ص: 2

پرسش ها

و

پاسخ ها

پیرامون دعوت انحرافی

احمد اسماعیل گاطع

مدعی وصایت و امامت

على محمدی هوشیار

ص: 3

پرسش ها و پاسخ ها پیرامون دعوت انحرافی احمد اسماعیل گاطع

نویسنده

علی محمدی هوشیار

شابک: 6-69-7882-600-978

انتشارات: تولی چاپ: اول، بهار 1396

شمارگان: 1000 نسخه

قیمت: 10/000 تومان

آدرس مرکز پخش:

1. قم، خیابان صفاییه. پاساژ المهدی عجل الله نعالی فرجه الشریف. نشر آوای قرآن. تلفن تماس: 09179073541

2. قم. 45 متری صدوقی. بین کوچه 10 و 12 جنب بانک ملی. پلاک 136. تلفن تماس: 09905567588

3. انتشارات تولی. تلفن تماس: 6025 153 0912

ص: 4

دوازده فرزند پیامبرصلی الله علیه وآله...57

وصیت ظاهره ...61

جعل سلاح و پرچم رسول خدا صلی الله علیه وآله ...67

سلاح وعلم رسول خدا صلی الله علیه وآله...72

انحصار علم رسول خدا صلی الله علیه وآله...75

پرچم رسول خداصلی الله علیه وآله...78

مَدینه یا مُدینه...81

تولد دو احمد...84

دجال بصره ...87

آن قائم که منتظرش هستید...90

اولین قائم از اهل بیت علیهم السلام...94

خلیفه امام مهدی علیه السلام ...98

خلیفه مهدی علیه السلام و دوازده امام عدل ...100

کسی که اموال قائم علیه السلام را می گیرد ...104

فرزند امام مهدی علیه السلام...106

سفیرقائم علیه السلام...108

دولت احمدیه...111

احمد ساق زرد ...114

بدعت در صلوات ...119

تقلید از فقیه...121

نص گرایی افراطی ...124

بدعت علم رجال ...126

اثبات عدالت وفسق راوی ...129

اختلاف در معنای عدالت وفسق راوی ...130

تهمت در علم رجال ...132

ناقص بودن علم رجال ...132

اباحه خُمس ...133

فهرست منابع...141

ص: 6

ص: 8

سرخ جهانی، نام آنان در میان لیست زندانیان ابوغریب در روزنامه های بغداد منتشر گردید. پس از آزادی از زندان دوباره به حوزه برگشته و پس از تحصیل دروس حوزوی، در سال (2003 م) ادعای خود را بر اساس یک رؤیا و خواب آغاز کرده و خود را فرزند امام زمان علیه السلام معرفی کرد(1).

ص: 10

احمدالحسن بر این باور است که تقلید از فقهای اسلام حرام بوده و بایستی هرکسی براساس دانسته خود از دین اسلام عمل کند. لذا بر اساس این باور در اول شوال (1424 ه-. ق) اعلام کرد: «على كل مسلم ترک التقلید فی الفقه والأصول والعمل بالاحتیاط فكل مقلد فهو عاصی الامر الامام المهدی علیه السلام و علیهم جمیعا الرجوع فی عقائدهم الى وصی الامام المهدی علیه السلام».(1)بر تمامی مسلمانان ترک تقلید در فقه و اصول و عمل به احتیاط واجب است. پس تمامی مقلدین مخالف امر امام مهدی علیه السلام هستند. و بر آنان واجب است که در عقائد خود به وصی امام مهدی علیه السلام مراجعه کنند.

ص: 12

را قبول نداشته و از وی و انصارش تبرّی می جویند. به طور کلی باورهای انصار پرچم در موارد زیر خلاصه می گردد که اساس اختلافات آن را با انصار مكتب رقم می زند:

1. گروه پرچم (رایات سود)، گروهی از اتباع و پیروان احمد بصری هستند که براساس مجموعه ای از روایات، مدعی غیبت احمد بصری می باشند. آنان بر این باورند که احمد الحسن بصری از سال (2008م) در غیبت به سر می برد.

2. یکی از ادعاهای این گروه این است که در روز مرگ ملک عبدالله پادشاه عربستان، احمد الحسن 12 نفر از اتباع رایات سود را انتخاب کرده و به دیدار با امام مهدی علیه السلام برده و امام مهدی علیه السلام از خیانت مکتب نجف، ابراز ناراحتی کرده است.

3. رایات سود براین باورند که احمد الحسن در کتب اولیه خود، به خیانت و ارتداد بعضی از انصار (همچون شیوخ مکتب نجف)، هشدار داده و آنها بخاطر جمع آوری اموال و وجوهات شرعی به کذب گویی مرتکب شده اند.

4. رایات سود معتقدند؛ کتاب هایی که بعد از غیبت احمد الحسن بصری به اسم او منتشر شده است، دارای اشکالات علمی فراوان بوده و هیچکدام از آنان نوشته وی نیست.

5. رایات سود اذعان دارند که مکتب نجف، قوانین و کلمات احمد الحسن و قانون حاکمیت الله را نقض کرده است، چرا که از دولت و حکومت عراق درخواست نماینده در مجلس استان

ص: 17

بصره عراق کرده نموده و این مطلب علاوه بر تایید حکومت عراق ، به منزله خیانت و نقض قانون حاکمیت الله به شمار می رود. همچنین این امام فیسبوکی اخیرا بالکل حاکمیت الله را نقض کرده و حکومت تکنوکرات را به عنوان حکومت مطلوب برای عراق

پیشنهاد کرده است.

6. در باور رایات سود؛ عبد الله هاشم (مستند ساز)(1) ،پس از احمد الحسن،همان مهدی دوم در حدیث وصیت شیخ طوسی رحمة الله علیه است.(2)

نکته قابل توجه اینکه؛ اخیراً انصار رایات سود نیز دچار اختلاف شده و عده ای از آنان با استناد به روایت «فَکُونُوا أَحلَاسَ بُیُوتِكُم»(3)خود را انصار احلاس نامیده و با هرگونه قیام و مبارزه مسلحانه مخالفت می کنند و در مقابل، برخی دیگر از انصار رایات، به روایت «أَحبَبنَا أَن نَكُونَ مِن جَیشِ الغَضَب»(4)استناد نموده و خود را جیش الغضب نام گذاری کرده اند.

ص: 18

احمد الحسن بر اساس القائات تکفیری و بدبینانه و همچنین بر اساس اعلام قائمیت خود، بینش خون آلود و انتقام گیرنده ای را به پیروانش داده است تا به محض تمکّن آنان در روی زمین، به رؤیاهای خود جامه عمل بپوشانند. این در حالی است که؛ پیروان احمدالحسن بر این عقیده اند که احمد بن اسماعیل همان قائمی است که با شمشیر قیام خواهد کرد و به مدت هشت ماه شمشیر کشیده و مردم را قتل عام خواهد کرد. لذا این مسأله به این معناست که براساس پندار آنان، اگر احمد بصری در زمین تمکّن پیدا کند، به مدت هشت ماه متوالی و متصل خون های مردم را بر زمین می ریزد، بدون اینکه ذره ای شفقت و رحمتی داشته باشد.

ص: 23

ج. شهادت اهل خبره (نسب شناسان)

قابل توجه اینکه در مسأله دریافت سهم سادات نمی توان به صرف دیدن یک رؤیا اعتماد کرد چه برسد به مسأله امامت و وصایت که یک مسأله اعتقادی در مذهب تشیع به شمار می رود.

ص: 28

را تبیین کرده و از آنان پرده برداشته اند. به عنوان نمونه؛ امام کاظم علیه السلام می فرماید:

«إِنَّ للهِ عَلَی النَّاسِ حُجَّتَینِ حُجَّةً ظاهِرَةً وَحُجَّةً باطِنَةً فَأمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَالانبِیاءُ وَالائِمَّةُ وَاَمَّا الباطِنَةُ فَالعُقُولُ».(1)همانا برای خداوند بر مردم دو حجّت است، حجت آشکار و حجّت پنهان، امّا حجّت آشکار عبارت است از: پیامبران و امامان وحجّت پنهانی عبارت است از عقول مردمان. طبق این آیه از قرآن کریم، و روایت امام کاظم علیه السلام حجت الهی دارای چهار شاخصه است که عبارتند از :

1. حجت الهی رسا و آشکار است، بنابراین حجت الهی همانند خورشیدی گرم و درخشان بوده و کور و بینا حضور وی را درک می کنند.

2. حجت الهی باید از جانب خداوند باشد، لذا افرادی که دارای نشانه های رسالت یا امامت نباشند، نمی توانند به عنوان حجت الهی معرفی گردند.

3. حجت الهی هدایت کننده است، براین اساس کسانی که مردم را از شریعت نبوی دور کرده و برخلاف مسیر الهی پیش بروند، دارای هدایت نخواهند بود.

4. حجت های ظاهری خداوند عبارتند از: پیامبران الهی، انبیاء، ائمه معصومین علیهم السلام.

ص: 31

این درحالی است که یمانی مورد نظر در روایات، فاقد تمامی شاخصه ها می باشد. ضمن اینکه، بر اساس شاخصه چهارم، حجت های الهی منحصر در سه عنوان و منصب بوده و یمانی داخل در آن سه نمی باشد.

لذا یمانی نمی تواند به عنوان حجت الهی باشد، زیرا امرو شخصیت او برای هیچکسی آشکار نیست و دارای منصب الهی نبوده و در ردیف پیامبران ائمه معصومین علیهم السلام نیز نمی باشد.

ص: 32

فاطمه پیرامون او گرد آیند. همین که ماه رجب شد به نام خدای عزّو جلّ روی آورید و اگر خواستید تا ماه شعبان هم عقب بیندازید زیانی نیست، و اگر بخواهید ماه رمضان هم فریضه روزه را در میان خانواده خود بگیرید شاید این کار موجب نیروی بیشتری برای شما گردد و البته خروج سفیانی (برای شناخت هنگامه ظهور) شما را بس است»(1).

توجه گردد؛ چنانچه وجوب اطاعت و نصرت یمانی فوریت داشت، به چه دلیلی امام صادق علیه السلام، به شیعیان اذن تأخیر و یاری تا چند ماه دیگر را داده و نشانه ای به نام سفیانی را ملاک قرار داده است؟

ب: همزمانی با خروج خراسانی و سفیانی: بر اساس یک روایت(2)،خروج یمانی بایستی با خروج سفیانی و خراسانی در یک روز واقع شود. لذا شاخصه شناخت یمانی، خروج سفیانی و خراسانی است. این درحالی است که هنوز سفیانی و خراسانی خروج نکرده و خروج یمانی بایستی همزمان با خروج آنان باشد. لذا با توجه به عدم خروج خراسانی و سفیانی، ادعای یمانی بودن احمد الحسن باطل خواهد بود.

ص: 34

اقدامی برای خروج نکرده است. لذا چنین فردی را نمی توان به عنوان یمانی پذیرفت.

ص: 36

تمامی بیانیه هایش مردم را به سمت بصره متوجه کرده است.در حالیکه برخی از روایات، اشاره به این مسأله دارند که حتی یک یاری کننده از بصره برای حضرت نخواهد بود. به عنوان نمونه:

عن جعفر بن محمد علیه السلام أنه قال لقوم من أهل الكوفه: «ما یقوم مع قائمنا من أهل الكوفه إلا خمسون رجلا، وما من بلده الا و معه طائفهٌ الا أهل البصرة فإنه لا یخرج معه منهم انسان».(1)همراه قائم ما فقط پنجاه نفراز کوفه قیام خواهد کرد و هیچ سرزمینی نیست مگر اینکه گروهی به یاری وی می شتابند مگر اهل بصره ،پس همانا حتی یک انسان به همراه قائم خروج نمی کند.

ب). نام یمانی: آنچه در روایات پیرامون نام یمانی ذکر شده است،مردّد بین «حسن یا حسین»(2)، «صالح»(3)، «اصبغ بن زید»،(4)بوده و گاهی او را «سعید» و «نصر»(5)و «منصور»(6)نیز خوانده اند.

ج). هم زمانی خروج یمانی با سفیانی: آنچه از مسلمات خروج یمانی بشمار می رود، خروج ایشان به صورت همزمان با سفیانی است. چنانچه

ص: 38

حضرت امام رضا علیه السلام می فرمایند:

« خُرُوجُ السُّفیَانِیِّ وَ الیَمَانِیِّ وَ الخُرَاسَانِیِّ فِی سَنَةً وَاحِدَةً فِی شَهْرٍ وَاحِدٍ فی یَومٍ وَاحِدٍ

...».(1)خروج سفیانی، یمانی و خراسانی در یك سال، یك ماه و یك روز.

در حالیکه احمد الحسن ضمن ادعای یمانی بودن خود، بیش از 10 سال است که دعوت خود را علنی کرده است و حال آنکه تا کنون از خروج سفیانی هیچ خبری نیست. شاید انصار احمدالحسن به این سخن ایراد گرفته و بگویند که وی در حال دعوت است و فعلا خروج ننموده است. در پاسخ باید گفت که:

اولاً؛ معنای خروج الزاماً به معنای قتال و جنگ نیست و در برخی روایات مترادف با ظهور می باشد که تاکنون با علنی کردن دعوت، نفس ظهور برای وی صادق گردیده است. به عنوان نمونه؛

«و یظهر ملک من صنعاء الیمن ابیض كالقطن اسمه حسین أو حسن فیذهب بخروجه غمر الفتن».(2)که در این مورد؛ ظهور و خروج مترادف یکدیگر می باشد.

ثانیاً: اگر خروج به معنای قتال باشد، احمد الحسن در بین سالهای ( 1428 ه- .ق)با فرماندهی گرعاوی و در سال (1429 ه- .ق) با فرماندهی حسن حمامی جنگی را آغاز کرد که به قیمت کشته شدن چندین بی گناه تمام شد و این مصداق بارز خروج و قتال نظامی است.

ص: 39

با توجه به گزارشاتی که در خصوص رؤیای احمد الحسن به دست رسیده است، رؤیاهای مربوط به وی، تنها برای کسانی اتفاق افتاده است که با نام و جریان او آشنا بوده و مدتی با آن درگیر هستند و حتی در این میان یک نمونه گزارش نشده است که شخصی بدون اطلاع از نام و جریان و دل مشغولی های ایجاد شده در این خصوص، خواب احمد الحسن را دیده باشد. لذا براساس تقسیم بندی رؤیا، این نوع از رؤیاها در گروه رؤیای کاذبه قرار گرفته و قابل تعبیر نمی باشند. گذشته از آن، گزارشاتی بوده است که ناحق بودن احمد الحسن را در خواب دیده و از پیوستن به وی نھی گردیده اند.

اما در خصوص برخی که می گویند؛احمدالحسن را در رؤیای صادقه دیده ایم!، باید گفت؛ حتی در صورتی که فردی وی را در رؤیای صادقه دیده باشد- که البته تشخیص آن به عهده کسانی است که از جانب خداوند به علم تعبیر آگاهی دارند- بازهم برای آن فرد تکلیف ساز نخواهد بود، بنابراین، نهایت چیزی که می توان برای رؤیای صادقه قائل شد، مبشّرات و عتاب هایی است که در خواب حاصل می شود، که البته هیچکدام شأنیت معرفی وصی حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله و تعیین تکلیف شرعی را ندارند.

ضمن اینکه تمامی خواب های دیده شده بسیار سطحی و فاقد تعبیر می باشند که الحمدالله با انتشار آنها در کانال ها، روز به روز خود را رسوا و مضحكه عام و خاص می کنند. به این نمونه دقت کنید:

«در رویا دیدم در یک جایی بودم که خیلی سفید بود و نور فوق العاده

ص: 41

زیبایی داشت.

در آنجا که مانند یک اتاق بود، 3 الی 4 انصاری دیدم که بصورت پخش و نامنظم هرکدام یک طرف اتاق نشسته بودند

گفتم اینجا کجاست ؟

گفتند اینجا اتاق توییتر سید احمد الحسن است».

بعد در زیر این رویا نوشتن :

انصار الله خدا حفظتان کند مولای ما در توییتر بسیار غریب هستند .

پست های ایشان به تعداد انگشت شمار لایک می شود.

تمنا دارم در انجا مولا را تنها نگذارید.(1)

قضاوت با عقلای جامعه ...

ص: 42

خواب ، فرع آن است که او را در بیداری دیده باشیم و گرنه چگونه می توان گفت: آنکه را در خواب دیده ایم همان معصوم است. لذا آنچه مسلّم است حجّیت کلام معصوم در بیداری و وضع عادی است، نه در خواب و رؤیا(1).

ثالثاً؛ علامه حلّی رحمة الله علیه در جواب پرسشگری - سیّد مهنّا- که گفته است:در صورتی که شخصی در قالب معصوم به رؤیای افراد ظاهرشده و دستورات و القائاتی داشته باشد تکلیف چیست، گفته است: در این صورت مسأله از دو حالت خارج نیست:

الف : دستوراتی که خلاف ظواهر کتاب و سنّت است.

ب: دستوراتی که موافق کتاب و سنت است.

با این وجود، گروه اوّل مردود بوده و گروه دوم جائز العمل است نه واجب العمل(2).

این در حالی است که تمامی رؤیاهای دیده شده در خصوص احمد بصری با دستورات کتاب و سنت مخالف می باشند. گذشته از آن، در فرض محال، اگر حقانیت احمد الحسن با کتاب و سنت موافق باشد، بازهم واجب العمل نبوده و تکلیف ساز نمی شد.

قابل توجه اینکه تاکنون هیچ پیامبری از جانب خداوند به واسطه خواب و رؤیا به مردم معرفی نشده و حتی رسالت هیچ پیامبری، در خواب به وی اعطا نگردیده است. آنچه بوده ، با برهان قاطع و اعجاز ساطع بوده و اعلام رسالتشان به واسطه فرشتگان و ملائک در عالم بیداری بوده است.

ص: 44

مذکور بوده باشد.

ثالثاً هرگز در پاسخ اتباع احمد بصری گفته نمی شود؛ که هر کسی خواب معصومین علیهم السلام را ببیند حتماً ابلیس را دیده است، بلکه گفته می شود که هیچ اطمینانی بر این نیست که کسی را که در خواب دیده اید پیامبر صلی الله علیه وآله بوده باشد، چراکه ممکن است ابلیس خودش را تزیین کرده و به عنوان پیامبر صلی الله علیه وآله معرفی کرده باشد. لذا در صورت تشکیک (اذا جاء الاحتمال بطل الاستدلال)نمی شود به سخن فرد در رؤیا اعتماد کرد.

رابعاً برخی از شیعیان که نام احمدالحسن را شنیده اند، خواب بطلان او را دیده اند که از قضا تعدادشان هم کم نیست ، براین اساس، چنانچه خواب و رؤیا حجت بوده باشد، بایستی به رؤیای مخالفین هم اعتنا کنند. ضمن اینکه اینها هم پیامبر صلی الله علیه وآله را در خواب دیده اند که بر بطلان احمد الحسن شهادت داده است.

خامساً، در سال (1400ه. ق) تعداد زیادی از طلاب وهابی خواب پیامبر صلی الله علیه وآله را دیدند که به حقانیت و مهدویت محمد بن عبدالله قحطانی شهادت می داد(1). در حالی که هم طلبه ها وهابی بودند و هم محمد بن عبدالله قحطانی!

براساس این گفتار، دیدن پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در رؤیا، حاکی از حتمیت رؤیای صادقه نبوده و ای بسا ممكن است که یک طلبه وهابی نیز آن حضرت را در خواب ببیند و بر اساس آن به یک مدعی دروغین ملحق گردد.

ص: 46

أَوَّلُهُم عَلِیُّ بنُ أَبِی طَالِبٍ عَلَیهِ السَّلامِ وَآخِرُهُمُ القَائِمُ».(1)

پیامبراکرم صلی الله علیه وآله فرمود: من سید انبیاء و علی بن ابی طالب سید اوصیاء هستیم و همانا عدد اوصیاء بعد از من دوازده است. اولین آنان علی بن ابی طالب علیه السلام و آخرین آنان قائم علیه السلام است.

تمامی روایات، عدد اوصیاء را در دوازده امام حصر کرده و علاوه بر آنها، برخی از روایات بیش از آن را نیز نفی نموده اند. به عنوان مثال:

عَن عَبدِ العَزِیزِ القَرَاطِیسِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبدِ اللهِ عَلَیهِ السَّلامِ «الأئِمَّةُ بَعدَ نَبِیِّنَاص اثنَا عَشَرَ نُجَبَاءُ مَفَهَّمُونَ مَن نَقصَ مِنهُم وَاحِداً أَو زَادَ فِیهِم وَاحِداً خَرَجَ مِن دِینِ اللهِ وَلَم یَکُن مِن وَلَایَتِنَا عَلَى شَئء».(2).

امام صادق علیه السلام فرمود: ائمه بعد از پیغمبر ما محمد صلی الله علیه وآله دوازده تن است که جملگی برگزیده و مرتبط با فهم الهی هستند. پس هرکس یکی از آنها را کم کند یا یک تن بر آن ها اضافه کند از دین خارج گشته و از ولایت ما بهرمند نمی گردد.

ضمن اینکه در روایاتی نیز امام دوازدهم علیه السلام را خاتم اوصیاء معرفی کرده اند:

حدثنا فضاله بن أیوب عن أبان بن عثمان عن محمد بن مسلم قال : قال أبو جعفر علیه السلام : قال رسول الله صلی الله علیه وآله لعلی بن أبی طالب علیه السلام : «یا على أنا أولى بالمؤمنین من أنفسهم ثم أنت یا على أولى

ص: 48

بالمؤمنین من أنفسهم ثم الحسن ثم الحسین ثم علی بن الحسین ثم محمد بن على، ثم جعفر بن محمد، ثم موسی بن جعفر، ثم على بن موسى، ثم محمد بن على، ثم علی بن محمد، ثم الحسن بن على، ثم الحجه بن الحسن الذی تنتهی إلیه الخلافه و الوصایة و یغیب مدة طویلة، ثم یظهر ویملأ الأرض عدلا و قسطا كما ملئت جورا و ظلما».(1)

پیامبراکرم صلی الله علیه وآله فرمود: ای علی! من به مؤمنین سزاوارتر از خودشان هستم ، سپس توسزاوارتر از مومنین به خودشان هستی،... سپس حجت فرزند حسن سزاوارتر است، همان کسی که خلافت و وصایت با او به پایان می رسد و مدت طولانی غایب می شود و بعد از آن ظاهر شده و زمین را با عدل و داد پر می کند کما اینکه با ظلم و جور پر شده است.

بنابراین روایات، عدد اوصیاء رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله در دوازده حصر شده و بیش از آن مورد پذیرش نمی باشد.

ص: 49

مَوَاضِعَ».(1)

امام باقر علیه السلام به نقل از جابر بن عبدالله انصاری می فرماید: به نزد حضرت زهرا علیها السلام، دختر رسول خدا صلی الله علیه وآله وارد شدم در حالیکه لوح نورانی مقابلش بود. در آن لوح 12 اسم بود که سه اسم در رو و سه اسم در پشت و سه اسم در آخر و سه اسم در حاشیه اش بود. شمارش کردم دیدم درحالیکه 12 اسم بودند. پس عرض کردم: اینها اسامی چه کسانی است؟ فرمود: اسامی اوصیاء است. اولین آنها پسر عمویم و یازده تن دیگر فرزندانم هستند که آخرین آنها قائم علیه السلام است. جابر گفت: پس در بین آنها سه محمد و چهار علی دیدم.

ب. روایتی که عدد اوصیاء را 12 نفر دانسته و تعداد نام های علی را در آن چهار على شمارش کرده است. در این روایت عبارت «من ولده» ذکر نشده است.

عَنْ أبی جَعْفَرٍ علیه السَّلَامِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الأَنصَارِیَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى فَاطِمَةَ عَلَیهَا السَّلَامُ وَبَینَ یَدَیهَا لَوْحٍ فِیهِ أَسْمَاءِ الأوصِیَاءِ فَعَدَدْتُ أَثْنَى عَشَرَ آخِرُهُمْ الْقَائِمُ ثَلَاثَةُ مِنْهُمْ مُحَمَّدُ وَ أَرُبُعَهُ مِنْهُمْ عَلَی صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیهِم أجمَعِینَ ».(2)

ص: 51

امام باقر علیه السلام به نقل از جابر بن عبدالله انصاری می فرماید: به نزد حضرت زهرا علیها السلام وارد شدم در حالیکه لوحی از اسماء اوصیاء در مقابلش بود. پس شمارش کردم و 12 تن بودند که آخر آنان قائم علیه السلام بود. سه تن از آنان محمد و چهار تن على بود. درود خدا بر آنان.

ج. روایتی که در آن عدد اوصیاء از فرزندان را 12 دانسته اما در شمارش تعداد نام علی به چهار على اشاره کرده است. این بدین معناست که على بن ابی طالب علیه السلام را داخل در این 12 اوصیاء دانسته است. زیرا در بین فرزندان امیرالمومنین 3 على وجود دارد. نه 4 على .

عَنْ أبی جَعْفَرٍ عَلَیهِ السَّلَامِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الأَنصَارِیَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى فَاطِمَةَ عَلَیهَا السَّلَامُ وَبَینَ یَدَیهَا لَوْحٌ فِیهِ أَسْمَاءِ الأَوصِیَاءِ مِنْ وُلْدِهَا . فَعَدَدتُ أَثْنَى عَشَرَ آخِرُهُمْ الْقَائِمُ ثَلَاثَةُ مِنْهُمْ مُحَمَّدُ وَ أَرُبُعَهُ مِنْهُمْ عَلَى صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیهِم أجمَعِینَ ».(1)

امام باقرعلیه السلام به نقل از جابر بن عبدالله انصاری می فرماید: به نزد حضرت زهرا علیها السلام وارد شدم در حالیکه لوحی از اسامی اوصیاء از فرزندانش در مقابلش بود. پس شمارش کردم و 12 تن بودند که آخر آنان قائم علیه السلام بود. سه تن از آنان محمد و

ص: 52

چهار تن علی بود. درود خدا بر آنان.

د. روایتی که در آن عدد اوصیاء از فرزندان حضرت زهرا علیها السلام را 12 دانسته و تعداد نام علی را در بین آنان 3 على دانسته است.

عَنْ أبی جَعْفَرٍ علیه السَّلَامِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الأَنصَارِی قَالَ دَخَلْتُ عَلَى فَاطِمَةَ عَلَیهَا السَّلَامَ وَ بَینَ یَدَیهَا لَؤحٌ فِی أَسْمَاءِ الأَوصِیَاء مِنْ وُلْدِهَا فَعَدَدْتُ أَثْنَى عَشَرَ آخِرُهُمْ الْقَائِمُ عَلَیهِ السَّلَامُ ثَلَاثَةُ مِنْهُمْ مُحَمَّدُ وَ مِنْهُمْ عَلَىٌ »(1).

امام باقر علیه السلام به نقل از جابر بن عبدالله انصاری می فرماید: به نزد حضرت زهرا علیها السلام وارد شدم در حالیکه لوحی از اسامی اوصیاء از فرزندانش در مقابلش بود. پس شمارش کردم و 12 تن بودند که آخر آنان قائم علیه السلام بود. سه تن از آنان محمد و

سه تن علی بود.

با توجه به وجود نسخه بدل در این روایت، احمد الحسن دچار ترجیح بلا مرجِح شده و با در نظر نگرفتن سایر روایات، از روایت چهارم استفاده کرده است.

ثانیاً احمد الحسن با استفاده از روایت موسوم به وصیت، عدد اوصیاء را 24 تن می داند و حال آنکه بر اساس روایت مورد تمسک خود در لوح جابر، عدد اوصیاء را 13 تن دانسته و به کم و بیش اعتقادی ندارد. با این وجود دچار تعارض عددی شده و بایستی برای حل این مساله پاسخگو باشد.

ص: 53

یَضِلُّ فِیهَا أَقوَامٌ وَ یَهتَدِی فِیهَا آخَرُون»(1).

متن سوم:

« فِكْرَةُ فِی مَؤلُودٍ یکون مِنْ ظَهْرِ الحَادِی عَشَرَ مِنْ وُلدِی هُوَالمَهدِیُّ الَّذِی یَملَاُهَا قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً تَکُونُ لَهُ حَیرَةٌ وَ غَیبَةُ یَضِلُّ فِیهَا أَقْوَامُ وَیَهتَدِی فِیهَا آخَرُونَ »(2).

این سه متن که به نسخه های مختلف ذکر شده است در عبارت اول و دوم؛ (ظهرى الحادی عشر) است که در عبارت سوم؛ (کلمه ظهری بدون یاء و به شکل مولود من ظهر الحادی عشر من ولدی) آمده است.

لذا احمد الحسن به خاطر سوء استفاده از این روایت، از بین سه متن متفاوت، دقیقا به سراغ عبارتی رفته که به مقصود وی نزدیک است.

جهت تبیین این اختلاف نسخ به موارد ذیل توجه گردد:

اولاً؛ سند این روایات طبق نظر شیخ طوسی(3) و آیت الله خوئی(4) به خاطر مالك الجهنی تضعیف شده است.

ثانیاً: قرائت سوم به جهت تعارض با نصوصی که مهدی را یازدهمین از اولاد امام على علیه السلام معرفی می کند غیر قابل پذیرش است.

ص: 55

ثالثاً: شیخ مفید در الاختصاص و شیخ طوسی در الغیبه افزوده اند:

قوله: «من ولدى» لیس بیاناً للحادی عشر فان المهدی علیه السلام هوابن التاسع من ولده علیه السلام بل «من» تبعیضیه أی ان الامام الحادی عشر هومن ولدى.

«من ولدی» به منزله بیان برای «الحادی عشر» نیست؛ زیرا مهدی علیه السلام همان فرزند نهم از اولاد امیرالمؤمنین علی علیه السلام بوده و من در «من ولدى»تبعیضیه می باشد، به این معنا که همانا امام یازدهم از فرزندان من است.

ص: 56

در پاسخ به این روایت بایستی به دو نکته مهم توجه کرد:

اولاً؛ این روایت در سایر منابع به ثبت دیگر نقل شده است. که به دو مورد اشاره می گردد:

1. روایتی که به جای «اثنی عشر»از عبارت «احد عشر»استفاده شده است که براین اساس شبهه مذکور وارد نخواهد بود:

عَنْ أبی جَعْفَرٍ عَلَیهِ السَّلَامُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَی اللَّهِ عَلَیهِ وَ آلِهِ مِنْ وَلَدِى أَحَدُ عَشْرَ نَقِیباً نُجَبَاءُ مُحَدَّثُونَ مُفَهَّمُونَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ ، یَملَاُهَا عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً »(1).

امام باقرعلیه السلام به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: از فرزندان من یازده نقیب و نجیب و محدث و تفهیم شده هستند که آخرین آنان قائم بالحق است.

او زمین را پر از عدل و داد می کند کما اینکه پر از ظلم و جور شده است.

2. روایتی که به جای «من ولدی» از عبارت «من اهل بیتی» استفاده شده است که براساس شهادت قرآن کریم، امام علی علیه السلام از اهل بیت پیامبرصلی الله علیه وآله بود. لذا شبهه مذکور وارد نخواهد بود:

عَنْ أَبی جَعفَرِعَلَیهِ السَّلَامُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَی اللَّهِ عَلَیهِ وَ آلِهِ مِنْ أَهْلِ بَیتِی اثْنَا عَشَرَ نَقِیباً نُجَبَاءُ مُحَدَّثُونَ مُفَهَّمُونَ وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ یَمَلؤهَا عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً».(2)

امام باقرعلیه السلام به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: از اهل بیت من دوازده نقیب و نجیب و محدث و تفهیم شده هستند که آخرین آنان قائم بالحق

ص: 58

است. او زمین را پر از عدل و داد میکند کما اینکه پر از ظلم و جور شده است.

ثانیاً؛ نظر به اینکه یازده تن از ائمه معصومین علیهم السلام ، از اولاد رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله هستند، بنابراین، از باب تغلیب، تمامی ائمه اثنی عشر را از اولاد و ذریه پیامبر صلی الله علیه وآله به شمار آورده اند. چنانچه در روایتی از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله به آن تصریح شده و على علیه السلام را از ذریه آن حضرت دانسته است.

عَنْ الحُسَین بْنِ عَلِیَ عَلَیهِ السَّلَامُ قَالَ دَخَلَ أعرابی عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ فَاَخبِرنِی یَا رَسُولَ اللَّهِ هَلْ یَكوُنَ بَعْدَكَ نَبِی قَالَ لَا أَنَا خَاتَمُ النَبِیِّینَ وَ لَكِنْ یَكُونَ بَعدِیَ أَئِمَّةً مِنَ ذُرِیَّتِی قَوَّامُونَ بِالْقِسْطِ کَعدَدَ نُقْبَاءِ بَنِی إِسرَائِیلَ أَوَّلُهُمْ عَلِىُّ بْنُ أبی طَالِبٍ هُوَ الْإِمَامُ وَ الخَلِیفَةِ بَعْدِى وَ تِسْعَةٍ مِنَ الْأَئِمَّةِ مِنْ صُلْبِ هَا وَ وَضَعَ یَدَشه عَلَى صَدَرِی وَ الْقَائِمُ تَاسِعُهُم یَقُومُ بِالدیِّنِ فِی آخِرِ الزَّمَانِ »(1).

امام حسین علیه السلام می فرماید: مرد اعرابی به محضر رسول خدا صلی الله علیه وآله آمده و عرض کرد: ای رسول خدا صلی الله علیه وآله مرا مطلع کن آیا بعد از تو نبی دیگری خواهد آمد؟ «فرمود: نه! من خاتم پیامبران هستم. لكن بعد از من امامانی از ذریه من هستند که عدالت را برپا خواهند کرد. شمارش آنان به عدد نقبای بنی اسرائیل است. اولین آنها علی بن ابی طالب علیه السلام است که امام و جانشین پس از من است. سپس پیامبر دست خود را بر سینه من گذاشت و فرمود:نُه نفر از امامان، از نسل این است و قائم علیه السلام نهمین نفر آنان است و در

ص: 59

آخرالزمان دین را بر پای خواهد کرد».

همچنین؛ روایتی که پنجمین فرزند از هفتمین فرزند پیامبر صلی الله علیه وآله را همان قائم علیه السلام معرفی کرده است نیز، از همین باب می باشد که متاسفانه احمد بصری با تقطیع بخش اول اول روایت و بیان بخش آخر آن، سعی در اثبات امام سیزدهم برای شیعیان را دارد(1).

توضیح روایت اینکه؛

اولاً؛ در متن روایت به نام تمامی ائمه علیه السلام و همچنین امام غائب علیه السلام و نام پدر ایشان تصریح شده است، لذا نمی توان به امام سیزدهمی خارج از این اسامی قائل شد.

مشابه همین روایت از بیان ائمه معصومین علیهم السلام صادر شده است که پنجمین از فرزندان هفتمین امام را همان امام قائم و غائب دانسته اند.(2) لذا بر اساس این روایت، نمی توان به امام غائبی که سیزدهمین باشد معتقد شد. بنابراین، پنجمین فرزند از هفتمین فرزندان رسول خدا صلی الله علیه وآله امام دوازدهم علیه السلام خواهد بود.

ص: 60

بر آن، جهت اتمام حجت ، امیرالمؤمنین علیه السلام برای باری دیگر در غدیر خم به مردم معرفی مصداقی گردید. همچنین امام حسن علیه السلام هنگام شهادت امیرالمومنین علیه السلام به مردم معرفی شد و مصداق وصی بعد از امام حسن علیه السلام نیز به هنگام شهادتشان معرفی گردید.

با این وجود، وصیت رسول اکرم صلی الله علیه وآله نمی تواند به عنوان وصیت ظاهره در حق سایر ائمه علیه السلام محسوب گردد. لذا بایستی هر کدام از امامان معصوم علیه السلام امام بعد از خود را به استناد وصیت رسول اکرم صلی الله علیه وآله برای مردم معرفی کرده و سلاح و پرچم و لوازم انبیاء را در نزد او به ودیعه گذارند.

براین اساس برای اثبات وصایت به دو چیز نیاز است:

1. الف. اثبات وصایت و قرابت با رسول خدا صلی الله علیه وآله به واسطه وصیت آن حضرت چنانچه در روایت آمده است:

الْفَضْلُ بْنُ شَاذَانَ النیسابورئ قَالَ سَمِعْتُ عَنِ الرِّضَا عَلِی بْنِ مُوسَی عَلَیهِ السَّلَامُ ...فَإِنْ قَالَ فَلِمَ لَا یَجُوزُ أَنْ یَكُونَ الْإِمَامُ مِنْ غَیرَ جِنْسُ الرَّسُولِ عَلَیهِ السَّلَامُ قیل لِعِلَلٍ مِنْهَا أَنَّهُ لَمَّا کَانَ الْإِمَامِ مُفْتَرَضُ الطَّاعَهَ لَمْ یَکُنَّ بُدَّ مِنْ دَلَالَةِ تَدُلُّ عَلَیهِ وَ یَتِمَیزِ بِهَا مِنْ غَیرِهِ وَ هِیَ القَرَابَةُ المَشهُورَةُ وَ الوَصِیَّةُ الظَّاهِرَةُ لِیُعرَفَ مِنْ غَیرِهِ »(1)

اگر گفته شود که چرا نباید امام از غیر جنس (نسل) پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله باشد چه باید گفت ؟ گفته می شود به خاطر چند دلیل: یکی از آنها این است که اگر امام مفترض الطاعه باشد، چاره ای ندارد که برای خود دلیلی داشته باشد تا او را از دیگران متمایز کرده و بر امامتش دلالت کند. آن

ص: 62

دلایل می تواند خویشاوندی مشهور و وصیت ظاهره باشد تا از دیگری باز شناخته شود.

2. وصیت ظاهره برای تعیین مصداق وصی:

وصیت ظاهره به دو حالت ممکن است صورت بپذیرد:

الف)اینکه نوشته ای از جانب امام قبلی به امام بعدی داده شود تا به واسطه آن مصداق وصی برای مردم آشکار گردد. چنانچه در روایت آمده است:

عَنْ أبی الْجَارُودِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السَّلَامُ یَقُولَ إِنْ الحُسَینِ بْنِ عَلِیَ عَلَیهِ السَّلَامُ لَمَّا حَضَرَهُ الَّذِى حَضَرَهُ دَعَا ابْنَتَهُ الْكُبْرَى فاطمه ابْنَةَ الحُسَین فَدَفَعَ إِلَیهشا كِتَاباً مَلْفُوفاً وَ وَ ظَاهِرَةً وَ کَانَ عَلِیُّ بْنِ الحُسَینُ مَبْطُوناً مَعَهُمْ لَا یَرُونَ إِلَّا لِمَا بِهِ فَدَفَعَتْ فَاطِمَةُ الْكِتَابَ إِلَى علی بْنِ الحسینی ثُمَّ صَارَ ذَلِكَ الْكِتَابَ وَ اللَّهِ إلینا ».(1)

امام باقر علیه السلام فرمود: هنگامی که لحظه شهادت امام حسین علیه السلام فرا رسید، دختر بزرگش، فاطمه را فراخواند و کتاب ملفوف (عهد النبی) و وصیت آشکارش را به او داد در حالیکه علی بن حسین علیه السلام از بیماری دل درد رنج می برد. لذا فاطمه کتاب ( ودیعه پدر) را به امام سجاد علیه السلام داد. سپس به خدا قسم که این کتاب به دست ما رسید.

ص: 63

ب) امام قبلی امام بعدی را با نص آشکار و روشن برای مردم معرفی کند. لذا شیخ مفید در باب معرفی امام بعد از امام باقر علیه السلام آورده است:

« وَ كَانَ الصَّادِقُ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی بْنِ الحُسَینِ عَلَیهِ السَّلَامُ مَنْ بَینَ إِخْوَتَهُ خَلِیفَةِ أَبِیهِ وَوَصَّیةِ وَ الْقَائِمُ بِالْإِمَامَةِ مِنْ بَعْدِهِ وَ وَصِیَّ إِلَیهِ أَبوجَعفَرِ عَلَیهِ السَّلَامُ وَصِیَّةَ ظَاهِرَةً وَ نَصَّ عَلَیهِ بِالْإِمَامَةِ نَصّاً جَلِیّاً »(1)

ص: 64

إِلَینَا أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی عَلَیهِ السَّلَامُ فَجَمَعَنَا ثُمَّ قَالَ لَنَا أَ تَدْرُونَ لِمَ دَعَوتُکُم فَقُلْنَا لَا فَقَالَ اشْهَدُوا أَنَّ ابنِی هَذَا وَصِیِّی وَ القَیِّمُ بِأَمرِی وَ خَلِیفَتِی مِنْ بَعْدِى ».(1)

مخزومی می گوید: امام موسی کاظم علیه السلام به نزد ما آمده و همه ما را جمع کرد. سپس فرمود: آیا می دانید که چرا شما را جمع کرده ام ؟ عرض کردیم خیر. فرمود: شاهد باشید که این فرزندم؛ وصی و قیام کننده به امر من و خلیفه بعد از من است.

أَحْمَدُ بْنُ إدرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ مُسکَانَ عَنْ سُلَیمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ : دَعَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عَلَیهِ السَّلَامُ أَبَا الْحَسَنِ عَلَیهِ السَّلَامُ یَؤماً وَ نَحْنُ عِنْدَهُ قَالَ لَنَا علیكم بِهَذَا فَهُوَ وَ اللَّهِ صَاحِبُكُمْ بَعدِی ».(2)

سلیمان بن خالد می گوید: روزی امام صادق علیه السلام فرزندش موسی کاظم علیه السلام را فراخواند در حالیکه ما در محضر ایشان بودیم. پس به ما فرمود: بر شما باد پیروی از این. پس به خدا قسم که او صاحب شما بعد از من است.

عَلِیُّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الكُوفِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ المَکفُوفِ عَنْ عَمْرِو الأَهوَازِیِّ قَالَ : أَرَانِی أَبُو مُحَمَّدِ ابْنَهُ وَ قَالَ هَذَا صَاحِبُکُم مِنْ بَعدِی ».(3)

ص: 65

عمرو اهوازی می گوید: امام حسن عسگری علیه السلام فرزندش (حجت بن الحسن علیه السلام) را به ما نشان داد و فرمود: این صاحب شما بعد از من است.

نتیجه اینکه وصیت ظاهره صرفاً به تعیین مصداق توسط امام قبلی محقق می گردد و چنانچه احمد الحسن بصری بخواهد خودش را وصی رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله معرفی کند، بایستی نص صریح و تعیین کننده ای از جانب امام قبلی ارائه دهد تا حقانیت او را به عنوان بپذیریم. البته این مساله بستگی به پذیرش پیش فرضی باطل با عنوان 13 وصی یا بیشتر دارد.

ص: 66

یَتَنَاوَلَ القَضِیبَ بِیَدِهِ وَیَستَأذِنَ اللهَ فِی ظُهُورِهِ»(1)

صاحب این امر از مدینه به سوی مکه حرکت می کند در حالی که میراث پیامبر صلی الله علیه وآله را به همراه دارد. گفتم میراث رسول خدا صلی الله علیه وآله چیست؟ فرمود: شمشیر رسول خدا صلی الله علیه وآله است و زره او و عمامه او و عبا او و چوب دستی او و پرچم او و جوشن او و زین سواری او. چون به مکه فرود آید تیغ را از غلافش بیرون آورد و زره را بپوشد و پرچم را برافرازد و عبا و عمامه را بپوشد و چوب دستی را بکف گیرد و از خداوند اجازه ظهور خواهد.

ب. امام عصرعلیه السلام پس از ندای آسمانی ظهور، اعلام ظهور خواهند کرد، بنابراین یکی دیگر از نشانه های پذیرش سلاح و سایر لوازم، شنیدن صدای آسمانی ظهور است. این ندایی است که هیچ جایی برای شک و شبهه باقی نخواهد گذاشت.بطوری که امام باقرعلیه السلام فرمود:

« فَلَمْ یُشَكِل عَلَیكُم عَهْدِ نبی اللَّهِ صَلَی اللَّهِ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ رَایَتُهُ سِلَاحَهُ وَ النَّفْسُ الزَکِیَّةَ مِنْ وُلْدِ الحُسَینِ فَإِنْ أَشْكَلَ عَلَیکُم هَذَا فَلَایُشكِلُ عَلیکُمُ الصَّوْتِ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِهِ وَ أَمْرِهِ » .(2)

ایجاد شبهه نمی کند برای شما عهد رسول خدا صلی الله علیه وآله و پرچم و سلاح او و نفس الزكیه ای که از فرزندان امام حسین علیه السلام است. پس اگر همین موارد نیز ایجاد شبهه کرد، صوتی که از آسمان

ص: 68

به اسم و امرامام مهدی علیه السلام برخاسته می شود ایجاد شک و شبهه نمی کند.

ج. حضرت حجت علیه السلام این لوازم را در کنار خانه خدا به مردم ارائه خواهند نمود، لذا ارائه لوازم مذکور در هر جایی غیر از کنار خانه خدا مورد پذیرش نیست. چنانچه امام باقر علیه السلام فرمودند:

«یَظهَرُ المَهدِیُّ بِمَكَةَ عِندَ العِشاءِ مَعَهُ رَایَةُ رَسُولِ اللهِ صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَقَمِیصُهُ وَسَیفُهُ وَ عَلَاماتٌ وَ نُورٌوَ بیانٌ»(1).

مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف هنگام نماز عشا در مکه در حالی که پرچم رسول الله بر دست و پیراهن او را در بدن و شمشیر وی را با خود دارد، ظهور می کند و با او نشانه ها و نورانیت و بیان ویژه ای است.

د. لوازم مذکور دارای ویژگی اعجاز آمیز بوده و هر کدام از آنها توان انجام امرخاصی را دارند. در روایتی دیگر آمده است که فرق بین مدعی دروغین و راستین در برخورداری از لوازم رسول خدا صلی الله علیه وآله است و فرق بین این لوازم با سایر لوازم ها در اعجاز آمیز بودن آن لوازم است:

موسی بن عطیه نیشابوری می گوید: عده ای از بزرگان خراسان به خانه من آمدند و گفتند: دوست داریم شما به مدینه بروید و از جانشین و خلیفه رسول خدا صلی الله علیه وآله پرسوجو کنید تا در امرمان از ایشان پیروی کنیم. پس به

ص: 69

تحقیق امام باقرعلیه السلام از دنیا رفته است و ما نمی دانیم که خداوند چه کسی را از آل رسول صلی الله علیه وآله و فرزندان علی و فاطمه علیه السلام را نصب فرموده است. پس به ما صد هزار درهم از طلا و نقره دادند و گفتند که برای ما خبر بیاورید و امام را بر ما بشناسانید. پس از او شمشیر ذوالفقار و چوب دستی رسول خدا صلی الله علیه وآله، عبا و خاتم و آن لوحی که در آن اسامی ائمه علیه السلام از فرزندان على و فاطمه علیه السلام ثبت شده است را طلب کنید. همانا اینها نزد هر آنکه باشد او امام است و اموال را به او تحویل دهید. ما سکه ها را برداشتیم و و به سوی مدینه رفتیم و در مسجد رسول خدا صلی الله علیه وآله ساکن شده و دو رکعت نماز خواندیم. از قائم در امور و خلیفه مسلمین پرسیدیم. گفتند: زید بن على و برادر زاده اش جعفر بن محمد علیه السلام پس ابتدا قصد خانه زید را کردیم و در مسجدش او را دیدیم و به او سلام کردیم و جواب داد. گفت از کجا آمدید؟ گفتیم از خراسان آمدیم تا امامان را بشناسیم و از او در امرمان پیروی کنیم. گفت بلند شوید. با ما همراه شد تا به خانه اش وارد شدیم. برای ما طعامی آورد و خوردیم. گفت چه می خواهید؟ گفتیم می خواهیم شمشیر ذوالفقار و چوب دستی رسول خدا صلی الله علیه وآله ، عبا و خاتم و آن لوحی که در آن اسامی ائمه علیه السلام ثبت شده است را ببینیم. همانا اینها نمی باشد مگر در نزد امام علیه السلام. کنیزش را خواند تا جعبه ای آورد و از داخل آن شمشیری با غلاف قرمز خارج کرد که در قبضه آن پارچه سبز رنگ بود. گفت این ذوالفقار است و چوب دستی و نیزه ای با دسته نقره ای و انگشتر و عبائی خارج کرد اما لوحی که در آن اسامی ائمه علیه السلام ثبت شده است را نداشت.

ابولبابه با دیدن این صحنه بلند شد و گفت بلند شوید تا به سوی

ص: 70

مولایمان برویم. ما را به او نیازی نیست.

پس به نزد امام جعفر بن محمد علیه السلام رفتیم... فرمود: ای موسی بن عطیه نیشابوری، ای ابی لبابه وای طهمان وای مسافران سرزمین خراسان پیش بیایید ... سپس با دستش به نگین انگشتر خود اشاره کرد و نگین جدا شد. فرمود: پاک و منزه است خدایی که ذخائرش را به ولی و نائبش ودیعه داد تا مخلوق او قدرتش را ببینند... سپس از وسط انگشتر برای ما عبا و چوب دستی و لوحی که در آن اسامی ائمه علیه السلام ثبت شده است را خارج کرد...»(1).

ص: 71

الكُتُبَ وَ العِلمَ وَ السِّلاح».(1)

برید عجلی می گوید از امام صادق علیه السلام در باره آیه«إنَّ اللهَ یَأمرُكُم أَن تُؤدُّوا الأَمَانَاتِ إِلَى أَهلِهَا وَإِذَا حَكَمتُم بَینَ النَّاسِ أَن تَحكُمُوا بِالعَدلِ» سئوال کردم. فرمود: یعنی اینکه امام اول

کتابها و علم و سلاح را به امام بعد از خودش تحویل دهد.

همچنین باید دانست که سلاح به عنوان یک شیء معرفی شده است که در صندوقچه نگهداری می شده و این با ماهیت علم سازگار نیست. چنانچه در روایت آمده است:

عَن أَبِی جَعفَرٍ عَلَیهِ السَّلامِ قَالَ: «لَمَّا حَضَرَعَلِیَّ بنَ الحُسَینِ عَلَیهِ السَّلامُ الوَفَاةُ قَبلَ ذَلِكَ أَخرَجَ سَفَطاً أَو صُندُوقاً عِندَه... وَكَانَ فِی الصُّندُوقِ سُلَاحُ رَسُولِ اللهِ صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ کَتُبُهُ».(2)

امام باقر علیه السلام فرمود: قبل از وفات(شهادت) امام علی بن حسین علیه السلام ، جعبه ای را خارج کرد... و در آن صندوق سلاح و کتاب های رسول خدا صلی الله علیه وآله بود.

همچنین روایتی که سلاح را به تابوت بنی اسرائیل تشبیه کرده است، آن را نشانه برخورداری از عام دانسته اند نه اینکه سلاح همان علم بوده باشد.

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أبِیَ یعفور قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَلَیهِ السَّلَامُ یَقُولَ « إِنَّما مَثَلُ السِّلَاحِ فِینَا مَثَلُ التَّابُوتِ فِی بَنِی إسرَائِیلَ حَیثُمَا دَارَالتَّابُوتُ

ص: 73

دَارَ المُلكُ فَأَینَمَا دَارَ السِّلَاحُ فِینَا دَارَ العِلمُ»(1).

همانا مثل سلاح در نزد ما مثل تابوت در نزد بنی اسرائیل است. به طوری که هرهرکجا تابوت قرار داشت، مُلک نیز آنجا بود و هرجا که سلاح آنجا باشد، علم نیز همانجاست.

نتیجه اینکه سلاح رسول خدا صلی الله علیه وآله با علم ایشان دو چیز متفاوت و جداگانه است. اما باید مد نظر باشد که سلاح نشانه علم است، لذا کسی که سلاح نزد او باشد دلالت بر برخورداری از علم رسول خدا صلی الله علیه وآله دارد.

ص: 74

عَشَرَ سَلَامُ اللَّهِ علیهم » قِلتُ : سَمِّهِمْ لِی یا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ .

قَالَ : « أَوَّلُهُمْ عَلِیَّ بْنِ أبِی طَالِبٍ ، وَ بَعْدَهُ الْحَسَنِ وَ الحُسَینُ ، وَ بَعْدَهُ عَلِیُّ بْنُ الحُسَینِ ، وَ بَعْدَهُ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍ ، وَ بَعْدَهُ أَنَا ، وَ بَعْدِی مُوسَی وَلَدِی ، وَ بَعْدُ مُوسى عَلِيُّ ابْنِهِ ، وَ بَعْدُ عَلِيّ مُحَمَّدٍ ، وَ بَعْدُ مُحَمَّدٍعَلِيٍ ، وَ بَعْدُ عَلِيّ الْحَسَنِ ، وَ بَعْدُ الْحَسَنِ الْحِجَّةِ ، اصْطَفَانَا اللَّهِ وَ طَهِّرْنَا ، وَ أُوتِینَا مَا لَمْ یُوتِ أَحَداً مِنْ العالَمِینَ».(1)

امام صادق علیه السلام فرمود: «ای یونس! اگر علم صحیح را می طلبی بدان که نزد ما أهل البیت وجود دارد. زیرا که آن علم به عنوان میراث به ما رسیده است، و به ما شرح حکمت و فصل خطاب عطا شده است .»

یونس می گوید: من گفتم: یابن رسول الله ! تمام آنانکه از اهل بیت هستند آن علم را ارث برده اند همانطور که شما از علیّ و فاطمه به میراث برده اید؟!

حضرت فرمود: «آنرا به ارث نمی برند مگر امامان دوازده گانه !»

یونس می گوید: عرض کردم: یابن رسول الله! ایشان را برای من نام ببر!

حضرت فرمود: «اوّل ایشان علىّ بن أبی طالب است و پس از او حسن و حسین و پس از او علىّ بن الحسین و پس از او محمّد بن علیّ و پس از او من و پس از من موسی فرزندم و پس از

ص: 76

موسی علیّ پسرش و پس از علیّ محمّد و پس از محمّد علىّ و پس از علیّ حسن و پس از حسن حجّت؛ خداوند ما را برگزیده است و تطهیر نموده است و به ما عنایت فرموده است آنچه را که به احدی از عالمیان نداده است .»

براساس این روایت، علم رسول خدا صلی الله علیه وآله در اختیار 12 امام معصوم علیه السلام بوده و سایر سادات و اولاد آن حضرات از این علم بهره ای ندارند.

ص: 77

امام صادق علیه السلام فرمود: قائم خروج نمی کند تا اینکه حلقه یاران تکمیل شود... سپس پرچم را می گستراند و حرکت می کند. پس کسی در مغرب و مشرق نمی ماند مگر اینکه قائم را لعن می کنند. و آن پرچم رسول الله صلی الله علیه وآله است که جبرائیل در روز بدر به ایشان نازل کرد. سپس فرمود که به خدا قسم که آن پرچم از پنبه و کتان و ابریشم و حریر نیست. پرسیدم پس از چیست؟ فرمود از «ورق و برگه ای از بهشت» است که پیامبر صلی الله لیه وآله آن را در روز بدر باز کرد و سپس پیچید و به على علیه السلام تحویل داد و ایشان همواره آن را در نزد خود داشت تا اینکه در روز بصره آن را باز کرد و خدا بر آن فتح قرار داد و باری دیگر آن را پیچید و آن نزد ما است آنجا. احدی (از اهل بیت) آن را باز نمی کند تا اینکه قائم قیام کند.

در توضیح روایت گفته می شود:

اولا جنس و نوع پرچم رسول الله صلی الله علیه وآله پارچه و حریر و ... نیست بلکه برگه ای از بهشت است. لذا این سخن اشاره به وجود خارجی آن داشته و ارتباطی با دعوت به حاکمیت الله و... ندارد.

ثانیا چنانچه بگویند این پرچم اگرچه وجود خارجی دارد اما مراد از آن دعوت به حاکمیت الهی است گفته می شود: قبل از نزول این پرچم در جنگ بدر، مگر پیامبر خدا صلی الله علیه وآله مردم را به چیزی غیر از حاکمیت الله دعوت می کرد که بعد از نزول آن این کار را انجام دهد؟

ثالثا اگر این پرچم به معنای دعوت به حاکمیت الله است، بدین معنا

ص: 79

خواهد بود که از بین معصومین علیهم السلام، تنها پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و امیرالمومنین علیه السلام و حضرت قائم علیه السلام مردم را به حاکمیت الله دعوت می کنند زیرا فقط آنان حق نشر آن را داشته اند، با این وجود دعوت سایر ائمه علیه السلام به چه چیزی بوده است؟

ص: 80

مَدینه یا مُدینه

در خصوص محل تولد امام دوازدهم علیه السلام دونوع روایت صادر شده است، یک روایت، زادگاه آن حضرت را مَدینه و روایات دیگر آن را سامرا دانسته اند، گذشته از آن؛ انصار احمدالحسن براین باورند که در آن روایت باید مدینه را مُدینه خواند که آنهم دلالت بر محل ولادت احمدالحسن از روستای مُدینه دارد. آیا این استدلال صحیح است؟

در روایتی از کتاب الفتن ابن حماد آمده است که:

«المهدی مولده بالمدینه من أهل بیت النبیّ صلّى الله علیه و سلّم ،و اسمه اسم نبیّ، و مهاجره بیت المقدس، كثّ اللحیه، أكحل العینین، برّاق الثنایا، فی وجهه خال، أقنى، أجلی، فی كتفه علامة النبیّ، یخرج برایة النبیّ صلّى الله علیه و سلّم، من مرط مخملة، سوداء مربّعه، فیها حجر، لم تنشر منذ توفّی رسول الله صلّى الله علیه وسلّم، ولا تنشر حتی یخرج المهدی، یمدّه الله بثلاثه آلاف من الملائكة یضربون وجوه من خالفهم و أدبارهم، یبعث و هو ما بین

الثلاثین إلى الأربعین»(1)

در پاسخ به این حدیث ، باید به برخی نکات توجه کرد:

اولاً؛ این حدیث از کتاب الفتن نعیم بن حماد (سنی مذهب) نقل شده

ص: 81

و مورد پذیرش نمی باشد. لذا به برخی از دلایل بی اعتبار بودن این کتاب اشاره می گردد:

الف. به شهادت رجالیون اهل سنت، ابن حماد علاوه بر ارتکاب اشتباهات روایی متعدد، احادیثی نادرست نقل نموده و گاه جعل روایت نیز کرده است(1).

ب. نسبت این کتاب به مؤلف قطعی نبوده و محدثان و رجالیون قدیمی اهل سنت از چنین کتابی یاد نکرده اند.

ج. در این کتاب روایاتی نقل شده است که ساختگی بودن آن آشکار است. به عنوان نمونه در روایتی آورده است: على علیه السلام فرمود با معاویه مبارزه نکنید زیرا به هر حال امیری نیکوکاریا فاجر لازم است(2).

علاوه بر تمامی این اشکالات، چنانچه روایتی که از طرق عامه صادر شده است با روایت صحیحی که از طرق خاصه (شیعه) صادر شده متعارض باشد، ترجیح با روایت شیعه است.

ثانیاً: از حدود هزار سال پیش، به مجموعه ای از چند روستا(3)در شمال بصره عراق «الجزائر» گفته می شد که از جمله آنها روستای «الهویر» و «المُدینه» است. محل تولد و زندگی احمد الحسن روستای الهویراست

ص: 82

که در چهار کیلومتری روستای المُدینه قرار گرفته و حد فاصل بین روستای الهویر و روستای المُدینه دجلة البصرة قرار دارد. بنابراین دلیلی بر این سخن وجود ندارد که او را متولد مُدینه دانست و روایت مذکور را به او تطبیق داد(1).

ص: 83

الخَزِّ الأدکَنِ، وَیَکُونُ هَلَاکَ أَهلِ الكِتَابِ وَالیَهُودِ عَلى یَدَیه ...»(1).

امام باقرعلیه السلام فرمود: آن هنگام که نبی خدا صلی الله علیه وآله به دنیا آمد، مردی از اهل کتاب به نزد گروهی از قریش آمد که در میان آنان هشام بن المغیرة و الولید بن المغیرة و العاص بن هشام و أبو وجزة بن أبی عمرو بن امیّة و عتبة بن ربیعة نیز حضور داشتند. به آنان گفت: آیا امشب در میان شما فرزندی به دنیا آمده است؟ گفتند نه! گفت پس حتما در فلسطین پسری متولد شده است که نامش احمد است و خالی به رنگ ابریشم سیاه دارد و هلاکت اهل کتاب و یهود به دست او می باشد.

ملا صالح مازندرانی در توضیح این روایت در پاورقی کتاب، عبارت روایت گونه ای را با عنوان قول بعض الافاضل آورده است که می گوید:

«و قال بعض الافاضل (فاضل استرآبادی) فی توجیه علم الرجل بذلك و توجیه قوله «فَؤلِدَ إذاً بِفِلسطِینَ» بعد قولهم «لا» مذكور فی الكتب المنزلة على الأنبیاء المتقدمین علیهم السلام یولد فی مكة رجل معصوم اسمه أحمد وكنیته أبو القاسم وكذلك فی قریة من العراق أحدهما نبی و الاخرامام».(2)

و بعضی از افاضل علماء در توجیه علم آن مرد یهودی به آن خبر و توجیه سخن وی به این که پس، از فلسطین متولد شده است، خبری را از کتب انبیاء گذشته نقل کرده اند به این

ص: 85

مضمون که در مکه مردی متولد می شود که نامش احمد و کنیه اش ابوالقاسم است، همچنین در روستایی در عراق . یکی از آنان پیامبر است و دیگری امام است.

در پاسخ به برداشت نادرست اتباع احمد بصری از این روایت گفته می شود:

اولاً اصل روایت که از امام باقر علیه السلام نقل شده است، این مولود را از فلسطین معرفی می کند، نه از عراق ، (آنهم از بصره عراق).

ثانیاً روایت نقل شده از امام باقرعلیه السلام ، نقل قولی از سخن مرد یهودی است که در مواجهه با پاسخ منفی قریش به اشتباه افتاده و گفت: «فَوُلِدَ إذاً بِفِلَسطِینَ».

ثالثاً آن مرد یهودی تولد از فلسطین را هم به عنوان پیشگویی برای آینده ذکر نکرده و اشاره اش به زمان حال بوده است. لذا وقتی گفتند در مکه به دنیا نیامده گفت: پس در فلسطین متولد شده است. پس نمی توان نام فلسطین را به قریه ای از عراق تأویل برده و آن را به عنوان یک پیشگویی برای متولد شدن فردی در آخرالزمان به نام احمد تلقی کرد.

رابعاً آنچه در پاورقی کتاب آمده است، عبارتی روایت گونه است که

بدون اتصال به معصوم نقل شده و علاوه بر آن در هیچ یک از کتاب های حدیثی شیعه، به آن اشاره نشده و حتی ملاصلاح مازندرانی نیز آن را براساس شنیده ای از فاضل استرآبادی نقل می کند. لذا چنین سخنی از اصل فاقد اعتبار و وجاهت است.

ص: 86

براساس شهادت تاریخ به آن «دجلة العوراء»یا«دجلة البصرة»اطلاق می شده است و طبعاً نام «شط العرب» کنونی، نامی نسبتاً جدید است که بعدها در کنار نام اصلی آن استعمال گردید. قابل توجه اینکه نام شط العرب در معجم البلدان نیامده و یاقوت حموی نیز همچون بلاذری(1) از این بستر مشترک، تنها تحت عنوان «دجلة العوراء»و«دجلة البصره»یاد نموده است.(2)حتی ابوالفداء نیز در قرن هشتم، از آن با عنوان «دجله» یاد نموده است .(3)

بنابراین، با توجه به اینکه؛ صدور روایت در زمانی بوده است که به بستر مشترک دجله و فرات ، دجلة البصره اطلاق می گردید، از این رودخانه با این عنوان یاد شده و دلیلی وجود ندارد که حضرت به نام کنونی آن یعنی«شط العرب» اشاره کند.

ثانیاً روستای الهویر(محل تولد و سکونت احمد الحسن) که با فاصله 100 کیلومتری از مرکز استان، در شمال بصره قرار دارد، نزدیک ترین نقطه بصره به «منطقة القرنة» یعنی محل تقارن دو رود دجله و فرات است که از قضا امروزه به آن محل «دجلة البصرة» اطلاق می گردد.

ثالثاً روایت امام امیرالمؤمنین علیه السلام ناظر به دجالی است که مقدمه تمامی دجال ها بوده و طبیعتاً پس از او نیزدجال های دیگری قبل از دجال اصلی (دجالی که پس از ظهور امام مهدی علیه السلام می آید) خروج خواهند نمود.

ص: 88

چنانچه آن حضرت می فرماید:

«ویخرج دجّال من دجلة البصرة و لیس منّی و هو مقدّمة الدجّالین كلّهم»(1)و خارج می شود دجالی از کنار دجله بصره که از من نیست و او مقدمه تمامی دجال ها می باشد.

بنابراین، توجیه ناظم العقیلی به دجالی که پس از امام مهدی علیه السلام از میسان خروج خواهد کرد نادرست می باشد، زیرا روایت امیرالمؤمنین علیه السلام اشاره به خروج مقدمه دجال ها پیش از امام مهدی علیه السلام دارد و حال آنکه روایت نقل شده توسط ناظم العقیلی به دجال پس از امام اشاره دارد.

رابعاً در روایتی که ناظم العقیلی در توجیه تطبیق دجال به حیدر مشتت آورده است،(2)او را دجال پس از امام مهدی علیه السلام معرفی می کند در حالیکه حیدر مشتت در اوایل سال (2007م) کشته شد و حال آنکه هنوز امام مهدی علیه السلام به همراه عیسی بن مریم علیه السلام ظهور نفرموده است. لذا با کشته شدن حیدر مشتت، تطبیق و توجیه ناظم العقیلی باطل می گردد.

ص: 89

در پاسخ گفته می شود:

اولاً؛ هرچند که قیام زید بن علی علیه السلام در زمان امام صادق علیه السلام اتفاق افتاد، اما زمزمه قائم بودن و مهدی بودن زید از زمان امام باقر علیه السلام مطرح بوده و همواره آن حضرت مردم را از این باور اشتباه برحذر می داشت. لذا آن قائمی که مردم آن زمان به سوی او توجه داشتند کسی نبود جز زید بن على علیه السلام. لذا امام باقرعلیه السلام در این روایت قائمیت شخصیه را از خودش و فردی که مردم وی را قائم می پنداشتند؛ یعنی زید بن علی علیه السلام نفی کرده و مردم را به قائمیت کسی بشارت می دهد که در ولادتش اختلاف دارند. و آن کسی نیست جز امام حجت بن الحسن العسکری علیه السلام که ولادت ایشان در بین شیعه و سنی اختلافی است. شیعه باور به ولادت ایشان از نسل امام یازدهم علیه السلام دارد و اهل تسنن باور به ولادت ایشان در هنگامه ظهور دارد. لذا امام رضا علیه السلام در توصیف امام دوازدهم علیه السلام و قیام ایشان فرمود:

«یَبعَثَ اللهُ لِهَذَا الأَمرِ غُلَاماً مِنّا، خَفِى الوِلَادَةِوَ المَنشَا، غَیرَ خَفِیٍّ فِی نَسَبِهِ».(1)خداوند برای این امر جوانی از ما را مبعوث می کند که ولادت و خواستگاه او مخفی است. البته نسب او مخفی نیست .

بنابراین، نمی توان احمد الحسن را به عنوان قائمی پذیرفت که «لَا یُعرَفُ وِلَادَتُهُ»، زیرا بر اساس روایت امام رضا علیه السلام ، قائم و صاحب الامر علیه السلام علاوه بر مخفی و اختلافی بودن ولادتش، دارای نسب مشخص و غیر مخفی است، و حال آنکه احمدالحسن برخلاف بیان روایت، ولادتش

ص: 91

روشن بوده(1) و نسبش مخفی است .

ثانیاً؛ در روایتی دیگر از امام باقر علیه السلام، به شرایط آمدن قائم علیه السلام اشاره شده است که هیچکدام از شرایط مذکور با شرایط زمانی و تحولات کنونی مردم مطابقت ندارد.

مُحَمَّد بنِ مَنصُورِ اَلصَّيْقَلِ عَنْ أَبِیهِ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِی جَعْفَرٍ اَلْبَاقِرِ عَلَيْهِ السَّلامُ وعِندَهُ جَمَاعَةٌ فَبَيْنَا نَحْنُ نَتَحَدَّثُ وَ هُوَ عَلَى بَعْضِ أَصْحَابِهِ مُقْبِلٌ إِذِ اِلْتَفَتَ إِلَيْنَا وَ قَالَ فِی أَیِّ شَیءٍ أَنْتُمْ هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ لاَ يَكُونُ اَلَّذِی تَمُدُّونَ إِلَيْهِ أَعْنَاقَكُمْ حَتَّى تُمَحَّصُوا هَيْهَاتَ وَلا يَكُونَ الَّذِی تَمُدُّونَ إِلَيْهِ أَعْنَاقَكُمْ حَتَّى تُمِیزُوا وَ لاَ يَكُونُ اَلَّذِی تَمُدُّونَ إِلَيْهِ أَغْنَاقَكُمْ حَتَّى تُغَربَلوا وَلا يَكُونَ الَّذی تَمُدُّونَ إِلَيْهِ أَعْنَاقَكُمْ إِلاَّ بَعدَ إيَاسَ وَلا يَكُونُ الَّذِی تَمُدُّونَ إِلَیهِ أعناقَكُم حَتّی يُشقی مَن شَقى وَيَسعَدُ مَن سَعِد».(2)

محمد بن منصور صیقل از پدر خود روایت کرده که گوید: «بر امام باقر علیه السلام وارد شدم و جماعتی نزد او بودند پس در آن میان که ما با یك دیگر سخن می گفتیم و آن حضرت روی به یکی از یاران خود داشت، ناگاه رو به ما کرده فرمود: شما در مورد چه چیز سخن می گوئید؟ هیهات! هیهات! آنچه گردنهای خود را به سویش می کشید( منتظر آن هستید) واقع نخواهد شد تا

ص: 92

اینکه پاکسازی شوید، [هیهات ] و آنچه گردنهای خویش را به سوی آن می کشید واقع نمی گردد تا اینکه باز شناخته و از یك دیگر جدا شوید و آنچه گردن های خود را به سویش میکشید واقع نخواهد شد تا این که غربال شوید، و آنچه گردنهای خویش را به جانب آن می کشید واقع نخواهد شد مگر پس از نومیدی، و آنچه به جانبش گردنهای خود را می کشید واقع نخواهد شد تا کسی که اهل نگون بختی است به سیه روزی ، و آنکه اهل سعادت است به نیکبختی رسد».

ص: 93

ابوالحسن بن عبدالله به نقل از ابن ابی یعفور می گوید: به محضر امام صادق علیه السلام رسیدم در حالی که چند نفر از اصحاب در نزد ایشان بود. پس فرمود: ای پسر ابی یعفور! آیا قرآن خوانده ای ؟ گفت گفتم بله این قرائت را خوانده ام. گفت من هم از همین قرائت سوال میپرسم نه از قرائت دیگر. گفت گفتم بله فدایت شوم.

چرا قرآن فرمود برای اینکه موسی حدیثی به قومش گفت که تحملش نکردند و بر او در شهر خروج کردند. پس کشتند و کشته شدند و آنان را کشت. و برای اینکه عیسی حدیثی برای قومش گفت که تحملش نکرده و براو در تکریت خروج کردند. پس کشتند و کشته شدند و آنان را کشت. و این سخن خداوند است که فرمود: پس طایفه ای از بنی اسراییل ایمان آوردند و

طایفه ای کافر شدند. پس مومنان را بر دشمنانشان یاری دادیم و آنان پس از پیروزی آشکار شدند.

و همانا او اولین قائم است که از میان ما اهل بیت قیام می کند.

برای شما حدیثی میخواند که تحملش نمی کنید.پس براو در منطقه دسكره ( منطقه ای در عراق) خروج می کنید. پس با او جنگ می کنید و او با شما جنگ می کند و شما را می کشد و این آخرین خروجی است که اتفاق می افتد و سپس ای فرزند یعفور! خداوند جمع می کند اولین و آخرین را و سپس حضرت محمد صلی الله علیه وآله می آید (اشاره به رجعت).

ص: 95

پاسخ اینکه:

اولاً امام صادق علیه السلام در مقام بیان سنت بیان حدیث و خروج مردم در عصر حضرت موسی و عیسی علیه السلام بوده و در پی ذکر این دو سنت؛ به قائمی اشاره می کند که پیش از او هیچ قائمی از اهل بیت علیهم السلام برسنت قیام موسی و عیسی علیه السلام نبوده و او اولین نفر از میان دوازده قائم برحق است که بر اساس سنت موسی و عیسی علیه السلام حدیث (سخن تازه) می گوید و بر علیه اش خروج می کنند.

بنابراین؛ منظور از قائم مذکور در این روایت، امام دوازدهم علیه السلام است که پیش از ایشان در بین امامان معصوم علیه السلام که همگی قائم بر حق بوده اند، کسی بر اساس سنت موسی و عیسی السلام مبتلا به چنین مساله ای نشده اند. چنانچه امام صادق علیه السلام فرمود:

«...فَإِذَا هُوَ قَامَ نَشَرَهَا فَلَم یَبقَ أَحدٌ فِی المَشرِقِ وَالمَغرِبِ إِلَّا لَعَنَهَا».(1)پس زمانی که آن حضرت قیام کرده و پرچم رسول خدا صلی الله علیه وآله را باز نمود، احدی در مشرق و مغرب باقی نمی ماند،مگر آنکه ایشان را لعن و دشمنی کند...

ثانیاً براساس شهادت تاریخ، حضرت موسی و عیسی علیه السلام هیچگاه جنگ و نبردی با دشمنان خود نداشته و این نقل برخلاف سیره آنان می باشد.

ثالثاً در بخش پایانی روایت، به عدم تكرار خروج و قیام اشاره کرده و بلافاصله به رجعت پیامبر صلی الله علیه وآله تصریح می فرماید. با این حساب، قائم

ص: 96

دوم و سوم و ... از اهل بیت علیهم السلام معنایی نخواهد داشت زیرا روایت مذکور، خروج اولین قائم از اهل بیت علیهم السلام را همان آخرین خروج اهل بیت علیهم السلام دانسته اند.

ص: 97

آن هنگام که دیدید پرچم های سیاه از خراسان خروج کرد، حتی به صورت سینه خیز بر روی برف به سوی او بشتابید،زیرا خلیفه خدا مهدی در میان آنان است.

براین اساس، احمد بصری روایت را تحریف کرده و کلمه «الله»را از عبارت حذف نموده است که با مراجعه به کتب شیعی این مسأله واضح می گردد.

ص: 99

اتباع احمد بصری از این روایت به دو گونه بهره می برند:

الف: عبارت خلیفه القائم را به احمد الحسن بصری حمل می کنند.

ب: اقامه نماز دوازده امام عدل در مسجد حیره را به دوازده مهدی بعد از دوازده امام تعبیر می کنند.

در پاسخ به بهره برداری اول آنان از روایت گفته می شود:

اولا بر اساس تصریح روایات ، حضرت عیسی بن مریم علیه السلام وزیرالأیمن، حاجب و نائب امام مهدی علیه السلام است. بطوری که مسئولیت جمع آوری و دریافت اموال حضرت و برقرار امنیت در شرق و غرب عالم را بر عهده دارد.(1)

با این حساب در صورتی که به معنای ظاهری روایت بخواهیم توجه کنیم، بهتر است عبارت «خَلِیفَةُ القَائِم»را به عیسی بن مریم علیه السلام منصرف کرده و ایشان را همان کسی بدانیم که در مسجد حیره نماز خواهند خواند.

ثانیاً در برخی از موارد روایی مشاهده شده است که ائمه معصومین علیهم السلام فردی را برای انجام کار معین و خاصی خلیفه خود در آن امر قرار داده اند. لذا عبارت «خَلِیفَةُ القَائِم»، می تواند به معنای فرد مشخصی باشد که در امر اقامه نماز جماعت در مسجد حیره؛ خلیفه قائم علیه السلام بوده باشد نه در امور دیگر. به عنوان نمونه آمده است:

عَنِ المُفَضَّلِ بنِ عُمَرَ قَالَ سَأَل-ُ سَیِّدِىِ الصَّادِقَ عَلَیهِ السَّلام... فَمَا

ص: 101

يَصنَعُ بِأَهلِ مَكَّةَ قالَ يَدعومُ بِالحِكْمَةِ وَ المَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ فَيُطِیعُونَهُ »...قَالَ الْمُفَضَّلُ: يَا سَيِّدِی يُقِیمُ بِمَكَّةَ؟ قَالَ :لاَ يَا مُفَضَّلُ بَلْ يَسْتَخْلِفُ مِنْهَا رَجُلاً مِنْ أَهْلِهِ فَإذَا سَارَمَنُهَا وَثَبُوا عَلَیهِ فَيَقتُلُونَهُ... ويَستَخلِفُ عَلَیهِم مِنهُم خَلیفَةً وَ يَسِیرُ فَيَثِبُونَ عَلَيْهِ بَعْدَهُ فَيَقْتُلُونَهُ».(1)

مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام پرسید: امام مهدی علیه السلام با اهل مکه چه می کند؟ فرمود: «يَدعوهُم بِالحِكمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ فَيُطیعونَهُ» مفضل گفت: ای آقای من! ایشان مقیم مکه می شود؟ فرمود: نه مردی از نزدیکانش را خلیفه خود قرار می دهد و آنان پس از مدتی براو احاطه کرده و او را به قتل می رسانند... باری دیگر بر آنان خلیفه ای قرار می دهد و آنان دوباره بروی احاطه کرده و او را می کشند.

بنابراین مشخص است که خلیفه در این روایت به معنی امام بعد از امام زمان نبوده، بلکه به عنوان نماینده ایشان برای انجام کار معینی می باشد.

در پاسخ به بهره برداری دوم گفته می شود:

اولا علت اصلی بنای مسجد حیره با آن وسعت، اقامه 12 امام عدل در مسجد، به صورت همزمان است.(2)وگرنه وجهی برای اقامه ترتیبی ائمه

ص: 102

جماعات و کوچک بودن مسجد کوفه که در متن روایت آمده متصور نمی گردد. لذا بایستی اتباع احمد به دو سئوال مهم پاسخ دهند تا بتوان مسأله را حل نمود.

1. آیا مهدیین مورد نظر به صورت هم زمان خواهند آمد؟

2. اگر مراد شما از این 12 امام عدل همان مهدیین بوده باشد، با این حساب تعداد مهدیین ارتقاء یافته و سیزده نفر خواهند شد چرا که خلیفة القائم را که همان اول المهدیین می دانید با احتساب 12 امام عدل ، به عدد 13 تن خواهند رسید و این برخلاف مدعای اصلی شما است.

ص: 103

عیسی بن مریم علیه السلام در وقتی که صبح طلوع کند، بین «مهرودین» به زمین می آید. و مهرودین، دو پارچه و لباس زرد از زعفران است. سفید و دارای موی سر سرخ و سفید و کم پشت است، مثل اینکه از سرش روغن می چکد. و در دست او حربه ای است که با او صلیب را می شکند و خوک را می کشد و دجال را نابود و اموال امام علیه السلام را قبض می کند و اهل کھف پشت سر او راه می روند و او وزیردست راست قائم آل محمد علیه السلام و حاجب و نایب او می باشد و به کرامت حجّة بن الحسن علیه السلام در شرق و غرب، امنیت را گسترش می دهد.

این در حالی است که اتباع احمد بصری روایت را تقطیع کرده و آن را از عبارت «یقبض أموال القائم» آغاز نموده و مردم را به وزیری بشارت می دهند که پیش از قائم خواهد آمد و از این رهگذر اذهان را به سوی احمد بصری سوق می دهند.

ص: 105

أمیر المؤمنین علیه السلام » نقل می کند که هم در آنجا و هم در خود کتاب بحار الانوار با عبارت «یظهر ابن النبی المهدی» ثبت گردیده است.(1)لذا معنای این عبارت براساس اولین کتاب نقل کننده روایت؛ این می شود که: فرزند نبی که نامش مهدی است ظهور می کند .

ص: 107

روز فاصله است. (1)لذا آن حضرت در این مدت مردم را به واسطه ارسال سفیر به مناطق مختلف به خود دعوت خواهد کرد تا یاری اش کنند. به عنوان نمونه می توان به ماجرای سفارت و شهادت نفس الزكیه اشاره کرد: امام باقر علیه السلام فرمود: حضرت قائم علیه السلام به یاران خود می فرماید: ای قوم! اهل مکه مرا نمی خواهند ولی من برای اینکه با ایشان اتمام حجت کنم، کسی را به سوی آنها می فرستم تا آنچه شایسته است که شخصی مانند من با آنان اتمام حجت کند که به ایشان بگوید.

آنگاه مردی از یاران خود را می طلبد و به او می فرماید: برو نزد اهل مکه و به آنها بگو: ای اهل مکه من فرستاده فلانی هستم و او به شما می گوید: ما اهل بیت رحمت و معدن رسالت و خلافت هستیم و از ذریه محمد صلی الله علیه وآله وسلاله پیغمبرانیم. ما مظلوم واقع شدیم و مردم به ما ستم نمودند و ما را آواره ساختند و از هنگام رحلت رسول خدا صلی الله علیه وآله تا امروز حق ما غصب شده است. اکنون ما از شما چشم یاری داریم و از شما یاری می طلبیم، پس ما را یاری کنید.

وقتی که آن جوانمرد به این سخن تکلم نمود، بر او هجوم می آورند و او را ما بین رکن و مقام به شکلی خاص سر می برند و اوست نفس زکیه».(2)

بنابراین، کسانی که مخالف و معاند بوده و دعوت سفرای آن حضرت را

ص: 109

نپذیرند، بر اساس آیه قرآن با آنان جنگ خواهد شد. قرآن کریم می فرماید:

«وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّینُ كُلُّهُ لِلَّهِ ۚ فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ بَصِیرٌ»(1)و با کافران بجنگید تا فتنه ای برجای نماند و دین یکسره از آنِ خدا است. پس اگر از جنگ باز ایستادند و تن به سازش دادند، خدا حکم خود را درباره آنان اعلام خواهد کرد، چرا که او به آنچه می کنند بینا است.

براین اساس، امام مهدی علیه السلام پیش از ظهور فرستاده ای برای امام حجت نخواهد داشت، چرا که تمامی جنگ های ایشان 3 ماه و 17 روز پس از ظهور بوده و در این فاصله زمانی، اتمام حجت ها صورت خواهد پذیرفت .

ص: 110

محمد بن طلحة شافعی( از علمای اهل سنت) در کتاب الزام الناصب ذکر شده و پس از آن نیز در هیچکدام از کتب شیعی ذکر نشده است.

ثانیاً این عبارت، بخشی از «خطبة البیان» است که بر اساس دیدگاه تمامی علمای شیعه، این خطبه؛ ساخته و پرداخته دست غالیان بوده و فاقد اعتبار است(1).

ص: 112

ثالثاً در ادامه همین خطبه، اشاره به سال ظهور شده است (سیكون ذلك بعد ألف و مائه و أربع وثمانین سنه من سنى الفتره بعد الهجرة) که همین مساله با صریح روایات ردّ توقیت در تعارض است:

عن أبی بصیر عن أبی عبد الله علیه السلام قال: سألته عن القائم علیه السلام قال كذب الوقاتون إنا أهل بیت لا نوقت».(1)تعیین کنندگان وقت ظهور دروغ گفتند. ما اهل بیت نیز وقت تعیین نمی کنیم.

ص: 113

صِفَته وَصْفَةُ مُلْكِهِ وَقَوْلُهُ صَلَی اللهُ عَلَیهِ وُآله وَ إِنَّ مِنْهُمُ الْغُلَامَ الْأَصْفَرَ السَّاقَینِ اسْمُهُ أَحْمَدُ وقَوْلُهُ علَيْهِ السَّلاَمُ يُنَادِی مُنَادَى اَلْجَرْحَى عَلَى الْقَتْلِیّ ودَفنَ الرِّجالِ وَ غَلَبَةِ اَلْهِنْدِ عَلَى السِّندِ وَ غَلَبَةِ اَلْقُفْصِ عَلَى السَّعِیروغَلَبَةِ القِبْطِ عَلَى أَطْرَافِ مصْرو غَلَبَةِ أنْدُلُسَ عَلَى أطرافِ إِفریقِيَةَ وغَلَبَةِ الْحَبَشَةِ عَلَى اليَمِینِ وغَلَبَةِ التُّرْكِ علَى خُراسَانَ و غَلَبَةِ اَلرُّومِ عَلَى الشَّامِ وغَلَبَةِ أَهْلِ إِرْمِینِيَةَ عَلَى إِرْمِینِيَّةَ وَصَرَخَ الصَّارِخُ بِالعِراقِ هُتِكَ الحِجابُ وافْتُضَّتِ الْعَذْرَاءُ وظَهَرَ عَلَمُ اللَّعِینِ الدَّجَّالِ ثُمَّ ذَكَرَ خُرُوجَ القائِمِ عليْهِ السَّلاَمُ»(1)

امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: آگاه باشید که من بار سفر بسته ام و بزودی از این دنیا حرکت می کنم و به عالم غیب رهسپار می شوم ، بنابراین شما در انتظار فتنه امویّه و سلطنت کسرویّه بوده باشید و منتظر بلاهای پی در پی و قتل در مملکت بنی عباس باشید ... و فرمودند: وای بر اهل زمین، زمانی که بر روی منبرهایشان به اسم ملتجی و مستکفی دعوت شود و ملتجی شناخته نشود با القابش و لكن زمانی که صفت او را توصیف کردیم، او را ملقب به متقی می یابید که به بنی حمدان پناه برده است . سپس نام مردی از شهر ربیعه را برد که در ابتدای اسم او سین و میم بود و پس از او از مردی نام برد که در نامش دال و قاف است، سپس صفت و صفت حکومتش را نام برد و فرمود همانا یکی از آنها جوانی است که ساق پاهایش زرد رنگ است .

ص: 115

و فرمود: سپس منادی ندا می دهد به دو زخم و قتل، سپس دفن رجال و غلبه هند بر پاکستان و غلبه قفص بر فلسطین و غلبه قبط بر مصر و غلبه اندلس بر آفریقا و غلبه حبشه بریمن و غلبه ترک بر خراسان و غلبه روم بر شام و... ظهور علم دجال اتفاق افتاده و پس از آن خروج قائم علیه السلام است.

برای پاسخ به سئوال، ابتدا باید واژگان مطرح شده در متن روایت مورد بررسی قرار گیرد که عبارتند از :

1. المُلتجی: پناه برنده ، پناه جو.

2. المُستكفی: أبو القاسم عبد الله ابن المكتفى ابن المعتضد، المستكفی بالله) خلیفه ای از خلفای عباسی در بغداد بود که از سالهای (5944 - .ق) تا (0946-.ق) در سرزمین های اسلامی فرمان می راند(1).

3. المُتقی: ابواسحاق ( ابوالحق) ابراهیم متقی (2).

4.بنی حمدان: آلِ حَمدان، سلسله ای شیعی مذهب از قبیله بنب تَغلِب که از حدود (292. - .ق) تا ( 394 ه-.ق) بر بخشهایی از شام و شمال عراق (جزیره) فرمان راندن.

5. احمد: یکی از سه فرزند بویه است که تأسیس دولت آل بویه به دست این سه برادر انجام یافت. اسامی آنان علی، حسن و احمد بود.(3)

با حفظ این مقدمه؛ بخشی از داستان قیام آل بویه به صورت مختصر

ص: 116

عرض می شود تا بدینوسیله تحلیل تاریخی روایت مذکور مشخص گردد:

با دقت نظر در متن روایت و تاریخ مذکور، روشن می گردد که؛ اولاً آغاز روایت به فتنه کسروی و اموی و بنی عباس اشاره داشته و بلافاصله به ملتجی(متقی خلیفه)، اشاره شده است که پس از شکست، به بنی حمدان پناه برد و پس از او المستکفی به مقام خلافت رسید. در این بین احمد بن بویه که در سن جوانی بود به عراق و ایران غلبه کرد و خون زیادی ریخته شد. لذا این خطبه در مقام پیشگویی دوران پس از امیرالمؤمنین علیه السلام بوده و به زمان حاضر ارتباطی ندارد.

ثانیاً پس از اشاره به فتنه کسرویه و امویه و قتل بنی عباس و ماجرای متقی و مستکفی و احمد، به موارد زیادی از فتنه های آخرالزمان اشاره شده است که پس از وقوع آن نوبت به ذکر وقایع قیام قائم می رسد.

بنابراین، روایت مذکور هیچ ارتباطی با احمد بصری و مسائل مربوط به عصر حاضر نداشته و حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام، مردم را از کشتار عصر بعد از خود آگاه کرده است.

ثالثاً به فرض اینکه احمد مذکور در این خطبه؛ با احمد بصری مطابقت داشته باشد نیز، چیزی برای او جز خون ریزی و کشتار ثابت نکرده و حضرت على علیه السلام مردم را از فتنه چنین شخصی برحذر داشته است.

ص: 118

«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ اَلْعَالَمِینَ وَصَلَّى اللَّه عَلَى طَبِیبِ اَلْمُرسْلِینَ ....صَلِّی عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ...»(1).

3. اسحاق ابن عمار می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم من از عقرب ها می ترسم، امام علیه السلام پس از بیان آداب خاص، فرمود، سه مرتبه بگو:

«اَللَّهُمَّ رَبَّ أَسْلَمَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم ...»(2).

3. در روایت دیگری امام صادق علیه السلام می فرماید: هرکس بعد از نماز صبح و نماز ظهر بگوید:

4.«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ»، نمی میرد مگر این که قائم از آل محمد علیه السلام را درک کند.(3)

5. عمرو بن ابی مِقدام می گوید: امام صادق علیه السلام دعایی را به من یاد دادند و فرمودند خیر دنیا و آخرت در این دعا جمع شده است، در یک فقره از آن دعا آمده:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ روحَهُمْ وَرَاحَتَهُمْ وَ سُرُورَهُمْ وَ أَذِقْنِی طَعْمَ فَرَجِهِمْ وَ أهلِك أَعْداءَ هُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الإِنْس».(4)

با این وجود، اتباع احمد الحسن تنها یک روایت بیاورند که در آن عبارت «الائمه و المهدیین وسلم تسلیماً كثیراً» به دستور معصومین علیهم السلام به آخر صلوات اضافه شده باشد.

ص: 120

مُخَالِفاً لِهَوَاهِ، مُطِیعاً لاَمر مَولَاهُ فَلِلعَوَامِ أَن یُقُلِّدُوهُ»(1)استناد کرده و می گوید: «و من فروع ولایة الإمام علیه السلام ولایة الفقیه الجامع لشرائط الإفتاء الملخصة فی التفسیر المنسوب إلى الإمام العسکری علیه السلام بهذه العبارة: وأمّا من كان من الفقهاء صائناً لنفسه، حافظاً لدینه، مخالفاً لهواه ، مطیعاً لأمر مولاه فللعوام أن یقلدوه».(2)از فروع ولایت امام علیه السلام ، ولایت فقیه جامع شرایط است. در تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام آمده است: هر کدام از فقهاء که صیانت نفس دارد، از دینش محافظت می نماید، با هوای نفس مخالفت میکند و امر مولای خود را اطاعت می کند، پس بر مردم است که از او تقلید کنند.

با توجه به سخن احمد بصری ، براساس روایت «فَلِلعوامِ أَن یُقَلِّدُوهُ»؛ به تمامی مسلمانان واجب است که در زمان غیبت حجت خدا به علماء دین رجوع کرده و از آنان تقلید کنند. لذا تا اینجا که از روایت مذکور مفهوم وجوب استنباط می گردد، اختلافی با احمد بصری نداشته و آنچه در این مسأله، به عنوان محل اختلاف مطرح می گردد، انطباق احمد بصری با حجج الهی است که در مباحث گذشه مورد بررسی قرار گرفته است.

اما در جواب حلی گفته می شود:

روایت مذکور دارای دو نکته مهم است که بایستی مورد توجه قرار گیرد:

الف. تقلید از فقیه جامع الشرایط جایز بوده و اگر فقیهی که از شرایط اخلاقی مذکور در روایت برخوردار نباشد، قابل تقلید نمی باشد.

ص: 122

ب. لام در «فَلِلعَوَامِ أَن یِقَلِّدُوه» همانند لام در «و للهَّ عَلَى النَّاسِ حِجُّ البَیتِ مَنِ استَطاعَ إِلَیهِ سَبِیلاَ»(1)برای تکلیف است که در صورت جمع شدن شرایط، حق ثابتی از جانب مردم برای خداوند ایجاد می گردد. لذا در صورتی که شرایط تقلید و شرایط حج برای هر کدام از عوام فراهم شد، بایستی آن را پذیرفته و انجام دهند.

ص: 123

عَنْ حَبِیبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ يَقُولُ أَمَا وَاللَّهِ مَا أَحَدٌ مِنَ اَلنَّاسِ أَحَبَّ إلى مِنكُمْ وَ إِنَّ اَلنَّاسَ سَلَكُوا سُبُلاً شَتَّى فَمِنْهُمْ مَنْ أَخَذَ بَرَايَهُ وَ مِنْهُم مَنِ اتَّبَعَ هَواهُ ومِنهُم مَنِ اتَّبَعَ الرِّوَايَةَ وَ إِنَّكُمْ أَخَذْتُمْ بِأَمْرٍ لَهُ أَصْلٌ فَعَلَيْكُمْ بِالْوَرَعِ وَ اَلْإِجْتِهَادِ»(1).

به راستی که مردم این طرف و آن طرف رفتند؛ گروهی خواسته های نفسانی خود را پیش گرفتند و گروهی به روایات قائل شدند؛ ولی خداوند شما را به دوستی خود و دوستی کسانی که دوستی شان نزد او به شما سود می رساند، راهنمایی کرد.

در هر دو روایت، مردم به چهار گروه دسته بندی شده اند که پیروان واقعی اهل بیت علیهم السلام از آنان متمایز شده اند:

1. پیروان واقعی اهل بیت علیهم السلام.

2. اهل رأی

3. اهل هوا

4. روایت گرایان

بنابراین افرادی همچون اتباع احمد الحسن بصری که با استناد به یک روایت ضعیف در صدد اثبات امامت احمد بصری هستند، بسان روایت گرایانی هستند که در ردیف اهل رأی و اهل هوا قرار گرفته اند.

ص: 125

صورتی که این علم بدعت بوده باشد، هیچگاه توسط آنان مورد تأیید قرار نمی گرفت و براساس سیره معصومین علیهم السلام با چنین اقدامی مخالفت می کردند. برخی از این کتاب ها عبارتند از:

1. کتاب «الرجال»، تألیف عبدالله بن جبله بن حیان ابجر کنانی (متوفای 219 ه.ق)(1)

2. کتاب «الرجال» و «طبقات الرجال»، تألیف أحمد بن محمد بن خالد برقی قمی (م 274 ه-)(2)

3. کتاب «الرجال»، تألیف حسن بن علی بن فضال کوفی از دانشمندان بزرگ کوفه (م 124ه. ق)(3)

4. کتاب «معرفة رواة الأخبار» و کتاب «المَشیَخه» تألیف حسن بن محبوب سراد (م 224 ه.ق) (4)

5. کتاب «الجرح والتعدیل» تألیف حافظ ابو محمد عبدالرحمن بن یوسف بن خراش مروزی بغدادی . (م 283 ه.ق)(5)

6. کتاب «فضل الكوفه و من نزلها من الصحابة»، «اخبار من قتل من آل ابی طالب» و «رجال» تألیف ابراهیم بن محمد بن سعید ثقفی (م 283 ه.ق)(6)

ص: 127

نتیجه اینکه؛ علم رجال از زمان اهل بیت علیهم السلام مورد بهره علماء شیعه و مورد تایید و تقریر معصومین علیهم السلام قرار گرفته است که با این وجود، بدعت دانستن آن بعد از غیبت صغری صحیح نمی باشد.

ص: 128

اباحه خُمس

آیا براساس توقیع «وَأمَّا الخُمسُ فَقَد أُبِیحَ لِشِیعَتِنَا» شیعیان در زمان غیبت کبری از پرداخت خمس معاف شده اند؟

در آغاز پاسخ، به روایاتی اشاره می شود که مساله مباح بودن خمس را نه تنها در زمان غیبت کبری بلکه در زمان امیرالمؤمنین علی علیه السلام و سایر ائمه معصومین علیهم السلام نیز مطرح فرموده اند. به عنوان نمونه:

مُحمَّدِ بنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَینِ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصفار عَنِ اَلْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عیسی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعفَرعٍ أَنَّهُ قَالَ إِنَّ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَيْهِ السلام حَلَّلَهُمْ مِنَ اَلْخُمُسِ يَعْنِی اَلشِّیعَةَ لِيَطِیبَ مُؤَلِّدُهُمْ».(1)

امام باقرعلیه السلام فرمود: امیر المؤمنین علیه السلام خمس را بر آنها حلال کرد، یعنی

بر شیعیان تا فرزندانشان پاک طینت متولد شوند.

بِأسنَادِهِ عَن عَلیِّ بنَ الحَسَنِ بن فَضَّالٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَكِیمٍ عَنْ عَبْدِ الْكَرِیمِ بْنِ عَمْرو الخَثعَمِی عَنِ الْحَارِثِ بْنِ اَلْمُغِیرَةِ اَلنَّصْرِیُّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِی جَعْفَرٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَجَلَسْتُ عِنْدَهُ فَإِذَا نَجِيَّةُ قَدِ اِسْتَاذَنَ عَلَيْهِ فَأَذِنَ لَهُ فَدَخَلَ فَجَثَا عَلَى رُكبَتیهِ ثُمَّ قَالَ جُعِلْتُ فِداكَ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أَسْأَلَكَ عَنْ مَسْأَلَتِهِ وَاللَّهِ مَا أُرِیدُ بِهَا إِلاَّ فَكَاك

ص: 133

رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ فَكَأَنَّهُ رَقَّ لَهُ فَاستَوی جَالِساً فَقَالَ یا نَجيَّهُ سَلْنِی فَلاتَسأَلنِی عَنْ شئْءٍ إِلَّا أَخْبَرْتُكَ بِهِ قَالَ جُعِلْتُ فِدَاكَ مَا تَقُولُ فِی فُلاَنٍ وَفْلاَنٍ قَالَ يَا نَجِيَّهُ إِنَّ لَنَا اَلْخُمُسَ فِی كِتَابِ اَللَّهِ وَلَّنَا اَلاِنفالَ وَلَنا صَفْوالمَال وَ هُمَا وَ اَللَّهِ أَوَّلُ مَنْ ظَلَمنَا كُنَّا فِی كِتَابِ اَللَّهِ إِلَى أَنْ قَالَ اَللَّهُمَّ إِنَّا قَدْ أَحْلَلْنَا ذَلِك لشیعتِنَا قَالَ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَيْنَا بِوَجههِ فَقَالَ يَا نَجِيَّةُ مَا عَلَى فِطْرَةِ إِبْرَاهِیمَ غَيْرُنَا وَ غَيْرُ شِیعَتِنَا».(1)

حارث می گوید: بر امام باقر علیه السلام وارد شدم و خدمت آن حضرت نشسته بودم که نجیه وارد شد و اجازه نشستن خواست. آن حضرت اجازه فرمود، نجیّه بر روی دو زانو نشست و گفت: فدایت گردم، می خواهم از شما مسأله ای بپرسم و هدفی از آن جز رهایی از آتش ندارم. كأن حضرت وی را مورد توجه قرار داد، راست نشست و فرمود: ای نجیه! هر چه دوست داری بپرس، چیزی را از من نمی پرسی مگر آنکه پاسخت را می دهم. گفت: فدایت گردم، شما درباره ی فلانی و فلانی چه می گویی؟ فرمود: ای نجیّه، بر اساس کتاب خدا خمس و انفال و برگزیده مال از آنِ ماست، و آن دو به خدا سوگند اولین کسی بودند که بر حقی که در کتاب خدا برای ما بود ظلم روا داشتند، تا آنکه فرمود: خدایا ما این را برای شیعیانمان حلال کردیم. آنگاه رو به ما کرد و فرمود: ای نجیّه ، جزما و شیعیانمان بر فطرت ابراهیم نمی باشیم.

ص: 134

پس تا اینجا مشخص گردید که مساله اباحه خمس در زمان ائمه معصومین علیهم السلام نیز مطرح بوده و اختصاص به زمان غیبت کبری نداشته و مسأله تازه ای نیست.

اما روایتی که منسوب به حضرت حجت علیه السلام است می فرماید:

فِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بن عَصَامَ الكُليْنِی عَنْ محَمَّد بن یعْقُوبَ الكُلَيْنِیّ عَنْ إِسْحَاقَ بَینَ يَعقوبَ فِیمَا وَرَدَ عَلَيْهِ مِنَ التَّوْقیعَاتِ بِخَيْرٍ صَاحِبِ الزَّمَانِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أَمَّا مَا سَأَلْتَ عَنْهُ مِن أَمْرِ الْمُنْكِرِینَ لِى إِلَى أَنْ قالَ وأَمَّا المُتَلَبِّسُونَ بِأَمْوَالِنَا مَنِ اسْتَحَلَّ مِنْهَا شَيْئاً فَا كُلُّهُ فَإِنَّمَا يَأْكُلُ النِّیرَانَ وَ أَمَّا الْخُمُسُ فَقَدْ أُبِیحَ لِشِیعَتِنَا وجُعِلُوا مِنْهُ فِی حِلٍ إِلَى أَن يَظْهَرَ أَمْرُنَا لِتَطِیبَ وِلادَتُهُمْ ولا تَخْبُثَ»(1).

اسحاق بن یعقوب نقل میکند که در توقیعاتی که به خط صاحب الزمان علیه السلام به او رسیده بود آمده است: اما آنچه تواز امر کسانی که مرا مورد انکار قرار می دهند، پرسش نمودی تا آنجا که فرمود: امّا آنان که در اموال ما چنگ آویخته اند. هر کس کوچکترین چیزی از آن را حلال بشمارد و آن را بخورد، گویا آتش خورده است. و امّا خمس را برای شیعیان حلال کردیم و آنان از این جهت تا وقت ظهور امر ما در گشایش هستند تا فرزندانشان پاك طینت بوده و خبیث نباشند.

در پاسخ گفته می شود: اولاً تاکنون اتباع احمد بصری به جهت رد صدر این روایت، که یکی از مؤیدات اثبات ولایت فقیه است، سند آن را

ص: 135

مخدوش و نقل مجهول اعلام می کردند، اما اکنون برای اثبات مباح بودن خمس، سند این روایت را صحیح اعلام کرده و از آن دفاع می کنند!

ثانیاً این روایت اشاره به پاسخهایی دارد که سئوالات آن در متن روایت نیامده و مشخص نشده است که پرسشگر، دقیقا درباره چه چیزی سئوال کرده و پاسخ امام ناظر به کدام جنبه مساله است. اما می توان با استفاده از قرائن موجود در متن روایت و با استفاده از سایر روایات به مراد امام علیه السلام دست یافت.

ثالثاً متن روایت فوق به دو نکته مهم اشاره کرده است:

الف. پرداخت خمس و اموال امام علیه السلام واجب است و هرکس کوچکترین چیزی از آن را حلال بشمارد گویا آتش خورده است.

ب. بخشی از خمس برای شیعیان حلال است تا فرزندانشان پاک طینت بوده و خبیث نباشند.

در خصوص تایید نکته اول که اشاره به وجوب پرداخت اموال امام را دارد به چند روایت اشاره می کنیم:

1. ابوبصیر از امام باقر علیه السلام نقل می کند: شنیدم حضرت می فرمود: «هرکس چیزی از خمس بخَرد خداوند او را معذور نخواهد داشت، زیرا چیزی را خریده که برای او حلال نیست».(1)

2. جمعی از خراسان خدمت امام علیّ بن موسی الرّضا علیه السلام رسیدند و از او تقاضا کردند که آنها را از خمس معاف دارد، امام فرمود:

«چنین چیزی را اجازه نمی دهم، شما با زبان خود نسبت به ما

ص: 136

اظهار محبّت می کنید، ولی حقی را که خداوند برای ما قرار داده و ما را خدمت گزار آن ساخته ، که خمس است، از ما مضایقه می کنید، هیچ یک از شما را معاف نمی کنم، معاف نمی کنم، معاف نمی کنم».(1)

پس با این حساب گفته می شود که پرداخت خمس برای تمامی شیعیان واجب است. اما گویا در این خصوص استثناءاتی هم وجود دارد که در توضیح نکته دوم روایت به آن اشاره می کنیم.

در توضیح نکته دوم روایت که اشاره به مباح بودن بخشی از خمس شده است گفته می شود:

اولا نکته دوم روایت (مباح شدن مال امام) با نکته اول روایت (حرام بودن استفاده از مال امام) در تعارضی آشکار است.

ثانیا با توجه به اشاره روایت به پاک شدن نسل، می توان متوجه شد که آن بخشی که از خمس جدا شده و پرداخت آن مباح شده است مربوط به بحث ازدواج و مناکحه است زیرا آنچه با حلال زاده شدن فرزند ارتباط مستقیم دارد، مساله ازدواج پدر و مادر است نه چیزهای دیگر مانند معدن و منفعت و...

چنانچه شیخ طوسی این روایت را ذکر کرده و در توضیح آن آورده است:

مَا أَحَلَّ مِنَ اَلْخُمُسِ لِلشِّیعِهِ فِی زَمَانِ اَلْغَيْبَةِ يَطْلُبُ مِنَ اَلْكُتُبِ اَلْفُقْهِيَّةِ وَ فِیهِ رِوَايَاتٌ وَ أَقْوَالٌ وَ اَلْأَظْهَرُو الأَشْهَرَأَنَّ الْمُرَادُ بِهَذَا الْخَبَرِ وأمْثَالُهُ إِبَاحَةُ الخَمسِ فِی اَلْمَنَاكِحِ لِلشِّیعَهْ فِی زَمَانِ اَلْغَيْبَةِ لِتَطَيَّبَ

ص: 137

وِلاَدَتُهُمْ دُونَ الْخَمْسِ فِی غَيْرِهَا فَإِنَّ اَلْخُمُسَ فِی غَيْرِهَا وَاجِبٌ فِی زَمَانِ اَلْغَيْبِهِ أَيْضاً وَ اَللَّهُ اَلْعَالِمُ.(1)

بنابراین با توجه به روایات استنباط می شود که اباحه و معافیت از پرداخت خمس در مساله ازدواج به دو صورت متصور می گردد:

الف. معافیت از پرداخت خمس درباره کنیزان؛

ب. اجازه استفاده از پول خمس جهت ازدواج.

اما در خصوص اباحه از پرداخت خمس کنیزان بایستی عرض کرد که؛ اگر جهاد به اذن امام نبوده باشد تمام غنائم جنگی که به دست می آید مربوط به بیت المال است و باید به اجازه امام مصرف شود و اگر به اذن امام بوده باشد خمس به آن تعلّق می گیرد و در صورت نپرداختن خمس آن، تصرف در آنها حرام است.

بنابراین، کنیزانی که به عنوان غنیمت به دست افراد می افتادند و خمس آنها پرداخته نشده بود بر صاحبان آنها حرام بوده است و حق نداشته اند به عنوان یک همسر با آنها رفتار کنند.

لذا اگر کسی توجّه به این حکم داشته باشد، فرزندی که از چنان زنی برای او متولّد می شود فرزند نامشروع خواهد بود، بر این اساس، امامان اهل بیت علیهم السلام این قسمت از خمس را که مربوط به چنین زنانی بوده را به شیعیان بخشیدند تا فرزندان آنها همگی حلال باشند.

با توجه به احادیث روشن می شود که این روایات درباره مسئله کنیزان وارد شده است. به عنوان نمونه؛

ص: 138

1. امام صادق علیه السلام فرمود:«می دانی از کجا زنا در میان (جمعی از) مردم وارد شد؟ گفتم نه، فرمود: از ناحیه خمس ما اهل بیت ، مگر برای شیعیان پاکیزه ما که بر آنها حلال است و برای تولدشان نیز حلال».(1)

2. امام صادق علیه السلام فرمود: «کسی که محبت ما را در دل احساس کند خدرا بر نخستین نعمتش شکرگوید. گفتم فدایت شوم نخستین نعمت خدا چیست؟ فرمود: پاکی تولّد (و نطفه) است. سپس فرمود: امیر مؤمنان عالی به فاطمه ای گفت: نصیبت را از فیء (

غنائم) برای پدران شیعیان ما حلال کن تا پاکیزه شوند. سپس امام صادق علیه السلام فرمود: ما، مادران شیعیان خود را بر پدرانشان حلال کردیم تا پاکیزه شوند (و فرزندانشان فرزند حلالی باشد).(2)

امام در خصوص استفاده از پول خمس برای ازدواج روایاتی صادر شده است که به عنوان نمونه به روایت سالم بن مکرم از امام صادق علیه السلام اشاره می گردد :

سالم بن مکرم می گوید: من حاضر بودم کسی به خدمت امام علیه السلام عرض کرد می خواهم اجازه آمیزش جنسی با زنان به من بدهید، حضرت از سخن او وحشت کرد، کسی از حضار عرض کرد منظور او این نیست که به نوامیس مردم تجاوز کند، بلکه منظورش کنیزی است که خریداری کند (از غنائم و اموالی که خمس آن را نپرداخته اند) و یا همسری که با آن ازدواج

ص: 139

نماید، یا میراثی که به دست او می آید، یا درآمد تجارت و یا چیزی که به او اهدا می شود، امام علیه السلام فرمود: اینها برای شیعیان ما همگی حلال است، اعم از کسانی که حاضرند و یا غایب اند، آنهائی که مرده اند و یا زنده اند، و یا آنهائی که تا روز قیامت متولد می شوند برای همه حلال است.(1)

این حدیث بر محور زنان و همسرانی که در اختیار مسلمان قرار می گیرند، و به نحوی از انحاء خودشان و یا مهرشان مورد تعلّق خمس بوده است، دور می زند و جواب امام علیه السلام نیز مخصوص همین قسمت است، و الاّ معنی ندارد که شخصی سؤال درباره زنان بکند و دیگری از حضّار گفتار او را به همه چیز تعمیم و توسعه بدهد. بنابراین آخرین چیزی که از این حدیث استفاده می شود، این است که برای «طیب ولادت» یعنی حلال زاده بودن فرزندان، هرگونه حقّی که از ناحیه خمس به مهر زنان و همسران تعلّق بگیرد، از طرف امام برای هر زمان و هر کس از شیعیان حلال شده است، و این مطلبی است که فقهای ما در کتب فقهی به عنوان یک استثنا ذکر کرده اند

ص: 140

9. احمد، فرج الله، أدعیاء المهدویه، المركز الاسلامی للدراسات الاستراتیجیه ، 2015م. 10. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة(ط - القدیمة)، ترجمة هاشم رسولی محلاتی، تبریز: بنی هاشمی، 1381ق.

11. بحرانی، هاشم بن سلیمان، حلیة الأبرار فی أحوال محمد محمّد و آله الأطهار علیه السلام قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه، 1411ق.

12. بنك المعلومات الوطنی، محاضر التحقیق الخاصه بأحداث الزركة، بغداد: 2007م.

13. بهاء الدین نیلی نجفی، علی بن عبدالكریم، منتخب الأنوار المضیئة فی ذکر القائم الحجّة عجل الله تعالی فرجه الشریف ، ترجمة عبدالطیف حسینی کوهکمری، قم: مطبعة الخیام، 1360ش.

14. حرعاملی، محمد بن حسن، إثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، بیروت: اعلمی، 1425ق.

15. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام ، 1409ق.

16. حلی، حسن بن سلیمان بن محمد، مختصر البصائر، قم: مؤسسه النشر الإسلامی،

1421ق.

17. خزاز رازی، علی بن محمد، كفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، ترجمة عبد اللطیف حسینی کوهکمری، قم: بیدار، 1401ق.

18. منسوب به جعفر بن محمد، امام ششم علیه السلام، مصباح الشریعه، بیروت: اعلمی، 1400ق.

19. هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ترجمة محمد انصاری زنجانی خوئینی، قم: الهادی، 1405ق.

ص: 142

20. طوسی، محمد بن الحسن، الغیبة للحجة، ترجمة عبادالله تهرانی و على احمد ناصح، قم، دارالمعارف الإسلامیه، ایران؛ قم، 1411 ق.

21. مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403 ق.

22. ابن بابویه، محمد بن على، كمال الدین و تمام النعمة، ترجمة علی اکبر غفاری، تهران: اسلامیه، تهران، 1395 ق.

23. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ترجمة علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران ،: دارالکتب الإسلامیه، تهران، 1407 ق.

24. خزاز رازی، علی بن محمد، كفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، ترجمة عبداللطیف حسینی کوه کمری، قم: بیدار، قم، 1401 ق.

25. عاملی نباطی، على من محمد بن علی بن محمد بن یونس، الصراط المستقیم إلى مستحقی التقدیم، ترجمه میخائیل، رمضان، نجف: المكتبة الحیدریه، نجف، 1384 ق.

26. طبرسی، حسن بن علی، اسرار الامامة ، [بی جا]، محمد باقر، مشهد: آستانه الرضویه، 1422 ق.

27. بهاء الدین نیلی نجفی، علی بن عبدالكریم، منتخب الأنوار المضیئه فی ذکر القائم الحجّة عجل الله تعالی فرجه الشریف ، ترجمه عبدالطیف حسینی کوه کمری، قم: مطبعة الخیام، قم، 1360 ش.

28. کشی، محمد بن عمر، رجال الكشی - إختیار معرفة الرجال، مصحح: محمد بن حسن طوسی و محمد بن الحسن مصطفوی، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، مشهد، 1409 ق. 29. ابن خلدون، عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش، تهران، 1363 ش.

ص: 143

30. محمد البصری، ناصر مهدی، الطامة الكبرى، بغداد، 2010.

31. محمدی هوشیار، علی، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن البصری، تولی، مصاف، 1395 ش.

32. حسین سامی، شیر علی، مهدی السلفیة، مجلة الانتظار، مركز دراسات التخصصیة فی الامام المهدی، نجف الاشرف، العدد السابع.

33. سبیب رحیم، اخبار الدوله العباسیه و فیه اخبار العباس و اولاده ، ترجمه عبد العزیز دوری، عبدالجبار مطلبی. قاهره: دارالطلیعه، 1971م.

34. محمد خضری، الدولة العباسیة. ترجمه عبد العزیز دوری . محمد ضناری . قاهره: دارالکتب العلمیه، 1419م.

35. کفعمی، ابراهیم بن على، المصباح (جنه الأمان الواقیة و جنة الإیمان الباقیة)، دار الرضى (زاهدی)، قم، چاپ دوم، 1405ق.

36. شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، مؤسسة فقه الشیعة، بیروت، چاپ اول، 1411ق.

فهرست کتاب های جریان احمد بصری

1. ابو رغیف، على، الطریق الى الدعوة الیمانیة.

2. العقیلی، ناظم، سامری عصر ظهور.

3. ناظم العقیلی، الرد الحاسم على منکری ذریة القائم.

4. دیراوی، فاز المؤمنون لاحمد الحسن.

5. احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر.

6. احمد الحسن، التیه او الطریق الى الله .

7. احمد الحسن، المتشابهات.

ص: 144