آشنایی با ایام غدیریه

فهرست

مقدمه...5

سد الابواب...6

عرفه...7

انتقال نور...9

میلاد حضرت ابراهيم خليل عليه السلام...10

قبول توبه حضرت داوود عليه السلام...11

صحيفه ملعونه...12

تولد حضرت عيسى عليه السلام...13

معراج...14

حديث ثقلين...15

ابلاغ سوره توبه...16

عید قربان...17

ذبح عظیم...19

تجلى...20

اعطای الواح...21

میلاد امام رضا عليه السلام...22

اذان (نام اميرالمؤمنين عليه السلام)...23

ایام معلومات...24

ايام معدودات...25

سپردن نشانه ها...26

قبول توبه حضرت آدم علیه السلام...27

لقب اميرالمؤمنين عليه السلام...28

بخشش فدک...29

شق القمر...30

میلاد امام هادی علیه السلام...31

آیه تبلیغ...32

آيه محبت...33

ص: 3

مقدمه

به لطف الهی چند سالی است که ایام غدیریه مورد توجه محبان اهل بيت عليهم السلام قرار گرفته است چرا که بستر بسیار مناسبی جهت بیان استدلالهای مذهب حقه جعفری است (مانند نزول آیات و روایات ،غدیر مباهله بخشش انگشتر در ،رکوع نزول سوره هل أتى ابلاغ سوره برائت فتح خيبر بخشش ،فلک نزول آیه اولی الامر و آیه ابلاغ (تبلیغ) و آیه اتمام و میلاد امام کاظم و امام هادی علیهما السلام و ...) در این مختصر تلاش شده تا تعدادی از این مناسبتها جمع آوری شود. امید است پیروان اهل بیت علیهم السلام از فرصتهای بسیار مناسب این ایام در جهت ترویج و ابقاء معارف : ابقاء معارف ناب علوی در فضایی شاد و مفرح استفاده کنند.

ص: 5

صدور حديث شريف سد الأبواب

پس از ورود پیامبر گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله به مدینه و ساختن مسجد، اصحاب در اطراف مسجد خانه های خود را ساختند و درب خانه های خود را به سمت مسجد باز نمودند و خداوند اراده کرد که پیامبر و آل معصومین ایشان عليهم السلام را با فضیلتی بر دیگران برتری برتری دهد روز نهم ذى الحجه بود جبرئیل نازل شد «التاسع منه (ذى الحجة) فيه سدّ ابواب القوم و فتح باب اميرالمؤمنين عليه السلام»(1) و گفت: درب های منازلی که به سوی مسجد باز شدهاند ببندند قبل از آن که عذابی بر شما نازل .شود به جز درب خانه پیامبر و على عليهما السلام(2)

بعضی از صحابه اعتراض کردند پیامبر اکرم صلّى الله عليه و آله فرمودند: این خداوند متعال بود که شما را بیرون کرد و حضرت علی علیه السلام را داخل .نمود. ابوبکر و عمر با اصرار تقاضا کردند که به اندازه یک پنجره یا یک کف دست و یا حداقل یک چشم فضایی به سمت مسجد باز گذارند امّا پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله اجازه ندادند و فرمودند: حتی به اندازه یک سوزن هم نباید باز بگذارید.(3)

ص: 6

روز عرفه

برای علت نامگذاری روز عرفه دو مطلب نقل شده:

1- در مورد حضرت آدم عليه السلام (جبرئیل آدم را به عرفات منتقل کرد پس در عرفات اقامت کرد و گفت وقتی آفتاب غروب کرد هفت بار به گناهان خود اعتراف کن.(1))

2- در روز الست (عالم ذر) خداوند از پشت آدم همه ذریه او را خارج کرد و آنها را مانند ذرات در عرفات منتشر کرد سپس با آنها تکلم کرد(2)

3- شیخ طوسی به نقل از امام صادق علیه السلام از پدرشان علیه السلام میفرمایند امیرالمؤمنین علیه السلام در ایام مناسک حج به دنیا آمدند و در روز ترویه از زبان پیامبر صلی الله عليه آله سیراب شدند...

«حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله به فاطمه مادر حضرت علی علیه السلام فرمود برو و به حمزه بشارت تولد حضرت علی علیه السلام را بده گفت چه کسی علی علیه السلام را سیر کند پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود ،من گفت شما فرمود بلی پس زبان خود را در کام او دوازده چشمه از آن جوشید پس نام آن روز را روز ترویه گذاشتند و در

ص: 7

انتقال نور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به حضرت آمنه سلام الله عليها

پس از ازدواج حضرت عبدالله با آمنه عليها السلام در شب جمعه 9 ذى الحجة نور پیامبر گرامی اسلام به حضرت آمنه منتقل شد. «نقل الله تعالى نور نبيه إليها فحملت به في ليلة الجمعة لتسع خلون من ذي الحجة ليلة عرفة»(1) .

تذکر چون مشرکین ایام حج را در ماههای دیگر قرار میدادند تا تجارتشان پرسودتر شود به این عمل «نسیء» میگویند و لذا مراد از لیلة عرفة ممکن است به حساب نسیء باشد که البته خداوند میفرماید «النسیء زيادة في كفر»(2) پس مراد از میلاد هفده ربیع و یا انتقال نور در 9 ذی الحجة با حساب نسیء صحیح میباشد.

«و بقي عبد الله على ذلك سنين و نور محمّد صلّى الله عليه و آله و سلّم بين عينيه لا يخرج الى بطن زوجته حتى أذن الله عز و جل لذلك النور أن ينزل من ظهر عبد الله الى بطن آمنة في ذي الحجة»(3).

ص: 9

میلاد حضرت ابراهيم عليه السلام

در مجموعه نفیسه در تاریخ ائمه علیهم السلام آمده که تولد حضرت ابراهیم علیه السلام در 9 ذی الحجة بوده است: «وَ فِيهِ وُلِدَ إِبْرَاهِيمُ خلیل»(1) و در بعضی روایات آن را در اول ذی الحجة دانسته و روزه آن روز را کفاره 60 سال بیان کرده(2)

از امام صادق علیه السلام نقل شده است که مراد از کلمات «فأتمهن» همان کلماتی است که بر حضرت آدم علیه السلام القاء شد و با همان کلمات توبه کرد «فَتَلَقّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ»(3) و آن این بود که گفت: «یا رب أَسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهَ وَ اَلْحَسَنِ وَ اَلْحُسَیْنِ إِلاَّ تُبْتَ عَلَیَّ فَتَابَ اَللَّهُ عَلَیْهِ» یعنی حضرت آدم علیه السلام خدا را به حق اهل بيت عليهم السلام قسم داد تا خداوند او را ببخشد و خدا هم بخشید از امام صادق علیه السلام سؤال شد «فأتمهنّ» یعنی چه؟ فرمودند: یعنی «فَأَتَمَّهُنَّ إِلَی الْقَائِمِ علیه السلام اثْنَیْ عَشَرَ إِمَاماً تِسْعَهٌ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ علیه السلام» یعنی معرفت و توسل حضرت ابراهیم علیه السلام علاوه بر پنج نور مقدس ادامه پیدا کرد و با ائمه بعد تکمیل شد و با رساندن به امام زمان عجل الله تعالی فرجه معرفت او به تمام و کمال رسید(4).

ص: 10

قبول توبه حضرت داوود عليه السلام

شیخ صدوق رحمه الله روایت کرده تو به حضرت داوود عليه السلام (انتخاب ایشان به عنوان خليفة الله) در نهم ذى الحجة نازل شد و کسی که آن روز را روزه بگیرد کفاره گناهان نود ساله اوست.

«وَ رُوِيَ ... في تِسْع مِنْ ذِي الحِجَّةِ أُنْزِلَتْ تَوْبَةُ دَاوُدَ عليه السلام فَمَنْ صَامَ ذَلِكَ الْيَوْمَ كَانَ كَفَّارَةَ تِسْعِينَ سَنَة».(1)

و خداوند در قرآن میفرماید «وَ ظَنَّ دَاوُودُ أَنما فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَ حَرَّ رَاكِعًا وَ أَنَابَ * فَغَفَرْنَا لَهُ ذَلِكَ وَ إِنَّ لَهُ عِندَنَا لَزُلْفَى وَ حُسْنَ مَآبٍ * يَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ ...»(2) و داوود دانست که ما او را آزموده ایم از این رو از پروردگارش طلب آمرزش نمود به سجده افتاد توبه کرد ما این عمل را به او بخشیدیم و او نزد ما دارای مقامی والا و سرانجامی نیکو است ای داوود ما تو را خلیفه و نماینده خود در زمین قرار دادیم

ص: 11

انشاء صحيفه ملعونه توسط منافقین در جهت مخالفت با نصب امير المؤمنين عليه السلام

در سال 10 هجری ایام حجة البلاغ تعدادی از صحابه هم پیمان شدند که نگذارند امیرالمؤمنين عليه السلام به خلافت برسند و این پیمان را در صحیفه ای مکتوب کرده و توسط ابی عبیده جراج در کنار خانه كعبه دفن کردند(1) و خداوند آن را افشاء نموده و به صحیفه ملعونه مشهور شد.

پس از این پیمان منافقین درصدد جمع آوری افراد و قبائل و برنامه ریزی گسترده برای عمل کردن آن برآمدند و از سوی دیگر پیامبر گرامی اسلام صلى الله علیه و آله نیز با تشکیل سپاه اسامه و فرستادن اکثر صحابه و خالی کردن مدینه از افراد تلاش گسترده ای برای حمایت از امیرالمؤمنین عليه السلام بجا آوردند و البته با کارشکنی منافقین زحمات پیامبر اکرم صلى الله عليه و آله به نتیجه مطلوب نرسید ولی جولان اهل دنیا موقتی است و عاقبت برای شیعیان است «والعاقبة للمتقين».(2)

ص: 12

تولد حضرت عيسى عليه السلام

حضرت مریم عليها السلام در روز 9 ذى الحجة در کربلا (و حرم فعلی امام حسين عليه السلام) حضرت عیسی علیه السلام را به دنیا آوردند و درختی که از آن رطب تناول کردند در نزدیکی ضریح مطهر قرار داشته است(1) «قَالَ إِنِّى عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَ جَعَلَنِي نَبِيًّا»(2).

ارتباط حضرت مریم و حضرت عیسی علیهما السلام با اهل بيت عليهم السلام بسیار زیاد است حضرت مریم سلام الله عليها سيده نساء زمان خویش بودند و حضرت زهرا سلام الله عليها سیده نساء عالمیان در هر زمانی هستند برای حضرت مریم سلام الله علیها از بهشت طعام بهشتی حاضر میشد و برای حضرت زهرا سلام الله عليها علاوه بر طعام ،بهشتی جبرئیل نازل شده و صحیفه ای را برای حضرت قرائت کرد و اميرالمؤمنين عليه السلام آن را مینوشتند که به صحیفه فاطمیه مشهور شد.

و حضرت عیسی علیه السلام زنده اند و ذخیره ای الهی است تا در زمان امام زمان عجل الله تعالی فرجه از یاوران و مبلغان ایشان باشد.

ص: 13

معراج پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

در نهم ذى الحجة بيان شده که معراج در چنین روزی واقع شده است. البته هفدهم ماه رمضان هم نقل دیگری است: «التاسع منه ولد فيه عيسى عليه السلام و ذكر أن المعراج كان فيه».(1)

معراج پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله یک معراج جسمانی است که ایشان از مدینه با بُراق همراه جبرئیل به بیت المقدس رفته و از آنجا به آسمان و بيت المعمور و مکانهای دیگر سفر کردند. در اواخر مرحله سیر جبرئیل گفت: «لَوْ دَتَوْتُ أَغْلَةً لَاحْتَرَقَت»(2) یعنی اگر بند انگشتی نزدیکتر شوم وجودم خواهد سوخت پیامبر خدا صلى الله عليه و آله به تنهایی سیر را ادامه دادند و وقتی به «قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى»(3) رسيدند، صدای امیرالمؤمنين عليه السلام را !شنیدند به خداوند عرضه داشتند آیا نگاه علی زودتر از من به معراج آمده است؟ خداوند فرمودند به دل تو کردم دیدم امیرالمؤمنین را از همه عالم بیشتر دوست داری بخاطر همین با صدای علی با تو صحبت کردم و خداوند سؤال کرد چه کسی را برای امتت پس از خود قرار میدهی؟ پیامبر عرضه داشتند: خدا عالم است. خداوند :فرمودند علی بن ابی طالب، امیرالمؤمنین و سید المسلمين و قائد غر المحجلين...(4)

ص: 14

بیان حديث شريف ثقلين

پیامبر گرامی اسلام از شروع بعثت به امر الهی سفارش اهل بیت علیهم السلام را مینمودند و در جای جای زندگیشان متذکر جایگاه رفیع اهل بيت عليهم السلام بودند و مخصوصا در حجة البلاغ مكرر حديث ثقلین را با تعابیر متعدد برای مردم بیان فرمودند

از مهمترین موارد آن در روز حجّ أكبر ( عید قربان ) سال دهم میباشد که فرمودند: «عَنْ جَابِرٍ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام دَعَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله و سلم أَصْحَابَهُ بِمِنّى فَقَالَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنّى تَارِكٌ فِيكُمُ التَقَلَيْنِ أَمَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا - كِتَابَ اللهِ وَ عِترتي أهْلَ أَهْلَ بَيْتِي فَإِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضِ»(1) (من از بین شما میروم و دو گوهر گران بها در بین شما میگذارم یکی کتاب خدا و دیگری اهل بیتم را تا زمانی که به آنان توسل و تمسک کنید گمراه نمیشوید .....(2)

«عن اَلنَّبِیِّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ فِی خُطْبَتِهِ فِی مَسْجِدِ اَلْخَیْفِ فِی حِجَّةِ اَلْوَدَاعِ: أَلاَ وَ إِنِّی مُخَلِّفٌ فِیکُمُ اَلثَّقَلَیْنِ»(3).

ص: 15

ابلاغ سوره توبه (برائت) توسط امير المؤمنين عليه السلام

در سال نهم هجری در ایام حج آیات ابتدایی سوره توبه نازل شد و پیامبر صلّی الله علیه و آله بنا بر پیشنهاد اصحاب ابوبکر را مأمور به ابلاغ آن نمودند و بعد از مدتی وحی نازل شد « لَا يُؤَدِّي عَنْكَ إِلَّا أَنْتَ أَوْ رَجُلٌ مِنک»(1) یعنی این عمل را غیر خودت و یا مردی که از توست نباید انجام دهد. پس پیامبر اکرم صلّی الله عليه و آله اميرالمؤمنين عليه السلام را فرستادند و ایشان آیات را از ابوبکر گرفتند و خودشان در روز دهم ذى الحجه(2) روز حج اکبر آن را ابلاغ کردند. «وَ دَخَلَتْ سَنَةُ تِسْعِ فِي شَهْرِ ذِي الحِجَّةِ الْحَرَامِ مِنْ مُهَاجَرَة رَسُولِ اللهِ صلی الله علیه و آله تَزَلَتْ هَؤُلَاءِ الْآيَاتُ.... فَلَمَّا] كَانَ يَوْمُ الْحَجَ الْأَكْبَرِ وَ فَرَغَ النَّاسُ مِنْ رَمي جَمْرَة الكُبرى قَامَ [أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ] عَلِيُّ [بْنُ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام] عِنْدَ الْجُمْرَةِ فَنَادَى فِي النَّاسِ فَاجْتَمَعُوا إِلَيْهِ فَقَرَأَ عَلَيْهِمُ الصَّحِيفَةَ بِمَؤلَاءِ الْآيَاتِ بَراءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ»(3)

ص: 16

عید سعید قربان

یکی از اعیاد مهم دوستان اهل بيت عليهم السلام عید قربان است و برای میمنت این روز جهات مختلفی ذکر شده است از جمله:

الف) حضرت ابو طالب برای اطعام ولادت حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام 300 شتر و هزار گاو و گوسفند ذبح کرده و ولیمه عظیمی برپا نموده و فرمود مردم هر کس می خواهد از طعام فرزندم على عليه السلام استفاده کند 7 بار خانه خدا را طواف کرده و بیاید بر على عليه السلام سلام کند و وارد شود و به این علت یوم نحر شرافت پیدا کرد «فَلَمَّا كَانَ الْيَوْمُ الثَّالِثُ، وَ كَانَ الْعَاشِرَ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ، أَذَّنَ أَبُو طَالِبٍ فِي النَّاسِ أَذَاناً جَامِعاً ، وَ قَالَ: هَلُمُّوا إِلَى وَ لِيمَةِ ابني - عليه السلام. قَالَ: وَ نَحرَ ثَلَاثَ مِائَةٍ مِنَ الْإِبِلِ وَأَلْفَ رَأْسٍ مِنَ الْبَقَرِ وَ الْغَنَمِ، وَ اتَّخَذَ وَ لِيمَةً عَظِيمَةً، وَ قَالَ: مَعَاشِرَ النَّاسِ، أَلَا مَنْ أَرَادَ مِنْ طَعَامٍ عَلِيّ عليه السلام وَلَدِي فَهَلُمُوا وَ طُوفُوا بِالْبَيْتِ سَبْعاً، وَ ادْخُلُوا وَ سَلِّمُوا عَلَى وَلَدِي عَلِي وَلَدِي عَلِيّ عليه السلام فَإِنَّ اللَّهَ شَرَّفَهُ، وَ لِفِعْلِ أَبِي طَالِبٍ شُرِفَ يَوْمُ النَّحْرِ»(1)

و توضیح این مطلب در صفحه 8 بحث نسیء ذکر شد.

ص: 17

جریان ذبح عظیم و قربانی حضرت اسمائيل عليه السلام

امام رضا عليه السلام فرمودند زمانی که خداوند به حضرت ابراهیم عليه السلام دستور داد که به جای فرزندش گوسفندی را ذبح کند، حضرت ابراهیم علیه السلام در دلش آرزو کرد کاش اسماعیل قربانی شده بود تا با اندوه و گریه بر مصیبت ،او مستحق بزرگترین درجه های الهی می شدم خداوند به او وحی کرد... مردم امام حسین علیه السلام فرزند حضرت محمد صلى الله علیه و آله را میکشند... حضرت ابراهیم علیه السلام به خاطر این مطلب ناله کرد و گریست. خداوند متعال فرمود: ای ابراهیم اندوه تو برای امام حسین علیه السلام را فدیه و جایگزین دل سوختن تو بر فرزندت قرار دادم و بالاترین درجات الهی را به تو دادم و این معنای آیه «وَ فَدَيْناهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ» است.(1)

ص: 19

تجلی نور خداوند بر حضرت موسی علیه السلام

در این روز حضرت موسی علیه السلام از خداوند خواست که بر او تجلی کند « قالَ رَبِّ أَرِنِي أَنْظُرْ إِلَيْكَ قَالَ لَنْ تَراني»(1) و خداوند به او فرمود به آن جبل (کوه) نگاه کن اگر در مکان خودش باقی ماند تو نیز خواهی دید و خداوند با نور وجه خود بر آن جا تجلی کرد «وَ خَرَّ مُوسى صَعِقاً»(2) پس حضرت موسی علیه السلام به اوج نشاط معنوی رسید «فَلَمَّا كَانَ يَوْمُ عَشَرَةٍ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ أَنزَلَ اللهُ عَلَى مُوسَى الْأَلْوَاحَ وَ مَا يَحْتَاجُونَ إِلَيْهِ مِنَ الْأَحْكَامِ- وَ الْأَحْبَارِ وَ السُّنَنِ وَ الْقِصَصِ، فَلَمَّا أَنزَلَ اللهُ عَلَيْهِ التَّوْرَاةَ وَ كَلَّمَهُ قالَ رَبِّ أَرِنِي أَنْظُرْ إِلَيْكَ فَأَوْحَى اللَّهَ لَنْ تَرَانِي أَيْ لَا تقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ وَ لَكِنِ انْظُرْ إِلَى الْجَبَل - فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَكَانَهُ فَسَوْفَ تَراني»(3)

(البته در بعضی روایات وارد شده که خداوند نور امیرالمؤمنين عليه السلام را بر کوه تجلی داد) این روز را باید عید گرفت مانند روز مبعث پیامبر صلی الله علیه و آله که به خاطر تجلی خداوند برای مردم عید شد.

ص: 20

اعطاء الواح به حضرت موسی علیه السلام

«تَمَّ مِيقَاتُ مُوسَى أَرْبَعِينَ لَيْلَةً فَلَمَّا كَانَ يَوْمُ عَشَرَةِ مِنْ ذِي الحِجَّةِ أَنزَلَ اللهُ عَلَيْهِ الْأَلْوَاحَ فِيهَا التَّوْرَاةُ وَ مَا يَحْتَاجُونَ إِلَيْهِ مِنْ أَحْكَامِ السِيَرِ وَ الْقِصَص».(1)

پس از پایان میهمانی حضرت موسی علیه السلام در کوه طور خداوند الواح را بر حضرت موسی علیه السلام نازل فرمود و البته در این ایام اکثر صحابه حضرت موسی علیه السلام گوساله پرست شدند به جز پیروان حضرت هارون عليه السلام

تمام انبیاء الهی موظف بودند امت خود را علاوه بر ایمان به خدا رسالت پیامبران، بر ایمان به پیامبر آخر الزمان و اهل بيت عليهم السلام نیز دعوت کنند که این مطلب در چنین روزی در الواح حضرت موسی علیه السلام نیز نازل شده است حتی در تورات تحریف شده فعلی نیز عباراتی در شأن اهل بيت عليهم السلام بدين صورت یافت میشود: «اما در خصوص ،اسماعیل تو را اجابت ،نمودم این که او را برکت داده بارور گردانم و او را بسیار کثیر گردانیم دوازده رئیس از وی پدید آیند و امتی عظیم از وی به وجود آورم.(2)

ص: 21

میلاد امام رضا علیه السلام به (روایتی)

به روايت كشف الغمة و ملاذ الاخبار و عوالم، میلاد امام هشتم علی بن موسى الرضا عليه السلام در سال 153 هجری در روز یازدهم ذی الحجة واقع شده است.

في كشف الغمة: «قَالَ كَمَالُ الدِّينِ بْنُ طَلْحَةَ أَمَّا وِلَادَتُهُ فَفِي حَادِيَ عَشَرَ ذِي الحِجَّةِ سَنَةَ ثَلَاثٍ وَ خَمْسِينَ وَ مِائَةٍ لِلْهِجْرَةِ بَعْدَ وَفَاةِ جَدِهِ أَبِي عَبْدِ الله عليه السلام بِخَمْسِ سِنين».(1)

توجه به اهل بيت عليهم السلام در موالید مختلف و روایات متفاوت خود نور علی نور و برکتی مضاعف است و همانگونه که روایات شب قدر انسان را تشویق به احیاء در چند شب میکند با این که شب قدر یک شب است ولی عبادت در هر سه شب موجب نور و برکت مضاعف و عنایات الهی است.

توجه به میلاد امام رضا علیه السلام در این روز بجا و بلکه فضل و برکتی بر امت است

ص: 22

(اذان) نام قرآنی امير المؤمنين عليه السلام

امام سجاد علیه السلام در حدیثی میفرمایند: به خدا قسم، برای اميرالمؤمنین نامی در قرآن است که مردم آن را نمیدانند. سؤال کردند: آن چه نامی است فدای شما شویم؟ فرمودند: «اذان من الله» و فرمودند «الاذان اميرالمؤمنين»عليه السلام(1) و امیرالمؤمنین می فرمودند: «انا الاذان في الناس »(2)و در ذیل آیه «فاذن مؤذِّنٌ ان لعنة الله على الظالمين»(3)آمده است که امیرالمؤمنین مؤذنی هستند که این کلام را میفرمایند یعنی لعنت خداوند بر ظالمینی که ولایت مرا تکذیب کرده و حق مرا سبک شمرده اند «فهو المؤذن بينهم يقول ألا لعنة الله على الظالمين الذين كذبوا بولايتی و استخفّوا بحقي»(4)و چون این آیه در قرآن در ضمن سوره برائت و ابلاغ پس مناسبت آن در دهم ذی الحجه، روز عید قربان می باشد. البته در مورد نماز نیز اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: «انا صلاة المؤمن انا حى على الصلاة انا حى على الفلاح انا حى على خير «العمل»(5)و در روز عید غدیر خم پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله برای تحریص مردم بر بیعت با امیرالمؤمنین با شعار «حی علی خیر العمل» آن ها را فرا می خواند و البته برخی برای از بین بردن آن ،خاطره حی علی خیر العمل را از اذان حذف کردند

ص: 23

ایام معلومات

در تفسیر قمی آورده اند که مراد از ایام معلومات در قرآن دهه ذى الحجة است که آخرین روز آن عید قربان است. «وَ اذْكُرُوا اللهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ قَالَ أَيَّامُ التَّشْرِيقِ الثَّلَاثَةُ، وَ الْأَيَّامُ الْمَعْلُومَاتُ الْعَشَرَةُ مِنْ ذِي الحِجَّة».(1)

که عبادت در این ایام بالاترین عبادت است.(2)

مردم در دهه اول ذی الحجه با عبادت خداوند و توسلات به اهل بیت عليهم السلام راه تقرب به خدا را می پیمایند و این ایام بهترین روزهای عبادت خداوند و از بهترین فرصتهای توسل به انوار مقدس چهارده معصوم عليهم السلام است که در روز عرفه و عید قربان اوج میگیرد و انبیاء الهی علیه السلام (مانند حضرت ،موسی ،آدم ابراهیم و ... عليهم السلام) و اصحاب و شیعیان اهل بيت عليهم السلام زيباترين لحظات ارتباط با اهل بیت علیهم السلام را در این ایام تجربه کرده اند. پس این ایام را به غفلت نگذرانیم.(3)

ص: 24

ايام معدودات

مراد از ایام معدودات در قرآن 10 و 11 و 12 ذی الحجه است.(1) در این روزها مردم باید با رمی جمرات برائت خود را عملاً اجرا کنند و نکته قابل توجه آن است که مردم در روز عرفه و در مشعر فقط ساعاتی را در مکانی هستند که حجت خدا در آن مکان است ولی در ایام معدودات چند روز متوالی مردم در منا حضور دارند که حجت خدا نیز در آنجا حضور دارند پس باید مردم فرصت حضور در منا (ايام معدودات) را بیشتر از عرفه و مشعر اهمیت داده و غنیمت شمرند تا آمادگی دریافت بركات ولایت را پیدا کنند و در قرآن هم میفرماید: «وَ اذْكُرُوا الله في أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ»(2)خدا را در این ایام زیاد یاد کنید

با مقایسه دو آیه «وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللهِ في أَيَّامٍ مَعْلُوماتٍ»(3) با آيه «وَ اذْكُرُوا الله في أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ»اهمیت برائت و لطافت آیات روشن میشود.

ص: 25

سپردن نشانه های نبوت و امامت (ودایع الهی) توسط رسول خدا به امیر المؤمنين عليهما السلام

روز دوازدهم ذى الحجه سال دهم هجری بود «فَلَمَّا اسْتُتِمَّ حَجُهُمْ وَ قَضَوْا مَنَاسِكَهُمْ وَ عَرَفَ النَّاسُ جَمِيعَ مَا احْتَاجُوا إِلَيْهِ وَ أَعْلَمَهُمْ أَنَّهُ قَدْ أَقَامَ لهُمْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ عليه السلام وَ قَدْ أَزَالَ عَنْهُمْ جَمِيعَ مَا أَحْدَثَهُ الْمُشْرِكُونَ بَعْدَهُ وَ رَدَّ الحَجَّ إِلَى حَالَتِهِ الْأُولَى وَ دَخَلَ مَكَّةَ فَأَقَامَ بِها يَوْماً وَاحِداً هَبَطَ عَلَيْهِ الْأَمِينُ جَبرائيل ...»(1)جبرییل به خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رسید در این روز نشانه های نبوت مانند پیراهن ابراهيم عليه السلام (قمیص «پیراهن»یوسف) عصای موسی ...به امیرالمؤمنين عليه السلام سپرده شد که علامت امامت بلا فصل ایشان است.

جبرئیل به رسول خدا صلّى الله عليه و آله عرض کرد: خداوند متعال فرمان داده که تمام علومی که خداوند به شما داده را به امیرالمؤمنین علیه السلام تعلیم فرمائید و تمام آنچه حفظ کرده ای به او تحویل دهید که اميرالمؤمنين عليه السلام امین است. (2)

ص: 26

اعلان عمومی لقب امیرالمؤمنین برای حضرت علی علیه السلام

روز سیزده ذى الحجة(1) بود آخرین روزی بود که پیامبر در مکه حضور داشتند اميرالمؤمنين عليه السلام در محضر پیامبر نشسته بودند در این هنگام جبرییل بر پیامبر نازل شد و خطاب به امیرالمومنین عرض کرد: «السلام علیک یا امیرالمؤمنین»(2)«وَ سَلَّمَ جَبْرَئِيلُ عَلَى عَلِيّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ فقَالَ عَلِيٌّ علیه السلام يَا رَسُولَ اللهِ أَسْمَعُ الْكَلَامَ وَ لَا أَحُسُّ الرُّؤْيَةَ فَقَّالَ يَا عَلِيُّ جَبْرَئِيلُ أَتَانِي مِنْ قِبَلِ رَبِّي بِتَصْدِيقِ مَا وَعَدَنِي ثُمَّ أَمَرَ رَسُولُ اللهِ علیه السلام رَجُلًا فَرَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ حَتَّى سَلَّمُوا عَلَيْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ ثُمَّ قَالَ يَا بِلَالُ نَادِ فِي النَّاسِ أَنْ لَا یبقی غَداً أَحَدٌ إِلَّا عَلِيلٌ إِلَّا خَرَجَ إِلَى غَدِيرِ خُم»(3) به دنبال آن پیامبر به بزرگان اصحاب دستور دادند تا نزد حضرت علی علیه السلام رفته و با لقب امیرالمؤمنين به ایشان سلام کنند پس امیرالمؤمنین علیه السلام رهبر و امیر تمام امت پیامبر صلّى الله علیه و آله است.

البته حضرت علی بن ابی طالب عليهما السلام در سالهای قبل از آن و در ابتدای بعثت (و حتی در عالم ذر) هم به لقب «اميرالمؤمنين»ملقب شده بودند ولی این روز اعلام عمومی بود.

ص: 28

بخشش فدک به حضرت زهرا سلام الله عليها و نزول آیه آت ذا القربى حقه

در سال ششم هجری پس از جنگ خیبر «ثم كانت غزوة خيبر في ذي الحجة من سنة ست»(1)منطقه بسیار بزرگ فدک توسط پیامبر صلی الله عليه و آله و بدون کمک اصحاب فتح شد(2) مطابق آیات و قرآن تمام منطقه فدک به ملکیت شخص پیامبر خدا صلّى الله عليه و آله درآمد جبرییل نازل شده آیه فدک «وءات ذی القربى حقه»(3)(یعنی حق خویشان را عطا کن) را آورد و پیامبر اکرم صلى الله عليه و آله تمام آن سرزمین را که حق ایشان بود به ایشان تحویل دادند «و يوم الرابع عشر من ذي الحجة إملاك الزهراء سلام الله علیها»(4) (چون حضرت زهرا سلام الله عليها تنها وارث حضرت خدیجه سلام الله علیها بودند و بدین گونه این حق به ایشان رسید. )(5)

ص: 29

شق القمر

امام صادق علیه السلام فرمودند: چهارده نفر از اصحاب عقبه در شب چهارده ذی الحجه به پیامبر عرض کردند: «قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام: اجْتَمَعُوا أَرْبَعَةَ عَشَرَ رَجُلًا أَصْحَابُ الْعَقَبَةِ لَيْلَةَ أَرْبَعَ عَشْرَةَ مِنْ ذِي الحِجَّةِ، فَقَالُوا لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه و آله: مَا مِنْ نَبِي إِلَّا وَ لَهُ آيَةٌ- فَمَا آيَتُكَ فِي لَيْلَتِكَ هَذِهِ»(1)هر پیامبری معجزه ای دارد معجزه شما در این در این شب چیست؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند چه میخواهید؟ گفتند ماه را دو نیم کن! جبرئیل نازل شد و عرض کرد همه چیز در اطاعت توست و پیامبر به ماه امر کرد که دو نیم شود و شد ماه دو نیم و بعد فرمود: به حال اول برگرد و برگشت «فَأَمَرَ الْقَمَرَ أَنْ يَنقَطِعَ قِطْعَتَيْنِ، فَانقَطَعَ قِطْعَتَيْنِ»(2)پس پیامبر اکرم صلى الله عليه و آله سجده کردند و شیعیان هم سجده کردند.

و در قرآن هم آیات آن ذکر شده است «اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ».(3)

ص: 30

میلاد امام هادی علیه السلام روز توجه به زیارت جامعه کبیره و زیارت غدیریه

در پانزدهم ذی الحجة سال 212(1) ه- ق یکی از وارثان غدیر و از امامان سفارش شده در غدیر امام دهم حضرت امام هادی علیه السلام جهان را منور به قدومشان نمودند «وَ کان مولوده بِصَرْيَا بِنِصْفِ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ سَنَةَ أَثْنَى عَشْرَةَ وَ مأتين» از آن امام همام میراث های حدیثی گران بهایی مانده که از زیباترین آنها زیارت جامعه کبیره یک دوره معارف امام شناسی و زیارت غدیریه (یک دوره معارف امیرالمؤمنین علیه السلام شناسی )می باشد.

ص: 31

نزول آیه تبلیغ (ابلاغ)

در روز 17 ذی الحجه سال دهم هجری در مسیر برگشت به مدینه پیک وحی مکرر خدمت پیامبر اکرم صلّى الله عليه و آله می رسید امامت اميرالمؤمنين عليه السلام را سفارش می کرد. در نزدیکی وادی غدیر جبرییل این آیه را آورد که ای رسول ما آنچه را از طرف خداوند درباره ولایت اميرالمؤمنين عليه السلام به سوی تو نازل کردیم را به مردم ابلاغ کن که اگر این کار انجام نگیرد رسالت تو انجام نگرفته است و اعمال باطل میشود و پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله به مردم فرمان دادند که فردا در منطقه غدیر همه جمع شوند. «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ وَ هُمُ الَّذِينَ هَمُوا بِرَسُولِ اللَّهِ فَقَالَ أَ مَا تراني يَا جَبْرَائِيلُ أُغْدِقُ السَّيْرُ مُجدّاً فِيهِ لِأَدْخُلَ الْمَدِينَةَ فَأَعْرِضْ وَلَايَةَ عَلِيّ عَلَى الشَّاهِدِ وَ الْغَائِبِ فَقَالَ لَهُ جَبْرَائِيلُ عَلیه السلام اللهُ يَأْمُرُكَ أَنْ تَفْرِضَ وَلَايَتَهُ غَدا »(1).

بنا بر بعضی از روایات آمده که صدر آیه در 16 وسط آیه در 17 و بقیه آیه در 18 ذی الحجه نازل شده است که احتمالا تکرار در نزول آیه است.(2)

ص: 32

نزول آیه محبّت (وُدّ) در شأن اميرالمؤمنين عليه السلام

در روز 17 ذی الحجّة (1)(سال 10 هجری) و در حجّة البلاغ بعد از نماز پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله دعا کردند خدایا برای علی علیه السلام محبت در قلوب مؤمنین و هیبت و بزرگی در قلوب منافقين اعطاكن(2)

سپس به امر پیامبر خدا صلّى الله عليه و آله، امیرالمؤمنین سه مرتبه همین دعا را تکرار کردند خداوند این آیه را نازل فرمود «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ * سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا »(3)(خداوند یقینا برای مؤمنینی که عمل صالح انجام میدهند محبّت امیرالمؤمنین علیه السلام را در قلوبشان قرار می دهد).

ص: 33

زوال دولت بني اميه لعنة الله عليهم

با قتل مروان در روز هفدهم ذى الحجة سال 132 دولت بنی امیه کاملاً از بين رفت. «أما قتل مروان و زوال دولة بني أمية بالكلية فإنه كان يوم سابع عشر من ذي الحجة»(1)

«و ما جعلنا الرؤية التي اريناك الا فتنة و شجرة الملعونة في القرآن.»(2)

از امام باقر علیه السلام وارد شده است که مراد بنی امیه هستند اميرالمؤمنین علیه السلام آن را به فجار از قریش و بنی امیه تفسیر فرمودند.(3)

آورده اند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در رؤیای صادقه خود دیدند که تعدادی قِرَدَة (میمون) بر منبر ایشان بالا میروند و مردم را به قهقرا و ضلالت می کشانند پیامبر خدا صلى الله عليه اميرالمؤمنين عليه السلام تفسیر این رؤیا را غصب خلافت و حکومت فجار و بنی امیه تفسیر فرمودند (4)و جریان کشته شدن مروان و شکست لشگر او از عبرتهای تاریخ است.

ص: 34

نزول آیه اکمال و اتمام

در روز عید عظیم غدیر خم و پس از خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه آله و اقرار زبانی بیعت مردم با امیرالمؤمنین علیه السلام آیه اکمال نازل شد. «...الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُم الإِسْلاَمَ دِينًا...»(1) یعنی در روز غدیر با پذیرش ولایت اميرالمؤمنين عليه السلام توسط شما دین را بر شما کامل و نعمت را بر شما تمام نمودم و از این اسلام شما راضی شدم... و با نزول این آیه مشخص شد دین بدون ولايت اميرمؤمنين عليه السلام ،ناتمام باطل و مورد غضب خداست. (2)

ص: 35

ایراد خطبه غدیر توسط رسول خدا صلى الله عليه و آله

در این روز خطبه غدیر توسط پیامبر اکرم صلی الله عليه و آله انشاء شد خطبه ای که مشتمل بر ذکر فضایل بسیار از امیرالمؤمنین است و انذار می دادند که عاقبت دشمنی با این ولایت ورود به دردناکترین عذاب الهی است. خطبه ای که در شرایط ویژه بیان شد و پیامبر خدا صلى الله عليه آله از همگان اقرار به شنیدن گرفتند تا بعد کسی عذر نیاورد که نشنیدم در این خطبه بعد از بیان معارف توحیدی و نصایح اخلاقی به الهی بودن انتخاب اميرالمؤمنين عليه السلام اشاره کرده و انتخاب ائمه عليهم السلام را از طرف خدا اعلام کردند و فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام را تا آنجا که امکان بیان آن در آن جلسه بود مطرح کردند و البته این نکته را فرمودند من میدانم منافقان بسیار و مؤمنان کم هستند (1)

ص: 36

عید بزرگ غدیر

نصب امير المؤمنين عليه السلام به عنوان خلیفه بلافصل رسول خدا صلى الله علیه و آله از جانب خداوند متعال

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از ابتدای رسالتشان در هر مکان و موقعیتی که به دست میآمد امیرالمؤمنین علیه السلام را به عنوان خلیفه بعد از خود معرفی می نمودند اما در روز 18 ذی الحجه پیامبر علاوه بر معرفی برای امیرالمؤمنین علیه السلام و یازده امام بعد از ایشان از حاضرین بیعت گرفتند و در خطبه غرایی به این امر مهم پرداختند. و در روز عید غدیر بیش از صد هزار نفر مرد و زن حتی زنان پیامبر و صحابه با نفوذ با اميرالمؤمنين عليه السلام بیعت کرده و از روی محبت و یا اجبار رهبری امیرالمؤمنین علیه السلام را به ایشان تبریک گفتند و در این منطقه بیش از سه روز توقف کرده تا تمام مردم بتوانند در مراسم بیعت شرکت کنند.(1)

ص: 37

تأكيد رسول خدا صلى الله علیه و آله بر حدیث منزلت

در این روز پیامبر اسلام صلى الله عليه الله عليه و آله آله در ضمن خطبه غدیر تأکید فرمودند که جایگاه امیرالمؤمنین علیه السلام برای ایشان مانند منزلت حضرت هارون برای موسى عليهما السلام است. «أنت مني بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي»(1).

یکی از جلوه های درک این روایت آشنایی با مقامات هارونیه در آیات و روایات است زیرا پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند هر اتفاقی که در قوم بنی اسرائیل افتاده باشد در امت اسلام نیز اتفاق خواهد افتاد این کلام عمیق هر انسان متفکر را به سمت تحقیق بیشتر در مورد قوم بنی اسرائیل میکشاند خصوصاً ارتباط موسی و هارون عليهما السلام( مانند ،اخوت ،وصایت ،خلافت شرکت در رسالت ارتداد امّت و ...) که در تبیین ابعاد و جایگاه این روایت بسیار موثر است

ص: 38

روز بیعت با امام زمان عجل الله تعالى فرجه

در این روز پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله برای امامت اميرالمؤمنين و تمامی امامان معصوم عليهم السلام حتی برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه از مردم بیعت گرفته و در مورد امام زمان عجل الله تعالی فرجه با 18 فراز به صورت کامل توضيح دادند: «أَلَا إِنَّ خاتِمَ الْأَئِمَّةِ مِنَّا الْقَائِمُ الْمَهْدِيُّ ...»(1) (بدانيد آخرين امام از ما حضرت قائم مهدی است...) و به من أمر شده که از طرف خدا بر امر اميرالمؤمنين و ائمه بعد از ایشان که مهدی از آنهاست، از شما بیعت بگیرم «فَأُمِرْتُ أَنْ أَخُذَ الْبَيْعَةَ مِنْكُمْ وَ الصَّفْقَةَ لَكُمْ بِقَبُولِ مَا جِئْتُ بِهِ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي عَلِيّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ الذِينَ هم مِنّی وَ مِنْهُ أَئِمَّةٌ قَائِمَةٌ مِنْهُمُ الْمَهْدِيُّ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَة».(2)

و سزاوار است در این روز که با عنایت به امر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روز نمادین بیعت با امام زمان عجل الله تعالی فرجه است مردم باید در طول سال با دعای عهد و مأثورات دیگر بیعت خود را با امام زمان عجل الله تعالى فرجه را تجدید نمایند.

ص: 39

روز نصب جانشینان انبیاء الهی (عید ادیان)

انبياء عليهم السلام مأمور بودند که اوصیاء خود را در هجدهم ذی الحجة نصب كنند و به آنان امر کنند که این روز را عید بگیرند امام صادق عليه السلام فرمودند مؤمنین 18 ذی الحجه را عید بگیرند همانگونه که تمام انبياء عليهم السلام وصى خود را در روز 18 ذی الحجه نصب میکردند و به آنان وصیت میکردند که آنها نیز وصی خود را در این روز معرفی کنند و این روز را برای خود و امتشان روز عید قرار بدهند به صورت مثال:

* نصب شيث به عنوان خلیفه حضرت آدم عليهما السلام

* نصب حضرت هارون و یوشع بن نون به عنوان خلیفه حضرت موسی

* نصب شمعون الصفا به عنوان خلیفه حضرت عيسى عليهما السلام

* نصب آصف بن برخیاء به عنوان خلیفه حضرت سليمان عليهما السلام به این صورت 18 ذی الحجه برای امت حضرت نوح ابراهیم موسی ،عیسی سلیمان عليهم السلام ..... عید است.(1)

پس این روز یک عید جهانی و متعلق به همه ادیان آسمانی است و سفارش شده در این روز بر پیامبر و اهلبیت ایشان عليهم السلام صلوات زیاد بفرستیم و بر دشمنانشان لعن بسیار کنیم.

ص: 40

اجرای عقد اخوت میان حضرت پیامبر صلى الله علیه و آله و حضرت امير المؤمنين عليه السلام

(مؤاخات)

در روز هجدهم ذى الحجة پيامبر اکرم صلى الله عليه با اميرالمؤمنين عليه السلام عقد اخوت بستند که با توجه به این که در قرآن مؤاخات (برادری) را از مقامات هارونیه شمرده است(1) دلیل جداگانه ای بر خلافت بلافصل اميرالمؤمنين عليه السلام است پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله به امیرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: «اَنتَ اَخي فِي الدّنيا وَ الاخِرَة»(2) و در جریان سقیفه پس از آن که به اجبار امیرالمؤمنين عليه السلام را به مسجد بردند و شمشیر را بالای سر او گرفتند و گفتند یا بیعت کن یا تو را میکشیم امیرالمؤمنين عليه السلام فرمودند در این صورت ابن عم و برادر پیامبر را کشته اید دومی گفت ابن عم را قبول داریم ولی برادری را انکار میکنیم که این خود دلیل بر معنای عظیم و تأثیر گذار اخوّت در آن زمان دارد البته عقد اخوت را در دوازده ذی الحجه هم ذکر کرده اند که دلیل بر تکرار آن میباشد

ص: 41

تشريع نماز عيد غدیر توسط رسول اکرم صلی الله علیه و آله

نماز عید غدیر مانند نماز عید فطر و قربان در ظهر عید غدیر خوانده میشود البته به کیفیتی دیگر «فجرت السنة في هذا اليوم بعينه بصلاة ركعتين اقتداء برسول الله صلى الله عليه و آله في فعله»(1)این نماز بنابر نظر بعضی از مراجع عظام مستحب است جماعت خوانده شود. امام صادق عليه السّلام فرمود: «کسی که این نماز را بخواند ثواب صد هزار حج و صد هزار عمره را میبرد و هر حاجتی از خدا در خواست کند خداوند آن را برآورده مینماید و سزاوار است مومنین که نماز عید فطر و قربان را اهمیت میدهند به نماز عید غدیر اهمیتی بیشتر دهند.

شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان نقل کرده است که «دو رکعت نماز کند و به سجده رود و صد مرتبه شکر خدا کند و سپس سر از سجده بردارد و این دعا را بخواند ... سپس به سجده رود و در حال سجده صد مرتبه «الحمد الله»و صد مرتبه «شکرا لله»بگوید.(2)

ص: 42

پیروزی حضرت موسی علیه السلام بر سحره

در این روز حضرت موسی علیه السلام بر سحره فرعون غلبه کرد. «وَ فِي هَذَا الْيَوْمِ (الثامن عشر من ذي الحجة) فَلَجَ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ مِنَ السَّحَرَةِ، وَ أَخْرَى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِرْعَوْنَ وَ جُنُودَهُ مِنْ أَهْلِ الْكُفْرِ وَ الضَّلَالِ».(1)

زمانی که حضرت موسی علیه السلام برای هدایت فرعون و قومش و بنی اسرائیل مبعوث شد برای اثبات حقانیت خود علاوه بر ادله عقلیه از معجزات متفاوتی استفاده کردند مانند ید بیضاء عصا، استجابت دعا و غیره در اینجا فرعون او را متهم به ساحر بودن کرد و تمام ساحران زبردست زمان خود را جمع کرد تا حضرت موسی علیه السلام را شکست دهند. آنها جادوهای خود را به کار انداختند و حضرت موسی علیه السلام هم عصای خود را رها کرده تمام جادوهای آنها را بلعید و فرعون از ترس از هوش رفت و سحره متوجه شدند که عمل موسى عليه السلام سحر نیست بلکه معجزه ای الهی است و همه آنها به حضرت موسی و حضرت هارون عليهما السلام ایمان آوردند و فرعون آنها را تهدید به قتل کرد و آنان مقاومت کردند و در این راه به شهادت رسیدند(2)

ص: 43

آغاز حکومت ظاهری امير المؤمنين عليه السلام پس از 25 سال خانه نشینی

پس از مرگ عثمان در 18 ذی حجه سال 35 ه . ق مردم سراغ امامی که 25 سال خانه نشین بود آمدند و با امیرالمؤمنین علیه السلام بیعت کردند «و في يوم السبت ثامن عشر من ذي الحجة سنة 35 من الهجرة بايعت الناس أمير المؤمنين علي بن ابي طالب عليه السّلام من المهاجرين و الانصار و قوم من قريش و غيرهم فمنهم من أظهر الوفاق و هو مصر على النفاق».(1)و این چنین امامت ظاهری و باطنی در ایشان جمع گشته و همه با اختیار در اطراف ایشان جمع شدند و این همزمانی برای اهل دقت نکات زیبایی در بردارد.

25 سال قبل عده ای از این افراد در غدیر با امیر المؤمنين عليه السلام بیعت کرده بودند ولی هنگامی که باید بر بیعت خود باقی می ماندند بیعت شکنی کردند و تمام مصائب قرون متوالی را به وجود آوردند و حتی بعد از 25 سال که با امیرالمؤمينن عليه السلام بيعت کردند، امثال طلحه و زبیر پیمان شکنی کردند و جنگهای متعدد راه انداختند و به جای اطاعت از امیرالمؤمینن علیه السلام نافرمانی کردند.

ص: 44

نجات کشتی حضرت نوح علیه السلام و توجه به حدیث سفینه

در برخی منابع آمده است که نجات کشتی حضرت نوح علیه السلام پس از طوفان سهمگین و نشستن بر روی کوه جودی در روز 18 دی الحجه بوده است: «انما استرت على الجودى يوم الثامن عشر من ذى الحجه»(1) و در مورد این کشتی و تشابه آن با اهل بيت عليهم السلام احادیثی از پیامبر خدا صلى الله عليه و آله نقل شده که به «حدیث سفینه» مشهور است از جمله ایشان فرمودند: « انَّ مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي فِي أُمَّتِي كَمَثَلِ سَفِينَةُ نُوحُ فِي قَوْمِهِ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِقَ»(2)يعنى بیت من در امتم مانند کشتی حضرت نوح ،هستند که هر کس به آن بپیوندد نجات یابد و هرکس تخلف کند غرق خواهد شد.

و در روایات و ادعیه نیز اهل بيت عليهم السلام کشتی نجات معرفی شده اند: «اللَّهُمَّ صَلِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْكِ الجَارِيَةِ فِي اللُّجَج الْغَامِرَة يَأْمَنُ مَنْ رَكِبَهَا وَ يَغْرَقُ مَنْ ترَكَهَا الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِقُ وَ الْمُتَأَخِرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ وَ اللَّازِمُ لَهُمْ لَاحِق»(3)خدايا صلوات فرست بر محمد و آل محمد آنان که کشتی روان در اعماق دریاها هستند هرکس بر آن درآید از غرق ایمن است و هرکس ترک کند غرق و هلاک می شود هرکس بر آن ها مقدم شود از دین خارج شده و هرکس از آنان عقب افتد عملش باطل و نابود گردد و هرکس همراه آنان شود به آن ملحق خواهد شد.

ص: 45

نجات حضرت ابرهیم علیه السلام از آتش

در بعضی از گزارشات آمده است که حضرت ابراهیم خلیلی علیه السلام پس از مبارزه با بت پرستی و شکستن بتها با اهل زمان خود مناظره مهمی انجام داد و پس از محکوم شدن کافران آنها تصمیم گرفتند حضرت ابراهيم عليه السلام را با منجنیق در آتش بزرگی پرتاب کنند خداوند متعال آن آتش را برای حضرت ابرهیم علیه السلام خنک و ملایم طبق برخی نقل ها گلستان قرار داد.

این اتفاق در روز 18 ذى الحجه واقع شد «فيه (اليوم الثامن عشر من ذى الحجه) نجى الله تعالى ابرهيم من النار و جعلها بردا و سلاما كما نطق به القرآن»(1)در این روز حضرت ابراهیم علیه السلام و مؤمنین خوشحال و کافران ناراحت شدند.

آيه «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ »(2) در زمان نوح علیه السلام با نجات کشتی و در زمان حضرت ابراهیم علیه السلام با نجات ایشان از آتش و در زمان موسی عليه السلام با غلبه بر ساحران و در زمان پیامبر اکرم صلى الله عليه الله علیه و آله با نصب اميرالمؤمنين عليه السلام که همه در 18 ذی الحجه واقع شده است مصداق پیدا کرده است. و البته امام باقر عليه السلام فرمودند: «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا يَوْمَ يَقُومَ الْقَائِمِ» یعنی روزی که کافران از شما مأیوس خواهند شد روز ظهور امام زمان عجل الله تعالى فرجه است که این تفسیر اعظم آیه است.

ص: 46

آغاز زندگی مشترک حضرت زهرا و اميرالمؤمنين عليهما السلام

روز عقد حضرت زهرا و اميرالمؤمنين عليهما السلام مطابق بعضی از گزارشها در اول ذی الحجه واقع شده است و هنگام تشریف فرمایی حضرت زهرا به منزل امیرالمؤمنين عليهما السلام در روز 19 ذی الحجه گزارش شده است «یوم تزويجها و هو .... اول ذى الحجه و وهى تسع عشر من ذى الحجة»(1)در تفسیر «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقیانِ»(2)امام صادق علیه السلام فرمودند: «علی و فاطمة بحران يلتقیان» و در روایتی دیگر می:فرماید «فاطمة بحر النبوة».

در چنین روز مبارکی این دو دریای عظیم و پربرکت علم و تقوا و تقدس به هم پیوستند و هزاران ملک و ملائکه مقرب ایشان را همراهی کردند و سزاوار است محبان اهل بيت عليهم السلام جشنهای بی معصیت خود را در چنین روزی بگیرند.

میراث علمی حضرت زهرا سلام الله علیها از منابع مورد استناد اهل بيت عليهم السلام میباشد مانند: صحیفه فاطمیه، خطبه فدکیه در مسجد و...

ص: 47

معجزه غدیر و نزول آیه سأل سائل بعذاب الواقع (هلاکت دشمن اميرالمؤمنين عليه السلام)

پس از مراسم بیعت گرفتن برای امیرالمؤمنین عليه السلام منافقين بر آشفته شدند،«فَلَمَّا كَانَ بَعْدَ ثَلَاثَةٍ وَ جَلَسَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله مجْلِسَهُ أَتَاهُ رَجُلٌ مِنْ بَنِي مَخْزُومٍ يُسَمَّى عُمَرَ بْنَ عُتْبَةَ وَ فِي خَبَرٍ آخَرَ حَارِثَ بْنَ النُّعْمَانِ الْفِهْرِيَّ فقَال...»(1)در این میان حارث بن نعمان فهری رهبری امیرالمومنین علیه السلام را نپذیرفت و با لحنی توهین آمیز به این انتخاب اعتراض کرد. پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمودند این به امر خدا بوده نه من ولی حارث سر را به سوی آسمان بلند کرده و :گفت خدایا اگر محمد راست می گوید، سنگی بر من ببار و اگر دروغ می گوید عذابی بر او نازل کن. وقتی از پیامبر خدا صلّى الله عليه و آله دور شد پرنده ای در آسمان ظاهر شد و سنگی را که همراه داشت بر سر او رها کرد که فرق سرش را سوراخ و از انتهای بدنش خارج شد و ابر سیاهی در آسمان برقی زد و بدن او را سوزاند و در این هنگام این آیات نازل شد: «سَأَلَ سَائل بِعَذَابِ وَاقِع * لِلْكَافِرِينَ لَيْسَ لَهُ دَافِعٌ»(2) و این معجزه مانند معجزه اصحاب فیل بود(3)

ص: 48

روز صدور حدیث بساط (فرش پرنده)

در روز 21 ذى الحجة زمانی که پیامبر در مدینه بودند پیامبر گرامی اسلام صلّى الله عليه و آله فرشی را پهن کرده و اميرالمومنين عليه السلام ،سلمان ،ابوذر ،عمار ابوبکر، عمر و ... بر روی آن قرار داده اميرالمؤمنين عليه السلام به فرش فرمان دادند که به سمت غار اصحاب كهف حرکت کند و فرش به پرواز در آمد و در کنار غار بر زمین نشست اصحاب کهف سلام کردند اما جوابی نشنیدند امیرالمؤمنین علیه السلام بر آنها سلام کردند اصحاب کهف با صدای فصیح جواب سلامشان را دادند و به ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام اقرار کردند گفتند ما بجز پیامبر و وصى او عليهما السلام با کسی سخن نمیگوییم سپس با همان فرش به نزد پیامبر برگشتند و جریان را تعریف کردند (1)جبرییل آمد و این آیه نازل شد يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا الله وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ»(2) و همه متوجه شدند که مراد از اولی الامر امیرالمؤمنین است و در روایات بسیار زیاد مطرح شده که مراد از اولی الامر اميرالمؤمنين عليه السلام و یازده فرزند معصوم اویند و این لقب خاص اهل بيت عليهم السلام است.

ص: 49

مصونیت پیامبر صلی الله علیه و آله در توطئه هرشا

14 نفر از منافقین قبل از غدیر به دنبال شکست و عدم انجام غدیر بودند و در این راه توطئه های متعددی کردند اما موفق نشدند ولی باز هم از توطئه دست بر نداشتند و در 22 ذی الحجة هنگام بازگشت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به مدینه قصد ترور رسول خدا صلى الله عليه و آله را داشته اند که با آمدن جبرئیل و خبر دادن به ایشان این توطئه خنثی شد(1)1 و بدین گونه صدق کلام پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در خطبه غدیر که فرمودند: «لعلمى بَقْلَةُ الْمُتَّقِينَ وَ كَثْرَةِ الْمُنَافِقِينَ» و صدق آيه «وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ »(2) ظاهر شد این افراد را حذیفه و عمار دیدند و و آنان را منافق شناس نامیدند و هر کسی را که حذیفه در نماز میّت او شرکت نمی کرد می فهمیدند که جزء منافقان است.

ص: 51

صدور توقیع شریف امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشريف به شیخ مفید (رحمه الله)

در روز پنج شنبه 23 ذی الحجة نامه امام زمان عجل الله تعالى فرجه به شیخ مفید (رحمه الله) صادر شد که در آن :فرمودند: «وَ لَوْ أَنَّ أَشْيَاعِنَا وَفِّقْهُمْ اللَّهِ لِطَاعَتِهِ - عَلَى اجْتِمَاعِ مِنَ الْقُلُوبِ فِي الْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ عَلَيْهِمْ تَأَخَّرَ عَنْهُمْ الْيَمَنِ بلقائنا وَ لتعجّلت لَهُمْ السَّعَادَةِ بمشاهدتنا عَلَى حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صَدَقَهَا مِنْهُمْ بِنَا ، فَمَا يحبسنا عَنْهُمْ إِلَّا مَا يَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَكْرَهُهُ وَ لَا نؤثره مِنْهُمْ»(1).

و اگر شیعیان ما (که خداوند آنها را بر طاعتش موفق کند) در وفا به عهدی که بر آنهاست قلوبشان متحد ،بود ،شرافت ملاقات ما برای آنها به تأخیر نمی افتاد و سعادت مشاهده راستین ما با معرفت حقیقی برای ایشان جلو می افتاد و چیزی شیعیان ما را از ما دور نکرده مگر آنچه از آنها به ما میرسد و ما از آن کراهت داریم و از آنها توقع نداریم.

ص: 52

عید بزرگ مباهله

امام رضا عليه السلام بزرگترین فضیلت قرآنی امیرالمؤمنين عليه السلام را آیه مباهله معرفی کردند(1) جریان از این قرار بود که در پی نامه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به پادشاهان مناطق اطراف و دعوت آنها به اسلام از سوی پادشاه بحران گروهی به مدینه آمدند که بعد از دیدن حق باز هم ایمان نیاوردند امر الهی صادر شد تا مباهله صورت گیرد (یعنی دو طرف در یک مکان دعا کنند و دعای هر کس مستجاب شد دلیل برحقانیت اوست) اما مسیحیان نجران هنگامی که در 24 ذی الحجه برای مباهله آمدند علائم عذاب را دیدند بعضی از آنها ایمان آورده و بعضی دیگر حاضر به پرداخت جزیه شدند و این چنین حقانیت پیامبر و امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسين عليهم السلام همگان ثابت شد.

از نکات این جریان نفس بودن امیرالمؤمنین برای پیامبر علیهما السلام است و نکته دیگر این که در آن زمان ابراهیم پسر پیامبر زنده بودند ولی پیامبر ایشان را برای مباهله همراه خود نبردند.

ص: 53

نزول آیه تطهیر در جریان مباهله

آيه تطهير «إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تطهیر»(1) چندین بار نازل شده است یکی از موارد مهم نزول آن بعد از مباهله و در جریان حدیث کساء است مطابق این آیه اهل بیت علیهم السلام از هر ،جهل ،پلیدی و نقصی تکوینا بری و پاکند و پلیدی از آنها دفع شده نه رفع و بزرگترین دلیل بر عصمت آنها میباشد و این آیه علاوه بر عصمت امامت و ،رهبری همسان بودن با قرآن و... را برای اهل بیت علیهم السلام اثبات میکند و به نص پیامبر همسران پیامبر از این آیه خارجه هستند(2)

ص: 54

نزول آیه ولایت و خاتم بخشی امير المؤمنين عليه السلام

روزی عبد الله بن سلام در خانه ی پیامبر خدا صلى الله عليه و آله آله به ایشان عرضه داشت ای پیامبر خدا برای ما جانشین خود را معرفی کن. در این هنگام جبرئيل آيه ولايت «إِنَّما وَلِيُّكُمُ الله وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ»(1)را بر پیامبر نازل کرد و پیامبر برای دیگران تلاوت نمودند به امر پیامبر اکرم صلى الله عليه و آله همه به مسجد رفتند تا شخص مورد نظر این آیه را پیدا کنند در حین رسیدن به مسجد دیدند فقیری آرام و خوشحال در حال بیرون آمدن از مسجد است. از او پرسیدند از کجا می آیی و چرا خوشحالی؟ :گفت ساعتی قبل وارد مسجد شدم و از مردم درخواست کمک کردم اما هیچ کس به من اعتنایی نکرد به آسمان رو کردم و گفتم خدایا من از این مردم کمک خواستم و کسی جوابم را نداد در حین حرکت از کنار جوانی که در رکوع بود رد شدم و او دستش را به سوی من آورد و به من فهماند که انگشتر قیمتیش را بیرون آورم و من نیز همان کار را کردم. پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله تکبیر گفتند مردم نیز تکبیر گویان به سوی آن جوان حرکت کردند او هنوز در حال نماز بود پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله تا او را دیدند اشک در چشمان مبارکشان حلقه زد آری او اميرالمؤمنين على عليه السلام است که به امر الهی همه ولایت و سرپرستی دارد(2)

ص: 55

صدور حدیث شریف کساء در جریان مباهله

این حدیث در جریانات مختلف تکرار شده است که یکی از آنها در مباهله است.

پیامبر گرامی اسلام صلى الله علیه و آله دو طرف کساء را گرفته و بر روی پنج تن انداخته آنگاه به خداوند عرض کردند «هم اهل بيتي و خاصتي و از خداوند پاکی آنان را طلب کرد و خداوند فرمود که تمام عالم را به خاطر آنان آفریده است.(1)

در این حدیث حضرت زهرا سلام الله عليها بدون واسطه جبرئيل سخن خدا را نقل میکند و خداوند وقتی از پنج تن نام میبرد محور معرفت را حضرت زهرا سلام الله علیها قرار میدهد (جبرئیل سؤال می کند آنان چه کسانی هستند؟ خداوند می فرماید: «هم فاطمة و أبوها بعلها و بنوها»یعنی آنها فاطمه و پدر فاطمه و شوهر فاطمه و فرزندان فاطمه هستند) و در پایان پیاکبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: هرگاه در مجلسی تعدادی از شیعیان جمع شوند و حدیث کساء را بخوانند، خداوند دعای اهل مجلس را مستجاب ،کرده هم و غم آنها را بر طرف می کند و گناهان آنان با دعای ملائکه بخشیده میشود.

ص: 56

نزول سوره هل أتی در شأن پنج تن آل عبا عليهم السلام

امیرالمؤمنین حضرت فاطمه امام حسن و امام حسين عليهم السلام پس از سه روز روزه گرفتن و بخشیدن طعام خود به یتیم و مسكين و اسیر در شب 25 ذى الحجة سوره مبارکه هل اتی در شأن آنان نازل شد.

در سوره هل أتی که با بخشیدن چند طعام این همه آیات نازل شد نکاتی قابل تأمل است

1. اهمیت اطعام مخصوصا در ایام غدیریه که میفرماید «وَ یطعمون الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ»و میفرماید «أَنَّما نطعمکم لِوَجْهِ اللَّهِ»و سزاوار است مردم با اطعام دادن در این ،روزها ایام غدیریه را احیاء کنند.

2. اطعام کردن باید «علی حبه» باشد یعنی از منشأ محبت سرچشمه به خاطر دوست داشتن خدا و دوست داشتن آل الله اطعام بدهیم.

3. برای اطعام دادن از مردم انتظار تشکر و جزاء نداشته باشیم «لا نُرِيدُ مِنْكُمْ جزاءاً وَ لا شُكُوراً».

4. اطعام برای وجه الله باشد یعنی غایت آن وجه الله باشد که در ذیل آیه «وَ يَبْقى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَ الاکرام»تفسیر شده که مراد از وجه الله اهل بيت عليهم السلام هستند

ص: 57

اقامه اولین نماز جمعه توسط امير المؤمنين عليه السلام

پس از شهادت پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله به مدت 25 سال مردم بجز چند مناظره ،محدود خطبه ای از ایشان نشنیدند

برای همین اولین جمعه پس از بیعت ظاهری که پای منبر ایشان نشستند بر ایشان بسیار زیبا خاطره انگیز و به یاد ماندنی شد و در تاریخ روز 25 ذى الحجه سال 35 هجری به عنوان اولین نماز جمعه امير المؤمنين عليه السلام ثبت گردید (1) در این 25 سال شرکت نکردن امیرالمؤمنين عليه السلام در جنگها و عدم ایراد خطبه و ... دارای پیامهای بسیار مهم برای آیندگان بود.

ص: 58

میلاد امام موسی بن جعفر عليهما السلام

«وُلِدَ بِالْأَبْوَاءِ، بَيْنَ مَكَّةَ وَ الْمَدِينَةِ، فِي شَهْرِ ذِي الْحِجَّةِ سَنَةَ مِائَةٍ وَ سَبْعَةٍ وَ عِشْرِينَ مِنَ الهِجْرَةِ »(1) امام كاظم عليه السلام در ماه ذى الحجة سال 127 هجری در سرزمینی به نام ابواء که ما بین مکه و مدینه بود متولد شدند.

شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام در هفتم ماه صفر در مأثورات متعدد آمده است و البته در بعضی از منابع نیز میلاد امام کاظم علیه السلام در هفت صفر روایت شده که اولا میلاد امام كاظم عليه السلام در دهه آخر ذى الحجه اعتبار بیشتری دارد و ثانیا مرسوم در عتبات و حتى حرم امام كاظم عليه السلام این است که هفت صفر را عزا میگیرند ثالثا اگر در یک روز در یک خانواده دو حادثه صورت گیرد مثلا فرزندی از آن خانواده به سختی کشته شود و در آن روز نیز فرزندی به دنیا آمده باشد عرفا کسی به آن خانواده تبریک نمیگوید بلکه بخاطر مصیبت وارده تسلیت گفته و تبریک گفتن بخاطر میلاد را خلاف ادب می شمارد پس سزاوار است 7 صفر را به عزاداری بپردازیم رابعا محرم و صفر عزای امام حسن و امام حسين عليهما السلام است و حرمت آن باید نگه داشته شود و باید میلاد امام کاظم علیه السلام را در ذی الحجه جشن بگیرند.

ص: 59

فتح خیبر توسط امير المؤمنين عليه السلام

چون وقوع جنگ را در ذی الحجة دانسته اند و اعطاء فدک به حضرت زهرا علیها السّلام در چهاردهم این ماه بوده در نتیجه احتمال داده میشود که دو یا سه روز قبل از آن فتح خیبر صورت گرفته است. که در این ،جنگ روز اول پرچم به ابوبکر داده شد و فرار کرد. در روزدوم پرچم به عمر داده شد که قبل از رسیدن به میدان جنگ ترسیده بود و دیگران را هم میترسانید و فرار کرد «فَأَخَذَ أَبُو بَكْرٍ رَايَةَ الْمُهَاجِرِينَ فقَاتَلَ بِها ثُمَّ رَجَعَ مُنْهَزِماً ثُمَّ أَخَذَهَا عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ مِنَ الْغَدِ فَرَجَعَ مُنْهَزِماً يُجَبنُ النَّاسَ وَ يُجبّنُونَهُ»، در اینجا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «لأُعْطِيَنَّ الرَّايَةَ غَداً رَجُلًا كَرَاراً غَيْرُ فرَارٍ يُحِبُّ اللهَ وَرَسُولَهُ وَ يُحِبُّهُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ لَا يَرْجِعُ حَتَّى يَفْتَحَ اللهُ عَلَى يَدِهِ»(1)، فردا پرچم را به مردی خواهم داد که خدا و پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را دوست دارد و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز او را دوست دارند و او کرار (حمله کننده) است و فرار کننده نیست «امام باقر علیه السلام فرمودند اميرالمؤمنين عليه السلام به باب خیبر که رسی ند آن درب بسته بود، پس آن را از جا کنده و بر پشت خود حمل نمودند و ...».(2)

ص: 60

بازگشت جعفر برادر امیرالمؤمنین علیهما السلام از جبشه و تشریع نماز جعفر طیار

در روایات است که حضرت جعفر بن ابی طالب برادر گرامی امیرالمؤمنین علیه السلام در روز فتح خیبر بازگشت. پیامبر صلی الله علیه آله و اميرالمؤمنین علیه السلام از آمدن ایشان شاد شدند و پیامبر اکرم صلى الله عليه و آله صلاة تسبيح (نماز جعفر طیار) را به ایشان هدیه دادند .(1)

«وَ ذَلِكَ لِمَا فَتَحَ اللهُ عَلَى نَبِيِّهِ خَيْبَرَ ... فَعَلَّمَهُ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ صَلَاةَ التَّسْبِيحِ ».(2)

ص: 61

میلاد ابراهیم پسر رسول الله صلى الله علیه و آله در سال هشتم ذی الحجة

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از ماریه قبطیه صاحب فرزند پسری بنام ابراهیم شدند «و إبراهيم كان ابن رسول الله صلى الله عليه و آله من مارية القبطية و ولد عليه السلام بالمدينة في ذي الحجة سنة ثمان».(1)

وجود ابراهیم پسر رسول خدا صلى الله علیه و آله در سالهای آخر عمر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مطالب مهمی را به اثبات میرساند .

1. رَحِم بعضی از زنان پیامبر قابلیت دریافت ذریه پاک پیامبر را نداشته است و گاهی پیامبر به بعضی که به حضرت خدیجه سلام الله علیها رشک می بردند می فرمودند خداوند از خدیجه به من فرزند عطا کرده ولی رَحِم تو را عقیم قرار داده است

2. در جریان ،مباهله ابرهیم بدنیا آمده بود و با این که خداوند فرمودند: «نَدْعُ أَبْنَائِنَا وَ أَبْنائِكُمُ»یعنی ما پسران خود را می آوریم شما هم فرزندان خود را ولی به امر ،خداوند پیامبر ابراهیم و مادرش و بقیه همسران خود را نیاورد و بدین صورت فضیلت امام حسن و امام حسین و حضرت زهرا سلام عليهم را بر همگان روشن کرد.

3. وارد شده که در زمانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ابراهیم و امام حسین عليهما السلام را روی زانوی خود داشتند و جبرئیل از طرف خداوند سؤال کرد که یکی از این دو نفر از دنیا خواهند رفت شما کدام را انتخاب میکنید؟ پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند با رفتن ابراهیم من نارحت میشوم و با رفتن ،حسین زهرا غمگین خواهد شد و زنده بودن امام حسين عليه السلام را انتخاب کرد

ص: 62

نزول آیات در غدیر

در ایام ،غدیر آیات زیادی نازل شده است که این نزول یا برای بار اول بوده یا تکرار نزول داشته است به گونه ای که بعضی از پژوهشگران تا 300 آیه را ذکر کرده اند که 200 آیه در متن واقعه غدیر نازل شده است و 100 آیه به صراحت یا با کنایه تفسیر به آن واقع شده است

در خطبه غدیر نیز بیش از 50 آیه به طور کامل بیان شده است و جزواتی جداگانه در مورد آیات غدیر به رشته تحریر در آمده است و بسیار مناسب است در ماه مبارک رمضان این آیات محور انتقال معارف قرار گیرد و خطبا در ایام غدیریه با آیات قرآن و روایات اهل بيت عليهم السلام جدایی ناپذیری این دو را به نحو مطلوب ترسیم کنند.

در پایان پای درس یکی از سوره های نازل شده در این ایام مینشینیم:

ببِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ * وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا * فَسَبِّ-حْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ ۚ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا *

در آخرین روز ایام تشریق خداوند این سوره را نازل کرد و پیامبر

ص: 63