بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

نگرشی در اسناد و مدارک

هجوم به خانه صدیقه طاهره

از قرن اول هجری تا کنون

تأليف

عبدالزهراء مهدي

ص: 3

،مهدی عبدالزهرا

نگرشی به اسناد و مدارک هجوم به خانه صديقة طاهره عليها السلام از قرن اول هجری تا کنون / تألیف و ترجمه عبدالزهرا مهدی؛ بازنویسی محمد حسن غروی - ویرایش 2 -

چاپ اول نشر مولود (کعبه چاپ چهارم تهران نشر تک 1387

255 ص

فهرستنویسی بر اساس اطلاعات فیپا

عنوان اصلی: الهجوم على بيت فاطمه عليها السلام

21000 ریال -0-95900-964 ISBN

کتابنامه: ص. 239 - 252؛ همچنین به صورت زیرنویس

1 فاطمه زهرا 8 قبل از هجرت - - 11 ق. 2 فاطمه زهرا ؟ قبل از هجرت - 11 .ق. --احاديث الف. غروی، محمد حسن، 1352 - . ويراستار. ب. عنوان ج. عنوان الهجوم على بیت فاطمه علیها السلام

13042 ه- 86م B27/2/

1387

کتابخانه ملی ایران

297/973

9944 - 87م

هجوم به خانه صديقة طاهره عليها السلام

عبد الزهراء مهدی

:بازنوشت محمدحسن غروی

انتشارات تک

چاپ چهارم ربیع الاول 1429

:تیراژ

5000 نسخه

مرکز پخش نشر مولود کعبه قم، تلفن 77737410؛ صندوق پستی: 1157- 37135

شابک: 5 -

ISBN: 964-95900-0-511F.101..

2100 تومان

ص: 4

قال الله تعالى :

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤذَنَ لَكُمْ)

ای مؤمنان! داخل خانه های پیامبر نشوید مگر آنکه به شما اذن داده شود.

سوره احزاب : 53

قال رسول اللّه صلّى الله عليه وآله وسلّم: أَلا إِنَّ فاطِمة بابها بابِي وَبَيْتُهَا بَيْتِي، فَمَنْ هَتَكَهُ فَقَدْ هَتَكَ حِجَابَ الله .

همانا درب خانه فاطمه درب خانه من و خانه او خانه من است، هرکس حرمت آن را پاس ندارد حجاب خدا را دریده است.

طرف : 19 ، بحار الأنوار : 477/22

ص: 5

تقدیم به تو

ای جان پیمبر

ای هستی تى حيدر

ای یاور بزرگ مظلوم

ای فریادگر غربت علی

و ای رسواگر غاصبان

این شاخه گل را بر مزار ناپیدای خود

پذیرا باش!

ص: 6

ص: 7

ص: 8

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ اَلْرَحیمْ

و بررسی منصفانه این قطعه از زمان هر صاحب وجدانی را به حقیقت ناب رهنمون می شود.

مهمترین رویدادهایی که در این فاصله زمانی رخ داد عبارت است از رحلت جانگداز عزیزترین پیام آور الهی و نصب جانشین برای وی و واکنش خاندان رسالت در برابر سیاستهایی که یکی پس از دیگری اجرا می شد.

برخی از مورّخان و نویسندگان در منعکس نمودن این رویدادها مرتکب خیانتهایی شده اند و بنابر امیال درونی خویش به نقل و توجیه این رخدادها پرداخته اند. لیکن در این نوشتار(1) بر آنیم تا تصویری شفاف و فراگیر و خالی از موضع گیری نابخردانه درباره یکی از مهمترین رویدادهای زندگی دخت پیامبر خدا صلى الله عليه وآله وسلّم داشته باشیم؛ البته سعی ما بر آن است که اصول مطالبی که بدان استدلال میکنیم از کتب معتبر شیعه و سنی بوده و نظرات طرفین را بررسی نماییم؛ شاید بتوانیم در ارائه حق بر حق جویان گامی برداشته و تکلیفی را به انجام رسانیم.

تذکر به این نکته را ضروری میدانیم که در این نوشتار بعد از اسامی مبارک اهل بیت علیهم السّلام تحیات آورده شده است اگر چه در مصدر نیامده باشد. .

ص: 10

ص: 12

یکی از مهمترین معجزات پیامبران علیهم السّلام اخبار و سخنانی است که درباره رویدادهای آینده دارند که البته این اعجاز نشأت یافته از اتصال آنان به گنجینه دانش الهی و ارتباط با پروردگار هستی است. حال با توجه به این نکته به احادیث و سخنانی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم در کتب شیعه و سنّی روبرو میشویم که حکایت از ابتلاء و درگیر شدن اهل بیت آن حضرت به رنجها و سختی هایی دارد که پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم با آن روبرو میشوند؛ و این در حالی است که شیعه و سنّی از آن حضرت روایات بسیاری که در حد تواتر است - مبنی بر لزوم احسان و محبّت و پیروی از اهل بیت علیهم السلام نقل

کرده اند . در این بخش به جستجوی برخی از سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم که حکایت از مصیبتها و رنجهای اهل بیت علیهم السلام دارد و در کتب اهل سنت آمده است، می پردازیم و سپس احادیث شیعه را روایت خواهیم نمود.

ص: 13

خداوند سوگند یاد مینمود و میفرمود:

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم مرا فرمود: مردم پس از من به تو خیانت کرده و پیمان شکنی خواهند کرد.(1)

امیرمؤمنان علیه السّلام روزی بیمار شد و به بستر افتاد عمر و ابابکر از جمله کسانی بودند که از آن حضرت عیادت نمودند. هنگامی که پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم حال علی علیه السّلام را از آن دو جویا شدند ، در جواب :گفتند بیم آن می رود که او از این بیماری برنخیزد ! پیامبر صلى الله علیه و آله وسلم فرمود:

هرگز او از دنیا نمیرود تا آنکه خیانتی بزرگ بر او روا شده و بر او ستم شود. (2))

ص: 15

یکی از سخنان مشهور پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم در خطاب به اهل بیت خود این است :

« أمَا إِنَّكُمُ المَقْهُورُوْنَ وَالْمُسْتَضْعَفُونَ بَعَدِي.»

پس از من شما مغلوب واقع شده و شما را ضعیف و خوار می شمارند(1)

ابن عباس میگوید: امام حسن و امام حسین و حضرت زهرا و امیر مؤمنان علیهم السّلام یکی پس از دیگری خدمت پیامبر خدا صلى الله علیه و آله وسلم رسیدند؛ نگاه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم که به هر یک می افتاد می گریست یاران از علت این کار سؤال کردند ؛ آن حضرت در ضمن گفتاری طولانی - فرمودند:

سوگند خدای را که بر تمام خلق پیامبرم گرداند! من و این چهار نفر عزیزترین خلق نزد خداییم؛ و من هیچکس را چون اینها دوست نمیدارم؛ اما علی بن ابیطالب، او برادر من ، شقيق(2) من و پس از من عهده دار امر ولایت و خلافت است، او پرچمدار من در دنیا و آخرت میباشد ....

ص: 16

هنگامی که او را دیدم به گریه افتادم زیرا به یاد آوردم که امت من با او تزویر کرده و او را از جایگاه من که خداوند به وی اختصاص داده است کنار میزنند ...

اما دخترم فاطمه سرور زنان عالم از پیشینیان و آیندگان است ؛ او پاره تن من روشنی دیده من و میوۀ قلب من است؛ او روح در میان دو پهلوی من و حوریهای است در سیمای انسان هنگامی که برابر پروردگار در محراب عبادت می ایستد نور او برای فرشتگان آسمان چنان میدرخشد که ستارگان برای اهل زمین پرتو می افکنند خداوند به عبادت او مباهات کرده و میفرماید: «ای ملائکه من بنده ام فاطمه را ببینید چگونه در برابر من ایستاده و از خوف من شانه هایش به لرزه افتاده(1) و با قلب خویش به عبادت من روی آورده است؛ گواه باشید که شیعیان او را از آتش ایمن گردانیدم»

هنگامی که چشمانم به او افتاد، بد رفتاریها که پس از من با او خواهد شد در نظرم آمد گویی میبینم ذلت و خواری در خانه اش راه یافته و مردم حرمت او را نگاه نداشته و حقش را برده اند و از میراثش محروم نمودهاند و پهلویش را شکسته و طفلی را که در شکم دارد میکشند و او فریاد میکند :

يا محمّداه !

لیکن کسی او را اجابت نمیکند و هرچند یاری می طلبد، به فریادش نمیرسند. پس از من پیوسته غمناک و گریان خواهد.

ص: 17

بود. گاه بر قطع شدن وحی الهی از خانه خود میگرید و گاه از فراق من مینالد . چون شب فرا رسد، وحشت سراپای وجودش را فراگیرد زیرا زمزمه قرآن در عبادت شبهایم را نمیشنود .

او پس از آن همه عزت و سربلندی در زمان پدر خود را خوار و ذلیل مییابد ؛ از این رو خداوند فرشتگان را برای انس او مأمور می نماید و آنها وی را بانگ میدهند - آنگونه که مریم را میخواندند - و میگویند :

«ای فاطمه ! خداوند تو را برگزید و پاک و پاکیزه قرارت داد و تو را از میان زنان جهان گلچین نمود و برتری بخشید ای فاطمه به عبادت پروردگارت مشغول باش ، سجده کن و رکوع به جای آور همراه با رکوع کنندگان» پس آنگاه مریضی او شروع گردد و به بستر بیماری افتد ؛ خداوند مریم دختر عمران - علیها السّلام - را برای پرستاری و انس او نزد وی فرستد . پس فاطمه - عليها السلام - گوید پروردگارا ! از زندگانی به ستوه آمده ام و از مردم دنیا ملول گردیدم ، مرا به پدرم ملحق ساز .

خدای عزّوجل نیز دعایش را مستجاب کرده و او را به من ملحق خواهد نمود. از خاندان من او اولین کسی است که نزد من خواهد آمد؛ در حالی که اندوهگین و غمناک از حق غصب شده خود است و او را به شهادت رسانده اند، بر من وارد خواهد شد . من هنگام مشاهده این حالت به درگاه خداوند عرض خواهم نمود : خداوندا ! لعنت نماکسی را که بر فاطمه ستم نمود و مجازات کن

ص: 18

کسی را که حقش ربود و خوار و ذلیل ساز کسی را که او را خوار کرد و در دوزخ جاوید گردان کسی را که بر پهلویش زد و فرزندش راکشت.

آنگاه فرشتگان آمین خواهند گفت.(1)

شده و حرمتش را پایمال میکنند و پس از آن ذلّت و خواری او را فرا می گیرد. پس آنگاه فرزندی که در رحم ،دارد سِقْط میگردد و دخترت از آن ضربات خواهد مرد.

پیامبر صلّی الله علیه و آله وسلّم عرض میکند:

وإنا لله وإنا إلَيْهِ رَاجِعُونَ) پروردگارا پذیرفتم و تسلیم تو میباشم و توفیق صبر از جانب توست(1)

حضرت سجاد علیه السّلام از رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلّم نقل نموده اند: جبرئیل مرا گفت:

ای محمّد!! پس از تو بر برادرت چیره میشوند؛ او را اذیت و آزار می کنند و او از دشمنان تو به زحمت و سختی خواهد افتاد .(2)

پیامبر صلّی الله علیه و آله وسلّم بارها به این مطلب اشاره کرده میفرمود ای علی بشارت باد بر تو که پس از من مظلوم گردی و سپس به شهادت خواهی رسید.(3)

تو پس از من وصیّ من خواهی بود و بر تو چیره شده با تو جفا کنند .(4)

اینان امر ولایت تو را برهم زده و به زور حکومت را به کام خود .

ص: 20

میکشند ؛ اینان از فرمان من دربارهٔ ولایت تو سرپیچی میکنند ؛ وظیفه توست که صبر پیشه سازی تا امر الهی فرا رسد .

اینان به تو خیانت میکنند، لیکن تو بر دین و آیین من خواهی زیست و در حالی که بر طریقه من عمل مینمایی تو را شهید خواهند ساخت .(1)

بهانه ای به دست آنان مده که تو را خوار کرده و خونت را بریزند.

جبرئیل از سوی خدا برای من چنین پیغام آورده است که آنها پیمان خویش را خواهند شکست.(2)

حضرت با صراحت میفرمودند:

یا علی! چه خواهی کرد هنگامی که این عده بر تو پیشی گرفته و بر تو ریاست و امارت کنند. پس آن طاغی در پی تو فرستد تا با او بیعت کنی ؛ گریبانت را گرفته و چون شتر فراری ! کشان کشان نزد او برند ؛ (مردم) تو را مذمت کرده و دست از یاری تو بردارند ؛ تو نیز غمناک و اندوهناک شوی؛ پس از آن فاطمه علیها السّلام را خوار و ذلیل سازند.

امیرمؤمنان علی علیه السّلام عرض کرد:

بردباری پیشه خواهم کرد ؛ لیکن با آنان به اختیار ) بیعت نخواهم نمود و تا آن هنگام که یارانی نیابم، با آنها نخواهم جنگید.(3) .

ص: 21

و نیز فرمودند:

به خداوند شکوه میکنم: از این که مردم حق برادرم را نادیده گرفته و دست در دست هم کرده بر او جفا کنند و حقش را بربایند....

زهرا علیها السّلام چون این سخنان را شنید گریست. پیامبر صلی الله علیه وآله وسلّم فرمود:

بر تو نیز ستم خواهد شد و حق تو را هم به یغما خواهند برد ..... (1)

هم چنین نقل شده است پنج وجود مقدس علیهم السلام در مجلسی حضور داشتند؛ پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم به آنان نظر نمود و سپس گریست. امیر مؤمنان علیه السلام عرض نمود:

چرا گریه میکنید؟

پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم فرمودند:

از رفتاری که با شما میشود؛ ضربتی بر فرق تو وارد کرده و سیلی به روی فاطمه میزنند با نیزه بر ران پای حسن زده و او را مسموم میکنند و حسین را به شهادت میرسانند . (2)

روزی رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلّم در منزل حضرت زهرا علیها السّلام میهمان بودند. پس از صرف غذا - چون از اجتماع آنان شاد گردیدند - سجده شکر طولانی به جای آورده و گریستند. امیر مؤمنان علیه السلام از .

ص: 22

سبب گریه سؤال نمود؛ در جواب چنین فرمودند:

جبرئیل بر من نازل شده و از آینده شما اینگونه خبر داد: اولین کسی که از اهل بیت به تو ملحق میشود دخترت خواهد بود؛ پس از آنکه بر او ستم شده و حقش را گرفته و او را از ارث تو محروم میسازند؛ پهلوی او را میشکنند و بر شوهرش ظلم مینمایند . اما پسر عمویت بر او نیز ظلم کنند و از حق خود منعش نمایند و (سرانجام ) او را به شهادت رسانند.» (1)

شبی پیش از رحلت پیامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلّم شام قبل از وفات خود امیرمؤمنان و فاطمه زهرا و امام حسن و امام حسین علیهم السلام را نزد خویش خواند و دور از چشم نامحرمان، آنان را از نقشه ها و توطئه هایی که در پیش

،است خبردار نمود سپس به امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:

اینک زمان جدایی فرا رسیده است . تو را به خدا میسپارم ؛ گریه و اندوه من تنها برای تو و فاطمه علیها السّلام است ؛ اینان همگی عزم آن دارند تا بر شما ستم کنند .

پس آنگاه فاطمه علیها السّلام را در بر گرفت و سر او را بوسید و فرمود سپس

پدرت فدایت باد !

صدای گریه فاطمه علیها السّلام بلند شد و دیگر بار پیامبر صلی الله .

ص: 23

علیه و آله وسلّم او را در آغوش کشید و فرمود:

به خدا سوگند خدا انتقام تو را خواهد گرفت و برای خشم تو غضب خواهد نمود. وای وای وای بر آنها که بر تو ستم میکنند.

سپس رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلّم خود نیز گریست.

امیرمؤمنان علیه السّلام دربارۀ آن مجلس چنین فرموده است:

سر مبارک رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلّم بر سینه ام و آن حضرت بر من تکیه کرده بود؛ دیدگانش لبریز از اشک و چون ابری میبارید؛ محاسن شریفش و ملحفه ای که روی آن حضرت بود از آب دیده اش تر شده بود چنان اندوهگین بودم که گویی پاره ای از تنم جدا شده است. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم فاطمه علیها السلام را در آغوش کشیده، از او جدا نمیشد. حسن و حسين عليهما السلام پای مبارک او را میبوسیدند و با صدایی بلند میگریستند، اگر بگویم جبرئیل آنجا بود ، درست گفته ام .

فاطمه عليها السلام چنان میگریست که گویا آسمانها و زمینها بر او می گریند. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم فرمود: «دخترم .... از گریه تو عرش خدا و فرشتگانی که گرداگرد آنند و تمام آسمانها و زمینها و هر آنچه در آنهاست به گریه آمده اند.»

سپس فرمود: «قسم» به خدایی که مرا بر پیامبری برگزید من به دفاع از تو در قیامت ) با دشمنان تو میستیزم .» (1).

ص: 24

سپس حاضران را بیرون نمود حضرت زهرا عليها السلام میان درب و پرده ایستاده بود که جبرئیل از جانب خداوند برای امیرمؤمنان علیه السّلام عهد و پیمانی آورد. جبرئیل و میکائیل و فرشتگان مقرب پروردگار گواهان این عهد و پیمان بودند که در آنجا حضور یافتند.

پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم فرمود:

یا علی وفا میکنی به آنچه در این وصیت است؟ و آن : دوستی با آنها که ولایت خدا و رسول را پذیرفتند و بیزاری و دشمنی با آنها که با خدا و پیامبر دشمنی میکنند . و آنکه صبر کنی و خشم خود فروبری آنگاه که حقت را ببرند و خمس تو را غصب نمایند و حرمت تو را بشکنند.

امیر مؤمنان علیه السّلام عرض کرد: آری ! یا رسول الله !

امیرمؤمنان علیه السّلام می فرماید :

به خدا سوگند شنیدم جبرئیل به پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم میگفت: ای محمد! او را آگاه ساز حریمش را که همان حریم خدا و رسول است - پایمال خواهند نمود و محاسن او با خون سرش رنگین میگردد.

هنگامی که این سخن جبرئیل را شنیدم و منظورش را یافتم بیهوش شده و با صورت بر زمین افتادم.(1) پس از آن گفتم آری !

پذیرفتم و راضی شدم اگر چه حریمم را بدرند و سنتها را تعطیل .

ص: 26

کنند؛ کعبه را در هم کوبند و محاسنم از خون سرم خضاب شود، برای خشنودی خداوند صبر را پیشه خود خواهم ساخت تا آنکه نزد شما آیم.

پس آنگاه پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم حضرت زهرا و امام حسن و امام حسین علیهم السّلام را نزد خود طلبید و شرطها را تکرار نمود و آنها نیز پذیرفتند و هر آنچه امیرمؤمنان علیه السّلام فرموده بود تکرار کردند. عيسى بن مستفاد میگوید از امام کاظم علیه السلام پرسیدم: آیا در آن وصیت سخنی از غصب خلافت و پیشی گرفتن دیگران بر امیرمؤمنان علیه السّلام به میان آمده بود؟

حضرت فرمود: آری به خدا نکته به نکته رویدادها بیان شده بود. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم برای تأکید به امیر مؤمنان و حضرت زهرا علیهما السّلام می فرمود :

آیا فهمیدید چه چیزی را پذیرفته اید؟!

گفتند :

آری ، فهمیدیم و صبر خواهیم نمود بر آنچه ما را خوش نمی آید و ما را خشمگین خواهد نمود.(1)

فاطمه علیها السّلام از شنیدن این سخنان و خبرهای ناگوار فریاد .

ص: 27

میکشید و گریه میکرد رسول الله صلى الله علیه و آله وسلّم از گریه او به گریه افتاد و فرمود :

دخترم! گریه مکن؛ فرشتگان همنشین تو ، جبرئیل و میکائیل و اسرافیل که صاحب سرّ خداست - از گریه تو به گریه افتاده اند .

دخترم! گریه مکن ، آسمانها و زمین را به گریه انداخته ای . (1)

دخترم! پس از من بر تو ستم میکنند و ضعیف و خوارت می شمارند؛ هرکس تو را بیازارد مرا آزرده است؛ هرکس تو را خشمگین ،کند مرا به خشم آورده است. شادی تو ، شادی من و نیکی با تو نیکی با من و جفا در حق تو جفای بر من و پیوند با تو پیوستن با من و جدا شدن از تو بریدن از من و انصاف با تو ، انصاف با من و ستم بر تو ظلم بر من است؛ زیرا تو از منی و من از تو هستم ؛ تو پاره تن من و روح میان دو پهلوی

من هستی.

سپس فرمود: «از آن گروه امتم که بر تو ستم میکنند نزد خداوند شکایت میکنم ».

امیرمؤمنان علیه السّلام فرمودند: پس از تعهد بدان شرایط خود را بر روی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم انداختم و گفتم:

آه !از وحشتی که پس از شما برای من و دختر و فرزندانت روی خواهد داد ؛ پدر و مادرم فدایت باد.

آه که پس از تو اندوهم به طول خواهد انجامید. .

ص: 28

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم در ادامه فرمودند:

هرگاه وصیتهای مرا به انجام رساندی و مرا به خاک سپردی ، خلوت خانه برگزین ... و بر مصیبتهایی که برای تو و فاطمه رخ خواهد داد ، صبر کن تا نزد من آیید .(1)

هنگامی که فرشتگان از محضر پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم مرخص گردیدند، آن حضرت فرمود

ای علی نزدیک بیا!

دست زهرا عليها السّلام را بر سینه چسبانید و با دست دیگر دست على عليه السّلام را گرفت و هرچه خواست سخنی بگوید، گریه او را مهلت نداد و همه به گریه افتادند .

حضرت زهرا علیها السلام عرض کرد :

یا رسول الله ! با این گریه ها قلبم را پاره کردی و جگرم را آتش زدی ... پس از تو فرزندانم که را دارند ؟ و در ذلتی که برای من و برادرت علی - علیه السّلام - روی میدهد که را خواهیم داشت؟

پس آنگاه با گریه بر روی پدر افتاد و آن حضرت را می بوسید.

آنگاه همگی صورت بر بدن پاک پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم نهادند.

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم سر را بلند کرد و دست فاطمه علیها السّلام را در دست امیرمؤمنان علیه السّلام نهاد و فرمود:

ای ابا الحسن !این امانت خدا و پیامبر او محمد نزد توست ؛ برای .

ص: 29

خدا و برای من در پاسداری از او کوشا باش هرچند از آن نگاهداری خواهی کرد .

یا ،علی به خدا سوگند این سرور زنان بهشتی از اولین و آخرین است؛ به خدا سوگند! این مریم کبری است ..

یا علی! هر آنچه فاطمه امر کند به انجام رسان؛ جبرئیل دستوراتی آورده که من به او گفته ام.

یا علی بدان هرکسی که فاطمه از او خشنود باشد، من و خدای من و فرشتگان از او راضی خواهند بود.

یا علی وای بر کسی که بر او ظلم کند!

وای بر کسی که حق او را غصب نماید!

وای بر کسی که حرمت او بدرد!

وای بر کسی که درب خانه او را به آتش کشد!

وای بر کسی که خلیل او ) امیرمؤمنان علی علیه السّلام را بیازارد !

وای بر کسی که با او بستیزد!

پروردگارا! من از آنها بیزارم آنها نیز از من بیزارند.

آنگاه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم یک یک آنان را نام برد.(1)

عموی خود ابو طالب را درباره آن حضرت زمزمه میکرد؛ پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم چشمان خود را گشود و با صدایی ضعیف فرمود:

این گفته عمویت ابو طالب است آن را نخوان و این آیه را تلاوت نما :

(﴿وَما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى أَعْقَابِكُمْ. )) (1)

پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم با این سخن به دختر خود می فهماند که مردم به گذشته تاریک خود باز میگردند و رفتاری زشت با خاندانش خواهند داشت؛ از این رو بود که زهرا علیها السّلام بسیار گریست. سپس پیامبر صلى الله علیه وآله وسلّم به وی اشاره کرد نزدیک بیا و آهسته سخنی به او فرمود که چهره فاطمه علیها السلام چون غنچه ای شکفت و شاد شد. (2)

ابن عباس میگوید: پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم در لحظات آخر عم- خویش چنان میگریست که محاسن مبارکش تر شده بود تا آنجا که حاضران :گفتند چرا گریه میکنید؟! فرمود:

«أبكي لِذُريَّتِي وَمَا تَصْنَعُ بِهِمْ شِرَارُ أُمَّتِي مِنْ بَعْدِي ، كَانَي 1

ص: 31

32 هجوم به خانه فاطمه

بِفَاطَمَةَ بِنْتِي وَقَدْ ظُلِمَتْ بَعدي وَهِيَ تُنَادِي يَا أَبَناه ! يَا أَبَتَاه ! فَلا يُعينها أحدٌ مِنْ أُمَّتي.»

یعنی : گریه ام به خاطر رفتار زشت تبهکاران امت پس از من با خاندانم میباشد ؛ گویی میبینم دخترم فاطمه را که بر او و هرچه فریاد میکند پدر پدر کسی! از امت او را یاری نمیکند .(1)

آن حضرت به امیرمؤمنان علیه السّلام فرمود:

برادر قریش با کمک یکدیگر به مخالفت تو برخاسته و بر دشمنی و ظلم با تو دست به دست هم خواهند داد .

سپس به حضرت زهرا علیها السّلام فرمود:

تو سرور زنان بهشت میباشی؛ پس از من بر تو ستم کرده و تو را به خشم خواهند آورد و استخوان پهلوی تو را خواهند شکست . نفرین خدا بر قاتل تو نفرین خدا بر کسی که فرمان بدین کار !دهد و بر آنها که بدان راضی شوند و یا آنها را یاری دهند و بر کسانی که با شوهر و فرزندان تو جفا کنند .(2) .

ص: 32

ص: 34

کارشان توبیخ نمود و سپس در اثر خستگی و بیماری از هوش رفت و چون به هوش آمد میخواست نوشتاری درباره امامت امیر مؤمنان علیه السّلام ،بنگارد تا از گمراهی مردم جلوگیری شود؛ لیکن عمر که از این مطلب سخت ناراحت شده بود به بهانه آنکه قرآن برای ما کافی است از این کار جلوگیری نمود و گروهی در حضور پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم - به تأیید وی پرداختند.

دیگر از دسیسه های او انکار وفات پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم بود. عمر پس از رحلت رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلّم به منظور آنکه برای خلافت کاری صورت نگیرد، صریحاً رحلت آن حضرت را انکار نمود؛ مردم نیز در پی این ترفند در حیرت و شگفتی فرو رفتند. ابوبکر که در آن هنگام در حوالی مدینه بسر می برد - چون به جمع آنان پیوست، آیاتی از قرآن را که بر وفات پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم اشاره میکند تلاوت نمود و پس از آن بدن مطهر رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلّم را به مقصد سقیفه بنی ساعده رها کردند

آنان که امیرمؤمنان علیه السّلام را سرگرم تجهیز پیکر پاک پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم و بنی هاشم را به عزای آن حضرت مشغول می دیدند،فرصت را غنیمت جسته و در سایه بان بنی ساعده به کشمکش دربارهٔ

مسئله خلافت پرداختند.

مهاجرین و انصار هریک به حسن سابقۀ خود در یاری دین اسلام اشاره میکردند و خود را لایق این مقام میشمردند. اختلاف به گونه ای شدت یافت که یکدیگر را تهدید میکردند و نشانه های درگیری

ص: 36

خونین پدیدار شد بنابر گفته طبری - مورّخ و نویسنده بنام اهل سنت - در همان مجلس انصار یا برخی از آنان گفتند:

ما باكسى جز على عليه السلام بیعت نخواهیم کرد. (1)

عمر و ابابکر با اشاره به این نکته که ما از خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم ،هستیم خود را سزاوار این کرسی دانسته و همراه ابو عبیده هر یک به دیگری این مقام را پیشکش مینمودند و می گفتند :

می بایست تو خلیفه شوی!

سرانجام چندی با ابوبکر بیعت کرده و گروهی نیز با پیروی از آنان دست ابوبکر را به نشان بیعت فشردند. یکی از مهمترین مخالفان خلافت ابوبکر سعد بن عباده - رئیس قبیله خزرج - بود که گفت: اگر جن و انس به کمک شما آیند هرگز با شما بیعت نخواهم کرد.(2)

اشاره ای از عایشه به این مطلب آمده است، او پس از بیان حکایت سقیفه میگوید :

« لَقَدْ خَوَّفَ عُمَرُ النّاسَ ، وَإِنَّ فِيهِمْ لَنِفاقاً ، فَرَدَّهُمُ اللهُ بذلك.» مردم را تهدید کرده و ترسانید؛ در غیر این صورت در میان آنها دورویی بود و خداوند به واسطه تهدید عمر مردم را از دورویی و نفاق بازگرداند!(1)

روزی ابوبکر بر منبر بالا ،رفت گروهی از مخالفان مقابل او بلند شده و بر وی اعتراض کردند؛ او بر فراز منبر به عدم صلاحیت خویش اعتراف کرد و گفت:

«وُلِّيتُكُمْ وَلَسْتُ بِخَيْرِكُم، أقيلوني أقيلُوني.»

اگر چه امور شما بر عهده من قرار گرفته است، لیکن من بهترین شما نیستم ؛ بیعت خود را بازگیرید.

سپس وی از منبر به زیر آمد.

اما سه روز بعد، خالد بن ولید و سالم و معاذ بن جبل با چهار هزار شمشیر به دست به فرماندهی عمر - وارد مسجد شدند و اعتراض کنندگان را به قتل تهدید نمودند.(1)

برخی از بیعت با ابوبکر پشیمان شده و یکدیگر را نکوهش میکردند.(2) گروهی نیز تصمیم به برکناری وی گرفته بودند. (3)در این میان افرادی نزد امیرمؤمنان علیه السّلام آمدند و گفتند: برای بیعت با شما آماده ایم؛ زیرا شنیدیم پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم درباره شما /

ص: 39

در غدیر خم چه فرمود

امير مؤمنان علیه السّلام فرمود: آیا ثابت و استوار هستید؟ گفتند آری! امام علیه السّلام فرمود: صبحگاهان سرها را بتراشید و نزد من آیید. لیکن روز بعد کسی جز سلمان و ابوذر ومقداد وزبير حاضر به چنین کاری نشد.(1)

سپس این افراد را به اجبار نزد ابوبکر برد و پس از تهدید به قتل از آنان به اکراه بیعت گرفت.(1) لیکن امیرمؤمنان علیه السّلام فرمود:

خلافت مقامی است که من سزاوار آنم و شما بایستی با من بیعت کنید؛ ادعای شما آن است که از نزدیکان پیامبر صلّى الله علیه و آله وسلم هستید پس چرا حق ما اهل بیت را غصب میکنید؟ من بر شما همان حجتی را اقامه میکنم که شما به انصار گفته اید ؛ گذشته از اینکه من وصی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و وزیر او و منبع اسرار و دانش اویم ؛ منم صدیق اکبر و اولین کسی که به وی ایمان آورد و او را تصدیق نمود .

در امتحان الهی - هنگام جهاد با مشرکان - از همه بهتر و در شناخت کتاب و سنت از همگان بالاتر و در فقاهت دین والاتر و در دوراندیشی از همه شما داناترم زبان من از شما گویاتر و دل من از همه محکم تر است ؛ پس چرا با من در خلافت نزاع میکنید و به چه علت خود را سزاوار این مقام میدانید؟! اگر از خداوند ترسی در دل دارید راه انصاف طی کنید ؛ وگرنه بپذیرید که دانسته در حق من ستم میکنید .

عمر :گفت تو را رها نمیکنم تا بیعت کنی چه بخواهی و چه نخواهی امیرمؤمنان علیه السّلام فرمود:

شیری میدوشی که نصف آن را برای خود برداری ؛ امروز کار را برای ابوبکر محکم میسازی تا فردا تو را خلیفه گرداند، به خدا . .

ص: 41

سوگند! سخنت را نمیپذیرم و با او بیعت نخواهم کرد.

ابو عبیده بن جراح :گفت عموزاده ما که فضیلتهای تو را انکار نمیکنیم لیک تو جوان هستی و اینان بزرگان و سالخوردگان قومند و بهتر میتوانند امور را اداره کنند؛ مردم نیز با او بیعت کرده اند. با او بیعت نما! اگر زنده بودی تو را نیز خلیفه خواهند کرد.

آن حضرت فرمود:

ای مهاجران و ای انصار از خدا بهراسید و عهد و پیمان پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم را دربارۀ خلافت من به فراموشی مسپارید؛ اهل بيت - علیهم السّلام - را از حقوقشان محروم مسازید. خداوند چنین حکم فرموده است و پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم نیز به شما اعلام داشت. شما نیک میدانید که ما اهل بیت سزاوار خلافتیم نه شما !

بشير بن سعد انصاری که زمینه کار را برای ابوبکر آماده کرده بود - و جمعی از انصار :گفتند

اگر انصار قبل از بیعت با ابوبکر این سخن را از تو شنیده بودند، همگی با تو بیعت میکردند .

امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:

شما میگویید : من بدن پیامبر صلی الله علیه وآله وسلّم را بر زمین گذارده و به خاک نسپارم و درباره خلافت بستیزم ؟!!

بیعت با من قبل از ابوبکر و در حضور پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و به فرمان خداوند تحقق یافت؛ آیا او [ابوبکر ] با من بیعت

ص: 42

نکرد؟ چرا ابوبکر و عمر مقامی را ادعا میکنند که لایق آن نیستند و ارتباطی با آنها ندارد؟!

پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم در غدیر خم برای هیچ کس عذری واننهاد و برای همگان حجت را به اتمام رسانید شما را به خدا سوگند گواهی دهد هرکسی که از پیامبر - صلّی الله علیه وآله وسلّم - در غدیر خم شنیده است :

مَنْ كُنتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلى مولاه ، اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَعَادِ مَنْ

عَادَاهُ وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ.»

هر كس من مولای اویم این علی مولای اوست. پروردگارا ! دوست بدار کسی را که ولایت او را پذیرفت و دشمن بدار هر آن کس که با وی ستیز نمود و یاری فرما آن را که یار اوست و واگذار هر که دست از یاری او بردارد

پس آنگاه دوازده نفر از کسانی که در جنگ بدر حضور داشتند

بدین مطلب گواهی دادند

فریادها از هر سو برخاست و هرکس چیزی میگفت؛ عمر ترسید که مردم تحت تأثیر سخنان علی علیه السّلام قرار گیرند و سر به شورش بردارند؛ از این رو مجلس را برهم زد و خطاب به آن امام - سلام الله عليه -

:گفت تو همیشه از آنچه مورد قبول مردم است روی میگردانی(1)2

ص: 43

امیر مؤمنان ابوبکر تو را میخواند.

امام علیه السّلام چون این پیغام بشنید فرمود:

به خدا سوگند! دروغ میگوید . به او بگو نامی به خود بستی که ربطی به تو ندارد؛ سبحان الله ! چندان زمانی نگذشته است تا فراموش کرده باشد ؛ او خود میداند که ای-ن ن-ام مخصوص م-ن است؛ او هفتمین نفری بود که به فرمان رسول خدا - صلى الله عليه و آله وسلم - مرا با این نام خواند و بر من سلام کرد؛ او و عمر از پیامبر - صلّی الله علیه و آله وسلّم - پرسیدند :

آیا این دستور از سوی خدا و پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم - است ؟ آن حضرت فرمود: آری او امیر مؤمنان و سرور مسلمانان و پیشوای رو سفیدان است. خدای عزوجل در قیامت او را بر صراط مینشاند تا دوستانش را وارد بهشت و دشمنانش را داخل جهنم نماید.

هنگامی که جواب امام علیه السّلام به آنها رسید، عمر خشمگین از جای برخاست و گفت کار ما سامان نخواهد یافت مگر آنکه او را به قتل رسانیم؛ لختی درنگ کن تا سر او را برایت حاضر سازم. ابوبکر :گفت بنشین لیکن عمر امتناع ،نمود، اما ابوبکر او را قسم داد و او را نشاند.

سپس گفت قنفذ به علی بگو ابوبکر را اجابت کن؛ مردم همگی با او بیعت کرده اند تو نیز یکی از مسلمانانی و میبایست مانند ایشان رفتار نمایی.

ص: 46

حضرت در جواب او فرمود:

پیامبر خدا صلى الله عليه وآله وسلّم به من وصیت فرمود: هنگامی که او را به خاک سپردم از خانه بیرون نروم تا قرآن را جمع آوری و تنظیم نمایم من کسی نیستم که وصیت آن حضرت را مخالفت کرده و به جور و ستم شما بپیوندم.(1)

سُلیم بن قیس از زبان سلمان فارسی حکایت(2) را چنین بازگو میدارد: هنگامی که امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود که به جمع آوری قرآن مشغول است، چند روزی او را رها کردند؛ تا آنکه قرآن را جمع آوری نمود و در میان جامهای پیچید و به مسجد آورد. مردم اطراف ابوبکر جمع بودند. امیر مؤمنان علیه السّلام با صدای بلند فرمود:

ای مردم! پس از وفات پیامبر خدا صلی الله عليه وآله وسلّم به غسل و (انجام امور) آن حضرت مشغول بودم و سپس قرآن را جمع کردم و اینک تمام آن در میان این جامه است . خ-داون-د ب-ر پیامبرش آیه ای نازل نفرمود مگر آنکه بر من قرائت نمود و تأویل آن را به من آموخت. فردا (روز قیامت) نگویید: ما از این .

ص: 47

مطلب غافل بودیم نگویید: شما را به یاری نخواندم و حق خود را یادآوری نکردم و شما را به کتاب ( خدا ) - از نخست تا پایان - دعوت ننمودم .

عمر :گفت آنچه از قرآن نزد ماست ما را کفایت میکند؛ ما احتیاجی به قرآن تو نداریم.

اميرمؤمنان عليه السّلام به خانه بازگشت و ابوبکر در پی آن حضرت فرستاد و کلماتی بین آنها رد و بدل گردید.(1)

امیرمؤمنان علیه السّلام در جواب این بهانه پوچ میفرمود:

من بدن پیامبر - صلّی الله علیه وآله وسلّم - را روی زمین وانهم و با مردم به ستیز در امر خلافت برخیزم؟!!! (1)

خانه را - با تمامی افرادی که در آن هستند - به آتش خواهم کشید. آنان :گفتند فاطمه [ یادگار پیامبر صلّی الله عليه وآله وسلّم ] در این خانه است!

گفت اگر چه فاطمه در خانه باشد.(1)

زبیر که اوضاع را چنین دید با شمشیر برهنه بیرون دوید و به سوی عمر حمله ور شد؛ عمر - چون همیشه ! - پا به فرار گذاشت و زبیر از پی او میدوید تا آنکه پایش به سنگی گرفت و یا آنکه خالد با سنگی از پشت او را هدف گرفت و او به زمین افتاد ؛ عمر - يا ابوبکر - فریاد برآورد: این سگ را بگیرید !

آنگاه چهل نفر اطراف او را گرفتند زیاد بن لبید نیز به کمک دیگری شمشیر از دست او گرفت و شکست.(2)

کسانی که در خانه بودند جز امیرمؤمنان علیه السلام - از خانه خارج شده و بیعت کردند. (3)1

ص: 50

عمر نزد ابوبکر رفت و گفت: باید علی بیعت کند و اگر تو کاری نکنی من اقدام خواهم کرد. سپس از نزد وی بیرون آمد و تمام قبایل و عشایر را فراخواند و با فریادی بلند گفت خلیفه پیامبر شما را میخواند .

مردم از هر طرف به سوی ابوبکر روان شدند و نزد او اجتماع نمودند. او به ابوبکر :گفت من سواره و پیاده را برای تو آماده نمودم(1)

ابوبکر گفت: حال چه کسی را برای این کار مأمور کنیم؟

عمر گفت: قنفذ او مردی خشن و تندخو و از طلقا (2)ست.

پس آنگاه قنفذ را با جمع بسیاری مأمور بدین کار کردند. (3)ابوبکر به عمر وی دستور داد :

آنها را بیرون بیاور! اگر نپذیرفتند هیزم بر در خانه جمع کن و بگو اگر بیرون نیایید خانه را با اهل آن به آتش خواهم کشید.(4)

قنفذ به راه افتاد و به خانه امام علیه السّلام رسید و اجازه ورود خواست؛ اما به وی رخصت ندادند. چون بازگشت عمر :گفت بی اجازه وارد شوید اما دیگر بار چون به خانه آن حضرت رسیدند و خواستند بی اجازه وارد شوند، فاطمه عليها السّلام فرمود: .

ص: 51

نمیگذارم بدون اجازه وارد خانه شوید .(1)

چون این خبر به عمر رسید با خشم بسیار از جای برخاست و گفت: ما را با زنها چه کار؟

پس از آن به همراهی خالد و قنفذ با هیزم و آتش به راه افتادند(2) ابوبکر :گفت او را با تندی و خشونت خواهی آورد!(3) آنها را از خانه بیرون بکش و اگر مقاومت کردند با آنان جنگ نما. (3)

عمر با جمع انبوهی از صحابه و طلقا و منافقان و فرومایگان و بادیه نشینان و باقیماندگان از احزاب (مشرکین) کار خود را آغاز نمود(5) در آن بین افرادی چون خالد بن ولید ، قنفذ، عبدالرحمن بن عوف، اُسيد بن حضير اشهلی، سلمة بن سلامة بن وقش اشهلى، سلمة بن اسلم، مغيرة بن شعبه ، ابو عبيدة بن جراح ،ثابت بن قيس ،محمد بن مسلمه، سالم مولی ابی حذیفه، اسلم عدوی، عیاش بن ربیعه، هرمز فارسی (جد عمرو بن ابی مقدام) ، عثمان، زیاد بن لبید، عبدالله بن ابی ربیعه، عبدالله بن زمعه، سعد بن مالک و حماد به چشم .

ص: 52

میخوردند.(1) البته برخی ابوبکر(2) و زید بن ثابت (3) را نیز ذکر کرده اند. عمر دستور داد تا هیزم جمع آوری کنند.(4) جمعیت با هیزم و آتش (5) به قصد سوزاندن خانه امیر مؤمنان علیه السّلام به راه افتادند.(6) عمر شعله ای آتشین به دست گرفت؛(7) و میگفت اگر بیعت نکنند خانه را بر سر آنها به آتش میکشم گفتند: فاطمه علیها السّلام در این خانه است، او را نیز می سوزانی ؟!!

گفت: من با فاطمه برخورد خواهم کرد. (8)

اُبی بن کعب میگوید: در خانه نشسته بودیم که صدای شیهه اسبها و لگامها و برهم خوردن نیزه ها ما را از خانه بیرون کشید.(9).

ص: 53

زهرا علیها السّلام در فراق پدر غمناک بود و جسمش رنجور و از شدت دردی که بر سر مبارکش عارض گردیده بود آن را بسته و پشت درب خانه نشسته بود.(1)

هنگامی که آنها را دید درب را بر روی ایشان بست؛ او باور نمیکرد بدون اجازه او وارد خانه اش شوند.(2) آنان با شدت درب خانه را میکوبیدند و هر کدام با صدای بلند سخنی میگفتند.(3) عمر فریاد برآورد :

پسر ابو طالب! درب را باز کن؛(4) به خدا سوگند! خانه را به آتش میکشم!(5) سوگند به کسی که جانم در دست اوست، یا بیرون آمده و بیعت میکنید و یا آنکه خانه را با شما می سوزانم .(6) ای علی ابیرون بیا و آنچه مسلمانان بدان اتفاق کرده اند، پذیرا باش و گرنه تو را میکشیم ! (7)

فاطمه عليها السّلام پشت در آمد و فرمود:

ای گمراهان ای منکران خدا و پیامبر - صلّی الله عليه وآله وسلّم - چه .

ص: 54

میگویید و از جان ما چه می طلبید ؟

عمر :گفت چرا پسر عمویت تو را فرستاده و خود در پس پرده نشسته است؟

فاطمه عليها السّلام فرمود: طغیان و گردنکشی تو بود که مرا از جا حرکت داد ،من برای اتمام حجت بر تو و دیگر گمراهان آمده ام.

-این یاوه های زنانه را کنار بگذار و به علی بگو تا بیرون آید.

-تو هیچ ارزشی نزد ما نداری، تو مرا با حزب شیطان که گروهی ناچیزند - می ترسانی؟

اگر علی بیرون نیاید هیزم آورده و این خانه را بر سرتان به آتش میکشم(1)

فاطمه عليها السلام دید او با شعله ای از آتش آمده است، گفت: پسر خطاب! میخواهی درب خانه مرا سوزانی؟!

عمر گفت: آری !(2)

آیا می خواهی علی و فرزندان مرا بسوزانی؟!

آری به خدا قسم! مگر آنکه بیرون آمده و بیعت کند . (3) آنچه را که امت پذیرفته اند شما نیز بایستی بپذیرید.(4)در را باز کن وگرنه خانه را بر شما به آتش میکشم .(5).

ص: 55

ای- عمر ! چقدر در برابر خدا و پیامبر - صلّی الله علیه و آله وسلّم - بی باک و جسوری! آیا میخواهی نسل او را نابود سازی و نور خدا را خاموش نمایی؟ خداوند نور خود را کامل خواهد نمود.

بس است! نه محمّد در اینجا حضور دارد و نه ملائکه از سوی خداوند امر و نهی می آورند؛ علی نیز چون دیگر مسلمانان است، یا بیعت میکند و یا آنکه همه شما را می سوزانیم .

فاطمه علیها السّلام در حالی که میگریست، می گفت :

پروردگارا! به تو شکایت میکنیم :فقدان پیامبر برگزیده تو را ، و سرتافتن و ستیزه جویی امتش را با ما و خودداری آنان از حقی که در قرآن برای ما قرار داده ای.

فاطمه! این حماقتهای زنانه را کنار بگذار! خداوند پیامبری و خلافت را در خاندان شما جمع نخواهد نمود. (1) از خدا نمی هراسی! به خانه من هجوم آوردی و میخواهی وارد آن شوی؟

این سخنان هیچ گونه اثری در عمر نگذاشت.(2) او دستور داد: هیزمها را اطراف خانه نهادند(3) و خود نیز آتش به دست گرفت؛(4)2

ص: 56

و فریاد برآورد:

خانه را با اهل آن به آتش بکشید !! (1)

فاطمه عليها السّلام با صدای بلند فرمود:

«يَا أَبَتِ يَا رَسُولَ اللهِ ! ماذا لَقِينَا بَعْدَكَ مِنْ ابْنِ الْخَطَّابِ وَابْنِ أبي قُحَافَةِ.»

ای پدر! ای رسول خدا !پس از تو چه بلاها از عمر و و ابوبکر کشیدیم ؟!

برخی از مردم گریه کنان بازگشتند؛ لیکن عمر با گروهی ایستاد؛(2)

و درب خانه را به آتش کشید .(3)

درب می سوخت(4) و دود خانه را فرا گرفته بود. (5)قنفذ میخواست: درب (نیم سوخته) را باز کند،(6) اما فاطمه علیها السّلام هر دو طرف درب را گرفته بود و مانع می شد؛ و می فرمود:

شما را به خدا و حق پدرم قسم میدهم که از ما دست بردارید و بازگردید .

ص: 57

عمر تازیانه را از دست قنفذ گرفت و بر بازوی فاطمه علیها السّلام زد ؛ تازیانه دور بازوی او پیچید و جای آن چون بازوبندی سیاه شد؛(1) سپس با لگد به درب خانه زد و درب (نیم سوخته) را شکست.(2) فاطمه علیها السّلام درب را سپر خود قرار داده و بدان چسبیده بود.

عمر با لگد بدان زد(3) و فاطمه را بین در و دیوار با نفرت و خشم فشرد .

نزدیک بود فاطمه همان جا قالب تهی سازد؛ میخ در به سینهاش فرو رفت(4) و خون از آن جاری شد. (4)

او با صورت بر زمین افتاد؛ زبانه های آتش نیز او را می آزرد.(5)

پس آنگاه ناله ای از جگر کشید و با آن ناله مدینه را زیر و رو نمود؛ او خروشید و فریاد برآورد :

«یا أبتاهُ يا رَسُولَ اللهِ ؟ هَكَذَا يُصْنَعُ بِحَبِيبَتِكَ وَابْنَتِكَ .. آه يا فِضَّةُ ! إِلَيْكِ فَخُذِينِي فَقَدْ وَاللهِ قُتِلَ ما في أحشائي..»

پدر! ای پیامبر خدا! آیا میبایست با حبیبه و دختر تو چنین رفتار کنند؟

آه فضه ! مرا دریاب، به خدا فرزندم را کشتند... 9.

ص: 58

در این هنگام درد زایمان او را فرا گرفت و او به دیوار تکیه داد(1) و بچه شش ماهه اشن محسن را- که در رحم داشت - سِقْط نمود.(2)

عمر داخل خانه شد در حالی که خشم سر تا پای او را فراگرفته بود چنان با سیلی به صورت فاطمه عليها السّلام زد که گوشواره او پاره شد و از زیر مقنعه او بر زمین افتاد. (3)

دیدگان علی علیه السّلام گویی در کاسه ای از خون غوطه میخورد و با سر برهنه بیرون دوید و فریاد برآورد:

فضّه! بانوی خود را فریاد رس او را کمک کن، او در حال سِقْط فرزند خویش است.

سپس فرمود:

محسن نزد جدّ خود پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلّم رفته و از این ستمگران شکایت خواهد نمود.

پس از این به فضه دستور داد تا محسن را در انتهای خانه به خاک سپارد. (4).

ص: 59

آنگاه امیر مؤمنان علیه السّلام به سوی عمر شتافت و گریبان او را گرفت و تکانی داد و او را بر زمین کوبید و خواست او را به قتل رساند؛ در این حال سفارشهای پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم در نظرش مجسم شد و فرمود ای پسر صهاك ! اگر آنچه خدای متعال برای من نوشته و پیمانی که با پیامبر صلّی الله علیه و آله وسلّم بسته ام ، نمیبود ؛ میدانستی که تو جرأت وارد شدن به خانه مرا نمیداشتی.

عمر پس از آن از پی مردم فرستاد و آنها نیز هجوم آوردند و داخل خانه شدند؛ علی علیه السّلام با سرعت به سوی شمشیر خود شتافت لیکن آنها سبقت جستند و آن را برداشتند.

قنفذ نزد ابوبکر آمد و جریان را گزارش کرد او می ترسید علی علیه السّلام با شمشیر خارج شود؛ ابوبکر :گفت بازگرد اگر دیدی سخن ما را نمی پذیرد به خانه اش هجوم برید و اگر آن نیز ممکن نشد خانه را با آنان به آتش کشید.

جمعیت به خانه ریخته بودند(1) و عمر به امیر مؤمنان علیه السلام میگفت بلند شو با ابوبکر بیعت کن آن حضرت امتناع می ورزید؛ او دست علی علیه السّلام را گرفت تا وی را بلند کند، لیکن نتوانست؛(2) و در آخر طنابی آوردند و به گردن آن حضرت انداختند. (3)5

ص: 60

در بسیاری از روایتها آمده است

آنان گریبان علی علیه السّلام را گرفتند(1) و لباسهای آن حضرت را میکشیدند تا به مسجد ببرند. (2)

بانوی آزرده و پهلو شکسته با آنکه شرایط سختی را پشت سر میگذاشت و ضربه ها و صدمههای فراوان دیده بود - جلو آمد و راه را بر آن گروه بی شرم بست و نمیگذاشت علی علیه السّلام را از خانه بیرون برند؛ و میفرمود:

به خدا سوگند! نمیگذارم پسر عمویم را این چنین ظالمانه کشیده و از خانه بیرون برید؛ وای بر شما چه زود بر خدا و پیامبر خیانت کردید و حق ما اهل بیت را رعایت ننمودید (3)

بسیاری از مردم به خاطر زهرا علیها السّلام علی علیه السّلام را رها کردند؛ لیکن عمر به قنفذ دستور داد تا دست فاطمه علیها السّلام را کوتاه گرداند.

قنفذ که مردی پست و خشن بود چنان با تازیانه به پشت و پهلوی فاطمه علیها السّلام زد که از پا افتاد نشان آن ضربه ها در بدن فاطمه علیها السّلام تا هنگام شهادت باقی ماند . (4).

ص: 61

عمر رو به اطرافیان کرد و گفت:

فاطمه را بزنید!

آن دژخیمان چنان فاطمه علیها السّلام را ضرب و جرح نمودند که بیمار و بستری گردید(1) و بدنش رنجور و کاهیده شد و از فرط لاغری چون سایه ای مینمود.(2)

عمر خود نیز از آنان عقب نماند و با غلاف شمشیر به پهلوی فاطمه علیها السّلام میزد و با تازیانه بر دست او می نواخت.(3) به گونه ای که بدن فاطمه عليها السّلام سیاه شد(4) و تا هنگام وفات اثر آن محو نگردید.(5)

سلمان میگوید ابوبکر و اطرافیانش جز عمر و خالد و مغیره به گریه درآمدند؛ لیکن عمر گفت:

ما را با زنان و ایده آنها کاری نیست .(6)

در برخی از روایات چنین آمده است:

قنفذ با سیلی به صورت فاطمه علیها السّلام زد و این ضربه به چشم آن ت.

ص: 62

عزیز اصابت نمود ؛(1) و آن بانوی مظلومه را به سوی درگاه کشید و چنان با درب خانه به او زد که پهلوی او شکست و جنینش سقط گردید و تا آخر عمر کوتاه خود در بستر بیماری افتاد (2)

او با غلاف شمشیر آن حضرت را آزرده و با تازیانه به سر و دست و کتف و بازوی آن بانو میزد جای تازیانه های او چون بازوبند متورم شد. (3)

از برخی روایات چنین معلوم میشود که سبب شهادت محسن علیه السّلام یا مهمترین عامل آن قنفذ بوده است. (4)

از سوی دیگر خالد نیز با غلاف شمشیر آن بانوی گرامی را آزرده و او را بین در و دیوار فشرده است.(5)

از دیگر کسانی که حرمت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم را شکستند. مغيرة بن شعبه بود او چنان فاطمه علیها السّلام را میزد که از بدن نازنینش .

ص: 63

خون جاری شد. او در فشردن درب خانه نیز سهمی داشت و از این رو اسقاط جنین هم به مغیره نسبت داده شده است. (1)

انبوه مردمی بود که برای تماشا آمده بودند.(1) مردم به او میگفتند رو بیعت نما(2)

امام علیه السلام می فرمود:

به خدا سوگند! اگر شمشیر در دستم بود ، نمی توانستید با من چنین کنید. اگر چهل مرد یاور میداشتم اجتماع شما را برهم میزدم؛ خداوند لعنت کند آنها را که با من بیعت کردند لیک از یاری من دست شستند.(3)

و او در آن حال چنین آرزو میکرد:

ای کاش امروز جعفر و حمزه داشتم.(4)

هنگامی که از کنار مرقد پاک پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم او را عبور می،دادند لحظه ای درنگ کرد و سخن- هارون به موسی علیهما السّلام را - به برادر خود پیامبر صلى الله علیه و آله وسلّم گفت:

يہ(ابْنَ أُمّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَكَادُوا يَقْتُلُونَني)(5)

مقصود این که این مردم مرا خوار شمردند و نزدیک بود مرا بکشند. آنگاه بود که مردم با چشم خود دستان پیامبر صلى الله علیه و آله وسلّم را دیدند که از قبر بیرون آمد و به سوی ابوبکر اشاره کرد و بانگ آن .

ص: 65

حضرت قلب سخت آنان را به لرزه درآورد و خطاب به ابوبکر فرمود:

... آیا بر خدایی که تو را از خاک آفرید کافر شدی... (1)

عدی فرزند حاتم طایی میگوید:

هیچگاه این چنین دلم بر حال کسی نسوخت، که گریبان امیرمؤمنان علیه السّلام را گرفته بودند و به زجر او را میکشیدند. (2)

در آن هنگام سلمان میگفت : آیا با علی - علیه السّلام - چنین رفتار میشود؟ به خدا سوگند اگر خدا

را قسم دهد ، آسمان بر زمین خواهد آمد.(3)

ابوذر نیز می گفت ای کاش باری دیگر شمشیر به دست ما باز میگشت.(4)

ناگهان سرها برگشت و دیده ها به آن سوی خیره شد؛ آری این فاطمه است پیراهن پدر را بر سر انداخته و یادگاران رسول را در دست گرفته بانوان هاشمی اطراف او را گرفته اند - میگرید و می نالد و از نهاد پر آتش ضجه میکشد بهت و حیرت لحظه ای دامن گیر آنان شد و اندکی درنگ کردند. لیکن او چون شیری می غرید و می فرمود:

ای ابوبکر! چه زود بر خاندان پیامبر حمله ور شدی ؟ به خدا سوگند! تا زنده ام با عمر سخن نخواهم گفت . 1.

ص: 66

از پسر عمویم دست بردارید!

ابوبکر تو را با ما چکار؟

میخواهی طفلانم را یتیم سازی ؟

میخواهی مرا بی شوهر کنی؟

به خدا سوگند! اگر از او دست برنداری، با گیسوان پریشان و گریبان چاک زده نزد قبر پدر خواهم رفت و به درگاه خدا صیحه زنم؛ (و بدان که) صالح پیامبر - علیه السلام - از پسر عمویم، و ناقه صالح از من و بچه شتر او از طفلان من نزد خدا عزیزتر نیستند.

بیکرانِ رحمت به خروش آمد که از خروشش دلها به جوش؛ علی علیه السّلام - سلمان را فرمود تا نگذارد فاطمه عليها السّلام - لب به نفرین گشاید. سلمان به سوی آتشفشانی روان شد که گدازه هایش جان هر

مرغ در پرواز را میسوزاند؛ به سوی فاطمه - عليها السلام - آمد و گفت : ای دخت پیامبر خدا پدرت را برای رحمت فرستاد؛ تقاضا دارم بازگردی !

فرمود:

سلمان ! اینان عزم آن دارند تا علی - علیه السّلام - را بکشند مرا یارای صبر نیست.

سلمان گفت: از آن ترسم که مدینه (با اهل آن) در زمین فرو رود (و عذاب پروردگار همگان را فرا گیرد)؛ علی علیه السلام مرا فرستاد تا بگویم بازگردید.

فاطمه - عليها السلام - فرمود :

ص: 67

برای فرمان علی - علیه السّلام - باز میگردم و صبر خواهم نمود .(1)

امام باقر علیه السّلام فرمودند:

به خدا سوگند! اگر فاطمه- علیها السّلام - گیسوان پریشان می نمود همگان در آن لحظه هلاک می شدند (2)

آنگاه زهرا علیها السّلام به سوی قبر پدر روانه شد و با سوز و اشک و ناله زیر لب این اشعار را زمزمه می نمود:

نَفْسي عَلَى زَفَرَاتِها مَحْبُوسَةٌ *** يَا لَيْتَهَا خَرَجَتْ مَعَ الزَّفَرَاتِ

لا خَيْرَ بَعْدَكَ فِي الْحَيَاةَ وَإِنَّمَا *** أَبْكِي مَخَافَةَ أَنْ تَطُولَ حَيَاتِي

جان من با آه جانکاه خود (در سینه) زندان شده است، ای کاش همراه با آن آه از کالبد خارج میشد (پدر!) پس از تو ارزشی در زندگانی نیست ، لیک از آن می گریم که مبادا زندگانیم طول کشد.

سپس فرمود:

پدر! مرگ تو برایم بس اسفناک است! عجب داغی بر قلب علی نهاده شد او را اسیر کرده و میکشند ، آنگونه که ...

آنگاه ناله ای از جگر کشید و گفت:

وا محمدا ! وا حبیبا! آه ای پدر... وای از بی یاوری! ای کاش پناهی میداشتم؛ عجب غم طولانی ! عجب اندوهی ! عجب مصیبتی ! 8

ص: 68

آنگاه افتاد و از هوش رفت. آوای گریه از سینه ها برخاست و مسجد

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم تبدیل به مجلس عزا شد.(1)

سرانجام على علیه السّلام را کشان کشان بردند و نزد ابوبکر نشاندند. (2) عمر با شمشیری بالای سر او ایستاده بود و خالد و ابو عبیده بن جراح و سالم و معاذ بن جبل و مغیره و اسید بن حضیر و بشیر بن سعد و گروهی دیگر ابوبکر را با شمشیر حراست میکردند (3)

على اميرمؤمنان عليه السّلام فرمود: عجب زود بر خاندان پیامبرتان یورش بردید؟ ای ابوبکر به کدام حق و کدامین میراث و کدام سابقه مردم را به بیعت خود خواندی؟ مگر دیروز به فرمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم با من بیعت ننمودی ؟!(4)

عمر که دو زانو نشسته و آستین بالا زده بود(5) فریاد کشید و گفت میبایست بیعت کنی این یاوه ها را رها کن

امام علیه السّلام فرمود: اگر بیعت نکنم چه خواهید کرد؟ ستم پیشه گان گفتند به خدا سوگند! با ذلّت و خواری تو را خواهیم کشت!

فرمود پس بنده خدا و برادر پیامبر را کشته اید.

ابوبکر - يا عمر در جواب گفت: .

ص: 69

بنده خدا، آری؛ اما برادر پیامبر نه !(1)

امیر علیه السّلام فرمود:

قسم به خدا اگر نبود فرمان الهی و پیمان پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم میدیدی که چه کسی ضعیف و بی یاور است.

سپس رو به مردم نمود و فرمود...

ای مسلمانان ای مهاجرین و انصار ! شما را به خدا سوگند میدهم آیا در غدیر خم از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم چنین نشنیدید؟ آیا در غزوه تبوک چنین نفرمود...

و سپس هر آنچه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم درباره (خلافت بلافصل )

او در حضور مردم فرموده بود، یادآور شد.

مردم در جواب آن حضرت گفتند آری! شنیدیم.

ابوبکر در وضع دشواری قرار گرفته بود و می ترسید مردم به یاری علی علیه السّلام بشتابند و از خلافت او روی گردان شوند؛ از این رو گفت آنچه گفتی حقیقت است و ما خود از پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم) آنها را شنیده ایم و بر دل سپرده ایم ؛ لیکن پس از آن از پیامبر شنیدیم، فرمود: خداوند ما خاندان را برگزید و عزت بخشید و برای ما آخرت را بر دنیا ترجیح داد؛ خداوند برای ما خلافت و نبوت را جمع نخواهد نمود. 4.

ص: 70

امیر مؤمنان عليه السلام فرمود: آیا جز تو کسی دیگر نیز این سخن را از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم شنیده است؟

عمر بی درنگ :گفت آری! من نیز شنیده ام. و سپس ابو عبیده بن جراح و سالم و معاذ بن جبل گفتار ابوبکر را تصدیق کردند. امام علیه السّلام فرمود: شما به آن پیمان نفرین شده خود وفا کردید! همان پیمانی که در خانه کعبه بستید، تا اگر محمد صلى الله عليه وآله وسلّم کشته شد یا رحلت ،نمود خلافت را از اهل بیت دور سازید.

ابوبکر [که از وحشت دست از پای خود نمیشناخت ] گفت: چه کسی تو را آگاه ساخت؟ ما که سخنی از آن با تو نگفته ایم!

امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:

ای ،زبیر ای ،سلمان ای ابوذر ای ،مقداد شما را به خدا و اسلام سوگند! آیا از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم نشنیدید که نام این پنج نفر را برد و از پیمانی که برای این منظور بسته اند خبر داد؟

هر چهار نفر :گفتند: آری! از پیامبر - صلی الله عليه وآله وسلم - شنیدیم ؛ و تو نیز گفتی یا رسول الله پدر و مادرم فدایت باد وظیفه من چه خواهد بود؟ در جواب فرمود اگر یارانی داشتی که با آنان ،بجنگی جهاد کن ؛ والا بیعت نما و خون خود را حفظ کن آنگاه امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود: به خدا سوگند اگر آن چهل نفر که با من بیعت کردند بر پیمان خود و فادار بودند، من در راه خدا با شما جهاد میکردم لیکن بدانید تا قیامت هیچ کس از نسل شما دو نفر ابوبکر و عمر به خلافت نخواهد رسید.

ص: 71

اما شما بر پیامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم بهتان زدید که او گفته است خداوند نبوت و خلافت را برای ما جمع نخواهد کرد زیرا خداوند می فرماید: (أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ، فَقَدْ آتَيْنَا آلَ

إبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكاً عظيماً .)(1)

منظور خداوند از کتاب همان پیامبری و از حکمت نیز سنت و مراد از ملک همان خلافت است؛ و ما خاندان ابراهیم هستیم.

در همین لحظات بریده از جای برخاست و گفت ای عمر مگر پیامبر - صلى الله عليه وآله وسلّم به تو و ابوبکر دستور نداد تا بر علی - علیه السلام - با نام امیرالمؤمنین سلام و تحیت گویید؟ پرسیدید: آیا این دستور خدا و پیامبر است؟ پیامبر - صلّی الله علیه و آله وسلّم - فرمود: آری!

ابوبکر :گفت آری ! لیک تو نبودی و در غیاب تو جریانی اتفاق افتاد، و بار دیگر کلام گذشته خود را تکرار کرد که پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم :فرمود خدا برای ما خاندان نبوت و خلافت را جمع نخواهد نمود. بریده :گفت به خدا سوگند! پیامبر - صلّی الله عليه وآله وسلّم - چنین سخنی نگفته است.

عمر :گفت بریده! تو کیستی که در این کار دخالت میکنی؟

بریده گفت: شهری که شما در آن امیر باشید، جای من نیست. در این هنگام عمر دستور داد تا او را با کتک از مسجد بیرون انداختند. .

ص: 72

در همین حال سلمان نیز از جای برخاست و گفت:

ای ابوبکر از خدا بترس این مسند تکیه گاه تو نیست. برخیز و آن را به اهلش واگذار ؛ بگذار مردم تا قیامت از عیشی گوارا برخوردار شوند و صلح و صفا چنان بر این امت حکومت کند که هیچکس با دیگری نزاع ننماید.

ابوبکر ساکت شد و سلمان سخن خویش از سر گرفت، اما عمر از سخنرانی او جلوگیری نمود و فریاد برآورد:

تو کیستی که در کار خلافت دخالت میکنی؟

سلمان گفت: ای عمر اندکی آرامتر ! آنگاه رو به ابوبکر کرد و گفت از اینجا برخیز و آن را به اهلش واگذار ؛ بگذار تا قیامت مردمان زندگانی خوشی داشته باشند وگرنه از پستان خلافت در عوض شیر خون خواهی دوشید و طلقا و طردشدگان و منافقان را به طمع خلافت خواهی انداخت به خدا سوگند! اگر قدرت آن داشتم که ظلمی را دور سازم و برای عزت دین کاری به انجام رسانم، شمشیر بر شانه انداخته و قدم به قدم با شما ستیز میکردم؛ آیا بر وصی پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم حمله ور میشوید؟ شما را به مصیبت و بلا مژده میدهم و ( تا ابد ) از آسایش و رفاه چشم پوشید و بدان امید مبندید.

پس از سلمان ابوذر از جای برخاست و گفت:

ای مردمی که پس از پیامبر صلّی الله علیه و آله وسلّم حیران و سرگردان شده و بر اثر گناهان به خود واگذار شده اید! خداوند می فرماید:« اِنَّ اللهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنوُحاً وَآلَ إِبْراهيم وآلَ عِمْرَانَ عَلَى

ص: 73

74 / هجوم به خانه فاطمه

الْعالَمينَ ذُرِّية بَعضُها مِنْ بَعْضٍ وَاللهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ .»(1)

آل محمد عليهم السّلام یادگار نوح و آل ابراهیم و سلاله اسماعیل عليهم السّلام و خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم میباشند؛ آنان اهل بیت نبوت و جایگاه رسالت و مکان آمد و شد فرشتگانند؛ آنها چون آسمانی بلند و کوههایی استوارند؛ ایشان کعبه مستور و چشمه زلال (معرفت) و ستارگان هدایتاند؛ اینان همان درخت مبارک اند که پرتو افشانده و زيتون او مبارک گردیده است.

محمد صلى الله علیه و آله وسلم آخرین پیامبر و سرور فرزندان آدم است و على عليه السّلام نيز وصی برتر از تمام اوصیاست؛ او پیشوای تقوا پیشه گان و روسفیدان است؛ او صدیق اکبر و فاروق اعظم و وصی محمد صلى الله عليه وآله وسلّم و میراث دار علم او ؛ و بر مؤمنان سزاوارتر از خود آنهاست. خداوند نیز چنین فرموده است:

«النَبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُولو الأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَولَى بِبَعْضٍ فِي كَتَابِ اللهِ .» (2)

حال کسی را که خدایش پیش انداخته، مقدم دارید و هر آنکه را خداوند عقب رانده دنبال سراندازید؛ ولایت و وزارت را به کسی که خدا فرموده است واگذار نمایید .

آنگاه ابوذر و مقداد و عمار بلند شده و به علی علیه السلام گفتند : .

ص: 74

هر آنچه دستور فرمایی !

اگر فرمان دهی، چنان شمشیر زنیم تا کشته شویم.

امام علیه السّلام فرمود: رها کنید! رحمت خدا بر شما باد بیاد آورید عهدی را که با پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم بستید و وصیتی که با شما فرمود.

در این هنگام ام ایمن(1) و ام سلمه(2) وارد مسجد شدند و گفتند: ای عتیق چه زود کینه و ] حسدی که از آل محمد صلى الله عليه وآله وسلّم داشتید، آشکار کردید؟!

عمر گفت: ما را با زنها کاری نیست. آنگاه دستور داد تا ایشان را از مسجد راندند. پس آنگاه به ابوبکر :گفت چرا بر فراز منبر نشسته ای و هیچ نمیکنی؟ آیا فرمان میدهی تا سرش جدا شود؟

امام حسن و امام حسین علیهما السّلام که در آنجا ایستاده بودند از شنیدن این سخن به گریه افتادند؛ امیر مؤمنان علیه السّلام آنان را به آغوش کشید و فرمود:

گریه مکنید! قسم به خدا اینان نمیتوانند پدرتان را بکشند.

عمر دیگر بار گفت: ای پسر ابو طالب ! برخیز و بیعت نما ! .

ص: 75

امام علیه السّلام فرمود: اگر بیعت نکنم چه خواهی کرد؟ گفت قسم به خدا گردنت را میزنیم .

امير مؤمنان علیه السلام پس از آن که سه بار با وی احتجاج نمود نگاهی به قبر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم انداخت و فرمود :

يہ( ابْنَ أُمّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَكَادُوا يَقْتُلُونَني . ) (1)

و اشاره فرمود به این که این مردم مرا خوار شمردند و خواستند مرا به قتل رسانند.(2)

پس آنگاه دست آن حضرت را با زور کشیدند؛ لیکن هرچه کردند، نتوانستند مشت امام علیه السّلام را بگشایند. از این رو ابوبکر دست خود را به دست مشت کرده آن حضرت زد و به همین مقدار بسنده کردند.(3)

برخی نیز بیعت امیرمؤمنان علیه السّلام را این چنین حکایت کرده اند:

هنگامی که عباس عموی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم از ماجرا خبردار ،شد خود را با شتاب به مسجد رسانید و کارگزاران خلافت ابوبکر را مخاطب قرار داد و گفت با برادر زاده ام مدارا کنید! من ضامنم که او بیعت کند؛ و سپس دست علی علیه السّلام را گرفت و بر دست ابوبکر زد؛ .

ص: 76

و آنان نیز حضرتش را در حالی که خشمگین بود رها کردند. (1)

امیرمؤمنان علیه السّلام فرمود:

از پیامبر بزرگوار صلی الله علیه و آله وسلّم شنیدم : در قیامت گروهی از یاران من که در ظاهر نزد من از اعتباری برخوردارند - خواهند آمد تا از پل صراط بگذرند؛ چشمان من به آنها خواهد افتاد و آنان را خواهم شناخت و آنان نیز ؛ لیکن آنها از من جدا میشوند و در جهنم سقوط میکنند خواهم گفت : پروردگارا ! اصحاب من ، اینان یاران من بودند ندا خواهد رسید تو نمیدانی اینها پس از تو چه کردند اینان پس از تو به گذشته تاریک و زشت خود بازگشتند. آنگاه ایشان را لعن و نفرین کرده و هلاکت آنان را درخواست خواهم کرد.(2)

مرد اسلام از صحیفۀ مظلومیت فاطمه علیها السّلام پاک نشده است. هنوز فاطمه بیمار است و نشانه ها بر جای جای بدنش مونس تنهایی اویند.(1)

اگر در ساحل اشک علی علیه السّلام بنشینی ، کبوتری خونین را خواهی دید که دیگر برگرد بام خانه نمیپرد و فریاد نگاه ،زینب او را پرواز نمیدهد و طوفان ناله های حسنین او را نمی خروشاند. او در نگاه علی چون شمعی است که چند قطره اشکی بیش از او نمانده است بدنش کاهیده و در بستر افتاده و از شدت رنجوری چون سایه ای می نمود.(2)

آری ! على - عليه السّلام - و طفلانش در حسرت یک تبسم خیره به لبهای اویند. اما او تا هنگام شهادت دیگر لبخندی نخواهد زد.(3)

وقتی به خانه آن حضرت رسیدند به آنان اجازه ورود داده نشد؛ (1) و سپس بازگشتند. مدتی کار بدین منوال میگذشت که آنان رخصت ملاقات می طلبیدند اما آن بانو به آنان اذن ورود نمیداد. (2) تا آنکه نزد امیر مؤمنان علیه السّلام رفتند و گفتند میدانی که بین ما و فاطمه - عليها السّلام - چه گذشت حال برای ما رخصتی بطلب تا از او عذرخواهی کنیم.(3)

آورده اند که ابوبکر با خدا عهد نمود تا زیر سقفی نیارامد مگر آنکه به عیادت فاطمه عليها السّلام رفته و از او حلالیت طلب کند؛ او شبی را در بقیع زیر آسمان خفت و سپس عمر نزد امیر مؤمنان علیه السّلام رفت و گفت: ابوبکر پیرمردی است نازک دل ! پیامبر - صلّی الله عليه وآله وسلّم - را در غار همراهی کرده است بارها نزد فاطمه - عليها السلام - رفتیم تا از او حلالیت بطلبيم، ليکن او رخصت نمیدهد؛ حال اگر صلاح میدانی برای ما رخصت طلب.

امام علیه السّلام پذیرفت و نزد فاطمه علیها السّلام رفت و ماجرا را حکایت فرمود؛ فاطمه علیها السّلام گفت:

به خدا سوگند! آنان را اجازه نخواهم داد و با آنان کلمه ای سخن نخواهم گفت تا آنکه نزد پدرم روم و از رفتار زشت ایشان شکایت کنم اميرمؤمنان عليه السّلام اصرار نمود و گفت:

(فاطمه جان ) من قول داده ام که برای آنان اجازه بگیرم. 8

ص: 79

زهرا علیها السّلام فرمود

(علی جان) اگر قول داده اید! خانه خانه شماست و زنان پیرو مردانند و من در هیچ کاری سرپیچی فرمان شما نخواهم کرد.

امام علیه السلام به آنان خبر داد تا وارد خانه شوند. آنها نیز داخل خانه شده و خدمت فاطمه علیها السّلام رسیدند و بر او سلام کردند؛ لیکن زهرا عليها السلام جواب سلام آنها را نداد و روی مبارک از ایشان برتافت آنان نیز از جای برخاستند و سوی دیگر روبروی فاطمه عليها السلام نشستند ؛ لیکن آن بانو دیگر بار صورت از آنان گرداند و چند بار این کار تکرار شد و فاطمه علیها السّلام به زنان - حاضر در مجلس می فرمود:

صورت مرا بگردانید!

ابوبکر گفت: ای دخت پیامبر ما به جهت حلالیت و جلب رضایت تو آمده ایم؛ تقاضا میکنم ما را عفو نما و از خطای ما درگذر .

آن بانو - عليها السّلام - فرمود :

با شما سخنی نخواهم گفت تا آنکه پدرم را ملاقات نمایم و از شما و رفتار زشتی که بر من روا داشتید، نزد او شکایت برم.

گفتند: ما به بدرفتاری خود اعتراف داریم، لیکن امیدواریم از ما درگذری و بغض ما در دل نگیری.

آنگاه فاطمه عليها السّلام رو به جانب امام علیه السّلام نمود و فرمود: با اینان سخن نخواهم گفت تا آنکه مطلبی از ایشان بپرسم اگر حقیقت را گفتند نظر خود را بیان خواهم کرد.

آن دو نفر پذیرفتند و گفتند: جز حقیقت را نخواهیم گفت.

ص: 80

آنگاه زهرا علیها السّلام فرمود

شما را به خدا آیا از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم شنیدید که می فرمود:

«فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنّى ، وَأَنَا مِنْهَا ، مَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِي وَمَنْ آذَانِي فَقَدْ آذَى اللهَ وَمَنْ آذَاهَا بَعْدَ مَوْتي فَكَانَ كَمَنْ آذَاهَا في حَياتي وَمَنْ آذَاهَا في حَياتي كَانَ كَمَنْ آذَاهَا بَعْدَ مَوْتي.»

فاطمه پاره تن من و من نیز از اویم ؛ هر که او را آزارد مرا آزرده است؛ و آزار من ، اذیت خداوند است ؛ و هرکس بعد از وفات من او را آزرد چون کسی است که در حیاتم او را اذیت کرده باشد و هر که او را در حیاتم اذیت نماید چون کسی است که پس از رحلتم او را آزار نموده است .(1)

« رِضا فاطِمَةَ مِنْ رِضايَ، وَسَخَطُ فَاطِمَةَ مِنْ سَخَطِي فَمَنْ أَحَبَّ فَاطِمَةَ ابْنَى فَقَدْ أَحَبَّى، وَمَنْ أَرَضَى فَاطِمَةَ فَقَدْ أَرْضَانِي وَمَنْ أَسْخَطَ فَاطِمَةَ فَقَدْ أَسْخَطَني.»

... هر آنکه دخترم فاطمه را دوست میدارد ، مرا دوست داشته و هرکس او را خشنود سازد مرا خشنود کرده و هرکس او را به خشم آورد مرا خشمگین کرده است .(2)

عمر و و ابابکر بی درنگ :گفتند آری شنیده ایم.

پس آنگاه فاطمه علیها السلام فرمود:

شکر خدای را پروردگارا ! خود گواه باش ؛ ای حاضران گواه باشید این دو در زندگانی و هنگام مرگ مرا آزار و اذیت کردند ؛ به خدا .

ص: 81

سوگند با شما کلمه ای سخن نخواهم گفت تا به لقای پروردگار نایل آیم و شکوه شما نزد او برم و جفایی که بر من روا داشتید ، نزد او بازگویم .(1)

خدا و ا و فرشتگان الهی را گواه میگیرم که شما مرا به خشم آوردید و خشنودم نساختید؛ هرگاه به ملاقات پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم روم از شما نزد او شکایت خواهم کرد.(2)

ابوبکر :گفت به خدا پناه میبرم از خشم او و خشم تو و سپس شروع به گریه کرد. فاطمه علیها السّلام فرمود:

قسم به خدا در هر نمازی که به جای می آورم، تو را لعن و نفرین میکنم آنگاه وی باگریه از خانه امیرمؤمنان علیه السّلام خارج شد.(3)

امام صادق علیه السلام فرمودند:

آن دو در حالی از خانه ( فاطمه علیها السّلام ) خارج شدند که زهرا عليها السّلام بر آنها خشمگین و غضبناک بود(4)

هنگامی که آنان از خانه بیرون رفتند فاطمه عليها السلام خطاب به على عليه السّلام عرضه داشت: آیا آنچه میخواستی ، به انجام رساندم؟ على عليه السّلام فرمود: آری گفت: اگر به شما دستوری دهم، انجام.

ص: 82

خواهی داد؟ فرمود: آری گفت:

تو را به خداوند سوگند میدهم، این دو بر جنازه من نماز نگذارند و بالین قبرم حاضر نشوند.(1)

اشک زهرا جاری بود - و علی را یارای دیدن گریه فاطمه نیست - پرسید:

ای بانوی من چرا گریه میکنی؟ پاسخ شنید: برای مشکلات آینده تو !(1)

فاطمه علیها السّلام در آخرین ساعات زندگانی بدن خود را شستشو داد و لباس نو پوشید و فرمود:

هنگام غسل کسی لباس از تنم بیرون نکشد(2) و کتفم را باز ننماید.(3)

آری، شاید او خون بدن و لباس خود را شست تا موجی دیگر در ساحل چشمان علی نجوشد و آن مظلوم یار از کف داده - هنگام غسل - صحیفۀ غربت زهرا را ننگرد. امّا ...

این صدای آب است که سکوت شب را میشکند و آهسته بر نیلگون بدنی می لغزد و مینالد و از این غصه خود را به درون خاکها میکشد و زمزمه کودکانی که خروش فریاد آنان در سینه به ستوه آمده و نزدیک است این قفس کوچک در هم بشکند و سیلی جهان سوز برپا سازد، اما ...

اما ناگهان این سکوت در هم شکست و گویی اقیانوسی به خروش آمد و آتشفشانی نعره کشید؛ در این هنگام علی علیه السلام با صدای بلند گریه سرداد و چون از غسل فارغ شد هنوز اشک او جاری بود. از او .

ص: 84

پرسیدند چرا می گریی! فرمود :

هنوز نشان تازیانه و ضربه ها بر بدن فاطمه علیها السّلام باقی است. (1)

مقداد نیز روز بعد - در مقابل انبوه جمعیت گفت دختر پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم در حالی از دنیا رفت که هنوز از پشت و پهلوی او خون جاری بود.(2)

آری! امیر مؤمنان علیه السّلام شبانه و پنهانی بر بدن فاطمه عليها السلام نماز گذارد و تعداد اندکی به او اقتدا کردند.(3)

على علیه السّلام بر سفارشهای فاطمه علیها السّلام جامه عمل پوشاند و در دل شب با دست خود همسر جوانش را در میان خاک پنهان ساخت و چون خاک از دستها افشاند دریای غم او طوفانی و اشک حسرت بر صورتش جاری گشت؛ پس آنگاه رو به جانب قبر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم نمود و گفت:

سلام بر تو ای رسول خدا!9

ص: 85

و از جانب دخترت نیز سلام بر تو!

ای پیامبر خدا! پس از فاطمه صبر و شکیبم را از کف داده ام (إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ)(1) امانت تو بازگشت و آنچه نزد من بود بازگرداندم زهرا را از کفم ربودند...

آسمان و زمین در برابرم زشت گردیده...

ای رسول خدا! اندوهم همیشگی گردید و شبهایم به بیداری خواهد گذشت و غم و اندوه از دلم رخت نخواهد بست تا آنکه نزد تو آیم...

چه زود بین ما جدایی افتاد...

دخترت با تو خواهد گفت که مردم پشت به پشت هم داده و به ظلم بر من و او شتافتند.

از فاطمه پرس و جو نما و از او ماجرا را جویا شو! چه بسیار اندوههایی که در سینه او انباشته شد و او راهی برای گفتن آن نداشت. خداوند خود ناظر است که دختر تو پنهانی به خاک سپرده شد اما در روز روشن او را آزرده و بر او جفا کردند و ] حقش را به زور گرفتند و از میراث محرومش داشتند . (2) .

ص: 86

ص: 88

سرگذشت آن روز مدینه در قلب آیینه تاریخ به خوبی پیدا است و بزرگتر از آن است که پندارهای پست و ناچیز توان پوشیدن آن را داشته باشند.

اگر خفاش صفتی نیز به گمان ستیز با نور در برابر ای-ن ت-ابش ب-ال افشاند تنها خود رسوا شده و چهره زشتش در پرتو شعاع حقیقت نمایان خواهد شد.

حال به سراغ اهل قلم و فرزانگانی میرویم که حکایت یورش به خانه فاطمه علیها السّلام را به گونه ای بازگو کرده و یا بدان اشاره نموده و در این باره سخنی گفته اند.

نخست به نویسندگان و راویان اهل سنت پرداخته پس آنگاه بزرگان شیعه اعم از فرقه حقه اثنی عشری و یا دیگر فرق چون زیدی و اسماعیلی را یاد خواهیم کرد. تمام اسنادی که در این بخش بدان اشاره خواهیم نمود بیش از سیصد و شصت روایت و سخن و یا شعر است که افزون بر شصت

ص: 89

نمونۀ آن از ائمه هدی علیهم السّلام و بیش از پنجاه نقل سخن از اصحاب پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم و تابعین و بقیه آن نظرات نویسندگان و دانشمندان بوده و یا آنکه روایتهایی است که به طور ارسال نقل

شده است.

لازم به ذکر است که گزیده ای از مجموع مطالب و روایات در بخش گذشته آمده است و در این بخش تنها به ذکر نام افرادی اکتفا خواهیم کرد که به یک یا چند عنوان از عناوین ذیل اشاره کرده و درباره آن روایت و یا سخنی گفته اند :(1)

1 . تصمیم آتش زدن خانه فاطمه عليها السلام با اهل آن.

2 . تهديد فاطمه عليها السّلام به آتش کشیدن خانه.

3 . فراهم آوردن هیزم و آتش در اطراف خانه

4 . یورش به خانه .

5 . به آتش کشیدن درب خانه

6 . زدن سیلی به بانوی عالم

7 . ضرب و جرح آن بانو با تازیانه و غلاف شمشیر .

8 . آزردن آن حضرت بین درب و دیوار و شکستن پهلو

9 . بر جای ماندن نشانه های ضرب و جرح.

10 . بیمار شدن و به بستر افتادن آن حضرت پس از آن ماجرا

11. شهادت مظلومانه فاطمه عليها السلام . .

ص: 90

12. کشتن جنین آن بانو و شهادت حضرت محسن علیه السّلام.

13. بیرون کشیدن امیر مؤمنان علیه السّلام از خانه با وضعیتی ناهنجار

14 . تهدید به قتل و اجبار آن حضرت برای بیعت با ابوبکر

15 . اعتراف ابوبکر به هجوم هنگام مرگ

5. حافظ ابو عبید قاسم بن سلام بن عبدالله - متوفّى 224هہ(1)

6. حافظ سعيد بن منصور - متوفی 227 ه--(2)

7. ابوبكر عبدالله بن أبى شيبه - متوفى 235 ه-- . (3)

8. عثمان بن أبي شيبه - متوفی 239 ه-- . (4)

9. حمید بن زنجويه - متوفی 251ه-. (5)

10. ابن قتیبه دینوری، ابو محمد عبدالله بن مسلم - متوفى 276ه-- . (6)

11. احمد بن عمرو بن الضحاک مشهور به ابن ابی عاصم شیبانی متوفی 287 ه-. (7)

12. احمد بن يحيى بلاذری - متوفی 289 ه- . (8)

13. مورّخ شهير يعقوبي - متوفی 292 ه-(9).

ص: 92

14. ابو جعفر محمد بن جریر طبری متوفی 310 ه-. (1)

15. احمد بن أعثم كوفى - متوفى 314ه- .. (2)

16 . ابوبكر احمد بن عبدالعزیز جوهری بصری بغدادی - متوفی 323هہ (3)

17 .ابن عبد ربه اندلسی - متوفی 328 ه- . (4)

18. خيثمة بن سليمان إطرابلسي - متوفى 343ه-- . (5)

علی بن حسین مسعودی - متوفى 346 ه- - (6)

19 .مطهر بن طاهر مقدسی - متوفی 355ه- - (7)

20 .حافظ طبرانی - متوفى 360ه- -. (8)

21 .ابوبكر محمد بن عبدالرحمن معروف به قاضی ابن قریعه .

ص: 93

بغدادی، شاعر - متوفّى 367 ه- . (1)

22 .ابوالحسین ملطی شافعی متوفی 377ه-.(2)

23 .ابن حنزابه (جعفر بن فضل بغدادی - متوفی 391 ه-- یا پدرش فضل بن جعفر - متوفى 327 که هر دو معروف به ابن حنزابه میباشند .(3)

24 . حاکم نیشابوری - متوفى 405 ه . (4)

25 .ابوالحسن عبدالجبار قاضی اسد آبادی - متوفى 415 ه-- . (5)

26 .عبدالقاهر بن طاهر بغدادی - متوفّى 429 ه-- . (6)

27 .حافظ بیهقى - متوفى 458 ه- . (7)

28 .ابن عبدالبرّ - متوفى 463 ه-- .(8).

ص: 94

29 .مقاتل بن عطية - متوفى 505 ه- (1)

30 .امام محمد غزالی - متوفى 505 ه- . .(2)

31 .شهرستانی - متوفی 548 ه-. (3)

32 .ابن حمدون - متوفى 562ه ..(4)

33 .خطیب خوارزمی - متوفی 568 ه--(5)

34 .حافظ ابن عساكر - متوفّى 571 ه-- . (6)

35 . ابن أثير جزرى - متوفّى 630 ه- . . (7)

36 .سيف الدین ابوالحسن علی آمدی - متوفی 631 ه--(8)

37 .ابو الربیع سلیمان بن موسی کلاعی اندلسی - متوفی 634 ه--. (9)

38 .ضیاء الدین مقدسى حنبلی - متوفّى 643 ه-. ه- - (10).

ص: 95

39 .ابن ابی الحدید، ابو حامد عز الدین عبدالحمید مدائنی - متوفى 656ه- - - . (1)

40 .احمد بن عبدالله محب الدین طبرى - متوفّى 694 ه - (2)

41 . ابراهيم بن محمد جوینی شافعی متوفی 722 ه-. (3)

42. ابن تیمیه - متوفی 728ه.. (4)

43 .ابوبکر دواداری - متوفی 732 ه- (5)

44 .ابو الفداء - متوفى 732ه- - (6)

45 . نویری - متوفی 737 ه- (7)

46 .حافظ ذهبى - متوفّى 748ه- . . (8) .

ص: 96

47. صفدی - متوفى 764ه--. (1)

48 .ابن کثیر دمشقی - متوفى 774ه--. (2)

49 .ابوالوليد محمد بن شحنة - متوفّى 817ه .. (3)

50 .قلقشندی - متوفی 821 ه-. (4)

51 .مقريزى - متوفى 845ه . . (5)

52 .ابن حجر عسقلانی - متوفی 852ه--(6)

53 .باعونی شافعی متوفی 871 ه-.(7)

54 . یکی از محسین شرح تجرید قوشچی - متوفی 879ه..(8)

55 .میر خواند - قرن نهم . (9)

56 .حافظ جلال الدین سیوطی - متوفی 911 ه-. (10).

ص: 97

57 .صالحی شامی - متوفی 942 ه--(1)

58 .غياث الدین بلخی معروف به خواندمیر - متوفی 942ه--. (2)

59 .ابن حجر هیثمی - متوفى 974ه--. (3)

60 .ملا على متقى هندی - متوفى 975 ه- . (4)

61 .حسين بن محمد دیاربکری - متوفی 982 هہ .(5)

62 . ابرهيم بن عبدالله يمنى قرن دهم .(6)

63. رسول بن محمد (؟).(7)

64 .محمد بن رسول برزنجی - قرن یازدهم .(8)

65 .عصامي مكي - متوفی 1111 ه-. (9)

66 .شاه ولی الله دهلوی - متوفى 1176 ه- - . (10)

67 . شاه عبدالعزیز دهلوی - متوفی 1239ه- . . (11).

ص: 98

79 .محمد رضا .(1)

80 .خير الله طلفاح .(2)

81 .محمد یوسف کاندھلوی (3)

82 .عمر رضا كحالة (4)

83 .عبدالكريم خطيب . (5)

84 .محمد فريد وجدى .(6)

85 .عبدالرحمن احمد بكرى .(7)

86 .دکتر عبدالرحمن بدوی . (8)

87 .عمر ابو النصر . (9)

89 .ابو مخنف لوط بن يحيى - متوفّى 158ه- .(1)

90 .ابوهاشم اسماعیل ،حمیری شاعر - متوفی 173ه- . (2)

91 .علی بن جعفر عریضی فرزند امام صادق عليهم السّلام - قرن سوم (3)

92 .عيسى بن مستفاد ضرير - قرن سوم(4)

93 .ابن ابی زینب نعمانی - قرن سوم .(5)

94 .فرات بن ابراهیم کوفی - قرن سوم .(6)

95 .عبد السلام بن رغبان شاعر معروف به دیک الجن - متوفی 236هہ (7)

96 .برقی، شاعر معروف - شهادت 245ه- - (8)

98 .فضل بن شاذان - متوفى 260 ه-- . (9).

ص: 101

98 .ابو اسحاق ابراهيم بن محمد بن سعيد ثقفى - متوفى 283 ه--.(1)

99 .محمد بن حسن صفار - متوفی 291 ه--.(2)

100 .يحيی بن حسین یمنی از ائمه زيديه - متوفّى 298 ه-- (3)

101 .عبیدالله بن عبد الله بن طاهر خزاعی، شاعر - متوفی 300 ه-- .(4)

102. محمد بن جریر طبری کبیر - متوفی اوائل قرن چهارم .(5)

103. سدید الدین محمود حمصی رازی متوفی اوائل قرن چهارم .(6)

104 . ناصر الدین حسن بن علی اطروش از ائمه زیدیه متوفی 304ه-(7)

105. محمد بن مسعود عیاشی - متوفی 320 ه--(8)

106 . ابو عمرو محمد بن عمر بن عبدالعزیزکشی - معاصر عیاشی (9) .

ص: 102

107 .شیخ کلینی - متوفی 329 ه-. (1)

108. ابن بابویه قمی ( علی بن حسین متوفی 329 ه-- یا پسرش شیخ صدوق متوفی 381ه-)(2)

109 .حسین بن حمدان خصيبي - متوفى 334ه-- (3)

110 .علی بن حسین مسعودی - متوفى 346ه- .. (4)

111. سید ابو العباس احمد بن ابراهيم حسنی از ائمه زیدیه - متوفی 352ه- .(5)

112. سید ابو القاسم كوفي که جد سوم او امام جواد علیه السّلام می باشند متوفی 352ه--. (6)

113. قاضی نعمان مغربی - متوفی 363 ه-- (7)

114. ابو القاسم جعفر بن محمد قولویه - متوفی 367 ه--.(8).

ص: 103

115 .شیخ صدوق - متوفی 381ه-..(1)

116 . علی بن محمد بن خزاز قمی - متوفى 400 ه-- .(2)

117. علی بن حماد عدوی، شاعر معاصر شیخ صدوق . (3)

118. ابو محمد طلحة بن عبد الله عونی، شاعر قرن چهارم (4)

119. سید رضی مؤلف نهج البلاغة - متوفّى 406 ه . .(5)

120 . شیخ مفید - متوفّى 413 ه- . .(6)

121 .مهیار دیلمی، شاعر - متوفی 428 ه-. (7)

122 .سید مرتضی معروف به علم الهدى - متوفّى 436 ه--(8)

123. ابو الصلاح حلبي - متوفى 447ه--.(9)0

ص: 104

124. ابو الفتح محمد بن علی کراجكى متوفى 449ه--. (1)

125 . شیخ طوسی - متوفى 460 ه-. (2)

126 . محمد بن هارون بن موسى تلعکبری - معاصر شیخ نجاشی متوفى 450 ه- . (3)

127 .محمد بن علی طرازی - معاصر نجاشی - . (4)

128. منصور فقیه، شاعر (ظاهراً منصور بن حسین آبی شاگرد شیخ طوسی است). (5)

129 .قاضی ابن براج - متوفّى 481 ه--.(6)

130 . علی بن محمد عمری نشابه - متوفى 490ه- . . (7)

131. محمد بن جریر طبری صغیر - قرن پنجم .(8).

ص: 105

132 .شیخ محمد بن علی فتال نیشابوری فارسی - شهادت 508ه . (1)

133. محمد بن مشهدی قرن ششم . (2)

134 . شيخ أحمد طبرسى قرن ششم (3)

135 . هاشم بن محمد - قرن ششم . (4)

136 . سید مرتضی حسنی رازی قرن ششم (5)

137. ابو جعفر عماد الدین محمد بن قاسم طبری - قرن ششم . (6)

138 .مؤلف كتاب ألقاب الرسول و عترته قرن ششم (7)

139 .طلائع بن ،رزیک شاعر - متوفی 556 ه . (8)

140 . عبدالجلیل قزوینی رازی - متوفی 560 ه--.(9)

141. قطب الدین راوندی - متوفی 573 ه- . (10).

ص: 106

142 . محمد بن علی بن شهر آشوب مازندرانی - متوفی 588 ه-- . (1)

143. يحيى بن حسن بن بطريق أسدى حلى - متوفّى 600 ه--.(2)

144. على بن محمد الوليد داعی اسماعیلی - متوفى 612 ه-- . (3)

145 . ابن حمزه زيدى - متوفى 614 ه-- . (4)

146 . قتادة بن ادریس حسنی علوی جد اشراف مکه شاعر متوفی ، - 618ه- (5)

147. محمد بن احمد بن ولید قرشی زيدى - متوفّى 623 ه-- . (6)

148 . امیر علی بن مقرب احسائی، شاعر - متوفّى 629ه--. (7)

149 . حسام الدين محلّى - متوفّى 652 ه-- . (8)

150 . شاذان بن جبرئیل قمى - متوفّى 660 ه- . . (9).

ص: 107

151. سید رضی الدین علی بن طاووس - متوفى 664 ه--.(1)

152. المنصور بالله حسن بن بدر الدین حسینی زیدی - متوفی 670 (2)

153 .خواجه نصیرالدین طوسی - متوفى 672 ه--.(3)

154 . سید احمد بن طاووس - متوفّى 673 ه--(4)

155. محقق حلی صاحب کتاب شرایع الاسلام - متوفى 676 ه- . . (5)

156 . كمال الدین میثم بن علی بن ميثم بحرانی - متوفى 679 ه--. (6)

157 .ابوالحسن علی بن عیسی اربلی - متوفى 693ه- - . (7)

158 .شیخ جمال الدین یوسف بن حاتم الشامي - قرن هفتم . (8)

159 .سید رضی الدین علی فرزند سید بن طاووس - قرن هفتم (9).

ص: 108

160 . ابو السعادات أسعد بن عبد القاهر اصفهانی قرن هفتم (1)

161 . عماد الدین حسن بن علی طبری آملی قرن هفتم .(2)

162 . رضى الدین علی بن یوسف حلّی (برادر (علامه) - قرن هفتم (3)

163 . عزّ الدين محمد بن احمد بن حسن دیلمی زیدی - متوفی (4)

164 . علامه حلّى - متوفى 726ه--. (5)

165 . شیخ علی خلیعی، شاعر - متوفى 750ه- (6)

166. حسن بن محمد دیلمی - متوفی 771ه--. (7)

167. محمد بن جمال الدين مكي عاملی شهید اول - شهادت 786هہ(8)

168. سید حیدر علوی حسینی آملی قرن هشتم.(9).

ص: 109

169 . حسن بن سلیمان حلّی - قرن هشتم ...(1)

170. ابوسعید حسن بن حسین شیعی سبزواری قرن هشتم.(2)

171. ابوالحسن علاء الدین حلّی، شاعر قرن هشتم -(3)

172 .سید هادی بن ابراهيم الوزير - متوفّى 822ه . .(4)

173 . فاضل مقداد سیوری - متوفی 826ه- . (5)

174 . عزّ الدين مهلبي حلّى - متوفی بعد از 840ه- - (6)

175 .عماد الدین قرشی اسماعيلي - متوفّى 872 ه-(7)

176 . زین الدین عاملی بیاضی - متوفی 877ه--.(8)

177. صالح بن عبدالوهاب معروف به ابن العرندس حلّی - قرن نهم.(9)

178. ضیاء الدین بن سدید الدین جرجانی قرن نهم .(10))

ص: 110

179 .شیخ مغامس حلّی، شاعر قرن نهم .(1)

180. شیخ مفلح .... ابن صلاح بحرانی قرن نهم .(2)

181. شیخ خضر بن شمس محمد رازی - قرن نهم .(3)

182 . شیخ مفلح صیمری فقیه شاعر - متوفی 900 ه-- . (4)

183. شیخ کفعمی - متوفی 905 ه--.(5)

184 . ابن ابی جمهور احسائی متوفی اوائل قرن دهم .(6)

185 .محقق ثانی کرکی عاملى - متوفّى 940ه- - .(7)

186 . ابوالفتح بن مخدوم عربشاهی جرجانی - متوفى 976ه--.(8)

187. محقق اردبیلی - متوفی 993 ه-.(9)

188. محمد بن اسحاق حموی قرن دهم . (10)

189 .سید شرف الدین استرآبادی - قرن دهم .(11).

ص: 111

190. مؤلف كتاب التهاب نيران الأحزان - از اعلام قرن هفت تا

دهم هجری .(1)

191. یکی از نویسندگان قرن دهم؟(2)

192.سید احمد بن تاج الدین استرآبادی - قرن دهم .(3)

193 . عقیلی رستمداری - قرن دهم (4)

194. سید تاج الدین حسینی عاملی - اوائل قرن یازدهم (5)

195 . قاضی نورالله شوشتری - شهادت 1019ه- .(6)

196 . عبدالرزاق لاهيجى - متوفى 1051 ه-.(7)

197 .شرفی اهنو مى زیدی - متوفی 1055 ه-(8)

198 .امیر شعرای یمن : الهَبَل ، شاعر قرن یازدهم .. (9)

199 .ملا محمد باقر لاهیجی قرن یازدهم.(10).

ص: 112

200 .علی بن داود خادم استرآبادی - قرن یازدهم.(1)

201. أسد الله بن ظهير الدين علی دوانی - قرن یازدهم .(2)

202 .شیخ محمد تقی مجلسی - متوفی 1070 ه-.(3)

203 .ملا محمد صالح مازندرانی متوفی 1081 یا 1086ه- -(4)

204 . فیض کاشانی - متوفی 1091 ه-.(5)

205 .سلیمان بن عبدالله ماحوزی بحرانی - متوفی 1121 ه-.(6)

206. ضياءالدین یوسف حسنی یمنی صنعانی متوفی 1121 ه-.(7)

207. شیخ محمد مشهور به سراب تنکابی - متوفی 1124 ه- - (8)

208 .امامی خاتون آبادی - متوفی 1128 ه-.(9)

209 .شریف ابوالحسن نباطی عاملی - متوفی 1138 ه-. (10)

210.خواجوئی مازندرانی - متوفی 1173ه- . .(11).

ص: 113

211. محدث شهیر شیخ یوسف بحرانی - متوقى 1186 ه- - (1)

212 .حیدر علی شروانی اوایل قرن دوازدهم.(2)

213 .شیخ صفی الدین طریحی اوائل قرن دوازدهم.(3)

214. محمد باقر شریف حسینی اصفهانی - قرن دوازدهم . (4)

215 .ملا مهدی نراقی - متوفی 1209ه-(5)

216 . سید محمد مهدی بحر العلوم طباطبائی - متوفی 1212 ه-.(6)

217. مخزون سلماسی - متوفی 1223ه- .(7)

218. فقيه كبير شيخ جعفر کاشف الغطاء - متوفّى 1228 ه- . .(8)

219. سید محمد باقر موسوی - متوفى 1240 ه- -.(9)

220. محمد حسن قزوینی - متوفّى 1240 ه- -(10)

221. محمد هادی نایینی - متوفی 1242 ه- - (11)5

ص: 114

222 .سید عبدالله شبّر - متوفى 1242ه- . .(1)

223. سید محمد نقوی هندى - متوفّى 1284ه-- .(2)

224 .ملا اسماعیل سبزواری - متوفی 1312ه- . . (3)

225 . آغا نجفی - متوفی 1332 ه- - . (4)

226 . شیخ محمد باقر قایینی بیرجندی - متوفی 1352 ه- - .(5)

227 .سید ناصر حسین هندى - متوفّى 1361 ه- - (6)

228. شیخ علی اکبر نهاوندی - متوفی 1369 ه-.(7)

229. علامه محمد حسین مظفر - متوفى 1375 ه- .(8)

230. علامه شرف الدين - متوفّى 1377 ه- - (9)

231. شیخ محمد مهدی حائری مازندرانی - متوفّى 1384ه- - (10)

232. شیخ محمد حسين آل كاشف الغطاء . (11)

233 .هاشم معروف حسنی.(12).

ص: 115

234. مجد الدین حسینی مؤیدی زیدی .(1)

235. احمد بن علی بن حسن بن محمد بن اسماعیل کفعمی جباعی(2)

244 . شیخ محمد جواد یزدی شیبانی .(1)

245. صدر الواعظين قزوینی .(2)

246 . جرمقی بسطامی خراسانی (3)

7 .سید عبدالله شبر - متوفى 1242 ه- -. (1)

8 .علامه سید محمد قلی موسوی هندی - متوفی 1268ه-- .(2)

9 .مورخ شهیر سپهر - متوفی 1297 ه- - . (3)

10 .سید اسماعیل طبرسی نوری - متوفی 1321 ه-.(4)

11 .محقق شیخ حبیب الله خویی - متوفى 1324 ه- - .(5)

12 .سید اسدالله حسینی تنکابنی - متوفی 1339 ه-.(6)

13. شیخ ابوالحسن مرندی - متوفی 1349 ه-.(7)

14. محدث خبیر شیخ عباس قمی - متوفی 1359 ه- - .(8)

15 .علامه امینی - متوفی 1390 ه- - (9)

16. سلطان الواعظین شیرازی - متوفی 1391ه- . . (10)

17 .شیخ ذبیح الله محلاتی (11)2

ص: 118

18 .دکتر محمد بيومي مهران . (1)

19. محقق شیخ محمد تقی شوشتری (2)

20. سید عبدالرزاق کمونه حسینی(3)

21. شیخ احمد رحمانی همدانی(4)

22. علی اکبر بابازاده . (5)

23. سید یاسین موسوی .(6)

24 . سید مسعود آقائی . (7)

25 . سید ابوالحسن حسینی .(8)

26. شیخ حسین غیب غلامی (9)

27. سید جعفر مرتضی عاملی .(10)

28 . محمد سپهری.(11).

ص: 119

29 .شیخ عبد الكريم عقیلی (1)

30 .شیخ نزيه القميحا .(2)

31. نجاح الطائي . (3)

32 .شیخ مهدی فقیه ایمانی (4)

33. السيد محمد على الحلو .(5)

34. شيخ قيس العطّار .(6)

35 .سید هاشم الناجی موسوی جزائری .(7)

36. شیخ عبدالمحسن عبدالزهراء القطيفي . (8)

37 .سید محمد حسین سجاد . (9)

38. دائرة المعارف بزرگ اسلامی .(10)

خانه وحی در کتابهایی نقل شده است که اینک در دسترس نمی باشد؛ از

آن جمله اند:

1 . كتاب السقيفه تأليف ابي مخنف لوط بن يحيى أزدى متوفى 158ه-(1) 2 . كتاب السقيفه تأليف ابو عبدالله ابان بن عثمان، اح-م-د ب-ص-رى

کوفی از یاران امام صادق عليه السلام (2)

3 .كتاب السقيفه وبيعة ابي بكر تأليف محمد بن عمر واق-دى - متوفّى 207هہ.(2)

4. كتاب السقيفه تأليف عمر بن شبه - متوفّى 262ه-- . (3)

5 .كتاب السقيفه تألیف ابو اسحاق ابراهيم بن محمد بن سعيد ثقفی

متوفی 283 هہ(4)

6 .كتاب الامامه تألیف ابوالحسن احمد بن یحیی بغدادی معروف به ابن راوندی - متوفی 298 ه- - که خیاط بزرگ معتزله خیاطیه و قاضی عبدالجبار اسدآبادی بدان اشاره کرده اند . (6)

7 .كتاب السقيفه تأليف محمد بن هارون، ابوعیسی وراق از متکلمین قرن سوم هجری (5)2

ص: 121

8 .الاستذكار لما جرى في سالف الاعصار تأليف على بن حسين مسعودی - متوفی 346ه- - که خود مسعودی بدان تصریح کرده است.(1)

9 .حدايق الاذهان [الأزهار ] تأليف مسعو مسعودی. (2)

10. كتاب السقيفه تأليف ابو الصالح سليل بن احمد بن عیسی - اوائل

قرن چهارم هجری .(3)

11 . لوامع السقيفه و... تأليف عبيد الله بن عبدالله سعد آبادی

سدآبادی ] .(4)

12 . لوامع السقيفه و ... تأليف ابو عبدالله حسین بن محمد حلواني .(5)

13 .غرر الأخبار تألیف ابو محمد حسن بن محمد دیلمی - قرن هفتم

هجری .(6)

کرده اند. ما این سخنان را در سه بخش جمع نموده و نام هر یک از این

اندیشمندان را ذیل آن خواهیم آورد

لمعانی معتزلی - قرن هفتم هجری از بزرگان اهل سنت .(1)

ابن میثم در این باره مینویسد:

شیعه متفق است که امیرمؤمنان علیه السّلام را برای بیعت با ابوبکر

اجبار نمودند .(2)

ابن شهر آشوب می فرماید:

گذشته از شیعه، بسیای از اهل سنت نیز آن را روایت کرده اند .(3)

و از سخن ابن ابی الحدید نیز استفاده میشود که شیعه اتفاق دارد بر اینکه امیرمؤمنان علیه السّلام را طناب به گردن انداختند و او را به قتل تهدید نمودند . (4)

شیعیان با اسناد بسیاری آن را روایت کرده اند .(1)

شیخ طوسی در جای دیگر می نویسد:

روایات آن به حدّ استفاضه میرسد (2)

ابن شهر آشوب در این باره میگوید:

شیعه (همگان) و بسیاری از اهل سنّت آن را قبول دارند (3)

حسینی زیدی - متوفی 670 ه - می نویسد:

دوست و دشمن [سخن عمر ، یعنی ] تهدید به آتش زدن و منهدم کردن خانه فاطمه علیها السّلام را روایت کرده اند . (4)

محقق اردبیلی - متوفی 993 هہ - پس از اشاره به آتش کشیدن خانه

فاطمه علیها السلام و ... میگوید:

بسیاری از این رویدادها واضح و روشن است به گونه ای که

جای هیچ انکاری نیست؛ زیرا در کتب اهل سنت نیز نقل شده است.(5)

ابن ابی جمهور احسائی - متوفی اوائل قرن دهم هجری - درباره

ضرب و جرح و ... می نویسد:.

ص: 125

ثقات در کتابهای سیره و تاریخ آن را آورده اند .(1)

شرفی اُهنومی زیدی - متوفی 1055 هہ- نوشته است:

حکایت به آتش کشیدن خانه فاطمه علیها السلام مشهور و روایات آن مستفیض است و دوست و دشمن آن را نقل کرده اند.(2)

شیخ محمدتقی مجلسی - متوفی 1070 هہ- چنین می نگارد:

شهادت فاطمه عليها السّلام در اثر فشار درب خانه بر دست عمر و تازیانه زدن قنفذ نزد شیعه و سنی مشهور است.(3)

علامه محمدباقر مجلسی - متوفی 1111 ه- - می فرماید:

در روایات مستفیضه آمده است که فاطمه علیها السّلام را با تازیانه و غلاف شمشیر چنان زدند که بدن مبارکش مجروح گردید .(4) و اخبار متواتری شهادت آن حضرت را حکایت کرده است. (5)

علامه قاضی نورالله شوشتری - شهادت 1019 ه- - و سراب تنکابنی متوفى 1124 ه- - یورش به خانه حضرت زهرا علیها السلام را قضیه ای

مشهور میدانند.(6).

ص: 126

شریف نباطی عاملی - متوفی 1138 ه- - درباره هجوم به خانه زهرا عليها السلام و کتک زدن به آن حضرت و جمع آوری هیزم به منظور آتش زدن خانه میگوید:

ما هیچگونه شکی در آن نداریم و روایات متواتر حکایت از آن دارد.(1)

سید محمد باقر موسوی - متوفی 1240 هہ- می نویسد:

هجوم به خانه فاطمه علیها السّلام و به آتش کشیدن درب خانه او نزد شیعیان مشهور است و شهرت آن کمتر از قتل عثمان و یا واقعه کربلا نیست. (2)

علامه موسوی هندی - متوفی 1268 هہ- چنین می نویسد:

بزرگ راویان حدیث اهل سنّت - آنها که از اطمینان وافری نزد ایشان برخوردارند - تهدید به آتش زدن و فراهم آوردن هیزم و آتش و ... را روایت کرده اند.(3)

آقا نجفی - متوفی 1332 ه- - نیز شهادت حضرت زهرا علیها السّلام را از

جمله روایات متواتر دانسته است .(4)

علامه محمد حسین مظفر مینویسد:ة

ص: 127

تصمیم آنان - عمر و ابابکر و همراهان - برای سوزاندن خانه فاطمه علیها السّلام در روایات متواتر شیعه آمده است . (1)

علّامه طبرسی نوری جزئیات آنچه بر زهرا علیها السلام وارد آمد را از

روایتهای متواتر و قطعی میداند .(2)

علامه شرف الدین عاملی نیز در این باره می نویسد:

تهدید به سوزاندن خانه با روایتهای متواتر ثابت گردیده است.(3)

شیخ محمد حسین آل كاشف الغطاء گفته است:

کتب [معتبر ] شیعه بر مصیبتهای وارد بر فاطمه زهرا عليها السلام کتک زدن ضربه ،سیلی شکسته شدن پهلو و آزرده شدن بین درب خانه و دیوار - اتفاق کرده اند .(4)

سید محمد علی قاضی طباطبایی آورده است

شیعه اتفاق دارد بر اینکه حضرت فاطمه علیها السلام پس از پدر به گونه ای مورد آزار قرار گرفت که پهلوی او شکست و جنینش ساقط گردید و در حالی از دنیا رفت که نشان تازیانه در بازوی او مانند بازوبند باقی بود.(5)

وی این فاجعه را از رخدادهای قطعی تاریخ و بدیهی نزد شیعه .

ص: 128

عنوان کرده که همگان از نخستین افراد شیعه تا حال آن را یاد کرده

و خواهند کرد.(1)

محمد حسین هیکل - نویسنده بنام اهل سنت - مینویسد:

هجوم به خانه زهرا علیها السّلام و آزار و اذیت نمودن او مشهور است.(2)

از سخنان ابن ابی الحدید نیز چنین برداشت میشود که سوزاندن خانه حضرت فاطمه علیها السّلام و کتک زدن به آن حضرت و بر جای ماندن آثار آن همچون بازوبند و اهانت و درشتی کردن با او و زدن عمر با دست به سینه زهرا علیها السّلام در جریان فدک ] از مواردی است که شیعه به آن اتفاق دارند.(3)

مرجع فقید علامه نجفی مرعشی - متوفی 1411هہ- این مصایب را مورد اتفاق دانشمندان بزرگ دانسته و روایات آن را متواتر خوانده است. (4)

در بسیاری از منابع معتبر اعتراف ابوبکر در مورد هجوم به خانه

فاطمه علیها السّلام آمده است.

حافظ سعيد بن منصور - متوفی 227 هہ- و ضیاء الدین مقدسی حنبلى - متوفّى 643 ه- - که هر دو از بزرگان اهل سنتاند - آن را معتبر دانسته(5) و ابن عساکر - متوفی 571 ه- - گفته : جماعتی از مشایخ ما در 0

ص: 129

کتابهایشان آن را روایت کرده اند .(1)

ابن شهر آشوب مازندرانی - متوفی 588ه می نویسد: امت اسلام بر نقل آن اجماع و اتفاق دارند.(2) و حسینی زیدی - متوفی 670 ه--ای--ن

حدیث را از ابی بکر معروف و مشهور میداند . (3)

اتفاق دانشمندان شیعه و سنی در نقل این روایت نشان اعتبار آن است بزرگانی از اهل سنت به آن استناد کرده اند، مانند:

حافظ أبو عبيد - متوفى 224 ه-. (4)

حمید بن زنجويه - متوفی 251ه- .(5)

ابن قتيبة دينوری - متوفى 276 ه-- .(6)

يعقوبي - متوفی 292 ه-.(7)

طبری - متوفی 310ه- ..(8)

جوهری - متوفی 323 ه-. (9)

ابن عبد ربه اندلسي - متوفی 328 ه-. (10).

ص: 130

خيثمة بن سليمان إطرابلسي - متوفى 343ه- (1)

مسعودی - متوفی 346ه- -.(2)

طبرانی - متوفی 360 ه--.(3)

ذهبی - متوفّى 748ه--. (4)

ابن کثیر دمشقی - متوفى 774ه--. (5)

سیوطی - متوفی 911 ه- - (6)

متقی هندی - متوفی 975ه--. (7)

عصامی مکی - متوفی 1111 ه-.(8)

خير الله طلفاح (9)

محمد حسين هيكل . (10)

و دانشمندان شیعه مانند:

فضل بن شاذان - متوفّى 260ه-- .(11).

ص: 131

شیخ صدوق - متوفی 381 ه--.(1)

ابو الصلاح حلبي - متوفى 447 ه ..(2)

شیخ طوسی - متوفى 460 ه--.(3)

ابو جعفر نقیب - قرن هفتم (4)

عمادالدین طبری قرن هفتم(5)

علامه حلى - متوفى 726ه--. (6)

حسن بن محمد دیلمی - متوفی 771ه--.(7)

عز الدین مهلبی حلی - قرن نهم .(8)

علامه بیاضی - متوفی 877ه .. (9)

شیخ مفلح ابن صلاح بحرانی - قرن نهم .(10)

احمد بن تاج الدین استرآبادی - قرن دهم .(11)

محقق کركى - متوفى 940 ه-- .(12).

ص: 132

علامه مجلسی - متوفی 1111 ه-.(1)

حسین هندی(1) روایات آن را متواتر دانسته اند.

از گفتار برخی دیگر چنین به دست میآید که شهادت محسن علیه السّلام در اثر هجوم به خانه فاطمه عليها السّلام نزد شیعیان اجماعی و

همگانی است، مانند:

مقدسی - متوفی 355 ه-.(2)

عمری نسابه - متوفّى 490ه ..(3)

ابن ابى الحديد - متوفى 656 ه--.(4)

ابن صباغ مالكي - متوفى 855 ه- .(5)

البته برخی چون شیخ طوسی(6) و عمادالدین قرشی اسماعیلی متوفی 872 هہ-(7)و شیخ محمد حسین آل كاشف الغطاء(8) به اجماع و

اتفاق شیعه در این مورد تصریح کرده اند.

شیخ عبدالجلیل قزوینی رازی - متوفی 560 هہ- می نویسد:

کتب شیعه وسنی بر نقل آن - شهادت محسن علیه السّلام - اتفاق دارند(9)7

ص: 134

ص: 136

از آنجا که در گذشته تنها به تشریح جوانب تاریخی رویداد شوم مدینه پرداختیم و سیر زمانی آن مانع از پرداختن به برخی از زوایای مهم این رخداد بود، از این رو بخشی جداگانه برای بیان این نکات گشودیم.

در کتاب تورات در این باره آمده است: «ای موسی! من تو را برگزیدم و برای تو وزیری انتخاب نمودم که برادر پدری و مادری توست (حضرت هارون عليه السّلام ) - چنانکه برای محمد - صلى الله عليه وآله وسلّم - «الیا» را اختیار کردم که او برادر و وزیر و وصی و جانشین پس از اوست.

خوشا بر حال شما دو برادر و خوشا بر حال آن دو برادر الیا پدر دو سبط (پیامبر زاده) حسن و حسين - عليهما السّلام - است ؛ سومین فرزند او محسن نام دارد ؛ همانگونه که برای برادر تو هارون - شبر و شبیر و مشبّر را قرار داده ام .»(1)

عليها السّلام و کتک خوردن در حال بارداری و سقط جنین و علت شهادت آن بانو اشاره میکند - به پیامبرش میفرماید: «اولین جنایتی که در دادگاه عدل قیامت بررسی میگردد کشته شدن محسن فرزند على بن ابيطالب عليهما السّلام ] است ؛ پس از آنکه قاتلش محکوم میگردد نوبت قنفذ فرامی رسد و آنگاه هر دو را حاضر نموده و آنسان با تازیانه آتش بر آنان بنوازند که ضربه ای از آن دریاهای شرق و غرب را به جوش آورد و کوههای دنیا را ذوب سازد و خاکسترشان گرداند!(1)

شیخ صدوق رحمه الله درباره این روایت مینویسد:

برخی از بزرگان ما بر این باورند که منظور از این گنج فرزند آن حضرت ، محسن علیه السّلام است؛ هنگامی که مادرش زهرا علیها السّلام را بین در و دیوار فشردند او سقط گردید.(1)

امیر مؤمنان علیه السّلام پس از سقط شدن محسن علیه السّلام فرمود:

محسن نزد جدش رسول خدا - صلى الله عليه وآله وسلّم - رفته و به او شکایت خواهد نمود.

ای فضّه در عالم ظله - که در چهره نور، طرف راست عرش بودیم - پیامبر رخداد امروز را به محسن و من و فاطمه و حسن و حسين - عليهم السّلام - خبر داد .(2)

امیر مؤمنان علیه السّلام همیشه و در هر مناسبتی انزجار خود را از رفتار کارگزاران خلافت غاصبانه اظهار مینمود؛ از آن جمله دعاهایی است که از آن بزرگوار نقل گردیده است؛ در ضمن یکی از این دعاها شکایت خود را از آنان به درگاه الهی چنین عرض می دارد:

پروردگارا آنان را از رحمت خود دور بدار ... در ازای جنایتی که بدان دست زدند... و هر طفل در شکمی که او را ساقط نمودند ... (3)

فاطمه عليها السّلام نیز در حسرت دردانه خود چنین میگوید:.

ص: 140

او با لگد بر درب خانه زد ؛ من باردار بودم... درد زایمان مرا به خود پیچید؛ جنین خود را سقط نمودم و محسن بیگناهم کشته شد.(1)

امام مجتبی علیه السّلام خطاب به مغیره فرمود:

ای مغیره!... تو آن هستی که فاطمه دختر پیامبر صلّی الله عليه وآله وسلّم را چنان زدی که خون از بدن مبارکش جاری شد و جنین خود را سقط کرد؛ کسی که پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم درباره او :فرمود تو سرور بانوان بهشتی

انگیزه تو خوار کردن پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و سرپیچی از فرمان او و شکستن حرمتش بود سوگند به خدا بازگشت تو به سوی آتش جهنم خواهد بود .(2)

امام باقر از امام سجاد علیهما السّلام از محمد فرزند عمار یاسر از پدرش

عمار حکایت کرده اند:

زهرا عليها السّلام محسن را حامل بود؛ پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم که آن رویدادها برای اهل بیت علیهم السّلام رخ داد و به خانه فاطمه علیها السّلام هجوم آوردند و علی علیه السلام را بیرون کشیدند، رفتار وحشیانه ] آن شخص ( عمر ) باعث شد تا جنینی که فاطمه علیها السّلام داشت و به کمال رسیده بود، سقط شود و همین موجب مریضی و شهادت زهرا علیها السّلام شد.(3).

ص: 141

امام صادق علیه السّلام فرموند:

عمر با ضربه پا به زهرا علیها السّلام زد و این در حالی بود که او به محسن حامل بود؛ این لگد موجب سقط جنین او گردید... به همین جهت هفتاد و پنج روز بیمار گردید و سپس به شهادت رسید .(1)

در حدیث طولانی که مفضل از آن امام نقل کرده است، مکرر به شهادت محسن علیه السلام اشاره شده که به بخشهایی از آن بسنده میکنیم :

هنگامی که امام زمان عجل الله فرجه ظهور نموده و به شهر مدینه ،آید جنازه آن دو را از قبر بیرون کشیده و به فرمان الهی آنان را زنده خواهد کرد. او پیش از قصاص آنان جنایتهایی را که مرتکب شده اند، یادآور خواهد شد؛ از آن جمله : به آتش کشیدن خانه امیرمؤمنان و فاطمه زهرا و امام حسن و حسین علیهم السلام به منظور سوزاندن آن عزیزان ؛ و نیز زدن تازیانه بر دستان فاطمه عليها السّلام و ضربه ای که با پا به شکم آن بانو زد و محسن علیه السلام ساقط گردید ..

همچنین پس از بیان رجعت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم می فرماید: فاطمه علیها السّلام نزد پدر آمده و حکایت هجوم و جمع آوری هیزم و سوزاندن درب خانه خود ... و اینکه عمر با پا به درب خانه زد و در به شکم او اصابت نمود و محسن شش ماهه او سقط گردید و ... همه را بازگو میکند...9

ص: 142

سپس امام صادق علیه السّلام در ادامه سخن فرمود:

حضرت خدیجه و فاطمه بنت اسد عليهما السّلام محسن علیه السّلام را در برگرفته و با دادوشیون نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم ] می آیند.

آنگاه امام صادق علیه السّلام چندان گریست که محاسن مبارکش از

اشک دیده تر شد و فرمود:

روشن !مباد آن چشم که هنگام ذکر این واقعه نگرید.

مفضل نیز پس از گریه بسیار عرض نمود روز قصاص شما از روز

مصیبتتان بالاتر است.

امام علیه السّلام فرمود:

هیچ روزی مانند آن روز نخواهد شد که مصیبتهای کربلا روی داد؛ اگرچه روز سقیفه و آن روز که خانه امیرمؤمنان و فاطمه عليهما السّلام را آتش زدند ... و شهادت محسن علیه السّلام عظیم تر ناگوارتر و تلخ تر است(1)

هم چنین امام صادق علیه السّلام فرموده اند:

علّت شهادت فاطمه علیها السّلام آن بود که قنفذ - غلام عمر - به دستور وی با نوک غلاف شمشیر به آن بانو زد و موجب شد که .

ص: 143

محسن سِقْط شود؛ آنگاه زهرا علیها السّلام به شدت بیمار شد. او

اجازه نداد آنها که وی را آزردند از او عیادت کنند . (1)

نیز آن حضرت به گروهی اشاره میکند که در کوه کَمَد معذباند؛ از

آن جمله قاتل حضرت زهرا و حضرت محسن علیهما السّلام را نام می برد.(2)

هم چنین امام صادق علیه السلام می فرمایند:

آنگاه که قیامت برپا میشود ... منادی از عرش از سوی پروردگار

به پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم خطاب میکند .... نیکو جنینی جنین تو که او محسن است . . (3)

است

حضرت علی بن موسی الرضا علیها السّلام نیز در فرازهایی از دعای خود به برخی رفتارهای زشت خلفا اشاره کرده و می فرماید:

پروردگارا !... آن دو نفر فرزند پیامبرت را کشتند . (4)

پدر ای پیامبر خدا آیا میبایست با حبیبه و دختر تو چنین

رفتار کنند؟

آه !فضه ! مرا دریاب، به خدا فرزندم را کشتند.

درد زایمان او را فرا گرفت و به دیوار خانه پناه برد؛ من نیز با فشار درب را گشودم و داخل خانه شدم. او به سوی من آمد آنگونه که چشمم پوشیده شد؛ از روی خمار چنان سیلی بر روی او زدم که گوشواره اش جدا شد و بر زمین افتاد...

درد زایماناش شدت یافت و داخل خانه شد و جنینی که علی او را محسن نامیده بود، سِقْط کرد.(1)

سلمان که یکی از شاهدان ماجرای آن روز مدینه است - میگوید: عمر به قنفذ گفته بود: اگر فاطمه از آوردن علی جلوگیری نمود او را بزن !

قنفذ زهرا عليها السّلام را به طرف چهارچوبه درب سوق داد و درب را بر او فشرد که استخوان پهلوی فاطمه علیها السّلام شکست و جنین او سقط گردید و پس از آن تا هنگام شهادت در بستر بیماری افتاده بود .(2)

ابن عباس - یکی دیگر از ناظران این واقعه - میگوید

هنگامی که :

با تازیانه فاطمه علیها السّلام را مضروب ساخت 8

ص: 145

اثر آن چون بازوبندی برجای ماند و فرزند شش ماهه خود را سقط .نمود پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم پیشتر این مولود را مژده داده و او را محسن نامیده بود (1)

ابو جعفر نقیب استاد ابن ابی الحدید معتزلی گفته است:

پس از آنکه هبار بن اسود ، زینب ) دختر خدیجه علیها السّلام ) را ترساند و او جنین خود را سقط ،نمود پیامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم خون هبار را مباح شمرد؛ و اگر او زنده بود خون کسی که فاطمه علیها السّلام را ترساند و موجب سقط جنین او شد نیز مباح اعلام مینمود.

ابن ابی الحدید مینویسد:

به او گفتم: آیا من قضیه ترساندن فاطمه عليها السّلام وسقط شدن محسن علیه السّلام را از تو روایت کنم؟ استاد (به منظور تقیه ) در جواب گفت: من در این قضیه متوقفم؛ نه آن را میپذیرم و نه انکار میکنم(2)

عقاد - نویسنده بنام اهل سنت - چنین می نگارد:

زهرا علیها السّلام مرضی که موجب فوت نابهنگام او در بهار جوانی شود، نداشت؛ خانواده او در وصف اینگونه مطالب مهارت داشتند و اگر مطلبی بود بیان مینمودند. آنچه از سخن آنان به دست میآید آن است که علت رحلت وی از پای درآمدن و ضعف و غم و اندوه بوده ؛ و چه بسا ناتوانیهای زایمان - نابهنگام - نیز در این نکته دخیل بوده است. اگر این .

ص: 146

مطلب صحیح باشد که فاطمه علیها السّلام پس از رحلت پیامبر صلی الله عليه وآله وسلّم محسن علیه السّلام را سقط نمود؛ چنانکه در برخی روایات آمده است . (1)

باید به این نکته تذکر دهیم که بسیاری از بزرگان اهل سنت حضرت محسن علیه السّلام را در شمار فرزندان امیرمؤمنان از فاطمه علیها السلام آورده اند.(2).

ص: 147

اگر چه برخی به منظور آنکه عمل وحشیانه سران سقیفه به

ص: 148

فراموشی سپرده شود روایتی جعل کرده که محسن علیه السّلام در زمان

ص: 149

رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلّم به دنیا آمد .(1)

لیکن جمعی دیگر از نویسندگان اهل سنّت تصریح کرده اند که حضرت محسن علیه السّلام سقط گردید؛ بعضی بدون اینکه اشاره ای به چگونگی آن داشته باشند مانند:

محمد بن طلحه شافعی متوفی 652ه- - . (2)

حافظ جمال الدین مزيّ - متوفّى 742ه- ..(2)

حسنی فاسی مکی - متوفی 832ه- -(3)

ابراهیم طرابلسی حنفی - متوفى 841ه--.(4)

ابن صباغ مالكي - متوفى 855ه- - (5)

صفوری شافعی متوفی 894ه-.(6)

جمال الدین مقدسی - متوفی 909 ه ..(7)

محمد صبّان - متوفى 1206 ه-(8)

عدوی حمزاوی (9)

3

ص: 150

محمد بن یوسف بلخی شافعی (1)

و گروهی دیگر روایاتی آورده اند که حکایت از اسقاط محسن علیه السّلام هنگام هجوم به خانه فاطمه علیها السّلام دارد؛ از جمله به این افراد می توان اشاره کرد:

ابن قتیبه دینوری - متوفى 276ه- .. (2)

ملطی شافعی متوفی 377 ه--.(3)

مقاتل بن عطيه - متوفّى 505 ه- . .(4)

شهرستانی - متوفى 548ه--. (5)

جويني - متوفی 722ه- .. (6)

ذهبی - متوفى 748ه--. (7)

صفدى - متوفّى 764ه- - .(8)

ابن حجر عسقلانی - متوفی 852ه . .(9)

عباس محمود عقاد (10)

.

ص: 151

و بعضی از صاحب نظران اهل سنت اسقاط محسن علیه السّلام بر دست عمر بن الخطاب را تحت عنوان دیدگاه شیعه مطرح نموده اند مانند :

مقدسی - متوفى 355ه- (1)

ابن أبي الحديد - متوفى 656 ه- ..(2)

ابن تیمیه - متوفی 728 ه- . .(3)

ابن حجر هيثمى - متوفى 974ه--.(4)

تازی مغربی - قرن دهم .(5)

موسوی برزنجی - قرن یازدهم.(6)

عصامی مکی - متوفی 1111 ه-(7)

احمد زینی دحلان.(8)

چیزی که موجب خدشه دار شدن موقعیت آنان می شود، نارواست. لیکن برای رسیدن به حقایق میبایست بدون هر گونه تعصب ورزی سراغ آیات قرآن و گفتار پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم - که شیعه و سنی اعتبار آن را پذیرفته است رفت و بدون توجیه و تأویل غیر منطقی با دقت در آن تدبر و تأمل نمود.

آنچه در آن جای هیچ درنگ ،نیست اینکه بعضی از آیات قرآن درباره رفتار ناپسند گروهی از صحابه نازل شده است و بعضی دیگر نیز اشاره به وجود منافقان در بین آنها دارد و گاهی نیز به کافر شدن برخی از آنان صراحت مینماید

حال اگر بخواهیم از مطالبی که مناسب شان برخی از همراهان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نیست، سکوت کنیم؛ میبایست تعداد بسیاری از آیات قرآن را وا نهیم و از قرائت و تفسیر و تدبر و تفکر در آنها سخنی به میان نیاوریم

آیا اینگونه نیست که برخی از آیه های قرآن در مذمت و توبیخ منافقان نازل شده است؟ و یا آنکه به اشارت یا صراحت رفتار زشت برخی از صحابه را یاد آور میشود؟

مگر برخی از صحابه نسبت دزدی به پیامبر - صلى الله عليه وآله وسلم - ندادند؟(1) - العیاذ بالله - مگر بعضی ناموس او را به فحشا متهم نساختند؟ (2)مگر نبودند که در میان خطبۀ آن حضرت، او را رها کرده و در پی

د

ص: 153

لهو و تجارت رفتند ؟(1)

کیستند آنها که در جنگ احد و حنین از میدان گریختند؟

مگر ...

خداوند در قرآن میفرماید

آنان بر تو منت مینهند که اسلام را پذیرفته اند. آنان ایمان خود را سپر خویش قرار داده اند آنها پیامبر صلى الله علیه و آله وسلم را اذیت نموده و میگویند: او اذن است . یعنی هر آنچه میشنود، می پذیرد . بر کیفیت تقسیم صدقه ها عیب جویی میکنند . نسبت به خداوند بدگمانند با کافران رفاقت دارند. برای دشمنان جاسوسی میکنند با بی رغبتی و برای ریا نماز میگذارند از مردم می هراسند از شرکت در جنگ میترسند. برای فرار از جنگ عذر و بهانه میآورند و آنگاه از اینکه جان سالم بدر برده اند ، شادمان اند. سوگندهای دروغ میخورند. به منظور مخالفت با پیامبر توطئه شبانه دارند. در قلبهای آنها مرض است . میخواهند بر خداوند نیرنگ زنند در برابر مؤمنان اظهار ایمان کرده ولی در خلوت با شیطانها و کافران ] میگویند ما با شماییم ما آنان را به مسخره گرفته ایم.(2)

.

ص: 154

بلکه نزول آیات در مذمت برخی اصحاب در سوره مبارکه توبه موجب شده بود تا بعضی از آنان مانند عمر بن لخطاب - از سوره توبه .بهراسند سیوطی از ابن عباس نقل میکند:

عمر میگفت : سورۀ توبه به عذاب نزدیکتر است؛ این سوره مردم را رها نکرد تا آنکه نزدیک بود کسی را بی عیب نگذارد.(1)

هم چنین او نقل میکند که عمر گفت:

قبل از آنکه نزول سوره توبه به پایان رسد ، گمان داشتیم که کسی از ما باقی نخواهد ماند مگر آنکه در مذمت او چیزی نازل خواهد شد؛ کار به جایی رسید که این سوره را فاضحه (رسواکننده) نامیدند(2)

بی تردید همسران پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم - گذشته از شرافت همسری آن حضرت و ام المؤمنین بودن - از صحابیات زنان پیرو رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم) نیز به شمار میروند؛ لیکن خداوند در قرآن آنها را تهدید به عذاب مضاعف می فرماید .(3)

و یا در سوره تحریم پس از آنکه حفصه و عایشه را توبیخ می نماید؛ (4)همسران نوح و لوط عليهما السلام را یاد آور شده که همسری پیامبر برای آنان سودی نبخشید.

.

ص: 155

آنچه گذشت شمه ای بود از حال آنها در زمان حیات پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم ، حال آیا معنا دارد که بگوییم پس از رحلت آن گرامی، همه آنها بر ایمان و عدالت و تقوی استوار بوده و کسی را نمی رسد که دربارهٔ انحرافات آنها سخنی به میان آورد؟!

بلکه بسیاری از آنان پس از نیل به ایمان دیگر بار به گذشته زشت خود باز گشتند؛ چنانکه قرآن فرموده است:

«وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ الله شَيْئاً وَسَيْجْزِي الله الشاكرين.» (1)

از این آیه نیز چنین معلوم میشود که برخی از همراهان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم پس از شهادت آن حضرت راه انحراف درنوردیده و به پیشینه زشت و تاریک و کفر جاهلیت خویش باز میگردند.

در آیه ای دیگر نیز میخوانیم

«تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْض ... وَلَوْ شَاءَ اللهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِينَ مِنْ بَعدِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ البَيِّنَاتُ وِلكِنِ اخْتَلَفُوا فَيْهُمْ مَنْ آمَنَ وَمِنْهُمْ مَنْ كَفَرَ .» (2)

این آیه حکایت از آن دارد که پس از درگذشت پیامبران علیهم السلام بین یارانشان اختلاف افتاده و گروهی کافر شدهاند. حال اگر این آیه را با روایاتی همراه کنیم که شیعه و سنی بر نقل آن اتفاق دارند مانند:

.

ص: 156

هر آن چه در امتهای گذشته روی داده است، در امت اسلام نیز رخ خواهد داد.(1)

نتیجه چه خواهد شد؟! جز آنکه جمعی از یاران پیامبر اسلام صلى الله عليه وآله وسلم نیز پس از رحلت آن بزرگوار از دین خارج شده و گمراه میشوند جمع بسیاری از دانشمندان اهل سنت از پیامبر خدا صلی الله علیه وآله

وسلم حکایت کرده اند :

در قیامت مردانی از امت مرا خواهند آورد و آنان را از من جدا خواهند نمود و در جرگۀ اصحاب شمال قرار خواهند داد. من خواهم گفت پروردگارا ! اینان یاران و اصحاب من هستند . خطاب میرسد تو نمیدانی پس از تو اینان چه کردند! هنگامی که از آنان جدا شده ای به گذشته خویش کفر و جاهلیت ] بازگشته اند . (2)

.

ص: 157

بسیاری از دانشمندان ایشان این قسمت از خطبه غدیر را با

عبارتهای گوناگون حکایت کرده اند:

آگاه باشید شما پس از من از دین روی تافته و کافر شده و یکدیگر را به قتل خواهید رسانید .(1)

احمد بن حنبل از آن حضرت آورده است که:

همانا برخی از اصحاب من پس از آنکه از آنها جدا شوم دیگر مرا نخواهند دید .(2)

مسلم :گوید پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به اصحاب فرمود:

پس از فتح فارس و روم چگونه خواهید بود؟ عبدالرحمن بن عوف گفت : آنگونه که خداوند فرمان داده است. پیامبر صلی الله عليه و آله وسلم فرمود یا بر خلاف آن بر یکدیگر فخر فروشی کرده

.

ص: 158

و حسادت ورزیده و با هم اختلاف و دشمنی نموده و کینه ورزی و عداوت خواهید کرد...(1)

مالک بن انس میگوید:

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم درباره شهدای احد فرمودند: من برای آنان گواهی خواهم داد [که آنها با ایمان بودند ] . ابوبکر گفت: مگر ما برادران آنها نیستیم؟ ما نیز چون آنها اسلام آوردیم و جهاد نمودیم !

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

آری! لیک نمیدانم پس از من چه خواهید کرد ؟!(2)

ابن ابی ملیکه میگوید:

من سی نفر از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را درک کردم که همگی آنان از نفاق میهراسیدند.(3)

اهل سنت در همین زمینه نقل کرده اند که عمر بن الخطاب از حذیفه سؤال میکرد :

آیا من نیز از منافقانم ؟(4)

حال باید پرسید چرا حذیفه ؟!!

.

ص: 159

آری! او در لیلة العقبه همراه پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بود و منافقانی که قصد کشتن آن حضرت را کرده بودند، می شناخت.

حال می پرسیم چگونه ما به ایمان آنان یقین کنیم، در حالی که به نقل خودشان - خود در آن تردید داشتند.

بخاری به نقل از حذیفه مینویسد:

منافقان امروز از زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بدترند زیرا در آن هنگام کارهای خود را پنهانی انجام میدادند و اینک نفاق خود را آشکار کرده اند(1)

امیرمؤمنان علیه السلام می فرمود:

... حَتَّى إِذَا قَبَضَ اللهُ رَسُولَهُ صلى الله عليه وآله وسلم رَجَعَ قَوْمٌ عَلَى الْأَعْقَابِ ، وَغَالَتْهُمُ السُّبُلُ ، وَاتَّكَلُوا عَلَى الوِلَائِج، وَوَصَلُوا غَيْرَ الرَّحِمِ ، وَهَجَرُوا السَّبَبَ الَّذي أُمِرُوا بِمَوَدَّتِهِ، وَنَقَلُوا البَناءَ عَنْ رَضٌ أَسَاسِهِ، فَبَتَوهُ فِي غَيْرِ مَوْضِعِهِ ....(2)

آن هنگام که خداوند پیامبر خود را قبض روح نمود، روهی به پیشینه خود باز گشتند و راههای انحراف پی گرفتند و به پناهگاههای نامطمئن پناه آوردند و امور را به کسانی واگذار کردند که از جانب خدا معین نشده بودند) و با غیر رحم پیوند کردند و آن سبب بین خدا و خلق ) که خداوند فرمان به دوستی با آنان داده بود ) یعنی خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم )

9

ص: 160

را رها کردند و بنای (خلافت) را از ریشه کندند و در محل

نامناسب بنا نمودند.

نتیجه این که چنین نیست که هر کس روزگاری با پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم همراه شد تا ابد راه خیر و صلاح را می پیماید و هرگز رفتار ناپسند از او دیده نخواهد شد و ایمان و تقوای او قطعی است تا اینکه رفتارهای زشت برخی اصحاب با خاندان پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم بعید شمرده شود.

محمد فريد وجدی - نویسنده سنّی معاصر - چنین می نگارد:

پیشکسوتان در تاریخ و حدیث اسلامی در برابر رخدادهایی که برای نخستین گروه این امت روی داد سکوت کرده و ادب و احترام ظاهری را حفظ میکنند و از اظهار نظر روی میتابند؛ آن هم درباره حوادث وحشتناکی که بزرگترین دگرگونی را در این امت بر جای نهاد . با این دلیل که در این رویدادها اسرار و رموز تقدم و تأخر نهفته است. از این روست که تاریخ آن دوران برای ما تاریک و پیچیده و مبهم گردیده است .

بیشتر مسلمانان بر این باورند اگر شخصی نسبت به یکی از اصحاب پیامبر صلی الله عليه وآله وسلم انتقادی داشت و یا بر خلاف نظر او سخنی گفت مرتکب گناهی شده است. این گمان آنان را به وسوسه انداخته تا وقایع و حوادث آن دوران را از پس پرده وارونه ببینند؛ از این رو هر چیزی را نیک پنداشته و هر کاری را محکم و متقن تصور کرده اند. برخی آنسان زیاده روی کرده اند که میگویند : قاتل و مقتول از اصحاب در بهشت جای دارند.

حقیقت امر آن است که آنان نیز بشری چون ما هستند ... اگر ما

ص: 161

با آزادی کامل در (بررسی) این رویدادها وارد نشویم و ترس و واهمه بر دل راه دهیم، مانند کسی خواهیم بود که خود را

فریب میدهد !

خلافت را از محل حقیقی خود بیرون کشیدند. آنان خیال خامی در سر می پروراندند که روزی ریاست سراغی از آنها گرفته و ایشان نیز کامی گیرند.

بدین جهت در صدد کارشکنی برآمده و حق مسلم امیر مؤمنان علی علیه السّلام را با سخنان پوچی نادیده می انگاشتند و یاوه سراییها داشتند که علی جوان است! علی تکبر دارد! علی فرزندان عبدالمطلب را بر دیگران مقدم میدارد علی در نظر قریش یک قصاب قاتل خونریز) است عرب از علی کینه ها در دل ،دارد زیرا او بسیاری را در راه دین خدا کشته است ! خلافت و نبوت نباید در یک خانواده جمع شود!(1)...

و یاوه های دیگری که چشمان طمع خیز را برق امید می بخشید و دلهای کینه توز را مرهم مینهاد.

آری محبّت ریاست نیز بستر خوبی برای شیوع و پذیرش این سخنان بی منطق بود و در نتیجه برخی چنان پیش رفتند که گفتند اگر اهل بیت بیعت نکنند، آنها را نابود خواهیم ساخت!!

امیرمؤمنان علی علیه السلام به معرفی چهره نفاق آنان اشاره کرده و می فرماید:

قریش نام پیامبر صلّی الله علیه و آله وسلّم را نردبانی برای رسیدن به

.

ص: 163

ریاست و عزت خویش قرار داد؛ در غیر این صورت پس از وفات او حاضر نبود حتی یک روز خدا را پرستش نماید .(1)

حال جای این پرسش است که اطرافیان پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم به چه منظور رفتاری چنین زشت بر یکتا دختر او روا داشتند؟ او که غضبش خشم آفرین خدا و خشنودی اش جوشش رضای خداوند است باید گفت صرف نظر از عداوت و دشمنی برخی با پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و اهل بیت او، شیعه و سنی روایت کرده اند امیر مؤمنان همراه فاطمه و امام حسن و حسین علیهم السّلام شبانه نزد مهاجر و انصار رفت و آنها را دعوت به یاری و قیام علیه خلافت غاصبانه نمود؛ در پی این کار آخرین هجوم به خانه وحی طراحی شد و به انجام رسید. به دنبال اجرای این طرح بود که دشمن و فاداری و پایبندی فاطمه علیها السّلام را نسبت به امام زمان خود مشاهده نمود و دریافت که با وجود تنها یادگار پیامبر صلى الله عليه وآله وسلّم و سند گویای غدیر بیم آن می رود که مردم از غفلت بازآمده و حکومت به صاحب حقیقی آن بازگردد؛ از این رو بود که طرح نابودی آن را رقم زدند و دست خود به جنایتی آلوده ساختند که هرگز پاک نخواهد شد.

شدند تا ولایت و خلافت امیر مؤمنان علیه السلام را نپذیرند و به مخالفت با آن پردازند. آثار و اخباری که از این پیمان شوم حکایت میکند بسیار است؛(1) در این جا به برخی شواهد از کتب اهل سنّت بسنده میکنیم

1 .در کتب اهل سنت آمده است که در جریان سقیفه ابی بکر بن ابی قحافه و عمر بن خطاب و ابو عبیده بن جراح با تعریف و تمجید از یکدیگر منصب خلافت را به یکدیگر تعارف نموده و هر یک دیگری را لایق این منصب میدانست.(1)

عاقبت این جماعت انگشت شمار طبق هواها و امیال نفسانی خود

.

ص: 165

ابی بکر را به عنوان خلیفه معرفی کردند:

حال باید از اهل سنّت پرسید:

آیا این جماعت طبق چه قانون و ضابطه ای دست به تعیین خلیفه زدند؟ آیا آنها وکیل و قیم مردم بودند؟!

آیا شورایی که اهل سنت این همه روی آن حساب باز کرده و آن را ملاک مشروعیت خلافت میدانند منحصر در همین سه نفر میباشد و بقیه مسلمانها هیچ سهمی برای ابراز نظر خود نداشتند ؟!

آیا اجتماع این چند نفر اجماع مسلمین تلقی میشد ؟!

2.هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم از دنیا رفت، عمر چنان سر و صدا و جار و جنجالی راه انداخت که دهانش کف کرده بود(1). او میخواست مردم را سرگرم کند تا کسی به فکر انتخاب خلیفه نباشد؛ ولی پس از آمدن ابوبکر(2) به جار و جنجال خود خاتمه داد و

ساکت شد و سپس همانجا مردم را به خلافت ابوبکر دعوت کرد ! (3).

3- آنگاه ابوبکر خود را پیش انداخته شروع به ایراد سخنرانی کرد و از مردم خواست که نظر خود را در مورد خلافت اعلام کنند(4) و به طور

3

ص: 166

غیر مستقیم برای احراز مقام خلافت وارد عمل شد

4 .هنگامی که عمر جریانات سقیفه را مطرح میکند، خود اعتراف مینماید که قبل از آنکه ابی بکر خطبه بخواند و سخنرانی نماید، من نیز مقاله ای را تهیه کرده بودم که آن را بین مسلمانان ایراد نمایم.(1)

لذا عثمان وقتی که به عنوان خلیفه انتخاب شد و بر فراز منبر رفت چون نتوانست خطبۀ مناسبی بخواند و زبانش بند آمد ، گفت :

ابی بکر و عمر هر یک از قبل خود را برای خلافت مهیا کرده بودند و برای سخنرانی آمادگی داشتند؛ من نیز پس از این برای شما خطبه مفصل ایراد خواهم کرد.(2)

5 .در انتخاب ابوبکر و تقویت اساس خلافت او نقش حساس و اساسی به عهده عمر بود؛ او بود که به ظاهر به زور ابوبکر را بالای منبر برد (3)و سپس خود نیز بالا رفته و قبل از اینکه ابوبکر شروع به صحبت ،نماید مقدمات کار را فراهم کرده و از مردم دعوت

5

ص: 167

نمود تا با ابوبکر بیعت نمایند.(1)ابوبکر بعدها به این مطلب تصریح کرده و به او گفت:

« أَنْتَ كَلَّفْتَنى هَذَا الْأَمْرَ.» (2)

تو مرا بر پذیرفتن خلافت وادار کردی.

در خلافت ابی بکر ، سیاست گذار واقعی و همه کاره عمر بود.(3)و در بسیاری از موارد ابی بکر هیچ نقشی نداشت.

عمر در بسیاری از موارد آشکارا بر خلاف نظر خلیفه عمل نموده و حرف و نظر خود را مقدم میدانست و ابی بکر نیز توان مخالفت با وی را نداشت؛ هنگامی که مورد اعتراض واقع می شد، در جواب میگفت : خلیفه حقیقی اوست، ولی خودش نمی پذیرد. یا در بعضی موارد میگفت من هرگز بر خلاف نظر عمر عمل نمیکنم. (4)

6 . آنچه که شنیدنی است و توجه انسان را جلب میکند ، آن است که: عمر قبل از وفاتش و پس از آنکه خلافت را به شورای شش نفره سپرد، گفت:

اگر ابوعبیده بن الجراح یا سالم و یا معاذ بن جبل زنده بودند ، من

.

ص: 168

آنها را برای خلافت لایق دانسته و یکی از آنها را معرفی

مینمودم. (1)

و جالب اینکه این سه نفر از همدستان عمر در این پیمان بودند و همین مشارکت آنها با عمر در این امر علت اصلی عنایت عمر به آنهاست؛ در غیر این صورت و جهی نداشت تا عمر آنها را برای احراز پست خلافت سزاوارتر بداند.

مگر آنها نمیگفتند که خلیفه رسول خدا باید از قریش باشد؟ سالم و معاذ که از قریش .نبودند .

از جمله آثاری که بر آن پیمان دلالت دارد روایتی است مشهور بین شیعه و سنی که ابی بن کعب دربارۀ همین پیمان شوم گفته : «ألا هَلَكَ أهْلُ الْعُقْدَةِ، وَاللهِ مَا آسَى عَلَيْهِمْ، إِنَّمَا آسَى عَلَى مَنْ يُضِلُّونَ.»

آگاه باشید که اهل پیمان هلاک شدند به خدا سوگند بر آنها تأسف نمیخورم برای بیچارگانی که به واسطۀ آنها گمراه شدند ناراحتم.(2)

.

ص: 169

غریب کوچه های مدینه در جواب میفرمود:

آیا جنازه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلّم را بر زمین و امی نهادم و به نزاع در خلافت بر میخاستم ؟!!

برخی نیز وعده یاری میدادند لیک به عهد خود وفا نکرده و غربتی دیگر قلب تنها مرد شهر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم را می آزرد (1)

گروهی از انصار در نشستهای پنهانی خود خلافت را حق مسلم امیرمؤمنان علی علیه السّلام عنوان میکردند لیکن در صدد احقاق آن و بازگرداندن آن بر نیامدند. ابوبکر نیز - پس از خطبه فدکیه فاطمه زهرا عليها السّلام - در سخنان خود به این نشستها اشاره کرد و این گفتار را سفیهانه خواند و آنان را تهدید نمود. (2)

در یک تقسیم بندی میتوان مردم را پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه

(1)احتجاج 3 : 75، 81 - 82، 190 ؛ الهداية الكبرى : 178 ، 408 ؛ کامل بهائی : 4/2 ؛ اختصاص : 184 ؛ کتاب سلیم : 81 - 82، 128 - 191 ؛ الصراط المستقيم : 79/2 - 80؛ مثالب النواصب : 233؛ بحار الانوار : 267/28 - 268 ، 352 و 419/29، 465 و 292/30 - 293؛ شفاء صدور الناس : 484 ) حاشیه) از اهل سنّت الامامة والسياسة : 19/1؛ شرح ابن ابى الحديد : 47/2 و 13/6 و 11/ 14 و 39/18؛ دائرة المعارف، فريد وجدى 759/3 موسوعة آل النبي ، عایشه بنت الشاطى : 614 ؛ تراجم سيدات بيت النبوة ، از همان نویسنده: 613 - 614 ؛ فاطمه بنت محمد ، عمر ابوالنصر : 117 - 118 ؛ السيّدة فاطمة الزهراء دکتر بیومی: 137 ؛ الصديق ابوبكر ، محمد حسين هيكل : 65 ؛ اهل البيت، توفيق ابو علم : 167 ؛ اعلام النساء ، كحاله : 114/4 .

(2)شرح ابن ابی الحدید : 215/16. و بنابر روایت ابوحیان توحیدی عمر گوید من این کلام را انکار و در گلو خفه کردم شرح ابن ابی الحديد : 284/10 - 285).

ص: 171

و آله وسلّم در سه گروه جای داد:

گروه اول که اکثریت مردم را شامل میشد و متشکل از صحرانشینان و مردم پست و بی فرهنگی بود که از خود فکر و نظری نداشتند و در پی هر هیاهویی به راه می افتادند.

اینان در پی برپایی غوغای غصب خلافت به پیروی از آنهایی برخاستند که بیشتر فریاد میکشیدند و دژخیمانه تر رفتار میکردند.

گروه دوم که بعد از گروه اول بیشترینها بودند، از چند دسته

تشکیل می شدند:

نخست: کسانی که نسبت به امیرمؤمنان على عليه السلام حسادت می ورزیدند:

دیگر: آنها که کینه هایی از وی به سبب کشته شدن نزدیکان و دوستان به دست آن حضرت داشتند.

و نیز: آنها که از عدالت او می هراسیدند.

این چند دسته نیز به یاری غاصبان خلافت شتافتند و اگر ابوبکر را زیبنده این مسند نمیدانستند لیکن میگفتند: او از علی آرام تر و نرم تر است.

گروه سوم و آن ،اقلیت مخالفان ابوبکر بودند که در میان آنها بیشتر به امامت امیرمؤمنان علی علیه السّلام ایمان داشتند اما از آنجا که حضرتش در چنگال غاصبان غریب مانده بود - جز اندکی - دست از یاری او کشیدند و او را تنها وانهادند.

یکی از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم در پاسخ به سلیم گفت:

ص: 172

فتنه ای برای ما رخ داد که دل و گوش و چشم ما را گرفت و قدرت تشخیص و بصیرت ما را ربود) (1)

حذیفه نیز در اینباره میگوید:

مشکل ما بس دشوارتر از آن بود که گمان میرفت ؛ به خدا سوگند بصیرت دیدهها رفت و یقینمان زایل شد؛ حق ستیزان بسیار و حق جویان اندک بودند ...

به خدا سوگند چشم و گوش ما بسته شد و از مرگ هراسان شدیم و دنیا در نظرمان جلوه کرد.(2)

حضرتش ندارد؛ چرا که آنان حرمت پیامبر خدا صلى الله عليه وآله وسلّم را نیز رعایت نکرده و فرمانش را نادیده گرفته و در بسیاری از موارد بر وی اعتراض کردند.

چنانکه در واپسین لحظات عمر شریفش از آوردن قلم و کاغذ برای آن حضرت دریغ داشتند و گفته او را هذیان نامیدند و علی رغم نفرین آن بزرگوار از لشکر اسامه کناره گرفتند و در محرابش قدم نهادند تا زمینه را برای ادعای خلافت آماده سازند؛ لیکن او با وجود بیماری سخت بستر بیماری را ترک نمود و برای اقامه نماز حاضر شد و تا زنده بود از گمراهی مردم جلوگیری کرد.

آیا جسارتی بالاتر از این گمان میرفت که ابوبکر به نزدیکان پیامبر صلى الله علیه وآله وسلّم :گوید شما به جنازه رفیقتان مشغول باشید!(1) پس آنگاه به زمینه سازی برای غصب خلافت مشغول گردید.

آری! شاید گمان آن می رفت که با فاطمه علیها السلام نیز رفتار ناپسندی داشته باشند ضرب و جرح و کشتن و سوزاندن همه و همه موجی از دریای نفرت و کینه آنان با خانه وحی بود؛ و در وقوع آنها جای هیچگونه درنگی نیست. اگرچه تماس مستقیم ضربت سیلی ثابت نگردیده و در برخی از روایات به این مطلب اشاره شده است که از روی مقنعه و روبند بدان بانو سیلی زده اند.(2)

.

ص: 174

لیکن باید گفت که عظمت و بزرگواری آن بانو و انتسابش به جناب رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلّم مانع ظلم و ستم آن دژخیمان نگردید و از هیچ اذیت و آزاری دریغ نکردند.

آیا با کدامین پاسخ میتوان در برابر فریاد تاریخ ایستاد که دختر پیامبری پیروان پدر خود را در دفاع از مظلومیت خویش فراخواند و آنان به یاریش نمیشتابند و با کدام منطق میتوان سکوت انبوه مردم را توجیه نمود آنگاه که خطبه فدکیه خود را ایراد نمود و سپس ابوبکر به جواب برخاست و زبان به جسارت و اهانت گشود.(1)

و اوصیای آنها را نشان رفته است.

در سایه این کشمکشها ایمان و بندگی مؤمنان و صبر و استقامت صالحان به ظهور آمده و پستی و رذالت ظالمان و کافران اسطوره بشر گردیده است.(1)

به منظور همین اهداف و مصلحتها بود که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم در زمان حیات خویش دشمنان تداوم اسلام حقیقی را نابود نساخت و امیر مؤمنان عليه السّلام يكتا وصى آن عزیز درگیر جریانهای انحرافی پس آن حضرت گردید.

بنابر آنچه در برخی روایتها اشاره شده است یکی از علتهای این اغماض آن بود که تاریخ میگفت: او پس از آنکه با کمک یارانش ب-ه پیروزی رسید و به قدرت دست یازید، یک یک آنان را کشت و عرصه را برای حکومت خود تمهید نمود. علاوه آنکه چنین فرمانی از سوی

خداوند برا(2)ی این کار نرسیده بود.(3)

لیکن این پرسش هنوز جواب نیافته است که چرا امیر مؤمنان علیه السلام از درگیری با غاصبان خلافت سرباز زد و حق خویش از آنان باز نستاند ؟ !(4)

.

ص: 176

در پی این پرسش جهات گوناگونی برای این عملکرد به ذهن میرسد که بدانها اشاره خواهیم کرد.

اول: نزد ما مسلّم و قطعی است که جبرئیل از سوی خداوند برای پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم دستورالعملی آورد تا اوصیای آن حضرت طبق آن عمل کنند(1) از این رو اگر زوایایی از سیره عملی آن بزرگواران برای ما روشن نگردد، باز آن را از دستورات پروردگار میدانیم.

البته با دقت و ظریف بینی در شواهد و قرینه ها معلوم خواهد شد که رفتار آنان برخاسته از مصلحتهایی بوده که کم و بیش بدان میتوان پی برد .

دوم: مخالفان ابوبکر اگر چه اندک نبودند(2) لیکن همگی حاضر به مبارزه مسلحانه و احقاق حق تا سرحد جان نبودند؛ در نتیجه ن امام نیروی کافی برای رویارویی با دشمن نداشت.(3)

امام پس از به خاک سپاری پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و گردآوری ،قرآن نخست با ایراد سخنرانی و سپس به همراهی همسر و فرزندان خود نزد مهاجر و انصار رفت و آنان را به یاری دین و نابود سازی این

.

ص: 177

جریان انحرافی فرا خواند و حقوق خود را بر آنان یادآور شد و حجت را بر ایشان تمام ساخت.

یگانه یاور او ، فاطمه علیها السلام نیز در گفتاری آتشین و برخاسته از نهادی سوزان آنان را به رویارویی با سران سقیفه دعوت کرد و با صراحت فرمود :

«قَاتِلُوا أَمَةَ الْكُفْر.»

با پیشگامان کفر بجنگید!!

لیکن غفلت بر این قلبها به گونه ای سایه افکنده که شرار ناله های فاطمه عليها السلام نیز آنان را نَیاشُفت.

حال که حجت بر آنان تمام گردید اینک تکلیف مردم است تا به یاری امام علیه السلام بشتابند؛ زیرا او چون کعبه است که مردم به طوافش میروند نه او در پی مردم!

سوم پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از آن حضرت پیمان گرفت تا اگر یاوری نداشت، سکوت کرده و اقدامی ننماید.(1)

چهارم: با توجه به شرایط حاکم بر آن جامعه مبارزه نتیجه مطلوب را در پی نمیداشت و حتی زیانهایی به بار می آمد؛ از آن جمله:

.

ص: 178

الف ) جمع انبوهی از مردم بر اثر ضعف ایمان از همان اسلام ظاهری و اعتقاد سست خویش نیز دست میکشیدند. (1)

ب )کار مسلمانان به هرج و مرج کشیده شده و دشمنان در پی جبران ضربه هایی بر می آمدند که از اسلام خورده بودند؛ و حمله به سراسر سرزمین اسلام از هر سو آغاز میگردید.(2)

ج) باتوجه به این نکته که امیر مؤمنان عليه السلام مأمور به اعجاز نبودند در صورت شعله ور شدن آتش فتنه آن حضرت با تمامی یاران به شهادت میرسیدند و این بالاترین آرزوی مخالفان آن امام - علیه السلام - بود و در نتیجه تمام زحمات پیامبر صلی الله عليه وآله وسلم نابود میگردید.

رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم به آن حضرت فرموده بود:

اگر برای مبارزه یاوری نیافتی دست بردار و خون خویش را

حفظ نما .(3)

،

ابن ابی الحدید مینویسد: از امیرمؤمنان علیه السلام پرسیدند: اگر از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم پسری یادگار میماند، آیا عرب خلافت را تسلیم وی مینمود؟

9

ص: 179

در جواب فرمود:

هرگز ! اگر رفتاری - جز آنچه من کردم - داشت ، او را میکشتند ... آنان در زمان حیات پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم با یکدیگر پیمان بستند تا خلافت را از خاندان او بیرون کشند .....(1)

عبد الفتاح عبد المقصود - نویسنده معاصر اهل سنت - نیز میگوید : آنچه از نوشتار مورخان به دست میآید، آن است که عمر رفتار تند و خشنی داشته است؛ و او میخواست علی - عليه السّلام - را بکشد و یا آنکه خانه اش را با اهل آن به آتش کشد . (2)

آنچه تاکنون گفتیم در تحلیل و بررسی ابعاد سکوت امیر مؤمنان علیه السّلام بود؛ لیکن در جواب به این پرسش که چرا آن امام با ابوبکر بیعت نمود؟ باید گفت:

نخست آنکه امام علیه السلام را به اجبار و با طرزی فجیع و دهشتناک از خانه بیرون کشیدند تا نزد ابوبکر برای بیعت ببرند.

دیگر آنکه حضرتش را به قتل تهدید کردند و او را بر بیعت اجبار نمودند چنانکه پیشتر گذشت؛ و آن چنان که نقل کردیم پیامبر صلی الله عليه وآله وسلم علی علیه السلام را سفارش به حفظ جان نموده بود؛ در نتیجه آن حضرت مجبور به بیعت با ابوبکر گردید.

.

ص: 180

گرچه عفو و بخشش و گذشت از گنهکاران سنتی نیکوست و سرلوحه رفتار انبیا و ائمه و صلحا در طول تاریخ بوده است، ولی به تعبیری که از امیرمؤمنان علیه السلام نقل کرده اند گذشت و عفو از کسی سزاست که از

عمل زشت خود شرمگین و از کرده ناروای خود پشیمان باشد شخص نادم سعی بر آن دارد که گناهی را که مرتکب شده است تدارک نماید و در مقابل ظلمی که نموده به نحوی آن اشتباه را جبران کند؛ راستی اگر ابی بکر و عمر از کرده خود پشیمان بودند چرا باز با كمال بی حیایی بر مسند خلافت رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم که حق

مسلم على علیه السلام بود تکیه زده و حق آن مظلوم را از او گرفتند؟!

راستی اگر آن دو پشیمان شده بودند چرا از بازگرداندن فدک که مسلماً متعلق به فاطمه سلام الله علیها بود سرباز زده و امتناع نمودند ؟!

با توجه به آنچه ذکر شد و با توجه به مقام و عظمت و عصمتی که فاطمه سلام الله علیها دارد جواب این پرسشها یکی پس از دیگری معلوم میشود:

فاطمه زهرا سلام الله علیها می دانست که این عیادت ظاهری نشأت گرفته از افکار پلیدی است که آن دو نفر در سر پرورانیده و با این عیادت میخواهند سرپوشی بر اعمال زشت و ناروایشان بگذارند. آنها با یک عیادت مختصر میخواهند لکه ننگ حمله به خانه وحی و رسالت را از بین ببرند.

لذا در آخرین لحظات و ساعات زندگی فاطمه سلام الله علیها ترسیدند که وقت را از دست داده و رفتار آنها نقطه عطفی برای بیداری انسانهای

ص: 182

هوشیار و با وجدان باشد.

لذا فاطمه سلام الله علیها با مخالفت صریح و امیر مؤمنان سلام الله عليه با اجازه دادن به آنها این نقشه خائنانه را نقش بر آب کردند.

فاطمه سلام الله عليها صریحاً موضع خود را در قبال اعمال و رفتار آنها نشان داد و انزجار خویش را اعلام نموده به ابوبکر فرمود:

«واللهِ لأدْعُوَنَّ اللهَ عَلَيْكَ فِي كُلِّ صَلاةٍ أُصَلِّيهَا.»

به خدا سوگند من در هر نمازی تو را لعن و نفرین میکنم.

و همگان دیدند که ابوبکر چگونه گریه کنان از خانه حضرت خارج شد. با توجه به آنچه ذکر شد معلوم میشود که چرا فاطمه سلام الله علیها - که سنت حسنه گذشت و عفو و بخشش را به خوبی از پدر عزیزش به ارث برده بود از کردار زشت آن دو چشم پوشی نفرمود و آن دو را لعن نموده و تا هنگام شهادت از آنها تبری میکرد.

البته این عکس العمل فاطمه عليها السّلام بقدرى کوبنده و رسوا کننده بود که بعدها برخی از مخالفین اهل بيت عليهم السلام سعی کردند که در این واقعه تاریخی تحریف ایجاد کرده و چنین قلمداد کنند که حضرت از آن دو نفر گذشت نموده و آنها را عفو فرمود.

شعبی که از مخالفین سر سخت اهل بیت علیهم السلام میباشد، دست به جعل روایتی زد که متضمن عفو و گذشت فاطمه دختر رسول خدا صلى الله عليه و آله از ابوبکر میباشد.

ولکن با دقت و تأمل هر شخص عاقلی می فهمد که این حرف یاوه ای بیش نمیباشد که برای تنزیه خلیفه ساخته شده است؛ چون:

ص: 183

اولاً: شعبی که جاعل این روایت میباشد، در سال 104 قمری از دنیا رفته و بین عصر او تا زمان واقعه عیادت سالها فاصله است و مسلماً وی آن زمان را درک نکرده است؛ و نیز در روایتی که ساخته هیچگونه ذکری از راویان این خبر به میان نیاورده است.

ثانیاً: این روایت ساختگی بر فرض صحت، خود دلیل متقن و محکمی است بر اینکه او ظالم بوده است و چنین شخصی صلاحیت تکیه زدن بر منصب عظیم خلافت را ندارد؛ چرا که در این روایت شعبی ادعا میکند که ابوبکر از آن حضرت درخواست عفو و بخشش نمود تا اینکه فاطمه سلام الله علیها او را بخشیده و از جرمش چشم پوشی کرده است؛ پس ظلم کردن ابوبکر مسلم بوده است!

ثالثاً: روایتی را در کتب معتبره اهل سنت می یابیم که پرده از جعلی بودن روایت شعبی بر میدارد این روایت را بخاری و مسلم نقل نموده و از جهت سند در نزد اهل سنت بسیار محکم و غیر قابل خدشه میباشد. آن دو از عایشه دختر خلیفهٔ اوّل نقل میکنند که گفت :

فاطمه از ابی بکر دوری گزید و اعراض نمود و با او تا هنگام مردن سخن نگفت ، او در حالی از دنیا رفت که بر ابی بکر غضبناک بود.(1).

ص: 184

این روایت و امثال آن که علمای بزرگ اهل سنت در کتب معتبر خود ذکر کرده اند به وضوح میرساند که روایت شعبی جعلی است و اساسی ندارد.

رابعاً به راستی چه چیز باعث شد که جنازه مطهر تنها یادگار پیامبر و بانوی زنان هستی شبانه تشییع و مخفیانه دفن شود؟! چرا فاطمه سلام الله علیها به علی علیه السلام سفارش کرد که بدنم را شبانه بردار و شب دفن کن ؟!

چرا ابی بکر که خود را خلیفه رسول خدا میدانست بر جنازه او حاضر نشده و بر آن نماز نخواند ؟!

و چرا قبر آن مظلومه تاریخ تا حال مخفی بوده و عاشقان و شیفته گان آن حضرت از فیض زیارت قبر شریفش محرومند ؟

چرا...

و چرا ...

و چرا ...

این پرسشها هر شخص عاقلی را به تفکر وا می دارد و به این جواب رهنمون میشود که فاطمه علیها السلام حاضر نبوده است که آن دو در مراسم تشییع و تدفین او حاضر شوند. او خواست با مخفی بودن قبرش به همه انسانهای بیدار و آگاه بفهماند که بعد از پدر عزیزش چه بر سر او آورده و اسلام را چگونه دستخوش انحراف و تحریف نمودند.

ص: 185

او دو جزء (کتاب) دربارهٔ حرکتهای ناروا و معایب ابوبکر و عمر تالیف کرده است .

سپس ابن عدی او را توثیق مینماید.(1)

وی در شرح حال عبد الرزاق بن همام - پس از ستایش او میگوید:

لیکن به او نسبت تشیع داده اند... او درباره مثالب ( عیبهای برخی اصحاب و خلفا سخنانی دارد که من در این کتاب ذکر نخواهم کرد!... او در فضائل اهل بیت علیهم السلام و رفتارهای ننگ آور دیگران ) صحابه و خلفا ) مطالب غیر قابل قبولی آورده است.

آنگاه ابن عدی وی را نیز توثیق کرده است. (2)

ذهبی - متوفی 748ه- - در ترجمه ابو الصلت هروی(3) و رواجنی(4)، و هم چنین ابن حجر - متوفی 852هہ - در ترجمه جعفر بن سليمان(5) و ... آوردهاند که آنان عیبهای صحابه را روایت کردهاند؛ و این خود یکی از علتهای تضعیف راویانی قرار گرفته که از خلفا و صحابه عیب جویی میکنند.

مسلم در کتاب صحیح خود آورده است:

عبداللّه بن مبارک در برابر انبوه مردم میگفت : از عمرو بن ثابت .

ص: 187

سخنی نقل نکنید زیرا او به صحابه ناسزا میگوید .(1)

در این راستا میتوان به شرح حال برخی چون احمد بن محمد بن سعيد بن عقده ، (2) اسماعيل بن عبدالرحمن السدی ،(3) تلید بن سليمان ، (4) قادسی ،(5) عمرو بن شمر ،(6) محمد بن عبدالله شیبانی(7) زیاد بن منذر ،(8) و برخی دیگر(9) مراجعه نمود.

حکایت آورده اند که از احمد بن حنبل سؤال شد آیا از حسین اشقر روایت نقل خواهی کرد؟ گفت:

او کسی نیست که دروغ بگوید گفتند: او درباره ابابکر و عمر روایاتی نقل کرده و بابی را دربارۀ عیبهای آنان تدوین نموده است. :گفت اگر چنین باشد او صلاحیت آن را ندارد که از وی روایت کنیم . (10)

هم چنین احمد بن حنبل از پدر خود نقل میکند:

ابو عوانه کتابی دربارهٔ عیوب برخی اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم .

ص: 188

تدوین نمود؛ در آن کتاب مطالبی ناگوار آمده بود . سلام بن ابی مطیع کتاب را از وی به امانت گرفت و سوزاند .(1)

بلکه از سخن زائدة بن قدامه - قرن سوم هجری - چنین فهمیده میشود که در یک دوران صحبت از رفتارهای زشت خلفا رایج بوده است؛ از این رو وی بر آنها اعتراض کرده و می گوید: در چه زمانی مردم به ابوبکر و عمر ناسزا میگفتند ؟!(2)

پس از این بزرگان اهل سنت بر آن شدند تا از یادآوری و گفتگو در مورد رفتارهای یزید و معاویه و دیگران نیز جلوگیری کنند تا با گذشت زمان جسارت به خلفا در مردم شیوع نیابد. چنانکه تفتازانی خود به این نکته تصریح می نماید.(3)

در نتیجه کتب و روایاتی نزد اهل سنت وجود داشته و دارد که حکایت از عملکردهای ناروای برخی از صحابه و خلفا میکند و در آنها اشاره به رخداد هجوم و سوزاندن خانه فاطمه عليها السلام و دیگر مصیبتهای آن حضرت شده است؛ در پاره ای از موارد نیز تصریح شده است که مؤلف و یا راوی این روایت مورد وثوق و اطمینان است.)

ص: 189

لیکن متأسفانه این کتب در دسترس عموم نبوده و بسیاری از نیل به حقیقت محرومند.

به راستی این کتب و روایتها کجاست و یا چه فرجامی یافته است؟ آیا فرجامی دیگر دارند جز آنچه احمد بن حنبل بدان اقرار کرده که آنها را سوزاندند تا در دسترس مردم قرار نگیرد و پرده از حقایق

6

تلخ و ناگوار برداشته نشود و یا آنکه در صندوقهای تعصب و لجاجت پنهان شده اند و قفلهای گران حق ستیزی دسترسی به آنها را ناممکن ساخته است.

ذهبی می نویسد:

گر چه کتابها و نوشته ها لبریز از مطالبی است که حکایت از مشاجره ها و درگیریهای بین اصحاب دارد و رویدادهای جنگ و ستیزگیهای بین آنان را رقم زده است ؛ لیکن بسیاری از ای--ن روایتها ضعیف یا بدون سند و یا دروغ است . میبایست آنها را پنهان سازیم و حتی باید آنها را نابود کنیم تا آنکه دلها دربارهٔ اصحاب صاف شود و همگان ایشان را دوست بدارند و از آنان خشنود و راضی باشند و مخفی ساختن این گونه مطالب بر عموم مردم و فرد فرد عالمان لازم است .

آری اگر عالمی با انصاف بوده باشد برخی اجازه داده اند که مخفیانه آنها را مطالعه کند؛ مشروط بدانکه برای ایشان استغفار نماید ... آنها سابقه ای نیکو داشته اند و اعمالی انجام داده اند که موجب بخشودگی گناهان آنان خواهد شد .(1)3

ص: 190

زیاده گوییهای رافضه را در اینجا نقل کنم ؛ شاید این کتاب به دست دیگران افتد و تو را متهم سازند.(1)

احمد بن اعثم کوفی - متوفى 314 هہ- نیز گفتاری با همین مضمون دارد. (2)

ابن أبى الحدید معتزلی می نویسد:

مدتها بود که از استادم ابو جعفر نقیب درخواست میکردم تا قصیدهٔ ابوالقاسم مغربی را برای من روایت کند، لیکن وی نمی پذیرفت و مرا از آن محروم میساخت تا آنکه پس از زمانی طولانی قصیده را برایم قرائت نمود و من نگاشتم؛ من نیز در اینجا قسمتی از آن را نقل میکنم زیرا جایز نمیدانم تمام آن را بیاورم.(3)

آری! اینان گاه مطلبی را از روایت - با تمام اهمیتش! - به بهانه فراموشی ترک میکنند(4) و گاه میگویند : نسخه ما فاقد این قسمت می باشد ؛(5) برخی نیز کلمات را حذف کرده و به جای آن سه نقطه میگذارند ؛(6) و گهگاهی نیز مطالب را حذف نموده و هیچ اشاره ای بدان نمیکنند که با.

ص: 193

مراجعه به نسخه های مختلف جای خالی آن به چشم میخورد. (1)

از همه مهمتر و آنچه باعث شک و تردید هر خواننده منصف و دقیق می شود، آن است که تمام این مخفی کاریها و حذفها در مورد رفتار ناپسند برخی صحابه به ویژه اولی و دومی و گاهی نیز فضیلتهای خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اعمال شده است!

اما روش دیگری که در تحریف نقلهای تاریخی به چشم می خورد، تغییر و تبدیل نام افراد و یا استفاده از الفاظ مبهم مانند (فلان) و یا مبهم آوردن جمله ها است که از این باب به فقراتی میتوان اشاره داشت:

ابو عبيد - متوفى 224 هہ- و حمید بن زنجويه - متوفی 251 هہ- سخن معروف ابوبکر را که گفته است.

«فَوَدَدْتُ أَنِي لَمْ أَكْشِفْ بَيْتَ فَاطِمَةَ.»

دوست داشتم که من هرگز به خانه فاطمه یورش نبرده بودم.(2).

ص: 194

چنین نقل کرده اند:

«فَوَدَدْتُ أَنِي لَمْ أَكُنْ فَعَلْتُ كَذَا وَكَذَا.»(1)

دوست داشتم که من چنین و چنان نکرده بودم .

ابن عبد البر - متوفی 436ه - و نویری - متوفی 737ه گفته عمر راکه

«لَأَحْرِقَنَّ البَيْتَ عَلَيْهِمْ.»

همانا خانه را با آنها به آتش خواهم کشید.

این گونه حکایت کرده اند: « لأَفْعَلَنَّ وَأَفْعَلَنّ»(2) یعنی: البته چنین و چنان خواهم کرد.

در مواردی نیز رخدادها مبهم و بدون اشاره به سیاست گذاران و مجریان حرکتهای شوم طرح شده است؛ از این موارد میتوان به برخی نسخه های مروج الذهب اشاره نمود که در آنها چنین آمده است:« أُرْهِبَ بَنُو هَاشِمْ»، «جُمع لهم الحطب »(3) یعنی : بنی هاشم ترسانده شدند و هیزم برای سوزاندن آنها جمع آوری شد. اما این که چه کسی این کار را انجام داد هیچ اشاره ای به آن نکرده است.

بلاذری از مشاجرات بین امیرمؤمنان علیه السلام و ابوبکر چنین تعبیر میکند: « جَرَى بَيْنَهُما كَلام»(4) یعنی بین آن دو حرفهایی رد و بدل شد. 1

ص: 195

عبدالرزاق درباره دفن شبانه بدن زهرا علیها السلام و در پی آن، عدم حضور ابوبکر در نماز بر بدن پاک فاطمه علیها السلام چنین روایت آورده است: «كَانَ بَيْنَهُما شَيءٌ»(1) یعنی: بین آن دو اختلافی وجود داشت.

در برخی موارد دیگر نام ابوبکر و عمر و عثمان به کلمه «فلان» تغییر یافته است که میتوان به گریز از میدان جنگ اُحد در این باره اشاره نمود. (2)

از آنجا که این روشها در تحریف کارآیی جدی نداشته و سرانجام از لابلای گفتارها و نوشتارها خورشید حق پرتو خود را بر دلها خواهد تاباند ؛ ؛ برخی از آنان شیوۀ دیگری را پی گرفته و به انکار صریح و یا بعید شمردن وقوع چنین رخدادهایی دامن میزنند و بزرگانی را که از قلب اهل سنت برخاسته اند به جرم نقل چنین رویدادهایی به دروغ گویی و رفض و تشیع متهم میسازند.

احمد بن حنبل میگوید:

کسی که سخن از لشکر اسامه به میان آورد رافضی است (3)

فضل بن روزبهان نیز پس از آنکه به آتش کشیدن خانه فاطمه علیها السلام را دروغ می انگارد میگوید:.

ص: 196

گویند: طبری این (حکایت) را نقل کرده است؛ البته طبری خود از رافضیهای معروف و تشیع او مشهور است!... هر کس این خبر را نقل کند بدون شک رافضی متعصبی است که میخواهد بر صحابه طعنی وارد سازد .(1)

عجیب تر از همه سخن برخی معاصران است که درباره مطالبه قلم و کاغذ توسط پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در آخرین لحظات عمر شریف و واکنش ناهنجار عمر در این باره که مهمترین منابع روایی و تاریخی اهل سنت آن را آورده و حکم به اعتبار آن نموده اند - مینویسد:

بعید نیست این قصه ساخته و پرداخته متأخرین شیعه باشد.(2)

وی چون به نقل طبری در اجبار امیر مؤمنان علیه السلام به بیعت با ابابکر میرسد میگوید:

چنین به نظر میرسد که شیعیان این خبر را به کتاب وی اضافه کرده باشند .(2)

آری فرجام حق ستیزی به آنجا می انجامد که عده ای برای بازگرداندن حیثیت عایشه و برخی از صحابه گفته اند : اصلاً جنگی با نام جمل» وجود ندارد.(3).

ص: 197

شیوۀ دیگری که برای پنهان ساختن حقایق و به فراموشی سپردن تدریجی آن به کار رفته است جلوگیری و نهی از نوشتن و بازگو کردن و گوش فرادادن به این گونه مطالب و برخورد شدید با راویان و مستمعان چنین احادیث بوده و هست.

ابن بطه عکبری - متوفی 387ه می نویسد:

نمی بایست کتاب جنگ صفین و جنگ جمل و رخداد کشته شدن عثمان و دیگر نزاعهای صحابه مطالعه شود؛ نگاشتن چنین مطالبی برای خود و دیگران - وحتی خواندن و شنیدن آن جایز نمیباشد؛ زیرا دانشمندان بزرگ امت چنین دستور داده اند ... درباره کسانی که مرتکب این نهی شده اند، مطالب بسیار (بدی) نقل شده است.(1) (که برای آنان پیش آمدهای ناگواری رخ داده است .)

پیشتر از همه عمر بن الخطاب این روش را پی گرفت و اصحاب پیامبر صلى الله علیه و آله وسلم را از ذکر احادیث آن حضرت ممنوع داشت و به محدثان اجازه خروج از شهر مدینه را - جز در مواردی خاص - نمی داد(2). وی با این سیاست از نشر معارف دین و به ویژه فضیلتهای اهل بيت عليهم السلام و مطاعن منافقان جلوگیری نمود.

شیوۀ دیگری که در تحریف تاریخ از دیرباز به کار گرفته شده و از آن بهره کافی برده اند، سکوت از تفسیر و تبیین یا تأویل و توجیه آیات و .

ص: 198

روایاتی است که به بررسی رخدادهای مهم تاریخ صدر اسلام پرداخته و پرده از چهرۀ منافقانه برخی از همراهان پیامبر صلی الله عليه وآله وسلم برداشته است. برای توضیح بیشتر به چند نمونه توجه کنید:

احمد بن حنبل - پیشوای بزرگ فرقه حنبلی - درباره دسته ای از احادیث میگوید:

ما این احادیث را تنها نقل کرده و از تفسیر و شرح مقصود آن خودداری میکنیم؛ از آن جمله این سخن پیامبر صلى الله علیه و آله وسلم است پس از من با شمشیر کشیدن بر روی یکدیگر کافر و گمراه نشوید.» (1)

قبل از وی استادش علی بن مدینی نیز همین شیوه را در پیش گرفته و به چهره پوشی حقیقت پرداخته است.(2)

قطفى - معروف به ابن سيد الكل - متوفی 697 ه - می نویسد:

آثاری که حکایت از خطا و یا گناه صحابه میکند ، اگر خبر واحد ،باشد میبایست آن را انکار نمود و اگر به تواتر این خبر نقل شود میبایست آن را توجیه نمود و هرگز نباید ظاهر آن را پذیرفت.(3)

تفتازانی - متوفی 793 ه- - نیز جنگها و کشمکشهای بین یاران 2

ص: 199

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را قابل توجیه میداند.(1)

یکی از مهمترین شگردهایی که برای پنهان ساختن واقعیتهای تاریخ به کار رفته است، جعل و نشر فضیلتهای ساختگی برای برخی از صحابه میباشد؛ چون عاری بودن آنان از فضیلتی در برابر بیکران منقبتها و مکرمتهای خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم سؤال برانگیز بوده است. از این رو مدافعان نفاق به سازش و پردازش اکاذیب بسیاری دست زده اند و با طرح و اجرای چنین توطئه ای اذهان مردم را از توجه به رفتارهای زشت صحابه باز داشتهاند و در نتیجه آنچه هدف نهایی نظریه پردازان تحریف است تحقق یافته و دیگر کسی باور نخواهد کرد که صاحبان این فضائل و مناقب با خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم جفا کرده و آنان را از حقوق خویش محروم داشته باشند. ابن أبى الحدید در توضیح بخشی از سخن امیرمؤمنان علیه السلام :

در دست مردم مجموعه روایاتی است که مشتمل بر حق و باطل و راست و دروغ است .

مینویسد:

دانشمندان علم حدیث بسیاری از احادیث جعلی را جدا کرده اند ،لیکن دربارۀ صحابه آنان نیز جرأت حرف زدن نداشته اند .(2)

وی از روایتهای ساختگی جملات ذیل را میداند که به پیامبر صلی الله عليه وآله وسلم نسبت داده اند : .

ص: 200

اگر من برای خود دوستی انتخاب میکردم، ابوبکر بود! خداوند و مؤمنان غیر از ابوبکر را نمی پذیرند خدا میگوید: ابوبکر ! من از تو راضی هستم آیا تو از من راضی هستی ؟!(1)

همچنین وی از کتاب احداث مداین حکایتی طولانی نقل میکند که معاویه به کارگزاران خود نوشت:

هر کس در فضیلت على عليه السلام روايتى نقل کند امان نخواهد داشت (و خونش هدر است).

و نیز دستور داد که مردم را تشویق کنند تا درباره صحابه و خلفا فضیلت نقل کنند و هر فضیلتی که برای علی علیه السلام نقل شده است، می بایست درباره آنها نیز جعل گردد.

و نیز به کارگزاران دستور داد این گونه افراد را اکرام کنند. از این رو انبوه فضیلتهای دروغین برای صحابه پدید آمد و بر منابر نقل شد و انتشار یافت و معلمان مغز طفلان را از آن انباشتند و برای دست یازیدن به دنیا از هیچ دروغ و بهتانی دریغ نکردند؛ پس از آن این سخنها تحت عنوان سخن پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به دست کسانی افتاد که دروغ نمیگفتند لیکن آنها را پذیرفته و روایت کردند. (2).

ص: 201

و اگر مانند جرم شناس آگاه که به بررسی قرینه ها و شواهد در جنایتها پرداخته و حقیقت را یافته و مجریان را باز میشناسد - به دقت و بدون هر گونه تعصب و جمود به بررسی روایاتی که بزرگان اهل سنت آن را نقل کرده اند بپردازیم؛ خواهیم یافت که باور شیعه برخاسته از حقیقتی غیر قابل انکار است.

برخی در پی این سخن گفته اند: اهل سنّت روایات بسیاری در فضیلت خلفا و غیر آن نقل کرده اند که شما بدان ملتزم نمی شوید ؛ حال چگونه برخی از روایات آنها را پذیرفته و بعضی را انکار میکنید؟! در جواب باید گفت آنان که از نعمت خرد بهره مندند اعتراف و اقرار هر کسی را بر علیه خودش میپذیرند؛ لیکن در آنجا که در جهت منافع خود سخنی داشته باشد بدون دلیل و برهان نخواهند پذیرفت. ما نیز به روایاتی از اهل سنت استدلال میکنیم که بر خلاف عقیده آنها - باور شیعه را بازگو می دارد .

گفته اند: در لابلای برخی روایات مطالبی به چشم می خورد که قابل التزام نیست!

گوییم: تفکیک در حجیت امری شایع است؛ بدین معنا که هرگاه روایت معتبری متضمن مطلبی باشد که از دلیل دیگری غیر قابل التزام بودن آن را یافته ایم در این موارد آن قسمت روایت استثنا شده و به بقیه آن استناد می.شود چنین روشی را در برخورد با روایات فقهی و کلامی و تاریخی و ... می توان دید؛ که جهت مذکور موجب بی اعتبار شدن اصل روایت نشده است.

ص: 203

گفته دیگری که در این باره به میان آمده است آنکه در برخی احادیث سبب شهادت حضرت زهرا علیها السلام ضربه های غلاف شمشیر به دست قنفذ و به دستور عمر عنوان شده است و در برخی دیگر چنین آمده که این جنایت از شخص عمر به وقوع پیوسته است. هم چنین در روایات گوناگونی اسقاط جنین به عمر و یا قنفذ و یا خالد و یا مغیره منسوب میباشد.

جواب اینکه این احادیث هیچ گونه تعارضی با یکدیگر ندارند؛ چون عمر از این جهت که مسبب اصلی این رویداد بوده و دیگران را بر این کار وادار و تشویق می نمود؛ در نتیجه می توان تمام این فجایع را به وی نسبت .داد چنانکه این سخن درباره ابوبکر نیز گفته خواهد شد. علاوه بر این که هر گاه گروهی توطئه کنند و فردی را با همکاری

یکدیگر به قتل رسانند فرزند مقتول یکایک آنان را قاتل پدر خویش می شمارد و لذا بنا بر دستورات اسلامی میتواند همه آنان را به خونخواهی مقتول قصاص کند؛ البته در صورتی که خون بهای آنان را طبق- دستوری که در شرع تعیین شده پرداخت نماید. چرا که همگی در قتل دست داشته و قاتل محسوب میشوند.

1 .چندین بار دنبال امیر مؤمنان علیه السلام فرستاده و در مرتبه اول حضرت را به مسجد بردند ولی حضرت از بیعت امتناع ورزید(1) و در مرتبه دیگر عده ای از یاران حضرت بیرون آمده و زبیر نیز شمشیر کشیده به عمر حمله ور شد و در آخرین نوبت در خانه را به آتش کشیدند و با آزردن حضرت زهرا علیها السلام و به شهادت رسانیدن فرزند دلبندش به اجبار از مولی علی علیه السلام بیعت گرفتند.

البته مرتبه دوم و سوم در یک روز و با فاصله زمانی بسیار کوتاه واقع شد.

دلیل این ،تعدد امتناع حضرت از بیعت در مرتبه اول و بیعت

اجباری حضرت در مرتبه اخیر میباشد.

2 .در روایات بسیاری وارد شده است وقتی آن غاصبان و از خدا بی خبران امیرمؤمنان علیه السلام را جهت امر بیعت طلبیدند حضرت در جوابشان فرمود: من اکنون مشغول جمع آوری و منظم کردن قرآن میباشم و تا این کار تمام نشود هرگز از خانه خارج نخواهم شد. و یا این پاسخ را دیگران از جانب حضرت نقل می کردند(2). و بدون شک .

ص: 205

جمع آوری قرآن پس از فارغ شدن از غسل و دفن پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بوده است .(1)

ولی در تعیین مقدار زمانی که حضرت از منزل خارج نشده و مشغول تدوین و تنظیم قرآن بودند، احتمالاتی وجود دارد:

احتمال اول: از روایتی که فرات کوفی از حضرت امام باقر علیه السلام نقل کرده است چنین استفاده میشود که جمع قرآن سه روز طول کشیده باشد ابن ندیم نیز بدین باور است. (2)

بنابر این احتمال، روزهای چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه بعد از وفات پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ایام جمع قرآن میباشد.

احتمال دوم: مطلبی است که از روایات خطبة الوسيله استفاده میشود؛ چون حضرت این خطبه را پس از تدوین و تنظیم قرآن ایراد فرموده اند، لذا از این روایات استفاده میشود که تدوین قرآن تا شش روز بعد از وفات پیامبر صلی الله عليه وآله وسلم ادامه داشته و حضرت خطبه را در روز هفتم ایراد کرده اند . (3)

احتمال سوم: از نسخه دیگر خطبة الوسیله به دست می آید که روز .

ص: 206

نهم آن خطبه ایراد شده است، پس جمع آوری قرآن تا روز هشتم به طول انجامیده است.(1)

3 .امیر مؤمنان علیه السلام می فرماید:

بعد از آنکه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم جان به جان آفرین تسلیم نمود، من به تنهایی عهده دار تغسیل و تکفین آن عزیز شدم و چون از آن فارغ شدم، سوگند خوردم که عبا بر دوش نیافکنده و از خانه بیرون نیایم تا قرآن را تدوین و جمع آوری نمایم. پس از جمع آوری کتاب خدا دست همسرم فاطمه و دو فرزندم حسن و حسین - علیهم السلام - را گرفته و نزد اهل بدر و و آنهایی که دارای سابقه ای بودند و از مقام و منزلت من نزد خدا و رسولش اطلاع کامل داشتند رفتم و درخواست کمک کردم و آنها را به

حقی که خداوند متعال برای من قرار داده بود قسم دادم....(2)

چنانکه میبینید حضرت در این سخنان به سه امر مهم اشاره میفرماید کفن و دفن رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم .

جمع آوری و تنظیم قرآن .

کمک خواستن از اصحاب.

آنچه از سیر در تاریخ به دست میآید این است که میبایست یاری خواستن آن حضرت از اصحاب پس از تدوین قرآن و قبل از آخرین حمله وحشیانه عمال خلافت بوده باشد؛ چرا که حضرت بعد .

ص: 207

از این حمله بیرحمانه به اجبار بیعت را پذیرفت(1) و با پذیرفتن بیعت دیگر عملاً سکوت اختیار فرمود و برای کمک خواهی وجهی باقی نخواهد ماند .(2)

با توجه به آنچه ذکر شد به وضوح معلوم میشود که این حمله وحشیانه پس از ایراد خطبة الوسیله و کمک خواهی آن حضرت از اصحاب واقع شده است.

در اینجا جهت روشن تر شدن مطلب کلامی از مسعودی نقل میکنیم مورخ معروف مسعودی میگوید:

هنگامی که علی علیه السلام از دفن رسول خدا فارغ شد از مردم 2

ص: 208

دوری نموده و مشغول جمع آوری قرآن شد و بعد از تمام شدن قرآن آن را بر مردم عرض کرد و فرمود: «ای مردم این کتاب خدا و برنامه هدایت شما ) است که طبق دستور و سفارش پیامبر خدا جمع آوری نموده و تدوین کردم .»

ولی آن غافلان در جواب گفتند:

آن را نزد) (ما بگذار و به دنبال کار خود برو. و بعد از امتناع حضرت گفتند:

ما هیچ نیازی به تو و قرآنی که تدوین کرده ای نداریم.

على عليه السلام با دوستان و یارانش به خانه بازگشتند. ولی آنها گروهی را برای یورش به خانه حضرت گسیل داشتند ؛ مهاجمان درب خانه را به آتش کشیده و حضرت را به زور و اجبار از خانه بیرون آورده و در برابر دیدگان (او چنان بین دیوار و در همسر مظلومه اش را فشار دادند که محسن عزیزش را از دست داد در چنین اوضاع اسفباری آن یگانه دوران را مجبور به بیعت با ابی بکر کردند. ولی آن عزیز همچنان امتناع می ورزید، سرانجام حضرت را تهدید به قتل کرده و چون نتواستند دست او را که مشت کرده بود باز کنند لذا ابوبکر دستش را به دست حضرت زده و همین را به عنوان بیعت پذیرفت.(1)

4

در روایتی که از جناب سلمان رضوان الله علیه نقل شده چنین آمده است:

علی علیه السلام بعد از خاک سپاری رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم به .

ص: 209

جمع آوری قرآن همت گماشت. ابوبکر جهت بیعت گرفتن از حضرت به دنبال او فرستاد ولی حضرت در جواب فرمود: «تا تدوين و جمع آوری قرآن پایان نیابد، از خانه بیرون نخواهم آمد.» پس از چندین روز حضرت به مسجد آمد - در حالی که مردم گرد جمع شده بودند - با صدای بلند مردم را مخاطب قرار ابوبکر داده و فرمود:

«ای مردم ... این کتاب خدا و قرآنی است که بر پیامبر شما نازل کرده که به دستور و وصیت آن حضرت تدوین و جمع آوری نمودم ...»

در این لحظه عمر سکوت جمعیت را شکسته و گفت : آنچه از قرآن نزد ماست برای ما کافی است و ما نیازی به قرآن تو نداریم .

حضرت ( با شنیدن این کلمات بی ارزش ) رو به خانه کردند. در این لحظه عمر به ابی بکر گفت: دنبال او بفرست که بیاید و با تو بیعت کند.

ابی بکر هم گروهی را برای همین امر فرستاد، بین آنها و حضرت کلماتی رد و بدل شد و آنان بازگشتند و آن روز عمال خلافت متعرض حضرت نشدند.

در شب همان روز آن حضرت به همراه همسر مظلومه و دو فرزند عزیزش حسن و حسین علیهم السلام به قصد کمک خواهی به خانه یاران رسول خدا رفت کسانی که به خوبی میدانستند که علی علیه السلام چه جایگاهی نزد خدا و رسولش دارد ولی در بین آن ،همه فقط ما چهار نفر ( یعنی: سلمان و ابوذر و مقداد و زبیر) به دعوت حضرت لبیک گفتیم و دیگران هیچگونه

ص: 210

عکس العملی نشان ندادند.

حضرت با دیدن این بی وفایی و بی اعتنایی مردم از آنها کناره گرفت و ملازم خانه شد .

بعد از این واقعه ابی بکر عده ای را برای گرفتن بیعت از آن

حضرت فرستاد .

ذیل این روایت سلمان چگونگی جریان هجوم و حمله به خانه امیر مؤمنان علیه السلام را ذکر میکند.(1)

با توجه به آنچه گذشت و بنابر اینکه حمله به خانه حضرت بلافاصله پس از کمک خواهی حضرت واقع شده باشد، در تعیین زمان آخرین حمله احتمالاتی است که از اختلاف در تعیین زمان جمع آوری قرآن نشأت می گیرد:

الف) روز یکشنبه شش روز بعد از وفات پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم بنابر روایت حضرت باقر علیه السلام.

ب) سه شنبه هشت روز پس از وفات که از خطبة الوسیله

استفاده میشد

ج) روز پنج شنبه ده روز بعد از وفات بنابر نسخه دوم خطبه

و دیگری رفتاری.

این برخوردها گذشته از روشن کردن موضع آنان در برابر خلفا حاکی از رفتار وحشیانه و کینه، حسادت، ظلم و جنایت آنها نسبت به اهل بیت علیهم السلام می باشد.

اما واکنش گفتاری همان کلمات و سخنانی بود که در قالب نظم و یا نثر در شکایت از دشمنان خود داشتند، چنانکه در روایات بسیاری از امیر مؤمنان و فاطمه زهرا عليهما السلام نقل شده است.

واکنش رفتاری اهل بیت علیهم السلام نیز گریه ها و ناله هایی است که حضرت زهرا سلام الله عليها بعد از وفات رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم داشت و همچنین تشییع شبانه پیکر پاک آن حضرت و پنهان کردن تربت مطهرش به دست امیر مؤمنان علیه السلام که موجب شد عمر و ابی بکر موفق به خواندن نماز بر جنازه آن حضرت نشوند.

فرمایی که در حقم ستم نمودند ....(1)

هر کینه و دشمنی که قریش با رسول خدا داشت بعد از وفات آن حضرت با من جبران نمود.

و بعد از من هم این کینه ها را در حق فرزندانم آشکار خواهند ،کرد مرا با قریش چکار؟(2)

قریش برای از بین بردن رسول خدا نقشه ها ریخته و از هیچ ظلم و ستمی دریغ ننمودند ولی چون من مانع نیرنگها و نقشه های ) آنها بودم مرا بعد از وفاتش از پای در آوردند.(3)

(ای خدای بزرگ ... تو خود شاهدی که این جماعت چگونه حق مرا از من گرفته) و مرا در بین مردم خوار و ذلیل نمودند ، و مرا از رسیدن به حقی که بعد از پسر عمویم برای من قرار دادی منع کردند و از هیچ تحقیر و استخفافی نسبت به من و اهل بیت من دریغ نورزیدند.(4)

آنچه بعد از وفات رسول خدا بر سر ما آمد بر خاندان هیچ پیامبری نیامده بود و مصائبی را که ما تحمل نمودیم اهل بیت هیچ پیامبری تحمل نکردند ).(5)

آن حضرت در بعضی از کلمات سوزناکش اشاره به علت .

ص: 213

صبر و شکیبایی خویش بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم میکند و می فرماید:

من دیدم که در این طوفان سهمگین و حوادث تلخ، یار و یاوری جز اهل بیت و خانواده ام ندارم ، لذا نخواستم آنها را در خطر اندازم. در پی آن در حالی که خار و خاشاک به چشم و استخوان در گلو داشتم ، دیدۀ خود بر هم نهاده و آب گلوی خویش فرو بردم و با این همه دشواری صبر نمودم و خشم خود را فرو بردم و در مقابل مشکلاتی که از حنظل تلخ تر و از تیری که بر قلب نشیند سخت تر بود ، با تمام نیرو صبر نمودم .(1)

روزی امیر مؤمنان علیه السلام مشغول ایراد خطبه بودند که بادیه نشینی فریاد برآورد ای مردم بر من ظلم شده است. و به قصد دادخواهی به محضر حضرت رسید.

آن حضرت او را فرا خواند و فرمود:

ای مرد به تو فقط یک ظلم شده است، ولی با من به اندازهٔ همهٔ کلوخهای زمین و به عدد مویی که در بدن همه حیوانات میباشد ، ظلم شده است .(2)

و بنابر برخی روایات حضرت فرمود:ن

ص: 214

من هم مظلوم و ستمدیده ام بیا تا در حق کسانی که به ما ظلم نموده و حقمان را نادیده گرفتند ، نفرین نماییم .(1)

در روایتی دیگر آمده است که حضرت فرمود:

ای مرد ظلمی که به من شده است به مراتب از ظلمی که در حق تو نموده اند ، بالاتر است ... هیچ خانه ای از عرب نمی یابی که در ظلم به من شریک نباشد من تا حال که در مقابل تو نشسته ام - همیشه مظلوم بوده ام.(2)

و فرمود:

بعد از وفات پیامبر - صلى الله علیه و آله وسلم - همیشه مظلوم بوده ام .(3) از آن هنگام که از مادر زاده شدم مظلوم بوده ام(4) ..

ص: 215

حتى آن حضرت در زمان خلافت خویش هم که برفراز منبر خطبه ایراد میفرمود از این مظلومیت یاد میکرد.

او همیشه در خطبه ها آخرین جمله هایش یادآور همین مظلومیت بود و می فرمود:

من پس از وفات رسول خدا همیشه مظلوم بوده ام .(1)

در بسیاری از منابع آمده است که حضرت می فرمود:

اولین کسی که در محکمه عدل خدا برای دادخواهی بپاخیزد(2)من میباشم .(3)

هیچ کس مبتلا به مصائب و مشکلات من نشد و هیچکس مانند من از مردمان زمان خویش ستم ندید..

ص: 216

سپس حضرت از یادآوری آن مصائب گریه میفرمود(1)

اگر عمویم حمزه و برادرم جعفر زنده بودند، بعد از وفات رسول خدا هرگز با ابی بکر بیعت نمیکردم. اما چه کنم که مبتلا به مصاحبت دو تازه مسلمان - عقیل و عباس - شدم

و نخواستم در این تنهایی خانواده خویش را به خطر اندازم.(2)

ما را با قریش چکار؟! این جماعت دنیا را به اسم ما بلعیدند ولی ) با کمال بیشرمی ما را همچون مرکبی راهوار دانسته و بر گردن ما سوار شدند و از هیچ ظلم و ستمی در حق ما دریغ نکردند راستی چقدر عجیب است اسمی با این همه عظمت و مسمایی چنین ذلیل!!(3)49

ص: 217

«ما أظنُّ صَاحِبَكَ إِلَّا مَظلُوماً.»(1)

در مورد علی چیزی جز این فکر نمیکنم که او مظلوم واقع شد.

سوز دل آن حضرت از همه بیشتر در خطبه فدکیه نمودار میباشد؛ این خطبه را بسیاری از دانشمندان شیعه و سنی در کتب معتبر خود نقل نموده اند.

ما به نکته هایی از این خطبه اشاره نموده و قضاوت و داوری را به وجدانهای سلیم و قلوب آگاهی که زنگار عصبیت آنها را مکدر نکرده است، وا می نهیم. حضرت فرمود:

بعد از وفات رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم نفاق در میان شما آشکار و دین خدا خدا در بین در بین شما کهنه و بی ارزش گردید. شيطان شما را ندا داد ( شما هم لبیک گویان به فرمان او در آمدید و دریافت که شما سراپا گوش به فرمان اویید.

هنوز پیامبر به خاک سپرده نشده بود که خود را پیش انداخته و برای به دست آوردن مقام و منصب دست به کار شدید ، به این بهانه که ما از فتنه ( و تفرقه ) میترسیم ؛ ( ولی بدانید که در فتنه سقوط کرده اید ! )

آیا میپندارید که ما را از رسول خدا ارثی نیست؟! ای پسر ابی قحافه آیا رواست که تو از پدرت میراث بری و من

از ارث پدرم محروم باشم؟!

(به خدا و پیامبر صلی الله عليه وآله وسلم ) افترا بستى .

سپس رو به جماعت انصار کرده و فرمود:

چرا شما از یاری من دست کشیدید و در حقم کوتاهی نمودید؟!

آیا نشنیدید که رسول خدا فرمود:

«المرءُ يُحفظ فى وُلده .»

ص: 220

حفظ حرمت شخص به این است که فرزندان او نیز احترام شده و حقوقشان رعایت گردد.

آیا پیامبر که از دنیا رفت بایستی دین او را ضایع کنید ؟! پس از او حرمت او را هتک نموده و به دخترش که به واسطه او محترم بود - اهانت کنید.

آری این فتنه و مصیبتی است که در قرآن به آن اشاره شده است : «وَمَا مُحمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَن يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَن يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً.»

بدانید که آنچه گفتم اظهار نفرت و خشمی است که از شما به دل دارم ... و اتمام حجتی است برای شما ...

فاطمه زهرا سلام الله علیها در بین خطبه متوجه مزار پدر بزرگوار شد و با آهی جگر سوز اشعاری قرائت فرمود:

پدر پس از تو شدائد ناگواری پیش آمد که اگر تو بودی چنین نمیشد.

پدر جان بعد از تو مانند زمین بیباران شدیم. پدر جان ببین که چگونه قوم تو شیوه انحراف و جهالت پیش گرفته ) و چسان سفارشات تو را فراموش کردند.

ای کاش ما قبل از تو(1) مرده بودیم .

دشمنان بعد از تو کینه های نهفته را به بدترین وجه ظاهر کردند و از هیچ، و از هیچ تحقیری دریغ نکرده و حق مسلم ما را .

ص: 221

به یغما بردند .(1)

(1)کسانی که خطبه یا قسمتی از آن را آوردهاند احمد بن طاهر أبي طيفور - متوفى 280 ه در بلاغات النساء : 23؛ ابوبکر احمد بن عبدالعزیز جوهری - متوفی 323 ه - در السقيفه و فدک از او شرح ابن ابی الحدید : 211/16 - 213؛ كشف الغمة : 480/1؛ قاضی نعمان مغربی - متوفی 363ه- - در شرح الاخبار : 34/3؛ شیخ صدوق - متوفی 381 ه- - در فقیه : 372/3؛ علل الشرايع : 248 ؛ ابوبکر احمد بن موسی بن مردویه متوفی 410 ه- - در کتاب مناقب، از او شيخ أسعد در الفائق عن الاربعين ، از او طرائف: 263؛ وزیرآبی - متوفی 421 ه- - در نثر الدر : 138/4؛ ابن عبدون - متوفی 423 ه--در تفسير خطبة فاطمة الزهراء ( مراجعه شود به الذریعه: 348/4) ؛ سید مرتضی متوفى 436 ه- - در الشافي : 69/4 - 77؛ شیخ طوسی - متوفى 460 ه-- در تلخيص الشافی : 140/3 - 145 ؛ طبری امامی قرن پنجم در دلائل الامامة : 30-39) چاپ جدید (109) ؛ خطیب خوارزمی - متوفی 568 ه- - در مقتل : 77/1؛ ابن شهر آشوب مازندرانی - متوفی 588 ه- - در مناقب : 206/2 - 208؛ مثالب : 152 - 153 ، 226 - 227 ؛ شیخ هاشم بن محمد قرن ششم در مصابح الانوار : 247 - 252 (مخطوط) ؛ شیخ طبرسی - قرن ششم در احتجاج : 97 - 104 ؛ ابن اثیر - متوفى 606 ه- - در منال الطالب : 501 - 507 ؛ سبط بن جوزی - متوفّى 654 ه- - در تذكرة الخواص : 317؛ حسینی زیدی متوفى 670 ه-- در انوار اليتين : 276 - 278؛ ابن میثم بحرانی - متوفی 679 ه-- در شرح ج البلاغة : به نقل از قدمای اهل سنت ؛ شیخ جمال الدین شامی - قرن هفتم ر النظيم : 460 - 465 ؛ باعونى شافعی متوفی 871 ه - در جواهر :المطالب 1/ 1105 - 164 ؛ علامه مجلسی - متوفی 1111 ه- - در بحارالانوار : 220/29 - 245 ؛ شیخ عبدالله بحرانی در عوالم : 467/11 کسانی که به خطبه اشاره کرده و یا جمله کوتاهی از آن را آورده اند خلیل بن احمد فراهیدی - متوفی 175 ه- - در کتاب العين : 323/8؛ هادی زیدی - متوفی 289 ه-- در تثبيت الامامة : 30 : يعقوبي - متوفی 292 ه- - در تاریخ : 127/2؛ عبدالرحمن بن عیسی الهمذاني - متوفی 327 د - در الالفاظ الكتابية : 65؛ مسعودی - متوفی 346 ه- - در مروج الذهب : 304/2 ، قاضی نعمان - متوفى 363 ه--از المعز لدين الله خلیفه اسماعیلی - متوفى 365 هہ- در المجالس والمسایرات: 112 - 113؛ زمخشری - متوفی 538 ه--در الفائق : 331/3؛ ابوالفرج عبدالرحمن بن جوزی - متوفى 597 ه- - در غريب الحديث : 333/2؛ ابو محمد یمنی - قرن ششم در عقايد الثلاث والسبعين فرقه : 133/1؛ مؤلف كتاب ألقاب الرسول وعترته قرن ششم : 41 ؛ ابن أثير - متوفى 606 ه-- در النهاية : 273/4 ؛ ابن منظور - متوفی 711 ه- - در لسان العرب : 248/12 . منابع اشعاری که حضرت قرائت فرمودند غریب الحدیث ابن قتيبه : 590/1 ؛ العقد :الفريد : 238/30؛ تفسیر قمی : 157/2 ؛ کافی : 375/8 ؛ الهداية الكبرى : 406؛ مروج :الذهب : 304/2/2 ، البدء والتاريخ : 68/5 ؛ امالی شیخ مفید : 40 - 41 ؛ الفائق ، زمخشری : 4 / 116؛ مناقب : 2/ 208 - 209؛ مثالب : 135 ؛ احتجاج : 92 - 93 ؛ نهایه ابن اثیر 277/0؛ نهاية الارب : 5 / 168 - 169 ؛ مختصر بصائر الدرجات : 192؛ مجمع الزوائد: 39/9 ، وسيلة الاسلام ابن قنفذ 119؛ نهاية التنويه : 132؛ نسمة السحر : 472/2 . و در این که این اشعار را چه کسی سروده است اختلاف نظر وجود دارد مراجعه شود به شرح ابن ابی الحدید : 2/ 50 و 43/6 ؛ الاصول الستة عشر : 93 - 95؛ طبقات ابن سعد : جلد 2 ، قسمت دوم ، ص : 97؛ البيان والتبيين : 363/3؛ مجمع الزوائد : 39/9؛ الاصابة : 745/7 ) چاپ دار الجيل ) ؛ الهداية الكبرى : 406؛ مختصر البصائر : 192 ، حلية الابرار : 667/2 ؛ بحار الانوار: 17/53-18

ص: 222

224 / هجوم به خانه فاطمه

زهرا سلام الله علیها در این مدت کوتاه بر اثر گریههای فراوان و مستمر یکی از بکائین گریه کنندگان بسیار ) روزگار به شمار رفت که گریه آنها قطع نگردید.

حضرت صادق علیه السلام در شمار بکائین فرمود:

فاطمه سلام الله علیها آنقدر بر پدر گریست که اهل مدینه به حضرتش گفتند تو ما را اذیت میکنی. به همین جهت حضرت به مزار شهدا رفته و آنجا گریه میکرد .(1)

ابن ابى الحديد صاحب شرح نهج البلاغه میگوید: برخی گویند: فاطمه سلام الله علیها این گریه ها را با اظهار تظلم و شکوه آمیخته و ظلمهایی که از طرف عده ای بر او شده بود گوشزد میکرد خدا بهتر میداند!

شیعیان میگویند: عده ای از صحابه از این گریه های طولانی ناراحت شده و او را نهی کردند بلکه از حضرت خواستند که برای گریه کردن از مجاورت مسجد دور شده و به اطراف مدینه برود.(2)

فضه خادمه در ضمن روایتی طولانی به شرح گریه های حضرت می پردازد و پرده از برخی مصائب آن مظلومه بر می دارد او میگوید:.

ص: 224

فاطمه سلام الله علیها از فرط گریه های بسیار و ناله های مستمری که داشت از حال رفته و بیهوش بر روی زمین افتاد؛ وقتی به هوش آمد خطاب به پدر عزیزش میگفت :

پدر جان دگر تواناییم تمام گشت، دشمن شاد شدم و غم اندوه مرا خواهد کشت...

«يا أبْناه ! أمْسَيْنَا بَعدَكَ مِنَ المُسْتَضْعَفينَ، يا أبتاه ! أَصْبَحَتِ النَّاسُ عَنَّا مُعْرِضِينَ ، وَلَقَدْ كُنَّا بِكَ مُعَظَّمِينَ في النَّاسِ غَيْرُ مُسْتَضْعَفينَ، فَأَيُّ دَمْعَةٍ لِفِراقِكَ لا تَنْهَمِلُ، وَأَيُّ حُزْنٍ بَعدَكَ عَلَيْكَ لا يَتَّصِلُ، وَأَيُّ جَفْنٍ بَعَدكَ بِالنَّومِ يَكْتَحِل...»

آه ای پدر !بعد از تو ما را ناتوان شمردند پدر پس از تو مردم از ما روی گردان شدند.

ما به واسطه تو در میان مردم عزیز بودیم و کسی ما را خوار

نمی شمرد.

پس چگونه اشک ما ( پیوسته ) جاری نگردد؟! چرا غم و اندوهمان همیشگی نباشد ؟!

و چگونه بعد از تو خواب راحت داشته باشیم؟!

سپس آهی کشید و چنان ناله جگرسوزی سر داد که گمان کردم که روح از بدن او مفارقت کرده است.

پس از آن کارش شب و روز گریه بود؛ عده ای از شیوخ و بزرگان مدینه به محضر علی علیه السلام رسیده عرضه داشتند که ما از گریه فاطمه بی قراریم نه شب استراحتی داریم و نه روز میتوانیم به دنبال کاری

ص: 225

رویم؛ به او بفرما که یا شب گریه کند و یا روز.

حضرت نزد فاطمه آمد و گفتۀ آنها را به آن حضرت رسانید. ولی فاطمه سلام الله علیها پاسخ داد:

به آنها بگو که من جز مدتی قلیل در بین آنها نخواهم بود ، به خدا سوگند که دست از گریه بر پدرم بر نخواهم داشت تا اینکه به او ملحق شوم.

در پی همین اعتراضات ،آنها امیرمؤمنان برای همسر مظلومه اش مکانی را در بقیع در نظر گرفت که به نام بیت الاحزان معروف شد . و فاطمه سلام الله عليها همراه امام حسن و امام حسین به این مکان رفته و میگریست .(1)

اشعاری که از فاطمه سلام الله عليها در كتب عامه و خاصه ثبت شده ،است روشنگر این مظلومیت و حاکی از شکوه های اوست، از آن میان به نمونه های ذیل توجه کنید:

«صبَّتْ عَلَيَّ مَصَائِبُ لَوْ أَنَّها *** صُبَّتْ عَلَى الأَيَّامِ صِرْنَ لَيَالِيا »(2)

پدر جان !

پس از تو مصائبی به سویم سرازیر شد که بر روزها چون وارد میشدند روزها به شب مبدل میشد. .

ص: 226

و یا اشعار دیگر:

پدر جان! تو بسان کوهی محکم بودی که من به آن پناه میبردم. تو رفتی و من تنها ماندم، مانند برهنه ای که در زیر آفتاب سوزان مانده باشد.

تا تو را داشتم عزیز و سربلند بودم، تو پناهگاه و پشتیبان

من بودی.

امروز باید در برابر کسانی که در زمان تو خوار و ذلیل بودند خضوع کرده و از آنها بترسم و چون یار و یاوری ندارم باید در مقابل آنها سکوت نموده و با کف دست خویش ظالمین را از خود دور نمایم.

،

و هنگامی که پرنده شب با صدایی حزین ناله سر میدهد، من نیز با ناله های دلسوزش هم ناله شوم.(1)

است.(1).

ص: 228

این وصیت اوج خشم و نفرت آن حضرت از کسانی که خود را خلیفه پیامبر می دانستند آشکار می سازد؛ آری زهرا عليها السلام جزاظهار مخالفت با عمر و ابی بکر هیچ مقصودی از این وصیت نداشته است . چنانکه انعکاس این مطلب در آثار متعددی از اهل سنت نیز مشاهده می شود؛ (1)مانند نامۀ منصور عباسی - متوفی 158 ه- - به نفس زکیه(2) و احتجاج مأمون عباسی - متوفی 218 ه- - با علمای اهل سنت(3) و نوشته های جاحظ - متوفی 255 ه-- که از متعصبین علمای اهل سنت است . (4) سمهودی - متوفی 911 ه- - که یکی از نویسندگان بنام اهل سنت است - علت مخفی بودن قبر حضرت را دشمنی و کینه آن حضرت نسبت به دستگاه خلافت میداند .(5)جالب آن است که ابن ابی الحدید معتزلی پس از آنکه کلامی از مرحوم سید مرتضی نقل میکند، میگوید:

مخفی بودن قبر فاطمه زهرا عليها السلام و کتمان وفات او تشییع شبانه پیکر پاک آن حضرت ) و موفق نشدن ابی بکر برای خواندن نماز بر بدن حضرت همه نزد من ثابت و قوی است؛ حق همانی .

ص: 229

است که سید مرتضی گفته و روایاتی که بر آن دلالت دارد؛ بیشتر و صحیح تر است ؛ در مورد خشم و غضب فاطمه عليها السلام نيز کلام او تمام میباشد .(1)

اصبغ ابن نباته گوید:

از امیرمؤمنان سؤال شد که چرا فاطمه را شبانه دفن کردی؟!

حضرت در جواب فرمود:

آن بانوی گرامی برگروهی غضبناک بود و نمیخواست که آنها در مراسم تشییع و تدفین حضور داشته باشند.

و بر هر کس که پیرو و تابع آن جماعت باشد، نیز حرام است که بر فرزندان فاطمه علیها السلام نماز گزارد. (2)

حضرت باقر العلوم علیه السلام از پدر بزرگوارش حضرت سجاد عليه السلام نقل فرمودند که محمّد فرزند عمار یاسر به نقل از پدرش میگفت:

هنگامی که فاطمه زهرا علیها السلام بیمار شد عباس برای عیادت از آن حضرت به منزل علی علیه السلام آمد ولی به او گفته شد که حال فاطمه علیها السلام برای عیادت مناسب نیست و کسی را به حضور نمی پذیرد. عباس از منزل حضرت بازگشته و برای امیرمؤمنان علیه السلام پیغام :فرستاد من از بیماری فاطمه عليها السلام بسیار محزون و غمگینم .

ص: 230

و فکر میکنم که او از همه ما زودتر به رسول خدا ملحق شود.

به تو سفارش میکنم که اگر پیش آمدی رخ داد، مهاجر و انصار را جمع کن که با عظمت و شکوه فاطمه تشییع شود که این هم احترام از فاطمه است و هم مایه شوکت اسلام خواهد بود.

حضرت به قاصد فرمود:

به عمویم سلام رسانده و بگو: «... إِنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ رَسُول الله صلى الله عليه وآله وسلم - لَمْ تَزَلْ مَظْلُومَةً ، مِنْ حَقَّهَا عَنُوعَةٌ، وَعَنْ ميزائِها مَدْفُوعَةٌ ، لَمْ تُحْفَظُ فِيها وَصِيةٌ رَسُول الله - صلى الله عليه وآله وسلم - وَلا رُعِيَ فِيها حَقَّهُ وَلا حَقُّ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ، وَكَفَ بِاللَّهِ حاكماً وَمَنَ الظالمين مُنتَقِاً.»

فاطمه دختر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم همیشه مورد ظلم و ستم واقع شده و از حق خویش محروم مانده است؛ میراث او را به یغما برده و سفارشات پیامبر دربارۀ او را نادیده گرفتند همانا کافی است که خدا بین ما و این ظالمان حکم کند و انتقام ما از آنان باز ستاند.

عمو! از این تقاضا بگذر و آن را نادیده بگیر، چراکه فاطمه

سفارش به مخفی بودن تجهیزش نموده است و من جز خواسته او کاری نخواهم کرد .(1)

امام صادق عليه السلام - پس از اشاره به لگد زدن عمر و سقط جنین فاطمه عليها السلام و سیلی زدن عمر به صورت آن حضرت - می فرماید:

بعد از این جریان حضرت به مدت هفتاد و پنج روز بیمار شد .

ص: 231

و سپس از دنیا رفت؛ در خلال این مدت روزی علی علیه السلام را فرا خوانده و به حضرت عرضه داشت : یا علی! اگر تضمین میکنی که به وصیتهای من عمل نمایی تو را وصی خویش قرار میدهم.

وگرنه فرزند زبیر را وصی خویش قرار میدهم.

حضرت در جواب فرمود :

قول میدهم که وصیت تو را هر چه باشد، عمل کنم.

حضرت فرمود :

تو را به حق پیامبر - صلى الله علیه و آله و سلم - قسم میدهم که اجازه ندهی ابوبکر و عمر بر جنازه من نماز بگذارند .(1)

حسین بن حمدان خصیبی - متوفی 334 ه- - وصیت آن حضرت را چنین نقل نموده است :

نباید بر جنازه من امتی نماز بخواند که پیمان خدا و پیامبر و شوهرم علی را شکسته و میراثم را به زور به یغما بردند. نامه

فدک را پاره نموده و شاهدانی را که اقامه نمودم ، تکذیب کردند. امیرمؤمنان - عليه السلام - مرا با حسن و حسین شب و روز به خانه آنها برده و آنها را به خدا و رسول قسم میداد که دست از ستم ما برداشته و حق ما را برگردانند و در مقابل ظالمان از ما حمایت نمایند ، آنها شب وعده نصرت و یاری میدادند ولی روز که میشد وعده هایشان را فراموش کرده و بما پشت میکردند . قنفذ و خالد را فرستادند تا شوهرم علی را به زور از خانه بیرون .

ص: 232

برده و از او بیعت گیرند؛ هیزم بر در خانه ما آورده و در را به آتش کشیدند؛ من دو لنگه در را گرفتم که آنها داخل خانه نشوند و به آنها گفتم که شما را به خدا و پیامبرش سوگند! دست از ما برداشته و ما را رها کنید.

در این حال عمر تازیانه را از دست قنفذ گرفته و آنچنان به بازویم زد که جای آن بر بازوی من نقش بست، او چنان با لگد بر در زد که در به رویم فرود آمد؛ و من بر زمین افتادم و او در حالی که آتش زبانه میکشید داخل خانه شده و ( بی رحمانه ) سیلی به صورتم زد که گوشواره ام به زمین افتاد .

من باردار بودم ناراحتی زایمان آن چنان بر من فشار آورد که

جنین خود را سقط نموده و محسن بیگناهم کشته شد. حال چگونه اجازه دهم که این مردم بر جنازه من نماز بگزارند ،

خدا و رسولش و من از این مردم بیزاریم(1)

لازم به تذکر است که روایاتی در مورد قبر حضرت زهرا علیها السلام به ما رسیده است، ولی هیچکدام محل دقیق قبر را مشخص نکرده اند. گذشته از اینکه در بین این روایات تعارضی وجود دارد که قابل حل نیست :در برخی از روایات بقیع را محل دفن معرفی کرده اند(2)و بعضی روضه 8

ص: 233

منوره - وبنابر نقل جمعی از همین گروه بین قبر و منبر-(1) و دسته سوم از روایات خانه حضرت که بعداً داخل مسجد شده است(2) و آخرین دسته از روایات خانۀ عقیل را محل دفن حضرت معرفی کرده اند.(3)

و به جهت همین تعارض برخی از دانشمندان هر سه گروه اول را بدون ترجیح و اختیار - آورده اند .(4)

وفات با او حرف نزد ولی نمیشود از فاطمه امید عصمت داشت......(1)

یا مثل ابن ابی الحدید که با اعتراف بر اینکه فاطمه علیها السلام از عمر و ابی بکر غضبناک بوده و تا آخر عمر با آنها صحبت نکرد و ... میگوید:

رفتاری که عمر و ابی بکر با فاطمه کردند، قابل بخشش و عفو میباشد ؛ البته خوب بود که آنها احترام فاطمه و خانه او را حفظ میکردند .(2)

ولی این منطق از دیدگاه قرآن و سنت مردود است؛ چگونه ممکن است در عصمت فاطمه زهرا عليها السلام تردید نمود؟! مگر بسیاری از اهل سنت نزول آیه تطهیر را در شأن آن حضرت روایت نکرده اند؟! (3)آیا سندی محکم تر از قرآن وجود دارد؟!

آیا نخوانده و یا نشنیده اند روایاتی را که رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم خطاب به علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام فرمود:

« أَنَا سِلْمٌ مَنْ سَالَمَكُمْ وحَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكُمْ(4)».

و با صراحت خصومت و دشمنی خویش را با دشمنان خاندانش اعلام فرمود. .

ص: 235

مگر اینان خود با اسناد متعدد روایت نکرده اند که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

« فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنّي يُؤذيني مَا آذَاهَا .»(1)

فاطمه پاره تن من است آزار او آزار من است.

«فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِني فَمَنْ أَغْضَبَهَا أَغْضَبَني.»(2)

فاطمه پاره تن من است هر که او را غضبناک کند مرا غضبناک کرده است .

«إنَّ اللهَ يَغْضِبُ لِغَضَبِكِ وَيَرْضَى لِرِضَاكِ.» (3)

ای فاطمه ! خداوند به جهت خشم تو غضبناک شده و به

واسطه رضای تو خشنود میگردد.

و یا اینکه فرمود:

«مَنْ آدَى عَلِيّاً فَقَدْ آذَانِي.»(4)

هرکس علی را بیازارد گویی مرا آزرده است. 7

ص: 236

چگونه ستم بر کسی که غضب او غضب خدا و پیامبر و رضای او رضای خدا و پیامبر است، بخشوده خواهد شد؟!

مگر خدای تعالی در قرآن نمیفرماید:

«إنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ .»(1)

از این آیه شریفه استفاده میشود کسانی که خدا و رسول را می،آزارند خداوند در دنیا و آخرت آنها را لعن میکند و عذابی دردناک برای آنها فراهم آورده است.

آیا کسانی که مورد لعن صریح خدا واقع شدند قابل بخشش اند ؟! پس وای بر آنان که با شعله آتش بر خانه وحی هجوم بردند؛ خانه ای که اهل سنت گویند: وقتی که آيه شريفه «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ» نازل گردید از حضرت سؤال شد که این خانه ها

کدام است ؟

حضرت فرمود: خانه های پیامبران خدا

ابوبکر سؤال کرد: یا رسول الله آیا این خانه ها شامل خانه علی و فاطمه نیز میشود؟ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در جواب فرمودند:

«نَعَمْ مِنْ أَفَاضِلها.»

آری - خانه علی و فاطمه - از برترین آن خانههاست (2).

ص: 237

ص: 238

ص: 240

ص: 241

ص: 242

ص: 243

ص: 244

ص: 245

ص: 246

ص: 247

ص: 248

ص: 249

ص: 250

ص: 251

ص: 252

ص: 253

ص: 254

ص: 255