صراط الجنة

راه بهشت

(جلد اول)

مؤلف

محمد حسین فقیهی اصفهانی

بهار 1399

ص: 3

شماره کتابشناسی ملی : 6242978

انتشارات فردای شرق

FARDAYE SHARGH PUBLISH

شناسنامه کتاب

عنوان : صراط الجنة (راه) بهشت جلد دوم

مؤلف: محمد حسین فقیهی اصفهانی

ناشر: انتشارات فردای شرق

نوبت چاپ : چاپ اول 1399

شمارگان : 1000 جلد

قیمت دوره : 180000 تومان

ویراستاری و صفحه آرایی مؤسسه نگارآفرین فردای شرق آریا

حق چاپ محفوظ است

ص: 4

فصل بیست و دوم حسد ...229

فصل بیست و سوم صفت ارزشمند حیا ...239

فصل بیست و چهارم دروغگویی و شایعه پردازی ...249

فصل بیست و پنجم دشمن شناسی و دشمن ستیزی ...259

فصل بیست و ششم دوست بد و آثار آن ...273

فصل بیست و هفتم ستمکری ...283

فصل بیست و هشتم سخن بیهوده ...291

فصل بیست و نهم صمت (خاموشی) ...303

فصل سیام سخن چینی ...313

فصل سی و یکم تشکر از خداوند فراوانی می.آورد ...377

فصل سی دوم سپاس از دیگران ...385

فصل سی و سوم رابطه با مسجد ...391

فصل سی و چهارم موسیقی حرام ...399

فصل سی و پنجم گمان بد تجسس، غیبت ...409

فصل سی و ششم عدالت ...421

فصل سی و هفتم احترام به مؤمن و عالم ...433

فصل سی و هشتم اهانت به مؤمن و تهمت ...443

فصل سی و نهم تعریف و مقام شیعه ...447

فصل چهلم وفای به عهد و وعده ...459

فصل چهل و یکم خلف وعده و پیمان شکنی ...473

فصل چهل و دوم میکروب گناه ...483

فصل چهل و سوم سرور و نشاط ...493

فصل چهل و چهارم نفاق و منافق ...501

ص: 6

فصل چهل و پنجم فتنه و کیفر سخت آن ...513

فصل چهل و ششم رأی و فتوا ...523

فصل چهل و هفتم زیارت اهل بیت ...533

فصل چهل و هشتم همسایگان ...554

فصل و چهل و نهم رباخواری ...563

فصل پنجاهم شاهد دروغگو ...573

فصل پنجاه و یکم پنهان کردن شهادت بر حق ...579

فصل پنجاه و دوم رشوه ...591

فصل پنجاه و سوم اسراف ...599

فصل پنجاه چهارم توبه و بازگشت به سوی خدا ...611

فصل پنجاه و پنجم نماز و اهمیت آن ...623

فصل پنجاه و ششم تارک الصلاة ...629

فصل پنجاه و هفتم سبک شمردن نماز ...637

فصل پنجاه و هشتم نماز جمعه ...659

فصل پنجاه و نهم استقلال ...667

فصل شصتم کنگره بین المللی حج ...675

فصل شصت و یکم گران فورشی احتکار تقلب ...691

ص: 7

ص: 8

شأن نزول ...19

تفسیر ...20

قرارداد برادری ...20

روایات مثل دو برادر مسلمان ...22

داستان :1 رعایت حق برادری با دیدار و سلام به او ...23

داستان :2 عقد برادری بین دو نفر ...23

:لطیفه دوستی و برادری گرگ با میش ...24

عبرت ...24

فصل سوم

اصلاح بین مردم بخش اول ...25

آیه قرآن ...25

ترجمه ...25

شان نزول ...26

تفسیر ...26

اصلاح ذات البین ...27

روایت دستور به اصلاح ذات البین ...27

برداشت ...28

روایت پاداش اصلاح دادن ...28

داستان نتیجه ریاکاری ...29

اصلاح بین مردم بخش دوم ...30

آیه قرآن ...30

ترجمه ...30

.تفسير ...30

روایت چگونه برای اصلاح دادن سخن بگوییم؟ ...32

داستان :1 نیازمندی که بین دو نفر را اصلاح داد ...32

داستان :2 زن و شوهری که حضرت علی آنها را اصلاح دادند ...34

لطيفه غسل طلاق ...35

عبرت ...36

فصل چهارم

اخلاص بخش اول ...37

آیه قرآن ...37

ترجمه ...37

ص: 10

تفسير...38

نکته ...38

برداشت ...38

روایات ،اخلاص عمل را بزرگ میکند ...39

چگونه خود را به اخلاص نزدیک کنیم؟ ...40

داستان نماز جماعتی که خالص نبود ...41

اخلاص بخش دوم ...42

آیه قرآن ...42

ترجمه ...42

تفسير ...42

نکته ...43

برداشت ...43

اخلاص در عمل ...43

روایات ...43

چگونه خود را به اخلاص نزدیک کنیم؟ ...44

چگونه خود را بیازماییم؟ ...45

داستان اثر اخلاص در دنیا ...46

لطیفه مقدس نما ...47

عبرت ...47

فصل پنجم

استغفار بخش اول ...49

آیه قرآن ...49

ترجمه ...49

تفسیر ...49

روایت ااستغفار داروی دردها ...51

:روایات استغفار روزی را زیاد میکند ...51

حقیقت استغفار چیست؟ ...52

لطیفه استغفار بی ارزش ...53

عبرت ...53

نکته ...53

داستان حضرت یونس هم درخواست آمرزش کرد ...54

استغفار بخش دوم ...58

ص: 11

آیه قرآن ...58

ترجمه ...58

توسل جستن و شفیع قرار دادن پیامبر شرک نیست ...58

فرزندان یعقوب به پدر متوسل شدند ...58

منافقان به خاطر متوسل نشدن نکوهش شدند ...59

عمر بن خطاب هم متوسل به عموی پیامبر شد ...60

نکته ها ...61

روایات ...61

داستان برادران حضرت یوسف از پدر استغفار خواستند ...62

فصل ششم

اذان ...65

آیه قرآن ...65

ترجمه ...65

شان نزول ...65

تفسیر ...66

،اذان شعار رسای اسلامی ...66

برداشت ...67

روایات ...67

بلال حبشی کیست؟ ...69

صدای اذان به گوش آسمانی ها میرسد ...69

داستان درخواست اذان حضرت زهرا علیها السلام ...70

لطیفه اذان گوی یهودی ...70

عبرت ...71

فصل هفتم

انتظار فرج امام زمان (عج) ...73

آیه قرآن ...73

ترجمه ...73

تفسیر ...73

نکته ...74

مراد از عبادی الصالحون چیست؟ ...74

برداشت...75

معنای انتظار و منتظر ...75

ص: 12

روایات ...75

علت طولانی شدن غیبت ...76

:داستان منتظرین فرج و ظهور امام زمان ...77

لطیفه مدعی ظهور امام زمان ...79

عبرت ...79

فصل هشتم

غذا دادن به دیگران ...81

آیه قرآن ...81

ترجمه ...81

تفسير...81

نعمت غذا و امنیت ...82

نکته ...82

برداشت ...83

روایات پاداش غذا دادن ...83

داستان غذا دادن حتی به حیوانات هم نتیجه بخش است ...86

لطیفه سی وسه پل در مقابل یک پل ...86

عبرت ...87

فصل نهم

امر به معروف و نهی از منکر (بخش اول) ...89

آیه قرآن ...89

ترجمه ...89

تفسير ...89

سؤال و جواب ...90

معروف و منکر چیست؟ ...90

اهمیت امر به معروف و نهی از منکر ...91

روایات دنیا و آخرت با فریضتین سامان میپذیرد ...91

برداشت ...93

داستان چگونه امر به معروف و نهی از منکر کنیم ...94

لطیفه خدا تو را سرگردان کند ...95

عبرت ...95

امر به معروف و نهی از منکر (بخش دوم) ...96

آیه قرآن ...96

ص: 13

ترجمه ...96

تفسیر ...96

نکته ها ...97

امر به معروف و نهی از منکر یک وظیفه همگانی ...98

روایات نتیجۀ کوتاهی در امر به معروف و نهی از منکر ...98

مراتب امر به معروف و نهی از منکر ...100

داستان: اصحاب سبت ...101

فصل دهم

اهانت و آزار مؤمن ...105

آیه قرآن ...105

ترجمه ...105

تفسیر ...105

روایات ...106

لطیفه دزدی که به امام جماعت مسجد زد ...108

عبرت ...108

فصل یازدهم

ازدواج را آسان بگیرید ...111

آیه قرآن ...111

ترجمه ...111

تفسیر ...111

با ازدواج بی نیاز میشوید ...112

روایات ...113

نکته ها ...114

:داستان ازدواج پیامبر با زینب ...115

:لطیفه مردی که ناتوانی جنسی داشت ...116

عبرت ...117

فصل دوازدهم

بصیرت و روشن بینی ...119

آیه قرآن ...119

ترجمه ...119

تفسير ...119

نکته ها ...121

ص: 14

روایات ...121

لطیفه شخصی که وقت خواب عینک میگذاشت ...121

چگونه انسان به بصیرت دست می یابد؟ ...122

بصیرت حضرت ابوالفضل ...122

بصیرت نافع بن هلال ...122

داستان عالم یمنی بصیرت پیدا کرد ...123

معجزه لطیف حیوانات هم بصیرت دارند ...126

عبرت ...127

فصل سیزدهم

برکت و خوشبختی ...129

آیه قرآن ...129

ترجمه ...129

تفسير ...130

برکات آسمان و زمین چیست؟ ...130

سؤال و جواب ...130

روایات عوامل برکت و خوشبختی ...132

لطيفه من حورالعین نمیخواهم ...134

گروایات عوامل از میان رفتن برکت ...134

داستان ذوالقرنین و همراهانش ...135

یکی از نامهای قیامت یوم الحسرة است ...135

حکایتی از مولوی ...136

داستان برکت با نام خدا ...136

لطیفه استفاده دلخواه از دین ...137

عبرت ...138

فصل چهاردهم

تقوا و آثار آن ...139

آیه قرآن ...139

ترجمه ...139

تفسیر ...139

حقیقت ،تقوا دژی قوی و حافظ انسان ...140

تقوا به انسان قدرت تشخیص میدهد ...141

سؤال و جواب ...141

ص: 15

روایات ...142

لطیفه :1 با گردن بند خود را نشان کرده بود ...144

لطیفه 2 با نادان مشورت کرد ...144

نکته ...145

:داستان امام خمینی مردی که به مقام فرقان رسیده بود ...145

نکات برجسته پیام امام خمینی رحمه الله به گورباچف ...146

فصل پانزدهم

با تقوا کارها آسان میشود ...149

آیه قرآن ...149

ترجمه ...149

شأن نزول ...149

تفسیر ...151

لطیفه کرسی سفر ...152

عبرت ...152

روایات با تقوا سختیها و تلخیها برطرف میشود ...153

داستان پول با برکت ...154

فصل شانزدهم

تقوا راه خروج از بن بست ها ...157

آیه قرآن ...157

ترجمه ...157

تفسیر ...157

شأن نزول ...158

تکامل در سایه سختی ها ...158

فلسفه خلقت شیطان و نفس اماره ...159

روزی انسان باتقوا از راهی که گمان نمیرود میرسد ...159

داستان گوسفندی که به کودک شیر می داد ...161

روایات ...162

تقوا چیست؟ ...162

داستان شخصی که با رعایت تقوا و توسل به امام زمان از مشکلات نجات یافت ... 163

فصل هفدهم

مقام پدر و مادر ...167

آیه قرآن ...167

ص: 16

ترجمه ...167

تفسیر ...168

نکته ها ...169

روایات ...171

عقوق والدین ...173

روایت عاق والدین بهشت نمی رود ...174

:داستان شفاعت پیامبر با رضایت مادر است ...174

عقوق پدر و مادر پس از مرگ ...175

حقوق پدر و مادر پس از مرگ ...176

پدر روحانی و جسمانی ...176

:داستان پدر و مادر روحانی ...176

نیکی به پدر روحانی ...177

عقوق پدر روحانی ...178

داستان با دعای مادر فرزند زنده میشود ...179

:داستان با دعای پدر فرزند زنده میشود ...180

فصل هجدهم

حق فرزند بر پدر و مادر ...183

آیه قرآن ...183

ترجمه ...183

تفسیر ...184

ثروت و فرزند وسیله آزمایش انسان ...184

حقوق فرزندان ...185

لطیفه پدر بخیل ...187

عبرت ...188

داستان پیامبر اکرم در نماز هم رعایت حال کودکان را میکرد ...188

احترام میرزای شیرازی به فرزند خود ...188

:لطیفه زمزمه کودک در حال گریه ...189

عبرت ...190

لطيفه : سگها هم غذای خلیفه را نمیخورند ...191

لطیفه :2 پدر و پسر در باغ مردم ...191

لطیفه 3 پدر و پسربی نماز ...191

عبرت ...191

روایت ...192

ص: 17

داستان صاحب فرزند شدن با عنایت امام زمان (عج) ...192

فصل نوزدهم

چگونه خطا و گناهان را پاک کنیم ...197

آیه قران ...197

ترجمه ...197

تفسیر ...98

نکته ...199

برداشت ...199

لطیفه شیطان هم امید آمرزش و پوشش گناه داشت ...200

عبرت ...200

روایات ...201

نکته ...202

داستان 1 اعمال صالح گناه را نابود میکند ...202

داستان 2 نجات با تصمیم برعمل صالح و توسل به امام زمان (عج) ...202

فصل بیستم

نابود شدن اعمال خوب (حبط عمل) ...209

آیه قران ...209

ترجمه ...209

شان نزول ...210

تفسیر ...211

حبط عمل ...212

نکته ...213

روایات ...213

داستان 1 گناهانی که اعمل چندساله را نابود کرد ...215

داستان 2 چگونه مقام و پاداش نابود میشود؟ ...216

لطیفه دروغی که صاحبش را رسوا کرد ...217

عبرت ...218

فصل بیست ویکم

حجاب بانوان ...219

آیه قران ...219

ترجمه ...219

شان نزول ...219

ص: 18

تفسير ...220

برداشت ...221

نکته ها ...221

روایات ...222

نکته ...225

:داستان مردی که با همسر بی حجابش در انظار ظاهر شده بود ...226

:لطیفه مادر پیرت را شوهر بده ...227

عبرت ...227

فصل بیست و دوم

حسد ...229

آیه قرآن ...229

ترجمه ...229

تفسیر ...229

نکته ها ...231

راه مقابله با حسادت ...232

روایات ...232

:داستان دفع شر حسودان با معجزه پیامبر خاتم (صلی الله علیه وآله وسلم) ...233

لطیفه سخن حسود ...234

راه نجات از شر حسودان ...235

:داستان حسادت برادران یوسف ...235

:لطیفه ملاقات شیطان با فرعون ...237

عبرت ...238

فصل بیست و سوم

صفت ارزشمند حیا ...239

آیه قرآن ...239

ترجمه ...239

تفسیر ...239

حيا...241

اقسام حیا ...242

روایات ...244

حیای ناپسند ...245

داستان حیای سگ ...245

لطیفه انگشترت را به من بده ...246

ص: 19

عبرت ...247

فصل بیست و چهارم

دروغگویی و شایعه پردازی ...249

آیه قرآن ...249

ترجمه ...249

تفسیر ...249

نکته ها ...250

روایات ...251

لطیفه 1 شخصی که ادعای خدایی میکرد ...252

لطیفه 2 شخصی که ادعای پیغمبری میکرد ...252

روایات دروغ راه خلاف و گناه را برای انسان باز میکند ...252

جواز دروغ ...254

توریه چیست؟ ...254

:داستان دروغ برادران یوسف ...255

:لطیفه خانمی که سالی هشت بار صاحب فرزند میشد ...256

عبرت ...257

فصل بیست و پنجم

دشمن شناسی و دشمن ستیزی ...259

آیه قرآن ...259

ترجمه ...259

شأن نزول ...260

.تفسير ...261

دشمن شناسی ...261

اقسام دشمن ...262

نکته ها ...263

پنج دلیل قطع رابطه و دوستی با دشمنان ...264

داستان با عنایت امام زمان دشمنی مخالفان خنثی شد ...265

لطیفه چگونه میتوانیم بر دشمن پیروز شویم ...270

عبرت ...270

فصل بیست و ششم

دوست بد و آثار آن ...273

آیه قرآن ...273

ص: 20

ترجمه ...273

شأن نزول ...274

تفسیر ...274

روایات ...276

دوست واقعی کیست؟ ...276

شرایط دوست خوب چیست؟ ...277

دوست بد کدام است؟ ...277

:داستان مجالست با فاسق به هر اندازه اثرگذار است ...278

:لطیفه دوستی روباره و شتر ...280

عبرت ...281

فصل بیست و هفتم

ستمگری ...283

آیه قرآن ...283

ترجمه ...283

تفسیر ...283

روایات ...284

اقسام ظلم ...285

کفاره ستم به دیگران ...285

:روایات زشت ترین ستم ها ...286

نکوهش ظلم پذیری ...286

نکته ...286

:داستان مبارزۀ حضرت موسی با ستمکار ...287

:داستان ستم در حق مرحوم آیت الله حائری شیرازی ...288

عبرت ...289

:داستان ستمگر در دنیا هم کیفر میشود ...289

فصل بیست و هشتم

سخن بیهوده ...291

آیه قرآن ...291

ترجمه ...291

تفسیر ...291

ادب نمازگزار ...293

روایات ...294

داستان:1 بندگان خالص خدا حرف بیهوده نمیزنند ...295

ص: 21

داستان :2 کیفر سخن لغو و گناه ...300

لطیفه خانمی که هفت زبان میداند ...301

عبرت ...301

فصل بیست و نهم

صمت (خاموشی) ...303

آیه قرآن ...303

ترجمه ...303

تفسیر ...304

احوال پرسی زبان ...304

نكته ...304

روایات ...305

ارزش کلام ...306

:داستان تشرّف حاج علی بغدادی به محضر امام زمان (عج) ...307

لطیفه میخ اسب را سر زبان من بزن ...312

عبرت ...312

فصل سی ام

سخن چینی ...313

آیه قرآن ...313

ترجمه ...313

شأن نزول ...313

تفسیر ...314

روایات ...315

لطیفه استاد شیطان ...316

برداشت ...316

داستان :1 غلام سخن چین ...316

داستان :2 سخن چینی مانع استجابت دعاست ...317

فهرست موضوعی آیات به ترتیب الفبا ...319

فهرست موضوعی روایات به ترتیب الفبا ...335

فهرست موضوعی داستانها به ترتیب الفبا ...355

فهرست موضوعی لطیفه ها به ترتیب الفبا ...361

فهرست منابع و مراجع ...365

سؤالات جلد اول ...369

ص: 22

ویژگیهای کتاب به این شرح است:

1- آيات مناسب هر بحث با ترجمه روان و قابل فهم برای همگان بیان شده و اگر شأن نزولی در کتابهای تفسیری برای آن ،آمده توضیح داده شده است. سپس با استفاده از همین منابع تفسیری کوتاه ارائه شده و در ادامه نکته ها و برداشت هایی که میتوان از آیات داشت آمده است.

2- روایات و احادیث مربوط به هر آیه و یا اصل بحث با ذکر سند و ترجمه توضیح داده شده است.

3- از آنجاکه شواهد تاریخی و داستانها در فراگیری مطلب اثر بسزایی دارد تلاش شده برای هر موضوع یک داستان یا بیشتر از داستانهای آموزنده با ذکر سند آورده شود.

-4 لطیفه ها و داستانهای فکاهی در به خاطر سپردن مطالب اصلی و مهم مؤثر است؛

بنابراین تلاش شده برای هر موضوع داستانی شیرین و جالب با عنوان «لطیفه» بیان

شود و به دنبال آن برداشت و درسی که میتوان از آن داستان آموخت با عنوان «عبرت» یادآوری گردد.

امید است کتاب حاضر که تلاش نموده مطالب خود را بر مبنای کلام وحی قرار دهد و قرآن مجید را سرمشق زندگی سازد مورد عنایت و توجه ائمه اطهار، خصوصاً امام زنده و صاحب اختیار و مولای انس و جان حضرت حجة ابن الحسن العسكرى (عج) قرار گیرد و ذخیره جهان آخرت باشد.

از همه صاحب نظران و دانشمندان و ائمه جماعات و خطبای گرامی طلب دعای خیر دارم و امیدوارم مرا از راهنماییهای خود بهره مند گردانند.

محمد حسین فقیهی اصفهانی

24 دی ماه 1398 ش 18 جمادی الاول 1441 ق

ص: 2

ص: 3

ص: 4

به مدینه کفار اموال آنها را مصادره کردند. زمانی که کاروان تجاری کفار از مکه به طرف شام حرکت کرد این خبر به گوش پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) و مسلمانان در مدینه رسید. تصمیم گرفتند در میان راه مقابل آنها بایستند و اموال از دست رفته خود را از آنها باز پس گیرند

کفار قریش به سرکردگی ،ابوسفیان از این تصمیم مطلع شدند. ابوسفیان دستور داد کاروان از حرکت بازایستد و برای شجاعان و ثروتمندان مکه پیامی فرستاد تا خود را مجهز کنند و برای نجات اموالشان از دست مسلمانان خود را به آنها برسانند کفار با تجهیزات کامل در حال حرکت بودند و مسلمانان که برای مقابله با کاروان تجاری از مدینه حرکت کرده بودند خود را در مقابل لشکری مجهز یافتند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) مصلحت را در آن دیدند که عقب نشینی نکنند و با آنها بجنگند؛ اما بعضی از مسلمانان، از جمله ابوبکر و عمر به سبب مجهز بودن لشکر کفار از جنگ اکراه داشتند و مخالفت میکردند و میگفتند ما با آمادگی کامل از مدینه خارج نشده ایم و توان جنگیدن با آنها را نداریم (1) اما تعداد دیگری از مسلمانان مانند مقداد، آماده اجرای دستور پیامبر و جنگ با کفار بودند در این جنگ تعداد نفرات دشمن نهصد و پنجاه تن بود و صد اسب و هفتصد شتر مجهز به تجهیزات جنگی روز در اختیار داشتند؛ در مقابل، مسلمانان سیصد و سیزده نفر بودند و هفتاد شتر و دو اسب و شش زره و هفت شمشیر داشتند. ابتدائاً جنگ به صورت تن به تن شروع شد. از مسلمانان حضرت علی (علیه السلام) حمزه و عبیده با سه تن از مشركين ( عتبه ، شيبة و وليد جنگیدند و هر سه نفر را کشتند. سپس جنگ به صورت جمعی شروع شد مسلمانان با کمک الهی لشکر کفر را شکست دادند و موقعیت خود را در میان مخالفان تقویت کردند.

ص: 6

-5 همیشه اختلاف و تفرقه باعث شکست و عامل پیروزی دشمن است و اتحاد و اتفاق

باعث پیروزی و عامل شکست دشمن است

مدینه ایجاد شد. با این حال چون ریشه اختلاف و درگیری آنها همچنان برجای بود

و اتحاد و صلح آنها هنوز تازه ،بود، گاه و بیگاه اختلافات درونی آنها با بهانه ای شعله ور می شد، اما با تدبیر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) و در سایه تعلیمات ایشان خاموش میگشت. این آیه و آیه قبل از آن به اختلافات به وجود آمده بین دو نفر از آنها به نام ثعلبه بن غنم و اسعد بن زراره اشاره دارد اختلاف از آنجا شروع شد که هرکدام از آنان افتخاراتی را که بعد از اسلام نصیبشان شده بود به رخ همدیگر میکشیدند تا آنجا که کار به درگیری لفظی رسید. سپس به تدریج دست به اسلحه بردند و در مقابل هم قرار گرفتند و نزدیک بود دوباره آتش جنگ شعله ور شود. خبر به پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) رسید و ایشان فوراً با ارشادات و تدبیر پیامبرانه میان آنها صلح برقرار کرد و از اختلاف و جنگ جلوگیری نمود. این آیه و آیه قبل از آن در اینجا نازل شده و با خطاب کلی و عمومی، همه مسلمانان را به اتحاد و همبستگی دعوت میکند و از اختلاف و درگیری بر حذر می دارد

راهی که انسان را به خدا و تقرب به او میرساند همان حبل الله» است چه از طریق

،قرآن چه از طریق اهل بیت علیهم السلام.

از پسر هارون نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) وقتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) یاد میکرد میفرمود: پدر و مادر و جان و خانواده ام فدای او باد تعجب است که چگونه عرب ها سرپرستی ما خانواده عترت را بر سرشان تحمل نکردند. خداوند در قرآن می فرماید شما بر لبه گودال آتش بودید که خداوند شما را از آن نجات داد. به خدا قسم رسول الله آنها را نجات داد.

مَثَل افراد مؤمن از نظر دوستی و مهربانی با هم مانند اعضای یک پیکر است که اگر

بعضی از آنها به درد آید اعضای دیگر هم قرار و آرامش نخواهند داشت.

.کند به او گفت: درست است که تو بچه محل و همسایه هستی اما خدا نگفته تو در حق همسایه و باغ مردم تجاوز و تصرف بی جا کنی پس او را هم که تنها و بی یاور شده

بود به تنهایی از باغ بیرون کرد و به این ترتیب با جدا کردن و تفرقه بین سه نفر بر

آنها پیروز شد و به هدف خود رسید.

ص: 15

البته ظاهر این است که عدد 70 اشاره به کثرت است نه تعداد دقیق فرقه ها مراد این

است که یک فرقه از میان فرقهها بر حق است و فرقه های زیادی باطل اند.

2- قرآن میفرماید: «من بعد ما جائهم البينات بعد از آنکه دلایل روشنی برای نشاندادن راه حق و مستقیم برای آنها ،آمد باز هم دچار اختلاف و تفرقه شدند؛ یعنی اختلاف امتهای گذشته به سبب نبود حجت و دلیل ،نبوده بلکه به دلیل هواهای نفسانی لجاجت تعصب و حسادت و مانند اینها بوده و این امری است که هر امتی از جمله امت اسلام ممکن است دچار آن شود.

ص: 18

بودند. آنها در هر زمانی و به هر بهانه ای شروع به جنگیدن میکردند و عده ای در آن

جنگ کشته و زخمی میشدند. سرانجام در زمان حضور پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) در مدینه و به برکت اسلام و آن ،حضرت این جنگها خاتمه یافت ولی از آنجا که نزاع آنها بسیار

ریشه دار بود باز در اثر اختلافی که میان گروهی از آنها پدید آمد، دو قبیله به جان هم

و با چوب و حتی ،کفش زد و خورد کردند در این هنگام آیه فوق نازل شد و برای جلوگیری از نزاع و جنگ در آینده مسلمانان را در زمینهٔ راه برخورد با نزاع کنندگان راهنمایی کرد . (1)

در پایان آیه می فرماید: «واتقوا الله لعلكم ترحمون» تقوای الهی پیشه کنید تا مشمول رحمت الهی .شوید از آنجا که همه جا باید در مرز رعایت تقوا حرکت کرد در این مورد یعنی اصلاح بین دو نفر نیز باید حق عدالت و انصاف رعایت شود تا خداوند انسان را مورد رحمت و عنایت خود قرار دهد.

با یکدیگر برادر شدند نوبت به خود پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) رسید رو به حضرت علی کرد و فرمود يا على انت أخى و أنا أخوك اى على تو برادر منی و من برادر تو هستم. (1)

در دعای ندبه می خوانیم: «ثمّ قال انت أخى و وصیی و وارثی» پیامبر فرمود: [یا علی تو برادر من و جانشین من و وارث من هستی

«انفال» جمع «نفل» است که در لغت به معنی زیاده و بخشش است. در سوره ،انبیاء، آیه 72 آمده است و وهبنا له اسحق ويعقوب نافلة ما به حضرت ابراهیم اسحاق و یعقوب را عطا کردیم. «نافلة» در اینجا یعنی عطیه ای از جانب خدا در اصطلاح فقهی به اموال عمومی از قبیل منابع طبیعی ثروتهای عمومی غنائم جنگی اموال بی صاحب مثل زمینی که صاحبش آن را رها کرده اموال مردگان بی وارث و زمینهای اموات و ... طبق ضوابط خاص «انفال» میگویند «قل الانفال لله والرسول [ای پیامبر] بگو [ تکلیف ] انفال به عهده خدا و پیامبر است. «فاتقوا الله» تقوای خدا را پیشه کنید به آنچه پیامبر در این خصوص دستور میدهد عمل کنید) «واصلحوا ذات بینکم و در میان خود اصلاح کنید

بين اثنين من شيعتنا منازعة فافتدها من «مالی اگر میان دو نفر از پیروان ما نزاع و اختلافی در امور مالی دیدی از مال من غرامت بپرداز و بین آنها صلح برقرار کن]. مفضل برای رفع اختلاف دو نفر از شیعیان بر سرارث چهارصد درهم به آنها پرداخت و اختلاف آنها را حل کرد و گفت بدانید که این مال از من نبوده و امام صادق به من دستور داده که در این گونه موارد با استفاده از سرمایهٔ ایشان در میان شیعیان مصالحه ایجاد کنم. (1)

واطيعوا الله ورسوله إن كنتم مؤمنین و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید، اگر ایمان

دارید اطاعت از دستورات خداوند متعال و رهبران دینی از باورهای اساسی مؤمنان

.است در طول تاریخ هرجا مسلمانان از رهبری شایسته و لایق پیروی کردند موفق و پیروز شدند و هرجا نظرات شخصی و گروهی و سلیقه های آنان اعمال شد به شکست

و ذلت دچار شدند. لذا قرآن مکرر می:فرماید اطیعوا الله و رسوله ای مسلمانان همیشه در خط اطاعت از خدا و رسول باشید در رده های بعدی باید از رهبران دینی که نماینده خدا و رسول او در زمین هستند اطاعت کرد.

از شیطان است؛ اما به عنوان یک استثنا از این قانون ،کلی در چند مورد نجوا و سخن

من مخفی جایز شمرده شده است که تصور نشود هرگونه نجوایی مذموم است. الا امر بصدقة أو معروف أو اصلاح بین النّاس» مگر اینکه نجوا برای توصیه به صدقه یا کار

معروف و شایسته و یا جهت اصلاح بین مردم باشد.

و من يفعل ذلك ابتغاء مرضات الله فسوف نؤتيه اجراً عظیماً اگر اینگونه نجواها

برای رضای خدای متعال و بدون قصد ریا و تظاهر ،باشد خداوند پاداش بزرگی برای

آنها مقرر خواهد کرد.

نجوا در سه مورد جایز است: 1- در مورد صدقه زیرا در این کار باید آبروی مستحق

حفظ شود؛ 2- در مورد امر به معروف و نهی از منکر، زیرا فرد نباید در انظار دیگران امر و نهی شود؛ 3 در مورد اصلاح بین دو نفر زیرا گاهی لازم است انسان جداگانه و تنها با طرفین سخن بگوید تا آنها را به هم نزدیک کند و به آشتی برساند. در این سه مورد نه تنها نجوا مذموم نیست بلکه پاداش هم دارد.

در مورد اصلاح ذات البین آیات زیادی (180) آیه در قرآن آمده و روایات فراوانی نقل شده است حضرت علی (علیه السلام) سخن گفتن در این باره را پرداخت زکات نفوذ کلام و

موقعیت انسان دانسته است إن الله فرض عليكم زكاة جاهكم كما فرض عليكم زكاة ما

ملکت ایدیکم (1) خداوند واجب کرده پرداخت زکات نفوذ و موقعیت شما را، همان طور که واجب کرده بر شما پرداخت زکات مال شما را در روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) خطاب به ابوایوب آمده است: «الا ادلّک علی صدقة يحبها الله ورسوله تصلح بين الناس اذا تفاسدوا و تقرب بينهم اذا تباعدوا (2) آیا تو را از صدقه ای

ص: 31

که خدا و پیغمبرش آن را دوست دارند آگاه کنم؟ هنگامی که مردم با هم اختلاف کردند، آنها را اصلاح ،بده و هنگامی که از هم دور شدند آنها را به هم نزدیک کن

ایجاد صفا و صمیمیت در بسیاری از دستورات ،اسلام مانند نماز جماعت نماز ،جمعه دیدار یکدیگر نهی از غیبت گمان بد و سخن چینی و ... نهفته است و همه برای این است که دشمنی و کینه در میان مردم رفع گردد و صلح و صفا جایگزین آن شود.

نان بخرد در بین راه دید دو نفر بر سر یک درهم پول نزاع میکنند و سر و صورت یکدیگر را مجروح ساخته اند با خود گفت خوب است برای آنکه نزاع این دو نفر خاتمه یابد، یک درهم پول ریسمانها را به آنها بدهم و به این صورت بین آنها را اصلاح کنم برای خشنودی خداوند این کار را انجام داد و نزاع آنها خاتمه پیدا کرد. با دست خالی به منزل برگشت و جریان را برای همسرش بیان کرد همسرش نیز که زنی فهمیده و متدین ،بود او را تحسین کرد سپس اطراف خانه را جست وجو کرد لباس کهنه ای به دست آورد و به شوهرش داد تا بفروشد و غذایی تهیه کند مرد لباس را گرفت و به بازار آمد، ولی کسی حاضر نشد آن لباس کهنه را خریداری کند به جز ماهی فروشی که یک ماهی فاسد برایش مانده بود لباس کهنه را داد و ماهی فاسد را گرفت و به خانه آمد و به همسرش گفت این ماهی را طبخ کن تا مقداری رفع گرسنگی کنیم وقتی زن مشغول تمیز کردن ماهی شد، ناگهان دانه ارزشمندی در شکم ماهی پیدا کرد آن را نزد شوهرش آورد. مرد دانه را به بازار برد و به دوازده کیسه ،پول که هر کدام ده هزار درهم پول در آن بود فروخت و به منزل بازگشت چون وارد خانه شد سائلی به در خانه آمد و گفت: از آنچه خداوند به شما عنایت کرده به من هم بدهید مرد ،فقیر اما کریم و با سخاوت، سائل را به داخل خانه دعوت کرد و کیسه های پول را نزد او گذاشت و گفت هرچه میخواهی .بردار سائل که در واقع مأموری از طرف خداوند بود و برای آزمایش آنها آمده بود، تمام کیسه ها را برداشت و حرکت کرد چند قدمی دور نشده بود که برگشت و گفت من سائل ،نیستم بلکه فرستاده خدایم تا به شما اعلان کنم این تنها پاداش دنیوی شماست از طرف خداوند به خاطر آنکه بین آن دو نفر را اصلاح دادی (1)

ص: 33

اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا» (1) و فرمود: شکر خدایی را که به سبب کوشش من، بین این زن و شوهر را سازش داد (2)

-2 امیدوار بودن بدون سعی و تلاش و عمل صالح نتیجه بخش نخواهد بود و ان لیس

للانسان إلّا ما سعى».

3- کار خالص در دنیا هم جلوه میکند از نتایج عمل خالص و خالی از شرک این است

که در دنیا هم کار انسان بزرگ و با ارزش جلوه میکند

3- روى عن على (علیه السلام) : أخلص الله عملک و علمک و اخذک و ترکک و کلامک و صمتک (1) از حضرت علی (علیه السلام) روایت شده است که فرمود خالص کن برای خداوند متعال کارو ،دانش و انجام دادن و ندادن و سخن گفتن و نگفتن خود را

خواست چون حق او نبود پرداخت نکردم؛ پس از من جدا شد و رفت. اما من با مزد

او گوسفندی تهیه کردم و از آن نگهداری کردم تا پس از اندک زمانی بچه آورد. روزی آن کارگر به من مراجعه کرد به او گفتم این گوسفندان از آن تو است. او ابتدا خیال کرد او را مسخره میکنم ولی وقتی موضوع را جدی ،دید گوسفندان را برداشت و رفت خدایا اگر این کار خالصانه و برای رضای تو بوده ما را از این گرفتاری رهایی بخش

ناگهان تمام سنگ کنار رفت و راه باز شد و هر سه با خوشحالی از غار خارج شدند و به سفر ادامه دادند. (1)

ص: 48

عنایت و رحمت خدا را وعده میدهد و در پیشگاه خداوند عرض میکند: پروردگارا من

به آنها گفتم از پروردگار خود طلب آمرزش کنید چراکه او بسیار آمرزنده است این آیات بر نقش استغفار و طلب آمرزش از خداوند متعال تأکید میکند و از قول حضرت

نوح توضیح میدهد که استغفار هم وسیلهٔ آمرزش است و هم باعث نزول باران پربرکت و رحمت الهی میشود يرسل السماء عليكم مدراراً).

«مدرار» از ماده «در» بروزن (جر» در اصل به معنی ریزش شیراز پستان مادر است که در توصیف ریزش باران فراوان به کار رفته و صیغهٔ مبالغه است. سپس میافزاید استغفار کردن باعث زیاد شدن مال و فرزند خواهد شد و يمددكم باموال و بنين». همچنین موجب میشود باغهای خرّم و سبز و نهرهای جاری برای شما فراهم گردد ويجعل لكم جنات ويجعل لكم انهاراً به این ترتیب پاداش استغفار، یک نعمت بزرگ معنوی و پنج نعمت بزرگ مادی است. نعمت معنوی همان بخشش و پاک شدن از آلودگیهاست و نعمتهای مادی عبارت است از نزول باران رحمت زیاد شدن اموال و ثروت زیاد شدن فرزندان؛ باغ های پربرکت؛ و نهرهای جاری

در بعضی روایات آمده است که در اثر لجاجت قوم نوح خداوند خشکسالی و قحطی

را بر آنها مسلط کرد بسیاری از اموالشان نابود و فرزندانشان هلاک و زنانشان عقیم و نازا شدند. حضرت نوح به آنها گفت: اگر ایمان بیاورید و از خداوند آمرزش بخواهید مصائب و مشکلات شما برطرف خواهد شد. لکن آنها اعتنایی نکردند تا عذاب الهی فرارسید و همه را هلاک کرد (1)

ص: 50

2- از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت شده است: «من انعم الله عليه نعمة فاليحمد الله تعالى ومن استبطأ الرزق فليستغفر الله و من حزنه امر فليقل لا حول ولا قوة الا بالله» (1) کسی که نعمتی به او بخشیده شده خدا راستایش کند و کسی که روزی اش به تأخیر افتاده از خدا آمرزش بطلبد و کسی که چیزی او را غمگین کرده بگوید لا حول ولا قوة الا با الله.

تحمل کند همانگونه که شیرینی گناه را چشیده است پس بعد از اینها بگوید استغفر الله

از این سخن و روایات دیگر این نکته بر می آید که درخواست آمرزش و گذشت از

خداوند متعال باید همراه با اقدام و تصمیم عملی باشد نه فقط گفتار زبانی، زیرا انسانی

که با زبان آمرزش میطلبد و استغفار میکند اما در عمل رفتار و گفتار زشت خود را ادامه میدهد مانند مسخره کننده است.

انسان را تباه میکند که در دنیا هم انسان را به بدبختی و فقر و بلا و مصیبت دچار می سازد. طبق مضمون روایات، «داءكم الذنوب و دواءكم الاستغفار» سبب دردها و گرفتاریهای شما گناهان شما و داروی دردهای شما استغفار و طلب آمرزش است که در این صورت نعمت های الهی و برکت و فراوانی بر انسانها نازل میشود (يَرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً . (1)

شاید آنان با دیدن آثار عذاب بیدار شوند و از راه اشتباه خود برگردند. همان طور که

چنین هم شد. امتش با دیدن آثار عذاب به طرف عالم خود رفتند و با راهنمایی وی

همگی به سوی بیابان حرکت کردند عالم ربانی همه جا میتواند راه گشا باشد به شرط

آنکه حرف او را بپذیرند و نصایح او را قبول کنند در بیابان میان مادران و فرزندان و

حیوانات و بچه های آنها جدایی افکندند و صدای گریه و ناله بلند کردند و مخلصانه از

گناهان خویش توبه کردند و آمرزش طلبیدند خداوند هم عذر و توبه آنها را پذیرفت

عذاب بر کوهها فرود آمد و قوم یونس به لطف الهی نجات یافتند این هم یکی از نمونه های استغفار و طلب آمرزش حقیقی و مخلصانه است که خداوند مهربان آن را پذیرفت و آن قوم را از نابودی و عذاب نجات داد. قرآن می فرماید: «فَآمَنُوا فَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَىٰ حِینِ» (1) [قوم یونس] ایمان آوردند و در نتیجه تا آخر عمرشان [ از نعمت ها و مواهب خود] بهره مندشان کردیم

برگرداند. قرآن می فرماید: «فَسَاهَمَ فَكَانَ مِنَ الْمُدْحَضِينَ، فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ وَهُوَ مُلِيمٌ) وَهُوَمُلِيمٌ» (1) یونس با سرنشینان کشتی قرعه انداخت و از مغلوب شدگان قرار گرفت قرعه به نامش افتاد و او را به دریا انداختند پس ماهی او را بلعید و او سزاوار سرزنش بود

اولیای خدا هم به لحاظ مقام و قربشان مؤاخذه میشوند و در این دنیا هم به آنها هشدار داده میشود یونس درخواست بخشش کرد و خداوند او را بخشید او زود متوجه اشتباه و ترک اولای خود شد و به آن اقرار کرد و از خداوند آمرزش طلبید و در میان تاریکیهای متراکم در شکم ،ماهی خدا را خواند و تسبیح کرد قرآن می فرماید: «وَذَا النُّونِ إِذ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَى فِي الظُّلُمَاتِ أَن لَّا إله إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ» (2) «فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمَ وَكَذَلِكَ نُنجِي الْمُؤْمِنِينَ» (3) و صاحب ماهی (یونس) را یاد کن، زمانی که خشمناک از میان قومش رفت و گمان میکرد ما [ زندگی را بر او تنگ نخواهیم گرفت پس در تاریکیها اعماق دریا و شکم ماهی خدا را صدا زد که معبودی غیر از تو نیست تو از هر عیب و نقصی منزهی و من از ستمکارانم پس ما [درخواستش را] اجابت کردیم و از اندوه نجاتش دادیم و این گونه مؤمنان را نجات میدهیم

قرآن در آیه دیگری می فرماید: «فَلَوْلَا أَنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُسَبِّحِينَ لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ» (4) اگر در شکم ماهی از تسبیح کنندگان ،نبود بی تردید تا روز قیامت در شکم ماهی باقی میماند این آیه اشاره به قدرت بی انتهای خداوند دارد که میتواند انسانی را در شرایط خاص شکم ماهی تا روز قیامت نگه دارد.

ص: 56

سرانجام ماهی بزرگ از طرف خداوند مأمور شد تا به کنار ساحلی خشک و بیگیاه

بیاید و امانت را برگرداند. اما این زندان موقت که مدت آن در روایات از چند ساعت تا چهل روز ذکر شده است (1) یونس را ضعیف و ناتوان کرده بود، به صورتی که دیگر توان حرکت نداشت. با لطف و عنایت خداوند بوته کدویی رویید تا بدن ضعیف یونس زیر سایه و در پناه برگهای پهن آن از گرمای سوزان آفتاب و گزند حشرات در امان باشد (گفته میشود بوته کدو برگهایی پهن و پرآب دارد و مگس و حشرات هم به آن نزدیک نمیشوند). قرآن می فرماید: «فَتَبَذْنَاهُ بِالْعَرَاءِ وَهُوَ سَقِيمٌ وَأَنبَتْنَا عَلَيْهِ شَجَرَةً مِّن يَقْطِينِ» (2) پس او را در حالی که مریض [و ناتوان] بود به زمینی خشک و بیگیاه افکندیم و بر او گیاهی از نوعی کدو رویاندیم. یونس پس از آنکه نیرو گرفت به سوی قومش حرکت کرد تا ببیند عذاب الهی با آنها چه کرده است. هنگامی که آمد، با تعجب دید آن ها همه موحد و خداپرست شده اند. پس به مأموریت الهی خود ادامه داد و به گفته قرآن بیش از صدهزار نفر را هدایت کرد. «وَ أَرْسَلْنَاهُ إِلَى مِائَةِ أَلْفٍ أَوْ يَزِيدُونَ» (3) او را به سوى یک صد هزار نفر یا بیشتر فرستادیم.

ص: 57

حضرت یوسف برداشته شد به یعقوب پیامبر (پدر (خود) متوسل شدند. «قالوا يا أَبَانَا اسْتَغْفِرْلَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خاطِئِینَ» (1) گفتند ای پدر برای ما از خداوند طلب آمرزش کن. ما اشتباه کردیم. پیامبر هم پذیرفت و فرمود: «سَوْفَ أَسْتَغْفِرْلَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرحیم» (2) به زودی از خداوند برای شما طلب آمرزش خواهم کرد. خداوند بخشنده و

مهربان است

شدید و به جنگ با او برخاستید در این هنگام به رسول خدا عرض کردند با مردگانی

سخن میگویید که اجسادشان از هم پاشیده است؟ پیامبر فرمود: تو از آنها شنواتر

نیستی (1) از این دلایل روشن میشود که روح و حقیقت انسان، بعد از حیات مادی و

از بین رفتن جسمش همچنان باقی است به طوری که میتوان با او سخن گفت و او

میشنود و درک میکند.

در ذیل آیه «ولوانّهم اذ ظلموا انفسهم در کتب تاریخی آمده، استفاده اصحاب پیامبر از این آیه این بود که بعد از وفات پیامبر هم میتوان نزد او آمد و از او خواست تا از خداوند برای آنها طلب آمرزش کند چنان که محمد بن حرب هلالی میگوید: در مدینه به زیارت قبر پیامبر مشرف شدم. در مقابل قبر حضرت نشسته بودم که مرد عربی وارد شد و پس از زیارت قبر پیامبر گفت ای بهترین پیامبر خداوند در کتاب خویش فرموده و لوانّهم اذ ظلموا انفسهم من به سوی تو آمدم و از گناهانم استغفار میکنم و تو را شفیع خود قرار میدهم؛ آنگاه گریست. (2)

از عمر بن خطاب نقل شده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: آنگاه که حضرت آدم دچار اشتباه شد گفت: «ربّی اسألك بحق محمد لما غفرت لی» (1) پروردگار من از تو

صل الشمال میخواهم به حق محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) که مرا بیامرزی

شد. آنان شرمنده شدند و به فکر اصلاح و جبران گذشته خود افتادند و از پدر خواستند

از خداوند برای آنها استغفار و طلب آمرزش کند و پیامبر رحیم و بزرگوار با آن همه که به سبب آن ها تحمل کرده بود پذیرفت «قالُوا يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خاطئین» (1) گفتند ای ،پدر از خداوند آمرزش گناهانمان را برای ما بخواه بی تردید ما خطا کار بوده ایم. پدر به آنها قول داد که به زودی برای آنها طلب آمرزش کند قال سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيم» (2) [یعقوب] گفت: به زودی از پروردگارم برای شما درخواست آمرزش خواهم کرد. او بسیار آمرزنده و مهربان است.

در روایت آمده است که حضرت یعقوب استغفار برای فرزندان را به شب جمعه موکول کرد انتخاب این شب دلیلی بر ویژگی آن در آمرزش و استجابت دعاست. بیش از بیست سال طول کشید تا این استغفار پذیرفته شد. همچنین در روایتی آمده است که حضرت یعقوب جلو می ایستاد و فرزندانش پشت سر وی قرار میگرفتند حضرت یعقوب دعا میکرد و آنها آمین میگفتند. (3)

ص: 63

ص: 64

مسلمانان را از دوستی و محبت با این گونه افراد بر حذر داشته است و در آیه قبل می فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُوا وَ لَعِباً مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَالْکفَّارَ أَوْلِياءَ» (1) ای کسانی که ایمان آورده اید افرادی که آیین شما را به باد استهزا و بازی میگیرند از اهل کتاب و مشرکان، دوست [ و تکیه گاه] خود انتخاب نکنید. (2)

القرآن والاذان و هم الذين لايتبدون في قبورهم» (1) پرچم ستایش در دست اوست و همهٔ خلایق زیر پرچم هستند و امامان جماعت و مؤذنان، در حالی که قرآن تلاوت میکنند و اذان میگویند او را در میان میگیرند و اینان در قبرها بدنهایشان متلاشی نمیشود

او را با هدایت و دین درست فرستاد تا آن را بر هر دینی پیروز گرداند، هرچند مشرکان خوش نداشته باشند و دیگر مؤذنان با او هم صدا میشوند تا به دروازه بهشت می رسیم.

میگویند این صدای پیروان محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) است که به یگانگی خداوند بلند است و تا زمانی که صدای اذان بلند است فرشتگان برای اهل زمین طلب آمرزش میکنند. (1)

دیدند اگر مؤذن مسلمان انتخاب کنند اجرت زیاد میخواهد و ضرر به وقف میرسد ولی این یهودی اجرت کم میگیرد

در کنار مسجد نیز یک مغازه مشروب فروشی بود سؤال :کرد چرا کنار مسجد مغازه

مشروب فروشی باز شده؟ گفتند موقوفه مسجد باغ انگور است. میخواهند برای جلب منفعت بیشتر مسجد از انگورهای مسجد شراب بسازند و در این مغازه که وقف مسجد است بفروشند تا مصلحت وقف رعایت شود.

ص: 72

در اینجا با توجه به ظاهر آیه به نظر میرسد مراد از «زبور» کتاب حضرت داود

و منظور از «ذکر» تورات است؛ زبور بعد از تورات نازل شده است من بعد الذکر) و به این ترتیب، معنی آیه میشود ما در زبور بعد از تورات نوشتیم که حکومت زمین را

بندگان صالح ما به ارث خواهند برد. (1) بعضی دیگر گفته اند منظور از «زبور» در اینجا تمام نوشته ها و کتب آسمانی، (2) و مراد از «ذکر» قرآن است. إن هو الا ذكر للعالمين» (3) این قرآن جزیادآوری برای جهانیان نیست. «من بعد» نیز به معنای «علاوه بر» است و در این صورت معنی آیه این میشود ما علاوه بر قرآن در تمام کتب آسمانی نوشتیم که وارثان حکومت زمین هرآینه بندگان صالح خدا خواهند بود

از یک سو ایمان و عقیده استوار و از سوی دیگر شایستگی لازم را داشته باشند تا به حکومت بر زمین برسند. این یک وعده قطعی الهی است که آینده و پیروزی نهایی از آنِ بندگان صالح خدا در روی زمین خواهد بود و العاقبه للمتقين).

آخر زمان اند (1) در روایت دیگر از امام صادق (علیه السلام) منتظر واقعی چنین توصیف شده است «المنتظر للثانى عشر كالشاهر سیفه بين يدى رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) يذب عنه» (2) کسی که منتظر امام دوازدهم باشد همانند کسی است که با شمشیر کشیده در خدمت پیامبر خداست و از او دفاع میکند در روایت دیگر انتظار فرج حضرت مهدی (عج) را از بافضیلت ترین اعمال دانسته اند. قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) : « افضل اعمال امتى انتظار الفرج من الله عزوجل» (3)

در روایت دیگر دربارۀ کسانی که در زمان غیبت حضرت مهدی (علیه السلام) ثابت و استوارند

و در خط ولایت اهل بیت اند، آمده است: قال علی بن الحسین زین العابدين (علیه السلام) : «من

ثبت على ولايتنا في غيبة قائمنا اعطاه الله اجر الف شهید مثل شهداء بدر واحد امام

على بن الحسين (علیه السلام) فرمود: هرکس در زمان غیبت قائم ما در مسیر ولایت ما ثابت قدم باشد خداوند پاداش هزار شهید مانند شهدای جنگ بدر و احد به او عطا میکند.

به دستورات الهی)، برکت و سعادت دیدار ما برای آنها به تأخیر نمی افتاد و سعادت دیدار ما به زودی برایشان فراهم میشد و شناخت کامل و راستین از ما پیدا میکردند پس ما را از آنها جدا نکرده مگر اعمالی که از آنها به ما میرسد و ما را خوش نمی آید (یعنی علت محروم شدن مردم از دیدار ما و بهره مند شدن از ما همانا اعمال ناپسند آنهاست و اگر اعمال آنها خوب بود میتوانستند به فیض و دیدار و بهره گرفتن از ما برسند.

زمان با این همه یار و افراد متدین و مؤمن ظاهر نمی شود او از شهر نجف بیرون رفت و پس از مدتی برگشت و این طور توضیح داد وقتی من از شهر و وادی السلام خارج شدم ناگاه شهری در نظرم جلوه کرد ظاهراً برای او عالم کشف پدید آمده بوده است. جلو رفتم و وارد آن شهر شدم سؤال کردم نام این شهر چیست؟ گفتند: شهر صاحب الزمان (عج) است با شور و نشاطی که در من پیدا شد :گفتم خانه امام زمان کجاست تا من خدمت ایشان برسم؟ نشانی را گرفتم و خود را به در خانه آن حضرت رساندم و اجازه تشرف به حضور ایشان خواستم یکی از همراهان ایشان رفت و برگشت و گفت امام فرمودند ما دختر فلان بزرگ شهر را به عقد تو درآوردیم امشب نزد او برو و فردا پیش ما برگرد. طبق نشانی رفتم و خانه را پیدا کردم و پیام ازدواج را دادم. آنها هم قبول کردند و شب زفاف و عروسی تعیین شد چون شب ،شد عروس را به خانه آوردند همین که خواستم به او نزدیک شوم صدایی بلند شد که حضرت صاحب الزمان ظاهر شده اند و مردم برای یاری ایشان شتاب میکنند. با خود گفتم امام زمان بروند، من بعداً خودم را به ایشان می رسانم. در همین فکر بودم که از طرف امام شخصی آمد و گفت امام میفرمایند ما ظاهر شده ایم و میخواهیم برای مبارزه با دشمنان برویم. بسم الله حرکت کن با ما بیا تا برویم من گفتم سلام مرا به حضرت برسانید و بگویید ایشان بروند من هم به دنبال ایشان خواهم آمد مأمور رفت و برگشت و گفت امام میفرمایند فوراً باید بیایی. من گفتم: اگرچه امام این طور گفته اند ولی من الآن نمیآیم این را که گفتم ناگهان خودم را در همان بیابان نجف که نه شهری وجود داشت و نه عروسی و نه اتاقی متوجه شدم این عالم کشف بوده نه عالم شهود که در خارج چیزی وجود داشته باشد. و هنوز من آمادگی لازم را برای یاری و همراهی امام زمان ندارم و برای زمان ظهور و فرج آن حضرت باید بیشتر خودسازی کنم.(1)

ص: 78

ص: 80

از نعمت امنیت که خداوند متعال در کنار خانه اش ایجاد کرده بود و سود اقتصادی

در پرتو مسافرانی که هر سال برای مراسم حج به آن سرزمین میآمدند و در کنار

اعمال حج مبادلات اقتصادی و تجارتی انجام میدادند و اینکه خداوند قریش را از شر ابرهه و لشکریانش خلاص کرد که شرح آن در تفسیر سوره فیل بیان شده است و اگر امداد غیبی الهی ،نبود همۀ آنها از بین میرفتند در این آیات میفرماید در مقابل نعمتهای الهی باید شکرگزار بود و آنان باید خدای واقعی، یعنی پروردگار کعبه را بندگی کنند نه بتهای ساخته شده به دست خودشان را فليعبدوا رب هذا البيت

این سرزمین با نابودی ابرهه و لشکریانش امنیت در حقیقت همان دعای حضرت ابراهیم برای این سرزمین بود که فرمود: ربّ اجعل هذا البلد آمناً (1) پروردگارا، این شهر را شهر امنی قرار بده این دو نعمت یعنی تأمین معیشت و برقراری امنیت از نعمات خاصی به شمار میروند که باید بیشتر به آنها توجه کرد؛ بنابراین درباره غذا دادن و سیر کردن شکم ها مطالبی بیان خواهیم کرد.

توانایی مالی ندارم. فرمود: هر روز به یک مسلمان غذا بده. عرض کردم آن مسلمان تهی دست باشد یا مالدار؟ فرمود انسان بی نیاز هم گاهی میل به غذا دارد یعنی به او هم غذا بده.

3- عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال : اكلة يأكلها اخي المسلم عندى احب الى الله من ان اعتق رقبة» (1) از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که فرمود یک لقمه غذا که برادر مسلمان نزد من بخورد نزد خدا محبوب تر است از اینکه بنده ای را آزاد کنم

4- قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) العلي (علیه السلام) يا على من اطعم مسلماً بطيب من نفسه كتب الله له الف الف حسنة ومحى عنه من السيئات مثل ذلک» (2) پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) به حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: یا ،علی کسی که مسلمانی را با رضایت خاطر غذا دهد خداوند متعال هزارهزار یک میلیون پاداش برای او مینویسد و به همین اندازه از گناهان او صرف نظر میکند

همسر داود رقی میگوید امام صادق مشغول غذا خوردن بود من مقداری حلوا بردم و نزد آن حضرت گذاشتم امام از آن حلوا چند لقمه گرفتند و به اصحاب دادند و در این حال شنیدم که فرمود هرکس لقمهٔ شیرین و گوارایی به کسی بدهد خداوند تلخی های روز قیامت را از او بر می دارد. (3)

-5 حفص بن عمر از امام صادق (علیه السلام) نقل میکند که نزد ایشان از تنگدستی و فقر شکایت بردم امام فرمود وقتی به کوفه ،برگشتی فرشی را که ده درهم ارزش داشته باشد بفروش آنگاه دوستان و برادرانت را دعوت کن و غذایی به آنها بخوران تا برای تو دعا کنند بر اثر این ،اطعام خداوند متعال گره از کار تو میگشاید حفص میگوید چون به کوفه بازگشتم

ص: 84

فرش خود را فروختم و به دستور امام صادق (علیه السلام) عمل کردم قسم به پروردگار عالم طولی نکشید که طلبکاری که طلب زیادی قریب به ده هزار درهم از من داشت به نزد من آمد و همۀ آنها را به من بخشید و از آن روز به بعد درهای برکت به روی من باز شد. (1)

آنگونه که از روایات خصوصاً روایت دوم استفاده میشود غذا دادن به گرسنه و اطعام ،افراد حتی اگر نیازمند هم ،نباشند دارای پاداش فراوان و فضیلت است؛ اما اگر مهمان انسان شخص با فضیلت و باتقوا یا نیازمند یا از ارحام باشد پاداش بیشتری دارد و بر آن تأکید بیشتری شده است

6- از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده است که فرمود: «من اطعم ثلاثة نفر من المسلمين اطعمه الله من ثلاث جنان في ملكوت السماوات» (2) کسی که سه نفر از مسلمانان را غذا بدهد خداوند او را از سه باغ بهشتی در ملکوت آسمانها غذا خواهد داد.

7- از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که فرمود من اطعم مؤمنا حتى يشبعه لم يدرء احد من خلق الله ما له من الاجر فى الآخرة لا ملك مقرب ولا نبي مرسل الا الله رب العالمين» (3)

هرکس مؤمنی را غذا دهد تا او را سیر کند هیچکس نمیداند چه مقدار پاداش فراوان)

برای او در قیامت هست نه ملک ،مقرب و نه نبی فرستاده شده، مگر خداوند جهانیان

- در روایتی درباره غذا دادن و یا سیراب کردن هر انسانی حتی اگر مسلمان هم

نباشد، از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده است که فرمود: «من افضل الاعمال عند الله ابراد الكباد الحارّة و اشباع الكباد الجائعة» (4) یکی از بهترین کارها نزد خداوند متعال [ از نظر فضیلت خنک کردن جگرهای داغ با آب دادن و سیر کردن شکم های گرسنه است.

ص: 85

شاید از اطلاق و عمومیت عبارت بتوان استفاده کرد که حتی سیراب کردن و غذا دادن به حیوانات هم دارای فضیلت و ارزش است

چند بار تکرار میشد و صاحب منزل را خسته و از پذیرایی و غذا دادن پشیمان کرد.

فردای یکی از این شبها که صاحب پل باز مهمان شد اصفهانی مهمان خود را کنار

سی و سه پل زاینده رود برد و به او گفت تو به من یک پل نشان دادی این سی وسه

پل است که من به تو نشان میدهم به جای آن یک پل که به من نشان دادی دیگر

ما را رها کن ای کاش به آب زده بودم و دچار صاحب پلی مثل تو نمی شدم.

ص: 88

عن المنكر و اتقاهم الله وارضاهم» (1) آن کس که بیشتر از همه امر به معروف و نهی از منکر کند از همه پرهیزکارتر باشد و در راه خشنودی خداوند بیشتر از همه حرکت کند.

4- از حضرت علی (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «ومنهم تارک لانکار المنکر بلسانه و

قلبه ويده فذلک میّت الاحیاء» بعضی از مردم نهی از منکر را ترک میکنند، هم با زبان

هم با دل و هم با دست اینان مردهای هستند در میان زنده ها و در سخن دیگر فرمود: «و ما اعمال البركلّها والجهاد في سبيل الله عند الامر بالمعروف والنهي عن المنكر الا كنفثة في بحر لجي» (2) تمام کارهای خوب، حتی جهاد در راه خدا، در مقابل امر به معروف و نهی از منکر همانند ذره آب دهان است در برابر دریای پهناور

5- از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت شده است که فرمود: «إنّ الله عزّوجل ليبغض المؤمن الضعيف الذى لادين له فقيل وما المؤمن الضعيف الذى لادين له قال الذي لا ينهى عن

المنكر» (3) هرآینه خداوند بزرگ دشمن میدارد مؤمن ضعیفی را که دین ندارد. سؤال شد مؤمن ضعیفی که دین ندارد کیست؟ حضرت فرمود: آن کسی که نهی از منکر نمیکند.

سؤال چرا با آن همه اهمیتی که جهاد و جنگ با دشمن دارد در روایت آمده مردمی که

جهاد ندارند عزت و آقایی ندارند باز امر به معروف و نهی از منکر جایگاه والاتری دارد؟ :جواب اولاً جهاد فریضه ای مقطعی است که آن هم در زمان خاصی به برکت فریضتین به وجود میآید اما امر به معروف و نهی از منکر واجب همیشگی و برای همه کارهاست.

ثانياً ایجاد جهاد و رزمنده شایسته به برکت امر به معروف و نهی از منکر است؛ به عبارتی کلید جهاد امر به معروف است.

ص: 92

حضرت سیدالشهداء امام حسین (علیه السلام) در وصیت خود به برادرش محمد بن حنفیه هدف از قیام خود و رفتن به کربلا و جنگ با دشمن را امر به معروف و نهی از منکربیان میدارد. در این وصیت می فرماید: «إنّى لم اخرج اشرا ولا بطراً ولا مفسداً ولا ظالماً وانما خرجت لطلب الاصلاح في امة جدّى اريد ان آمر بالمعروف وانهى عن المنكر»

من از روی خودخواهی و یا خوشگذرانی و یا برای فساد و ستم کردن از مدینه خارج

نمیشوم بلکه هدف من از این سفر اصلاح در میان امت جدم است میخواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم. (1)

رستگارند نه کسانی که در مقابل این امور بی اعتنا و ساکت اند یا احیاناً برای شانه

خالی کردن از زیر بار مسئولیت به این عنوان که نمیشود کاری کرد مسئولیت را به

گردن دیگران میگذارند یا به این عنوان که حضرت ولی عصر باید بیاید و جلو زشتیها

را بگیرد دست از این وظیفه مهم بر می دارند. (1)

بود و فهمید امام از سر او آگاه است و بدون اینکه کار خلافش را به رخ او بکشد، او را نصیحت و نهی از منکر می.کند به این ترتیب پیش وجدانش شرمسار شد و خود را ملامت کرد. (1)

5- منافقان فاسق و نافرمان و سرکش هستند اما مؤمنان مطیع و فرمانبردار خداوند و

پیامبرش هستند؛ لذا پاداش مؤمنان این است که خداوند در دو جهان ، رحمت و خیر و برکت نصیب آنها خواهد کرد اولئک سیرحمهم الله.

قال امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) «امرنا رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) ان نلقى اهل المعاصى بوجوه مُكْفَهِرَّة» (1) حضرت علی الله فرمود: پیامبر اکرم به ما دستور داده که با گناهکاران با چهره در هم کشیده برخورد کنیم.

جواب دوم امر به معروف و نهی از منکر وظیفه ای همگانی است همانند خواندن نماز که بر همه واجب است و نمیتوان این وظیفهٔ مهم را فقط برای گروه خاصی واجب دانست. البته مسئولین ذی ربط و مأمورین حکومتی مسئولیتی ویژه دارند که باید با امکانات و قدرت و قوت بیشتری عمل کنند.

در بعضی از روایات هم آمده که آنان با بی اعتنایی کامل نافرمانی میکردند و روزهای شنبه رسماً صید ماهی میکردند. این گروه که در اکثریت بودند، عصیانگران

و نافرمانان بودند گروه دوم کسانی بودند که به دستور الهی عمل میکردند و دیگران

را هم از مخالفت با دستور الهی بازمی داشتند و نهی از منکر میکردند؛ یعنی خودشان

به دستور خدا عمل میکردند و در برابر جامعه و افراد خلافکار هم بی اعتنا و ساکت

.نبودند گروه سوم ساکت و بی اعتنا بودند؛ یعنی خودشان خلاف دستور الهی عمل

نمیکردند ولی نهی از منکر هم نمیکردند و به کسانی که نهی از منکر میکردند نیز می گفتند به شما چه ربطی دارد؟ به قول معروف عیسی به دین خود موسی به دین خود». با آنها کاری نداشته باشید تا خداوند آنها را کیفر دهد. اما گروه دوم به اینان میگفتند ما طبق دستور خداوند و وظیفه ای که در مقابل او داریم نهی از منکر میکنیم؛ شاید گفتار ما در آنها اثر بگذارد و از نافرمانی صرف نظر کنند.

قرآن در این خصوص می فرماید: «وَإِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْمًا اللهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذَاباً شَديداً قالُوا مَعْذِرَةً إِلى رَبِّكُمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ» (1) و گروهی از بنی اسرائیل [به ناهیان از منکر و پنددهندگان میگفتند چرا به مردمی که خداوند آنها را نابود و یا عذاب سخت خواهد کرد پند میدهید؟ [ناهیان از منکر در جواب گفتند: برای اینکه در پیشگاه پروردگار برای رفع مسئولیت خود دلیل و عذر داشته باشیم و شاید هم حرف ما اثر کند و [ از گناهشان] بپرهیزند

سرانجام از این سه گروه یک گروه نجات پیدا کردند و آنها کسانی بودند که نافرمانی نمیکردند و دیگران را هم نهی از منکر میکردند و آنها را از عذاب الهی میترساندند ولی آن دو گروه دیگر حتی آنهایی که صید ماهی نمیکردند، اما

ص: 102

ساکت بودند به عذاب شدید الهی دچار شدند؛ یعنی همگی به شکل میمون درآمدند و مسخ شدند. قرآن در این باره می فرماید: «فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَأَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذَابٍ بَيسٍ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ. فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَا نُهُوا عَنْهُ قُلْنا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً حَاسِنِينَ» (1)

پس چون آنچه را به آنها یادآوری کردیم به فراموشی سپردند و نافرمانی کردند تنها] آنهایی را که نهی از بدی میکردند نجات دادیم و آنهایی را که [نافرمانی و] ستم کردند به عذابی سخت گرفتیم و چون از آنچه آنها را نهی میکردیم سرپیچی کردند به آنها گفتیم به شکل بوزینه های رانده شده درآیید.

ص: 103

ص: 104

پیامبر برحق و جانشینان ایشان را قبول (دارد در پیشگاه خداوند مقام بلندی دارد

چراکه بر اثر ایمان با خدا و رسول و جانشینان ایشان پیوند یافته و به آنها وصل شده است لذا آزار و اهانت به او در واقع نوعی اهانت به خدا و رسول و جانشینان او خواهد بود در این آیه این عمل مانند بهتان و تهمت به دیگران گناهی بزرگ شمرده شده است در تفسیر مجمع البیان آمده که شاید ،مراد آزار و اذیت زبانی یعنی همان اهانت و سخن ناروا باشد که این آزار زبانی چه بسا تهمت است.

بغير ما اكتسبوا اشاره به این مطلب است که آنها مرتکب گناه و خلافی نشده اند که

مستحق آزار و تنبیه باشند پس کسی که مرتکب گناهی شده و باید قصاص یا تعزیر شود مورد این آیه نیست و کیفر و آزار او بی اشکال است. (1) آزار رساندن به برادر دینی، اگرچه زبانی باشد، از گناهان کبیره است زیرا رعایت مقام مؤمن و احترام به او لازم است البته اگر مؤمن از امتیازاتی برخوردار باشد مانند علم و تقوا یا از اولیای خدا باشد آزار او کیفر و عقوبت بیشتری دارد.

کعبه بیشتر است. کعبه مقامی بسیار بلند ،دارد تا آنجا که بدون توجه به آن نماز باطل

است و حیوانی که به طرف آن ذبح نشود، گوشتش حرام می شود. احترام و اکرام آن

واجب است اهانت به آن گناه بزرگی است و همۀ بزرگان حتی معصومین باید در طواف به دور آن بگردند. با این همه مقام مؤمن از کعبه والاتر است

-2 روزی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) به کعبه نگاه کردند و خطاب به آن فرمودند: خوش به حال تو خداوند چقدر تو را بزرگ قرار داده و احترامت را لازم دانسته است ولی به خدا ،قسم حرمت مؤمن از تو بیشتر است زیرا خداوند تنها یک چیز را درباره تو حرام کرده بی احترامی و اهانت به کعبه درحالی که درباره مؤمن سه چیز را حرام کرده است: مال و جان و آبرو و اینکه کسی به او گمان بد ببرد. (1)

3- جمعی خدمت امام صادق (علیه السلام) رسیدند. امام به آنها فرمود: چرا ما را کوچک میشمارید؟ شخصی عرض کرد پناه میبریم به خداوند که بخواهیم به شما بی احترامی کنیم حضرت فرمود تو یکی از آنها هستی که ما را کوچک کرده ای. عرض کرد پناه میبرم به خدا که بخواهم شما را کوچک کنم. حضرت فرمود: بله یادت هست که در نزدیکی جحفه محلی نزدیک شهر جده عربستان که حاجیان از آنجا محرم میشوند شخصی تو را صدا زد و گفت من خسته ام مرا هم سوار کن ولی تو سرت را بالا نیاوردی به او اعتنا نکردی هرکس به مؤمنی بی احترامی کند به ما بی اعتنایی کرده و ما را سبک شمرده است احترام مؤمن لازم است.

بر اساس آیات و روایات علاوه بر اینکه اهانت به مؤمن و تحقیر او جایز نیست سفارش شده که مؤمنان را گرامی بدارید

ص: 107

اجرا شود؛ یعنی چهار انگشت او را قطع کنند اگر ربودن مال از مؤمن و یا عالم باشد

چون گناه اذیت و آزار آنها شدید تر است گناه دزدی از آنان هم بیشتر است این کیفر

الهی و عمومی دزد است اما به طور خصوصی او ضامن مالی است که از مال باخته

ربوده و باید آن را به صاحبش رد کند.

ص: 109

ص: 110

بدون تكلّف است. از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت شده: « من تزوّج فقد احرز نصف دينه فليتق الله في النّصف الباقی» (1) کسی که همسر اختیار کند نیمی از دین خود را حفظ کرده و باید مراقب نیم دیگر آن باشد از این روایت برمی آید که پنجاه درصد آلودگیها و خلاف ها به علت تجرد و بی همسر بودن است و در این آیه هم بر آن تأکید شده است (وانكحوا الايامى منكم).

«ایامی» جمع «آيّم» بروزن قیم» در اصل به معنی زن مجرد است و بعدها به مرد مجرد هم اطلاق شده است. در هر صورت به هرزن و مرد مجرد خواه قبلاً ازدواج کرده باشند و خواه اصلا ازدواج نکرده باشند، «ایامی» گفته میشود. در روایت دیگری از پیامبر صلى الله عليه وسلم نقل شده است: «ما من بناء في الاسلام احبّ الى الله لكم من التزويج» (2) هيچ بنا و قراردادی در اسلام نزد خداوند محبوب تر از ازدواج نیست

خانه به دوش و بی سروسامان اند؛ ولی پس از ازدواج این مشکلات از بین خواهد رفت و در مدت کوتاهی فرد سرو سامان می یابد و بی نیاز می شود.

از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «من سعادة المرء ان لا تطمث ابنته في بیته» (1) از سعادت مرد این است که دخترش درخانه او ناپاک نشود (قبل از آن ، به خانه شوهر برود). همان طور که از روایت برمی آید مرد سعادتمند کسی است که در ازدواج دخترش تعجیل کند و تا بزرگسالی دختر را در خانه نگه ندارد.

نپایید که بر اثر ناسازگاریهای اخلاقی میان طرفین این ازدواج به طلاق انجامید و پا در میانی و اصرار پیامبر بر ادامه زندگی نتیجه نداد

پیامبر بعد از جدایی زینب از زید باز عملاً به مبارزه با سنتهای جاهلی برخاست و

زینب را برای خود خواستگاری کرد تا هم شکست زینب را در این ازدواج جبران کند و هم با ازدواج کردن با همسر مطلقه برده آزاد شده سنتهای جاهلی را از بین ببرد و نشان دهد که ممکن است شخصیت اول جهان اسلام با چنین بانویی ازدواج کند. از طرف دیگر در زمان جاهلیت پسرخوانده تمام احکام پسر واقعی از جمله ممنوعیت ازدواج پدر با همسر مطلقه او را داشت (1) پیامبر با این ازدواج ممنوعیت چنین ازدواجی را باطل اعلام کرد. قرآن در این باره می فرماید: «فَلَمَّا قَضى زَيدٌ مِنْها وَطَراً زَوَّجْناكَهَا لِكَيْ لا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْواجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَراً» (2) هنگامی که زید نیاز خود را (با طلاق دادن همسرش به پایان برد ما او را به همسری تو درآوردیم تا مشکلی برای مؤمنان در ازدواج با همسران پسرخوانده های خود هنگامی که از آنها طلاق بگیرند، نباشد.

ص: 118

است. انسانی که از بصیرت لازم برخوردار نباشد در دنیا و آخرت زیان خواهد کرد. در عبادات و بندگی در پیشگاه مقدس پروردگار و در همه کارها و تصمیم گیریها به معرفت و بینش سفارش شده است تاجایی که ارزش عبادت هر فرد به اندازهٔ معرفت و شناخت اوست. زیارت معصومین و اولیای خدا زمانی ارزشمند است که با معرفت همراه باشد؛ بنابراین زمانی که صحبت از زیارت آنان میشود به داشتن معرفت هم اشاره میشود.

کلمۀ «بصائر» که جمع «بصیرة» و از ماده «بصر» است لغتا به معنی دیدن ،است اما اصطلاحاً هرگونه بینش و شناخت فکری و عقلانی را «بصیرت» میگویند. همان طور

که در آیه آمده است آنچه را باعث فهم و درک و شناخت میشود «بصائر» میگویند.

پیش از این آیه یگانگی خداوند متعال و اوصاف کریمه اش ذکر شده و در این آیه

میفرماید دلایل روشن برای اثبات توحید و اوصاف خداوند متعال برای شما آمده است کسانی که بخواهند این دلایل را ببینند و تعقل و تفکر کنند راه برایشان باز است و کسانی که نمیخواهند تعقل و تفکر کنند و جهل و تعصب چشم و گوش آنها را کور و کر کرده است خود زیان خواهند دید. این کار برای انتخاب عقیدہ صحیح، شناخت تعقل و تفکر لازم است و با دستور و قانونگذاری نمیتوان به عقیده صحیح رسید. لا اكراه في الدين قد تبيّن الرّشد من الغى» در انتخاب «عقیده» اجبار معنا ندارد با آنکه راه درست از خطا جدا شده و روشن است.

معنایی که برخی مفسرین برای و ما انا علیکم بحفیظ» (من نگهبان شما نیستم ذکر کرده اند این است من با جبر و زور شما را به اسلام و ایمان دعوت نمیکنم بلکه وظیفه من تنها بیان حقایق و روشنگری است ولی شما هستید که باید بصیرت پیدا کنید و عقیده و ایمان صحیح را بیابید. (1)

ص: 120

مغرب و عشا در صحن حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) خدمت ایشان رسیدیم و خبر را عرض کردیم ایشان فرمود: چون آنها مهمان ما هستند شایسته است که به دیدن آنها برویم نشانی آنها را بگیرید تا نزدشان برویم نشانی را گرفتیم و به منزل آنها رفتیم.

بحر العلوم يمنی با ابراز خوشحالی :گفت ما طبق دعوت شما به نجف آمده ایم. آیت الله فرمود: فردا شب برای صرف شام به منزل ما بیایید تا ان شاء الله جواب شما را بدهم

فردا شب بحرالعلوم و فرزندش به منزل آیت الله اصفهانی آمدند و پس از صرف شام

عن التعالى و بیان مطالبی پیرامون حضرت بقیة الله (عج) آقا به خادمشان به نام مشهدی حسین فرمود چراغ را بردار سپس به بحرالعلوم و فرزندش فرمود برویم تا خود آن حضرت را زیارت کنیم مرحوم میرجهانی میگوید ما خواستیم با آنها برویم اما مرحوم سید فرمودند شما نیایید. فقط بحرالعلوم و پسرش بیایند

تنها داخل مقام شد و با آب چاهی که آنجا بود وضو گرفت و چند رکعت نماز خواند. ما

در دل خود به کارهای سید میخندیدیم که در این نیمه شب ما را به قبرستان آورده

تا سید و امام خود را به ما نشان دهد. ابتدا از بیرون ،مقام صدای ناله و گریه سید را

می شنیدیم پس از آن صدای گفت وگوی او با کسی از داخل ساختمان می.آمد پدرم

با تعجب به من گفت کسی اینجا نبود با چه کسی صحبت میکند؟ چند دقیقه ای صدای صحبت آنها را میشنیدیم اما تشخیص نمیدادیم چه میگویند. سپس سید پدرم را صدا زد وقتی پدرم وارد شد باز چهار پنج دقیقه ای صدای صحبتها را می شنیدیم اما حرفها را تشخیص نمی دادیم فقط از بیرون معلوم بود که فضای ساختمان با نور شدیدی روشن است. طولی نکشید که صدای پدرم را شنیدم که فریادی زد و غش کرد سید مرا صدا زد. وقتی وارد شدم دیدم شانههای پدرم را مالش میدهد. من هم کمک کردم تا به هوش آید وقتی پدرم به هوش آمد گریه سرداد و به دست و پای سید افتاد مرتب او را میبوسید و دور او طواف میکرد و میگفت: «یابن رسول الله يابن رسول الله يابن رسول الله التوبه «التّوبه ای فرزند رسول خدا توبه کردم توبه کردم و همان جا به دست سید روشن و بیدار مذهب شیعه را انتخاب کرد و از اینکه سید واسطه شد تا وجود مبارک آفتاب عالمتاب حضرت بقیة الله را به او نشان دهد تشکر فراوان کرد وقتی از آن مکان خارج شدیم پدرم گفت: سرور رعنا و آفتاب دلربای حضرت ولی عصر (عج) را دیدم و ایشان مرا به مذهب شیعه اثنی عشری مشرف کردند اما پدرم بیشتر از این درباره ملاقاتش برای ما توضیح نداد

دوازده امامی مشرف شدند همچنین بحرالعلوم پول نسبتاً زیادی همراه با نامه تشکر برای سید فرستاد و از واسطه شدن ایشان در بصیرت و روشنگری آنها قدردانی کرد. (1)

ص: 128

نیز آمده است. «برکت» خیری است که پایدار و سودمند است، در مقابل چیزی که زود فانی و بی اثر می شود.

آشتفتگی و ناامنی و با دلهره زندگی میکنند که یک لحظه هم احساس راحتی نمیکنند در تفسیر نمونه از یکی از جراید نقل شده است که در یک هتل مشهور ده طبقه در نیویورک ،آمریکا چنان ناامنی حاکم بوده که با قطع برق کسی جرئت نمیکرده در راهرو هتل حرکت کند تا آنجا که متصدیان هتل با جمع کردن مسافران در یک جا آنان را به همراه مأموران مسلح به اتاقهای خود می فرستاده اند تا مبادا در راهرو هتل دچار غارتگران اموال و یا افراد جانی شوند از قول یکی از ساکنان هتل نیز نقل شده است که تا گرسنگی زیاد به او فشار نمی آورده از اتاق خود خارج نمیشده است.

اگر همین اتفاق قطع برق در بعضی از کشورهای عقب مانده اسلامی رخ دهد هیچ وقت چنین مشکلاتی به وجود نمی آید و یک خانم تنها میتواند از خانه و اتاق خود خارج شود و به دنبال کار خود برود.

امنیت یکی از مشکلات عمده این ملتهاست و علاوه بر آن، مشکلات فراوان دیگری نیز وجود دارد. بنابراین نمیتوان چنین مردمی را خوشبخت و در آسایش دانست. ثانیاً قرآن به مردم و ملتهای با ایمان و با تقوا وعده خوشبختی داده، نه به مردمی که ادعای

ایمان و تقوا میکنند، اما عمل آنها با ادعای آنها تفاوت زیادی دارد.

اگر در بعضی کشورهای غربی پیشرفت صنعتی وجود دارد به دلیل تلاش و جدیت بیشتر آنهاست و این امریکی از برنامههای اسلامی و سفارشهای رهبران مسلمانان ست آیا در کشورهای اسلامی به دستورات اسلام مانند پاکی و امانتداری و سعی و تلاش در راه تحصیل علم تحقیق و پژوهش عزّتمندی و استقلال عمل میشود؟ اسلام چیزی است و عمل مدعیان اسلام چیز دیگر. (1)

ص: 131

ثالثاً اگر در بعضی از کشورهای غیرمسلمان نزول باران و نعمتهای الهی را میبینیم به این دلیل نیست که خداوند منکرین و مخالفین خودش را بیش از موافقین دوست دارد بلکه آنان از نعمتهای چند روزه دنیا بهره مند میشوند ولی به نابودی و هلاکت همیشگی دچار خواهند شد.

مثال اگر بیماری تحت معالجه طبیب باشد و طبیب به شفا یافتن و سلامت بیمار امید داشته باشد بیمار را از چیزهایی محروم میکند و این کار برای نجات او از بیماری و از سر دلسوزی است؛ ولی اگر به بهبودی بیمار و نجات او امیدی نباشد، برای او رژیم قرار نمیدهد و میگوید هرچه میل دارد به او بدهید. این دستور برای رفاه او نیست، بلکه به خاطر آن است که دیگر امیدی به نجات او ندارد.

در روایات آمده است که خداوند برای بیداری و نجات بندگان خلافکار، گاهی آنها را دچار کمبود و گرفتاری و امتحانات دیگر میکند تا شاید بیدار شوند و مسیر خود را عوض کنند. گویی به نوعی به آنها هشدار داده میشود تا به راه اشتباه خود ادامه ندهند و این خود نوعی لطف و محبت پروردگار است ولی این لطف و محبت در حق منکرین خداوند و کافران انجام نمیگیرد تا زمانی که به نابودی و هلاکت همیشگی

یکی از نام های روز قیامت روز حسرت است زیرا هرکس هراندازه در عالم تلاش

کرده و یا نکرده باشد حسرت میخورد که چرا از آن فرصت طلایی که در دنیا در اختیار ،داشته استفاده نکرده تا در روز قیامت از آن بهره ببرد در دنیا معمولاً بیشتر انسانها مگر تعداد اندکی از آنها در بی خبری و غفلت و بی توجهی به سر میبرند و هم فی غفلة و روز قیامت دچار حسرت و افسوس خواهند شد.

است در روایت آمده کاری که با نام خدا شروع نشود به نتیجه و پایان نمیرسد و به اصطلاح «ابتر باقی خواهد ماند

مردی منافق زنی متدین و مؤمن داشت. این زن تمام کارهایش را با بسم الله و نام

خدا آغاز میکرد اما شوهرش از این کار غضبناک و ناراحت میشد و سعی میکرد او را از این کار منصرف کند روزی مقداری طلا به زن داد تا آن را به عنوان امانت نگه دارد. زن آن را گرفت و با گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم» در پارچه ای پیچید و با بسم الله در گوشه ای از خانه پنهان کرد شوهرش مخفیانه آن طلا را دزدید و به دریا انداخت تا همسرش را محکوم و خجالت زده کند و بسم الله را بی ارزش جلوه دهد. سپس به مغازه اش برگشت. وسط روز صیادی دو ماهی برای فروش نزد این مرد آورد او ماهیها را خرید و به منزل فرستاد تا زنش برای ناهار آماده کند زن وقتی شکم یکی از آن دو ماهی را پاره کرد، ناگهان دید همان پارچه ای که طلا را در آن پنهان کرده بود در شکم ماهی است. آن را برداشت و با گفتن بسم الله در مکان اول خود گذاشت شوهر برگشت طلاها را از زن مطالبه کرد. زن مؤمن با گفتن بسم الله برخاست و طلاها را آورد و تحویل او داد. شوهر بسیار تعجب کرد. وقتی از جریان مطلع گردید منقلب شد و از جمله مؤمنین و متقین گردید. (1)

روایت شده هرکس در لقمهٔ اول غذا بسم الله و قبل از آنکه لقمه از گلویش پایین برود الحمد لله رب العالمین بگوید خداوند گناهان او را می آمرزد. (2)

و بسیار به آن اهمیت میدهم و آن آیه «کلوا واشربوا است که خداوند دستور داده بخورید و بیاشامید حتّى لا تسرفوا را هم فراموش کرده بود

کلوا و اشربوا را در گوش کرد / ولا تسرفوا را فراموش کرد

گاهی تقوا را به معنی پرهیزگاری و اگر به صورت امری ،باشد مثل «اتقوا الله»، آن را به معنی ترس میدانند که این معنی مجازی است و از باب ملازمه است، زیرا اگر انسان بخواهد خود را از لغزشها و کجروی ها حفظ کند باید در عمل و گفتار از کار ناصواب پرهیز کند و ترس از خدا در وجودش باشد.

برای جلوگیری از خطرات و برخوردها و زینتی است برای اندام انسان تقوا هم مانند

،لباس انسان را از زشتی و پلیدیهای گناه حفظ میکند؛ وسیله ای است برای دور

شدن از خطرات فردی و اجتماعی؛ و باعث زینت انسان است و بر شخصیت او می افزاید

به تعبیر امام صادق (علیه السلام) «العقل ما عبد به الرّحمن و اكتسب به الجنان» به واسطه عقل

انسان بنده خدا میشود و کسب بهشت میکند در مقابل این چراغ حجابهایی نیز وجود دارد مانند حرص و طمع و شهوت و مال پرستی و مقام خواهی و علاقه افراطی به زن و فرزند و ... که به سان گرد و غبار غلیظ و دود سیاه، اطراف چراغ عقل را فرامی گیرد و کارایی آن را از بین میبرد و نمیگذارد انسان را هدایت کند و او را دچار اشتباه میکند

مثال اگر در روز روشن که خورشید همه جا را روشن کرده است اتومبیلی در جاده خاکی با سرعت از جلو انسان عبور کند در اثر گردوخاک به وجودآمده، دیگر از نور آفتاب خبری نخواهد بود و با آنکه خورشید همچنان پرتوافشانی میکند، انسان نمیتواند اشیای اطراف خود را تشخیص دهد لذا برای از بین بردن غبار و دود سیاهی که گاهی در اطراف عقل پیدا میشود و راه روشن را برای ما تاریک میکند به نسیم روح افزایی نیاز است که این غبار و دود را از بین ببرد و فضا را نورانی کند این نسیم روح افزا «تقوا» است. با وجود ،تقوا همۀ این حجابها از بین میرود و با نورافشانی عقل انسان راه صحیح را انتخاب میکند؛ یعنی به وسیلهٔ تقوا، حجابهای حرص و طمع و شهوت و ... از اطراف چراغ عقل انسان کنار میرود و عقل به خوبی پرتو افشانی میکند و انسان در تشخیص دچار اشتباه نمیشود

آدم لنظروا الى ملكوت السماوات» اگر شیاطین در اطراف دلهای فرزندان آدم حرکت

نمی کردند هرآینه آنها می توانستند به ملکوت و مراتب والای آسمان ها نگاه کنند.

همچنین از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «الهوى عدوّ العقل» هواى نفسانی دشمن عقل است.

از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت شده است که فرمود: اعدی عدوّک نفسک التی بین جنبیک بدترین دشمن تو نفس تو است که در وجودت قرار دارد علت اینکه نفس انسان بدترین دشمن او شمرده شده این است که ارزشمندترین چیز یعنی عقل را مغلوب میکند

هر کمال و ارزشی که وجود دارد از کمال مطلق خداوند متعال سرچشمه گرفته است و هر اندازه انسان در اثر تقوا خود را به خدا نزدیک کند و از هوا و هوس بپرهیزد به خداوند نزدیک تر میشود و بیشتر از پرتو کمال او بهره مند میگردد. میتوانیم به عنوان مثال، قلب انسان را مانند آیینه و هستی پروردگار را مانند آفتاب عالمتاب تصور کنیم. اگر زنگار هوا و هوس بر این آینه بنشیند و تار ،شود دیگر نوری از آفتاب در آن بازتاب نمی یابد و این بدترین دشمنی در حق انسان است ولی اگر در اثر تقوا و پرهیزگاری این آینه جلا داده شود و زنگارها از میان برود نور خیره کننده آفتاب در آن جا میگیرد و همه جا را روشن میکند

به تأثیر تقوا در شناخت و روشن بینی در روایات هم اشاره شده است، مانند روایت معروف «المؤمن ينظر بنور الله انسان مؤمن با نور خدایی نگاه میکند در آیه 282 سوره بقره می خوانیم: «اتقوا الله و یعلمکم الله تقوا پیشه کنید تا خداوند به شما تعلیم و

آموزش دهد.

ص: 143

پس از بیان اولین اثر تقوا یعنی فرقان دو اثر دیگر در آیه ذکر شده است اول «یکفّر عنكم سيئاتکم» در اثر تقوا خداوند گناهان شما را میپوشاند؛ دوم و یغفر لكم شما را می آمرزد.

کمونیست شوروی نوشت که دو روز بعد در 13 دی ماه 67 توسط هیئت منتخب ایشان مرکب از آیت الله جوادی آملی محمد جواد لاریجانی و خانم مرضیه حدیده چی دباغ در مسکو به گورباچف تحویل داده شد این نامه در شرایطی نوشته شد که اتحاد جماهیر شوروی هنوز یک قدرت بزرگ شناخته میشد و حاکمیت کمونیسم بر قانون اساسی شوروی و مردم جمهوریهای آن کشور جاری بود اما طولی نکشید که پیش بینی امام به وقوع پیوست و این ابرقدرت مانند آهکی که از هم بپاشد متلاشی شد.

این بخشی از توصیه های مهم پیامبرگونه امام راحل رحمه الله به رئیس جمهوری اتحادیه جماهیر شوروی بود او و مسئولین آن کشور پیش بینی امام را باور نداشتند چرا که حجابهای گوناگون چراغ عقل آنان را کم سو کرده بود؛ اما امام راحل واقعیت های جهان آنها را دید و به آنها تذکر داد ولی آنان به نصایح پیامبرگونه ایشان توجه نکردند و نتیجه عملکرد خود را دیدند

ص: 147

ص: 148

صاحب درخت برای چیدن خرما به بالای درخت خود میرفت، اگر دانه هایی از آن

خرماها به منزل فقیر میریخت و بچه های او برمیداشتند از درخت پایین می آمد

و آن دانه ها را از آنها میگرفت و آن قدر بخیل بود که اگر بچه ها خرما را داخل دهان خود گذاشته بودند با انگشت آن را از دهانشان بیرون میکشید. مرد فقیر از این کار نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) شکایت کرد پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به صاحب درخت فرمود: آن درخت را که شاخه هایش به منزل فلان کس رفته به من میدهی تا در مقابل، درختی در بهشت برای تو ضامن شوم؟ در جواب :گفت من درختان نخل بسیاری دارم ولی خرمای هیچکدام به خوبی خرمای این درخت نیست یعنی حاضر به این معامله نیستم.

یکی از یاران پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) این ماجرا را شنید و خدمت ایشان آمد و عرض کرد اگر

من این درخت را از صاحبش بخرم و در اختیار شما بگذارم همان چیزی که برای

او ضمانت کرده بودید برای من هم ضمانت میکنید؟ حضرت فرمود: آری. پس به

نزد صاحب درخت رفت و برای خرید آن با او گفت وگو کرد. صاحب درخت گفت

آیا میدانی پیامبر خدا حاضر شده بود در مقابل این درخت درختی در بهشت برای

من ضمانت کند؟ من قبول نکردم چون از خرماهای این درخت لذت میبرم من نخلهای فراوانی دارم ولی خرمای هیچکدام به این خوبی نیست. خریدار گفت در نهایت این درخت را میفروشی یا نه؟ گفت نمی فروشم مگر به مبلغی که گمان نمیکنم کسی حاضر شود آن را بپردازد گفت به چه مبلغی؟ گفت در مقابل چهل نخل خرما خریدار تعجب کرد و گفت: عجب بهای سنگینی برای یک نخل کج شده مطالبه میکنی ولی بعد از کمی ،سکوت گفت بسیار خوب چهل نخل به تو میدهم صاحب درخت گفت اگر راست میگویی افرادی را شاهد بگیر خریدار گروهی را صدا زد و برای معامله شاهد گرفت و آن درخت را با چهل نخل معامله کرد. سپس خدمت

ص: 150

پیامبر آمد و گفت ای رسول خدا درخت را خریدم و به شما تقدیم میکنم پیامبر خدا هم درخت را به مرد فقیر داد و فرمود: این نخل از آن تو و فرزندان تو باشد. اینجا بود که سوره لیل نازل شد. (1)

این آیه در تفسیر مجمع البیان آمده است لايريد شيئاً من الخير الا يسره الله له» هر كار خوبی که [فرد] اراده کند خداوند آن کار را برای او آسان میکند در تفسیر المیزان به این معنا اشاره شده است که به سبب کار خیری که [فرد] انجام داده دخول در بهشت و استقبال ملائکه از او آسان میشود اصولاً انسانی که ایمان به معاد و پاداشهای الهی دارد مشکلات و سختیهای انجام هر کار خیری برای او آسان میشود؛ بنابراین نه تنها انفاق و گذشتن از مال برای او آسان است بلکه گذشت از جان هم برای او آسان میگردد و عاشقانه پا در معرکهٔ شهادت و جانبازی میگذارد

جوابی نیامد. بعد از سومین سلام جواب آمد السلام علیک یا رسول الله و رحمة الله و برکاته. فرمود: چرا بار اول جواب ندادید؟ آیا صدای مرا نشنیدید؟ گفتند: چرا همان

اول شنیدیم و تشخیص دادیم که شمایید اما دوست داشتیم سلام مکرر شما را به خانه خودمان بشنویم تا برای ما مایه برکت و سلامت .باشد سپس حضرت فرمود: این کنیز شما دیر کرده است. من آمده ام از شما بخواهم او را بازخواست نکنید. گفتند: یا رسول الله به خاطر مقدم گرامی شما از این ساعت او آزاد است پیامبر فرمود: «خدا را ،شکر، دوازده درهم پول پر برکتی بود؛ دو برهنه را پوشاند و یک برده را آزاد کرد.» (1)

ص: 155

ص: 156

میدهد. «مخرج» اسم مکان به معنی محل خروج .است در تفسیر المیزان آمده است که مراد از آیه مذکور مخرجاً من مضايق مشكلات الحياة ويرزقه من الزوج و المال وكل ما يفتقر اليه فى طيب عيشه و زکاة حياته است؛ یعنی راه بیرون رفتن از تنگناها و سختیهای زندگی را برای او قرار میدهد و همسر و ثروت و آنچه احتیاج دارد، روزی اش میکند.

رسیدن باید سنگینی خاک و رطوبت آب را تحمل کند و جوانه بزند و از لابه لای خاک

سربیرون آورد؛ گرما و سرما را تاب آورد تا سرانجام تبدیل به خوشه گندم شود. در میان ،جمادات، یک قطعه آهن باید آتش کوره را تحمل کند سرخ و نرم شود و زیر فشار چکش قرار گیرد تا تبدیل به ابزاری مفید شود انسان نیز در دوران زندگی باید سختی و فشار و کمبود را تحمل کند تا رشد یابد ملتها در سایه تنگنا و تحریم رشد میکنند.

در روایت منقول از پیامبر اکرم رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) آمده است: «يا ايها النّاس اتخذوا التقوى تجارةً يأتكم الرّزق بلا بضاعة ولا تجارة ثم قرء من يتق الله يجعل له مخرجا ويرزقه من حيث لا يحتسب» (1) ای مردم تقوا را برای خود وسیله نجات قرار دهید تا رزق شما بدون سرمایهٔ مالی فراهم شود. سپس این آیه را قرائت کردند هرکس از خدا پروا کند خداوند برای او راه برون رفت از مشکلات را قرار میدهد و از راهی که گمان نمیبرد روزی اش را میرساند

البته اینکه گفته شده است رزق انسان باتقوا از راهی که گمان نمیرود میرسد به این معنا نیست که شخص سعی و تلاش را کنار بگذارد و منتظر بنشیند تا روزی او برسد؛ بلکه انسان با تقوا نیز همانند دیگران باید تلاش کند لکن نتیجه سعی و تلاش او از طرف خداوند متعال معین میگردد به موسی خطاب شد که آیا میدانی چرا به افراد نادان روزی میدهم؟ عرض کرد نه، ای پروردگار من. خطاب رسید برای آنکه عاقل بداند طلب روزی با حیله و تدبیر نیست به دست آوردن روزی تلاش و توکل به خدا می خواهد

در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که یکی از یارانش به نام عمر بن مسلم مدتی خدمت امام نرسید امام از حال او پرسید عرض کردند او تجارت و تلاش را کنار گذاشته و فقط عبادت میکند حضرت فرمود وای براو. اما علم ان تارک الطلب

لا يستجاب له آیا میداند کسی که تلاش و طلب روزی را رها کند دعایش مستجاب

نمیشود؟ سپس اضافه کرد گروهی از یاران پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) وقتى آيه «و من يتق يجعل له مخرجا ويرزقه من حيث لا يحتسب نازل ،شد درهای تلاش را به روی خود

بستند و مشغول عبادت شدند و گفتند خداوند روزی ما را عهده دار شده است. این جریان به گوش پیامبر رسید ایشان نماینده خود را نزد آنها فرستاد و از علت کارشان

ص: 160

جویا شد در جواب گفتند چون خداوند روزی ما را بر عهده گرفته است مشغول عبادت شده ایم. پیامبر فرمود: «انّه من فعل ذلك لم يستجب له عليكم بالطلب هرکس این طور رفتار کند دعایش مستجاب نمی شود برشما لازم است که تلاش و طلب داشته باشید. (1)

حضرت صاحب الزمان (عج) و برآورده شدن حاجاتم و رهایی از مشکلات بود روز چهلم جمعه بود وقتی به حرم حضرت عبدالعظیم رسیدم حال خوشی نداشتم آن روز مدت بیشتری در حرم ماندم ولی هرچه نگاه کردم به آرزویم نرسیدم برگشتم و وارد مدرسه شدم هوا گرم .بود هیچکس هم در مدرسه .نبود حتی خادم هم چون روز جمعه بود به خانه اش رفته بود رفتم روی پشت بام و مشغول خواندن دعای علقمه و نماز زیارت عاشورا شدم. سپس به سجده رفتم و با دلی شکسته جملات الهی قلبی محجوب ... را که در مفاتیح الجنان قبل از دعای کمیل آمده است خواندم.

ناگهان از داخل حیاط مدرسه شنیدم کسی مرا صدا میزند گمان کردم یکی از کسبه بازار آمده است و استخاره می.خواهد غافل از آنکه روز جمعه است و مغازه ها تعطیل و در مدرسه بسته است. با این حال به پایین نگاه کردم. جوانی حدوداً سی ساله

و دیدم که پالتویی پوشیده بود و کلاه ریسمانی بر سر و محاسنی متوسط داشت مؤدبانه به طرف پشت بام نگاه میکرد گفتم چه کار دارید؟ گفت: اگر ممکن است پایین بیایید با شما کار .دارم پایین رفتم در حالی که ناراحت بودم از اینکه مزاحمی پیدا شده و حال معنوی خوشم را گرفته است سلام کردم و گفتم بفرمایید گفت فرمانده هستی حضرت حجت مرا فرستاده اند تا جواب مطالب و خواستههای شما را بیان کنم تمام وجودم را ترس فرا گرفت به خودم لرزیدم و گفتم اگر امام شما را فرستاده پس باید حاجات مرا بدانید گفت میدانم و تمام خواسته ها و گرفتاریهای من و هدفم از توسلات را توضیح داد و خبر داد که گرفتاریهای تو در فلان تاریخ برطرف می.شود من سؤالاتی از ایشان کردم که جواب آنها را به طور مشروح داد. سؤالاتی نیز راجع به احوالات حضرت حجت روحی و ارواحی العالمین له فداء، کردم ولی جواب نداد (گویا اجازه نداشت و گفت حرف خودت را بزن و سؤال کن ایشان را به حجره

ص: 164

دعوت کردم نپذیرفت. متوجه شدم که روزه است گفتم میشود بار دیگر خدمت شما برسم؟ قدری به طرف قبله نگاه کرد و گفت آری روز دوشنبه ساعت 10 صبح می آیم. خداحافظی کرد و به طرف دالان مدرسه رفت من هم ایشان را بدرقه کردم. در بین دالان یک باره از نظرم غائب شد تازه یادم آمد که در مدرسه بسته است و ایشان

از در بسته وارد مدرسه شده است بازگشتم و از اینکه خبر برآورده شدن حاجتم و حل

مشکلاتم را به من داده بود بسیار خوشحال بودم منتظر روز دوشنبه ساعت 10 صبح بودم و مقداری میوه و چای آماده کرده بودم جوان دقیقاً سر ساعت 10 صبح وارد

مدرسه شد. آمد داخل حجره و لب تخت نشست من سؤالاتی را که از قبل تهیه کرده

،بودم مطرح کردم او همه را جواب ،داد به جز سؤالاتی که درباره حضرت صاحب الامر (عج) بود. گفتم آیا میشود بار دیگر خدمت شما برسم؟ گفت اگر اجازه بدهند و

خداحافظی کرد و رفت وضع من و مشکلاتم همان طور که گفته بود به تدریج برطرف شد. شش ماه گذشت و من مرتب به یاد آن جوان و همنشینی با او بودم تا اینکه یک روز

که به حرم حضرت عبدالعظیم رفته بودم دیدم آن جوان کنار ضریح حضرت ایستاده

دست در شبکه های ضریح انداخته و اشک میریزد رفتم جلو و از کنار صورت او را

نگاه کردم دیدم خودش است تصمیم گرفتم مخفیانه دنبالش کنم تا آدرس منزلش را یاد بگیرم؛ شاید بتوانم با ایشان ارتباط برقرار کنم و از محضرش بهره ببرم مخفیانه

به دنبالش رفتم سوار اتوبوس میدان شوش شد من هم یک سواری دربست گرفتم و به آرامی دنبال اتوبوس .رفتم ایشان میدان توپخانه پیاده شد و به طرف حسن آباد رفت وارد کوچه ای شد و نزدیک مسجدی که آنجا بود وارد خانه ای شد. در همسایگی مسجد مغازه ای بود از صاحب مغازه سؤال :کردم صاحب این خانه را میشناسی؟ گفت او این خانه را اجاره کرده و مغازه کوچکی هم که در مقابل آن خانه است متعلق

ص: 165

به اوست گفتم این جوان را میشناسی؟ گفت مرد عجیبی است و همیشه قبل از من اجناسش در مغازه آماده است. نمیدانم چه کسی اجناس را برای او می آورد. روی شیشه مغازه اش نوشته بود با کودک و زن بی حجاب معامله نمیکنیم من خوشحال بودم از اینکه نشانی خانه اش را یاد گرفته بودم رفتم و فردای آن روز شنبه آمدم. در مغازه جوان را دیدم که مشغول تلاوت قرآن .است به بهانۀ خرید سیگار وارد شدم و سلام کردم جواب داد یک بسته سیگار و کبریت ،گرفتم ولی سخنی با من نگفت و مشغول خواندن قرآن بود گویا از اینکه نشانی ایشان را پیدا کرده بودم ناراحت شده بود. آمدم بیرون مغازه و سیگاری روشن کردم و دیگر نماندم. گفتم فردا میآیم و سر صحبت را باز میکنم دو روز بعد رفتم؛ دیدم در مغازه بسته است. از مغازه دار کنار مسجد سؤال کردم این آقا کجاست؟ گفت دیروز که آمدم دیدم مغازه اش خالی است. گویا نقل مکان کرده و خانه را هم خالی کرده است من متأسف شدم که باعث هجرت او شده ام. (1)

خدا کند که کسی حالتش چوما نشود زدام خال سیاهش کسی رها نشود

خدا کند که نیفتد کسی زچشم نگار / به نزد یار چو ما پست و بی بها نشود

جواب ناله ما را نمیدهد دلبر / خدا کند که کسی تحبس الدعا نشود

شنیده ام که از این حرف یار خسته شده / خدا کند که به اخراج ما رضا نشود

مریض عشقم و من را طبیب لازم نیست / خدا کند که مریضی من دوا نشود (2)

ص: 166

آنان فرود آر و بگو پروردگارا همانگونه که آنها مرا در کودکی تربیت کردند، مشمول

رحمتشان قرارده

آزمایش بزرگ فرزند شروع میشود پدر و مادر در اثر محبت و علاقه شدیدی که به فرزند دارند هر سختی و مشکلی را در تربیت و پرورش فرزند با جان و دل میپذیرند و تحمل میکنند ولی فرزند که معمولاً آن علاقه را به پدر و مادر ندارد، احتیاج به سفارش و تأکید بیشتری دارد لذا در قرآن سفارش مؤکد شده است که مبادا به آن ها بی احترامی کنی و آن ها را برنجانی! «فلا تقل لهما اف» به آنها اف نگو. مفسرین لغت «آف» را به معنی آلودگی ناچیز مانند چرک زیر ناخن و نیز به معنی سرزنش و یا بوی بد که به عنوان توهین به کسی گفته میشود دانسته اند. بعضی گفته اند اصل کلمه از

اینجا گرفته شده که هرگاه خاک یا خاکستری روی لباس می ریزد، هنگام فوت کردن ،آن صدایی از دهان انسان خارج میشود شبیه «اوف» یا «اف» که بعداً در اظهار

ناراحتی از چیزهای کوچک به کار رفته است. (1) پس علاوه بر آنکه نباید در گفتار و کردار به آنها بی احترامی کرد بلکه باید کاملاً سنجیده و بزرگوارانه و با احترام با آنها سخن گفت.

در روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: «لو علم الله شيئاً هوادنى من اف لنهى عنه و هو من ادنی العقوق» (2) اگر چیزی کمتر از اف وجود داشت [در بی احترامی به کسی] خداوند آن را نهی میکرد و کلمۀ اف کمترین بی احترامی به پدر و مادر است.

اکرم صلى الله عليه وسلم نقل شده است که فرمود: «أنا و على ابوا هذه الأمة» (1) من و علی دو پدریم والعالية برای این امت. در قرآن حضرت ابراهیم پدر معرفی شده است: «ملة ابیکم «ابراهیم» (2) در این باره در آینده بیشتر بحث خواهیم کرد

2- به طوری که از بعضی روایات و اطلاق آیه شریفه و بالوالدین احساناً برداشت میشود حتی اگر پدر و مادر غیر مسلمان و یا وظیفه ناشناس و غیر متعهد هم باشند وظیفهٔ احسان و نیکی فرزندان به آنها برداشته نمیشود

3- نیکی به پدر و مادر باید عملی و قولی باشد؛ یعنی علاوه بر اینکه باید در عمل به آنها خوبی کرد و در پذیرایی و رفع نیازهای آنها کوشید باید در گفتار هم با زبان خوب و محترمانه با آنها صحبت کرد احساناً [...] وقل لهما قولاً كريماً.

4- ممکن است فرزند در جامعه خود دانشمند به شمار آید و دارای مقام والا و ثروت زیاد باشد ولی پدر و مادر بیسواد و سالخورده باشند و از هیچ امتیازی بهره مند نباشند در این صورت باز هم مقام پدر و مادر و احترام آنها سرجای خود باقی است و فرزند باید احترام آنها را نگه دارد همان طور که آیه به طور مطلق فرموده است: واخفض لهما جناح الذل من الرحمة

5- علاوه بر آنکه فرزند باید در مقابل پدر و مادر متواضع باشد و با زبان احترام و ادب با آنها سخن بگوید لازم است در حق آنان دعا کند و قل رب ارحمهما و این وظیفه

در حال حیات آنها و بعد از مرگشان باید ادا شود در روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) آمده: «سيّد الابرار يوم القيامه رجل بر والدیه بعد موتها بزرگ خوبان در قیامت مردی است که بعد از مرگ پدر و مادر به آنها نیکی کند. معلوم است بعد از مرگ آنها، از راه دعا و

ص: 170

طلب مغفرت میتوان به آنها نیکی کرد. در مورد وظیفهٔ فرزند پس از مرگ پدر و مادر بیشتر بحث خواهیم کرد

6- براساس حکم وجدان و نیز مدارک ،دینی انسان باید از کسی که به او احسان و نیکی میکند قدردانی کند. قرآن می فرماید: «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكم». یکی از ولی نعمت های هر انسان پدر و مادر او هستند که از زمان ولادت و حتی قبل از آن تربیت و نگهداری انسان را به عهده داشته اند و در مقابل سختی های زندگی با صبر و تلاش از او مراقبت کرده اند. لذا انسان وظیفه دارد از آنها حتی اگر دستوری هم از طرف خداوند متعال وجود نداشت، تشکر کند و کمترین تشکر تشکر زبانی است. قرآن میفرماید: «و قل رب ارحمهما». (1)

است اگرچه آنها مشرک ،باشند ولی در نافرمانی از آفریدگار نباید از آنها اطاعت کرد.

نکته در روایات به نیکی به مادر بیشتر سفارش شده و تأکید شده که احترام و

احسان به مادر بیشتر باشد. از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که شخصی خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) آمد و عرض کرد به چه کسی نیکی کنم؟ چه کسی مستحق نیکی و احسان است ؟ قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: «امک قال ثمّ من؟ قال امک قال ثمّ من؟ قال امک. قال ثمّ من؟ قال اباک» (1) پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود به مادرت نیکی کن. پرسید: پس از آن به چه کسی نیکی کنم؟ باز فرمود به مادرت گفت: پس از آن به چه کسی نیکی کنم؟ باز فرمود به مادرت گفت پس از آن به چه کسی نیکی کنم؟ فرمود: به پدرت در این روایت پیامبرسه بار به نیکی به مادر سفارش کرد و مرتبه چهارم فرمود به پدرت نیکی کن

شهید دستغیب از مرحوم مجلسی نقل کرده است که عقوق والدین آن است که فرزند حرمت آنها را رعایت نکند و بی ادبی نماید و آنها را با گفتار و رفتارش برنجاند و اذیت کند و در چیزهایی که عقلاً و شرعاً مانعی ندارد نافرمانی کند. به طور خلاصه آزردن پدر و مادر و رنجاندن و ناراحت کردن آنها عقوق و حرام مسلم است. (1)

از من دور شد حضرت فرمود همان جمله را تکرار کن بعد از آن جوان گفت آن مرد

والروسالم وحشت انگیز از نظرم ناپدید شد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) شاد شد و فرمود: خدا او را آمرزید و در این حال جوان از دنیا رفت. (1)

بالین پیامبر رفتم. به من دستور داد که به مسجد برو و همه مردم را دعوت کن. آنگاه

یک پله پایین تر از فراز منبر بایست و بگو هرکس والدین خود را ترک کند و عاق شود

و هرکس از آقا و مولای خود بگریزد و هرکس که در حق کارگر خود ستم کند و مزد او را ندهد لعنت خدا بر او باد من به دستور آن حضرت عمل کردم شخصی سؤال کرد یا على سخن خود را توضیح ندادی. من خدمت پیامبر رسیدم و سخن آن مرد را عرض کردم اصبغ گفت در این هنگام علی (علیه السلام) انگشت مرا گرفت و فرمود: پیامبر انگشت مرا در میان دست خود گرفت و فرمود: «يا على الا وانّى وانت ابوا هذه الامة فمن عقنا لعنة الله عليه الا وانّى وانت موليا هذه الامة فعلى من ابق عنّا فلعنة الله عليه الا واني وانت اجيرا هذه الامة فمن ظلمنا اجرتنا فلعنة الله عليه ثم قال آمین؛ ای علی من و تو دو پدر این امتیم هرکس ما را بیازارد لعنت خدا بر او باد من و تو دو آقای این امتیم هرکس از ما بگریزد لعنت خدا بر او باد من و تو دو اجیر و تلاشگر برای این امتیم هرکس پاداش ما را ندهد، لعنت خدا بر او باد. سپس پیامبر فرمود: آمین. (1)

از جمله موارد نیکی به پدر روحانی گرامی داشتن باقیماندگان نسل او و نیز وابستگان اسمی او از جمله روحانیون و علماست. همچنین انجام دادن عبادتی مانند خواندن نماز و زیارت به نیابت از آنان صدقه دادن برای ایشان درود فرستادن بر آنها هرگاه نامشان برده یا شنیده یا نوشته شود و خواستن علوّ درجه برای آنان از دیگر موارد نیکی به پدر روحانی و وابستگانش است علما فرموده اند: درود بر پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیتش علیهم السلام همان طور که برای گوینده ثمربخش است و اجر به همراه دارد برای آنان نیز ثمر بخش است و باعث علو درجه خواهد بود.

پذیرفته نیست و او گمراه شده است و کارهای او نزد خداوند زشت است و مَثَل او مَثَل گوسفندی است که چوپان و گلهٔ خود را گم کرده است.

بالا حرکت دادند، در حالی که بسیار خوش و خرم بودم وقتی روح از بدن انسان بیرون می رود آثار اعمال خوب و بد نمایان میشود و از این سخنان معلوم میشود که اعمال ایشان نیکو بوده است در بین راه شخص بزرگ و نورانی حاضر شد و به آن دو نفر گفت: ما از خدا خواستیم و سی سال عمر به این شخص عطا کردیم چون مادرش به ما توسل پیدا کرد. او را برگردانید. آنها به سرعت مرا برگرداندند تا چشم باز کردم، اطرافیان خود را گریان دیدم پس رو به مادرش کرد و گفت توسل و دعای تو قبول شد و سی سال دیگر به من عمر دادند. علمای نجف که این داستان را از او شنیده بودند منتظر بودند تا ببینند چه میشود. سرانجام سرسی سال و در موعد مقرر در نجف اشرف از دنیا رفت. (1)

پدرش را ملاقات میکند و پدر به اتفاق فرزندش که از دنیا رفته بود به منزل برمیگردد.

این معجزه و کرامت برای امامان معصوم آن هم از حضرت سیدالشهدا، بعید نیست و نظایر آن متعدد نقل شده است. جویندگان میتوانند برای مطالعه بیشتر به كتاب مدينة المعاجز در معجزات ائمه طاهرین مراجعه کنند.

ص: 181

ص: 182

بر فراز منبر برد و بر دامان خود نشاند. سپس به این آیه شریفه اشاره کرد و فرمود: خداوند عزّوجل فرموده است «انّما اموالکم و اولادكم فتنة» هنگامی که دیدم این دو کودک راه میروند و گاهی می لغزند، شکیبایی نکردم و گفتارم را قطع کردم تا آنها را بردارم (1) و بعد به سخنرانی خود ادامه داد. البته این حرکت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) حرکتی پسندیده در نوازش و محافظت از دو فرزندی بود که جلالت و عظمت خاصی داشتند و آزمایش نیکویی برای آن بزرگوار بود.

یکی از وظایف حساس انسان در برابر اولاد رعایت حقوق فرزند است که با استفاده از روایات وارده به آن میپردازیم براساس روایات همان طور که فرزند نباید عاق پدر و مادر شود و به آنها بی احترامی کند و آنان را برنجاند، پدر و مادر هم نباید به فرزندانشان بی احترامی کنند و موجب رنجش آنان را فراهم سازند. از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت شده است که فرمود: « يلزم الوالدين من العقوق لولدهما - اذا كان الولد صالحاً- ما يلزم الولد لهما» (2) وظیفه پدر و مادر است که به فرزند بی احترامی نکنند و] عاق فرزند نشوند، درصورتی که فرزند خوش عمل و صالح باشد؛ همان طور که وظیفه فرزند رعایت احترام پدر و مادر و عاق نشدن است.

از حضرت علی (علیه السلام) روایت شده که :فرمود: «حق الولد على الوالد ان يحسّن اسمه و

يحسّن ادبه ويعلّمه القرآن» (1) حق فرزند بر پدر آن است که نام نیکو برای او انتخاب کند و او را نیکو تربیت کند و قرآن به او یاد دهد در روایات آمده است که نام نیکو در درجه اول نامی است که دربردارندۀ بندگی خداوند ،باشد مانند عبدالله و نظیر آن ، و در درجه بعد نام پیشوایان دین و معصومین که نشان از عشق و علاقه به آنهاست

در روایتی از حضرت علی (علیه السلام) آمده است که می فرماید: «علّموا صبيانكم من علمنا ما ينفعهم الله به لا تغلب عليهم المرجئة برایها» (1) از دانش ما اهل بیت به کودکان خود بیاموزید تا خداوند به واسطهٔ آن سودشان بخشد و مرجئه مخالفین) بر آنها چیره نشوند.

در روایت دیگر از آن حضرت آمده است علّموا صبيانكم الصلوة وخذوهم بها اذا بلغوا الحلم» (2) به کودکان خود نماز بیاموزید و زمانی که به سن بلوغ رسیدند برای ترک آن] آنان را مؤاخذه کنید

نانتان را به شیشه بمالید و بخورید تا پنیر تمام نشود یک روز که پدر شیشه را در اتاق

گذاشته و در را قفل کرده بود کودکان نان خود را به قفل میمالیدند و میخوردند در

این هنگام پدر از راه رسید و چون این حالت را مشاهده کرد عصبانی شد و سر کودکان فریاد زد که شماها نمیتوانید یک روز نان خالی بدون خورشت بخورید.

شیرازی اجازه گرفت تا به خدمت پدر بیاید پس از ورود همانجا ایستاد و از پدر اجازه نشستن گرفت و در نهایت ادب روی دو زانو نشست و چشم خویش را به زمین انداخت متقابلاً پدر هم با کمال احترام و با کلمۀ «آقا» او را خطاب میکرد و از احوال و درس و نیازهای او سؤال میکرد سپس فرزند اجازه رفتن گرفت. پدر اجازه داد و به احترام او کمی بلند شد . (1)

رفتار پدر و مادر در مقابل فرزندان نباید سختگیرانه باشد. در گفتار و کردار باید از ایراد زیاد و نابجا خودداری کرد؛ چراکه باعث بی ادبی فرزند نسبت به پدر و مادر میشود و به این ترتیب زمینه عاق شدن فرزند فراهم میگردد. پدر و مادر باید بکوشند از لغزشهای اتفاقی فرزند چشم پوشی و از احسان و همراهی آنها با خویش تشکر

کنند. روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده است که فرمود: «رحم الله من اعان ولده على بره و هوان يعفو عن سيّئته ويدعوله فيما بينه وبين الله» (2) خدا رحمت کند کسی را که فرزندش را در نیکی کردن به خود یاری کند بدینگونه که از گناه و خطای او درگذرد و به درگاه خداوند متعال برایش دعا کند

که شبهای چهارشنبه به مسجد سهله برود و اعمال مسجد را به جا آورد و به حضرت

حجت توسل پیدا کند تا به حاجت خود برسد حاج محمد حسین میگوید: در مدتی که

آنجا بودم شبهای چهارشنبه به مسجد سهله میرفتم و اعمال مسجد را انجام میدادم

و به حضرت حجت توسل پیدا میکردم سرانجام شبی خوابی دیدم و در آن به من گفتند

حاجت تو به دست محمدعلی نساج در شهر دزفول برآورده می شود. از خواب که بیدار شدم این جمله هنوز در ذهنم بود سؤال :کردم شهر دزفول کجاست؟ مرا راهنمایی کردند خود را به دزفول رساندم و به جست وجوی محمدعلی نساج برآمدم و سرانجام به هر زحمتی که بود مغازه محمدعلی نساج را پیدا کردم دیدم مغازه بسیار کوچکی دارد و داخل آن نشسته است. وقتی مرا دید، قبل از آنکه من سخنی بگویم، گفت: حاج محمد حسین سلام عليكم. بعد هم بشارت داد که خداوند چند اولاد پسر به تو عنایت میکند و تعداد آن ها را هم گفت گفته او بعداً عملی شد. من بسیار تعجب کردم که این آقا (شخصی که نه ظاهر آن چنانی و نه مغازه و تشکیلات مفصلی داشت قبل از سخن گفتن من اسم و حاجت من و موضوع برآورده شدن حاجتم را میداند

حاج محمد حسین که نشست مشهدی محمدعلی متوجه شد او غذا نخورده است. سینی چوبی ساده ای با یک کاسه ماست و دو قرص نان جو حاضر کرد حاجی میگوید نماز ظهر و عصر را هم همان جا خواندم و برای آنکه بیشتر او را بشناسم، اجازه گرفتم که شب مهمان او شوم او به من گفت حاجی منزل من همین مغازه است و هیچ رواندازی هم ندارم گفتم من به عبای خود اکتفا میکنم به من اجازه داد شب را نزد او بمانم هنگام اذان مغرب ، اذان گفت و نماز خواند و سپس همان سینی چوبی و کاسه ماست و چهار قرص نان جو را آورد و بعد از صرف غذا هم خوابید من هم خوابیدم سحر برای شب زنده داری برخاست. صبح هم اذان گفت و بعد از نماز و مختصری تعقیبات مشغول کرباس بافی شد.

ص: 193

حاج محمد حسین که هیچ برنامهٔ خاصی از محمد علی ،ندید به فکر افتاد که شرح حال او را از خودش سؤال .کند از او پرسید: شما چگونه مرا شناختید و اسم و حاجت مرا از کجا دانستید؟ گفت حاجی تو که به مقصود خود رسیدی؛ دیگر با این چیزها کاری نداشته باش اصرار کردم و گفتم من مهمان شما هستم باید مهمان را اکرام کنی و تقاضای من این است که شرح حال خود را برای من بگویی و تا نگویی از پیش تو نمی روم گفت به شرطی میگویم که تا زنده هستم به کسی نگویی قبول کردم گفت: فرمانده لشکر دزفول چند سرباز محافظ دارد یکی از آن سربازها روزی نزد من آمد و گفت شما برای تهیه نان خود چه میکنی؟ گفتم اول هر سال به اندازه روزی چهار قرص نان جو تهیه میکنم و بعد از اینکه آن را آرد کردم هر روز می دهم چهار قرص نان برایم بپزند خود را معرفی کرد و گفت من سرباز این فرد ارتشی هستم و نمی خواهم از غذای او استفاده کنم اولیای خدا در تهیه غذای خود دقت میکنند آیا ممکن است به شما پول دهم تا به همان اندازه برای من هم آرد تهیه کنی؟ قبول کردم او هر روز می آمد و چهار قرص نان میگرفت و میرفت پس از معاشرت با او فهمیدم جوان خاصی است و با دیگران فرق دارد. دقت خاصی در عبادات و خوردن و آشامیدن و حلال و حرام داشت و شخص با تقوایی بود کم کم به او علاقه بسیاری پیدا کردم. روزی تا ظهر نیامد. نگران او شدم رفتم و از حال او جویا شدم گفتند کسالت پیدا کرده و در مسجد خوابیده است به مسجد رفتم و حالش را پرسیدم گفت من امشب فلان ساعت از دنیا میروم تعجب کردم که از کجا زمان مردنش را میداند خواستم طبیبی برایش حاضر کنم قبول نکرد و گفت: از دنیا خواهم رفت. سپس اضافه کرد کفن من در فلان مکان است هرکس شب آمد و شما را طلبید با او همکاری کن و از او اطاعت كن و بقیه آرد را هم خودت مصرف کن. خواستم نزد او بمانم ، اما اجازه نداد.

ص: 194

به مغازه آمدم و در این فکر بودم که این جوان کیست که زمان مرگش را میداند و از جزئیات بعد از مرگش هم خبر میدهد نیمه شب بود که کسی در مغازه را کوبید و مرا صدا زد محمد علی بیا بلند شدم و با او به مسجد رفتم؛ دیدم آن سرباز از دنیا رفته است. شخصی که به دنبال من آمده بود از من خواست با کمک هم جنازه را برداریم و به کنار رودخانه ای در بیرون شهر دزفول ببریم او را در رودخانه غسل دادیم و پس از کفن کردن و نماز خواندن برجسدش کنار در مسجد به خاک سپردیم. پس از پایان

یافتن کار آن شخص بدون آنکه خودش را به من معرفی کند، از من خداحافظی کرد

و رفت . من نیز به مغازه آمدم بدون آنکه یکدیگر را بشناسیم

تقریباً یک ماه از این قضیه گذشته بود که یک شب در مغازه مرا زدند. در را باز کردم. دیدم همان شخص ناشناس است. به من گفت آقا شما را خواسته اند. بدون آنکه از او چیزی بپرسم همراهش حرکت کردم از شهر خارج شدیم به صحرایی بزرگ رسیدیم شاید این حرکت با طی الأرض صورت گرفته باشد). دیدم جمعیت فراوانی از آقایان دور هم نشسته اند به قدری آن صحرا در آن وقت شب روشن و باصفا بود که وصف شدنی نیست. در بین ،جمعیت شخصی با هیبت و عظمتی خیره کننده حضور داشت. به من گفتند او قبله گاه مؤمنان و واسطه فیض بین خدا و مردم و مولای انس و جان حضرت حجت صاحب الزمان .است دلهره عجیبی مرا گرفته بود مردی که دنبال من آمده بود گفت قدری جلوتر .برو من هم جلوتر رفتم و ایستادم. در این هنگام آن مهر پرفروغ نگاه محبت آمیزی به من کردند و فرمودند میخواهم تو را به دلیل خدمتی که به آن سرباز جوان کردی به جای او منصوب کنم معلوم میشود شایسته این مقام بوده است. فکر کردم میخواهند مرا به جای او به محافظت از ارتشی بگمارند :گفتم من کاسبم و شغلم بافندگی است. چگونه سرباز باشم؟ در آن لحظه شخصی که مرا

ص: 195

آورده بود گفت این بزرگوار حضرت صاحب الامر هستند کنایه از اینکه توجه کن آقا چه میگویند عرض کردم چشم آن بزرگوار فرمودند تو را به جای او گماشتم تا هر موقع به تو فرمانی دادیم انجام دهی آن وقت فهمیدم که آن سرباز از ابدال (1) و واسطه های فیض بوده و چون از دنیا رفته حضرت مهدی (عج) مرا به جای او گماشته اند من آن شب تا به حال دستورهای صاحب الامر امام زمان را که به من میرسد انجام میدهم و از آن جمله پیغامی بود که برای فرزنددار شدن شما گفتم. (2)

یاوران ایشان که در خدمت آن حضرتاند بی نام و نشان اند و گاهی خودشان هم اطلاع ندارند؛ ولی خدا و حجت ،پروردگار ایشان را میشناسند. از اینان با عنوان «اوتاد» یاد میشود «اوتاد» جمع «وتد به معنای میخ است قرآن میفرماید: «والجبال اوتاداً

ما کوه ها را [ همانند] میخ [برای زمین قرار دادیم. اوتاد روزگار یعنی کسانی که همانند میخ نگهدارنده زمین از آفتها و بلاها و مصیبتها هستند و با درگذشت هرکدام از آنها فرد شایسته دیگری جایگزین او میشود

بعضی معتقدند حلقه اول یاران حضرت مهدی (عج) همان اوتادند که اگر یکی از آنها از دنیا برود یکی از ابدال جایگزین او میشود از مرحوم آیت الله میرجهانی رحمه الله نقل شده است که تعداد ابدال هفتاد نفر است و بعد از آنها حلقه سومی به نام رجال الغيب وجود دارد که تعداد آنها سیصد نفر است . (3)

ص: 196

آنها را میپوشاند و میبخشد بلکه گناهان آنها را تبدیل به حسنه و پاداش میکند. می فرماید: «إِلا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلاً صَالِحاً فَأُوْلِئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنات»؛ مگر کسانی که توبه کنند و ایمان بیاورند و عمل شایسته انجام دهند. اینان نه تنها عذاب مضاعف ندارند بلکه خداوند گناهان آنها را به حسنه و پاداش تبدیل میکند

پاداش دوم آن است که کارها و امورات آنها اصلاح میشود. به گفته صاحب تفسیر مجمع البیان، خداوند امورات زندگی و دین و دنیای آنها را اصلاح میکند و آنها را بر دشمنانشان پیروز میگرداند و در قیامت وارد بهشت میشوند.

-2 تا زمانی که انسان آلوده به گناه و زشتی است راه اصلاح و گشایش بر او بسته است ولی وقتی خود را از گناهان پاک ،کند زمینه اصلاح و درستی کار برای او فراهم میشود (1) (كفّر عنهم سيئاتهم واصلح بالهم).

آمرزش و پوشش گناهان میشود؛ ولی او در اثر تکبری که از خود نشان داد اعمال صالح چند ساله خود را نابود کرد و دیگر راهی برای آمرزش و نابودی گناهانش باقی نگذاشت

بیدار است. وقتی این ندای آسمانی را شنیدم زارزار گریستم و بر بالین او نشستم تا بیدار شود وقتی به هوش آمد و مرا دید خجالت کشید و عذرخواهی کرد ماجرا را برای او بیان کردم منقلب و گریان شد و گفت شرم باد مرا که چنین پروردگار مهربانی دارم اما با او مخالفت می ورزم و گناه میکنم از جوان پرسیدم: آیا عمل نیکو و صالحی هم انجام داده ای که گناهان تو را بپوشاند؟ گفت مادرم از من آب وضو خواست؛ سریع برای او فراهم کردم در بین راه عالمی میخواست سوار حیوان شود؛ من رکابش را گرفتم و کمک کردم سوار شود در هنگام خرید از مغازه ای فقیری از من کمک خواست و من مقداری پول به او (صدقه دادم به او گفتم این سه عمل صالح و پسندیده و صدقه ای که در راه خدا دادی سبب نجات و آمرزش و پوشش گناهانت شد. جوان برخواست و گریه کنان به طرف صحرا رفت و چنان توبه کرد و به مقام بلندی رسید که بیمار ده ساله را شفا می داد. (1)

زیادی می.بارد راننده میگوید در اثر برف زیاد راه بند آمد و من زمینگیر شدم هرچه

سعی کردم دست کم برای حفظ جان خودم ماشین را روشن نگه دارم نتوانستم و موتور

از کار افتاد و خاموش شد حدود چهار ساعت با سرما دست و پنجه نرم کردم همه بدنم

بی حس شده بود و تنها مغزم کار میکرد از همه جا ناامید شده بودم ناگهان به یادم

آمد که مادرم در کودکی میگفت ما یک امام زنده و غائب داریم که از همه حالات ما باخبر است و در مواقع بیچارگی باید به او متوسل شویم تا ما را نجات دهد. از طرفی چون گناهکار بودم و چندان اهمیتی به نماز نمیدادم گاهی میخواندم و گاهی نه خجالت

میکشیدم از خداوند و امام زمان چیزی بخواهم گاهی هم شیطان وسوسه ام میکرد و میگفت به چه کسی میخواهی متوسل شوی؟ به کسی که اصلاً وجود ندارد؟ بالاخره

چون مضطر بودم و راه چاره نداشتم با خداوند عهد کردم و به امام زمان قول دادم که

اگر از این گرفتاری نجات پیدا کنم دیگر تا آخر عمر گناه نکنم و نمازهایم را مرتب و اول وقت بخوانم باز شیطان وسوسه ام میکرد و میگفت این چه قولی است که میدهی؟

تو که میدانی نمیتوانی به این قول و تصمیم عمل کنی تو که خودت را میشناسی به هر حال به دلیل پریشانی و اضطرار شدیدی که داشتم با عزمی جدی و خالص عرض کردم یا صاحب الزمان من قول مردانه میدهم که اگر نجات پیدا کنم و سالم به مقصد

،برسم تا آخر عمر همه نمازهایم را اول وقت بخوانم و دیگر هیچ گناهی نکنم به محض اینکه تصمیم جدی گرفتم و قول دادم به حرفم عمل کنم متوجه شدم یک نفر پای پیاده از داخل برفها به طرف من میآید با خود گمان کردم که شاگرد یا کمک راننده ای است که ماشینش خراب شده و میخواهد از من کمک بگیرد چون هوا خیلی سرد بود از ماشین پیاده نشدم کمی شیشه را پایین کشیدم منتظر بودم بگوید چه کمکی از من میخواهد ولی از همان پایین با لحنی متواضعانه و آرام بخش

ص: 204

گفت سلام علیکم مشکلت چیست؟ بدون اینکه او را بشناسم ماجرای طوفان و برف و خاموش شدن ماشین را توضیح دادم

دیدم به طرف موتور ماشین .رفت ندیدم که دستش به موتور رسید یا نه، اما گفت ماشین را روشن کن به محض اینکه سوئیچ را چرخاندم موتور روشن شد گفت حرکت کن برو از بس مضطرب بودم گفتم الآن میروم جلوتر و باز در میان برفها می مانم راه بسته است؛ اما ایشان گفت ماشین شما در راه نمیماند حرکت کن

با دیدن این صحنه تعجب کردم و شرمنده شدم که هیچ کمکی از من نخواست و با پای پیاده در میان برفها آمد و به من کمک کرد گفتم: ماشین شما کجاست؟ میخواهید به شما کمک کنم؟ گفت من احتیاجی به کمک ندارم تصمیم گرفتم همین طور که پشت فرمان نشسته ام از شیشه پولی به او بدهم. گفتم اجازه بدهید مبلغ پولی برای جبران زحمت به شما بدهم فرمود من به پول شما احتیاج ندارم شرمندگی و خجالت من بیشتر شد گفتم اینکه نمیشود؛ نه کمکی از من خواستید نه پول را قبول کردید. در روشن کردن ماشین هم که مهارت فوق العاده ای نشان دادید وجدان من اجازه نمیدهد بدون اینکه خدمتی به شما بکنم از اینجا حرکت کنم و بروم آخر من راننده جوانمردی هستم آقا همین طور که پایین ایستاده بود تبسمی کرد و گفت تفاوت راننده جوانمرد و ناجوانمرد چیست؟ گفتم شما خودت کمک راننده ای؛ میدانی که راننده ناجوانمرد اگر از کسی خدمتی ببیند میگوید وظیفه اش بوده؛ ولی راننده جوانمرد اگر خدمتی از کسی ببیند تا جبران نکند وجدانش راحت نمیشود آقا همین طور که پایین روی برفها ایستاده بود فرمود: خیلی خوب، اگر می خواهی به ما خدمت کنی به عهدی که با خدا بستی عمل کن این کار خدمت به ما محسوب میشود

ص: 205

وقتی این مطلب را شنیدم بدنم لرزید و یادم افتاد که چند دقیقه قبل با امام زمان عهد کرده بودم که دیگر تا آخر عمر گناه نکنم و نمازم را مرتب و اول وقت بخوانم. بلافاصله در را باز کردم و فوراً آمدم پایین تا آقا را در آغوش بگیرم و ببوسم، اما هیچ کس آنجا نبود فهمیدم آن آقا وجود مبارک امام زمان بودند که به ایشان متوسل

شده بودم به اطراف خودم نگاه کردم جای پایشان را روی برفها ندیدم حالم منقلب شد سوار ماشین شدم. مدتی اشک ریختم. سپس بر اعصابم مسلط شدم و با امام زمان تجدید عهد کردم و گفتم چشم آقا من به شما قول دادم و تا آخر عمر روی حرفم هستم حرکت کردم و ماشین دیگر هیچ کجا نماند.

وقتی به منزل رسیدم ماجرا را برای خانواده ام تعریف کردم و از آن ها خواستم که از این به بعد همگی به دستورات دین عمل کنیم حتی به همسرم گفتم اگر نمی توانی تغییر کنی و حاضر نیستی دست از بینمازی و بی حجابی برداری میتوانی طلاق بگیری ولی همسرم هم از پیشنهاد من استقبال کرد و گفت: شما قبلاً رعایت نمیکردی؛ ما هم از تو پیروی میکردیم ولی امروز ما هم مثل تو رفتار میکنیم و خوشحالیم

بعد از آن حادثه متحول شدم و همیشه نمازم را اول وقت میخواندم با این حال برای یادگرفتن وظایف دینیمان که به خوبی با آن آشنا نبودیم، از یک روحانی دعوت کردم هفته ای یک روز به منزل ما بیاید و برای ما احکام و وظایف دینی را بیان کند تا همه به وظایف خود عمل کنیم این) برنامه برای بیشتر خانواده ها لازم و مفید است بعدها، روزی با همکاران مشغول تخلیه بار بودیم ظهر شد و همکاران گفتند برویم با هم غذا بخوریم گفتم من اول نماز میخوانم و بعد میآیم. آنها به هم نگاه کردند خندیدند و به شدت مرا مسخره کردند. من تا آن روز ماجرای سفر خاطره انگیزم را برای کسی بازگو نکرده بودم و آن را جزو اسرار خود میدانستم، ولی چون به نماز توهین و آن

ص: 206

را مسخره کردند تصمیم گرفتم ماجرای آن سفر را برای آنها بازگو کنم. بعد از گفتن ،ماجرا حرفهای من در آنها اثر گذاشت و آنها هم منقلب شدند و عذرخواهی کردند و همه به نماز ایستادند و معلوم بود تصمیم گرفته اند دیگر گناه نکنند

به دنبال این تحول روحی تصمیم گرفتم حقوقی را که به مردم بدهکارم به آنان پرداخت کنم و یا آنها را راضی کنم و مالهایی را که در اثر بی توجهی در کارم حیف و میل کردم جبران کنم با شرمندگی نزد اولین نفر رفتم وقتی فهمید برای حلالیت خواستن نزد او رفته ام خوشحال شد و مرا تشویق کرد و چیزی هم از من نگرفت و همه را بخشید. دومی و سومی هم به همین صورت برخورد کردند. فقط یک نفر طلبش را از من گرفت. به این ترتیب با لطف خداوند و امام زمان (عج) از بدهکاری به مردم هم بیرون آمدم. (1)

ص: 207

ص: 208

را پیشنهاد کرد. ابوبکر به عمر اعتراض کرد و گفت تو میخواستی با من مخالفت کنی عمر گفت قصد من مخالفت با تو نبود به این ترتیب سروصدایی برخاست و این کار در محضر پیامبر بود آیه نازل شد که «لا تقدموا بین یدی الله و رسوله در کارها از خدا و پیامبرش پیشی نگیرید و در آیه دوم میفرماید صدای خود را بالاتر از صدای پیامبر نبرید. (1)

در روایت دیگری از ایشان نقل شده است که فرمود: «أن الشيطان اذا سمع النداء بالصلوة هرب زمانی که شیطان صدای [ دعوت به نماز (اذان) را بشنود فرار میکند

بيضاء فيجعلها الله هباءً منثوراً» (1) پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: گروه هایی از امتم را میشناسم که روز قیامت حسناتی به اندازهٔ کوه های تهامه سفید دارند لکن خداوند همه آنها را پراکنده میکند نابود میسازد. سپس فرمود اینان اگرچه شبها عبادت میکنند یعنی اهل تهجد و شب زنده داری اند، لکن در پنهان مرتکب حرام میشوند. در آیات و روایات در مواردی تصریح به حبط و نابودی عمل شده است.

نمیتوانم شیطان :گفت با اشاره هم میتوانی سجده کنی. عابد با اشاره چشم یا دست به شیطان سجده کرد و کافر از دنیا رفت (1) این است نتیجه گناه و گناه بعد از گناه که زحمات چندساله را نابود میکند تا آنجا که انسان کافر از دنیا می رود.

قرآن در سوره حشر می فرماید: «كَمَثَلِ الشَّيْطانِ إِذْ قالَ لِلْإِنْسَانِ اكْفُرْ فَلَمَّا كَفَرَقَالَ إِنِّي بَرِىءُ مِنْكَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِينَ. فَكَانَ عَاقِبَتَهُما أَنَّهُما فِي النَّارِ خَالِدَيْنِ فِيهَا وَ ذَلِكَ جَزاءُ الظَّالِمين» (2) مَثَل منافقان مانند مثل شیطان است، زمانی که به انسان گفت کافر شو تا مشکلات تو را حل کنم اما هنگامی که کافر شد گفت من از تو بیزارم و او را در حال بدبختی رها کرد. سرانجام کار این دو شیطان) و (کافران این است که هر دو همیشه در آتش دوزخ باقی میمانند و این است کیفر ستمگران.

در اینکه منظور از «انسان» در این آیه کیست بین مفسران اختلاف است. بعضی آن را مطلقاً به معنای انسانهایی دانسته اند که تحت تأثیر شیطان اند و فریب وعده های

دروغین او را میخورند و راه کفر را می پویند و سرانجام شیطان آنها را تنها میگذارد و از آنان بیزاری میجوید بعضی گفته اند منظور از انسان شخصی خاص مانند برصیصای عابد و یا غیر اوست. در هر صورت باید از آیه پند گرفت که اگر کسی پیرو شیطان شد و گناه پس از گناه انجام داد شیطان دست از سر او برنمی دارد تا زمانی که همه کارهای شایسته گذشته او را تباه کند و او را بی ایمان و کافر سازد و در این حالت از دنیا برود

.

نبود در وسط آن باغ قصری باشکوه و عظیم وجود داشت. در فکر رفتم که باغی به این بزرگی متعلق به کیست از یکی از دربانان سؤال کردم گفت این قصر متعلق به حبیب نجار شیرازی است من حبیب نجار را میشناختم و با او دوست بودم. در همان حال که حسرت مقام او را میخوردم ناگهان دیدم آتشی به آن باغ رسید و تمام قصر و باغ آتش گرفت و نابود شد. از شدت ترس و وحشت از خواب بیدار شدم و دانستم حتماً گناهی از دوستم سرزده که مقام و پاداش او را حبط و نابود کرده است فردای آن روز به دیدارش رفتم و سؤال کردم شب گذشته چه گناهی از تو سر زده است؟ نمی خواست بگوید او را قسم دادم به زبان آمد و گفت: شب گذشته با مادرم دعوا کردم و در نهایت او را کتک زدم با آن همه سفارشهای مؤکد درباره مقام والای مادر و رعایت احترام .او سپس خوابم را برایش نقل کردم و گفتم در اثر این کارچه مقام بزرگی را از دست دادی. (1)

میخواندند، اما شب هنگام بعضی از جوانان بی بندوبار و اوباش بر سر راه آنان مینشستند و مزاحم آنان میشدند آیه فوق نازل شد و به آن زنان دستور داد اگر می خواهید کسی مزاحم شما نشود و مورد اذیت و آزار قرار نگیرید حجاب خود را به طور کامل رعایت کنید تا کسی به شما گمان بد نبرد و بهانه مزاحمت پیدا نکند طبیعی است که خانمی که حجاب کامل ندارد یا با سر و وضع هنجارشکن رفت و آمد میکند بخواهد یا نخواهد خود را در معرض دید و آزار دیگران قرار داده و به دست خود زمینه را فراهم کرده است. (1)

است که سرو گردن را بپوشاند. در تفسیر المیزان نیز به معنی پارچه بلندی است که

تمام بدن و سر و گردن را میپوشاند نظیر چادر. (1)

که اگرچه در دستورات دینی نگاه به نامحرم ممنوع است اما بسیاری افراد این مورد را رعایت نمیکنند و خانمها ناخواسته خود را در معرض دید عموم قرار میدهند.

3- یکی از عوامل بسیار خطرناک برای جامعه خصوصاً جوانان، فحشا و ارتباطهای نامشروع بین زن و مرد است که گاهی منجر به زیانهای جبران ناپذیر می شود و برهنگی و جلوه گری و بدحجابی یکی از عوامل مؤثر در این زمینه است

این بخشی از آفتها و ضررهای رعایت نکردن حجاب در جامعه است و اگر عفاف و حجاب و حریم بین زن و مرد در جامعه رعایت نشود آفتها و ضررهای گوناگون دیگری همانند پیدایش بیماریهای عصبی و روانی و مقاربتی زیاد شدن چشم چرانی و دنبال نوامیس دیگران ،رفتن بارداریهای نامشروع و سقط جنین ایجاد ناامنی اخلاقی و دلهره برای خانواده ها مخصوصاً پدر و مادرها و مانند اینها پدید خواهد آمد که آمار موجود در کشورهای دیگر به خصوص کشورهای غربی نشان دهنده این موضوع است

1- زنانی هستند که لباس پوشیده اند ولی از تقوا و حیا عریان اند؛ 2- زنانی هستند که لباس برتن دارند ولی لباسشان نازک و بدن نماست مثل اینکه عریان اند؛ 3- زنانی هستند که لباس برتن دارند ولی لباسشان چنان تنگ و محرک است که گویا لباس نپوشیده اند.

2- قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) : (صنفان من اهل النار [...] نساء كاسيات عاريات مميلات والروستام مائلات رؤسهن كَاسْنِمَةِ البُخْت المائلة لا يدخلن الجنّة ولا يجدن ريحها وان ريحها ليوجد من مسيرة كذا و كذا» (1) پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: دو دسته اهل آتش اند: [...] گروه زنانی که پوشش دارند اما برهنه.اند راه کج میروند و دیگران را به راه کج تشویق میکنند (مميلات مائلات) . لسان العرب می نویسد: «مائلات» یعنی زنانی که با کرشمه راه میروند و جلوه گری میکنند یا حجاب خود را کج و تا نیمه بر سر میگذارند یا با آرایش بیرون می آیند و خودنمایی میکنند «ممیلات» یعنی زنانی که روش بد خود در بد حجابی و خودنمایی را به دیگران هم یاد میدهند و سرهای خود را مانند کوهان

شتر برافراشته میکنند این گروه از زنان وارد بهشت نخواهند شد مگر آنکه توبه کنند] و بوی بهشت را که از فاصله زیاد به مشام میرسد استشمام نمیکنند

3- از حضرت علی (علیه السلام) روایت است که فرمود خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) بودیم از آن حضرت سؤال :کردند چه چیزی برای خانمها خوب و پسندیده است؟ حضرت فاطمه

زهرا علیها السلام که حضور داشتند در پاسخ گفتند: «ان لا یرین الرجال و لايراهن الرجال» (2) آنچه برای زنان پسندیده است آن است که مردان نامحرم را نبینند و نامحرمان نیز آنها را تماشا نکنند .

ص: 223

4- روى عن رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) : ( ايما امرأة استعطرت فمرت على قوم ليجدوا من ريحها فهى زانیه» (1) از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت شده است که فرمود هر زنی به خود عطر بزند و از کنار عده ای (مرد) بگذرد تا بویش به مشام آنها برسد زناکار است

با آنکه عطر زدن برای نماز مستحب است ولی در این روایت از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) آمده است که خانمها حتی برای نماز هم در مقابل نامحرم عطر نزنند. (2)

-5 از حضرت علی (علیه السلام) روایت شده است که فرمود روزی من و فاطمه به محضر رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) رسیدیم. حضرت را ناراحت و گریان دیدیم. عرض کردیم ای رسول خدا چه چیز باعث ناراحتی شما شده؟ حضرت در بخشی از روایت فرمود: «یا علی

شبی که به آسمانها ،رفتم زنانی از امتم را دیدم که به موی سرشان آویزان شده بودند

و مغز سر آنها از آتش می.جوشید. زنی را دیدم که در آتش به پستانش آویزان بود. زنی را دیدم که گوشت بدن خود را میخورد و در میان آتش می سوخت. زنی را دیدم که به پاهای خود در آتش آویزان بود. زنی را دیدم که آتش از دهان و دماغ و چشم هایش خارج میشد. حضرت فاطمه یا عرض کرد پدر گناه این زنان چه بوده است؟ فرمود: آن زنی که به موی سرش آویخته بود زنی است که موی سرش را در دنیا از نامحرم نمی پوشاند و آن زنی که در آتش به پستانش آویزان بود زنی است که در فراش و رختخواب از شوهرش تمکین نمیکند و آن زنی که گوشت بدن خود را می خورد زنی است که در مقابل مردان نامحرم آرایش میکند و خود را از آنها نمی پوشاند و آن زنی که به پاهای خود در آتش آویزان بود زنی بوده که بدون اجازه شوهرش از خانه بیرون می رفته و آن زنی که آتش از دهانش خارج میشد زن آوازه خوان و مغنیه بوده است.»

ص: 224

البته این عذابها برای زنی است که بدون توبه و تغییر روش تا آخر عمر، از دنیا برود، اما راه توبه برای همه باز است. (1)

که دارد هرکسی نمیتواند او را برانداز کند و ببیند اما خانم شما مثل آن اتومبیلهای عمومی در مقابل دید عموم است و هرکسی میتواند او را تماشا کند زیرا پوشش ندارد و همه میتوانند از او استفاده کنند.

از این جواب دندان شکن آقای منتقد چنان شرمنده شد که سر خود را پایین انداخت و سخنی نداشت

«وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاتى لا يَرْجُونَ نِكَاحاً فَلَيسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيرَ مُتَرْجَاتٍ بِزِينَةٍ وَأَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ وَالله سميع عليم» (1)

ص: 228

فصل بیست و دوم : حسد

دیگری که صاحب تفسیر مجمع البیان ذکر کرده شر و ضرری است که از چشم زدن حسود ایجاد میشود زیرا چشم زدن یک امر واقعی است و در روایات هم بیان شده است در روایتی آمده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) مکرراً فرزندانشان حسن و حسین را با دو سوره معوذتین از چشم زدن محافظت میکردند در روایت دیگر از پیامبر و نقل شده است که اگر چیزی را دیدی که به طور طبیعی در نظرت تعجب آور بود به نظرت آمد)، بگو: «اللهُ اللهُ مَا شَاءَ اللهُ لَاحَولَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ» تا ضرری متوجه آن چیز نگردد. (1)

روایت است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) در جواب اسماء بنت عمیس که سؤال کرد ممکن است فرزندان جعفر را چشم بزنند و آیا رقیه حرز و دعا برای جلوگیری از چشم (خوردن برای آنها بگیرم فرمود: «نعم فلوكان شيء يسبق القدر لسبقه «العین آری خوب است. اگر چیزی بتواند بر قضا و قدر پیشی بگیرد چشم زدن است. (2)

آنها در مقابل صفت ناپسند ،حسد، صفت ارزشمند غبطه» است. کسی که غبطه میخورد از اینکه دیگران نعمتی دارند ناراحت نیست بلکه تلاش میکند و از خداوند متعال میخواهد که آن نعمت نصیب او هم بشود در روایتی از امام صادق نقل شده: «انّ المؤمن يغبط ولا يحسد والمنافق يحسد ولا يغبط مؤمن غبطه میخورد ولی حسد نمی ورزد؛ منافق حسد میورزد و غبطه نمیخورد (1) یکی از صفات بسیار ناپسند و یکی از گناهان کبیره صفت حسد است که نشانه کم ظرفیتی و تنگ نظری است.

غریزه حسادت کم و بیش در همه انسانها وجود دارد ولی آنچه مذموم است و از آن نهی شده به کار بستن حسد است، همانگونه که قرآن می فرماید: «و من شر حاسد اذا حسد پناه ببربه خداوند از شرانسان حسدورز هنگامی که در عمل حسد می ورزد.

2- قال على (علیه السلام) «لله دَرُّ الحسد ما اعدله بدأ بصاحبه فقتله» (1) حضرت علی (علیه السلام) فرمود: چه نیکوست [کیفر] حسادت چقدر عدالت پیشه است که پیش از همه صاحب خود را میکشد

الشافي بسم الله الكافي بسم الله المُعافى بسم الله الذى لا يضُرُّ مع اسمه شيء ولا داءً في الارض ولا في السماء وهو السميع العليم»

پس همه غذا را تناول کردند و از آن مجلس بیرون رفتند عبدالله وقتی دید آن طعام مسموم به آنها ضرری نرسانید گمان کرد اشتباه کرده و زهر در آن نریخته است؛ پس به افرادی که با شمشیرهای زهرآلود آماده کشتن پیامبر و اصحابش بودند امر کرد تا از باقیمانده غذا بخورند دختر عبدالله نیز که خود در توطئه قتل پیامبر نقش داشت از آنجا که از فرونرفتن فرش تعجب کرده بود آن را کنار زد و دید زمین سخت و محکم است. پس روی فرش نشست و ناگهان صدای فریادش بلند شد عبدالله بالای گودال آمد و دختر خود را دید که در میان آن شمشیرها و نیزه های زهرآلود جان به مالک دوزخ تسلیم کرده است. تمام یهودیانی که از باقیمانده طعام خورده بودند نیز به درک واصل شدند. عبدالله به تمام اقوام خویش سفارش کرد که خبر مرگ آنها را به کسی نگویند. بدین سان مراسم عروسی دختر آن ملعون تبدیل به عزا شد و مصداق «من حَفَرَ بئراً لاخيه وَقَعَ فيها» آشکار گردید که طبق آن هرکس برای نابودی دیگران چاه بکند، خودش در آن می افتد. زمانی که این خبر به گوش پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) رسید از عبدالله علت فوت آنها را پرسید، عرض کرد دختر از پشت بام افتاد و افراد دیگر به مرض اسهال مبتلا شدند و مردند. (1)

یا کشتن یوسف یا تبعید او به سرزمینی دوردست تا پدر دیگر او را نبیند و محبت او

یکپارچه متوجه آنها شود.

قرآن میفرماید: « أَقْتُلُوا يُوسُفَ أَوِ اطْرَحُوهُ أَرْضاً يَخْلُ لَكُمْ وَجْهُ أَبِيكُمْ » (1)

یکی از برادران یوسف از همه باهوشتر و باوجدان تر بود. او با این دو پیشنهاد مخالفت کرد و طرح سومی را مطرح کرد گفت یوسف را نکشید بلکه او را در قعر چاه قرار دهید تا رهگذران یا قافله ها او را بیابند و با خود ببرند تا از چشم پدر ناپدید گردد قرآن میفرماید: «قالَ قائِلٌ مِنْهُمْ لا تَقْتُلُوا يوسُفَ وَأَلْقُوهُ في غَيابَتِ الْجُبِّ يَلْتَقِطْهُ بَعْضُ السيارة» (2)

طرح سوم را همه برادران قبول کردند و برای خاموش کردن آتش حسد خود تصمیم گرفتند یوسف را در قعر چاه قرار دهند در ابتدا یوسف مضطرب بود و اشک می ریخت اما ناگهان شروع به خندیدن کرد برادران تعجب کردند که یوسف به جای ،گریه میخندد فکر کردند شاید فکر تازه ای به مغز یوسف آمده یا خیال میکند برادرانش شوخی میکنند و او را به قعر چاه نخواهند انداخت، اما یوسف پرده از این ابهام برداشت و گفت: فراموش نمیکنم که روزی به شما برادران نیرومند با آن بازوان قوی و قدرت فوق العاده جسمانی دل بسته بودم و با خود میگفتم با داشتن چنین برادران نیرومندی چه کسی جرئت میکند به من آسیب برساند؟ چون امیدم را از خدا بریدم و به شما تکیه کردم در چنگال شما گرفتار شدم تا اینکه از شما به شما پناه آوردم ولی به من پناه نمیدهید این درس شد برای من که به غیر از خدا، حتی به برادرانم تکیه نکنم

ص: 236

قرآن می فرماید: «فَلَمَّا ذَهَبُوا بِهِ وَ أَجْمَعُوا أَنْ يَجْعَلُوهُ فِي غَيابَتِ الْجُبِ وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِ لَتُنَبِيَّنَهُمْ بِأَمْرِهِمْ هَذَا وَهُمْ لا يَشْعُرُون» (1) هنگامی که یوسف را با خود بردند و تصمیم گرفتند او را در مخفیگاه چاه قرار دهند ما به یوسف وحی فرستادیم و دلداریش دادیم که روزی فرا میرسد که آنها را از این رفتارهای شرم آور آگاه خواهی ساخت و آنها را پشیمان خواهی کرد در حالی که تو را نمی شناسند همان روزی که تو بر اریکه قدرت تکیه میزنی و برادران دست نیاز به سوی تو میگشایند و باور نمیکنند که تو برادرشان یوسف باشی.

آری این است سزای انسانهای حسودی که حسد آنها باعث تباهیشان در دنیا و آخرت خواهد شد. نوشته اند هنگامی که خواستند یوسف را در چاه قرار دهند پیراهن او را از تنش بیرون آوردند زیرا به این وسیله میخواستند خبر قتل او را برای پدر ببرند. سپس او را برهنه وارد چاه کردند هرچه التماس کرد که لااقل پیراهنم را بدهید تا اگر زنده بمانم تنم را بپوشاند و اگر بمیرم کفنم ،باشد برادران گفتند از همان خورشید و ماه و یازده ستاره ای که در خواب دیدی بخواه که لباس به تنت بپوشاند. (2)

کنی گفتم مثل آن گاو را برای تو تهیه میکنم تا تو هم مثل آن گاو را داشته باشی. رفیقم از روی حسادت :گفت نه هرچه به من بدهی آرام نمی شوم، مگر آن که گاو او را تلف کنی با این بیان فهمیدم رفیقم از من پلیدتر است و رفاقتم را با او قطع کردم

شعیب می پردازد، پس از آنکه مورد غضب فرعون و فرعونیان قرار گرفت و حکم اعدام او صادر گردید و از ترس ،دشمن مخفیانه از مصر خارج شد و به شهر مدین شهری شعیب پیامبر و قبیلهٔ او در آن زندگی میکردند رفت.

شهر مدین در شرق خلیج عقبه شمال حجاز و جنوب شامات بوده و امروز «معان» نامیده می شود و از شهرهای جنوب غربی اردن .است حضرت موسی در نزدیکی شهر مدین گروهی از شبانها را دید که در اطراف چاهی برای آب دادن گوسفندان خود اجتماع کرده بودند در آن نزدیکی دو دختر مراقب گوسفندان خود بودند ولی به چاه نزدیک نمیشدند ظاهر این دختران که با عفت و حیا در گوشه ای ایستاده بودند و نمی توانستند به گوسفندان آب بدهند نظر حضرت موسی را جلب کرد. پیش آمد و از حال آنها پرسید دختران در جواب گفتند ما منتظریم تا چوپانان حیوانات خود را سیراب کنند و بروند؛ سپس ما از باقیمانده آب گوسفندان خود را سیراب کنیم پدر ما مردی سالخورده و ناتوان است و ما کمک کاری نداریم موسی از اینکه آن دختران کسی را نداشتند تا به آنها کمک کند و چوپانان فقط به فکر خود بودند ناراحت شد و برای حمایت از بی پناهان دلو بزرگ چاه را در داخل چاه انداخت. دلو سنگین بود وچندین نفر لازم بود تا آن را از چاه بالا بکشند؛ اما او یک تنه و با قدرت بازوان خود آن را از چاه بالا کشید و گوسفندان آن دو را سیراب کرد

یکی از آن دختران بهنام صفورا که با نهایت حیا و عفت گام برمی داشت و معلوم بود از سخن گفتن با یک مرد غریبه شرم و حیا ،دارد گفت پدرم تو را دعوت کرده تا مزد آبی را که از چاه کشیدی و گوسفندان را با آن سیراب کردی به تو بدهد. موسی به طرف خانه شعیب حرکت کرد طبق بعضی روایات دختر برای راهنمایی موسی جلو افتاد و موسی پشت سر او حرکت کرد چون باد برلباس دختر می وزید و ممکن بود لباس

ص: 240

او کنار برود و یا به بدن او بچسبد حیا و عفت موسی او را از این کار بازداشت به دختر گفت تو از پشت سر من بیا و فقط سر دو راهی ها مرا راهنمایی کن

سرانجام موسی بر شعیب پیامبر وارد شد و این سرآغازی بود برای نجات او از خطر و دشمنی دشمنان و دسترسی او به استادی سرشار از معرفت و تقوا همچنین شعیب پیشنهاد کرد یکی از دخترانش را به همسری موسی در آورد تا او داماد شعیب پیامبر گردد. (1)

«حیا» در لغت به معنی شرم و آزرم داشتن از انجام کارهای زشت و ناپسند عقلی و شرعی است و در اصطلاح علمای اخلاق عبارت است از حالت و خوی نفسانی در انسان که مانع ارتکاب اعمال زشت میشود. (1)

صفت مقابل حیا وقاحت به معنی بیشرمی است انسان وقیح یعنی انسانی که از خدا و مردم در زشتیها شرم و خجالت ندارد و از انجام هیچگونه معصیتی خودداری نمیکند و دست زدن به گناه برایش بیاهمیت است در روایت منقول از حضرت علی آمده است: «رأس كل شرِ القِحَة» ریشه هر بدی بی حیایی و وقاحت است . و در سخن دیگر فرموده است: «ابعد النّاس من الصلاح الكذوب و ذو الوجه الوقاح» دورترین انسانها از رستگاری انسان دروغگو و چهره بیشرم و بی حیاست

انداختی؟ زلیخا :گفت تا او از کارهای ما باخبر نشود و در مقابل او شرمنده نشویم. یوسف فرمود: پس من سزاوارترم که شرم کنم از خدای یکتای قهار بر ستمگران و از پیش زلیخا فرار کرد و خداوند هم او را یاری کرد. (1)

از حضرت علی روایت شده است افضل الحیاء استحياؤك من الله» (2) بهترین شرم ها شرم کردن تو از خداوند است. در روایت دیگر از آن حضرت نقل شده است: «الحياء من الله يمحوا كثيراً من الخطايا» (3) شرم از خدا بسیاری از گناهان را پاک میکند.

انسان ها سفارش شده همانگونه که از مردم و دوستان و آشنایان خود شرم میکنید و حاضر نیستید هر عملی را در مقابل چشم آنها انجام دهید در برابر فرشتگان الهی که محیط بر شما هستند نیز شرم و حیا داشته باشید؛ زیرا آنها از تمام رفتار و گفتار شمامطلع اند. پس در حضور آنها از اعمال زشت و نافرمانی بپرهیزید.

در روایت منقول از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) آمده است انسان باید از دو فرشته خویش که با او هستند شرم ،کند همان طور که از دو مرد پارسا از همسایگان شرم میکند زیرا فرشتگان شب و روز با او هستند. (1)

3- روى عن على (علیه السلام) «الحياء يصدّ عن فعل القبيح» (1) از حضرت علی (علیه السلام) روایت شده است که شرم از کار زشت جلوگیری میکند

4- روى عن محمد بن علی الباقر (علیه السلام) : «الحياء والايمان مقرونان فى قَرَنٍ فاذا ذهب احدهما تبعه صاحبه» (2) از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که شرم و ایمان با هم پیوسته اند. هرگاه یکی از آنها ،برود دیگری هم از او پیروی میکند.

کشور فرانسه رفت و در پاریس خانه ای اجاره کرد. برای نگهبانی از خانه، سگی در خانه نگه می داشت و شبها که در خانه بسته میشد سگ برای نگهبانی به داخل خانه می.آمد او گفت یک روز کارم طول کشید کم کم هوا تاریک شد و بسیار سرد بود ناچار

یقه پالتو را بالا کشیدم و گوشها و سر و صورتم را پوشاندم به صورتی که تنها چشمانم باز بود با این قیافه به خانه رسیدم خواستم در را باز کنم سگ با این قیافه من را نشناخت و تصور کرد من غریبه ام به من حمله کرد و لب پالتوی من را با دندان گرفت فوراً صورتم را باز کردم و سگ را صدا زدم وقتی مرا شناخت، با نهایت شرمساری حیا کرد و خجالت کشید و در گوشه ای از کوچه خوابید در خانه را باز کردم و مثل همیشه از او خواستم وارد خانه شود ولی هرچه اصرار کردم داخل نشد. به ناچار در را بستم و خوابیدم صبح که از خانه بیرون آمدم دیدم سگ مرده است دانستم از خجالت و شرم از کار دیشب خود جان داده است. (1) اینجاست که فرد نافرمان و معصیت کار در پیشگاه خداوند باید به خود خطاب کند که مبادا حیای من از یک سگ کمتر باشد

امام سجاد (علیه السلام) در دعای ابوحمزه در پیشگاه خداوند عرض میکند: «أنا یا ربّ الذى لم استحيک في الخلاء و لم اراقبك في الملاء [...]» در جای دیگر می فرماید: «أولعلک بقلّة حیائی منک جازیتنی پروردگارا من آن کسی هستم که در تنهایی از تو حیا نکردم و در آشکارا مراقب تو نبودم [...]. [پروردگارا] شاید مرا به خاطر کم حیایی در مقابل خودت مجازات کردی

یاد کنم و دعاگویت باشم رفیقش :گفت هر وقت خواستی مرا یاد کنی به خاطر بیاور

که به من گفتی انگشتر را به من بده و من ندادم و مرا دعا کن

ص: 248

را بپوشاند و عمق آن پیدا نباشد (گرداب). سپس به جهل و نادانی عمیق انسان نیز اطلاق شده است. ساهون از ماده «سهو» به معنی غفلت است و بعضی از دانشمندان مراتب جهل و نادانی را این طور بیان کرده اند 1 سهو و اشتباه 2 - غفلت 3 - غمرة.

بدین ترتیب منظور از خراصون در این آیه کسانی هستند که حرف های بی اساس و بی سروته (شایعه میزنند و غرق در جهل و نادانی هستند

قفل هایی قرار داده و کلید آن قفلها را شراب قرار داده و زشتی] دروغ از شراب هم بدتر است. انسان براساس فطرت پاک خود حاضر نیست دست به کارهای ناشایست بزند و بدی ها و زشتی ها را بر خود ممنوع میسازد، لکن وقتی در اثر خوردن شراب، عقل را از دست بدهد، دست به هر عمل زشتی میزند و دروغ به دلیل آنکه سررشتهٔ همهٔ بدی هاست از شراب هم بدتر است.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده است که زمانی شخصی به آن حضرت عرض کرد: من از چهار چیز خوشم می آید ولی حاضرم به خاطر شما از یکی از آنها صرف نظر کنم و آن چهار چیز عبارت است از زنا و نوشیدن شراب و دزدی و دروغ پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: «درع الكذب» از میان این چهار چیز دروغ را رها کن این شخص رفت و تصمیم گرفت زنا کند ولی با خود فکر کرد اگر این کار را انجام دهد و پیامبر از او سؤال ،کند راجع به آن چه بگوید؟ اگر راست بگوید حد میخورد و اگر دروغ بگوید قولی را که به پیامبر داده شکسته است پس تصمیم گرفت شراب بخورد و دزدی کند اما باز همین فکر به نظرش رسید پس به خدمت پیامبر آمد و عرض کرد: شما با راهنمایی خود راه گناه را به کلی بر من بستید. (1)

مؤمن دروغ نمیگوید زیرا دروغ نشانه نفاق و دورویی است یعنی فرد در ظاهر چیزی

میگوید که در واقع به صورتی دیگر است پس ایمان و دروغ یک جا جمع نمی شود.

از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت شده است که از ایشان سؤال کردند «هل يسرق المؤمن

والروس قال قد يكون ذلك قال فهل يزنى المؤمن قال بلى ... قال هل يكذب المؤمن قال انّما يفترى الكذب من لا يؤمن» (2) آيا ممکن است مؤمن دزدی کند؟ فرمود: گاهی ممکن است. گفت آیا ممکن است مؤمن زنا کند؟ فرمود: بله گفت: آیا ممکن است مؤمن

دروغ بگوید؟ فرمود کسی دروغ میبندد که مؤمن نیست.

از این روایت استفاده میشود که افراد مؤمن البته) ضعیف الایمان ممکن است دست به دزدی یا زنا بزنند و از ایمان هم بهره ای داشته باشند ولی انسانی که دروغ میگوید نمی تواند مؤمن باشد و دروغ نشانه نفاق اوست.

ص: 253

از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده است که فرمود: «انّ الكذب باب من ابواب النّفاق» (1) به درستی که دروغ دری از درهای نفاق است از علی روایت شده است که فرمود «لايجد عبد طعم الايمان حتى يترك الكذب هزله وجده» (2) هیچ بنده ای طعم ایمان را نمی چشد مگر وقتی که دروغ را ترک کند چه شوخی باشد، چه جدی

ابراهیم سؤال شد که چگونه حضرت ابراهیم فرمود: «بل فعله كبيرهم هذا فاسالوهم

ان كانوا ينطقون» از بت بزرگ سؤال کنید اگر سخن میگویند امام فرمود: «ما فعله كبيرهم و ما كذب ابراهیم قیل و کیف ذلك. فقال (علیه السلام) : «انما قال ابراهيم فاسألوهم ان كانوا ينطقون فان نطقوا فكبيرهم فعل و ان لم ينطقوا فلم يفعل كبيرهم شيئاً فما نطقوا و ما كذب ابراهیم» (1) نه بزرگ بتان این کار را کرد و نه ابراهیم دروغ گفت. سؤال شد: چگونه؟ امام فرمود: حضرت ابراهیم فرمود بت بزرگ انجام داده است، از آن ها سؤال کنید، اگر سخن میگویند. در واقع حضرت فرموده] اگر سخن میگویند، بزرگ آنها انجام داده، و اگر سخن نمیگویند بزرگ آنها کاری انجام نداده پس چون آنها سخن نمیگویند بزرگشان کاری انجام نداده و حضرت ابراهیم دروغ نگفته است.

قرآن می فرماید: «وَ جاؤُأَبَاهُمْ عِشاءً يَبْكون» (1) معلوم میشود انسان می تواند گریهٔ قلابی و غیرواقعی هم داشته باشد زیرا معلوم است برادران یوسف واقعاً و از سوز دل برای از دست دادن یوسف گریه نمیکردند. «قالوا يا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتاعِنا فَأَكَلَهُ الذِّئْب» (2)

آنان برای آنکه دست آویزی برای دروغ خود ساخته ،باشند پیراهن یوسف را با خونی دروغین آغشته کردند همانند خون گوسفند یا حیوان دیگر اما پدر هوشیار و با تجربه که همه چیز را متوجه شد گفت شما دروغ میگویید هوسهای نفسانی شما این کار را در نظرتان آراسته پس با این وضع چاره ای جز صبر نیکو نیست قرآن می فرماید: «وَ جاؤُ عَلی قَمِيصِهِ بِدَم كَذِبِ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْراً فَصَبْرٌ جَميل» (3)

یعقوب پیراهن را گرفت و پشت و رو کرد عجب گرگ مهربانی پس چرا جای دندان و چنگال گرگ در آن نیست فرزندم را خورده و به پیراهنش آسیبی نرسانده است. (4)

عنوان که صاحب فرزند شده هدیه دریافت میکرد و میگفت: آقا مشغله شان زیاد است و فراموش میکند مرتبه قبل چه وقت به من هدیه داده است. رفیقش به او گفت: اتفاقاً آقا دقیقاً متوجه است و این کار را نکن تا اینکه در یک سال هشت بار به آقا مراجعه کرد و هدیه گرفت و به رفیقش گفت ببین آقا فراموش کرده اند مرتبه هشتم که مراجعه کرد، آقا بازهم به او کمک کردند اما به او فرمودند فلانی برو قدر همسرت را بدان که سالی هشت بار برای تو فرزند می آورد.

ص: 258

چنگال کفار .گرفتارند خواستم از این طریق نظر آنها را به خود و خانواده ام جلب کنم تا مزاحم خانواده من نشوند در حالی که میدانستم سرانجام آنها شکست خواهند خورد

و نامه من برای آنها سودی ندارد پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) عذر او را پذیرفت، ولی عمر برخاست و گفت ای رسول خدا اجازه بده گردن این منافق را بزنم پیامبر اجازه نداد و فرمود او از جنگجویان بدر است و خداوند نظر لطف خاصی به آنها دارد. اینجا بود که آیات فوق نازل گردید و درسهای مهمی به مسلمانان داد که هیچگاه با دشمنان خدا دوستی و رابطه برقرار نکنید . (1)

2- از هیچ نوع توطئه و برنامه ریزی، چه آشکار و چه پنهان و منافقانه ، دریغ نمی ورزند و سعی میکنند با برنامه ریزی ولو در مدت طولانی ضربۀ خود را وارد کنند و این امر بیداری و آگاهی مؤمنین را می طلبد. قرآن می فرماید: «إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدَاً» (1) مخالفان هر توطئه و نقشه ای را برای شما به کار میبندند

3- هرکجا که احساس کنند میتوانند در ضربه زدن موفق شوند ملاحظات را کنار میگذارند و از رو شمشیر میکشند و وارد جنگ میشوند اگر وارد جنگ و مبارزه نمی شوند به دلیل ناامیدی از موفقیت است نه ملاحظه و همکاری با مؤمنان اگر بتوانند میخواهند اساس مکتب و قدرت اسلام را از بین ببرند. قرآن در آیه ای که در ابتدا ذکر شد می فرماید: «إِنْ يَثْقَفُوكُمْ يَكُونُوا لَكُمْ أَعْدَاءً وَيَبْسُطُوا إِلَيْكُمْ أَيْدِيَهُمْ وَأَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوءِ وَ وَدُّوا لَوْ تَكْفُرُون» (2)

دشمنان تو را بر علیه تو تحریک میکند و آن شیطان است.

قسم سوم از دشمنان انسان نفس اماره بالسوء» است که در وجود انسان قرار دارد. از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل است که فرمود: «اعدی عدوّک نفسک الّتی بین جنبیک» (1) دشمن ترین دشمن تو نفس تو است که در دو طرف وجود تو قرار دارد.

در سخن دیگر از حضرت علی (علیه السلام) نقل است که فرمود: «اعدى عدو للمرء غضبه و شهوته فمن ملكهما علت درجته و بلغ غایته» (2) دشمن ترین انسان خشم او و شهوت او است هرکس بر این دو چیره شود مقامش بلند میگردد و به هدف [عالی] خود میرسد.

دشمن کاملاً از او در حذر باش زیرا دشمن گاهی به شما نزدیک میشود تا شما را

غافلگیر کند

در غرر الحکم نیز از آن حضرت نقل شده است که می فرماید: «لا تأمن عدواً و ان

شکر از دشمن در امان ،مباش حتی اگر زبان به ستایش گشاید. (1)

2- با رهبر و امت اسلام در تضادند و آنها را قبول ندارند و میخواهند آن ها را از صحنه خارج کنند (یيخرجون الرسول واياكم).

3- اگر فرصت ضربه زدن به شما و دشمنی را پیدا کنند دریغ نخواهد کرد ان يثقفوكم يكونوا لكم اعداء).

4- اگر ممکن باشد، حتی در دشمنی و ضربه وارد کردن فیزیکی (جنگ با شما هم ممانعتی ندارند يبسطوا اليكم ايديهم).

5- هدف آنها دست برداشتن شما از آیین و مکتب خودتان و همسو شدن با آنهاست ودوا لو تكفرون). (1)

رسول الله حاکم با دیدن این انار :گفت این انار بهترین دلیل است بر بطلان مذهب شیعه که میگوید علی خلیفه بلافصل .پیامبر است. به نظر تو چه کنیم؟

وزیر که خود از قبل نقشه کشیده و علیه شیعیان توطئه کرده بود، گفت: قربان این مردم اهل استدلال و منطق نیستند. بزرگان آنها را حاضر کن و این انار را به آنها نشان بده و اگر همچنان بر عقیدهٔ خود اصرار کردند آنها را بین سه چیز مخیّر کن

-1 با ذلت و کوچکی مانند کافران مالیات و حق حیات (جزیه) بپردازند و زندگی کنند.

2- اگر دلیلی بر رد این انار دارند بیاورند -3 مردان آنها را قتل عام کن و زنانشان را اسیر نما و اموالشان را به غنیمت بگیر

حاکم سخنان وزیر را پسندید و دستور داد بزرگان و علمای شیعه را به جلسه ای دعوت کنند تا پیشنهادها را با آنها مطرح کند و آنان هرکدام را که خواستند قبول کنند.

جلسه تشکیل شد و بزرگان شیعه حاضر شدند حاکم انار را به آنها نشان داد و گفت: یا باید جوابی قانع کننده برای آن ارائه کنید یا مالیات و جزیه بدهید، یا آماده کشته شدن و اسارت زنها و غارت اموال شوید.

شیعیان که جوابی آماده نکرده بودند بسیار پریشان شدند و بر خود لرزیدند. پس سه روز مهلت خواستند تا نظر خود را بیان کنند حاکم با مهلت سه روزه آنها موافقت کرد.

شب تا صبح را در بیابان و جای خلوتی به عبادت و توسل به حضرت مهدی (علیه السلام) سپری کنند. شب اول یکی از آنان تا صبح به عبادت و توسل پرداخت، اما با دست خالی برگشت شب دوم را دیگری به همان صورت طی کرد اما نتیجه ای حاصل نشد همه پریشان احوال شدند. یک شب دیگر فرصت باقی مانده بود یا باید چاره ای بیندیشند

و یا برای کشته شدن آماده شوند همۀ مردم دست به دعا برداشتند.

عیسی چنین فرمود در خانه وزیر درخت اناری است که وقتی انارهایش کوچک بود وزیر قالبی گلی به صورت انار ساخت و آن را به دو نیم تقسیم کرد و داخل آن را خالی نمود سپس جملات مدنظرش را به طور معکوس در داخل آن قالب حک کرد و قالب را بر روی انار کوچک بست و وقتی انار به تدریج بزرگ شد آن نوشته ها بر پوست انار حک شد و ثابت ماند.

فردا میروی نزد حاکم و میگویی جواب را آورده ام اما فقط در خانه وزیر میگویم وزیر تلاش میکند خود را زودتر به خانه برساند تا قالب را نابود کند. شما نباید اجازه بدهید زودتر برود یا با کسی سخن بگوید

وقتی به همراه حاکم و وزیر وارد خانه او میشوید در سمت راست حیاط منزل اتاقی است که در آن بسته .است بگو تا در آن .بگشاید وزیر با باز کردن در مخالفت می.کند تو اصرار کن تا در را باز کند زمانی که وزیر وارد اتاق میشود تو هم همراه او وارد شو و نگذار او تنها وارد شود. داخل اتاق در طاقچه ای جعبه ای را می بینی که در آن کیسه سفیدی وجود دارد که آن قالب گلی در آن است بردار و انار را داخل آن بگذار تا

مسئله برای حاکم روشن شود که این نقشهای شیطانی است نه کار خدا

ای محمد بن عیسی به حاکم بگو ما معجزه دیگری هم داریم و آن این است که به شما خبر می دهیم داخل این انار جز دود و خاکستر چیز دیگری نیست و دانه ندارد و از وزیر بخواه تا آن را بشکافد آنگاه خواهید دید غیر از دود و خاکستر چیز دیگری داخل انار نیست که بر چهره و روی پلیدش مینشیند

فردا صبح بزرگان و علمای شیعه به کاخ حاکم رفتند و گفتند پاسخ را آورده اند اما آن

را فقط در خانه وزیر اعلام خواهند کرد وزیر از شنیدن این خبر به خود لرزید اما سعی کرد با خوشرویی اجازه بگیرد به خانه رود و خود را آماده ورود حاکم کند، ولی محمد بن عیسی نپذیرفت و به حاکم گفت شرط پاسخ دادن ما این است که همه با هم به خانه وزیر برویم

وقتی به خانه وزیر رسیدند، محمد بن عیسی طبق نشانی که امام داده بود وارد اتاق شد، به طرف طاقچه رفت و قالب گلی را بیرون آورد و به حاکم و اطرافیانش نشان داد و همه متوجه خیانت و دشمنی وزیر شدند.محمد بن عیسی خبر معجزه آسای دوم را داد که درون انار دود و خاکستر است حاکم دستور داد وزیر انار را بشکافد و طبق فرموده امام عصر (عج) دود و خاکستر از انار به سر و صورت وزیر نشست.

علامه مجلسی در بحارالانوار میفرماید این داستان در میان مردم بحرین مشهور است و مرقد محمد بن عیسی در نزد عموم معروف است و مردم به زیارت او میروند. (1)

را از مسیر صحیح منصرف کند گاهی با برخورد خشن و تند گاهی با اظهار دوستی و ملایمت اما به هر حال به دنبال پیاده کردن مقاصد پلید خود است مسلمان بیدار نباید فریب نقشه ها و فریبکاری او را بخورد و همواره با عینک بدبینی به او نگاه کند که اگر فریب خورد دیگر قابل جبران نخواهد بود.

ص: 271

ص: 272

می.گزد در ضرب المثل فارسی :گویند فلان کس انگشت حسرت به دندان میگزید. در زبان عربی به جای انگشت دست و گاهی دو دست گفته میشود این تعبیر رساتر است چون گاهی انسان به جای انگشت پشت دست را به دندان میگیرد. در آیه مورد بحث، «یدیه» هر دو دست گفته شده که بیانگر شدت تأسف و گویاتر است .

یکی از نامهای روز قیامت یوم الحسرة است قرآن در سوره مریم آیه 39 می فرماید: «و انذرهم يوم الحسرة اذ قضى الامر وهم في غفلة وهم لا يؤمنون» و آنان را از روز حسرت (قیامت که کار و فرصت گذشته بترسان [در حالی که] اینان در بی خبری هستند و ایمان نیاورده اند

در این روز همه انسانها حتی نیکوکاران وقتی میبینند که با چند روز صبر و مبارزه با نفس میتوانستند به چه مقامات بلند همیشگی برسند حسرت و افسوس میخورند

«خذولاً» از ماده «خ-ذلان» به معنی کسی است که امید به حمایت دارد، ولی او را رها کنند و تنها بگذارند. در این آیات به ستمگر (عقبه) اشاره شده است که به خاطر فریب دوست بد (ابی) از راه حق و صحیح آیین اسلام خارج و مرتد شد و در قیامت تأسف و حسرت میخورد و میگوید ای کاش در دنیا با رفیق بد دوست نمیشدم و ای کاش پیامبر را الگو و همراه خود قرار میدادم این داستان در موردی خاص بوده ولی میتواند برای همه ما درس و راهنما ،باشد تا بدانیم دوستان بد در دنیا و آخرت ما را به تباهی و هلاکت خواهند کشاند و برای سعادت ما بسیار زیان آور خواهند بود. نمونه های فراوانی از این دست در تاریخ وجود دارد مانند فرزند حضرت نوح پیامبر که در خانه نبوت تربیت شده بود ولی دوستان بد او را به کفر و شرک کشاندند. در آیه بعد می فرماید: «لَقَد أَضَلَّني عَنِ الذِّكْر بعد اذ جائنی» با آنکه هدایت و آگاهی به سراغ من (عقبه) ،آمد ولی دوست بد من را گمراه کرد این اتفاق ممکن است برای

ص: 275

افراد دیگر هم پیش آید که به اصطلاح سعادت در خانه انسان را بکوبد ولی دوست بد

او را از راه صحیح بیرون کند و به هلاکت برساند.

کلمه «ذکر» در آیه معنای وسیعی دارد و علاوه بر آنکه تمام آیات الهی را که در کتب آسمانی آمده است شامل میشود هر چیز که موجب بیداری و آگاهی انسان باشد در آن جمع است (1) در روایتی مصداق ذکر ، رهبر اسلامی معرفی شده است به این معنی که ستمگر در قیامت میگوید من بعد از آنکه رهبر حق و شایسته را یافتم رفیق بد من را از آن رهبرالهی جدا کرد (لقد اضلنى عن الذكر بعد اذ جائنى). (2)

کند. روی عن الحسین بن علی علیهما السلام : «من احبك نهاک و من ابغضک اغراک» (1) از حضرت حسین بن علی علیهما السلام روایت شده است که فرمود کسی که تو را [ از کارهای ناشایست] نهی کند دوست تو است و کسی که با ستایش بیجا] تو را مغرور کند دشمن تو است.

الاحمق فانّه يريد ان ينفعك فيضرک و ایاک و مصاحبة القاطع لرحمه فانّي وجدته ملعونا في كتاب الله عزّوجل في ثلاثة مواضع الحديث» (1)

اول از دوستی با انسان دروغگو بپرهیز زیرا او مانند سراب است که دور را برای تو

نزدیک و نزدیک را برای تو دور جلوه میدهد دوم از دوستی با انسان بدعمل بپرهیز زیرا او تو را به یک لقمه بلکه کمتر از آن با وعده به یک لقمه اگرچه عملی نشود میفروشد سوم از دوستی با انسان بخیل بپرهیز زیرا او تو را تنها میگذارد زمانی که شدیداً به او احتیاج داری چهارم از دوستی با انسان نادان بپرهیز، زیرا او می خواهد به تو سود برساند ولی ضرر میزند پنجم با انسانی که از خویشاوندان خود بریده است دوستی نکن چون او را در سه جای کتاب خدای بزرگ لعنت شده یافتم.

منحرف دور هم جمع شدهاند و مشغول لهو و لعب و قمار بازی اند با خود گفتم چه

کنم؟ این ها را که نمیشود نهی از منکر کرد اثر ندارد؛ از طرف دیگر من حاضر نیستم حتی) برای زمان بسیار کم (هم با اینان همنشینی و مجالست کنم چراکه مجالست

با افراد فاسق هر اندازه که ،باشد زشت و اثرگذار است هوای بیرون هم به شدت سرد بود. همین طور بیرون کاروان سرا متحیر ایستاده بودم کم کم هوا تاریک شد و در این حال صدایی شنیدم کسی با اسم مرا صدا زد و گفت: محمدتقی ، بیا اینجا به طرف صدا رفتم دیدم شخصی با عظمت زیر درخت سبز و خرمی نشسته و مرا به سوی خود میخواند نزدیک ایشان رفتم او به من سلام کرد و قبل از آنکه حرفی بزنم :فرمود جای تو آنجا نیست.

من هم زیر آن درخت رفتم دیدم در آن محدوده هوا ملایم است و میتوان به خوبی استراحت کرد حتی زمین زیر درخت هم خشک بود در حالی که بقیه صحرا پر از برف بود و سرمایی کشنده داشت. به هر حال شب را خدمت ایشان به صبح رساندم با نشانه هایی که دیدم متوجه شدم که ایشان قبلهٔ عالم و خاتم الاوصيا حضرت بقیه الله (عج) هستند تا اندازه ای موفق شدم از محضر ایشان استفاده کنم تا صبح شد. نماز صبح را با آن حضرت .خواندم آقا فرمود هوا روشن است برویم. سپس به من خطاب :کرد تو نمیتوانی با من بیایی گفتم بعد از این کجا میتوانم خدمتتان برسم؟ فرمود: در این سفر دو بار دیگر پیش تو خواهم آمد بار اول در قم و بار دوم نزدیک سبزوار و بعد از گفتن این مطلب از نظر من غایب شدند.

من به شوق دیدار آن حضرت سر از پا نمیشناختم و به سوی قم حرکت کردم. پس از مدتی وارد قم شدم و سه روز برای زیارت شافعهٔ روز محشر حضرت فاطمه معصومه در قم ماندم و منتظر زیارت دوباره حضرت بودم ولی موفق نشدم ایشان را

ص: 279

زیارت کنم از اینکه توفیق زیارت محضرش را پیدا نکرده بودم بسیار متأثر شدم. حرکت کردم پس از یک ماه به نزدیک شهر سبزوار رسیدم همین که شهر نمایان شد در فکر فرو رفتم که چرا به وعده عمل نشد. من که در قم خدمت حضرت نرسیدم و این هم شهر سبزوار است که هنوز ایشان را ندیده ام

در همین فکر بودم که صدای پای اسبی را شنیدم برگشتم و دیدم اسب سوار قطب عالم امکان حضرت صاحب الزمان (عج) هستند و به طرف من تشریف میآورند. همین که چشمم به ایشان افتاد ایستادند و به من سلام کردند. من نیز به ایشان عرض ادب و ارادت کردم

گفتم آقا وعده کرده بودید در قم هم خدمت شما برسم ولی موفق نشدم. فرمودند: محمدتقی در فلان ساعت و فلان شب نزد تو آمدم تو از حرم عمه ام حضرت فاطمه معصومه بیرون آمده بودی زنی اهل تهران از تو مسئله ای می پرسید. تو سرت را پایین انداخته بودی و جواب او را میدادی من در کنارت ایستاده بودم تو متوجه نشدی و من رفتم. (1)

می،آید جلو رفت و خود را به زمین انداخت و شروع کرد به ناله کردن شتر پرسید: چه خبر است؟ روباه گفت گرگ شکم یکی از بچه ها را دریده و خورده. شتر گفت بچه من را یا تو را؟ روباه با عصبانیت گفت همین بچه من و تو گفتن ها من و تو کردنها ما را به این روز رسانده مگر بچه تو و من فرق میکند

ص: 282

فَأُولئِكَ ما عَلَيْهِمْ مِنْ سَبیل» و برای کسی که ستمی بر او واقع شده، [اگر از خود دفاع کند] و یاری بطلبد نکوهشی نیست؛ اما در این آیه ستم کردن به مردم و تجاوز کردن روی ،زمین امری ناپسند و سزاوار کیفر دردناک دانسته شده است.

«بغی» لغتاً به معنی کوشش و تلاش برای به دست آوردن چیزی است ولی بیشتر برای تلاش و کوشش برای تصرف در حق دیگران و تجاوز به حقوق آنها و حقوق الهی استفاده میشود.

فرق بین جمله یظلمون الناس به معنی ستم کردن به مردم و جمله يبغون فی الارض که شامل تجاوز به حق مردم و حقوق الهی هر دو) می شود این است که تعبیر دوم، عام و تعبیر اول خاص است. جمله «بغیر حق» را میتوان تأکیدی برای معنی عام دانست همچنین میتوان «بغی» را هرگونه تلاش و کوشش در تصرف حقوق در نظر گرفت، اما تصرف ناحق (بغیر حق نه تصرفی که در مقام دفاع و گرفتن حق خود باشد. (1)

کسی که طرفدار باطل است ستمگر است. قال علی (علیه السلام) «ظلم الحق من نصر الباطل» (1) حضرت علی می فرماید کسی که باطل را یاری میکند ستمگر به حق است.

3- در سخن دیگر فرمودهاند ستم باعث میشود خداوند نعمتهایش را از انسان بگیرد

قال على (علیه السلام) «الظلم يطرد النعم» (2) حضرت علی می فرماید: ستمگری نعمتهای خداوند را از انسان میگیرد.

جایز نیست لذا در آیه شریفه فرموده است: «انّما السبيل على الذين يظلمون الناس» همانا نکوهش فقط بر کسانی است که به مردم ستم میکنند ستم به (مردم) به صورت مطلق آمده نه ستم به گروهی خاص مثل مؤمنین یا مسلمانان و .....

مِنْ عَدُوّهِ فَوَكَزَهُ مُوسى فَقَضیٰ عَلَیه» (1) در موقعی که اهل شهر در غفلت [و استراحت بودند، موسی وارد شهر شد. دو مرد را دید که در شهر مشغول جنگ و نزاع اند. یکی از پیروان او بود که از وی در برابر دشمنش تقاضای کمک کرد موسی مشت محکمی بر سینه اوزد و کار او را ساخت. «وَگز» از ماده «وَكْز» بروزن رمز» به معنی مشت کوبیدن است. موسی قصد کشتن او را نداشت زیرا شرایط او به گونه ای نبود که مرتکب قتل فرعونیان شود و بعد از این اتفاق دیگر نتوانست در شهر مصر بماند و راهی شهر مدین شد

در این داستان موسی با آنکه در شرایط حساسی قرار داشت و مورد دشمنی فرعونیان بود وقتی مشاهده کرد که مظلومی مورد ستم واقع شده به جنگ با ستمگر رفت و او را سرجای خود نشاند. «کونا للظالم خصماً وللمظلوم عوناً» همیشه دشمن ستمگر و یاور مظلوم باشید و این درسی است برای پیروان مکتبهای الهی که همیشه و در هر شرایط باید از مظلوم ستم دیده دفاع کرد و نباید در مقابل ستمگران بی اعتنا بود

گفت چه گفتی؟ گفتم خدایا تو میبینی این جمله من چنان در مأمور شکنجه اثر کرد که به معاونش گفت دستش را باز کن و از اتاق بیرون برو وقتی بیرون رفت با حالتی حاکی از ناراحتی :گفت این چه نانی است که ما میخوریم؟ و شکنجه را تمام کرد بعد از این جریان نیز هر وقت با من روبه رو میشد به من سختگیری نمیکرد

ستمکار علاوه بر عقوبت ،آخرت در دنیا هم به مکافات عمل خود میرسد و تاریخ گواه این موضوع است همین طور که این خلبان پس از این جنایت دچار عذاب وجدان و بیماری روحی گردید.

ص: 290

کشت در زمین حرکت میکند و زمین را میشکافد و میروید؛ به همین دلیل به کشاورز که عامل این کار است «فلاح» میگویند. سپس این لغت به معنی هرگونه حرکت برای پیروزی و خوشبختی و سعادت استعمال شده است که شامل خوشبختی دنیوی و اخروی می.شود در قرآن در یازده مورد کلمه فلاح با لعل به معنی شاید آمده است. لعلكم تفلحون شاید رستگار شوید و در سه مورد بدون این کلمه و به صورت قطعی بیان شده است یکی در همین آیه است؛ و دیگری در سوره شمس: «قد افلح من زکاها» (1) قطعاً هرکس نفس خود را پاک کرده رستگار شده است؛ و مورد سوم در سوره اعلی «قد افلح من تزكى» (2) قطعاً هرکس خود را پاکیزه کرد رستگار شد.

«خاشعون» از ماده «خشوع و به معنی حالت تواضع و ادب در جسم و روح در مقابل شخص بزرگ یا حقیقت مهم است که آثار آن در بدن ظاهر می شود.

«اللغو» به معنی کار و سخن بیهوده و بی فایده است و اگر بعضی مفسران به معنی ،باطل گناه دروغ دشنام لهو و لعب و یا شرک معنی کردهاند به این دلیل است که همه اینها از مصادیق آن معنی و مفهوم است سخن و کار بیهوده آن است که اگر شخص آن را ترک کند ضرر و خسارتی به او نمیرسد و گناه و خلاف شرع واقع نمیشود در این آیات رستگاری (فلاح) انسان را در چند چیز شمرده اند

نماز با ریش خود بازی میکرد پیامبر فرمود: «اما انّه لوخشع قلبه لخشعت جوارحه» (1) اگر در قلبش خضوع ،بود اعضای بدنش هم خاشع میشد

برای به وجود آمدن خشوع در نماز علما آداب و احکامی را ذکر کرده اند تا نماز انسان با خشوع باشد

رانها بگذارند و انگشتها را به هم بچسبانند و به دامان خود نگاه کنند و زنها در وقت تشهد رانها را به هم بچسبانند؛ در حال قنوت دستها را در مقابل صورت رو به آسمان و پهلوی هم نگهدارند و غیر از شصت انگشتها را به هم بچسبانند و کف دستها را نگاه کنند. (1)

یعنی عمر است که برای آن نمیتوان قیمتی تعیین کرد در روایتی از حضرت علی (علیه السلام) آمده است که اگر خداوند به انسان عنایتی داشته باشد و خوبی و صلاح او را بخواهد به او «کم حرفی» عطا میکند. امام علی (علیه السلام) : «اذا اراد الله سبحانه صلاح عبد الهمه قلة الكلام وقلة الطعام وقلّة المنام» (1) از امام علی (علیه السلام) روایت است که فرمود: هرگاه خداوند صلاح و خوبی بنده ای را بخواهد سه چیز در او قرار میدهد کم گویی و کم خوری و کم خوابی

4- خسارت دیگر پرگویی و یاوه گویی کم ارزش شدن انسان در چشم دیگران است. در سفارش حضرت خضر به موسی آمده است: «لا تکوننّ مكثاراً بالنطق مهذاراً فانّ كثرة النطق تشين العلماء وتبدى مساوی الشخفاء» (2) هرگز پرگو و یاوه گو مباش، زیرا پرگویی دانایان را لکه دار میکند و بدیهای سبک مغزان را آشکار می سازد

خلاصه آنکه انسان در سخن گفتن باید بسیار دقیق و حساس باشد و راحت سخن نگوید، مخصوصاً خانمها تا نیاز نباشد با نامحرمان هم کلام نشوند و در صورت نیاز به اندازه ضرورت اکتفا کنند.

شد می توانست تمام قرآن را از حفظ بخواند هر آیه ای که از او سؤال میکردند با آدرس دقیق نشان میداد و قرائت میکرد فرقی نمیکرد که کدام چاپ قرآن را پیش رو داشته باشد سریعاً صفحه مورد نظر را ارائه میکرد علما و مراجع مکرر او را امتحان کردند. در قم و نجف اشرف و کربلا و کشورهای دیگر مثل کویت از او دعوت کردند و او را امتحان نمودند. بعضی جملات عربی را با آیات قرآن مخلوط میکردند و به او نشان میدادند. او کلمات قرآن را از غیر قرآن جدا و مشخص میکرد از او سؤال کردند چگونه کلمات قرآن را تشخیص میدهی؟ در جواب گفت کلمات قرآن نور خاصی دارد که کلمات دیگر ندارد.

آیت الله خزعلی رحمه الله که خود حافظ قرآن و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه بود در این باره فرموده است من بعد از فوت کربلایی کاظم متوجه شدم او اسرار آیات و باطن قرآن را هم میدانست و به او یاد داده بودند اگر برای اموری مانند شفای مریض سخت و پیدا شدن گمشده از او سؤال میکردند او از قرآن راهنمایی میکرد، مثلاً به او گفته بودند فلانی بسیار مقروض است چه کند؟ در جواب میگفت: من غیر از قرآن چیزی نمیدانم به او بگویید برای این کار آیه «وَ مَنْ يَتَّقِ الله يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً» (1) را تا آخر آیه به مدت ده روز به فلان تعداد بخواند تا ان شاء الله قرض او ادا شود اما نباید به کسی بگوید که اثرش از بین میرود

فقرا میدادم چند سال گذشت تا یک سال قبل از برداشت یکی از مستمندان با من برخورد کرد و گفت: امسال کمکی به ما نکردی ما را فراموش کردی؟ گفتم خدا نکند. هنوز حاصلم را جمع نکرده ام به روستا ،رفتم اما دلم آرام نگرفت. به مزرعه برگشتم و با زحمت زیاد مقداری گندم برای آن مرد فقیر و مقداری هم علوفه برای گوسفندان در و کردم و به طرف روستا حرکت کردم هنگام عصر بود به باغ امامزاده ای مشهور به هفتاد و دو تن رسیدم قدری برای استراحت نشستم ناگهان دیدم دو نفر جوان با شکوه و عظمت عجیبی به طرف من می آیند هر دو لباس عربی با عمامه سبز برتن داشتند؛ ولی یک نفر از آنها بسیار با هیبت و خوش قدوقامت بود وقتی به من رسیدند به آنها سلام کردم با محبت به من جواب دادند همان آقای باعظمت با اسم به من فرمود کربلایی کاظم بیا با هم برویم در این امامزاده و فاتحه ای بخوانیم گفتم آقا من قبلاً زیارت کرده ام باید زودتر علوفه ها را به منزل ببرم فرمود: بسیار خوب علوفه را بگذار و بیا با ما فاتحه بخوان من اطاعت کردم فکر کردم از من راهنمایی میخواهند با هم وارد امامزاده حسین شدیم و سوره حمد و قل هو الله را خواندیم. من چون سواد نداشتم تا چیز دیگری بخوانم ضریح را دور میزدم و میبوسیدم. سپس به امامزاده هفتاد و دو تن رفتیم. در آنجا دو امامزاده به نامهای امامزاده جعفر و امامزاده صالح دفن اند و یک قسمت هم به نام چهل دختران معروف است بازهم من دور میزدم و قبر را می بوسیدم اما آنان فقط فاتحه میخواندند.

عجیبی داشت. البته این کتیبه را قبلاً ندیده بودم و بعداً هم دیگر ندیدمش؛ گویی اصلاً وجود نداشت.

«إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِى خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ تَبَارَكَ اللهُ رَبُّ الْعالَمينَ. أَدْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ. وَلَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفاً وَطَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ» (1)

همانا پروردگار شما آن خدایی است که آسمانها و زمین را در شش روز آفرید، سپس بر عرش استیلا یافت روز را به شب میپوشاند که شتابان از پی آن است خورشید و ماه و ستارگان را [آفرید] که مطیع فرمان او هستند. آگاه باش که آفریدن و دستور از آن اوست همیشه سودمند و بابرکت است پروردگار عالمیان پروردگارتان را با فروتنی و گریه و مخفیانه بخوانید؛ یقیناً خدا متجاوزان را دوست ندارد. در روی زمین

پس از اصلاح به وسیله پیامبران] فساد مکنید و خدا را از روی بیم و امید بخوانید که یقیناً رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است.

پس از فرمایش ،آقا آیه را خواندم. سپس ایشان جلو آمدند و دستشان را از پیشانی تا سینه ام کشیدند و سوره حمد را خواندند و به صورت من فوت کردند و همه قرآن را در سینه ام نهادند. البته در آن حال نمی فهمیدم چه اتفاقی افتاده است. بعد فهمیدم من صورتم را برگرداندم که با آنها حرف بزنم. ناگهان دیدم کسی آنجا نیست و آن آقایی که تا الآن دستش روی سینه من بود غائب شد. در این حال من دچار ترس عجیبی شدم و از خود بیخود و بیهوش روی زمین افتادم وقتی به هوش آمدم هوا تاریک شده بود از جا برخاستم در حالی که سخت خسته بودم و خودم را سرزنش

ص: 299

میکردم که تا دیرقت آنجا مانده ام در آن زمان نمی دانسته چه توفیق بزرگی نصیب او شده است از امامزاده خارج شدم و به سوی منزل حرکت کردم. در بین راه متوجه شدم کلمات عربی زیادی میخوانم باز به یاد آن دو آقا افتادم و ترس مرا فراگرفت. به سرعت به منزل آمدم اهل منزل مرا سرزنش کردند که تا این موقع کجا بوده ای؟ چیزی نگفتم

حال و وضعم خوب است باغی و حورالعین و قصری به من داده اند ملائکه با من رفت و آمد دارند و خدمت مرا میکنند اما یک مشکل دارم و آن اینکه هر روز صبح عقربی میآید و یک نیش به پایم میزند و میرود و تا فردا باید درد آن را تحمل کنم. باز فردا میآید و این برنامه تکرار می.شود سؤال :کردند این عذاب برای چیست؟ فرمود: یک زخم زبان به یکی از بندگان خدا زدم و فراموش کردم او را راضی کنم و توبه کنم و آن را ساده گرفتم آن زخم زبان تبدیل به این عقربی شده که او را نکشتم. (1) گفتنی است توبه در مورد حق النّاس در صورتی قبول میشود که اول جلب رضایت صاحب حق بشود. آن چه زخم زبان کند با مرد / زخم شمشیرجان ستان نکند

زبان و خودداری از سخن لغو بسیار سفارش شده است که به بخشی از آنها قبلاً اشاره شد. همه اقشار جامعه مخصوصاً بانوان باید به این مهم توجه کنند.

ص: 302

صمت و خاموشی بهتر از سخن گفتن بیهوده است همان طور که با شنیدن چنین سخنانی نباید آنها را بازگو کرد و به نوعی گفتار باطل را ترویج نمود

بعث الانبياء والاوصياء بالشكوت انما بعثهم بالكلام ولا استحقت الجنّة بالسكوت ولا

استوجبت ولاية الله بالسكوت ولا توقيت النار بالسكوت انما ذلک کله بالکلام» (1) برای آنکه خداوند عزّوجل پیامبران و امامان را برای سکوت ،نفرستاده، بلکه آنها را برای سخن گفتن فرستاده و نه بهشت با سکوت سزاوار کسی شده است و نه دوستی خداوند با سکوت برای کسی واجب میشود و نه آتش جهنم با سکوت از کسی دور می شود، بلکه همه اینها با سخن گفتن است.

در سخنی دیگر امام باقر کسی را که زیاد حرف میزد پرحرفی میکرد توبیخ کرد و متذکر شد که سخن و کلام بسیار ارزشمند است و نباید آن را به چیزی بیهوده تبدیل کرد.

از لقمان حکیم سؤال شد از کجا به این مقام رسیدی؟ جواب داد: «قدر الله واداء الامانة وصدق الحديث والصمت عمّا لا یعنینی» (1) این خواست خدا بود و برای ادای امانت کردن و راستگویی و سکوت در برابر آنچه برای من فایده نداشت

دوستان جد من امیرالمؤمنین (علیه السلام) و از دوستان ما هستی و نیز شیخ شهادت دهد زیرا

خدای تعالی امر فرموده دو شاهد بگیر و این اشاره بود به تصمیمی که در دل داشتم و میخواستم به عالم جلیل شیخ محمد حسن کاظمینی آل یس در کاظمین بگویم نوشته ای به من بدهد و در آن شهادت دهد من از دوستان اهل بیت علیهم السلام هستم و آن را در کفنم بگذارم به ایشان عرض کردم شما از کجا این را میدانید و چگونه شهادت میدهید؟ فرمود: کسی که حق خود را دریافت میکند چطور پرداخت کننده را نشناسد؟ عرض کردم کدام حق؟ فرمود آنچه را که به وکیل رساندی گفتم وکیل شما کیست؟ فرمود: شیخ محمد حسن با تعجب گفتم او وکیل شماست؟ فرمود: وکیل من است.

من به ذهنم خطور کرد که این سید کیست که اسم من را میداند؟ شاید از حق سادات چیزی از من میخواهد بعد با خودم گفتم شاید او مرا میشناسد و من او را فراموش کرده ام به ایشان عرض کردم از حق شما سادات مقداری نزد من بود که از شیخ محمد حسن اجازه گرفتم که به تدریج بپردازم سید تبسمی کرد و فرمود: آری بعضی از حقوق ما را به وکلای ما در نجف اشرف پرداخت کردی

باز در ذهنم خطور کرد این سید کیست که علمای بزرگ را وکلای خود می نامد؟ بعد با خود گفتم علما وکلای سادات هستند که حقوق آنها را دریافت میکنند و فکرم به جای دیگر رفت. سپس همان طور که دست راست ایشان در دست چپ من بود فرمود برگرد برای زیارت ..جدم حرکت کردیم برای زیارت نگاه کردم و دیدم در طرف راست ما نهر آب زلالی جاری است و درختان پر از میوه مانند لیمو و نارنج و انار و انگور برسرما سایه افکنده است با آنکه فصل آن میوه ها نبود .گفتم این میوه ها چیست؟ فرمود: هرکس از دوستان ما که جد ما را زیارت کند اینها همراه اوست

ص: 308

دست دو ملک نکیر و منکر خلاص و به او کمک میکند.

:فرمود ،آری والله جدّ من ضامن است

سؤال :چهارم زیارت حضرت رضا (علیه السلام) از من قبول شده است؟

فرمود قبول است ان شاء الله . عرض کردم زیارت همسفر من حاجی محمد حسین که با هم در مخارج شریک بودیم چطور؟ فرمود عبد صالح زیارتش قبول است.

سؤال پنجم سکوت و صمت امام در مورد سؤال پنجم

سپس سؤال کردم از قبول زیارت همسفر دیگرم شخصی که در سفراهل لهو و لعب بود و مادر خود را هم کشته بود پرسیدم آقا ساکت شد فکر کردم متوجه سؤال من نشده .است سؤالم را تکرار کردم باز جوابی نداد. این مورد از مواردی بود که امام مصلحت

دانستند که جواب ندهند و سکوت اختیار کنند و یا به تعبیری صمت داشته باشند درباره صمت و موارد فضیلت آن پیش از این توضیح دادیم باز سؤال دیگری کردم که ایشان جواب نداد. سؤال دربارۀ باغی بود در بین راه که به شخصی به نام حاجی میرزا هادی تعلق داشت و در بغداد ساکن بود پرسیدم میگویند این باغ متعلق به حضرت موسى بن جعفر .است آقا فرمود تو را به این سؤال چه کار؟ و جواب نفرمود. سپس کمی راه رفتیم و ناگهان خود را در صحن مقدس و نزدیک کفشداری دیدیم بدون آنکه از

کوچه ها و بازارهای اطراف حرم عبور کنیم پس از طرف باب المراد وارد ایوان شدیم در حرم ایستادیم به من فرمود زیارت بخوان :گفتم نمیتوانم بخوانم. فرمود: میخواهی برایت بخوانم؟ گفتم آری . فرمود: « ادخل یا الله السلام علیک یا رسول الله». سپس به یک یک ائمه سلام داد تا رسیدیم به اسم امام دوازدهم به من فرمود: امام زمان خود را میشناسی؟ گفتم چرا نمی شناسم؟ فرمود: سلام کن بر امام زمان خود گفتم: «السلام» علیک یا حجة الله یا صاحب الزمان يا بن الحسن». دیدم آن آقا تبسمی کرد و فرمود: «و

ص: 310

علیک السلام ورحمة الله وبركاته . (حاج علی بغدادی با دیدن این همه نشانه هنوز هم نمی دانسته این آقا امام زمان اند گویی مصلحت نبوده امام را بشناسد سپس وارد حرم مقدس شدیم و ضریح را بوسیدیم به من فرمود زیارت بخوان .گفتم نمیتوانم. فرمود: برایت بخوانم؟ عرض کردم .آری فرمود: کدام زیارت را میخواهی؟ گفتم هر زیارت که افضل است .بخوانید فرمود: زیارت امین الله افضل است و مشغول خواندن زیارت شد. السلام عليكما یا امینی الله فی ارضه و حجتیه علی عباده تا آخر با صیغه تثنیه آمده دو امام زیارت میشدند.

در این حال چراغهای حرم و شمعها را روشن کردند اما حرم مانند نور آفتاب روشن بود و شمع ها مثل چراغی بودند که در روز روشن کنند من با دیدن این همه نشانه بازهم متوجه نبودم در محضر چه کسی هستم. پس از زیارت آمد و پشت سرم ایستاد و فرمود: آیا جدم حسین (علیه السلام) را زیارت میکنی؟ گفتم آری شب جمعه است. آقا زیارت وارث را خواند. مغرب شده بود مؤذنها اذان مغرب را گفتند آقا به من فرمود در نماز جماعت شرکت کن و به مسجد پشت حرم مطهر تشریف آورد من در صف اول مکانی برایم پیدا شد به نماز ایستادم ولی آن آقا در طرف راست مساوی با امام جماعت تنها ایستاد چون از نماز فارغ شدم ایشان را ندیدم از مسجد بیرون آمدم هر چه در حرم و اطراف جست و جو کردم ایشان را پیدا نکردم آمدم نزد کفشداری و از ایشان سؤال کردم گفتند بیرون رفته است. ناگهان از حالت بی خبری درآمدم و گفتم این سید چه کسی بود که این همه نشانه ها و معجزات از او دیدم به اسم مرا صدا زد با آنکه تا حال او را ندیده بودم فرمود از دوستان ما هستی و من شهادت میدهم آن منظره های نهر جاری و میوه ها در بین راه و اینکه وقتی به امام زمان سلام کردم او جواب مرا داد و به روی من تبسم کرد. (1)

ص: 311