رده BP اسلام : گسترش رده اسلام بر اساس نظام رده بندی کنگره

مشخصات کتاب

فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

سرشناسه : طاهری عراقی، احمد، 1322-1372.

عنوان و نام پديدآور : رده BP اسلام: (علوم دینی اسلام در نظام رده بندی کتابخانه کنگره)/ تنظیم و تدوین احمد طاهری عراقی. به کوشش زهره علوی زهرا سادات مدرسی با همکاری محبوبه قربانی

وضعيت ويراست : [ ویراست 3]

مشخصات نشر : تهران : سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1394.

مشخصات ظاهری : 231 ص.

شابک : 3- 413- 446- 964- 978

وضعیت فهرست نویسی : فیپا

یادداشت : نمایه.

عنوان دیگر : علوم دینی اسلام در نظام رده بندی کتابخانه کنگره.

شناسه افزوده : رده بندی کتابها- اسلام

شناسه افزوده : رده بندی کتابخانه کنگره

شناسه افزوده : علوی، زهره، 1322 - ، ویراستار

شناسه افزوده : مدرسی، زهرا، 1347 -، ویراستار

شناسه افزوده : قربانی، محبوبه، 1353 -، ویراستار

شناسه افزوده : سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

رده بندی کنگره : 1394 2 ط 935 ک/ 696 Z

رده بندی دیویی : 025/46297

شماره کتابشناسی ملی : 3805025

خیراندیش دیجیتالی : انجمن مددکاری امام زمان (عج) اصفهان

ص: 1

اشاره

ص: 2

رده BP اسلام (علوم دینی اسلام در نظام رده بندی کتابخانه کنگره)

تنظیم و تدوین

احمد طاهری عراقی

ویرایش سوم

به کوشش

زهره علوی

زهرا سادات مدرسی

با همکاری محبوبه قربانی

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

1394

ص: 3

سازمان اسناد و کتابخانه ملی

جمهوری اسلامی ایران

رده BP اسلام

تنظیم و تدوین: احمد طاهری عراقی

ناشر: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

شمارگان: 500 نسخه / چاپ اول 1394

ناظر فنی: پرویز بختیاری

ویرایش دوم

به کوشش: زهره علوی

تهیه و تنظیم نمایه: زهرا سادات مدرسی

چاپ و صحافی: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

نشانی: تهران، بزرگراه شهید حقانی (غرب به شرق)،

بعد از ایستگاه مترو، بلوار کتابخانه ملی

تلفن فروشگاه: 81623277- 81623315

نمابر: 81623301

وبگاه : www.nlai.ir

پست الکترونیک انتشارات: Publication@nlai.ir

ص: 4

فهرست مندرجات

مقدمه

سیر علوم شرعی و طبقه بندی آنها

الف) تکوین و تدوین علوم شرعی اسلامی...13

ب) طبقه بندی علوم و علوم شرعی

الف) طبقه بندی علوم در تمدن اسلامی...20

ب) طبقه بندی علوم شرعی...23

ج) طبقه بندی ما...29

تقسیمات داخلی هر علم...35

ج) علوم شرعی و کتب تراجم و سیر...38

سرگذشتنامه ها...38

قرآن و علوم قرآنی...44

تفسير...48

حديث...50

فقه و اصول...54

کلام و عقاید...62

فرق اسلامی...67

اخلاق اسلامی...69

تصوف و عرفان...70

ص: 5

کاربرد این رده بندی...73

هدف...75

کدگذاری...76

شیوه کار...77

نظام درون رده ای...78

الفبایی عددی...80

شماره های داخل كمانك...80

مبداء تاریخ...81

آثار وابسته به یک اثر...81

جدول گسترش آثار انفرادی...82

اجزای یازده گانه طرح...83

كليات...84

سرگذشتنامه...85

قرآن و تفسیر...86

حديث...87

فقه و اصول...88

كلام...89

فرق اسلامی...90

اخلاق...90

آداب و رسوم...91

تصوف و عرفان...91

سپاس...93

اختصارات...94

خلاصه طرح رده بندی اسلامی...95

متن

كليات...97

سرگذشتنامه ها...106

ص: 6

قرآن و علوم قرآنی...143

تفسير...162

حديث...173

فقه و اصول...192

کلام و عقاید...222

فرق اسلامی...242

اخلاق اسلامی...245

آداب و رسوم...249

تصوف و عرفان...261

نمایه...277

توجه:

صفحات مقدم بر متن (شامل پیشگفتار و مقدمه) و متن رده بندی هر دو از یک شروع شده است. برای تمایز، شماره صفحات قسمت اول را در بالای صفحه و شماره صفحات متن را در پائین صفحه قرار داده ایم.

ص: 7

ص: 8

یادداشت ویراست سوم

هفده سال از چاپ ویراست دوم گسترش و بازنویسی اسلام و علوم اسلامی در نظام رده بندی کنگره می گذرد. این رده بندی نه تنها در کتابخانه ملی بلکه در اکثر کتابخانه های معتبر ایران به کار گرفته شده است. با توجه به اهمیت گسترش و بازنویسی رده BP (اسلام) و بخصوص جایگاه کتابخانه ملی به عنوان هسته مرکزی و ایجاد کننده یکدستی در کتابخانه، هر چه بیشتر اهمیت ویراست سوم احساس شد.

در این ویراست سعی شده که شماره پیشین حتی المقدور حفظ شود. تا کتابخانه ها بتوانند با حداقل تغييرات، کتابخانه های خود را بر مبنای این ویرایش روزآمد کنند. تغييرات بیشتر جنبه عملی و کاربردی دارد در ویراست دوم جدول گسترش آثار انفرادی ارائه شد که به منظور یکدستی و قرار گرفتن کلیه آثار مربوط به یک اثر خاص اضافه شد. در ویراست سوم نیز تغییرات به منظور استفاده آسان تر و گسترده تر انجام گرفته است.

از کتابداران و متخصصان علوم اسلامی انتظار می رود که نظرات اصلاحی خود را برای کتابخانه ملی ارسال دارند. تا در ویراست های بعدی مد نظر قرار گیرد.

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

شهریور ماه 1394

ص: 9

پیشگفتار ویرایش دوم

هیجده سال از چاپ گسترش و بازنویسی اسلام و علوم اسلامی در نظام رده بندی کنگره می گذرد. در این مدت این رده بندی نه تنها در کتابخانه ملی بلکه در اکثر کتابخانه های معتبر ایران که دارای مجموعه های غنی از اسلام و علوم اسلامی بوده اند به کار گرفته شده است. پیروزی انقلاب اسلامی، انتشار کتابهای دینی را رونق داد و کتابخانه ملی که طبق قانون دو نسخه از کلیه آثار منتشر شده در ایران را دریافت می دارد، با فهرستنویسی و رده بندی آنها در واقع رده "رده BP اسلام" را به محک آزمایش گذاشت و بدین ترتیب کسریها و کمبودها را تا حد امکان برطرف کرد و برای رفع اشکالات کاربردی آن تمهیداتی جدید اندیشیده شد. بسیاری از کتابخانه ها نیز نظریات اصلاحی خود را برای کتابخانه ملی ارسال داشتند که اهم آنها در ویرایش جديد اعمال شده است. با اینهمه سعی وافی به عمل آمد که شماره های پیشین حتی المقدور حفظ شود تا کتابخانه ها بتوانند با حداقل تغییرات کتابخانه های خود را بر مبنای این ویرایش روزآمد کنند. بیشترین تغییر در مبحث قرآن و علوم قرآنی و نیز در نهج البلاغه داده شده است. تغییر مهم دیگر شامل مواردی می شود که در ویرایش قبلی گفته شده بود "بر حسب تاریخ وفات رده بندی شود." به علت مشکلات عدیده ای که این روش به وجود آورده بود، کلیه آنها به نظم الفبایی در هر قرن تبدیل شده است. این تنظیم هم مفیدتر و هم ساده تر است و اگر امروز مشکلاتی را برای تعویض شماره های بازیابی کتابهای فهرست شده ایجاد می کند، حداقل ضامن صحت و سهولت فهرستنویسی در آینده خواهد بود. با اینهمه از کتابداران و متخصصان علوم اسلامی انتظار می رود که نظریات اصلاحی خود را همچنان برای کتابخانه ملی ارسال دارند تا در ویرایش های بعد مد نظر قرار گیرد. کتابخانه ملی همچنین در نظر دارد هر گونه تغییر یا افزایش جدید را از طريق تصمیم های اخیر مرکز خدمات فنی که به ضمیمه کتابشناسی ملی منتشر می شود به اطلاع همکاران ارجمند در سراسر کشور برساند. این مراتب از طریق BBS کتابخانه ملی نیز قابل بازیابی خواهد بود.

کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

مهر 1376

ص: 10

سیر علوم شرعی و طبقه بندی آنها

اشاره

ص: 11

ص: 12

الف) تکوین و تدوین علوم شرعی اسلامی

تکوین علوم شرعی با تکامل "حدیث" - مادر علوم شرعی اسلامی - آغاز می شود. "سنت " (گفتار و کردار) رسول اكرم اگر چه پس از قرآن مهم ترین مأخذ تشريع اسلامی است، و صحابه گفته های پیامبر را بخاطر داشتند و بر آن عمل می کردند، ولی در زمان رسول هرگز بجد در پی جمع و تدوین احادیث برنیامدند، از آنکه پیامبر در آغاز ثبت و تدوین اقوالش را نهی کرده بود، تا مبادا بخطا گفته هایش با قرآن بهم درآمیزد. گذشته ازین، اندکی از مردمان نویسا و خوانا بودند و اعتماد و اتکا بر حافظه بیشتر بود تا بر کتابت. کسانی که شعر و خطبه و امثال و اخبار می دانستند و یا آنان که از معارف دینی آگاه بودند، دانسته های خود را بیشتر بروایت شفاهی از دیگری فراگرفته بودند، و آن دانسته ها همچنان سینه به سینه نقل می شد. با این حال، پاره ای از صحابه گفته های پیامبر را در حیاتش می نوشتند چنانکه عبدالله بن عمرو بن العاص (7ق. ه - 65) آنچه را از رسول شنیده بود در دفتری گرد آورده بود(1) و جز او برخی دیگر از صحابیان نیز مجاز بودند که اقوال پیامبر را بنویسند(2)

ص: 13


1- تقييد العلم: خطیب بغدادی. دمشق، 1949، ص 84 - 85
2- ايضا تقييد العلم، ص 68 - 70، 72 - 82، 95. جامع بیان العلم، ج 1، ص 84 - 92. درباره نوشتن "حدیث" و "سنت"، دو گونه حدیث از پیامبر روایت شده است یکی در نهی از آن است و دیگر در جواز و رخصت آن. در تأویل حدیث نهی (لاتکتبُوا عَنِّی شَیْئاً سِوَی القُرآنَ، وَ مَنْ کَتَبَ عَنِّی غَیْرَ اَلْقُرْآنِ فَلْیُمْحِهِ،) گفته اند که در آغاز بیم انصراف اذهان از قرآن بود و در آمیختن حدیث با آن، و نیز اعتماد به کتابت و عاطل ماندن حافظه. و حدیث نهی را منسوخ شمرده اند، نک: السنه قبل التدوين، ص 306 -

تا اواخر قرن اول هجری، برخی از صحابه و تابعین احادیث را پراکنده و فقط بقصد یادداشت و حفظ می نوشتند. و این دوره را در تاریخ علوم اسلامی اصطلاحا دوره "تقييد علم" نامیده اند، از آنکه علم (حدیث) را فقط به "قید" کتابت در می آوردند، و دیگر در پی تدوین و تبویب آن نبودند، خاصه که برخی از صحابیان بزرگ تدوین احادیث را هنوز خوش نمی داشتند، که مبادا توجه مسلمانان از قرآن به حدیث منصرف شود و ارج قرآن کاسته شود.

در اواخر قرن اول بسبب وفات صحابه و جعل در روایت حدیث، نیاز افتاد که احادیث را در دفترها و "دیوان"هایی گردآورند. و این دوره "تدوین" است که از زمان خلافت عمر بن عبد العزيز (99 - 101) آغاز شد و تا دهه های اول قرن دوم ادامه یافت. در این دوره اهتمام در گرد آوردن حدیث بود و ثبت و تدوین آنها در دفترها بی نقد و بررسی، تا آنکه از فنا و تباهی مصون ماند. ابن شهاب زهری (51 - 124) در این دوره بیش از همه در تدوین علوم دین و جمع آوری حدیث سعی داشت و گفته اند که او نخستین کسی است که به تدوین حدیث پرداخت .(1) از معاصران ابن شهاب، یکی مکحول (متوفی 115) است که احادیثی را در مجموعه ای بنام کتاب السنن گرد آورد.

تا اوائل قرن دوم، علوم شرعی اسلامی نه تبویب شده بود و نه تجزیه. دانشهای مستقلى چون فقه و تفسير و قراءت و ... وجود نداشت. عالمان دین در حلقه های درس، بروایت مطالبي نقل می کردند، از حفظ یا از روی صحیفه هایی. و آن مطالب هم در همه رشته های معارف دینی بود از حدیث و تفسیر و فقه تا سیره و اخبار و مغازی و فتوح. و اما آن روایت هشام بن عروة بن زبیر که گفته است: "پدرم در یوم الحره (سال 63) کتب فقه اش را بسوزانید" مورد تأمل است، از آنکه در آن هنگام نه هنوز علوم شرعی مدون شده بود و نه رشته های مختلف آن (چون فقه و تفسیر... ) مجزا و مستقل شده بود.

در اواخر نیمه اول قرن دوم، مقارن با تأسیس خلافت عباسی (سال 132) دوره "تصنیف " علوم شرعی (و دیگر علوم نقلی) آغاز شد. تحولات اجتماعی، آزادیهای نسبی، تشویق خلفا و وزرا، رواج ترجمه های سریانی و یونانی و فارسی و هندی، شیوع مباحثات فکری و عقلی و ... در پیشرفت علوم عموما موثر افتاد، و در قرن اول عباسی

ص: 14


1- نک: سزگین، 228/1

(132 - 232) تقریبا همه علوم نقلی - از شرعی و ادبی - پایه گرفت. شعبه های مختلف علوم هریک مستقل و مجزا شد. و در هر علمی جداگانه کتابها و رساله ها نوشته شد. کیفیت نوشتن نیز دیگر شد، راه و رسم یافت و موضوعات و محتویات کتاب "تصنیف" (: طبقه بندی) و تبویب شد، و توالی و ترتیبی منطقی پیدا کرد. (1)

اکثر علوم شرعی از "حدیث" زاده شده است، که حديث بمانند مادر این علوم است. حديث ممكن است تفسیر آیتی از قرآن باشد یا بیان حکمی فقهی و یا شرح ماجرایی از سیره رسول، و این همه را در مجموعه های احادیث می توان یافت. پیش از دوره "تصنيف " همه علوم دینی با حدیث همراه بود. ولی در این دوره (عصر اول عباسی) کسانی احادیث مربوط به هر موضوع را على حده گرد آوردند (چون الموطا مالک که احادیث احکام است، و سیره ابن اسحاق که احادیث و اخبار مربوط به سیره رسول) و به تدریج هریک از شاخه های علوم دینی جداگانه رشد یافت(2)

از نخستین کسانی که در علمی خاص از علوم شرعی تألیف و تصنیف کرده اند باید از ابن جریج (متوفی 155)، سعید بن ابی عروه (متوفی 156). ربيع بن صبيح (متوفی 160)، سفیان بن عیینه (متوفی 198) و مالک بن انس (متوفی 197) نام برد.

نکته دیگر در باب تألیفات این دوره، وجود سنت "روایت" است در اکثر علوم نقلی از حدیث و تفسير و قراءت تا تاریخ و شعر و لغت. مؤلف هر آنچه می نوشت، بروایت از راویان و استادان آن علم نقل می کرد و سلسله سندها را بر می شمرد. شاید این تأثیری بوده است از علم حدیث، که نقل نام رواۃ برای تشخیص درجۂ صحت حدیث و خبر لازم بود. و شاید هم اثر دوره های پیشین بوده است که هنوز علم به کتابت و تدوین در نیامده بود و سینه بسینه بروایت نقل می شد. بهرگونه این سنت در تأليفات علوم نقلی

ص: 15


1- این نکته البته در باب علوم شرعی اسلامی و ادب و نحو و لخت و تاریخ (علوم نقلی) استه، وگرنه علوم عقلی (فلسفه و طب و ریاضیات و منطق) - بهنگام ترجمه و نقل آنها در عصر عباس نظم و تربیت خود را داشته است و ظاهر مؤلفان علوم نقلی از سنتهای علمی حکما و روش تالیفات و تصنیفات سریانی و یونانی متأثر بوده اند.
2- ضحي الاسلام، 137/2.

( باستثناء فقه)(1) تا دیری رایج بود. سپس مؤلفان بعد إسنادها را حذف کردند و آنچه می نوشتند، فراگرفته ها و دریافته های خود بود. و البته علم حدیث مستثنی بود، که در حدیث ذکر اسانید را لازم می شمردند، و سنت روایت در کتب احادیث همچنان باقی ماند. در علوم دیگر، این سنت روایت در کتب احادیث همچنان باقی ماند. در علوم دیگر، این سنت اگر چه در تألیف کتب منسوخ شد، ولی در تعلیم ادامه یافت.

قرن سوم و چهارم عصر تعالی بیشتر علوم اسلامی است. در این دوره کتب اساسی حديث تألیف شد، مذهبهای فقهی پایه گرفت و مکتبهای عقیدتی تشکل يافت. تأسیس مدرسه هم در اواخر این دوره، در تکامل علوم شرعی مؤثر بود. پیش از این مجالس درس همه در مسجد تشکیل می شد در حلقه های مختلف. و طالبان در پیرامون هر استادی حلقه می زدند. و همه علوم بدین گونه در مسجد تحصیل می شد از فقه و حدیث و تفسیر تا حکمت و تاریخ و نحو و لغت و نقد شعر. ظاهرا قدیم ترین مدرسه ها در نیشابور بنیان شده است. در اوایل قرن پنجم بدستور نظام الملک (408 - 485) وزیر سلاجقه در شهرهای مهم (نیشابور، بغداد، بلخ، هرات، اصفهان، بصره، مرو، آمل و موصل) مدارس نظامیه تأسیس شد. سهم این مدارس (و نیز کتابخانه هایی که در بیشتر شهرهای مهم در کنار مساجد و مدارس بنيان شده بود در رشد و ترویج علوم بسیار است.

چون در هر شعبه ای از علوم شرعی تألیفات بسیار شد و هر علمی صورت تبويب و تدوین یافت، تألیفاتی ظاهر شد پیراسته از زواید و شایسته از برای تدریس. غالب علمای بدان کتب اساسی روی آوردند و مدرسان به تدریس آنها پرداختند.

از اواخر قرن چهارم، بعضی مؤلفان گرایش یافتند به موجز نویسی و آن متن های موجز - که بسیاری از آنها بقصد تعلیمی تألیف شده بود - گاه نیاز به توضیح و شرح داشت. و از اینجاست که برخی از عالمان به نوشتن حاشیه و شرح بر متون گذشتگان (خصوصا متون درسی) پرداختند. علاوه براین، بعضی از متون نیز بسبب وجود

ص: 16


1- باید توجه داشت که مقصود ما در اینجا روش تألیف کتب است نه روش تحقیق علوم، وگرنه در علم فقه (اصول فقه ) نیز به روایت نیاز هست، چه روش تحقیق علم فقه ترکیبی است از روش روایتی علوم نقلی و روش نظری علوم عقلی

ابهاماتی، نیاز به توضیح داشت، و بر این متن ها (یا قسمتهایی از آنها) نیز لازم بود تا حاشیه و تعلیق یا شرحی نوشته شود.

علوم اسلامی تا قرن هفتم به اوج کمال رسیده بود و در هر علمی صدها صد کتاب و رساله نوشته شده بود. و ازین پس تألیفات بیشتر یا در بحث و فحص مسایل فرعی و غامض است و یا شرح و تحشیه متون گذشتگان و یا تلخیص و تنقیح آنها و یا نوشتن متنهایی دیگر برای تدریس. پس از این، خصوصا از قرن نهم تا عصر جدید، علمای اسلام بیشتر در بند شرح و تحشیه بودند. کسانی هم متون تدریسی و تعلیمی می نوشتند، در موجزنویسی مبالغه می کردند، این موجزنویسی در آغاز و اساس به آن قصد بوده است که طالب علم براحتی بتواند متنی را بخاطر بسپارد و رؤوس مطالب را در نظر دارد. ولی سپس به راه افراط افتاد و هنرمندی نمودن و بالفظ و معنی بازی کردن و بیشترین معانی و مفاهیم را در کمترین الفاظ گنجانیدن، چندانکه از بلاغت دورافتاد. و فهم آن مختصرات معماوار دشوار بود و بی کمک شرح برای طالب علم محال(1) . هدف متون درسی منظوم هم، بمانند مختصرات، تسهیل حفظ بود و بخاطر سپردن و بیاد آوردن مطالب علمی. و از این منظومه ها یا "ارجوزه"ها (از آنکه در بحر رجز سروده می شد) در همه شعب علوم هست. این منظومه ها نیز نیازمند شرح و تعلیق بود، زیرا که ناظم مطلبی علمی را در قالب نظم، به قیود وزن و قافیه می بست، و بناچار مقصود را گاه نارسا می گفت و گاه سربسته و موجز.

شروح و حواشی هم چنان نبود که همه گاه روشن و راهنما باشد. گاه عالمان دشوار نویس مشکل را دو چندان می کردند و شرح و حاشیه آنان نیاز به شرحی و تحشیه ای دیگر داشت. گذشته ازین، غوررسی و موشکافی در اجزا و فروع هر علمی موجب می شد که دانشمندان در هر پاره از سخن مؤلفان به بحث و فحصها پردازند و بر شرحها حاشیه ها و بر حاشیه ها تعليقه ها افزایند. و در میراث فرهنگی ما این گونه کتابها که شرح بر شرح یا حاشیه بر شرح و یا حاشیه بر شرح الشرح اند، اندک نیستند. تلخيص و اختصار متون و دیگر بار شرح و تحشیه آنها توسط دیگران، و نیز بنظم کشیدن متون و

ص: 17


1- ابن خلدون در فصلی خاص اشکالی آموزشی کتب مختصر و موجز را تذکر داده است. نک. المقدمه، 532 - 533

سپس شرح و حاشیه نوشتن به آن منظومه ها هم از امور رایج بوده است. گذشته از اینها مستدرک نوشتن و مناقشه و نقد و رد و جواب... نیز از کارهایی بوده که در پیرامون یک متن انجام می شد(1).

گاه برخی باعتباراتی و اغراضي فقط قسمتی یا باب و فصلی از یک اثر را بر می گزیدند و شرح می کردند. چون شروح باب الحادي عشر که اصل آن بابی است از کتاب منهاج الصلاح في مختصر المصباح علامه حلی

شروح و حواشی گاه بدست خود مؤلفان متن نوشته می شد مانند الهدیه مرغینانی که شرح بداية المبتدی اوست، و نزهة النظر ابن حجر عسقلانی که شرحی است بر نخبه الفكر في مصطلح الاثر او، و شرح مجمع البحرين (در فقه شافعی) که متن و شرح هر دو از ابن ساعاتی است.

"تحشیه" و "تعليق" توضیح قسمتهایی از یک متن است و "شرح " معمولا توضیح و تحلیل تمامی متن. شرحها از نظر صوری چنانست که شارح پاره ای از "متن" را ذکر کرده است و سپس "شرح" خود را در پی آن آورده است. ولی بعضی شارحان، خصوصا در قرن 8-12 که عصر شرح و تحشیه است، تنوعی نموده اند بدین گونه که جملات "متن"

ص: 18


1- در اینجا مناسب می نماید به یکی از نمونه ها اشاره کنیم کتاب الوجيز نوشته امام محمد غزالی (450 - 505) در فقه شافعی است که شروح و حواشی بسیاری بر آن نوشته شده است. از جمله آن شرحها، شروح عبد الکریم بن محمد رافعی (557 - 622) است. این شرح را محیی الدین نووی (631 - 676) اختصار و تخلیص کرده است بنام روضه الطالبين و عمده المتقین که از مهمترین متون فقهی شافعیه است و از قرن هفتم تاکنون جزء متون درسی بوده است و شرحها و حاشیه ها بر آن نوشته اند و تحقیقاتی در حول آن کرده اند و تلخيصها از آن ساخته اند. ابن المقری (155 - 837) اختصاری از آن کرده است بنام الروض و ابن الروض را ابن حجر عسقلانی (773 - 825) دیگر بار مختصر کرده است و خود شرحی بر آن نوشته است. از سوی دیگر جلال الدین سیوطی (849 - 911) روضه الطالبين را بنظم کشیده است. بنام "الخلاصه" و خود شرحی هم بر آن منظومه نوشته است بنام رفع الخصاصه. و نیز جمال الذين أسسنووی (متوفی 772) بر اساس روضه الطالبين تألیفی کرده است بنام مهمات ، که این کتاب مهمات را ابن الوكيل (متوفی 791) خلاصه کرده است، و زین الدین عراقی (متوفی 806) بسر مهمات مستدرکی نوشته است، بنام مهمات المهمات.

را با "شرح " بهم در آمیخته اند و عبارت خود (: شرح) را بگونه ای ادا کرده اند تا با سیاق عبارت "ماتن" هماهنگ آید. معمولا ناسخان وكاتبان عبارات متن را با کشیدن خطی زیر (یا روی) کلمات مشخص می کردند و یا آنها را به رنگی دیگر (شنگرف) می نوشتند. این گونه شروح را "شرح مزجی" نامند و شروح نوع نخستین را که معمول تر بوده است "شرح قال اقوال" زیرا که عبارت ماتن با "قال" شروع می شود و عبارت شارح با "اقوال". این دو گونه رح معمولا شرح و توضیح تمامت متن است. نوعی دیگر از شروح هست که "شرح به ه قوله" (يا شرح بالقول) نامیده می شود که فقط شرح مواضعی از متن است و عموما عبارات متن با لفظ "قوله " آغاز می شود و در پی آن توضیحات شارح می آید.

متون و نصوص (نه شروح و حواشی) را باعتبار ایجاز و اطناب و قصر وطول، به سه گونه تقسیم کرده اند: کتب و جيز (یا مختصرات)، وسيط (متوسطات) و بسیط (مبسوطات). اكفانی و طاش کو پری زاده معمولا بهنگام ذکر متون اصلی هر علم بدین تقسیم نظر دارند.

ص: 19

ب) طبقه بندی علوم و علوم شرعی

الف : طبقه بندی علوم در تمدن اسلامی

طبقه بندی علوم که نخست فلاسفه يونان بدان پرداخته بودند، در تمدن اسلامی نیز مورد توجه حكما قرار گرفت، و در علم طبقه بندی علوم، که طاش کوپری زاده آن را با نام "علم تفاسير العلوم" یکی از علوم سیصدگانه می شمرد، یکی فروع فلسفه شد.(1) و فلاسفه اسلام گذشته از تحقیقاتشان در کتب مبسوطه، رساله های مفردی نیز در این علم نوشته اند که ظاهرا قدیم ترین اثر بجا مانده درباره طبقه بندی دانشها كتاب الحدود جابر بن حیان (متوفی 200) حکیم شیمی دان است.(2) و پس از آن رساله هایی هست چون كتاب في اقسام العلوم الانسي، كتاب في ماهية العلم و اصنافه از الكندي،(3) احصاء العلوم فارابی و رساله في اقسام العلوم العقلية ابن سینا. این آثار که بیشتر ناظر به تقسیم علوم عقلی است، چنانکه نالينو هم متذکر شده است،(4) بی شک از طبقه بندی ارسطو متأثر بوده است. ارسطو باعتبار تعلق وجود خارجی و وجود ذهنی به ماده و حرکت، علوم (حکمت نظری) را به سه قسم طبیعیات، ریاضیات و الهیات تقسیم کرده است، که در عین این تقسیم را اغلب حکمای اسلام از جمله ابن سینا پذیرفته اند.

این گونه کتب اساسا برای طبقه بندی علوم عقلی بوده است، و اگر به علوم نقلی (شرعی و ادبی) هم اشاره ای شده است. گذرا و مجمل است، چنانکه مثلا فارابی در احصاء العلوم در پایان کتابش ذکر موجز از فقه و کلام می کند،(5) و ابن سینا هم در اقسام العلوم فقط بهنگام ذکر "سیاست" اشاره می کند که سیاست مدن یا متعلق به پادشاهی است یا به نبوت و شریعت(6). لذا برای آنکه روش علمای اسلامی را در تقسیم بندی همه علوم عموما و علوم نقلی خصوصا بدانیم باید به ما خذ دیگر رجوع کنیم.

ص: 20


1- مفتاح السعاده، ج 1، ص 324.
2- منهج البحث العلمي عند العرب : جلال محمد موسی. بیروت، 1972، ص 59 - 61.
3- ابن الندیم، ص 316.
4- علم الفلك تاريخه عند العرب. روما، 1911، ص 29.
5- احصاء العلوم. ترجمه حسین خدیوجم، تهران: 1348، ص 113
6- رساله في اقسام العلوم العقليه. دهلی: 1309 ق. ص 4.

می دانیم که از قرن چهارم بدنبال نضج معارف و علوم و تألیف کتاب و رساله در شعب مختلف دانش، نوشتن فهرست کتابها و دانشها و دایرة المعارفها و فرهنگ مصطلحات رسم شد، که برخی فقط خاص چند شعبه از علوم بود و بعضی شامل همه علوم و فنونی که در جهان اسلام رایج بود از علوم فلسفی و شرعی و ادبی تا علوم غریبه. و این سنت دایرة المعارف(1) نویسی و تأليف مصطلحات و فهرستها همچنان بجا ماند و در طی قرنها صدها صد اثر ارزنده بدست دانشمندان مسلمان تالیف شد که از آن جمله شایسته ذکر است: الفهرست ابن الندیم (متوفی 377)، رسائل إخوان الصفا، مفاتیج العلوم خوارزمی (متوفی 387)، طبقات العلوم قاضی بیضاوی (متوفی 685)، در ه التاج قطب الدین شیرازی (634-710)، نهايه الارب نویری (متوفی 733)، ارشاد القاصد شمس الدين اكفانی (متوفی 749)، نفائس الفنون شمس الدین آملی (قرن 8)، النقاية (و اتمام الدرایه) جلال الدین سیوطی (متوفی 911)، انموذج العلوم جلال الدين دوانی (متوفی 920)، مفتاح السعادة طاش کوپری زاده (901-968)، کشف الظنون حاجی خلیفه ( 1067- 1017 ) و کشاف اصطلاحات الفنون تهانوی (متوفی 158 1؟).

شیوه تالیف و ترتیب این کتابها (دائرة المعارف، موضوعات العلوم، مصطلحات العلوم و فهرست کتب) مختلف است. پاره ای ترتیب قاموسی دارد، یعنی مصطلحات علوم با نام کتابها به ترتیب الفبایی در پی یکدیگر آمده است (چون کشف الظنون و كشاف اصطلاحات الفنون...)، پاره ای دیگر ترتیب طبقه یی (Classified) دارد. یعنی مؤلف علوم و معارف را تقسیم بندی کرده و مطالب را طبق نظام طبقه بندی خود آورده است (مانند احصاء العلوم، الفهرست ابن الندیم و مفتاح السعاده...) این نوع اخیر از دیدگاه علم طبقه بندی بسیار مهم است، چه گذشته از بعض کتاب فلسفی - که در باب علوم و انواع طبقه بندی آنها بحث کرده اند - از خلال این کتب می توان مکتبهای مختلف علمای اسلامی را در طبقه بندی علوم و معارف بررسی کرد.

از بررسی روش طبقه بندیهای اسلامی، می توان چند قاعده و ضابطه استخراج کرد که ملاک تقسیم بندیهای علوم بوده است. از آن جمله است:

ص: 21


1- لازم بتذکر است که اطلاق "دایرة المعارف" بر آثار قدما از باب تجوز و تشبیه است، و گرنه بسیاری از کتب "موضوعات العلوم" - که امروز دایرة المعارف می شماریمشان با تعریف دقیق و مصطلح مرسوم دایرة المعارف مطابق نیست.

1. عموم و خصوص، یعنی از موضوعات عام به خاص رفتن و اشتقاق موضوعات اخص از اعم. این قاعده را طاش کوپری زاده در تعریف علم طبقه بندی (علم تقاسيم العلوم) ذکر کرده است، می گوید: "هو علم باحث عن التدرج من أعم الموضوعات إلى اخصها ليحصل بذلک موضوع العلوم المندرجة تحت ذلك الأعم(1)". و بدنبال این کلام می گوید: و نیز ممکن است که از موضوعات اخص به اعم رفت، ولیکن طریق اول آسانتر است.

این قاعده "عموم و خصوص" - که برخی از آن به "اصل و فرع" تعبیر کرده اند(2) - مهم ترین و اساسی ترین قواعد در تنظیم طبقه بندیهاست. و امروز نیز در طبقه بندیها (چه نظری و چه عملی) بکار می رود.

2. توقف (یا: اناطه(3)). تعلیم و تعلم بعض علوم موقوف است بر آگاهی بر دانشهای دیگر، مانند توقف علم بلاغت بر صرف و نحو، و علم طب بر علم تشریح، و علم فقه بر علم اصول. این قاعده که در نظام تعلیمات مدارس اسلامی رعایت می شده است، در طبقه بندیها نیز اثر گذاشته است و اغلب این قاعده را در نظر داشته اند.

3. اشرفیت، یعنی ترتیب علوم برحسب اشرفیت و افضلیت. این ضابطه البته مبنای عقیدتی دارد، و چون "أشرفیت " امری نسبی و اضافی است و بحسب ملل و ادیان واقاليم تفاوت می کند، نمی تواند چندان پایه علمی داشته باشد. مع هذا این قاعده در اکثر طبقه بندیهای قدما ملحوظ شده است .

و گفته اند(4) که اشرفیت یک علم و فن به سه وجه حاصل می آید: یکی بسبب شرف موضوع آن علم، چنانکه تفسیر اشرف است از حدیث، چه موضوع آن کلام خداست و موضوع این کلام خلق. و دیگر بسبب شرف غایت و غرض است چنانکه طب اشرف است از نحو. سدیگر. بسبب درجه نیاز مردم است چنانکه فقه - که شامل قوانین اجتماعی و مصالح دین و دنیاست - از علم تاریخ اشرف است.

ص: 22


1- مفتاح السعاده، ج 1، ص 324
2- اتمام الدرایہ، ص4.
3- اناطه بمعنی توقف و تعلق از اصطلاحات حقوقی است چنانکه مثلا حکمی جنائی موقوف بر دعوائی حقوقی باشد.
4- تهانوی، ج 1، ص 13

در هر یک از طبقه بندیهای قدما، یکی از این ضوابط (و گاه دو یا سه ضابطه) منظور شده است.

ب : طبقه بندی علوم شرعی

علوم و معارف بشری در کتب اسلامی به روشهای مختلف تقسیم بندی شده است. رایج ترین آنها تقسیم علوم به دو دسته است: یکی علوم فلسفی و دیگر علوم شرعی و ادبی، که با نامها و تعبیرات گوناگونی بکار رفته است چون "علوم حکمی و علوم غیر حکمی(1)"، "علوم حکمی فلسفی و علوم نقلی وضعی(2)"، "علوم حقيقيه و علوم غیر حقیقیه(3)"، "علوم عرب و علوم عجم"، "علوم شرعیه و علوم دخيله(4)" و "علوم شرعی و علوم غیر شرعی(5)". دیگر تقسیم آنهاست به سه دسته: "علوم ریاضیه، علوم شرعیه و ضعيه، و علوم فلسفیه حقيقيه(6)".

مورد بحث ما در اینجا "علوم شرعی" است که بنامهای دیگری چون "علم الشرایع"، "علوم اعتقادیه"، "علم النوامیس(7)" و "علوم دینی" (العلوم الدينيه(8) ) نیز نامیده شده است. و در تعریف آن گفته اند که علوم شرعی دسته ای از علوم مدونه است درباره احکام شرعی عملی و اعتقادی و متعلقات آنها(9).

ص: 23


1- درة التاج، ج 1، ص 71.
2- ابن خلدون، ص 435
3- تھانوی، ج 1، ص 4
4- مفتاح العلوم.
5- احیاء العلوم، ج1
6- رسائل اخوان الصفا، ج 1، ص 202.
7- مفتاح السعاده، ج 2، ص 3، 5.
8- درة التاج، ج 1، ص 71. تھانوی، ج 1، ص 22.
9- "هي العلوم المدونة التي تذكر فيها الأحكام الشرعيه العمليه او الاعتقادية و ما يتعلق بها تعلقا معتدابه "(تھانوی، ج 1، ص 22). امام غزالی علوم شرعی را چنین تعریف می کند: علوم شرعی دانشهایی است که از پیامبران رسیده است و "عقل" (آنچنان که در حساب) و "تجربه" (آنچنان که در طب ) و "سماع" (آنچنان که در علوم ربانی را در آن راهی نیست. (احیاء العلوم، ج 1، ص 28)

شاخه های اصلی علوم شرعی عبارتست از: علوم قرآنی، حدیث، فقه و اصول، کلام، تصوف و اخلاق. تصوف را فقط برخی جزء علوم شرعی شمرده اند (1). بعضی هم تعبير رویا (علم المنامات) را از علوم شرعی دانسته اند(2) .

اگر چه ضوابط سه گانه فوق (عموم و خصوص، توقف و اشرفیت) را در اغلب طبقه بنديها ملحوظ شده است، ولي بسبب اختلاف آرا وأذواق و اعتبارات دیگر، همه در تربیت و تقدم تأخر این علوم به یک راه نرفته اند. بعضی علوم قرآنی را نخست ذکر کرده اند و برخی عقاید و کلام را، بعضی فقه را پیش از کلام آورده اند و پارهای پس از آن.

بعضی از مؤلفان علوم شرعی را، یا باعتبار خصوصیات مشترک و یا بر مبنای عقاید دینی خود، دسته بندی کرده اند. شمس الدين اكفانی (متوفی 749) و بتبع او طاش کوپری زاده (901 - 968) علوم شرعی را به چهار دسته تقسیم کرده اند(3)

1. علوم متعلق به نقل، که مربوط است یا به آنچه که رسول، بواسطة وحی آورده است (علم قراء ات و یا آنچه که از خود رسول صادر شده است (علم روایت حدیث).

2. علوم متعلق به فهم منقول، مربوط است یا به فهم كلام الله (علم تفسیر قرآن) یا به فهم كلام رسول (علم درایت حدیث).

3. علوم متعلق به تقرير نقل و تحکیم آنها به ادله و براهين، مربوط است یا به آراء ( علم اصول دین) یا به افعال (علم اصول فقه).

4. علم متعلق به استخراج احکام از ادله (علم فقه).

تقسیم بندی شیخ الاسلام حفيد، از علمای عثمانی، نیز با اندک تفاوتهایی بمانند تقسیم بندی فوق است(4).

ص: 24


1- مانند ابن خلدون، شمس الدین آملی، سیوطی، طاش کو پری زاده، و تھانوی، شمس الدين آملی به نا دیده گرفتن قدما "تصوف" را در تقسیم بندی علوم اشاره می کند: "و علمای متقدم چون تصوف را اعتبار نکردند در قسمت آن متعرض نگشتند" (نفائس الفنون، 15/1 - 16).
2- مانند اخوان الصفا و ابن خلدون.
3- ارشاد القاصد، ص 58. مفتاح السعاده، ج 2، ص 5
4- کشف الظنون، ج 1، ص 11.

شمس الدین آملی علوم دینی را به دو قسم کرده است (1):

1."آنچه آنرا به دلیل عقل اثبات توان کرد. خواه به نقل نیز اثبات آن توان کرد خواه نه" مانند اصول دین (علم کلام).

2. " آنچه اثبات او جز به نقل نتوان کرد "که "فروع دین است و اینها در دو دسته اند:

الف. علومی که "مقصود " اند و اصلی که به چهار قسم است: علم کتاب (تفسیر)، علم اخبار (حدیث)، علم اصول فقه و علم فقه.

ب. علومی که "تبع "اند، و اینها بر دو نوع اند: یا آلات (: علوم آلی) اند همچون علوم ادبی، و یا متممات و محسنات اند مانند بقیه علوم شرعی و تصوف. و آملی در کتاب خود علوم شرعی را بهمین اعتبار تحت نه عنوان بدین ترتیب شرح داده است: علم کلام، علم تفسیر، علم حدیث، علم اصول فقه، علم فقه، علم خلاف، علم شروط و سجلات، علم قراءت و علم دعوات. و پس از این علوم نه گانه علم تصوف را آورده است که آنرا هم به انواعی تقسیم کرده است.

عده ای دیگر علوم شرعی را با مقیاس شرعی "فرض عين و فرض کفایه" تقسیم کرده اند. ظاهرا آنچه مؤلفان اسلامی را به چنین تقسیمی واداشته است آن حدیث معروف است که "طلب العلم فريضة على كل مسلم " که این بحث را برانگیخته است که چه علمی طلبش بر مسلمان فرض است؟ همه علوم یا فقط علوم شرعی؟ و از میانه علوم شرعی کدامین آنها؟. این مباحث و تقسیمات محدود به حوزه فقه و کلام و تصوف نیست، بل که به بعض کتابهای موضوعات العلوم و دایرة المعارفها (مانند اتمام الدرایه سیوطی) نیز راه یافته است و مبنای تقسیم بندی علوم شده است. لذا ما تفصيل و توضيح آنرا لازم می دانیم.

علوم شرعی را به دو دسته تقسیم کرده اند: نخست آنچه فرض عين (واجب عینی) است و بحکم حدیث پیامبر دانستنش بر هر مسلمانی بایسته است، و آن اصول عقاید و اعمال است و یا آنچنان که سیوطی گفته است "اصول دین " (عقاید) و "تصوف(2)" دسته دوم علومی است که علم بدانها فرض کفایه (واجب کفایی) است، یعنی تحصیلش بر

ص: 25


1- نفائس الفنون، ج 1، ص 15.
2- اتمام الدرایه، ص3

همگان واجب نیست. که چون برخی بدان پردازند بسنده باشد، مانند علوم فقه و تفسیر و اصول و حديث.. (و بعض علوم غیر شرعی چون طب و ریاضیات..). برخی قسم سومی نیز بعنوان "نفل" برای علوم شرعی قایل شده اند، و آن را عبارت از تبحر و غوررسی در علومی که فرض كفاية است دانسته اند(1)

دسته دوم (فرض کفایه) را که شامل اكثر علوم است، سیوطی به دو نوع تقسیم کرده است: آنچه وجوب کفایی آنها بالذات است چون تفسیر و حدیث و فقه، و آنچه وجوبش بالواسطه است، یعنی بسبب توقف علم واجبی بر آن، چون اصول و نحو(2)

امام غزالی علوم فرض کفایه را به دو دسته مذموم (چون علم کلام) و ممدوح، ممدوح را به اصول، فروع، مقدمات و متممات تقسیم کرده است این چنین(3):

1. اصول

1. قرآن

2. حديث

3. اجماع امت

4. آثار صحابه

2. فروع

1. مربوط به مصالح دنيا: علم فقه

2. مربوط به مصالح آخرت: تصوف و اخلاق

علوم شرعی ممدوح

3. مقدمات (علم آلی): صرف و نحو و لغت

1. در قرآن

1. قرائت و تجوید

2. تفسیر

3. اصول فقه

2. در سنت : اصول فقه

3. در آثار : علم رجال

ص: 26


1- المجموع شرح المهذب: ابو زكريا محيي الدين بن شرف النووي. القاهرة: 1324ق. ج 1، ص 27؛ جامع الأصول في أحاديث الرسول: ابن الأثير. بیروت: 1969، ج 1، ص 36
2- اتمام الدرایه، ص3.
3- احیاء العلوم، ج 1، ص 19 - 15. قس: فاتحه العلوم. مصر: 1332ق، ص 35 - 36.

امام غزالی در جایی دیگر(1)، بر همان مبنای عقیدۂ عرفانی خود، علوم شرعی و متعلقات آنها را به دو دسته علوم "قشر و صدف" و "علوم لباب " تقسیم کرده است. علوم قشری که عبارتست از مباحث لفظی و ظاهری قرآن و حدیث، شامل علم اللغه، علم نحو، علم قراءات، علم مخارج الحروف و علم تفسير ظاهری است. و علوم لباب به دو طبقه سفلی و عليا منقسم است: طبقه سفلی علم قصص التواریخ است و علم کلام و فقه، و طبقه عليا علم تصوف و طریق سلوک است.

بهرگونه آنچه برای ما مهم است و در کار ما مفید، کیفیت ترتب و نحوه توالی علوم مختلف شرعی است. برای آنکه مقایسه و استنتاج آسانتر گردد، در جدول پیوست ترتیب علوم شرعی را طبق طبقه بندیهای قدما (چه آنان که علوم شرعی را دسته بندی کرده اند و چه کسانی که بدون تقسیم بندی به اعتباراتی آن علوم را در پی هم قرار داده اند) می نمایانیم.

بلاشک این طبقه بندیها فقط به غرض تقسیم بندی علوم و معارف بوده است نه از برای طبقه بندی کتابخانه ها. ولی ما برای بنیان نظام طبقه بندی کتابخانه یی به آنها محتاجیم. حقیقت آنست که طبقه بندی کتابخانه یی از طبقه بندی علوم نمی توان چندان جدا باشد. و آن جدایی و فاصله ای را که برخی قایل شده اند، از طریق اعتدال دور می نماید. مگر نه آنست که بیشتر طبقه بندیهای کتابخانه یی از طبقه بندیهای علوم مایه گرفته است؟

ص: 27


1- جواهرالقرآن. مصر، 1933، ص 18 - 25

اخوان الصفا قرآن تفسیر و تاویل حدیث فقه مواعظ، زهد و تصوف تعبير رؤيا

قطب الدین شیرازی کلام و عقاید علوم قرآنی حدیث فقه و اصول

ابن خیر اشبیلی علوم قرآنی حدیث فقه و اصول

اکفانی قراأت رواية الحديث تفسير دواية الحديث اصول دین اصول فقه جدل فقه

شمس الدین آملی کلام و عقاید تفسیر حدیث اصول فقه فقه خلاف شروط و سجلات قراآت دعوات

ابن خلدون علوم قرآنی حدیث فقه و اصول کلام و عقاید تصوف

طاش کو پری زاده قراأت رواية الحديث تفسير دراية الحديث کلام و عقاید فقه و اصول تصوف

حاجي خليفه علوم قرآنی حدیث فقه و اصول کلام

نهانوی کلام و عقاید علوم قرآنی حدیث فقه و اصول تصوف

تونکی کلام تفسير حدیث اصول الحدیث فقه فرائض تصوف تعبیر رؤيا

ص: 28

ج : طبقه بندی ما

اشاره

چنانکه در طبقه بندیهای مختلف دیده می شود نخستین دانش را برخی کلام و عقاید شمرده اند و بعضی علوم قرآنی. دلیل کسانی که علوم قرآنی را نخست آورده اند این است که قرآن نخستین مرجع اعمال و افکار اسلامی است و پایه اصلی بسیاری علوم. ولی آنان که کلام و عقاید را مقدم داشته اند دلیلشان آنستا که "عقاید" و "اصول دین" پایه است، و فروغ و اعمال دنباله آن و متوقف بر آن. این دلیل وقتی موجه است که غرض ما از عقاید فقط مسایل بسیط ساده و حتی غیر مدون باشد نه علم کلام. و البته کسانی هم که "عقاید" را مقدم داشته اند غرضشان همان بوده است چنانکه سیوطی بدین نکته اشاره می کند و می گوید که مقصودش از اصول دین بعنوان نخستین دانش از علوم شرعی، علم کلام که ادله عقلیه و اقوال فلاسفه را در آن می آورند نیست. (1)

بدین ملاحظات، ما در طبقه بندی خود قرآن و علوم قرآنی را مقدم داشتیم هم بجهت آنکه قرآن نخستین مرجع فكری اسلامی است و پایه بسیاری علوم دیگر، و هم بسبب آنکه قرآن و علوم قرآنی از نظر تاریخی بردانشهای دیگر مقدم بوده است. در طبقه بندیهای جدید نیز همه جا علوم قرآنی نخست ذکر شده است.

دومین دانش از علوم شرعی، حدیث است. همه مؤلفان باتفاق علوم حدیث را پس از علوم قرآن ذکر کرده اند و درين تقريبا خلافی نیست، از آنکه حديث پس از قرآن مهمترین مرجع احکام شرعی و اصول عقاید است، و از جهت تاریخ علم هم پس از قرآن و پیش از دانشهای دیگر تدوین شده است.

طاش کوپری زاده چون علوم شرعی را به دو دسته "متعلقات نقل" و "متعلقات به فهم منقول " تقسیم کرده است، ناچار در میان دو بخش مهم علم حدیث، یعنی روایت حدیث و درایت حدیث، جدایی انداخته است. این تقسیم بندی اگر هم از نظر تعلیل و تقسیم طاش کوپری زاده درست باشد ولى وجهی مستحسن نیست، خاصه برای طبقه بندی کتابخانه یی که باید اجزاء هر عملی در کنار هم قرار گیرد.

پس از قرآن و حدیث با دو علم مهم مواجه ایم یکی فقه و اصول و دیگر کلام. برخی از قدما کلام را پیش از فقه و اصول آورده اند. ولی ما باعتبار تاریخی - یعنی تقدم زمانی

ص: 29


1- اتمام الدرایه، ص3

علم فقه بر علم کلام - علم فقه و اصول را پیش از کلام می آوردیم. و در بخش فقه و اصول، اصول فقه را بر فقه مقدم داشتیم که تقدمی است منطقی، و قدما نیز اجماعا چنین کرده اند.

پس ترتیب چهار ركن اساسی علوم شرعی بدین گونه است: علوم قرآنی، علوم حدیث، اصول فقه و فقه، کلام و عقاید، غیر از این چهارر، مسایل دیگری در حوزه شریعت اسلامی هست و کتابهایی بسیار در آن ابواب نوشته شده است، که باید رتبه و مقام هر یک را مشخص کرد. این مسایل که برخی قدیمی است و بعضی تازه و مستحدث عبارتست از: مسایل و آراء جدید در اسلام، فرق اسلامی، اخلاق اسلامی، آداب و رسوم مسلمانان، تاریخ و تراجم و سیر، تصوف و عرفان.

1.مسائل و آراء و نظریات جدید اسلامی. و تطبيق اسلام با مسایل روز، از مباحثی است که از اواخر قرن 19 با جنبش بیداری در شرق آغاز شده است. و در این هفتاد هشتاد ساله رساله ها و کتابهای بسیار در این مقولات بدست اصلاح طلبان نوشته شده است. این مسایل با هیچ یک از علوم کلاسیک شرعی پیوندی آنچنان ندارد که بتواند جزئی از آنها محسوب شود. و بهمین سبب دکتر عبدالوهاب الوالنور در طبقه بندی خود این مباحث را در پایان همه علوم شرعی و پس از تصوف قرار داده است باعتبار اینکه این آثار به هیچ یک از علوم دیگر ماننده نیست. ولی بنظر ما یک صفت مشترک در همه آنها هست و آن غرض و غایت این گونه آثارست که عبارتست از تحکیم و تثبیت عقاید اسلامی به یاری دانشها و معارف روز و تقویت آنها به اذهان.

بحكم همین خصیصه است که ما تصور می کنیم مناسبترین جای از برای این گونه آثار، پس از علم کلام است، زیرا که این آثار جدید همه برای ایجاد اعتقاد و یا اثبات و تقویت عقاید است، چنانکه علم کلام. و در حقیقت بسیاری از این مباحث را می توان کلام جدید اسلامی شمرد. و بدین سبب ما این مباحث جدید را در دنبال باب کلام و عقاید قرار دادیم در فصلی جداگانه.

2. فرق اسلامی، علم به فرق اسلامی یعنی بحث درباره مقالات و آراء اصحاب مذاهب و فرق اسلامی دانشی نو نیست. این دانش - که کتب و رسالات بسیاری از آن در دست داریم - در قدیم جزء فروع علم کلام بشمار می رفته است. مباحث آن هم بیشترین پیوند را با علم کلام دارد. بهمین لحاظ ما آن را پس از علم کلام آوردیم.

ص: 30

3. اخلاق اسلامی، در آثار اسلامی دو گونه کتاب اخلاق داریم. یکی آنهایی است که فلاسفه نوشته اند از نظر حکمت (حكمت علمی) و دیگر آنهایی است که علما شرع نوشته اند از نظر شریعت بر پایه قرآن و سنت رسول و آثار صحابه و سیر اولياء. این نوع دومین از اخلاق جزء علوم شرعی اسلامی محسوب است و آثار این رشته باید در کنار کتب دینی قرار گیرد.

در تقسیم بندیهای قدما از علوم شرعی اساسا از این علم و آثار مربوط بدان نامی نبرده اند. و پاره ای دیگر آنرا در کنار تصوف آورده اند و حتی آن را با تصوف یکی دانسته اند.(1) عبدالوهاب ابو النور نیر بتبع پیشینیان در طبقه بندی خود برای اخلاق اسلامی جایی خاص معین نکرده است.

شک نیست که بسیاری از کتب تصوف و سلوک صبغه اخلاقی دارد و مباحث مختلف اخلاق، از تزكيه و تهذیب نفس تا روابط اجتماعی را در آنها می توان یافت، که نمونه اعلای آن احیاء العلوم امام غزالی است. ولی جز این آثار صوفیانه، کتبی دیگر نیز هست که بدست متشرعان نوشته شده است و نمی توان آنها را جز آثار صوفيانه شمرد خصوصا که در نظر متشرعان بعضی مذاهب تصوف نوعی بدعت و ضلالت بوده است. بنابراین در میان علوم شرعی، نیاز به بابی جداگانه داریم مخصوص به اخلاق اسلامی و ما برای آن بابی علی حده نهادیم پس از فرق اسلامی

4. آداب و رسوم مسلمانان. آداب و رسوم مسلمان اگرچه جزء علوم شرعی سنتی محسوب نمی شود (جز بعضی فروع آن)، ولی با مسایل دینی مرتبط است و آثار مربوط بدان باید در کنار کتب دینی بیاید. البته مقصود فقط نوشته هایی است که رنگ دینی دارد نه قومی و محلی که جزء آثار فرهنگ عامه (فولکور) محسوب می شود. در طبقه بندیهای قدما آداب و رسوم جایی ندارد فقط شمس الدین آملی در نفایس الفنون "دعوات" را (که یکی از آداب و رسوم است) در پایان همه علوم شرعی (و پیش از تصوف) قرار داده است. در طبقه بندی ابوالنور قسمتهایی از آداب و رسوم بابی خاص قرار دادیم، پس از اخلاق اسلامی، که آخرین حد علوم شرعی است.

ص: 31


1- " علم السواک و هو معرفة النفس مالها وما عليها من الوجدانيات. يسمى بعلم الاخلاق و علم التصوف ايضا" (تھانوی، ج 1، ص 33)

5. تاریخ و تراجم و سیر. در اسلام علم تاریخ و تراجم و سیر چون برخی دانشهای دیگر از آبشخور علوم شرعی پرورده شده است. و بحقيقت تاریخ و سیر جزیی از علوم شرعی بوده است: سیره رسول و تراجم صحابه و تابعین و تاریخ مغازی و فتوح یکی از فروع علم حدیث بشمار می رفته است. و ما در این باره سپس سخن خواهیم گفت. آنچه ذکرش در اینجا ضرروری است این است که علم سیره و تراجم اگرچه در آغاز جزیی از علم حدیث بشمار می رفت و شیوه تألیف آن آثار نیز با کتب حدیث فرقی نداشت، ولی سپس اندک اندک این علم بمانند تاریخ از حدیث فاصله گرفت و آثاری که در قرون اخیر در این ابواب تألیف شده است هیچ پیوستگی با حدیث ندارد. بدین ملاحظه ما برخلاف روش قدما و برخی معاصرین (چون دکتر ابوالنور) تاریخ اسلام و سیره و تراجم را از حدیث جداکردیم. و چون درر نظام طبقه بندی کنگره کتب تاریخ و سرگذشتنامه در آغاز هر علمی آورده می شود، درین طبقه بندی نیز تاریخ دین اسلام و سیره و طبقات و تراجم در آغاز آمده است، بدنبال برخی از مسایل کلی و پیش از قرآن و علوم شرعی دیگر.

6. تصوف. آخرین باب این طبقه بندی خاص تصوف و عرفان است. و این مناسبترین جاست از برای تصوف و عرفان، که آثارش هم شامل همه فروع علوم شرعی است و هم با آنها تفاوتهایی(1) دارد. چنانکه دیدم قدما نیز (ابن خلدون، شمس الدین آملی، طاش کوپری زاده و تهانوی) در طبقه بندیهای خود تصوف را آخرین مرحله شمرده اند.

علومی دیگر، علوم و فنون دیگری هست، از شعب علوم غریبه یا فروع علوم عقلی، که به مناسباتی ممکن است کسانی آنها را از علوم دینی بشمار آرند. این علوم عبارتست از تعبیر رویا، جدل و نظر، رمل، اختیارات، فال، کهانت، رقی، عزائم، استحضار ارواح، دعوة الكواكب ...

گذشته از دلایل اختصاصی (که بدان اشاره خواهیم کررد) این علوم بطور کلی بدین دلیل جزء علوم شرعی بشمار نمی آیند که در همه امم و ملل مشترک اند و خاص شریعتی دون شریعتی و قومی دون قومی دیگر نیستند. توضیح اینکه علوم را باعتبار تغیر دراز منه

ص: 32


1- بعضی از صوفیه در تقسیم بندی علوم گفته اند که علوم یا شرعی است یا حکمی و یا جامع بین شرعی و حکمی. و تصوف از نوع سومین است (نفائس الفنون، 16/1).

و امکنه و ملل و دول به دو قسم "حکمی " و "غیر حکمی" تقسیم کرده اند و گفته اند: آنچه به تغییر زمان و مکان و دین و دولت تغییر نیابد "علوم حکمی" است و آنچه تغییر یابد "علوم "غير حکمی" است که به دینی و غیر دینی منقسم است(1). و این علوم تعبیر رویا و جدل و فال و ... در همه بلاد و نزد همه ادیان و ملل مشترک است و همانند، و لذا آنها را از فروع یکی از علوم طبیعی یا ریاضی یا منطق شمرده اند.

بدين تفصيل:

"تعبیر رویا" (علم المنامات) را بیشتر مؤلفان اسلامی (جز اندکی) (2) از فروع علوم طبیعی شمرده اند(3). در طبقه بندیهای جدید علوم نیز در جزء علوم مربوط به روانشناسی بشمار است.

"جدل" را که از مباحث علم منطق است، برخی باعتبار آنکه در فقه و اصول آنرا بکار می گیرند، از فروع علم اصول فقه هم شمرده اند.(4)همچنین علم مناظره (یا آداب البحث)، که از علوم آلی است و در همه علوم بکار می آید(5)، از فروع اصول فقه شمرده شده است(6). ولی ما این دو علم را که پیوندشان به علوم فلسفی بارز و بدیهی است از علوم شرعی بحساب نیاوردیم، هر چند که متشرعان نیز آنها را بکار گرفته اند. اصولا مورد استعمال (کاربرد) علم دلیلی و ملاکی در طبقه بندی علوم نمی تواند باشد. و اینکه طاش کوپری زاده علوم را بدین اعتبار تقسیم و تفریع کرده است(7)، از صواب دور می نماید. ول ما، چنانکه در بخش فقه شرح خواهیم داد، علم "خلاف" را، که در واقع همان علم جدل است که برای مقاصد دینی بکار رفته است، بسبب اختصاصش به

ص: 33


1- کشف الظنون، 12/1
2- اخوان الصفا. ابن خلدون
3- مفتاح السعاده، 335/1
4- مفتاح السعاده، 599/2
5- کشف الظنون، 39/1
6- مفتاح السعاده، 599/2
7- چنانکه مثلا علم شروط و سجلات را باعتبار لفظ از فروع علم انشا و باعتبار مدلول از فروع علم فقه دانسته است (مفتاح السعاده، 272/1 )

شریعت اسلامی جزء علوم شرعی و از فروع اصول فقه شمرده ایم.

علوم دیگر از فال و اختیارات و رمل تا کهانت و عزائم ورقی و استحضارر و ارواح دعوة الكواكب همه از انواع علوم غریبه است. دانشمندان اسلامی این علوم را از فروع علم احکام نجوم و علم سحر دانسته اند و در ذیل علوم طبیعی طبقه بندی کرده اند(1) .

در طبقه بندیهای جدید این دانش ها جزء علوم خفیه و غربیه بشمار می رود. لذا جایی برای آنها در میان علوم دینی نیست.

أما "استخاره" که نماز خاصی دارد جزء آداب شرعی است و در کتب فقه و حدیث فصلی مخصوص آنست، و البته با آن عمل فال گرفتن با قرآن، که نیز به "استخارره" شهرت یافته است و اکثر فقها آنرا زشت (بعضی حرام و پاره ای مكروه) داشته اند، فرق دارد. ولی بهر صورت عمل "استخاره" بهر نوعی که باشد مجاز یا ممنوع، یکی از اعمال مسلمانان است، اگر نه اسلامی. و لذا ما در این طبقه بندی برای آن جایی معین کرده ایم در فصل آداب و رسوم (BP272/5 )

طاش کوپری زاده بعض از مباحث علم اعداد و حروف (مانند علم خواص الحروف، الخواص الروحانيه، التصرف بالحروف و الأسماء، الحروف النورانية و الظلمانیه، التصرف بالاسم الاعظم، الكسرو البسط، معرفة الزايرجه، جفر و جامعه) را از فروع علم تفسير شمرده است، باعتبار اینکه ممکن است تناسبی داشته باشد با حروف مقطعه قرآن (فواتح السور)(2) ولی همه این مباحث از فروع علم حروف و اعدا است که از علوم باستانی است و با شرع اسلام ربطی ندارد، هر چند که برخی از متشرعان و متصوفان بدین امور مباشرت - یا انتساب - داشته اند.

اما جفر، جامعه، که آن را "عبارت از علم اجمالی به لوح قضا و قدر" دانسته اند و اخبار مغیبات (3)، نیز از علوم غریبه (خفیه) بشمار است. توضیحأ لازم بذکر است که مقصود از "جفر" و "جامعه"، دو کتاب منسوب به امام علی بن ابی طالب، در صورت صحت انتساب، علوم غریبه نیست و آنچنانکه متأخرین پنداشته اند اخبار ماکان و

ص: 34


1- مفتاح السعاده، ج 1، ص 360 - 368.
2- ايضا ج 2، ص 591
3- ايضا ج 2، ص 594 کشف الظنون، 591/1

مایکون در آنها نوشته نشده بوده است. بلکه آنها، بحكم آنچه از اخبار و نوشته های قدما مستفاد می شود. دو کتاب (بمعنی عام) بوده است. شامل مباحث الهی و مسائل اسلامی نوشته شده بر پوست (= جفر) (1)

***

بنابر آنچه گذشت، طرح کلی این طبقه بندی و ابواب و فصول آن بدین نحو نظم یافته است:

مسایل کلی

تاریخ و سرگذشتنامه

قرآن و علوم قرآنی

حدیث

فقه و اصول

کلام و عقاید

فرق اسلامی

اخلاق اسلامی

آداب و رسوم

تصوف و عرفان

در طبقه بندی کتابخانه کنگره، از برای اسلام 300 شماره بیش نیست. و ما این 300 شماره را بتناسب در میان همه علوم شرعی اسلامی و دانشهای وابسته بدان پخش کردیم. و اگر مسائل فراموش شده باشد و موضوعاتی نو یافت شود، می توان آنها را در میانه در افزود از آنچه شماره ها با اعشار قابل افزایش و گسترش اند. علاوه بر این، پس از هر علمی، یک شماره را رها کرده فروهشتیم از برای احتیاط که مگر در آینده بدان نیاز افتد.

تقسیمات داخلی هر علم

- بطور کلی مباحث مربوط به هر علم را به چهار بخش تقسیم کرده ایم و آنها را در پی هم آورده ایم

1.کلیات، مانند فهرستها، فرهنگها، دایره المعارفها، انجمنها و کنگره های مربوط بدان علم.

ص: 35


1- نک: اعیان الشیعه، ج 1، ق. 1، ص 290 - 308.

2. تاریخ آن علم و سرگذشتنامه های

3. آثارکلی که در آن علم نوشته شده است و شامل همه مباحث است. این آثار نخست برحسب مذهب و فرقه (در موارد لازم)، و سپس بر حسب قرون باعتبار تحولات آن علم تقسیم بندی شده است. و در ذیل هر دوره ای، مشهورترین آثار دارای شرح و حاشیه به عنوان مثال نام برده شده است.

4. مباحث خاص هر علمی یکایک برشمرده شده است به ترتیبی که در آن علم مرسوم است. و در این قسمت آثاری طبقه بندی می شود که در یک موضوع خاص از موضوعات آن علم نوشته شده باشد، صرف نظر از مذهب مؤلف و تاریخ تألیف کتاب.

تقسیمات زبانی - باعتبار اهمیت و کثرت آثار بدان زبانهاست، نخست زبانهای مهم شرقی اسلامی را آورده ایم و سپس زبانهای مهم غربی را

کتابها - کتابهایی که نامشان درین طبقه بندی آمده است آنهایی است که دارای شرح و حاشیه اند، چون غرض ما از ذکر نام کتابها درین طبقه بندی کوتاه کردن شماره هاست نه ذکر متون مهم یک علم. طبعأ كتابهای شرح و حاشیه دار از متون مهم و اساسی هر علمی اند، ولی جز آنها متون مهم دیگری در هر علم هست که ما به ذکر آنها نپرداخته ایم، چه مقصود ما احصاء و فهرست آثار علوم اسلامی نبوده است.

تاریخ تولد و وفات - چون تاریخ تولد و وفات بسیاری از دانشمندان در منابع مختلف گونه گون ضبط شده است، برای اجتناب از تشتت و اختلاف یک مرجع برگزیدیم و آن الأعلام خير الدين الزركلی است، و تاریخ را همه جا بر طبق ضبط الاعلام آوردیم، الا در رمورد بعض از علمای شیعه که نامشان در الاعلام ضبط نشده بود که به منابع دیگر (از جمله ریحانة الادب) رجوع کردیم.

سنوات - تاريخها همه جا هجری قمری است باستثناء چند جای که تاریخهای هجری شمسی و میلادی بکار رفته است و بعلامت "ش" (هجری شمسی) و "م" (میلادی) مشخص شده است.

تقسیمات زمانی - برای آنکه آثار و متون هر علمی بترتیب زمانی در پی یکدیگر آید، آنها را به ادوار و قرونی تقسیم بندی کرده ایم. این تقسیم بندیها عموما ناظر بر تطورات علوم اسلامی است در این چهارده قرن. برخلاف دکتر ابوالنور که یک جدول زمانی کلی ساخته است از برای همه علوم اسلامی، ما تقسیم بندی زمانی هر علمی را

ص: 36

جداگانه آوردیم بر حسب تحولات آن علم. از آنکه سیر همه علوم اسلامی، و در نزد همه فرقه ها و مذهبها، یکسان نبوده است. حدیث و کلام و عرفان هریک عصر نشأت و اوج و حضیضشان مختلف است، و آن تقسیمات زمانی که برای تألیفات فقه حنفی و شافعی رواست در فقه جعفری روا نیست. ولی انکار نمی توان کرد که دو سه دوره مشخص هست که می توان در بیشتر (و نه همه) علوم تعمیم داد (مانند قرن 1-4، قرن 13-8 ، قرن 14- ).

البته مقصود طبقه بندیهای کتابخانه یی از تقسیم بندی زمانی کتب، بیشتر ترتیب زمانی آثار یک علم است تا تقسیم بندی تحولات آن، ولی شایسته است که تقسیمات براساس تحولات آن علم باشد. معهذا ما آغاز و انجام دوره های مختلف را (که در تحول علوم گاه از نیمه قرنی شروع می شود و تا نیمه یا اواخر قرنی دیگر ادامه می یابد) آغاز قرنها گرفتیم نه نیمه ها و ربعهای قرن. این نکته هم البته بدیهی است که تقسیم جریانات فکری و مذهبی و آثار و علوم و فنون به قرون و سنوات، هماره باید با تسامحي همراه باشد، که نمی توان با خط فاصلی زمانی، تقسیمی قطعی و تحدیدی بتی کرد.

تقسیمات مذهبی – ما در بیشتر جایهای این طبقه بندی، خصوصا در مواضع ضروری مانند فقه و کلام، آثار کلی را به دو بخش تقسیم کرده ایم، آثار هل سنت و آثار شیعه. این تقسیم بندی را باعتبار اختلافات اصولی و کلامی کرده ایم، و هم از آن رو که تحقیق را در موضوعی خاص از نظر یکی از دو مذهب آسان تر می کند. در برخی از مواضع "خوارج" را نیز بر دو قسم فوق افزوده ایم.

اصطلاح "اهل سنت" را ما درین طبقه بندی بمعنی عام آن بکار برده ایم، که شامل است همه مذاهب و فرق اسلامی غیر شیعه و خوارج را اعم از اشاعره و معتزله مرجئه و..، نه بمعنای خاص آن که مصطلح بعض از متکلمان و مؤلفان کتب ملل و نحل است که آنرا فقط اطلاق بر اشعرى مذهبان و اهل حدیث میکنند. اصطلاح "شیعه" هم شامل است همه فرق شیعی را از اثناعشریه تا غلاه.

ص: 37

ج) علوم شرعی و کتب تراجم و سیر

سرگذشتنامه

پیشرفت تاریخ نویسی در اسلام مانند علوم نقلی دیگر انگیزه های دینی داشت. اشارات قرآنی به بعض حوادث امم و سرگذشت پیامبران، موجب توجه به قصص انبیا و اسرائیلیات شد. اهمیت سنت (کردار و گفتار) پیامبر اکرم در تشریع و نظام اجتماعی و شوؤن مختلف معاش و معاد بابت تفحص در سیره رسول را بگشود. عظمت شأن ياران رسول و خلفای راشدین که حیاتشان سرمشق اعمال مسلمین بود تحقیق در احوال صحابه و شرح غزوات و فتوحات را سبب شد. بعلاوه که این صحابه خود راویان اقوال رسول نیز بودند و آگاهی از سرگذشتشان برای محدث ضروری بود. اختلافات مذهبی و فرقه یی نیز که بیشتر مبنای سیاسی داشت پیروان هر گروه را به تحقیق و غوررسی درباره حوادث مهمی که موجب خلاف شده بود وا می داشت. بعض عوامل غیر دینی را نیز نباید از نظر دور داشت چون ادامه بعض سنتهای عربی (مانند روایت ایام العرب و حفظ و نقل انساب)، مقاصد دیوانی (چون کیفیت فتح بلاد که در تعیین خراج و جزیه مؤثر بود)، رقابتهای عشیره یی و مفاخره های قبیله یی، خلافهای ملی (چون عرب و موالی و سعوبيه) و مخالطت فرهنگها و ترجمه کتب (خصوصأ كتب تاریخ ایران).

آنچه در اینجا مورد نظر ماست تطور كتب "سيره" و تراجم و طبقات است که در واقع پایه اصلی تاریخ اسلام و غرض اولی مورخان بوده است. "سيره"، تاریخ حیات پیامبر، جزئی از حدیث بود که ما در اکثر علوم شرعی است. و محدثان روایات مربوط به زندگی و غزوات رسول را روایت می کردند همچنانکه احادیث فقهی و تفسیری و اخلاقی .. را و بعد از عصر "تصنيف " در کتب احادیث بابی خاص" سیره و مغازی" شد. از همان آغاز که هنوز علوم شرعی از حدیث جدا نشده بود، برخی عنایت و اهتمام بیشتری به معازی و سیره داشتند چون ابان بن عثمان بن عفان (متوفی بین 95، 105) و عروة بن زبیر (23 - 94). و گویند عروه نویسنده نخستین کتاب است در مغازی. مغازی (جمع مغزی و مغزاة: نبرد و نبردگاه) اگر چه بر غزوات و جنگهای پیامبر اطلاق می شود ولی توسعا بمعنی سرگذشت و سيره رسول نیز بکار رفته است خصوصا در قرون اولیه. پس از عروه کسانی چون شراحبيل بن سعد (متوفی 123) و عبد الله بن أبي بكر بن حزم (متوفی 130

ص: 38

- 135) و عاصم بن عمر بن قتاده (متوفی 120) و ابن شهاب زهری (متوفی 124) علاوه بر "مغازي" رسول، حوادث ایام خلفای راشدین و فتوحات اسلامی و سرگذشت صحابه را نیز روایت و ضبط کردند. و در این میان ابن شهاب زهري سهم بیشتری دارد و ظاهرة نخستین کسی است که "سيره" را در معنی اصطلاحی بکار برد و حوادث ایام رسول را به ترتیبی تاریخی تنظیم کرد. از وهب بن منبه ( متوفی 110) هم باید یاد کرد که گذشته از اساطیر و قصص عهد عتیق و تواریخ انبیا، اثری هم در "سيره" داشته است که پاره هایی از آن باقی مانده است و می نماید که چون دیگر آثارش تاريخ و قصه را بهم در آمیخته است، که وهب بن منبه اخباری قصه گویی بود نه مورخ و محدثی مدقق.

بهرگونه، آثار کامل هیچ یک از این مورخان و سیره نویسان مستقیما به ما نرسیده است، جز آن فقراتی که در کتب تاریخ و سیر طبقه بعد از آنان روایت و نقل شده است.

قدیم ترین سیره کامل موجود از آن محمد بن اسحاق (متوفی 151) است از شاگردان ابن شهاب زهري. ابن اسحاق نه تنها روايات محدثانی چون زهری را گرد آورد، بلکه قسمتی از اساطیر و اسرائیلیات وهب بن منبه را و أنساب و اشعار مجعول را نیز در کتاب خود گنجانید، چندانکه ارج کتابش را در نظر محدثان می کاست. از این روست که ابن هشام (متوفی 218) در روایت خود از این کتاب بسیاری از زواید و روایات مشکوک آن را به پیراست و تنقیح و تهذیبش کرد. "المغازی" واقدی (متوفی 170) که هم در این دوره تألیف شده است، از دقت و نظم افزونتری برخوردار است. واقدی کتابی هم در طبقات صحابه و تابعین داشته است که از قدیم ترین تألیفات در فن طبقات است و متأسفانه از میان رفته است، و ظاهرا شاگرد وكاتبش ابن سعد (168 - 230) در الطبقات الکبری از آن بهره برده است.

این کسانی که نام بردیم بنیانگذاران علم "سيره "اند. با ابن اسحاق "سیره و مغازی " از حديث جدا شد و دانشی مستقل گشت و در عین حال با عناصری غیر تاریخی، از اخبار جاهلیت و اشعار و ایام عرب و اسرائیلیات، بیامیخت. سیره اگرچه از حدیث جدا شد ولی شیوه روایت و نقل اسانید (ولو بگونه ای جز روش محدثان) همچنان در تألیفات سیره (و نیز تراجم) حفظ شد. و البته روایات سیره نیز بمانند احادیث از ضعف و جعل و وضع عاری نیست.

پس از قرن هفتم کسانی هم سیره رسول را بنظم کشیدند چون ابن سيد الناس ( متوفی

ص: 39

751) (بشرى الحبيب في ذكرى الحبيب)، شمس الدین الباعونمی (متوفی 871) (منحه اللبيب في سيرة الحبيب) و زين الدين بن الشحنه (متوفی 815)... ولی برخی از این آثار به مديح رسول ماننده تر است تا به سیره.

تألیف کتب "رجال" بدنبال تحقیق در احوال صحابه و تابعین و رواء حديث صورت پذیرفت بقصد شناخت اسانید و تشخیص درجة صحت وضعف احادیث. چنانکه پیشتر اشاره کردیم، اهمیت صحابه و تابعین در اسلام نیز موجبی بود برای مطالعه زندگی آنان و روایت کردار و گفتارشان.

اهتمام حیرت انگیز و بی نظیر محدثان به ضبط ترجمه احوال رجال حدیث و نقد و جرح و تعدیل رواء، صدها صد کتاب عظیم گرانقدر در تراجم پدید آورد که از قدیم ترین آثار موجود التاريخ الكبير (1) امام بخاری است. محدثان هر آنکس که حدیثی - ولو خبری واحد - روایت کرده بود و نامش در سلسله راویان آمده بود، به ضبط نام و نسبش و تاریخ ولادت و وفاتش و مشایخ و شاگردانش و... پرداختند و فراتر از این کتابها در تحقیق نامها و لقبها و نسبتها نوشتند، حتی در مختلف و موتلف" يعني تشابه خطی و صوتی بعض از اعلام و تصحیف و تحریف و خلط و خطا در آنها، تحقیقاتی کردند که المختلف و الموتلف ابن سعيد (متوفی 409) و الاكمال ابن ماکولا (متوفی 498) نمونه هایی از آنست.

مقدار شرح حال در کتب رجال معمولا اندک است و محدود است به آنچه که برای شناخت راوی در علم حدیث بکار می آید چون نام و نسب و نسبت و مشایخ روایت و کسانی که از او روایت کرده اند و درجه وثوق او و تاریخ وفات و احيانا تولدش و بعض از مرویاتش. ولی کتب تراجم که سرگذشتنامه همه طبقات و گروههاست، وسعت بیشتری دارد و اطلاعات افزونتری را درباره هرکس شامل است.

تأليف كتب تراجم (سرگذشتنامه) در فروع مختلف علوم شرعی پس از تجزیه آن علوم از حدیث و ترقی و تطور شان، رسم شد و آثار بسیار در تراجم و طبقات فقیهان،

ص: 40


1- "تاریخ" در آغاز به کتبی که در رجال و تراجم بود اطلاق می شد، شاید بدان سبب که ذکر سنوات ولادت و وفات در آنها بود. سپس معنای تاریخ تطور یافت و از قرن سوم اطلاقش بر کتابهای حوادث سالانه شایع شد. رک: روزنتال، ص 24.

مفسران، قاریان، حافظان، متکلمان و صوفیان نوشته شد.

در قرن چهاردهم شیوه تألیف سرگذشتنامه نویسی، بتأثير معارف اروپائی، تغییر کرد و به راه نقد و تحلیل افتاد، که با جمع و نقل اخبار تفاوت بسیار داشت. از نمونه های بارز آن آثار عباس محمود العقاد وطه حسین است که از پیشگامان این راه اند.

کتب تراجم یا عام(1) است یا خاص. عام آنهاست که درباره علمای هر مذهبی است بدون قید زمان و مکان، چون، روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات. و آنچه خاص است، یا خاص مذهب و فرقه و طریقه ای است چون طبقات الشافعية، طبقات المعتزله و طبقات الصوفيه. يا خاص مکانی است چون معرفة علماء أهل جرجان و اخبار القضاه المصريين. و یا خاص زمانی و قرنی است چون المسك الأذفر في تراجم علماء القرن الثالث عشره

کیفیت تدوین و ترتیب کتب تراجم و رجال به چند گونه است: زمانی، مکانی و الفبائی. و اینک به شرح هر یک می پردازیم:

1. ترتیب زمانی. ترتیب زمانی یا طبقاتی است، که رایج ترین است، یا قرنی و سنواتی

الف. طبقاتی. ترتیب طبقات قدیم ترین نوع ترتيب سرگذشتنامه های اسلامی است. که نتیجه طبیعی تقسیم بندی "صحابه"، "تابعين" و "اتباع تابعين "... است(2) "طبقه" که بطور عام بمعنی نسل بکار می رود، مجاز بر "قرن" هم اطلاق شده است. در آغاز "طبقه" بمعنی نسل نبوده است، چنانکه برخی از رجالیان، صحابه و تابعین را به طبقات مختلف تقسیم کرده اند. در تحدید زمانی "طبقه" هم اختلاف است و یک شیوه واحدی را مؤلفان طبقات دنبال نکرده اند. جز اینکه می توان گفت مناط اعتبار در تقسیم "طبقات " اساسا هم زمانی و هم استادی - و بعبارة أخرى تقارب در سن و استاد - بوده است نه سال وفات(3) بسیاری از مؤلفان طبقات هر قرنی را، قرن 100 ساله، یک "طبقه"

ص: 41


1- مراد از "عام" در اینجا مفهوم نسبی آنست نه مطلق. و چون بحث ما فقط درباره علوم شرعی اسلامی است، تراجم عام را چنین تعریف کردیم. وگرنه سرگذشتنامه های عمومی شمول بیشتری دارد و جز علمای اسلامی، شعرا، ادبا، سلاطین و وزراء... و بطور کلی همه معاریف و اعیان را از هر طبقه و نحله در بر می گیرد.
2- روزنتال، ص133 - 134
3- البته برخی هم سال وفات را مأخذ گرفته اند مانند ابن رجب در طبقات الحنابلة.

گرفته اند مانند سبکی (1) گاه هریک از طبقه ها را بنام یکی از نامآوران آن طبقه می خوانده اند مثلا "طبقة اعمش"، "طبقه زهری"، "طبقه ابن المسيب"..

كتب طبقات معمولا با طبقه صحابه آغاز می شود. صحابه را بعضی (مانند خليفة بن خیاط) یک طبقه گرفته اند، و برخی آنان را نیز باعتباراتی (از جمله سابقه اسلام) به طبقاتی چند تقسیم کرده اند. پس از صحابه تابعین است و پس از آنان طبقه تبع تابعین و اتباع(2)، و سپس طبقات مختلف علماء ادوار بعد

تدوین طبقاتی برای اغراض علم حدیث روشی مناسب بود. و نخست هم محدثان چنین ترتیبی را در تألیف کتب رجال اختیار کردند. ولی سپس سرگذشتنامه های گروههای دیگر نیز بدین شیوه ترتیب یافت مانند طبقات اللقراء، طبقات الفقهاء، طبقات المسفرین، طبقات الصوفية، و حتی در علوم غیرشرعی مانند طبقات الأدباء، طبقات الشعراء، طبقات الأطباء، طبقات النحاه...

ب. قرنی. "قرن" در آغاز یک واحد عددی معین نبوده است، بلکه مرتبط بوده است به طول عمر افراد یا جماعات، و مدت آن را هم باختلاف 10 تا 100 سال دانسته اند(3) ولى بهرگونه در کتبی که شامل سرگذشت علمای یک قرن است، قرن صد ساله مقصود است. ظاهرا از قرن هفتم رسم شد که کتابهایی در سرگذشت علما و رجال هر قرنی بنویسند، که گويا "الدرر الناصعه من شعراء المائه السابعه الفوطى " (متوفی 723) که در شرح حال شعرای قرن هفتم است، و نیز کتاب دیگر همین مؤلف الحوادث الجامعة و التجارب النافعة في المائة السابعة از قدیم ترین نمونه هاست. و از این ببعد کتابهایی خاص

ص: 42


1- نک: طبقات الشافعية الكبرى ( قاهره 1964)، ج 1، ص 207.
2- "هر کس که با ایمان در بیداری حضرت خواجه ما "صلوات الله و سلامه" را دید او "صحابی" است. و آنها که با ایمان صحابه را دریافتند، اما خواجه ما را (صلی الله علیه و آله و سلم) ندیدند، یا دیدند اما در آن زمان ایمان نیاوردند بعد از آن ایمان آوردند، این جماعت را "تابعين " خوانند، کعب احبار در زمان خواجه ما بود صلوات الله وسلامه عليه، اما بعد از آن زمان ایمان آورد، او نیز از تابعین است. و کسانی که صحابه را ندیدند اما علماء تابعین را دیدند، این جماعت را تبع تابعین گویند، و کسانی که این جماعت بزرگان را دریافتند اما تابعین را ندیدند، ایشان را اتباع گویند " (تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری ترجمه فارسی، تصحیح بهمن کریمی، تهران، 1339، ص13).
3- روزنتال، ص122 - 123

هر قرن نوشته شد چه در تاریخ حوادث یک قرن و چه در تراجم همه ناموران یک قرن بطور عام و چه در تراجم علماء بنحو خاص، که از آن جمله است: الدرر الكامنة في اعيان المائة الثامنه از ابن حجر عسقلانی (متوفی 852)، الضوء اللامع في رجال القرن التاسع از سخاوی (متوفی 902)، النور السافر في أخبار القرن العاشر از العيدروس (978 - 1038)، خلاصة الأثر في أعيان القرن الحادي عشر از محمد امین محبی (1061-1111)، سلک الدرر فی اعیان القرن الثاني عشر از مرادی (1173 - 1206)، المسك الأذفر في تراجم علماء القرن الثالث عشر از محمود شکری الالوسی (متوفی 1270).

ج. سنواتی. بسیاری از تواریخ عمومی که به ترتیب سنواتی نظم يافته اند، در ذیل حوادث هر سال و فیات علماء را با شمه ای از سرگذشت آنان ذکر کرده اند که از نمونه های این گونه آثار است: شذرات الذهب في أخبار من ذهب از ابن عماد حنبلی، العبر في اخبار من غبر از ذهبی، المنتظم في تاريخ الامم از ابن الجوزی...

2. ترتیب مکانی. در بعض کتب طبقات ترتیب مکانی در داخل هر طبقه ای رعایت شده است مانند طبقات الكبرى ابن سعد که طبقات تابعین و اتباع را بر حسب بلاد تقسیم کرده است. ولی کتب دیگری نیز هست که اساسا به ترتیب شهرهاست چون مشاهیر علماء الأمصار از ابن حبان (متوفی 354). در تقسیم شهرها معمولا مدینه را ابتدا ذکر می کردند، که مهد صحابه و كبار تابعين ورواة و علماء اولین بود، و سپس مکه را و آنگاه شهرهای دیگری را که مرکز علمی بود و مهبط علما چون مصر، کوفه، بغداد، شام، نیشابور، اصفهان، بخارا...

3. ترتیب الفبایی. ترتیب الفبائی که رایج ترین روشهاست از اوایل قرن سوم رسم بوده است و چنانکه سخاوی نقل می کند تاریخ هرات ابواسحاق احمد بن محمد الهروی (متوفی 234) به ترتیب حروف معجم بوده است(1) . و چنانکه می دانیم التاريخ الكبير امام بخاری (متوفی 256) نیز به ترتیب الفبایی است. از قرن پنجم این روش بسبب سهولت شیوع بیشتری یافت.

این گونه کتب بر حسب اسم (نه لقب و کینه) به ترتیب حروف معجم مرتب شده است. مسلمانان مغرب (مغاربه) در تألیفات خود از ترتیب الفبایی خاص خود پیروی

ص: 43


1- الاعلان بالتوبيخ، ص 153.

می کردند که با ترتیب الفبایی شرقیان تفاوت داشت(1) و الاستیعاب ابن عبد البر قرطبی بدان ترتیب نظم یافته است.

گاه بعض مؤلفان از باب تبرک نام "محمد" را پیش انداخته اند و سرگذشت محمد نامان را در آغاز آورده اند و سپس به نامهای دیگر از الف تا یا، پرداخته اند چون تاریخ بغداد خطیب بغدادی، الوافی بالوفيات صلاح الدين صفدي، الكواكب السائرة غزی. و گاه در باب الف چنین کرده اند و کتاب را با سرگذشت "أحمد" نامان آغاز کرده اند مانند تهذيب التهذيب ابن حجر عسقلانی (که در باب میم هم محمد نامان را مقدم داشته است).

گفتیم که این گونه کتب تراجم و رجال که ترتیب الفبایی دارد بر حسب "اسم" افراد ترتیب یافته است، ولی کتابهایی هم هست خاض القاب و انساب که بر حسب لقب یا نسبت به ترتیب الفبایی منظم شده است و در آنها مشهوران به هر لقب و نسبتی ذکر شده اند. ولی معمولا این کتب شامل شرح حال مفصل افراد نیست چه در واقع علم به القاب و انساب از فروع علم تراجم و رجال است و كتب القاب و انساب هم از آثار حاشیه یی است نه از کتب اصلی و اساسی تراجم و رجال.

قرآن و علوم قرآنی

اشاره

قرآن، پیام آسمانی رسول الله، بمناسبتهای مختلف بتدریج نازل می شد. و از آغاز وحی تا وفات پیامبر حدود 23 سال بطول انجامید. پیامبر آنچه را بدو وحی می شد بر یارانش فرو می خواند. بسیاری، آیات قرآنی را به خاطر می سپردند، و پاره ای دیگر که نوشتن می توانستند آیات را بر لوحها و ورقهایی از پوست و پارچه و ليفه خرما و... می نگاشتند. به روزگار خلیفه پیامبر ابوبکر (11 - 13) جنگهای "رده" پیش آمد. درین نبردها از صحابه بسیاری کشته شدند و گروهی از آنان از حافظان قرن بودند. ابوبکر، زید بن ثابت (11ق ه – 45) را که از کاتبان وحی بود برگماشت که به جمع و تدوین قرآن پردازد. و او چنان کرد و قرآن را بر صحیفه هایی نوشت.

ص: 44


1- تربیت الفبایی مغربیان چنین بوده است: أ ب ت ث ج ح خ د ذ ر ز ط ظ ک ل م ن ص ض ع غ ف ق س ش ه و ی

به عهد خلافت عثمان در سال 25 هجری، چهار تن از صحابیان (زید بن ثابت، سعید بن عاص، عبدالرحمن بن حارث و عبدالله بن زبیر) که از حافظان قرآن و کاتبان وحی بودند، به فرمان خلیفه لجنه ای کردند و آن نسخه ای که زید بن ثابت به عهد ابوبکر نوشته بود و اینک در نزد حفصه دختر عمو بود، بیاوردند و سوره ها را که در آن أوراق و صحیفه ها جدا از یک دیگر بود، همه را در پی هم در "مصحفی" نوشتند و هر جایی که اختلافي لهجه یی در قراءت کلمه ای بود، لهجه قریش را برگزیدند، و از این مصحف نسخه ها برداشتند و به شهرها فرستادند، و آن همین است که امروز بدست ماست.

قرآن مرکب از 114 سوره است که بر حسب بلند و کوتاهی ترتیب یافته است. و هر سوره ای مرکب از آیه هایی است، و مجموعة قرآن شامل 6236 آیه (بقول مشهور) است. ترتیب آیه ها "توقیفی" است و چنانست که پیامبر خود فرموده بوده است، ولی تنظیم سوره ها بدین گونه که می بینیم - یعنی بترتیب بلندی کوتاهی - نهاده زید بن ثابت و یاران اوست. سور و آیات قرآن بخشی در مکه نازل شده است و بخشی دیگر در مدینه. سور و آیات مکی بیشتر در بیان توحید و نهی از بت پرستی و ذکر روز رستاخیز و قصص انبيا و مواعظ و اخلاق است، و سور و آیات مدنی شامل احکام و قوانین اجتماعی و فرایض دینی است.

از زمان پیامبر بعض کلمات قرآنی بحسب عادات صوتی و لهجه یی قبایل، متفاوت قراءت و ادا می شد. و پس از متن رسمی واحد مصحف عثمان نیز این گونه گونگی قراءات باقی ماند. از سوی دیگر عدم اشکال و اعجام متن قرآن در آغاز و نیز اختلاف بعض مصاحف، وجوه مختلف قراء ات را بیفزود از میانه قرائتهای مختلف، هفت (و یاده) قراءت به تواتر رسید و مقبول افتاد، و بقیه شاذ شمرده شد. قراء سبع از طبقه تابعین بودند و هر یک سند روایت خود را به یکی از صحابه می رسانیدند.

قرآن اگرچه بزبان عربی نازل شده بود. ولی چنان نبود که همه یاران پیامبر و مسلمانان صدر اسلام در فهم آن یکسان باشند. چه گذشته از بعض لغات و مفردات، اشارات تاریخی، سرگذشت انبیا، اشاره به بعض آداب و رسوم عرب جاهلی و احکام و قوانین اسلامی نیاز به توضیح داشت. در میانه صحابه کسانی بودند که هم از ادب و آداب عرب نیک آگاه بودند و هم از تاریخ و قصص شمه ای می دانستند و هم سبق عهدی در

ص: 45

اسلام داشتند. و این همه آنان را در فهم بهتر قرآن یاری می کرد. از میان صحابه، على بن ابی طالب، عبدالله بن عباس، عبدالله بن مسعود، ابی بن کعب، زید بن ثابت، عبدالله بن زبیر و ابو موسی اشعری در تفسیر آیات مشهورترند و روایات بیشتری از آنان در تفسیر رسیده است. تفسیر این صحابه و بعض از تابعین، بعلاوه آنچه در تفسير بعض آیات از خود رسول اکرم روایت شده است، مایه تفسیر ماثور (یا: اثری، نقلی، روائی) است. البته باب وضع و جعل در تفاسير روائی مسدود نبود. از سوی دیگر برخی از یهودیان اسلام آورده چون کعب الأحبار، عبدالله بن سلام و وهب بن منبه در تفسیر آیات مربوط به قصص انبیا و ابتداء خلقت و آخر زمان... هر آنچه از تواریخ و اساطیر بنی اسرائیل، راست و ناراست، می دانستند بیان کردند و چنان شد که این "اسرائیلیات " بخشی عظیم از تفسیر ماثور را اشغال کرد. از این روست که تفاسیر ماثور شامل "عث و سمین" است و "مقبول و مردود".

رواج مناقشات کلامی و مباحثات فکری، تفسير را از محدوده "اثر" بیرون آورد و کسانی با امعان "نظر" و "اجتهاد" "رأي" به تفسیر پرداختند. و هر یک از اصحاب مقالات و فرق و مذاهب از دیدگاه خود قرآن را تفسیر کردند، و "تفسیر به رای" (یا: تفسیر درایی) رواج یافت. پیشرفت علوم لغوی و ادبی نیز در کمک به تفسیر مؤثر بود. کسانی هم براساس مذهب فقهی خود به تفسیر آیات احکام پرداختند. با پایه گرفتن تصوت و عرفان نوعی دیگر از تفسیر به رای یعنی تفسیر (تأويل) عرفانی و صوفیانه نیز پدید آمد. از اواخر قرن سیزدهم هجری، با بیداری شرق و نهضتهای اجتماعی و سیاسی و اصلاحات مذهبی، در تفسیر نیز روشهایی تازه ظاهر شد. توجه به علوم و فنون جدید اروپایی و مسایل اجتماعی و انسانی از خصوصیات تفاسیر جدید است.

گذشته از تفسیر، در علوم قرآنی دیگر (چون قراءات، ناسخ و منسوخ، اسباب نزول، رسم مصاحب...) نیز از اوایل عصر تدوین آثاری نوشته شده است. و خصوصا از قرن سوم این علوم ترقی و بسط یافت.

اصطلاح "علوم قرآنی " بمعنی جامع و شامل آن ظاهرا از قرن پنجم با تألیف کتاب البرهان في علوم القرآن على بن ابراهيم الحوفي (متوفي 430 متداول شده است. و مقصود از آن همه علومی است که با قرآن ربط دارد و شمار آنها از صید افزون است. در

ص: 46

بررسی و طبقه بندی این علوم کتابهای بسیاری نوشته شده است که از جمله معروفترین آنها البرهان في علوم القرآن است از بدر الدين محمد بن عبد الله زرکشی (745 - 794) و الاتقان في علوم القرآن از جلال الدین سیوطی (849-911).

***

زرکشی علوم قرآنی را به 47 نوع تقسیم کرده است و سیوطی به هشتاد نوع. ولی هیچ یک از این دو مؤلف علوم قرآنی را دسته بندی نکرده اند. هر یک از آن علوم را در فصلی شرح داده اند و فصول را بدنبال یک دیگر آورده اند، هر چند سیوطی می گوید که "در حسن نظم آنها کوشیده ام و برخی علوم را در برخی دیگر داخل کرده ام و اگر می خواستم هر یک از آن انواع را جداگانه یاد کنم از 300 نوع فزون می شد"، ولی با این همه تقسیم بندی سیوطی با زرکشی فرق چندانی ندارد. تنها قاضی جلال الدین عبدالرحمن بلفینی (متوفی 824) است که علوم قرآنی را بنحو شایسته ای دسته بندی کرده است و انواع مشابه را تحت یک عنوان آورده است. کتاب جلال الدین بلقینی مواقع العلوم في مواقع النجوم - از مآخذ سيوطی بوده است و فهرست و تقسیم بندی آن کتاب در مقدمه الاتقان آمده است. بلقینی علوم قرآنی را به شش دسته، و هر دسته را به انواعی تقسیم کرده است بدین گونه:

1.مواطن و اوقات نزول - شامل 12 نوع: مگی، مدنی، سفری، حضری، لیلی، نهاری، صیفی، شتائی، فراشی، اسباب نزول، اول مانزل، آخر مانزل.

2. سند - شامل 6 نوع چ متواتر، آحاد شاذ، قرائت نبی، رواة، حفاظ.

3. ادا - شامل 6 نوع: وقف، ابتدا، إماله، مد، تخفیف همزه، ادعام.

4. الفاظ - شامل 7 نوع: غریب، معرب، مجاز، مشترک، مترادف، استعاره، تشبيه.

5. معانی متعلق باحكام - شامل 14 نوع: مجمل، مبين، مؤول، مفهوم، مطلق، مقيد، ناسخ، منسوخ...

6. معانی متعلق بالفاظ - شامل 5 نوع: فصل، وصل، ایجاز، اطناب، قصر.

ما در طبقه بندی علوم قرآنی (85/9 - BP69) در تقدم و تأخر و بر شمردن انواع از شیوه جلال الدین بلقینی پیروی کردیم و احیانا برخی مدخلهای ضروری را در میانه در افزودیم، ولی طرح اساسی طبقه بندی همان تقسیمات بلقینی است.

ص: 47

تفسیر

علم تفسیر را که یکی از علوم قرآنی است بجهت اهمیت در پایان این علوم و در فصلی علی حده آوردیم. چنانکه پیشتر اشاره کردیم تفاسیر را به دو نوع اصلى مأثور (روائی، نقلی) و غير مأثور (درائی. برای) تقسیم کرده اند. تفاوت این دو نوع تفسیرر چه در شکل و صورت و چه در سبک و سیاق بارز است و تشخیصش سهل، دکتر ابوالنور نوع سومی نیز برای تفاسیر قایل شده است که آن تفاسیر جدید است - تفاسیری که درر این قرن پس از شروع نهضت جدید نوشته شده است، بدین دلیل که سبک تفاسیری که در این قرن پس از شروع نهضت جدید نوشته شده است، بدین دلیل که سبک تفاسیر جدید قسمی است از تفاسير غير مأثور نه قسیم آن، زیرا که اینها تفاسیری است که بعد از حصول مبادی و شروط لازمه- که در تفاسير قدیم نیز ضرورری بود - با اعمال فکر و اجتهاد - چنانکه معرف تفاسیر درائی است - نوشته شده است، نهایت اینکه علوم و مسایل روز بکار گرفته شده است و باقتضای زمان سبک و سیاق نوشتن نیز تغییر یافته است. لذا ما تفاسیر را به دو نوع بخش کردیم: مأثور و غير مأثورر. و چون هر قسم را به دوره های تاریخی تقسیم کرده ایم، طبعأ تفاسیر جدید - که در قرن 14 نوشته شده است - همه در کنار هم قرار می گیرد، آنچنان که تفاسیر دوره های دیگر.

تفاسير مأثور را به سه دوره (قرن 1 - 3، 4 - 7، 8 - 13) تقسیم کردیم. قرن 1-3 دورۂ قدیم ترین آثار تفسیری است: آنچه به صحابه منسوب است و یا آنچه بدست تابعین نوشته شده است. قرن 4 - 7 دورة تأليف تفاسیر جامع است که با طبری شروع می شود، و دوره سوم که از قرن هشتم آغاز می شود ممتاز است به جرح و تعدیل اسانید و گاه حذف اسنادها و اكتفا به متن احادیث و آثار، و مهم ترین تفاسير مأثور این دوره تفسیر ابن کثیر است والدر المنثور سیوطی

تفاسير غير مأثور (درائی) را به چهار دوره تقسیم کرده ایم: دوره اول (قرن 2 - 3) متعلق است به قدیم ترین آثار بجامانده از نمونه های تفسیر درائی، اگر چه درین دوره تفسیر عموما روائی و مأثور است. دوره دوم (قرن 4 - 7) مهم ترین و پربارترین ادوار است که بموازات قوت معتزله و بعد اشاعره و اعتلای علوم اسلامی، علم تفسیر اوج یافت و تفاسیر ارجمندی نوشته شد که سه تفسیر مهم زمخشری، بیضاوی و فخر رازی از آن جمله است و نیز مجمع البيان طبرسی که از مهمترین تفاسیر شیعی است. در دوره

ص: 48

بعد (قرن 8 - 13) در علم تفسیر، مانند علوم دیگر، اثری بارز پدید نیامد. بسیاری از تفاسیر این عصر تلخیص و اختصاری است از تفاسیر دوره پیش مثلا مدارک التنزيل نسفی اختصاری است از کشاف و بیضاوی، لباب التاويل خازن (678 - 741) تلخیصی است از معالم التنزيل بغوی (متوفی 501) و غرائب القرآن نیشابوری مأخوذ است از تفسیر کبیر فخر رازی و کشاف زمخشری. مشهورترین و رایج ترین تفاسیر این دوره تفسیر جلالین و تفسیر ابی السعود است. دوره چهارم (قرن 14 - ) با عصر بیداری شرق و نهضتهای اصلاح طلبانه شروع می شود که از میان علوم شرعی تفسیر - خصوصأ - بیشتر مورد توجه قرار گرفت، چنانکه پیشتر گفتیم - راه و روشی تازه یافت. معروفترین تفاسیر این دوره الجواهر طنطاوی جوهری (1287 - 1358) است که بسبب افراط در تطبيق قرآن و علوم قبول عام نیافت. و دیگر المنار محمد رشید رضا (1282 - 1354) و في ظلال القرآن سید قطب (1903 - 1966م) است از مصلحان و علماء مصر و الميزان سیز محمد حسین طباطبایی دانشمند و حکیم ایرانی

ذهبی در التفسير و المفسرون تفاسیر درائی را به دون نوع "جائز" (آثار اهل سنت: اشاعره) و مزموم (آثار معتزله و شیعه) تقسیم کرده است. این تقسیم بندی که پایه عقیدتی دارد نه مبنای علمی، نمی تواند ملاک تقسیم بندی تفاسیر را به اعتبار لون خاص آنها به انواع گونه گونی این چنین تقسیم کرده بودیم: تفاسیر کلی و جامع، تفاسیر کلی و موجز، تفاسير مأثور، تفاسیر فقهی، تفاسیر کلامی، تفاسیر فلسفی، تفاسیر علمی، تفاسیر ادبی، تفاسیر عرفانی و تفاسیر جدید (قرن 14 - ). این تقسیم بندی هر چند ممکن است نظرا مقبول بنماید، ولی در عمل به مشکلاتی برخورد، که تشخیص انواع گونهگون تفاسير ولون غالب هر یک و انتساب آنها به مذهبها وكتبها نه تنها برای فهرست نویس که از برای بعض متخصصان نیز دشوار است، که در بسیاری از موارد حکم قطعی آسان نیست. لذا تقسیم بندی تاریخی را مرجح داشتیم. جز آنکه به دو نوع تفاسیر فقهی و تفاسیر عرفانی مدخلها على حده ای دادیم. تفاسیر فقهی (آیات الأحكام) را بدان سبب جدا نهادیم که در موضوعی خاص است و روشش با تفاسیر دیگر متفاوت، و اغلب نیز تفسیر همه قرآن نیست که فقط آیات احکام است. تفاسیر عرفانی (صوفيانه) را نیز بسبب تشخص بارز آنها از دیگر تفاسیر، جدا آوردیم که مبنای آنها بیشتر تذوقات وجدانی است.

ص: 49

حدیث

پس از قرآن مهم ترین منبع و مأخذ شریعت اسلامی است. "حدیث" اصطلاحا برگفته های پیامبر(1) اطلاق می شود و "سنت"، که اصطلاحی است عامتر از آن، شامل قول رسول و بیان فعل و تقرر اوست(2)

پیامبر بمناسبتهای مختلف برای اصحاب سخنانی می گفت. گاه آنان را از کرده ها را بخاطر داشتند و آنها را مدار عمل قرار داده بودند. و چنانکه در فصل تدوین و تألیف گفتیم برخی از صحابه در زمان رسول گفته های او را می نوشتند.

پس از رحلت پیامبر فکر جمع آوری و تدوین احادیث در خاطر بعض از کبار صحابه بود، ولی هرگز عملی نشد. چنانکه عمر یک بار بر آن شد تا گفته های رسول را گرد آورد ولی سپس از آن منصرف شد، از آنکه مبادا مردمان از قرآن به کتابی دیگر پردازند و قرآن كم ارج و متروک شود. تا اواخر قرن اول کسی بجد در پی جمع و تدوین حدیث نبود. احادیث را سینه بسينه راویان روایت می کرردند و کسانی هم آنها را پراکنده در صحیفه هایی می نوشتند، تا آنکه عمر بن عبد العزيز (97 - 101) در زمان خلافتش به جمع حدیث فرمان داد و گفت تا هر آنچه حدیث از رسول رسیده و صحابه و تابعین بخاطر دارند و روایت می کنند در دفترها گرد آورند(3). ابن شهاب زهری (58 - 124) که از عالمان نزدیک به او بود در امر تدوین حدیث اهتمامی نمود، و هر آنچه شنیده بود بنوشت و برای دیگران روایت کرد. و ظاهرا او نخستین کسی است که مجموعه ای از احادیث "تدوین" کرد.

در قرن دوم اهتمام به گردآوری حدیث فزونی گرفت، کسانی چون ابن جريح ( 80 - 150)، ابن اسحاق (متوفی 151) و مالک بن انس (93 - 179) مجموعه هایی از احادیث تألیف کردند که طبقه بندی شده بود و مبوب.

ص: 50


1- نزد شیعه قول امام نیز باعتبار حدیث پیامبر است.
2- برخی حدیث و سنت را مرادف می دانند. نک: نهانوس، ج 1.
3- پیش از عمر بن عبدالعزیز هم کو ششهایی ولو ناچیز از جانب بعض امویان در جمع حديث شده بود، چنانکه مروان بن الحكم (متوفی 65) بهنگامی که والی مدینه بود کسانی را به کتابت و جمع حدیث تشویق می نمود (سزگین 1: 234)

خلاصه آنکه تألیف حدیث سه مرحله را گذرانیده است: 1. کتابت و تقیید حدیث، درین مرحله که مقارن عصر صحابه است احادیث را در کراسه های کوچکی (که "صحيفه" یا "جزء " خوانده می شد) بی هیچ نظمی، ثبت می کردند. 2. تدوین حدیث، مرحله بهم پیوستن آن اجزا و "صحيفة "های پراکنده است در ربع آخر قرن اول و ربع اول قرن دوم. 3. تصنيف (: طبقه بندی) حدیث، مرحله مرتب کردن احادیث است در فصول و ابواب بر طبق موضوع آنها، که از ربع دوم قرن دوم آغاز شد.

نخستین روش طبقه بندی احادیث برای تبویب کتب، ترتیب موضوعی بود. احادیث را بر حسب موضوعات فقهی مرتب می کردند (مانند الموطا مالک). ظاهرا قدیم ترین اثر کتاب السنن في الفقه است از مکحول بن ابی مسلم شامی (متوفی 112 یا 116). و کتبی که بدین گونه دارای ترتیب موضوعی اند. "مصنف"، "سنن"، "موطا"، و "جامع" خوانده می شوند. در اواخر قرن دوم روش کتب "مسانید "، یعنی ترتیب احادیث برحسب صحابی راوی، معمول شد بی توجه به موضوع، چنانکه مثلا هر حدیثی را که عبدالله بن عباس از پیامبر روایت کرده بود در فصلی می آورند و هر آنچه را عبد الله به عمر روایت کرده بود در فصلی دیگر، خواه آن احادیث درباره عبادات باشد يا قضاوات یا ارث و معاملات. از قرن سوم تنقیح احادیث و تألیف آنها به اسلوبی علمی و منطقی آغاز شد و مهم ترین و معتبر ترین کتب احادیث - صحاح سته - در همین قرن سوم تأليف شد. امام محمد بن اسماعیل بخاری (194 - 256) نخستین کسی است که در جمع و تحقیق و تأليف حدیث راهی تازه گشود و طی 16 سال سفر به شهرهای مختلف و دیدار و روایت از محدثان و راویان مختلف احادیث بسیار گرد آورد و سپس به نقد آنها نشست. و کتاب "الجامع الصحيح" نتیجه این کوششهاست که از مهمترین منابع حدیث است.

اصطلاحا "صحاح" اطلاق می شود بر کتب ستة بخاری، مسلم، ابوداود، ترمذی، نسائي وابن ماجه(1). برخی بجای سنن ابن ماجه، موطا مالک را از اصول شمرده اند(2)

ص: 51


1- ابو زکریا نووی (متوفی 676) کتب اصول حدیث را پنج می شمرد و سنن ابن ماجه را از اصول نمی دانست (مفتاح السعاده، 2/ 139).
2- جمهور مالكيد موطا مالک را از صحیح بخاری و مسلم برتر می شمرند. برخی محدثان نيز آنرا در رتبه همشأن صحیحین می دانند.

جز اینها کتب صحاح دیگری نیز هست چون صحيح ابن خزيمة ، ابن حبان و ابی عوانه که گاه لفظ "صحاح " علاوه بر کتب سته، آنها را نیز شامل می شود. اصطلاح "صحيحين " بر دو کتاب بخاری و مسلم اطلاق می شود، و "سنن " بر سنن ابی داود، ترمذی، نسائی و ابن ماجه، و "مسانید" بر مسند ابن حنبل، ابی یعلی، دارمی (1) و بزار، و "معاجم(2)" بر سه معجم (کبیر و اوسط وصغير ) طبرانی

پس از تألیف کتب اصول، برخی به استداررک آنچه از صحیحین فوت شده بود (یعنی احادیثی که به شروط دو صحیح یا شرط یکی از آنها منطبق بود) پرداختند که از جمله است السمستدرک علی الصحیحین حاکم نیشابوری (321 - 405). و برخی به تألیف مستخرجات همت گماشتند و آن بدین معنی است که محدث احادیث یکی از کتب حدیث را به اسانیدی غیر از طرق صاحب کتاب تخریج کند، و گفته اند فایده آن تکثیر طرق حدیث و علواسانید است. از جمله مستخرجات، مستخرج ابی بکر اسماعیلی (متوفی 371) است بر صحیح بخاری و مستخرج ابی عوانه (متوفی 316) است بر صحیح مسلم. کسانی هم به جمع بين صحیحین یا کتب سته (یا بعض از آنها) پرداختند و احادیث مشترک را گرد آوردند مانند محمد بن نصر الحمیدی (متوفی 488) که جمع بين صحیحین کرد، و ابوالسعادات ابن الأثير (متوفی 606) که جمع بین کتب سته کرد در کتابش جامع الأصول لاحاديث الرسول، و بغوی (متوفی 510) که جمع بين صحيحين و بعض کتب سنن کرد در مصابیح السنة، و ابن کثیر دمشقی (701 - 774) در کتابش جامع المسانید و السنن بین کتب سته و مسانید احمد و ابویعلی و بزار و معجم طبرانی جمع کرد، و جمع الجوامع سیوطی (849-911) نیز ازین جمله کتب جوامع است که احادیث ضعیف و موضوع را نیز شامل است و پس از المتقي الهندي (متوفی 975) در کنز العمال في سنن الأقوال والأفعال به تهذیب آن پرداخت. کسانی هم به تألیف منتخباتی از احادیث پرداختند که با اقسام گونه گون است از مجموعه های کلمات قصار رسول (احادیثی که حکم امثال و حکم يافته است چون شهاب الأخبار) تا کتابهای اربعین (چهل حدیث) که خود انواع مختلفی دارد.

ص: 52


1- مسند دارمی هر چند به "مسند" معروف است ولی ترتیبش به سبک مسانید نیست و مانند "سنن" بر حسب ابواب فقهی است، لذا برخی آنرا "سنن دارمی" می خوانند.
2- کتب معاجم به ترتیب اسماء صحابه و مشايخ مصنف برحسب حروف معجم نظم یافته است.

شیعه هم از قرون اولیه به جمع و تدوین احادیث و اخبار پرداخته بودند. گفته ائمه در نزد آنان همسنگ حدیث پیامبر است. و آن مجموعه احادیثی را که راویان خود از امام شنیده اند و ضبطش کرده اند در اصطلاح "اصل" می خوانند ، چهارصد اصل در میان شیعیان متقدم می بوده است که برخی از آنها هنوز بجا مانده است. در اوایل قرن چهارم مهمترین کتاب حدیث شیعی، یعنى الكافي، بدست کلینی رازی (متوفی 329) تأليف شد. و این کتاب بهمراه سه کتاب دیگر (من لایحضره الفقيه، التهذيب، الاستبصار) معتبرترین منبع حدیث شیعه اثنا عشریه است. این چهار کتاب را "جوامع متقدمین" می خوانند در برابر جوامع متأخرین یعنی الوافی و وسایل الشیعه و بحارالانوار" که اواخر قرن 11 تألیف شده اند.

جعل و وضع احادیث کاری بود که از اوائل عهد اموی و بدنبال اختلافات سیاسی رواج يافت، و هواخواهان هر حزب و فرقه ای در دفاع خود ورد خصم حديثها می ساختند. و در آن عصر، حدیث - چون شعر - یکی از وسائل تبلیغ خلافت و دیگر احزاب سیاسی شده بود. گذشته از مسائل سیاسی و کشمکشهای علویان و امویان و عباسیان و جماعات دیگر، اختلافات کلامی و فقهی و قومی و ملی و محلی نیز از موجبات وضع و جعل حدیث بود. قصه گویان و نقالان و واعظان نیز بسیاری از عجایب و غرایب عالم و تاریخ اسلام را، که خود شاخ و برگها بر آن افزوده بودند از قول پیامبر روایت می کردند و سخن خود را بدو نسبت می دادند تا در توده مردم مؤثرتر افتد. برخی از صالحان و زاهدان و صوفیان نیز بقصد خیر و صلاح عام حديثهایی می ساختند در فضیلت زهد و پارسایی و تشیید مبانی تصوف. و بدین گونه هزاران حدیث مجعول بر زبانها جاری شد و در کتابها نوشته شد. نیاز افتاد به نقد حدیث. و علمی تازه پدید آمد در شناخت و نقد احادیث تا بدان حدیث "صحیح" از "موضوع" و "حسن" از "ضعیف" باز شناخته شود. نقد حدیث، هم شامل نقد ناقلان و راویان حدیث و جرح و تعدیل آنان می شد، و هم نقد متن حدیث که آیا اثری از مصالح و منافع شخصی و سیاسی و مذهبی در آن هست یا نه.

ص: 53

از قدیم ترین آثار جامع در علم الحديث كتاب المحدث الفاصل بين الراوي و الواعي است از حسن بن عبدالرحمن رامهرمزی (متوفی 320). و البته پیش از و رساله ها و کتابهایی در مباحث مختلف علم الحديث نوشته شده بود و قواعد و ضوابط آن علم را هم که عهد تدوین محدثان پیروی می کردند، پس از رامهرمزی و حاکم نیشابوری (متوفی 405 صاحب معرفه علم الحديث) در قرن هفتم ابن صلاح شهروزی (متوفی 643) مهمترین و کامل ترین کتاب را درین علم نوشت که اثررش قرنها بجا ماند. و تألیفات این علم پس از قرن هفتم یا شروح و حواشی است بر مقدمه ابن صلاح یا تلخيصی است از آن (چون الارشاد والتقريب نووی..) یا نظم آن است (چون الفنية عراقی).

تقسیم بندی زمانی. علم الحدیث را به چهار دوره تقسیم کرده ایم: قرن 1 - 3 که شامل آثار قدماست. قرن 4 - 7 دورۂ تأليف كتب جامع و اساسی که رامهرمزی شروع و به ابن صلاح ختم می شود، قرن 8- 13 دورۀ تلخیص و شرح و حاشیه و اثرپذیری از مقدمه ابن صلاح، قرن 14 - آثار جدید.

فقه و اصول

علم فقه، که گسترده ترین و مهم ترین علوم شرعی است، علم به احکام شرعی علمی است که از ادله تفصیلی (کتاب و سنت و اجماع و...) استنباط می شود، و شامل است بر احکام عبادات و قوانین و حقوق مدنی و سیاسی اجتماعی اسلامی (یعنی احکام تکلیفی وأحكام وضعی).

تقریبا تمامی احکام و قوانین اسلامی، ولو با جمال، در یازده سال اقامت پیامبر در مدينه تشریع شده است، که در مکه حکمی، جز وضو و نماز، وضع نشده بود. گذشته از قرآن (کتاب)، سنت رسول یعنی قول و فعل و تقریر او نیز مأخذ احکام بود. پس از رحلت رسول، در آغاز مسلمانان اگر به مسأله ای دچار می آمدند که در کتاب و سنت حکمی صریح درباره آن نبود به کبار صحابه مراجعه می کردند و آنان به اجتهاد می پرداختند و فتوی می دادند. ولی البته چنان نبود که صحابه تقرير مسائل بنشینند و همه وقت بدان پردازند، جز بنا در این کار را نمی کردند و تا قضیه ای تازه پیش نمی آمد. به

ص: 54

اجتهاد نمی پرداختند و فتوایی نمی دادند. اجتهاد صحابیان یکی بر پایه قرآن بود و دیگر بر سنن رسول، و اگر در هیچ یک از این دو دلیلی نمی یافتند بر "رای" عمل می کردند. و گاه به مشاوره می نشستند.

پس از خلفای راشدین ، گروهی از صحابه و تابعین بیرون از حجاز، در شهرهای دیگری چون بصره و کوفه و شام ومصر، سکنی گزیدند و تا اوائل قرن دوم افتاء واجتهاد بدست علمای تابعین و جمعی از بازماندگان صحابه بود. و در این دوره اغلب چنان بود که مردم هر شهر و منطقه بر فتاوی یکی از علمای صحابه و تابعین بودند، چنانکه مردم مدینه از فتاوی عبد الله بن عمر پیروی می کردند و کوفیان از عبدالله به مسعود و مکیان از عبد الله بن عباس و مصریان از عبدالله بن عمرو بن العاص .

بعد از دوره فتوحات و گسترش خلافت، نیاز مبرم به حقوق و قوانین مدنی و جنائی و احکام سیاسی برای اداره مجتمع اسلامی، توسعه روزافزون فقه را سبب شد، و فقه علمی شد مستقل و گسترده. فقیهان و مجتهدان به تدریس فقه پرداختند و قاضيان و مفتیان بر منصب قضا و فتوی نشستند و برخی از آنان به تدوین احکام همت گماشتند.

مجتهدان در استنباطات خود روشهای مختلفی داشتند. گروهی بیشتر بر "حدیث و سنت" تکیه می کرردند و جمعی بر "اجماع". بعضی "قیاس" را معتبر می دانستند و پاره ای آن را منکر بودند. بهری بر استحسان " می رفتند و برخی بر "استصلاح" و در همین دورره علم اصول فقه يعني قواعد و قوانی استنباط احکام تدوین شد. و در قرن دوم مكتبها و مذهبهای چندی پدید آمد. نامی ترین فقیهان و مجتهدان این عصر که بحقيقت هر یک مؤسس مذهبی خاص اند امام جعفر بن محمد صادق (80- 148) است و ابوحنیفه نعمان بن ثابت (80 - 150) و مالک بن انس (93 - 179) و عبدالرحمن بن محمد اوزاعی (88 – 157) سفیان ثوری (97 - 161) و لیث بن سعد (94 - 175) و محمد بن ادریس شافعی (150 - 204) و أحمد بن محمد بن حنبل (164 - 241) و داود بن على ظاهری اصفهانی (200 - 207) و محمد بن جریر طبری (224 - 310). برخی از این مذهبها دیری نپایید، یک دو قرن پیروانی داشت و بتدریج از میان رفت چون مذهب اوزاعی، ثوری، لیث، ظاهری و طبری.

مذهبهای فقهی که تا امروز پایدار مانده است و در هر منطقه از جهان اسلام پیروانی دارد مذهب حنفی و شافعی و مالکی و حنبلی است و جعفری و زیدی و اسماعیلی

ص: 55

خوارج خود در فقه مذهبی خاص داشته اند. و از فرقه های مختلف آنها آنچه باقی مانده است فرقة إباضيه است که اتباع عبدالله بن إباض (متوفی 86) اند و دارای فقهی مدون اند.

از قرن سوم ببعد، دوره تقید به مذاهب پیش آمد و دیگر مجتهدانی مطلق مانند ابوحنیفه و شافعی... ظهور نکردند. فقیهان خود را به مذهبی خاص مقید کردند و تحقیقات و آراء شان در حوزه همان مذهب بود. طبقه ای از فقیهان که پس از ائمه مذاهب، به اجتهاد پرداخته اند، إجتهادشان در محدوده مذهب مختارشان است نه بیرون از آن، و اینان را "مجتهدان مذهب " می نامند. پس از اینان فقيهانی اند که فقط به ترجیح و اختیار استنباطات مختلف مجتهدان مذهب همت گماشته اند که به "مجتهدان فتوى" معروفند.

اگرچه اجتهاد بنحو أطلاق، متوقف شد و مباحث فقه بر مدار یک مذهب خاص قرار گرفت، ولی در قرون 4 - 7 فقیهانی نامی ظهور کردند که در هر مذهبی به تألیف مهم ترین و اساسی ترین کتب فقه (که تا قرنها متن درسی و منبع اصلی آن مذاهب بود). پرداختند. و هم در این دوره است که مذاهب چهارگانه شمول و عموم يافت، و مناظره و جدل بين فقهای مذاهب رواج یافت. و کسانی به تألیف کتب خلافیات و جمع آراء مذاهب، مختلفه و بیان ادله و حجج همت گماشتند. متأسفانه در این دوره خلاف و جدالهای فقهی از حوزه های علمی و مدرسی فراتر رفت و جامعه ناس را نیز درگیر کشمکشها و جنگ و جدالها کرد.

در مذهب شیعه اگر چه باب اجتهاد بسته نشد، ولی در اوائل قرن چهارم (سال 329) با غیبت امام فصلی جدید در تاریخ مذهب جعفری و تفقه آن پیش آمد.

در قرون 4 و 5 فقها و علمایی نامی هم از میان زیدیه و هم از میان اثناعشریه ظهور کردند. و البته گذشته از موجبات و ظروف دیگر، حکومت امیران شیعی مذهب دیلمی درین ترقی و تطور موثر بود.

در قرن هفتم با حمله مغول و سقوط بغداد و تخریب مدارس و مساجد، وقفه ای در پیشرفت فقه – بمانند بسیاری از علوم اسلامی - پدید آمد. ولی بهرگونه در قررون 7-10 هنوز فقیهانی نامدار در بلاد اسلامی دیده می شوند هر چند که اهتمام آنان بیشتر بر تحریر و تألیف متون است تا اجتهاد و استنباط. پس از قرن دهم دوره رکود فرا می رسد،

ص: 56

نه اثری ارجمند و متنی اساسی تألیف شده است و نه فقیه و مجتهدی بارز ظهور کرده است. استعدادها مصروف بر شرح و تحشیه و فهم معضلات کتب موجز بود و در نتیجه گسستن از کتب قدما و دور شدن از حوزه رای و اجتهاد.

مذهب شیعه که پس از مغول بسبب آزادیهای مذهبی نسبتا رشد یافته بود، در اوائل قرن دهم بدست صفویان مذهب رسمی ایران شد و احکام و قوانین که پیش از آن بر مذهب ابوحنیفه و شافعی بود، بر وفق مذهب جعفری گردید و فرصتی شد برای پیشرفت و تکامل فقه این مذهب. در قرنهای یازده و دوازده اختلاف در میان شیعیان اخباری و اصولی شدت یافت. اخباریان که مخالف علم اصول اند قرآن و اخبار را برای استنباط احکام کافی می شمرند و اعتمادشان بر ادله نقلی و اخبارست تا بر دليل عقلی و اجماع. بدنبال این فرق اساسی اختلافات دیگری نیز در میان دو گروه بروز کرد، و اواخر قرن 11 و اوایل قرن 12 شاهد مباحثات و مبارزات این دو جناح است. در آغاز مذهب اخباری شایع و عام بود و بیشتر علما اخباری بودند، و برخی از آنان چون ملا محمد امین استر آبادی (متوفی 1031 یا 1036) و میرزا محمد اخباری (متوفی 1232) در تمسک اخبار و مخالفت با اصولیان و مجتهدان تعصبی داشتند. از نیمه قرن دوازدهم با ظهور آقا محمد باقر بهبهانی (1117 - 1205) و شاگردانش و پیشرفت اصول، مذهب اخباری رو به ضعف نهاد، چنانکه از اواخر قرن 13 ببعد اخباریان به اقلیتی محدود شدند. لازم به تذكر است که مذهب شیخیه که در اوایل قرن 13 بدست شیخ احمد احسائی (1166 - 1241) پیدایش یافت، در فقه و فروع بر طریقه اخباری است.

تقسیم بندی فقه. پس از عصر تدوین، مطالب و مسائل فقه مبوب و طبقه بندی شد و کتب فقه به ابواب و فصول تقسیم شده و اغلب از ابواب و فصول اصلی آن به "کتاب" تعبیر می کردند، مثلا "كتاب حج"، "کتاب اجاره"، "کتاب وکالت " ... ولی در تقدم و تأخر و ترتیب و توالی این أبواب روش واحدى اتخاذ نشده است. فقط برخی از فقها باعتباراتی تقسیم بندیهائی کرده اند که در تعلیل تقسیم بندی خود ادله ای آورده اند، که در اینجا برخی ازین گونه تقسیم بندیها را که اساس طبقه بندی ماست ذکر می کنیم و سپس درباره طبقه بندی خود توضیح خواهیم داد.

از نظر کلی فقه را بسیاری به دو بخش تقسیم می کنند: عبادات و معاملات. و تفاوت در میان این دو آشکارست، چه غرض اصلی از عبادات شکرباری و تقرب به خدا و نیل

ص: 57

به ثواب اخروی است، و مقصود از معاملات، قضا و مصالح مختلف انسانی است.

اکثر فقهای شافعی فقه را چهار قسم کرده اند: عبادات، معاملات، زواج و متعلقات آن، عقوبات. و در تعليل آن گفته اند: احکام شرعی یا متعلق به امور آخرت است (عبادات)، و یا مربوط به کارهای دنیاست و در این صورت مقصود از آن یا بقاء. شخص است (معاملات) و یا بقاء نو، و بقاء نوع يا باعتبار منزل است (زواج) یا باعتبار جامعه (عقوبات).

ابن عابدین (محمدامین 1198 - 1252) از فقهای متأخر حنفی می گوید: مدار امور دین بطور کلی بر پنج چیز است: اعتقادات، آداب (اخلاق)، عبادات، معاملات و عقوبات، اعتقادات و آداب جزء فقه نیستند. ولی عبادات و معاملات و عقوبات که جزء فقه اند، هر یک به پنج نوع تقسیم می شودند: عبادات شامل نماز و زكات و روزه و حج و جهاد است. معاملات هم بر پنج نوع است: معاوضات مالیه، امانات، زواج ، مخاصمات (دعوی، قضا...) و ترکات، عقوبات نیز بر پنج نوع است: قصاص، حد قذف، عقوبه و رده.

بسیاری از فقهای جعفری فقه را به چهار قسم تقسیم کرده اند: عبادات، عقود، ايقاعات، احکام و سیاسات. و در وجه حصر آن گفته اند: مسایل فقهی یا به امور آخرت مربوط است و این قسم عبادات است. و یا به امور دنیا مربوط است، و در این صورت یا به عبارت و لفظ نیاز دارد یا نه. آنکه نیاز دارد، اگر نیاز از دو طرف باشد قسم عقود است مانند بیع و صلح و دیگر عقود، و اگر از یک طرف کافی باشد قسم ایقاعات است مانند طلاق و عتق . و اگر از اصل نیازی در آن به عبارت و لفظ نباشد قسم احكام و سیاسات (جزائيات اسلام، حدود و دیات) است.

اینها تقسیم بندی کلی و اساسی فقه است، و أما از نظر ترتیب و توالى ابواب فقه اختلافات بسیاری هست و هر یک از فقهاء مذاهب بر طریقی رفته اند. ولی همه در یک مسأله مشترک و متفق اند و آن تقدم "عبادات" است بر ابواب دیگر. پس از این است که اختلاف آغاز می شود.

برخی از حنفیه پس از عبادات، نکاح، اجازه، بیوع، شرکت، مضاربه، دعوی و شهادت و قضا، سیر و جهاد، جنایات و وصایا را آورده اند. و برخی دیگر از آنان "شرکت" را بر "بيوع " مقدم داشته اند. و همه آنان باتفاق "فرائض" را در آخر آورده اند.

ص: 58

شافعیان بعد از عبادات، بیوع و سایر عقود معارضات را آورده اند و سپس فرائض و وصایا و نکاح را، و آنگاه جنایات و سیر و جهاد و قضاء و شهادت و دعاوی بینات را. مالكیان پس از عبادات، جهاد را ذکر کرده اند و سپس نکاح و بیوع و قضا و شهادات و حدود و وصایا و فرایض را. حنبلیان پس از عبادات، جهاد و بيوع و وصایا و میراث و نکاح و جنایات و حدود و قضا و دعاوی و بینات را آورده اند. جعفریان عمومأ جهاد و امر به معروف و نهی از منکر را جزء عبادات بشمار آورده اند.

ما در طبقه بندی موضوعات فقه از تلفيق اقوال مختلف طبقه بندی پدید آوردیم. بر طبق اجماع فقها "عبادات" را در آغاز آوردیم. و در بخش عبادات، ابتدا طهارت و متعلقات آنرا ذکر کردیم، و سپس نماز و احکام و اقسام آن را، و سپس روزه را (هر چند برخی از فقها زکات را بر روزه مقدم داشته اند)، و پس از آن، زکات و حج را

تقسیم بندی امور غیر عبادی و معاملات به "عقود" و "ایقاعات" ما را بکار نمی آید. هر چند ممکن است این تقسیم بندی (که بیک اعتبار از احکام اسلامی شده است) در کتب فقه مفید باشد، ولی از برای کتابداری بی فایده است، چه کتابهایی داریم که شامل هر دو قسم عقود و ایقاعات است مثلا کتبی که در احوالی شخصیه است که هم نکاح از عقود را شامل است و هم مسایل طلاق (از ايقاعات) را. لذا ما در طبقه بندی خود از تقسیم بندی امور غیر عبادی به عقود و ایقاعات (که صاحب شرائع و برخی از فقهای جعفریه بر آنند) دیده پوشیدیم. تقسیم بندی پنج پنجى ابن عابدین هم نوعی تکلف و تصنع می نماید.

تقسیم بندی ما از معاملات و امور غیر عبادی باعتبار فرد و اجتماع است. نخست مسایل خانواده است و سپس اجتماع و روابط افراد و داد و ستد آنان و آنگاه مجتمع اسلامی و مسایل مملکتی و جهانی. بدین ملاحظه است که پس از عبادات، احوال شخصيه (مناکحات) را آوردیم که شامل مباحث مختلف نکاح و طلاق است. و پس از آن معاملات و احکام و اقسام بیوع و مباحث هبات و صدقات و ایمان و عهود و عتق و حظر و اباحه و قضا و شهادات و حدود وديات. و سپس سیر و جهاد و غنایم و جزیه و امربمعروف و نهی از منکر و حسبت و احکام سلطانیه.

برخی از کتب فقه در تقدم و تأخر مباحث و مسایل مختلف باب معاملات نسبتی و علتی را در نظر نداشته اند و مباحث گونه گون را در پی هم آورده اند. ما سعی کرده ایم به

ص: 59

رعایت بعضی علل و نسبتها توالی و تسلسلی منطقی بدانها بدهیم، هر چند که کامل و کافی نیست. قضاء و شهادات در کتب فقه در بابی جدا از حدود و دیات است. ولی ما از آن رو که کتابهایی هست شامل مباحث هر دو باب، آن هر دو را در یک جا ذکر کرده ایم.

فرائض (ارث) را در آخر آوردیم ، که بسیاری از فقیهان چنین کرده اند. و حتی برخی آن را جدا از ابواب فقه شمرده اند (1). و کسانی (چون مرغینانی) در آثار فقهی خود "فرائض" را نیاورده اند و رساله هایی جداگانه در آن باره پرداخته اند.

تقسیم بندی زمانی. تحولات فقه و تشریع اسلامی را، از آغاز تا زمان حاضر، به شش دوره تقسیم کرده اند(2):

1. عصر پیامبر، که به سال 11 ختم می شود.

2. عهد صحابه بزرگ، از وفات رسول تا پایان خلافت خلفای راشدین (11-40)

3. عهد صغار صحابه و برخی از تابعین، تا پایان قرن اول

4. دورۀ ظهور ائمه فقه تا قرن چهارم.

5. دوره عمل به مذاهب و شیوع مناظره و جدل که تا سقوط بغداد (656) ادامه می یابد.

6. دوره تقليد محض، از سقوط خلافت بغداد تا عصر جدید

این تقسیم بندی ناظر به تحولات تشریعی است، و برای تقسیم بندی تألیفات فقهی باید تغییراتی در آن داد، زیرا چنانکه می دانیم در دو سه دوره نخستین هنوز اثری فقهی نوشته نشده بود، لذا ما، به طریقی دیگر، فقه و اصول اهل سنت (179/5 - BP155/2 157/7 - BP177 ) را به چهار دوره تقسیم کرده ایم

الف. قرن 2 - 4، که عصر ائمه و مجتهدان است و پس از قرن چهارم مجتهد

ص: 60


1- مفتاح السعاده، 2/ 600. استقلال علم فرائض سیب ترکیب خاص آنست با علم حساب، که در واقع فنی است جامع منقول و معقول و مرکب از فقه و ریاضیات . نک: ابن خلدون، 451 - 452
2- تاريخ التشريع الاسلامی: محمد الخضری بک، ص 4 - 5. محمد يوسف موسى (المدخل لدراسة الفقه الاسلامی، ص22) فقه را به چهار دوره تقسیم کرده است: الف. عصر رسول. ب. دوره صحابه و کبار تابعین که تا اندکی پس از قرن اول ادامه می یابد. ج. دوره تدوین ونضج و کمان تا نیمه قرن چهارم. د. دوره تقلید که تا زمان جدید ادامه می یابد.

مطلقی ظهور نکرده و باب اجتهاد مطلق بسته شد.

ب. قرن 5 – 7، تثبیت مذاهب و تألیف کتب اساسی مذاهب اربعه وعصر "مجتهدان مذهب" و "مجتهدان فتوى".

ج. قرن 8 - 13، عصر تقلید محض که از اواخر قرن هفتم آغاز شد و تا عصر جدید ادامه یافت. درین دوره تالیفات فقهی همه اختصار و تنقیح آثار قد ماست یا شرح و تحشیه آنها.

د. قرن 14 - ، عصر مواجه مسلمین با حقوق و قوانین اروپائی و اصلاحات دینی و گرایش به احياء اجتهاد.

تقسیم بندی ما تا حدی مشابه است با تقسیم بندی نووی از فقه. نووی (631 - 676) از آغاز تا قرن چهارم را عصر اجتهاد مطلق، و قرن پنجم را عصر اجتهاد مقید (در مذهب)، و قرن ششم و نیمه اول قرن هفتم را دورۂ اجتهاد فتوى، و پس از آن را عصر تقليد محض شمرده است.(1) تعدیل و تغییر ما درین تقسیم بندی آن بود که عصر اجتهاد مذهب و اجتهاد فتوی را یک دوره شمرده ایم. اولا بسبب مشابهت تألیفات این دوره و ثانية بسبب آنکه در قرن ششم نیز کسانی از مجتهدان مذهب را می توان یافت، چنانکه خود نووی هم اشاره می کند (مانند فقیه مالکی ابوعبدالله المازری متوفی 536). البته این تقسیم بندیها بر فقه شیعه، که سير تحولاتی دیگر دارد، منطبق نیست. ادوار تطورات فقه جعفری، مهم ترین مکتب فقهی شیعه، را چنین تقسیم بندی کرده اند(2) :

1.عهد صحابه

2. عهد تابعین و اتباع تابعان و تابعان ایشان تا زمان غیبت صغری

الف. تا زمان صادقین

ب. از زمان حضرت صادق تا غیبت صغری (260)

3. عهد نواب و سفراء چهارگانه تا غیبت کبری

4. از غیبت کبری (329) تا عصر حاضر (قرن 14)

الف. از غیبت کبری تا زمان شیخ طوسی (460)

ص: 61


1- ظهر الاسلام، ج 4، ص212.
2- ادوار فقه، ج 1، ص 383.

ب. از شیخ طوسی تا عصر علامه حلى (726)

ج. از علامه حلی تا عصر آقا باقر بهبهانی (1206 یا 1208)

د. از عصر آقا باقر بهبهانی تا زمان حاضر

ما با در نظر گرفتن تقسیم فوق و تغییرات و تعدیلاتی در آن، باعتبار کتب و آثار، دوره های فقه و اصول جعفری (159/9 - BP181-183/7 ،BP158 ) را چنین تقسیم بندی کرده ایم

1. قرن 1 - 3. عصر ائمه

2. قرن 4 - 6. دوره پس از غیبت کبری (که در اوائل قرن چهارم اتفاق افتاد) و عصر شیخ مفید و سید مرتضی و شیخ طوسی و ابن ادریس.

3. قرن 7 - 11. عصر محقق و علامه و شهيد. اواخر این دوره مقارن است با سلطه اخباریان و خلاف آنان با اصولیان که تا اوایل دوره بعد نیز ادامه می یابد.

4. قرن 12 - . أحياء مذهب اصول توسط آقا باقر بهبهانی (متوفی 1206) و دوره ظهور فقها و اصولیانی نامی چون میرزای قمی (متوفی 1231)، شیخ مرتضی انصاری (1214 - 1281) و آخوند خراسانی (متوفی 1329).

کلام و عقاید

علم کلام علمی است که بدان توانایی ایراد براهین برای اثبات عقاید دینی و دفع شبهات حاصل می شود. و آن را "علم نظر و استدلال "، "فقه اكبر"، "اصول دین"، "علم توحید و صفات" و "عقاید" نیز خوانده اند.

در عهد پیامبر در میانه مسلمین خلافی در عقاید و آراء نبود. پس از رحلت رسول نخستین اختلاف که مسأله خلافت و امامت بود، پدید آمد. روزگار ابوبکر و عمر نیز بی هیچ اختلاف اساسی (جز مسأله رده) سپری شد. اواخر خلافت عثمان با خرده گیریهایی بر اعمال او توام بود. و پس از قتلش هم خلاف پیش آمد که بظلم کشته شده است یا بحق. درباره على هم از آغاز اختلاف ایجاد شد. برخی مخالف خلافتش بود و بعضی موافق و پاره ای کناره گیر و بیطرف. جنگهای علی با طلحه و زبیر و معاویه اختلافهایی مشربی و سیاسی بدنبال داشت، و سرانجام در قضیه حکمین با انشعاب گروهی از یاران على، "خوارج" نخستین فرقه سیاسی اسلام تشکل یافت. با این همه،

ص: 62

این اختلافات سیاسی و فرقه ای که در عهد خلفای راشدین پدیدار شد، پیوند اندکی با تعقل و نظر داشت. و اگر مناظره و جدلی هم بود بیشتر متکی بر نقل بود تا بر رای و عقل، آنچنانکه در مناظره ابن عباس و خوارج می توان دید.

عصر اموی فصل جوانه زدن عقاید و آراست و سر آغاز بحثهای نظری. مسأله "قدر"، نخستین مسأله اعتقادی بود که برای مسلمین پیش آمد و نخستین کسی که در این باب سخن گفت، معبد جهنی (مقتول 80؟) بود و پس از وغیلان دمشقی (مقتول بعد از 105). خوارج هم که یک فرقه سیاسی بودند، از نیمه دوم قرن اول به بحث بعض مسائل اعتقادی پرداختند: بحث درباره ایمان و کفر وكبائر و اینکه عمل به اوامر، جزئی از ایمان است و مرتکب کبائر کافر است.

مبارزات سیاسی امویان و خوارج و شیعیان علی در تمام عصر اموی ادامه داشت و هریک به تخطئه و تکفیر دیگری می پرداخت. در این میان گروهی پدید آمدند که نه به تصویب حکم کردند نه به تخطئه، و از راه مسالمت همه آن سه گروه (شیعه، امویان، خوارج) را مؤمن شمردند. جز آنکه گفتند برخی مصیب اند و بعضی مخطی. ولی مسئولیت تعیین مخطی و مصیب را از خود سلب کردند و حکم آن را به خداوند واگذاردند. اینان فرقه مرجئه اند. که اگر چه در واقع گروهی سیاسی بودند و تأیید سلبی از امویان می کردند ولی بحث در ایمان و کفر و توحید و... آنان را نیز به مباحث لاهوت کشانید.

در برابر قدریه و اتباع معبد جهنی که قائل به اختیار و قدرت انسان بودند، جبریه سلب اختیار از انسان می کردند و او را مجبور می انگاشتند. از نخستین فرقی که قائل به جبر شدند جهمیه اند اتباع جهم بن صفوان خراسانی. این دو فرقه قدریه و جهمیه در فرق بعدی حل شدند چنانکه معتزله (که آنان را نیز قدریه خوانده اند) در قول به "اختیار" وارثان قدریه اند، هر چند که برخی عقاید دیگرشان (چون نفی صفات باری) با جهمیه موافق است. در کفر و ایمان معتزله معتقد است به "منزلة بين المنزلتين" شدند، یعنی که مرتکب کبیره را فاسق دانستند و در منزله ای میان کفر و ایمان، نه کافر چنانکه خوارج می گفتند و نه مؤمن چنانکه مرجئه می پنداشتند. معتزله نخستین گروهی اند که به فلسفه مسلح شدند و در نظریات و جدلهاشان از آن یاری طلبیدند، و می توان گفت بنیانگذاران اصلی علم کلام معتزله اند.

ص: 63

اسلام آوردن ملل دیگر خصوصا مردم عراق و شام که مباحث لاهوت در میانشان سابقه دار بود، در شکوفایی علم کلام مؤثر بود، و از سوی دیگر مواجهه مسلمانان با ادیان دیگر -که برخی شان چون یهودیت و مسیحیت از فلسفه در اثبات عقاید خود کمک گرفته بودند – آنان را ناچار به استفاده از فلسفه کرد. ترجمه بیشتر آثار فلسفی یونانی و سریانی در عصر عباسی، و تشويق خلفا و وزراء از مجالس مناظره نیز پیشرفت کلام را موجب شد. و کتابها و رساله ها در مسائل عقیدتی نوشته شد.

در دوره اول عباسی مذهب معتزله سیادت یافت. و نقش خلیفه آزاد اندیشی چون مامون در نشر آن مؤثر بوده و معتزله هم با فرق مختلف اسلامی و هم با اصحاب ادیان دیگر مناظره و مبارزه داشتند. در عصر متوکل (332 - 247) ستاره مذهب اعتزال رو به افول نهاد، که او به مبارزه با معتزله و حمایت از اهل حدیث و اتباع ابن حنبل پرداخت. و سرانجام ظهور ابوالحسن اشعری (206 - 324) و مخالفت او با معتزله بزرگترین ضربه را بر مذهب "اهل عدل و توحید" زد. معتزله پس آن اعتباری نیافتند جز آنکه در عصر دیالمه با تشویق امیران و وزیران دیلمی و خاصه صاحب بن عباد (326 - 385) در دوره ای کوتاه نفوذ و مقبولیتی داشتند و قاضي القضاه عبدالجبار همدانی (320؟ - 414) از بزرگترین متکلمان معتزلی متعلق بدین دوره است. تا اواخر قرن هفتم نیز هنوز کسانی یافت می شدند که معتزلی مذهب بودند که علام زمخشری (497 - 538) و ابن ابی الحدید (586 - 655) از بقایای آنانند. و پس از آن مذهب اعتزال کاملا از میان رفت، اگر چه اثراتش در بعض فرق شیعه باقی ماند.

اشعری، دور از افراط و تفریطهای معتزلیان و اهل حدیث، راهی معتدل و میانه برگزید. برای اثبات عقاید اهل سنت روش متكلمان را بکار گرفت و بر نقل و عقل هر دو تکیه کرد، چنانکه ابو منصور ماتریدی (متوفی 333) نیز که مذهبش در خراسان و ماوراء النهر رایج شد. همین راه را پیمود، هر چند که اختلافاتی جزئی در میانه اشاعره و ماتریدیه هست. ابوالحسن اشعری خود در آغاز معتزله بود و از شاگردان ابوعلی جبائي، ولی سرانجام مذهب اعتزال را ترک گفت، و در قدر و صفات باری راهی دیگر رفت و تحسین و تقبیح عقلی را رها کرد. عصر اشعری زمان فرقه ها و مذهبها و مجادلات فلسفی بود، و اشعری به مبارزه با همه پرداخت و در رد معتزله کتابها نوشت.

از قرن چهارم مذهب اشعری رواج و شیوع یافت چنانکه مذهب کلامی اهل سنت

ص: 64

(غير از اکثر حنابله) شد، اگرچه در آغاز با مقاومتها و مخالفتهایی مواجه بود. در میان متکلمان اشعری شیوه های مختلفی وجود داشته است. یکی طریقه متقدمین است کسانی چون ابوبکر باقلانی (متوفی 402) و امام الحرمین جوینی (متوفی 478) که از قوانين علم منطق دور است و دیگر مذهب متأخرین است کسانی چون امام غزالی و فخرالدین رازی که منطق را بکار گرفته اند. و بعدها کسانی چون بیضاوی (متوفی 691) در طوالع و عضدالدين ایجی (متوفی 750) در مواقف چندان مسائل کلام و فلسفه را بهم در آمیختند که تمیز آن دو دشوار شد.

در قرن هفتم ابن تیمیه (542 - 622) از پیروان ابن حنبل و اهل حدیث به مخالفت با اشاعره پرداخت و کتابها در رد اشعریان و شیعیان و صوفيان نوشته و پس از او شاگردش ابن قیم جوزیه (691 - 751) در تأیید مذهب سلف بر راه ابن تیمیه رفت، ولى این مذهب نتوانست مقبولیت عام یابد و همچنان منحصر به حنبليان ماند، تا آنکه در قرن دوازدهم محمد بن عبد الوهاب (1115 - 1206) احیاگر این مذهب شد و با نیروی آل سعود در بخش اعظم جزيرة العرب گسترش یافت. و با دعوت سید احمد باربلی (مقتول 1813م) در میان جمعی از مسلمین هندوستان نیز شایع شد.

شیعه که در آغاز جماعتی اندک از هواداران آل علی بودند، بتدریج رشد یافتند و در مسائل سیاسی و نهضتهای اجتماعی اسلام نقشی مهم ایفا کردند. از فرقه ها و گروههای مختلف شیعه، سه فرقه امامیه اثنا عشریه، زیدیه و اسماعیلیه اهمیت بیشتر یافتند و تا امروز باقی ماندند، که بسیاری دیگر از آنان از میان رفتند، همه فرق شیعه بالاتفاق على را افضل صحابه می دانند و خلافت را حق اولاد علی، با اختلافاتی که در تعیین امام و شمارش ائمه در میان فرق شیعه هست. زیدیه بر خلاف اثناعشریه امامت مفضول بر افضل را جایز می شمردند و هر فاطمی (حسنی و حسینی) عالم زاهد شجاع را که خروج کند شایسته امامت می دانند. اماميه اثناعشریه و اسماعیلیه عصمت را از برای امام شرط می شمرند و گویند که امام باید منصوص عليه باشد از جانب پیامبر یا امام پیشین

نیاز مبرم شیعه به دفاع عقاید خود و اثبات امامت - که مهمترین مسائل عقیدتی شیعه است - موجب شد که آنان از روشهای متكلمان پیروی کنند و اهتمامی افزونتر از علوم دیگر به علم کلام و عقاید بنمایند. از قدیم ترین متکلمان شیعه أبو جعفر محمد بن نعمان (مؤمن الطاق)، هشام بن الحكم (متوفی 199)، ابوالحسن علی میثمی، یونس بن

ص: 65

عبد الرحمن قمی (متوفی 208) و اسماعيل بن علی نوبختی (237 - 311) اند، که برخی از آنان به تجسیم و تشبیه معتقد یا منتسب و بعضی شان از معتزله متأثر بوده اند. ولی در واقع کلام شیعه اثنا عشریه پس از غیبت امام دوازدهم (سال 329) در اواخر قرن چهارم و اوائل قرن پنجم با شیخ مفید (متوفی 413)، شیخ طوسی (597 - 672) و علامه حلی (648 - 726) بكمال رسید. شیعیان زیدی در بیشتر عقاید دنباله رو معتزله شدند، و اسماعیلیان که اهتمامشان به کلام و مباحث عقلی بیش از دیگران بود میراث فرهنگی پرباری بیادگار نهادند. و ابو حاتم رازی، ابویعقوب سجستانی، حمیدالدین کرمانی، قاضی نعمان و ناصر خسرو از نامبرداران مکتب اسماعیلیه اند.

از قرن چهاردهم هجری در اثر تماس مسلمانان با تمدن اروپا و نشر معارف و علوم جدید و مواجهه با استعمار و در نتیجه جنبشهای ملی و آزادی بخش و شیوع فکری آزادی، راههای نوی در پیش پای عقاید مسلمین گشوده شد و جنبش های اصلاح طلبی بالا گرفت. رها کردن آداب و رسوم خرافی، بازگشت به اسلام خالص و پیراسته، ترک مخاصمات فرقه یی و تقریب مذاهب و وحدت اسلامی، توجیه عقاید و اصول دین با کمک علوم و فنون جدید و در آمیختن و تلفيق بعض مکتبهای اجتماعی و اقتصادی با اصول اسلامی و ... از نتایج این حرکات است.

تقسیم بندی زمانی. آثار کلامی اشعری و ماتریدی را از نظر تاریخی به چهار دوره تقسیم کرده ایم (206/5 - BP204):

الف: قرن 3 - 5: عصر ابوالحسن اشعری و شاگردانش (ابواسحاق اسفراینی، ابو بكر قفال، حافظ جرجانی...) وطبقات بعد از آنان، که متقدمین اشاعره بشمارند و طریقه شان به "طريقة متقدمین" موسوم است، کسانی چون دارانی، ابوبکر باقلانی، ابن فورک، ابوالحسن سکری، ابومنصور نیشابوری، ابوالقاسم قشیری، خطیب بغدادی و امام الحرمین. و اواخر این دوره با ظهور امام غزالی در کلام اشعری تحولی آغاز می شود.

ب: قرن 6 - 9: عصر اوج و عظمت مذهب اشعری است و تألیف مهم ترین و اساسی ترین کتب این مذهب، که با نسفی و فخر رازی و سیف آمدی و ابن حاجب آغاز می شود و به دوره بیضاوی و قاضی عضدالدین و تفتازانی ختم می شود.

ص: 66

ج: قرن 10 - 13: دورۂ جمود و نوشتن شرح و حاشیه بر آثار دوره قبل

د: قرن 14 -

و اما آثار شيعه امامیه را به پنج دوره تقسیم کرده ایم

الف: قرن 1 - 4: عصر حیات ائمه و متکلمان اولیه، که با غیبت امام در اوایل قرن چهارم و دورۂ نواب و ابواب او ختم می شود.

ب: قرن 5 - 6: دوره شکل گرفتن کلام شیعی با شیخ مفید و شیخ طوسی و شریف مرتضی و شریف رضی

ج: قرن 7- 9: دوره بعد از مغول و آزادیهای تشیع ، که عصر متکلمانی بزرگ چون نصیرالدین طوسی و علامه حلی است.

د: قرن 10 - 13: مقارن است با تأسیس حکومت صفوی و تحولات ناشی از آن. و این دوره تا قرن حاضر و نهضتهای جدید ادامه می یابد.

ه قرن 14 -

فرق اسلامی

شناخت مذاهب و فرق اسلامی در واقع یکی از فروع علم کلام است. در پی توسعه مباحث کلامی، شیوع مناظرات و مجادلات عقیدتی و ضرورت شناخت عقاید خصم کتبی در مذهب شناسی تألیف شد. سنت نوشتن این گونه آثار به قرن سوم باز می گردد. و از آن گاه باز آثار بسیاری در این زمینه توسط مؤلفانی وابسته به فرق مختلف نوشته شد. کتابهای مذهب شناسی بر چند گونه است: پاره ای عمومی است و علاوه بر فرق و مذاهب اسلامی خلاصه ای از عقاید و مقالات ادیان دیگر را نیز دربردارد (چون الملل و النحل شهرستانی و برخی فقط عقاید فرق اسلامی را شامل است (چون مذاهب الاسلاميين اشعری) که این نوع بیشتر است. و بعضی خاص گروههای مختلف یک فرقه است (چون فرق الشيعة نوبختی). علاوه بر اینها گاه برخی از متکلمان در پایان آثار خود ذکری اجمالی از فرق و مذاهب می کرده اند (چنانکه عضد الدین ایجی در مواقف).

برخی از مؤلفان کتب ملل و نحل و تاریخ فرق در ابداع و بیش نمایاندن آنها کوششی داشته اند. یکی از دواعی این کار آن حديث موضوع مشهور است که بنا بر آن امت اسلام

ص: 67

به هفتاد و سه (یا: دو) فرقه پراکنده خواهد شد. و مؤلفان می کوشیده اند تا شماره فرقه ها را به هفتاد و سه برسانند. آنان هر اختلاف جزئی علمی که در مقالت دو متکلم و حتی استاد و شاگرردی یافته اند، آن را خلافی اساسی انگاشته اند و صاحب مقال را صاحب مذهب و مکتب پنداشته اند و فرقه ای بنام او برساخته اند و شماره فرقه ها را برافزوده اند. علاوه بر این خلل که در بعض کتب ملل و نحل هست، تسامحاتی نیز در میان مقالات مذاهب و فرق دیده می شود که گاه به سرحد قلب حقیقت می رسد. این تصور و تفسیر کاه از عدم اطلاع کافی و استقصاء وافی بوده است و گاه از روی عناد و خصومت. بدین مناسبت ذکر همه آن فرقه ها که در کتب ملل و نحل نقل شده است، در این طبقه بندی لازم نمی نماید. علاوه بر آن که بسیاری از آن فرقه های منقرضه آثاری هم نمانده است. مع ذلک از باب احتیاط شماره هایی را در میانه رها کرده ایم. و اگر درباره فرقه ای که نامی از آن در این طبقه بندی نیامده است. تحقیقی شد، از آن شماره های رها شده می توان استفاده کرد.

فرق اسلامی را به گونه های مختلف تقسیم بندی کرده اند. امام اشعری (در مقالات الاسلاميين) آنها را به ده گروه، و نوبختی (در فرق الشیعه) به چهار فرقه، و ابن حزم (در الفصل في الملل والأهواء و النحل) به پنج، و شهرستانی (در ملل و النحل) به چهار دسته تقسیم کرده اند بدین گونه

اشعری: شیعه، خوارج، مررجئه، معتزله ...

نوبختی: معتزله، مرجئه، شیعه، خوارج

شهرستانی: قدریه، صفاتیه، خوارج، شیعه

ابن حزم: اهل سنت، معتزله، مرجئه، شیعه، خوارج

ولی عیب بسیاری از این تقسیم بندیها این است که اختلاف در میان دو یا چند گروه از حوزه اختلافات کلامی بیرون نیست و به واقع بیشتر آنها مذهب کلامی اند و امکان جمعشان با یکدیگر هست، چنانکه مثلا در تقسیم بندی ابن حزم فرق اهل سنت (لازم به ذکر است که غرض از اصطلاح "اهل سنت" درین گونه موارد که در مقابل معتزله و مرجئه... قرار می گید همانا اشاعره است که اکثریت اهل سنت و جماعت اند)، معتزله و مرجئه را می توان تحت یک اسم کلی "اهل سنت" (بمعنی عام) آورد. بنظر ما مناسبتر می رسد که همه فرق را به سه گروه اهل سنت ، شیعه و خوارج تقسیم کرد. زیرا اختلافات

ص: 68

اساسی چه در عقاید و چه در فروع که در طول تاریخ بین اهل سنت و شیعه پدید آمده است انفکاک آنان را مسلم می سازد. و همه فرقه ها و مذهبهای دیگر را می توان تحت یکی از این دو آورد الا فرق خوارج را که جدایی شان با فریقین سنی و شیعی بدیهی است. و لذا آنان را نیز باید قسمی علی حده قرار داد. بدین مناسبت ما نخست مذاهب و فرق اهل سنت را آوردیم و آنها را به دو قسمت کردیم: مذاهب فقهی و مذاهب کلامی، و سپس فرق شیعه را آوردیم با مذهب های گوناگونش و آنگاه خوارج را.

بابیه و بهائيه بحكم آنکه بالكل از حوزه شریعت اسلام بیرون اند و در طبقه بندی کنگره هم شماره هایی علی حده (395-BP300) بدانها اختصاص داده شده است، در این طبقه بندی جایی از برای آنها نیست. قادیانیه (احمدیه) اتباع میرزا غلام احمد قادیانی (متوفی 1326 = 1908م) را برخی باعتبار مساله خاتمیت خارج از اسلام می شمرند. ولی در میان بعض فرق اسلامی نیز می توان عقایدی مشابه یافت که با اصول اسلامی مباينت نام دارد. بهرگونه ما به ملاحظاتی چند ( و از جمله نبودن محلی دیگر برای طبقه بندی آثار آنان مانند بابیه) این فرقه جدید را جزء فرق اسلامی، - ولى بیرون از سه قسم اصلی (اهل سنت ، شیعه و خوارج) و در پایان همه فرق - ذکر کردیم، همچنانکه اتباع مهدی سودانی را. اتباع مهدی سودانی (محمد احمد بن عبد الله 1258 - 1302) که به "انصار" معروفند اگر چه بسیاری از اقوال و اعمالشان با اهل سنت موافق است ولی عقیده به مهدویت محمد احمد و مسائل تابع آن، آنان را از جرگه اهل سنت جدا می کند و بهمین ملاحظه ما این گروه را نیز جدا از فریقین سنی و شیعی یاد کردیم، "أنصار" را از صوفیه نیز نمی توان شمرد، هر چند که مهدی خود پیش از قیام در زمرۀ صوفيان بود و هنوز برخی از اثرات تصوف را در آداب انصار (چون اوراد واذكار) می توان یافت، و اروپائیان هم در آغازز مبارزاتشان با آنان ناآگاهانه پیروان مهدی را "درويش" خوانده اند.

اخلاق اسلامی

در فرهنگ اسلامی، گذشته از علم اخلاق که از فروع فلسفه بشمار ست و در اسلام پس از نقل فلسفه یونانی و ترجمه بعض کتب ایرانی رشد یافت، "أخلاق" دیگری نیز

ص: 69

وجود دارد که مایه اش از شرع است نه از عقل بحث و پایه اش بر سنت مصطفی و صحابه است و آیات قرآنی نه اقوال حکیمان یونانی. و ما این را "اخلاق اسلامی" نامیده ایم تا از اخلاق فلسفی مشخص شود. و این اخلاق اسلامی اگر چه از علوم شرعی اصلی نیست، ولی از فروع آنها می تواند بشمار رود.

از "عصر تدوین" رساله هایی در اخلاق و آداب نوشته شد که بیشتر مبنی بود بر احادیث و آثار، و در واقع قدیم ترین تألیفات اخلاقی رسایل حاوی احادیث اخلاقی است. درباره هریک از فضایل اخلاقی رساله های مفردی تألیف شد و سپس کتابهایی جامع در باب اخلاق فردی و آداب اجتماعی

صوفیه که به تربیت اخلاقی و تهذیب نفس توجه بیشتری نموده اند، پدید آورندگان بیشترین آثارند در اخلاق اسلامی. وكتب اخلاق و آداب، بخشی عظیم از میراث صوفيه است. این گونه آثار البته رنگ صوفیانه دارد و اثر تعاليم تصوف در آنها بارز است، ولی آن رساله ها و کتابهای اخلاقی هم که علمای شرع دور از حوزه تصوف نوشته اند، اندک نیست، بهرگونه کتب اخلاق اسلامی دو گونه است: قسمی که فقط مبنی است بر آیات و اخبار و آثار، اقوال و اعمال صلخا، و حكم و مواعظ، و قسمی دیگر که جز اینها مقالات مشایخ و عرفا و تجارب صوفیه و تعبیرات و تأويلات صوفيانه را نیز شامل است.

در این طبقه بندی، آثار اخلاقی صوفیه در بخش تصوف و عرفان در کنار دیگر موضوعات تصوف خواهد آمد، و آنچه بدین بخش تعلق دارد آثار اخلاقی اسلامی غیر صوفیانه است.

تصوف و عرفان

اگرچه در تعالیم اسلام تزهد مطلق و رهبانیت نا ستوده است ولی از همان آغاز کسانی از صحابه و تابعین بی توجه به نعیم دنیاوی راه زهد پیش گرفته بودند. و در عصر اموی و عباسی در برابر دنیا دوستی و لذت طلبی کسانی که به رفاه و ثروت بیکران رسیده بودند، اندک اندک گرایش به تزهد فزونی یافت. و جمعی که "عباد" و "زهاد" و "قراء" خوانده می شدند. مشخص از دیگر جماعات، کناره جسته از امور جهانی، عبادات و رياضات مداوم پیشه ساخته بودند. جامه پشمینه (= صوف) و خشن می پوشیدند و به

ص: 70

ظواهر حیات بی اعتنا بودند.

گذشته از بواعث داخلی اجتماعی اسلامی و آن مایه هایی از زهدگرایی و عشق الهی که در تعالیم اسلام هست، بعض عوامل خارجی نیز گرایش به تزهد و تصوف را می افزود که از آن جمله است وجود سنت رهبانیت و تزهد در مسیحیت و مانویت که در شام و عراق ریشه کهن داشت و در تعالیم و آداب زهاد مسلمان مؤثر بود. و دیگر آیین های بودایی و برهمایی است که قرن دوم مسلمین با آنها آشنا شدند. نفوذ فلسفه نو افلاطونی هم حیات فکری زهد و تصوف را غنا بخشید. و از ترکیب و تلفيق آن همه "تصوف اسلامی" شکل گرفت. ولی تصوف هیچگاه جریانی یک روی و یک سان نبوده است زمینه های متفاوت فرهنگی، و به تبع آن تلقی متفاوت مشایخ و عرفا از شریعت و طریقت، و مذاقها و مشربهای گونه گون، ابعادی مختلف و گاه متباعد به تصوف اسلامی بخشیده است. از مهد تصوف هم مشايح سنتی و عرفای شریعتمدار و حکیمان اشرافی مشرف برخاسته اند و هم صوفيان سنت شكن و درویشان بندگسل و قلندران اباحي مذهب.

کتب اساسی و جامع تصوف که شامل اخلاق و آداب سلوک است (مانند التعرف اللمع و قوت القلوب) در قرن چهارم بر پایه رسائل عرفای دوره پیشین و کتب احادیث و اخلاق تألیف شد. در قرن 4 - 7 تصوف در سراسر بلاد اسلامی خصوصا ایران و ماوراء النهر رواج و اهمیتی یافته بود. بنیان خانقاهها و تکایای بسیار، تعالیم صوفیه را گسترش داد. طریقه های مختلف تشکل یافت و آداب و رسوم و سنتهای تصوف تثبیت شد. حمله مغول اگر چه ضربه ای بود بر پیکر تصوف ولی دیر نپایید که دگر بار درخت عرفان بارآور شد و شاخ و برش به شرق و غرب بگسترد: هم به هندوستان راه بگشاد و هم به آسیای صغیر و روم. در عصر تیموری که تصوف رونقی داشت، پیوند کهن تصوف و تشیع استوارتر و بارزتر شد و صوفیان شیعی، بسیاری از حرکات اجتماعی را پدید آوردند. در هند بابری تصوف با همان رنگ هندیانه برواج بود و خلاف در میان طریقه های معتدل و تندرو برقرار بود. در امپراطوری عثمانی طرائق مختلف صوفیان و درویشان خصوصأ مولویه اهمیت اجتماعی خاص یافته بودند. صفویان ایران هم اگرچه خود در آغاز صوفی بودند و صوفی نواز ولی سپس راه را دیگر کردند و بعللی تصوف را ارجى ننهادند.

ص: 71

مخالفت متشرعان و فقیهان بعض مذاهب (خصوصا حنابله و اهل حدیث) با صوفيه که متهم به بدعت گذاری و فساد عقیده و خروج از حدود شریعت و سنت بودند، آثاری در رد تصوف پدید آورد ولی گاه دایره این خلاف و انکار فراتر می رفت و به ایذاء و اعدام صوفیان می انجامید. خود صوفيان هم که به طرائق مختلف منقسم می شدند با یکدیگر نقار و جدالها داشتند و خصوصا در قرن 8 - 12 این اختلاف ها شدیدتر بود و معرکه ها می ساخت، که نزاعهای حیدری - نعمتی در ایران یاد آور آنها است.

در قرون اخیر تصوف در بیشتر بلاد اسلامی دوره توقف و انحطاط را گذرانید و در جمود و رکود فکری فروماند. خانقاهها و تکایایی که متعلق به طرائق بیشمار بود، جز ادامه و تکرار سنن طریقتی و تعظیم مشایخ و تقدیس اولیا و ترویج بعض خرافات کاری نکردند و فکری بزرگ را نه پرورانیدن. در نهضتهای اصلاح طلبی اسلام که از اوایل این قرن شروع شد و بسیاری از جوامع مذهبی مسلمانان را فرا گرفت، تصوف تقریبا برکنار ماند، خصوصا که بیشتر مصلحان با تصوف روی خوشی نداشتند و با آداب طریقتی مخالفت هم می ورزیدند. ظهور وهابیان جزيرة العرب و مخالفتشان با تصوف و عرفان در اوان این قرن هم صدمه ای بر تصوف بود که نه تنها بساط صوفیگری را از حجاز برچید، بلکه در افکار مسلمانان بلاد دیگر نیز اثراتی نهاد و در ترکیه هم با سقوط امپر طوری عثمانی و تشکیل جمهوری در سال 1925 همه تشکیلات خانقاهی و آداب صوفیگری ممنوع شد و کاخ رفیع و فرسودۂ تصوف آناطولی هم یکباره فرو ریخت و از آن چیزی نماند.

احمد طاهری عراقی

1358

ص: 72

کاربرد این رده بندی

اشاره

از: پوری سلطانی و زهره علوی

ص: 73

ص: 74

ویرایش نخست این رده بندی پس از 8 سال تحقیق و ممارست توسط زنده یاد مرحوم دکتر احمد طاهری عراقی سرانجام در سال 1358 منتشر شد. با شروع کار فهرست نویسی کتابهای فارسی در مرکز خدمات کتابداری که در سال 1362 در کتابخانه ملی ادغام شد، عدم کارآئی دو رده بندی متداول این روزگار، یعنی رده بندی دهديي دیوئی و رده بندی کتابخانه کنگره در مورد موضوع های مربوط به ایران اعم از دین، فلسفه، تاریخ، جغرافیا، ادبیات، زبان و غیره بر ما آشکار شد. لازم به تذکر است که رده بندی های موجود دیگر نیز همین کمبودها را داشتند، مضافا اینکه در سایر قسمت ها از جمله علوم و فناوری، علوم اجتماعی و دیگر مباحث علوم انسانی نیز که وابسته به قوم و ملت و سرزمین خاصی نیستند و حد و مرزی ندارند به گستردگی و تفصیل و دقت و کمال دو رده بندی فوق الذکر نیستند لذا برای پرهیز از هر نوع دوباره کاری بر آن شدیم که مباحث مربوط به ایران و اسلام را تکمیل کنیم و برای استفاده در اختیار کتابخانه های ایران و جهان قرار دهیم.

هدف

رده بندی به طور کلی عبارت است از دسته بندی و گروه بندی اشیاء بر مبنای تشابهات و تمایزات بین آنها. مثل تعیین گروههای مختلف درختان و گروههای مختلف سنگها و تعیین و تمیز و تشخیص بین آنها. این عمل را ذهن بشر برای شناختی و بازشناسی عناصر و اشیاء همواره انجام می دهد.

در رده بندی کتابخانه ای هدف اصلی تسهیل دسترس پذیری به هر نوع اطلاع و دانشی است که در کتابها و سایر رسانه ها اعم از چاپی و غیر چاپی نهفته است. بنابر این در کتابخانه در واقع ما "اطلاعات" را رده بندی می کنیم و در رده بندی اطلاعات، اصول عملی در مقایسه با اصول نظری از اهمیت بیشتری برخوردار است. به زبانی دیگر منظور از رده بندی در کتابخانه تنها نشان دادن رابطه اساسی اجزاء و عناصر نیست بلکه بیشترین منظور، نشان دادن رابطه ها و ارتباطاتی است که بتواند به تسهیل در امر بازیابی

ص: 75

کمک کند. بنابر این مجادله و بحث بر سر اینکه آیا "معدن ذغال سنگ" از فروع "معدن" است یا ذغال سنگ" موردی(1) ندارد. همچنانکه گفتگو بر سر اینکه مثنوی مولوی جایش در عرفان است یا ادبیات حاصلی ندارد بلکه بر حسب نوع کتابخانه می توان آنها را در هریک از دو محل رده بندی کرد و جای داد.

بهمین ترتیب هدف از تنظیم رده بندی اسلام نیز گروه بندی مشابهات و افتراق مميزات و نشان دادن توالی موضوعات و رابطه بین آنها بوده است بنحوی که هم قابل اعمال در کتابخانه های بزرگ باشد و هم أمر بازیابی و دسترسی به مطالب مختلف را تسهیل نماید.

"کد" گذاری

هدف از تعیین نوعى "کد" یا رمز مخصوص برای هر یک از مباحث مندرج در یک طرح رده بندی از کلی تا جزئی و از عام تا خاص، تنها ارائه تدبیری است برای تسهیل در امر بازیابی که هدف غائی در هر کتابخانه است. هر چقدر این رمزها کوتاه تر و ساده تر باشند البته بهتر است چراکه هریک از آنها دارای بار معنائی خاصی هستند و وقتی روی عطف کتاب قرار گرفتند ضمن برقراری ارتباط موضوعی، محل کتاب را نیز در قفسه ها مشخص می نمایند و بدین ترتیب دسترسی مجدد کتاب را ممکن و میسر می سازند. با این همه کوتاهی و بلندی شماره یا رمز از جهتی نیز مرتبط است با مبسوط یا خلاصه بودن طرح. در طرح رده بندی اسلام ما شیوه کدگذاری کتابخانه کنگره را برگزیدیم به چند دلیل: یکی آنکه هماهنگ باشد با سایر قسمت های رده بندی کنگره که اکنون در ایران، به خصوص در کتابخانه های دانشگاهی و تخصصی رایج است. دیگر آنکه تفصيل و شمول این رده بندی بر جزئیات و فروع علم و دانش های بشری بسیار است و از این لحاظ بر کلیه رده بندیهای موجود در جهان برتری دارد و ما می خواستیم رده بندی اسلام را بر مبنای تفصیل پایه گذاری کنیم.(2) سه دیگر آنکه شیوه کدگذاری کتابخانه کنگره که بر پایه امتزاج حرف و عدد بنا شده و در نتیجه از طولانی شدن بی حد و غیر منطقی شماره ها جلوگیری می کند. و چهارم آنکه طرح رده بندی کتابخانه کنگره بعلت اینکه در بسیاری از کتابخانه های بزرگ جهان بکار می رود، طرحی پویا و

ص: 76


1- Classification Theory "Encyclopedia Britannica, 1974, Vol. 4, p. 693."
2- برای رده بندی خلاصه تر می توان از گسترش اسلام در رده بندی دیویی استفاده کرد. نگاه کنید به: احمد طاهری عراقی. رده بندی دهدهی دیوئی: اسلام - ویرایش سوم- تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1372.

زنده است و گذشته از جامعیت در علوم و دانش های شناخته شده، علوم و مباحث جدید نیز در هر زمینه مرتبا توسط متخصصان و محققان بدان افزوده می شود.

توضیح آنکه "كد "گذاری در ماهیت رده بندی اثر نمی گذارد بنابر این اگر شیوه "كدگذاری دیگری را بر می گزیدیم علاوه بر اینکه مفید فایده ای نبود، گمراهی و سردرگمی در کتابخانه ها به وجود می آورد از آنکه معلوم نبود بقیه علوم بشری برچه پایه و چگونه باید رده بندی شود. واگر می خواستیم تمام علوم را از نو رده بندی کنیم تحصيل حاصل بود و جز دوباره کاری و هدر دادن وقت و نیروی متخصصان و اتلاف بودجه در کتابخانه های سراسر کشور نتیجه ای نداشت.

شیوه کار

همانطور که زنده یاد مرحوم دکتر طاهری در پیشگفتار و نیز در مقدمه مبسوط خود گفته اند، کار تدوین رده بندی اسلام در اصول کلی و اساسی مبتنی است بر تقسیم بندی قدما از علوم اسلامی. در دقایق و جزئیات، جدیت کامل به عمل آمد تا این طرح با موازین و اصول علمی رده بندی منطبق و متفق باشد. از آن جمله است رعایت رابطه و نسبت موضوعها و مطالب به یکدیگر، و نیز منفک شدن جزء از کل و شمول کل بر جزء و ارائه تعریفهای جامع برای هر رده و نشانه. علاوه بر این اهتمام بسیار رفته است تا ارجاعها، اشارات و توضیحات کافی برای هدایت فهرستنویسان و استفاده کنندگان از این رده بندی منظور گردد.

آنچه برای تحقیق اصول فوق انجام شد در صفحات 101 و 102 مقدمه کاربردی ویرایش اول این رده بندی آمده است. در مورد این ویرایش باید اضافه شود که تغييرات بیشتر جنبه عملی داشته است و متکی بوده است بر صدها کتابی که در فاصله 1358 تاکنون در کتابخانه ملی فهرست شده است. از جمله آنکه در بسیاری از موارد متوجه شدیم که تعداد شماره های منظور شده برای یک مفهوم خاص با تعداد انتشار در آن زمینه انطباق ندارد. به ناچار می باید تغییراتی در شماره ها به وجود می آمد تا جا برای آثار به اندازه کافی موجود باشد. همچنین بعد از انقلاب اسلامی تعداد بسیاری کتاب در زمینه های اسلام و علوم دینی منتشر شد که قبلا نمونه هایی از آن دیده نشده بود و در نتیجه باید برای مفاهیم جدید در محل مناسب خود شماره هایی منظور می کردیم. این تغييرات و اضافات همه بر مبنای پشتوانه انتشاراتی و چنانچه بعدا خواهد آمد با صوابدید علمای محترم دینی انجام شده است.

ص: 77

نظام درونرده ای

نظام درون ردهای طرح اسلام همچنانکه گفته شد از کل به جزء است. یعنی در هر قسمت ابتدا، کلیات (شامل سازمانها، انجمنها، کنگره ها، دایره المعارفها، فهرستها، مجموعه ها، راهنمای آموزشی، کتابشناسيها، واژه نامه ها و مسائل کلی از این قبیل) آمده است، سپس موضوع های خاص، موضوعها نیز بر مبنای مفاهیم جزئی تر تقسیم بندی شده اند. مثلا در مبحث فقه و اصول ابتدا مباحث کلی آمده است، سپس طبقات و تراجم فقها و بعد فقهای مذاهب خاص، إلى آخر.

در ویرایش اول، تقسیم بندی درون هریک از این مفاهیم در اکثر موارد، تقسیم تاریخی مبتنی بر تاریخ وفات نویسنده یا فرد مورد نظر بود. شاید این شیوه از نظر علمی جالب باشد ولی با پشتوانه انتشاراتی بیست سال اخیر متوجه شدیم که چنین نظام تاریخی عملا کارایی ندارد و فهرستنویسان را با گرفتاریهای بیشمار روبرو می کند. زیرا در بسیاری از موارد یافتن تاریخ وفات میسر نیست. ضمن اینکه تداخل تاریخی نیز مشکلات خاص خود را داشت. همچنین چون تعدد و تکثر افراد و نویسندگان در یک دوره تاریخی قابل پیش بینی نبود، گاه ناچار می شدیم برای رعایت یک نظم تاریخی از شماره های بسیار طولانی استفاده کنیم که خود مغایر با هدف اصلی این بازنویسی بود. مثلا در قسمت احادیث شیعه گفته شده بود: قرن 9-4 (بر حسب تاريخ وفات) و برای آن فقط شماره های 129- 133 در نظر گرفته شده بود در عمل به آنچنان اشکالی برخوردیم که ناچار شدیم از همان ابتدا به تمهیداتی خاص دست بزنیم. بخصوص آوردن یکی دو مثال و تخصیص شماره به آنها بر حسب تاریخ وفات باعث شد که در تعيين شماره افرادی که قبل یا بعد از او می آمدند اختلال ایجاد شود. از طرفی در ویرایش قبلی گاه از نظام تاریخی و گاه از نظام الفبایی استفاده شده بود که گرچه قابل توجیه می نمود، ولی ناهماهنگیهایی را موجب می شد.

بهرحال در این ویرایش تلفیقی از این دو به وجود آمده است. به این ترتیب که تقسيمها بدون استثنا ابتدا بر حسب قرن و در هر قرن تنظیم ثانوی برحسب حروف الفبا (آی) است. به این ترتیب نه تنها امر فهرستنویسی سهل تر می شود، بلکه کتابخانه های مختلف نیز می توانند بدون اتکا به کتابخانه ملی، بر مبنای رف برگه های خود عمل کرده شماره و نشانه مؤلف لازم را به کتاب در دست فهرست بدهند. با مراجعه به طرحی که در دست دارید، مشاهده خواهید کرد که برای قراءت در قرن 4 شماره BP75/3 انتخاب شده است و در مقابل آن گفته شده است: آ-ی بر حسب سرشناسه. بر این

ص: 78

اساس شماره کتاب القراآت السبع (اختلاف القراء السبعه)، ابن مجاهد، أحمد بن موسی (324-245 ق) می شود4 ق 2 الف /BP75/3 و این شماره را همه کتابخانه ها به همین گونه به کار می برند، در صورتیکه در ترتیب تاریخ وفات امکان این یکدستی به سختی ممکن بود انجام پذیرد.

حال اگر دو یا چند نویسنده در قرن 4 ق. (علم قراءت) داشته باشیم بر حسب نام خانوادگی الفبائی می شود. با این شیوه راه برای گسترشهای بعدی گذاشته شده است علت تغییر این شماره ها از تاریخ وفات به روش الفبائی حاضر چنانکه گفته شد این بود که در بسیاری از موارد تاریخ وفات را پیدا نمی کردیم و در نتیجه شماره دقیق بدست نمی آوردیم و ثانيا يکدستی در کتابخانه های مختلف از بین می رفت و حال آنکه با روش الفبائی در درون هر قرن این اشکال وجود نخواهد داشت، همچنین کار فهرست نویسی سهل تر خواهد شد.

به همین گونه در بخش تفاسیر نیز بر خلاف ویرایش اول تفاسیر ماثور و غیر ماثور از هم تفکیک نشده است، بلکه تفاسير صرف نظر از سنی و شیعه، ماثور و غیر ماثور که تشخیص آنها گاه بسیار مشکل بود، بر حسب قرن رده بندی شده و درون هر قرن تقسیم بندی (آ-ی) بر حسب نام نویسنده است.

در این ویرایش هم مثل گذشته در مواردی که چند کتاب معتبر از یک نویسنده بوده است آنها را ذکر کرده ایم.

به عنوان مثال نگاه کنید به کتابهای شمس الدين محمد بن محمد الجزری در علم قراءت

4د 4ج/56/ 75 BP الدرة المضيه في قراآت الائمه الثلاثه المرضيه

5ن4 ج/56/ 75 BP النشر في القراآت العشر

9ط4 ج /56/ 75 BP طيبه النشر في القراآت العشر

بر مبنای نظام قرنی - الفبائی، به سهولت می توان برای کتابهای نویسندگانی که در قرن 9ق. قرار دارند شماره تعیین کرد. حتی اگر تاریخ تولد یا وفات دقیق در دست نیست می توان بر حسب تاریخ تقریبی شکوفائی نویسنده جای فرد را در قرن خود تعیین کرد. اکنون دست فهرستنویسی باز است که بر مبنای پشتوانه انتشاراتی شماره هر کتاب مورد نظر را به سهولت تعیین کند بدون اینکه خدشه ای در فلسفه نظام رده بندی به وجود آید.

ص: 79

الفبائی عددی

گرچه مبنای تقسیمات درون رده ای این رده بندی ترتیب تاریخی و سپس الفبائی است ولی گاه بدون تقسیمات تاریخی از ترتیب الفبائی استفاده شده است و این در مواردی است که تقسیم تاریخی لزوم و موردی نداشته است. مثل مدارس و حوزه های علمیه خاص ( شماره 49-1/7 BP4) که در مقابل آن ذکر شده است (آ-ی الفبائی عددی بر حسب نام شهر) و یا در مورد واژه نامه های قرآن به زبان های مختلف ( BP68/8-89 ) که بازهم بر تقسيم الفبائی عددی تاکید شده است. منظور از "الفبای عددی" این است که گرچه، تنظیم الفبائی است ولی ما به جای استفاده از حرف الفبا، با استفاده از جدول نشانه مؤلف(1) شماره آن حرف را بکار می بریم. مثلا به شماره BP16/9-99 کشورهای دیگر ( آ-ی الفبائی عددی) رجوع کنید، در واقع اسلام در مناطق دیگر است. حال اگر اسلام در چین داشته باشیم شماره آن می شود BP16/93 اینجا در واقع بر حسب نام "چین" الفبایی شده است گرچه از حرف "چ" در شماره فوق خبری نیست ولی این حرف در نشانه مؤلف شماره 3 می گیرد.

شماره های داخل كمانک

شماره هایی که داخل كمانک قرار گرفته اند، شماره هایی است که گرچه در برخی کتابخانه ها ممکن است لازم و قابل استفاده باشد ولی کتابخانه ملی از آنها استفاده نمی کند و در عوض شماره هائی را که بدان ارجاع داده شده است به کار می برد. مثلا در این طرح، ما به طور کلی ترجیح می دهیم که کتابشناسیها در در رده Z قرار دهیم با اینکه شماره ای برای کتابشناسیها در نظر گرفته ایم ولی آن را در ميان كمانک قرار داده ایم و در یادداشت ذیل آن با علامت اختصاری جح (به معنای ترجیح داده می شود) تذکر داده ایم که اینگونه آثار را در رده Z از طرح رده بندی کتابخانه کنگره رده بندی کنید.

معذلک اگر کتابخانه ای مایل باشد کتابشناسی ها را در همین جا در کنار سایر کتابهای مربوط به دین اسلام نگه دارد مختار است و می تواند با برداشتن کمانکها

ص: 80


1- پوری سلطانی و زهره علوی. نشانه مؤلف، برای استفاده در طبقه بندی کتابخانه کنگره. - ویراست 5- تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1391

شماره را به کار برد، یا مثلا "مدایح و مراثی" در مورد حسین بن علی را ترجیح می دهیم در قسمت ادبیات رده بندی شود لذا آن را به رده PIR(1) که رده ادبیات فارسی در نظام رده بندی کتابخانه کنگره رجوع داده ایم.

مبداء تاريخ

مبداء تاریخ در این طرح ابتدا تا قرن 14، هجری قمری است و اگر فردی حدود 20 سال در قرن بعدی زندگی کرده در آن قرن قرار گرفته است بر خلاف ویرایش اول که رده بندی بر اساس تاریخ وفات بوده در این ویرایش پس از مشخص کردن قرن نظم الفبائی نام نویسندگان رعایت شده است یعنی در درون هر قرني اصطلاح (آ-ی) به کار رفته است.

هرجا تاریخ شمسی به کار رفته با نشانه "ش" و هرجا ناگزیر از استفاده تاریخ میلادی بوده ایم آن را با نشانه "م" مشخص کرده ایم. از قرن 14 به بعد مبداء تاریخ، هجری شمسی است. کلیه تارخ های تولد و وفات با کتاب الاعلام(2) مقابله شده است و ضبط الاعلام مأخذ قرار گرفته است. بدیهی است در مواردی که شخص مورد نظر در الاعلام وجود نداشته است برای حصول اطمینان به آثار و مراجع دیگر از جمله فهرست مستند مشاهير و مؤلفان(3) رجوع شده است.

آثار وابسته به یک اثر

برای اینکه کلیه آثار مربوط به یک متن در کنار آن قرار بگیرد جدولی به این شرح بدین منظور در نظر گرفته شده است

ص: 81


1- ماندانا صدیق بهزادی. رده PIR زبانها و ادبیات ایرانی بر اساس نظام رده بندی کنگره. - (تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1394).
2- خير الدين الزرکلی، الاعلام، قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب المستعربين و المستشرقين. (بيروت: 1969م.)
3- فرشته مولوي. فهرست مستند اسامی مشاهیر و مؤلفان. با همکاری شهره دریایی و مرضیه هدایت. - ویراست دوم. - (تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1376).

جدول گسترش آثار انفرادی

متن به زبان اصلی (بر حسب تاریخ)

01/ برگزیده ها، خلاصه ها، مستخرجات و مستدرکات (آ-ی عددی

برحسب گردآورنده و ناشر و غيره)

22- 021/ شرح (آ-ی بر حسب شارح)

023/ برگزیده شرح (آ-ی بر حسب شارح)

38 - 031/ حواشی ( آ-ی بر حسب محشی)

فهرست حواشی

ترجمه ها

زبانهای خاص. چند زبانه

زیر هر زبان تقسیمات زیر را بکار ببرید

(1) متن کامل (برحسب تاريخ)

(2) برگزیده ها، خلاصه ها، متسخرجات و مستدركات

(آ-ی بر حسب گردآورنده، ناشر و غيره)

(22) شرح (آ-ی بر حسب شارح)

(23) برگزیده شرح (آ-ی بر حسب شارح)

041-042 / فارسی

041/ متن (بر حسب تاريخ)

4211- 4218 / برگزیده... (آ-ی بر حسب انتخاب کننده)

04221/ شرح (آ-ی بر حسب شارح)

0423/ برگزیده شرح (آ-ی برحسب شارح)

044- 043/ عربی

0452/ - 046/ ترکی

شامل کلیه زبانهای ترکی

0462/- 046/ اردو

0472/- 047/ کردی

0482/ - 048/ ترکمنی

0492/- 049/ پشتو

0495/ زبانهای دیگر (آ-ی عددی برحسب زبان و سپس بر حسب تاريخ)

05/ مقاله ها، خطابه ها، کنگره ها، تحقیقات (آ-ی بر حسب سرشناسه)

06/ واژه نامه ها و مصطلح نامه ها، دایره المعارفها (آ-ی بر حسب گردآورنده)

07/ فهرستها و کشف اللغتها (آ-ی بر حسب گردآورنده)

08/ تاریخ و نقد (آ-ی عددی بر حسب منتقد)

085/ مصادر و مآخذ (اسناد و مدارک)

09/ موضوعات خاص (آ-ی بر حسب موضوع)

095/ مباحث دیگر

شامل تكمله، تتمه و پرسش و پاسخها

ص: 82

به مثالهای زیر توجه کنید:

مستدرک وسائل الشيعه حر عاملی توسط حسين بن محمد تقی نوری

5017 و 4ح/BP135

تلخيص جامع البيان محمد بن جریر طبری از تجیبی

2012 ج 2 ط/BP93/5

الفتوحات المكية... ابن عربی

2ف 2 الف/ BP283

فصوص الحکم ابن عربی

6ف 2 الف / BP283

برگزیده فصوص الحکم توسط محمد جعفری(1)

6016ف 2 الف / 283 BP

ترجمه فارسی متن کامل فصوص الحکم توسط عزت الله روحانی(2) در تاریخ 1385

1358 6041ف 2 الف /BP283

توجه

1. بعد از شماره های جدول هر جا دستور (آ- ی) داده شده است پس از نشانه أثر شماره جدول، نشانه عددی گردآورنده و غیره اضافه می شود مثلا در مثال 5017 و4ح/ 135 BP که در آن شماره عددی ن=7 جانشین «ن» شده است مربوط به نام گردآورنده مستدرک وسائل الشيعه حرعاملی توسط حسين بن محمد تقی نوری است.

2. هرگاه از یک نویسنده در کتاب در یک موضوع باشد با نشانه اثر از یکدیگر جدا می شوند به مثال الفتوحات المكيه و فصوص الحكم ابن عربی در بالا نگاه کنید.

اجزای یازده گانه طرح

اشاره

طرح رده بندی اسلام کلا دارای یازده قسمت عمده است:

1.کلیات

ص: 83


1- کتابهایی که با ستاره مشخص شده اند حقیقی نیستند و فقط برای مثال آورده شده اند.
2- کتابهایی که با ستاره مشخص شده اند حقیقی نیستند و فقط برای مثال آورده شده اند.

2. سرگذشتنامه ها

3. قرآن و علوم قرآنی

4. تفسیر

5. حدیث

6. فقه و اصول

7. کلام و عقاید

8. فرق اسلامی

9. اخلاق اسلامی

10. آداب و رسوم

11. تصوف و عرفان

در این قسمت به منظور راهنمائی آن دسته از کتابدارانی که آشنائی با علوم اسلامی ندارند ولی در کتابخانه های خود با تعدادی کتاب در این زمینه روبرو هستند به اختصار به ذکر چند نکته در ارتباط با بخشهای یازده گانه فوق می پردازیم.

1.كليات

چنانچه از عنوان آن برمی آید عبارت از آن دسته از مطالب و آثار درباره اسلام و علوم اسلامی است که اختصاصی نباشد و در هیچیک از ده بخش دیگر نگنجد و شمول آن بر همه یا چند قسمت از مطالب یازده گانه فوق باشد. مثلا اگر کنگره اسلام شناسی تشکیل شود، مجموعه سخنرانیهای آن کنگره احتمالا انواع مباحث اسلامی اعم از سرگذشت علما پا عالمی خاص و نيز قرآن و حدیث و فقه و کلام و غیره را تا تصوف و عرفان در برمی گیرد، کتابی که حاوی مجموعه این سخنرانیها باشد ناگزیر باید در 4 BP رده بندی شود. فضایل اسلام، دایره المعارف های اسلامی، بحث درباره سازمانها و انجمنهای اسلامی و بسیار مباحث دیگر از این قبیل همه جزو کليات محسوب می شود زیرا که محتوای همه کلی است و به بخش یا مبحثی خاص از علوم اسلامی تعلق ندارد.

کلیات در بخشهای دیگر: با نگاهی کلی به طرح در می یابید که هر یک از مباحث یازده گانه فوق، خود دارای شعب و تقسیمات بسیار است. در گروه بندی این شعب نیز رعایت کل به جزء شده است و بهمین دلیل كلیات هر مبحث، خواه عامل یا خاص، در

ص: 84

ابتدای آن مبحث آمده است. بنابراین اگر اثری مربوط به یکی از مباحث یازده گانه فوق باشد ولی بر هیچیک از تقسیمات فرعی آن تأکید خاصی نداشته باشد، در واقع اثری است عام و کلی درباره آن مبحث. بنابر این چنین اثری باید در کلی ترین شماره که همیشه جزو شماره های اولیه است قرار بگیرد. مثلا اثری کلی درباره علم تفسیر در BP91 قرار می گیرد. در بیشتر موارد برای آثار کلی شماره ای خاص ذکر شده است گرچه که ممکن است اصطلاح «آثار کلی» را به کار نبرده باشیم. مثلا اثری که سرگذشت گروهی از مسلمانان را فارغ از تعلق فرقه ای یا گروهی در بر گیرد در BP21 رده بندی می شود، که با اصطلاح «جمعی» زیر سر عنوان کلی «سرگذشتنامه ها» مشخص شده است.

باید توجه داشت که حتی تقسیمات فرعی و جزئی تر نیز گاه خود به کلی و خاص تقسیم می شوند، مثلا نسبت به مبحث ملی سرگذشتنامه، سرگذشت ائمه حنفی مبحثی خاص است، ولی این مبحث خاص خود دارای کلی و خاص است چنانکه سرگذشتنامه کلی ائمۂ حنفیه در BP54/3 رده بندی می شود و سرگذشتنامه های انفرادی (خاص)، پس از آن می آید.

2.سرگذشتنامه

سرگذشتنامه ها پس از «کلیات»، کلی ترین مبحث این رده بندی است و از آن روست که بلافاصله بعد از کلیات آمده است. این مبحث خاص سرگذشتنامه های گروهی و فردی علما و ائمه ای است که اختصاصا به یکی از علوم اسلامی منتسب و مشهور نباشند. لذا سرگذشت عالمی که منتسب است به فقه حنفی در فقه حنفی (BP149/5 ) رده بندی می شود و سرگذشتنامه گروهی فقهای حنفی در (BP149/2 ) در حالیکه سرگذشتنامه گروهی علمای حنفی اعم از فقیه و محدث و مفسر... در BP54/2 رده بندی می شود و الطبقات الكبير ابن سعد الزهری در BP21 قرار می گیرد. طبعا سرگذشت پیامبر و کلیۀ خاندان نبوت و نیز صحابه و تابعین و خلفای راشدین و دوازده امام و سایر علمای اسلام و اسلام شناسان در این قسمت جمع می شود.

ص: 85

3و4. قرآن و تفسیر

در رده بندی قرآن سعی شده است که متون قرآن، ترجمه ها و منتخبات آن و نیز آنچه مربوط به قرآن است اعم از کتابشناسيها، فهرستها، كشف اللغتها و علوم مربوط به قرآن اعم از تجوید و قرائت و غیره و هر آنچه درباره قرآن نوشته شده است یکجا جمع شود. متون مختلف قرآن را در BP58 رده بندی کنید و هر یک را بر حسب تاریخ (یا قرن) نشر از یکدیگر مشخص و متمایز کنید.

در ویرایش اول اشکال کلی در مورد قرآن مربوط به سور قرآن بود. که متون سور به زبان اصلی و ترجمه های آن از یکدیگر جدا بودند. برای مثال: سوره الم به زبان عربی جانی نداشت و باید از شماره منتخبات استفاده می شد. در این ویرایش برای اجزاء و احزاب جائی در نظر گرفته نشد (BP64 )، و به اجزاء و احزاب برحسب ورود در قرآن شماره ای اختصاص یافت و جدولی در ابتدای این شماره ها قرار گرفت تا برای ترجمه ها و سایر موضوع های مربوط به هر جزء یا حزب یا سوره از آن استفاده شود بدین ترتیب:

متن عربی جزء الم 2 آ 64/1 BP

ترجمه فارسی 3آ/ BP64/1

ترجمه اردو 5الف 4آ / 1/ 64 BP می شود.

از آنجا که در رده بندی علوم اسلامی تفسیر جای خاص خود را دارد همانند ویرایش اول آن را در شماره (BP102 ) نگهداشتيم. تفسير اجزاء، احزاب و سور براساس شماره های 64/986 - BP64/1 رده بندی می شود. مثل: تفسیر سوره الم BP102/1 می شود.

بر این اساس کلیه اجزاء، أحزاب و سور تفاسیر آنها يکجا و در شماره های 986/ 102- BP102/1 و ترجمه های آن در شماره 64/986 -BP64/1 رده بندی می شود.

ترجمه ها و تفسیرهای کامل قدیمی را که امروز تمامی متن آنها در دست نیست و فقط پاره های موجود طبع و نشر شده است باید متن کامل انگاشت و به هر یک شماره خاص خود را داد، چه شاید در آینده، اجزاء دیگر آن کتاب بازيافته شود. بنابراین به «تفسير قرآن پاک» که جزء موجود قسمتی از سوره بقره و نساء أسست باید شماره BP93 را داد، نه شماره BP102/1 را

ص: 86

مباحث حدیث قرآنی (قرآن و علوم و فنون) (104-BP103) در دنباله تفسیر و در پایان همه علوم قرآنی آمده است، از آنکه این مباحث به گونه ای با تفسیر پیوند دارد. چه، بسیاری از این آثار که به بررسی ارتباط قرآن و علوم و فنون می پردازد بفهم معانی قرآن (یعنی همان غایت و هدف علم تفسیر) کمک می کنند. لذا می توان اینها را نوعی تفسیر و تأویل آیات دانست، و بدین سبب مناسب ترین جای از برای اینگونه آثار، بعد از کتب تفسیر است. در طبقه بندی ابوالنور اینگونه آثار جدا از بخش قرآن و تفسیر، در فصل «جنبشهای احیاء و اصلاح طلبی و تجدید» در کنار همه آثار جدید می آید، بحكم جدید بودن آنها و مانند نبودن به کتب تفسير و علوم قرآنی

با اینهمه فهرستنویس باید اینگونه آثار را دقیقا بررسی کند و در صورتیکه مطالب آن صرفا مربوط به قرآن باشد در اینجا رده بندی نماید در غیر اینصورت، یعنی وقتی کتاب حاوی مسائل کلی و عام اسلامی است ولو اینکه از آیات و سور قرآنی هم استفاده کرده باشد. باید در کلام رده بندی شود. لذا مقایسه همیشگی این مبحث با قسمت «اسلام و عقاید جدید» در مبحث کلام و عقاید (233-BP229 ) لازم است.

5.حديث

حدیث به دو بخش کلی تقسیم شده است

1. علم أصول الحدیث

3. متون احادیث

بنابراین بر خلاف قرآن، آنچه راجع به حدیث است که طبعا شامل نقد و بررسی و تحقیق در احادیث نیز می شود، در ابتدا قرار می گیرد (116-BP107) و متون احادیث، بهرگونه و ترتیبی که باشد، در بخش دوم (145-BP117) می آید.

در ویرایش اول علم الحديث به چهارده دوره تقسیم شده بود. ولی در این ویرایش متون احادیث برحسب نام نویسنده (محدث) الفبایی شده است. علت این تغییر به مناسبت این است که تاریخ وفات بسیاری از نویسندگان مشکوک به نظر می رسد و یا اساسا در منابع معتبر به دست نمی آید و در نتیجه منجر به تشتت رده بندی در کتابخانه ها می شود. با روش الفبایی، همانگونه که سابقا گفته شد هماهنگی و یکدستی در کتابخانه ها به وجود می آید و رده بندی را به مراتب سهل تر می نماید.

ص: 87

نکته دیگر قابل ذکر اینکه در این بخش برخلاف رده بندی کتابخانه کنگره که سرگذشتنامه ها را به جهت کلی بودن در ابتدای هر فصل می آورد، در ابتدا نیامده است زیرا که سرگذشت محدثان و راویان در علم الرجال از فروع علم حدیث جائی خاص دارد. لذا برای سرگذشتنامه محدثان باید به شماره (116-115 BP ) رجوع کرد. در طرح نیز به همان جا رجوع داده شده است.

همچنین باید توجه داشت که در آثار کلی علم الحديث (109-BP107 ) علم الروایه و علم الدرایه از هم جدا نشده است، از آنکه بسیاری از آثار شامل این هر دو بخش علم الحديث است.

6.فقه و اصول

در این قسمت ابتدا آثار کلی آمده است که شامل طبقات و تراجم فقها نیز می شود. فقهای مذاهب خاص به دو دسته گروهی و فردی صرفنظر از تاریخ وفات آنها بر اساس روش الفبائی رده بندی می شوند. اصول فقه و سپس فقه بطور اخص، به دنبال کلیات می آید و اجزاء و فروع هر یک به تفصیل ذیل آنها برشمرده شده است.

توجه فهرستنویسان را به این نکته جلب می کنیم که گر چه "ادله" (162/4 -BP161 ) را در علم اصول معمولا چهار می دانند، ولی جز آن چهار، مصادر دیگری نیز برای استنباط احکام هست. آنچه مسلم است در مورد کتاب و سنت و اجماع همه متفق القولند، اختلاف در دیگر ادله است. "قیاس" را بیشتر فقها پذیرفته اند. "استحسان" خاص ابوحنیفه و اصحابش است، و "استصلاح" (: مصالح مرسله) خاص مالک و پیروانش

شاید گفته شود که بعض از "ادله" (مثلا شرایع خاص قبل، قول صحابی ...) متداخل در ادله دیگرست و مصادر استنباط احکام افزون از چهار نیست. این قولی است روا، و بسیاری از علما هم که ادله را چهار دانسته اند. بر این رفته اند. اما ما در اینجا به جهت مصالح کتابداری و تقسیم و تفکیک کتابهای متعدد ترجیح دادیم قول کسانی را برگزینیم که ادله را بیش از چهار شمرده اند.

علم خلاف (BP167/9 ) که از وجوه استباطات مختلف ادله اجمالی و تفصیلی یعنی کیفیت ایراد حجج و دفع شبه بحث می کند مبنی است بر علم جدل از مباحث منطق و در واقع همان جدل است که در مقاصد دینی (جدل واقع اصحاب مذاهب مانند ابوحنیفه، شافعی...) به کار می رود. خلاف را از فروع علم اصول فقه شمرده اند. ما

ص: 88

نیز آنرا در پایان فصل اصول آوردیم. ولی علم جدل و مناظره را- هر چند که فقها و متشرعان هم آنها را به کار گرفته اند - در اینجا نیاورده ایم، که آنها از فروع علوم عقلی اند.

7.كلام

در بخش کلام و عقاید همانند بخش فقه و اصول نخست آثار کلی می آید یعنی کتبی که شامل همه مسایل کلامی است که این آثار برحسب مذاهب و فرق تقسیم بندی شده است. و پس از آن مسائل خاص کلامی خواهد آمد.

در زیر آثار کلی هر مذهب، شماره ای به "ردیه ها" اختصاص داده شده است و شماره ای به "دفاعیه ها" ؛ مقصود از "ردیه ها" (ردود) کتبی است که دیگران در رد آن مذهب نوشته اند و "دفاعیه ها" نوشته های اهل آن مذهب است در نقض و رد آراء مخالفان و دفاع از مذهب خود. بدیهی است که کتب رد و نقض در صورتی درین بخش رده بندی می شود که شامل همه (یا بیشتر) مباحث کلامی باشد، ولی اگر درباره مسأله ای خاص باشد. (مثلا امامت، عدل و عصمت،...) در بخش مباحث خاص ( BP216-226/8 ) رده بندی می شود.

ترتيب "مباحث خاص" (226/8 -216 BP) با اندک تغییراتی، همان گونه است که در بیشتر کتب کلام آمده است. عدل (BP219/3 ) اگر چه نزد معتزله و شیعه رکنی از اصول مذهب است و معمولا آن را در فصلی جدا از صفات دیگر باری تعالی می آورند. ولی در اینجا به جهت آنکه بتوان کتب همه مذاهب را در یک موضوع خاص در کنار هم گرد آورد، عدل را نیز در بخش صفات و افعال خداوند آورده ایم.

در بعض کتب کلامی، برخی مسائل فقهی (مانند مسیح خفين، نبيد تصر، متعه...) یا اصولی (مانند خبر واحد) که مورد اختلاف فرق است مطرح شده است. ما این گونه مسائل را فقط در فقه و اصول آورده ایم نه در بخش کلام

چنانکه پیشتر اشاره شد، بخش "اسلام و علوم و عقاید جدید و تجدید حیات فکری و جنبشهای اصلاح طلبانه (233-BP229) به دنبال فصل کلام و عقاید آمده است. به دلیل اینکه آثاری که در این مقولات نوشته می شود، همان غرض و هدفی را دنبال می کند که آثار کلامی قدما، يعني أثبات أصول دینی و دفع شبهات، جز آنکه سلاح

ص: 89

متکلمان قدیم، منطق و فلسفه قدیم یونانی بود و ابزار معاصران، علوم و فنون و فلسفه های جدید اروپایی است.

بعضی از مباحث "اسلام و علوم و عقاید جدید " ممکن است شباهتی به بعض مسائل فقهی داشته باشد و داخل حوزه فقه شود مانند اسلام و خانواده ( BP230/17 ) اسلام و برده داری ( BP230/15 ) اسلام و مالكيت (BP230/3 )،... این مسائل را هم در این بخش آوردیم تا همه آثار مربوط به "اسلام و علوم و عقاید جدید" در یک جای گرد آید. و این جای (233-BP229) که پس از بخش فقه و به دنبال بخش کلام و عقاید است، مناسبتر می نمود از آنکه این مباحث را تجزیه کنیم، پاره در فقه و پاره ای را در کلام، قرار دهیم و یا آنکه آنها را به کلی از علوم شرعی سنتی جدا سازیم و در پایان آوریم(1)

8.فرق اسلامی

غالب فهرستنویسان در رده بندی کتب مربوط به فرق اسلامی گرفتار شبهه می شوند زیرا که اینگونه كتب بسیار با مباحث کلامی آمیخته است. بدین سبب توصیه می شود که اولا کتب مربوط به فرقه ها را همیشه با بخش پیشین یعنی کلام مقایسه کنید. ثانيا در صورتی که اثر درباره مسائل تاریخی و بعبارتی دیگر تاریخ با آداب و رسوم فرقه خاص باشد آن را در بخش فرق اسلامی و اگر در باب مسائل عقیدتی و کلامی یا فقهی باشد به تناسب آن را در فقه یا کلام رده بندی کنید.

در بخش فرق اسلامی شماره خاصی برای کنگره ها و سمپوزیوم ها در نظر گرفته نشده است. اینگونه کتابها را در "مقاله ها و سخنرانيها" (BP235/4 ) رده بندی کنید. سازمانهای فرق اسلامی را در BP3 بیاورید (مثال: دار التقريب 2 د/BP3)

9.اخلاق

بحكم آنکه هم مسایل و مباحث مربوط به قرآن در بخش "قرآن و علوم قرآنی" آمده است، "قرآن و اخلاق " نیز بدانجا ارجاع داده شده است.

مباحث خاص اخلاق به سمت فردی، خانوادگی و اجتماعی تقسیم شده است. بعض مباحث این فصل است شبيه مسایل فقهی باشد (مثلا باده گساری، قمار،

ص: 90


1- در رده بندی دکتر عبدالوهاب ابوالنور این مباحث در پایان آمده است.

بازرگانی، شهرداری و احتساب..)، ولی روشن است که فقط آثاری در این باب می آید که شامل آداب و اخلاق باشد نه فقط بیان احکام و قوانین فقهی، هر چند که کتب اخلاق شمه ای از احکام را نیز بطور ضمنی شامل است.

10.آداب و رسوم

تذکر این نکته در اینجا نیز لازم می دانیم که در آداب و رسوم زندگی (258/8 -BP258)، هر آنچه که احکام و قوانین محض باشد باید در فقه رده بندی شود.

آداب و رسومی که خاص صوفيه و دراویش است در بخش تصوف و عرفان رده بندی می شود چون پرسه (BP288/9 )، ادعیه و اوراد صوفيه ( BP288/84 ).

بحث درباره زیارت، اگر تحقیق در جواز یا حرمت توسل به اولیاء و زیارت قبور باشد، از مباحث فقهی- کلامی به شمار است و باید در (BP226/7 ) رده بندی شود، و اگر درباره آداب و رسوم زیارت یک یا چند مشهد و مزار باشد در این بخش می آید.

11.تصوف و عرفان

سرگذشتنامه های فردی (280/8 -BP278/3 ) خاص زهاد نخستین و مشایخ قدمای پیش از تشکل طرائق و آنانی است که انتسابشان به طريقه ای خاص دشوار است. البته نام أكثر مشایخ سلف در سلسله خرقه هم طرائق هست و هر طريقه ای آنان را از خود می شمارند.

مباحث خاص دارای دو بخش است: یکی عرفان یا فلسفه تصوم (Theosophy) و دیگر تصوف و سلوک. تقسیم بندیهای اخلاق و مقامات و احوال و مصطلحات و ... مأخوذ است از کتبی چون عوارف المعارف و مصباح الهدایه

باید توجه داشت که بعض مباحث اخلاق و مقامات و احوال (289/2 -BP289) در باب أخلاق اسلامی هم آمده است ولی فقط آثاری را در اینجا باید رده بندی کرد که صوفیانه باشد.

طرائق صوفیه (293/9 - BP290) بی شمارند کوشیده ایم مهم ترین آنها را برگزینیم و آنهائی را نام ببریم که با آثار مکتوبشان افزونتر است و یا نوشته و تحقیق درباره شان بیشتر

ص: 91

حروفيه (95-BP390/9 )، را جزء فرق صوفيه شمردیم نه جزو فرق اسلامی، که گذشته از مشابهت نام آنان با صوفیه، به حکم آثارشان، آنان روش خود را طريقتي از تصوف شمرده اند نه مذهبی و فرقهای علی حده.

فتوت را به سبب پیوند استوارش با تصوف در پایان همه مباحث آوردیم. اگر چه نمی توان فتوت را طريقه ای شمرد ولی اشتراک آداب و رسوم و تشابهات صوفيان و اخیان و اثرپذیری شان از یکدیگر، جایی برای فتوت در باب تصوف می گشاید، چنانکه شمس الدين آملی در نفائس الفنون هم فتوت را از فروع تصوف شمرده است.

کثرت طريقه ها در تصوف اسلامی نتیجه انشعاباتی است که در طول قرون پدید آمده است. بسیاری از طرائق منشعبه استقلال کلی یافته اند چندانکه آداب و رسوم - و گاه حتی عقاید و عرفانشان - با سلسله اصلی متفاوت است، (ذهبيه و نوربخشيه را با كبرویه، و بکتاشیه را با يسويه مقایسه کنید). ولی در بسیاری از موارد تشعبات، تغییری اساسی در اصول آن طریقه پدیده نیاورده است (مانند طرق مختلف شاذلیه و نعمه اللهيسه و نقشبندیه). بدین ملاحظه، طرائق و طوائف نوع دوم در این رده بندی ذکر نشده، و فقط از طرائق اصلی و طریقه های منشعب مستقل شده نام برده شده است.

طرائق را می توان برحسب انشعاباتشان از یکدیگر، تقسیم بندی کرد و هر یک از طرق منشعبه را ذیل طريقه اصلی ذکر کرد مثلا ذهبيه و نوربخشيه را در ذیل كبرويه، و بکتاشیه را ذیل يسويه، و بدویه و دسوقيه را ذیل رفاعيه أورد. ولی ما از این تقسیم بندی عدول کردیم و همه طرائق را به ترتیب الفبائی در پی هم نام بردیم زیرا بعض از طرائق منشعبه تلفیق و ترکیبی از دو طریقه (و گاه بیشتر) است مانند شاذلیه که از مدينيه و رفاعيه منشعب است و نقشبندیه که از خواجگانيه و يسويه.

اگر چه ما ترجیح می دهیم که کتابهای عرفانی منظوم (مانند منطق الطیر، مثنوی و گلشن راز ... در فارسی و اشعار ابن عربی و ابن فارض... در عربی) در ادبیات رده بندی شود ولی برای این گونه کتابها هم جایی در این رده بندی، منظور شده است، تا اگر کتابخانه ای بر حسب سیاست خود خواست این کتابها را در تصوف و عرفان جای دهد مشکلی نداشته باشد.

ص: 92

سپاس

قدردانی و سپاس خود را به حضور استاد محترم سرکار خانم پوری سلطانی و فرهیخته ارجمند جناب آقای کامران فانی که همواره از نظرات و راهنمائی های ایشان در همه زمینه ها و موضوع ها بهره برده ایم تقدیم می داریم. کليه تغييرات و اضافات با نظر و مشاوره دائمی این بزرگواران انجام شده است؛ سپاسگزاریم.

از کلیه فهرستنویسان محترم و دلسوز بخش پردازش بخصوص سرکار خانم آنیتا سلطانی کارشناس مسئول بخش فهرستنویسی که با دقت و جدیت خاصی ما را یاری داده اند سپاسگزاری و قدردانی می نمائیم. از سرکار خانم زهرا عالمی کارشناس مسئول که در حروفچینی کامپیوتری این متن زحمات فراوانی را متحمل شده اند سپاسگزاری و قدردانی می نمائیم.

زهره علوی

زهرا مدرسی

محبوبه قربانی

1394

ص: 93

اختصارات

حج: ترجیح داده می شود

رد: رده بندی کنید

ش: شمسی

قس: مقایسه کنید با...

ق.- ه: قبل از هجرت

میلادی

نک: نگاه کنید به

ص: 94

خلاصه طرح رده بندی اسلام

(BP1 -295)

کلیات... 19-1

سرگذشتنامه ها...57- 21

قرآن و علوم قرآنی...89-58

تفسیر...104-90

حديث...145- 106

فقه و اصول...198- 147

کلام و عقاید...200-233

فرق اسلامی...244-235

اخلاق اسلامی...154- 246

آداب و رسوم...272-256

تصوف و عرفان...295- 274

ص: 95

ص: 96

BP

1 نشریات ادواری

قس: BP7/5

1/ عربی

2/ فارسی

22/ پشتو

24/ کردی

25/ اردو

26/ ترکمنی

27/ زبانها و لهجه های دیگر ایرانی (آ-ی بر حسب نام لهجه)

3/ ترکی

شامل ترکی آذربایجان و ترکی استانبولی و غیره

5/ انگلیسی

6/ فرانسوی

7/ آلمانی

8/ اسپانیولی

9/ روسی

99- 91/ زبانهای دیگر (آ-ي: الفبائی عددی)

2 سالنامه ها

مانند 99 - BP1/1 برحسب زبان تقسیم بندی شود. مثال:

سالنامه فارسی "معارف جعفری": BP2/2

ص: 97

BP

3 سازمانها. انجمن ها. مجامع. باشگاهها

1آ/3 آثار کلی

ی۔ 2آ/ سازمانها. انجمن ها. مجامع. باشگاههای خاص ( آ-ی بر حسب نام)

شامل سازمانهای بین المللی مثال: سازمان کنفرانس اسلامی :25 س / BP3

5آ/ آستان قدس رضوی

3الف/ اتحاد جهانی علمای مسلمین

8الف/ انجمن مدرسین دانشگاهها

6ب/ بعثه مقام معظم رهبری در امور حج و زیارت

92ب/ بنیاد اندیشه اسلامی

35پ/ پژوهشکده باقرالعلوم

4پ/ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

17ج/ جامعة المصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) العالميه

2ج/ جامعه مدرسین حوزه ی علمیه قم

8ج/ جماعت اسلامی پاکستان

5ح/ حسینیه

54ح/ حسينيه زينبيه (تهران)

14د/ دارالتقريب بين المذاهب الاسلاميه

17د/ دار المصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) لاحياء التراث

2د/ دبیرستان شهید مهدی حکمت. انجمن اسلامی

12ی/ سازمان آیسسکو

15س/ سازمان اوقاف و امور خیریه

218س- 21س/ سازمان تبلیغات اسلامی

213س/ سازمان تبلیغات اسلامی استان آذربایجان شرقی

214س/ سازمان تبلیغات اسلامی استان بوشهر

216س/ سازمان تبلیغات اسلامی استان مرکزی

23س/ سازمان حج و زیارت

25س/ سازمان کنفرانس اسلامی

9ش/ شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی

ص: 98

BP

3 سازمانها. انجمن ها. مجامع، باشگاهها

سازمانها. انجمن ها. مجامع. باشگاههای خاص (دنباله)

95ش/ شورای هماهنگی و نظارت بر امر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت

2ک/ کانون آشنایی با معارف اسلامی

3م/ مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

37م/ مركز الامام الصدر للابحاث و الدراسات

375م/ مرکز بزرگ اسلامی غرب کشور

38م/ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی

383م/ مرکز جهانی علوم اسلامی

4م/ مرکز نشر معارف اسلامی در جهان

8م/ مؤسسه آل بیت (علیهم السلام) لإحياء التراث

9م/ مؤسسة الامام الخوئي الخيريه

93م/ مؤسسه فرهنگی تربیتی توحید

93ن/ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها. پژوهشگاه فرهنگ و معارف

9ه/ هیأت و کانون خادم الرضا(علیه السلام) (قم)

4 کنگره ها، کنفرانسها (مؤتمرات). نمایشگاهها

مجموعه ها

4/4 چند نویسنده یی

6/ تک نویسنده یی

6/ دائرۃ المعارفها. واژه نامه ها. مصطلح نامه ها

مانند 99 - BP1/1 برحسب زبان تقسیم بندی شود. مثال:

"القاموس الاسلامی": BP5/1

برای واژه نامه های دوزبانی به زبانی که اول آمده است شماره بدهید. مثال: واژه نامه انگلیسی - فرانسه اسلام: BP5/5

1/ عربی

2/ فارسی

5/ انگلیسی

6/ فرانسه

ص: 99

BP

5 دائرۃ المعارفها. واژه نامه ها. مصطلح نامه ها (دنباله)

9/ روسی

93/ چینی

6 نقشه ها. اطلسها

5/ جغرافیای اسلام

در اینجا آثاری رده بندی می شود که مربوط است به توزیع

جغرافیائی مسلمانان در جهان. آثاری را که در باره جغرافیای

کشورها و شهر های اسلامی است در رده D یا Gرده بندی کنید.

55/ منابع شبکه کامپیوتری

شامل اینترنت

راهنمای آموزشی، تحقیق

شامل تحقیقات عمومی، علمی و پیشرفته

آثاری را که اختصاصا به تعلیم و تربیت مربوط می شود در رده

L رده بندی کنید. در اینجا فقط آثاری رده بندی می شود که جنبه

دینی داشته باشد.

7 آثار کلی

طلاب را اینجا رده بندی کنید.

2/ روشهای تعلیم و تربیت

4/ مدارس و حوزه های علمی

شامل آزمون ها. کتاب ها و برنامه های درسی

49- 41/ مدارس و حوزه های علمی خاص (آ-ی الفبائی عددی برحسب

نام شهر، کشور، منطقه و غیره)

مثال: حوزه علمیه قم: BP7/47

این شماره را فقط به مدارسی بدهید که خاص علوم

دینی است. مثل: مدارس نظاميه

413/ افغانستان (حوزه های علمیه شیعیان افغانستان)

415/ بصره (مدرسة الحديث في البصره)

417 بغداد (جامع شیخ عبدالقادر الگیلانی)

42/ تونس (جامع الزيتونه)

43/ تهران (حوزه علمیه مروی تهران)

ص: 100

BP

7 راهنمای آموزشی، تحقیق (دنباله)

434/ تهران (مدرسه عالی سپهسالار)

44/ خراسان (حوزه علمیه خراسان)

شامل خراسان شمالی، رضوی، جنوبی

8- 441/ مراکز استان، شهر و غیره

447/ مشهد (حوزه علمیه مشهد)

45/ دزفول (حوزه علمیه دزفول)

455/ سوریه (دمشق) (مدرسة الحديث في بلاد الشام)

456/ عراق (مكتب شؤون المبلغين المجلس الاعلى للثورة الاسلاميه

في العراق

47/ قم (حوزه علمیه قم)

475/ گرگان (حوزه علمیه گرگان)

477/ گلستان (حوزه علمیه اهل سنت گلستان)

[48/] حوزه علمیه مشهد نگاه کنید به BP7/447

482/ مصر (حوزه علمیه مصر)

484/ نجف (حوزه علمیه نجف)

487/ هند (حوزه علمیه هند)

488/ يمن (حوزه علميه يمن)

تعلیم و تربیت جوانان و نوجوانان

5/ نشریات ادواری

قس: BP1

6/ آثار کلی

7/ کتب درسی. پرسشها و پاسخها و سایر آثار مربوط به جوانان

قس: BP12

8 آثار ساده غیرتخصصی ( آثار کلی برای عامه)

شامل کتابچه ها و جزوه ها و بروشورها

قس: BP11

9 داستانهای دینی. قصه های مذهبی

مقاله ها و سخنرانیها. مجالس و منابر متون وعظ و

خطابه

ص: 101

BP

مقاله ها و سخنرانیها. مجالس و منابر ... (دنباله)

10 چند نویسنده یی

5/ تک نویسنده یی

(8 /10) کتابشناسیهای اسلام

جح: Z

11 آثار کلی درباره اسلام

قس: BP8

اسلام شناسی را اینجا رده بندی کنید.

5/ آثار کلی - اختصاصی (آ-ی بر حسب موضوع)

9آ/ آینده نگری

7الف/ افکار عمومی

77الف / اندیشه

8الف/ اندیشه های نو

9پ/ پوشاک روحانیت

8ت/ تلویزیون

9ج/ جهانی بودن

9ز/ زندگی معنوی

8ع/ علوم

83ف/ فلسفه تاریخ از دید اسلام

6/ رسانه های گروهی و ارتباط از راه دور

شامل اطلاع رسانی. افکار عمومی

62/ تبلیغات

روش های تبلیغ را اینجا رده بندی کنید.

622/ رادیوئی

623/ تلویزیونی

624/ شبکه های کامپیوتری. پایگاه های اطلاعاتی مثل

نرم افزار های قرآن، نهج البلاغه، و غیره

625/ سایر رسانه ها (آ-ی بر حسب نام رسانه)

2ک / کتاب

ص: 102

BP

11 آثار کلی درباره اسلام

12 پرسش ها و پاسخها (اسئلة و اجوبه)

قس: BP7/7

13 فلسفه اسلام، فضایل اسلام

تمدن اسلامی

رد: D

[5/ 13] تاریخ نگاری

جح: DS

14 تاریخ اسلام

فقط آثار مربوط به تاریخ دین اسلام را در اینجا بیاورید. تاریخ کشورهای اسلامی و تاریخ فتوحات و تاریخ خلفا را در رده D

رده بندی کنید.

5/ اسلام در مناطق مختلف جهان (اسلامی و غیراسلامی)

6/ اسلام در کشورهای غیراسلامی

7/ اسلام در کشورهای اسلامی (مجموعه چند کشور)

75/ شیعه در مناطق مختلف

مثل شیعه در خلیج فارس BP14/75

اصول عقاید فرقه های مختلف شیعه را در شماره های رده اسلام 244 - 239 BP رده بندی کنید.

آسيا

15 آثار کلی

تقسیمات کشوری

1/ اردن

2/ افغانستان

3/ اندونزی

4/ ایران

45/ تاجیکستان

ص: 103

BP

اسلام در مناطق مختلف جهان

15 آسیا (دنباله)

5/ ترکیه

6/ روسية

65/ سوریه

16 عراق

2/ عربستان سعودی (حجاز و نجد)

3/ فلسطين

33/ قزاقستان

34/ قفقاز شمالی

35/ کره شمالی و جنوبی

4/ کویت، عمان. قطر. امارات خلیج فارس

5/ لبنان

6/ مالزی

7/ هند. پاکستان، بنگلادش

99- 9/ کشورهای دیگر (آ-ی الفبائی عددی) مثال:

916/ بخارا (خان نشین)

92/ برونئی

927/ منطقه اقیانوس هند

93/ چین

95/ خوارزم

97/ ژاپن

975/ کشورهای عربی

98/ میانمار

اروپا

17 آثار کلی

9- 2/ تقسیمات کشوری (آ-ی الفبائی عددی) مثال:

15/ آلمان

/2 اسپانیا

ص: 104

BP

اسلام در مناطق مختلف جهان

17 اروپا (دنباله)

28/ انگلستان

29/ ایتالیا

3/ بالكان

35/ بلغارستان

37/ بوسنی و هرزگوین

7/ فرانسه

85/ یوگسلاوی

آفریقا

18 آثار کلی

تقسیمات کشوری

2/ الجزایر

3/ تونس

4/ سودان

5/ ليبي

6/ مصر

7/ مغرب

8/ موريتانيا

99- 9/ کشورهای دیگر (آ-ی الفبائی عددی) مثال:

93/ اتیوپی

96/ غنا

965/ فولاني (سلطان نشین)

97/ کنگو

98/ نیجریه

آمریکا

شامل قاره آمریکا

19آثار کلی

ص: 105

BP

اسلام در مناطق مختلف جهان

19 آمریکا (دنباله)

تقسيمات منطقه ای

2/ آمریکای شمالی (ایالات متحده)

4/ آمریکای مرکزی

6/ آمریکای جنوبی

اقیانوسیه

7/ آثار کلی

89- 8/ تقسیمات کشوری (آ-ی الفبائی عددی)

مثال: اسلام در استراليا: 19/82 BP

[20] اسلام در میان نژادها، گروهها، قبایل و غیره

جح: کشور یا منطقه

مثال: بختیاریها: BP15/4

سرگذشتنامه ها

21جمعی

57- 22 خاص (انفرادی)

سیرت نبوی

22 آثار کلی

2/ قرن 1-3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه و سپس

عنوان) مثال:

اسير و المغازی: محمد بن اسحاق، 85؟ -

151ق. 9 س16 الف / 22/2 BP

سيرة محمد بن اسحاق بروایت ابن هشام (عبدالملک ابن هشام متوفی 213 ق.):

9س 2 الف /22/2 BP

السنة: أحمد بن عمر و ابن ابی عاصم، 206 - 287 ق. 9س 3 الف / BP22/2

الانوار فی مولد النبي محمد (صلی الله علیه و آله و سلم): احمدبن عبدالله بکری - 250؟ ق. 8الف8 ب 22/2 BP

ص: 106

BP

سرگذشتنامه ها

اشاره

خاص

سیرت نبوی

22 آثار کلی

2/ قرن 1-3ق. (دنباله)

الشمائل النبوية و الخصائل المصطفویه: محمد

بن عيسى الترمذی (209 - 279 ق.):

8ش 4ت/BP22/2

سيرة محمد بن اسحاق (؟ 85 - 151ق.):

9س3م/ 22/2 BP

المغازی النبويه: موسی بن عقيه، 141-ق.

6م 8م /BP22/2

4/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الجامع في السنين والآداب و المغازی و

التاريخ: عبدالله بن عبدالرحمن بن ابی زید

310؟ - 386ق. 2ج 16 الف/ 22/4 BP

السيره النبويه: محمدبن حيان ابن حیان 270 - 354ق. 9س 17 الف /22/4 BP

اوجز السير لخير البشر: ابی الحسین فارسی

الرازی محمد محمود حمدان

8 الف 18 الف / BP22/4

اخلاق النبي صل الله علیه و آله: عبد الله بن

محمد ابو الشيخ 169 - 274 ق.

3 الف 2 الف / BP22/4

45/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

جوامع السيرة النبويه: علی بن احمدابن حزم

384 - 456ق. 9ج 2 الف/ BP22/45

دلائل النبوة : احمد بن عبدالله أبو نعيم،

336 - 430 ق. 8د24 الف / 22/45 BP

ص: 107

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

سیرت نبوی

22 آثار کلی

45/ قرن 5ق. (دنباله)

دلائل النبوة و معرفة الاحوال صاحب الشریعه:

احمد بن حسین بیهقی، 384-458ق.

8د 9ب / 22/45 BP

شرف النبي: عبد الملک بن محمد خرگوشی،

- 407 ق. 4ش 4خ/ 22/45 BP

5/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الشفا بتعريف حقوق المصطفی: عیاض بن

موسی قاضی عیاض، 476 - 544 ق.

7ش 2 ق/ 22/5 BP

55/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

نهاية السول في خصائص الرسول محمد بن

عبد الله صلى الله عليه و سلم: عمر بن حسن

بن دحيه، 544-633ق.

9ن 17 الف / 22/55 BP

بداية السول في تفضيل الرسول: عبدالعزیز

بن عبدالسلام ابن عبد السلام، 557-660ق.

4ب 18 الف / 22/55 BP

فتاوى الرسول صلى الله عليه و سلم للنساء:

محمد بن ابی بکر ابن قیم جوزیه

691- 751ق. 2 ف 2 الف / 22/55 BP

خلاصه سیرت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): شرف الدين

محمدبن عبدالله، قرن 7ق.

8خ 4ش / 22/55 BP

6/ قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

السيرة النبويه: عبدالرحمن بن محمد ابن خلدون

732 - 808ق. 9س 16 الف / 22/6 BP

ص: 108

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

سیرت نبوی

22 آثار کلی

6/ قرن 8ق. (دنباله)

صحيح السيرة النبويه: اسماعیل بن عمر ابن

كثير، 700-774ق. (برگزیده سیرالنبویه)

4013ب 2 الف / 22/6 BP

الفصول في سيرة الرسول صلى الله...: اسماعیل

بن عمر ابن کثیر، 700 - 774ق.

6ف 2 الف/ 22/6 BP

عيون الأثر في فنون المغازی و الشمائل و السير: ابن سيد الناس محمد بن محمد (671 - 734 ق.): 9ع8 الف/BP22/6

مولد النبی: محمدبن مسعود کازرونی

- 758ق. 8م2ک/ 22/6 BP

65/ قرن 9ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

ذات الشفاء في سيرة النبي و الخلفاء: محمد بن جزری، 751 - 833 ق. 2ذ 4ج/ 22/65 BP

المتاع الأسماع بمالنبي (صلی الله علیه و آله و سلم) من الاحوال و

الأموال والحفده المتاح احمدبن على مقریزی،

766 - 845 ق. 8 الف 7م / BP22/65

7/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الصواعق المخرقه في الرد على اهل البدع و

الزندقه: احمدبن محمد ابن حجر هیثمی،

909 - 974ق. 9 ص 2 الف/ 22/7 BP

تاريخ الخميس في احوال انفس نفیس: حسین بن محمد دیاربکری، - 966؟ ق. 2ت 9 د/ 22/7 BP

سبل الهدی و الرشاد في سيرة خير العباد: محمدبن

یوسف شمس شامی، - 942 ق.

2س 8ش / 22/7 BP

ص: 109

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

سیرت نبوی

22 آثار کلی

7/ قرن 10ق. (دنباله)

بهجة المحافل و بغية الامائل في تلخيص المعجزات

والسير والشمائل: محمد بن ابی بکر استخر یمینی

945 - 991ق. 9ب2ع/ 22/7 BP

المواهب اللدينه في المنح المحمديه: احمد

بن محمد القسطلانی، 851 - 923 ق.

8م 5ق/ 22/7 BP

75/ قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

السيرة الحلبية: من انسان العيون في سيرة الامين

المامون المعروفه بالسيرة الحلبية: علی بن

ابراهیم حلبی، 975 - 1044 ق.

9س 8ح / 22/75 BP

مدارج النبوت: عبدالحق بن سيف الدين

عبدالحق دهلوی، 4م 2ع/ 22/75 BP

آداب معاشرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم): محمد بن شاه

مرتضی فیض کاشانی، 1006-1091 ق.

4آ9ف / 22/75 BP

8/ قرن 12 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

مختصر زادالمعاد في هدي خير العباد الامام ابن

قيم الجوزية رحمه الله: محمد بن الوهاب

ابن عبدالوهاب، 1115 - 1206ق.

3م 2 الف / BP22/8

85/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

مختصر سيرة الرسول: عبدالله بن الوهاب

3م 2 الف / 22/85 BP

9/ قرن 14 - ( آ-ی بر حسب سر شناسه و سپس عنوان)

23 نقد و بررسی کتب سیر و مغازی

[7/] کتابشناسی ها

جح:Z

ص: 110

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

سیرت نبوی

مباحث خاص

24 از میلاد تا بعثت (53-13 ق.ه)

مولودية رد: 4/ 259 BP

2/ از بعثت تا هجرت (13 - 1ق.ه)

شامل دعوت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) از مردم

معراج (2 ق.ه)

3/ از هجرت تا وفات (1-11ق.)

مباهله با نصارای نجران

4/ غزوات

45/ غزوات خاص (آ-ی بر حسب نام غزوه) مثال:

3 الف / احد

4ب / بدر

2ت/ تبوک

8ح / حمراء الاسد

9ح/ حنين

9خ / خندق (احزاب)

94خ / خیبر

[ 8ص/ ] صلح (حدیبیه) نگاه کنید به: 24/6 BP

7م / فتح مکه

46/ سنت نبوی (رفتار و کردار). شمایل

شامل رفتار و روابط با یهودیان و کودکان و غیره

5/ معجزات. پیشگوئیها

مهر نبوت را اینجا رده بندی کنید.

55/ سیاست و حکومت. رسالت سیاسی

6/ پیمانها و عهدنامه ها

مثال: عهدنامه صلح حدیبیه

64/ پیامبر در قرآن

قس: 27م / 104 BP

7/ در کتاب مقدس (یهود و مسیحیت)

75/ در سایر متون دینی (مثل زردشتی..)

ص: 111

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

سیرت نبوی

24 مباحث خاص (دنباله)

76/ تأثیر در تمدن غرب

(8/) مناقب و مدایح منظوم

جح: PIR

84/ حکایات و داستانها در باره پیامبر

خطب، كلمات، مكاتيب. وعظ

رد: BP142

87/ مخلفات پیامبر

اشیای باز مانده از پیامبر مانند: جامه، شمشیر ، مو....

9/ سایر مباحث خاص ( آ - ی)

4آ/ آرامگاه

7 الف/ پیامبر و اقليتها

4ب / برابری

9ب / بهداشت

43ت/ تربیت خانوادگی

7ت / تعقیب و ایذاء

2ج/ جادوگری

9ج/ جهاد

2خ/ خانواده

5خ/ خشونت

9ز/ زن

9س/ سوء قصد

95/ نظریه های سیاسی

2ش/ شتم و سب

8ص/ صلح

8ع/ علوم

4ف/ فرماندهی

4ق/ نظریه درباره قرآن

4م/ مدیریت

ص: 112

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

سیرت نبوی

24 مباحث خاص (دنباله)

6م/ معاد

9م/ مهدویت

2ن/ نامها

8ن / نماز

83ن / نماز شب

4و/ ورزش

95/ کنگره ها، سخنرانی های مقاله ها، تحقیقات و غيره

25 خاندان پیامبر. فضائل خاندان پیامبر

ایمان خاندان نبوت، احادیث مربوط به خاندان

نبوت را اینجا بیاورید.

اجداد، اعمام، پدر و مادر ..

1/ هاشم بن عبد مناف - 102 ق.ه

2/ عبدالمطلب بن هاشم (127 - 45ق.ه)

3/ عبدالله بن عبدالمطلب (81 - 53 ق.ه)

4/ آمنه بنت وهب (سلام الله علیها) (76؟ - 46 ق.ه)

5/ ابولهب (عبدالغری بن عبدالمطلب متوفی 2)

6/ ابو طالب بن عبدالمطلب، 85 - 3 ق.ه

7/ حمزة بن عبدالمطلب (54ق.ه - 3ق.)

8/ عباس بن عبدالمطلب (51ق. ه - 32ق.)

26/ همسران پیامبر (أمهات المومنین)

15/ ام سلمه بنت حذیفه (21 ق.ه - 63ق.)

17/ حفصة بنت عمر (18 ق.ه - 45ق.)

2/ خديجة بنت خويلد (68 - 3ق.ه)

25/ زینب بنت جحش (33 ق.ه - 20 ق.)

4/ عایشه بنت ابی بکر (9 ق.ه - 58ق.)

ص: 113

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

سیرت نبوی

مباحث خاص

27 خاندان پیامبر (دنباله)

فرزندان پیامبر

شامل کتب مربوط به حضرت ابراهیم

فرزند پیامبر

2/ فاطمه زهرا (سلام الله علیها) (13ق. ه - 11 ق.)

فضائل، کرامات و منزلت را اینجا رده بندی کنید.

داستانهای درباره ایشان را اینجا بیاورید.

22/ خطب. کلمات و شرح خطب (آ-ی

برحسب) گردآورنده، مترجم

شارح، ناشر و غيره)

25/ فدک

[26/] مدایح و مناقب منظوم

جح: PIR

28/ در احادیث

3/ مباحث خاص (آی - ی)

5/ ت / تسبیح حضرت زهرا (سلام الله علیها)

7/ت تعقیب و ایذاء. مصائب

4ج / جزای دشمنان

9ز/ زناشوئی

5ش/ شهادت

7ف/ فعالیت های سیاسی

7ل/ لقبها

6م/ معجزات

9م/ میلاد

2ن / نامها

ص: 114

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

28 صحابه و تابعین

صحابه (از آغاز تا 41 ق.)

6/ جمعی

شامل آثاری مانند اسدالغابه و الاصابه

سرگذشت گروههای خاص صحابه را نیز

اینجا رده بندی کنید. مانند "مهاجرين"،

"انصار "، "شهدای بدر"، "عشره فبشره "

" اصحاب صفة". زنان صحابه و شهیدان

مسلمان را نیز اینجا رده بندی کنید.

انفرادی

8/ خلفای راشدین

فقط آثاری را در اینجا بیاورید که

جنبه دینی داشته باشند. آثار تاریخی را

در رده D رده بندی کنید.

29 ابو بکر صدیق (51ق. ه- 13ق.)

6/ خطب و کلمات

30 عمر بن الخطاب (40ق.ه - 23ق.)

6/ خطب و کلمات

31 عثمان بن عفان (47ق.ه - 40 ق.)

6/ خطب و کلمات

علی بن ابی طالب (23ق. ه - 40ق.)

رد: 39 - BP37

صحابه دیگر (آ-ی حسب صاحب سرگذشت)

32 الف - ابوس: مثال

ابن ابی العاص، عثمان بن ابی العاص،

-250ق.) 14 الف / BP32

ابن ابی بکر، عبدالرحمن 15 الف / BP32

ابن عباس، عبدالله بن عباس، 3- 8 ق.

16 الف 32 BP

ص: 115

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

صحابه و تابعین

صحابه

انفرادی

صحابه دیگر

32 الف - ابوس: مثال ( دنباله)

ابن مسعود، عبدالله بن مسعود

31ق.ه 3 ق. 2 الف / BP32

ابو ایوب انصاری، خالد بن زید (متوفی

52ق.): 22 الف BP32

ابوبصیر، عقبه بن اسید، قرن 1ق.

24 الف/ 32 BP

ابوذر غفاری، جندب بن جناده

(متوفی 32ق.): 25 الف BP32

ابوسعید الخدری (10ق. ه- 74 ق.):

26 الف / 32 BP

ابوسفیان (صخرب بن حرب 57 ق.ه

- 31ق.): 27 الف / BP32

5/ ابوش - ح: مثال

ابوعبیده جراح، عامر بن عبدالله

(40 ق.ه - 18 ق.): 24 الف / 32/5 BP

ابو موسى الأشعري (عبد الله بن قیس

21 ق.ه- 44ق.): 26 الف / BP32/5

ابوهریره، عبدالله بن عامر (20 ق.ه -

58ق.): 27 الف / 32/5 BP

ابی بن کعب (متوفی 21ق.):

28 الف / BP32/5

اسامه بن زید، (7 قبل از هجرت -

54ق): 5الف / BP32/5

ص: 116

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

صحابه و تابعین

صحابه

انفرادی

32 صحابه دیگر

5/ ابوش - ح: مثال (دنباله)

ام سليم، رمیصاء بنت ملحان ( - 30ق.): 76الف / BP32/5

انس بن مالک (10ق. ه - 93 ق.):

8 الف/ BP32/5

بريدة بن حصیب، -63ق.

4ب/ BP32/5

بلال بن رباح (متوفی 20 ق.):

8ب / BP32/5

تمیم داری: تمیم بن اوس ( -40ق):

8ت / BP32/5

ثعلبة بن حاطب (قرن 1ق.):

لاث / BP32/5

جابر بن عبدالله الانصاری (16ق.ه -

78 ق.): 2ج / 32/5 BP

جعفر بن ابی طالب (متوفي 8 ق.):

7ج/BP32/5

حبیب بن مظاهر، - 61ق.:

9ج/BP32/5

حجر بن عدی (متوفی 51ق.):

3ح/BP32/5

حذیفه بن یمان ( -36ق.):

4ح/ BP32/5

ص: 117

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

صحابه و تابعین

صحابه

انفرادی

32 صحابه دیگر

5/ ابوش - ح: مثال (دنباله)

حسن بن علی (3 - 50ق.)

رد: BP40

حسین بن على (4 - 61ق.)

رد: BP40

حنظلة بن ابی عامر، - 3ق.:

9ح/BP32/5

33 خ - ش: مثال

خالد بن ولید (متوفی 21ق.):2خ/ BP33

رشید همری، (قرن 1ق.): 5ر / BP33

زبیر بن عوام (28 ق.ه - 36ق.):

22ز/BP 33

زيد بن ثابت (11ق.ه - 45ق.): 9ز /BP33

سعد بن ابی وقاص (23 ق.ه - 55

ق.) :7س / BP33

سعد بن ربيع ( - 3ق.): 73 س / BP33

سعد بن عباده (متوفی 14ق.):

75س / BP33

سعد بن معاذ( -5ق.): 77س / BP33

سعید بن جبیر (45-95ق.):

78س BP33

سلمان فارسی (متوفی 36 ق.):

8س / 33 BP

ص: 118

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

صحابه و تابعین

صحابه

انفرادی

33 صحابه دیگر (دنباله)

5/ ص - ظ: مثال

صهيب بن سنان رومی (32ق.ه -

38ق.): 9ص / BP33/5

طلحة بن عبيدالله (28 ق.ه - 36ق.):

8ط/ BP33/5

34 ع: مثال

عباس بن عبد المطلب

رد 25/8 BP

عبادة بن صامت، (38 قبل از هجرت

- 34 ق.):16ع / 34 BP

عبدالرحمن بن عوف (44ق.ه -

32ق.): 2ع / BP34

عبدالله بن رواحه ( - 8 ق.):

216ع /BP34

عبدالله بن ام كلثوم ( -14ق.):

217ع/ BP34

عبدالله بن زبیر (1- 73 ق.) :

22ع/ BP34

عبدالله بن عباس (3ق.ه - 68ق.):

23ع/ BP34

عبد الله بن عمر:24ع/ BP34

عبد الله بن مسعود: 25ع/ BP34

عثمان بن حنیف (متوفی 41ق.):

26ع/ BP34

ص: 119

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

صحابه و تابعین

صحابه

انفرادی

صحابه دیگر

34 ع: مثال (دنباله)

عدی بن حاتم ( - 68ق.):4ع/ BP34

عقیل بن ابی طالب 7ع/ BP34

عمار یاسر (75ق.ه 37ق.):8ع/ BP34

عمرو بن حمق، (- 50ق.):82ع/ BP34

عمرو بن عاص (50 ق.ه - 43ق.):

83ع/ BP34

5/ غ-ی مثال:

قنبر بن حمدان (قرن 1 ق.):9 ق/ BP34/5

کمیل بن زیاد:8ک/ 34/5 BP

مالک اشتر (متوفی 37ق.): 2م/5/ BP34

مشی بن حارثه ( - 14ق.):

26م/ BP34/5

محمد حنفيه (21-81ق.):4م/BP34/5

مصعب بن عمير ( - 3ق.):

56م/BP34/5

معاذ بن جبل (20 ق.ه - 18 ق):

6م/BP34/5

معاذ بن عمرو ( - 25؟ ق):

65م/BP34/5

مغيرة بن شعبه: 66م/ 34/5 BP

معاویه بن ابی سفیان (20 ق.ه60 ق.):

رد D

ص: 120

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

صحابه و تابعین

صحابه

انفرادی

34 صحابه دیگر

5/ غ-ی مثال: (دنباله)

مقداد بن عمرو (37ق. ه - 33 ق.):

7م / BP34/5

میثم تمار (متوفی 60 ق.): 9م/ BP34/5

نسيبه بنت کعب ( - 130 ق.؟):

5ن /34/5 BP

ورقة بن نوفل (-12 ق. ه):

4و/ BP34/5

تابعین و اتباع تابعین

35 جمعی

5/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

ابوحمزه ثمالی، ثاقب بن دینار ( - 150 ق.):

2 الف / BP35/5

احمد بن اسحاق ( - 263 ق.):3 الف/ BP35/5

اویس قرنی ( - 37 ق.) :8 الف / BP35/5

خلیل بن احمد (100 - 175ق.): 8خ/ BP35/5

سعید بن مسیب (13-94ق.): 7س / BP35/5

عمر بن عبد العزيز: 8ع/ 35/5 BP

36 چهارده معصوم

کتب مربوط به پنج تن و معجزات (مباحث نفلی) را

در اینجا بیاورید. برای کلمات قصار به احادیث شیعه

نگاه کنید. داستانها و حکایات درباره چهارده معصوم و ائمه

اثنی عشر را در 9 BP و داستانهای مربوط به هر یک از

امامان را به شماره مربوط به آن امام رجوع کنید.

ص: 121

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

36 ائمه اثنی عشر (دوازده امام)

معجزات (مباحث نقلی) را در اینجا رده بندی کنید.

4/ مباحث خاص (آ-ی بر حسب موضوع)

3الف/ احادیث

9ش/ شهادت

6ف/ فضائل

4ك / كرامتها

6 /م/ مصائب

64م/ معجزات

8م/ مناظره ها

9ن/ نیابت

5/ جمعی

فردی

علی بن ابی طالب (علیه السلام) (23 ق.ه - 40ق.)

آثار مربوط به خلافت را که جنبه تاریخی

دارد در رده تاریخ (D) رده بندی کنید.

37 سرگذشتنامه

شامل معجزات (مباحث نقلی و پیشگویی ها). مباحث عقلی و کلامی را در

6/ 221 BP رده بندی کنید.

3/ آثار کلی

شامل نقد و تفسير راجع به حضرت

علی (علیه السلام) از جمله: ولایت، عبادات،

نامها، میلاد

32/ قرن 1-3 ق.

33/ قرن 4 ق.

34/ قرن 5-13 ق.

35/ قرن 14۔

ص: 122

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

على بن ابی طالب (علیه السلام) (23 ق.ه - 40 ق.)

آثار کلی

35/ 37 قرن 14- (دنباله)

شامل: خوابیدن حضرت علی (علیه السلام) در

بستر پیامبر و فرهنگ عامه

36/ (1) آثار کلی - اختصاصی

موضوعات خاص از دیدگاه حضرت علی

(علیه السلام) را در BP38/09 رده بندی کنید.

4/ کرامات و فضائل

آثار مربوط به امامت و اثبات خلافت منصوص ایشان را در 223/5 BP رده بندی

کنید. روایات و حکایات و داستانهای درباره

حضرت (علیه السلام) و داستانهای مربوط به قضاوتهای

ایشان را در اینجا رده بندی کنید.

(5/) مدایح و مناقب

جح: PIR

6/ نقد سرگذشتنامه ها و مآخذ آنها

7/ مقاله ها و خطابه ها(کنگره ها). مسابقه ها و

سرگرمی ها

8/ شهادت

82/ زنان

83/ فرزندان

حضرت محسن (علیه السلام) را اینجا رده بندی کنید.

87/ اصحاب (باران)

ص: 123


1- برای تقسیمات بیشتر از جدول آثار انفرادی ص. استفاده کنید.

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

علی بن ابی طالب (علیه السلام) (23 ق. - 40ق.) (دنباله)

9/37 جنگ ها

95/ جنگ های خاص (آ-ی بر حسب نام)

8ج / جمل

7ص/ صفين

9ن/ نهروان

955/ مباحث خاص (آ - ی بر حسب موضوع)

4 الف / در ادبیات

مثال: حضرت علی (علیه السلام) در ادبیات

9س/ سیاست و حکومت

4ع/ عرفان

6ن/ نظر مشاهير

آثار حضرت

38 نهج البلاغه(1)

09/ موضوعات خاص (آ-ی برحسب

موضوع)

3آ/ آخرالزمان

37/ آرامش ذهنی

4آ/ آزادی

7آ/ آفرينش

8آ/ آموزش و پرورش

9آ/ آینده

126الف / اخلاص

3 الف / اخلاقی

شامل تربیت اخلاقی

ص: 124


1- برای تقسیمات بیشتر از جدول آثار انفرادی ص. استفاده کنید.

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

علی بن ابی طالب (علیه السلام) (23 ق.ه - 40ق.)

آثار حضرت

نهج البلاغه

09/ 38 موضوعات خاص (دنباله)

35 الف/ اخلاق نظامی

4الف / ادبیات، مسائل ادبی

56 الف/ اصلاح طلبی

6الف / اصول دین

7 الف/ اقتصاد

75الف/ اقلیت های دینی

8 الف/ امامت

82 الف / امتحان الهی

83 الف / امر به معروف و نهی از منکر

86 الف/ امنيت

87 الف/ انسان

874 الف/ انفاق

9الف / ایمان. دینداری

4ب/ برزخ

9ب/ بهداشت

4پ / پزشکی

9پ/ پیشگویی

17ت/ تأثیر بر ادبیات

2ت/ تبلیغات

3ت/ تحقیق

4ت/ تربیت خانوادگی

ص: 125

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

علی بن ابی طالب (علیه السلام) (23 ق.ه - 40ق.)

آثار حضرت

نهج البلاغه

09 / 38 موضوعات خاص (دنباله)

67ت / تفسير

7ت / تقوا

77ت/ تلاش و کوشش

8ت / تمثيلها

87ت/ توبه

9ت/ توحید

95ت/ توكل

2ج / جامعه شناسی

شامل جنبه های مختلف

جامعه شناختی

24ج / جاهلیت

4ج جرمشناسی

88ج / جنگ

9ج/ جوانان

93ج/ جهاد

3ح/ حج

65ح / حق

7ح/ حقوق

شامل حقوق مدنی

73ح/ حقوق بشر

8ح / حمله

ص: 126

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

علی بن ابی طالب (علیه السلام) (23 ق.ه - 40ق.)

آثار حضرت

نهج البلاغه

09/ 38 موضوعات خاص (دنباله)

16خ / خاندان نبوت

2خ/ خانواده

4خ/ خداشناسی

45خ / خدمات اجتماعی

8خ / خلفا

9خ/ خودسازی

2د/ دانش و دانش اندوزی

7د/ دعا

8د / دموکراسی

87د/ دنيا

9د/ دوستی

94د/ دولت

95د/ دیکتاتوری

96د/ دین

2ر/ راه و رسم زندگی

شامل کیفیت زندگی

4ر/ رزق و روزی

47ر/ رسانه های گروهی

5ر/ رستاخیز

9ر/ روزه

94ر/ رهبر

9ز/ زنان

ص: 127

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

علی بن ابی طالب (علیه السلام) (23 ق.ه - 40ق.)

آثار حضرت

نهج البلاغه

09 / 38 موضوعات خاص (دنباله)

94ز / زهد

96ز / زیبایی شناسی

2س/ سازمان های اطلاعاتی

3 س / سخاوتمندی

4س/ سرگرمیها

8س / سکوت

9 س/ سیاست و حکومت

شامل جنبه های سیاسی و

اجتماعی

8ش/ شکر

85ش/ شناخت (فلسفه)

87ش/ شورا

9ش/ شهادت

93ش/ شیطان

2 ص/ صبر

4ص/ صرف و نحو

9ص / صورخیال

4ض/ ضرب المثلها

2ع / عبادت

35ع / عدالت

36ع/ عدل (اصول دین)

4ع/ عرفان

ص: 128

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

علی بن ابی طالب (علیه السلام) (23 ق.ه - 40ق.)

آثار حضرت

نهج البلاغه

09 / 38 موضوعات خاص (دنباله)

7ع / عقل گرایی

8ع/ علوم

86ع / علوم نظامی

4غ / غدير خم

2ف/ فتنه و فتنه انگیزی

36/ فروتنی

4ف/ فرهنگ

66ف/ فقر

7ف/ فقه

2ق/ قاسطین

4ق / قرآن

6ق/ قضاوت

9ق/ قناعت

2 ک/ کار

23ک/ کثرت گرایی مذهبی

9گ/ گناه

2م/ مالیه عمومی

3م / محمد بن حسن (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

شامل مهدویت

35م / محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) پیامبر اسلام

37م / مددکاری اجتماعی

ص: 129

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

على بن ابی طالب (علیه السلام) (23ق. ه - 40 ق.)

آثار حضرت

نهج البلاغه

09/ 38 موضوعات خاص (دنباله)

4م/ مدیران. مدیریت

42م/ مربیان

43م/ مردم

45م/ مرگ

6م/ معاد

8م / مومنان

95م/ میانه روی

2ن/ ناكثين

23ن/ نبوت

8ن/ نماز

9ن/ نوجوانان

3و / وحدت

7و/ وعظ

8و/ ولایت

5ه/ هستی شناسی

8ه/ همبستگی

9ه/ هنر

2ی/ یتیمان

7ی/ یقین

ص: 130

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

علی بن ابی طالب (علیه السلام) (23 ق.ه - 40ق.)

آثار حضرت

نهج البلاغه

09/ 38 غررالحکم و دررالحكم: عبدالواحد بن محمد آمدی (359-406ق.)

09/ موضوعات خاص (آ - ی بر حسب موضوع)

9الف / ایمان

9ز/ زنان

7ح/ حق

4ق/ قرآن

15/ دستورالمعالم الحكم و مأثور مکارم الشيم القضاعی، محمد بن سلامه (متوفي 454ق.)

23/ مطلوب كل طالب (مأته کلمه جاخط):

رشيد بن وطواط (متوفی 573ق.)

24/ شرح ابن میثم (شرح مأته کلمه جاخط)

25/ شرح عبدالوهاب (شرح مأته کلمه جاخط)

(3/) دیوان

رد: PIR

(4/) /دعاها

رد: 266 BP

5/ کلام و آثار دیگر حضرت (آ-ی برحسب

عنوان)

شامل: الف کلمه (هزار حدیث)، اربعینات

(چهل حدیث)، عهدنامه های مختلف

ص: 131

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

على بن ابی طالب (علیه السلام) (23 ق.ه - 40ق.)

5/ 39 کلام و آثار دیگر حضرت (دنباله)

3 الف/ احادیث گفته شده توسط

حضرت علی (علیه السلام)

36 الف/ محمد بن حسن (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

4 الف/ اربعینات

9ت/ توقيعات

63خ/ خطبه ها

8ک/ كلمات قصار

8م/ مناجات ها

2ن/ نامه ها

6و / وصايا

6/ آثار منسوب به علی بن ابی طالب (علیه السلام) (آ - ی

بر حسب سرشناسه)

40 حسن بن علی (علیه السلام) (3-50ق.)

خلافت و مصالحه با معاویه

رد: D

4/ خطب، کلمات. مکاتیب

6/ نقد سرگذشتنامه ها و مآخذ آنها

65/ مباحث خاص (شامل تحقیقات، کنگرهها

معجزات، و غيره)

حسین بن علی (علیه السلام) (4-61ق.)

آثار کلی

41 قرن 1-13ق.

4/ قرن 14 -

ص: 132

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

حسین بن علی (علیه السلام) (4-61ق.) (دنباله)

مباحث خاص

5/41 واقعه کربلا (61ق.). كتب مقاتل. علل. توابین

53/ رجزخوانی (امام حسین (علیه السلام) و اصحاب

ایشان)

(6/) مدایح و مراثی

جح: PIR

تعزیه نامه ها و کتابهای نوحه. مراثی

رد: 260/7 BP

حج: PIR

65/ فرزندان ( پسر و دختر)

مراسم عزاداری و تعزیه خوانی

رد: BP260/3

7/ خطب. كلمات. مکاتیب. وصیتنامه ها

(آ - ی بر حسب گردآورنده)

75/ تحقیقات، کنگره ها، سخنرانیها و غیره

76/ مباحث دیگر

شامل کرامات و فضائل. تأثیر عاشورا

8/ نقد سرگذشتنامه ها و مآخذ آنها

یاران حسین

42 جمعی

4/ فردی (آ - ی بر حسب صاحب سرگذشت)

مثال:

اسام بن عمر ترکی 5الف /4 /BP42

جون بن حومي 9ج/ BP42/4

ص: 133

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

حسین بن علی (علیه السلام) (4-61ق.)

یاران حسین

مباحث خاص

4/ 42 فردی (دنباله)

حر بن یزید ریاحی، 4ح/ BP42/4

زهیر بن قین، (61ق.):

9ز /4 /42 BP

عباس بن علی (علیه السلام) (26؟ -

61ق.):2ع/ BP42/4

علی اکبر بن حسين ( - 61ق.):

8ع/ BP42/4

علی اکبر بن عبدالله ( - 61ق.):

9ع/ BP 42/4

قاسم بن حسن (علیه السلام) ( - 61ق.):

2ق/ BP42/4

مختار بن ابی عبید الثقفي

(67-1 ق.): 3م /42/4 BP

مسلم بن عقیل (- 61ق.):

5م / 4/ 42 BP

نافع بن هلال، ( -61ق.):

2ن/BP42/4

43 علی بن حسین «زین العابدین» (علیه السلام) (38 - 94ق.)

صحیفه سجادیه

رد: 1/ 267 BP

ص: 134

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

43 علی بن حسین «زین العابدین (علیه السلام) (دنباله)

رسالة الحقوق

رد: 248 BP

2/ خطب. كلمات. مکاتیب (آ-ی برحسب

گردآورنده)

3/ مباحث خاص

شامل کنگره ها، سخنرانی ها و تحقیقات

و معجزات و غيرها

51- 44 سایر ائمه اثنی عشر

کتابنامه مربوط به ائمه اثنی عشر را در رده Z

رده بندی کنید.

زیر اسم هر امام این تقسیمات را به کار برید.

(1) سرگذشتنامه ها( آ-ی بر حسب نویسنده)

(2) آثار امام و آثار منسوب به امام

(3) خطب. كلمات. مکاتیب. کلمات قصار،

نامه ها

(آ-ی بر حسب گردآورنده و غیره)

(4) مدایح جح: PIR 45

(45) مباحث خاص

شامل کنگره ها، سخنرانیها، تحقیقات،

معجزات، داستانها درباره حضرت و

غيره

(46) در احادیث

3 -1/ 44- 44 محمد بن على الباقر (علیه السلام) (57- 114 ق.)

3- 1/ 45- 45 جعفر بن محمد الصادق (علیه السلام) (80-148 ق.)

3- 1/ 46- 46 موسی بن جعفر الكاظم (علیه السلام) (128-183 ق.)

3- 1/ 47- 47 علی بن موسی الرضا(علیه السلام) (153-203ق.)

ص: 135

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

ائمه اثنی عشر

فردی

سایر ائمه اثنی عشر (دنباله)

3 -1/ 48- 48 محمد بن على التقی الجواد (علیه السلام) (195- 220 ق.)

3- 1 / 49-49 علی بن محمد النقی الهادی (علیه السلام) (214- 254 ق.)

4- 1/ 50- 50 حسن بن على العسکری (علیه السلام) (232 - 260)

3-1/ 51- 51 محمدبن حسن المهدی (علیه السلام) (256ق.)

اثبات مهدویت و غیبت او

رد: 224 BP

نیابت، نواب اربعه را در مباحث خاص

رده بندی کنید. ( BP51/35 )

زنان مقدسه اسلام (آ-ی بر حسب نام)

داستانهای درباره هر کدام را در 9 BP رده بندی کنید

همسران پیامبر (أمهات المومنین)

رد 26 BP

52 جمعی

2/ فردی (آ - ی بر حسب نام)

75الف/ ام البنين - 64؟ق.

78 الف / ام فروه

8الف / ام کلثوم بنت على (سلام الله علیها)- 62ق.

9ب / بی بی شهربانو

8ح / حمیده مصفا، قرن 2 ق.

9خ/ خوله بنت حسين (علیه السلام)، قرن 1 ق.

7/ رقیه (سلام الله علیها)، بنت حسين (علیه السلام)، -61ق.

9ز/ زینب بنت علی (سلام الله علیها)، - 62ق.

8 س / سکینه (سلام الله علیها) بنت حسین بن علی (علیه السلام)،

47 - 117 ق.

85 س / سکینه (سلام الله علیها) بنت علی (علیه السلام)

ص: 136

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

زنان مقدسه اسلام (آ-ی بر حسب نام)

2/ 52 فردی (دنباله)

15ف/ فاطمه (سلام الله علیها)، بنت حسن مجتبی (علیه السلام)

17ف / فاطمه اخری، بنت موسی(سلام الله علیها)،

179؟ - 203 ق.

18ف/ فاطمه بنت اسد، 4 ق.

2ف/ فاطمه بنت الحسين. -110ق.

6 م/ معصومه (سلام الله علیها) بنت موسی کاظم (علیه السلام)،

183؟ - 201ق.

4ن / نرجس خاتون (سلام الله علیها)

7ن/ نفسه بنت حسن (سلام الله علیها)، 145 - 208 ق.

زنان مسلمان

5/ جمعی

شامل محدثان زن

55/ فردی (آ-ی بر حسب نام) مثال:

4آ/ آرین، سهیلا

5الف / اسماء بنت عمیس

8 الف / امین، نصرت بیگم، 1265-1362.

9ب / بی بی شطیطه نیشابوری، 64؟ -

149ق.

9ش / شيما، 8؟ قي.

9ص / صدر، بنت الهدی، 1939-1979م.

6ف/ فضه

مردان مسلمان

6/ جمعی

66/ فردی (آ-ی بر حسب نام)

9س / سید عباس، 1268- 1346

2ک/ کاظمی، رضا، 1288- 1381

ص: 137

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

53 امام زادگان

5/ 53 (آ-ی بر حسب نام)

7آ/ آقا سید قاسم (علیه السلام) (چولاب رشت)

2 الف / ابراهيم على

3 الف / احمد بن موسی (علیه السلام)

5ح / حسین بن موسی (علیه السلام)

2د/ داود بن عماد (علیه السلام)

9ز/ زید بن علی (علیه السلام)

2س / سبز قبا

76س / سلطان ابراهيم بن موسی کاظم (علیه السلام)

8س / سلطان علی بن محمد(علیه السلام)

9س/ سید محمد بن علی (علیه السلام)، 228؟ - 2252ق.

2ص/ صاحب، فخ، حسین بن علی -169ق.

24 ص / امام زاده صالح (علیه السلام)

9ظ / ظهير الدين عبد الله بن موسی بن جعفر

2ع/ عبد العظيم بن عبد الله (علیه السلام)، - 25ق.

485ع/ علی عباس بن موسی کاظم (علیه السلام)

77ع/ علی اصغر بن حسین (علیه السلام) - 61ق.

78ع/ علی اصغر بن موسی کاظم (علیه السلام)

8ع/ علی اکبر بن حسن (علیه السلام)

85ع / علی عباس بن موسی کاظم (علیه السلام)

25م / محمد بن حسین (علیه السلام)، 284 - 359ق.

27م / محمد عابد بن موسی کاظم (علیه السلام)

3م/ محمد هلال بن علی (علیه السلام)، 14- ق.

7م/ میر محمدبن موسی (علیه السلام)

2ن/ ناصر الدین علی بن مهدي (علیه السلام)

17ھ/ هادي إلى الحق يحیی بن حسین، 220 ۔

298 ق.

ص: 138

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

امام زادگان

5/ 53 فردی (آ-ی بر حسب نام) (دنباله)

2ه / هادي بن علی (علیه السلام)

23ه/ هارون بن موسی کاظم (علیه السلام)

3ی / یحیی بن زید

7/ انساب و شجره نامه های سادات (علویان و طالبیان) و غيره

ائمه اربعه رد: BP149

ائمه زیدیه رد: BP56

ائمه اسماعیلیه رد: BP56/5

علماء و ائمه

54 آثار کلی

جمعی

شامل سرگذشتنامه های جمعی علما از هر طبقه و

فرقه مانند: روضات الجنات في أحوال العلماء و

السادات.

سرگذشتنامه های اختصاصی را در موضوعات

مربوطه رده بندی کنید. مثل: طبقات الفقها:

149 BP، طبقات المفسرین BP92/6 طبقات

الصوفيه: 278 BP

1/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

شامل سرگذشتنامه های فردی علما که در

رشته های مختلف علوم اسلامی شهرت دارند

و نمی توان آنان را به یک رشته خاص منتسب

داشت.

اهل سنت

2/ جمعی

شامل طبقات و تراجم اهل سنت که تابع

ص: 139

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

علماء و ائمه

اهل سنت

2/ 54 جمعی (دنباله)

هیچیک از مذاهب اربعه (حنفیه، شافعیه،

مالكيه، حنبلیه) نیستند ولی اگر فقط سرگذشت

فقها (حنفیه یاشافعية، و...) باشد در فقه

رده بندی می شود.

25/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

نک: یادداشت BP54/2

مثال: 3/ آ آخوند داغستانی، عبدالقادر،

1900-

16 الف / ابوداود سليمان بن اشعث،

275-202 ق

حنفیه

3/ جمعی

نک: یادداشت BP54/2

35/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

نک: یادداشت BP54/2

3م / محمد حنفیه

شافعیه

4/ جمعی

نک: یادداشت BP54/2

5/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

مثال: 9س / عبدالرحمن بن ابی بکر سیوطی

مالكيه

6/ جمعی

نک: یادداشت 2/ BP54

7/ فردی (آ-ی برحسب صاحب سرگذشت)

ص: 140

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

علماء و ائمه

اهل سنت (دنباله)

حنبلیه

8/ 54 جمعی

نک: یادداشت BP54/2

9/ فردی (آ-ی برحسب صاحب سرگذشت)

55 شیعه

سرگذشتنامه کسانی را بیاورید که تابع هیچ

یک از مذاهب شیعه نیستند. ولی اگر فقط

سرگذشت فقها باشد در فقه رده بندی کنید.

اماميه اثنا عشریه

2/ جمعی

فقها و مراجع تقلید را در 5- BP153/1

رده بندی کنید.

نک: یادداشت BP55

3/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

مثال:

شريف الرضی، محمد بن حسین (355 - 406ق.): 4ش / BP55/3

شيخية

6/ جمعی

نک: یادداشت 55 BP

7/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

شیخ احمد احسائی (1166 - 1241 ق.):

4الف / BP55/7

سید کاظم رشتی (1212- 1259):

5ر / BP55/7

ص: 141

BP

سرگذشتنامه ها

خاص

علماء و ائمه

شیخیه

7/ 55 فردی (دنباله)

حاج محمد کریم خان کرمانی (1225-

1288): 4ک/7 / 55 BP

زیدیه

56 جمعی

نک: یادداشت BP55

فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

زید بن علی (79 - 122 ق.): 9ز / BP56/2

اسماعيليه

5/ جمعی

خلفای فاطمی را در تاریخ مصر D رده بندی

کنید.

نک: یادداشت BP55

9/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

اسلام شناسان

مجموعه آثار هر اسلام شناس را با سرگذشتنامه اش

رده بندی کنید.

57 جمعی

5/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

ص: 142

BP

قرآن و علوم قرآنی

قرآن متن کامل. برحسب زبان

شامل نرم افزارهای قرآن

در زیر هر زبان این تقسیمات را بکار ببرید.

3 نمره کاتری با یک نمره ای

(1) X متن کامل بر حسب تاريخ

(2) X2 منتخبات (بر حسب انتخاب کننده و تاریخ)

شامل دو سوره یا بیشتر

(3) X3 تاریخ و نقد ترجمه ها

عربی

58 متن کامل قرآن (بر حسب تاريخ)

شامل آثار خطی

5/ سور و آیات منتخب. اجزاء. احزاب. ارباع. سی پاره ها.

شصت پاره ها (بر حسب انتخاب کننده و سپس تاریخ؛

در صورت نبودن انتخاب کننده بر حسب تاريخ)

7/ ترجمه های قرآن (بر حسب مترجم یا تاریخ)

ترجمه های قرآن و برگزیده های چند زبانه را در اینجا

رده بندی کنید.

قرآنهایی را که دارای ترجمه ذیل هر سطر هستند نیز

در زبان ترجمه رده بندی کنید. مثلا ترجمه خط به

خط عربی - ترکی: BP61

فارسی

59 متن کامل

2/ قرن 4-6 ق.

22/ قرن 4ق.

24/ قرن 5ق.

26/ قرن 6 ق.

3/ قرن 7- 9 ق.

32/ قرن 7 ق.

ص: 143

BP

قرآن و علوم قرآنی

ترجمه های قرآن

فارسی

59 متن کامل (دنباله)

34/ قرن 8ق.

36/ قرن 9 ق.

4/ قرن 10-11 ق.

5/ قرن 12-13 ق.

6/ قرن 14-

66/ 1320 ش-(آ-ی بر حسب مترجم، در صورت

نبودن مترجم بر حسب ناشر سپس سال)

9/ سور و آیات منتخب. اجزاء. احزاب. ارباع. شصت

پاره ها از اجزاء یا احزاب و سور مختلف (برحسب

مترجم در صورت نبودن مترجم برحسب ناشر و

سپس تاریخ)

60 زبانها و لهجه های ایرانی

2/ پشتو

3/ کردی

4/ بلوچی

59- 5/ زبانها و لهجه های دیگر ایرانی (آ-ی الفبای

عددی برحسب نام لهجه)

6/ تاریخ و نقد ترجمه های فارسی

شامل راهنمای آموزشی ترجمه های فارسی، تاریخ و

نقد ترجمه های فارسی

ترکی

شامل ترکی آذری و ترکی استانبولی و غیره

61 متن کامل بر حسب تاریخ

1/ سور و آیات منتخب. اجزاء. احزاب. ارباع. سی پاره ها

شصت پاره ها (بر حسب تاريخ)

2/ تاریخ و نقد ترجمه های ترکی

5-3/ اردو

ص: 144

BP

قرآن و علوم قرآنی

ترجمه های قرآن

8- 6/ 61 انگلیسی

2- 1/ 62 فرانسوی

5- 3/ 62 آلمانی

8- 6/ 62 اسپانیولی

2- 1/ 63 روسی

5/ 63 زبانهای دیگر (آ-ی بر حسب زبان)

8/ 63 تاریخ و نقد ترجمه های قرآن

شامل تاریخ و نقد تطبیقی ترجمه های قرآن

64 اجزاء. احزاب

این تقسیمات را زیر هر جزء و سوره بکار برید. به یک حزب

از یک جزء و به یک آیه از یک سوره شماره جزء یا سوره

مربوطه را بدهید

2آ/ متن اصلی (برحسب تاريخ)

برای احزاب به شماره 2آ شماره 1-4 حزب را اضافه

کنید.

ترجمه ها

3آ/ فارسی (آ-ی بر حسب نام مترجم و سپس تاریخ)

برای احزاب به 3آ شماره 1-4 حزب را بیافزائید مثل

جزء 7. حزب 2: 32آ/ 64/23 BP

ی-آ 4آ/ زبان های دیگر (آ-ی بر حسب زبان)

ی۔ 5آ/ چند زبانه ها (آ-ی بر حسب مترجم و سپس تاریخ)

تفسیر نک: 99 - BP102/1

1/ جزء الم (جزء 1)

12/ سور الفاتحة (سوره 1)

13/ سوره البقره (سوره 2)

14/ جزء سيقول (جزء 2)

15/ جزء تلك الرسل (جزء 3)

16/ سوره آل عمران (سوره 3)

ص: 145

BP

قرآن و علوم قرآنی

64 اجزاء. احزاب (دنباله)

17/ جزء لن تنالو (جزء 4)

18/ سورة النساء (سوره 4)

19/ جزء المحصنات (جزء 5)

2/ جزء لا يحب الله (جزء 6)

22/ سورة المائده (سوره 5)

23/ جزء و اذا سمعوا (جزء 7)

24/ سورة الأنعام (سوره 6)

25/ جزء ولو اننا (جزء 8)

26/ سورة الاعراف (سوره 7)

27/ جزء قال الملاء (جزء 9)

28/ سورة الأنفال (سوره 8)

29/ جزء واعلموا (جزء 10)

295/ سوره التوبه (سوره 9)

3/ جزء يعتذرون (جزء 11)

32/ سوره یونس (سوره 10)

33/ سوره هود (سوره 11)

34/ جزء و ما من دابه (جزء 12)

35/ سوره یوسف (سوره 12)

36/ جزء و ما ابری (جزء 13)

37/ سورة الرعد (سوره 13)

38/ سوره ابراهیم (سوره 14)

39/ سوره الحجر (سوره 15)

4/ جزء ربما يود (جزء 14)

42/ سورة النحل (سوره 16)

43/ جزء سبحان الذی (جزء 15)

44/ سوره الاسراء (سوره 17)

45/ سوره الكهف (سوره 18)

ص: 146

BP

قرآن و علوم قرآنی

64 اجزاء. احزاب (دنباله)

46/ جزء قال الم اقل (جزء 16)

47/ سوره مریم (سوره 19)

48/ سوره طه (سوره 20)

49/ جزء اقترب (جزء 17)

5/ سورة الأنبياء (سوره 21)

52/ سورة الحج (سوره 22)

53/ جزء قد افلح (جزء 18)

54/ سورة المؤمنون (سوره 23)

55/ سوره النور (سوره 24)

56/ سورة الفرقان (سوره 25)

57/ جزء و قال الذين (جزء 19)

58/ سوره الشعراء (سوره 29)

59/ سورة النحل (سوره 27)

6/ جزء امن خلق (جزء 20)

62/ سوره القصص (سوره 28)

63/ سورة العنكبوت (سوره 29)

64/ جزء أتل ما اوحی (جزء 21)

65/ سورة الروم (سوره 30)

652/ سوره لقمان (سوره 31)

653/ سوره السجده (سوره 32)

654/ سورة الاحزاب (سوره 33)

66/ جزء و من يقت(جزء 22)

67/ سوره سبا (سوره 34)

68/ سوره فاطر (سوره 35)

682/ سوره يس (سوره 36)

7/ جزء و مالی لا اعبد (جزء 23)

72/ سورة الصافات (سوره 37)

725/ سوره ص سوره 38)

73/ سورة الزمر (سوره 39)

ص: 147

BP

قرآن و علوم قرآنی

64 اجزاء. احزاب (دنباله)

74/ جزء فمن أظلم (جزء 24)

745/ سورة المؤمن (سوره 40)

75/ سوره فصلت (سوره 41)

76/ جزء اليه يرد (جزء 25)

765/ سورة الشورى (سوره 42)

77/ سورة الزخرف (سوره 43)

78/ سورة الدخان (سوره 44)

79/ سورة الجائية (سوره 45)

8/ جزء حم (جزء 26)

82/ سورة الأحقان سوره 46)

825/ سوره محمد (سوره 47)

826/ سوره الفتح (سوره 48)

827/ سورة الحجرات (سوره 49)

828/ سوره ق (سوره 50)

83/ سورة الذاريات (سوره 51)

84/ جزء قال فما (جزء 27)

842/ سورة الطور (سوره 52)

843/ سوره النجم (سوره 53)

844/ سورة القمر (سوره 54)

845/ سوره الرحمن (سوره 55)

846/ سوره الواقعه (سوره 56)

847/ سورة الحديد (سوره 57)

85/ جزء قد سمع الله (جزء 28)

852/ سورة المجادله (سوره 58)

853/ سورة الحشر (سوره 59)

854/ سورة الممتحنه (سوره 69)

86/ سورة الصف (سوره 61)

862/ سوره سوره الجمعه (سوره 692)

ص: 148

BP

قرآن و علوم قرآنی

64/ اجزاء. احزاب

جزء قد سمع الله (جزء 28) (دنباله)

863/ سورة المنافقون (سوره 63)

87/ سورة التغابن سوره 64)

88/ سورة الطلاق (سوره 65)

89/ سوره التحریم (سوره 66)

9/ جزء تبارك الذي (جزء 29)

92/ سوره الملک (سوره 67)

923/ سورة القلم (سوره 68)

924/ سورة الحاقة (سوره 69)

925/ سوره المعارج (سوره 70)

926/ سوره نوح (سوره 71)

927/ سوره الجن (سوره 72)

928/ سوره المزمل (سوره 73)

93/ سوره المدثر (سوره 74)

932/ سورة القيامة (سوره 75)

933/ سوره الدهر (سوره 76)

934/ سورة المرسلات (سوره 77)

94/ جزء عم (جزء 30)

942 / سوره النباء (سوره 78)

943/ سورة النازعات (سوره 79)

944/ سوره عبس (سوره 80)

945/ سوره الكورت (سوره 81)

946/ سورة الانفطار (سوره 82)

948/ سورة المطففين (سوره 83)

948/ سورة الانشقاق (سوره 84)

95/ سورة البروج (سوره 85)

952/ سورة الطارق (سوره 86)

953/ سورة الأعلى (سوره 87)

ص: 149

BP

قرآن و علوم قرآنی

64/ اجزاء. احزاب

جزء عم (جزء 30) (دنباله)

954/ سورة الغاشية (سوره 88)

955/ سورة الفجر (سوره 89)

956/ سوره البلد (سوره 90)

957/ سورة الشمس (سوره 91)

958/ سوره الليل (سوره 92)

96/ سوره والضحی (سوره 93)

962/ سورة الانشراح (سوره 94)

963/ سورة التين (سوره 95)

964/ سورة العلق (سوره 96)

965/ سورة القدر (سوره 97)

966/ سورة البينه (سوره 98)

968/ سورة الزلزال (سوره 99)

968/ سورة العاديات (سوره 100)

97/ سورة القارعة (سوره 101)

972/ سورة التكاثر (سوره 102)

973/ سورة العصر (سوره 103)

974/ سورة الهمزه (سوره 104)

975/ سورة الفيل (سوره 105)

976/ سوره قریش (سوره 106)

977/ سورة الماعون (سوره 107)

978/ سورة الكوثر سوره 108)

98/ سوره الكافرون (سوره 109)

982/ سورة النصر (سوره 110)

983/ سوره لهب (سوره 111)

984/ سورة الاخلاص (سوره 112)

985/ سورة الفلق (سوره 113)

986 سوره الناس (سوره 114)

ص: 150

BP

قرآن و علوم قرآنی

درباره قرآن

65 آثار کلی

شامل تعالیم قرآن (اندرزهای قرآن)

1/ سازمانها، انجمنها. مجامع و مجالس، جشنواره ها

2/ راهنمای آموزشی کتب درسی. پرسشها و پاسخها

25/ مسابقه ها

3/ مقاله ها و سخنرانیها. تحقیق (بررسی و شناخت). کنگره ها

4/ آثار جزئی. مسائل متفرقه

(7/ 65) کتابشناسی های قرآن

حج:Z

(8/ 65) آثار مربوط به نسخه های خطی قرآن

حج:Z

9/ چاپ قرآن

فهرست چاپهای مختلف قرآن را در z رده بندی کنید.

66 فهرستهای مختلف

4/ کشف الآيات. کشف اللغات

6/ کشف المطالب، فهرستهای موضوعی. طبقات آیات

9/ دایرة المعارفها، واژه نامه ها و اصطلاحنامه ها

محققان قرآن (قرآن پژوهان)

95/ جمعی

952/ فردی (آ-ی بر حسب نام)

67 عربی

كتب "غريب القرآن" را در BP82/3 رده بندی کنید.

68 عربی - فارسی

1/ عربی - ترکی

2/ عربی - اردو

3/ عربی - انگلیسی

4/ عربی - فرانسوی

5/ عربی - آلمانی

ص: 151

BP

قرآن و علوم قرآنی

درباره قرآن

عربی (دنباله)

4/ 68 عربی - اسپانیولی

7/ عربی - روسی

89- 8/ زبانهای دیگر (آ-ی الفبائی عددی)

9/ چند زبانه

95/ واژه نامه های موضوعی (آ-ی بر حسب موضوع)

علوم قرآنی

69/ آثار کلی (قبل از قرن 14)

شامل مباحث کلی درباره قرآن و علوم قرآنی. مانند:

"البرهان " زرکشی و "الاتقان " سیوطی

5/ قرن 14۔

تفاسير هرمنوتیک متون اسلامی را در تأویل قرار

دهید. BP91/2

70 نزول

2/ اسباب نزول (شأن نزول)

4/ مكان نزول: کلی، مدنی، سفری، حضری...

5/ اوقات نزول: نهاری، لیلی، شتائی، صیفی...

6/ ترتیب نزول

7/ کیفیت نزول

71/ سور و آیات

2/ اسامی سور و آیات. اسامی قرآن

4/ عدد سور و آیات و کلمات و حروف و اعداد (مثل

عدد چهل در قرآن

6/ فواتح سور (حروف مقطعه)

7/ خواتم سور

8/ تناسب آیات سور

9/ خواص سور و آیات (قبلا BP86/8 )

72 تاریخ قرآن

2/ کتاب وحی

4/ جمع و ترتیب قرآن

ص: 152

BP

قرآن و علوم قرآنی

علوم قرآنی

72 تاریخ قرآن (دنباله)

6/ مصحف عثمانی - مصاحف دیگر

73 رسم المصاحف (رسم الخط دیگر)

2/ اشكال. اعجام

چاپ قرآن

رد: 65/9 BP

علم قراءت و تجوید

74 آثار کلی

شامل آثار مربوط به هر دو علم قرائت و تجوید

5/ کتابهای ساده، کتابهای درسی مقدماتی

علم قراءت

75 آثار کلی: قراآت متواتر و مشهور. قراآت سبعه و

عشره. اختلاف. تاریخ علم قرائت را نیز اینجا بیاورید.

1/ قرن 1ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

2/ قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

25/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

3/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه ) مثال:

القراآت السبع (اختلاف القراء السبعه): ابن

مجاهد، احمد بن موسی (245- 324ق.):

4ق 2 الف / 75/3 /BP

35/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

التيسير في القراآت السبع: الدانی، ابی عمر و

عثمان بن سعيد (371-444ق.):

9ت 2 د/ 75/35 /BP

4/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

حرز الامانی و وجه التهانی فر قراآت السبع

المثانی الشاطبيه: الشاطبي، قاسم بن فيره

(538 - 590ق.): 4ح2ش/ 75/4 /BP

ص: 153

BP

قرآن و علوم قرآنی

علوم قرآنی

علم قراءت و تجوید

علم قراءت

75 آثار کلی (دنباله)

45/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

56/ قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سر شناسه ) مثال:

النشر في قراآت العشر: جزری،

محمد بن محمد (751 - 833 ق.):

5ن 4ج / 75/56 /BP

طيبه النشر في قراآت العشر: جزری،

محمد بن محمد (751 - 833 ق.):

9ط 4ج / 75/56 /BP

الدرة المضيقه في قراآت الائمه الثلاثه

المرضية: جزری، محمد بن محمد

4د2 ج / BP75/56

6/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

65/ قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

7/ قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

8/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

76 قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سر شناسه)

قراآت خاص

1/ عبدالله بن عامر (8 - 118 ق.)

2/ عبدالله بن كثير (45 - 120 ق.)

3/ عاصم بن بهدله (متوفی 127 ق.)

4/ أبو عمر و بن علاء (70-154 ق.)

5/ حمزة بن حبيب ( 60 - 156ق.)

6/ نافع بن عبدالرحمن (متوفی 127 ق.)

7/ علی بن حمزه الكسائي (متوفی 189 ق.)

ص: 154

BP

قرآن و علوم قرآنی

علوم قرآنی

علم قراءت و تجوید

علم قراءت

قراآت خاص (دنباله)

8/ ابو جعفر یزید بن قعقاع (متوفی 132ق.)

9/ يعقوب بن اسحاق الحضرمی (117-205ق.)

92/ ابو محمد خلف بن هشام (150-229ق.)

95/ دیگران (آ-ی بر حسب نام)

77 آحاد

3/ شواذ

4/ موضوع

5/ مدرج

6/ قراءت رسول

9/ مباحث دیگر علم قراءت

علم تجوید (ادا)

78 آثار کلی

تاریخ علم تجوید را اینجا بیاورید.

1/ قرن اق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

2/ قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

3/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

4/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

قصيده ابی مزاحم: الخاقانی، موسی بن عبيد الله

( 325-248 ق.): 6ق 2خ/ 4/ BP78

5/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الرعاية لتجويد القراءة و تحقیق لفظ التلاوة:

مکی بن ابی طالب، ابو محمد (355-

437 ق.): 7ر 7م /BP78/5

6/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

ص: 155

BP

قرآن و علوم قرآنی

علوم قرآنی

علم قراءت و تجوید

علم تجوید (ادا)

78 آثار کلی (دنباله)

7/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

عمدة المفيد و عدة المجيد في معرفة لفظ

التجويد: السخاوی، علم الدین محمد بن محمد

(558 - 643ق.): 8ع 3 س / BP78/7

8/ قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الواضحة: الجعبری، ابراهیم بن عمر (640 -

732ق.): 2و 7 ج/BP78/8

85/ قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المتدمة جزری: ابن الجوزی، محمد بن محمد

(751 - 833 ق.): 7م 4ج / BP78/85

86/ قرن 10 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الدرة اليتيمة : البرکلی، محمدبن پیر علی

( 981-929 ق.):4د 4ب/ BP78/86

87/ قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

9/ قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

79 قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سر شناسه )

6/ قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه)

مباحث خاص

80 مخارج حروف

2/ وقف و ابتدا

3/ اماله

4/ ادغام و اظهار. احفاء و اقلاب

5/ مد و قصر

6/ تفخیم و ترقیق. تشدید و تخفیف. قلب و تسهیل

ص: 156

BP

قرآن و علوم قرآنی

علوم قرآنی

علم قراءت و تجوید (دنباله)

8/ 80 آداب و کیفیت تلاوت و حفظ قرآن

شامل مقارنه و مشاعره

85 / ثواب تلاوت قرآن

86/ همسرایی

87/ ترتیل

9/ تاریخ علم قراءت و تجوید

طبقات و تراجم قراء. حفاظ

81/ جمعی

5/ فردی (آ-ی بر حسب سرشناسه)

82 مباحث ادبی و بلاغی قرآن

2/ مسائل لغوی و صرفی و نحوی

3/ لغات قرآن. غرائب القرآن. واژه شناسی

واژه نامه های قرآن را در 68-BP67

رده بندی کنید

4/ لغات غير مجازی

5/ معربات

6/ وجوه و نظائر (مشترک و مترادف)

7/ صرف و نحو قرآن

8/ اعراب

حرف جر

83/ مسائل بلاغی

1/ حقیقت و مجاز

2/ تشبیه. استعاره. کنایه

3/ حصر. اختصاص

4/ ایجاز. اطناب

5/ خبر. انشاء

ص: 157

BP

قرآن و علوم قرآنی

علوم قرآنی

مباحث ادبی و بلاغی قرآن

83 مسائل بلاغی (دنباله)

6/ فصل. وصل

شامل حرف ربط (عطف)

8/ بديع قرآن

9/ مباحث دیگر

شامل تقديم و تأخير

84 فواصل آیات (قوافی) وزن آیات

4/ امثال قرآن. ضرب المثلهای قرآن

6/ سبک شناسی قرآن

8/ قرآن در ادبیات

تأثير قرآن در ادبیات یک زبان خاص شماره همان

زبان را بدهید

(9/) موضوعات خاص ( آ-ی بر حسب موضوع)

جح: BP103 قرآن و علوم و فنون

85 مباحث مربوط به احکام

1/ محکم. متشابه

2/ ناسخ و منسوخ

3/ عام. خاص

4/ مجمل. مبين. مؤول

5/ مقدم. مؤخر

6/ منطوق. مفهوم

7/ مطلق. مقید

8/ اختلاف. تناقض

آیات الاحکام

رد: 99 BP

مباحث دیگر علوم قرآن

86 اعجاز قرآن، صرفه (تحدی)

ص: 158

BP

قرآن و علوم قرآنی

علوم قرآنی

مباحث دیگر علوم قرآن (دنباله)

2/ 86 پیشگو ئیهای قرآن

4/ اثر قرآن. فضائل قرآن

(8/) خواص سور و آیات

رد: BP71/9

87 ادعيه قرآن. قسم های قرآن

4/ جدل قرآن

(6/) تعالیم قرآن

رد: 65 BP

8/ اعلام قرآن

قصص قرآن، شخصیت های قرآن

88 جمعی

فردی

1/ آدم

شامل آفرینش، آدم و حواء هابیل و قابیل

15/ ابلیس

2/ نوح. طوفان

22/ ادريس (اخنوخ)

23/ هاروت و ماروت

24/ هود. قوم عاد (احقاف)، ارم ذات المعاد

25/ صالح. قوم ثمود

26/ اصحاب رس

3/ ابراهیم

و قصه آزر، نمرود، بنای کعبه، هاجر...

آثاری را که از دید قرآن مطرح است اینجا

بیاورید در غیر اینصورت در 2 الف /BP580

رده بندی کنید.

32/ لوط

ص: 159

BP

قرآن و علوم قرآنی

علوم قرآنی

قصص قرآن. شخصیت های قرآن

88 فردی (دنباله)

33/ اسماعیل

34/ اسحاق

35/ يعقوب (اسرائیل)

36/ يوسف

37/ شعیب. اهل مدین. اصحاب ایکه

4/ موسی

شامل قصة موسى وفرعون وهامان، موسی و

بنی اسرائیل، قصه گاو، موسی و خضر،

سامری، قارون، آسيه

45/ الياس

46/ الیسع

47/ طالوت. جالوت

48/ داود

5/ سلیمان

و قصه بلقيس، سلیمان و مور...

52/ قوم سبا. سیل عرم

53/ اصحاب اخدود

54/ بنی اسرائیل (یهود)

55/ ذوالقرنين. يأجوج و مأجوج

57/ عزیر

58/ ایوب

59/ ذو الكفل (حزقیال؟ بشر بن ايوب؟)

6/ یونس

61/ عمران

62/ زکریا

64/ یحیی

ص: 160

BP

قرآن و علوم قرآنی

علوم قرآنی

قصص قرآن. شخصیت های قرآن

88 فردی (دنباله)

66/ مریم

7/ عیسی

74/ اصحاب قريه

75/ اصحاب کهف

77/ لقمان

78/ اصحاب فیل

785/ مباحث خاص

مثل قصص حيوانات

9/ نقد و بررسی قصص قرآن

وقایع تاریخی را اینجا رده بندی کنید.

89 نقد و نقض قرآن

1/ نقدها

2/ دفاعیه ها (تحریف)

4/ قرآن و کتب آسمانی دیگر

5/ تورات (عهد عتیق)

6/ انجیل (عهد جدید)

7/ اوستا

ص: 161

BP

تفسیر

90 مقاله ها. سخنرانیها

علم تفسیر

91 آثار ملی

مباحث خاص

2/ تأویل و تفسير

4/ شروط مفسر. آداب تفسير

5/ روش های تفسیر

شامل تحلیل موضوعی، مطالعات تطبیقی

52/ تفسیر به رأی

53/ تفسیر به مأثور

7/ مآخذ و منابع تفسیر

شامل فهرست مطالب

8/ اسرائیلیات

9/ غرائب تفسیر

92 تاریخ تفسیر

(4 /92) کتابشناسی تفاسیر

جج:Z

تراجم و طبقات مفسران

6/ جمعی

8/ فردی (آ-ی برحسب صاحب سرگذشتنامه)

متون تفاسير

شامل تفاسیر اهل سنت و شیعه تفاسیر ماثور

(روائی) و غير مأثور (درائی)

9/ مجموعه ها

95/ برگزیده ها

93 قرن 1-3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه ) مثال:

تفسير مجاهد: المخزومی، مجاهد بن حیر (21۔

104 ق.): 7ت 3م/BP93

جامع البیان فی تفسیر القرآن: طبری، محمد بن جریر (224-310ق.): 2 ج 2 ط /BP93

ص: 162

BP

تفسیر

متون تفاسیر (دنباله)

5/ 93 قرن 4 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

94 قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

تفسير سور آبادی، تفسیر قرآن کریم: سور آبادی،

عتیق بن محمد (قرن 5ق.): 7ت9 س / 94 BP

5/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

معالم التنزيل: بغوی، حسین بن مسعود (436 -

510ق.): 6م 7ب /94/5 BP

مفاتيح الغيب (تفسیر کبیر): فخر رازی، محمدبن

عمر (544؟ - 606ق.): 7م3ف/ BP94/5

95 قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

تفسير القرآن العظيم: ابن کثیر، اسماعیل بن عمر

( 774-700 ق.): 7ت 2 الف / BP95/5

96 قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

تفسير الجلالين: محلی، جلال الدین محمد بن أحمد

( 849-791 ق.): 7ت 3م/ 93 BP

5/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

منهج الصادقين في الزام المخالفين: كاشاني، فتح الله

بن شكر الله ( 988ق.): 8م2ک/ BP96/5

97 قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

البرهان في تفسير القرآن: بحرانی، هاشم بن سليمان

( -1107ق.): 4ب 3ب /BP97

مفاتیح الغیب: صدرالدین شیرازی، محمد بن

ابراهیم (979؟ - 1050 ق.): 7م 4 ص/ BP97

3/ قرن 12 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه )

تفسير القرآن الكريم: شبر، عبدالله (1774 -

1826م. = 1190-242 1 ق.): 7ت 2 ش /BP97/5

ص: 163

BP

تفسیر

متون تفاسیر (دنباله)

98 قرن 14ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المیزان فی تفسیر القرآن: طباطبائی، محمد حسین

(1281- 1360): 9م 25ط / BP98

99 تفاسیر فقهی (آیات الاحکام)

2/ حنفی

3/ شافعی

4/ مالکی

5/ حنبلی

6/ جعفری

7/ زیدی

100 تفاسیر عرفانی

5/ تفاسیر ادبی

تفاسير فرق وابسته به اسلام

101 بابيه

4/ قادیانیه

102 تفاسیر سور و آیات

5/ لا إله الا الله

8/ بسم الله الرحمن الرحيم

منتخبات (شامل دو سوره یا بیشتر ) برحسب مفسر یا

تاریخ دو سوره از یک جزء را در شماره جزء رده بندی

کنید.

986/ 102 - 1/ 102 تفاسیر اجزاء، سور و آیات

تفاسیر اجزاء سور را مانند 64/989 - BP64/1

رده بندی کنید. مثلا: تفسیر سوره یوسف 35/ 102 BP

به تفسیر یک آیه شماره سوره مربوطه را بدهید.

103 مباحث جدید قرآنی. قرآن و علوم و فنون

1/ قرآن و الهیات

شامل: خدا و خداشناسی

ص: 164

BP

تفسیر

103 مباحث جدید قرآنی. قرآن و علوم و فنون (دنباله)

2/ قرآن و فلسفه

25/ قرآن و روانشناسی

شامل فشار روانی

3/ قرآن و اخلاق

4/ قرآن و اجتماع. قرآن و علوم اجتماعی

43/ قرآن و اقتصاد

5/ قرآن و طب و بهداشت

6/ قرآن و علوم

65/ قرآن و نجوم. کیهان آفرینی

7/ قرآن و هنرها (هنر در قرآن)

8/ قرآن و تاریخ (تاریخ در قرآن)

قس: BP87/8 و 88 BP

9/ جغرافیای قرآن

104 قرآن و مباحث دیگر (آ-ی بر حسب موضوع)

2آ/ آب

3آ/ آدم

42آ/ آرامش و آسایش. رضایت خاطر

43آ/ آزادی

7آ/ آفرینش

77آ/ آموختن

23/ الف/ آموزش و پرورش

اخلاق اسلامی

شامل اخلاق اجتماعی

3الف/ اخلاق سیاسی (اخلاق و سیاست)

4الف/ ادیان

43الف/ از لیت

45الف/ اساطير

5الف/ استکبار

ص: 165

BP

تفسیر

مباحث جدید قرآنی. قرآن و علوم و فنون

104 قرآن و مباحث دیگر (دنباله)

55الف/ اسراف

57الف/ اشک

6 الف/ اصول دین

65الف/ اصول فقه

7الف/ اقتصاد

72الف/ اقیانوسها و دریاها

73/الف/ امامت. ولایت

74الف/ امت

742/ الف/ امتحان الهی

745الف/ امر به معروف و نهی از منکر

746الف/ امنیت ملی

7464الف/ انجیر در قرآن

747الف/ امور مالی بیت المال

748الف/ اندوه

75الف/ اندیشه و تفکر در قرآن

8الف/ انسان و آفرینش

82الف/ انسان (عرفان)

825 الف/ انفاق

83 الف/ انقلاب

85 الف/ اولیاء

9الف/ ایمان

94الف/ ائمه اثنی عشر

2ب/ باران

36ب/ بدن انسان

4ب/ برزخ

86ب/ بهره و ربا

9ب/ بهره وری

ص: 166

BP

تفسیر

مباحث جدید قرآنی. قرآن و علوم و فنون

104 قرآن و مباحث دیگر (دنباله)

93ب/ بهشت

94/ب/ بیت المقدس

87پ/ پیامبران

9پ/ پیروزی

2ت/ تبلیغات

36ت/ تربیت

4ت/ ترس

5ت/ تشویق و تنبیه

6ت/ تصديقه

همان صدق الله

7ت/ تعاون

73ت/ تغذیه

75ت/ تقوا

76ت/ تکامل

82ت/ تمدن، تمدن باستان

86ت/ تنظیم خانواده

9ت/ توحيد

94ت/ توسل

4ث/ ثروت

4ج/ جرمشناسی

88ج/ جنگ

882ج / جنگ روانی

885ج/ جنین شناسی

887ج/ جوانی

9ج/ جهاد

95ج / جهل

9چ/ چهارده معصوم

ص: 167

BP

تفسیر

مباحث جدید قرآنی. قرآن و علوم و فنون

104 قرآن و مباحث دیگر (دنباله)

3دح/ حج

33ح / حجاب

4ح/ حدود (فقه)

5ح/ حسین بن علی (علیه السلام)

53ح/ حشره ها

7ح/ حق و باطل

75ح/ حقوق بشر

77ح/ حقیقت

9ح/ حيوانها

2خ/ خاندان نبوت

3خ/ خجالت

خدا در قرآن نک قرآن و الهیات BP103/1

48خ/ خرافات

5خ/ خسران

9خ/ خواب دیدن

95خ/ خودسازی

97خ/ خوشبختی

4د/ درستکاری

5د / دشمنان

دعا نک BP87

84د/ دنیا

85د / دنیوی گرایی

86د/ دوزخ و دوزخیان

87د/ دوستی دشمنی

شامل خودی و غیر خودی

9د/ دین و دین زدایی

ذکر نک BP87

ص: 168

BP

تفسیر

مباحث جدید قرآنی. قرآن و علوم و فنون

104 قرآن و مباحث دیگر (دنباله)

2ر/ راه و رسم زندگی

3ر/ رجعت

33ر/ رحمت

5ر/ رستاخیز

8ر/ رمضان

84ر/ رنگ

85ر/ روابط بین الملل

9ر/ روح

95ر/ روزه

97ر/ رهبری

2ز/ زبان

76ز/ زکات

77ز/ زلزله

8ز/ زمان

9ز/ زنان

92ز/ زنبور عسل

94ز/ زندگی

95ز/ زندگی منشأ (منشأ زندگی)

96ز/ زندگی پس از مرگ

965ز/ زوجیت در قرآن

97ز/ زیبایی

4س/ سرباز

8س/ سلامتی

9س/ سنت الهی. سنت (قرآن)

92س/ سنت نبوی

93س/ سوگند

94س سیاست

ص: 169

BP

تفسیر

مباحث جدید قرآنی. قرآن و علوم و فنون

104 قرآن و مباحث دیگر (دنباله)

17ش/ شادی

2ش/ شب

26ش/ شجاعت

3ش/ شخصیتهای نمونه

4ش/ شرک

66ش/ شعر

7ش/ شفاعت

8ش/ شکر

85ش/ شناخت

87ش/ شهادت

9ش/ شیطان

93ش/ شیعه

2ص/ صبر

3ص/ صحابه

8ص/ صلح

2ط/ طبقات اجتماعی

25ط/ طبیعت

9ط/ طهارت

2ع/ عبرت

36ع/ عدالت

4ع/ عرفان

43ع/ عزت

5ع/ عشق

67ع/ عقاید. کلام و عقاید

7ع/ عقل

8ع/ علی بن ابی طالب (علیه السلام)

عیسی مسیح نک BP87/7

ص: 170

BP

تفسیر

مباحث جدید قرآنی. قرآن و علوم و فنون

104 قرآن و مباحث دیگر (دنباله)

4غ/ غدیر خم

43غ/ غزوه

9غ/ غیبگویی

17ف/ فاطمه زهرا (سلام الله علیها)

18ف/ فتن و ملاحم

2ف/ فتواها

23ف/ فتوحات اسلامی

35ف/ فرشتگان در قرآن

4ف/ فرهنگ زدایی

5ف/ فشار روانی

6ف/ فضیلت

67ف/ فقر زدائی

2ق/ قانونگذاری

6ق/ قضا و قدر

16ک/ کار

2ک/ کافران

4ک/ کرامت

5ک/ کشاورزی

7ک/ کعبه

9ک/ کیهان آفرینی

95ک/ کیهان شناسی

4گ/ گذشت

7گ/ گفتار. گفتگو

8گ/ گمراهی

86گ / گناه

9گ/ گیاهان

شامل گیاهان دارویی

ص: 171

BP

تفسیر

مباحث جدید قرآنی. قرآن و علوم و فنون

104 قرآن و مباحث دیگر (دنباله)

6ل/ لطیفه ها

2م/ مادر

23م/ ماورالطبیعه

25م/ محمد بن حسن (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نک 24/64 BP

3م/ محیط زیست

34م/ مدیریت

36م/ مرج البحرین

4م/ مرگ

45م/ مسائل جنسی

47م/ مستضعفان

5م/ مسجد

53م/ مسلمانان

54م/ مسئوولیت

545م/ مسیحیت در قرآن

55م / مشاغل

57م/ معاد

6م/ معجزه در قرآن

64م/ معلمان

78م/ منابع طبیعی

8م/ منافقان

815م/ منكرات

817م/ مواد غذایی

موسی نک BP88/4

83م/ موسیقی

84م/ مومنان

85م/ مهاجرت

ص: 172

BP

تفسیر

مباحث جدید قرآنی. قرآن و علوم و فنون

104 قرآن و مباحث دیگر (دنباله)

86م/ مهدویت

87م/ مهربانی

88م/ میانه روی

9م/ میثاق

96م/ میوه

2ن/ نبوت

6ن/ نصرت الهی

8ن/ نماز نماز جمعه. نماز مسافر

9ن/ نور

94ن/ نهج البلاغه

2و/ والدین

3و/ حدت

6و/ وعده و وعید

7و/ وقت

84و/ ولایت فقیه

3ه/ هجرت

4ه/ هدایت

2ی/ يتيمان

7ی/ یقین

9ی/ يهود. یهودیان

حدیث

106 فهرستها. كشف الحديثها

فهرست کتابهای خاص را در کنار همان کتابها رده بندی کنید.

2/ واژه نامه ها. غريب لغات الحديث. نامهای جغرافیائی

واژنامه کتابهای خاص را در کنار همان کتابها رده بندی کنید.

3/ سازمانها. انجمنها. دارالحدیثها

ص: 173

BP

حدیث

4/ 106 کنگره ها و کنفرانسها

5/ تاریخ حديث

محدثان

رد: 116-115 BP

علم الحديث (اصول الحدیث: روایت، درایت)

مصطلح الحديث نیز در این قسمت رده بندی می شود.

آثار کلی

107 قرن 1ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

2/ قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

3/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

35/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

4/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

6/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

علوم الحدیث (مقدمة ابن الصلاح): ابن الصلاح، عثمان

بن عبد الرحمن (577 - 643):8ع 2 الف / 107/6 BP

التقريب و التيسير لمعرفة سنن الشير النذير:

النووی، یحیی بن شرف: 7ت 9ن / BP107/6

القصيده الغرامية: الاشبیلی، احمد بن فرح (625۔

699ق.): 6ق 5 الف 107 BP

7/ قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المنهل الروي في علم الحديث النبوی(1): ابن جماعة ، بدر الدين محمد بن ابراهیم (639 - 733 ق.):

8م 2 الف/7/ 107 BP

الفيه (نظم الدرر في علم الاثر): العراقي، زين الدين

عبدالرحيم بن الحسین (725-806):

9ف4ع/ 107/7 BP

ص: 174


1- اگر چه این کتاب اساسا تلخیصی است از مقدمه ابن صلاح، ولي بسبب افزودگیها و تغییرات بسیار در حکم اثر على حده است

BP

حدیث

علم الحديث

آثار کلی (دنباله)

108 قرن 9ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

نخبة الفكر في مصطلح أهل الأثر: ابن حجر العسقلانی،

احمد بن علی (773 - 852): 3ن 2 الف / 108 BP

5/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

البداية في علم الدرایة: الشهيد ثانی، زین الدین بن

علی (911 - 965ق.): 4ب 9ش / BP108/5

6/ قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

البيقونيه: البيقونی، طه بن محمد (متوفی بعد از

1080 ق.): 9ب 9ب /6/ 108 BP

7/ قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

8/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

109 قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه)

مباحث خاص

110 تعریف حدیث، سنت، خبر، اثر

2/ اسباب ورود حدیث. از منه و امكنة آن

3/ علل الحديث

4/ ناسخ و منسوخ

قس: 2/ BP144

6/ مختلف الحدیث (تلفیق الحدیث)

7/ غريب الحديث

111 اسناد. اقسام الحديث

2/ صحیح

4/ حسن

6/ ضعیف

شامل مرسل، منقطع، معضل، مدلس، معلل، مضطرب، مقلوب، شاذ، منکر، متروک

ص: 175

حدیث

علم الحديث

111 مباحث خاص (دنباله)

8/ مشترک بین صحيح و حسن و ضعیف

شامل مرفوع، مسند متصل، معنعن، مؤئن، معلق فرد

غریب، عزیز، مشهور، مستفیض، عالی، نازل، متابع،

مشاهده مدرج، مسلسل، مصحف

9/ موضوع

قس: 4/ BP114/6 BP144

112 رموز و اشارات احادیث

2/ تأویل و احادیث

4/ دفع مطاعن حديث

6/ احادیث - احكام

7/ امثال حديث

8/ مباحث لغوی و ادبی و بلاغی

غريب الحديث

رد: BP110/7

113 شروط و آداب روایت

1/ جمع حديث

منع تدوین حدیث را اینجا بیاورید

2/ شروط راوی

4/ تحمل و اداء

شامل سماع، قراءات: اجازه، مناوله، مکاتبه

اعلام، وصیت، و جاوه

6/ سفر در طلب حديث

8/ آداب کتابت و قراءت و حفظ حدیث

9/ آداب روایت حدیث

114 علم رجال

2/ جرح و تعدیل

4/ ثقاب

ص: 176

BP

حدیث

علم الحديث

مباحث خاص

114 علم رجال (دنباله)

5/ ضعفاء

قس: BP111/6

6/ وضاعان

قس: BP144/4 ،BP111/9

8/ اسماء، کنی و القاب رواة

شامل مؤتلف و مختلف، متفق و مباحث دیگر

در این باب

9/ اجازات

قس: 113/4 BP

طبقات و تراجم محدثین و حفاظ

سیرت نبوی را در 22 BP، صحابہ تابعین

را در 35 - 28 BP؛ ائمه اثنا عشر را در

52 - BP36 و محدثان زن را در

BP52/5 رده بندی کنید.

محدثان شیعه و سنی را اینجا رده بندی

کنید

115 جمعی

116 فردی (آ-ی)

متون حديث

5/ شامل متون احادیث شیعه و سنی

احادیث اهل سنت

117 کلیات

2/ برگزیده ها

25/ منتخبات موضوعي (آ-ی بر حسب موضوع)

8الف/ امامت

9الف / ایمان

ص: 177

BP

حدیث

متون حدیث

احادیث اهل سنت

117 برگزیده ها

25/ منتخبات موضوعی (دنباله)

9ب/ بهشت

93ب / بیماران

35پ / پذیرایی

4 پ / پزشکی

5ت / تشویق

85ت / توحيد

9ت/ توسل

9چ/ چهارده معصوم

3ح/ حج

9ح/ حيوانها

2خ/ خاندان نبوت

4خ/ خداشناسی

9د/ دوستی

2ر/ راه و رسم زندگی

4ر/ رزق و روزی

5ر/ رستاخیز

9ر/ روانشناسی اسلامی

93ر/ روزه

9ز/ زنان

2ش/ شاهان و فرمانروایان

9ش/ شيعه

4ع/ عدالت

8ع/ علوم

9ک/ کودکان

9گ/ گناه

ص: 178

BP

حديث

متون حدیث

احادیث اهل سنت

117 برگزیده ها

25/ منتخبات موضوعي (دنباله)

4م/ مرگ

5م/ مسائل مستحدثه

56م / معاد

6م/ معراج

9م/ مهدویت

8ن / نماز

2و/ واقعه کربلا

3/ اجزاء صحائف ( تانیمه قرن 2 ق.) (آ-ی بر حسب سرشناسه)

سنن. مسانید. صحاح

5/ قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المسند: ابو حنیفہ نعمان بن ثابت (80 - 150 ق.):

5م 2 الف / BP117/5

الموطا: مالك بن أنس (93 - 179 ق.):

8م 2م/BP117/5

المسند: الشافعی، محمد بن ادریس (150 -

204ق.): 5م 2ش /BP117/5

121 -118 قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

118 آ– الف (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المسند: ابن حنبل، احمد بن محمد (164 -

241ق.): 5م 2 الف /118 BP

السنن ابن ماجه، محمد بن یزید (209۔

273 ق.): 9س 25 الف/ 118 BP

السنن ابوداود، سلیمان بن الأشعث (202۔

275 ق.): 9س 28 الف / 118 BP

ص: 179

BP

حدیث

متون حدیث

احادیث اهل سنت

سنن. مسانید. صحاح

قرن 3ق. (دنباله)

119 ب (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الجامع الصحیح بخاری، محمد بن اسماعیل

( 256-194 ق.): 2ج 3ب/BP119

120 پ - ق (آ-ی بر حسب سر شناسه ) مثال:

الجامع الصحيح: الترمذی، محمد بن عیسی

(210- 279 ق.): 2ج 4ت/ BP120

المسند: الدارمی، عبدالله بن عبدالرحمن

(181 - 255 ق.): 5م 2 د/120 BP

السنن النسائی، احمد بن علی (215۔

303ق.): 9س 5ن / 120 BP

121 ک - ی (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الجامع الصحيح: مسلم بن الحجاج (204۔

261 ق.): 2 ج 5م / 120 BP

122 قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

السنن: الدار قطنی، علی بن عمر (306 ۔

385 ق.): 9س 2 د/ BP122

جوامع. مجاميع

5/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

السنن الصغرى: البيهقی، احمد بن الحسین (384 -

458ق.): 85 س9 ب /122/5 BP

السنن الكبرى: البيهقی، احمد بن الحسين (384 -

458ق.): 9س 9ب / 5/ 122 BP

مصابيح السنة: البغوی، حسین بن مسعود (436۔

510ق.): 6م 7ب/ BP122/5

ص: 180

BP

حديث

متون حدیث

احادیث اهل سنت

جوامع. مجاميع (دنباله)

123 قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

جامع الأصول لاحاديث الرسول: ابن الأثير،

مبارك بن محمد (544. 606ق.):

2 ج 2 الف/ 123 BP

مشارق الانوار النبويه من صحاح الاخبار

المصطفویه: الصاغانی، رضی الدین حسن بن محمد

(577 - 650ق.): 5م 2 ص BP123

6/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

124 قرن 8 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

مشكاة المصابیح: خطيب عمری، محمد بن عبدالله

( - 741 ق.): 5م 6خ / 124 BP

5/ قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

جمع الجوامع: السيوطي، عبد الرحمن بن ابی بکر

( 911-849 ق.): 8ج 9س/ 124/5 BP

125 قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 11 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

126 قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

127 قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ احاديث قدسية

128 احادیث شیعه

احادیث شیعه اماميه اثنا عشریه. مجموعه ها

شامل اصول اربعمائه (اصلهای چهار صدگانه)

2/ قرن 1ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

ص: 181

BP

حدیث

متون حدیث

احادیث شیعه

128 احادیث شیعه اماميه اثنا عشریه ( دنباله)

7/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المحاسن: البرقی، احمد بن محمد ( 274ق.): 3م4ب/ BP128/7

8/ کتب اربعه (شیعه)

129 قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الکافی: کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب

(- 329ق.): 2ک 8 ک/ BP129

اجزاء کافی (آ-ی عددی بر حسب عنوان جزء) مثال:

اصول کافی: 22ک 8ک/ 129 BP

الروضه من الكافی: 24 ک8ک/ BP129

الفروع من الكافي: 26ک 8ک/ 129 BP

من لایحضره الفقيه: ابن بابویه، محمد بن علی

(311 - 381ق.): 8م 2 الف / 129 BP

130 قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الاستبصار فیما اختلف من الآثار: طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (385 - 460ق.):

5الف 9ط / BP130

131 قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

قضاء حقوق الاخوان المومنين: صوری، حسین بن

طاهر ( - 585ق.): 6 ق 9 ص/ BP131

132 قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

133 قرن 8 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الدرة الباهره من الأصداف الطاهره: شهید اول،

محمد بن مکی (734-784 ق.): 4د 9 ش / 133 BP

5/ قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

134 قرن 10 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

ص: 182

BP

حدیث

متون حدیث

احادیث شیعه

احادیث شیعه اماميه اثنا عشریه ( دنباله)

135 قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الوافي: فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی

( - 1091 ق.): 2 و 9ف/135 BP

وسائل الشیعه... حر عاملی، محمد بن حسن

( 1104-1033 ق.): 5و4ح / BP135

بحارالانوار: مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی

( 1111-1037 ق.) 3ب 3م/ 135 BP

136 قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ 136 قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الايات و

الاخبار و الأقوال: بحرانی، عبدالله بن نورالله

(قرن 13 ق.): 9ع3ب/5 / BP136

9/ قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الحياة: محمدرضا حکیمی: 9ح8ح/ 136/9 BP

138 احادیث زیدیه (آ-ی بر حسب سرشناسه)

139 احادیث اسماعیلیه

5/ احاديث قدسية

140 برگزیده های گوناگون

برگزیده های یک کتاب خاص را در کنار همان کتاب

رده بندی کنید.

141 اجزاء

احاديث عددی (مانند ثنائيات، ثلاثيات...) را در اینجا

رده بندی کنید.

احادیث شیعه و سنی مربوط به ائمه را در سرگذشت

آنها رده بندی کنید.

ص: 183

BP

حديث

متون حدیث

احادیث شیعه

5/ 141 منتخبات موضوعي (آ-ی بر حسب موضوع) مثال:

2آ/ آب

3آ/ آخرالزمان

42آ/ آداب طریقت

44آ/ آداب معاشرت

8آ/ آموزش و پرورش. اسلام و آموزش و

پرورش

2 الف / اثبات خلافت

22الف/ اجتهاد

3 الف / اخلاق اسلامی اخلاق اجتماعی

33الف/ احتكار

4الف/ ادب

43الف / اذان

47 الف / اسب سواری

48الف/ استخاره

5الف / اسراف

53 الف / اسلام و پزشکی

6الف / اصول دین

8 الف / امامت

85 الف/ امر به معروف و نهی از منکر

36ب / بدهی ها

4ب / بزهکاران و مجرمین

5ب / بسم الله الرحمن الرحيم

9ب/ بهداشت

915ب / بهره و ربا

92ب / بهشت

94ب/ بیت المقدس

ص: 184

BP

حدیث

متون حدیث

احادیث شیعه

5/ 141 منتخبات موضوعی (دنباله )

4پ / پزشکی اسلامی

3ت/ تحقیق

35ت / تربت حسینی

4ت/ تربیت خانوادگی اسلام

66ت/ تغذیه

5ت / تشییع و تدفین

7ت/ تقوا

9ت/ توحید

9ث/ ثواب و عقاب

9ج/ جوانان

92ج/ جهاد

5چ/ چشم زخم

2ح / حافظان

27ح/ حج

3ح/ حجاب

35ح/ حج عمره

9ح/ حيوانها

2خ/ خاندان نبوت

4خ/ خداشناسی

9خ/ خنده

92خ/ خواب دیدن

95خ/ خودسازی

96خ/ خوشبختی

97خ/ خیر و شر

2د/ دانش و دانش اندوزی

4د/ درختکاری

ص: 185

BP

حدیث

متون حدیث

احادیث شیعه

5/ 141 منتخبات موضوعی (دنباله )

7د/ دعا

85د/ دنیای فانی

87د/ دوزخ

9د/ دوستی

8ذ/ ذکر

2ر/ راه و رسم زندگی

4ر/ رزق و روزی

5ر/ رستاخیز

8ر/ رمضان

9ر/ روزه

93ر/ رهبری

8ز / زكات

82ز / زنا

85ز / زناشویی

9ز/ زنان

93ز/ زیارت

فقه زیدی

نک BP138

26س/ سجده

3س/ سحر خیزی

73س/ سفرها

8س / سلام

2ش/ شاهان و فرمانروایان

8ش/ شلوار

9ش/ شهادت

93ش/ شیطان

ص: 186

BP

حدیث

متون حدیث

احادیث شیعه

5/ 141 منتخبات موضوعی (دنباله)

شیعه

نک BP128

4ص / صدقه

83ص / صله رحم

4ض/ ضرب المثل

شامل ضرب المثلهای عربی

9ط / طینت

8ظ / ظلم

2ع/ عبادت

6ع/ عطرها

7ع/ عقل

8ع/ علوم

87ع/ عیادت

94ع/ عیسی مسیح

4 غ/ غدير خم. عید غدیر

9غ/ غیبت

95غ/ احادیث غبيه

2ف/ فتن و ملاحم

4ف/ فروتنی

7ف/ فقر

75/ فقه

4ق/ قرآن

6ق/ قضاوت

8ق/ قلب

9ق/ قناعت

2ک/ کار

ص: 187

BP

حديث

متون حدیث

احادیث شیعه

5/ 141 منتخبات موضوعی (دنباله)

4ک / کرامت

5ک/ کسب و کار

53ک/ کشور داری

9ک/ کودکان

27م/ مجتهدان و علما

37م/ مردان

4م/ مرگ

46م/ مسافرت

5م/ مسجد

56م/ مسکن

58م/ معاد

6م/ معجزه

77م / منکرات

8م/ مواد غذایی

83م/ موفقیت

85م/ مومنان

9م/ مهدویت

2ن/ نان

8ن / نماز

شامل نماز جماعت نماز شب و نماز

مستحبی

9ن/ نور

95ن/ نیکوکاری

2و/ واقعه کربلا. عاشورا

23 و/ والدين. والدین و کودک

3و/ وحدت

ص: 188

BP

حديث

متون حدیث

احادیث شیعه

5/ 141 منتخبات موضوعی (دنباله)

4و / ورزش

57و/ وصیت

8و/ ولایت

8ه/ همسایگی

142 خطب، کلمات و مکاتیب رسول

2/ خطب. وصایا

5/ كلمات قصار (آ-ی بر حسب گردآورنده) مثال:

شهاب الأخبار: القضاعی، محمد بن سلامه (متوفي

454ق.): 9ش 6ق/ 5/ BP142

6/ نامه ها

143 اربعينات ( تا قرن 14) (آ-ی بر حسب سرشناسه)

اربعينات مربوط به اشخاص را در سرگذشتنامه آنها

رده بندی کنید.

اربعينات موضوعی خاص را اینجا بیاورید.

الاربعین: یحیی بن شرف النووی (631- 676ق.):

4الف 9ن/ BP143

6/ قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه)

144 مسلسلات

2/ احادیث ناسخ و منسوخ

قس: BP110/4

4/ موضوعات. احادیث مجعول

قس: BP 114/6 BP111/9

مستدرکات

در کنار کتابهای اصلی رده بندی شود. مثال: مستدرک

وسائل الشيعة: الحر العاملی، محمد بن الحسن:

5و4ح / BP135

ص: 189

BP

حدیث

متون حدیث

مستخرجات

در کنار کتابهای اصلی رده بندی شود. مثال: مستخرج

الجامع الصحيح: ابی بکر الاسماعيلى على البخاری:

2ج 3ب / 119 BP

145 احادیث خاص. شروح (آ-ی بر حسب نام)

شروح احادیث معین از یک کتاب را در کنار همان

کتاب رده بندی کنید. مثال: شرح ختم البخاري (الجامع

الصحيح ): 2 ج 3ب / BP119

3الف/ حدیث «أحبب حبيبك هوناما»

33الف/ حديث «اختلاف امتی رحمه»

5الف/ حدیث «استخلاف»

7الف/ حديث «اقتدا»

8الف/ حدیث «انما الاعمال بالنيات»

84الف/ حدیث «اولو الالباب»

2ب/ حدیث «باب مدينة العلم»

4ت/ حدیث «تربيع»

7ث/ حدیث «ثقلین»

9ج/ حدیث «جنود عقل و جهل»

2د/ حدیث «دار»

4ر/ حدیث «رد الشمس»

2س/ حدیث «سبعه احرف»

7س/ حدیث «سفینه نوح»

77س/ حدیث «سلسله الابريز»

8س/ حدیث «سلسلة الذهب»

9س/ حدیث «سير الاستغفار»

2ط/ حدیث «طارق»

9ط/ حدیث «طير»

4ع/ حدیث در «عرض دین»

ص: 190

BP

حديث

متون حديث

145 احادیث خاص (دنباله)

9ع/ حدیث «عنوان بصری»

3غ/ حدیث «غدير»

4ق/ حدیث «قرب الإسناد»

5ک/ حدیث «کساء»

9ل/ حدیث «لوح»

95ل/ حدیث «لولاک لما خلقت...»

5م/ حديث «مستغنیات اهل كل بلد»

7م/ حديث «معراج»

73م/ حدیث «مفاخره»

9م/ حدیث «منزلت»

3ن/ حدیث «نجوم»

9ن/ حدیث «نورانیت»

8و/ حديث «ولایت»

9ی/ حدیث «یوم الدار»

ص: 191

BP

فقه و اصول

147 سازمانها، انجمنها

1/ کنگره ها، کنفرانسها

2/ دایرة المعارفها، واژه نامه ها، مصطلح نامه ها

مجموعه ها

3/ چند نویسنده یی

4/ تک نویسنده یی

5/ مقاله ها. سخنرانیها

7/ راهنمای آموزشی

آزمونهای تخصصی فقه و اصول را اینجا رده بندی کنید

مثال: وكالت

73/ آثار کلی ساده غیر تخصصی (برای عامه )

74/ کتابهای درسی، پرسشها و پاسخها

76/ جدول ها. نمودارها

(8/ 147) کتابشناسی ها

جح: Z

148 تاریخ فقه و اصول

ادوار فقه

رد: 169/9 BP

5/ مأخذهای فقه اسلامی

طبقات و تراجم فقها

149 آثار کلی

فقهای مذاهب خاص

اهل سنت

1/ حنفیه

2/ جمعی

5/ فردی (آ-ی بر حسب نام) مثال:

ابو حنیفه نعمان بن ثابت (80-150 ق.):

2 الف / BP149/5

شیبانی، محمد بن حسن (131 - 189 ق.):

9ش BP149/5

ص: 192

BP

فقه و اصول

طبقات و تراجم فقها

فقهای مذاهب خاص

اهل سنت

حنفیه

5/ 149 فردی (دنباله)

طحاوی، احمد بن محمد (239؟ - 321 ق.):

3ط/ BP149/5

شافعیه

150 جمعی

5/ فردی (آ-ی بر حسب نام) مثال:

امام الحرمین، عبدالملك بن عبدالله

(419 - 478 ق.): 8 الف / BP150/5

بیضاوی، عبدالله بن عمد ( - 685ق.):

9ب / 150/5 BP

سفیان بن عینیة (107-168 ق.):

7س/ BP 150/5

شافعی، محمد بن ادریس (150-204 ق.):

2ش/ BP150/5

غزالی، محمد بن محمد (450 - 505ق.):

4غ/ BP 150/5

زندگی غزالی را به عنوان فقیه اینجا

رده بندی کنید در غیر اینصورت در رشته

مربوطه رده بندی شود.

مالكيه

151 جمعی

5/ فردی (آ-ی بر حسب نام) مثال:

مالک بن انس (93-179 ق.):

2م/ BP151/5

حنبلیه

152 جمعی

ص: 193

BP

فقه و اصول

طبقات و تراجم فقها

فقهای مذاهب خاص

اهل سنت

حنبلیه (دنباله)

5/ 152 فردی (آ-ی بر حسب نام) مثال:

ابن حنبل، احمد بن محمد (164-241ق.):

2 الف / BP152/5

153شيعه

فقها و مراجع تقلید را اینجا بیاورید

جعفریه (اماميه اثنا عشر)

1/ جمعی

5/ فردی (آ-ی بر حسب نام) مثال:

جعفر بن محمد الصادق

رد: 45 BP

انصاری، مرتضی بن محمد امین (1214-1281ق.): 8 الف /

8الف/ BP153/5

زیدیه

154 جمعی

2/ فردی (آ- ی بر حسب نام) مثال:

زید بن على

رد: BP56/2

اسماعیلیه

3/ جمعی

32/ فردی (آ-ی بر حسب نام)

59- 5/ مذاهب دیگر (آ-ی الفبایی عددی بر حسب نام فرقه ) مثال:

ابن حزم اندلسی: BP154/57 [ظاهريه]

عبد الرحمن اوزاعی: BP154/52 [اوزاعية]

ص: 194

BP

فقه و اصول

اصول فقه

155 آثار کلی

شامل آثار کلی از نظر مذاهب مختلف. برای مباحث

خاص نک: 167- 161 BP

اصول اهل سنت

1/ آثار کلی را اینجا بیاورید. برای مباحث خاص

نک: 167-161 BP

2/ قرن 1ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الرساله: الشافعی، محمد بن ادریس

( 204-150 ق.): 5ر 2 ش / BP155/2

3/ قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

4/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

6/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

عيوان المجالس: قاض عبد الوهاب، عبدالله بن على:

9ع2 ق/BP155/6

کنز الوصول (اصول البزدوی): البزدوی، علی بن

محمد (400- 482ق.): 9 ک 4 ب / 6 / BP155

اللمع: الشيرازی، ابواسحاق ابراهيم بن علی

( 476-393 ق.): 8ل 9ش /6/ BP155

المستصفی من علم الاصول: الغزالی، محمد بن

محمد ( 450 - 505ق.): 5م4غ/ 155/6

الورقات: امام الحرمین، عبدالملک بن عبدالله

( 468-419 ق.): 4 و 8 الف/ BP155/6

7/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المحصول في علم الاصول: الرازی، فخرالدین

محمدبن عمر(544- 606ق.): 3م 3ف / BP155/7

میزان الاصول فی نتایج العقول: سمرقندی

محمد بن احمد: 9 م 8س / 155/7 BP

ص: 195

BP

فقه و اصول

اصول فقه

155 آثار کلی

اصول اهل سنت (دنباله)

8/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الأحكام فی اصول الاحكام: آمدی، علی بن

محمد (551 - 638ق.): 3 الف 8آ/ 8/ BP155

بدیع النظام الجامع بین کتابی البزدوى و الأحكام:

ابن الساعاتی، احمد بن علی (متوفی 694ق.):

4ب 2 الف/ BP155/8

نهاية الوصول إلى علم الاصول: ابن الساعاتی،

أحمد بن علی (متوفی 694ق.):

9ن 2 الف / 8/ BP155

روضة الناظر و جنه المناظرین اصول الفقه: ابن

قدامه، عبدالله بن احمد (541 - 620ق.)

9ر 2 الف / BP155/8

مختصر السئول و الامل فی علمى الأصول و

الجدل: ابن الحاجب، عثمان بن عمر

(570 - 646ق.): 3م 2 الف / 8/ BP155

المغني: الخبازی، عمر بن محمد (629- 685ق.):

6م 2خ / 8/ 155

المنتخب في اصول المذهب (المنتخب الحسامی):

الاخسیکتی، حسام الدین محمد بن عمر (متوفي

644ق.): 8م 3 الف / 8/ 155 BP

منهاج الوصول إلى علم الاصول: البيضاوی،

عبدالله بن عمر (متوفی 685 ق.):

9م9ب / 8/ BP155

نهاية الوصول في درایه الاصول: صفی هندی،

محمد بن عبدالرحيم 9ن7ص / 8/ BP155

المغنی: خبازی، عمر بن محمد (629-691ق.):

6م 2خ/8/ BP155

المنار: نسفی، عبد الله بن أحمد النسفی (متوفی

710 ق.): 9م 5ن / 8/ BP155

ص: 196

BP

فقه و اصول

اصول فقه

آثار کلی

اصول اهل سنت (دنباله)

156 قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

تفسير الوصول إلى قواعد الاصول: ابن عبدالحق،

عبدالمومن بن عبد الحق 7ت 2 الف / BP156

صحة اصول مذهب أهل المدينة: ابن تیمیه، احمد

بن عبدالحليم 3 ص 2 الف/ 156 BP

اصول الفقه: ابن مفلح، محمدبن مفلح

( 803-763 ق.): 6 الف 25 الف/ 156 BP

جمع الجوامع : السبکی، تاج الدين عبد الوهاب بن

على (727-771 ق.): 8ج 2س/ BP156

التنقیح: صدر الشریعه، عبیدالله بن مسعود (متوفي

747 ق.): 9ت 4 ص/ 156 BP

2/ 156 قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

التحریر: ابن الهمام، محمد بن عبدالواحد

(790 - 861 ق.) 3ت 2 الف /156/2 BP

فصول البدائع في اصول الشرائع: الفناری، محمد

بن حمزه( 751 - 834 ق.): 6ف/ 9ف/BP156/2

مرقاة الوصول إلى علم الاصول: ملا خسرو، محمد

بن فرامرز (متوفی 885 ق.): 4م 7م / BP156/2

النجم الزهرات على حل الفاظ الورقات في أصول

الفقه: مار دینی، محمد بن عثمان (- 871ق.)

3ن2م/ BP156/2

3/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

4/ قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

6/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

157 قرن 14 - (آ-ی بر حسب سرشناسه)

ص: 197

BP

فقه و اصول

اصول فقه

آثار کلی

158 اصول شيعه

جعفری

آثار کلی را در اینجا رده بندی کنید. برای مباحث

خاص نک: 167-BP161

1/ قرن 1ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

2/ قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

3/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

4/ قرن 4 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المقنعة: مفید، محمد بن محمد (336 ۔

413ق.):7م 7م/ 4/ BP158

5/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المبسوط في الفقه الامامية: طوسی، محمد بن حسن

(385 - 460ق.): 2م و9ط/158/5 BP

6/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

7/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

معارج الاصول: محقق حلی، جعفر بن حسن

(676-602 ق.): 6م 3م / BP158/7

8/ قرن 8 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

تهذيب طريق الوصول إلى علم الاصول

(تهذيب الاصول): علامه حلی، حسن بن

يوسف (648 - 726 ق.):

9ت 8ع/ 8/ 158 BP

مبادى الوصول إلى علم الاصول (مبادی

الأصول): علامه حلی، حسن بن يوسف

(648 - 726 ق.): 2م8 ع/8/ BP158

85/ قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

ص: 198

BP

فقه و اصول

اصول فقه

آثار کلی

158 اصول شیعه

جعفری (دنباله)

86/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

معالم الدین و ملاذ المجتهدین (معالم الأصول):

ابن شهید ثانی، حسن بن زین الدین (959 -

1011 ق.): 6م 2 الف / BP158/86

87/ قرن 11 ق. (آ-ی بر حسب سر شناسه ) مثال:

زبدة الاصول: عاملی، بهاء الدين محمد بن حسین

(953 - 1031ق.): 2ز2ع/ BP158/87

الوافية إلى اصول الفقه: تونی بشر وی،

عبدالله بن محمد (متوفی 1071 ق.):

2 و 9ت / BP158/87

88/ قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

159 قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

فرائد الاصول: انصاری، مرتضی بن محمد امین

( 1281-1214 ق.): 4ف8 الف/ BP159

اشارات الاصول: کلباسی، محمدابراهیم بن

محمد حسن (1180 - 1262 ق.):

5 الف 8 ک/ BP159

نتایج الافکار: موسوی حائری، ابراهیم بن

محمد باقر (1214-1263ق.): 2ن 8م /BP159

قوانين الاصول: میرزای قمی، ابوالقاسم

بن محمد حسن (1151 - 1231ق.):

9 ق9 م /BP159

8/ قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه)

160 زیدی

5/ اسماعیلی

ص: 199

BP

فقه و اصول

اصول فقه

مباحث خاص

161 ادله

22/ کتاب (قرآن)

حجیت ظواهر قرآن

3/ سنت

32/ حجیت آن

33/ روایت سنت و اقسام آن

34/ خبر واحد

35/ فعل و تقریرات رسول

4/ اجماع

42/ حجیت آن

44/ شروط آن

5/ قياس (عقل)

52/ حجیت آن

54/ شروط آن

6/ استحسان

7/ استصلاح (مصالح مرسله)

8/ استصحاب

تعادل و تراجیح

رد: 166/8 BP

162 قول صحابی

2/ عرف

4/ شرايع قبل

163 احكام

2/ حكم. برائت. تسامح

3/ حکم تکلیفی

شامل واجب، فرض، سنت، نفل، حرام،

منکرات، مكروه، مباح، رخصت و

عزیمت، تجری، مبطلات

ص: 200

BP

فقه و اصول

اصول فقه

مباحث خاص

احکام

حکم برائت. تسامح (دنباله)

163/4 حكم وضعی

شامل شرط، سبب، رکن، علت...

5/ حاكم

6/ محکوم به (فعل)

7/ محكوم عليه (مكلف)

شامل شرط تكليف، اهلیت...

8/ استنباط

164 مباحث الفاظ

1/ از نظر وضع لفظ برای معنی

2/ وضع

3/ عام. خاص

4/ مطلق. مقید

5/ امر، نهی

6/ جموع

7/ مشترک

75/ اشتقاق

8/ مؤول

165 از نظر قوت دلالت لفظ بر معنی

1/ ظهور (وضوح)

شامل ظاهر، نص، مفسر، محکم

2/ خفاء

شامل خفی، مشکل، مجمل، متشابه

3/ از نظر استعمال لفظ برای معنی

4/ حقیقت و مجاز

5/ صريح. کنایه

ص: 201

BP

فقه و اصول

اصول فقه

مباحث خاص

استنباط

مباحث الفاظ

165 از نظر قوت دلالت لفظ بر معنی (دنباله)

6/ از نظر دلالت لفظ بر معنی (طرق دلالت)

7/ دلالت منطوق

شامل عبارت، اشاره، فص، اقتضا

8/ دلالت مفهوم

166 مباحث اصول شرعی

2/ مقاصد شریعتی

شامل مقاصد ضروری (دین، نفس، عقل

عرض و مال) و مقاصد تحسینی و تکمیلی

4/ سد ذرائع

6/ تعارض ادله. ترتب

7/ نسخ

8/ تعادل (تعارض) و تراجیح، تداخل

9/ جمع بين دلیلین

167 اجتهاد. تقلید. افتاء

دفاعیه ها ورديه ها را اینجا بیاورید

4/ اجتهاد

شامل شروط، صفات، اقسام، مراتب، خلو

زمان از مجتهد، جواز اجتهاد در هر زمان،

مجتهد مطلق و متجزی، حكم مجتهد

6/ تقلید

شامل شروط تقلید، تقلید از میت، تقلید از

اعلم، وظیفه مقلد

8/ افتاء

شامل مشروط و صفات مفتی، آداب افتاء

و استفتاء

9/ خلاف

ص: 202

BP

فقه و اصول

فقه

169 آثار کلی

شامل آثار کلی درباره فقه مذاهب مختلف سنی و شیعی.

برای مباحث خاص نک: 198- 185 BP

2/ فلسفه

25/ کلی - اختصاصی

مثال: قانون دریایی

3/ اشباه و نظایر

4/ صیغه های فقهی

5/ قواعد فقه (کلی)

52/ قواعد خاص (آ-ی بر حسب قاعده) مثال:

3الف/ قاعده احسان

55الف/ قاعده اضطرار

6الف/ قاعده اعراض

7الف/ قاعده الاهم في الاهم

3ت/ قاعده تجاوز و فراغ

35ت/ قاعده تحذير

4د/ قاعده درء

4غ/ قاعده غرور

4ق/ قاعده قرعه

9ق/ قاعده قياس

14ل/ قاعده لاحرج

2ل/ قاعده لاضرر

8م/ قاعده ملازمه

7ن/ قاعده نفي السبيل

4ی/ قاعده يد

7ی/ قاعده اليقين لايزول الشک

6/ مناظرات فقهی

ص: 203

BP

فقه و اصول

فقه

169 کلی - اختصاصی (دنباله)

7/ فقه تطبیقی

فقه تطبیقی مذاهب اسلامی با یکدیگر و مقایسه و

تطبيق فقه اسلامی با حقوق و قوانین ملل و ادیان

دیگر

8/ حقوق بین الملل اسلامی

شامل آثار مربوط به حقوق بین المللی اسلامی و روابط

جامعه اسلامی با ممالک و اقوام غیر مسلمان

تابعیت را اینجا رده بندی کنید.

9/ ادوار فقه

فقه مذاهب

170 فقه اهل سنت

شامل آثار کلی در فقه مذاهب اربعه و دیگر مذاهب

سنی. برای مباحث خاص نک: 198- 185 BP

5/ فتاوی. اسئله و اجوبه. رسائل عمليه

171 فقه حنفی

آثار کلی را در اینجا رده بندی کنید. برای

مباحث خاص نک: 198- 185 BP.

فتاوی، رد: 5/ 174 BP

2/ قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الجامع الصغير: الشیبانی، محمد بن الحسن

(131- 189 ق.): 2ج / 9ش /BP171/2

الجامع الكبير: الشیبانی، محمد بن الحسن

(131- 189 ق.): 22ج 9 ش /BP171/2

الزيادات: الشیبانی، محمد بن الحسن (131 -

189 ق.): 9ز 9ش /BP171/2

المبسوط: الشیبانی، محمد بن الحسن (131-

189 ق.): 2م 9ش /BP171/2

3/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

ص: 204

BP

فقه و اصول

فقه

فقه مذاهب

فقه اهل سنت

171 فقه حنفی

4/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المختصر: الطحاوی، احمد بن محمد

( 321-239 ق.): 3م 3ط/BP171/4

عقاید الطحاوی: طحاوی، احمد بن محمد

(239 - 321): 7ع3 ط /BP171/4

172 قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المختصر (مختصر القدوری): القدوری

احمد بن محمد (362 - 428ق.):

3م 4 ق / BP172

2/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

بداية المبتدی: المرغینانی، علی بن ابی بکر

(593-530 ق.): 4ب 4م/ 2/ 172 BP

طلبة الطلبة في الاصطلاحات الفقهية: نسفی،

عمر بن محمد (461-537ق.):

ط 5ن / 2/ 172 BP

الفقه النافع: سمرقندی، محمد بن يوسف

(متوفی 556 ق.): 7ف 8س/ 172/2 BP

3/ قرن 7ق. (آی بر حسب سرشناسه) مثال:

وقاية الرواية في مسائل الهدایه: برهان الشریعه

محمود بن عبیدالله (متوفی 673 ق.):

7و 4ب /172/3 BP

المختار: الموصلی، ابوالفضل عبدالله بن

محمود( 599 - 683ق.):

3م 9م/3/ 172 BP

مجمع البحرین و ملتقى النهرين: ابن الساعاتی،

احمد بن علي (متوفی 694ق.):

3م 2 الف /3/ 172 BP

ص: 205

BP

فقه و اصول

فقه

فقه مذاهب

فقه اهل سنت

فقه حنفی

172 قرن 7ق. (دنباله)

3/ کنزالدقائق: النسفی، عبدالله بن احمد (متوفی

710ق.): 9ک 5ن /3/ 172 BP

الوافي: النسفی، عبدالله بن أحمد (متوفي

710ق.): 2 و 5ن / 172/3 BP

4/ قرن 8 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 9ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

زاد الفقير : ابن الهمام، محمد بن عبد الوحد

(861-790 ق.): 2ز 2 الف / BP172/5

غررالاحكام: ملاخسر و، محمد بن فرامرز

(متوفی 885 ق.): 4غ 7م/ BP172/5

173 قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

ملتقى الأبحر: الحلبي، ابراهيم بن محمد

(متوفی 956ق.): 7م 8ح /173 BP

2/ قرن 11 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

3/ قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

4/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

174 قرن 14 - (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ فتاوی، اسئله و اجوبه

175 فقه شافعی

آثار کلی را در اینجا رده بندی کنید. برای مباحث

خاص نک: 198- 185 BP. فتاوی و اسئله

و اجوبه رد: BP177/8

2/ قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

3/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المختصر: المزنی، اسماعیل بن یحیی (175-

264ق.): 3م 4م/BP175/3

ص: 206

BP

فقه و اصول

فقه

فقه مذاهب

فقه اهل سنت

175 فقه شافعی (دنباله)

4/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

اللباب: ابن المحاملی، احمد بن محمد (368 -

415ق.): 2ل 2 الف /4 /BP175

5/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الشامل: ابن الصباغ: عبد السيد بن محمد (400

477ق.): 2ش 2 الف / BP175/5

الوجيز: الغزالی، محمد بن محمد (450 ۔

505ق.): 3 و2غ/ 175/5 BP

الابانه: الفورانی، عبدالرحمن بن محمد (388

- 461 ق.): 2 الف 9ف/ 175/5 BP

176 قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

2/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المحرر: رافعی قزوینی، عبدالکریم بن محمد

(557- 622 ق.): 3م 2ر/176/2 BP

روضة الطالبين وعمدة المتقين(1) : النووی،

یحیی بن شرف (631 - 676ق.):

9ر 9ن / 176/2 BP

3/ قرن 8 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

جامع المختصرات: النشائی، احمد بن عمر

(691 - 757 ق.): 2ج 5ن /176/3 BP

4/ قرن 9ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الارشاد، ابن المقری، اسماعیل بن ابی بکر

(755 - 837 ق.): 4الف 2 الف /BP176/4

ص: 207


1- روضة الطالبین که از مهمترین متون درسی فقه شافعی است و بر آن شروح و حواشی بسیار نوشته اند. اختصاری است از شرح الوجيز رافعی

BP

فقه و اصول

فقه

فقه مذاهب

فقه اهل سنت

فقه شافعی (دنباله)

5/ 176 قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

6/ قرن 11 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

7/ قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

8/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

177 قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه)

8/ فتاوی، اسئله و اجوبه

178 فقه مالکی

آثار کلی را در اینجا رده بندی کنید. برای مباحث

خاص نک 198- 185 BP فتاوی و اسئله

اجوبه رد: BP178/9

3/ قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سر شناسه ) مثال:

المدونه: سحنون، عبدالرحمن بن القاسم

( 191-132 ق.): 4م 3س/ 178/3 BP

4/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

45/ قرن 4 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

التفريع: ابن الجلاب، عبیدالله بن الحسین

(متوفی 378 ق.):

7ت 2 الف / 45/ 178 BP

5/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

55/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

6/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الفروع: ابن حاجب، عثمان بن عمر (570 -

646ق.): 4ف 2 الف /6/ 178 BP

65/ قرن 8 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

7/ قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

75/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

8/ قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

ص: 208

BP

فقه و اصول

فقه

فقه مذاهب

فقه اهل سنت

178 فقه مالكي (دنباله)

83/ قرن 12 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

85/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

87/ قرن 14- (آ-ی بر حسب سرشناسه)

9/ فتاوی. اسئلة و اجوبه

179 فقه حنبلی

آثار کلی را در اینجا رده بندی کنید. برای مباحث

خاص نک: 198- 185 BP. فتاوی. اسئله و

اجوبه رد: 8/ BP179

2/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

3/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب: سرشناسه) مثال:

المختصر: الخرقي، عمر بن الحسين (متوفي

334ق.): 4ف4خ/ 179/3 BP

35/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

4/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

45/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

المقنع: ابن قدامه، عبدالله بن احمد

(541 - 620ق.): 7م 2 الف / BP179/45

5/ قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الفروع: ابن مفلح، محمد بن مفلح (708 ۔

763 ق.): 4ف 2 الف / 179/5 BP

55/ قرن 9ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

6/ قرن 10 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

65/ قرن 11ق. (آ-ی بر حسب: سرشناسه)

7/ قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

75/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

76/ قرن 14. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

8/ فتاوی. اسئله و اجوبه

ص: 209

BP

فقه و اصول

فقه

فقه مذاهب

فقه اهل سنت

180 فقه اوزاعی (عبدالرحمن بن عمرو، 88- 157 ق.)

1/ فقه ثوری (سفیان بن سعيد، 97-161 ق.)

2/ فقه ظاهری (داوود بن علی، ح، 200 - 270 ق.)

3/ فقه طبری (ابو جعفر محمد بن جریر، 310.224 ق.)

85/ فقه اهل حدیث. سلفيون. وهابیه

87/ فقه مذاهب دیگر سنی

فقه شیعه

181 فقه جعفری

آثار کلی و مجموعه آثار را در اینجا رده بندی

کنید. برای مباحث خاص نک: 198 -

185 BP. فتاوی و اسئله و اجوبه و رسائل

علمیه، رد: 183/9 BP

3/ قرن 1-3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

المقنع: ابن بابویه، محمد بن علی (311۔

381ق.): 7م 2 الف / 181/5 BP

6/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الانتصار: علم الهدی، علی بن حسین

(436-355 ق.): 8 الف8ع/ 181/6 BP

7/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الوسيلة إلى نيل الفضيله: ابن حمزه، محمد بن

علی(قرن 6 ق.): 5 و 2 الف/ 181/7 BP

182 قرن 7 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

شرایع الاسلام في مسائل الحلال والحرام:

محقق حلی، جعفر بن حسن (602 -

676ق.): 4ش 3م / 182 BP

ص: 210

BP

فقه و اصول

فقه

فقه مذاهب

فقه شیعه

182 فقه جعفری (دنباله)

3/ قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

ارشاد الاذهان إلى أحكام الايمان: علامه حلی،

حسن بن يوسف (648 - 726 ق.):

4الف8ع/ 3/ 182 BP

5/ قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

6/ قرن 10ق (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

رسائل المحقق الكرکی: محقق کرکی

حسين ( - 940ق.): 5ر3م/ 182/6/ BP

قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

كفاية المقتصد: محقق سبزواری، محمد باقر

بن محمد مؤمن (1017- 1090 ق.):

7ک 4م/182/7 BP

183 قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهره:

بحرانی، یوسف بن احمد، (1107 -

1186 ق.): 4ح 3ب / BP183

3/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

عوائد الايام من مهمات ادله الاحكام:

نراقی، احمد بن محمد مهدی (1185۔

1245 ق.):9ع 4ن / 3/ 183 BP

5/ قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه)

9/ فتاوی. اسئله و اجوبه. رسائل عمليه

184 فقه زیدی

4/ فقه اسماعیلی

45/ فقه شیخیه

6/ فقه مذاهب دیگر شیعی

8/ فقه خوارج (شامل فقه أباضيه و فرق دیگر خوارج)

ص: 211

BP

فقه و اصول

فقه

مباحث خاص

185 عبادات

اوقات عبادات را اینجا بیاورید.

1/ اسرار عبادت

14/ نیت

2/ طهارت

3/ نجاسات. مطهرات

4/ آب و احکام آن

شامل آب کر نیز می باشد

5/ وضو

6/ غسل

7/ تیمم

8/ مسح خفين

9/ جنائز. احکام کفن و دفن

186 نماز (صلاة)

شامل جنبه های اجتماعی، روانی و اخلاقی نماز

جزوه های راهنمای و کتابچه های

آموزشی را در BP147/7 رده بندی

کنید

2/ اسرار و فلسفه نماز

شامل حضور قلب، سمبولیسم در نماز و تاثیر

رسانه گروهی در اشاعه نماز و تبلیغات

3/ اذان، اقامه

4/ ارکان و ابعاض نماز

5/ لباس. مصلی. سجده گاه. مهر نماز. تربت حسینی

6/ قبله و قبله یابی. اوقات نماز (مواقيت نماز)

نماز داخل کعبه

7/ مساجد

ص: 212

BP

فقه و اصول

فقه

مباحث خاص

عبادات

186 نماز (دنباله)

8/ مسائل شک و سهو. فروع علم اجمالی. مستحبات

نماز . سجده سهو

85/ تعقیبات نماز

187 نماز جماعت

2/ نمازهای مندوب. نماز مستحب. نوافل. رواتب

3/ نماز یومیه (فرائض)

شامل نماز صبح - ظهر - عصر - مغرب و عشاء

4/ نماز مسافر. جمع و قصر

5/ نماز جمعه

6/ نماز عیدین

7/ نماز تراویح، نماز وتر. تهجد. نماز شب

8/ نماز آیات

نماز میت (صلاة جنازه)

رد: 185/9 BP

9/ نمازهای دیگر

مثال: نماز باران

188 روزه (صوم)

جزوه های راهنما و کتابچه های آموزشی را در

147/7 BP رده بندی کنید.

1/ اسرار و فلسفه روزه

13/ رویت هلال ماه

2/ اعتکاف

25/ روزه در روز عاشورا

4/ زكات

45/ اسرار و فلسفه زكات

5/ زکات فطر (فطریه)

ص: 213

BP

فقه و اصول

فقه

مباحث خاص

عبادات (دنباله)

188/6 خمس

8/ حج

9/ اسرار و فلسفه حج

شامل پرده کعبه

92/ عمره

189 احوال شخصية (حقوق مدنی)

شامل: احکام بانوان، قاعدگی و یائسگی و غیره

احکام فقه شیعه و سنی

1/ نکاح. زناشویی

صیغه های زناشوئی و زناشوئی با غیر مسلمان

را اینجا بیاورید

2/ صداق (مهر. کابین)

25/ محرم و نامحرم

شامل: نگاه به نامحرم

3/ قسمت. نشوز

4/ متعه

5/ رضاع

52/ بلوغ. تکلیف

55/ جرایم جنسی

6/ طلاق

عسر و حرج را اینجا رده بندی کنید

7/ عده

75/ محلل

8/ خلع و مبارات

82/ ظهار

84/ ایلاء

86/ لعان

ص: 214

BP

فقه و اصول

فقه

مباحث خاص

189 احوال شخصية (دنباله)

88/ زنا

9/ نفقه. حضانت. یتیمان

190 معاملات (بیوع و متعلقات آن). قراردادها. عقود و ایقاعات

شامل مال حرام، بیعانه. مالکیت، مالكيت محدود به

زمان (مالكیت جدید را در 198/6 BP رده بندی

کنید)

1/ بيع و احکام آن

شامل عسر و حرج و عقد و معاملات فضولی.

کسب و کار

2/ خيارات

3/ حجر

4/ افلاس. ورشکستگی

5/ سلم و سلف

6/ ربا، صرف (صرافی). رشوه. غرر

65/ احتكار

66/ اختلاس

7/ شفعه

74/ اسقاط

8/ اجاره

9/ مزارعه. مساقات

191 جعاله

1/ شرکت

2/ قسمت

3/ مضاربه

4/ عاریه

5/ ودیعه

6/ رهن

7/ غصب

ص: 215

BP

فقه و اصول

فقه

مباحث خاص

معاملات (دنباله )

191/8 احياء موات

9/ لقطه

192 دین

شامل امانت. قرض الحسنه

1/ ضمان

2/ حواله

3/ کفالت

4/ وکالت

7/ وصایا. منجزات مریض

193 هبات و صدقات

1/ هبه

2/ وقف

شامل وقفنامه ها و واقفان

3/ صلح

4/ صدقه

5/ ایمان و عهود

6/ يمين و احکام آن

7/ نذر و عهود

8/ كفارات

9/ عتق و توابع آن

شامل رق، عتق، تدبیر، کتابه، موالات...

194 حظر و اباحه

مسائل کلی مربوط به محرمات را اینجا بیاورید

1/ اطعمه و اشربه

2/ دخانیات. مخدرات

3/ صید و ذباحه

4/ وليمه

ص: 216

BP

فقه و اصول

فقه

مباحث خاص

حظر و اباحه (دنباله)

5/ 194 تصویر. عکاسی. نقاشی

55/ شارب گرفتن

6/ غنا

7/ سبق و رمایه

8/ قمار

9/ شطرنج

195 قضاء و شهادات. حدود و دیات. حقوق جزا، آیین

دادرسی، جرایم سیاسی، رویه قضایی

1/ قضا. قضاوت

شامل عزل قاضی. قضاوت زنان

2/ ادب قاضی

3/ جنایات. شریک جرم. جرایم امنیتی

4/ دعاوی. بینات. شهادات. استحلاف (سوگند)

5/ اقرار، گواهی

6/ حدود. تعزیرات. زندان. تبعید. مجازات بدنی

شامل جرایم قابل گذشت

7/ دیات. قصاص

196 جهاد (سیر). جنگ

1/ جهاد. دفاع. آتش بس

شامل دفاع مشروع

2/ غنائم. اسراء

3/ عشر. خراج

مسائلی کلی مربوط به زمینداری در فقه را در اینجا

بیاورید

4/ جزیه. اهل ذمه

5/ رده. بغاة

55/ شهادت

ص: 217

BP

فقه و اصول

فقه

مباحث خاص (دنباله)

6/ 196 امر به معروف. نهی از منکر

قس: 226/4 BP

65/ تولی - دوستی (اسلام)

7/ احكام سلطانیه. احکام دیوانی

شامل حقوق اداری. تشکیلات دیوانی و اداری

قدیم و جدید

حسبت

197 فرائض (ارث)

ارث زنان را اینجا بیاورید

2/ اسباب ارث

3/ موانع ارث

5/ عول و تعصيب

8/ جدولهای مربوط به ارث

197 مسائل حيل

مسائل مستحدثه

5/ آثار کلی

6/ موضوعات خاص (آ-ی بر حسب موضوع) مثال:

4آ/ آرایش

7الف/ افساد فی الارض

75الف/ امدادرسانی

77الف/ امنیت

8الف/ اموال دولتی

82الف/ اوراق بهادار

83/ اوراق قرضه

15/ بازاریابی چند سطحی

2ب/ بانک و بانکداری

83ب/ بمب گذاری انتحاری

8ب/ بلوغ

ص: 218

BP

فقه و اصول

فقه

مباحث خاص

مسائل مستحدثه

6/ 198 موضوعات خاص (دنباله)

85ب/ بورس

87ب/ بیعانه

9ب/ بیمه

4پ/ پرستاری

43پ / پزشکی

86پ/ پوشاک

87پ/ پول

9پ/ پیوند اندام و بافتها

2ت/ تامین اجتماعی

4ت/ تروریسم

7ت/ تقلب

8ت/ تلقیح مصنوعی

9ت/ تورم

9ج/ جهانگردی

3ح/ حجاب

4ح/ حریم گذر

7ح/ حق مؤلف

733ح/ حقوق بشر (فقه)

8ح/ حکم حکومتی

9ح/ حيوانها

2ج/ جبهه

5خ/ خسارت معنوی

9خ/ خون

4د/ دریانوردی

5ر/ رستورانها

8ز/ زنان

ص: 219

BP

فقه و اصول

فقه

مباحث خاص

مسائل مستحدثه

6/ 198 موضوعات خاص (دنباله)

9ز/ زیارت آرامگاه های مذهبی

مثل زیارت حرم حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)

2س/ ساختمان سازی

7س/ سقط جنین

9س/ سیاست

96س/ سینما

2ش/ شبیه سازی

9ش/ شهرسازی

8ع/ علوم سیاسی

6ف/ عبادات در فضا

4ع/ عرف

7ف/ فقر

2ق/ قانون دریایی

17ک/ کالبد شکافی

2ک/ کتابهای ممنوعه

5ک/ کسب و کار

9ک/ کودکان

9گ/ گوشت (شامل کلیه گوشتها سفید و قرمز)

2م/ مالکیت

22م/ مالکیت جدید

4م/ مرگ مغزی

5م/ مشروعیت حکومت

6م/ مصادره اموال

46م/ مرور زمان

47م/ مسافرت

66م/ معدن و ذخایر معدن

9م/ مهاجرت

ص: 220

فقه و اصول

فقه

مباحث خاص

مسائل مستحدثه

6/ 198 موضوعات خاص (دنباله )

8م/ مناقصه

9ن/ نوجوانان بزهکار

5و/ ورزش. ورزش برای زنان

43و/ وزنها و اندازه ها

2ه/ هتل ها و مسافرخانه

8ه/ همتاسازی. شبیه سازی

ص: 221

BP

کلام و عقاید

200 سازمانها. انجمن ها

2/ دایرة المعارفها. واژنامه ها. مصطلح نامه ها

مجموعه ها

3/ چند نویسنده یی

4/ تک نویسنده یی

5/ مقاله ها. سخنرانیها

6/ راهنمای آموزشی

62/ کتاب های ساده (آثار کلی عامه پسند)

64/ آموزش و پژوهش جوانان

66/ کتاب های درسی. پرسش ها و پاسخ ها

(7/) کتابشناسی ها

جح:Z

8/ تاریخ کلام

طبقات و تراجم متکلمان

201 آثار کلی

شامل سرگذشتنامه متكلمان مذاهب مختلف

تقسیمات فرقه یی

معتزله

2/ جمعی

3/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

ابو الهذيل العلاف، محمد بن الهذيل (135؟ -

235): 2 الف /BP201/3

ابوهاشم جبائی، عبد السلام بن محمد

(247؟ - 321ق.): 27 الف/ 3/ 201 BP

جبائی، محمد بن عبدالوهاب (235-303ق.):

25ج /201/3 BP

عمرو بن عبید ( 80- 144ق.):8ع/ BP201/3

قاضی عبدالجبار بن احمد ( 320؟ -414ق.):

2 ق/ 201/3 BP

ص: 222

BP

کلام و عقاید

طبقات و تراجم متکلمان

تقسیمات فرقه یی

معتزله

201 فردی (دنباله)

النظام، ابراهيم بن سيار متوفی (231ق.):

6ن / 201/3 BP

3/ واصل بن عطاء ( 80 - 131 ق.): 2 و 201/3 BP

اشاعره

4/ جمعی

45/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

اشعری، زکریا بن آدم (قرن 2 ق.):

46 الف / 201/45 BP

اشعری، علی بن اسماعیل (260 - 324ق.):

5الف / 201/45 BP

باقلانی، محمد بن الطيب (338 - 403 ق.):

2ب / 201/45 BP

بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر (متوفی 429 ق.):

7ب / 201/45 BP

ماتریدیه

5/ جمعی

55/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

ماتریدی، ابومنصور محمد بن محمد (متوفی 333 ق.): 2م / 201/55 BP

اهل حدیث سلفيون. وهابيه

6/ جمعی

65/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

ابن حنبل

رد: BP152/5

ابن تیمیه، احمد بن عبدالحليم (661-28 7 ق.):

17 الف / 201/65 BP

ص: 223

BP

کلام و عقاید

طبقات و تراجم متکلمان

تقسیمات فرقه یی

اهل حدیث. سلفيون. وهابیه

65/ 201 فردی (دنباله)

ابن تیمیه، محمد بن الخضر (542- 622ق.):

2 الف / 201/65 BP

ابن قيم الجوزيه (691-751ق.):

25 الف / 201/65 BP

ابن عبد الوهاب، محمد بن عبدالوهاب

( 1206-1115 ق.): 24 الف/ 201/65 BP

7/ شیعه

اماميه اثناعشریه

71/ جمعی

75/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

طوسی، محمدبن حسین (385 - 460ق.):

9ط / 201/75 BP

مفید، محمدبن محمد (336-413ق.):

7م / 201/75 BP

نوبخت، ابراهیم بن نوبخت (قرن 4ق.):

9ن / BP201/75

هشام بن الحكم (متوفی 190 ق.):

5ه/ 201/75 BP

زیدیه

8/ جمعی

85/ فردی (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

اسماعیلیه

9/ جمعی

از

95/ فردی (آ-ی برحسب صاحب سرگذشت) مثال:

ابو حاتم رازی، احمد بن حمدان (متوفي

322ق.): 2 الف / 201/95 BP

ص: 224

BP

کلام و عقاید

طبقات و تراجم متکلمان

تقسیمات فرقه یی

شیعه

اسماعيلية

95/ 201 فردی (دنباله)

ابویعقوب سجستانی، اسحاق بن احمد (قرن

4): 2 الف / 201/95 BP

کرمانی، حمید الدین (قرن 4):2ک/ 201/95 BP

مويد في الدين، هبه الله بن موسی( - 470 ق.):

8م / 201/95 BP

202 فرق دیگر (آ-ی بر حسب نام فرقه) مثال:

واقفيه: 2 و 202 BP

203 آثار کلی

آثار کلی که شامل نظریات مذاهب مختلف است را در

اینجا رده بندی کنید. برای مباحث خاص نک:

BP216-226

1/ مناظرات کلامی

مناظراتی که درباره مسأله یی خاص است در مباحث خاص

( 216-226 BP) رده بندی کنید.

مذاهب کلامی

معتزله

2/ آثار کلی

برای مباحث خاص نک: 226-216 BP

3/ ردیه ها

4/ دفاعیه ها

5/ جبریه (مجبره)

6/ جهمية

7/ نجاریه

8/ ضراريه

9/ بکریه

ص: 225

BP

کلام و عقاید

آثار کلی

مذاهب کلامی

204 اشاعره. ماتریدیه

آثار کلی (در باره اهل سنت را اینجا بیاورید)

برای مباحث خاص نک: 226 - BP216

قرن 3 - 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

علم الكلام على مذهب أهل السنة و الجماعه:

ابن حزم، علی بن احمد (384 - 456ق.):

8ع16 الف /204 BP

اللمع في الرد على اهل الزيغ و البدع: اشعری،

علی بن اسماعیل، 260 - 324ق.:

8ل 5 الف /204 BP

الحدود في الأصول: باجی، سلیمان بن خلف،

(474-403 ق.): 4ح 2ب /204 BP

الانصاف فيما يجب اعتقاده ولا يجوز الجهل

به: باقلانی، محمد بن طیب، (338-403 ق.):

8الف 24 ب /204 BP

فوائد العقاید: غزالی، محمد بن محمد

450 - 505ق. 9ف 4غ /204 BP

2/ 205 قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

العقاید (عقاید النسفی): نسفی، عمر بن محمد

(461 - 537ق.):7ع5 ن /205/2 BP

اساس التقديس في علم الكلام: فخر رازی،

محمد بن عمر (544؟ - 606ق.):

5الف3ف/ 205/2 BP

3/ 205 قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

طوالع الانوار: بیضاوی، عبدالله بن عمر

(متوفی 685ق.): 9ط 9ب /BP205/3

4/ قرن 8 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

القصيدة النونيه: ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی

بكر، (691-751 ق.):6 ق 2 الف /BP205/4

ص: 226

BP

کلام و عقاید

آثار کلی

مذاهب کلامی

اشاعره. ماتریدیه

آثار کلی

4/ 205 قرن 8ق. (دنباله)

العقائد العضديه: عضد الدین ایجی،

عبدالرحمان بن احمد (700؟ - 756 ق.):

7ع6ع/ BP205/4

مقاصد الطالبين: تفتازانی، مسعود بن عمر

(793-712 ق.): 7م 7ت /205/4 BP

5/ قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

7/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

8/ قرن 11 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

206 قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

3/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه)

7/ ردیه ها

8/ دفاعیه ها

207 مشبهه. مجسمه

3/ کرامیه. صفاتیه

5/ سلفيون اهل حدیث (اتباع ابن حنبل و ابن تیمیه و ابن قیم)

6/ وهابيه

62/ ردیه ها

63/ دفاعیه ها

208 مذاهب سنی دیگر

شیعه

اماميه اثناعشریه

209 آثار کلی و مجموعه ها

برای مباحث خاص نک: 226 -BP216

3/ قرن 1-2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

ص: 227

BP

کلام و عقاید

آثار کلی

مذاهب کلامی

شیعه

اماميه اثنا عشریه

209 آثار کلی و مجموعه ها (دنباله)

5/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سر شناسه ) مثال:

الايضاح: ابن شاذان، فضل بن شاذان ( -

260 ق.): 9 الف 2 الف / 209/3 BP

6/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

العقاید: ابن بابویه، محمد بن علی (311۔

381ق.):7ع 2 الف/ 209/6 BP

العيون و المحاسن: مفید، محمد بن محمد

(413-336 ق.): 9ع7م/ 209/6 BP

7/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

8/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

تبصرة العوام في معرفة مقالات الانام: علم

الهدی، مرتضی بن داعی (قرن 6 ق.):

2ت8ع/ 8/ 209 BP

210 قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

نفحات الالهيه: صدرالدین قونيوی،

(607 - 673ق.): 7ن 4ص210 BP

تجريد الكلام في تحرير عقايد الاسلام:

نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد

(597- 672ق.): 3ت6 ن / 210 BP

5/ قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الباب الحادي عشر: علامه حلی

حسن بن یوسف (648 - 726 ق.):

2ب8ع/ BP210/5

6/ قرن 9ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

احسن الكبار في معرفة الأئمة الأطهار،

حسنی علوی ورامینی محمد بن ابی زید

(قرن 9 ق.): 3الف5ح/ 210/6 BP

ص: 228

BP

کلام و عقاید

آثار کلی

مذاهب کلامی

شیعه

اماميه اثنا عشریه

آثار کلی و مجموعه ها

6/ 210 قرن 9ق. (دنباله)

الصراط المستقيم إلى مستحقي التقديم:

نباطی عاملی، علی بن محمد (791 -

877 ق.): 4 ص 2ن/ 210/6 BP

7/ قرن 10 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

مطلع الاعتقاد في معرفة المبدأ و المعاد،

فضولی بغدادی، محمد بن سليمان

(953 - 976ق.):6 م6 ف /BP210/7

211 قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

احقاق الحق و ازهاق الباطل: شوشتری

نورالدین شریف الدین (956 - 1019

ق.): 3الف 9ش / 211 BP

زبدة التصانیف: خوانساری، حیدربن

محمد (قرن 11 ق.): 2ز9خ/ BP211

علم اليقين في أصول الدين: فیض کاشانی

محمدبن شاه مرتضی (1006 - 1095

ق.):8ع9 ف/211 BP

3/ قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

محاسن الاعتقاد في أصول الدين: آل

عصفور، حسین بن محمد (- 1216 ق.):

3م7آ/ 211/3 BP

الرسائل الاعتقادية: خواجوئی، محمد

اسماعیل بن حسين ( -1173ق.):

5ر9خ/ BP211/3

ص: 229

BP

کلام و عقاید

آثار کلی

مذاهب کلامی

شیعه

اماميه اثنا عشریه

آثار کلی و مجموعه ها

3/ 211 قرن 12ق. (دنباله)

انیس الموحدین: نراقی، مهدی بن ابی ذر

(1209-1128ق.): 8الف 4ن / 3/ BP211

4/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

حق اليقين في معرفة أصول الدين: شبر،

عبدالله، (1774 - 1826):

7ح 2 ش /211/4 BP

العقائد الجعفرية: كاشف الغطاء، جعفر

بن خضر، (1154 - 1228 ق.):

7ع2ک/ BP 211 /4

5/ قرن 14 (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الانوار الالهية في المسائل العقائدية:

تبریزی، جواد (1302- 1386):

8الف 2ت /211/5 BP

اصول دین: شامل توحید - عدل -

نبوت.../ دستغیب، عبدالحسین

(1294- 1360):6 الف5د/ 211/5 BP

212 ردیه ها

5/ دفاعیه ها

شیخیه

213 آثار کلی

4/ ردیه ها

6/ دفاعیه ها

214 زیدیه

ص: 230

BP

کلام و عقاید

آثار کلی

مذاهب کلامی

اسماعيليه

215 آثار کلی

4/ ردیه ها

6/ دفاعیه ها

8/ دروزیه (دروز)

9/ خوارج

216 مباحث خاص

آثار جامع و کلی راجع به اصول و فروع دین شیعه و سنی و

فرقه های اهل سنت را در اینجا بیاورید.

12/ مقدمات

15/ علم

شامل علم انسان، اسباب علم (حواس خبر صادق

عقل)، الهام، خواب و خوابگذاری

2/ امور عامه

شامل وجود و عدم، ماهیت، وجوب و امتناع و امکان

قدم و حدوث، وحدت و کثرت، علیت، دنیای فانی...

5/ جواهر و اعراض

شامل جواهر مجروه (عقل. نفس)، اجسام، أعراض

(كم، كيف...)، فطرت مذهبی، جسم و جان

217 الهيات (توحید)

2/ اثبات واجب

4/ توحید ( یکتا پرستی)

6/ تجسیم. تشبيه

7/ حلول. اتحاد

8/ معرفت باری. شناخت خدا

218 صفات. افعال. اسماء

2/ قدم. ازلیت. سرمدیت. بقا

ص: 231

BP

کلام و عقاید

مباحث خاص

الهیات (توحید)

218 صفات. افعال. اسماء (دنباله)

3/ قدرت

4/ علم

44/ بداء

5/ اراده

6/ تكوين. خلق. ابداع

7/ حیات. سمع. بصر

8/ کلام

عرش را اینجا رده بندی کنید

9/ خلق و قدم قرآن

219 رؤیت

1/ لطف. توفيق

2/ رزق

3/ عدل

4/ افعال عباد

5/ قضا و قدر

6/ جبر و اختیار. امر بين الأمرين

7/ حسن و قبح عقلی و شرعی. خیر و شر

صفات، افعال (آ-ی بر حسب موضوع)

مثال: 6ن/ نصرت الهی

9/ اسماء حسنی

92/ اسم جلاله (الله)

94/ اسم اعظم

96/ مباحث دیگر (آ - ی برحسب موضوع)

مثال: 5ت / تسبیح خدا

220 نبوت

1/ نبوت عامه

2/ ارسال رسل. دعوت

ص: 232

BP

کلام و عقاید

مباحث خاص

نبوت

1/ 220 نبوت عامه (دنباله)

3/ وحی الهام

4/ صفات نبی و رسول

5/ عصمت انبیاء

6/ معجزه. کرامت

7/ انبیاء اولوالعزم

8/ کتب آسمانی

221 نبوت خاصه (نبوت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم))

2/ خاتميت. نسخ شرایع

3/ افضلیت پیامبر. علم. أميت

4/ کلیت رسالت پیامبر

5/ معراج

قس: 24/2 BP

6/ معجزات

شامل مباحث عقلی و کلامی

مباحث نقلی را در سرگذشتنامه پیامبر وهر

یک از ائمه بیاورید.

قس: 25/7 BP

شفاعت

رد: 222/7 BP

222 معاد

1/ اثبات معاد. معاد جسمانی و روحانی. جسد مثالی

(هورقلیائی)

2/ روح

22/ مرگ

24/ برزخ. زندگی پس از مرگ

3/ اشراط الساعه (آخرالزمان). زلزله آخر الزمان

ص: 233

BP

کلام و عقاید

مباحث خاص

معاد

3/ 222 اشراط الساعه (دنباله)

خروج سفیانی و دجال و دیگر علائم ظهور را در

BP224/5 برای آثار مربوط به مهدی و

مهدویت نک: 224 BP

4/ رجعت

5/ حشر و نشر (بعث. قیامت. رستاخيز)

6/ ثواب. عقاب

شامل حساب، کتاب، میزان، صراط، عذاب قبر،

شب اول قبر

65/ بهشت. دوزخ. اعراف. حوریان

7/ شفاعت

8/ نسخ. مسخ. تناسخ

9/ مباحث دیگر

223 امامت

1/ وجوب امام

12/ وجوب معرفت امام. وجوب موالات امام

2/ امامت مخصوص

3/ صفات امام

32/ عصمت امام

34/ علم امام

4/ امامت افضل بر مفضول و مفضول بر افضل

5/ خلافت و امامت پس از پیامبر

شامل قضية غدیر خم، افضلیت ابوبکر یا علی

و اثبات خلافت، بیعت و حجة الوداع...

52/ آثار اهل سنت

54/ آثار شیعه

6/ ائمه بعد از رسول

7/ خلفای راشدین. صحابه. وجوب تعظیم صحابه

75/ سادات. وجوب تکریم سادات

ص: 234

BP

کلام و عقاید

مباحث خاص

223 امامت (دنباله)

8/ ولایت. اوليا. ولايت فقيه. رویت تکوینی، روحانیت.

رهبری

آثار عرفانی را در 287 BP رده بندی کنید.

9/ دعوت. دعاة

224 مهدویت

2/ اثبات مهدویت مطلقه

4/ اثبات مهدویت امام محمد بن الحسن و غیبت او

شامل رؤیت، ملاقات و سرگذشتنامه رؤیت کنندگان،

غیب صغری و کبری، انتظار

آثار مربوط به تاریخ و سرگذشت او

را در BP51 رده بندی کنید.

5/ 224 فتن و ملاهم (علائم ظهور)

6/ متمهدیان و رد اقوال آنان. مدعیان

بابیه و بهائيه

رد: BP300

225 ایمان

2/ حقیقت ایمان

شامل مقامات ایمان، توکل، مؤمن، کافر، منزله بین

منزلتين، رستگاری، امتحان الهی

3/ الحاد. كفر. تكفير. شرک. جهل. محته. تفتیش عقاید

35/ اباحيه

37/ غلو (افراط و تفریط) میانه روی

4/ بدعت و بدعت گذاران. فتنه و فتنه انگیزی

5/ دار الايمان. دار الكفر

6/ گناهان کبائر. صغائر

شامل وسواس. وسوسه شیطانی

7/ توبه. یاس از خدا. توبه کاران

ص: 235

BP

کلام و عقاید

مباحث خاص

مباحث دیگر (دنباله)

226 ملائکه

1/ شیطان

2/ انسان

زندگی دینی و مسائل کلامی مربوط به خدا و

انسان و مسایل مربوط به آن را در اینجا رده بندی کنید.

3/ جن

4/ امر به معروف. نهی از منکر

قس: 96/6 BP

5/ تقیه

6/ توسل جستن به انبيا و ائمه و اوليا

65/ تبرک

7/ زیارت قبور. عمارت و تزئين مقابر

75/ جادو و جادوگری

76/ سعد و نحس

8/ رد و تحریم علم کلام

227 اسلام و ادیان دیگر اقلیت ها

2/ اسلام و یهودیت

3/ اسلام و مسیحیت

5/ اسلام و زردشتیگری

6/ اسلام و آئین صائبين

7/ اسلام و عقاید و ادیان عرب جاهلیت. اسلام و آئین حنفاء

8/ اسلام و آیین بودائی و بر همایی

85/ اسلام و هندوئیسم

سیکیسم را اینجا رده بندی کنید

9/ اسلام و مانویت

228 احتجاجات درباره اسلام

2/ رد اسلام

4/ دفاع از اسلام

ص: 236

BP

کلام و عقاید

228 احتجاجات درباره اسلام (دنباله)

6/ اسلام آوردن. تازه کیشان مسلمان

شامل کتابهای کلامی و جدلی و بحث انگیز

229 اسلام و علوم و عقاید جدید. تجدید حیات فکری.

جنبش های اصلاح طلبانه

شامل مطالعات میان فرهنگی، تجدد. تفکر دینی

2/ اسلام و دانش و معرفت

شامل اندیشه و تفکر، آزادی بیان، عقل گرایی،

کثرت گرایی

3/ اسلام و تمدن غرب

شامل تأثیر و تأثر اسلام و جهان غرب، غربزدگی

دنیوی گرائی

230 اسلام و مسائل اجتماعی

شامل مددکاری اجتماعی مشاوره و خدمات تأمین

اجتماعی، دین زدائی، جامعه مدنی و رشد اجتماعی

1/ اسلام و حقوق

حقوق بشر و حقوق بین الملل اسلامی را اینجا رده بندی

کنید

12/ اسلام و عدالت

13/ اسلام و کار (جنبه های جامعه شناسی)

135/ اسلام و مشاغل

14/ اسلام و آزادی، آزادی خواهی، اسلام و دموکراسی

145/ اسلام و رسانه های گروهی

15/ اسلام و برده داری

155/ اسلام و محیط زیست. اسلام و طبیعت. منابع طبیعی

157/ اسلام و حيوان

16/ اسلام و نژادپرستی

165/ اسلام و جوانان

شامل مشاوره جوانان

ص: 237

BP

کلام و عقاید

اسلام و علوم و عقاید جدید....

230 اسلام و مسائل اجتماعی (دنباله)

17/ اسلام و خانواده (شامل تعدد زوجات. طلاق. حجاب،

همسرگزینی، تنظیم خانواده، ازدیاد جمعیت...)

172/ اسلام و زن

شامل مسائل اجتماعی و اخلاقی زنان

173/ اسلام و مردان

175/ اسلام و مسکن

18/ اسلام و تعلیم و تربیت

2/ اسلام و مسائل اقتصادی

شامل رشد اقتصادی. ثروت

22/ اسلام و بانکداری

شامل اسلام و پول

25/ اسلام و مالیات، مالیه عمومی

3/ اسلام و مالکیت سرمایه داری

4/ اسلام و فئودالیزم

5/ اسلام و سوسیالیزم. سوسیالیزم اسلامی

6/ اسلام و کمونیزم

231 اسلام و سیاست

شامل شوری. روابط بین المللی امنیت ملی.

جهانی شدن

2/ اسلام و سلطنت. اسلام و مشروطیت. اسلام و جمهوریت

25/ اسلام و صهیونیسم

3/ اسلام و ملی گرایی، قومیت در اسلام

35/ اسلام و دنیوی گرایی

4/ اسلام و استعمار. اسلام و امپریالیزم

45/ اسلام و انقلاب (انقلاب اسلامی)

6/ اسلام و صلح. اسلام و جنگ. فرماندهی

جانبازان را اینجا رده بندی کنید.

65/ اسلام و ارتش

ص: 238

BP

کلام و عقاید

اسلام و علوم و عقاید جدید.... (دنباله)

232 اسلام و علوم و فنون

1/ اسلام و مذاهب فلسفی

2/ ماتریالیسم (مادیگری)

25/ اومانیسم (انسانگرائی)

3/ اگزیستانسیالیسم

4/ اسلام و خلقت. اصل انسان

شامل آفرینش و تکامل انسان

5/ اسلام و تکنولوژی

شامل رایانه. ماهواره

6/ اسلام و طب. اسلام و بهداشت

شامل حجامت، بهداشت در حج

65/ اسلام و روانشناسی

شامل موفقیت. طول عمر. سالمندی

67/ اسلام و مدیریت (مسئولیت). مدیریت زمان مدیریت

تعارض. رفتار سازمانی

7/ اسلام و کشاورزی

8/ اسلام و هنرها. زیبایی شناسی

82/ موسیقی. آواز خوانی

822/ شهرسازی، معماری

825/ نقاشی، مجسمه سازی

83/ اسلام و ادبیات

85/ اسلام و اساطیر

86/ اسلام و نقاشی

87/ اسلام و ورزش

انواع ورزشها مثل اسبدوانی

88/ اسلام و سرگرمیها

شامل تفریح و انواع بازیهای شاد

233 اصلاحات دینی، جنبش های اصلاح طلبانه

3/ بنیادگرایی اسلامی

ص: 239

BP

کلام و عقاید

اسلام و علوم و عقاید جدید...

233 اصلاحات دینی. جنبش های اصلاح طلبانه (دنباله )

5/ وحدت اسلامی، تقریب مذاهب اسلامی

شامل انسجام اسلامی

6/ اصلاح طلبان. مجددان. محققان. روشنفکران

سرگذشتنامه و مجموعه آثار را اینجا بیاورید.

جمعی

سرگذشتنامه و مجموعه آثار را اینجا بیاورید.

7/ فردی

15 الف/ ابن باديس، عبدالحمید (1887؟ - 1940م.)

17 الف/ ابو الخير، عبدالرحمن

2 الف/ ابوزید، نصر حام

الف/ اقبال لاهوری، محمد (1877 - 1938م.)

الف/ انطون، فرح (1874 - 1922م.)

9ب/ بناء، حسن (1996 - 1949 م.)

93ب/ بوطی، محمدسعید رمضان

934ب/ بهشتی، محمد (1307 - 1630)

94ب/ بهی، محمد

8ج/ جمال الدین اسد آبادی (1254؟ - 1314ش.)

3ح/ حجتی کرمانی، علی، (1316- ش.)

9ح/ حنفی، حسن

8خ/ خمینی، روح الله (1279- 1368ش.)

6ر/ رضا، محمدرشید (1865 - 1935م.)

2س/ سباعی، مصطفی (1915- 1964م.)

4س/ سروش، عبدالكريم (1324- ش.)

9س/ سید احمدشهید (1786-1831م.)

4ش/ شریعتی، علی (1312 - 1356ش.)

7ش/ شعراوي، محمد متولی (1911- 1998م.)

4ص/ صدر، موسی (1307- ش.)

2ط/ طالقانی، محمود (1282- 1359ش.)

ص: 240

BP

کلام و عقاید

اسلام و علوم و عقاید جدید....

اصلاحات دینی. جنبش های اصلاح طلبانه

اصلاح طلبان. مجددان. محققان. روشنفکران

7/ 233 فردی (دنباله)

9ط/ طهطاوي، رفاعة رافع (1801- 1873م.)

2ع/ عبده، محمد (1849 - 1905م.)

6ع/ عطاس، محمد نقیب (1931. م.)

8ع/ علوی حسینی، ابوبکر (1846 - 1922م.)

6ف/ فضل الله، محمدحسین (1935- م.)

6ق/ قطب، سید (1906-1966م.)

9ک/ کواکبی، عبدالرحمن بن احمد (1271-1320ق.)

56م/ مصباح، محمد تقی (1313- ش.)

6م/ مطهری، مرتضی (1299- 1358ش.)

63م/ مغنیه، محمد جواد (1904-1979م.)

8م/ مودودی، ابوالاعلی (1903-1979م.)

85م/ مولاناء حميد (1315- ش.)

4ن/ ندوی ابو الحسن علی (1913- ش.)

9ن/ نورسی، سعید (1873- 1960م.)

87ه/ هندی، احمد (1817 - 1898م.)

9ه/ هیکل، محمد حسنين (1924؟ - م.)

ص: 241

BP

فرق اسلامی

در اینجا آثاری رده بندی می شود که فرق و مذاهب اسلامی را از

نظر تاریخ، عقیده و آداب و رسوم بررسی کرده باشد. ولی اگر

یک اثر، تحقیق فقهی یا کلامی باشد در رده فقه یا کلام قرار

می گیرد.

مجموعه ها

235 چند نویسنده یی

2/ تک نویسنده یی

4/ مقاله ها. سخنرانیها

(6/ 235) کتابشناسيها

حج: z

آثار کلی

فرق و مذاهب خاص

3/ مذاهب فقهی (اهل سنت)

4/ حنفيه

5/ شافعية

6/ مالكيه

7/ حنبلیه

8/ ظاهريه (داودیه)

237 مذاهب کلامی

2/ معتزله (قدریه. عدلیه)

و فرق مختلف آن: واصليه، غيلانية، عمريه، هذيليه ،

نظامیه، بشریه، خابطیه، ثمامیه، کعبیه، هشامية، جبائيه

جاحظيه، معمريه

3/ مرجئه

و فرق مختلف آن: یونسیه، غسانیه، ثوبانیه، تومنیه،

صالحية، عبیدیه، خالديه، مريسية

4/ جبریه (مجبره)

5/ جهميه

55/ کلابیه

ص: 242

BP

فرق اسلامی

فرق و مذاهب خاص

237 مذاهب کلامی (دنباله)

6/ نجاریه

و فوق منشعب از آن: برغوثيه، زعفرانیه، مستدرکه

7/ ضراريه

8/ بكريه

238 اشاعره

2/ ماتریدیه

3/ مشبهه. مجسمه

4/ كراميه

و فرق مختلف آن

5/ اهل حديث. سلفيون

6/ وهابيه

239 فرق شیعه

تاریخ اصول عقاید شیعه در ایران و سایر مناطق و

تازه کیشان شیعه (مستبصرون)، آینده نگری را اینجا

رده بندی کنید.

2/ اماميه اثنا عشریه

ناجيه را اینجا بیاورید

3/ اصولیه

4/ اخبارية

5/ شیخیه

6/ زیدیه

و فرق مختلف آن: جارودیه، يعقوبية، سلیمانیه

صالحبيه، بترية، قاسمية...

7/ کیسانیه

و فرق مختلف آن: مختاریه، کربیه، اسحاقیه، حارثیه ،

حربية، هاشمیه، رزامیه

240 اسماعیلیه (باطنية، سبعيه، تعليمية)

2/ قرامطه

ص: 243

BP

فرق اسلامی

فرق و مذاهب خاص

فرق شیعه

240 اسماعیلیه (دنباله)

4/ مستعلیه (بهره)

6/ نزاریه ( آقاخانیه)

7/ اسماعيلية الموت

8/ دروزیه (دروز)

9/ فرق دیگر اسماعیلیه

241 غلاة

2/ نصیریه

4/ اهل حق. یارسان

5/ ابراهیمیه

6/ شبک

7/ کا کائيه

8/ فرق دیگر غالی (آ-ی)

مانند سبائية، عليائية، كاملية، غرابية، خطابیه

از دریه، منصوریه...

242 خوارج

و فرق مختلف آن: ازارقه، اباضية، نجدات، صفريه

عجارده...

بابيه. بهائیه

رد: BP300

243 قادیانیه

5/ انصار (اتباع مهدی سودانی: محمد احمد بن عبدالله 1258 -

1302)

244 فرق دیگر (آ-ی)

4ب / بریلویه

9خ/ خوجه

8ع / عمریه

4ی/ یزیدیه

ص: 244

BP

اخلاق اسلامی

مجموعه ها

246 تک نویسنده یی

2/ چند نویسنده یی

4/ مقاله ها. سخنرانیها

6/ راهنمای آموزشی

آثار کلی

1/ 247 قرن 1ق.

2/ قرن 2 ق.

25/ قرن 3ق.

3/ قرن 4ق

35/ قرن 5ق

4/ قرن 6ق

45/ قرن 7ق

5/ قرن 8ق

55/ قرن 9ق

6/ قرن 10 ق.

65/ قرن 11 ق.

7/ قرن 12ق.

75/ قرن 13 ق.

8/ قرن 14۔

شامل ارزشهای اسلامی ثقه (اعتماد)

قرآن و اخلاق

رد: BP103/3

248 احادیث و اخبار اخلاقی

تنها احادیث اخلاقی اینجا آورده شود.

249 مواعظ. حکم. نصيحت

5/ حکایات اخلاقی

مباحث خاص

250 اخلاق فردی

شامل خودسازی. خودشناسی. شخصیت

ص: 245

BP

اخلاق اسلامی

مباحث خاص

250 اخلاق فردی (دنباله)

1/ شجاعت، جبن. تهور. غیرت

2/ عفو. غضب. خجالت. خشونت. اخلاص. گذشت. حيا. قساوت

3/ سخا. بخل. احسان. اعانه. انفاق. رحمت. ایثارگری.

نیکوکاری. صدقه. حسد. رد مظالم

35/ اسراف. فقر

شامل صرفه جوئی

4/ تواضع.كبر. عجب. غرور. سعه صدر

5/ زهد. حب دنیا. چاه طلبی. دنیادوستی. حرص و طمع

55/ تقوی. پرهیزکاری. عفت. هوسرانی. غرایز. عزت نفس

ریاضت. عبادت. تهذیب نفس

رد: 288/5 BP

6/ اخلاص. ریا. سوء ظن. نیت

65/ امانت. درستی و راستی. خیانت. وفاداری. قول و قرار.

وقت شناسی

7/ خوف. رجا

8/ صبر، شکر

قس: 289/2 BP

9/ محبت. عشق

قس: 286/9 BP

95/ آرامش. شادابی. اندوه. گریه. خنده

251 آداب سخن گفت. آفات زبان. گفتگو

2/ راستگوئی. دروغگویی، افتراء. شایعه

3/ غیبت. سخن چینی. عیب جویی. هتک حیثیت ( آبروو

حیثیت)

4/ سوگند

5/ مدح. چاپلوسی

6/ دشنام. سب. لعن. نفرین

7/ خاموشی، پرگوئی. سکوت. گوش دادن

ص: 246

BP

اخلاق اسلامی

مباحث خاص

اخلاق فردی (دنباله)

252 خوردن و نوشیدن

2/ باده گساری

25/ مواد مخدر

4/ آداب جامه پوشیدن

45/ آداب آرایش ریش، گرفتن ناخن، تراشیدن مو، انگشتر و

خضاب، مسواک و غیره

5/ ورزش ها, سرگرمی ها

6/ سواری. تیراندازی

7/ شطرنج

8/ قمار

253 اخلاق خانوادگی

2/ زن و شوهر. حقوق زوجین نسبت به یکدیگر (زناشوئی)

4/ تربیت کودکان. حقوق فرزندان

6/ حقوق پدر و مادر (والدين)

8/ خویشان. صله رحم

254 اخلاق اجتماعی

شامل برابری و برادری، مهمانداری، همکاری

کارمندان، مسئولیت اجتماعی (خدمات اجتماعی، تأمین

اجتماعی)

1/ حقوق مسلمانان نسبت به یکدیگر. رفتار و کردار اجتماعی

شامل عیادت مریض. رفتار با بازماندگان شهداء

تساهل و تسامح.

روابط سربازان و نیروهای مسلح را نیز

اینجا رده بندی کنید

12/ سلام. تسمیت عاطس

شامل احترام و تکریم. اذن دخول

2/ دوستان. دوستی

3/ همسایگان

ص: 247

BP

اخلاق اسلامی

مباحث خاص

254 اخلاق اجتماعی (دنباله)

4/ استاد و شاگرد. آداب تعلیم و تعلم. فضیلت علم. دانش و

دانش اندوزی

آداب سلوك. وظایف شیخ و مرید

رد: 4/ 288 BP

5/ خدمتگزاران. زیر دستان. يتيمان

بسیجیان را اینجا بیاورید.

6/ آداب سفر

65/ بازرگانی. پیشه وری. کسب و کار

7/ روحانیان. واعظان. قاضیان

واعظان زن را اینجا بیاورید.

قس: 2/ 195 BP

8/ احتساب. شهرداری

قس: 199/8 BP

9/ سلطنت. وزارت. رهبری. مدیریت. اخلاق حرفه ای

قس: 231/2 BP

کارگزاران حکومتی را اینجا رده بندی کنید.

سربازان و نیروهای مسلح را در 254/1 BP رده بندی

کنید

ص: 248

BP

آداب و رسوم

آثاری در اینجا رده بندی می شود که از نظر دینی نوشته

شده باشد.

بررسی های اجتماعی و فولكوری را در G رده بندی کنید.

256 سازمانها

1/ دایرةالمعارف ها. واژه نامه ها. مصطلح نامه ها

مجموعه ها

2/ چند نویسنده یی

22/ تک نویسنده یی

4/ مقاله ها. سخنرانیها، همایش ها

257 آثار کلی

مباحث خاص

258 آداب و رسوم زندگی

آثار مربوط به فقه و احکام شرعی را در 189 BP رده بندی

کنید.

2/ ولادت. وليمه. عقیقه

3/ رضاع. فطام

4/ ختان

45/ تکلیف (بلوغ) بلوغ (تکلیف)

جشن تکلیف را اینجا رده بندی کنید.

5/ زناشوئی. همسرگزینی

8/ فوت و مراسم آن

قس: 185/9 BP

259 اعیاد. ایام و لیالی خاص

شامل عید نوروز. ایام الله. جشن ها. اعمال و مستحبات شب

شب های خاص را اینجا بیاورید.

1/ جمعه

2/ عید فطر

3/ عيد اضحى (قربان)

4/ مولد نبی (صلی الله علیه و آله و سلم)

5/ عید مبعث

6/ ليلة الإسراء (شب قدر، شب برات)

ص: 249

BP

آداب و رسوم

مباحث خاص

259 اعیاد. ایام و لیالی خاص (دنباله)

64/ ليلة القدر. ليلة البراءه

68/ عاشورا

7/ عید غدیر خم (شيعه)

8/ میلاد ائمه و اوليا

اناشید و سرودهای مذهبی

رد: 271/8 BP

260 سوگواریها. عزاداریها

1/ وفات ائمه و اوليا

3/ مراسم مربوط به واقعه کربلا. علم. كتل. گریه

4/ روضه خوانی

5/ تعزیه خوانی (شبیه خوانی)

شامل تاریخ تعزیه

متون تعزیه را در ادبیات (PIR) تاریخ تعزیه بعنوان

پایه نمایش و تأتر را در تأثر رده بندی کنید.

6/ سینه زنی، زنجیر زنی، قمه زنی،قفل بندی

(7/) تعزیه نامه ها. کتابهای نوحه. مرائی

جح: PIR

261 مساجد، تکایا. حسینیه ها.

خانقاه ها را در 288/6 BP رده بندی کنید.

2/ مساجد. تکایا. حسینیه ها در کشورهای خاص (آ-ی بر حسب نام کشور) مثال:

مساجد در مصر 6م/ 291/2 BP

3/ نشانه ها. علایم: هلال. سمبولیسم و ...

4/ وعظ و تذکیر

سرگذشتنامه واعظان و مذكران

5/ جمعی

6/ فردی (آ-ی بر حسب نام) مثال:

2ک/ کافی، احمد (1315 - 1357)

ص: 250

BP

آداب و رسوم

مباحث خاص

وعظ و تذکیر

سرگذشتنامه واعظان و مذكران

6/ 261 فردی (دنباله)

16و/ واعظ، علی اکبر (1324 - 1382)

2و/ وائلی، احمد (1928- 2003 م.)

8/ مداحی. مناقب خوانی، فضایل خوانی

84/ جمعی

85/ فردی (آ-ی بر حسب نام) مثال:

8الف / انسانی، علی (1326- )

2د/ دادخواه خیابانی، رسول (1284 -

1339)

رد BP228/9

زیارت اماکن مقدسه، مشاهد ائمه و مزارات امامزادگان و اولیا

آثاری در اینجا رده بندی می شود که مربوط به زیارت و

آداب و رسوم آن در اماکن مقدسه باشد، نه درباره

تاریخ و جغرافیای آنها.

262 آثار کلی

شامل زیارت قبور، عمارت و تزئین مقابر

اماكن خاص

2/ مکه

شامل حجر الاسود. حجر اسماعیل. پرده کعبه

واقعه مکه، 1366 را اینجا رده بندی کنید.

مناسک حج، رد: 188/8 BP

3/ بیت المقدس

4/ مشاهد و مزارات حجاز و نجد

شامل مزارات اسلامی در عربستان سعودی

5/ مدينه

6/ روضه نبوی

دفاعیه ها و ردیه های زیارت آرامگاه

حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را اینجا بیاورید.

7/ مقابر بقیع

ص: 251

BP

آداب و رسوم

مباحث خاص

زیارت اماکن مقدسه.....

اماكن خاص (دنباله)

263 مزارات عراق

1/ نجف

2/ کربلا

آثاری که درباره تربت حسینی است اینجا

رده بندی کنید.

3/ بغداد

4/ کاظمین

45/ سامرا

5/ مزارات شام و فلسطين

6/ دمشق

رأس الحسين را اینجا رده بندی کنید.

8/ مزارات مصر

9/ قاهره

264 مزارات ایران

2/ مشهد رضوی

3/ قم

4/ ری

5/ شیراز

7/ سایر مزارات ایران (آ-ی برحسب نام شهر با استان)

265 مزارات افغانستان، ترکستان (اوزبکستان، تاجیکستان...)

2/ مزار شریف

3/ بخارا

4/ مزارات هند و پاکستان

5/ دهلی

52/ اجمیر

53/ سر هند

54/ گلبرکه

ص: 252

BP

آداب و رسوم

مباحث خاص

زیارت اماکن مقدسه.....

اماكن خاص

مزارات هند و پاکستان (دنباله)

55/ 265 ناگور شریف

56/ لاهور

7/ مزار بلاد مغرب (لیبی. تونس. الجزایر، مراکش)

9/ مزارات و مشاهد دیگر

ادعيه. اذكار. اوراد. اعمال. اعمال السنه

266 آثار کلی

شامل آثاری که درباره دعا و فلسفه نیاش است

صلوات. مراقبات (اعمال) و شفا را در اینجا

رده بندی کنید.

ادعية قرآن، رد: BPA7

ادعیه و اوراد صوفیه، رد: 288/84 BP

مجموعه ها (متون دعا)

اهل سنت

1/ 266 قرن 1ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

2/ قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

25/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

3/ قرن 4ق. (آی بر حسب سرشناسه)

35/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

4/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

45/ قرن 7ق. (آی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

55/ قرن 9ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

الحصن الحصين من كلام سید المرسلین :

الجزری، شمس الدین محمد بن محمد (751 -

833 ق.): 6ح 4ج / BP266/55

6/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

ص: 253

BP

آداب و رسوم

مباحث خاص

ادعية. اذکار. اوراد.......

مجموعه ها (متون دعا)

اهل سنت (دنباله)

65/ 266 قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

7/ قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

75/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

8/ قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه)

شیعه

267 قرن 1-4 ق.

1/ قرن 1ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

صحيفة الحسن: حسن بن علی (علیه السلام)، امام دوم

(3 - 50ق.): 3ص 47ح / BP267/1

صحيفة الحسين: حسین بن علی (علیه السلام)، امام

سوم (4-61ق.): 3 ص 5ح / BP267/1

صحیفه علویه: علی بن ابی طالب (علیه السلام)،

امام اول (23 ق.ه . 40 ق.):

3 ص75ع/ BP267/1

صحیفه سجادیه: علی بن حسین (علیه السلام)،

امام چهارم (38-94ق.):

3ص 8ع/ 267/1 BP

صحيفه الزهرا: فاطمه زهرا(سلام الله علیها) (8ق.ه

-11ق.): 3 ص 2ف/ 267/1 BP

صحیفه باقریه: محمد بن علی (علیه السلام)

امام پنجم (57 - 114 ق.):

3 ص 3م/267/1 BP

صحیفه نبوی: محمد (صلی الله علیه و آله) پیامبر اسلام

52ق. 11ق. 3 ص36م/ 267/1 BP

ص: 254

BP

آداب و رسوم

مباحث خاص

ادعيه. اذکار. اوراد....

مجموعه ها (متون دعا)

شیعه (دنباله)

2/ 267 قرن 2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

صحيفة الصادقيه: جعفر بن محمد (علیه السلام)،

امام ششم (80 - 148ق.):

3ص 7ج / 267/2 BP

صحيفة الرضا: علی بن موسی (علیه السلام)

امام هشتم (153 - 203 ق.):

3 ص85/ع/ BP267/2

صحيفة الكاظميه: موسی بن جعفر (علیه السلام)

امام هفتم (128- 183 ق.):

3ص8م/ BP267/2

3/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

صحیفه الهادیه: علی بن محمد

امام دهم (214 - 254ق.):

3 ص84ع/ BP267/3

صحيفة المهدی، محمد بن حسن (عجل الله تعالی فرجه الشریف)،

امام دوازدهم (255 ق.. )

3 ص 25م /BP267/3

صحیفه امام جواد (علیه السلام)، محمد بن علی،

امام نهم (195-220ق.):

3 ص 3م/ BP267/3

4/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 5 - 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

53/ قرن 5 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

مصابيح المتهجد: طوسی، ابو جعفر

محمد بن حسن (385 - 460ق.):

6م ط / 267/53 BP

ص: 255

BP

آداب و رسوم

مباحث خاص

ادعيه. اذكار. اوراد.....

مجموعه ها (متون دعا)

267 شیعه (دنباله)

54/ قرن 6 ق. (آی بر حسب سرشناسه)

55/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

اقبال اعمال: ابن طاوس، على

بن موسی (589 - 664ق.):

7الف 2 الف / 267/55 BP

6/ قرن 8 - 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

62/ قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

63/ قرن 9ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

64/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

65/ قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

66/ قرن 12ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

زادالمعاد: مجلسی، محمدباقر بن

محمد تقی (1037-1111ق.):

2ز 3م/ BP267/66

67/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

8/ قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

مفاتيح الجنان: قمی، عباس (1254-

1319): 7م 9ق/ 267/8 BP

ادعيه خاص

268 دعای ابی حمزه ثمالی

2/ دعای احتجاب

3/ دعای ام داود

4/ دعای جوشن کبیر

6/ دعای جوشن صغیر

8/ دعای سمات

269 دعای صباح

ص: 256

BP

آداب و رسوم

مباحث خاص

ادعيه. اذکار. اوراد....

ادعيه خاص (دنباله)

2/ دعای صنمي قريش

4/ دعای عدیله

5/ دعای کمیل بن زیاد

6/ دعای مشلول

7/ دعای ندبه

270 ادعيه دیگر (آ-ی بر حسب نام دعا) مثال:

4 الف / دعای ادعوک

45 الف / دعای استغاثه

5 الف/ دعای اسماء الحسنی

7 الف / دعای افتتاح

8 الف / دعای امام زمان

2ب / دعای باطل السحر

9ت/ دعای توسل

2ج / دعای جبرئیل

4ح / دعای حرز یمانی

9د/ دعای دوازده امام

9ذ/ دعای ذیحجه

2ر/ دعای ماه ربیع الثانی

3ر/ دعای رجب

8ر/ دعای ماه رمضان

3س/ دعای سحر

6س / دعای سعی

2ش/ دعای شب قدر

7ش / دعای شعبانیه

9ش / دعای شوال

4ص / دعای صد صلوات

9ص/ دعای صنمی قریش

ص: 257

BP

آداب و رسوم

مباحث خاص

ادعيه. اذكار. اوراد.....

270 ادعيه دیگر (دنباله)

9ط/ دعای طواف

4ع/ دعای روز عرفه

5ع / دعای عشرات

6ع/ دعای عظیم

8ع/ دعای عکاشه

84ع/ دعای علقمه

86ع / دعای علوی مصری

9ع/ دعای عهد

4ف / دعای فرج

4 ق / دعای قدح

9گ/ دعای گنج العرش

3م / دعای مجیر

6م / دعای معراج

7م / دعای مکارم اخلاق

87ن/ دعای نور

9ن / دعای نیمه شعبان

8ی / دعای یستشیر

271 زیارتنامه ها

1/ زیارت امین الله

2/ زیارت جامعه کبیر

4/ زیارت رجبیه

6/ زیارت عاشورا

7/ سایر زیارتنامه ها (آ-ی بر حسب نام زیارت) مثال:

7آ/ زیارت آل یاسین

2 الف/ زیارت ابوالفضل العباس

4الف / زیارت اربعین

8 الف/ زیارت امام علی (علیه السلام)

ص: 258

BP

آداب و رسوم

مباحث خاص

ادعيه. اذكار. اوراد...........

7/ 271 سایر زیارتنامه ها (دنباله)

82الف/ زیارت امام حسن (علیه السلام)

822الف/ زیارت امام حسین (علیه السلام)

83 الف / زیارت امام سجاد (زین العابدین) (علیه السلام)

84 الف / زیارت امام محمد باقر (علیه السلام)

85 الف/ زیارت امام جعفر صادق (علیه السلام)

86 الف / زیارت امام موسی کاظم (موسی بن

جعفر (علیه السلام)

87 الف/ زیارت امام رضا(علی بن موسی الرضا(علیه السلام)

88 الف/ زیارت امام جواد (علیه السلام)

89 الف/ زیارت امام هادی (علیه السلام)

892 الف / زیارت امام حسن عسکری (علیه السلام)

893 الف / زیارت امام مهدی (علیه السلام)

9ج/ زیارت جوادیه

2د/ زیارت حضرت امامزاده داود

9ز/ زیارت حضرت زینب (سلام الله علیها)

2ع/ زیارت حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

4غ / زیارتنامه غدیریه

2ف/ زیارت حضرت فاطمه (سلام الله علیها)

6م/ زیارت حضرت معصومه (سلام الله علیها)

7م / زیارتنامه مفجعة

2ن/ زیارتنامه ناحيه

2و/ زیارت وارث

8/ سرودها و اناشید مذهبی. مناجات نامه ها

82/ مناجات خاص (آ-ی بر حسب نام مناجات)

مثال: مناجات خمس عشر: 8خ/ 271/82 BP

272 نذرها. نیازها

دخیل بندی را در اینجا رده بندی کنید.

ص: 259

BP

آداب و رسوم

مباحث خاص

272 نذرها. نیازها (دنباله)

خرافه های مذهبی ادیان را در فولكور و خرافه های مربوط

به دین خاص را در آن دین رده بندی کنید.

5/ استخاره

رمل. جفر، علم اعداد... را در علوم غریبه رده بندی کنید.

استخاره با قرآن را نیز اینجا بیاورید.

7/ استعاذه. تعویذ

8/ آداب و رسوم دیگر (آ-ی بر حسب نام)

43ب/ کرامت بدن انسان

5چ/ چشم زخم

4خ / خرافه های مذهبی و نظر اسلام راجع به خرافات

8ر/ مراسم ماه رمضان

2م/ فضایل ماههای قمری

7ه/ عدد هفت در ادعیه و اوراد

ص: 260

تصوف و عرفان

274 سازمانها. انجمن ها. مجامع

قس: BP288/6

2/ کنگره ها. کنفرانس ها

3/ دایرة المعارفها. واژه نامه ها. مصطلح نامه ها.

مجموعه ها

4/ چند نویسنده یی

5/ تک نویسنده یی

6/ مقاله ها. سخنرانیها

مقالات قدیمی عرفا و کتب مجالس و ملفوظات را در

285 BP رده بندی کنید

7/ راهنمای آموزشی

(8/) کتابشناسی ها

جح:Z

تاریخ

275 آثار کلی

برحسب دوره های مختلف

آثاری که تاریخ تصوف را در دورهای معین از نظر

مكتب ها یا سرزمین های خاص بررسی می کند در

276 BP یا 277 BP رده بندی می شود.

2/ قرن 1-2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

25/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

3/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

35/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

4/ قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

45/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

5/ قرن 8 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

55/ قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

6/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

65/ قرن 11ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

7/ قرن 12ق. (آی بر حسب سرشناسه)

ص: 261

BP

تصوف و عرفان

تاریخ

275 بر حسب دوره های مختلف (دنباله)

75/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

8/ قرن 14۔ (آ-ی بر حسب سرشناسه)

276 بر حسب مكتب های خاص

آثار مربوط به طرائق صوفیه را در 293 - 290 BP

رده بندی کنید.

2/ تصوف سنتی و معتدل

4/ تصوف تندرو

6/ تصوف فلسفی

7/ مكتب وحدت وجود

8/ مكتب های دیگر

277 بر حسب سرزمین های خاص (آ-ی)

طبقات. تراجم. كتب مناقب

278 جمعی

برای تراجم و طبقات طريق های خاص

نک:293-290 BP

مثال: الانوار القدسية في مناقب السارة النقشبنديه:

BP 293/23

سرگذشتنامه کسانی را که منتسب به طريقه ای خاص اند

در قسمت سرگذشتنامه های آن طريقه رده بندی کنید.

مثال: ترجمه احوال شاه نعمت الله ولی: 293/14 BP

فردی (آ-ی برحسب صاحب سرگذشت)

3/ قرن 1 - 2 ق. (آ-ی بر حسب سرگذشت) مثال:

ابراهیم ادهم (متوفی 161 ق.): 2 الف / 278/3 BP

حسن بصری (21-110 ق.):5ح/ 278/3 BP

طائی، داود بن نصير (متوفی 165ق.):

2ط/ BP 278/3

فضیل بن عیاض (105-187 ق.):6ف/ 278/3 BP

معروف کرخی (متوفی 200 ق.): 6م/ 278/3 BP

ص: 262

BP

تصوف و عرفان

طبقات. تراجم. كتب مناقب

278 فردی (دنباله)

4/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

ابو تراب نخشبی، عسکر بن حصین (متوفی 245ق.):

2 الف /4/ 278 BP

بایزید بسطامی، طیفور بن عيسی (188-261ق.):

2ب /BP278/4

تستری، سهل بن عبدالله (200 - 283 ق.):

5ت /278/4 BP

جنید بغدادی (متوفی 297ق.): 9ج/4/ 278 BP

حافی، بشر بن حارث (150 - 227 ق.):

2ح 4/ 278 BP

حلاج، حسین بن منصور (مقتول 309ق.):

8ح /4/ 278 BP

ذوالنون مصری، ثوبان بن ابراهيم (متوفی 245 ق.):

9ذ/278/4 BP

سری سقطی (متوفی 253ق.): 4س /4/ BP278

سهل تستری (200-283 ق.): 9س / 4/ 278 BP

شاه شجاع کرمانی، ابوالفورس، قرن 3ق.

2ش 4/ 278 BP

حارث محاسبی، حارث بن اسد (165- 243 ق.):

2ح 4/ 278 BP

یحیی بن معاذ (متوفی 253ق.): 3ی/4/ 278 BP

5/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

أبو عثمان مغربی (متوفی 383ق.):

2 الف / 5/ 278 BP

ابو علی رودباری، محمد بن احمد (متوفی 332ق.):

25 الف / 5/ 278 BP

ابن خفیف شیرازی، محمد بن خفيف (261۔

371ق.): 2 الف / 278/5 BP

شبلی، أبوبكر (247-334ق.): 2ش / 278/5 BP

ص: 263

BP

تصوف و عرفان

طبقات. تراجم. كتب مناقب

278 فردی (دنباله)

8/ قرن 5ق. (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

ابوالحسن خرقانی، علی بن احمد (352؟ -

425 ق.): 2 الف / 278/8 BP

ابوسعید ابوالخیر (357 - 440ق.):

25 الف / 278/8 BP

انصاری، عبدالله بن محمد (396 - 481ق.):

8الف / 278/8 BP

شیخ اخی فرج زنجانی ( - 457ق.):

9ش/ 278/8 BP

غزالی، محمد بن محمد (450 - 505ق.):

4غ/ BP 278/8

قشیری، عبد الكريم بن هوازن (386 - 465ق.):

5ق/278/8 BP

گرگانی، ابوالقاسم ( - 450 ق.):

4 گ/ BP 278/8

279 قرن 6 ق. (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

ابن عربی، محمد بن عبدالله (468 - 543ق.):

25 الف / 279 BP

روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی نصر (552-

606ق.): 9ر/ BP279

ژنده پیل، احمد بن ابوالحسن (440 - 536ق.):

9ژ / 279 BP

عین القضاة، عبدالله بن محمد (492 - 525ق.):

9ع/ BP 279

2/ قرن 7ق. (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

ابن عربی، محمد بن على (560 -638ق.):

2 الف / 279/2 BP

ص: 264

BP

تصوف و عرفان

طبقات. تراجم. كتب مناقب

279 فردی

2/ قرن 7ق. (دنباله)

بهاء الدين ولد محمدبن حسين (- 628ق.):

95ب /279/2 BP

شمس تبریزی، محمد بن علی (582 - 645ق.):

8 ش /279/2 BP

4/ قرن 8 ق. (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

آملی، حیدر بن علی (720 - 782 ق.):

8آ/ BP 279/4

امین بلیانی، محمد بن على (668 - 745ق.):

8الف / 279/4 BP

صفی الدین اردبیلی، اسحاق بن جبرائیل (650 -

735 ق.): 7ص/ 279/4 BP

عبدالرزاق، کاشی، عبدالرزاق بن جلال الدین

( - 736 ق.):2ع/ 279/4 BP

همدانی، علی بن شهاب الدين (714- 786 ق.):

8ه/ BP 279/4

6/ قرن 9ق. (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

نوربخش خراسانی، محمد بن محمد (795 -

869 ق.): 9ن / 279/6 BP

8/ قرن 10ق. (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

پیر پالاندوز، محمد عارف (- 985ق.):

9پ /BP279/8

280 قرن 11ق. (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

2/ قرن 12 ق. (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت) مثال:

بید آبادی، محمد بن محمد رفیع ( - 1198ق.):

9ب/ 280/2 BP

نورعلیشاه، محمد علی بن عبد الحسين (1160 -

1212 ق.): 9ن /280/2 BP

ص: 265

BP

تصوف و عرفان

طبقات. تراجم. كتب مناقب

280 فردی (دنباله)

5/ قرن 13ق. (آ-ی بر حسب صاحب سرگذشت)

قمشه ای، محمدرضا بن ابوالقاسم (1241۔

1306 ق.): 8ق /280/5 BP

8/ قرن 14۔ (آی بر حسب صاحب سرگذشت)

انصاری، همدانی، محمد جواد (1281 -

1329 ق.): 8الف / 8 / 280 BP

خیاط، رجبعلی (1262- 1340 ق.):

9خ/280/8 BP

کشمیری، عبدالكریم (1306- 1378ق.):

5ک/ BP 280/8

ص: 266

BP

تصوف و عرفان

281 مآخذ تصوف. پیوستگی تصوف با ادیان و مذاهب و

مکتب های فکری و فلسفی

1/ اسلام

2/ تشیع

3/ یهودیت

4/ مسيحيت

42/ فرهنگ و فلسفه و ادیان ایرانی

44/ زردشتیگری

5/ مانویت

6/ فرهنگ و فلسفه هندی و بودائی

7/ فلسفه اشراق. نوافلاطونی

8/ غنوصية (گنوسيسم)

282 آثار کلی

برای مجموعه آثار و یا برگزیده مجموعه آثار شماره

نویسنده رابدون کاتر مجدد بکار ببرید. مثلا مجموعه آثار

اشنوی، محمود بن خداد (قرن 7 ق.): 5الف / BP283

2/ قرن 1-2 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه)

4/ قرن 3ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه ) مثال:

طاسين الازل و الجوهر الاكبر و الشجرة النورية:

حلاج، حسین بن منصور (234-309ق.):

2ط85 ح /BP282/4

5/ قرن 4ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

اللمع: ابونصر سراج، عبدالله بن علي (متوفی 378ق.):

8ل 2 الف / 282/5 BP

التعرف لمذهب التصوف: كلاباذي، أبوبكر محمد بن

ابراهيم ( - 380 ق.): 7ت8ک 282/5 BP

المقدمة في التصوف و حقيقه: نیشابور، محمد بن احمد

7م 9ن /282/5 BP

6/ قرن 5ق. (آ-ی برحسب سرشناسه) مثال:

نورالعلوم: ابوالحسن خرقانی، علی بن احمد (352 ۔

425ق.): 9ن 2 الف/ 282/6 BP

ص: 267

Bp

تصوف و عرفان

282 آثار کلی

6/ قرن 5ق. (دنباله)

رسائل: انصاری عبدالله بن محمد (396 - 481ق.):

5ر 8 الف /6/ 282 BP

منازل السائرين: انصاری، عبدالله بن محمد

(356 - 481ق.): 9م 8الف / 282/2/6 BP

رونق المجالس: سمر قندی، عمر بن حسن (-480 ق.):

9ر 8س/ 282/6 BP

ايها الولد: غزالی، محمد بن محمد ( 450-550ق.):

9الف4غ/6/ 282 BP

الرسالة القشیریه: قشیری، عبدالکریم بن هوازن (386۔

465ق.): 5ر 5ق/ 282/6 BP

کشف المحجوب: هجویری، علی بن عثمان ( - 465ق.):

5ک 3 ه /282/6 BP

7/ قرن 6ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

سراج السائرین: ژنده پیل، احمد بن ابو الحسن (441 -

536ق.): 4س9ژ/ 282/7 BP

فتوح الغيب: عبد القادر جیلالی، عبدالقادر بن ابی صالح،

( 561-471 ق.): 2 ف2ع/ 282/7 BP

سوانح: غزالی، احمد بن محمد ( - 520ق.):

9س4غ/ 282/7 BP

283 قرن 7ق. (آ-ی برحسب سرشناسه) مثال:

مشارق الانوار القلوب و مفاتح اسرار الغيوب: ابن دباغ

عبدالرحمن بن محمد (605 - 695ق.):

5م 7 الف 283 BP

فصوص الحكم: ابن العربي، محمد بن علی (560-

638ق.): 6ف 2 الف / 283 BP

3الف/ كتاب الاحدیه

8الف/ الانسان الكامل

4ت/ التدبيرات الالهيه

ص: 268

BP

تصوف و عرفان

آثار کلی

283 قرن 7ق.

فصوص الحكم: ابن العربی، محمدبن على (دنباله)

5ر/ رساله الانوار

9ع/ كتاب عنقا مغرب

2ف/ فتوحات المكيه

9ک/ کتاب کنه مالابد للمريد

2ل/ لب الباب

معارف: بهاء الدين ولد محمد بن حسين ( - 638ق.):

6م 9ب / 283 BP

الحكم العطائيه: ابن عطاء الله اسکندری، احمد بن محمد

(متوفی 709 ق.): 8ح25 الف/ 283 BP

معارف: سلطان ولد محمد بن محمد (632 - 712ق.):

6م 8س / 283 BP

عوارف المعارف: سهروردی، شهاب الدين عمر بن محمد

(539 - 632ق.):9ع 9س / 283 BP

گلشن راز: شبستری، محمود بن عبد الكريم (متوفی 720 ق.):

جح: PIR

مقالات شمس: شمس تبریزی، محمدبن علی (582 -

645ق.): 7م8 / ش / 283 BP

مفتاح الغيب: صدر الدین قونيوی، محمد بن اسحاق

(607 - 673 ق.): 7م 4 ص/ 283 BP

لمعات: عراقی، ابراهیم بن بزرگمهر (610- 688ق.):

8ل 4ع / 283 BP

مثنوی مولوی، جلال الدین محمد بن محمد (604-972ق.):

جح: PIR

مرصاد العباد من المبداء الى المعاد: نجم رازی، عبدالله بن

محمد (570 - 654 ق.): 4م 3ن / 283 BP

زبدة الحقایق: نسفی، عزیزالدین بن محمد، (قرن 7 ق.)

2ز 5ن /BP283

ص: 269

BP

تصوف و عرفان

آثار کلی

283 قرن 7ق. (دنباله)

اوصاف الاشراف: نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد

(597- 672ق.): 8 الف 6ن/283 BP

2/ قرن 8ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

اسرار الشریعه و اطوار الطريقه و أنوار الحقيقه: آملی، حیدر

بن على (720 - 782 ق.): 5الف/8آ/ 283/2 BP

مناهج الطالبين و مسالک الصادقين: بخاری اصفهانی،

محمد بن سعد الله، (قرن 8 ق.): 8م 3ب / 283/2 BP

فوائد الفواد: حسن دهلوی، حسن بن علی (649۔

738 ق.): 9ف 5ح /283/2 BP

مصباح الهدایه و مفتاح الكفايه: عزالدین کاشانی، محمودبن

على (متوفی 730 ق.): 6م4ع/ 283/2 BP

مطلع خصوص الكلم في معانی فصوص الحکم (مقدمه

قیصری): قیصری، داود بن محمد (متوفی 751ق.):

6م 9ق/ BP283/2

3/ قرن 9 ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

قواعد التوحيد: ترکه اصفهانی، محمدبن حبيب الله،

(-850 ق.): 9ق 4ت / 283/3 BP

الدره الفاخره: جامی، عبدالرحمن بن احمد (817 -

898 ق.): 4د 2 ج / 3/ 283 BP

4/ قرن 10ق. (آ-ی برحسب سرشناسه) مثال:

الكبريت الأحمر: شعرانی، عبدالوهاب بن احمد (898 -

973ق.): 2ک 7ش / 283/4 BP

رسائل دهدار: فانی شیرازی دهداری، محمد بن محمود

( 1016-947 ق.): 5ر2ف/ 283/4 BP

284 قرن 11 ق. (آ-ی برحسب سرشناسه ) مثال:

تحفه عباسی: سبزواری، محمد علی (قرن 11 ق.)

3ت 2س / 284 BP

فتح السبل: حزین، محمد علی بن ابی طالب (1103۔

1180 ق.): 2ف 4ح / 284 BP

ص: 270

BP

تصوف و عرفان

آثار کلی

284/2 قرن 12 ق. (آ-ی برحسب سرشناسه) مثال:

مراد العارفين: صوفي الله یار بن الله قلی (1123- ق.):

4م 9 ص/ 284/2 BP

3/ قرن 13ق. (آ-ی برحسب سرشناسه) مثال:

جواهر غیبی: مظفر علیشاه الهی (1207-1300 ق.):

9ج 6م/ 284/3 BP

5/ قرن 14ق. (آ-ی بر حسب سرشناسه) مثال:

سعادت نامه: سلطان علیشاه سلطان محمد بن حیدر،

(1327-1251 ق.): 7س 8س / 284/5 BP

الوسائل: عنقاء محمدصادق (1294- 1360ق.):

5ر9ع/ 284/5 BP

طرائق الحقایق: معصوم علیشاه، محمد معصوم بن

زین العابدین (1270-1344 ق.): 4 ط 6م/ 284/5 BP

رساله لقاء الله: ملکی تبریزی، جواد بن شفيع ( -1344 ق.):

5ر 75م / 284/5 BP

285 مجالس - مقالات. ملفوظات

2/ مکاتیب عرفانی

4/ کلمات قصار

6/ شطحیات

مباحث خاص

286 عرفان

1/ علم و معرفت

آواز پر جبرئیل را در BBR (فلسفه) رده بندی کنید.

شامل تعریف علم و معرفت، اقسام علم: علم

دراست و وراثت، علم حال، علم يقين، علم لدنی،

علم کسبی، علم موهوبی

2/ کشف و شهود. بصیرت

3/ وجود

4/ وحدت وجود

ص: 271

BP

تصوف و عرفان

مباحث خاص

286 عرفان

وجود (دنباله)

5/ جوهر. عرض

6/ اسماء صفات. اعیان ثابته. مظاهر اسمائية. عالم مثال

7/ اطوار و لطائف سبعه

شامل أطوار و لطائف سبعة نفسانی: طبع

نفس، قلب، روح، سر، خفی، اخفي و عقل؛ و

نیز اطوار سبعيه قلبيه: صدر، قلب، شفاف،

حبة القلوب و مهجة القلوب، روح، خودشناسی

8/ حضرت خمسه (عوالم مختلفه)

شامل لاهوت، جبروت، ملکوت، ناسوت

(ملک)، حضرت انسان

9/ عشق. محبت

شامل زیبایی پرستی. زیبایی شناسی

287 نبوت. رسالت. ولايت. معاد

1/ حقیقت ولایت

2/ انسان کامل

3/ حقیقت محمدیه

4/ معجزات. کرامات. خرق عادات. طی الارض

288 تصوف. سلوك. طریقت

2/ تعریف تصوف. وجه تسمیه آن

3/ آداب و اعمال

4/ شیخ و مرید

شامل آداب شیخی، وظایف و حقوق مريد و شیخ

42/ خرقه

44/ اجازات. مشيخات. مشجرات. کرسی نامه ها

اجازات و کرسی نامه های طریقه خاص را در

قسمت اجازات آن طریقه رده بندی کنید: مثال:

کرسی نامه طريقه سهروردیه: 291/75 BP

ص: 272

BP

تصوف و عرفان

مباحث خاص

288 تصوف. سلوك. طریقت (دنباله)

5/ ریاضت. خدمت. خلوت

6/ خانقاه. رباط. زاویه. تكيه

7/ سماع

8/ اعمال

82/ فرائض و سنن شرعی. شریعت و تصوف

84/ اوارد. اذکار. احزاب

شامل متون اوراد و اذکار، و شرایط ذکر و

مراقبه و رابط و ختم و آداب حلقات

9/ پرسه. نیاز. سیاحت

289 اخلاق

شامل صدق، بذل، مواسات، قناعت، تواضع، حلم،

عفو، احسان، طلاقت وجه، ملاطفت، تودد، تألیف...

2/ مقامات و احوال

شامل مقامات توبه، درع، زهد، فقر، صبر، شکر،

خوف، رجاء توکل، رضا، و احوال مختلف شوق

محبت، غیرت، قرب، حیا، انس و هیبت، قبص و

بسط، قنا و بقاء اتصال.

4/ مصطلحات

شامل جمع و تفرقه، تجلی و استتار، وجدو وجود

شکر و صحو، وقت ونفس، شهود و غیبت،

تجرید و تفرید، محو و اثبات، تلوین و تکوین،

شراب.

6/ هفت وادی سیر و سلوک

شامل طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت، فنا

ص: 273

BP

تصوف و عرفان

290 طرائق صوفیه (دنباله)

برای هر طریقه این تقسیمات را بکار ببرید:

(1) آثار کلی

(2) آداب و رسوم طریقت

(3) تاریخ

(4) طبقات و تراجم جمعی

(5) تراجم فردی (آ - ی)

(6) اجازات. مشيخات. کرسی نامه ها

برای مثال نک 291/7 BP

15/- 1/ احمدیه (بدويه)

25/ -2/ اکبریه

35/ -3/ اویسیه

385/- 38/ برکاتیه

45/- 4/ بکتاشیه

55/- 5/ انصاریه (پیرحاجات)

65/- 6/ بيوميه

659/ -654/ تیجانیه

75/- 7/ جماليه ( پیرجمالیه)

85/- 8/ چشتیه

95/-9/ حروفية

15/-1/ 291 خاکساریه

25/- 2/ خلوتيه

35/-3/ دسوقيه (بر هانیه)

45/-4/ ذهبيه

55/- 5/ رفاعيه

565/-56/ روشنية (انصاری، بایزید، قرن 10ق.)

575/- 57/ زکیه

65/-6/ سنوسية

75/- 7/ سهروردیه

7/ آثار کلی

ص: 274

BP

تصوف و عرفان

291 طرائق صوفیه (دنباله)

سهروردیه (دنباله)

71/ آداب و رسوم طریقت

72/ تاریخ

73/ طبقات و تراجم جمعی

74/ تراجم فردی (آ- ی)

75/ اجازات. مشيخات. کرسی نامه ها

77/ دفاعیه ها ورديه ها

85/ -8 شاذليه

و طرق مختلف آن

95/-9/ شطاريه

975/- 97/ شیخیه

15/- 1/ 292 صفویه

25/-2/ عیسویه

35/- 3/ قادریه

شامل قادریه کس نزانی

و طرق مختلف آن

45/- 4/ قلندریه

55/- 5/ قونيویه

65/-6/ كبرويه

75/-7/ مرشدیه

کازرونیه را نیز اینجا بیاورید.

85/-8/ ملامتیه

95/9/ مولویه

1/-1/ 293 نعمة اللهیه

و طرق مختلف آن

25/-2/ نقشبندیه

و طرق مختلف آن

35/-3/ نوربخشيه

95/- 9/ طرائق دیگر (آ-ی عددی)

ص: 275

BP

تصوف و عرفان

293 طرائق صوفیه (دنباله)

935/- 93/ گنابادیه

945/- 94/ نقطویان

294 قنوت

295 رد و نقض تصوف و عرفان

2/ ردیه ها

4/ دفاعیه ها

ص: 276

نمایه

BP BP

آب (فقه) 4/ 185

آبرو و حیثیت 3/ 251

آب کر 4/ 185

آتش بس 1/ 196

آثار کلی درباره اسلام 11

آثار کلی - اختصاصی 5/ 11

آثار کلی سازمانهای اسلامی 1آ/3

آثار کلی (سازمانها - انجمن ها) ی-2آ3

آستان قدس رضوی 5آ/3

اتحاد جهانی علمای مسلمین 3الف/3

انجمن مدرسین دانشگاهها 8الف/ 3

بعثه مقام معظم رهبری در امور حج و زیارت 6ب/ 3

بنیاد اندیشه اسلامی 92ب/ 3

پژوهشکده باقرالعلوم 35ب/ 3

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی 4ب/3

جامعه المصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) العالمية 17ج/3

جامعه مدرسین حوزه علمیه قم 2ج/3

جماعت اسلامی پاکستان 8ج/3

حسينية ارشاد 5ح/ 3

حسینیه زینبیه (تهران) 54ح/ 3

دارالتقريب بين المذاهبة الاسلاميه 14د/3

دار المصطفي لإحياء التراث 17ه/3

دایرة المعارف آستان قدس رضوی5آ/3

دبیرستان شهید مهدی حکمت انجمن اسلامی 2د/3

سازمان اوقاف و امور خیریه 15ی/3

سازمان تبلیغات اسلامی 18 2س-21س /3

سازمان تبلیغات اسلامی استان آذر بایجان

شرقي 231س/ 3

سازمان تبلیغات اسلامي استان بوشهر 214س/3

سازمان تبلیغات اسلامی استان مرکزی 216س /3

سازمان حج و زیارت 23س/3

سازمان کنفرانس اسلامی 25س /3

شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی 9ش/ 3

شورای هماهنگی و نظارت بر ترویج

فرهنگ ایثار و شهادت 95 ش/3

کانون آشنایی با معارف اسلامی 2ک/ 3

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی 3م/3

مركز الامام الصدر للابحاث والدراسات 37م /3

مرکز بزرگ اسلامی غرب کشور 375م /3

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی 38م /3

مرکز جهانی علوم اسلامی 383م 3

مرکز نشر معارف اسلامی در جهان 4م/ 3

موسسه آل البيت لاحياء التراث 8م/ 3

موسسه الإمام الخوئی 9م/3

موسسه فرهنگی تربیتی توحید 93م/3

نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها.

پژوهشگاه فرهنگ و معارف 93ن /3

هیات و کانون خادم الرضا (علیه السلام)(قم) 59/ 3

آثار کلی (مجامع - دانشگاهها) - ی- 2آ/3

آحاد (قراءت) 77

آخرالزمان 3/222

آخوند داغستانی، عبد القادر 3آ/ 25/ 54

ص: 277

آداب آرایش ریش و مو و ناخن 252/45

آداب المتعلمين 4/ 254

آداب تعلیم و تعلم4/ 254

آداب تفسير 4/ 91

آداب تلاوت 8/ 80

آداب جامه پوشیدن 4/ 252

آداب روایت حدیث 9/ 113

آداب سخن گفتن251

آداب سفر 6/ 254

آداب شیخی 4/ 288

اباحيه اباضيه

آداب و اعمال (تصوف) 3/ 288

آداب و رسوم 272- 256

دایرة المعارف ها، اصطلاحنامه ها 1/ 256

همایش ها 4/ 256

آداب و رسوم زندگی 258

آداب و کیفیت تلاوت 8 /80

آدم 10 88

آرامش 95/ 250

آرایش 4آ/ 6/ 198

آزادی بیان 2/ 229

آزادی و اسلام 14/ 230

آزر 3/ 88

آفات زبان 251

آفرینش انسان 4/ 232

آفرینش در قرآن1/ 88

آفرینش و اسلام 4/ 232

آقاخانیه (فرق)6/ 240

آمدی، علی بن محمد 3 الف8آ/ 8/ 155

آملی، حیدر بن علی4/ 279

آمنه بنت وهب 4/ 25

آموزش قرآن 2/ 65

آموزش و پرورش - تعلیم و تربیت

آموزش و پژوهش جوانان (کلام) 66/ 200

آواز خوانی 82/ 232

آیات الاحکام 99

آیات: مکی، مدنی، سفری، حضری 4/ 70

آیات، نماز 8/ 187

آیات: نهاری، لیلی، شتائی، صیفی 5/ 70

آیات و سور - سور وآيات

آئین برهمایی و اسلام 8/ 227

آئین بودائی و اسلام 8/ 227

آیین دادرسی جزایی 195

الف

اباحه 194

اباحیه 35/ 225

اباضیه

فرق 242

فقه 8/ 184

کلام 9/ 215

الایه 2الف 9ف/ 5/ 175

ابتدا 2/ 80

ابداع (الهيات) 6/218

ابراهیم ادهم 2الف/3 278

ابراهیم پیامبر 3/88

ابراهیم (فرزند پیامبر) 27

ابراهيمية (فرق) 5/241

ابلیس 15/ 88

نیز نگاه کنید به شیطان

ابن ابی العاص، عثمان بن ابی العاص 14الف/ 32

ابن ابی بکر، عبدالرحمن5الف/ 32

ابن ابی عاصم 9س 3الف/2/ 22

ابن الأثير، مبارك بن محمد 2الف/ 123

ابن الجلاب، عبيد الله بن الحسين 2الف/ 45/ 178

ابن الحاجب، عثمان بن عمر

اصول 2 الف/ 8/ 155

فقه 2 الف/6/ 178

ابن الساعاتی، احمد بن علی

اصول 2الف/ 8/ 155

فقه

ابن الصباغ عبدالسید بن محمد 2الف/ 5/ 175

ص: 278

ابن الصلاح، عثمان بن عبدالرحمن 2الف/107/6

ابن العربی، محيي الدين محمد بن علی 2الف/283

ابن المحاملی، احمد بن محمد 2الف/175/4

ابن المطهر حلی46/55

ابن المقری، اسماعیل بن ابی بکر 2 الف /179/4

ابن الهام، محمد بن عبدالواحد

أصول 2 الف/2/ 156

فقه 2 الف/ 5 /172

ابن بابویه، ابو جعفر محمد بن علی

حديث

فقه 2الف/ 5/ 181

کلام 2 الف/ 6/ 209

ابن باديس، عبدالحمید 15 الف/ 233/7

ابن تیمیه، محمد بن الخضر 2الف/ 201/65

ابن جماعة، بدر الدين محمد بن

ابراهيم 2 الف/ 107/7

ابن حجر العسقلانی، احمد بن علی 2 الف /108

ابن حجر هیثمی، احمد بن محمد

9ص 2 الف/ 22/7

ابن حزم اندلسی 57/ 154

ابن حمزه، محمد بن علی 2الف/ 7/ 181

ابن حنبل، احمد بن محمد

حديث 2الف/ 4/ 118

فقه و اصول 2الف/ 5/ 152

مزار 3/ 264

نیز نگاه کنید به حنبليه

ابن خفیف شیرازی، محمد بن خفيف 278/5

ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد

سرگذشتنامه ها 9س16 الف/ 22/6

ابن دحيه، عمر بن حسن

سرگذشتنامه ها 9ن17 الف/55/ 22

ابن شاذان، فضل بن شاذان

کلام و عقاید 2الف/ 3/ 209

ابن سیدالناس، محمد بن محمد

سرگذشتنامه ها 2 الف /22/6

ابن عاصم، احمد بن عمرو 3الف/ 22/2

ابن عباس، عبدالله بن عباس 16 الف/ 32

ابن عبد الحق، عبد المومن بن عبد الحق

فقه و اصول 7ت 2 الف/ 156

ابن عبد السلام، عبدالعزيز بن عبد السلام

سرگذشتنامه ها 4ب 18 الف /22/55

ابن عربی، محمد بن عبد الله 279

ابن عطاء الله اسکندری، محمد بن محمد

2الف/ 283

ابن فارس، أحمد بن فارس

سرگذشتنامه ها 8 الف 18 الف/ 22/4

ابن قدامه، موفق الدین عبدالله بن أحمد

2الف / 179/45

ابن قعقاع، یزید بن قعقاع 8/76

ابن قيم الجوزیه 2 الف/ 201/65

ابن کثیر، اسماعیل بن عمر 2الف/ 95/5

6ف 2 الف/ 22/6

ابن ماجه، محمد بن يزيد 2الف/ 118

ابن مجاهد، احمد بن موسی 2الف/ 75/3

ابن مسعود، عبد الله بن مسعود 2 الف / 32

ابن مفلح، محمد بن مفلح 2الف/179/5

ابن هشام، عبدالملک بن هشام 2الف / 22/2

ابو الحسن الأشعری، علی بن اسماعیلی

2الف/ 201/45

ابوالحسن خرقانی، علی بن احمد

سرگذشتنامه 2الف/8/ 278

تصوف 2 الف/ 282/6

أبو الخير، عبدالرحمن 17 الف/ 233/7

ابو الفضل العباس - عباس بن علی (علیه السلام)

ابو ایوب انصاری، خالد بن زید 2 الف/ 32

ابوبصیر ، عتبه بن اسید 24الف/ 32

ابو بکر صدیق - ابوبکر، عبد الله بن ابی قحافه

ابوبکر، عبدالله بن ابی قحافه 29

خطب و کلمات 6/ 29

کلام 5/ 223

مزار 5/ 262

ص: 279

ابوداود، سلیمان بن اشعث 16الف/ 54/25

ابوذر الغفاري - ابوذر غفاری، جندب بن جناده

ابوذر غفاری، جندب بن جناده 2 الف 32

ابوطالب - ابو طالب بن عبدالمطلب

ابوطالب بن عبد المطلب 6/ 25

ابوزید، نصر حامد 2الف/ 7/ 233

ابو عبیدہ بن الجراح - ابوعبیده جراح،

عامر بن عبد الله

ابو عبیده جراح، عامر بن عبدالله 25 الف/ 5/ 32

ابو عمرو بن علاء 4/ 76

ابولهب 5/ 25

ابوهریره، عبدالله بن عامر 2الف/ 5/ 32

ابو یعقوب سجستانی، اسحاق بن احمد

2 الف/ 201/95

اتباع مهدی سودانی 5/ 243

اتحاد (الهيات) 7/ 217

اتصال (تصوف) 2/ 289

اثبات (تصوف) 4/ 289/ 4

اثبات خلافت 5/ 223

اثبات خدا 2/ 217

اثبات معاد 1/ 222

اثبات مهدویت خاصه 4/ 224

اثبات مهدویت مطلقه 2/ 224

اثبات واجب 2/ 217

اثر - حدیث

اثر قرآن 4/ 86

اجاره 8/ 190

اجازات

تصوف و عرفان 44/ 288

حديث

روایت 4/ 113

علم الرجال 9/ 114

فقه 4/ 167

اجتماع و اسلام230

اجتماع و قرآن 4/ 103

اجتهاد 4/ 167

اجتهاد و تقلید (اصول) 167

اجداد پیامبر 24

اجزاء حديث. برگزیده 5 /141

اجزاء قرآن (عربی) 5/ 58

اجزاء: احزاب 64

اجسام (کلام) 5/ 216

اجماع 4/ 161

اجمیر (مزارات) 52/ 265

اجنه 226

اجوبه و اسئله- پرسشها و پاسخها

احاديث

احکام 6/ 112

اسماعیلیه 139

اماميه اثنا عشریه 137- 128

اهل سنت 127- 117

خاص (شرح) 145

زيديه 138

شیعه 139- 128

قدسیه 140

قدسية (اهل سنت) 5/ 127

متون 145- 117

موضوع 9/ 111

منتخبة 141

نیز نگاہ کیند به حدیث

احتجاجات (كلام) 228

احترام و تکریم 12/ 254

احتساب 8/ 254

احتكار 65/ 190

احد 3الف/ 45/ 24

احزاب 9خ/ 24/ 45

احزاب (تصوف) 84/ 288

احزاب قرآن. برگزیده ها 5/ 58

احزاب. اجزاء 64

احسان

اخلاق 3/ 250

تصوف289

ص: 280

احسائی، احمد

احقاف 88/24

احکام

أحاديث 6/ 112

اصول فقه 163

بیع 1/ 190

سلطانیه 7/ 196

يمين 6 /193

احکام بانوان 189

احکام دیوانی 7/ 196

احمد بن اسحاق 3الف/5/ 35

احمد بن حنبلی - ابن حنبلی، احمد بن محمد

احمد بن عمرو بن ابی عاصم - ابن ابی عاصم

احمديه 1/ 290

احمديه (قادیانیه) 243

احوال شخصیه 189

احوال عرفانی 2/ 289

احياء موات 8/ 191

اخباريه (فرق) 4/ 239

اختصاص قرآن 3/ 83

اختلاف قرآن 8/ 85

اختيار (الهيات) 6/ 219

اخدود، اصحاب 53/ 88

اخفاء 4/ 80

اخفی (عرفان) 7/ 286

إخلاص 6/ 250

اخلاق اجتماعی 254

اخلاق النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) 3الف 2الف/4/ 22

اخلاق (تصوف) 289

اخلاق اسلامی 254- 246

اخلاق حرفه ای 9/ 254

اخلاق خانوادگی 9/ 254

اخلاق فردی 250

اخلاق و قرآن 3/ 103

ادا 81- 78

اداء حديث4/ 113

ادبیات و اسلام 83/ 232

ادبیات و حدیث 8/ 112

ادبیات و قرآن 8/84

ادریس، پیامبر 22/ 88

ادعیه 271- 266

ادعیه قرآن 87

ادغام 4/ 80

ادله 161

ادوار فقه 9/ 169

ادیان ایرانی و تصوف 42/ 281

ادیان و فلسفه 281

اذان 186/3

اذکار - اوراد

اذن دخول 12/ 254

اراده (الهيات) 5/ 218

ارباع/ 5/ 58

أربعينات 143

ارتداد 5/ 196

ارث 197

ارث زنان 197

ارسال رسل 2/ 220

ارم ذات العماد 24/ 88

ازارقه (فرق) 242

ازدرية (فرق) 8/ 241

ازدواج (آداب و رسوم) 5/ 258

ازدواج در اسلام 17/ 230

از ليت (الهيات) 2/ 218

از منه حديث 2/ 110

اسامه بن زید 5الف/ 5/ 32

اسباب علم (کلام) 15/ 216

اسباب ورود حديث 2/ 110

اسب سواری 7/ 194

استاد و شاگرد (اخلاق) 4/ 254

استتار (تصوف) 4/ 289

استحسان 6/ 161

ص: 281

استحلاف 4/ 195

استخاره 5/ 272

استخاره با قرآن 5/ 272

استسقاء، نماز 9/ 187

استصحاب 8/ 161

استصلاح 7/ 161

استعاذه7/ 272

استعاره قرآن 2/ 83

استعمار و اسلام 4/ 231

استغنا (تصوف) 6/ 289

استفتاء (اصول) 8/ 167

استنباط 8/ 167- 163

اسحاق، پیامبر 34/ 88

اسحاقیه (فرق) 7/ 239

اسراء 2/ 196

اسرار عبادات 1/ 185

اسراف 35/ 250

اسرائیل 35/ 88

اسرائیلیات ( تفسير) 8/ 91

اسقاط 74/ 190

اسلام

آثار کلی (درباره) 11

آثار کلی - اختصاصی 5/ 11

آینده نگری 9آ/ 5/ 11

افكار عمومی 7الف/ 5/ 11

اندیشه 77الف/ 5/ 11

اندیشه نو 8الف/ 5/ 11

پوشاک روحانیت 9پ/ 5/ 11

تلویزیون 8ت/ 5/ 11

جهانی بودن 9ج/ 5/ 11

زندگی معنوی 9ز/ 5/ 11

در کشورهای اسلامی (مجموعه چندکشور) 14/7

در مناطق مختلف جهان 5/ 14

در مناطق مختلف 19- 15

تاجیکستان45/ 15

قزاقستان 33/ 16

قفقاز شمالی 34/ 16

کره شمالی 35/ 16

کره جنوبی 35/ 16

بخارا 916/ 16

خان نشین 916/ 16

برونئی 92/ 16

منطقه اقیانوس هند 927/ 16

چین 93/ 16

خوارزم 95/ 16

ژاپن 97/ 16

کشورهای عربی 975/ 16

میانمار 98/ 17

آلمان 15/ 17

أسپانيا 2/ 17

انگلستان 28/ 17

ايتاليا 29/ 17

بالكان 3/ 17

بلغارستان 35/ 17

بوسنی و هرزگوین 37/ 17

روسیه 45/ 17

فرانسه 7/ 17

یوگسلاوی 85/ 17

اتیوپی 93/ 18

غنا 96/ 18

کنگو 97/ 18

نیجریه 98/ 18

نیجریه 98/18

در میان نژادهای گروهها، قبایل و غیره [-20]

شیعه در مناطق مختلف 75/11

دفاعیه ها 4/ 228

ردیه ها 2/ 228

فلسفه 13

اسلام شناسان 57

اسلام شناسی 11

اسلام و آزادی 14/ 230

اسلام و آفرینش 4/ 232

اسلام و ادبیات 83/ 232

ص: 282

اسلام و ادیان دیگر 227

اسلام و ارتش 65/ 231

اسلام و اساطير 85/ 232

اسلام و استعمار 4/ 231

اسلام و اقتصاد 2/ 230

اسلام و اگزیستانسیالیسم 3/ 232

اسلام و امپریالیزم 4/ 231

اسلام و انقلاب 45/ 231

اسلام و اومانیسم 25/ 232

اسلام و بابیگری و بهائیگری 9/ 227

اسلام و بانکداری 22/ 230

اسلام و برده داری 15/ 230

اسلام و بودایی و برهمایی 8/ 227

اسلام و بهداشت 6/ 232

اسلام و پزشکی 6/ 232

اسلام و پول 22/ 230

اسلام و تجدید حیات فکری 229

اسلام و تصوف 1/ 281

اسلام و تصویرگری 86/ 232

اسلام و تعدد زوجات 17/ 230

اسلام و تعلیم و تربیت 18/ 230

اسلام و تکنولوژی 5/ 232

اسلام و تمدن اروپایی 3/ 229

اسلام و تمدن جديد 3/ 229

اسلام و تمدن غرب 3/ 229

اسلام و تنظیم خانواده 17/ 230

اسلام و جمهوریت 2/ 231

اسلام و جنبشهای اصلاح طلبانه 229

اسلام و جنگ 6/ 231

اسلام و جوانان 165/ 230

اسلام و حقوق 1/ 230

اسلام و حیوان 157/ 230

اسلام و خانواده 17/ 230

اسلام و خلقت 4/ 232

اسلام و دادگستری 12/ 230

اسلام و داروینیسم 4/ 232

اسلام و دانش 2/ 229

اسلام و دموکراسی 14/ 230

اسلام و دنیوی گرایی 4/ 231

اسلام و رسانه های گروهی 145/ 230

اسلام و روانشناسی 65/ 232

اسلام و زبان 83/ 232

اسلام و زن 172/ 230

اسلام و زراعت 7/ 232

اسلام و زردشتیگری 5/ 227

اسلام و سرگرمی ها 88/ 232

اسلام و سرمایه داری 3/ 230

اسلام و سلطنت 2/ 231

اسلام و سوسیالیزم 5/ 230

اسلم و سیاست 231

اسلام و شعر 84/ 232

اسلام و صابئین 6/ 227

اسلام و صلح 6/ 231

اسلام و صهیونیسم 25/ 231

اسلام و طب 6/ 232

اسلام و طبیعت 155/ 230

اسلام و عدالت 12/ 230

اسلام و عقاید جدید 229

اسلام و عقاید و ادیان عرب

جاهلیت 8/ 227

اسلام و علوم 232

اسلام و علوم و عقاید جدید 229

اسلام و فلاحت 7/ 232

اسلام و فلسفه 1/ 232

اسلام و فنون 232

اسلام و فئوداليزم 4/ 230

اسلام و قانون 1/ 230

اسلام و کاپیتالیزم 3/ 230

اسلام و کار 13/ 230

اسلام و کامپیوتر 5/ 232

اسلام و کشاورزی 7/ 232

اسلام و کمونیزم 6/ 230

ص: 283

اسلام و ماتریالیزم 2/ 232

اسلام و مادیگری 2/ 232

اسلام و مالکیت 3/ 230

اسلام و مالیات 25/ 230

اسلام و مأنویت 9/ 227

اسلام و مجسمه سازی 86/ 232

اسلام و محیط زیست 155/ 230

اسلام و مدیریت 67/ 232

اسلام و مذاهب فلسفی 1/ 232

اسلام و مردان 173/ 230

اسلام و مسائل اجتماعی 230

اسلام و مسائل اقتصادی 230/ 2

اسلام و مسائل جدید 229

اسلام و مسکن 175/ 230

اسلام و مسیحیت 3/ 227

اسلام و مشاغل 135/ 230

اسلام و مشروطیت 2/ 231

اسلام و معرفت 2/ 229

اسلام و ملی گرایی 3/ 231

اسلام و منابع 155/ 230

اسلام و موسیقی 82/ 232

اسلام و نژادپرستی 16/ 230

اسلام و نقاشی 86/ 232

اسلام و ورزش 87/ 232

اسلام و هندوئیسم 85/ 227

اسلام و هنر8/ 232

اسلام و یهودیت 2/ 227

اسلم بن عمرو ترکی 5الف/ 4/ 42

اسماء حسنی 9/ 219

اسماء خدا

عرفان 6/ 286

کلام و عقاید 218

اسم اعظم 94/ 219

اسماعیل 33/ 88

اسماعیلیه

اصول فقه 5/ 160

سرگذشتنامه56/ 9- 56/ 5

سرگذشتنامه (فقها) 3/ 154- 32

فرق 240

فقه 4/ 184

کلام 215

اسماعیلیه الموت 7/ 240

اسم جلاله 92/ 219

اسناد (حديث) 111

اسئله و اجوبه 12

اشاره (اصول) 7/ 165

اشاعره

فرق 238

کلام 206- 204

اشباه و نظایر (فقه) 3/ 169

اشتراک (اصول) 7/ 164

اشتقاق 75/ 164

اشراط الساعه 3/ 222

اشراق و تصوف 7/ 281

اشربه 1/ 194

اشعری، زكريا بن آدم 46الف/ 45/ 201

اشکال قرآن 2/ 73

اصالت وجود و اسلام3/ 232

اصحاب

أخدود 53/ 88

حسین - یاران حسین

رس 26/ 88

فیل 77/ 88

قریه 74/ 88

کهف 75/ 88

اصطلاحات صوفيه 3/ 274

اصلاحات دين 233

اصلاح طلبان 3/ 233- 2/ 233

اصول اربعمائه 128

اصول دین 216

اصول عقاید فرق شیعه 244- 239

ص: 284

اصول فقه 167- 155

اصولی فقه 167-155

اصول فقه سنت 157- 2/ 155

اصول فقه شیعه 160- 158

اسماعیلیه 5/ 160

جعفری 159- 158

اصول و فروع 216

اصولیه (فرق) 3/ 239

اضحی، عید 3/ 259

اضحيه (حج) 8/ 188

اطعمه و اشربه 1/ 194

اطفال، تربیت و حقوق 4/ 253

اطلاق و تقیید 4/ 164

اطلسها 6

اطناب قرآن4/ 83

اطوار سبعه قلبيه 7/ 286

اطوار و لطائف سبعه 7/ 286

إظهار 4/ 80

اعانه

اخلاق 3/ 250

فقه 4/ 193

اعتکاف2/ 188

اعجاز قرآن 86

اعجام قرآن 2/ 73

اعداد در قرآن 4/ 71

اعراب قرآن 8/ 82

اعراض (كلام) 5/ 216

اعراف (کلام)65/ 222

اعلام (حدیث) 4/ 113

اعلام جغرافیائی قرآن 9/ 103

اعلام قرآن 8/ 87

اعمال السنه 266

اعمال و مستحبات شبهای خاص 259

اعياد 259

اعیاد ثابته 6/ 286

افتاء و استفتاء (اصول) 8/ 167

افتراء 2/ 250

افراط و تفریط 37/ 225

افساد في الأرض 7الف/ 6/ 198

افضل، امامت 4/ 223

افضلیت

أبوبكر 5/ 223

پیامبر 3/ 221

علي بن أبي طالب 5/ 223

افضلیت امام 4/ 223

افعال 218

افعال عباد (الهيات) 4/ 219

افغانستان (مزارات) 265

افلاس 4/ 190

اقامه 3/ 186

اقتصاد و اسلام 2/ 230

اقتضا (اصول) 7/ 165

اقرار 5/ 195

اقسام الحديث 111

اقلاب 4/ 80

اقليتها 227

اقوام 8/ 253

اکبریه 2/ 290

اکل

اگزیستانسیالیزم و اسلام 3/ 232

الأحكام في أصول الأحكام 3الف8 آ 8/ 155

التقاط 9/ 191

الحاد 3/ 225

الفاظ (اصول) 164

الهام (اصول)

علم 15/ 216

نبوت 3/ 220

الهيات 319- 217

الهیات و قرآن 1/ 103

الياس45/ 88

اليسع 46/ 88

اماکن مقدسه، ریارت 265- 262

ام البنين 75الف/ 2/ 52

ص: 285

اماله 3/ 80

امامان دوازده گانه 51/ 36

امام الحرمین، عبدالملک بن عبدالله

8الف/ 150/5

4و5 الف/155/6

امام اول - علی بن ابی طالب

امامت 223

امامت افضل 4/ 223

امام جعفر صادق - جعفر بن محمد الصادق

امام حسن - حسن بن علی

امام حسن عسگری - حسن بن على العسكرى

امام حسین -حسین بن علی

امام رضا -علی بن موسی الرضا

امام زادگان53

امامزاده 265-262

امام زمان - محمد بن حسن المهدی

امام زین العابدين- علی بن حسین

امام علی النقی - علی بن محمدالنقی الهادی

امام غائب- محمد بن حسن المهدی

امام محمد باقر - محمد بن علی الباقر

امام محمد تقی - محمد بن على التقى

امام موسی کاظم- موسی بن جعفر الكاظم

اماميه اثنا عشریه

أحاديث 136- 128

سرگذشتنامه 3/ 55- 2 /55

فرق 2/ 239

فقه 5/ 181- 181

فقها 5/ 153- 1/ 153

کلام 6/ 213- 209

دفاعيه ها 5/ 213

ردیه ها 212

متکلمان 71/ 201

امانت

اخلاق 65/ 250

فقه 192

امپریالیزم و اسلام 4/ 231

امتناع (كلام) 2/ 216

امثال حدیث 7/ 112

امثال قرآن 4/ 84

امدادرسانی 75الف/ 6/ 198

امر بمعروف

فقه و اصول 6 /196

کلام و عقاید 4/ 226

امر بين الأمرين (الهيات) 6/ 219

امر و نهی (اصول) 5/ 164

ام سلمه بنت حذیفه 15/ 26

ام سليم، رمیصاء بنت ملحان 76الف/ 5/ 32

ام فروه (سلام الله علیها) 78الف/ 52/2

امکان (کلام) 2/ 216

ام کلثوم بنت علی (سلام الله علیها) 8الف/ 52/2

امکنه حديث 2/ 110

امنیت 77الف/ 6/ 198

امنیت ملی 231

اموال دولتی 8الف/ 6/ 198

امور عامة (كلام) 2/ 216

أمهات المؤمنين 26

امیت 3/ 221

امید- رجا

امیرالمؤمنین علی - علی بن ابی طالب

امین بلیانی، محمد بن على 4/ 279

اناشيد 8/ 271

انبیاء اولوالعزم 7/ 220

الانجم الزاهرات على حل الفاظ الورقات في

اصول الفقه الانجم الزاهرات 3ن 2م / 2/ 156

انجمنها - سازمانها و انجمنها

انجیل و قرآن 6/ 89

اندرزهای قرآن 65

اندوه 95/ 250

اندیشه و تفکر 229

انس (تصوف) 2/ 289

انساب 7/ 53

انسان

ص: 286

اصل 4/ 233

عرفان 8/ 286

کلام2/ 226

انسان کامل 2/ 226

انسانی، علی 8الف/ 6/ 261

انسجام اسلامی 5/ 233

انشاء قرآن 5/ 83

انصار (فرق) 5/ 243

انصاری، عبدالله بن محمد 8/ 278

انصاری، مرتضی بن محمد امین 8الف/5/ 153

انصاریه 5/ 290

اوراد

آداب و رسوم 271- 266

تصوف و عرفان 84/ 288

انصاری همدانی، محمد جواد 8/ 280

انطون، فرح 8الف/ 7/ 233

انفاق3/ 250

انقلاب اسلامی 45/ 231

اوجز السير لخير البشر 8الف 18الف/4/ 22

اورشلیم 3/ 262

اوراق بهادار 82الف/ 6/ 198

اوراق قرضه 83الف/198/6

الأوزاعی، عبدالرحمن بن عمرو

طبقات و تراجم فقها 52/ 154

فقه مذاهب 180

اوزاعی (فقه) 180

اوستا و قرآن 7/ 89

اوقات عبادات 185

اوقات نماز 6/ 186

اولاد، تربیت و حقوق 4/ 253

اولوالعزم، انبياء 7/ 220

اوليا

عرفان 287

کلام و عقاید 8/ 223

اویس قرنی 8الف/5/ 35

اویسیه 3/ 290

اهل حدیث

فرق 5/ 238

کلام 5/ 207

اهل حق (صوفیه) 955- 95/ 293

اهل حق (فرق) 4/ 241

اهل ذمه 4/ 196

اهل سنت 1/ 54

اهل کتاب (اصول فقه) 4/ 162

اهل مدين 37/ 88

اهلیت (اصول) 7/ 163

ایام الله 259

ایثارگری 3/ 250

ايجاز قرآن 4/ 83

ایران (مزارات) 264

ايقاعات 193- 189

ایکه 37/ 88

ايلاء 84/ 189

ایمان 225

ایمان و عهود 5/ 193

ائمه اثنا عشر 51- 5/ 36

داستان ها درباره 9

مباحث خاص 36/ 4

احادیث 3الف/4/ 36

شهادت 9ش/4/ 36

مصائب 6م/ 4/ 4/ 36

معجزات 64م/ 4/ 36

مناظره ها 9ن/4/ 36

نیابت 9ن/4 /36

ائمه و اولياء، وفات 1/ 260

اینترنت 624/ 11

ايوب 58/88

ب

بابیه 395- 300

تفاسیر 101

باده گساری 2/ 252

ص: 287

باران، نماز9/ 187

بازاریابی چند سطحی 15ب/6/ 198

بازرگانی (اخلاق) 65/ 254

باشگاههای اسلام - سازمانها و انجمنها

بازیهای شاد 88/ 232

باطنيه-اسماعیلیه

باقر العلوم 44

بانک و بانکداری 2ب/6/ 198

بتريه (فرق) 6/ 239

بحرانی، هاشم بن سليمان 97

بخارا (زارات) 2/ 265

بخشایش - عفو

بخشش 3/ 250

بخل 3/ 250

بدايه السول في تفضيل الرسول

4ب18 الف/ 5/ 22

احزاب 9خ/ 24/ 45

بدر 4ب/ 45/ 24

بدعت و بدعتگذاران 4/ 225

بداء (الهيات) 44/ 218

بدويه 1/ 290

بدیع قرآن 9/ 83

بديع قرآن 9/83

بذل (تصوف) 289

برابری 254

برات، شب 6/ 259

برادری 254

بریلویه 4ب/ 244

برده داری و اسلام 15/ 230

برزخ 24/ 222

برغوثيه (فرق) 6/ 237

برکاتیه 38/ 290

البرهان في تفسير القرآن 97

برهانیه 3/ 291

برهمایی و اسلام 8/ 227

بزرگداشت صحابه 7/ 223

بسط (تصوف)

بسم الله الرحمن الرحيم 8/ 101

بسیجیان5/ 254

بشرية (فرق)2/ 237

بصر (الهيات) 7/ 218

بصیرت 2/ 286

بعث 5/ 222

بعثت، عید 4/ 259

بغاة 5/ 196

بغداد (مزارات) 3/ 263

بقا (الهيات)

تصوف و عرفان 2/ 289

کلام و عقاید 2/ 218

بقیع (مقابر) 7/ 262

بکتاشیه 4/ 290

بکریه

فرق 8/ 237

کلام 9/ 203

بلاد مغرب (مزارات) 265/7

بلاغت قرآن 83

بلاغت و حدیث 8/ 112

بلال بن رباح 8ب/5/32

بلقیس 5/ 88

بلوغ 8ب/ 6/ 198

بلوغ و تکلیف

آداب و رسوم 45/ 258

بناء، حسن 9ب/ 7/ 233

بندگان، افعال 4/ 219

بنی اسرائیل 54/ 88

بنی اسرائیل و موسی 4/ 88

بودائی و اسلام 8/227

بودائی و تصوف 6/ 281

بورس 85الف/ 6/ 198

بوطی، محمد سعید رمضان 93ب/7/ 233

بهاء الدين ولد، محمد بن حسین 2/ 279

بهائیگری و اسلام 9/ 227

ص: 288

بهائیه 395- 300

بهجه المحافل في السير والمعجزات والشمائل

9ب2ع/ 22/7

بهداشت و اسلام 6/232

بهداشت و قرآن 5/ 103

بهره 6/190

بهره (فرق) 4/ 240

بهشت 65/ 222

بهشتی، محمد 934ب/7/ 233

بهی، محمد 94ب/ 7/ 233

بی بی شهر بانو 9ب/2/ 52

بیت المقدس 3/ 262

بید آبادی، محمد بن محمدرفیع 2/ 280

بیضاوی، عبدالله بن عمر 9ب/ 5/ 150

بیع 7/ 190- 1/ 190

بیعانه 190

مسائل مستحدثه 87ب/6/ 198

بیعت5/ 223

بيقونیه، طه بن محمد9ب/6/ 108

البيقونیه9ب9ب/6/ 108

بیم - خوف

بیمه 9ب/6/ 198

بینات49 ب/6/18

بين المنزلتين 2/225

بیوع 192- 190

بيوميه6/ 290

بیهقی، احمد بن حسین 9ب/5/ 122

پ

پادشاهی (اخلاق) 9/254

پاسخها و پرسشها 12

پاکدامنی 55/ 250

پاکستان (مزارات) 4/ 265

پایگاههای اطلاعاتی 624/ 11

پدر و مادر، پیامبر 24

پدر و مادر، حقوق 6/ 253

پرده کعبه 9/ 188

آداب و رسوم 2/ 262

پرستاری 4پ/ 6/ 198

پرسشها و پاسخها

اسلام 12

جوانان و نوجوانان 7/7

فتاوى

امامیه 9/ 183

جعفری 9/ 183

حنبلی 9/ 189

حنفی5/ 174

شافعي 8/ 177

مالكي 9/ 178

فقه و اصول 74/ 147

قرآن 2/ 65

کلام 66/ 200

پرسه (تصوف) 9/ 288

پرگویی 7/ 251

پرهیزکاری 55/ 250

پزشکی 43پ/6/ 198

پزشکی و اسلام2/ 232

پزشکی و قرآن 5/ 103

پنج تن 36

پوشاک 86پ/ 198/6

پول 87پ/6/ 198

پیامبر اسلام- محمد بن عبدالله، پیامبر اسلام

پیامبری - نبوت

پیر 4/ 288

پیر پالاندوز، محمد عارف 8/ 279

پیر جماليه 7/ 290

پیشگوئیهای حضرت محمد5/ 24

پیشگو ئیهای قرآن 2/ 86

پیشه وری (اخلاق) 65/254

پیمانها و عهدنامه ها 6/24

پیوند اندام و بافتها 9پ/6/ 198

ص: 289

ت

تابعیت 8/ 169

تابعین 35

تأثیر رسانه های گروهی بر اشاعه نماز 2/ 186

تاريخ

اخلاق اسلامی 247

اسلام 14

تصوف و عرفان 275

تفسير 92

حدیث 5/ 106

در قرآن8/ 103

علم قراءت و تجوید9 /80

فرق اسلامی 236

فقه و اصول 148

قرآن 72

کلام 8 /200

تاريخ الخميس في أحوال انفس نفیس

2ت9د/7/ 22

تاريخ تعزیه 5/ 260

تاریخنگاری 5/ 13

تاريخ و قرآن 8/ 103

تازه کیشان شیعه (مستبصرون) 239

تازه کیشان مسلمان 6/ 228

تألف (تصوف) 289

تأمین اجتماعی 230

تأمین اجتماعی (اخلاق)254

تأويل 2/ 91

تأويل احادیث 2/ 112

تبرک 65/ 226

تبلیغات (اسلام) 2ت/5/ 11

تبلیغات رادیوئی 622/ 11

تبلیغات تلویزیونی 623/ 11

تبلیغات سایر رسانه ها 623/ 11

تبلیغات نماز 2/ 186

تبوک 2ت/45 /24

تجارت (اخلاق) 65 /254

تجدد 229

تجدید حیات فکری اسلام229

تجرید (تصوف) 4/289

تجری (اصول) 3/ 167

تجزی (اصول) 4/ 163

تجسيم (الهيات) 6/ 217

تجلی (تصوف) 4/ 217

تجوید81-78

تحقیق (قرآن)3 /65

تحلیف 4/ 195

تحمل و اداء حديث 4/ 113

تخفیف 6/80

تخلفات اداری 1/ 230

تداخل 8/166

تدبیر 9/ 193

تدفین و تکفین - کفن و دفن

تذكير 4/ 261

تراجم صوفيه 280- 278

تراجم و طبقات - طبقات و تراجم

تراجيح و تعادل (اصول) 8/ 166

تراويح، نماز 7/ 187

تربت حسینی 5/ 186

تربیت و اسلام 18/ 230

تربیت و حقوق کودکان 4/ 253

تربیت قرآن 4/ 72

ترتب 6/ 166

ترتیل در قرآن 87/ 80

ترجمه های قرآن 66-7/ 58

ترقیق 6/ 80

ترکستان (مزارات) 265

تروریسم 4ت/6/ 198

تزئين مقابر 162

تسامح2/ 163

تسمیت عاطس 12/ 254

تساهل و تسامح 1/ 254

تسهيل 6/ 80

ص: 290

تشبيه (الهيات) 6/ 217

تشبیه قرآن 2/ 83

تشبيه (كلام) 6/ 217

تشدید 6/ 217

تشكيلات دیوانی، اداری 7/ 196

تشیع و تصوف 2/ 281

تصوف 289- 288

تصوف افراطی 4/ 276

تصوف تندرو 4/ 276

تصوف سنتی و معتدل 2/ 276

تصوف فلسفی 6/ 276

تصوف (مآخذ) 281

تصوف و آئین برهمایی 6/ 281

تصوف و آئین بودائی 6/ 281

تصوف و اديان 281

تصوف و ادیان ایرانی 42/ 281

تصوف و اسلام 1/ 281

تصوف و تشیع 2/ 281

تصوف و زردشتیگری 44/ 281

تصوف و شریعت 82/ 288

تصوف و عرفان 295- 274

تصوف و غنوصيه 8/ 281

تصوف و فرهنگ ایرانی 42/ 281

تصوف و فرهنگ هندی و بودائی 6/ 281

تصوف و فلسفه 281

تصوف و فلسفه اشراق 7/ 281

تصوف و فلسفه ایرانی 42/ 281

تصوف و فلسفه نوافلاطونی 7/ 281

تصوف و فلسفه هندی و بودائی 6/ 281

تصوف و گنوسیسم 8/ 281

تصوف و مانویت 5/ 281

تصوف و مسیحیت 4/ 281

تصوف و یهودیت 3/ 281

تصوير (فقه) 5/ 194

تصویرگری و اسلام 86/ 232

تعادل و تراجیح 8/ 166

تعارض8/ 166

تعارض ادله (اصول) 6/ 166

تعالیم قرآن 65

تعدد زوجات و اسلام 17/ 230

تعزیر 6/ 195

تعزیه خوانی 5/ 260

تعزیه نامه ها (7/ 260)

تعصيب 5/ 197

تعظیم صحابه 7/ 223

تعقیبات نماز 85/ 186

تعلیم و تربیت جوانان و نوجوانان 7/7-5/ 7

تعلیم و تربیت، روشها 2/ 7

تعلیم و تربیت و اسلام 18/ 230

تعلیم و تعلم، آداب 4/ 254

تعليميه - اسماعیلیه

تعویذ 7/ 272

تفاسير 102-92

تفاسير بابيه 101

تفاسير سور و آیات 986/ 102-1/ 102

تفاسیر عرفانی 100

تفاسیر اهل سنت 98-92

تفاسیر شیعه 98-92

تفاسير فقهی 99

تفاسير قادیانیه 4 /101

تفاسير (مأثور و غير مأثور) 98-92

تفال 5/ 272

تفتیش عقاید 3/ 225

تفخیم 6/ 80

تفرقه (تصوف) 4/ 289

تفریح 88/ 232

تفسير 90

تفسیر به رأی 52/ 91

تفسیر به مأثور53/ 91

تفسير (روش ها) 5 /91

تفسير (علم)91

تفسير (متون) 102/ 92

ص: 291

تفسير (مجموعه مقاله ها)90

تعویض (الهيات) 6/ 219

تفسير الوصول إلى قواعد الأصول 7ت 2 الف/156

تفکر دینی 229

تقديم و تأخير 9/ 83

تقریب مذاهب اسلامی 1/ 233

تقرير رسول 35/ 161

تقلب 7ت/ 6/ 198

تقليد (اصول)6/ 167

تقوی 55/ 250

تقیه 5/ 226

تکامل انسان 4/ 232

تكايا

آداب و رسوم 261

تصوف و عرفان 6/ 288

تکلیف (بلوغ) 45/ 258

تکنولوژی و اسلام5/ 232

تكوين (الهيات) 6/ 218

تكيه - تکایا

تلاوت (آداب و کیفیت) 8 /80

تلاوت (ثواب) 85/ 80

تلفيق الحديث 6/ 110

تلقیح مصنوعی 8ت/ 6/ 198

تلوين (تصوف) 4/ 289

تمدن اروپایی و اسلام 3/ 229

تمدن اسلامی - D

تمدن غرب و اسلام 3/ 229

تمکین (تصوف) 4/ 289

تملق 5/ 251

تمیم داری، تمیم بن اوس 8ت/ 32/ 5

تناسب آیات و سور 8/71

تناسخ 8/ 222

تناقض قرآن 8/ 855

تنظیم خانواده و اسلام 17/ 230

تواضع

اخلاق اسلامی 4/ 250

تصوف و عرفان 289

توبه

تصوف و عرفان 2/ 289

کلام و عقاید 7/ 225

توبه کاران 7/ 225

توحید

تصوف6/ 289

کلام و عقاید 4/ 217

تودد (تصوف) 289

تورات و قرآن 5/ 89

تورم 9ت/ 6/ 198

توسل به انبیا و اثمه و اوليا 6/ 226

توضیح المسائل 9/ 183

توفيق (الهيات) 1/ 219

توكل 2/ 225

توکل (تصوف) 2/ 289

تولی 65/ 196

تومنیه (فرق) 3/ 237

تهذیب نفس

تصوف و عرفان 5/ 288

تهور 1/ 250

تیجانیه 659- 654/ 290

تیراندازی

أخلاق اسلامی 5/ 252

فقه 7/ 194

تیمم 7/ 185

ث

ثروت 2/ 230

ثعلبه بن حاطب 7ث/ 5/ 32

ثقات حديث4/114

ثلاثيات حديث 5/ 141

ثمامیه (فرق) 2/ 237

ثمود 25/ 88

ثنائيات حديث 87ث/ 5/ 141

ص: 292

ثواب 6/ 222

ثواب تلاوت قرآن 85/ 80

ثوبانیه (فرق) 3/ 237

ثوری (فقه) 1/ 180

ج

جاحظيه (فرق) 2/ 237

جادو و جادوگری 75/ 226

جارودیه (فرق) 5/ 239

جاسوسی 231

جالوت 47/ 88

جامع البيان في تفسير القرآن 93

جامع الزيتونه 42/ 7

جامعه کبیره (زیارت) 2/ 271

الجامع في السنين والآداب والمغازی و

التاریخ 2ج 16الف/ 4/ 22

جامعه مدنی 230

جامه پوشیدن 4/ 252

جاه طلبی 5/ 250

جبائيه (فرق) 2/ 237

جبر و اختيار (الهيات) 6/ 219

جبروت (عرفان) 8/ 286

جبریه

فرق 4/ 237

کلام 5/ 203

جبن 1/ 250

جبهه 2ج/6/ 198

جبيره 7/ 185

جدل قرآن 5/ 87

جرائم امنیتی 3/ 195

جرائم جنسی 55/ 189

جرائم سیاسی 195

جرایم قابل گذشت 195/ 6

جرح و تعدیل 2/ 114

جزری، محمد بن محمد 4ج/ 65/ 22

جزوه های قرآن 5/ 58

جزوه ها و برشورها (کلی) 8

جزیه 4/ 194

جسم (كلام) 5/ 216

جسد مثالی 1/ 222

جشن تکلیف 45/ 258

جشن ها 259

جعاله 191

جعفر بن محمد الصادق 4-1/ 45-45

مزار 7/ 262

جعفری

أصول فقه 159-158

تفاسیر فقهی 6/ 99

فقه 9/ 183- 181

فقها 5/ 153- 1/ 153

جغرافيا

اسلام 5/ 6

قرآن 9/ 103

کشورها 8/ 19-15

جفر - BF

جماعت، نماز 187

جماليه 7/ 290

جمع بین دلیلین (اصول) 9/ 166

جمع (تصوف) 4/ 289

جمع حديث 1/ 113

جمع و ترتیب قرآن 4/ 72

جمع و قصر، نماز 4/ 187

جمعه 1/ 259

جمعه، نماز 5/ 187

جموع (اصول) 6/ 164

جمهوریت و اسلام 2/ 231

جن 3/ 226

جنابت، غسل 6/ 185

جنازه 9/ 185

جنایات 3/ 195

جنائز 9/ 185

جنبش های اصلاح طلبانه 233

ص: 293

جنبه های اجتماعی نماز 186

جنبه های روانی نماز 186

جنبه های اخلاقی نماز 186

جنت 65/ 222

جنگ 196

جوامع السيره النبويه : 9ج 2 الف/ 22/45

جوامع حدیث

جوانان و نوجوانان، تعلیم و تربیت 7/7- 5 /7

جوانمردی 294

جواهر - جوهر

جواهر مجرده (کلام) 5/ 216

جوشن صغیر (دعا) 6/ 268

جوشن کبیر (دعا)

جون بن حوی 9ج/4/ 42

جوهر

عرفان 5/ 286

کلام 5/ 216

جهاد 196

جهانگردی 9ج/ 6/ 198

جهانی شدن 231

جهل 3/ 226

جهمية

فرق 5/ 237

کلام 6/ 203

جهنم 65/ 222

چ

چاپ قرآن 9/ 65

چاپلوسی 5/ 251

چشتیه 8/ 290

چشم زخم 5چ/ 8/ 272

چهارده معصوم

سرگذشتنامه 36

داستان ها درباره 9

حکایتها درباره 9

کلمات قصار - احادیث شیعه

چهل حدیث 143

ح

حادث - حدوث

ابو ایوب انصاری 2الف/ 32

حارث محاسبی، حارث بن اسد 3/ 278

حارثيه (فرق) 7/ 239

حافظان - حفاظ

حاكم (اصول) 5/ 163

حاکم شرع (اخلاق) 7/ 254

حال، علم 286/1

حبیب بن مظاهر 2ح/ 5/ 32

حبه القلوب 7/ 286

حب دنيا 5/ 250

الحبشي، بلالی 8ب/ 3/ 32

حج 8/ 188

حجاب 17/ 230

مسائل مستحدثه 3ح/ 6/ 198

حجاز، مزارات4/ 262

حجامت 6/ 232

حجه بن الحسن العسکری- محمد بن حسن المهدی

حجه الوداع5/ 223

حجتی کرمانی، علی 3ح/ 7/ 233

حجر 3/ 190

حجر الاسود 2/ 262

حجر اسماعیل 2/ 262

حجیت 22/ 161

اجماع 42/ 161

سنت 33/ 161

قياس و عقل 52/ 161

حد 6/ 195

حدوث

خلق قرآن 9/ 218

کلام 2/ 216

حدود 6/ 195

ص: 294

حدود و ديات 195

حدیث

أخلاق 248

تاریخ 5/ 106

تعریف110

سازمانها و انجمنها 3/ 106

سرگذشتنامه ها 116- 115

علم 116- 107

غريب اللغات 2/ 106

فهرستها 106

كتب أو بيعه (شيعه) 8/ 128

کشف الحديث 106

متون 145- 117

منتخبات موضوعی 25/ 117

واژه نامه 2/ 106

حدیث احبب حبيبك هوناما 3الف/ 145

حديث اختلاف امتی رحمه 33الف/ 145

حديث استخلاف 145

حديث اقتدا 7الف/ 145

حدیث باب مدينه العلم 145

حديث تربيع 4ت/ 145

حدیث ثقلین 7ث/ 145

حدیث سلسلة الذهب 8س/ 145

حدیث غدير 4غ/ 145

حدیث و ادبیات 8/ 112

حدیث و بلاغت 8/ 112

حدیث و مباحث لغوی 8/ 112

حذیفه بن یمان 4ح/ 5/ 32

حرام (اصول) 3/ 163

حربية (فرق) 7/ 239

حر ریاحی4ح/ 4/ 42

حرص و طمع 5/ 250

حروف مقطعه 6/ 71

حرف ربط (عطف) 6/ 83

حروفیه 9/290

حریم گذر 4ح/ 6/ 198

حزقیال 59/ 88

حساب 6/ 222

حسبت 8/ 196

حسبه (اخلاق) 8/ 254

حسد 3/ 250

حسن (حدیث) 4/ 111

حسن بصری 3/ 278

حسن بن علی 6/ 40- 4

صحيفة الحسن 3ص47ح/ 1/ 267

مزار 2/ 262

حسن بن علی العسکری 4-1/ 50-50

مزار 45/ 263

حسن و قبح عقلی 7/ 219

حسن و قبح عقلی و شرعی (الهيات) 7/ 219

حسین بن علی 42- 41

تاثیر عاشوراء 76-41

تعزیه نامه ها و کتابهای نوحه 7/ 260

رجزخواني أصحاب امام حسین 53/ 41

فرزندان65/ 41

مباحث دیگر 76/ 41

مراسم عزاداری و تعزیه خوانی 3/ 260

مزار 2/ 263

یاران 4/ 42- 42

حرف جر در قرآن 8/ 82

حسینیه ها 261

حشر و نشر 5/ 222

حصر قرآن 3/ 83

حضانت 9/ 189

حضرات خمسه 8/ 286

حضرت انسان (عرفان) 8/ 286

حضرت رسول - محمد بن عبدالله پیامبر اسلام

حضرت زهرا 2/ 27

حضرت علی -علی بن ابی طالب

الحضرمی، یعقوب بن اسحاق 9 / 76

حضری (آیات) 4/ 70

ص: 295

حضور قلب (نماز) 2/ 186

حظر و اباحه 194

حفاظ

حديث 116- 115

حفصة بنت عمر 26/ 17

حفاظ قرآن 9/ 80

حفظ حدیث 8/ 113

حفظ قرآن 8/ 80

حق مولف 7ح/ 6/ 198

حقوق

استاد 4/ 254

بین الملل اسلامي 8/ 169

پدر و مادر 6/ 253

جزا 195

خدمتگزاران 5/ 254

خویشان 8/ 253

دوستان 2/ 254

زوجین 2/ 253

شیخ 4/ 288

فرزندان 4/ 253

مسلمانان 1/ 254

همسایگان 3/ 254

حقوق اداری 7/ 196

حقوق بشر 1/ 230

حقوق بشر (فقه) 733ح/ 6/ 198

حقوق بین الملل 1/ 230

حقوق و اسلام 1/ 230

حقیقت ایمان 2/ 225

حقیقت محمدیه 3/ 287

حقیقت و مجاز

اصول فقه 4/ 165

قرآن 1/ 83

حکایت ها و داستانها درباره پیامبر 8/ 24

حکایت های اخلاقی 9/ 249

حکایت های مذهبی 9

حكم (اخلاق) 249

حکم برائت 3/ 163

حکم تکلیفی 3/ 163

حکم حکومتی 8ح/ 6/ 198

حكم وضعی 4/ 163

حکومت، احكام 7/ 196

حلبی، علی بن ابراهيم 9س8ح/ 75/ 22

حلقات (عرفان) 288

حلم (تصوف) 289

حلول (الهيات) 7/ 217

حمراء الاسد 8ح/ 24/ 45

حمزه بن حبیب 5/ 76

حمزه بن عبدالمطلب 7/ 25

حمیده مصفاه 8ح/ 52/ 2

حنبلیه

تفاسیر فقه 5/99

سرگذشتنامه ها 9/ 54- 8/ 54

فرق 7/236

فقه 8/ 179- 179

فقها 5/ 152- 152

حنظله بن ابی عامر 9ح/ 5/ 32

حنفاء و اسلام7/ 227

حنفی، حسن 9ح/7/ 233

حنفیه

تفاسیر فقهی 2/ 95

سرگذشتنامه ها 3/ 54- 2/ 54

فرق 4/ 236

فقه 5/ 174- 171

فقها 5/ 149- 2/ 149

حنين 9ح/45/ 24

حواس (کلام) 15/ 216

حواله 2/ 192

حوريان 65/ 222

حوزه علمیه اهل سنت گلستان) 475/ 7

حوزه علمیه خراسان 44/ 7

حوزه علمیه دزفول 45/ 7

ص: 296

حوزه علميه قم47/ 7

حوزه علمیه گرگان475/ 7

حوزه علمیه مروی43/ 7

حوزه علمیه مشهد 7/ 447

حوزه علميه مصر482/ 7

حوزه علميه هند487/ 7

حوزه علميه يمن 488/7

حوزه های علمیه 4/ 7

حوزه های علمیه خاص 49- 41/ 7

حیا

اخلاق 2/ 250

تصوف 2/ 289

حيات (الهيات) 7/ 218

حیرت (تصوف) 6/ 289

حیض 6/ 185

حيل، مسائل 198

حیوان ها 9ح/ 6/ 198

خ

خابطيه (فرق) 2/ 237

خاتمیت 2/ 221

خاص قرآن 3/ 85

خاکساری - تواضع

خاکساریه 1/ 291

خالقیت (الهيات) 6/ 218

خالد بن ولید 2خ/ 33

خالدية (فرق) 3/ 237

خاموشی 7/ 251

خاندان پیامبر 25

خانقاهها 6/ 288

خانواده، اخلاق 2/ 288

خانواده و اسلام 17/ 230

خبر - حدیث

خبر صادق (کلام) 15/ 216

خبر قرآن 5/ 83

ختان 4/ 258

ختم 84/ 288

ختنه 4/ 258

خجالت 250/ 2

خدا، اثبات2/ 217

خدا، شناخت 8/ 217

خدا و انسان 2/ 226

خدمت (تصوف) 5/ 288

خدمات اجتماعی 230

خدمات اجتماعی (اخلاق) 254

خدمتگزاران 5/ 254

خديجة بنت خويلد 2/ 26

خراج 3/ 196

خرافه های مذهبی 4خ/8/ 272

خرقانی، ابوالحسن علی بن احمد 2الف/ 8/ 278

خرق عادات (عرفان) 4/ 287

خرقه 4/ 288

الخرقی، ابوالقاسم عمر بن الحسين 4خ/ 3/ 179

خروج سفیانی 3/ 222

خشونت 2/ 250

خضر 4/ 88

خطابه ها 10

خطابيه (فرق) 8/ 241

خطب پیامبر 2/ 142

خفی

اصول فقه 2/ 165

تصوف و عرفان 7/ 286

خلاصه سیرت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) 8 4ش/ 55/ 22

خلافت (اصول) 9/ 167

خلافت (کلام) 5/ 223

خلع 8/ 189

خلفای راشدین

سرگذشتنامه ها 2838

خلفای فاطمی - D

خلف بن هشام، ابو محمد 92/ 76

ص: 297

خلق

الهیات 6/ 218

قرآن 9/ 218

خلقت در قرآن 1/ 88

خلقت و اسلام 4/ 232

خلیل بن احمد 8خ/ 5/ 35

خلوت (تصوف) 5/ 288

خلوتیه 2/ 291

خماری 2/ 252

خمس 6/ 188

خنده 95/ 250

خواب و خواب گذاری 15/ 216

خواتم سور 71/ 71

خوارج

فرق 242

فقه 8/ 194

کلام 9/ 215

فرق دیگر244

خواص سور و آیات 6/ 86

خوجه اثنی عشریه 9خ/ 244

خود بینی 4/ 250

خودخواهی 4/ 250

خودشناسی 250

خودشناسی (تصوف)250

خوردن 252

خوف 252

أخلاق اسلامی 7/ 250

تصوف و عرافن 2/ 289

خوله بنت حسین 9خ/ 2/ 52

خون 9خ/ 6/ 198

خونبها 7/ 195

خویشان 8/ 253

خيارات 2/ 190

خیانت 65/ 250

خیبر 94خ/ 45/ 24

د

دادخواه خیابانی، رسول 2د/ 6/ 261

دادگستری و اسلام 12/ 230

دار الايمان 5/ 225

دارالتقریب 1/ 233

دار الحديثها 3/ 106

دار الفكر 5/ 225

داروینیسم و اسلام 4/ 232

داستانهای اخلاقی 5/ 249

داستانهای دینی 9

دانش و اسلام 2/ 229

دانش و دانش اندوزی 4/ 254

داود، پیامبر 48/ 88

داودیه (فرق) 8/ 236

دایره المعارفها و واژه نامه ها

اسلام 5

تصوف و عرفان 3/ 274

حديث 2/ 196

فقه و اصول 2/ 147

قرآن 9/ 66

کلام 9/ 66

دایره المعارفها و واژه نامه ها دو زبانه

انگلیسی 5/5

چینی 93/ 5

روسی 9/ 5

عربی 1/ 5

فرانسه 6/ 5

دجال 3/ 222

دخانیات 2/ 194

دخیل بندی (آداب و رسوم) 266

دراست، علم 1/ 286

درایت الحديث 109- 107

درستی 65/ 250

دروزیه

فرق 8/ 240

ص: 298

کلام 8/ 215

دروغگوئی2/ 251

دریانوری 4د/ 6/ 198

دستور المعالم الحكم و ماثور مکارم الشیعه

15/ 32

دسوقيه 3/ 291

دشنام 6/ 251

دعاة 9/ 223

دعا در قرآن 87

دعاها

ابی حمزه ثمالی 268

احتجاب 298/2

ام داوود3/ 268

جوشن کبیر4/ 268

جوشن صغیر6/ 268

سمات 8/ 268

صباح 269

صنمي قريش2/ 269

عديله 4/ 269

کمیل بن زیاد 5/ 269

مشلول 6/ 269

ندبه 7/ 269

ماه رمضان 270

دیگر دعاها 270

دعوت 9/ 223

دفاع 1/ 196

دفاع مشروع 1/ 196

دفاع از اسلام 4/ 228

دفاعیه ها

اسلام 4/ 228

تصوف و عرفان 4/ 295

قرآن 2/ 89

کلام

اسماعیلیه 6/ 215

شاعره 8/ 206

اماميه اثنا عشریه 5/ 213

شخية 6/ 213

معتزله 4/ 203

دفع مطا عن حديث 4/ 112

دلالت 165

دلیری 1/ 250

دمشق (مزارات) 6/ 263

دموکراسی و اسلام 14/ 230

دنیا دوستی 5/ 250

دنیوی گرایی 3/ 229

دوزخ 65/ 222

دوستان (اخلاق) 2/ 254

دوستی

اخلاق 2/ 254

عرفان 9/ 286

دهلی (مزارات) 5/ 265

دیاربکری، حسین بن محمد 2ت/ 9د/7/ 22

دیات 7/ 195

دین

أصول فقه 2/ 166

کلام 5/ 216

دین (معاملات) 192

دین زدایی 230

دیه 7/ 195

ذ

ذات الشفا في سير النبي و الخلفا 2ذ4ج/ 5/ 22

ذات المعاد

ذباحه 3/ 194

ذبح 3/ 194

ذکرگویی 4/ 261

ذکر - اوراد

ذمه 4/ 196

ذنوب 6/ 225

ذوالقرنین 55/ 88

ذوالکفل 59/ 88

ص: 299

ذهبية 291/4

ر

رابطه (تصوف) 84/ 288

راس الحسین 6/ 263

راستگوئی

أخلاق 2/ 251

تصوف 289

راستی 65/ 250

رافعی قزوینی، عبدالکریم بن

محمد 3م2ر/ 2/ 176

راوی، شروط

تفسیر 4/ 91

حدیث 2/ 113

راهنمای آموزشی

أخلاق اسلامی 6/ 246

اسلام

آثار کلی 7

تعلیم و تربیت جوانان 7/7- 5/ 7

روشهای تعلیم و تربیت 2/ 7

مدارس و حوزه های علمی 4/ 7

تصوف و عرفان 7/ 274

فقه و اصول 7/ 147

قرآن 2/ 65

کلام 6/ 200

راهنمای آموزش جوانان (کلام) 64/ 200

ربا 6/ 190

رباط 6/ 288

رجا

أخلاق اسلامی 7/ 250

تصوف و عرفان 2/ 289

رجال (علم) 114

خياط، رجبعلی 8/ 280

رجبیه (زیارت) 4/ 271

رجعت 4/ 222

رحمت 3/ 250

رخصت (اصول) 3/ 163

رد اسلام 2/ 228

رد مظالم 3/ 250

رد و تحریم کلام 8/ 226

رده 5/ 196

ردیه (تصوف) 2/ 295

ردیه ها

تصوف و عرفان 2/ 295

کلام

اسماعيليه 4/ 215

اشاعره 7/ 206

امامية اثنا عشريه 212

شیخیه 4/ 213

معتزله 3/ 203

رزاميه (فرق) 7/ 239

رزق (الهيات) 2/ 219

رس، اصحاب 26/ 88

رسالت (عرفان) 287

رسالت پیامبر 4/ 221

رسائل عملیه 9/ 183

رسانه های گروهی 6/ 11

پایگاه های اطلاعاتی 624/ 11

تبلیغات 62/ 11

تلویزیونی 623/ 11

رادیوئی 622/ 11

سایر رسانه ها 11/625

سینما 9س/ 625/ 11

شبکه های کامپیوتری 624/ 11

کتاب 2ک/ 625/ 11

نرم افزارهای قرآنی 624/ 11

نرم افزار های نهج البلاغه 624/ 11

رستاخیز 5/ 222

رستگاری 2/ 225

رستوران 5ر/ 6/ 198

رسل 2/ 220

رسم الخط قرآن 73

ص: 300

رسم المصاحف 73

رسول، صفات 220/4

رسول، عصمت 220/5

رشد اجتماعی 230

رشد اقتصادی 230/2

رشوه 190/6

رشید هجری 5ر/33

رضا (تصوف) 289/2

رضا، محمد رشید 6ر/233/7

رضاع

آداب و رسوم 258/3

فقه و اصول 189/5

رفاعيه 291/5

رفتار با بازماندگان شهدا 254/1

رفتار سازمانی 232/67

رفقه (اخلاق) 254/2

رق 193/9

رقص (تصوف) 288/7

رقیه بنت حسین 7ر/52/2

مزار 263/5

ركن (اصول) 163/4

رمایه - تیراندازی

رمضان، عید 259/2

رمل-BF

رموز و اشارات احادیث 112

روابط بین الملل 231

رواتب (نماز) 187/2

رواۃ حدیث 114/8

روان -روح

روانشناسی و قرآن 103/25

روایت حدیث 113/9

روح

تصوف و عرفان 286/7

کلام و عقاید 222/2

روح الله خمینی 233/8

روحانیت 223/8

روحانيان (اخلاق) 254/7

روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی نصر 279

روزه 188

روزهای خاص 259

روزه در روز عاشورا 188/25

روشنفکران 233/6

روشنیه 565-291/56

روشهای تعلیم و تربیت 7/2

روشهای تفسیر 91/5

روضه خوانی 260/4

روضه نبوی 262/6

رویت (الهيات) 219

رویت هلال 188/13

رویه قضایی 195

رهبری (اخلاق) 254/9

رهن 191/6

ری (مزارات) 264/4

ریا250/6

ریاضت(تصوف) 288/5

ز

زاویه 288/6

زبان، آفات 251

زراعت و اسلام 232/7

زردشتیگری و اسلام 227/5

زردشتیگری و تصوف 281/44

زعفرانیه (فرق) 237/6

زکات 188/4

زکات فطر 188/5

زکریا 88/62

زکیه 290/57

زلزله آخرالزمان 222/3

زنا 189/88

زناشوئی (آداب و رسوم) 258/5

زناشوئی با غیر مسلمان 189/1

زنان 9ز/198/6

ص: 301

زنان صحابه 28/6

زنان (فقه) 189

زنان مقدسه 52

داستان 9

همسران پیامبر 26

زنجانی، عبدالکریم 9ز/233/7

زنجیر زنی 260/6

زندان 195/6

زن در قرآن 9ز/104

زندگی، آداب و رسوم 258

زندگی پس از مرگ 222/24

زندگی نامه ها (صوفيه) 278/280

زن و شوهر 253/2

زوجين 253/2

زهد

أخلاق اسلامی 250/5

تصوف و عرفان 289/2

زهیر بن قین 9ز/42/4

زیارت اماکن مقدسيه 265-262

زیارت قبور 262

زیارتگاهها 265-262

زیارتنامه ها 271

زیارتنامه های خاص 271/7-271/1

زیبائی پرستی (تصوف) 286/9

زیبائی شناسی 232/8

زیبائی شناسی (تصوف) 286/9

زید بن علی

سرگذشتنامه 56/2

زیدیه 99/7

اصول فقه 160

تفاسیر فقهی 99/7

سرگذشتنامه ها 56

فرق239/6

فقه 184

فقها 1554/2-154

کلام 214

زیر دستان 254/5

زین العابدین - علی بن حسین

زینب بنت جحش 26/25

زینب بنت علی 52/2

مزار

دمشق 263/6

قاهره 263/9

زينبيه 263/6

س

ساختمان سازی 2س/198/6

سادات

سرگذشتنامه 53/7

وجوب تكريم 223/75

سازمانها و انجمنها

اسلام 3

تصوف و عرفان 274

حديث 106/3

فقه و اصول 147

قرآن 65/1

کلام 200

سازمانهای بین المللی - سازمانها و انجمنها

سالمندی 232/65

سالنامه ها 2

سامرا (مزارات) 263/45

سامری 88/4

سایتهای اینترنتی 11/624

سب 251/6

سبا 88/52

سبائيه (فرق) 241/8

سباعی، مصطفی 2س/233/7

سبب (اصول) 163/4

سبعيه - اسماعیلیه

سبق و رمایه 194/7

سبک شناسی قرآن 84/6

سبل الهدى و الرشاد في سيره خير العباد

ص: 302

2س8ش/22/7

سپاسگزاری 250/8

ستایشگری 251/5

سجده سهو (نماز) 186/8

سجده گاه 186/5

سخاء 250/3

سخن چینی 251/3

سخنرانیها 2

اخلاق 246/4

کلام 200/5

سخن گفتن 251

سد ذرائع 166/4

سر (عرفان) 286/7

سربازان 1/254

سرگذشتنامه ها 56-21

سرگرمیها 252/5

سرمایه داری و اسلام 230/3

سرمدیت (الهيات) 218/2

سرودهای مذهبی 271/8

سروش، عبدالکریم 4س/233/7

سرهند (مزارات) 265/53

سعد بن ابی وقاص 7س/33

سعد بن ربيع 73س/33

سعد بن معاذ 77س/33

سعد و نجس 76/226

سعه صدر 250/4

سعید بن جبیر 78س/33

سعید بن مسیب 7س/5/35

سفر، آداب 254/6

سفر انسان به فضا 6ف/198/6

سفر در طلب حديث 113/6

سفری (آیات) 70/4

سفیان بن عیینه 7س/150/5

سفیانی، خروج 222/3

سقط جنین 7س/6/198

سكر (تصوف) 289/4

سکوت 251/7

سکینه بنت حسین 8س/52/2

سلاسل صوفيه 293-290

سلام 254/12

سلطنت (اخلاق) 254/9

سلطنت و اسلام 231/2

سلف 190/5

سلفيون

فرق 238/5

کلام 207/5

سلم 190/5

سلمان فارسی 8س/33

سلوک 288

سلیمان 88/5

سلیمانیه (فرق) 239/6

سمات (دعا) 268/8

سماع

تصوف 288/7

حديث 113/4

سمبولیسم 261/3

سمبولیسم در نماز 186/2

سمرقندی، محمد بن احمد 9م8س/155/7

سمع (الهيات) 218/7

سنت (اصول فقه)

اصول 161/3

روایت 161/33

نیز نگاه کنید به حديث

سنت (رفتار پیامبر) 24/46

سنن شرعی (تصوف) 288/82

سنن (نماز) 186/4

سنوسيهر291/6

السنه 9س3الف/22/2

سواری 252/6

سواک 252/3

سور و آیات 71/9-71

تفاسیر 102

ص: 303

خواص 71/9

منتخب 58/5

سوسیالیزم و اسلام 230/5

سوء ظن 250/6

سوگند

اخلاق 251/4

فقه 193/6،195/4

سوگواريها 260

سهروردیه 291/7

سهل تستری 278/3

سیاحت 288/9

سیاست 9س/198/6

سیاست و اسلام 231

سی پاره ها 58/8

سید احمد شهید 9س/233/7

سیر (جهاد) 196

سیرت نبوی 22

آثار کلی 22

دوره ای 9-22/1

نقد و بررسی 23

مباحث خاص 24/27

سیر و المغازی 9س16الف/22/2

سیر و سلوک، هفت وادي 289/6

السيره الحلبيه 9س8ح/75/22

9س16الف/22/6

سیکیسم 227/85

سیل عرم 88/52

سینما 96س/198/6

سینه زنی 260/6

ش

شارب گرفتن 194/55

شادی 250/95

شاذ (حديث) 111/6

شاذلیه 291/8

مزار 263/9

شافعیه

تفاسیر فقهی 99/3

سرگذشتنامه ها 54/5-54/4

فرق 236/5

فقه 177/8-175

فقها 150/5-150

شاگرد و استاد (اخلاق) 254/4

شام (مزارات) 263/5

شاهد شاه شجاع کرمانی، ابوالفرس 278/3

شایعه 251/2

شب، نماز 187/6

شب اول قبر 222/6

شب برات 259/6

شب قدر 259/6

شبکه های کامپیوتری 11/624

شبک (فرق) 241/6

شب معراج 259/5

شب های خاص 259

شبیه خوانی 260/5

شبیه سازی 8ه/198/6

شتائی (آیات) 70/5

شجاعت 250/1

شخصیت 250

شخصیت های قرآن 89-88

شراب (تصوف) 289/4

شراب خواری 252/2

شرايع قبل 162/2

شرایع، نسخ 221/2

شرب 252

شرب خمر 252/2

شرط (اصول) 163/4

شرف الدین محمد بن عبدالله 8خ4ش/22/55

شرط تكليف (اصول) 163/7

شرف النبي (صلی الله علیه و آله) 4ش4خ/22/45

شرک 225/3

ص: 304

شرکت 191/1

شروط

اجتهاد 167/4

اجماع 161/44

تفسير 91/4

تقلید 167/6

راوي (تفسير) 91

راوی (حدیث) 113/2

روایت حدیث 113

قياس 161/54

مفتی 167/8

شریعت و تصوف 288/82

شریک جرم 195/3

شصت پاره ها 58/5

شطاريه 291/9

شطحيات (تصوف) 285/6

شطرنج

اخلاق اسلامی 252/7

فقه و اصول 194/9

شعراوي، محمد متولی 7ش/233/7

شعر و اسلام 232/84

شعیب 88/37

شغاف 286/7

شفا 266

شفاعت (معاد) 222/7

شفعه 190/7

شكر

اخلاق 250/8

تصوف 289/2

شک و سهو (نماز) 186/8

شکیبایی - صبر

الشمائل النبوية و الخصائل المصطفویه 8ش4ت/22/2

شمس تبریزی، محمد بن علی 279/2

شمس شامی، محمد بن يوسف 2س8ش/22/7

شناخت خدا 217/8

شواذ

حديث 111/6

قراءت 77/3

شوری 231

شوق (تصوف) 289/2

شهادات (فقه) 195/4

شهرداری 254/4

شهادت 196/55

شهرسازی 23222/8

شهود

تصوف 289/4

عرفان 286/2

شهیدان مسلمان 28/6

شیبانی، محمد بن حسن 9ش/149/5

شیخ احمد احسائی 55/7

شیخ اخی فرج زنجانی 278/8

شیخ عباس قمی 267/8

شیخ و مرید 288/4

شیخی، آداب 288/4

شیخیه

سرگذشتنامه ها 55/7-55/6

فرق 239/5

کلام 213

شیراز (مزارات) 264/5

شیطان (کلام) 226/1

نیز نگاه کنید به ابلیس

شیعه (سرگذشتنامه ها)56-55

تاريخ 239

فقها 154/2-153

فقه 184/8-181

فرق 239

ص

صابئین و اسلام 227/6

الصادق، جعفر بن محمد-جعفر بن

ص: 305

محمد الصادق

صالح 88/25

صالحیه (فرق)

زیدیه 239/6

مرحبه 237/7

صباح (دعا) 269

صبر

أخلاق اسلامی 250/8

تصوف 289/2

صحابه (کلام) 223/7

صحابه، تعظیم 223/7

صحابه و تابعین 35-28

صحابی، قول 162

صحو (تصوف) 289/4

صحيح (حدیث) 111/2

صحیفه سجادیه 267/1

صداق 189/2

صدر (عرفان) 286/7

صدر، موسی 4ص/233/7

صدر الشریعه، عبيد الله بن مسعود 4ص/156

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهيم 4ص/97

صدق

أخلاق251/2

تصوف 289

صدقه 193/4

أخلاق 250/3

فقه 193/4

صرافی 190/6

صراط 222/6

صرف 190/6

صرف و نحو قرآن 82/7

صرفه (تحدي) 86

صرفه جویی 250/35

صريح (اصول) 165/5

صغائر 225/6

صفات

امام 223/3

عرفان 286/6

کلام 218

صفات رسول 220/4

صفاتیه

فرق 238/4

كلام 207/3

صفریه (فرق) 242

صفویه 292/1

صفی الدین اردبیلی، اسحاق بن جبرئيل 279/4

صلاة 187-186

صلح 193/3

صلح حدیبیه 24/6

صلح و اسلام 231/6

صلوة جنازه 185/9

صله رحم 253/8

صنمی قریش (دعا) 269/2

الصواعق المحرقه على اهل الرفض و الزندقه 9ص2الف/22/7

صوفيه (زندگی نامه ها ) 280-278

صوفیه، طرائق 293-290

صوم 188

صيام 188

صيد 194/3

صیرمی، مجید 9ف8ص/22/9

صیغه 189/4

صیغه های زناشوئی 189/1

صیغه های فقهی 169/4

صیفی (آیات) 70/5

ض

ضاله 191/9

ضراریه

فرق 237/7

كلام 203/8

ضرب المثل های قرآنی 84/4

ص: 306

ضعفاء (حدیث) 114/5

ضعیف (حديث) 111/6

ضمان 192/1

ط

طالبيان 53/7

طالوت 88/47

طبری (فقه) 180/3

طبری، محمد بن جرير 93

طبع (عرفان) 286/7

طبقات آیات 66/6

طبقات صوفيه 280-278

طبقات و تراجم

آثار کلی 54

تصوف و عرفان 278

تفسیر 92/6

حدیث 115

فقه 154-149

قراء قرآن 81/5-149

كلام 202-201

طب و اسلام 232/6

طب و قرآن 103/5

طحاوی، احمد بن محمد 3ط/149/5

طرائق صوفيه 293-290

طریقت 288

طلاق 288

فقه 189/6

کلام 230/17

طلاقت وجه (تصوف) 289

طلب (تصوف) 289/6

طلب حديث 113/6

طلحه بن عبيد الله 8ط/33/5

طور 286/7

طوسی، محمدبن حسن

اصول فقه 158/5

کلام و عقاید 201/75

طوفان نوح 88/2

طول عمر 232/65

طهارت 185/2

طهطاوي، رفاعة رافع 9ط/233/7

طی الارض 287/4

طيفوریه 291/9

ظ

ظاهر (اصول) 165/1

ظاهری (فقه) 180/2

ظاهريه (فرق) 236/8

ظهار 189/82

ظهور

أصول 165/1

علائم 222/3

ع

عاد 88/24

عاريه 191/4

عاشورا 259/68

عاشورا (زیارت) 271/6

عاصم بن بهدله 76/3

عالم مثال 286/6

عالی (حديث) 111/8

عامری حرضی، یحیی بن ابی بکر9ب2ع/22/7

عام قرآن 85/3

عام و خاص (اصول) 164/3

عایشه بنت ابی بکر 26/4

عبادات 188-185

عبادت 288/5

عباد، افعال 219/4

عبادہ بن صامت 16ع/34

عبارت (اصول) 165/7

عباس بن عبدالمطلب 25/8

عباس بن علی 42/4

عبد الحق دهلوی، عبدالحق بن سيف الدين

ص: 307

4م2ع/22/75

عبدالرحمن اوزاعی 154/52

عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلال الدين

عبدالله بن ام مکتوم 279/4

عبدالله بن رواحه 216ع/34

عبدالله بن عامر 76/1

عبدالله بن عبدالرحمن بن ابی زید 2ج16الف/22/4

عبدالله بن كثير 76/2

عبدالله بن محمد ابو الشيخ 3الف2الف/22/4

عبدالمطلب بن هاشم 25/2

عبدالملک بن محمد خرگوشی 4ش4خ/22/45

عبیدیه (فرق) 237/3

عتق 193/9

عثمان بن عفان 31

خطب وكلمات 31/6

مزار 262/7

عجارده (فرق) 242

عجب 250/4

عدالت و اسلام 230/12

عدد چهل در قرآن 71/4

عدد هفت در ادعیه و اوراد 7ه/272/7

عدل (الهيات) 219/3

عدلیه (فرق) 237/2

عدم (كلام) 216/2

عده 189/7

عدی بن حاتم 4ع/34

عديله (دعا) 269/4

عذاب قبر 222/6

عرش 218/8

عرض

عرفان 286/5

کلام 216/5

عرض و مال (اصول) 166/2

عرف4ع/198/6

عرفان 287-286

عرفانی، تفاسیر 100

عرم، سبيل 88/52

عزاداریها 260

عزت نفس 250/55

عزل قاضی 195/1

عزیر 88/57

عزيز (حدیث) 111/8

عزیمت (اصول) 163/3

عسر و حرج

طلاق 189/6

معاملات 190/1

العسکری، حسن بن علی - حسن بن العسکری

عشر (جهاد) 196/3

عشق

أخلاق250/9

تصوف 289/6

عرفان 286/6

عشقیه 291/9

عصبه 197/5

عصمت امام 223/32

عصمت انبیاء 220/5

عفت 250/55

عفو

أخلاق اسلامی 250/2

تصوف و عرفان 289

عقاب 222/6

عقاید 228-200

عقاید جدید و اسلام 229

عقد بيع 190/1

عقد فضولي 190/1

عقد نكاح 189/1

عقل

اصول فقه

ادله 161/5

ص: 308

مقاصد شریعتی 166/22

تصوف 286/7

كلام

جواهر و أعراض 216/5

مقدمات علم 216/15

عقل گرایی 229/2

عقود و ایقاعات 193-189

عقیقه 258/2

عقیل بن ابی طالب 7ع/34

عکاسی (فقه) 194/5

علائم ظهور 222/3

علت

اصول 163/4

كلام 216/2

علل الحديث 110/3

آموزش 254/4

الهیات 218/4

عرفان 286/1

فضیلت 254/4

كلام 216/15

علم الانسابDوP

علم الحديث 116-107

علم الرجال 114

علم امام 223/34

علم انسان 216/15

علماء و ائمه 56-54

علم تجوید 81-78

علم تفسیر 91

علم حال 286/1

علم دراست 286/1

علم قراءت 77-74

علم كسب 286/1

علم كلام 233-216

رد و تحریم 226/8

علم لدني 286/1

علم موهوبي 286/1

علم وراثت 286/1

علم و كتل 260/3

علم يقين 286/1

علوم اجتماعی و قرآن 103/47

علوم جدید و اسلام 229

علوم سیاسی 8ع/198/6

علوم غریبه - BP

علوم قرآن 89-69

علوم و اسلام 232

علوم و قرآن 103/6

علویان 53/7

علوی حسینی، ابوبکر 8ع/233/7

علی اکبر بن حسین 8ع/7/233

علی اکبر بن عبدالله 9ع/42/4

علی النقی -علی بن محمد النقی الهادي عليائيه (فرق) 241/8

علی بن ابی طالب

آثارکلی درباره 37/3-36

نهج البلاغه 38

آثارمنسوب 39/6

أصحاب (ياران) 37/87

جنگها 37/9

جنگ جمل 8ج/37/9

جنگ نهروان 9ن/37/9

حکایات و داستانهای درباره 37/4

حکایات و داستانهای مربوط به قضاوت 37/4

سرگذشتنامه 37

نقد سرگذشتنامه و مآخذ آنها 37/6

زنان 82/37

شهادت 37/8

فرزندان37/83

حضرت محسن 37/83

کرامات و فضائل 37/4

کلام و آثار دیگر حضرت 39/5

مباحث خاص 37/955

ص: 309

در ادبیات 4الف/37/955

سیاست و حکومت 9س/37/955

عرفان 4ع/37/955

نظر مشاهير 6ن/37/955

مزار

نجف 263/1

مزار شریف 265/2

مقاله ها و خطابه ها 37/7

علی بن احمد ابن حزم 9ج2الف/22/45

علی بن حسین 43/3-43

صحیفه سجادیه 267/2

مزار 262/7

علی بن حمزه الكسائی 76/7

علی بن محمد النقی الهادی 4-49/1-49

مزار263/4

علي بن موسی الرضا 4-47/1-47

مزار 264/2

علیت (کلام) 216/2

عمار بن یاسر 34/48

عمارت و تزیین مقابر 226/6

عمران 88/61

عمر بن الخطاب 30

خطب و کلمات 30/6

مزار262/6

عمرو بن حمق 82ع/43

عمره (حج) 188/92

عمریه (فرق) 237/2

عموم و خصوص 164/3

عوالم عرفانی 286/8

عول و تعصيب197/5

عهد 193/7

عهد جديد و قرآن 89/6

عهد عتیق و قرآن 89/6

عهدنامه ها 24/6

عهود 193/7

عیادت مریض 254/1

عیب جویی 251/3

عید اضحی 259/3

عید اضحی، نماز 187/6

عید رمضان 259/2

عید روزه 259/2

عید غدیر خم 259/7

عید فطر 259/2

عید فطر، نماز 187/6

عید قربان 259/3

عید قربان، نماز 187/6

عید مبعث 259/5

عيد مولد نبی 259/4

عيدها 259

عیدین، نماز 187/6

عیسی 88/8

عیسویه 292/2

عین القضاة، عبدالله بن محمد 279

عيوب (بيع) 190/1

عيون المجالس 9ع2ق/155/6

غ

غدير خم

عيد 259/7

كلام 223/5

غرابيه (فرق) 241/8

غرائب تفسير 91/9

غرايز 250/55

غرب گرایی 229/3

غرب و اسلام 229/3

غرر 190/6

غررالحکم و دررالکلم 39

غرور 250/4

غريب الحديث 110/7

غریب (حديث) 111/8

غريب القرآن 82/3

غریب لغات الحديث106/2

ص: 310

غزالی، محمد بن محمد 4غ/150/5

غزوات 24/4

غزوات خاص 24/45

غزوہ احد 3الف/24/45

غزوہ احزاب 9خ/24/45

غزوہ بدر 4ب/24/25

غزوہ تبوک 2ت/24/45

غزوہ حمراء الاسود 8ح/24/45

غزوہ حنین 9ح/24/45

غزوہ خندق 9خ/24/45

غزوہ خیبر 94خ/24/45

غزوہ فتح مکه 7م/24/45

غسانيه (فرق) 24/45

غسل 185/6

غصب 191/7

غضب 250/2

غلاة (فرق) 241

غلامان 254/5

غلو 225/37

غنا 194/6

غنائم 196/2

غنوصيه و تصوف 281/8

أخلاق 251/3

تصوف 289/4

غیبت امام زمان 224/4

غیرت 250/1

غیرت (تصوف) 289/2

غيلانيه (فرق) 237/2

ف

فاطمه بنت حسن 15س/52/2

فاطمه زهرا (سلام الله علیها) 27/2

تسبیح حضرت زهرا 5ت/27/3

تعقیب و أيذاء 7ت/27/3

خطب، كلمات 27/22

داستانهای در باره 27/2

در احادیث 22/27

شرح خطب 27/22

شهادت 5ش/27/3

صحيفة الزهراء 2ف/267/1

فعالیتهای سیاسی 7ف/27/3

لقب ها 7ل/27/3

مباحث خاص 27/3

مصايب 7ت/27/3

معجزات 6م/27/3

منزلت 27/2

میعاد 9م/27/3

نام ها 2ن/27/3

فتاوی

امامیه 183/9

جعفری 183/9

حنبلي 179/8

حنفی 174/5

شافعی 177/8

مالکی178/9

نیز نگاه کنید به پرسشها و پاسخها

فتح مکه 7م/24/45

فتن 224/5

فتنه و فتنه انگیزی 225/4

فتوت 294

فتیان 294

فحش 251/6

فخررازی، محمدبن عمر7م3ف/94/5

فرائض 197

فرائض نماز 186/4

فرائض و سنن شرعی (تصوف) 288/82

فرد (حدیث) 111/8

فرزندان پیامبر 27

فرزندان، تربیت و حقوق 253/4

فرشتگان 226

ص: 311

فرض (اصول) 163/3

فرعون 88/4

فرق اسلامی 244-235

فرق تصوف 293-290

فرماندهی 231/6

فروع دین 216

فرهنگ ایرانی و تصوف 281/42

فرهنگ بودائی و تصوف 281/6

فرهنگ هندی و تصوف 281/6

فشار روانی در قرآن 103/25

الفصول في سيرة الرسول 6ف2الف/22/6

فصل قرآن 83/6

فضائل اسلام 13

فضایل خوانی 261/8

فضائل قرآن 86/4

فضائل ماههای قمری 2م/272/8

فضه 6ف/52/55

فضیلت علم 254/4

فطام 258/3

فطر، عید 259/2

فطرت مذهبی 216/5

فطریه 188/5

فعل (اصول) 163/6

فعل و تقریر پیامبر 161/35

فقر (تصوف) 289/2

اخلاق 250/5

مسائل مستحدثه 7ف/198/6

فقه 169

اهل سنت180-170

شیعه 183-181

کلی - اختصاصی 169/25

مباحث خاص 198-184

فقها (سرگذشتنامه) 153-149

فقها و مراجع 5-153/1

فقه تطبیقی 169/7

فقه و اصول 154-147

آزمون ها 147/7

جدول ها 147/76

فقهی، تفاسیر 99

فقهی، مذاهب 236/8-236/3

فلاحت و اسلام 232/7

فلس 190/4

فلسطين (مزارات) 263/5

فلسفه اسلام 13

فلسفه (فقه) 169/2

فلسفه ایرانی و تصوف 281/42

فلسفه بودائی و تصوف 281/42

فلسفه تاریخ از دید اسلام 83ف/11/5

فلسفه حج 188/9

فلسفه روزه 188/1

فلسفه زکات 188/46

فلسفه نو افلاطونی و تصوف 281/7

فلسفه و اسلام 232/1

فلسفه و تصوف 281

فلسفه و قرآن 103/2

فلسفه هندی و تصوف 281/6

فنا (تصوف) 289/2،189/6

فنون و اسلام 232

فواتح سور 71/6

فواصل آیات 84

فوت ( آداب و رسوم) 258/8

فهرست احادیث 106

فهرستهای قرآن 66

فهرستهای موضوعی قرآن 66/6

في ظلال السيره المطهره 9ف8ص/85/22

فیل، اصحاب 88/78

فئودالیزم و اسلام 230/4

ق

قابیل 88/1

ص: 312

قادریه 292/3

قادیانیه (فرق) 243

قادیانیه، تفاسیر 101/4

قارون 88/4

قاریان 81

قاسم بن حسن 2ق/42/4

قاسميه (فرق) 239/6

قاضی عبدالوهاب،عبد الوهاب بن علی 9ع2ق/155/6

قاضی (فقه) 195/1

قاضیان (اخلاق) 254/7

قاعدگی 189

قاعده احسان 3الف/169/52

قاعده اضطرار 55الف/169/52

قاعده اعراض 6الف/169/52

قاعده الاهم في الأهم 7الف/169/52

قاعده تجاوز و فراغ 3ت/169/52

قاعده تحذير 35ت/169/52

قاعده درء 4د/169/52

قاعده غرور4غ/169/52

قاعده قرعه 4ق/169/52

قاعده قیاس 9ق/169/52

قاعده لاحرج 14ل/169/52

قاعده لاضرر 2ل/169/52

قاعده ملازمه 8م/169/52

قاعده نفى السبيل 7ن/169/52

قاعده اليقين لا يزول الشك 7ي/169/52

قاعده ید 4ي/169/52

قانون دریایی 2ق/198/6

قانون و اسلام 230/1

قاهره (مزارات) 263/9

قبح عقلی و شرعی 219/7

قبض (تصوف) 289/2

قبله و قبله یابی 186/6

قبور ائمه 265-262

قبور، زیارت 226/7

قبور، عمارت و تزیین 226/7

قدر (الهيات) 219/5

قدرت (الهيات) 218/3

القدر، لیله 259/6

قدریه (فرق) 237/2

قدس 262/3

قدسيه (احادیث) 140

قدم (الهيات) 218/2

قدم (كلام) 216/2

قدم قرآن 218/9

قدیم (کلام) 216/2

قرآن 59-58

أجزاء, أحزاب 986-64/1

تفاسیر 99-102/1

ثواب تلاوت 8085

درباره قرآن 65-68

فهرستها 66

مباحث جدید 104-103

مشاعره 80/8

همسرایی 80/86

قرآن پژوهان 66/95

قرآن، تقدیم و تاخیر 83/9

قرآن، حرف جر 82/8

قرآن، حرف ربط (عطف) 83/6

قرآن، جغرافیای 103/9

قرآن، خلق 218/9

قرآن، زن در 9ز/104

قرآن، قدم 218/9

قرآن، قصص 88/9-88

قرآن، مباحث جدید 103

قرآن، منافقین 8م/104

قرآن، وقایع تاریخی 88/9

قرآن و اجتماع 103/4

قرآن و اخلاق 103/3

قرآن و ادبیات 74/8

قرآن و اقتصاد 103/43

ص: 313

قرآن و الهیات 103/1

قرآن و انجیل 89/6

قرآن و اوستا 89/7

قرآن و بهداشت 103/5

قرآن و پزشکی 103/5

قرآن و تاریخ 103/8

قرآن و تورات 89/5

قرآن و روانشناسی 103/25

قرآن و طب 103/5

قرآن و علوم 103/6

قرآن و علوم اجتماعی103/4

قرآن و علوم و فنون 103

قرآن و عهد جديد 89/6

قرآن و عهد عتیق 89/5

قرآن و فشار روانی 103/25

قرآن و فلسفه 103/2

قرآن و کتب آسمانی 89/4

قرآن و کیهان آفرینی 103/65

قرآن و نجوم 103/65

قرآن و هنر 103/7

قرآن، يهود در 9ي/104

قراء 81

قراآت خاص 76

قراردادها (معاملات) 190

قرامطه (فرق) 240/2

قراءت 77-74

قراءت (حدیث) 113/4،113/8

قراءت رسول 77/6

قراءت و تجوید 81-74

قرب (تصوف) 289/2

قربان، عید 259/3

قربانی (حج) 188/8

قرض الحسنه 192

قریه، اصحاب 88/74

قساوت 250/2

قسم

اخلاق 251/4

فقه 195/4-193/6

قسمت

معاملات 191/2

نکاح189/3

قسم های قرآن 87/2

قصاص 195/7

قصر 80/5

قصص حيوانات 88/785

قصص قرآن 89-88

مباحث خاص 88/785

نقد و بررسی 88/9

قصه های مذهبی 9

قضاء (فقه) 195/1

قضات (اخلاق) 254/7

قضاوت 195/1

قضاوت زنان 195/1

قضاء و شهادات 195

قضا و قدر (الهیات) 219/5

قطب 288/4

قطب، سید 6ق/233/7

قفل بندی 260/6

قلب 80/6

قلب (عرفان) 286/7

قلندریه 292/4

قم (مزارات) 264/3

قمار

اخلاق 252/8

فقه 194/8

قمشه ای، محمدرضا بن ابوالقاسم 280/8

قمه زنی 260/6

قمی، شیخ عباس 267/8

قناعت (تصوف) 289

قنبر بن حمدان 9ق/34/5

قواعد فقه 169/5

قواعد خاص 169/52

ص: 314

قوافی آیات 84

قول صحابی 162

قول و قرار 65 /250

قوم ثمود 25/ 88

قوم سبا 52/ 88

قوم عاد 24/ 88

قونيویه 5/ 292

قیاس 5/ 161

قیامت 5/ 222

ک

کابین 2/ 189

کاپیتالیزم و اسلام2/ 230

كاتبان وحی 2/ 72

کارگزاران حکومتی 9 /254

کازرونی، محمد بن مسعود 8م2ک/ 6/ 22

کازرونیه 75- 7/ 292

کاظمین (مزارات) 4/ 263

کافر 2/ 225

کافی، احمد 2ک/ 6/ 261

کاکائیه (فرق)7 /241

کالبد شکافی 17ک/ 6/ 198

کاملیه (فرق) 8/ 241

کبائر 6/ 225

کبر4/ 250

كبرويه 65- 6/ 292

کتاب (قرآن) 2 /161

کتابت حدیث 8/ 113

کتابشناسيها

اسلام(10/8)

تصوف و عرفان (274/8)

تفسير (92/4 )

حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) (23/7)

فرق (235/6)

فقه و اصول (147/8)

قرآن (65/7)

کلام (200/7)

کتاب وحی 2/ 72

كتابه 9/ 193

کتابهای درسی -کتب درسی

کتابهای ساده (کلام) 62/ 200

کتابهای ممنوعه 2ک/ 6/ 198

کتابهای نوحه (260/7)

کتب آسمانی 8/ 220

کتب آسمانی و قرآن 4/ 89

کتب اربعه 132- 129

کتب اربعه (شيعه)8/ 128

کتب درسی

آثار کلی 7

جوانان و نوجوانان 7/7

فقه و اصول 7/ 147

قرآن 2/ 65

کلام66/ 200

کثرت (کلام) 2/ 216

کثرت گرایی 2/ 229

كذب 2/ 251

کرامات (عرفان) 4/ 287

کرامت 6/ 220

کرامت بدن انسان 43ب/ 8/ 272

کرامیه

فرق 4/ 238

کلام 3/ 207

کربلا

مزارات 2/ 263

واقعه 5/ 41

آداب و رسوم 3/ 260

کربیه (فرق) 7/ 239

کرسی نامه ها 44/ 288

الكسائی، علی بن حمزه 7/ 76

کسب و کار

اخلاق 65/ 254

مسائل مستحدثه 5ک/ 6/ 198

ص: 315

معاملات 1/ 190

کسوف و خسوف، نماز 8/ 187

کشاورزی و اسلام 7/ 232

کشمیری، عبدالکریم 8/ 280

کشف 2/ 286

كشف الآيات 4/ 66

كشف الحديث 106

کشف المطالب قرآن 6/ 66

کعبه، بنا 3/ 88

کعبیه (فرق) 2/ 237

كفارات 8/ 193

کفالت 3/ 192

کفر 3/ 225

کفن و دفن

آداب 8/ 258

فقه 9/ 185

کلابیه 55/ 237

کلام

الهيات 8/ 218

تاریخ 8/ 200

رد و تحریم 8/ 226

مذاهب 215- 203

کلام و عقاید 228- 200

کلاه شرعی 198

کلمات قصار (تصوف) 4/ 285

کلمات قصار پیامبر 5/ 142

کمونیزم و اسلام 6/ 230

كميل بن زياد (دعا) 5/ 269

سرگذشتنامه 8ک/ 5/ 34

کنایه

اصول 5/ 165

قران 2/ 83

کنفرانسها - کنگره ها و کنفرانسها

کنگره ها و کنفرانسها

اسلامی 4

تصوف و عرفان 6/ 274

تفسیر 90

حدیث 3/ 106

فرق 4/ 235

فقه و أصول 1/ 147

قرآن 3/ 65

کلام 5/ 200

کنیزان 5/ 254

کودکان 9ک/ 6/ 198

کودکان، تربیت و حقوق 4/ 253

کهف، اصحاب 75/ 88

کیسانیه (فرق) 7/ 239

گ

گذشت 2/ 250

گرگانی، ابوالقاسم 8/ 278

گریه 95/ 250

گستاخی 1/ 250

گفتگو 251

گلبرگه (مزارات) 54/ 265

گنابادیه 935/ 293- 93/ 293

گناهان 6/ 225

گنوسیسم و تصوف 8/ 281

گواهی 5/ 195

گوش دادن 7/ 251

ل

لااله الى الله 5/ 101

لاهوت (عرفان)8/ 286

لاهور (مزارات) 56/ 265

لباس (فقه) 5/ 186

لدنی، علم 1/ 286

لطائف سبعه 7/ 286

لطف (الهيات) 1/ 219

لطیفه 7/ 286

لعان 86/ 189

لعن 6/ 251

ص: 316

لغات قران 3/ 82

لقطه 9/191

لقمان 77/ 88

لوط 88/ 88

لیالی خاص259

لیبی (مزارات) 7/ 265

ليله الإسراء 6/ 259

ليله البراءه 64/ 259

لیله القدر 64/ 259

لیلی (آیات) 5/ 70

م

مآخذ تصوف 281

مآخذ تفسیر 7/ 91

مآخذ فقه اسلامی 5/ 148

ماتریالیزم و اسلام 2/ 232

ماتریدیه

فرق 2/ 238

کلام 204

مادر، حقوق 6/ 253

مادری 172/ 230

مادیگری و اسلام 2/ 232

ماردینی، محمد بن عثمان 3ن 2م/ 2/ 156

ماروت 23/ 88

مالی (اصول) 2/ 166

مال حرام 190

مالک اشتر 2م/5/ 36

مالکی (فق) 9/ 178- 178

مالکیت 2م/ 6/ 198

مالكيت محدود به زمان 190

مالکیت و اسلام 3/ 230

مالكيه

تفاسیر فقهی 4/ 99

سرگذشتنامه ها 7/ 54- 6/ 54

فرق 6/ 236

فقها 5/ 151- 151

مالیه عمومی 25/ 230

مانویت و تصوف 5/ 281

ماهواره 5/ 232

ماهیت (کلام) 2/ 216

مباح (اصول) 3/ 163

مباحث ادبی قرآن 82

مباحث اصولی شرعی 166

مباحث الفاظ 164

مباحث جديد قرآنی 103

مباحث لغوی جدید 8/ 112

مبارات 8/ 189

المبسوط في فقه الاماميه 2م9ط/5/ 158

مبطلات 3/ 163

مبعث، عید 5/ 259

مبین قرآن 4/ 85

متابع (حدیث) 8/ 111

متاجر 7/ 190- 1/ 190

المتاع الأسماع بما للنبي (صلی الله علیه و آله) من الاحوال و

الأموال و الحفده المتاع 8الف7م/ 65/ 22

متروک (حدیث) 6/ 111

متشابه

اصول 2/ 165

قرآن 1/ 85

متصل (حديث) 8/ 111

متعه 4/ 189

متکلمان 202- 201

متمهدیان 6/ 224

متون احادیث -احادیث

متون تفاسیر 102- 93

متون وعظ و خطابه 10

مثنی بن حارثه 26م/ 5/ 34

مجاز - حقیقت و مجاز

مجازات بدنی 6/ 195

مجازات قرآن 1/ 83

مجالس (تصوف) 285

مجالس اسلامی - سازمانها و انجمنها

ص: 317

مجالس قرآن 1/ 65

مجالس و منابر 10

مجامع (تصوف و عرفان) 274

مجامع اسلامی - سازمانها و انجمنها

مجامع و مجالس قرآن 1/ 65

مجاميع حديث

اهل سنت 127- 125

شیعه 137- 134

مجبره- جبریه

مجتهد (اصول) 4/ 167

مجددان 2/ 233

مجددیه 2/ 293

مجسمه

فرق 3/ 238

کلام207

مجسمه سازی و اسلام 86/ 232

مجمل (اصول) 2/ 165

مجمل قرآن 4/ 85

محارم (نكاح) 1/ 189

محبت

اخلاق 9/ 250

تصوف 2/ 289

عرفان 9/ 286

محدثان زن 55/ 52 -5/ 52

محدثین 116/ 115

المحرر 3م 2ر/ 2/ 176

محرمات

اطعمه و اشربه 1/ 194

نکاح 25/ 189

محققان 6/ 233

محققان قرآن 95/ 66

محکم

اصول 1/ 165

قرآن 1/ 165

محکوم به (اصول) 6/ 163

محكوم عليه (اصول) 7/ 163

محلل 75/ 189

محمد بن اسحاق 16الف/2/ 22

محمد بن حسن المهدی 4-1/ 51-51

غیبت 4/ 224

مهدویت 224

محمد بن حيان ابن حیان 9س 17الف/ 4/22

محمد بن عبد الله، پیامبر اسلام 27- 22

آرامگاه 4آ/ 24/ 9

اقليتها 7الف/24/ 9

برابری 4ب/ 24/ 9

بهداشت 9ب/ 24/ 9

تربیت خانوادگی 42ت/ 24/ 9

تعقیب و أيذاء 7ت/ 24/ 9

جادوگری 2ت/ 24/ 9

جهاد 9ج/ 24/ 9

حج 3ح/ 24/ 9

خانواده 2خ/ 24/ 9

خشونت 5خ/ 24/ 9

زن 9ز/ 24/ 9

شتم و سب 2ش/ 24/ 9

صلح 8ص/ 24/ 9

علوم 8ع/ 24/ 9

معاد 6م/ 24/ 9

نظریه در باره قرآن 4ق/ 24/ 9

نماز 8ن/ 24/ 9

ورزش 4و/ 24/ 9

مخلفات (آثار بازمانده) 8 /27

مزار 6/ 262

معجزات 5/ 24

معراج 2/ 24

مقاله ها، تحقیقات 24/ 95

نامه ها (احدايث) 6/ 142

نبوت 221

همسران 26

از بعثت تا هجرت 2/ 24

ازمیلاد تا بعثت24

ص: 318

از هجرت تا وفات 3/ 24

پیمانها 6/ 24

تأثیر بر تمدن غرب 76/ 24

حکایات و داستانها درباره 84/ 24

خاندان 25

خطب و کلمات (احادیث) 142

در قرآن 64/ 24

رسالت سیاسی 55/ 24

سیاست و حکومت 55/ 24

عهدنامه صلح حديبيه 6/ 24

عهد نامه ها 6/ 24

عید مولود 4/ 259

غزوات 4/ 24

فرزندان 27

فعل و تقریر 34/ 161

کلمات قصار 5/ 142

کنگره ها، سخنرانی ها، مقاله ها، تحقیقات 24/ 24

مباحث خاص 9/ 24

محمد بن علي الباقر 4-1/ 44- 44

محمد بن على التقى 4-1/ 48- 48

محمد حنفيه 4م/ 5/ 34

محمل (اصول) 2/ 165

محنه 3/ 225

محو (تصوف) 4/ 289

مخارج حروف 80

مختار بن ابی عبید ثقفی 3م/ 4/ 42

مختاريه (فرق) 7/ 239

مختلف الحديث 6/ 110

مخدرات 2/ 194

مخلفات پیامبر 8/ 27

مد 5/80

مداحی

آداب و رسوم 8/ 261

اخلاق 5/ 251

مدارج النبوه 4م/ 2ع/ 75/ 23

مدارس اسلامی 4 /7

أفغانستان (مدارس علمیه شیعیان افغانستان) 413/ 7

بصره (مدرسه الحديث في البصره) 415/ 7

بغداد (جامع الشيخ عبد القادر الگیلانی) 417/ 7

تونس (جامع الزيتونه) 42/ 7

تهران (حوزه علمیه مروی)43/ 7

تهران (مدرسه عالی سپهسالار) 434/ 7

خراسان (حوزه علمیه خراسان شمالی) 44 /7

خراسان (حوزه علمیه خراسان) 44/ 7

خراسان (حوزه علمیه خراسان جنوبی) 44/ 7

خراسان (حوزه علمیه خراسان رضوی) 7/44

دزفول (حوزه علمیه دزفول)45/ 7

سایر مراکز 448- 441/ 7

سوریه. دمشق (مدرسه الحديث في بلاد الشام )7/455

عراق (مكتب شوون المبلغين المجلس الأعلى للثوره

الاسلامية في العراق) 7/465

قم (حوزه علمیه قم) 47/ 7

گرگان (حوزه علمیه گرگان) 475/ 7

گلستان (حوزه علمیه اهل سنت گلستان) 475/ 7

مختصر سيره الرسول 3م/ 2الف/ 85/ 22

مشهد (حوزه علمیه مشهد) 447/ 7

مصر (حوزه علمیه مصر) 482/ 7

نجف (حوزه علمیه نجف) 484/ 7

هند (حوزه علمیه هند) 487/ 7

يمن (حوزه علميه يمن) 488 /7

مدارس نظاميه 4/7

مدایح منظوم 260/7

مدایح و مناقب منظوم 7/ 260

مدح

آداب و رسوم 8/ 261

اخلاق 5/ 251

مددکاری اجتماعی 230

مدرج

حدیث 8/ 111

قراءت 5/ 77

مدرسه الحديث في البصره 7/ 415

مدرسه الحديث في بلاد الشام7/ 455

ص: 319

مدرسه عالی سپهسالار 434/ 7

مدعی 4/ 195

مدعیان 6/ 224

مدلس (حدیث) 6/ 111

مدنی (آیات) 4 /70

مديحه 8/ 261

مدیریت تعارض 232

مدیریت زمان 67/ 232

مدين، اهل 37/ 88

مدينه ( مزارات)5/ 262

مذاهب

فرق 6/ 238- 237

کلام 215- 203

مذاهب اسلامی، تقریب 1/ 133

مذاهب فقهی 8/ 236- 3/ 236

مذاهب کلامی 237

مذاهب فلسفی و اسلام 1/ 232

مذاهب و تصوف 281

مذكران 5/ 261

مراثی (260/7)

مراجع تقلید 153

مراسم فوت 8/ 258

مراسم ماه رمضان 8ر/ 8/ 272

مراقبات (اعمال) 266

مراقبه 84/ 288

مراکش (مزارات) 7/ 265

مرتد 5/ 196

مرجئه (فرق) 3/ 237

مردان مسلمان 66-6 / 52

مرسل (حدیث) 6/ 111

مرشد 4/ 288

مرشدیه 75- 7/ 292

مرفوع (حديث) 8/ 111

مرگ 22/ 222

مرگ مغزی4م/ 6/ 198

مرید، وظایف 4/ 288

مريسيه (فرق) 3/ 237

مريم 66/ 88

مزارات افغانستان 265

مزارات ایران 264

مزارات ائمه 265- 262

مزارات خاص 265- 262

مزارات شام و فلسطین 5/ 263

مزارات عراق 263

مزارات عربستان 4/ 262

مزار شریف 2/ 265

مزارعه 9/ 190

مسابقه های قرآن 25/ 65

مساجد

آداب و رسوم 261

فقه 7/ 186

مسافرت 47م/ 6/ 198

مسافرخانه ها 2ه/6/ 198

مسافر، نماز 4/ 187

مساقات 9/ 190

مسائل اجتماعی و اسلام 230

مسائل حيل 198

مسائل مستحدثه 5/ 198

مستبصرون 239

مستحب، نماز 2/ 187

مستحدثه، مسائل 5/ 198

مستدرکه (فرق) 6/ 237

مستعلیه (فرق) 4/ 240

مستفیض (حدیث) 8/ 111

مسجد 261

مسح خفين 8/ 185

مسخ 8/ 222

مسلسل (حديث) 8/ 111

مسلسلات 144

مسلمانان، حقوق 1/ 254

مسلم بن عقیل 4م/ 2/ 42

مسند (حدیث) 8/ 111

ص: 320

مسواک 252/3

مسیح 88/8

مسیحیت و اسلام 227/3

مسیحیت و تصوف 281/4

مسئولیت 67/232

مسئولیت اجتماعی 254

مشارکت 191/1

مشاعره در قرآن 80/8

مشاوره اجتماعی 230

مشاوره جوانان 230/165

مشاهد (حدیث) 111/8

مشاهد ائمه262/265

مشبه

فرق 238/3

مشرک(اصول) 164/7

مشترک بین صحيح و حسن و ضعیف 111/8

مشترک و مترادف 82/6

مشجرات (تصوف) 288/44

مشروطیت و اسلام 231/2

مشروعیت حکومت 5م/198/6

مشكل (اصول) 165/2

مشلول (دعا) 269/6

مشهد (مزارات) 264/2

مشهور (حدیث) 111/8

مشيخات (تصوف) 288/44

مصاحف 72/6

مصادره اموال 6م/198/6

مصالح مرسله 161/7

مصالحه حسن بن علی و معاویه D

مصباح، محمد تقی 56م/233/7

مصحف (حدیث) 111/8

مصحف عثمانی 72/6

مصر (مزارات) 263/8

مصطلح الحديث 109-107

مصطلحات (تصوف) 289/4

مصطلح نامه ها - دایرة المعارفها و واژه نامه ها

مصعب بن عمیر 59م/ 5/34

مصلی 186/5

مضاربه 191/3

مضطرب (حديث) 111/6

مطالعات میان فرهنگی 229

مطاعن حديث 112/4

مطلق قرآن 85/7

مطلق و مقید (الاصول) 164/4

مطلوب كل طالب 39/23

مطهرات 185/3

مظاهر اسمائيه 286/6

معاد 222

معاد (تصوف) 287

معاد جسمانی 222/1

معاد روحانی 222/1

معاذ بن جبل 6م/34/5

معاذ بن عمرو 65م/34/5

معاصی 225/6

معاملات 192-190

معاملات فضولی 190/1

معاویه بن ابی سفیان D

مصالحه با حسن بن علی D

معتزله

فرق 237/2

کلام 203/2

معجزات

پیامبر 25/7

أئمه اثنا عشر 36

چهارده معصوم 36/5

مباحث نقلی و سرگذشتنامه ها

مباحث عقلی و کلامی 221/6

معجزات (عرفان) 287/4

معجزه (کلام) 221/6، 220/6

ص: 321

پیامبر اسلام 25/2

شب 259/6

کلام 221/5

معربات قرآن 82/5

معرفت

تصوف 289/6

عرفان 286/6

معرفت امام 223/12

معرفت باری 217/8

معرفت و اسلام 229/2

معصومه بنت موسى الكاظم 8م/52/2

مزار 264/3

معضل (حدیث) 111/6

معلق (حدیث) 111/8

معلل (حدیث) 111/6

معلم و شاگرد (اخلاق) 254/4

معلول (کلام) 216/2

معماری 232/822

معمريه (فرق) 237/2

معنعن (حدیث) 111/8

المغازى النبويه 6م8م/22/2

مغرب (مزارات)265/7

المغنی 6/م/2خ/155/8

مغنیه، محمد جواد 63م/7/233

مغيرة بن شعبه 66م/34/5

مفاتیح الجنان مفاتيح الغيب (تفسیر کبیر) 7م3ف/94/5

مفتی (اصول) 167/8

مفسر (اصول)165/1

مفسران 92/6

مفضول، إمامت 223/4

مفهوم (اصول) 165/8

مفهوم قرآن 85/6

مقابر 265-262

مقاصد تحسینی 166/2

مقاصد تکمیلی 166/2

مقاصد تشریعی 166/2

مقاصد ضروری 166/2

مقاله ها و سخنرانیها 10

أخلاق 246/4

تصوف 285

فقه و اصول قرآن 147/5

مقامات (تصوف) 289/2

مقامات ایمان 225/2

مقداد بن عمرو 7م/34/5

مقدمات (كلام) 216/12

مقدم قرآن 85/5

مقریزی، احمد بن علی 8الف7م/22/65

مقلد (اصول) 167/6

مقلوب (حدیث) 111/6

مقید قرآن 85/7

مکاتبه (حدیث) 113/4

مکاتیب پیامبر 142/6

مکاتیب عرفانی 285/2

مکتب شوون المبلغين المجلس الأعلى للثوره الاسلامية في العراق 7/456

مکتب وحدت وجود 276/7

مکتبهای تصوف و عرفان 276

مکتوبات عرفانی 285/2

مكروه (اصول) 163/3

مكلف (اصول) 163/7

مکه 262/2

مکی (آیات) 70/4

ملاطفت (تصوف) 289

ملامتیه 292/8

ملاهم 224/5

ملائکه 226

ملفوظات (تصوف) 285

ملک 226

ملک (عرفان) 286/8

ص: 322

ملکوت (عرفان) 286/8

ممتنع الوجود (کلام) 216/2

ممکن الوجود (کلام) 216/2

منابر 10

منابع تفسير 91/7

منابع شبکه کامپیوتری 6/55

مناجات نامه ها 271/8

خاص 271/82

مناسک حج 188/8

مناظرات فقهی 169/6

مناظرات کلامی 203/1

منافقین در قرآن 104

مناقب (اشعار) (260/7)

مناقب خوانی 261/8

مناقصه 8م/6/198

مناکحات 189

مناوله (حدیث) 113/4

مناهج تفسير 91/5

منتخبات (حدیث) 141

منجزات مريض 192/7

منزله بین منزلتين 225/2

منسوخ قرآن 85/2

منشاء انسان 232/4

منصوریه (فرق) 241/8

منطوق

اصول 165/7

قرآن 85/6

منکرات 163/3

منع تدوین حدیث 113/1

منقطع (حدیث) 111/6

منکر (حدیث) 111/6

موات (احياء) 191/8

مواد مخدر 252/25

مواسات (تصوف) 289

مواعظ (اخلاق) 249

مواقيت نماز 186/8

موالات 193/9

موالات امام 223/12

موانع ارث 197/3

موت 222/22

مؤتلف (حدیث) 114/8

مؤتمرات 4

مؤخر قرآن 85/5

مودودی، ابوالاعلی 8م/233/7

موسی 88/4

موسی بن جعفر الكاظم 4-1/46-46

موسی بن عقبه 6م8م/22/2

موسیقی و اسلام 232/82

موضوع

حدیث 111/9

قراءت 77/4

موضوعات (احادیث) 144/4

موعظه 261/4

موفقیت 232/65

مولانا، حمید 85م/233/7

مولد النبی (صلی الله علیه و آله) 8م2ک/22/6

مولدنبی، عید 259/4

مولودیه 259/4

مولویه 292/2

مؤمن 225/2

مؤنن (حديث) 111/8

مؤول

اصول 164/8

قرآن 85/5

مهاجرت 9م/198/6

مهجة القلوب 286/7

مهدویت المهدی، محمد بن حسن -محمد بن حسن المهدی (علیه السلام)

مهر نبوت 24/5

مهر نماز 186/5

مهریه 189/2

ص: 323

مهمانداری 254

میانه روی 225/37

میت، احکام کفن و دفن و نماز 185/9

میراث 197

میزان 222/6

میزان الأصول في نتائج العقول 9م8س/155/7

میلاد ائمه و اولیاء 259/8

میلاد نبی، عید 259/4

ن

ناجيه 239/2

نازل (حدیث) 111/8

ناسخ و منسوخ

احاديث 144/2

حدیث 110/4

قرآن 85/2

ناسزا 251/6

ناسوت (عرفان) 286/8

نافع بن عبدالرحمن 76/6

نافع بن هلال 2ن/42/4

نافله (نماز) 187/2

ناگور شریف (مزارات) 265/55

نامحرم 189/25

نامهای خاص در قرآن 87/8

نامهای خداوند 219/9

نامه های حضرت محمد 142/6

نامه های عرفانی 285/2

نبوت

خاصه 221

عامه 220

نبوت (عرفان) 287

نبی

صفات 220/4

عصمت 220/4

نجاریه

فرق 237/6

کلام 203/7

نجاسات 185/3

نجد (مزارات) 262/4

تجدات (فرق) 242

نجف (مزارات) 263/1

نجوم و قرآن 103/65

نحو قرآن 82/7

ندبه (دعا) 269/7

ندوی، ابوالحسن علی4ن/7/233

نزاریه (فرق) 240/6

نذر

آداب و رسوم 272

نرم افزارهای قرآنی 11/624

نرم افزارهای نهج البلاغه 11/624

نزول قرآن 7/70-70

نژاد پرستی و اسلام230/16

نسخ

اصول 166/7

شرایع 221/2

کلام 222/8

نسخه های خطی قرآن(65/8)

نسيبه، بنت کعب 5ن/34/5

نسيه (بيع) 190/1

نشر 222/5

نشریات ادواری 1

جوانان و نوجوانان 7/5

نشوز (نکاح) 189/3

نص (اصول) 165/1

نصرت الهی 6ن/219/8

نصیریه (فرق) 241/2

نظامیه (فرق) 237/2

نعمة اللهيه 293/1

نفاس 185/6

نفرین 251/6

نفس

ص: 324

اصول 166/2

عرفان 286/7

کلام 216/5

نفس (تصوف) 289/4

نفقه 189/9

نفل (اصول) 163/3

نقاشی (فقه) 194/5

نقاشی و اسلام 232/86

نقد قرآن 89/1

نقد و نسیه (بيع) 190/1

نقد و نقض قرآن 89

نقشبنديه 293/2

نقشه ها 6

نقطویان 945-293/94

نکاح

آداب و رسوم 258/5

فقه 189/1

نکاح منقطع 189/4

نکاح موقت 189/4

نماز 187-186

جنبه های اجتماعی 186

نماز باران 187/9

نماز داخل کعبه 186/6

نماز یومیه (فرائض) 187/3

نمامی 251/3

نمودارهای فقه و اصول 147/76

نوافل (نماز) 187/2

نوافلاطونی، فلسفه و تصوف 281/7

نوجوانان بزهکار 9ن/198/6

نوح 88/2

نوربخش خراسانی، محمد بن محمد 279/6

نوربخشيه293/3

نوحه، کتابهای (260/7)

نووسی، سعید 9ن/233/7

نور علیشاه، محمد علی بن عبدالحسین 280/2

نوروز 259

نوشیدن 252

نهاری (آیات) 70/5

نهاية السول في خصائص الرسول محمد بن عبد الله (صلی الله علیه و آله) 9ن17الف/22/55

نهج البلاغه 38

نهی از منکر

فقه و اصول 196/6

کلام و عقاید 226/4

نیاز

آداب و رسوم 272

تصوف 288/9

نیت 185/14

نیروهای مسلح 254/1

نیکوکاری 250/3

نیکی- احسان

و

واجب (اصول) 163/3

واجب الوجود

أمور عامه 216/2

اثبات واجب 217/2

واژه نامه ها- دایره المعارفها و واژه نامه ها واژه نامه های احادیث 106/2

واژه شناسی 82/3

واصليه (فرقه ق) 237/2

واعظان

آداب و رسوم 261/5

أخلاق 254/7

واعظان زن 254/7

واعظ، علی اکبر 16و/261/6

واقفيه

طبقات و تراجم 202/2

واقعه کربلا 41/5

واقعه مکه 262/2

آداب و رسوم 260/3

والدین، حقوق 253/6

ص: 325

وائلی، احمد 2و/261/6

وتر، نماز 187/7

وجاوه (حدیث) 113/4

وجد (تصوف) 289/4

وجوب (كلام) 216/2

وجوب امام 223/12

وجوب موالات امام 223/12

وجود

تصوف 289/4

کلام 216/2

وجوه و نظائر قرآن 82/6

الوحيز ج 176/1

وحدت (کلام) 216/2

وحدت اسلامی 223/1

وحدت وجود

عرفان 286/4

مکتب 276/7

وحی 220/3

وديعه 191/5

وراثت، علم 286/1

ورد -اوراد

ورزش 252/5

ورشکستگی 190/4

ورع (تصوف) 289/2

الورقات 4و8الف /155/6

ورقه بن نوفل 4و/34/55

وزارت (اخلاق) 254/9

وزن آیات 84

وزنها و اندازها 43و/198/6

وسواس 225/6

وسوسه شیطان 225/6

وصايا 192/7

وصل قرآن 83/6

وصیت (حدیث) 113/4

وضاعان حديث 114/6

وضع (اصول) 164/2

وضه 185/5

وضوح (اصول) 165/1

وظایف مرید 288/4

وعاظ (اخلاق) 254/7

وعظ 261/4

وعظ و خطابه. متون 10

وفات ائمه و اوليا 260/1

وفاداری 250/65

وقایع تاریخی در قرآن 88/9

وقت (تصوف) 289/4

وقت شناسی 250/65

وقف

فقه 193/2

قرآن 80/2

وکالت 192/4

ولاء 9/193

ولادت 258/2

ولایت

عرفان 287

کلام 223/8

ولایت فقیه 223/8

ولی - اولیاء

وليمه

آداب و رسوم 258/2

فقه 194/4

وهابیه

فرق 238/6

کلام 207/6

دفاعیه 207/63

ردیه ها 207/62

ه

هابیل 88/1

هاجر 88/3

هاروت 88/23

هاشم بن عبد مناف 25/1

ص: 326

هاشمیه (فرق) 239/7

هامان 88/4

هبات و صدقات 193

هبه 193/1

هتک حدیثیت 251/3

هتل ها 2ه/198/6

هذيليه (فرق) 237/2

هرمنوتیک 91/2

هشاميه (فرق) 237/2

هفت وادی سیر و سلوک 289/6

همتاسازی 8ه/198/6

همدانی، علی بن شهاب الدين 279/4

همسایگان (اخلاق) 254/3

همسران پیامبر 26

همسرایی 80/86

همسرگزینی 230/17

همسرگزینی (اخلاق) 258/5

همکاری کارمندان 254

هند (مزارات) 265/4

هنر و اسلام 232/8

هنر و قرآن 103/7

هود 88/24

هور قلیائی 222/1

هوسرانی 250/55

هیبت (تصوف) 289/2

هیکل، محمد حسین 9ه/233/7

ی

يأجوج و مأجوج 88/55

یاران (اخلاق) 254/2

یاران حسین 42

یارسان 955-293/95

یاری - اعانه

یاس از خدا 225/7

یائسگی 189

يتيمان 189/9

يتيمان (اخلاق) 254/5

یحیی 88/64

یزید بن قعقاع 76/8

یزیدیه 4ی/244

يعقوب 88/35

يعقوب بن اسحاق الحضرمی 76/9

يعقوبيه (فرق) 239/6

يقين، علم 286/1

یکتا پرستی - توحید

یمین 193/6

يوسف 88/36

يونس 88/6

يونسيه (فرق) 237/3

یهود در قرآن 104

یهودیت و اسلام 227/2

یهودیت و تصوف 281/3

ص: 327

ص: 328

Preface to the first edition

All human knowledge and sciences may in some way be divided two distinct categories. First are the general sciences which do not specifically belong to a land, a people, or to a religion, such as natural science, physics, chemistry, and biology. The second are sciences and knowledge which are specific to a people, a nation, a tradition and a faith, such as a religion, language, literature, and history. Library classification systems generally contain deficiencies in the case of the latter.

Of course, the originators of these classifications have attempted to make their works as universal and comprehensive as to be applicable in every library from East to West. But none even the two most widely-employed, and often revised "Dewey" and " Library of Congress" classifications, to which many supplements and appendices have been or are being added, have not reached the desired degree of perfection, and they show omissions and errors when applied to culture-related sciences and knowledge.

These deficiencies are unavoidable considering that these classifications were designed to meet the limited needs of native libraries and also that their originators had little knowledge of sciences and specific to other cultures. Therefore, while using universal classifications, other nations were left the task of overcoming errors and compensating for omissions, and making additions to suit their special needs. Many nations did so by writing appendices and supplements to Dewey and LC classifications. Then having accepted these additions and modifications, the originators and their publishers included these in revised editions.

ص: 329

In Middle Eastern countries, new systems of classification have been introduced in libraries for around 50 years and, from the very beginning, the need to modify and supplement these systems was felt. Those who translated the Dewey Decimal classification made slight changes in the case of Islam, language, literature, and history (The first person to do so was apparently Yūsuf Dāghir from Lebanon). But these modifications and additions were too limited to compensate for all the inadequacies and the need to develop the sections on Islam, literature, language, and history remained unmet. In the last two decades with the teaching of library science at universities, and the setting-up of cataloguing and science research centers in Iran and some Arab countries (such as Egypt, Syria, Lebanon, and Iraq) a new order came into libraries and interest mounted in cataloguing and classification techniques; thus, new efforts began to eliminate the deficiencies of Dewey Decimal and Library of Congress (L.C.) classifications.

Dewey and LC classifications which are widely used in most libraries around the world, have been in use in Iran for a long time, also. But both contain omissions and errors in the areas of Islam, Persian language, literature, and the history of Iran, which cannot be remedied by small modifications or by the addition of supplements. Since its establishment, the Tehran Book Processing Centre (TEBROC) has attempted to survey each subject-specific to Iran and the Islamic world separately, and to develop classifications along the lines of the Dewey and LC systems in such a way as not only to meet the immediate needs of Iranian libraries and those of other Islamic countries, but also see them employed in other nations' libraries, having obtained agreement and approval from authors and editors of Dewey and LC. Since the Dewey system was more concise and widely used in Iran, the projects concerning this classification were given priority and TEBROC has so far published a number of booklets about the classification of the Islamic religious sciences, the Persian language and literature, based upon the Dewey system.

The project of classifying the Islamic religious sciences on the basis of LC began in 1972. But, contrary to its Dewey counterpart, since this classification was to be used in specialized and university libraries, it had to be as detailed and comprehensive as to cover all sections and problems of the religious sciences. Achieving this was time-consuming and underwent delays, procrastination and trials

ص: 330

Preface To the First Edition

particularly because no classification of Islamic religious sciences based upon the LC system had previously been written in any Islamic country.

Our policy in developing our classification involved adhering to the rules and standards of the Library of Congress while maintaining traditional methods of classification by Muslim scholars to suit the existing books in religious studies. Hence, an elementary design was first produced, on the basis of which the works at the library of the Faculty of Theology of Mashhad University were catalogued and classified in order to discover the inadequacies of our design. In addition, while cataloguing the books at TEBROC, the design was put to the test and gradually many alterations were introduced. As we intended from the start that this classification should be applicable not only in Iran but also in all Islamic nations and centres of Islamic studies, it was imperative to take into account the problems of different sects and branches of Islam and the existing books in each. To this end, it was deemed necessary to visit some libraries in Islamic countries and to consult their library science experts. In 1973, the collections of Egypt's Dār-al-Kutub and the library of Cairo University were briefly researched and consultations took place with some Egyptian library science authorities including Dr Abd al Wahhāb Abū al-Nūr, professor of library science at Cairo University, who was at the time involved in compiling and publishing a bibliographical classification of the Islamic religious sciences, which was most useful in making the first series of additions and modifications to our design. Since our classification is uniformly applicable to and can accommodate the works in all sects and branches of Islam, some Egyptian library science experts agreed to use it at their libraries, provided that the approval of The Library of congress was obtained, and expressed hope that all libraries in Islamic countries would in future use the same classification in the area of Islamic studies, language, literature, and history.

For various reasons, the publication and dissemination of our classification was delayed, but in the meantime, while using it at TEBROC, some modifications took place and new entries were added. However, we cannot claim that it has reached perfection and we admit its inadequacies. Developing a perfect classification is a difficult procedure and only in practice can one really discover faults and deficiencies, and gradually attempt to correct them So, with

ص: 331

guidance from librarians and Islamic studies authorities, we hope to eliminate errors and omissions. We must also add that although this classification is based on the rules and standards of LC, since the general design and interdivisions of it have been derived from traditional Islamic sciences, it may be used in all circumstances and, if in future it is decided to construct a classification of Islamic religious sciences based on a different system (other than LC), it will be quite possible to use this classification with some changes and modifications.

An introduction dealing with the birth and evolution of religious sciences, their classification, and the concise history of each has been written which is presented in its entirety at the beginning of this classification (The revision of the introduction was put off so as not to delay publication). This brief introduction has been written in summary form and many points of argument have been only briefly touched on. However, since this introduction has basically been written to explain the classification, and not as a new survey of the history of religious sciences and the resolution of their historical problems, it would perhaps bring about some awareness of the progress of religious sciences.

In preparing and completion of this classification, apart from Ms. Poori Soltani who continuously cooperated in the construction and development of is project as well as supervising all the work concerning classification skills and library science principles, other colleagues at TEBROC, especially Miss Mandana Sadiq-Behzadi, Mr. Kamran Fani, Mr. Farhad Vaziri, and in particular, Mr. Hoseyn Shahedi-Razavi, have participated in many phases of the project, including the compilation of the index. Dr. Abū al-Nūr has been kind enough to review and criticise the elementary design and his valuable suggestions have helped to raise the standard of our classification. Mr. Nasrollah al-Tarazi and other librarians of Egypt's Dar al-Kutub and staff of Mashhad University Library helped us in the search for sources and references. We now wish to express our thanks and gratefulness to them all, and also to those who have reviewed sections of this project and have made suggestions to improve it.

Ahmad Taheri Eraqi

ص: 332

Preface to the second edition

Eighteen years have passed since the publication of the first edition of the expansion of Islam in Library of Congress Classification (1979). The expansion has been widely used in the National Library of Iran as well as other libraries. The comments and suggestions that were received in relation to additions and changes in the expansion during the past years led to the revision of the expansion and the present edition. In this new edition, all changes and additions have been included, notably in the fields of Koran and its parts, and Nahjolbalagheh. Beside that the subjects in which the texts were classified according to the dates of death have been arranged in the alphabetic order in each century in order to make it more useful and easy to use. The National Library would like to ask all users and classifiers to send their comments to the Library for future edition.

National Library of the Islamic Republic of Iran

1997

ص: 333

Class BP: ISLAM

An adaptation of the Library Of congress Classification

By

Ahmad Taheri-Eraqi

3ed Edition

By

Zohreh Alavi

Zahra Modarresi

Mahbobeh Ghorbani

National Library and Archives of I.R of Iran

ص: 334

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109