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از شنیدن این رؤیا چهره اش دگرگون شد و سپس فرمود: سی سال خلافت پیامبرانه و سپس پادشاهی است.»(1)

آنها گمان نمی كنند كه برانگیخته می شوند در روزی بزرگ، روزی كه مردم در پیشگاه پروردگار جهانیان می ایستند؟!!»(1)

این ترازویی كه بصری ها آورده و از آسمان بصره آویخته شده، چشمه ای در منجم(2) آن است و اصلاً هم میزان نیست تا دو كفه اش هماهنگ باشد، زبانة آن نیز كجی دارد، «بگو: آیا برابرند كسانی كه می دانند و آنان كه نمی دانند؟»(3)، «بگو: آیا نابینا و بینا یكسانند؟! یا ظلمت ها و نور برابرند؟!»(4)

در ترازوی دادگری و انصاف، چگونه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را - با آن عظمت و برترین پایگاه ها - در یك كفه می نهند و پسر ابی قحافه را - كه جز ابوبكر چیزی نیست - در كفه دیگر می گذارند! كدام خوی های بزرگوارانه و كدام روحیات پاك و كدام منش های برتر و كدام حكمت های علمی یا عملی، كدام دانش ها و آگاهی های پیشرو و كدام بینایی نافذ هست در كفه ای كه ابوبكر باشد تا او را در برابر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نهند؟!! آیا چنین سنجشی را وجدان و منطق می پذیرد؟ تا بگوییم: یكی از دو كفه ترازو بردیگری افزوده است!!

علاوه بر این، علت افزونی ابوبكر بر عمر چه بوداه با این كه این دو در هر چه بوده اند، نظیر هم بودند؟!

اضافه بر آن، چه شده كه میان نبی اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) و «علی بن ابیطالب» (كرم الله وجهه) در این ترازو و سنجش جدایی افتاده با آن كه به نص قرآن كریم او جان و روان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است؟، علی (كرم الله وجهه) كه به داوری قرآن از همه گناهان معصوم بوده، وارث دانش پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و دروازة شهر حكمتش، همتای قرآن و جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و داماد ایشان بوده است، چگونه نتیجه نهایی در سنجش در كفه ترازو، به افزونی ابوبكر و عمر و عثمان بر علی (كرم الله وجهه) بیانجامد؟!

«علی بن ابیطالب» (كرم الله وجهه) آورده است كه درباره ابوبكر گفت: «پدر و مادر وی اسلام آوردند و جز او هیچ یك از مهاجران صحابه را به این فضیلت دست نداد كه پدر و مادرش اسلام آورند.»(1)، این گزارش را قرطبی نیز آورده است.(1)

(2) «عبدالله بن جعفر» كه پدر وی هجرت كرد و عبدالله و دو برادر او محمد و عون نیز، همراه با مادرشان اسماء بنت عمیس با او بودند.

(3) «عمروبن ابان بن سعید اموی» از مهاجران بوده كه پدرش در خیبر با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود و مادرش فاطمه بنت صفوان نیز مسلمان شد.

(4) «خالد بن ابان اموی» برادر عمروبن ابان نامبرده است.

(5) «ابراهیم بن حارث بن حارث بن خالد تمیمی» است كه با پدرش و مادرش ریطه بنت حار ث بن جبله به هجرت پرداخت.

(6) «حاطب بن حارث جمحی» كه پدر و مادرش فاطمه دختر مجلل همراه وی هجرت كردند.

(7) «حطاب بن حارث جمحی» است كه با پدر و مادر و برادرش «حاطب» و همسر خود فكیهه بنت یسار به مهاجرت دست زد.

(8) «حكیم بن حارث طائفی» است كه با همسرش و فرزندانش هجرت كرد و پدر و مادر او كه هر دو نیز مسلمان بودند با وی هجرت كردند.

(9) «خزیمه بن جهم بن قیس عبدری» است كه با پدرش و برادرش «عمرو» و مادرشان ام حرمله دختر عبدالاسود به هجرت دست یازید.

(10) «جابر بن سفیان بن معمر جمحی» است كه خود و پدر و مادرش «حسنه» كوچیدند.

(11) «جناده بن سفیان بن جمحی» است كه خود و پدر و مادرش با برادرش جابر نامبرده هجرت كردند.

(12) «سلمه بن ابی سلمه بن عبدالاسد مخرومی» است كه پدرش هجرت كرد و پس از او مادرش - ام سلمه كه بعداً همسر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) شد - با پسر خود سلمه هجرت كرد.

(13) «جناب بن حارثه بن صخر عذری» است كه پدرش مسلمان شده، خود به مدینه هجرت كرد.

(14) «حارث بن قیس سهمی» است كه با پسرانش - حارث و بشر و معمر - هجرت كرد كه آنان و پدرشان حارث نیز از مهاجران هستند.

(15) «سائب بن عثمان بن مظعون جمحی» از مهاجران است كه پدرش نیز از بزرگان مهاجر بوده است.

(16) «سلیط بن سلیط بن عمروعامری» است كه وقتی عمر گفت: جوانمردی را به من بنمایید كه خود و پدرش از مهاجران باشند، او را به وی ارائه نمودند.

ص: 115

(17) «عبدالرحمن بن صفوان بن قدامه» است كه خود و پدرش از مهاجرانند.

(18) «عبدالله بن صفوان بن قدامه» است كه او و پدرش هجرت كردند.

(19) «عامر بن غیلان بن سلمه ثقفی» است كه خود مهاجرت كرد و پدرش نیز مسلمان شد.

(20) «عبدالله بن بدیل بن ورقاء خزاعی» كه هجرت كرد و پدرش از بزرگان صحابه بود.

(21) «عبدالله بن ابی بكر بن ابی قحافه» از مهاجرات است و پدرش نیز از مهاجران بود و جد و جده اش «ام الخیر» نیز مسلمان شدند (البته به پندار خودشان نه از افق تحقیق)

(22) «عبدالله بن عمربن خطاب» است كه خود و پدرش هر دو مسلمان و مهاجر بودند.

(23) «محمدبن عبدالله بن جحش» از كسانی است كه خود و پدر و مادرش از مهاجران بودند.

(24) «عبدالله بن مطلب بن أزهر» است كه خود و پدرش از مهاجران بودند.

(25) «معمربن عبدالله بن نضله» است كه خود و پدرش از مهاجران بودند.

(26) «مهاجرین بن قنفذ بن عمیر قرشی تیمی» از پیشگامان در اسلام و مهاجران است كه پدرش از صحابه بود.

(27) «موسی بن حرث بن خالد قرشی تیمی» است كه خود و پدرش هر دو از مهاجران بودند.

(28) «نعمان بن عدی بن نضله» است كه خود و پدرش هر دو از مهاجران بودند.(1)

در نتیجه خبری كه در شأن پدر ابوبكر گفته شده، بر هیچ گونه اساس و پایه ای استوار نبوده است!

علاوه بر این كه «فردوس» روایتی را نقل كرده كه دقیقاً با روایت فوق مقابله می كند، از «پیامبر» (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل كرده: «من شهر دانش هستم و ابوبكر بنیاد آن و عمر دیوارهایش و عثمان آسمان و سرپوش آن و علی در آن است.» و این روایت صریح است در این كه ابوبكر عالم ترین آنها می باشد، پس اگر دستور داده شد كه سراغ در بروند، تنها از دیدگاهی همانند آنچه ما گفتیم بوده، نه برای این كه ارجمندتر از دیگران كه برشمردیم باشد، زیرا ضرورتاً همه می دانند كه هر كدام از زیر بنیاد و دیوارها و آسمان از در بالاتر است.»(1)

«سیدمحمد درویش الحوت» می نویسد: «من شهر دانشم و ابوبكر زیر بنای آن و عمر دیوارهایش»، یاد كردن چنین سخنمانی در نگاشته های دانشوران شایسته نیست، به ویژه از كسی مانند «ابن حجر هیثمی» كه آن را در «الصواعق» و «الزواجر» آورده و از چنین فردی شایسته نیست.(1)

ثالثاً: نیش و خدشه ای كه به روایت «علی در آن است»، وارد شده، تنها از سوی «ابن جوزی» و همداستان های او بوده كه در سخن و گفتار پروا و نظمی ندارند، چرا كه دانشوران به طور آشكار روایت را درست شمرده و عده ای نیكو دانسته و برخی نیز اعتقاد دسته پیشین را پذیرفته اند و كلام ابن جوزی را همانند درم ناسره بی ارزش دانسته اند.

رابعاً: حدیث پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره به نكته لطیفی است كه همه علوم پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نزد علی (كرم الله وجهه) است، همانند دری كه به دیوار شهر متصل بوده و شهر و در آن به طور یك مجموعه به هم پیوسته است و علاوه بر یگانگی در علم، نكته ظریف دیگری را می رساند كه ورود بر رسول مؤخر بر در باب است، یعنی بدون توجه به علی، ورود بر پیامبر و یا علاقه به او و هرگونه وابستگی كاذب است و این تمثیل از لطایف و ظرایف مهمی برخوردار است و بیچارگی غریق كه در حال غرق به هر حشیشی چنگ می زند و به هر دستگیره ای متوسل می شود كه برای شهر، دیوار و آسمان و سقف و سایه بان و كوبه و غیر آن را قائل می شوند كه برای فردی كه از كمترین مقدار از فصاحت و بلاغت برخوردار باشد، به ساختگی و دست كاری آنان پی می برد، چرا كه در عرف مردم، ركن اساسی در نام بردن از مكانی با توجه به مقصود پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، دو چیز است: شهر و در آن و به سایر موارد آن نیازی نیست، بدین خاطر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) لطایف و ظرافت كلام خویش را با ذكر دیوار و بنیاد و كوبه در و آسمانه آن خراب نكرد، چرا كه مطلب به ذكر شهر و در آن تمام بود.

برگشت، چرا كه او هم یارانش را و هم یارانش وی را ترسو یافته بودند.

روایت فوق را «طبرانی» و «بزاز» آورده اند و رجال اسناد بزاز از افراد صحیح است به جز محمدبن عبدالرحمن كه صدوق شمرده شده(1)، شكست خوردن آن دو مرد در روز خیبر را قاضی ایجی در مواقف آورده و شارجان وی نیز جز اعتراف به آن راهی نیافته اند.(2)

می افروخت.»

«آیا آن دودن آن دو بود یا دویدن شترمرغی - كه از پر خوردن گیاه بهاری ساق هایش سبز و زرد شده بود؟»

«و آیا راستی آن دو با آن كم دلی و ناتوانی - از مردان بودند یا از زنان ناخن رنگ كرده و چهره به ناز پرورده؟!»

«شما را معذور می دارم كه مرگ را همه دشمن می دارند - و نگاه داشتن جان، در جان هر كس دوست داشتنی است!»

«آن كسی كه مرگ جویای او است، مزه مرگ را ناخوش می دارد - پس چگونه او از مرگ لذت می برد، در حالی كه آن مطلوب اوست؟!»(1)

آنچه ما را از این موضوع آگاه می سازد، داستان ترسیدن خلیفه از «ذوالثدیه» است كه بدون هیچ سلاحی سرش به نماز بود و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ابوبكر را فرمان داد: تا وی را بكشد و او مخالفت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را از كشتن آن مرد آسان تر شمرد و نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برگشت و عذرهایی تراشید.(2)

دلیرترین مردم است!»(1)

هیچ كدام در آن زمان داعیه اینداشتند و یا قضیة چشمگیری از شهامتشان در تاریخ نبوده و نیست!

خامساً: اگر روایت ساختگی منسوب به علی (كرم الله وجهه) در شأن ابابكر درست باشد، ایشان اولی تر و سزاوارتر بود كه در همان روز قرآن در شان وی نزول یابد، در حالی كه درباره علی (كرم الله وجهه) و حمزه و عبیده ابن آیه نازل شد: «اینان دو گروهند كه درباره پروردگارشان به مخاصمه و جدال پرداختند.»(1) - (2)

سادساً: اگر روایت فوق در شجاعت ابوبكر درست بود، این آیه به ستایش علی و حمزه و عبیده اختصاص نمی یافت: «در میان مؤمنان مردانی هستند كه بر سر عهدی كه با خدا بستند صادقانه ایستاده اند.»(3)

و نیز این آیه در شأن «علی» (كرم الله وجهه) نازل نمی شد، فرمود: «او همان كسی است كه تو را با یاری خود و مؤمنان تقویت كرد.»(4)

و نیز آنچه را كه قبلاً از «پیامبر» (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره تایید «علی» (كرم الله وجهه) نقل كردیم درباره ایشان وارد نمی شد.(5)

و نیز «علی بن ابیطالب» (كرم الله وجهه) به ستایش موجود در این آیه اختصاص پیدا نمی كرد كه: «بعضی از مردم (با ایمان و فداكار همانند علی (كرم الله وجهه) در لیله المبیت با خفتن در جایگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)) جان خود را به خاطر خشنودی خدا می فروشد.»(6) و قرطبی آن را نقل كرده است.(7) و این آیه در ستایش علی (كرم الله وجهه) نازل شده است.(8) .

ص: 122

سابعاً: در روز بدر جبرئیل ندا سر داد: «شمشیری جز ذوالفقار نیست - و جوانمردی جز علی، نه!»(1) و با توجه به روایت فوق، حق آن بود كه آوازه جبرئیل (علیه السلام) درباره ابوبكر و شمشیر او سر داده شود.

ثامناً: شما كه به خدا و رسول او (صلی الله علیه و آله و سلم) و قیامت ایمان دارید كه باید بدانید در خانه خدا جز حق و حقیقت هیچ چیزی مفهوم ندارد، چون ترفیع و تنزل اشخاص همه دست اوست و با زرنگی و حیله و تزویر كسی، قانون خداوند تغییر پذیر نخواهد شد با این حال خواهیم گفت: نبرد تنها منحصر به جنگ بدر نبوده است، بنابراین هودج نه فقط در جنگ بدر بوده، بلكه در دیگر جنگ ها نیز بوده است، جای سوال است: كه آیا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در هودج، همواره در هودج بوده است و هیچ گاه به میادین درنمی آید؟ یا خود پای به میدان می نهاد و «دوستش» را به «جانشینی خود» در هودج می گذاشت؟

چرا پیامبر بزرگ (صلی الله علیه و آله و سلم) در روز خیبر نیازمند جنگجویی دلیر و استوار گردید كه میدان جنگ را از ترس خالی نگذارد؟ با این كه طبق گفتار «ابن حزم» ابابكر به عنوان دلیرترین افراد مسند حفاظت و حراست پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را در میدان جنگ به نام داشت؟ یا این كه باید حقیقت را گفت: كه ایشان حضور داشت و رفت، منتها شكست و رسوایی را با خود آورد، فردی گریزپا و نتازنده بود، چه معنا دارد كه مورخان به طور مهمل می نویسند: «پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرچم خود را به مردی از مهاجران سپرد و او كاری نساخت و برگشت.»؟(2) آیا ابوبكر و عمر با این كه آن دو را از سران صحابه قلمداد می كنید، ناشناس بوده اند؟ نه والله العظیم!

تا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گوش ها را با این سخن پر كرد: علم را به مردی تازنده و ناگریزنده خواهم داد!

3- آیا دلیرترین مردم در جنگ خیبر در هودج بود؟ همان گاه كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خود پای به نبردگاه نهاد و هر چه سخت تر بجنگید، در حالی كه دو زره پوشیده بود و كلاه خود و زره زیرین آن را نیز بر سر داشت و بر اسبی به نام «ظرب»(1) سوار بود و در دست ایشان نیزه و سپری بود؟(2)

4- آیا دلیرترین مردم در روز احد نیز در هودج بود، همان روز بلا و امتحان كه دشمن توانست خود را به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برساند و به سویش سنگ پرتاب كند تا به دندانش اصابت كند و بر چهره اش بشكند و لب او را زخم كرده و آن را بكوبد و خون بر چهره اش روان شود و ایشان دست بر خون كشد و بفرماید: «چگونه رستگار می شوند گروهی كه چهره پیامبرشان را از خون رنگین كردند با آن كه ایشان همواره مردم را به سوی پروردگارشان می خواند؟!»(3)

5- آیا دلیرترین مردم در هودج بود، همان روزی (احد) كه مردم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را تنها گذاشتند و علی (كرم الله وجهه) فرمود: من در كشتگان نگریستم، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را ندیدم، به خود گفتم: ایشان نمی گریزد، او را میان كشتگان نیز ندیدم، پس لابد خداوند برای آنچه كردیم بر ما خشم گرفته و پیامبرش را به آسمان برده و اكنون برای من بهتر از این، كاری نیست كه چندان نبرد كنم تا كشته شوم، پس دستة شمشیر را شكسته و به دشمن حمله بردم تا برای من راه را باز كردند كه ناگهان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را میان آنان یافتم، در همان روز بود كه علی (كرم الله وجهه) شانزده(16) زخم بر بدن شریفشان وارد شده بود كه هر زخمی چندان سختن بود كه او را به زمین افكند و هیچ كس جز جبرئیل (علیه السلام) او را بر نداشت؟(4)

6- آیا این دلیر مردترین مردم در هودج بود، همان روزی كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در یكی از گودال هایی افتاد كه «ابوعامر» كنده بود تا مسلمانان از روی غفلت در آن ها افتند كه علی بن ابیطالب (كرم الله وجهه) دست حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) را گرفت و طلحه ایشان را بلند كرد و برگرفت تا بر پای ایستاد؟(5) .

ص: 124

7- آیا دلیرترین مردم در هودج بود، همان روزی كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را در نبردگاه دیدند، دو زره یكی به نام «ذات الفضول» و دیگری «فضه» و نیز در روز حنین كه دو زره، یكی «ذات الفضول» و دیگری «سعدیه» پوشیده است؟(1)

8- آیا دلیرترین مردم در كجا بود، در آن روزی كه هفتاد زخم شمشیر بر چهره پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ورود یافت كه خداوند گزند همه آنها را از دو دور داشت؟(2)

9- آیا دلیرترین مردم در هودج بود، در همان روزی كه هشت نفر برای مرگ و جانبازی با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بیعت كردند: علی، زبیر، طلحه، ابودجانه، حارث بن صمه، حباب بن منذر، عاصم بن ثابت، سهیل بن حنیف و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به دنبال دیگران (كه می گریختند) آنها را (به یار و یاوری) می خواند!(3)

10- آیا دلیرترین مردم كجا بود، آن روزی كه آتش جنگ افروخته شد و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) زیر علم انصار نشست و به دنبال علی (كرم الله وجهه) فرستاد كه حاضر شد! ایشان حضور یافت و عرضه می داشت: منم مرد دشمن شكن و خرد كننده؟!(4)

11- آیا دلیرترین مردم در هودج بود، همان روزی كه علی از یك سو، از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پاسداری می كرد و ابودجانه مالك بن خرشه از سوی دیگر و سعدبن ابی وقاص در برابر گروهی دفاع می كرد و حباب بن منذر چنان مشركان را جمع می كرد و می راند كه گویی گوسفندان را می رماند؟(5)

12- آیا دلیرترین مردم كجا بود، روزی كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به خانواده اش رسید و شمشری را به دخترش فاطمه (علیهاالسلام) داد و فرمود: دخترم! خون را از روی این بشوی؛ كه به خدا سوگند! امروز این شمشیر با من از روی راستی رفتار كرد (كند نشد)، همان روزی كه علی سپر خود را از آبی كه در گودال بود پر كرد و برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آورد تا بنوشد، پس خون را از چهره اش بشست و آب را بر سرش ریخت و فاطمه (علیهاالسلام) پاره ای از بوریا برگرفت و بسوزاند و بر آن نهاد تا این كه خون .

ص: 125

توقف كرد؟(1)

13- آیا دلیرترین مردم در هودج بود، روزی كه «حسان بن ثابت» چنین سرود: «جبرئیل (علیه السلام) آشكارا اعلام داشت - در حالی كه هنوز گرد و غبار جنگ نشسته بود.»، «مسلمانان تحقیقاً حلقه زده بودند - اطراف پیامبر فرستاده شد!»، (جبرئیل ندا داد:) شمشیری جز ذوالفقار نیست و جوانمردی جز علی نخواهد بود.»؟(2)

14- آیا دلیرترین مردم در روز حمراء الاسد نیز در هودج بود كه حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) با چهره زخمی و پیشانی شكافته و دندان شكسته بیرون شد، در حالی كه ملب زیرین ایشان از درون ملتهب و خسته و شانه راستشان از ضربة «ابن قمیثه» در هم كوبیده و پوست دو زانویش كنده شده بود؟(3)

15- آیا دلیرترین مردم در روز احزاب در هودج بود كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) با یاران خود خاك خندق را حمل می كرد و گرد و خاك، سفیدی شكمش را پوشانده بود و می گفت: «بار خدایا! اگر تو ما را راهنمایی نمی كردی - نه صدقه می دادیم و نه نماز می گزاردیم.» ، «پس آرامشی بر ما فرو فرست - و همین كه با دشمن برخوردیم گام ما را استوار گردان!»، «به راستی اینان رفتاری زشت بر ما در پیش گرفتند - و چون آهنگ آشوب كردند ما نپذیرفتیم»؟(4)

16- آیا دلیرترین مردم در هودج بود، روزی كه حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «ضربت علی از عبادت جن و انس بهتر است.»(5) و در عبارتی: «كار علی در كشتن عمرو از عبادت جن و انس برتر است.»(6) و در عبارتی: «روبه رو شدن علی با عمروبن عبدود، از كارهای امت من تا روز رستاخیز برتر بود.؟»(7) »

ص: 126

جنگ ها و از میان بردن همگنان و دلیران بوده كه در این كار برتری چندانی نیست، زیرا اگر با شمشیر بر سر دلیران دویدن و نابود كردن آنان، از بزرگ ترین برتری ها باشد و نشانه ای بر ریاست و پیشوایی به شمار آید، لازم می آید كه زبیر و ابودجانه و محمدبن مسلمه و ابن عفراء و براء بن مالك، چنان فضیلتی داشته باشند كه حتی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز نداشته باشد، زیرا حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) خود به جز یك مرد را نكشت و در روز بدر خود پای به میدان ننهاد و با صفوف تا زندگان نیامیخت، بلكه بر كنار از آنها در هودج به سر می برد و ابوبكر نیز با او بود و تو می دانی كه مرد دلیر همگنان را می كشد و پهلوانان را به خاك می افكند، ولی برتر از او در سپاه كسی نیز هست كه نمی كشد و نمی جنگد، چرا كه رئیس یا همان كسی است كه سایرین در كار جنگ باید از اندیشه و نظر او بهره گیرند، زیرا رؤسا را وظایفی است كه سایرین ندارند، رئیس كسی است كه چشم همه در پی او و گردش كار به دست او است، جنگجویان با نگریستن به او یاری و بینایی می یابند و دشمن با نام او شكست می خورد، اگرچه هیچ كاری هم نكند، برای او همین بس كه اگر او بگریزد همه سپاه اگر پایداری كنند پایداری آنها سودی ندارد و گناه عقب نشینی با او است و اگر همه سپاه كار را به تباهی كشانند و او موقعیت را نگه دارد پیروز می شود و دولت از آن اوست، این است كه پیروزی و شكست را جز به او مربوط نمی سازند، در نتیجه روشن شد كه روز بدر برتری ابوبكر با ایستادن كنار رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در هودج از تلاش و نبرد علی بیشتر بوده است كه پهلوانان قریش را به خاك می افكند.»(1)

گریختند و جز چهار تن - علی، زبیر، طلحه، ابودجانه - كسی با ایشان نماند، او به جنگ پرداخت و چندان تیراندازی كرد؛ تا تیردانش تهی شد و سرهای برگشته، كمانش بشكست و زه آن گسیخت، پس «عكاشه بن محصن» را فرمود: تازه آن را درست كند و او گفت: ای رسول خدا! زه نمی رسد، فرمود: هر طور می شود برسان، عكاشه گفت: به خدایی كه او را به حق برانگیخت، چندان كشیدم تا برسید و یك وجب از آن را دور سرهای برگشتة كمان پیچیدم و سپس آن را بگرفت و همچنان تیر می انداخت؛ تا دیدم كمانش درهم شكست با ابی بن خلف كه روبه رو شد، اصحاب گفتند: اگر اجازه دهی یكی از ما آهنگ او كند، ولی نپذیرفت و حربه را از «حارث بن سمت» گرفت و سپس اصحاب را چنان تكان سختی داد كه گویی شتر را به تكان آورند، گفتند: پس ما از گرد ایشان همانند مور و مگس پراكنده شدیم و پر كشیدیم و حضرت او را با حربه چنان زد كه مثل گاو به فریاد افتاد و اگر هیچ نشانه ای بر پایداری او در هنگام گریز یارانش، شور رها كردن ایشان را نبود، مگر این آیه: «(به خاطر بیاورید) هنگامی را كه از كوه بالا می رفتید و (جمعی در بیابان پراكنده شده و از شدت وحشت) به عقب ماندگان نگاه می كردید و پیامبر از پشت سر شما را صدا می زد.»(1)

همین كافی بود كه برساند او پایدار مانده و نگریخته است، زیرا وی (صلی الله علیه و آله و سلم) در پی آنان بوده و ایشان بی توجه دور می شدند و می گریختند و نیز در روز حنین با نه كس از بستگان و خویشاوندان نزدیكش پایدار ماند با آن كه همه مسلمانان گریختند و آن نه تن كرد او را گرفته بودند، عباس دهانة استرش را گرفته بود و علی پیشاپیش او با شمشیر كشیده گام برمی داشت و دیگران نیز پیرامون استر وی در چپ و راست راه می سپردند با آن كه همة مهاجر و انصار روی به هزیمت داشتند، هرگاه آنان می گریختند، او خود (صلی الله علیه و آله و سلم) نزد درمی آمد و با سینه و گردن خود مصمم، به پیشواز شمشیرها و تیرها می شتافت، سپس یك مشت خاك از آبرفت شنی برگرفت و به روی مشركان پاشید و فرمود: «روی هایتان زشت باشد!» خبربی مشهور از علی (كرم الله وجهه) - دلیرترین مردمان عالم، رسیده است كه: «هرگاه كار سخت می شد و آتش جنگ شدید می گردید، ما به پناه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می شتافتیم و در كنار ایشان سنگر می گرفتیم.»«](2) - (3)

كام جنگ ها فرو نرفت و در صف تازندگان در نیامد؟! چه تهمتی بزرگ تر از این كه كسی بگوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خود از جنگ كناره می گرفته و با ترس و لرز از پیكار باز می ایستاده؟ و آنگاه چه مناسبتی میان ابوبكر و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از این جهت هست كه كسی او را با حضرت بسنجد و كمار او را در ردیف كار رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بشمارد كه خود صاحب سپاه و امت و مكتب و سرپرست (ولی) مسلمان و دین بود و همه یاران و دشمنانش ایشان را به سروری می شناختند، چشم ها و انگشت ها برای اشاره به سوی او برمی گشت و او بود كه كینه های تازیان و قریش را برانگیخت و با بیزاری جستن از خدایانشان و نكوهش كیش آنان و گمراه شمردن گذشتگانشان جگرهایشان را سوزاند و آنگاه با نابود ساختن بزرگان و سرانشان آنان را بیازرد، برای كسی كه در این آستانه از مقام و ریاست باشد، اگر از جنگ كنار بایستد سزاوار است و این است كه حكماء گفته اند: زمامدار را از این كه خود پای به میدان جنگ نهد نهی كرده اند و می گویند: اسكند كه خود با «فور پادشاه هند» روبه رو شد و دست و پنجه نرم كرد، خطا كرده و از روش حكیمانه و دوراندیشانه فالصله گرفته است.

ولی «جاحظ» به ما بگوید: این جریان با ابوبكر چه ارتباط دارد؟ كدام كس از دشمنان اسلام او را می شناخته تا برای كشتن وی خط و نشان بكشد و مگر او بیش از یك تن از دیگر مهاجران، همچون عبدالرحمن بن عوف و عثمان بن عفان و دیگران اهمیتی افزون داشت؟ بلكه عثمان نیز از او معروف تر بود و نیز جایگاهی برتر داشت، چشم ها او را بیشت می دیدند و دشمن بیشتر در پی كینه توزی با وی و گزیدن او بود و اگر ابوبكر در یكی از آن گیر و دارها كشته می شد، آیا قتل وی اسلام را نانتوان می ساخت؟ یا سستی فرا می رسید؟ یا بیم آن می رفت كه آثار دین كهنه گردد؟ و چراغ آن خاموش شود؟ و «جاحظ» بگوید: ابوبكر در كنار كشیدن خود از میدان، همان نقشی را داشت كه پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) داشته است! - پناه به خدا از این كه ما را به حال خود فرو گذارد!، همه علماء كه با تاریخ آشنایند و در آثار و اخبار ورزیدگی یافته اند، می دانند كه جنگ های رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و حال خود ایشان (صلی الله علیه و آله و سلم) در آنها چگونه بوده و آنجا كه ایستاده و آنجا كه جنگیده و روزی كه در هودج نشسته معلوم است؛ زیرا ایستادن او برای سرداری و چاره جویی بوده و برای این كه پشتوانه و پشتیبان یارانش باشد، امور آنان را بشناسد و خرد و بزرگشان را با ایستادن در پشت سر آنان و با خودداری از پیش افتادن بر جلو داران پاسداری كند، زیرا هنگامی كه می دانستند، ایشان پشت سرشان است، دل هایشان محكم می شد و اضطراب خطر احتمالی بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در دلشان نبود، این بود كه همه حواس خود را در كوبیدن دشمنه متمركز می داشتند و دیگر پشت گرمیشان به

ص: 130

گروهی سازمان یافته بود كه (هنگام گریز) به آنان پناه برند و به سوی آن باز گردند و می دانستند تا وقتی كه ایشان پشت سرشان است، به كارشان رسیدگی می كند و موقعیت را می داند و آنگاه هر كس نیز جای خود را در پشتیبانی و گزند رسانی و هنگام گرفتار بودن به حمله و هجوم به خوبی می شناسد، پس آنگاه كه او خود می ایستد، بیشتر به صلاح آنان و برای نگهداری و پشتیبانی از پایگاه جنگجوبان است زیرا از میان همه او را می جویند، چرا كه طراح كارهایشان و سرپرست گروهشان او است، نمی بینی كه سمت پرچم دار سمتی سهمناك است و مصلحت جنگ در آن است كه او بایستد و در بیشتر مواقع، برتر آن است كه پیش نیفتد، پس سرپرست را حالاتی چند است: یكی آنجا كه پشت سر همه و در آخر می ایستد تا پشتوانه و نیروبخش و پشتیبان آنان باشد، در تدبیر جنگ بیندیشد و جای رخنه دشمنه را بشناسند، یكی هم آنجا كه پیش می افتد و در میان صفت ها جا می گیرد تا دل ضعیان نیرو گیرد و سرافكندگان دلیر گردند.

حالت سوم: آنجا كه دو لشكر به هم می ریزند و شمشیرها به هم می آویزند كه در آن هنگام باید، به همان چه مقتضای وقتن است عمل كند، یعنی: اگر صلاح می داند باز هم خود كنار بایستد وگرنه خودش پیش بیفتد و بجنگد، زیرا آن هنگام آخرین مرحله است كه دلیری یگان دلیران و فرومایگی پهلوان پنبه های ترسو آشكار می شود، پس مقام بزرگ ترین سرپرستی ها را كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) داشته بنگر كجاست! و سپس پایگاه ابوبكر را ببین كجا است تا بدانی آیا میان پایگاه این دو برابری و میان موقعیت آن دو هماهنگی وجود دارد؟ اگر ابوبكر در پیامبری شریك رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود و فضیلت نبوت را به او نیز داده بودند و قریش و عرب همان گونه كه محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را می طلبیدند در طلب ابوبكر بودند، «جاحظ» می توانست چنان سخن بگوید، ولی وقتی می نگریم، او از همه مسلمانان كم دل تر بوده و كمتر از همگان به عرب ها گزند رسانیده و هرگز نه تیری انداخته و نه شمشیری كشیده و نه خونی ریخته و خود یكی از دنباله روهای نامعروف و غیرمشهور بوده است كه نه او در طلب كسی برآمده و نه كسی در طلب او بوده، در این حال، چگونه می توان مقام و منزلت او را در كنار مقام و منزلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نهاد؟

عبدالرحمن پسر ابوبكر كه در روز احد با مشركان بیرون آمده بود، همین كه ابوبكر او را دید، خشمناك برخاست و به اندازه یك وجب شمشیرش در كشید و آهنگ روبه رو شدن با او كرد و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت: ای ابوبكر! شمشیر را در نیام كن و ما را تنها با وجود خویش بهره مند گردان! این را ایشان فرمود: ما را با وجود خویش بهره مند گردان!، تنها برای این بود كه می دانست او مرد

ص: 131

جنگ و زد و خورد با پهلوانان نیست و اگر پای به میدان نهد كشته می شود!!(1)

هستند به سراغ ما بفرست! آنگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به خودشان نزدیك خود فرمود: هاشمیان برخیزید و حق قریش را كه خداوند به شما داده، در برابر باطل اینان یاری كنید، علی برخیز! حمزه برخیز! عبیده برخیز! و باز نمی بینی! پاداش را كه هند دختر عتبه در روز احد برای كسی نهاد؛ كه علی را كشد؟ زیرا وی و حمزه در روز بدر در كشتن پدرش شریك بودند، نشنیدی كه «هند» در رثاء قوم خود گوید:

«من از اندوه عتبه صبر ندارم - نیز از پدرم و عمویم و (پاره سینه ام) برادرم!»

«همان برادر كه مانند نور خورشید بود - به كشتن آنها ای علی! پشتم را شكستی!»(1)

و این از آن جهت بود كه علی (كرم الله وجهه) برادر وی ولیدبن عتبه را كشت و در قتل پدرش عتبه نیز شریك بود، اما عمویش شیبه را حمزه به تنهایی كشت و جبیربن مطعم به غلامش در روز احد گفت: اگر محمد یا علی یا حمزه را كشتی؛ آزاد هستی و او پاسخ داد: محمد را كه یارانش مواظبند، علی نیز درجنگ ها بسیار به اطراف خود می نگرد، ولی من حمزه را می كشم! این بود كه برای ایشان كمین نشست و با حربه ای كه به سوی او افكند، وی را به شهادت رساند.(2)

نزدیك كرد و بوسید و عمامة خود را بر سر وی نهاد و چند گام به دنبال ایشان رفت كه گویی وی را بدرود می گوید و آنگاه با دلی پریشان، چشم به راه نشست تا چه پیش آید و همچنان نیز او (صلی الله علیه و آله و سلم) دست به سوی آسمان و روی به سوی آن داشت و مسلمانان پیرامون آن، چنان خاموش و بی حركت بودند كه گویا مرغی بر سرشان نشسته تاگرد و خاك به هوا رفت و از لابه لای آن بانك «الله اكبر» برخاست و این هنگام دانستند كه علی، عمرو را كشته است، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز تكبیر گفت و مسلمانان نیز چنان تكبیری گفتند كه سپاهیان مشركان از پشت خندقشنیدند و همین بود كه حذیفه بن یمان گفت:؟ اگر فضیلت علی در كشتن عمرو در روز خندق را بر تمامی مسلمانان تقسیم كنند، به طور قطع همه آنان را وسعت بخشیده، فرا می گرفت و ابن عباس در تفسیر این آیه: «و خداوند (در این میدان) مؤمنان را از جنگ بی نیاز كرد.»(1) گفت: «بی نیازی از جنگ به وسیله علی بن ابیطالب (كرم الله وجهه) بود.»(2)

آشكار شد، زیرا مردم - از جمله عمر - گفتند: كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نمرده است! عثمان نیز گنگ شد و علی مخفی گردید و كارها رو به تزلزل رفت تا ابوبكر صدیق با همین آیه، در هنگامی كه از مسكن خود در «سنح»(1) بیامد، مشكل را حل كرد.(2)

این استدلال را «حلبی» نیز آورده و گفته است: هنگامی كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درگذشت، خردها پرید تا حدی كه از سختی اندوه، یكی به دیوانگی افتاد و دیگری زمین گیر شد و نتوانست تكان بخورد و سومی چنان گنگ شد كه نتوانست سخن بگوید و دیگری بستری شد و از بیماری جان سپرد، اما آنان كه از اندوه نزدیك بود دیوانه شوند: یكی از آنها عمر بود و آنان كه گنگ شدند: یكی از آنها عثمان بود كه نتوانست سخن بگوید و آنان كه زمین گیر شدند و نمی توانستند تكان بخورند: یكی از آنها علی (كرم الله وجهه) بود؛ عبدالله بن انیس نیز از دردمندی بستری گردید و از اندوه و بیماری درگذشت و از همه آنها پایدارتر ابوبكر صدیق بود تا آنجا كه می نویسد: قرطبی گفته است: این بالاترین دلیل بر كمال شجاعت صدیق است.(3)

نزدیك تر از شجاعت و شهامت خلیفه خواهد بود!!

و تعجب است! كه این نویسنده و پیروانش تفاوتی را كه بین دو صفت - شجاعت و سخت دلی - هست ندیده اند؟ این تاری را كه از تنیده های عنكبوت هم سست تر است، جز این نمی توان گفت كه دست حیله و تزویر در هم بافته تا دشواری هایی را كه در آنجا یافته حل كند، این بود كه عمربن خطاب را از سر اندوه و دیوانه نمودند كه چنین چیزی بسیار از او دور خواهد بود، ولی این را به او بستند كه وی مرگ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را انكار كرد و آنان برای توجیه كار او جز این راهی ندیدند كه آن را از پریشانی وی برشمرند.(1) آنگاه علی (كرم الله وجهه) را زمین گیر قلمداد كردند تا برای سرپیچی او از بیعت با ابوبكر عذری بتراشند و عثمان را گنگ نمودند، چرا كه در گیر و دار سخنی به زیان نیاورد.

و نیز با این میزان، «عثمان بن عفان» از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دلیرتر خواهد بود، چرا كه ایشان (صلی الله علیه و آله و سلم) در مرگ یكی از دو دخترش - رقیه یا ام كلثوم كه یكی پس از دیگری به همسری عثمان درآمدند - اندوهگین بود و بر او می گریست و عثمان نه بر او و نه برای اینكه پیوند دامادیش با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) گسیخته می شد، دل می سوخت، به دلیل آن كه بنا بر خبر صحیح از «انس»، «در شب مرگ همسرش نیز، از آمیزش با برخی از زنانش باز نایستاد.»(1)

و بیش از همة این ها با آنچه بزرگان خودشان در علت یابی برای مرگ ابوبكر از زبان پسر عمر آورده اند، چه باید كرد؟ كه گفت: علت مرگ ابوبكر مرگ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود و پس از وی همچنان بدنش ضعیف می شد تا جان سپرد و نیز گفت: علت مرگ او اندوه وی بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود كه همواره وی را می گداخت تا درگذشت و به گزارش قرمانی: همچنان جسمش می كاهید تا جان به جان آفرین سپرد.(2)

و گویا این حدیث به نظر قرطبی و حلبی نرسیده، پس اگر این نیز در كنار سخن آن دو، درباره دلیری ابوبكر نهاده شود، او نیز مثل عبدالله بن انیس خواهد بود، چرا كه هر دو از اندوه بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مردند با آن كه هیچ كدام از آگاهان خبر نداده است كه كسی جز آن دو در اندوه مرگ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مرده باشد و این دلیل بر ضعف دل آن دو در برابر مصیبت است و بر این اساس اگر آن دو با ترازوی قرطبی سنجیده شود، بدون چون و چرا ترسوترین اصحاب بوده اند، البته در صورتی كه در آن ترازو چشمی باشد! گذشته از این گزافه گویی ها، در شجاعت خلیفه و برتر شمردن وی در دلاوری، این سخن نیز هست كه به ابن مسعود بسته اند: «اولین كسی كه با شمشیر خود در مكه اسلام را آشكار كرد، محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و ابوبكر و زبیر بن عوام بود.»(3) و نیز این سخن را به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بسته اند: «اگر ابوبكر صدیق نبود اسلام می رفت.»(4) .

ص: 138

است كه این مرد را بكشد؟ عمر، عرضه داشت: من و داخل شد، او پشتیبانی بر زمین نهاده بود، عمر گفت: ابوبكر برتر از من بود، بیرون شد و او را نكشت و گفت: دیدم پیشانیش را در برابر خدا به خاك نهاده، خوش نداشتم او را بكشم، پس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: كیست آن مرد را بكشد؟ علی (كرم الله وجهه) عرضه داشت: من، پس فرمود: اگر بتوانی وی را بیابی كه به تعقیب وی آمد، دید او بیرون رفته است كه به نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برگشت، عرضه داشتم: دیدم بیرون رفته بود، حضرت فرمود: اگر كشته می شد،دو نفر هم در میان امت من - از اول آنها تا آخر - اختلاف نمی كردند.»(1)

را با كشتن وی از میان بردارد و نیز خواست كه ویرا به مردم بشناساند، چون وقتی در كنار آن قوم - كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) میانشان بود - ایستاد، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آنچه در دل او القاء شده بود، را به زبان آورد تا به او بفهماند كه او خود را از همه آنها - حتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز - برتر یا نیكوتر می انگارد!!

علاوه بر این، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره او فرمود: در روی او اثرو چشم زخم ونشانه ای از شیطان است! و چه بدبختی است این كه در كنار محفلی می ایستد كه پیامبر بزرگ در صدر آن نشسته و آنگاه سلام نمی كند؟ و كدام شقاوتمندی است كه بی شرمانه، اندیشه پلید خود را كه در خاطرش گذشته، آشكارا بر زبان می راند؟ كه نه ملاحظه موقعیتش و نه ملاحظه سخنش و نه ملاحظه مخاطبش را می نماید؟!!

آری؛ بدین جهات بود كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمان به قتل او را صادر فرمود؛ و حضرت نیز «هیچ گاه از سر هوس سخن نمی گوید، بلكه تنها وحی است كه بر روی می شود.»(1)

ولی آن دو خلیفه، امر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را مخالفت كرده و علاوه بر این، عمر این را به دلائل خود افزوده كه ابوبكر بهتر از من بودو او را نگشت، آیا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) كه دستور به قتل او را داده، از هر دوی آنها بهتر نبود؟ آیا او خود قانون نماز را نگذارده و دستور به احترام آن را نداده بود؟ یا مگر ابوبكر و رفیقش سخنی كه از حضرت درباره آن مرد و رازهایش شنیدند را راست نشمردند؟! یا آن دو حقیقتاً به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ایمانی نداشتند؟!

برای دو خلیفه بهتر آن بود كه این بهانه هایی كه تباهیش آشكار است، را رها می كردندو برای كار خود عمل دلیل را می اوردند كه «ابونعیم» در حلیه یاد كرده و گفته: آن دو ترسیدند او را بكشند و یا به نقل «ثعالبی» در «ثمار القلوب» آن دو بیمناكانه از سوی مردك پا پس كشیدند، یعنی ترسیدند و اگر واقعاً می ترسیدند، چرا در كشتن داوطلب شدند و نگذاشتند تا نرفته است، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) كس دیگری را به این كار ماموریت دهد تا فرصت از دست نرفته بود.

وانگهی در اینجا چه خوب دلیلی برای آنان درست می شود كه بر دلیری و شجاعت خلیفه به دنبال دلیل می گردند، همانند: ابن حزم، سیوطی، قرطبی و محب طبری كه چشم بسته با هر وسیله ای او را دلیرترین مردم قلمداد می كنند؟! با این كه می بینند از سایه مردان در محرابشان می ترسد!

اضافه بر آن، آن مرد (ذوالثدیه) سابقه بدی نیز در نزد دو خلیفه داشت، زیرا روزی كه پیامبر غنیمت های هوازن را تقسیم می كرد، ذوالثدیه به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) عرضه داشت: «می بینم دادگرانه رفتار نمی كنی! در این گونه قسمت كردن خشنودی خدا در نظر گرفته نشده!، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خشم گرفت .

ص: 141

و فرمود: وای بر تو! اگر من دادگری نكنم، پس چه كسی دادگری نماید؟ عمر گفت: ای رسول خدا! آیا او را بكشم؟! فرمود: نه، از شور و غوغای این مرد گروهی بیرون می ایند كه از دین بدر می روند، چنان كه تیر از چله كمان به در رود و ایمان آنان از گرداگرد گردنشان نمی گذرد!!»(1)

جگر بریان شده استثمام می كردند و علتش آن بوده كه صدیق رازهای نبوت را كه به وی سپرده شده بود، نتوانست بر خویش هموار سازد.

در حدیث از ایشان آمده: «من از شما خدا را بهتر می شناسم و بیش از شما از او می هراسم . خداوند متعال خود خواسته او را ثابت نگه دارد، از جمال و جلال خود به او آموخته تا وی را نیرومند گردانیده كه در غیر این صورت، هیچ كس نمی تواند ذره ای از جلال و جمال او آگاهی یابد و صدیق در شناسایی این دو به آخرین مرحله رسیده، زیرا در خبر از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده: «هیچ چیز در سینه من ریخته نشده مگر این كه آن را در سینه ابوبكر ریختم.» و اگر جبرئیل (علیه السلام) مستقیماً خود آن را در سینه ابوبكر می ریخت، البته طاقت نمی آورد، چون باید كسی كه همانند وی است، رابطه فیض قرار گیرد، ولی چون آن را در سینه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ریخت و او از نوع بشر بود، پس فیض خداوند به صدیق با واسطة رابطی همانند خودش به او رسید تا با میانجی گری او توانست آن را حمل كند و با این همه قلب وی آتش گرفت.»(1)

«حكیم ترمذی» از زبان «بكربن عبدالله مزنی» گوید: «ابوبكر كه بر مردم برتری یافت به زیادی روزه و نماز نبود، بلكه برتری او بر دیگران به خاطر چیزی در دلش بود.»(2)

و گویند: در حدیث آمده: «ابوبكر به زیادتی روزه و نماز بر شما برتری نیافت، بلكه به چیزی برتری یافت كه در سینه اش نشانه ای بر جای نهاد.»(3)

«ابن عباس» گفته است: «مقصودش آن است كه آن كس از آفریدگان من، از من می هراسد كه جبروت و قدرت و عزت مرا شناخته باشد.»(1)

و نیز گفته اند: «تنها كسانی ازخدا می ترسند كه او را بزرگ داشته و هستی او را بهتر ازدیگران شناخته و چنان كه باید از او در بیم باشند و هر كه بهتر او را بشناسد، هراس او بیشتر خواهد بود!»(A)

در حدیث است: «هر كدام از شما خدا را بهتر بشناسد، هراس او از وی بیشتر خواهد بود!»(2)

در خطبه «پیامبر» (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده: «به خدا سوگند! من از همه آنها خدا را بهتر می شناسم و هراس از او دردل من نیز بیش از همه آنها است!»(3)

در خطبه دیگری از او (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده «اگر آنچه را من می دانم، بدانید كم می خندید و بسیار می گریید.»(4)

«علی» (كرم الله وجهه) فرمود: «داناترین شما هراسناك ترین شماست.»(5)

و به همین علت است كه ایشان می فرماید: «من از همه شما خداشناس ترم و از شما خداترس ترهستم.»(6)

اینك چه زیباست توجه به خداترسی اولیاء مقربان درگاه خداوند متعال كه در عبادت خود را فانی ساخته اند كه پیشرو آنان، «علی» (كرم الله وجهه) است كه در دل تاریكی های شب برمی خاست، همچون مار گزیده به خود می پیچید و اندوهناكانه می گریست، آه می كشید و زمزمه ای بر زبان می راند كه حاكی از كمال بیم و هراس ایشان بود با این كه بنا به نقل پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) علی (كرم الله وجهه) تقسیم كننده بهشت و دوزخ است، (7) آن وقت ایشان را می نگری كه هر شب چند بار از هوش می رفت، ولی نه از او و نه از دیگران هیچ بوی جگر بریان شده استشمام نكرد.

پیش رود، خداوند با بیان خودش، خودش را ضایع و خرد می كند، چرا كه وقتی در خوف از خدا با حیله گری و تزویر پیش می روند و به بیاناتی كاذب و ساختگی دست می زنند، گفتاری را می گویند كه خود دلیل بر كذب و دروغ آنها خواهد بود و آن اختلاط بین خوف از خدا با سوز جگر است كه اگر آثار عبادت فراوانم سوز جگر باشد، باید وقتی كسی در اطاق و خانة پیامبری قدم گذارد نخست بوی جگر سوخته استثمام كند و بعد عرض سلام و احوال پرسی نماید، چون پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نخستین ویژگی كه دارد و هرگز از آن جدا نمی شود، خوف از خدا است، در حالی كه هیچ كس در تاریخ درباره هیچ یك از پیامبران چنین اخباری را نقل نكرده است.

سخن می گویید، مبادا بی آن كه بدانید این شیوه، كارهایتان را به هدر دهد.»(1) - (2)

این بوده كه چون به دشنام می پرداخته ناموس و آبرو و پدر و مادر و نسب طرف را به بدی یاد می كرده، ولی این گونه ترفندها نیز سودی برای صاحب آن در طرفداری از ابوبكر ندارد، زیرا خود نشان دهنده زشت ترین نمونه های دشنام گویی است و مستلزم آن است كه وی زنان و مردان را در معرض اتهام درآورده و پلیدی را نشر داده است، چنانچه از عبارتی كه در «خصایص الكبری» می بینیم برمی آید، دشنام گویی كه میان عقیل و ابوبكر در برابر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) انجام گرفته در آخرین روزهای زندگی ایشان (صلی الله علیه و آله و سلم) تحقق یافته است.(1)

نمونه دیگر: «از موارد دشنام گوی بودن وی كه دشنام گفتن به مسلمان نیز فسق است.»(2) آوردیم كه در پاسخ كسی كه در زمینه «قدر و تقدیر» از وی پرسش كرد، گفت: ای پسر زن گندیده!(3) دیگر این است كه به عمر گفت: ابن خطاب! مادرت به عزایت نشیند و داغت بر دلش بماند! و این را هنگامی گفت كه انصار خواستار بودند مردی بر آنان سرپرستی دهد كه از اسامه سالخورده تر باشد كه ابوبكر ریش عمر را گرفت و گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) او را به كار گماشته و تو به منم فرمان می دهی كه او را بر كنار سازم!(4)

البته این سخن وی از دو جهت بی اساس است: یكی این كه: كسی از برگماشتگان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را كه نباید بر كنار كرد فقط خلیفه اوست و بس كه در این مورد اظهار نظر و اجرای سلیقه جایگاهی ندارد، همچنان كه در احكام و سننی كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای دیگری نهاده، در آن حق دخالت نخواهد بود، زیرا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) جانشین خود را در روزی كه برگماشت به فرمان خداوند بود كه او را تا پایان زندگی وی سرپرست برای همه جهانیان گردانید، همان گونه كه دستورهای جهانی بر او آورد تا پایان روزگار آن را به كار بندند، ولی این غیر از نصب فرماندهان سپاه و كارگزاران است، زیرا حضرت آنان را به مصلحت وقت با اطمینان خاطر به كار می گماشت، اما زمانی كه شرایطی به وجود می آمد كه مصلحت پایان می یافت یا فردی شایستگی خود را از دست می داد، در این صورت سمت او را به دیگری انتقال می داد یا او را از كار بركنار می ساخت.

خلیفه ای كه پس از او (صلی الله علیه و آله و سلم) روی كار می آمد، همین شیوه را باید اجرا می كرد، زیرا وی نیز در .

ص: 147

جای او (صلی الله علیه و آله و سلم) نشسته است و حق بر گماشتن و بر كناركردن وزیر و بالا بردن را دارد، از همین جهت ابوبكر خودش خالدبن سعید را درگیر و دار با مرتدان، به فرماندهی بخش های خاوری شام فرستاد با آن كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) او را به كار در سرزمینی میان زمع و زبید تا مرز نجران یا به كار صدقات مذحج گماشته بود و تا هنگام وفات او (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز بر سر كار خود بود.

پس این كه خلیفه برای باقی گذاشتن او در منصب خویش اكتفا كرده، به این كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) این منصب را به او داده، درست نبوده، مگر این كه بگوید مصلحتی كه آن روز رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به جهت آن، اسامه را امارت داده هنوز باقی است و این هم نیازی به آن نداشت كه عمر را به باد دشنام بگیرد و نه ریش او را چنگ زند.

این كه درخواست انصار در بر كناری اسامه، تقلیدی از سوی خود خلیفه و دو رفیقش بود كه در روز سقیفه وی را به خاطر سال خوردگی و ریش سفیدیش جلو انداختند.(1) پس چه ایرادی مبر انصار بود كه بخواهند كسی سالخورده تر از اسامه به آنها فرماندهی كند؟ زیرا این توقع نیز با تقلید از برنامة خلافت عرضه شده بود، اگر منصوب شدن اسامه به دست رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) - برای پیشوایی - مانع از بر كنار كردن وی باشد، پس چرا كسی را كه او (صلی الله علیه و آله و سلم) برای خلافت خویش برگماشته بود - آن هم در حضور صد هزار تن یا بیشتر در غدیر خم و در بسیاری از جاهای دیگر - از كار بر كنار می كنند؟!، هر كس هم سخنی به انكار می گوید؛ به هیچ روی گوش نمی دهند و گفتار هیچ مخالفی برا نمی شنوند، مگر نبود كه در روز سقیفه، قیس همان گونه ریش عمر را گرفت كه بعداً ابوبكر در قضیه اسامه گرفت؟! و دیگران نیز به طرفداری «علی» (كرم الله وجهه) استدلال ها كردند و بازار گفتگو داغ شد؟، ولی آن كس را كه فرمان نبرند، اندیشه است!!

درشتی و تندی كشید كه خود وی در هنگام مرگش آرزو می كرد: ای كاش! چنین برخورد خشونت آمیز را در بازرسی خانه اش انجام نداده بود!! و اگر بردبار بود دستور نمی داد با هر كه در آن خانه است بجنگند،(1) و رسوایی بر رسوایی به بار آرند!!!

در «سیرة حلبی» آمده، «واقدی» می نویسد: «نزد ما ثابت است كه علی (كرم الله وجهه) خودش شبانه فاطمه (علیهاالسلام) را دفن كرد و بر ایشان نماز گزارد و عباس و فضل با او بودند و كسی دیگر را با خبر نساخت.»(1)

و به علت خشم فاطمه (علیهاالسلام) بود كه در آن روز اجازه نداد، عایشه دختر ابوبكر به خانه فاطمه (صلی الله علیه و آله و سلم) درآید تا چه رسد به پدرش - كه وقتی تصمیم گرفت وارد شود، اسماء مانع او شد و گفت: داخل مشو، او به ابوبكر شكایت كرد و گفت: این زن خثعمی میان ما و دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مانع می شود؛ ابوبكر بر در خانه ایستاد و گفت: اسماء! چه انگیزه ای تو را بر آن داشته كه مانع می شوی زنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در خانه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شوند؟ و برای فاطمه هودج عروسان را درست كرده ای؟

«اسما» گفت: «او خودش به من دستور داده كه هیچ كس را به خانة او راه ندهم و دستور داده: چنان چیزی را برای او بسازم!»(2)

هستی! پس ابوبكر جلو افتاد و بانگ به چهار تكبیر برداشته و بر ایشان نماز گزارد.»(1)

ولی پس از تحقیق روشن است كه این روایت از بافته های «عبدالله بن محمد قدامی مصیصی» است كه «ذهبی» آن را از گرفتاری های آفریده شده از دست او می داند و ابن عدی گفته: «حدیث او عامیانه و بی اساس است.»، ابن حبان گفته: «او اخبار را دستبرد می كند و شاید بیش از یكصد و پنجاه حدیث را دستبرد نموده است.»(A)

نشستند، فاطمه (علیهاالسلام) روی خویشرا به سوی دیوار برگرداند، بر ایشان سلام كردند، فاطمه (علیهاالسلام) پاسخ سلام نداد، ابوبكر به سخن پرداخت و گفت: ای حبیبة رسول خدا! به خدا سوگند! خویشاوندان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نزد من از خویشاوندان خودم محبوب ترند و تو نزد من از دخترم عایشه محبوب تر هستی و من دوست می داشتم، روزی كه پدرت درگذشت مرده بودم و بعد از او نمی ماندم، آیا گمان داری كه تو. را از رسیدن به حق خویش و سهم الارث از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) جلوگیری می كنم؟ جز این نبوده كه من از پدرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم، می گفت: ما ارث نمی گذاریم، آنچه از ما به جای مانده، صدقه است. فاطمه (علیهاالسلام) گفت: «مرا آگاه كنید كه اگر حدیثی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برای شما بازگویم، آن را می شناسید و به آن عمل می كنید؟ گفتند: آری، گفت: شما را به خدا سوگند می دهم! آیا از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نشنیدید كه می گفت: خشنودی فاطمه از خشنودی من و خشم فاطمه از خشم من است، پس هر كس دخترم فاطمه را دوست داشت، مرا دوست داشته و هر كس فاطمه را به خشم آورد، مرا به خشم آورده است؟ گفتند: آری، ما این را از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدیم!! گفت: پس من، خدا و فرشتگان او را گواه می گیرم كه شما مرا به خشم آوردید و خشنود نداشتید و من هرگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را ببینم شكایت شما را به او خواهم كرد، ابوبكر گفت: ای فاطمه! من به خدای تعالی از خشم او و خشم تو پناه می برم؛ زهرا (علیهاالسلام) می گفت: به خدا سوگند! در هر نماز كه می گذارم بر تو نفرین می كنم، سپس ابوبكر گریان بیرون رفت، مردم گرد او را گرفتند و او به آنها گفت: هر مردی - با دل خوشی با خانواده اش - شب را در آغوش همسر خود به سر می برد و مرا با نگرانی هایی كه دارم رها می كند، مرا نیازی به بیعت شما نیست، بیعت خود را با من ندیده گیرید!»(1)

به ویژه كه گفتگوهای پنهانی و كشمكش ها و گله مندی ها به درازا كشید و خشم ها سخت گردید، به حدی كه كار فاطمه (علیهاالسلام) را به آنجا رساند كه سفارش كرد ابوبكر بر وی نماز نخواند و آنگاه كه آمد و حق خویش را از او طلب كند و به طرفداری از بستگان خود استدلال می كرد، از وی پرسید: ابوبكر! اگر تو از دنیا رفتی، وارثت كیست؟ گفت: خانواده و فرزندانم: گفت: پس چرا ما از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ارث نبریم؟(1)

چون با بهانه ای كه برای او آورد، او را از رسیدن به میراث پدرش بازداشت و حق وی را كاهش داد و روگردانش ساخته، خود زمانم كار را به دست گرفت تا به چشم خویش حق كشی را بنگرد و فاطمه از پرهیزكاری وی ناامید گردید و كمی همراهان و ناتوانی را دید و گفت: به خدا سوگند! تو را نفرین خواهم كرد، ابوبكر گفت: به خدا سوگند! تو را دعا خواهم كرد، فاطمه گفت: به خدا سوگند! با تو هرگز سخن نخواهم گفت! ابوبكر گرفت: به خدا سوگند! هرگز از تو دوری نخواهم گزید!!

پس اگر مخالفت نكردن اصحاب با كار ابوبكر، دلیل بر حقانیت وی در رفتارش با فاطمه باشد، البته مخالفت نكردنشان با شكایت فاطمه نیز، دلیل بر حقانیت وی در برابر ابوبكر است. در نتیجه امتیازات هر دو طرف یكسان است و در مقابل هم ساقط می گردند. تنها، اصل قانون خداوند در زمینة ارث باقی می ماند كه بر ما و شما بایسته و شایسته است به كار بسته شود اما متاسفانه متروك ماند!

پاسخ: این كه این شیوه نیز، نه دلیل بر آن است كه ایشان ستم نكرده است و نه دلیل بر آن است كه عدالت و دادگری را مراعات كرده است. زیرا نیرنگ ستمكار و هوشمندی نیرنگ باز، اگر ورزیده باشد او را بر آن می دارد كه همچون ستمدیدگان سخن گوید و مانند دادخواهان از خود خواری نشان دهد و به گونه دوستداران مهربانی كند و همچون حق طلبان خود را طرف دشمنی جلوه دهد.

چگونه مخالفت نكردن صحابه را با ابوبكر، دلیلی قاطع و نشانه ای آشكار بر حقانیت او گرفته اید با آن كه گمان می كنید عمر بالای منبرگفت: «دو متعه در روزگار رسول خداا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود: متعه حج و متعه نساء كه من آن دو را ممنوع می سازم و انجام دهندة آن را به كیفر می رسانم.»(1) و كسی را نیز نیافتند كه سخن وی را انكار كند و ریشه منع او را زشت شمارد و او را در این زمینه نادرستكار بخواند و حتی از سر استفهام یا شگفتی سخنی بر زبان آرد؟!

چگونه مخالفت نكردن صحابه را دلیل حقانیت وی می آورید با آن كه عمر خود در روز سقیفه حاضر بود و همان جا این سخن از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به میان آمد كه امامان باید از قریش باشند.(2) و س از آن كه زخم خورد، هنگام درد دل گفت: اگر سالم زنده بود در سپردن خلافت به او هیچ تردیدی نداشتم.(3) با آن كه خود در شایستگی هر یك از شش نفری كه آنان را اعضای شورا تعیین كرد، برای سمت خلافت اظهار تردید كرد و آنگاه سالم بردة زنی از انصار بود كه وی را آزاد كرد و زمانی كه سالم درگذشت، میراث وی به آن زن رسید، ولی هیچ كس بر آن سخن عمر اعتراضی نكرد و هیچ انسان گوینده ای با او مقابله ای نكرد تا تضادی بیابد و به شگفت بیاید!!(4) .

ص: 154

و برای چارپایانتان.»(1)

در اینجا دو واژه «فاكهه» - میوه - و «اب» - چراگاه » ذكر شده، زیرا خداوند پاك احسان خود را به مردم به عنوان «میوه» گوشزد می كند تا آن كه خودشان بخورند و «اب» را برای چرانیدن چارپایانشان یادآور می شود و فهمیده می شود كه خوراكی انسان و حیوان از بدیهیات علوم است.

«ابوالقاسم بغوی» از زبان «ابن ابی ملیكه» گوید: «از ابوبكر درباره یك آیه پرسش كردند و او گفت: كدام زمین مرا در خود می گنجاند؟ و كدام آسمان چنان چیزی سر من سایه می افكند؟ زمانی كه درباره كتاب خدا چیزی گویم كه خداوند آن را اراده نكرده باشد!»(2)

«ابوعبیده» از «ابراهیم تیمی» گزارش كرده كه: «از ابوبكر درباره این سخن «فاكهه و ابا» سؤالی كردند. او گفت: كدام آسمانی است كه بر من سایه افكند و كدام زمین است كه مرا بر می دارد؟ اگر چیزی كه نمی دانم درست است درباره قرآن بر زبان آورم.»(A)

«قرطبی» كلام وی را این گونه گفته: «كدام آسمان مرا در سایة خویش می گیرد و كدام زمین مرا در بر می دارد و كجا بروم؟ و چه كنم؟ هرگاه در حرفی از كتاب چیزی گویم، به غیر از آنچه خداوند تبارك و تعالی اراده كرده است.»(B)

بیزارند. چنان می بینیم كه «كلاله» بستگان بیرون از میان فرزندان و پدر باشند. هنگامی كه عمر به جانشینی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نشست، گفت: من از خدا شرم دارم كه ابوبكر چیزی بگوید و آن را رد كنم.» گزارش فوق را بزرگان از علماء و مورخان از قبیل: «سعدبن منصور»، «عبدالرزاق»، «ابن ابی شیبه» و غیر آن ها نقل كرده اند.(1)

چگونه آیا تابستانی برای او پوشیده ماند؟ با آن كه گذشت.(1)

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همان فراز را برای شناختن «كلاله» بس می شمرد و باز چگونه این سخن از دیده وی پنهان ماند؟ با این كه فرمود: «اگر نمی دانستید از كسانی كه قرآن خدا را می شناسند بپرسید؟!»(1) و چرا نپرسید و نیاموخت و چرا به آنان روی نیاورد با این كه به ناچار می دانست كه آنان كیانند، روش ابوبكر چنین بوده كه احكام الهی مرزبندی شده و در بسته نیست و گویا به دریافت ها و بهره ها ساخت و پاخت ها بستگی دارد و بدین صورت برای هر كس میدان ادعا باز و مفتوح می گردد كه دین آن چیزی است كه من می فهمم، بدین جهت او می گفت: «اگر معنا، مطابق آن خواسته خداست، حرف خداست و اگر مخالف آن است، از من و از شیطان است!!» چنین گفتاری در دین بدون محك و میزان، آثار فجیع و مهلكی را به دنبال دارد كه بر احدی پوشیده نیست!

تصریح و اختیار استوار گردیده است و یزید باده گسار(1) كه زندگی نامه اش پر از برگ های سیاه و سراسر آن تیره ترین روزها برای مردمان است، جملگی از مجتهدان محسوب می گردند كه در راه دین اسلام به تلاش اعتقادی و عملی پرداخته اند و جمله برداشت های مخالف با قرآن و سنت را متكی به قرآن و پشتوانه های دینی می دانستند و برای ستم های كینه توزانه شان پاداش های نیكو را انتظار می كشند و در تایید گفتارمان به بیان «ابن حجر»(2) توجه كنید كه می نویسد: «گمان بر آن است كه یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در همه آن جنگ و كشمكش ها با یكدیگر به گونه ای با پشت گرمی به پشتوانه و تایید الهی به عنوان اجتهاد و تلاش در راه دین خدا پیش می رفتند و اگر چه به راه نادرست افتد پاداش نیكو می گیرد و هنگامی كه این برداشت برای تك تك از انبوه مردم به استواری پذیرفته شود، پذیرش آن درباره یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بس سزاوارتر است.»(3)

آفرین بر این دین! آفرین بر این دین! و به به كه چه مجتهدانی در راه خدا از میان توده محمدیان بسیار شده اند! تا جایی كه آشوب گران شام و مردم پست و بی خرد و فرومایگان این امت و سبك سران عرب و همه كسانی كه در زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با هم در مخالفت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هم دست شدند و زادگان طلق، همه را مجتهد به شمار می آورد!! و به گونه ای برای تباهی ها و فسادهای ضددینی خود، از سوی خداوند، پشتوانه پیدا كرده اند!!

زهی زهی، بر آنان كه جامه اجتهاد و تلاش در راه خدا را، به نادرست بر تن كسانی می پوشانند كه مجسمه های تباهی و فسادند و كشندگان بر گزیدگان و نیكان و تاخت آوران بر آیین اسلام و بر آستان پاك پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و بیرون شدگان از مرز قرآن و برنامه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، گروه بیدادگر و نافرمان، خود گرفتگان به بدكنشی و تبهكاری و كینه ورزان با تبار پاك پیامبر، آن هم در زیر درفش آزاد شده، پسر آزاد شده(4)، نفرین شده، پسر نفرین شده، به زبان بزرگ ترین پیامبران خواهند بود.(5)

«رسول خدا» (صلی الله علیه و آله و سلم) چگونه كشف حقیقت فرمود: «آسیب دین ما از سوی سه كس می باشد: .

ص: 159

«دانشمند تبهكار، پیشوای بیدادگر و مجتهدان نادان!»(1)

همین پیش داوری ها و پیش پردازی ها به عنوان مفاهیم دین و نوعی به بازی گرفتن معارف و حقایق دینی است كه همه آنها را به استمداد هوس ها و هواهای خود می كشانند و حقایق واقعی را نابود می سازند و در نتیجه بدكار و خوب كار، مفید و مضر، بیراهه و به راهه را با یك نظر می نگرند و با لاف های میان تهی و برداشت های كم خردانه، توده مردم را از راه راست گمراه می كنند؛ تبهكاری های بزرگی كه بر خداوند و پیامبر او (صلی الله علیه و آله و سلم) روا داشته شده را، در دیدة تودة دین داران، كوچك جلوه می دهند، «سخن بزرگی از دهانشان خارج می شود؛ آنها فقط دروغ می گویند!»(2)

نخستین كسی كه بدین گونه دروازه های تاویل و اجتهاد را گشود و با این دو دستاویز دامن تبهكاران را پاك نمایش داد و مردان بزه پیشه و بدكیش را یاری رساند خلیفه نخست بود كه با همین ساختگی، دامن خالد و پسر ولید را از چرك گناهان سهمناكشان شستشو دادو كیفری را كه می بایست به وی بچشاند از او دریغ داشت.

«ابونعیم» از «ابن مسعود» گزارش كرده كه گفت: «قرآن بر هفت حرف فرود آمده كه هیچ حرفی از آن نیست مگر پوسته ای عیان و لایه هایی نهان دارد و به راستی كه نزد علی بن ابوطالب (كرم الله وجهه) از پوسته برونی تا لایه نهایی آن وجود دارد.»(1)

و نیز «سیوطی» از زبان «ابابكربن عیاش» و او از «نصیربن سلیمان احمسی» و او از پدرش آورده است كه «علی» (كرم الله وجهه) فرمود: به خدا سوگند! هیچ آیه ای فرود نیامد مگر این كه دانستم درباره چه مطلبی فرود آمده و كجا فرود آمده. زیرا پروردگار من، به من قلبی دریابنده و زبانی پرسنده بخشیده است.»(2)

آن چیست كه خدا ندارد؟ و آن چیست كه در آستانه خدا نیست؟ و آن چیست كه خداوند آن را نمی شناسد؟

«ابوبكر» گفت: ای جهود! این سؤالات از كسانی است كه خود را پیروان آیین می پندارند و در نهان كافر و دشمنان هستند! ابوبكر و مسلمانان بر آن شدند كه آسیبی به یهودی برسانند!

«ابن عباس» گفت: با این مرد به طور عادلانه رفتار نكردید! ابوبكر گفت: مگر نشنیدی چه گفت: ابن عباس گفت: اگر پاسخ او را می دانید، بگویید و اگر نمی دانید، وی را نزد «علی» (كرم الله وجهه) ببرید تا پاسخ وی را دهد!، زیرا من تحقیقاً از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم، درباره علی بن ابیطالب (كرم الله وجهه) خدای را چنین خواند: «خدایا! دل او را هدایت كن! و زبان او را استوار دار!»(1)

«انس» گفت: ابوبكر و همراهان وی برخاستند؛ تا نزد علی بن ابیطالب حاضر گردیدند و درخواست اجازه ای نمودند تا نزد ایشان شرفیاب شوند. آنگاه ابوبكر گفت: ای اباالحسن! این یهودی سؤالات كسانی را نزد من آومرده كه خود را از پیروان آیین می پندارند و در نهاد دشمن هستند! علی (كرم الله وجهه) فرمود: یهودی! چه می گویی؟ گفت: من در مواردی از تو سؤالاتی دارم كه هیچ كس به جز پیامبر و یا كسی كه به دستور وی برای انجام سفارشاتش برگزیده نمی داند!، حضرت فرمود: اظهار نما! یهودی همان سؤالات را بازگو كرد: علی (كرم الله وجهه) فرمود: آنچه خداوند نمی شناسد، درستی گفتار شما است، ای گروه یهود! كه می گویید: «عزیز پسر خدا است.»(2) با اینكه خداوند فرزندی برای خود نمی شناسد! این هم كه می گویی: «مرا از آنچه در آستان خدا نیست آگاه ساز! بدان كه در آستان او ستمی بر بندگان نیست.» چنانچه می فرماید: «پروردگارت به احدی ستم نمی كند.»(3)

و اینكه می گویی: مرا از آنچه خدا ندارد آگاه كن! بدان كه: «او همتا و انباز ندارد!»(4) یهودی گفت: گواهی می دهم! كه حقیقتاً جز خدای یگانه نیست و محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) رسول خدا است و البته تو كسی هستی كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برای انجام سفارشاتش پس از مرگ برگماشته است!، ابوبكر و مسلمانان به علی (كرم الله وجهه) گفتند: «ای گشایشگر رنج ها و سختی ها!»(5) .

ص: 162

دوزخ به من باز گوی تا از جایگاه خود كناره گیری كنم و به جایگاه تو گرایش یابم!

«سلمان» گوید: ابوبكر به جای پاسخ نگاهی به معاذ و ابن مسعود افكند و راس الجالوت روی به یاران خویش كرده و با زبان ویژه خود به آنان گفت: ایشان پیامبر نیست! سلمان گفت: گروه مسلمانان بر من نگریستند و من به آنان گفتم: ای مردم! در پی مردی بفرستید كه اگر بالشتی برای او بنهید تا بر آن اتكاء كند، در میان پیروان توران براساس توراتشان و در میان گروندگان به انجیل با انجیلشان و در میان زبوریان با زبورشان و در میان قرآنیان با قرآنشان داوری كند، درون آیه را از برون آن و برون آن را از درونش می شناسد!

«معاذ» گفت: آنگاه من برخاستم و علی بن ابیطالب (كرم الله وجهه) را خواندم و ایشان را از خواست یهودیان و نصاری و آمدنشان آگاه ساختم و ایشان روی آورد تا در مسجد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نشست. ابن مسعود گفت: ما گویا پیراهن زبونی بر تن داشتیم تا علی بن ابیطالب (كرم الله وجهه) بیامد كه خداوند زبونی و خواری را از ما دور ساخت. علی (كرم الله وجهه) فرمود: هر چه می خواهی بپرس! كه اگر خداوند بخواهد، تو را از پاسخ آن آگاه خواهم ساخت!

«یهودی» گفت: من و تو در آستان خدا چیستیم؟ علی (كرم الله وجهه) فرمود: از خود بگویم كه من تاكنون در نزد خویش و در پیشگاه خداوند از گروندگان به او بوده ام و پس از این نمی دانم چه خواهد شد و از تو بگویم كه تاكنون چه در دل من و چه در آستان خداوند از ناگروندگان بوده ای و پس از این نمی دانم چه پیش آید.

«رأس الجالوت» گفت: چگونگی جایگاه خود را در بهشت و جایگاه مرا در دوزخ بر من بازگوی! تا از جایگاه خود كناره گیرم و به جایگاه تو روی آورم. علی (كرم اللهَ وجهه) فرمود: یهودی! من پاداش بهشت و كیفر دوزخ را ندیده ام تا به تو بشناسانم، ولی خداوند برای گروندگان به خویش، بهشت را و برای غیر آنها آتش را آماده كرده است و اگر تو - در زمینه ای از این - دو دل باشی، به راستی از سخن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سر پیچیده ای و در زمینة اسلام نیستی. یهودی گفت: خدا تو را بیامرزد! راست گفتی! زیرا تحقیقاً پیامبران، آنچه را می آورند خود باور داشتند و دیگران نیز اگر آن را راست شمارند، از گروندگانند و اگر از پذیرش آن سرباز زنند، از نماگروندگانند.

سپس گفت: مرا آگاه ساز كه آیا خدا را به دستیاری محمد یا محمد را از راه خدا شناختی؟ علی (كرم الله وجهه) فرمود: یهودی! من محمد را به یاری خداوند شناختم، نه خدا را از راه محمد شناخته باشم، زیرا محمد آفریده ای است كه هستی او مرز و اندازه ای ویژه دارد و بنده ای از بندگان خدا است كه خداوند او را بر گرفته و برای آفریدگانش برگزیده و چنانچه فرشتگان را در نهان از چگونگی فرمانبری آگاه می كند، به او آگاهی بخشیده و خود را به آنان بدین سان شناسانده كه نه

ص: 164

همانندی و نه چگونگی دارد، گفت: راست گفتی!، سپس گفت: مرا آگاه كن كه پروردگار «در» این گیتی یا «در» جهان دیگر است؟

«علی» (كرم الله وجهه) فرمود: تحقیقاً واژه «در» پیمانته است و هر چیز در این پیمانه گنجید، دارای مرز و اندازه خواهد بود، ولی او آنچه را در گیتی و در جهان دیگر است، می داند و عرش او در هوای آخرت بر همه دنیام و آخرت احاطه دارد و آن به منزله چراغی می ماند كه اگر كنده شود آن نتیز در هم می شكند و اگر آن را خارج سازی، آن جا در جای خود ایستایی پیدا نمی كند و گیتی در میان بازپسین جهان، به همین گونه است!

گفت: راست گفتی و سپس گفت: مرا آگاه ساز! كه آیا پروردگار، پدیده ها را با توانایی خویش برمی دارد یا چیزی هست كه او را حمل می كند؟ علی بن ابیطالب (كرم الله وجهه) فرمود: بلكه او خود بردارنده است، راس الجالوت پرسید: چگونه؟ با این كه تحقیقاً ما در تورات می یابیم: «و آن روز عرش پروردگارت را هشت فرشته بر فراز همة آنها حمل می كنند.»(1)، علی (كرم الله وجهه) فرمود: یهودی! تحقیقاً فرشتگان عرش را برمی دارند و خاك هوا را بر می دارد و خاك بر توانایی نهاده شده و این است كه خداوند متعال می فرماید: «از آن اوست آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین و آنچه میان آن دو و آنچه در زیر خاك (پنهان) است.»(2) یهودی گفت: راست گفتی! خدایت تو را بیامرزد!»(3)

روی می بینیم آن تعداد از كارهای عمر كه با دستور آشكار پیامبر مخالفت دارد، كمتر از آن علی است، ولی برای ابوبكر، هیچ دستور آشكاری نتوان یافت كه با آن مخالفت نموده باشد؟!

آیا گزاف و تندروی نیست كه گفته شود «نه ابوبكر، نه عمر و نه غیر آن دو، از بزرگ یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، برای پاسخ به هیچ پرسشی، به سراغ علی نمی آمدند! و روش در گفتار چنان است كه البته علی دانش را از ابوبكر فرا گرفته است.»(1)

آیا گزافه و تندروی نیست كه «ابن حجر» بگوید: «به راستی ابوبكر از بزرگ ترین كسانی بود كه اندیشه خود را برای دریافت دستور خدا به كوشش واداشته و بلكه بدون چون و چرا از همه یاران پیامبر داناتر بوده است!»(2)

آیا گزافه و تندروی نیست كه بگویند: «به راستی ابوبكر در میان یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از همه داناتر و هوشمنهدتر و آگهی او به سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بیشتر بوده، چنانچه یاران حضرت در بسیاری موارد به اندیشة او برمی گشتند و بر آنان به واسطه نقل سنت ها از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آشكار می گشت كه همواره آنها را در بر داشت و در زمان نیاز به آن ها كه نزد دیگران نبود كه او به استحضار می رساند و چگونه چنین نباشد با آن كه از آغاز بعثت پیامبر تا هنگامی كه درگذشت، بر همراهی با ایشان مواظبت داشته است!»(3)

آیا گزافه تو تندروی نیست؛ كه به پاك ترین پیامبران (صلی الله علیه و آله و سلم) بسته اند كه گفته است: «خداوند هیچ چیز در سینه من نریخت، مگر این كه آن را در سینة ابابكر ریختم.»(4)

آیا گزافه و تندروی نیست كه از زبان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گزارش كرده اند كه گفته است: «در خواب دیدم كه گویی كاسه ای بزرگ و پر از شیر به من داده اند تا چندان از آن نوشیدم كه لبریز شدم و دیدم كه در رگ هایم میان گوشت و پوست روان گردید و با آشامیدن آن افزونی یافتم، پس آن را به ابوبكر دادم، گفتند: ای رسول خدا! این دانش است كه خداوند تو را بخشود تا چون از آن لبریز شدی و افزونی یافت، آن را به ابوبكر بخشیدی، او (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: البته درست گفتید!»(5)

آیا گزافه و تندروی نیست كه «ابن سعد» از زبان «پسر عمر» آورده كه چون از وی پرسیدند: «در روزگار رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) چه كسی در دین فتوا می داد؟ او گفت: ابوبكر و عمر بوده و به جز آن دو را .

ص: 166

نمی شناسم.»(1)

می باشد.» (1)

نیز فرمود: «علی گنج ور دانش من است.»(2)

نیز فرمود: «علی انبان (جامه دان) علم من است.»(3)

نیز فرمود: «داورترین امت من علی (كرم الله وجهه) است.»(4)

نیز فرمود: «حكمت بر ده جزء تقسیم شد و به علی (كرم الله وجهه) نه جزء از آن و به همه مردم یك جز (باقیمانده) عنایت گردید.»(5)

نیز فرمود: «من خانه حكمت و علی باب آن است.»(6)

نیز فرمود: «من خانه علم و علی باب آن است.»(7)

نیز فرمود: «من ترازوی دانش و علی دو كفه ترازو است.»(8)

نیز فرمود: «من ترازوی حكمت و علی زبانه آن است.»(9)

نیز فرمود: «من شهر (علم) و تو باب آن هستی و به مدینه جز از در ان نمی توان ورود یافت!»(10)

نیز فرمود: «من شهر فقه و علی باب آن است.»(11)

شما ای پژوهشگر! از روی انصاف به قضاوت بنشین! آیا با وجود این همه روایات كه علماء .

ص: 168

بزرگ اهل سنت نقل كرده و همه آنها نزد عامه مردم محترم و مورد پذیرش هستند، احدی پیدا می شود كه به موازات علم علی (كرم الله وجهه) عالم باشد؟ یا هم ردیف و نظیر او باشد؟! یا اندكی به عظمت علمی ایشان نزدیك باشد؟!

علاوه بر این، چه به جاست كه در این قضاوت، به كلمات دختر ابوبكر توجه كنی كه «عایشه» گفت: «علی عالم ترین مردم به سنت بود.»(1)

البته درباره علم گسترده «علی» (كرم الله وجهه) روایات زیادی از «عمر» (رضی الله عنه) خلیفه دوم نقل شده كه در كتاب «علی» (كرم الله وجهه) از دیدگاه خلفای سه گانه نقل خواهد شد.

از حیله ورزی دقیق و حساب شده بود كه اندیشه امت را از این باز دارد تا نپرسند، جانشین پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) كیست؟ تا ابوبكر حاضر گردد، زیرا وی در آن هنگام در بیرون مدینه در «سنج» بود.(1) چرا كه ساخت و پاخت ها در نهان انجام می گرفت.

آیا نمی نگری كه بسیاری از مشهوران قوم و این دار و دسته برای سر باز زدن عمر از پذیرش مرگ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، بهانه هایی تراشیدند؟! تا كسی وی را نادان نشمارد، نمونه ها: یكی می نویسد: «این واكنش از شوریدگی مغز و آشفتگی دل عمر بوده كه رویدادهای آشكار را به فراموشی سپرده است.»(2)

دیگر چنین دستاویز درست كرده: «كه با درگذشت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سختی اندوه، اندیشه عمر را ناچیز گردانید تا آن جا كه می گفت: به خدا او نمرده، بلكه به سوی پروردگار ش رفته است!»(3)

داد، بدون این كه از پاسخ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آگاهی یافته باشد.(1)

گفتنی است «ابن جر» با گفتار نیم بند و سربسته و مزورانه خود، افراد ساده لوح را گمراه می سازد، ولی دیدگاه كاوشگران در نهایت، شماره كارهایش را در دست دارد! و اجازه خلط حقیقت با تزویر را به او نمی دهد!

فاقد هرگونه سند و اعتبار است.

دیگر این كه: با اغماض از اعتبار سندیت آن، نهایت نكته ای كه از آن خبر استفاده می شود، این است كه ابوبكر دو حدیث از ناحیه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آورده است؛ آن هم با اهمال و مبهم گویی و اغماض از اشكالاتی كه در آن ها هست كه چشم بسته تیری به تاریكی زده و خواسته خود را به تاخت و تاز بیندازد و با این دستاویز ابوبكر را داناترین اصحاب تلقی كند، آن هم از كسانی كه در آنجا نبوده یا آن دو حدیث را می دانسته، ولی در آن هنگام در یاد نداشته اند - ولی با گذشت از همه اینها، چه باید گفت: درباره كسانی كه هزاران از احادیث را فراهم آورده و گزارش می كنند كه ابوبكر بیشتر آنها یا هیچ یكم از آنها را گزارش نكرده است؛ و با این حال، هیچ كس از آنها را نیز، از همه یاران پیامبر داناتر یا دست كم از ابوبكر آگاه تر، قلمداد نكرده اند؟!

مگر ایشان همان كسی نیست كه درباره «اب» و «كلاله» و «بهره دنیوی مادر بزرگ و پدری و مادری از میراث نواده» و غیر آن اندیشه های ناسنجیده داشته است؟!، مگر ایشان آن كسی نیست كه سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را از افرادی همانند مغیره بن شعبه و محمدبن مسلمه و عبدالرحمن بن سهیل و دیگر مردمان ناچیز فرا می گرفت؟!

نیز فرمود: «در میان خانه تا منبر من گلزاری از گلزارهای بهشت است.»(1)

نیز فرمود: «از میان منبر تا خانه عایشه گلزاری از گلزارهای بهشت است.»(2)

نیز فرمود: «هر كس شادمان می شود كه در باغی از باغ های بهشت نماز بگزارد، در میان منبر و آرامگاه من نماز بگزارد!»(3)

«ابن ابی الحدید» می نویسد: «من می گویم: چگونه در جای به خاك سپردن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اختلاف داشتند، در حالی كه به آنان فرموده بود: مرا بر بسترم، در همین جای خانه ام، كنار آرامگاهم بگذارید و این بر لب قبر من است. و این تصریح در خانه خود، یعنی خانه عایشه است.»(4) و این حدیث را نیز ابن سعد، ابن منیع، حاكم، بیهقی، طبرانی در اواسط نیز نقل كرده اند.(5)

*****

(1) قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «ما بین حجراتی الی منبری روضه من ریاض الجنه» تاریخ بغداد، خطیب بغدادی: 360/3، كنزالعمال، متقی هندی: 254/6، شرح نووی بر صحیح مسلم در حاشیه ارشاد: 103/6.

(2) قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «ما بین المنبر و بیت عایشه روضه من ریاض الجنه» ارشاد الساری، سطلانی نووی: 413/4، وفاء الوفاء، سمهودی: 303/1.

(3) قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «من سره ان یصلی فی روضه من ریاض الجنه، فلیصل بین قبری و منبری» كنزالعمال، متقی هندی: 254/6.

(4) شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، 193/3.

(5) الخصایص الكبری، حافظ سیوطی: 276/2.

ص: 175

(3) «اگر زندگان بر میت بگیرند، آب جوشان دوزخ بر وی ریخته می شود!»

(2) «داغی دوزخ بر پیروان من از گرمای گرمابه بیش نیست.»

حدیث هایی نكوهیده دارد و احمد گفته است: به گمانم وی كاستی حدیث ها را پنهان می داشته و آنها را دگرگون می نموده است و ابوزرعه گفته است: گزارش وی ناپسند است و چیزی از زبان وی نشاید بازگو كرد و بخاری گفته است: حدیث وی نكوهیده است، بدین خاطر او را ترك كرده اند و ابن حبان گفته است: در گزارش های او سخنان ناپسند راه یافته و از این رو روا نیست آن را پشتوانه بگیریم و صالح جزره گفته است: نكوهیده و اندك خرد است و ابواحمد حاكم گفته است: گزارش وی استوار نیست.(1)

(3) «شرح بن عاهان»: ابن عدی و ابن حبان گفته اند: سخن وی را نشاید پشتوانه گرفت و دیگران گفته اند: از زبان عقبه حدیث هایی نكوهیده باز گفته و او و عقبه را سزاوار پیروی نباید دانست، دیگران گفته اند: گزارش هایی را كه تنها او آورده باید رها كرد.(2)

«ابن جوزی» نیز در «الموضاعات» حدیث یاد شده را با همین دو سند آورده و گفته است: این حدیث درست نیست؛ كه از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بدانیم، زیرا اولین واسطه سند زكریابن یحیی است كه از دروغ پردازان بوده و به گفته ابن عدی، از نزد خود حدیث می ساخته است و در سند دوم نیز عبدالله بن واقد است؛ كه احمد و یحیی گفته اند: سخن وی ارزش ندارد و نسایی گوید: وی متروك الحدیث شناخته شده و ابن حبان گفته است: بر شیرازة دفترهایش داغ ننگ چسبانیدم، بنابراین استدلال به گفتارش باطل است.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم، می گفت: آفتاب بر هیچ كس بهتر از عمر نتابید!»(1)

«ذهبی» در تلخیص مستدرك دنباله این گزارش را گرفته و گفته: «می گویم: این عبدالله راوی حدیث را، نكوهیده می شمارند و در پیرامون عبدالرحمن نیز سخن ها گفته اند و این حدیث به بافته ها می ماند و می نویسد: این خبر را عبدالله بن داود خرمافروش گزارش كرده و او از كسانی است كه با كیش بد و ناشایست نابود شده و عبدالرحمن برادر زاده محمد منكدر نیز شناخته نیست و از حدیث وی پیروی نباید كرد.»(2)

«عبدالله بن داود خرمافروش»، :كسی است كه به گفته بخاری در او عیب و ایراد هست و ابوحاتم گفته است: در كار خود استوار و نیرومند نیست و گزارش های او نكوهیده است و حاكم ابواحمد گفته است: در نزد حدیث خوانان به استواری شناخته نشده، نسایی گفته است: نكوهیده است و ابن حبان گفته است: گزارش های بسیار ناپسندیده ای دارد و گزارش های نكوهیده را از زبان كسانی كه آوازه ای دارند بازگو می كند و جایز نیست كه حدیث وی را پشتوانه گیریم و دارقطنی نیز او را نكوهیده شمرده است.»(3)

اما عبدالرحمن: «یحیی بن معین گفت: من كسی را به نام عبدالرحمن نمی شناسم و هنگامی كه ابراهیم بن جنید این حدیث را بر وی خواند، یحیی گفت: عبدالرحمن را نمی شناسم و حدیث را ناشناخته و نكوهیده شمرد، (4) وضعیت با چنین كیفیت بود تا در سدة هشتم علامه حریفیش بیامدن و در كتاب خود داستانی ساختگی را در برتری علی (كرم الله وجهه) و ابوبكر و فضیلت ابوبكر را از زبان علی (كرم الله وجهه) برشمرد، بدین صورت: ابوهریره گفت: «ابوبكر صدیق و علی بن ابیطالب (كرم الله وجهه) روزی به قصد خانه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شدند؛ علی (كرم الله وجهه) به ابی بكر گفت: تو مقدم شو! و نخستین كسی باش كه در را می كوبد: و در این باره نیز پافشاری كرد، ولی ابوبكر گفت: علی! تو پیش بیفت، علی (كرم الله وجهه) فرمود: من چنان نیست كه مقدم شوم بر مردی كه از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم در حق او می فرمود: خورشید نتابید و غروب نكرد بعد از من، بر مردی كه از ابی بكر صدیق با فضیلت تر باشد!!، آنگاه ابوبكر گفت: من چنان نیستم كه مقدم شوم بر مردی كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در حق او فرمود: بهترین زنان (فاطمه) را به بهترین مردان دادم! تا پایان داستان كه در آن، شش برتری و برجستگی برای ابوبكر به زبان علی (كرم الله وجهه) و به همین گونه از زبان ابوبكر برای علی (كرم الله وجهه) .

ص: 180

برشمرده كه هیچ فرازی از آن را سیوطی در حدیث های ابوبكر نیاورده با آن كه ایشان همواره در صدمد زیاد جلوه دادن احادیث ابوبكر بوده است.»(1)

كه آن را در آتش جهنم، گرم و سوزان كرداه و با آن صورت ها و پهلوها و پشت هایشان را داغ می كنند.»(1)

«و در آن هنگام كه دوزخ شعله ور گردد.» (2) «و جهنم برای هر بیننده ای آشكار می گردد.»(3) «شراره هایی از خود پرتاب می كند، مانند یك كاخ! گویی (در سرعت و كثرت) همچون شتران زرد رنگی هستند (كه به هر سو پراكنده می شدند)»(4) «شعله های سوزان آتش است، دست و پا و پوست سر را می كند و می برد.»(5) «در آن روز كه در آتش دوزخ به صورتشاتن كشیده می شوند (و به آنها گفته می شود) بچشید آتش دوزخ را.»(6) «و تو چه می دانی سقر چیست؟ (آتش است كه) نه چیزی را باقی می گذارد و نه چیزی را رها می سازد، پوست تن را به كلی دگرگون می كند، نوزده نفر (از فرشتگان عذاب) بر آن گمارده شده اند.»(7) «مسلماً درخت زقوم غذای گنهكاران است، همانند فلزهای گداخته در شكم ها می جوشد، جوششی همانند آب سوزان»(8) (به آنان) بگو: آتش دوزخ از این هم گرم تر است! اگر می دانستید.»(9) و در آنجا كه خورندگان دارایی های پدر مردگان را بیم می دهد: می فرماید: «آنان تنها آتش می خورند و به زودی در شعله های آتش (دوزخ) می سوزند.»(10) و مثل بسیاری از امثال این سخنان جای دو دلی باقی نمی گذارد كه همه گروه ها در برابر آن یكسانند و خطاب این آیات به امت مرحومه ای است و خواستار است پرورش آنان را از نیكویی بیشتری برخوردار سازد، زیرا این فرازها مردان شایسته را به گریه می اندازد و دل پرهیزگاران را به دردت می آورد و سرشك از دیده دوستان خدا روان می دارد و سرور آزادگان علی بن ابیطالب را به روزی می نشاند كه در دل شب سیاه همچون مار گزیده به خویش بپیچد و موی چهره خویش به دست گیرد، اندوهناك بگرید و بگوید: پروردگارا! پروردگارا! و پس از آن كه زاری كند رو به گیتی آرد: كه آیا فریفته من شده ای؟! آیا آرزویت را نزد من می جویی؟ دور است! دور است! .

ص: 182

دیگری را بفریت كه من سه بار از تو بریده ام، زندگی تو كوتاه است و امجمنت ناچیز و آبرویت اندك، آه آه از كمی توشه و دوری سفر و سهمناكی راه؟!!(1)

گشود. اكنون جای آن هست كه راویان احادیث سنت كه از میان همینان احادیث ابوبكر را چه بسا نقل كرده اند، چه اندازه و چه تعداد فراوان، حتی هزاران حدیث از احادیث پیرامون سنت نبوی را گزارش می دهند؟!

(1) تقی پسر مخلد در مسند خود از طریق ابوهریزه تنها پنج هزار و سیصد و اندی حدیث آورده است،(1) با این كه ابوهریزه بیش از سه سال همراه با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نبود.

(2) احمدبن فرات كه یك میلیون و پانصد هزار حدیث نگاشت و از آن میان سیصد هزار كه در تفسیر قرآن و دستورهای آیین و سود رسانی ها بود را، گلچین كرد.(2)

(3) ابوحفص حرمه بن یحیی مصری صاحب شافعی است كه تنها از طریق ابن وهب یك صد هزار حدیث گزارش كرده است.(3)

(4) ابوبكر باغندی كه درباره سیصد هزار پرسش در زمینة حدیث های رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پاسخ می داده است.(4)

(5) حافظ روح بن عبادة قیسی كه بیش از صد هزار حدیث داشته است.(5)

(6) حافظ مسلم صاحب صحیح كه نزد وی نشان سیصد هزار حدیث شنیده شده را توان گرفت.(6)

(7) حافظ ابومحمد عبدان اهوازی كه صد هزار حدیث از بر داشته است.(7)

(8) حافظ ابوبكر ابن انباری كه سیصد هزار بیت از سروده های تازیان كه در خور گواه آوردن برای شیوه و گفتار قرآن است با یك صد و بیست تفسیر با اسناد آن را از بر داشته است.(8)

(9) حافظ ابوزرعه كه صد هزار و به گفتة برخی: هفتصد هزار حدیث را همانند حافظان سورة اخلاص، از بر می دانسته است.(9)

(10) حافظ ابن عقده كه درباره سیصد هزار حدیث از احادیث هاشمیان و خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، به .

ص: 184

پاسخ می پرداخته و دار قطنی آنها را از زبان وی باز گفته است.(1)

(2) حافظ ابوالعباس احمد پسر منصور شیرازی كه از طبرانی فقط سیصد هزار حدیث نگاشته است.(3)

(12) حافظ ابوداود سجستانی، پانصد هزار حدیث از احادیث پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را مكتوب نموده است.(4)

(13) عبدالله پسر پیشوای حنبلیان احمد، صد هزار و اندی حدیث از احادیث از پدرش شنیده است.(5)

(14) ثعلب بغدادی از قواریری یك صد هزار حدیث شنیده است.(6)

(15) ابوداود طیالسی یك صد هزار حدیث از بر دیكته (املاء) كرده است.(7)

(16) ابوبكر جهابی چهار صد هزار حدیث با سند و متن آن ها را از بر داشته و درباره ششصد هزار حدیث به گفتگو می نشسته و نزدیك به همین اندازه نیز گزارش هایی از گفتار و كردار شاگردان و از احادیثی كه سند وسایط آنها افتادگی دارد را از بر داشته است.(8)

(17) پیشوای حنبلیان احمد، نزد وی بیش از هفتصد و پنجاه هزار حدیث سراغ توان كرد.(9)

(18) حافظ ابوعبدالله ختلی پنجاه هزار حدیث را از بر گزارش می كرده است.(10)

(19) یحیی بن یمان عجلی از طریق سفیان، چهار هزار حدیث تنها در تفسیر قرآن از بر داشته است.(11)

(20) حافظ ابن ابی عاصم پس از نابود شدن نگاشته هایش، پنجاه هزار حدیث از بر گزارش می كرده است.(11) .

ص: 185

(21) حافظ ابوقلابه عبدالملك شصت هزار حدیث از بر گزارش كرده است.(1)

(22) ابوالعباس سراج هفتاد هزار مسئله برای مالك نگاشته است.(2)

(23) حافظ بن راهویه هفتاد هزار حدیث از بر دیكته می كرده است.(3)

(24) حافظ اسحاق حنظلی هفتاد هزار حدیث از بر داشته است.(4)

(25) اسحاق بن بهلول تنوخی پنجاه هزار حدیث از بر بازگو می كرده است.(5)

(26) محمد پسر عیسی طباع، نزدیك به چهل هزار حدیث از بر داشته است.(6)

(27) حافظ ابن شاهین پس از نابود شدن نگاشته هایش، بیست یا سی هزار حدیث از بر می نوشته است.(7)

(28) حافظ یزید بن هارون بیست و چهار هزار حدیث با سندهای آن از بر داشته است.(8)

اكنون با تامل بیندیشید، اسلامی كه زمینة دانشش به این پهناوری و برنامه ها و آیین هایش به این فراوانی و دانستنی ها و هنرهایش به این سرشاری است و پیامبری كه این ها، گفته ها و سیره و سنت شریفة او است و بزرگانی كه نگهبانان دانش و كیش اویند و پایگاهشان در این مرز است، پس آیا برز جانشین آن پاك ترین پیامبران واجب نیست؛ كه به جامه های دانش هایی آراسته باشد كه قرآن كریم و سنت پیامبر را باز می نمایند؟ و آیا واجب نیست كه گران بار دانستنی ها و نشانی هایی را بر دوش كشد؛ كه پایگاه جانشینی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیازمند آن است؟ آیا ممكن است حمل و انتقال این همه احادیث و علوم را فقط به وسیله یكصد و چهار حدیث بسنداه كرد؟ آیا با این اندازه ناچیز، كسانی را كه از همه سوی باید بمرخورداری یابند، می توان بی نیاز كرد؟ و آیا آن انبوه دانش های اسلامی را می تواند كسی به مردم ارائه دهد كه كار و روزگار و نشان و نمایانش این است؟ و سرگذشت و برنامه و نقل احادیثش آن است؟! .

ص: 186

نیستم، پس اگر راهی نیكو در پیش گرفتم یاریم دهید و اگر پرت افتادم مرا به راه راست آورید.»(1)

چنانچه می فرماید: «هیچ چیز از آنچه خداوند شما را دستور به انجام آن داده بود، رها نكردم مگر آن كه آنها را به شما فرمان دادم (تا به جای آرید) و هیچ چیزی را از آنچه از آن نهی نموده بود را، ترك نكردم مگر این كه شما را از آن اجتناب دادم.»(1)

ولی باز جای تعجب از خلیفه بود كه از یك سو دانستنی و علم هیچ در دست نداشت و از سوی دیگر، این سمت و جایگاه، چنان به وفور علم و دانش نیازمند است كه هیچ كس را در سراسر گیتی امكان رسیدن به عظمت آن نشاید، مگر این كه فردی را خداوند از ناحیه خود بر این مقام برگزیند! ولی در این وضعیت كه خلیفه در مخمصه افتاده و به ناچار باید راهی بگشاید، چنانچه گفته اند: «میمون بن مهران» گوید: «هرگاه كسانی كه با یكدیگر كشمكش داشتند بر ابوبكر وارد می شدند، اگر در قرآن چیزی در آن زمینه می یافت یا از سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چیزی می دانست كه به وسیله آن بتواند داوری كند، به داوری می پرداخت و اگر درمی ماند، بیرون رفته و از مسلمانان می پرسید و می گفت: من با چنین و چنان پیشامدی درگیرم. آیا شما در این باره داوری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را می دانید؟ آنگاه چه بسا گروهی پیرامون او گرد آمده و هر كدام داوری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را یادآور می شدند و ابوبكر می گفت: ستایش مر خدای را كه در این میان كسی نهاد كه سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ما را نگاه دارند. اگر در یافتن سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز می ماند، سران و نیكان مردم را فراهم می آورد و با ایشان مشورت می كرد و چون همگان در یك برداشت هم داستان می شدند، آن را شالودة داوری قرار می داد.»(2)

كه درون تهی از سنت است با این كه همه مردم، كاوش گر از سنت هستند! و تازه، این شیوة او بود كه از همه بپرسد و چگونه همین شیوه را درباره «ابا» و «كلاله» به كار نگرفت و فقط به نظر شخصی و رای خود عمل كرد؟!

در میان دادرسی هایی كه ابوبكر به انجام رسانید - گذشته از نمونه هایی كه نقل شده - به رویدادهایی برمی خوریم كه كمی مصادیق آن، در شناسایی اندازه دانش و درایت خلیفه ما را كفایت می كند.

این ها همه با برابری خرد و هوس و با آفریدن انگیزه های رستگاری در برابر نفس فرمان دهنده به بدی، در آدمی وجود دارد، پس از آن، یكی با نیكویی گزینش خود، به فرمان خداوند كار می كند و یكی با بدی گزینش، راه گناه را پیش می گیرد، چنانچه می فرماید: «از میان آنها عده ای بر خود ستم كردند و عده ای میانه رو بودند و گروهی به اذن خدا در نیكی ها پیشاهنگند.»(1)، «هر كس (در پرتو قرآن) هدایت یابد برای خود هدایت شده و هر كس گمراه گردد، به زیان خود گمراه می گردد.»(2)، «هر كس هدایت را پذیرد به نفع خود اوست و هر كس گمراهی را برگزیند، تنها به زیان خود گمراه می گردد.»(3)، «هر كس كار شایسته ای به جا آورد برای خود به جا آورده است و كسی كه كار بد می كند، به زیان خود اوست.»(4)، «كسی كه (به وسیلة آن، حق را) ببیند به سود خود اوست و كسی كه از دیدن آن چشم بپوشد به زیان خودش می باشد.»(5)، «بگو: اگر من گمراه شوم از ناحیة خود گمراه می شوم و اگر هدایت یابم به وسیله آنچه پروردگارم به من وحی می كند هدایت می یابم.»(6)، «اگر نیكی كنید به خودتان نیكی كردید و اگر بدی كنید باز هم به خود می كنید.»(7)، «پروردگار تو كسانی را كه از راه او گمراه شده اند بهتر می شناسد و (همچنین) هدایت یافتگان را از همه بهتر می شناسد.»(8)، «بگو: پروردگار من از همه بهتر می داند چه كسی (برنامة) هدایت آورده و چه كسی در گمراهی آشكار است!»(9)، «پس هر كس هم وزن ذره ای كار خیر انجام دهد، آن را می بیند و هر كس هم وزن ذره ای كار بد كرده آن را می نگرد.»(10)، «و اگر به مقدار سنگینی یك دانة خردل (كار نیك و بدی) باشد ما آن را حاضر می كنیم.»(11)، «امروز هر كس در برابر كاری كه انجام داده است پاداش داده می شود. امروز هیچ ظلمی نیست.»(12)، «پس چه گونه خواهند بود، هنگامی كه آنها را برای روزی .

ص: 191

كه شكی در آن نیست (روز رستاخیز) جمع كنیم و به هر كس آنچه (از اعمال برای خود) فراهم كرده، به طور كامل داده شود و به آنها ستم نخواهد شد.»(1)

و گناه سائل این بود كه پاسخ خلیه را آن گونه كه باید درنیافت!! كه بر وی خرده گرفت؟ كه اگر این چنین بود، معنا نداشت كه دست و پای خود را گم كند و شتاب زده بگوید: اگر كسی می بود می گفتم: اكنون تو را دشنام داده و بر كله ای بكوبد و آن را شكسته و خرد نماید یا برداشت این جانشین پیامبر از سرنوشت، تنها در همان مرزی بود كه فریاد توده هایی از پیروانش بازگوگر آن است و به اینجا می كشد كه بگوییم: همه كارهای ما آفریده خدا است؛ كه در این هنگام سخن آن خرده گیر به جا بود، خواه خلیفه او را دشنام دهد یا ندهد.....

و آنچه از دختر وی عایشه رسیده، گرایش به همین رای و برداشت دومی است؛ كه چون خواست از شوریدن خود بر «علی» (كرم الله وجهه) پوزش خواهد و چون او را سرزنش كردند كه چرا این گونه از پرده ای كه برای وی زده بودند بیرون شد و همچون زنان در روزگار نادانی - پیش از اسلام - بر خود نمایی برخواست و پاسخ داد: «سرنوشتی بود كه برای من برگزیدند.»(1)

هر چند سخن دیگری از وی آمده كه ما را سرگردان می سازد؛ كه «عروه» گزارش كرده: «هیچ گاه نشد عایشه از رهسپار شدنش به سوی جنگ جمل یاد آورد، مگر این كه چندان می گریست كه روسری اش تر می شد و می گفت: ای كاش! من نسیاً منسیاً بودم.»(2)

«سفیان ثوری» گوید: «نسیاً منسیاً» همان لخته خون پلیدی است كه هر ماه از زنان جدا می شود.(3) معلوم می شود كه عایشه گرچه ظاهراً قدر تحریفی را در كلامش گفت، اما با علم ارتكازی خود در عبارات اخیرش و با گریه های پیوسته اش حقیقت را آشكار كرده است و بر انتخاب بد از عذاب الهی بیمناك بوده است!! كه برخلاف تشخیص پدر عصیان الهی را مقدر خدا برشمرده بود و هیچ در انجام آن ناراحتی و اضطراب به خود راه نمی داد، ولی عایشه از یك سو به علل و اسباب كارها و از سوی دیگر به اختیار و انتخاب و تصمیم نظر می كرد و در همر روزگار بر آن پدیده و عذاب آن گریان و ترسان بود!

پذیرش و انجام آن وادار كرد و اكنون از ناحیه همه قربانی می كنم.»(1)

«شافعی» گوید: «به ما رسیده كه ابوبكر و عمر قربانی نمی كردند، از ترس این كه مبادا مردم به آنها اقتدا كنند و هر كس كه آنها را ببیند، گمان كند كه آن واجب است.»(2)

«شعبی» گوید: «ابوبكر و عمر درموسم حج حاضر شدند و قربانی نكردند.»(3)

آلودگی ها بپردازد و با آن سودمند افتد. پس از آن عمر گفت: نه! سوگند به آن كس كه جانم در دست او است، باید دست دیگرش را ببری. آنگاه ابوبكر گفت: تا دست دیگرش را بریدند!»

«قاسم پسر محمد» گوید: «ابوبكر خواست تا پس از آن كه یك دست و یك پای كسی را بریده بودند، پای دیگرش را ببرند و عمر گفت: بنابر سنت باید دست او را ببری!»(1)

كسانی كه با خدا و دستگاه او روی مخالفت نشان دهند، چنین می فرماید: «كیفر آنها كه با خدا و پیامبرش به جنگ برمی خیزند و اقدام به فساد در روی زمین می كنند، فقط این است كه اعدام شوند یا به دار آویخته گردند یا (چهار انشگت از) دست (راست) و پای (چپ) آنها، به عكس یكدیگر بریده شود و یا از سرزمین خود تبعید گردند. این رسوایی آنها در دنیاست و در آخرت مجازات عظیمی دارند.»(1)

و نیز گزارش صحیح از «پیامبر»(صلی الله علیه و آله و سلم) رسید كه مردم را از آدم سوزی پرهیز داد و فرمود: «جز پروردگار آتش كسی نیارد به آتش كیفر دهد.» و «جز خداوند نمی تواند برای كیفر دادن، آتش را به كارگیرد!» و فرمود: «كیفر دادن به آتش تنها در خور پروردگار آن است.»(2)

و نیز فرمود: «هر كه دینش را تبدیلكند (بگرداند)، وی را بكشید.»(3)

و نیز فرمود: «مسلمانی كه گواهی می دهد خداوندی جز خدای یگانه نیست و به راستی، محمد رسول اوست، خون وی را نمی توان ریخت، مگر به یكی از این سه انگیزه: با داشتن زن، زنا كند كه او سنگسار می شود و مردی كه خروج می كند تا با خدا و رسول او پیكار كند كه او نیز كشته می شود یا بر سر دار می رود یا از سرزمینش رانده و دور می گردد، سوم: آن كه كسی را بكشد كه در برابر او كشته می شود.»(4)

اما آنچه «علی» (كرم الله وجهه) با عبدالله بن سبا و یاران او انجام داد (در غلوگویی) آدم سوزی نبود، بلكه گودال هایی را بر آنها كند و از زیر آن هركدام را به دیگری راه داد، آنگاه در یكی از آنها هیزم آتش زد و دود در همه آنها راه یافت تا به گفتار عمار ذهنی همه آنها مردند و «عمربن دینار» نیز در این باره شعری سروده است.(5)

«مرگ هر جا خواهد آهنگ من می كند! - هر چه در دو گودال به سوی من نیاید!» .

ص: 196

«هرگاه كه هیزم و آتش برافروزند - آنجا مرگ را آماده می بینی كه نسیه هم نیست.»(1)

سازم تا با كسانی كه از اسلام بازگشته اند نبرد كند؛ من او را اسلحه و ستوری برای سواری دادم و سپس گزارش مشكل ساز به من رسید كه دشمن خدا به جان مردم افتاده، دارایی های مسلمانان و از كیش بازگشتگان راگرفته و هر كه با او ناسازگاری نموده، وی را كشته است. اینك تو با كسانی از مسلمانان كه همراه داری به سوی او برو تا او را بكشی یا دستگیر كنی و او را به نزد من آوری. طریفه به سوی او روانه شد و همین كه مردم به هم پیوستند، تیراندازی هایی در میانه افكنده شد و نجبه بن ابوالمیثاء به وسیله اصابت تیری كشته شد و چون فجاه پایداری مسلمانان را دید، به طریفه گفت: به خدا سوگند! تو برای این كار از من سزاوارتر نیستی. تو از سوی ابابكر فرمانروایی و من نیز از سوی او فرمانروایم. طریفه به او گفت: اگر راست گو هستی، اسلحه را بر زمین گذار تا با هم نزد ابابكر حاضر شویم. او پذیرفت و با وی به سوی ابابكر رفتند. همین كه نزد او رسیدند، وی فرمان داد: تا طریفه پسر حاجز با او به سوی بقیع بیرون شود و در آنجا وی را با آتش بسوزاند. طریفه او را به همان جا آورد كه برای درخواست باران به آنجا گرد می آمدند یا بر مردگان نماز می خواندند و آتش برافروخت و او را میان آتش افكند و به گفته طبری: «درجایی كه مردم مدینه نماز می گزاردند، آتش برای وی برافروخت و هیزم بسیار بر آن ریخت و سپس دست و پای او را بسته میان آتش افكند و به گفته ابن كثیر: دست های او را پشت گردنش بست و او را دست و پا بسته به میان آتش افكند و سوزاند.(1)

در حالی كه روایاتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گذشت كه عذاب با آتش تنها حق خداوند متعال است و بس!

می باشد و سوزاندن فجاه به خاطر تلاش در اندیشه و اجتهاد ابوبكر و عدم پذیرش توبه او بوده، چون او زندیق (كافر) بوده و توبه زندیق بنا بر گفتار صحیح تر پذیرفته نمی شود.»(1)

پس از او «قوشجی» به پشتیبانی از خلیفه آمده و می نویسد: «اینكه فجاه را به آتش سوزانده از لغزشی بوده كه در اجتهاد ابوبكر روی داده كه نظیر آن چه بسا برای مجتهدان زیاد است!!»(2)

بخوان و بخند یا گریه كن! زهی! زهی!، به اجتهاد و كوشش در اندیشه ای كه مقابل تصریح كتاب و سنت ایستاده، مقابله می كند و آفرین بر مجتهدی كه دین خدا را آشكارا مخالفت می نماید!!

ناسازگار دادند، دستور داده شد، آنان را در بند كنند، شبی سرد بود كه هیچ كس در برابر آن نمی توانست ایستادگی كند و هر چه می گذشت سردتر می شد، خالد جارچی را فرمان داد: تا بانگ برداشت: «اسیرانتان را در پوشش كامل گرم نگه دارید.»(1) ولی در زبان كنانیان واژه «ادفئوا» را با دستور «بكشید» برابر می دانستند و برداشت كردند كه فرمان به كشتن صادر شد كه آنها را كشتند و ضرار بن ازور، مالك را كشت و خالد كه فریاد را شنید بیرون آمد، در حالی كه سپاهیان همه را كشته بودند و او گفت: هنگامی كه خداوند خواهد، چنان است كه تیر درست بر نشانه نشیند، خالد زن مالك، ام تمیم را گرفت و ابوقتاده گفت: این كار تو است؟! خالد او را باز داشت و بر سر خشم آمده و گذشت.

و در «تاریخ ابوالفدا» آمده: «عبدالله بن عمر و ابوقتاده انصاری در آنجا بودند و در كار مالرك با خالد سخن می گفتند، گفتار آنان وی را ناخوش آمد و مالك گفت: خالد ما را به نزد ابوبكر بفرست تا او خود دربارة ما داوری كند، خالد گفت: خدا مرا رها نكند اگر دست از تو بردارم و ضرار بن ازور جلو آمده گردن وی را زد، عمر به ابوبكر گفت: تیغ خالد آشوب و ستم به همراه دارد و در این زمینه با وی سخن گفت و ابوبكر پاسخ داد: عمر! او - در بازگرداندن سخن خدا به جایی شایسته - لغزیده، زبانت را از گفتار در پیرامون خالد كوتاه كن، زیرا من شمشیری كه خداوند بر روی بدكیشان برهنه نموده است، را در نیام نمی كنم!!»

و طبق گفتار طبری و دیگران: «از سفارش های ابوبكر به سپاهیانش این بود: همین كه به خانه های مردم نزدیك شدید و بانگ نماز از آنجا شنیدید، دست از خاندان آن بردارید؛ تا بپرسید چه چیزی را ناپسند می دارند و اگر بانگ نماز نشنیدید؛ از هر سو بتازید و یغما كنید و بكشید و بسوزانید. یكی از كسانی كه گواهی داد: مالك از مسلمانان است، ابوقتاده حارث بن ربعی بود كه پس از آن با خدا پیمان بست، دیگر در هیچ جنگی با خالدبن ولید همراهی نكند و همواره به مردم می گفت: آنان را در زمانی كه شب قوم را فرا می گیرد در زیر تاریكی شب مراقبت كنید، ناگهان قوم دست به جنگ افزار بردند، ما گفتیم: ما مسلمانیم، آنان گفتند: ما هم مسلمانیم، گفتیم:؟ پس چرا اسلحه به دست گرفتید؟ گفتند: شما چرا جنگ افزار برداشته اید؟! ما گفتیم: اگر شما چنانچه می گویید مسلمانید جنگ افزار را بر زمین نهید كه جنگ افزار را بنهادند و آنگاه ما نماز گزاردیم و اینان هم با ما به نماز ایستادند و خالد همواره برای كشتن مالك این بهانه را می آورد كه در گفتگوهایش با وی گفته: «گمان نمی كنم دوست شما (پیامبر) جز چنین و چنان گفته باشد.» و او پاسخ »

ص: 200

داد: «مگر او را دوست خود نمی شماری؟»، آنگاه وی را پیش افكنده گردن او و یارانش را زد.

همین كه گزارش كشته شدن آنها به عمربن خطاب رسید، درباره آن نزد ابوبكر، به گفتگو پرداخت و سخن به درازا كشید و گفت: «دشمن خدا بر مردی مسلمان ستم كرد، او را كشت و زره پوش های گذشته، زنگ آهن بر آن نشانده و دستاری بر سر بسته بود كه چند تیر از میانه آن سر به در آورده و خودنمایی می كرد، همین كه به مسجد درآمد، عمر به سوی او برخاست و تیرها را از كلاه وی بیرون كشید و شكست و سپس گفت: خودنمایی می كنی؟ مردی مسلمان را كشتی و سپس بر زنش جهیدی!، به خدا سوگند! تو را با سنگ های خودت خواهم كشت. خالدبن ولید پاسخی به وی نمی داد و می دانست كه ابوبكر نیز درباره او همانند عمر می اندیشد تا بر ابوبكر وارد شد، همین كه نزد او شد، گزارش را برای وی باز گفت و پوزش خواست، ابوبكر از وی پذیرفت و هر چه در آن جنگ انجام داده بود را ندیده گرفت، خالد چون ابوبكر را از خویش خشنود ساخت، بیرون شد، آن هنگام عمر در مسجد نشسته بود كه خالد به او گفت: ای پسر ام شمله! به سوی من آی! عمر دانست ابوبكر از وی خرسند شده با او سخن نگفت و به خانه خویش درآمد.»(1)

«سوید» گوید: «مالك بن نویره در میان مردم از كسانی بود كه بیش از همه موی داشت و سپاهیان آن سرهای بریده را به جای سه پایه زیر دیگ ها نهادند و هیچ سری نبود مگر آن كه آتش از موهای آن گذشته به پوست چهره رسید، جز سر مالك كه آنچه در دیگ بود پخت و هنوز آتش به پوست چهره راه نداشت، زیرا موهای بسیار و پرپشت وی نگذاشت آتش به پوست چهره برسد.»(A)

«ابن شهاب» گوید: «مالك بن نویره» حقیقتاً موی های سرش پرپشت بود و همین كه كشته شد، خالد فرمان داد: «تا سرش را به جای آجر زیر دیگ نهادند، ولی پیش از آن كه آتش به گوشه و كنار سر راه یابد، آنچه در دیگ بود با نیرویی كه موها به آتش می داد پخت.»(B)

نوشت و عمر با پافشاری می خواست كه خالد را نیز بر كنار سازد و می گفت: به راستی شمشمیر وی با آشوب و ستم همراه است و او پاسخ داد: نه عمر! شمشیری كه خداوند در روی كفار برهنه نمود را، من در نیام نمی كنم!

«ثابت» در «الدلائل» گوید: «كه چشم خالد به زن مالك افتاد؛ كه در زیبایی برتر از او نبود و پس از آن مالك به همسرش گفت: تو مرا كشتی! یعنی من به زودی برای تو كشته می شوم!»(1)

«زمخشری» و «ابن اثیر» و «ابوالفداء» و «زبیدی» می نویسند: «مالك بن نویره در روزی كه به دست خالدبن ولید كشته شد، قبل از آن به همسر خویش گفت: تو مرا كشتی؟ یعنی با زیبایی چهره ات مرا به كشتن دادی، چرا كه باید از تو پشتیبانی و پاسداری كنم، چون وی زیبا و نیكو روی بود و خالد - پس از كشتن همسرش - او را گرفت، عبدالله بن عمر این را ناخوش داشت و در این باره گفته اند:

«آیا در راه راستی است كه هنوز خون ما خشك نشده - و این خالد در یمامه از نو داماد شود؟!»(2)

نیز آمده است: «خالد بن ضرار گفت: تا گردن مالك را بزند، مالك نگاهی به همسرش افكند و به خالد گفت: این است كه مرا می كشد، زیرا بسیار زیبا بود، خالد گفت: بلكه بازگشتن تو از اسلام تو را به كشتن داده است؛ مالك گفت: من مسلمانم! خالد گفت: ضرار! گردنش را بزن! پس گردنش را زد.»(3)

«خالد در همان شب دست تجاوز به سوی همسر مالك دراز كرد و قبل از آن هم چنین هوسی را در دل داشت و تا صبح كنار او به گناه زنا مشغول بود، آنگاه گزارش آن به ابوبكر و عمر رسید، عمر به ابوبكر گفت: به راستی كه خالد با آن زن كار زشتی كرد، تازیانه اش بزن، ابوبكر گفت: نه! او - در باز گرداندن سخن خدا به جایی شایسته - لغزیده، گفت: او مسلمانی را كشته، وی را بكش، گفت: نه او در باز گرداندن سخن خدا به جایی شایسته - لغزیده، سپس ابوبكر گفت: عمر! من شمشیری كه خداوند در روی آنان برهنه نموده را، در نیام نمی كنم، برادر مالك - متمم - چكامه های .

ص: 202

بسیاری در سوگ وی سرود و آنها را ابوالفداء به طور مفصل یاد كرده است.»(1)

نیز آمده است: «عمر در این باره سخت گیری نمود و به ابوبكر گفت: خالد را سنگسار كن كه او ان كارها را روا داشته و سزاوار این كیفر است!، ابوبكر گفت: به خدا سوگند! چنین نمی كنم، او - در باز گرداندن سخن خدا به جایی شایسته لغزیداه است.»(2)

نیز آمده است: «عمر گفت: من خالد را به جز برای پیش افتادنش و برای رفتار وی در دارایی ها سرزنش نكردم، زیرا وقتی چیزی به دست خالد می افتاد، در میان توانگران تقسیم می كرد و به ابوبكر حساب پس نمی داد و در این زمینه بر ابوبكر پیش می افتاد و كارهایی دور از چشمداشت ابوبكر می نمود، دست به كشتن مالك بن نویره آلود، زن او را گرفت و با مردم یمامه ساخت و دختر مجاعه بن مراره را گرفت و ابوبكر این ها را خوش نداشت و به متمم بن نویره پیشنهاد خون بها داد و خالد را فرمان داد: تا زن مالك را رها كند، ولی بر كنار كردن او را درست ندید و عمر نیز همین كارها و مانند آن را ازخالد ناپسند می شمرد.»(3)

اعمال (زشت) خود خوشحال می شوند و دوست دارند برابر كار (نیكی) كه انجام نداده اند مورد ستایش قرار گیرند از عذاب (الهی) بر كنارند (بلكه) برای آنها عذاب دردناكی است!»(1)

چه دستاویزی خالد در كشتن مالك داشت، كسی كه با پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله و سلم) رفت و آمد داشت و یار نیكوی ایشان بود و حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) وی را در میان تبارش به كارگزاری صدقات برگماشته و چه قبل از اسلام و چه بعد از آن، از بزرگ مردان و از همگنان فرمانروایان به شمار می رفت.

خداوند متعال می فرماید: «هر كه كسی را جز برای كیفر دادن او در كشتن دیگری و جز برای تبهكاری در روی زمین بكشد، چنان است كه همة مردم را كشته است!»(2)

«و هر كس فرد با ایمانی را از روی عمد به قتل برساند، مجازات او دوزخ است، در حالی كه جاودانه در آن می ماند!»(3)

این مرد با چه انگیزه ای تاراج همه جانبة خانواده های آن كشتگان و كسان بی گناهشان را روا شناخت و بدون این كه گناهی از آنان سر زند، آسیب ها به آنان رسانید و همه را به بردگی گرفت: «و آنان كه مردان و زنان با ایمان را به خاطر كاری كه انجام نداده اند، آزار می دهند بار بهتان و گناه آشكاری را به دوش كشیده اند.»(4)

«هوس های نفسانی شما این كار را برایتان آراست.»(1) شهوتش وی را مست ساخت و پیمان های خدا را شكست و چهره پاك اسلام را زشت نمود و در همان شب كه - از سر گمراهی مالك را بكشت - بر همسرش جهید.(2)

زیرا «این كار، عملی زشت و تنفر آور و راه نادرستی بود.»(3) و كشتن مالك جز به خاطر همین كار پلید نبود كه خود زمینه ای آشكار و رازی ناپوشیده می نمود، چنان كه مالك خود آن را می دانست و قبل از روی دادن پیشامد همسرش را آگاهی داد و گفت: تو مرا كشتی، پس آن مرد ستمدیده، جان خود را در راه پاسداری از آبروی زنش نهاد و در سخنی كه از بس گزارشگران آن فراوانند، نمی توان آن را گفتة پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ندانست.

آمده است كه: «هر كه برای جلوگیری از دست درازی دیگران به همسرش كشته شود، از جان باختگان راه خدا به شمار می رود.»(4) و نیز در گزارش دیگر آمده كه: «فرمود: هر كس برای ایستادگی در برابر كسی كه بر وی ستم می كند كشته شود، شهید راه خداشت.»(5)

و این كه گفته اند كه مالك از دادن زكات سرباز زده، نمی توان دامن خالد را از آن تبهكاری ها پاك نمود، آیا می توان او را مانع از پرداخت زكات قلمداد كرد، در حالی كه وی فرمود موردی اطمینان و از ناحیه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای اخذ صدقات منسوب شده و با آواز بلند ابلاغ داشته است: ما مسلمانیم، آیا همین كه زكات را به ایشان به خاطر عدم اطمینان نداده، این كشتن ایشان را روا می سازد؟! و جایز می شود فرمان به كشتن وی داده شود؟ مگر در چنین گفتار از «پیامبر» (صلی الله علیه و آله و سلم) تردید دارید!؛ كه فرمود: «هر مردی گواهی دهد كه خداوند جز خدای یگانه نیست و محمد نیز رسول خدا هست، نشاید خون او را بریزند مگر یكی از این سه كار را انجام دهد: كسی را بكشد با داشتن همسر، به ناروا با زنی بیامیزد و با جدا شدن از توده مسلمان، دین خود را رها كند.»(6) .

ص: 205

نیز فرمود: «روا نیست خون مرد مسلمان را بریزند، مگر با این سه انگیزه: پس از اسلام آوردنش به دین دیگر روی آورد با داشتن زن به ناروایی با زنی بیامیزد یا كسی را به ناروا بكشد.»(1)

نیز فرمود: «به من فرمان داده اند: كه با مردم پیكار كنم تا بگویند: خدایی جز خدای یگانه نیست و زمانی كه چنین گفتنمد: خون ها و دارایی هایشان از دستبرد من (و هر كس) بر كنار و حسابشان با خداست.»(2)

یا در سفارش خود «ابوبكر» كه به «سلمان» گفت: «هر كس نمازهای پنج گانه را بر پا دارد، خدای تعالی شبانه روز نگهبان او است، پس هیچ كس از كسانی كه خدا نگهبان آنان است را مكش و چنانچه كشتی مرز نگهبانی خداوند را شكسته ای و خدا تو را به رو در آتش خواهد افكند.»(3)

ریخت: «كه مردی مسلمان را كشتی و سپس بر روی همسرش جهیدی؟!، به خدا سوگند! تو را با سنك های كردار خودت سنگسار خواهم كرد!»

و اگر كشته شدن مالك و یارانش به گردن زبان كنانیالن بود، نه به خاطر گناه خالد، پس چرا عمر آشوب و ستمی در شمشیر خالد یافته بود؟ و چرا خالد از پاسخ او خاموش ماند؟ مگر هیچ انگیزه ای به جز كردارش او را لال ساخت؟ آری؛ «بلكه انسان خودش از وضع خود آگاه است هر چند (در ظاهر) برای خود عذرهایی بتراشد!!»(1)

و چرا ابوبكر سخن عمربن خطاب را در نكوهش خالد راست شمرد و از پذیرفتن آن سرباز نزد؟! و چرا خالد گفت: تا سرها را به جای آجر زیر دیگ ها نهند و ننگی كه زبان كنانیان برای او پدید آورده بود را بیفزود؟!

و چرا خالد بر همسر مالك برجهید و خانواده او را به بردگی گرفت و گروهش را از هم بپاشید و دارایی های او را به یغما برد؟ آیا همه این ها گناه زبان كنانیان است؟

و چرا تاریخ نگاران می نویسند: مالك برای جلوگیری از دست درازی به همسرش كشته شد؟! و چرا تاریخ نویسان، آثار كشتار تند و تیز را به حساب خالد گذاشته اند - نه زبان كنانیان - و در سرگذشت ضرار و عبد بن ازور می نویسند: او كسی است كه به دستور خالد مالك بن نویره را كشت؟»(2)

می داهد، او نیز می گوید: گورایت باد! «كه گویی آن سپاهیان گرد آمده بودند تا به زبان دست درازی كنند و مرز ارج و آبروی بانوان آزاده را در هم شكنند و چون پیشامد را برای عمر نوشت، وی پاسخ داد سر او را با سنگ بكوبید.»(1)

و این نیز یزید پسر معاویه (یا خود معاویه) است كه زهری پرورده در شیر را پنهانی برای همسر امام حسن (علیه السلام) می فرستد تا ریحانه «رسول خدا» (صلی الله علیه و آله و سلم) و فرزند فاطمه زهرا (علیهاالسلام) را بكشد و او را به همسری یزید درآورد! و یا معاویه برای خواسته ای كه داشت چنین كرد.»(2)

كرده است، گاهی پنداشته كه او دستور خدا را به گونه ای دیگر یافته و در این راه لغزیده، گاهی بهانه كرده كه او شمشیری از شمشیر خدا است و عمر را از نكوهش او بازداشته و دستور داده كه در نكوهش از او سكوت برگزیند و آمده است: بر ابوقتاده خشم گرفت كه چرا كار خالد را ناپسند شمرده است!!»(1)

آیا هیچ آیین شناسی در میان مسلمانان یافت می شود كه نداند آن تبهكاری سهمناك كه مردم را به تیره ترین روزها نشاند، تاویل و اجتهاد برنمی دارد و هر كس آنچه را وظیفه او بوده انجام نداده و به آسانی نمی توان فساد و تباهی فراگیر را در زیر دو پرده تاویل و اجتهاد پوشانید و آن را نیكو جلوه داد و فرمان خداوندی را در آبرو و دارایی ها بشكست و كسی هم كه با لاف اجتهاد و تاویل نابكاری نماید، داور از وی نمی پذیرد، چنانچه «قدامه بن مظعون» برای باده گساریش همین بهانه را آورد، «ولی عمر نپذیرفت و او را كیفر داد و تازیانه زد؛ كه داستان آن در جاهای مختلفی آمده است.»(2)

«ابن ابی شیبه» و «ابن منذر» از زبان «محارب بن دثار» آورده اند: «گروهی از یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در سرزمین شام باده گساری كردند و گفتند: ما با اتكا، به گفتار خدا: «كسانی كه به كیش گرویدند و كارهای شایسته كردند، هر چه بخورند بر آنها گناهی نیست.»(3) تا آخر آیه، شراب خوردیم، ولی عمر آنان را كیفر داد.»(4)

نیز آمده: «ابوجندل بن سهیل» نیز گفتار خداوند متعال را تاویل كرد و به باده گساری پرداخت و ابوعبیداه او را تازیانه زد.(5)

پاكیزه جای می گیرد كه از هرگونه تبهكاری و بد كنشی بر كنار باشند؟!

چگونه ممكن است خالد را شمشیری از شمشیرهای خدا به شمار آرد كه خداوند آن را بر روی دشمنان خود برهنه كرده؟ در حالی كه درباره زندگی نامه اش آمده است: «او گردنكش و سنگدل و خون ریز بوده و آنجا كه خشم و هوا بر وی چیرگی می یافته است، دین خداوند را در پیش چشم نمی داشته و البته در هنگامی كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) زنده بود با جذیمیان در غمیصا رفتاری نمود كه از آنچه پس از آن با مالك بن نویره كرد سهمنتاك تر بود و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از آن، روزگاری چند بر وی خشمناك و از او روگردان بود، از وی درگذشت و این چشم پوشی بود كه به او جرات داد؛ تنا بر یوعوبیان بطاح كرد آنچه مرتكب شد.»(1)

چگونه خالد را تیغی بشماریم كه خداوند بر روی دشمنان برهنه نموده است؟! با این كه نامه ابوبكر به وی را، در میان برگ های تاریخ می بینیم كه می نویسد: «پسرم خالد! به جان خودم سوگند! به راستی كه تو با دل آسوده با زنان می آمیزی! با این كه هنوز در آستانة خانه ات خون هزار و دویست مرد مسلمان خشك نشده است!» و این را هنگامی به وی نوشت كه خالد به مجاعه گفت: «دخترت را به من بده.» و مجاعه به وی پاسخ داد: «آرام! كه به راستی تو نزد دوستت پیوند آشتی میان من و خویش را گسیختی» گفت: «هان! مرد! دخترت را بده.» و او نیز داد و چون گزارش به ابوبكر رسید،م نامة فوق را برای وی نوشت و خالد نامه را كه دید می گفت: این كار آن مردك چپ دست - عمربن خطاب - است و این نخستین شیشه ای نبود كه با دست خالد در اسلام شكست، زیرا همانند این كار بسیار زشت و نكوهیده نیز در روزگار رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از او سر زده و ایشان (صلی الله علیه و آله و سلم) از رفتار وی بیزاری جسته بود.(2)

گفت: یكی از یاران ما كه از دنشوران جذیمی بود، گزارش داد: كه چون خالد به ما دستور داد: تا افزار جنگ را بر زمین نهیم، مردی از ما كه او را «جحدم» می خواندند،(1) گفت: ای جذیمیان! وای بر شما! این خالد است، به خدا سوگند! پس از آن كه افزار جنگ را زمین گذاشتید، خالد به جز دستگیری شما هیچ تصمیمی ندارد و پس از آن نیز كارش گردن زدن شما است! به خدا سوگند! من هرگز افزار جنگ را بر زمین نمی گذارم، گفت: مردانی از گروه خودش او را گرفته و گفتند: جحدم! می خواهی خون های ما را بریزی؟ به راستی مردم مسلمان شده و افزار جنگ را بر زمین نهاده اند و پیكار را رها كرده و آرامش یافته اند و به همین گونه با وی گفتند تا افزار جنگ را از او گرفتند و همة گروه با اعتماد به سخن خالد، جنگ افزارها را زمین نهادند و خالد كه چنین دید، گفت: تا دست های آنان را از پشت سر ببستند و آنگاه همه را خوراك تیغ گردانید و جملگی آنها را كشت، همین كه گزارش آن به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) رسید، دو دست به سوی آسمان برداشت و سپس گفت: بار خدایا! من در پیشگاه تو از آنچه خالدبن ولید كرده است بیزاری می جویم، ابوعمر می نویسد: این از گزارش های درستی است كه بر جای مانده است.»(2)

حل فساد و تباهی خالد به دست علی (كرم الله وجهه)

«ابن هشام» می نویسد: برخی از دانشوران از زبان «ابراهیم بن جعفر محمودی» آورده اند كه گفت: «رسول خدا» فرمود: خواب دیدم كه گویا لقمه ای از خوراكی «حیس»(3) برگرفتم و مزه آن را گوارا یافتم، ولی همین كه فرو بردم، چیزی از آن بیخ گلویم را گرفت و آنگاه علی دست كرده آن را به در آورد، ابوبكر گفت: ای رسول خدا! اینك یگانی از یگان های سپاهت كه فرستاده بودی، به گونه ای نزد تو می آیند كه پاره ای از آنچه را انجام داده بودند دوست می داری و در پیرامون پاره ای از كارهای آن خرده گیری ها می باشد و آنگاه علی را می فرستی تا كارها را رو به راه كند.

«ابن اسحاق» گوید: سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) علی ابن ابیطالب (كرم الله وجهه) را خواند و فرمود: علی! به سوی این گروه بیرون شو و در كار آنها بنگر و كارهای جاهلانه را كه پیش از اسلام به كار می بستند، زیر پایت لگدكوب كن، آنگاه علی (كرم الله وجهه) بیرون شد تا به نزد آنان آمد و با او اموالی .

ص: 211

وجود داشت كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرستاده بود، آنگاه خون بهای همة كشتگان و تاوان زیان هایی كه به دارایی هایشان رسیده بود را پرداخت و تا آنجا پیش رفت كه تاوان چوبی گود كه برای آبخوری سگ می تراشند را نیز عطا كرد و هیچ خون و دارایی بر باد رفته بی تاوان نماند و زمانی كه این كار به پایان رسید، هنوز چیزی از آنچه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) داده باقی مانده بود، علی (كرم الله وجهه) از آنان پرسید: آیا در میان شما هیچ دارایی یا خونی هست كه بر باد رفته و بازیافت نشده باشد؟ پاسخ داد: نه، فرمود: پس من این باقیمانده را نیز شما می دهم؛ تا از سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دوراندیشی و محكم كاری نموده باشم! زیرا شاید هنوز مواردی بوده كه نه او بستانكار می داند و نه شما می دانید كه آن را به آنها نداده و آنگاه به سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برگشت و او را از گزارش كار آگاه ساخت، او فرمود: درست كردی و نیك نمودی! گفت: سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برخاست و رو به خانة خدا آورد و ایستاد و چندان دو دستش را بلندا كرد تا زیر هر دو بغلش هویدا شد و سه بار گفت: بار خدایا! من از آنچه خالدبن ولید كرد، در آستان تو بیزاری می جویم!!

در این باره میان خالد و عبدالرحمن بن عوف نیز سخنی درگرفت؛ كه عبدالرحمن بن عوف به وی گفت: در سرزمین اسلام چنان رفتاری كرد كه گویا روزگار جاهلیت قبل از اسلام است.(1)

نیز در «الاصابه» آمده است: «كه عبدالله بن عمر و سالم برده ابوحذیفه، این كار را از وی نكوهیده دانسته و البته این رسوایی وی را نیز باید از تبهكاری های زبان كنانیان به شمار آورد.!»(2) كه دروغ بودن این سخن روشن شد!

آری؛ این روش جاهلیت بود كه در وجود خالد بن ولید رسوخ كرده بود كه در روزگار ابوبكر از شمشیر خالد نمایان شد، حال چگونه می توان او را شمشیری از شمشیرهای خداوند برشمرد؟! با این كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) چندین بار از عملكرد او بیزاری جست!! .

ص: 212

ارث نواده به دست آرند. خلیفه خواست تا شش یك از آنچه میت بر جای گذاشته را به مادر مادر دهد كه مردی از انصار گفت: بر این مبنا تو مادر پدری را بی بهره می گردانی! با آن كه اگر این هر دو بمیرند و نوادة آن دو زنده باشد، او همواره از مادر پدر ارث می برد كه پس از آن ابوبكر شش یك را میان آن دو تقسیم كرد.»

تصویری دیگر: مادر پدر و مادر مادر نزد ابوبكر حاضر شدند و خلیفه ارث نواده را به مادر پدر نداد، بلكه فقط به مادر مادر و او، دادرسی منصفانه. عبدالرحمن پسر سهیل - یا سهل - كه از تیره حارثه بود، گفت: ای جانشین رسول خدا! تو ارث را به كسی دادی كه اگر درمی گذشت و نواده اش زنده بود ارث وی به او نمی رسید. این بود كه ابوبكر شش یك را میان آن دو تقسیم كرد.(1)

«ابن كثیر» نیز در تفسیر خود می نویسد: «گفته اند: اگر مرد چیزی را ارمغان فرزندانش گرداند یا بر آنان وقف كند، تنها كسانی باید از آن بهره مند شوند كه یا فرزند خودش (بدون واسطه) یا فرزند پسرانش باشد و بر این مدعا به قول شاعر استناد كرده است كه گذشت.»(1)

«بغدادی» می نویسد: «این فراز سروده با همه آوازه ای كه در نگاشته های نویسندگان و زبان و غیر آنان دارد، گوینده اش شناخته نیست.»(2)

«عینی» گفته است: «نگارندگان دستور زبان مباحث ادبیات، این سروده را گواه آورده اند كه می توان خبر را قبل مبتدا (موضوع) ذكر كرد و دانشورانی كه فقیهند و به بهره افراد در ارث می پردازند، آن را گواه گرفته اند، هم بر این كه پسران پسران باید بهره ای داشته باشند و هم بر این كه پیوند مردم به پدران است (نه مادر) و دانشمند معانی بیان نیز، در زمینه همانند كردن دو چیز از آن استفاده كرده اند.» و با این همه اتكاء بر این سروده، دیده نشد كسی در خصوص قائل آن كاوشی كند! و نیز گوید: در «شرح كرمانی بر شواهد شر كافیه» از خبیصی(3) دیدم كه می نویسد: «گویندة این فراز سروده، ابوفراس همام فرزدق پسر غالب است.»(4)

كه دو دختر زاده پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) - حسن و حسین (علیهاالسلام) - دو پسر پاك ترین پیامبرانند.

و به همین صورت خداوند سبحان، دختر زادگان نوح (علیه السلام) را ذریه او نامید، فرمود: «از فرزندان نوح داود و سلمان و ایوب.... و زكریا و یحیی و عیسی و الیاس را»(1) عیسی از ذریه نوح شمرده شده با آن كه وی، پسر دخترمش مریم (علیهاالسلام) است!

«فخر رازی» در تفسیر خود دقیقاً مطلب فوق را ذكر كرده و آیه سوره انعام را در تایید آیة سوره آل عمران یادآور ده و فرزندان از ناحیه دختر را نیز از جمله فرزندان محسوب داشته است.(2)

«قرطبی» می نویسد: «از این فراز (آیه 61 - آل عمران) باید پی برد كه پسران دختر آدمی نیز پسران او نامیده می شوند.»(3) و نیز می نویسد: «این كه عیسی از ذریه و فرزندان ابراهیم (علیه السلام) به شمار آمده (با این كه پسر دختر وی بوده) می رساند كه فرزندان فاطمه (علیهاالسلام) فرزندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند و همین فراز را برخی دلیل قرار داده اند؛ بر این كه فرزندان دختران نیز در جرگه فرزندان وی می باشند.»(4)

او ندهد. ولی زید و علی (كرم الله وجهه) به سراغ او آمده و گفتند: تو چنین كاری نمی توانی بكنی و تنها به اندازة یكی از برادران باید ببری.(1) آنگاه نخستین كسی كه در زمینه ارث پدر بزرگ با خلیفه مخالفت كرد، جانشین خودش (عمر) بود كه پس از وی سر كار آمد كه علی (كرم الله وجهه) و عمر و عثمان و عبدالله پسر عمر و زید پسر ثابت و ابن مسعود - برخلاف خلیفه - اتفاق پیدا كردند و گفتند: برادران با بودن پدر بزرگ نیز بهره ای از ارث می برند(2) و این گفتار را مالك و اوزاعی و ابویوسف و محمد شافعی و ابن ابی لیلی نیز پذیرفته اند.»(3)

دیگران آن را بر زبان راند؟ هر كدام باشد، تنها برتری در یادآوری را می رساند، نه برتری در دانستن!!

نمی پذیرد.»(1)

گفته اند: [سیدحمیری در روزگار هشام به حج رفت و كمیت شاعر را دید، به او سلام كرد و گفت: تو گویندة این ابیات هستی:

«من نمی گویم: عمر و ابوبكری كه فدك را عطا نكردند - به دختر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به عنوان میراث او كافر شده اند!»

«خداوند می داند آن دو چه می آورند - در روز قیامت از عذر خود، زمانی كه حاضر خواهند شد!»(2)

«كمیت» گفت: آری، من گفته ام و از بنی امیه تقیه كرده ام و در گفتار من این گواهی نیز هست كه آنها آنچه در تصرف فاطمه (علیهاالسلام) بوده است را گرفته اند، سید گفت: اگر دلیل نمی آوردی، جا داشت من ساكت بمانم، اما بدان كه تو درباره حق كوتاه آمده ای! چرا كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: «فاطمه پاره تن من است آنچه او را پریشان كند مرا پریشان كرده، به راستی كه خداوند از خشم زهرا به خشم می آید و از خشنودی وی خشنود می شود»، پس تو ای كمیت! با پیغمبر مخالفت كردی كه فدك را به امر خدا به زهرا بخشید و امیرمؤمنان و حسن و حسین و ام ایمن به واگذاری فدك به فاطمه گواهی دادند، چرا كه عمر و ابوبكر درباره زهرا (علیهاالسلام) چنین حكم درستی نكردند، در حالی كه خداوند از گفتار زكریای پیامبر (علیه السلام) پس از درخواست فرزند، می فرماید: «كه وارث من و دودمان یعقوب باشد.»(3) نیز فرمود: «و سلیمان وارث داود شد.»(4)

آنها سبب به خلافت رسیدن خود را نماز ابوبكر و گواهی آن زن (عایشه) می دانند كه درباره پدر خود گواهی داد و گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده است: فلانی را به نماز با مردم بگمارید، آنان گفتار عایشه را دربارة پدرش تصدیق كردند، اما گفتار فاطمه و علی و حسن و حسین را در امری چون فدك تصدیق ننمودند و از بانویی چون فاطمه (علیهاالسلام) در دعوایش نسبت به ارث پدر، بینه خواستند و شاعری همانند تو چنین شعری می سراید!.... سید گفت: پس نیك در كار خوش نظر .

ص: 219

كن! كمیتم گفت: خدا را از گفتارم تائبم و تو ای اباهاشم از ما داناتر و فقیه تر هستی!](1)

كه با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به سوی مدینه رهسپار شده بودند یا در آن شهر حضرت را یاری داده بودند، نشسته و دیگران نیز جلوس داشتند، آنگاه برای حضرت پرده ای كشیدند و چنان ناله ای سر داد كه توده را به گریستن انداخت و انجمن را بلرزاند، آنگاه اندكی درنگ كرد تا گریه هایی كه بیخ گلوها را مسدود ساخته آرام گردد و جوشش ایشان فرو نشیند، در آن هنگام زبان به سپاس و ستایش خدای بزرگ گشود و بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درود فرستاد، آنگاه گفت آنچه را اظهار داشت.... و اینك به چند فراز از گفتارش توجه فرمایید:

اكنون شما می پندارید، پس از مرگ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آنچه از وی باقی مانده به ما نمی رسد، «آیا آنها حكم جاهلیت را (از تو) می خواهند؟ و چه كسی بهتر از خدا، برای قومی كه اهل یقین هستند، حكم می كند؟!»(1) ای پسر ابی قحافه! تو آنچه را از پدرت پس از مرگش بماند ببری و من نبرم؟! به راستی آیینی ساخهتگی و سهمناك آورده ای! اینك تو و این شتر افسار بسته و پالان نهاده! ببرش تا روز رستاخیز به دیدارت آید كه برای داوری خداوند و برای رهبری، محمد و برای بیم دادن رستاخیز نیكوست! و همین كه باز پسین روز سررسد، دروغ پردازان و بیهوده گویان، زیانكار خواهند شد، سپس روی به آرامگاه پدر (صلی الله علیه و آله و سلم) نمود و گفت: «پس از تو پیشامدهایی سخت و بگو مگوهایی در گرفت - كه اگر تو می بودی، رویدادهای سهمگین، افزون نمی گردید!»

«با از دست دادن تو چنانیم كه گویا زمین بهرة بارانش را از دست داده - و بستگان تو به پریشانی افتاده اند، آن را بنگر و دیده فرو مگذار!»

«ای كاش پس از تو مرگ ما را دریافته بود - از زمانی كه درگذشتی و بین ما و تو توداه های خاك جدایی انداخت!»(2)

این بود انگیزه ای كه او را بر سخن درآورد، در مقابل كسانی كه حق مسلم او را گرفتند و ایشان را از هدف اصلیش - كه حمایت از اسلام و گسترش آن در سراسر گیتی و حمایت از ولایت «علی» (كرم الله وجهه) بود - بازداشتنند كه همواره ایشان را خشمگین كرده و تا آخر عمر پس از هر نماز، نفرین ایشان را بر خود سزاوار نمودند. .

ص: 221

كه پیامبران (علیه السلام) همواره به تمام صفات ملكوتی و پسندیده مزین و انفكاك ناپذیرند؛ بنابراین توصیف پسندیده در صرف مال الارث است.

و اگر چنین تصور شود كه این حكم (عدم ارثیه برای وارث) اختصاص به پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دارد، چنین امری باز امكان پذیر نمی شد، چرا كه عمومات قرآن كریم در خصوص ارثیه، مانع تحقق چنین پدیده اختصاصی می گردد، زیرا كه خداوند متعال فرمود: «خداوند درباره فرزندانتان به شما سفارش می كند كه سهم (میراث) پسر به اندازه سهم دو دختر باشد.»(1)

نیز فرمود: «و خویشاوندان نسبت به یكدیگر، در احكامی كه خداوند مقرر داشته (از دیگران) سزاوارترند.»(2)

نیز فرمود: «اگر چیز خوبی (مالی) از خود به جای گذارده، برا پدر و مادر و نزدیكان، به طور شایسته وصیت كند.»(3)، آری این آیات با معنای عامه خود، اجازه آن حكم اختصاصی به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را نخواهد داد، آری اگر طبق نظر عامه علما، دلیل قطعی ثابت بر ویژگی حكم به رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) یافت شود یا خبر متواتری وجود داشته باشد، امكان تخصیص آیات عامه فرا می رسید، ولی با وجود سیرة همه انبیا به رسیدن ارث به وارث به طور مطلق، جای تخصیص نیز امكان پذیر نمی باشد.

گزارش در برگشت فدك به دست فاطمه (علیهاالسلام) صحیح بود، پس این همه برخوردهای نامناسب با آن، چگونه بوده است؟! از باب نمونه:

(1) همین كه عمربن خطاب به جانشینی ابوبكر بر مسند نشست، فدك را به بازماندگان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برگرداند تا علی بن ابیطالب و عباس بن عبدالمطلب بر سر آن به كشمكش برخاستند و علی (كرم الله وجهه) می فرمود: تحقیقاً رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فدك را به فاطمه (علیهاالسلام) داده بود (و پس از او نیز به من می رسد) و عباس از پذیرش ابا ورزید و گفت: آن از خود رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده و پس از درگذشت ایشان به من می رسد، كشمكش را به نزد عمر آوردند و او از داوری میان آنها خودداری كرد و گفت: من آن را به دست شما سپردم و شما به كارتان آشناترید.(1)

سوراخ بینیش در آتش خواهد افكند.»(1)

«عباس» شخصیت بزرگی بود كه دامن پاك او اجازه چنین اتهامات را به وی نمی دهد، بلكه این قوم و دار و دسته خوش داشته اند كه یا خود مستقیم یا ابزار دست دیگران قرار گرفته و چنین عبارات شنیع را به بزرگ ترین مردم عالم نسبت داده و خواسته اند با دشنام دستاویزی درست كرده و پلی برای رسیدن به خواسته خود بسازند كه البته خداوند از همه آنها آگاه است، چنانچه می فرماید: «و پروردگار تو می داند آنچه را كه سینه هایشان پنهان می دارند و آنچه را آشكار می سازند.»(2)

گفتنی است كه خداوند آتش جهنم را، جهت حفظ ولایت و كیفر مخالفان ولایت آفرید و شاید این گفتار شعله ای از آتش جهنم باشد كه از دهان برخی خارج شده و حقیقت وجودیشان را بدین گونه به منصه ظهور گذاشته اند.

آوردن آن، نه اسبی دوانده اند و نه سپاهی به كار گرفته اند، پس از آن، فاطمه آن را از پدرش درخواست كرد و حضرت فرمود: تو را ممكن نیست كه چنین درخواستی كنی و مرا ممكن نیست كه به تو بدهم، بدین خاطر درآمد آن را به هزینه در راه بازماندگان می رسانید، سپس ابوبكر و عمر و عثمان و علی (كرم الله وجهه) به سرپرستی امت نشستند و همان برنامه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را درباره آن پیاده كردند تا معاویه فرمانروایی یافت و آن را تیول مروان بن حكم گردانید و مروان آن را به پدرم و عبدالملك بخشید و پس از آن، به من و سلیمان و ولید رسید و همین كه ولید بر سر كار آمد، از وی و سلیمان درخواست كردم كه بهره خودشان را به من واگذارند، آن دو نیز پذیرفتند تا همة آن به دست من افتاد، من هیچ دارایی را بهتر از این دوست نداشتم، گواه باشید كه من آن را برگردانم و برای همان هزینه هایی نهادم كه در آغاز ویژه آن بود.(1)

5- پس از آن تا زمانی كه عمربن عبدالعزیز حكمران بود، فدك در دست فرزندان فاطمه (علیهاالسلام) بود تا یزید بن عبدالملك بر سر كار آمد، از آنان بازستاند و دو مرتبه به چنگ مروانیان افتاد و همواره آن را دست به دست گرداندند تا جانشینی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از بین آنان به در رود.(A)

6- و همین كه ابوالعباس سفاح بر تحت نشست، آن را به عبدالله بن حسن بن حسن بن امیرمؤمنین علی (علیه السلام) باز گرداند.(B)

7- آنگاه كه ابوجعفر منصور پادشاه شد، آن را از دست فرزندان حسن (علیه السلام) باز گرفت.(C)

8- زمانی كه مهدی بن منصور سر كار آمد، آن را به نوادگان فاطمه (علیهاالسلام) بازگرداند.

9- سپس موسی بن مهدی و برادرش آن را از دست فاطمیان بازگردانید و در این باره به سوی عامل خود در مدینه «قثم بن جعفر» نامه ای مكتوب داشت:

اما بعد تحقیقاً علی (كرم الله وجهه) با جایگاهی كه در دین خداوند و با جانتشینی رسول او (صلی الله علیه و آله و سلم) و با خویشاوندیش با ایشان داشت، سزاوارترین كسی بود كه سنت ایشان رال به كار گیرد و فرمان ایشان را به اجرا درآورد و آنچه را كه به كسی بخشیده بوده وبه ایشان سپارد و درآمدی كه از سر نیكوكاری ویژه مردم شناخته شده بود، را بر جای بدارد، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فدك را به فاطمه (علیهاالسلام) بخشید و سپس به «مبارك طبری» عامل خویش نوشت كه فدك و مرزهای آن با همه كشتزارهای وابسته و .

ص: 226

نیز كاركنان از بندگان و فرآورده ها و درآمدها و غیر آن را به بازماندگان فاطمه داختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بسپارد و او نیز ماموریت خود را انجام داده، آن را به دست محمدبن یحیی بن علی بن حسین بن زید بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب (علیه السلام) و محمدبن عبدالله بن حسن بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب (علیه السلام) سپرد، چون حاكم وقت این دو نفر را مسئولیت مصرف فدك در مورد اهلش داده بود.(1)

(10) و هنگامی كه «متوكل علی الله» به سلطنت رسید، دستور داد: «فدك را پس گرفتند تا درآمد آن را به همان هزینه هایی كه پیش از مامون می رسید برسانند.»(A)

داستان منقول از ابوبكر، علاوه بر این كه با قرآن و سنت پیامبر مخالف بود با هیچ یك از این موارد فوق نیز هماهنگ نبود، در اینجا جای سؤال است كه چگونه «ابن حجر» و پیروان او گزارشی با این ویژگی ها را درباره ابوبكر نقل كرده آند و آن را از روشنترین نشانه های دانایی وی قلمداد می نماید؟! «چرا این گروه حاضر نیستند سخنی را درك كنند؟!»(2) .

ص: 227

فاضل بر مفضول تصریح الهی موجود است و در اینجا جای رای و اندیشه باقی نمی ماند. رابعاً: اگر با این وضعیت به گفته ابوبكر و یا عمر در این مورد اعتماد شود، مفهومش آن است كه (العیاذبالله) این ها از خداوند بهتر و برتر می دانند! در حالی كه فرمود: «خداوند آگاه تر است كه رسالت خویش را كجا قرار دهد!!»(1) خامساً: توجه كردنم به پندار خلیفه و عمل به آن مستلزم آن است كه لباس برتری ها محك در میان نباشد هر كس هر پنداری را بر حقیقت دیگر برتر بشناسد و به آن عمل كند، اگرچه به هر ضرر و مفسده ای منتهی شود!

عهده دارد، رهاكند و نزد تو بیاید، به او خواهی گفت: در وظیفه اش كوتاهی كرده و كار را به تباهش كشانده است با این كه سرپرستی برای مردم به مراتب از سرپرستی شتر و گوسفند دشوارتر است. اگر خدای بزرگ و گرامی را به گونه ای دیدار كنی؛ كه در میان بندگان جانشینی برای خود نگذاشته باشی، به او چه خواهی گفت؟!!»(1)

نیز «عایشه» به «ابن عمر» گفت: «پسركم! درود مرا به عمر برسان و به او بگو: پیروان محمد را بدون سرپرست مگذار! برای خود جانشینی در میان مردم برگزین و آنان را به گونة شتران افسار سر خود رها مكن كه به راستی من می ترسم آشوبی روی دهد.»(2) زیرا اگر مردم را لگام گسیخته رها كنند، بیم آن می رود كه كارشان به آشفتگی انجامد!

و نیز «عبدالله بن عمر» پدر گفت: «چه شود كسی را به جانشینی خود برگزینی؟ گفت: چه كسی را انتخاب كنم؟ گفت: خرد خود را به كوشش وادار تا بدانی. زیرا تو پروردگار آنان نیستی. می بینی كه اگر در پی سرپرست زمینت (كشتزارت) بفرستی، آیا دوست نداری كه كسی را به جای خود بنشاند تا هنگامی كه بر سر زمین باز گردد؟ گفت: آری؛ گفت: می بینی كه اگر به دنبال چوپانت بفرستی،یا دوست نمی داری مردی را به جای خود بگذارد تا برگردد؟!»(3)

و نیز «معاویه بن ابی سفیان» همین دستور خردمندانه و چون و چرا ناپذیر را، در اعطاء خلافت به یزید ابزار كار گردانیده، می گوید: «من می ترسم پیروان محمد را پس از خود، همانند گوسفند (رمه ای) از میش ها بدون شبان رها سازم.»(4)

بیندازند، به تبهكاری دچار شوند و ندانسته در پرتگاه لغزند كه نمونة این را در آنجا كه مردم دست فرمانبری به معاویه و یزید و جانشینان امویان دادند، می توان یافت.

پس بر خداوند مهربان كه این سرنوشت را بر آفریدگانش نمی پسندد، نباید در این كار گزینشی برای كسی از مردم بگذارد، چرا كه آنان: «بسیار ظالم و جاهل هستند.»(1) و «آیا آن كسی كه موجودات را آفریده از حال آنها آگاه نیست؛ در حالی كه او (از اسرار دقیق) باخبر و آگاه است!»(2)، «پروردگار تو هر چه بخواهد می افریند و هر چه بخواهد برمی گزیند، آنان (در برابر او) اختیاری ندارند.»(3)، «و هیچ مرد و زن با ایمانی حق ندارد هنگامی كه خدا و پیامبرش امری را لازم بدانند اختیاری (در برابر فرمان خدا) داشته باشد و هر كس نافرمانی خدا و رسولش را كند، به گمراهی آشكاری گرفتار شده است.»(4)

بزرگ ترین پیامبران نیز از نخستین روز كه آیین خود را به گروه های تازیان پیشنهاد كرد، این گوشة پرده را نیز به همه نشان داد: «هنگامی كه تیره عامه پسر صعصعه را به سوی خدا خواند و سخن حضرت به آنان رسید، گویندة آنان از حضرت پرسید: اگر ما بر سر این كار (سرپرستی و امامت) از تو پیروی كنیم و آنگاه خداوند تو را بر كسانی كه با تو مخالفت می نمایند پیروز گردانید، آیا در دیدة تو شایستگی آن را یافته ایم كه پس از تو ما سرپرست مردم گردیم؟ حضرت پاسخ داد: تحقیقاً كه كار در دست خدا است و آن را هر جا خود بخواهد می نهد.»(5)

ریشه آن را در زمینه های وابسته به چند دستگی ها و گروه گروه و تیره تیره شدن ها باید یافت.

این گزینش از همان آغاز همراه با نگاه های پر از خشم، زخم و سیلی زدن به یكدیگر و بگو مگو و فریاد و دشمنی همراه بوده است تا گریبان جامه ها چاك خورد و نوش جای خود را به نتیش داده و با این گزینش چه بسیار آبروها بر زمین ریخت و آنچه را پاك می انگاریم به خواری افتاد، سنت های درست رو به تباهی رفت و آنچه به روشنی از آن كسی بود از میان رفت، آنچه باید گیتی را به راهی شایسته اندازد تباه شد، شالوده سازش در هم فرو ریخت و راه آشتی بسته شد، خون های پاك با خاك زمین بیامیخت و پیكر اسلام راستین از هم گسیخت تا كسانی كه شایستگی نداشتند، چشم آزمندی به فرمانروایی دوختند. این همه دلایل نشدنی های انتخاب امام، به گونه ای مورد تایید قرآن كریم است، چرا كه «پیامبر اسلام» (صلی الله علیه و آله و سلم) گذشته از آن كه طبق فرمان خداوند موظف بود «علی» (كرم الله وجهه) را به عنوان جانشین خود در میان قاطبه مسلمانان قلمداد نماید، ولی با صرف نظر از انتصاب الهی كه برخی از بد اندیشان آن را انتخاب از سوی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) محسوب می داشتند و در صدد فتنه بودند، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در هیچ زمانی از دوران پیامبریش، حتی در جنگ ها بیمناك نشد و هیچ خوفی به دل راه نداد. آری، هنگامی خوف و ترس و اضطراب بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مستولی شد كه چگونه علی (كرم الله وجهه) را به عنوان برگزیده الهی در میان عامه مردم اعلان دارد؟! در حالی كه از مجموعة آنچه گفته شد و از آتش های زیر خاكسترها و از آب های زیر كاه ها با خبر بود و در اعلان الهی تاخیر می انداخت و تنها عامل آن خوف حاكم بر وجود پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بود و خداوند خوف و ترس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را نادیده نگرفت، بلكه بر آن صحه گذارد، چرا كه در اوج خوف و ترس او فرمود: «خداوند تو را از (خطرات احتمالی) مردم نگاه می دارد!»(1)

بنابراین عدم انتخاب و گزینش امام از سوی مردم، از دو جهت است: یكی از جهت عدم وحدت تمام اقشار مردم و عدم یكپارچگی امت واحده بر آن است كه بحث آن گذشت.

و دیگر اینكه: انتخاب مردم با توجه به عدم اطلاع از درون افراد و یا عدم سلطه بر اجرای مقاصد همه گروه ها و دسته جات و وجود انگیزه های غیرالهی و یا اختلاف انگیزه ها و مقاصد، به طور قطع به سوی كسی منتهی می شود كه از یك سو عالم به مجموعه معارف دین نبوده و یا قادر به انجام وظایف الهی خویش نخواهد بود و یا در اجرای احكام، كارهایش به اشتباه بگراید و مهم ترین دلیل بر عینیت این حادثه داستان انتخاب حضرت موسی (علیه السلام) در هفتاد نفر از بهترین افراد امت خود بود كه بعد از آن در ضروری ترین مسائل دین ماندند(2) و حركت قهقرایی و ارتجاعی از خود نشان .

ص: 233

دادند و دیگر، داستان غصب خلافت سه گانه بعد از رحلت پیامبر خانم (صلی الله علیه و آله و سلم) بود كه بیست و چهار سال و اندی بر سر اسلام فرود آمد، آنچه آمد.

علاوه بر این، امام و سرپرست مردم باید در میان همه پیروانش، برترین آفریدگان باشد، زیرا اگر در روزگار او كسی در فضیلت و برتری همانند او یا افزون بر او باشد یا بر گماشتن او بدون هیچ دلیل كسی را برتر انگاشته یا فروتر را برتر پنداشته ایم كه هر دو جهت از نظر عقل و عرف متشرع مطرود است و اگر امام آن ویژگی های خاصی كه باید دارا باشد را كم داشته باشد، دانش او در نیازمندی ها برای او راه گشا نیست یا بینش او از دریافتن می ماند یا نیروی او از كشیدن آن ناتوان است كه در این وضعیت زمینه بزرگ ترین مصیبت ها فرا می رسد كه یا یكسره به دستورهای سر خود پناه می برند و یا به نگرش های تهی از روشنگری روی می آورند یا گوش به سخنان كسانی هستند كه آنان را درست می پندارند كه در این صورت كارها به سستی و سرگردانی می انجامد و نیز پایگاهشان از چشم مردم می افتد و در امام باید نمونة پیامبر را جست كه همیشه از او فرمان برند؛ «ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای این كه به فرمان خدا از وی اطاعت شود!»(1)، چرا كه فرمانبری از امام را در كنار فرمانبری از خدا و پیامبرش نهاده است، چنانچه فرمود: «ای كسانی كه ایمان آورده اید! اطاعت كنید خدا را و اطاعت كنید پیامبر خدا و اولوالاامر (اوصیای پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)) را»(2) و این به خاطر آن است كه بتواند احكام خداوندی را در مرزهای خود بر پای دارد و بیهودگی را از میان بزداید.

بنابراین، امام و سرپرست مردم باید همه منش ها و صفات ملكوتی و نفسانی در حد برتر را به رساترین گونه ای در خود گرد آورد و بر همگان از توده برتری یابد، چنانچه فرمود: «بگو: آیا برابرند آنان كه می دانند با آنها كه نمی دانند؟»(3)، «بگو: آیا كور با بینا برابر است و آیا تاریكی با روشنایی یكسان است؟»(4)، «آیا كسی كه هدایت به سوی حق می كند برای پیروی شایسته تر است یا آن كسی كه خود هدایت نمی شود مگر هدایتش كنند؟!»(5)

برشمرده اند، ما (اهل تسنن) چنین ویژگی را برای امام لازم نمی دانیم، چرا كه به پندار ما، جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هر كسی است كه بر مردم چیرگی یافته، دزد را ببرد، آدمكش (قاتل) را به كیفر برساند و مرزها را پاسداری كند و آسایش همگان را نگاه دارد، - و برنامه هایی نظیر آنها - و اگر هم تبهكاری پیشه كرد، نمی توان او را از مقام بر كنار ساخت، چنانچه برای رفتار زشتی هم كه به طور آشكار انجام داد، نباید مبر او خرده ای گرفت. نادانی او را، كژی و كاستی نشاید شمرد و لغزش هایش سزاوار كیفر نیست. نیازی به یافتن هیچ یك از منش های بزرگوارانه در او نیست و در همه جا باید از او خشنود بود و بر او هیچ سرزنش نباید كرد!! چنین داب و روشی بدون ملاك و محك از روش ما است.

پس امام را برای چه می گمارید؟ می گوییم: برای هر آنچه كه پیش تر یاد كردیم؛ از این كه سپاهیان را سامان دهد، مرزها را پاسداری كند، بیدادگران را باز دارد، فریاد ستمدیدگان را دادرسی كند، كیفرها را روان گرداند، درآمدها را میان مسلمانان تقسیم نماید و آنان را به زیارت خانه خدا وادارد و آنها را به جنگ با دشمنان برانگیزد، این مجموعه خواست ما بر گماشتن او و روی كار آمدن او می باشد و اگر یكی از گام های این مسیر را درست طی نكرد یا شیوه ها را از جای برگردانید، امت پشت سر وی هستند تا او را به شاهراه كشیده و به آنچه بایسته او است وادار سازند.»(1)

همان می نویسد: «توده كسانی كه خدا را با ویژگی هایی همچون آدمیان می شناسند و به حدیث ها پشت گرمند، گویند: امام از سمت خود بركنار نمی شود، هر چند تبهكاری و ستمگری كند، چه دارایی های مردم را به زور برباید یا آسیبی به پیكر آنان برساند یا جان بی گناهان را بستاند و آنچه را از این و آن است تباه ساخته، كیفرها را جاری نسازد كه به هیچ وجه نباید بر او شورید، بلكه شایسته است او را اندرز گویند و بیم دهند و اگر دستوری مخالف با فرمان خداوند داد، به جا نیاورند چنین پندار دربارة امامت را براساس گفتار بسیار و پی در پی استوار داشته اند كه از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و از یاران او رسیده كه باید از امامان فرمانبرداری كرد، هر چند بیدادگری نمایند و دارایی ها را بربایند و ویژه خود شناسند كه به راستی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: بشنوید و فرمان برید، هر چند در برابر برده ای دست و گوش بریده باشید - یا در برابر بنده ای حبشی و پشت سر هر نیكوكار و تبهكار نماز گزارید و گزارش كرده اند؛ كه گفت: فرمانبردار آنان باش، هر چند دارائیت را بخورند و بر پشتت بكوبند تا هنگامی كه نماز را بر پا می دارند از آنان فرمان برید و به همین گونه گزارش های بسیاری در این زمینه رسیده كه همه را دركتاب «اكفار المتاولین» ذكر كرده ایم و خبرهای مخالف با آن را نیز همراه با نمایاندن باطن آنها به گونه ای آورده ایم كه هر كس در آن بنگرد - به خواست خدا - از هر پاسخی بی نیاز خواهد بود.»(2)

«باقلانی» نیز می نویسد: «اگر كسی با به دست آوردن برتری هایی چند به پایگاهی والاتر از امام دست یابد، چنین چیزی سبب نمی شود كه امام را بر كنار كنیم، همان گونه كه اگر در آغاز كار بخواهیم پیمان فرمانروایی او را بپذیریم، كسی برتر از او باشد، بایستی غیربرتر را برگزینیم، زیرا با فزونی برتری ها كه پیش از آن در دیگری پدید آید، مانعی در روش ما نخواهد شد و خود به خود سبب بر كناری وی نخواهد گردید.»(A) .

ص: 236

شما است و آنچه آنها را دستور به انجام آن داده اند، بر گردن آنان است.»(1)

(4) «مقداد» گوید: «تحقیقاً رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: فرمانروایان خود را هر چه باشند فرمان ببرند، پس اگر فرمان آنان به شما با سخن من به شما هماهنگ بود، هم آنان از راه آن به پاداش می رسند و هم شما با فرمانبرداری پاداش می یابید و اگر شما را دستور به كاری دادند كه شما را به آن دستور نداده بودم، گناهش به گردن خودشان است و دامن شما را نمی آلاید، زیرا هنگامی كه خدای را دیدار كنید، گویید: پروردگار ما! ستمی نیست! می فرماید: ستمی نیست، پس می گویید: پروردگار ما! رسولانی به سوی ما گسیل داشتی و ما به دستور تو از آنان فرمان بردیم و جانشینانی برای آنان در میان ما برگزیدی(2) و ما نیز به دستور تو از آنان فرمان بردیم و فرمانروایانی را فرمانروای ما گردانیدی و ما فرمانبر آنان بودیم، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت: خدا می فرماید: راست گفتید: گناه آن بر آنان است و دامن شما پاك خواهد بود.»(3)

(5) «سوید بن غفله» گوید: «عمربن خطاب به من گفت: ای ابوامیه! شاید تو پس از من بمانی، پس امام را فرمان ببر، هر چند برده ای حبشی باشد، اگر تو را بزند، شكیبایی كن و اگر تو را به كاری فرمان داد، شكیبایی كن و اگر بهرة تو را ببرد، صبر پیشه كم و اگر بر تو ستم ورزد تحمل نما و اگر تو را به كاری دستور داد كه انجام آن از وابستگی تو به كیش خود می كاهد، بگو می شنوم و فرمان می برم و خونم را می دهم - ولی دین خود را نخواهم داد.»(A) با دست آویز همین سخنان بوده كه می گویند: اگر امام تبهكاری نماید بر كنار نمی شود.

«نووی» در شرح این احادیث از «صحیح مسلم» یاد كرده، می نویسد: «از این گزارش چنین باید یافت: با كسانی كه سرپرستی كارها را بر گردن دارند در سرپرستیشان به كشمكش نپردازید و بر آنان خرده نگرید، مگر چنان كار بسیار زشتی را از آنان ببینید كه می دانید حقیقتاً با شالوده اسلام ناسازگار است، پس اگر چنین دیدید، كارشان را نماپسند بشمارید و سخن درست را هر كجا بودید بر زبان آرید، ولی این كه بر آنان بشورید و پیكار كنید - طبق رای و نظر همه مسلمانان - ناروا است، هر چند تبهكار و بیدادگر باشند و در این زمینه كه سخن راندیم حدیث ها یكی پس از دیگری توان آورد و علمای اهل تسنن متفقند كه سلطان با تبهكاری بر كنار نمی شود.... تا آنجا كه می نویسد: اگر .

ص: 238

جانشین پیامبر به ناگهان دست به تباهی آلاید، برخی گویند: باید او را بر كنار كرد، مگر پای آشوب و جنگ به میان آید و توده های سنی از فقه دانان و حدیث خوانان و عقیده شناسان گویند: نباید او را كنار زد، هر چند تبهكاری و بیدادگری ورزد و هر چه را از آن مردم است تباه گرداند كه با این شیوه نیز بر كنار نمی شود و نباید بر او شورید، بلكه باید وی را اندرز و بیم دهند!»(1)

رای و برداشت باشند تا به امور كشو بپردازند، شجاع باشند تا با نیروی خود از مرزها پاسداری كنند و برخی گفته اند: نیازی به این ویژگی ها نیست، چون یافت نمی شود، بدین جهت قطعی شمردن آنها بیهوده است و یا تكلیف كردن به امری است كه فوق طاقت و توانایی او خواهد بود و علاوه بر این، تباهی هایی را به دنبال دارد كه با گماشتن كسی كه فاقد آن ویژگی ها باشد می توان آن را حل كردت.

آری، باید دادگر باشد تا ستم نكند، با خرد باشد تا دستیازی به كارهای ناشایسته ننماید، بالغ باشد، زیرا خرد كودكان از رسایی برخوردار نیست، مرد باشد، زیرا بهرة زنان از كیش و خرد كاستی دارد، آزاد باشد تا پرداختن به كارهای مولایش او را باز ندارد و دردیدة مردم خوار نگردد تا از فرمان او سرپیچند، در نتیجه همه بر وجود ویژگی فوق اجماع نموده اند. در اینجا ویژگی هایی نیز هست كه نیازمندی به آنها جای گفتگو دارد: یكی: این كه از تیره قریش باشد. دوم: این كه از خاندان هاشم باشد (و این را شیعه می گویند) سوم: این كه پاسخ هر پرسشی را در زمینه دین ما بداند (و این را دوازده امامی ها می گویند) چهارم: این كه بر دست او كاری آشكار شود كه دیگران از انجام آن درمانند، زیرا بدین وسیله درستی دعوی وی در امامت و دور بودن از همه گناهان دانسته می شود (كه این را رافضیان می گویند) - و برای آن كه روشن شود سخن در نیازمندی به این سه ویژگی بیهوده است، آنان را به خلافت ابوبكر راهنمایی می نماییم كه جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بود، ولی نیازی به هیچ یك از آن سه نداشت.(1)

پنجم: آنم كه هیچ گناهی از آن سر نزده باشد، (و این را اسماعیلیان و دوازده امامیان گفته اند) و برای آن كه روشن شود چنین ویژگی از برداشتشان بیهوده است، نظر بیفكن كه ابوبكر خلیفه نیازی به آن نداشته كه در همه زندگی گناهی از وی سر نزده باشد. (2) - (3)

جنگ و آشتی یا به كارهای سیاسی مربوط می شود، تدبیر كرده بیندیشند. سوم: این كه دلاور و پر دل باشند كه از برخاستن به پیكار نهراسند و از بر پا داشتن آیین های كیفری در نمانند و بی باكانه نیز مردم را به كام نابودی نیفكنند، گروهی نیز در این كه امام باید سه ویژگی بالا را داشته باشد، آسان گیری نموده و گویند: كه اگر هم خودش آراسته به آنها نبوده، كسی دیگر را كه دارای آن ویژگی ها است، به نمایندگی خود برمی گزیند.

چهارم: این كه امام دادگر باشد، زیرا جان و دارایی و زن مردم زیر دست او است و اگر ستمكار بود از دست درازی او آسوده دل نمی توانیم زیست.

پنجم: خرد، ششم: بلوغ، هفتم: مرد بودن، هشتم: آزاد بودن، نهم: از تیره قریش بودن و برخلاف آنچه اسماعیلیان و دوازده امامیان گفته اند، نیازی نیست كه هرگز گرد گناه نگردیده باشد و برای روشنگری در این باره نیز امامت ابوبكر را شالودة پاسخ خود می گردانیم كه همه توده بر آنند كه نیازی به بر كنار بودن از همه گناهان نداشته و البته نمی گویم كه او خود از هر لغزشی دوری نمی گزیده است.»(1)

نیز دفتر روزگار همیشه به همین گونه ورق خورده است!

برخی از یاران گفته اند: این پیمان باید در برابر گواه راست گو بسته شود تا كسانی نتوانند با این لاف و پندار مخالفت نمایند كه پیش از آن كه شما آشكارا با كسی پیمان امامت ببندید، ما پنهانی با كسی پیمان بسته بودیم، البته این نیز از مسائل اجتهادی است كه باید اندیشه را بر تلاش واداشت تا به كجا برسد، اگر چنان پیش آمد كه با بیش از یك تن دست فرمانبری دادند، جستجو می كنند كه كدام یك جلوتر بوده و همان را روا می شناسند و اگر دیگری در نپذیرفتن پافشاری كند از گردنكشان است و روا نیست در دو گوشه از زمین كه خیلی از هم دور نیفتاده اند با دو امام پیوند ببندند، ولی اگر سرزمیسن پهناوری باشد كه یك تن نتواند گردش كارهای آن را به گردن گیرد، آنگاه باید اندیشه را به كار انداخت تا ببینیم می شود، دو امام داشته باشیم یا نمی شود!» این اجمالی از گفته قاضی در «مواقف» بود و شراح آن سید شریف جرجانی و ملاحسن چلبی و شیخ مسعود شیروانی نیز همین سخنان را بر زبان رانده اند.(1)

دیگران از دانشوران كوفه می گویند: این پیمان به دست سه نفر بسته می شود كه یكی از آنها با رضایت دو نفر دیگر به سرپرستی رسد و همانند حاكمی در كنار دو گواه باشد، همان گونه كه پیمان زناشویی با یاری سرپرست دختر و دو گواه انجام می شود.

گروهی دیگر گفته اند: این پیمان با دست یك نفر نیز بسته می شود، زیرا عباس به علی گفت: «دستت را دراز كن كه دست فرمانبرداری به تو دهم و مردم بگویند: عموی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دست فرمانبری به پسر عموی او داد تا دو تن دیگر نیز بر سر این كار، راهی جدای از تو در پیش نگیرند و نیز از این روی كه پیمان بستن گونه ای داوری است و داوری یك تن پذیرفته و روا است.»(1)

نمی كردم.»(1)

و هنگامی كه «عمر» به دروغ و خلاف، متهم و مطعون شد، گفت: «اگر آن مرد را كه جلوی سرش كم مو است (منظورش علی (كرم الله وجهه) است) سرپرست خویش گردانند، آنان را به راه راست سوق دهد»، آنگاه ابن عمر به او گفت: چه انگیزه ای تو را از این امر باز می دارد كه خود، علی را نامزد پیشوایی بشناسانی؟ عمر گفت: خوش ندارم كه هم در زندگی و هم پس از مرگ بار این برنامه را بر دوش كشم.»(2)

نیز عمر گفت: «اگر عثمان را سرپرست امور كنم، البته دودمان ابومعیط را بر گردن مردم سوار می كند و به خدا سوگند! كه اگر چنین كنم و اگر چنان كند، به سوی او رهسپار شوند تا سر از تنش جدا كنند. گفتند: علی چه؟ گفت: مردی گوشه گیر و ترسو است.(3) گفتند: طلحه؟ گفت: او مردی خودپسند است و خویش را بزرگ می شمارد. گفتند: زبیر چه؟ گفت: اینجا نیست. گفتند: سعد؟ گفت: او در پس اسب و كمان است. گفتند: عبدالرحمن بن عوف؟ گفت: او بسیار تنگ چشم است و این كار تنها بر كسی می برازد كه بدون ریخت و پاش فراوان ببخشاید و بودن آن كه بر دیگران سخت بگیرد، از ریخت و پاش خوداری كند.»(4)

«ابن عباس» گوید: عمر گفت: نمی دانم با پیروان محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) چه كنم - و این پیش از آن بود كه وی را زخم و طعن زنند - گفتم: اندوه چه را می خوری با این كه كسی را می یابی كه در میان آنان جانشین خویش گردانی؟ گفت: آیا دوستتان - علی - را می گویی؟ گفتم: آری، او شایستگی دارد، هم از برای خویشاوندانش با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و هم از این روی كه داماد وی است و چه پیشینه ها دارد و چه آزمایش های تن فرسا را در استحكام گذرانده!! عمر گفت: خوی مزه پرانی و بیهوده پروازیش .

ص: 245

را نمی پسندم. گفتم: با طلحه چگونه هستی؟ گفت: گردن كش و خود خواه است! گفتم: عبدالرحمن بن عوف؟ گفت: مردی شایسته است، ولی ناتوان است. گفتم: ابن سعد؟ گفت: او پنجه شیر دارد و در پی كار زار است و اگر كار دهكده ای بر دوش او بار شود، درمی ماند. گفتم: زبیر؟ گفت: بسیار آزمند و تنگ چشم است. در هنگام خشنودی خوی گروندگان به دین ما را دارد و گاه خشمناكی به بدكیشان می ماند و تنها كسی شایستگی خلافت را دارد كه نیرومند باشد، ولی درشتی نكند، نرم خو باشد، ولی ناتوانی ننماید، بخشنده باشد ولی از ریخت و پاش بیهوده بپرهیزد، گفتم: با عثمان چگونه ای؟ گفت: اگر او به سرپرستی رسد، خاندان ابومعیط (امویان) را بر گردن مردم می نشاند و اگر چنین كند، او را خواهند كشت(1) و در عبارتی دیگر وقتی سؤال شد: طلحه چگونه است؟ عمر گفت: بینش در آسمان و نشیمنگاهش در آب است.»(A)

بر پیمان خدا و رسول او دست فرمانبری بره آن مرد داده ایم و من از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم كه می گفت: البته در روز رستاخیز برای پیمان شكن پرچمی برافراشته می دارند و گویند: این است نمونه پیمان شكی فلان فرد و حقیقتاً پس از روی گرداندن از یگانه پرستی، بالاترین نمونه های پیمان شكنی این است كه مردی با كسی بر پیمان خدا و رسول او دست فرمانبری دهد، سپس پیمان را بشكند. هیچ یك از شما یزید را از فرمانروایی بر كنار نشناسد و هیچ یك از شما در این كار پا ننهد وگرنه میان من و او شمشیر برپا خواهد شد.»(1)

و بر همین اساس بود كه از زبان «حمید بن عبدالرحمن» آورده اند: «هنگامی كه پسر معاویه - یزید - جانشین او شناخته شد، بر «یسیر انصاری» در آمدم و او گفت: آنان می گویند: یزید بهترین پیروان محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نیست. من نیز همین را می گویم. ولی اگر خداوند كار پیروان محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را به همداستانی كشد، بهتر از آن است كه به پراكندگی بینجامد؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت: در میان توده جز نیكویی نخواهی یافت.»(2)

(3) محبوب گردیدن حاكمان ستمگر: و بر همین اساس بود كه: «عایشه به سخنی پرداخت كه اسودبن یزید گفت: عایشه را گفتم: آیا تعجب نمی كنی كه مردی از آزاد شدگان بر سر جانشینی محمد با یاران او به كشمكش برخیزد؟ گفت: چه جای شگفت است؟ این نیروی شاهی از خداوند است كه نیكوكار و تباهی پیشه را از آن بهره مند می نماید، در حالی كه فرعون نیز چهارصد سال بر مردم مصر پادشاهی كرد!»(4)

(5) سازش دستاویز برای بی خردان: و بر همین اساس بود كه: سخن مروان بن حكم موجه می گردد، گفت: «هیچ كس نبود كه بیش از علی، از عثمان پشتیبانی كند! به او گفتند: پس چرا بر سر منبرها او را دشنام می دهید؟ پاسخ داد: چون كار ما جز به این طریق استوار نمی گردد.»(4)

(6) كشتن بی گناهان در افق حق نگری: و بر همین اساس بود كه: «كشته شدن عبدالرحمن بن خالد به دست معاویه - در زمانی كه خواست از مردم دست فرمانبری برای یزید بگیرد - روا می گردد، چرا كه در میان شامیان به سخنرانی پرداخت و گفت: ای مردم شام! من سالخورده شده ام و مرگم نزدیك است و چنان خواستم كه با مردی پیمان فرمانبری بندید تا كار شما را سامان بخشد، من نیز تنها مردی از شام هستم، پس برداشت ها و آرائتان را بنگرید چیست؟ آنان فراهم آمدند و .

ص: 248

گفتند: ما به عبدالرحمن بن خالد خشنود و رضامندیم!(1)

این سخن برای معاویه گران آمد، ولی آن را در دل بنهفت و هنگامی كه عبدالرحمن بیمار شد، پزشكی یهودی را كه نزد خود داشت و می توانست به سراغ بیمار رود؛ به او فرمان داد: نوشابه ای به او بنوشاند تا وی را بكشد. او رفت و چنان كرد تا شكمش بدرید و جان سپرد، سپس برادرش مهاجرین بن خالد با برده خود به طور پنهانی به دمشق آمد و در راه آن یهودی نشستند تا وقتی شبانه یهودی از نزد معاویه بیرون آمد، بر او تاخت و گروهی كه با او همراه بودند همه گریختند كه مهاجر وی را كشت.»(2)

«ابوعمر» بعد از گزارش فوق می گوید: این سرگذشت او در میان زندگینامه نویسان و دانشمندان گزارش ها و بر جا مانده ها آوازه ای بلند دارد كه فشرده آن را آوردیم، عمربن شبه در «اخبار المدینه» و دیگران آن را یاد كرده اند.(3)

(7) كشتن مردان حق و امید پاداش: و بر این اساس بود كه: «دستاویز شمربن ذی الجوشن قاتل امام حسین (علیه السلام) رسا می گردد كه ابواسحاق گزارش كرده، گفته است: شمر پسر ذی الجوشن با ما نماز می گزارد و سپس می گفت: خداوندا! تحقیقاً تو ارجمند هستی و ارجمندی را دوست داری و می دانی كه من به راستی ارجمندم، پس مرا بیامرز، گفتم: چگونه خداوند تو را می آمرزد با این كه در كشتن فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) همكاری داشته ای؟ گفت: وای بر تو! پس چه كنم؟ این فرمانروایان ما دستور چنین كاری را به ما دادند و ما نیز سر نپیچیدیم و اگر با آنان مخالفت می نمودیم از این الاغ های تیره بخت بدتر بودیم.»

و در گفته دیگر او: «بار خدایا! مرا بیامرز كه البته من بزرگوارم و از فرومایگان زاییده نشده ام، به او گفتند: تو بداندیش و بد برداشت هستی، شتاب زده دست به كشتن دختر زادة رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می آلایی و آنگاه خدا را این گونه می خوانی؟! گفت: دور شو از من! اگر ما چنان بودیم كه تو و یارانت می خواهید، به راستی از الاغ های دره ها بدتر بودیم.»(4)

(8) فتنه ها در تعقیب حق طلبان: و بر همین اساس بود كه چه به سر ابوبكر طائی و همراهانتش رفت، «سلیمان بن ربوه» گوید: «من با ده تن از بزرگان - كه ابوبكر پسر احمد پسر سعید طایی از آنان .

ص: 249

بود - در مسجد جامع دمشق گرد آمدیم و برتری های علی بن ابیطالب (كرم الله وجهه) را بر خواندیم، ناگهان قریب به صد نفر بر سر ما حمله برده و كشان كشان با كتك ما را نزد فرماندار بردند، ابوبكر طایی به آنان گفت: ای آقایان! به سخن ما گوش فرا دهید. ما امروز فضایل علی را بر خواندیم و فردا برتری های امیرمؤمنان معاویه را می خوانیم و اینك من سروده هایی چند آماده دارم، می خواهید بشنوید؟ گفتند: بخوان، او بدون آمادگی در مغزش گفت:

«دوستی علی، همه اش همراه با كتك خوردن است - و دل از هراس آن می تپد!»

«شیوه من مهرورزی به پیشوای راهنما، - و آن یزید است و كیشم دشمنی با خاندان پیامبر است!»

«و هر كس جز این بگوید او مردی است - كه نه تعقل دارد و نه خرد!»

«مردم چنانند كه هر كس با خواسته هایشان هماهنگ باشد - تندرست می ماند وگرنه داوری دربارة او با یغمای هستی اش همراه خواهد بود.»(1) گفتند: پس از آن ما را رها كردند.»(2)

(9) تحسین مبارزه حتی بر ضد اهل بیت (صلی الله علیه و آله و سلم): و بر همین اساس بود كه: «آبروی تبار خداوندی را ریختند و آنچه را دودمان راهنمایی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پاك می انگاشتند تباه كردند، خون های پاكان و نیكانی را كه از خاندان پاك پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پیروی می كردند با خاك آمیختند و برنامه دشنام دادن بر فراز منبرها را در همه جا پراكندند، آن هم به سرور این خاندان و جان پاك ترین پیامبران كه پاكی او بر گفتار خداوند آشكار شده بود و امویانی كه لاف جانشینی پیامبر را می زدند، در همه گوشه و كنارها از جهان اسلام لعن بر سیدعترت، نفس پیامبر اقدس (صلی الله علیه و آله و سلم) را، سنتی شایسته پیروی قلمداد كردند تا آنجا كه معاویه، سعدبن ابی وقاص را نكوهش كرد؛ كه چرا از دشنام دادن به پدر دو فرزند زادة پیامبر و علی (كرم الله وجهه) خودداری می كند؟»(3)

و تا آنجا كه «عبدالله بن ولید بن عثمان بن عفان» توانست، شامگاه عرفه - نهم ذی الحجه - و هنگامی كه هشام بن عبدالملك بر سر منبر بود، در برابر او بایستد و بگوید: «ای امیر مؤمنان! این همان روزی است كه جانشینان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نفرین كردن به ابوتراب - علی (كرم الله وجهه) - را در آن مستحب می شمرده اند.»(4) و نیز «سعیدبن عبدالله توانست به هشام بن عبدالملك بگوید: ای امیرمؤمنان! به .

ص: 250

راستی خاندان تو در چنین جایگاه های شایسته ای همیشه ابوتراب را نفرین می فرستاده اند، تو نیز بر او نفرین فرست.»(1)

(10) سر كار آمدن ناشایست در قانون و عرف معمول: و بر همین اساس بود كه جانشینی خلیفة نخست و پیروان او تحقق یافت، در حالی كه چنان حاكمی از ظلم عمیق و ستمی بدون همانند و سوزش دل و تاسف پایدار نشد، چرا كه آنان بر ملاك و محك آن بودند كه گزینش پایین تر بر بالاتر چه بسا به خاطر توانایی در اجرا و دانستن مصالح تحقق پذیر و نیكو خواهد بود، اگرچه همین را با دستاویزهایی ساختگی و پندارهای در هم بافته و سیاست زور استوار نمودند، زیرا چنین سرپرستی كاری است كه پرداختن به آن، نه به نشانه ای از پاكی روان و نه به منش های برتر و نه به خوی بزرگوارانه و نه به سرمایه های ارجمند جان و نه به نشانه ها و بینش ها و نه به برداشتن گام هایی بس بلند در راه خدا نیاز دارد، بلكه كاری است كه مسئول آن هر چه به جا آرد، بازخواست نخواهد شد و اگر هم دستورهای دین را به دور افكند و آیین های كیفری را به كار نیست، باز بر كنار نمی شود و تا زمانی كه مسئول در بین مردم نماز به پا دارد، از او جدایی نمی گزینند، پس در نتیجه چه مانعی ما را از آن باز می دارد كه گرانبار سنگینش را بر دوش كسانی همچون آن گوركن - ابوعبیده جراح - بیندازیم؛ و او را با جامة جانشینی پیامبر بیاراییم!! و چه انگیزه ای در میان است كه ما را وادار كند كه این سمت و جایگاه را به آن كسی دهیم؛ كه خود صاحب اصلی (خداوند) این لباس را به قامت او صلاح و سزاوار دید.

(11) تاسیس قاعده تقدم مفضول بر فاضل: آری، بر همین اساس بود كه همه پایین تر را بر بالاتر ترجیح دادند و از خلیفه پیروی كردند. «قاضی» می نویسد: «بیشتر كسان بر آنند كه امامت كهتر با بودن برتر روا است، زیرا شاید برای امامت شایسته تر از برتر باشد، چون آنچه در سرپرستی هر كاری نیازمند آن هستیم، یكی شناخت انگیزه هایی است كه شایستگی و تباهی كار را در بر دارد و دیگری داشتن نیرو برای برخاستن به آنچه بایستة كار می نماید و چه بسا كه دانش و كردار او كمتر است، آشنایی بیشتری را با رهبری دارد و بایستگی های آن در وی استوارتر باشد، گروهی نیز دو راه گشود و گفته اند: بر گماشتن برتر - اگر آشوبی در بر ندارد - لازم است و اگر آشوبی به دنبال دارد لازم نیست و «شریف جرجانی» گفته: نمونه اش در جایی است كه سپاهیان به فرمانبری از پایین تر تن بدهند و به بالاتر تن ندهند.»(2)

(12) انتخاب امامت فرد بی دین و لامذهب: و بر همین اساس بود كه خلفا و پیروانشان، مسئله .

ص: 251

خلافت را بر شالوده ای استوار نهادند كه هیچ ارتباطی با خداوند متعال نداشته؛ تا جایی كه وقتی هر فردی كه با ملاكات آنها توافق نمود و بر سر كار آمد، عهد و پیمانی از سوی خود بر او ساختند و آن را طوری پرداختند كه شكستن و نقض آن را همانند شكستن پیمان الهی برشمردند كه اگر ما همین را به عنوان یك محك از آنها به كار گیریم و به انجام آن ملتزم شویم، آن وقت جای سؤال از آنهاست كه چه شد عبدالله بن عمر و اسامه بن زید و سعد پسر ابووقاص و ابوموسی اشعری و ابومسعود انصاری و حسان بن ثابت و مغیره پ سر شعبه و محمد پسر مسلمه و برخی دیگر از كسانی كه از سوی عثمان كارگزار صدقات و سمت هایی به غیر آن بودند با آن كه توده مسلمانان دست فرمانبری به «علی» (كرم الله وجهه) دادند، آنان از حضرت روی برگردانیدند و پیمان با او را شكستند و یا چگونه سردمداران شورش داخلی با عایشه و طلحه و زبیر، جنگ جمل را بر پا كردند؟ آیا راهی برای پاك كردن دامن اینان هست؟ یا اینجا باید تلاش در اندیشه را به كار برد و قانونی جدید در مقطع خاص، در مكان خاص برای افراد خاصی به دست آورد، بریده از آن كه به قانون خدا ارتباط داشته باشد، چون قانون خداوند غالباً و نوعاً در هیچ زمانی نسبت به هیچ شخصی، در هیچ مقطعی قابل تغییر و تبدیل نخواهد بود!!

آری، چه بهانه ای به سود آنان بیاوریم كه از همراهی با او در جنگ هایش خودداری كردند و میان یاران پیامبر به این گونه شناخته گردیده و چون ازدست فرمانبری دادن به علی سرباز زده و گوشه ای برگزیدند، معتزله نامیده شدند.(1)

ویژگی ها كه شمردیم - تهی نگذارد، زیرا ما روشن كردیم؛ كه برانگیختن چنین فردی از ناحیه خدا از قاعده لطف است؛ كه بر خدای سبحان واجب است و او همتای قرآن است و این دو هیچ گاه از یكدیگر جدا نمی شوند تا در كنار حوض كوثر بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شوند.

و اما این كه سپاهیان و غیر آن از وی فرمان نمی برند، همانند آن است كه از صاحب رسالت فرمان نبرند كه با این انگیزه نمی توان كسی را كه خداوند برای برخاستن به بالاترین سرپرستی ها برگماشته بر كنار كرد، بلكه دیگر توده باید شورش مخالفان را به همان گونه فرونشانده كه شورش یاغیان و از كیش بازگشتگان یا كسانی را كه از آنان می پنداشتند، فرو می نشاندند. اما چه جای تاسف از این كه رای و برداشت خلیفه در پیش افكندن پایین تران، گریزناپذیر بود، چون آن را تنها از این روی پیش كشید كه جانشینی پیامبر را برای خودش همواره سازد و بر كسی مقدم شود كه خداوندگار پاك در قرآن كریم وی را پاك شمرده و جان پاك ترین پیامبران دانسته، فرمانبری از او را فرمانبری از او و سرپرستی وی را بر بندگان به وسیلة ایشان به بالاترین جا رسانده، پیامبرش را فرموده تا همه را از فرمانروایی وی آگاهی دهد و نگهداری او از گزند مردم را نیز بر خویش واجب دانسته، بازگوگر دستورهای نهانی آسمان آوا برداشته تا سرپرستی وی و سزاوار بودنش بر گروندگان را - از خودشان - نیز بنماید و در انجمنی سهمناك میان صد هزار تن یا فزون تر بگوید: هان ای مردم! به راستی پروردگار، خداوندگار من است و من سرپرست گروندگان و من به آنان از خودشان سزاوارترم، هر كه من سرپرست اویم، پس علی سرپرست او است، بار خدایا! دوست بدار آن را كه او دوست دارد و دشمن دار آن را كه او دشمن دارد.

علی (كرم الله وجهه) نه از جهت برتری پدر بودن بر حسن و حسین (علیهماالسلام)، نه منش ها و سرمایه های روانی و پاكی ذاتش، نه پاكیزگی سرشت و نه پاك دامنی زادگاه و بزرگی جایگاهش، نه دیری پیشگامی اش در دوراندیشی و اراده و پیشاهنگی در مسلمانی و نه جان فشانی اش برای خدا و برتری اش در دانش و در همه برتری ها بر هیچ كس پوشیده نبود.

آری؛ از همان نخستین روز، كار گزینش بر مبنای رای خلیفه به پایان رسید و پایین تر از برتر پیش افتاد و ابوبكر را با پیمان دو تن كه غیر عمربن خطاب و یك گوركن - ابوعبیده جراح - كسی نبود، به فرمانروایی شناختند و این كار را كه می بایست آشكارا و در جمع به انجام رسانند، نهانی شبانه به پایان بردند و روزانه میان آن مردمان - كه بنیاد گذاران گزینش آزادانه بودند - كار را میان مردانی كه مؤسسان انتخاب دستوری بودند سازمان دادند و در آن روز نیز كسی به جز اسید پسر حضیر و بشر پسر سعد از آنان پیروی نكرد و آنگاه كه مردم در پی خودداری از همراهی با ایشان، به

ص: 253

خواری و زاری افتادند، ناگزیر سر فرود آوردند و دریدگی جامه چندان شد كه رفوگر را درمانده ساخت و جلوی نادان را نگرفتند تا خود و دیگران را به پرتگاه افكند و اصلاح خواه ستمدیده به روزی افتاد؛ كه گفت: بگذار هر چه خواهند بكشند و برگزینند و به راستی كه گزینش با بدی ها همراه است و از خار انگور نخواهی چید؛ دست فرمانبری به ابوبكر دادند تا نانش در روغن افتاد.

نابود می گردید و اگر علی نبود كارش به رسوایی می كشید و زنان نتوانند مانند علی بزایند.(1) و چنین عبارتی می رساند كه هرگز در دل او برای یك بار هم نگذشت - و هیچ گاه هم نخواهد گذشت و كجا تواند بگذرد؟ - كه او در یكی از برتری ها همانند علی باشد یا در یك زمینه از آنها به او نزدیك بوده یا دوریش از ایشان ناچیز باشد، اكنون پس از آن كه شناختی این توده از جانشینی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چه دریافته اند و از رای گذشتگان آنها - و بیشتر از همه خلیفه نخست - در این باره آگاهی یافتی، اكنون در مقایسه این پندارهای گذشته با پندارهای جدید توجه داشته باش، همان گونه كه فرمود: «اگر از نزد غیر خدا بود به طور قطع در آن اختلاف فراوانی می یافتند.»(2)

برای نفس خویش دارد و می تواند با عمل خود جاذب توده مردم به سوی خدا باشد و كدامین از آن دو آزادی و رهایی مسلمانان و جان ها و اجرای فرمان های این جهانی و آن جهانی را خواهان است و ممكن است كه در دست او باشد؟ البته اگر در ترازوی دادگری او دیدة (كم و كسری) یافت نشود، چون: «وای به حال كم فروشان!»(1)

كرد - باز گفت: ای كاش از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیده بودم؛ كه این امر ولایت به عهده كیست؟ تا هیچ كس در آن به كشمكش برنخیزد و دوست داشتم؛ از ایشان پرسیده بودم: آیا انصار نیز در ولایت بهره ای داشته اند؟ و نیز دوست داشتم، از ایشان دربارة میراث دختر برادر و عمه پرسشی كرده بودم، زیرا دل خودم برای پاسخ به این دو سؤال آرام نمی گیرد.»(1)

وسائط گزارشگر مردانی مورد اعتماد بوده، به طوری كه چهار نفر از آنان از صحاح شش گانه هستند و اسناد آن صحیح است.

شگفت! از افسوی خلیفه در تعیین خلیفه

در این اخبار، نه پدیده است كه سه مورد از آن را جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در روزی كه باید به كار بندد نمی دانسته كه در یك مورد آن (سوزاندن فجاه) بحث آن گذشت.

اما این كه افسوس خورده كه ای كاش! امر ولایت را به عهدة یكی از آن دو مرد (عمر - ابوعبیده) افكنده بود، این حاكی است كه جانشین پیامبر پس از بازپسین روزهای زندگیش، دریافته است كه كاری كه بر آن برخاسته براساس آیین خدایی در خلافت و طبق وصیت نبوده است، زیرا برگزیدن جانشین و كسی كه پس از مرگ، دیگری باید به كار او برخیزد، او همان كسی است كهم پس از او به جانشینی وی نیازمندیم و باید پس از او به كار وی قیام كند و این همان چیزی بود كه جانشین دوم پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پس از روزگاری دراز آن را دریافت و گفت: دست فرمانبری دادن مردم به ابوبكر، كار و رویدادی بی اندیشه و ناگهانی بود، همانند آنچه نادانان پیش از اسلام می كردند، ولی خداوند، مردم را از شر خلافت آن حفظ كرد و هر كس مانند آن مرحله، از مردم دست فرمانبری بگیرد وی را بكشید.(2)

آیا این ناشایستگی كه عمر به آن پی برد، در مورد كسی است كه برای آن برگزیده شد؟ یا درباره فردی است كه در گزینش نقش داشت؟ یا در هر دو مورد است؟ یا در اختیاری است كه موجب تعیین خلیفه می گردد؟ كه هر كدام را اراده كرده باشد، جای ایراد بر آن وارد خواهد بود، .

ص: 257

چرا كه اینان در بارة گروه انبیاء و رسولان هیچ گاه نص و تصریحی نداشته اند و هیچ گاه امت ها آنها را به گونه ای سر كار نیاوردند!!

كه چوپان و ساربان و كارگزار یك زمین و مزرعه نباید چنین كند كه هر چه را تحت مسئولیت و اشراف خود داشته، بدون سرپرست رها كند و كلیه موجودیت را بدون صاحب رها سازد! و با این هشدار كه سرپرستی انسان ها هیچ گاه قابل مقایسه با برخی ازگوسفند و حیوانات و زمین كشتزار نخواهد بود كه در این امر همة عقلای عالم بر حفظ جایگاه و انصاب مسئول و جانشین اتفاق نظر دارند.(1)

در این حال چه شتد كه همه چنین فهمیده و می فهمند، ولی هنگامی كه به گروه انبیاء و اولیاء و اوصیای خداوند متعال می رسیم، آنان را از این تعقل و ژرف نگری محروم می سازیم، آنان را تافته ای جدا بافته می پندازیم، چرا آنان نه تنها در مورد اموال و حیوانات، بلكه در مورد انسان ها و امت ها كارشان به جایی می رسد كه در این امر مهمل گو و بی گفتار و بی اندیشه و بلكه بی تفاوت هستند؟! آیا چنین پنداری را كدام عقل، شرع و عرفی می پذیرد؟! این تخیل با كدام مكتبی از مكاتب آسمانی سازگار است؟!

یعنی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) امت عزیز و بزرگوار خود را در حد شتران و گوسفندان نپنداشت كه این چنین افسار گسیخته بدون معیار و ملاك و محكس و میزان رها ساخت و مهر سكوت را بر لب نهاد!! نه چنین نیست!!

آشكار نخواهند كرد.»(1)

نیز به ایشان فرمود: «علی! به راستی تو پس از من گرفتار می شوی، پس مبادا به پیكار برخیزی!»(2)

نگفتند؟! تا امت را در راهی هموار رهسپار كرده، در شاهراهی روشن به گام زدن وادارد و راه راست را در پیش رویشان بگشاید تا آنان را به سعادت رهنمایی كرده و در نهایت به بهشت برساند كه همه این ها را پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره ایشان گفته است.(1)

خرسند دارد، مرا خرسند داشته است.»(1)

و فرمود: «فاطمه پاره تن من است، هر چه او را شادمان سازد، مرا شادمان ساخته است.»(2)

و فرمود: «ای فاطمه! خداوند برای خشم تو خشمگین می شود و برای خشنودیت خشنود می گردد.»(3)

آری؛ با چنین آوایی كه زمزمه آن در وجدان بیدار خلیفه طنین انداز است كه او را به پشیمانی كشانده، ولی این بیداری در زمانی بروز كرده كه راهی برای بازیافت گذشته نبود، چرا كه حضرت فاطمه زهرا (علیهاالسلام) با دل و جانی لبریز از خشم و نفرین بر خلیفه، در دل خاك ها رفته و به لقاء الله پیوسته بود.

از آن ام فروه دختر ابوقحافه را به همسری وی درآوردم.(1)

«ابوبكر را بگو: تو با این كارت بعد از آن زشت گردانیدی - قریش را و نام آوری و آوازه نیكوی آن را به گمنامی رساندی!»

«آیا در میان تیره خودت «تیم بن مره) یكی نبود - كه خواهرت را به او دهی؟ اگر چنان نبود كه به آن ازدواج سرفرازی بودی؟»

«و اگر چنان بودی كه وقتی او را نزد تو آوردند، وی را كشته بودی - البته برای خواهرت نام نیكو فراهم آورده و اندوخته ای شایسته برای او نهاده بودی»

«ولی اینك آنچه را با كندی كردی كاری بایسته بر تو می شناسند - كه بر انجام آن نه ستایشی برای خود فرا گرفتی و نه پاداشی داری!»(1)

علاوه بر این كه این آرزویی كه بر دل خلیفه خطور كرده، هیچ جایگاه استنواری ندارد! چرا كه اگر ایشان موفق شده بود، از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره پرسیده بود، آیا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چه پاسخ به وی می داد؟، مگر در دین به اكمال و اتمام رسیده، جای سخن نگفته باقی بود؟ آری؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به طور قطع پاسخی به جز چنین پاسخ را انتخاب نمی كرد؛ می فرمود:

گفتار او(صلی الله علیه و آله و سلم): «تحقیقاً این (یعنی علی (كرم الله وجهه)) نخستین كسی بود كه به من ایمان آورد و او نخستین كسی است كه در روز قیامت با من مصافحه می كند و او صدیق امبر است و ایشان جدا كننده در این امت است كه بین حق و باطل را جدا می سازد و ایشان پیشوای (اعتقادی و عملی) مؤمنین است.»(1)

نقل شده: «ابوذر» در ربذه (محل تبعیدش) به ابورافع گفت: «من از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم، خطاب به علی (كرم الله وجهه) می فرمود: تو برادر من و وزیر من و بهترین كسی هستی كه من بعد از خود ترك نمودم كه وعده مرا به تنجز و حتمی می رسانی.»(2)

«علامه امینی» (رحمت الله) در «الغدیر» حدود بیش از بیست و شش حدیث از احادیثی كه پیامبر در خصوص حضرت علی (كرم الله وجهه) فرموده را، ذكر كرده است كه به گونه ای تصریح در خصوص ولایت و جانشینی حضرت می باشد.(3)

از قبیل: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «علی ولی مؤمنان (و سرپرست و دوستدار آنان) بعد از من خواهد بود.»(4)

نیز فرمود: «هر كس علی (كرم الله وجهه) را اطاعت كند، تحقیقاً مرا اطاعت كرده و هر كس علی (كرم الله وجهه) سرپیچی كند، تحقیقاً مرا عصیان كرده است.»(5)

نیز فرمود: «جبرئیل (علیه السلام) مرا از سه برتری علی (كرم الله وجهه) آگاه ساخت: این كه به راستی سرور .

ص: 265

مسلمانان و پیشوای پرهیزكاران و رهبر درخشان سپید رویان است.»(1)

آیا با این سخنان نورانی و آشكار از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) كه در سر و زبان و مكتوبات مورخان و نویسندگان وجود داشت، جای ابهامی در امر جانشینی باقی بود كه ابوبكر صدیق پس از گذشت دوران خلافت، تازه به مجلس تاسف و ارزو بنشیند و این چنین سفره ای كاش پهن كند؟ مگر در زمانی كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) همواره به هر گونه ای مردم را به امر ولایت و سرپرستی هشدار می داد، گوش ها سنگین بود كه هیچ نمی فهمید؟! یا نسبت به موقعیت ها برخی خواص از روی تعمد، خود را به تغافل و كری زده بودند؟!

آیا برای خلیفه، آن پاسخ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در مقابل تازیان كافی و وافی نبود؟ كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به آنان پیشنهاد روی آوردن به اسلام را مطرح نمود و وقتی خطاب سخن به تیره عامربن صعصه رسید كه حضرت آنان را به سوی خدا و دین اسلام فرا خواند كه گویندة آنان از حضرت پرسید: اگر ما از تو پیروی كنیم و آنگاه خداوند تو را بر مخالفانت پیروز گرداند؛ آیا در نگاه تو برای ما شایستگی آن حاصل شده كه پس از تو ما در امر خلافت سهیم بوده و سرپرست شویم؟ با این كه ابوبكر و علی (كرم الله وجهه) نیز در این محاوره حضور داشتند كه حضرت پاسخ داد: تحقیقاً كار در دست خدا است و ولایت را هر جا كه خود بخواهد می نهد!(2) .

ص: 266

گردش رفت و گزارش هایی را دریافت.»(1)

القموص و او از زید بن علی(1) نقل كرده كه گفت: «خدای بزرگ سه بار فرازهایی درباره شراب فرو فرستاد و نخستین فرازی كه فرود آمد، همان جا بود كه خداوند متعال فرمود: «درباره شراب و قمار (برد و باخت) از تو می پرسند؟ بگو: در آن ها دو گناه و زیان بزرگ است و منافعی (از نظر مادی) برای مردم در بر دارد (ولی) گناه آنها از نفعشان بیشتر است.»(2) با این وضع، كسانی از مسلمانان بودند كه آن را می نوشیدند؛ تا دو مرد باده گساری كرده، به نماز ایستادند و از سرمستی و پریشانی گفتند كه عوف نمی دانست آنان چه می گویند كه خداوند بزرگ و گرامی در این باره چنین فرو فرستاد: «ای كسانی كه (به آیین راستین) گرویده اید! در حال مستی به نماز نزدیك نشوید تا بدانید چه می گویید!»(3) و این بود كه هر كس می خواست می نوشید، ولی نزدیك به نماز از آن پرهیز داشتند تا به گمان ابوالقموص، یك بار مردی باده گساری كرد و به خواندن سروده هایی پرداخت در ماتم كسانی از بت پرستان كه در جنگ بدر كشته شده بودند، سروده ها این است:

«مادر عمرو به تندرستی درود فرست! - آیا تو پس از بستگانت تندرست خواهی ماند؟»

«مرا بگذار باده بامدادی را بنوشم، زیرا من - مرگ را دیدم كه به جستجوی هشام برخاسته است!»

«و زادگان مغیره آرزومندند كه كاش می شد - با دادن هزاران از مردان یا چارپایان خویش جان او را بخرند!»

«گویا آن چاه - چاه بدر - پیش چشم من است كه - با ریختن كشته در آن، همانند كوهان شتر بالا می آید.»

«گویا آن چاه - چاه بدر - پیش چشم من است كه - جوانان را با جامه های بزرگ منشانة آنها در آنها سرنگون می سازند!»(4)

گفت: این گزارش به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) رسید. بی تابانه بیامد، چندان كه دامن جامه اش از سر بی تابی بر زمین كشیده می شد. چون خود را به آنان رساند و آن مرد ایشان را بدید، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آنچه را در دست داشت بلند كرد تا بر وی بزند و او گفت: از خشم خدا و پیامبر او به خدا پناه »

ص: 269

می برم و به خدا سوگند! كه دیگر هرگز مزه شراب را نخواهم چشید، آنگاه خداوند - با فرستادن این فراز - ناروا بودن این كار را باز چنین باز نمود: «ای كسانی كه ایمان آورده اید! شراب و قمار و بت ها و ازلام (نوعی بت بخت آزمایی) پلید و از عمل شیطان است.... شیطان می خواهد به وسیله شراب و قمار در میان شما عداوت و كینه ایجاد كند و شما را از یاد خدا و نماز باز دارد؛ آیا (با این همه زیان و فساد) خودداری خواهید كرد؟!»(1) عمربن خطاب گفت: اجتناب را پذیرفتیم!»(2)

و نیز «بزار» از «انس بن مالك» آورده است كه گفت: «من آن روز ساقی آن گروه بودم و بادة انگور و انجیر را به هم آمیخته بودیم و در میان گروه، مردی بود كه او را ابوبكر می گفتند: همین كه نوشید، گفت:

«مادر بكر را با درود خویش خود آمد گویم - و آیا برای تو بعد از قومت تندرستی و سلامتی خواهد بود؟»

«پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به ما می گوید: كه دوباره زنده خواهیم شد! - چگونه آن كس كه ریشه كن شده، زندگی را باز خواهد یافت؟!»(3)

در همین هنگام كه اینان سرگرم نوشانوش بودند، مردی از مسلمانان بر ما درآمد و گفت: چه می كنید؟ به راستی كه خداوند بزرگ دستور به ناروا بودن شراب خواری را فرو فرستاده است (تا پایان داستان).(4)

و نیز «ابن حجر» و «عینی» می نویسند: «از شگفتی ها آن است كه ابن مردویه در تفسیر خود طریق «عیسی بن طهمان» و او از «انس» گزارش كرده است كه ابوبكر و عمر نیز، میان شراب خواران بوده اند و این گرچه سلسله سند صحیحی دارد، ناپسند است و جز به نادرستی آن نمی توانم داوری كنم.»(5) .

ص: 270

زیرا «ابونعیم» در حلیه در زندگی نامه شعبه از داستان عایشه گزارش كرده كه ابوبكر چه در هنگام مسلمانی و چه پیش از آن در دوران جاهلیت از باده گساری خودداری می كرد و آن را برای خویش ناروا می شناخت.

و شاید گزارشی كه با وسائط شایستة پشت گرمی رسیده و با برتری یافتنش زبانزد گردیده، بدین گونه بوده كه ابوبكر و عمر در آن روز به دیدار ابوطلحه رفتند، ولی در شراب نوشی با آنان همراهی نكرده بودند.(1) ولی سپس به گونه ای دیگر گزارشی از طریق بزار خواندم كه انس گفت: «من در آن روز ساقی آن گروه بودم و در میانشان مردی بود كه او را ابوبكر می گفتند و چون باده نوشید، گفت: «ام بكر (مادر ابوبكر) را به تندرستی درود فرست!....»

در این هنگام مردی از مسلمانان بر ما وارد شد و گفت: دستور به ناروا بودن شراب خواری فرود آمده است.... تا پایان داستان و ابوبكر را ابن شغوب می گفتند و برخی پنداشته اند كه ابوبكر صدیق است و چنین نبوده. ولی این كه نام عمر نیز در میانه هست، می رساند كه در نشان كردن او با نام صدیق لغزشی روی نداده و به این گونه می توانیم هر ده تن كه در آنجا بوده اند را، نام ببریم.(2)

زیاد ساجی و او از عدی و او از شعبه و او از ابوالرجال محمدبن عبدالرحمن و او از مادرش همره و او از عایشه این گزارش را نقل كرده است، آنگاه گفته است: گزارش عجیب است كه جز از داستان عبادبن ابوعدی آن را ننوشتم(1) و تازه یكی از وسایط سند عبادبن زیاد ساجی است كه بر آیین قدریان متهم بوده و موسی بن هارون گوید: گزارش های او را رها كردم و ابن عدی گفته است: «او از آن مردمان كوفه است كه در راه شیعه گری تند می رفتند(2) و در برتری های این و آن گزارش های زشتی را آورده است.»(1)

3- ابوعبیده جراح كه در آن روز 48 ساله بوده است.

4- ابوطلحه زید بن سهل كه میزبان بوده و 4 سال داشته است؛ زیرا ابن جوزی گوید: در سال 34 پس از هجرت در هفتاد سالگی درگذشت.(1)

5- سهیل بن بیضاء كه یك سال بعد از این رویداد در سال خوردگی درگذشت.

6- ابی بن كعب

7- ابودجانه سماك بن خرشه

8- ابوایوب انصاری

9- ابوبكر بن شغوب

10- انس بن مالك كه در بزم آنها پیاله گردانی می كرده است و آن روز - بر مبنای درست ترین گزارش ها - 18 سال داشته(2) و در گزارش درست «مسلم» آمده كه انس گفت: من كوچك ترین آنان بودم و ایستاده پیمانه در دستشان می نهادم؛(3) یازدهمین فرد این گروه از دیدة ابن حجر پوشیده ماند و او - براساس آنچه در داستان قتاده از زبان انس آمده - معاذبن جبل است.»(4)

شراب خواری را پایان دادند كه عمر گفت: اجتناب را پذیرفتیم! اجتناب را پذیرفتیم! (1)

«آلوسی» گوید: «پس از فرود آمدن دستور پرهیز از شراب خواری در سوره بقره، بزرگان یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) باز هم آن را می نوشیدند و می گفتند: ما تنها آنچه برایمان سودمند باشد می آشامیم و از این كار باز نایستادند تا دستور سوره مائده فرود آمد.»(2)

«ابی حاتم» از داستان «انس» آورده است: [ما باده گساری می كردیم؛ كه این فراز فرود آمد: «از تو درباره باده گساری و برد و باخت می پرسند.»(3) ما گفتیمك: آنچه از آن برایمان سودمند باشد را می نوشیم، پس در سوره مائده این فراز فرود آمد: «شراب و قمار و بت ها و ازلام (بخت آزمایی) پلید و كار شیطان است.»(4) گفتند: خدایا! از آن دست شستیم!](5)

«عبدبن حمید» از زبان «عطا» گزارش كرده است: [كه او گفت: نخستین فراز كه در حرام بودن شراب خواری فرود آمد، این بود: «از تو درباره شراب خواری و برد و باخت پرسش می كنند.»(6) پس از آن برخی مردم گفتند: ما برای سودهایی كه در آن می یابیم آن را می نوشیم و دیگران گفتند: آنچه در آن گناه باشد نیكویی در آن نیست، آن گاه این فراز فرود آمد: «ای كسانی كه ایمان آورده اید! هنگامی كه مست می شوید به نماز نزدیك نشوید.»(7) پس از آن برخی گفتند: ما آن را می نوشیم و در خانه هایمان می نشینیم و دیگران گفتند: آنچه میان ما و نمازگزاران همراه مسلمانان جدایی بیندازد نیكو نیست، سپس این فراز فرود آمد: «ای كسانی كه ایمان آورده اید! شراب خواری و برد و باخت پلیدی است.»(8) در این هنگام همه از آن دست شستند.](9)

مشخص آن را حرام شمرده است. ولی برخی ناقلان جهت توجیه شراب خواری صحابی، به ویژه ابوبكر و عمر، سال تحریم را عقب معرفی كرده اند تا آبروی آن دو را از گزند اعمالشان مصون دارند. بدین جهت با تاویل در آیات سوره بقره و نساء در میان مفسران و ناقلان، اختلافی در گفتارشان یافت می شود:

1- برخی آمده اند و همان گزارش را گرفته اند كه طبرانی از طریق معاذبن جبل آورده است و بر این اساس گفته اند: «نخستین چیزی كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در هنگام نبوتش، مردم را از آن بازداشت شراب خواری و دشمنی و كشمكش و دشنام میان مردان بود.»(1)

و در تأیید این گفتار، كلام پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است كه فرمود: «بزرگ ترین گناهان شراب خواری است.»(2) نیز دقت در آیه هایی كه پیرامون باده گساری است، گام ما را در تحریم شراب به عنوان نخستین كار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) استواری می بخشد، زیرا نخستین آیه آن از سوره بقره و آن نخستین سوره ای است كه در مدینه فرود آمده(3) و آیه دوم نیز در سوره نساء و آن نخستین سوره ای است كه در آغاز كوچیدن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از مكه فرود آمده است.(4)

و شاید برداشت كسانی كه تحریم شراب را بر مبنای سوره بقره دانسته اند، همین باشد كه عایشه گفت: «زمانی كه سوره بقره فرود آمد، دستور به ناروا بودن باده گساری نیز در لابه لای آن فرود آمد و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مردم را از آن بازداشت.»(5) زیر براساس آنچه گذشت، سوره بقره پس از همسر شدن عایشه با پیامبر فرود آمد.(6)

«جصاص» نیز طبق گفتارش كه آوردیم، تحریم شراب خواری را بر شالوده همان فراز از سوره بقره استوار دانسته(7) و قرطبی نیز گوید: گروهی از اندیشمندان گفته اند: باده گساری با همین آیه در سوره بقره تحریم شده است(8) و «فخر رازی» گوید: این كه «در سوره بقره» ما را بر تحریم .

ص: 275

شراب خواری راه می نماید و نیز نشانه هایی بر این مدعا آورده است.(1)

از نمای گزارش احمد چنان برداشتی می كند و می نویسد: آنچه برمی آید این است كه: تحریم شراب در سال هشتم یا همان سالی بوده كه مكه گشوده شد. زیرا احمد از طریق «عبدالرحمن بن وعله» آورده است كه او گفت: «از ابن عباس درباره خرید و فروش شراب پرسیدم؟ او گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را دوستی از تیره ثقیف یا قبیلة دوس بود كه در سال گشودان مكه او را دیدار كرد و مشكی از شراب برای او به ارمغان آورد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: ای ابافلان! مگر نمی دانی خداوند نوشیدن آن را تحریم نموده است؟ آن مرد رو به بردة خویش كرد و گفت: پس برو و آن را بفروش! رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: ای ابا فلان! چجه دستوری به او دادی؟ گفت: دستور دادم؛ برود آن را بفروشد! رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: آن كسی كه نوشیدن آن را گناه شمرده، فروختن آن را نیز گناه شناخته، پس مرد فرمان داد: تا آن را در آبرفت شنی ریخت!»(1) علاوه بر این كه اگر هم به این گزارش كمترین توجهی شود، حق این است كه گفته شود: دستور به پرهیز از شراب خواری در سال فتح مكه به این مرد رسیده است، نه این كه صدور فرمان در این سال بوده است. چون این مرد از جایگاه اطلاع رسانی دور و در بیابان ها و جزء صحرانشینان بوده است و چنان از فرهنگ به دور بوده كه نشانة آن این بوده كه قدری از شراب را برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به ارمغان آورده است!

این بود جمله ای از مباحثی كه به خلیفه اول ابوبكر صدیق (رضی الله عنه) مربوط است و اگر چه در این زمینه جای پژوهش از بحث های دیگر نیز هست كه بر عهدة پژوهشگران است كه به آن دست یابند، خداوند به شما و بنده حقیر توفیق روزافزون عنایت بفرماید كه علاوه بر منت نخستین كه بر بنده گذارد و حقیر را مستبصر نمود، منت دیگر نهاد تا پژوهشی دیگر بنمایم و راه استبصار را برای همنوعان عزیز از برادران سنی مذهب خویش مفتوح دارم و این هدیه ناچیز كه به قصد روشنگری و كشف حقیقت بر اوراق مرقوم شده را، از روی فضل و كرمش قبول بفرماید. والسلام علیكم و رحمه الله و بركاته.

مولوی عبدالصمد قنبرزهی

(91)/5/12 . سیزدهم رمضان 1433 هجری قمری

ص: 277

عنه (صلی الله علیه و آله و سلم): «من بدل دینه فاقتلوه»: 202

عنه (صلی الله علیه و آله و سلم): «من قتل دون اهله فهو شهید»: 211

عنه (صلی الله علیه و آله و سلم): «من قتل دون مظلمه فهو شهید»: 211

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «اما انك ستلقی بعدی جهدا، قال (علی): فی سلامه من دینی؟ قال: فی سلامه من دینك»: 267

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «ضغائن فی صدور اقوام لا یبدونها الا من بعدی»: 268

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «فوالله! انی لا علمهم بالله و اشدهم له خشیه»: 148

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «لو تعلمون ما اعلم لضحتم قلیلاً و لبكیتم كثیراً»: 148

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «یا علی! انك ستبتلی بعدی فلا تقاتلن»: 268

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «حبك لشی یعمی و یصم»: 118

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «ما بین قبری و منبری روضه منم ریاض الجنه»: 179

قال: ان القرآن أنزل علی سبعه احرف، ما منها حرف الا و له ظهر و بطن و الن علی بن ابیطالب عنده منه الظاهر و الباطن»: 166

قال ابوبكر: سمعت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) یقول: «انا معاشر الانبیاء لانورث، ما تركنا صدقه»:224

قال ابوذر لابی رافع: «انی سمعت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) یقول لعلی (كرم الله وجهه).... و انت اخی و وزیری و خیر من اترك بعدی و تنجز موعدی»: 273

قال ابوذر: سمعت النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) (صلی الله علیه و آله و سلم) یقول: «علی انت الصدیق الاكبر»: 42

قال الصادق(علیه السلام): «العلم نور یقذفه الله فی قلب من یشاء»: 229

قال جبرئیل (علیه السلام): «لا سیف الفا ذوالفقار - لا فتی الا علی!» : 127

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): «ستكون من بعدی فتنه، فاذا كان كذلك، فالزموا علی بن ابیطالب، فانه اول من آمن بی و اول من یصافحنی یوم القیامه و هو الصدیق الاكبر»: 42

ص: 279

قال علی (كرم الله وجهه): «انا الصدیق الاكبر»: 43

قال علی (كرم الله وجهه): «سلونی فوالله! لا تسالون عن شی الا اخبرتكم و سلونی عن كتاب الله، فوالله! ما من آیه الا و انا اعلم ابلیل نزلت ام بنهار، ام فی سهل ام فی جبل»: 165

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «ان الامه ستغدر به بعده» : 267

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «انی اعلمكم بالله و اخشاكم لله»: 148

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «قتل علی لعمرو افضل من عباده الثقلین»: 130

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «لضربه علی خیر من عباده الثقلین»: 130

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «لمبارزه علی لمعرو بن (عبد)ود افضل من اعمال امتی الی یوم القیامه»: 130

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «من سب علیاً فقد سبنی و من سبنی فقد سب الله و من سب الله، كبه الله علی منخره فی النار»: 232

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «ان الله یرضی لرضاها و یغضب لغضبها»: 227

قال (صلی الله علیه و آله و سلم) لها: «زوجتك خیر امتی، اعلمهم علماً و افضلهم حلماً و اولهم سلماً»: 172

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «آفه الذین ثلاثه: فقیه فاجر و امام جائر و مجتهد جاهل»: 165

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «اعلم امتی من بعدی، علی بن ابیطالب (كرم الله وجهه)»: 172

قال (صلی الله علیه و آله و سلم) «اقضی امتی علی (كرم الله وجهه): 173

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «ما ترضین انی زوجتك اول المسلمین اسلاماً و اعلمهم علماً؟»: 172

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «انا المدینه و انت الباب و لا یؤتی المدینه الا من بابها»: 173

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «انا دارالعلم و علی بابها» : 173

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «انا دارالحكمه و علی بابها» : 173

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «انا مدینه الفقه و علی بابها»: 173

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «انا میزان الحكمه و علی لسانه»:173

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «انا میزان العلم و علی كفتاه»: 173

قال(صلی الله علیه و آله و سلم): «انه لاول اصحابی اسلاماً او اقدم امتی سلماً و اكثرهم علماً و اعظمهم حلماً»: 172

ص: 280

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «اوحی الی فی علی، ثلاث: انه سیدالمسلمین و امام المتقین و قائد الغرالمحجلین»: 274

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «علی باب علمی و مبین لامتی ما ارسلت به من بعدی»: 173

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «علی خازن علمی»: 173

قال (صلی الله علیه و آله و سلم) « علی عیبه علمی»: 173

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «علی و عاء علمی و وصیی و باب الذی اوتی منه»: 172

(4) قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «علی، ولی المؤمنین من بعدی»: 273

قال(صلی الله علیه و آله و سلم): «فاطمه بضعه منی یسرنی ما یسرها»: 270

قال (صلی الله علیه و آله و سلم) «قسمت الحكمه عشره اجزاء فاعطی علی تسعه اجزاء و الناس جزءاً و واحداً»: 173

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «ما بین المنبر و بیت عایشه روضه من ریاض الجنه» 180

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «ما بین بیتی و منبری روضه من ریاض الجنه»: 179

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «ما بین حجراتی الی منبری روضه من ریاض الجنه»: 180

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «من اطاع علیاً، فقد اطاعنی و من عصی علیاً، فقد عصانی»: 273

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «من سره ان یصلی فی روضه من ریاض الجنه، فلیصل بین قبری و منبری»: 180

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «من عرف هذه، فقد عرفها و من لم یعرفها، فهی بضعه منی، هی قلبی و روحی التی بین جنبی، فمن آذاها فقد آذانی»: 269

قال (صلی الله علیه و آله و سلم): «یا فاطمه! ان الله یغضب لغضبك و یرضی لرضاك»: 270

قالت عائشه: «علی اعلم الناس بالسنه»: 174

ص: 281

بهجه المحافل - یحیی بن ابی بكر عامری حرضی

البیان و التبیین - جاحظ

تاج العروس - زبیدی حنفی

تاریخ - طبری

تاریخ - ابوالفداء

تاریخ - یعقوبی

تاریخ - ابن خلدون

تاریخ - ابن كثیر

تاریخ الخلفاء - جلال الدین سیوطی

تاریخ الخمیس - دیار بكری

تاریخ الشام - ابوالقاسم ابن عساكر

تاریخ بغداد - للحافظ ابی بكر احمدبن علی الخطیب البغدادی

تحفه الباری - زكریا بن محمد انصاری

تذكره الحفاظ - محمدبن احمد رهبی

تذكره السبط - مظفر سبط ابن جوزی

تذكره الموضوعات - ابوالفضل مقدسی

الترغیب و الترهیب - حافظ منذری

تفسیر - ابن جریر طبری

تفسیر - شوكانی

تفسیر - قرطبی

تفسیر - ابن كثیر

تفسیر - خازن

تفسیر - ابن جزی كلبی

تفسیر - بیضاوی

تفسیر - رازی

تفسیر - فخر رازی

تفمسیر الدر المنثور - جلال الدین سیوطی

تفسیر الكشاف - محمود بن عمر زمخشری خوارزمی

تفسیر الكشف و البیان - ابواسحاق ثعلبی نیشابوری

تفسیر المرشح - شمس الدین ابوبكر خبیصی

تفسیر النسفی - للامام علامه عبدالله بن احمدبن محمود النسفی

تفسیر بر حاشیه تفسیر فخر رازی - ابوالسعود

تفسیر روح المعانی - آلوسی

التكمله - خثعمی سهیلی

تلخیص الخبیر فی تخریح احادیث الرافعی الكبیر - احمدبن علی العسقلانی

تلخیص مستدرك - محمدبن احمد بن ذهبی

تمام الفنون - صفدی

التمهید - باقلانی

تمییز الطیب من الخبیث - عبدالرحمن بن علی ابن دیبع

تهذیب التهذیب - ابن حجر عسقلانی

تهذیب الكامل فی اللغه والادب - سباعی بیومی

تیسیر الوصول - ابن دیبع

ص: 283

ثمارالقلوب - ثعالبی

جامع الشواهد - محمدباقر بن علی رضا - شریف اردكانی

جامع الصحیح - ترمذی

الجامع الصغیر - جلال الدین سیوطی

جامع الكبیر - جلال الدین سیوطی

الجمع الجوامع - جلال الدین سیوطی

جمهره رسائل العرب - احمد زكی صفوت

حاشیه حلبیه - حیاه محمد هیكل

حلیه الاولیاء - للحافظ ابی نعیم احمد بن عبدالله الاصبهانی

حیوه الحیوان - دمیری

خزانه الادب - بغدادی

خصائص - نسایی

الخصائص - ابوالفتح محمدبن علی نطنزی

الخصائص الكبری - جلال الدین سیوطی

الخصائص شفاء السقام - سبلی

خلاصه التهذیب - صفی الدین خزرجی

خلاصه الكتاب العثمانیه - عمروبن بحر جاحظ

خلاصه تذهیب الكمال - احمدبن عبدالله خزرجی

الدرر المنتثره فی احادیث المشتهره - عبدالرحمن بن ابی بكر سیوطی

الدلائل - بیهقی

الدلائل - ابن كثیر

الدلائل - ابونعیم

الدیات - ابن ابی العاصم ضحاك

ذخائر العقبی - محب الدین طبری

الذكری - حافظ میاطی

ربیع الابرار - زمخشری

الرساله العقلیه - غزالی

الرسایل - جاحظ

الروض الانف - سهیلی خثعمی

الروض الریاحین - یافعی

الروض الفائق - علامه حریفیش

روضه المناظر فی اخبار الاوائل و الاواخر حاشیه كامل - ابن شحنه

روضه الناظرین - احمدبن محمد وتری بغدادی

ریاضی الصالحین - نووی

الریاض النضره - محب الدین طبری

زاد المعاد - ابن قیم

الزهد - احمدبن محمد ابن حنبل

زهرالادب - ابی اسحاق حصری قیروانی

زین الفتی فی شرح سوره هل اتی - ابومحمد عاصمی

سفر السعاده - محمدبن یعقوب فیروزآبادی

السنه - ابن ابی عاصم

ص: 284

سنن - ابن ماجه

سنن - دارمی

سنن ابی داود مع حاشیته عون المعبود - للحافظ المحدث الشیخ ابی عبدالرحمن شرف الحق

السنن الكبری - بیهقی

السیره الحلبیه - حلبی

السیره النبویه - سیداحمد زینی دحلان

سیره - ابن هشام

سیره - ابن سیدالناس

سیره ی عمربن خطاب - ابن جوزی

شذرات الذهب - ابن عماد حنبلی

شرح - محمد عزیزی حنفی

شرح ابن هیثم - ابن هیثم

شرح الآبی - مسلم

شرح التجرید - قوشجی

شرح المقاصد - تفتازانی

شرح المواقف - جرجانی

شرح المواهب - زرقانی

شرح جامع الصغیر - شیخ محمد عبدالرؤوف مناوی شافعی

شرح دیوان - میبدی

شرح ریاض الصالحین - صدیقی

شرح صحیح مسلم - نووی

شرح صحیح مسلم - سنوسی

شرح مختصری صحیح بخاری - ابومحمد ازدی

شرح نهج البلاغه - ابن ابی الحدید معتزلی

الشفاء فی تعریف حقوق المصطفی - قاضی عیاض

شمس الاخبار - قرشی

شواهد التنزیل - الحافظ ابوالقاسم الحاكم الحسكانی

صبح الاعشی فی صناعه الانشاء - احمدبن علی قلمقشندی

صحیح - بخاری

صحیح - مسلم

صحیح - ترمذی

صفه الصفوه - ابوالفرج ابن جوزی

الصواعق المحرقه - ابن حجر هیثمی

طبقات - شعرانی

طبقات الحفاظ - ذهبی

طبقات الكبری - ابن سعد

مطر ح التثریب فی شرح التقریب - الحافظ ابوزرعه احمدبن عبدالرحیم عراقی

طوالع الانوار - قاضی بیضاوی

العرائس - ابواسحاق ثعلبی

العقد الفرید - ابوعمر ابن عبدربه

العمده - ابن بطریق

عمده التحقیق مفی بشائر آل الصدیق - عبیدی مالكی

ص: 285

عمده القاری - بدرالدین ابن العینی

عیون الاثر - ابن سیدالناس

عیون الاخبار - ابن قتیبه

عیون المجالس - عبدالوهاب بن علی بن نصر بغدادی مالكی

الغدیر - علامه امینی

الغیث المنسجم - صفدی

الفائق فی غریب الحدیث - محمدبن عمر زمخشری

الفتاوی الحدیثیه - احمدبن محمد ابن حجر هیثمی

فتح الباری - ابن حجر

فتوح البلدان - بلاذری

الفتوحات المكیه - ابن عربی

فرائد السمطین - حمویی حموینی

فرقان القرآن بین صفات الخالق و صفات الأكوان - محمدبن سلامه قضایی عزامی

الفصل - ابن حزم

الفصول المهمه - صباغ مالكی

الفیض القدیر - شمس الدین مناوی شافعی

قاموس اللغه - محمدبن یعقثوب بن محمد فیروزآبادی

كتاب الآثار - قاضی ابویوسف

كتاب الام - شافعی

كتاب العلم - ابی عمر

كتاب المغازی - محمدبن عمربن الواقدی

كشف الخفاء - عجلونی

كشف الغمه - امام شعرانی

كفایه الخصام - هاشم بن سلیمان بحرانی

الكفایه الطالب - گنجی شافعی

كنزالعمال - متقی هندی

كنوز الدقایق - مناوی

الكنی و الالقاب - دولابی

اللنائلی المصنوعه - جلال الدین سیوطی

لسان العرب - ابن منظور

لسان المیزان - ابن حجر عسقلانی

اللمع - ابونصر

المجتنی - ابن درید

مجمع الامثال - میدانی