«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ»

مقدمه ... 12

موضوع اول: معانی و حکمت مناجات ... 15

نماز و مناجات امام حسین علیه السلام ... 17

موضوع دوم: مناجات أنبیاء و ائمه علیهم السلام و علماء ... 22

مناجاتی که جهت دفع فقر و شدائد گفته شده است ... 22

توسل آدم سلام اللّه علیه ... 25

دعای حضرت فاطمه ی زهرا علیها السلام برای رهایی از زندان و تنگناها: ... 25

ابراهیم علیه السلام و کثرت سجودش ... 26

طلب عفو فرزندان یعقوب علیه السلام از پدر ... 26

صلوات قبل از دعا ... 27

عبادت _خوف_ سیره ی پیشوایان معصومین علیهم السلام ... 27

عبودیّت و بندگی در سیره ی پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم و امامان علیهم السلام ... 29

خوف و خشیّت از خدا ... 32

خوف از نظر قرآن کریم ... 33

ارزش خوف از خداوند و گریه از خوف او ... 34

خوف از خدا در سیرهٔ امام معصوم علیهم السلام ... 35

عبدصالح _ موسی بن جعفر علیه السلام ... 36

مناجات موسی بن جعفر علیه السلام در زندان هارون الرّشید ... 38

ترس و عبادت امام زین العابدین علیه السلام ... 39

مناجات امیرالمؤمنین علیه السلام ... 41

زهد حضرت زهرای مرضیّه علیها السلام و ترس آن بزرگوار از عظمت پروردگار و یا دو ذکر جهنّم ... 43

زهد و ترس یحیی علیه السلام ... 45

دعای یوسف علیه السلام در چاه ... 46

گریه کنان عالم ... 47

راه رسیدن به لذّت معنوی ... 47

عشق حضرت شعیب علیه السلام به خداوند متعال ... 48

حالات سیّد شفتی ... 49

ص: 2

سیّد صدر الدین عاملی اصفهانی ... 50

خشوع و مناجات ملا محمد آخوند کاشی ... 50

آقای نخودکی و عبادت هایش ... 52

موضوع سوم: مناجات در قرآن کریم ... 53

کلمه تضرّع هفت مورد ... 53

کلمه ی اَنابَ: 18 مورد ... 53

کلمه بکاء 7 مورد ... 54

کلمه نداء 54 مورد من جمله ... 54

کلمه لفظ دعاء 210 مورد من جمله ... 55

کلمه رَبُّنا 110 مورد من جمله ... 55

کلمه ذِکر 281 مورد من جمله ... 55

کلمه فقر 13 مورد ... 56

موضوع چهارم: مناجات در ادعیه ... 60

مناجات خمس عشرة ... 60

مناجات التّائبین ... 60

مناجات الشّاکین ... 62

مناجات الخآئفین ... 63

مناجات الرّاجین ... 64

مناجات الرّاغبین ... 65

مناجات الشّاکرین ... 66

مناجات المطیعین ... 68

مناجات المُریدین ... 69

مناجات المحبّین ... 70

مناجات المتوسّلین ... 71

مناجات المُفتَقرین ... 72

مناجات العارفین ... 73

مناجات الذّاکرین ... 74

مناجات المُعتَصِمین ... 75

مناجات الزّاهدین ... 76

مناجات منظومه ی حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام ... 77

دعای صباح حضرت امیرالؤمنین علی علیه السلام ... 80

ص: 3

12- مناجات استغفار ... 99

هفتاد بند از حضرت امیرالمؤمنان علی علیه السلام ... 99

13- مناجات حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در مسجد کوفه ... 119

14- زیارت حضرت امام محمد تقی علیه السلام ... 121

15- این دعای شریف نگاه می دارد از گناهان و جامع دنیا و آخرت است ... 123

موضوع پنجم: مناجات در روایات و احادیث ... 124

موضوع ششم: آیات و حکایات ... 140

توبه ی نصوح ... 140

حکایت نَصُوح ... 141

حکایت بهول نبّاش ... 144

فضیلت توبه و استغفار و شرایط آن ... 146

شرایط توبه و استغفار ... 148

حکایت جوان فاسق بنی اسرائیل ... 148

حکایت مرد بُت پرست و گبر ... 150

بُشر حافی و توبه ی او ... 151

بیداری گنه کار از گناه خود ... 151

بیست سال معصیت ... 152

توبه ی مرد بنی اسرائیل ... 152

جوان معصیت کار ... 153

شعوانه ... 154

توبه ی فُضَیل ... 155

همسایه ی عیاش و مُطرِب زن ... 157

کفن دزد ... 158

توبه ی جوان عیّاش ... 158

کمک به سگ ... 159

دزد جوان ... 159

توبه ی مالک دینار ... 160

خدای گنه کاران ... 161

رئیس راهزنان ... 161

زن آلوده به گناه ... 162

گر تو نمی پسندی تغییر دِه قضا را ... 163

ص: 4

حکایت خائفان ... 164

حکایت اول ... 164

حکایت دوم ... 164

حکایت سوم ... 166

حکایت چهارم ... 167

حکایت پنجم ... 167

حکایت ششم ... 168

حکایت هفتم ... 169

حکایت هشتم ... 169

حکایت نهم ... 169

حکایت دهم ... 171

موضوع هفتم: اَشعار مناجاتی ... 173

مناجات خواجه عبداللّه انصاری ... 173

سنایی غزنوی، مدفون در گوشه ی شمالی غربی شهر غزنه، در افغانستان ... 174

سازگار ... 181

دیوان امام علی علیه السّلام ... 181

توبه نامه ... 183

مناجات دیگر ... 185

مناجات خواجه عبداللّه انصاری ... 188

تمنّا ... 188

مناجات الهی نامه ... 188

همای رحمت ... 189

لطف خداوند ... 191

توسّل ... 191

جامی ... 192

سلمان ساوجی ... 192

عمر بر باد رفته ... 193

مهدی سهیلی ... 193

وحشی بافقی ... 194

لا ادری ... 195

ص: 5

سعدی ... 195

شیخ محمد علی خراسانی ... 196

شاه جهان گیری، دهلوی (هاشمی کرمانی) ... 197

فصیح الزّمان رضوانی ... 198

جلالدین بلخی ... 198

فخر الدّین عراقی ... 199

چهارده نور پاک ... 199

مرغ باغ ملکوت ... 201

صادق سرمد ... 201

اوحدی مراغه ای ... 202

خوش دل تهرانی ... 202

شهریار ... 202

چند شعری از بابا طاهر ... 203

عاشقان حسین علیه السّلام ... 205

مناجات حسین علیه السّلام در گودال قتل گاه ... 205

حسان ... 207

مناجات خواجه عبداللّه انصاری ... 207

موسوی قهار ... 208

کاروان مرگ ... 209

کربلایی ... 209

طالع ... 210

علی اکبر خوش دل ... 211

توسل به امامان معصوم علیهم السّلام ... 211

مناجات مشتاقین به اسماء اللّه تعالی ... 212

در ثمرات و ذکر و نیاز ... 216

مقدّم ... 219

حسین کریمی مراغه ای ... 221

عاصی ... 222

قیصر ... 224

شکیب ... 225

ص: 6

حاج علی رضا احمدی (بیار جمندی) ... 226

حاج علی رضا احمدی ... 226

دیوان صامت ... 230

دکتر قاسم رسا ... 234

الهی ... 234

حسان ... 234

قطره ی اشک ... 234

سوز دل ... 235

پناه ... 235

ماه رحمت ... 235

گنه کار و شرمسار ... 235

الهی یا الهی ... 236

یا ربّنا ... 236

ماه رحمت ... 237

یا سریع الرضا ... 237

جُرم بسیار ... 238

استغاثه ... 238

خدا خدا خدا ... 239

الهی العفو ... 239

ژولیده نیشابوری ... 239

دریای عفو ... 240

فَارحَم الهی ... 240

فکر گدا ... 240

حسان ... 241

دل شب ... 241

سیّد رضا مؤید ... 242

طبیب دردمندان ... 244

گِره گشا ... 244

هلالی جفتائی ... 244

زمزمه ... 245

عاشق دل خسته ... 245

ص: 7

چشم امید ... 246

جواد محدّثی ... 247

خسرو ... 248

سراج ... 248

شرمنده ... 249

عبد روسیاه ... 250

بنده ی روسیاه ... 251

زبان حال گنه کار ... 251

گلایه ی معبود ... 251

محمد نعیمی ... 252

کوی بی پناهان ... 252

رفعت سمعانی ... 253

انی ... 254

بار عصیان ... 255

ماه رمضان ... 255

وداع ماه مبارک رمضان ... 255

جواد محدّثی ... 256

علی اکبر پیروی ... 256

الهی ... 256

روضه ... 256

روضه ... 257

الهی العفو ... 257

عبد شرمنده ... 258

اسیر نفس ... 258

زمزم ... 258

طالع ... 260

زبان حال حضرت فاطمه زهرا علیها السلام ... 261

علی علیه السلام سرّ خدا ... 262

اثر طبع مرحوم آیت اللّه ارباب قمی ... 263

فیض کاشانی ... 263

ص: 8

خداوندا ... 263

محمد حسین شهریار ... 264

افلاکیان مقام او را آرزو کنند ... 264

کرب و بلا حلقه ی ذکر خداست ... 265

دیوان شمس تبریزی ... 266

از شیخ بهاء الدین عاملی علیه الرحمة ... 267

از گلچین نوالی ... 267

از آتش کده نیّر تبریزی ... 268

گلچینی از کشکول شیخ ... 269

جوهری ... 269

خزائن الاشعار خراسانی ... 270

مخزن الادویه ... 270

حافظ ... 271

مودت و صاحب ولای اهل بیت علیهم السلام ... 272

دیوان مثنوی ... 272

طوبی همدانی ... 273

خزائن الاشعار جوهری ... 274

منزلگاه عشق ... 274

ژولیده ... 275

دعای غریق ... 275

خزائن نراقی ... 275

معراج المؤمن ... 276

توسّل به چهارده معصوم علیهم السلام ... 277

دعای پایان توسّل ... 281

مثنوی ... 284

راهنمای بهشت مقدّم ... 285

پندهای جاویدان ... 290

مقدم ... 291

گلچین احمدی ... 292

سید حمید رضا برقعی ... 295

ص: 9

مرتضی شاهندی ... 295

سید رضا مؤیّد ... 295

مهدی رحیمی ... 296

یوسف رحیمی ... 296

نوای عشق حسینی ... 307

شیخ بهایی ... 308

کشکول شیخ بهایی ... 309

سعدی شیرازی ... 309

افغانی کشکول ... 309

نظامی ... 309

گنجینه ی دانشمندان ... 310

مناجات امام حسین علیه السلام با خدای خود ( زبان حال ) ... 310

چشمهٔ رستگاران ... 314

منسوب به حضرت امیر المؤمنین صلوات اللّه و سلام علیه و خُتوم و اَذکار ... 356

آیات دعایی در قرآن ... 369

اشعاری در مورد دعا و مناجات ... 371

گل واژه ... 371

لطف اللّه شاه حسینی ( شاهد ) ... 372

در خشوع امیر مؤمنان علی علیه السّلام ... 372

حاشیه مفاتیح الجنان ... 377

رحیم مرطوبی ... 380

حجت الاسلام صدیق عربانی ... 380

ایرج قنبری ... 380

فخر الدّین عراقی ... 381

ملا محسن فیض کاشانی ... 381

قاسم سرویها ... 381

گل واژه ... 381

ملا محسن فیض کاشانی ... 381

طوطی همدانی ... 382

ص: 10

دیوان خسرو ... 382

شمس تبریزی ... 382

اسداللّه ضیعیان صابر همدانی ... 383

حیدر آقاتهرانی ... 383

مرحوم حسن منصب دار ... 383

عبدالغفور ذوقی ... 384

خلاصه ای از شرائط دعا ... 384

منابع و مآخذ ... 387

ص: 11

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

و صلّی اللّه محمّدٍ و آلهِ الطّاهرین و لعنة اللّه عَلی اَعدَائِهم و مُخالِفیهم أجمعین

«اَلَا تُحِبُّونَ اَنْ یَغْفِرَ اللّهَ لَکُمْ وَ اللّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ» (1)

«اَلَا اِنَّ اللّهَ هُوَ الغَفُورُ الرَّحِیمُ»

«اِنَّ رَبَّکَ وَاسِعُ المَغْفِرَةِ»

«سابِقُوا اِلَی مَغْفِرَةٌ مِنَ اللّهِ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا کَعْرِضِ السُّمَآءِ وَ الْاَرْضِ اُعِدَّتْ لِلّذِینَ آمِنُوا بِاللّهِ وَ رُسُلِهِ ذَلِکَ فَضْلُ اللّهِ یُؤیْتِهِ مَنْ یَشَآءُ وَ اللّهُ ذُو الفَضْلِ العَظِیم» (2)

توبه: دل ها را پاک و گناهان را می شوید.(3)

توبه: تابَ از گناه مانند شخص بی گناه است. (4)

توبه: نزد خداوند: چیزی از مرد مؤمن و زن مؤمنه ، محبوب تر نیست. (5)

توبه: پشیمانی، خود یکی دو توبه است. (6)

توبه: پشیمانی: توبه است. (7)

توبه: پشیمانی قلب – کفّاره گناه است. (8)

توبه: اعتراف به گناه، خدا را شناخته است. (9)

توبه: تأخیر توبه، فریب خوردن و امروز و فردا کردن حسرت و سرگردانی است. (10)

توبه: ترک گناه آسان تر از طلب توبه است. (11)

توبه:

استغفار: اَوْ زار و گناهان را، محو می کند. (12)

استغفار: بهترین دعا است. (13)

استغفار: دوای گناهان است. (14)

ص: 13

به هر که استغفار داده شد، از مغفرت محروم نیست. (1)

کسی که دوست دارد، صحیفه و نامه عملش را با خوشحالی ببیند، زیاد استغفار کند. (2)

شفاعتی نجات دهنده تر از استغفار نیست. (3)

برترین توسل، استغفار است. (4)

سلاح گنه کار (تائب) استغفار است. (5)

کسی که اندوه زیاد شده بر او است استغفار کند. (6)

بهترین استغفار در نزد خداوند، پشیمانی و دل کَندن از گناه است. (7)

«پس ای عاقل عَجِّل (عَجِّلُوا) بِالتَّوْبَةِ قَبْلَ الْمَوْتِ»

طریقی به دست آور و صلحی بجو *** شفیعی بر انگیز و عذری بگوی

به یک لحظه صورت بندد امان *** چون پیمانه پر شد بدور زمان

فرا شو چون بینی در صلح باز *** که ناگه در تو به گردد فراز

بر گرد ذلّت ز دامن بشوی *** که ناگه ز بالا ببندند جوی

*****

بنده همان به که ز تقصیر خویش *** عذر به درگاه خدای آورد

ورنه نه سزاوار خداوندیش *** کس نتواند که به جای آورد

*****

الهی چنان کن سرانجام کار *** تو خشنود باشی و ما رستگار

22 جمادی الثانیة، 1437 هجری قمری

عبد الحقیر، فیض اللّه ویسی

غفر اللّه له و لجمیع المؤمنین و المؤمنات

بحقّ سیّد العرب و العجم، محمّد و آله الطّیّبین الطّاهرین

ص: 14

ملکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی *** نروم جز به همان ره که توام راهنمایی

همه درگاه تو جویم، همه از فضل تو پویم *** همه توحید تو گویم که به توحید سزایی

تو حکیمی تو عظیمی، تو کریمی تو رحیمی *** تو نمایندهٔ فضلی تو سزاوار سنایی

بری از رنج و گذاری، بری از درد و نیازی *** بری از بیم و امیدی، بری از چون و چرایی

بری از خوردن و خفتی، بری از شرک و شبیهی *** بری از صورت و رنگی، بری از عیب و خطایی

نتوان وصف تو گفتن که تو در فهم نگنجی *** نتوان شبه تو جستن که تو در وقم نیایی

نَبُد این خلق و تو بودی، نبود خلق و بالش *** نه بجُنبی نه بگردی، نه بکاهی نه فزایی

همه عزّی و جلالی همه علمی و یقینی *** همه نوری و سروری، همه جودی و جزایی

احَ-دٌ لَ-یسَ کَ-م-ث-لِهِ لَ-هُ ضد *** لِمَنِ المُلک تو گویی که مر آن را تو سزایی

لب و دندان سنایی همه تو حید تو گویند *** مگر از آتش دوزخ بودش روی رهایی (1)

بگشای دری که در گشاینده تویی *** بنمای رهی که ره نماینده تویی

من دست به هیچ دستگیری ندهم *** آنها همه فان-ی اند و پاینده توی--ی

*****

ای لطف عمیم تو خطا پوش همه *** وی حلقهٔ بند گیت، در گوش همه

ب-ردار خ-دای-ا ز ک--رم ب-ار گ-ن-اه *** در روز فرو ماندگ-ی از دوش همه

*****

من بندهٔ ع-اص-یم رض-ای تو کجاست؟ *** تاریک دل-م، ن-ور و ض-یاء تو

کجاست؟

بر ما تو بهشت اگر به ط-اعت بخش-ی *** آن مزد بود، لطف و عطای تو کجاست؟ (2)

*****

ای کریم که از خزانهٔ غیب *** گبر و ترسا وظیفه خور داری

دوستان را کجا کنی محروم *** تو که با دشمنان نظر داری

*****

ص: 16

اله-ی عَ-بدُک العاص-ی اَتاکا *** مُ-قِ-رّاً بِ-الذُّن-وبِ قَ-د دَعَاکَا

فَ-اِنَّ تَغفِر فَاَنتَ لِ-ذاکَ اَهلٌ *** وَ اِن تَطرُد فَمَن یَرحَم سِواکَا (1)

یعنی: پروردگارا! بنده ی گناهکار تو در حال که اعتراف به گناهان خود می کند رو به درگاهت آروده، و دعا می کند، اگر بنده ات را ببخشی، از کرمت دور نیست، و اگر از در خانه ات رد کنی چه کسی است جز تو که به بنده ات رحم کند؟

هر نمازی تعقیبی دارد، تعقیب این نماز آن هنگام بود که امام حسین علیه السلام غوطه ور در خون از پشت اسب به زمین قرار گرفت و با خداوند مناجات می کرد، از جمله می گفت: «صَبْراً عَلَی قَضَائِکَ یَا رَبِّ . لَا اِلَهَ سَوَاکَ یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ . مالِی رَبٌّ سَوَاکَ، وَ لَا مَعْبُودَ غَیْرُکَ، صَبْراً عَلَی حِلْمِکَ یا غِیاثَ مَنْ لَا غِیاثَ لَهُ، یَا دائِماً لا نَفَادَ لَهُ، یَا مُحْیِی المَوْتَی، یَا قَائِماً عَلَی کُلِّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ، اُحْکُمْ بَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ وَ اَنْتَ خَیْرُ الحَاکِمِینَ» (1)

در برابر قضای تو صبر می کنم، ای پروردگار من، معبودی جز تو نیست، ای پناه پناه آورندگان، ای خدایی که همیشه هستی و پایان نداری، ای زنده کنندهٔ مردگان، ای کسی که بر هر کسی بر اساس عمل او حکومت می کنی، بین من و دشمن حکم کن و تو بهترین حاکمان می باشی.

تَرَکْتُ الْخَلْقَ طُرّاً فِی هَوَاکا *** وَ اَیْتَمْ-تُ ال-عِ-ی-الَ لِکَ-یْ اَراک-ا

وَ لَوْ قَطَّعْتَنِی فِی الحُبِّ اِرْباً *** لَمَا حَنَّ الفُؤَادُ اِلَی سِواکا

همه خلق را در راه عشق به تو ترک کردم، و راضی به یتیمی کودکانم شدم تا تو را بنگرم، و اگر در راه عشق به تو مرا قطعه قطعه کنی، دل جان سوزم به سوی غیر تو ایشان نیابد. (2)

آن کسی که تو را شناخت جان را چه کند؟ *** فرزند و عیال و خانمان را چه کند؟

دیوانه کنی هر دو جهانش بخشی *** دیوانه ی تو هر دو جهان را چه کند؟

*****

الهی در رهت از جان گذشتم*** هم از جان و هم از جانان گذشتم

هم از عون و هم از جعفر گذشتم *** هم از عبّ-اس ن-ام آور گذشتم

هم از اصغر هم از اکبر گذشتم *** هم از قاسم هم از احمد گذشتم

رضا گشتم که زینب زار گردد *** اسیر کوچه و بازار گردد

زِ کینه پیکرم پامال گردد *** زِ عشقت سر زِ نِی بر دار گردد

وَ اَیْتَمْتُ العِ-ی-الَ لِ-کَ-یْ اَراکا

شنید س-تم که در روز ازل آن خ-ال-ق یک-تا *** بگفتا ، کز مِی وصلم لبالب ساغَری دارم

که می نوشد مِی (3) و صلم که می بوید ره عشقم؟ *** که می گوید که من در سر، عشق داوری دارم

تمام انبیاء زان مِی به قدر حوصله خوردند *** حسین بی علی گفتا در این سودا سری دارم

ص: 18

ندا آمد، دو دست بی گُنه از تن جدا خواهم *** بگفت-ا حضرت عبّ-اس، می-ر لشگ-ری دارم

ندا آمد جوان-ی بایدت، س-ر پاره از خ-نج-ر *** بگفت-ا هیج-ده س-ال-ه عل-ی اک-ب-ری دارم

ندا آمد که طفلی را نشان تی-ر می خواه-م *** بگفت-ا بارال-ه-ا ش-یر خ-واره اصغ--ری دارم

ندا آمد که زُلفی را به خون آغشته می خواهم *** بگفت-ا بارال-ه-ا زین-ب غ-م خ--واره ای دارم

ندا آمد که مطبخ را گلستان می کنی یا نه؟ *** بگفت-ا بارال-ه-ا ب-ه-ر آن مط-بخ س-ری دارم

ندا آمد ز سیلی عارض گلنار می خواهم *** بگفت-ا بارال-ه-ا یک سه س-اله دخ-تری دارم

*****

*****

در بارگه جلالت ای عذر پذیر *** دریاب که من آمده ام زار و حقیر

از تو همه رحمتت و از من تقصیر *** من هیچ نیم تویی دستم گیر

*****

حَمداً لکَ رَبِّ نَحَنِّی مِنکَ فَلاح *** شُکراً لَکَ فِی کُلِّ مَساءٍ وَ صَباح

مِن عِندِکَ فَتحَ کُلِّ باب رَبِّی *** اِفتَح لِی اَبوابِ فُتُوحٍ وَ فَتاح

*****

ای آنکه بمُلک خویش پاینده تویی *** وز دامن شب صبح نماینده تویی

کار من بیچاره قوی بسته شده *** بگشای خدایا که گشاینده تویی

*****

ای روی تو مهر عالم آرای همه *** وصل تو شب و روز تمنّای همه

گر باد گران بِه ز مَنی و ای بِمَنی *** و ربا کس همچو منی و ای، همه

*****

ای واحد بی مثال معبود غنی *** وی رازق پادشاه و درویش و غنی

یا قرض من از خزانه غیب رسان *** یا از کرم خودت مرا ساز غنی

*****

چون باز سفید در شکاریم همه *** با نفس و هوای نفس یاریم همه

گر پرده از روی کار ما بر گیرند *** معلوم شود که در چه کاریم همه

***

افعال بدم ز خلق پنهان می کن *** دشوار جهان بر دلم آسان می کن

امروز خوشم بدار و فردا با من *** آن چه از کرم تو می سزد آن می کن

*****

یا ربّ ز گناه زشت خود منفعلم *** وز قول بد هر فعل بد خود خجلم

فیض به دلم ز عالم قدس رسان *** تا محو شود خیال باطل ز دلم

گر من گنه جمله جهان کرد ستم *** عفو تو امیدست که گیرد دستم

گفتی که بروز عجز دستت گیرم *** عاجزتر از این مخواه که اکنون هستم

*****

دارم گنهان ز قطرهٔ باران بیش *** از شرم گنه فکنده ام سر در پیش

*****

یا رب تو ز خواب ناز بیدارش کن *** وز مستی حُسن خویش هشیارش کن

یا بی خبرش کن که نداند خود را *** یا آنکه ز حال خود خبردارش کن

*****

ای شیر خدا اَمیر حیدر، فتحی *** وی قلعه گشای در خیبر، فتحی

درهای امید بر رٌخم بسته شده *** ای صاحب ذوالفقار و قنبر، فتحی

ص: 20

*****

غمناکم و از کوی تو باغم نروم *** جز شاد و امیدوار و خرّم نروم

از در که همچو تو کریمی هرگز *** نومید کسی نرفت و من هم نروم

*****

ای جملهٔ بی کسان عالَم را کسی *** یک جو کرمت تمام عالم را بس

من بی کسم و تو بی کسان را یاری *** یا ربّ تو به فریاد من بی کس رس

*****

الله تویی وز دلم آگاه تویی *** درمانده منم دلیل هر راه تویی

گر مورچه ای دم زند اَندر ته چاه *** آگه زدم مورچه در چاه تویی

*****

ای سرّ تو در سینهٔ هر محرم راز *** پیوسته درِ رحمت تو بر همه باز

هر کسی که به درگاه تو آورد نیاز *** محروم ز درگاه تو کی گردد باز

*****

یا ربّ بگشا گره ز کار من زار *** رحمی که ز عقل عاجزم در همه کار

جز درگه تو کی بودم درگاهی *** محروم ازین درم مکن یا غفّار

*****

یا مَن بِکَ حاجَتی وَ روحِی بَیَدیکَ *** عَن غَیرِکَ اَعرَضتُ وَ اَقبَلتُ وَ عَلَیکَ

مالِی عَمَلٌ صالِحٌ اَستَظهِرُ بِهِ *** اَلجَأتُ عَلَیکَ واثِقاً خُذ بِیَدَیکَ

*****

یا ربّ به دو نور دیدهٔ پیغمبر *** یعنی به دو شمع دودمان، حیدر

بر حال من از عین عنایت بنگر *** دارم نظر آن که نیفتم ز نظر (1)

ص: 21

1- مجد و عظمت تو ، برتر از آن است که گنه کار نا امید نمایی ، در حالی که عطای تو از هر کسی برتر ، و بخشش تو از هر کسی وسیع تر است . (1)

1- اَجَلِّکَ عَنْ تَعْذیبِ مِثْلِی عَلَی ذَنْبِی *** وَ لَانَاصِرَلِی غَیْرَ نَصْرِکَ یا رَبِّ

2- اَنَا عَبْدُکَ المَحْقُورُ فِی عَظِیمَ شَأنِکُم *** مِنَ المَاءِ قَدْ اَنْشَأتَ اَصْلِی وَ مِنْ تُرَبِ

3- وَ نَقَلْتَنِی مِنْ ظَهرِ آدَمَ نُطْفَةً *** اُحَدِّرُ فِی فَقْرِی جَرِیحٍ مِنَ الصُّلْبِ

4- و اَخْرَجْتَنِی مِنْ ضِیْقِ قَعْرِ مِنَّکُم *** وَ اِحْسَانِکُم اَهْوِی اِلَی الواسِعِ

الرَّحْبِ

5- فَحَاشاکَ فِی تَعْظِیمِ شَأنِکَ وَ الْعُلَی *** تُعَذِّبُ مَحْقُورِ بِاِحْسَانِکُمْ رُبِّی

6- لِاَنَّارَ أَیْنَا فِی الاَنامِ مُعَظِّماً *** یُخَلِّی عَنِ الْمَحْقُورِ فِی الحَبْسِ وَ الضَّرْبِ

7- وَ اَرْفَدَهُ مالاً وَ لَوْ شاءَ قَتْلَهُ *** لَقَطَّعَهُ بِالسَّیْفِ اِرباً عَلَی اِرْبِ

8- وَ اَیْضاً اِذا عَذَّبْتَ مِثلِی وَ طائِعاً *** تُنَعِّمَهُ فَالعَفْوِ مِنْکَ لِمَنْ تُحْیِی

9- فَمَا هُوَ اِلّا لِی فَمُنْذُرَ رَأَیْتُهُ *** لَکُمْ شِیمَةً اَعْدَدْتُهُ المَحْوَ لِلذَّنْبِ

10- وَ اَطَعْتَنِی لَمَّا رَأَیْتُکَ غافِراً *** وَ وَهَّابَ قَدْ سَمَّیْتَ نَفْسَکَ فِی الکُتُبِ

11- فَاِنْ کَانَ شَیْطَانِی اَعانَ جوارِحِی *** عَصَیْتَکُم فَمِن تَوحِیدِکُمُ ما خَلا قَلبِی

12- فَتَوْحِیدُکُمْ فِیهِ وَ آلِ مُحَمَّدٍ *** سَکَنَتُمْ بِهِ فِی حَبَّةِ اَلقَلْبِ وَ اللُّبَ

13- وَ جیرانُکُمْ هَذَا الجَوَارِحِ کُلِّهَا *** وَ أنْتَ فَقَدْ اَوْصَیْتَ بِالجارذی الجَنْبِ

14- وَ اَیْضاً رَأَیْنَا العَرَبَ تَحْمِی تَریلَهَا *** وَ جِیرانَهَا التّابِعِینَ مِنَ الخَطْبِ

15- فَلِمَ لا اُرَحِّی فِیکَ غایَةَ المُنَی *** حِماً مانِعاً اِنْ صَحَّ هذا مِنَ العَرَبِ

یعنی:

1- من تو را بزرگ تر از آن می دانم که انسانی مانند مرا بر گناهش عذاب نمایی و حال آنکه غیر از نصرت تو، یار و یاوری برایم نمانده است.

2- در شأن و مقام شما عظیم و رفیع است، ولی من بندهٔ حقیر توأم، که مرا از آب و خاک خلق نمودی.

3- در نطفه مرا از پشت آدم انتقال دادی تا اینکه از صُلب پدر در قعر رحم مادر قرار گرفتم.

4- بازبرمن منّت نهاده مرا ازتنگنای رحم بیرون کشیدی وبه سبب لطف واحسان توبه این دنیای وسیع وفراخ پای نهادم.

5- از مقام و مرتبهٔ رفیع و عظیم تو دور است که بندهٔ حقیری مانند مرا، که به دست تو پروریده شده عذاب نمایی.

6- چون در میان خلایق گاهی اوقات دیده می شود که شخص بزرگی، زندانی پست و حقیر خود را از حبس و زندان آزاد می کند (تا چه رسد به تو)

7- علاوه برآزادی مالی نیز اورابخشید و حال آنکه اگر می خواست او را بکشد، می توانست با شمشیر پاره پاره اش نماید.

8- اگر گنهکاری مانند مرا عذاب نمایی و بندهٔ مطیع را نعمت دهی، پس عفو خود را برای چه کسی نگه داشته ای؟

ص: 23

9- عفو تنها برای امثال من است. من از روزی که آن را خوی و خصلت همیشگی شما یافتم، به عنوان محو کنندهٔ گناهان خود قرار دادم.

10- از وقتی که خود را در کتاب ها، غافر و وهّاب و آمرزنده و بخشنده نام نهادی، مرا به طمع انداختی.

11- اگر شیطان اعضا و جوارح مرا کمک کرد که از فرمان شما سرپیچی کنند ولی قلب من از توحید و ایمان به شما خالی نیست.

12- به آل محمّد صلی الله علیه وآله وسلم سوگند،که توحید شما در قلب من استوار است. شما خودتان آن را در قلب و اندیشهٔ من کاشته اید.

13- این اعضا و جوارح من، همگی همسایه های شمایند، خودت امر فرمودی که حتی با همسایه های دور نیز خوش رفتاری داشته باشید.

14- افزون بر این عرب را می بینم که میهمانان خود را حمایت می کنند. و همسایه ها و توابع خود را از بلاهای بزرگ نگه داری می نمایند.

15- وقتی چنین حمایتی از عرب ها نیکو و صحیح شمرده می شود پس چرا من حمایتی که مانع از آتش جهنم و عذاب باشد را از همچو تویی که نهایت آرزوها هستی امیدوار نباشم . (1)

متقابلاً خداوند متعال دعوت کرده است بنده را

از امام باقر علیه السلام روایت شده است که فرمودند: «اِنَّ اللّهَ تعالی لَیُنَادی کُلَّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ مِنَ اَوَّلِ الَّیْلِ اِلَی آخِرِهِ اَلا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ یَدْعُونِی لِدینِهِ اَوْ دُنْیاهُ قَبْلَ طُلُوعِ الفَجْرِ فَاُجِیبُهُ ؟ اَلا عَبْدُهٌ مُؤمِنٌ یَتُوبُ اِلَیَّ مِنْ ذُنُوبِهِ قَبْلَ طُلُوعِ الفَجْرِ فَاَزِیدَهُ وَ اَوَسِّعَ عَلَیْهِ ؟ اَلا عَبْدٌ مُؤمِنٌ سَقِیمٌ فَیَسألُنِی الزِّیادَةِ فِی رِزقِهِ قَبْلَ طُلُوعِ الفَجْرِ فَأ عافِیَهُ ؟

اَلا عَبْدٌ مُؤمِنٌ مَظْلُومٌ مَحْبُوسٌ مَغْمُومٌ فَیَسَألُنی اَنْ اُطْلِقَهُ مِنْ سِجْنِهِ فَاُخِلِّیَ سِرْ بَهُ ؟ اَلا عَبْدٌ مُؤمِنٌ مَظْلُومٌ یَسْأَلُنی اَنْ آخُذَ بِضَلامَتِهِ قَبْلَ طُلُوعِ الفَجْرِ فَاَنْتَصِرَ لَهُ وآخِذَ لَهُ بِضَلامَتِهِ ؟ قال: فَلایَزالُ یُنادِی بِهذا حَتّی یَطْلُعَ الفَجْرُ» (2)

یعنی: «ذات اقدس الهی هر شب، جمعه از اول تا آخر شب این گونه ندا می دهد. آیا بندهٔ مؤمنی نیست که تا قبل از صبح از گناهانش توبه کند و برگردد و من نیز رحمت و مغفرتم را برگردانم؟ آیا بنده مؤمنی نیست که روزیش تنگ شده باشد و تا قبل از فجر از من بخواهد آن را زیاد کنم و من هم حاجتش را برآورده، روزیش را زیاد و وسیع گردانم؟

آیا بندهٔ مؤمنی مریضی نیست که تا قبل از طلوع فجر از من بخواهد که شفایش دهم و من او را عافیت و تندرستی عطا نمایم؟ آیا بندهٔ زندانی و گرفتاری نیست که از من بخواهد از زندان آزادش کنم و من نیز آزادش گردانم؟

آیا بندهٔ مؤمن مظلومی نیست که تا قبل از صبح از من بخواهد حقّش را از ظالم بستانم و من نیز او را یاری کرده حقّش را برگردانم؟ آنگاه حضرت فرمودند: همین طور ذات اقدس الهی ندا می دهد تا صبح شود.»

ص: 24

شاهد قرار می دهم که هر نعمت یا عافیتی در دین یا دنیا، شب و روز به من می رسد فقط از ناحیه تو است، که شریکی نداری. و در مقابل این نعمت و عافیت که به من داده ای، سپاس و شکرت را به جا آورده تا از من راضی شوی و بعد از رضایت، پروردگارا باز تو را می ستاییم و شکر می نماییم.

تر اظهار عبودیت و بندگی نهایت درجهٔ خضوع در برابر معبودی است که نهایت اِنعام و اکرام را به بنده اش نموده و آن معبود جز ذات پاک خداوند متعال نیست.عبودیّت نهایت تسلیم در برابر ذات پاک اوست.

عبودیّت: اطاعت بی قید و شرط و فرمان برداری در تمام زمینه هاست.

عبودیت کامل: یعنی انسان جز به معبود واقعی که کمال مطلق است، نیاندیشد، جز در راه او گام بر ندارد و دل به غیر او نبندد. در حدی که

ب-ه دری--ا بن-گ--رم دری--ا ت-و بینم *** ب-ه صحرا بنگرم صحرا تو بینم

به هر جا بنگرم کوه و در و دشت *** هم-ه از ق-ام-ت رع---نا ت-و بینم

*****

آن کس که تو را شناخت جان را چه کند؟ *** ف-رزند و عیال و خانمان را چه کند؟

دی-وان-ه ک-نی ه--ر دو ج-ه-ان-ش بخ-ش---ی *** دیوانه ی تو هر دو جهان را چه کند؟

*****

گر تو خواهی در جهان پایندگی *** بندگی کن، بندگی کن ، بندگی

عبودیت پایهٔ اول: ترقّی و تکامل و نردبان رسیدن به کمال است از این رو در قرآن به معراج عظیم پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم به عنوان نتیجه عبد بودن آن حضرت ذکر شده است ، و چنین نشان داده شده که عبد بودن او، او را به معراج کشانیده. چنان که در آیه ی اول سوره ی اسراء می خوانیم:

«سُبْحان الَّذِی اَسْری بِعَبْدِه لَیْلاً مِنَ المَسْجِد الحَرامِ اِلَی المَسْجِدِ الْاَقْصَی»

منزّه است خدایی که بنده اش را در یک شب از مسجد الحرام به مسجدالاقصی سیر داد.

و در آیه ی 10 سوره ی نجم در قسمت دوم معراج [از بیت المقدس به آسمان ها] باز سختی عبودیت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم به میان آمده و می فرماید: «فَاَوْحی اِلَی عَبْدِهِ ما اَوْحَی».

خداوند [در سدرة اَلمنتهی، قلّه اوج معراج] آن چه را وحی کردنی بود به بنده اش محمد صلی الله علیه وآله وسلم وحی کرد.

1- بندگی کن تا که سلطانت کنند *** تن ره-ا کن تا هم-ه جانت کنند

2- خوی حیوانی س-زاوار تو نیست *** ترک این خو کن سلیمانت کنند

3- از چَه شهوت قدم بیرون گذار *** همچو یوسف، ماه کنعانت کنند

4- هم جو اِبراهیم در آتش در آی *** ت-ا خ--ل-ی-ل ال-لّ--ه دوران-ت کنند

کوتاه سخن آن است که با بندگی خالصانه ، باید ما که قطره هستیم ، به اقیانوس بپیوندیم و قلب خود را صیقل دهیم . روح و جانمان را صفا بخشیم. در فضای ملکوتی به پرواز در آییم و در پرتو آن اوج بگیریم. امام صادق علیه السلام فرمودند:

«اَلْعُبُودِیَةُ جَوْهَرَةُ کُنْهُهَا الرُّبُوبِیَّةُ» مقام بندگی گوهری است که ربوبیّت در درون آن، نهفته است. (1)

ص: 28

یعنی هر چه انسان در مسیر عبودیّت متواضع تر باشد به صفات ربوبی متصّفاتر خواهد شد و کار او به جایی می رسد که صاحب کرامت و مظهر کارهای خدایی می شود. بعضی این روایت را این چنین معنی کرده اند: عبودیّت و بندگی، گوهری است که موجب می شود، انسان، ربّ و صاحب نفس خود، ربّ زبان و سایر اعضای خود و حتّی ربّ خیال خود گردد و آن چنان بر خویشتن حاکم شود که بتواند از بندگی هوس ها خارج شده و در فضای ملکوتی، آزار از هر بند و قیدی به پرواز درآید. بعضی از آیات قرآن، این معنی را تأیید می کند: از جمله در آیه ی 21 سوره ی بقره میفرماید: «یَا اَیُّهَا النَّاسُ اُعبَدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُم وَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقُونَ» ای مردم! پروردگار خود را پرستش کنید، آن کس که شما و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید تا پرهیزکار شوید: آیه روشن است که؛ پرهیزکاری کامل بستگی به این دارد که انسان (زود) صاحب همهٔ اعضای خود باشد، و با سُلطه ی معنوی بر خود بتواند خویشتن را از نفوذ و سلطه ی شیطان حفظ نماید.

که به تو نسبت می دادند ببخشد و حقانیّت تو را ثابت نموده و نقش را بر تو تمام کند و به راه راست هدایت فرماید.» (1) چرا خود را اینگونه زحمت می دهی؟ آن حضرت در پاسخ فرمودند: «اَفَلا اَکُونَ عَبْداً شَکُوراً» آیا بنده ی سپاسگزار خداوند نباشم؟ (2)

ذنب در لغت به معنای آثار شوم و تبعات کاری است. منظور از گناهان گذشته و آینده این است که چون ظهور اسلام در آغاز، زندگی مشرکان را به هم ریخت، ولی پیروزی های بعدی سبب شد که آن تبعات به دست فراموشی سپرده شود، - در واقع چیزهایی که مشرکین نسبت می دادند و گناه می پنداشتند، و الّا پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم معصوم و پاک است، گناه معنا ندارد - مشرکان مکّه چه قبل از هجرت و چه بعد از هجرت، ذهنیات نادرستی درباره اسلام و حتی شخص آن حضرت داشتند که پیروزی بعد بر همه ی آنها خط بطلان کشید.

2- شبی عایشه ( یکی از همسران پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم) دید آن حضرت با زحمت طاقت فرسایی به نماز و عبادت و راز و نیاز می پردازد. عرض کرد ای رسول خدا! چرا خود را آن همه زحمت می دهی، با آنکه خداوند گناهان گذشته و آینده ی تو را بخشیده است؟ فرمودند: آیا نباید بنده سپاسگزار او باشم؟ (3)

3- روزی عمر بن خطّاب به محضر رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم آمد در حالی که آن حضرت بیمار بودند و تب شدیدی داشتند، عمر گفت: ای رسول خدا ، تب شما چقدر شدید است؟ رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: در عین حال، همین کسالت امشب مرا از تلاوت سی سوره ی قرآن که هفت سوره ی طولانی قر آن در آن بود باز نداشت. عمر گفت: ای رسول خدا، خداوند گناهان گذشته و آینده ی شما را بخشید]گناهان امت یا کارهای پرمشقّت و سنگین [آن حضرت در مسیر رسالت آن ها را بر او آسان کرد در عین حال چرا آنقدر خود را به زحمت می افکنی؟ فرمودند: «اَفَلا اَکُونَ عَبْداً شَکُوراً» آیا بنده ی سپاسگزار خداوند نباشم؟ (4)

4- یکی از شب ها پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم در حجرهٔ یکی از همسرانش به نام اُمّ سلمه رضوان اللّه علیها بود. نیمه های شب آن حضرت را در بستر ندید، برخاست و به جست و جوی آن حضرت پرداخت. دید در گوشه ی اطاق به راز و نیاز با خدا مشغول است و در حال گریه دعا می کند: «اَللّهُمَّ وَ لَا تَکِلْنِی اِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ اَبَداً» خدایا به اندازه ی یک چشم بر هم زدن مرا به خودم وا مگذار. امّ سلمه از گریه پیامبر به گریه افتاد و گفت: پدر و مادرم به فدایت ای رسول خدا، خداوند گناهان گذشته و آینده ی تو را بخشیده است و تو با این مقام ارجمندی که داری با این گونه گریه می کنی و از ترس خدا می خواهی که به اندازه ی یک چشم بر هم زدن تو را به خودت وامگذارد؟ حضرت فرمودند: ای اُمّ سلمه! هیچ گاه ایمن از آن نیستم که به خودم واگذار گردم، خداوند به اندازه ی یک چشم بر هم زدن یونس علیه السلام (پیامبر خود) را به خود واگذاشت و آن همه مصائب و رنج ها دامن گیر او شد. (مثل افکنده شدن در دریا و قرار گرفتن درون شکم نهنگ) (5)

ص: 30

5- امام باقر علیه السلام در شأن پدرش امام سجّاد علیه السلام فرمود: آن حضرت در شبانه روز هزار رکعت نماز می خواند، او در نخلستان دارای 500 نخل خرما بود، در کنار هر یک از آن نخل ها دو رکعت نماز می خواند، هنگامی که به نماز می ایستاد رنگش تغییر می کرد. حال او در نماز همچون حال بردهٔ ذلیل در برابر پادشاه بزرگ بود، اعضای بدنش می لرزید و به گونه ای نماز می خواند که گویی آخرین نماز اوست و هرگز بعد از آن زنده نمی ماند.

شبی مشغول نماز بود، یکی از پسرانش در کنارش به زمین افتاد و دستش شکست. اهل خانه جیغ و فریاد کشیدند، همسایه ها آمدند و شکسته بند آوردند. آن کودک از شدت درد فریاد می کشید، شکسته بند دست او را بست، ولی امام سجّاد علیه السلام هیچ کدام از این فریاد ها و صداها را نشنید تا این که صبح آن شب دید دست پسرش به گردنش آویزان است، فرمود چه شده؟ ماجرا را به آگاهی آن حضرت رساندند.

در مورد دیگری، ایشان در حال سجدهٔ نماز بود، آتش سوزی سختی در خانه رخ داد. حاضران فریاد میزدند، ای پسر رسول خداآتش آتش.آن حضرت سرش رابلندنکردتااین که آتش خاموش گردیدپس ازسجده به آن حضرت گفته شد: چه چیز تو را از توجه به آتش سوزی بازداشت؟ در پاسخ فرمود: «اَلَهَتْنِی عَنْهَا النّارُ الْکُبری، آتش عظیم دوزخ ، مرا از توجه به آتش سوزی غافل ساخت.» (1)

6- ابن ابی یعفور گوید: امام صادق علیه السلام را دیدم دست هایش را به سوی آسمان دراز کرده بود و می گفت: «رَبَّ لَا تَکِلْنِی اِلَی نَفْسُی طَرْفَةَ عَینٍ اَبَداً لَا اَقَلَّ مِنْ ذَلِکَ وَ لَا اَکْثَرَ : پروردگارا مرا به اندازهٔ یک چشم بر هم زدن هرگز به خودم واگذار مکن، و نه به اندازه کمتر از آن و نه به اندازه ی زیادتر از آن.» همان دم دیدم، قطرات اشک از دو سوی محاسنش سرازیر شد، سپس رو به من کرد و فرمود: «ای ابن ابی یعفور! خداوند به اندازه ی کمتر از یک چشم به هم زدن، یونس علیه السلام را به نفس خودش واگذار کرد، و آن ماجرای (ترک اَوْلی و قرار گرفتن در دل نهنگ) برایش پیش آمد.» ابن ابی یعفور گفت: آیا کار یونس علیه السلام به کفر رسید؟

فرمودند: «نه ولی اگر کسی در این حال بمیرد به هلاکت رسیده است. و فرمودند: اَلَا وَ اِنَّکَ لَوْ وَجَدْتَ حَلاوَةَ عِبَادَةِ اللّه وَ رَأَیْتَ بَرَکَاتِهَا، وَ اسْتَضأتَ بِنُورِها لَمْ تَصْبِرْ عَنْهَا سَاعَةً واحِدَةً وَ لَوْ قَطَّعْتَ اِرْباً اِرْباً فَمَا اَعْرَضَ مَنْ اَعْرَضَ عَنْهَا اِلّا یَحرِمَانِ فَوائَدِ السَّبْقِ مِنَ العِصْمَةِ وَ التَّوْفِیقَ. آگاه باش اگر تو شیرینی عبادت خدا را می یافتی و برکات آن را می دیدی و از پرتو نور آن بهره مند می شدی، یک لحظه از آن دور نمی شدی، هرچند قطعه قطعه گردی، آن کسی که از عبادت خدا روی گردان است، علت آن جز این نیست که از آثار و بهره های پیشتاز عصمت و توفیق آن محروم است. (2)

7- حضرت علی بن موسی الرّضا علیه السلام به قدری در عبادت خداوند متعال کوشا بود که رجاءبن ضحّاک مأموران مأمون برای آوردن حضرت امام رضا علیه السلام علیه السلام از مدینه به خراسان در ضمن شرح عبادت شبانه روزی حضرت امام رضا علیه السلام می گوید: آن حضرت پس از نماز صبح در اول وقت به تعقیب نماز مشغول می شد تا خورشید طلوع کند،

ص: 31

پس از طلوع خورشید به سجدهٔ شکر به جای می آورد و این سجده اش را طول می داد تا خورشید به بالای آسمان بیاید. شب ها در بستر خود بسیار قرآن تلاوت می کرد و به هر آیه بهشت و دوزخ می رسید می گریست و بهشت را از درگاه خدا طلب می کرد و از آتش دوزخ به خدا پناه می برد. (1)

عبدالسلام بن صالح هروی می گوید: هنگامی که آن حضرت به سنا باد رسد در خانهٔ حمید بن قحطبه به نماز ایستاد. بعد از نماز مشغول دعا شد سپس به سجده رفت و آن را طول داد. شمردم 500 بار در سجده گفت: سبحان اللّه (2)

گ-ن-ه ک--ار ان-دیش--ن-اک از خ--دای *** بس--ی ب-هت-ر از ع-اب-د خود نم--ای

که آن را جگر خون شد از س-وز درد *** و این تکیه بر ط-اعت خ-ویش کرد

خ--داس--ت در ب--ارگ---اه ، غ-ن----یّ *** س--ر افکندگ-ی به زِ ک-بر و مَ-ن---ی

بر این آستان عجز و مسکینی است *** به از طاعت و خویشتن بینی است

*****

و گفته ی شاعر دیگر

ای که تو را گتشه جهل مست و گریبان *** چشم به پوشید ه ای زِ دین و زِ ایمان

ه-ی-چ ن-ی-ن-دی-ش--ی از ع-ذاب ق-ی-امت *** ه-ی-چ ب-پ-رهی-زی از شراره ی م-یزان

رفته به گوشت که کردگار، کریم است *** صاحب عفو است و لطف و رحمت و احسان

لیک ندان-ی که م-ی کشد سوی دوزخ *** معصیت ک-ردگ-ار و اطاع-ت ش-یطان

راه اب--و ج-ه-ل ک--ی ت--و را ب-کش-ان-د *** س-وی مقام-ی که رفت بوذر و سلمان

*****

اما رَهبت، به خاطر احساس تقصیر و کوتاهی در عبادت است. در قرآن می خوانیم :

«اِنَّمَا هُوَ اِلَهٌ وَاحِدٌ فَاِیَّایَ فَارْهَبُونَ» معبود شما همان خدای یگانه است، پس تنها از (کیفر) من بترسید. «سوره ی نمل آیه ی 51»

اما هیبت، همان هراس از شکوه نامتنهای الهی به خاطر شهود حق هنگام کشف اسرار است و خداوند می فرماید:

«وَ یُحَذِّرُکُمُ اللّهُ نَفْسَهُ» خداوند شما را از نافرمانی خود هشدار می دهد. (1)

این آیه به این مطلب اشاره می کند که باید در برابر عظمت خداوند هیبت داشت. (2)

امام سجّاد علیه السلام هر گاه وضو می گرفت رنگش زرد می شد. خویشان یا اطرافیانِ ایشان می گفتند: این چه حالت است که شما را فرا گرفته؟ در پاسخ می فرمود: «آیا می دانید که من آماده شده ام تا در پیشگاه چه کسی بایستم؟ »

امام باقر علیه السلام فرمود: امام سجّاد علیه السلام در شبانه روز هزار رکعت نماز می خواند (و آن چنان از خود بی خود می شد که) باد او را مانند خوشهٔ گندم تکان می داد. (1)

تابستان بود، وقت شام خوردن فرا رسید، سفره ای را کنار امام صادق علیه السلام پهن کردند، مقداری نان در میان آن سفره بود، سپس کاسه ای که آب گوشت در آن بود آوردند و نزد آن حضرت نهادند، آب گوشتی که در میان کاسه بود، داغ بود، وقتی امام صادق علیه السلام لقمه ای نان برداشت و در میان آب گوشت گزارد آن را داغ یافت، دستش را کشید و چند بار مکرر فرمود: « نَسْتَجِیرُ بِاللّهِ مِنَ النّارِ نَعُوذُ بِاللّهِ مِنَ النَّارِ» پناهنده می شویم به خدا از آتش دوزخ پناه می بریم به خدا از آتش دوزخ. و این سخن را آنقدر تکرار می کرد تا آب گوشت سرد شد . فرمود : « ما قدرت تحمل داغی این آب گوشت را نداریم ، پس چگونه می توانیم آتش دوزخ را تحمل کنیم. (2)

به این ترتیب امام صادق علیه السلام با دیدن آب داغی به یاد دوزخ می افتاد و با کمال تواضع و بندگی به سوی خدا پناه می برد.

روزی هنگام راه رفتن، بند کفش امام صادق علیه السلام پاره شد، و کفش از پایش در آمد. با پای برهنه راه می رفت، در حالی که با تواضع و خلوص مخصوص به درگاه خدا متوجه بود، عرض کرد: «رَبِّ لاتَکِلْنِی اِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عِیْنٍ اَبَداً لَا اَقَلَّ مِنْ ذَلِکَ وَ لَا اَکْثَرَ» پروردگارا مرا به اندازه یک چشم به هم زدن و نه کمتر و نه زیادتر به خویش وامگذار. حال آن حضرت در این هنگام آن چنان منقلب بود که قطره های اشک از چشمانش می ریخت. (3)

امام حسین علیه السلام در فرازی از دعای عرفه به خداوند عرض می کند: «اَللّهُمَّ اجْعَلْنِی اَخْشَاکَ اَراکَ» خدایا مرا آنچنان در درگاهت هراسان کن که گویی تو را می بینم.

امام باقر علیه السلام فرمود : «لَا خَوْفَ کَخَوْفِ حاجِزٍ وَ لَا رَجَآءَ کَرَجَآءِ مُعِینٍ» هیچ خوفی همانند خوف بازدارنده از گناه ارزش ندارد و هیچ امیدی مانند امید کمک کننده (به توبه و عوامل نجات) ارجمند نیست. (4)

مکرّر این دعا را می گفت و نیز این دعای آن حضرت بود: «عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیَحُسِنُ العَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ.» (1)

در بندگی امام سجّاد علیه السلام

قال الرّضا علیه السلام: ینبغی للرّجل اِذا أصبح اَن یقرأ بعد التعقیب، خَمْسینَ آیة و کان السّجاد علیه السلام: «یَختِمُ القرآن فی کلّ لَیْلَة مرّةً وَ یُصلّی فِی کُلِّ لیلةِ ألفِ رکعةٍ. (2)

امام رضا علیه السلام فرمودند: سزاوار است که یک مرد مسلمان هنگامی که صبح می کند، بعد از تعقیب نمازش پانصد آیه از قرآن بخواند و امام سجّاد علیه السلام در هر شبی یک ختم قرآن و هزار رکعت نماز می خواند.

مرحوم محقّق اردبیلی (شیخ احمد) معروف به مقدّس اردبیلی در کتاب حدیقة الشیعه می نویسد:

طاووس یمانی نقل کرده که گفت: نیمه شبی داخل حجر اسماعیل علیه اسلام شدم، دیدم که حضرت امام زین العابدین علیه السلام در سجده است و کلامی را تکرار می کند. وقتی گوش دادم این دعا را می خواند: «اِلَهی عُبَیْدُکَ بِفِنائِکَ مِسْکِینُکَ بِفنائِکَ، فَقِیرُکَ بِفَنآئِکَ» (3)

قطب راوندی و دیگران روایت کرده اند. از حمّاد بن حبیب کوفی که گفت: سالی به آهنگ و قصد حجّ بیرون شدیم، همین که از زُباله (منزلی است در طریق مکه از کوفه) کوچ کردیم، بادی سیاه و تاریک وزیدن گرفت، به طوری که قافله از هم متفرّق و پراکنده کرد. من در آن بیابان متحیّر و سرگردان ماندم. پس خود را به یک وادی و رودخانه ( یا میان دو کوه و درّه) حالی از آب و گیاه، رسانیدم. تاریکی شب مرا فرا گرفت، آنگاه خود را بر درختی جای دادم، وقتی تاریکی، دنیا را فرا گرفت. جوانی را دیدم، رو کرد با جامه های سفید و بوی مشک از ایشان می وزید. با خود گفتم این شخص باید یکی از اولیاء اللّه باشد، پس ترسیدم هر گاه ملتفت من شود، به جای دیگر رود. پس چندان که می توانستم، خود را پوشیده داشتم، پس آن جوان مهیّای نماز شد. ایستاد و گفت: «یا مَنْ حاذَ کُلَّ شَیْءِ مَلَکُوتاً وَ قَهَرَ کُلَّ شَیْءٍ جَبَررتاً صلّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَوْلِجْ قَلْبِی فَرَحَ الإقْبالِ عَلَیْکَ وَ اَلْحِقْنِی بِمَیَدانِ المُطیعینَ لَکَ » آنگاه در نماز وارد شد، وقتی دیدم که اعضا و ارکان ایشان آماده ی نماز گردید، حرکاتش سکون گرفت.

برخاستم و به آن مکان که مهیّای نماز شد، دیدم چشمه ی آبی می جوشد، من نیز آماده ی نماز شدم و در پشت سرش ایستادم. دیدم گویا محرابی برای من مُتَمِثّل شد. می دیدم او را که هر وقت به آیه ای می گذشت، که در آن آیه وعده و وعید بود. با ناله و گریان، آن را مکرّر می فرمود. پس وقتی تاریکی شب روی آورد. از جای خود برخاست و گفت: یا مَنْ قَصَدَهُ الضّالُّونَ فَآصابُوهُ مُرْشِداً وَ اَمَّهُ الخائِفُونَ فَوَجَدُوهُ مَعقِلاً وَ لَجَاَ اِلَیْهِ العابِدُونَ (العائِذُونَ) فَوَجَدُوهُ مَوْئلاً مَتی راحَةُ مَنْ نَصَبَ لِغَیْرِکَ بَدَنَهُ وَ مَتّی فَرَحُ مَنْ قَصَّدَ سِواکَ بِهَمَّتِهِ اِلهی قَدْ تَفَشَّعَ الظَّلامُ وَ لَمْ اَقْضِ مِنْ خِدْمَتِکَ وَ طَراً وَ لَا مِنْ حِیاضِ مُناجاتِکَ صَدْراً صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی اَوْلَی الامْرَیْنِ بِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمِینَ.

ص: 37

حمّادبن حبیب می گوید: در این وقت ترسیدم که مبادا شخص ایشان از من ناپدید گردد. و اثر امرش بر من پوشیده ماند، پس دامن او را گرفتم و عرض کردم: تو را سوگند می دهم به آن کسی که ملال و خستگی و رنج و تعب از تو برگرفته و لذّت ترس را در کانون تو نهاده، بر من ترحّم نما و در عنایت خود بگیر و من گم شده ام و آرزومندم که به روش و عمل و کردار تو، راه یابم فرمودند: اگر توکَلّ تو از روی صدق باشد، گم نخواهی شد.

لکن متابعت من کن، و بر اثر (روش) من باش. پس به کنار آن رفت و دست مرا گرفت. من خیال می کردم که زمین زیر قدمش حرکت می کرد، همین که صبح طلوع کرد، به من فرمود: بشارت باد تو را که این مکان مکّه ی معظّمه است، پس من صدا و ضجّه ای حاجّیان را شنیدم، عرض کردم: تو را سوگند می دهم به آن که تو امید داری به او، در روز قیامت، تو کیستی؟ فرمودند: اکنون که سوگند دادی، منم علیّ بن الحسین بن علی بن ابی طالب علیهم السلام. (1)

مناجات موسی بن جعفر علیه السلام در زندان هارون الرّشید

علیّ بن ابراهیم بن هاشم از پدرش گوید: از یکی از شیعیان شنیدم که می گفت: وقتی هارون (ملعون ) ، موسی بن جعفر علیه السلام را زندانی کرد، حضرت شب هنگام، از جهت هارون در ترس بودند که مبادا ایشان را بکشد، لذا تجدید وضو کردند و رو به قبله ایستادند، و چهار رکعت نماز خواندند و سپس دست به دعا برداشتند. چنین گفتند: «یا سَیِّدِی نَجِنِّی مِنْ حَبْسِ هارُونَ وَ خَلِّصْنِی مِنْ یَدِهِ یا مُخَلِّصَ الشَّجَرِ مِنْ بَیْنِ رَمْلٍ وَ طِینٍ (وَ ماءٍ) وَ یا مُخَلِّصَ النَّارِ مِنَ حَدِیدِ وَ الحَجَرَ وَ یا مُخَلِّصَ الرُّوحِ مِنْ بَیْنَ الأحْشَآءِ وَ الأمْعاءِ خَلِّصْنِی مِنْ یَدِی هارُونَ» (2)

یعنی ای آقای من، سرور من، مرا از زندان هارون نجات بده و از دست او رهایم کن، ای کسی که درخت را از بین گِل و شن بیرون می آوری، ای کسی که بشر را از بین مجرای خون و سرگین و فضولات خارج می کنی. (3) ای کسی که جنین و فرزند را از میان رحم مَشیِمَه (به چه دان، پرده ای است در شکم زن یا حیوان که بچه در آن قرار میگیرد ، و یا بچه از شکم خارج می شود، (مشایم جمع) خارج می کنی ، ای کسی که آتش را از آهن و سنگ بیرون می آوری ، ای کسی که روح را از بین امعاء و احشاء ها (احشاء، اعضاء درون بدن، دل و جگر و شش و کلیه و سپرز. حشا جمع سِپُرْز، طحال، یکی از احشاء که در طرف چپ شکم جا دارد. غده ای است تقریباً به وزن 200 گرم، در بدن تهیه گوی سرخ می باشد، اِسپرز به کسر اول و ضم سوم. اَمعاء جمع معی، روده) خارج می کنی مرا از دست هارون نجات بده.

(شاید اشاره به این حقیقت باشد که روح در هنگام مرگ از بدن خارج می شود، کما اینکه فرموده است: «فَلَوْلا اِذا بَلَغَتِ الحُلقُومَ» آیه ی 83 سوره واقعه، در آن زمان که روح به حلقوم برسد.

ص: 38

رفتند. درهای رحمت تو برای نیازمندان باز است. من نزد تو آمدم که مرا بیامرزی، بر من ترحّم کنی، که در عرصه ی قیامت جمال جدّم حضرت محمّد علیه السلام را به من نشان دهی.» آنگاه گریان شد و فرمود: «پروردگارا ! به عزّت و جلال خودت قسم که منظور من از معصیت مخالفت با تو نبوده، موقعی که معصیت تو را می کردم درباره ی تو شکی نداشتم، راجع به عقوبت تو جاهل نبودم، قصد این نبود که مشمول عقاب توشوم، بلکه نفس من و پرده پوشیِ تو مرا به گناه وادار نمودند. (1) اکنون کیست که مرا از عذاب تو نجات دهد؟ اگر تو رشته ی امید مرا قطع کنی، به چه کسی امیدوار شوم، ای وای برای آن موقعی که در مقابل تو بایستم و به بی گناهان گفته شود: شما آزاد هستید، (به جانب بهشت) بروید و به گناهکاران گفته شود: (به جهنّم) فرو ریزید. آیا در آن موقع، من ، با سبک باران خواهم بود، یا به گنه کاران به جهنّم خواهم رفت ؟ وای بر من که هر چه عمرم طولانی می شود خطاهای من بیشتر می گردد و توبه نمی کنم. آیا وقت آن نرسیده که از خدای خودم حیا کنم؟»

پس از این مناجات، فرمود: «ای خدای پاک و منزّه به نحوی تو را معصیت می کنند که گویا تو (به چشم و دل) دیده نمی شوی آنقدر حلم می ورزی که گویا تو را معصیت نمی کنند. با مخلوقین خود به قدری خوش رفتاری و دوستی می کنی که گویا به ایشان احتیاجی داشته باشی؟ در صورتی که تو از آنان غنیّ و بی نیازی.» بعد از این سخنان به زمین افتاد و سجده کرد. من نزدیک آن حضرت رفتم، سر مبارکش را برداشتم و روی زانوی خود نهادم و آنقدر گریه کردم که اشک هایم به صورت مقدّسش چکید، ناگاه دیدم آن حضرت برخاست و نشست و فرمود: «کیست که مرا از یاد خدا غافل نمود؟» گفتم: منم طاووس، یابن رسول اللّه، چرا اینقدر جزع و فرع می کنی؟ در صورتی که ما باید بدین نحو باشیم. زیرا که ما گنه کار و جفاکاریم. ولی شما پدرت حسین بن علی علیه السلام است، مادرت فاطمه زهرا علیها السلام و جدّت پیغمبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم است. راوی می گوید: آن بزرگوار متوجه من شدو فرمود: «هیهات! هیهات! ای طاووس، گفت و گوی پدر و مادر و جدّ مرا رها کن، زیرا که « خَلَقَ اللّهُ الجَنَّةَ لمن اَطاعَه وَ اَحسن وَ لَوْ کَانَ عَبداً حبشِیّا وَ خلَقَ النّارَ لمن عصاهُ وَ لَوْ کان سیّداً قُرَشیّاً» یعنی خداوند بهشت را برای کسی که مطیع و نیکوکار باشد، آفریده و لو اینکه غلام حبشی باشد و جهنّم را برای گنه کار خلق کرده ولو این که شخص قریشی باشد، آیا کلام خدای عزیز را نشنیده ای که می فرماید: «فَاِذَا نُفَخِ فِی الصُّورِ فَلا اَنسابَ بَیْنَهُم یَوْمَئِذٍ وَ لَا یَتَسَآئَلُونَ» (2) موقعی که در صور دمیده شود حسب و نسبی در آن روز در کار نخواهد بود. به خدا سوگند در آن روز هیچ چیزی به حال تو نفع ندارد مگر آن اعمال نیکویی که از پیش فرستاده باشی. (3)

و در روایتی وارد شده است که فاطمه دختر امیرالمؤمنان علی علیه السلام روزی جابربن عبداللّه انصاری را طلبید و گفت: «تو از صحابه ی کُبار حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم هستی و ما اهل بیت بر تو حق بسیار داریم و باقی مانده اهل بیت علیهم السلام همین علی بن حسین علیه السلام مانده و ایشان بر خود جور می نماید، در عبادت الهی. پیشانی و زانوها و کف های آن جناب از بسیاریِ عبادت پینه کرده و مجروح گشته و بدن آن حضرت نحیف و لاغر شده. از او بخواه و التماس نما که شاید پاره ای از عبادت را تخفیف

دهد». چون

ص: 40

جابربه خدمت آن حضرت رفت.دیدکه درمحراب عبادت نشسته وعبادت،بدن شریفش را نحیف و لاغر کرده است. حضرت جابر را اکرام فرمود : و در پهلوی خویش نشانید و با صدای بسیار ضعیف، احوال جابر را پرسید. پس جابر گفت : « یابن رسول اللّه صلی الله علیه وآله وسلم خداوند عالمیان، بهشت را برای شما و دوستان شما خلق کرده و جهنّم را برای دشمنان و مخالفان شما آفریده، پس چرا این قدر بر خود تعب و رنج روا میداری؟» حضرت فرمودند:« ای جابر! حضرت رسالت پناه صلی الله علیه وآله وسلم با آن کرامتی که در نزد خداوند داشت مبالغه و مشقّت در عبادت را ترک نفرمود. (1) پدر و مادرم فدای ایشان باد، با آن که بر ساق مبارکش در اثر عبادت وَرَم کرده بود، و صحابه گفتند: چرا یا رسول اللّه به خود چنین تب رنج عبادت را می دهی؟ فرمودند: آیا من بنده ی شاکر خدا نباشم. اَفَلا اَکُونَ عبداً شکوراً. و شکر نعمت هایش را انجام دهم ؟ » جابر گفت: «یابن رسول اللّه بر مسلمانان رحم کن که به برکت شما خداوند بلا ها را از مردم دفع می نماید و آسمان ها را نگاه می دارد و عذاب های خود را بر مردمان نمی فرستد. فرمودند: ای جابر بر طریق پدران خودم خواهم بود تا به ایشان ملحق گردم (و دست از این روش عبادت نکشم)» (2)

و از امام صادق علیه السلام منقول است که پدرم امام باقرعلیه السلام فرمودند: روزی بر پدرم علی بن الحسین علیه السلام داخل شدم، دیدم که عبادت بقدری در ایشان اثر گذاشته که رنگ مبارکش از بیداری شب ، زرد گردیده و دیده اش از بسیاری گریه مجروح گشته و پیشانی نورانی اش را کثرت سجود، پینه کرده و قدم شریفش از زیادی قیام در نماز، ورم کرده است. چون ایشان را بر این حال مشاهده کردم. خود را از گریه نتوانستم منع کنم و بسیار گریه کردم ، آن حضرت متوجه من شد و بعد از زمانی به من نظری افکند و فرمودند که : بعضی از کتاب هایی که عبادت امیرالمؤمنین علیه السلام در آنجا مکتوب است به من بده. چون آن کتاب را خدمتش آوردم و قسمتی را خواندند، بر زمین گذاشتند و فرمودند: «چه کسی یارای آن را دارد که همانند علی بن ابی طالب علیه السلام عبادت کند.» (3)

و از آنان که همراه ایشان بودند مخفی شده و پشت نخل ها خلوت کرده. من آن جناب را گم کرده بودم و از من دور شده بود. گفتم به منزل خود رفته است. ناگه آوازی حزین و آهنگی دل گداز شنیدم که می گفت: معبودا چه بسیار جرم بزرگی که از من برخوردی و در برابرش به من نعمت دادی و چه بسیار جنایتی که به کَرَم خود از کشف آن، بزرگواری نمودی. معبودا ! اگرچه به درازا کشید در نافرمانی ات عمرم، و بزرگ است در دفتر جرمم، من جز آمرزشت آرزویی ندارم و جز رضایت امیدم نیست.

این آواز مرا به خود جلب کرد و دنبالش رفتم و ناگه دیدم خود علی بن ابی طالب علیه السلام است . خود را از ایشان پنهان کردم و آرام حرکت نمودم. چند رکعتی بجا آورد در آن نیمه شب تار سپس به درگاه خدا مشغول گریه و زاری و دعا و شکوه شد و در ضمن مناجاتش می گفت: معبودا در گذشت تو اندیشم و خطایم بر من آسان آید و یا سخت گیری تو می افتم و گرفتاریم بر من بزرگ شود. سپس فرمود: آه اگر من در نامه ی عملم گناهی بخوانم که از یاد بُردم و تو آن را بشماری و بگویی او را بگیرید. وای از این گرفتاری که عیشرانش نتوانند نجاتش داد و قبیله اش سودی به او نرسانند، همه مردم به حال او رقّت کنند، آن وقتی که او را احضار نمایید، آه ان اَنا قرأت فی الصحف سیّئة انا ناسیها و أنت محصیها فتقول خذوه فیاله من مأخوذ لا تنجیبه عشرته و لاتنفعه قبیلته یرحمه الملا اِذا أذن فیه بالنّداء ثمّ قال: آه من نار تنضج الأکباد والکُلی آه من نار نزاعة للشوی، آه من غمرة من ملهبات لظی.

سپس فرمودند: آه از آن آتشی که جگرها و کلیه ها را کباب کند، آه از آتش برکَننده کباب از سیخ، آه از (پس از آن) آنقدر گریه کرد تا از نفس افتاد و دیگر حس و حرکتی از او ندیدم. با خود گفتم خوابش بُرده است. برای شب نشینی طولانی (و عبادت) آن جناب بروم بیدارش کنم. برای نماز بامداد داد. نزد او رفتم و دیدم چون چوبه خشکی افتاده، آن حضرت را حرکت دادم ، اما حرکت نکرد و او را نشانیدم، اما نتوانست بنشیند. گفتم: انّا للّه و انّا الیه راجعون، به خدا علی بن ابی طالب علیه السلام از دنیا رفت. دوان دوان به منزلش رفتم که خبر فوت و مرگ او را برسانم. فاطمه زهراء علیها السلام فرمودند: داستان و قضیه چیست؟ خبر از دنیا رفتن او را دادم (و حکایت مناجات ایشان را گزارش دادم) فرمودند: ای ابودرداء به خدا قسم که این غشی است که از ترس خدا به او دست داده و می دهد ، و آب آوردند و بر چهره ی دلربای علی علیه السلام پاشیدند و بهوش آمد و به من نگاه کرد که می گریستم. فرمودند: ای ابودرداء برای چه گریه می کنی؟ گفتم: از این آسیبی که به خود می هی. فرمودند: ای ابودرداء چطور باشی و چه حالی داشته باشی، وقتی که ببینی (مأموران) تند گِرد من جمع شوند و من در برابر ملک جبّار، ایستاده ام. دوستان از من دست کشیده و اهل دنیا در حقّ من دلسوزی کنند. اینجا تو باید بیشتر به حال من رقّت کنی. در برابر کسی که چیزی بر او پوشیده نیست. ابودرداء گفت: این حالت را به خدا در هیچ کدام اصحاب رسول اللّه صلی الله علیه وآله وسلم ندیدم. (1) تیر از پای امیرالمؤمنان علی علیه السلام می کِشند

هر وقت هنگام نماز می رسید . امیرالمؤمنین علیه السلام حال اضطراب و تزلزل پیدا می کردند ، عرض می کردند : شما را چه می شود که اینقدر ناراحتید؟ می فرمودند: وقت آن رسیده که خداوند بر آسمان و زمین عرضه داشت و آن ها امتناع از حمل آن ورزیدند – رسید. (2)

ص: 42

«اِنَّا عَرَضْنَا الأمَآتَةَ عَلَی السَّمَوَاتِ وَ الْأرْضِ وَ الجِبالِ فَأَبَیْنَ اَنْ یَحْمِلْنَهَا وَ اَشْفَقْنَ مِنْهَا وَ حَمَلَهَا الإنْسَانُ اِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهوُلاً» (1)

و در جنگ صفّین، تیری بر ران مقدسش وارد شد، هر چه کردند در موقع عادی خارج نمایند، نتوانستند. از شدّت درد و ناراحتی آن بزرگوار خدمت امام حسن مجتبی علیه السلام جریان را عرض کردند. ایشان فرمودند: صبر کنید تا پدرم به نماز بایستد، زیرا در آن حال که به هیچ چیز متوجّه نمی گردد. به دستور حضرت امام حسن علیه السلام در آن حال، تیر را خارج کردند. بعد از نماز امام علی علیه السلام متوجّه شدند، خون از پای مقدّسش جاری است. پرسید چه شده؟ عرض کردند تیر را از پای شما در حال نماز بیرون کشیدیم. (2)

حسن بَصری گوید: فاطمه زهرا علیها السلام عابدترین مردم بود. به قدری برای عبادت ایستاد که پاهای مبارکش ورم کرد. یکی از روزها، پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم از فاطمه زهرا علیها السلام پرسش کرد: ای شیءٍ خیر للمرءة؟ یعنی: چه عملی از برای زن بهتر است؟ فاطمه زهرا علیها السلام در جواب گفت: بهترین چیزها برای زن آن است که او هیچ مردی را نبیند و هیچ مردی هم او را نبیند.

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم، آن حضرت را به خود چسبانید و فرمودند: «ذرِّیَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعضٍ» (1) نژادی که بعضشان از بعضی است.( ازنظر پاکی و تقوا و فضیلت و مجاهدت برای هدایت بشر)

امام حسن مجتبی علیه السلام می فرماید: « مادرم فاطمه زهرا علیها السلام در شب جمعه در محراب خود ایستاده بود و مشغول بندگی و اطاعت خدا بود. آن شب را تا به صبح دائماً در رکوع و سجود و قیام و دعا بود. نام مؤمنین و مؤمنات را می برد و در حقّ ایشان دعا می کرد، ولی از برای خود دعا نمی کرد. من گفتم: ای مادر چرا برای خود، آنطور دعا نکردی که برای دیگران دعا کردی؟ در جوابم گفت: «یا بُنَیَّ الجارُ ثُمَّ الدّار». یعنی ای پسرم، اول باید به همسایگان رسید و بعد به خود.»

ابن باویه می نویسد: فاطمه زهرا علیها السلام می فرمود:«از پدرم شنیدم در روز جمعه ساعتی است که هر مسلمانی در آن ساعت دعا کند و از خدا خیر بخواهد، خداوند حاجت او را روا می کند. من به پدرم گفتم: این ساعتی که شما می فرمایید کدام ساعت است؟ فرمودند: وقت غروب در آن موقعی که نصف خورشید در افق پنهان شود. فاطمه زهرا علیها السلام بعد از آن به غلام خود، فرمود: بالای بام برو، وقتی که دیدی نصف قرص خورشید در افق پنهان شده به من خبر بده تا دعا کنم.» (2)

هنگامی که آیه ی شریفه ی «وَ اِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ اَجْمَعِینَ لَهَا سَبْعَةٌ اَبْوابٍ لِکُلِّ بابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ (3)» و مسلّماً دوزخ وعده گاه همه ی آنان است. برای جهنم هفت در است. برای هر دری گروهی از پیروان شیطان تقسیم شده اند؛ نازل شد، پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم چنان گریه کرد که اصحاب هم از گریه ی ایشان گریان شدند. ولی هیچ یک نمی دانستند چرا گریان است و جبرئیل علیه السلام با خود چه وحی داشته است. از طرفی اُبهّت رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم و حال گریانش، اجازه نمی داد که از سبب و علت آن سؤال نمایند. هرگاه رسول اللّه صلی الله علیه وآله وسلم چشمش به حضرت فاطمه زهرا علیها السلام میافتاد، شاد می شد،یکی ازاصحاب به درخانه ی آن حضرت رفت و دید آسیابی دستی در جلو خود گذارده ، مقداری جو ، آرد می کند و با خود می گفت : «ما عِنْدَ اللّهَ خَیْرٌ وَ اَبْقَی» (4) آنچه در نزد خداست، بهتر و بادوام تر است. سلمان فارسی رضوان الله تعالی سلام کرد و حکایت نزول را توسط جبرئیل و گریه ی پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم را شرح داد. حضرت فاطمه زهرا علیها السلام از جای حرکت نموده چادر کهنه ای که دوازده جای آن به وسیله ی برگ خرما دوخته شده بود، بر سر نمود، همین که از منزل خارج شد، چشم سلمان فارسی به آن چادر افتاد، گریان شد و با خود افسوس می خورد که پادشاهان روم و ایران (قیصر و کسری) لباسهای ابریشمی و دیبای زربفت می پوشند، ولی دختر پیغمبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم چادری پشمین دارد که دوازده جای آن وصله دارد. وقتی فاطمه زهرا علیها السلام خدمت پدر بزرگوارش رسید عرض کرد، پدر جان سلمان در شگفت است از لباس من، و حال آنکه مدت پنج سال است به خدا سوگند من و علی را

ص: 44

جز پوست گوسفندی بیش نیست که روزها شتران را روی آن علف می دهیم، شبانگاه همان را فرش خود می نماییم، بالش زیر سر ما از چرم است و داخل آن پوست درخت خرما است.

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: « ای سلمان، دخترم فاطمه از آن دسته ای است که در بندگی بسیار پیشی و سبقت گرفته است.» آنگاه حضرت فاطمه زهرا علیها السلام عرض کرد: پدر شما را چه شده است که محزون می باشی؟ پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم آیه ای را که جبرئیل علیه السلام آورده بود، برای ایشان خواند، آن بانوی بزرگوار از شنیدن اسم جهنّم و آتش عذاب، چنان ناراحت شد که زانویش قدرت ایستادن را از دست داد و بر زمین افتاد و می فرمود: وای بر کسی که داخل آتش شود، سلمان می گفت: ای کاش گوسفندی بودم، گوشت مرا می خوردند و پوستم را می دریدند و اسم آتش را نمی شنیدم. ابوذر می گفت: ای کاش مادر مرا به دنیا نمی آورد که اسم آتش را بشنوم. مقداد می گفت: کاش پرنده ای در بیابان بودم، و مرا حساب و عقابی نبود و نام آتش را نمی شنیدم.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: کاش حیوانات درنده پاره پاره ام می کردند و مادم مرا به دنیا نمی آورد و نام آتش را نمی شنیدم. آنگاه دست خود را بر روی سر گذاشته شروع به گریه نمود و فرمود : « وابُعداه و اقلّةَ زاداهُ فِی سَفَرِ القِیامَةِ یذهبون فیِ النّار و یتخَطونَ مرضَی لَا یُعاد سقیهم جرحی لا یُداوی جریهم و اسری لا یفک اسرهم مِنَ النّار ، یَأکلون و منها یشربون و بین اطباقها ینقلبون». آه چه دور است سفر قیامت را از کمی زاد و توشه در این سفر آن ها را به سوی آتش می برند و می کشند. مریضی هایی هستند که کسی به آنها توجهی ندارد، مجروحند، ولی جراحت آنها مُداوا نمی شود. گرفتار بند اسارتند، کسی بندهایشان را نمی گشاید. در قسمت های مختلف جهنم زیر و رو می شوند (1).

روزی به تن لاغرِ خود نگریست و گریست. خدای عزّوجل به او وحی فرمود: ای یحیی علیه السلام از لاغری تن، گریه می کنی؟ به عزّت و جلالم سوگند اگر سری به دوزخ بکشی به جای بافته ی پیراهن، آهن می پوشی. یحیی علیه السلام گریست تا اشک، گوشت صورتش را بُرد و دندانهایش نمایان شد. خبر به مادرش رسید و به دیدن ایشان رفت و زکریا علیه السلام با عده ای از أحبار و رهبانان آمدند و به یحیی علیه السلام خبردادند که گوشت گونه ات رفته است. گفت: من از آن خبر ندارم. جناب زکریا علیه السلام گفت: پسرجانم چرا با خود چنین می کنی؟ همانا من تو را از خداوند خواسته ام، که به منّت ببخشد، به تو چشمم روشن گردد. گفت: پدرجان تو مرا بدین وضع دستور دادی؟ گفت: کی و چه وقت؟ گفت: تو نگفتی میان بهشت و دوزخ گردنه است که از آن نگذرند مگر کسانی که بسیار گریه کنان از ترس خدا باشند؟ گفت: چرا بکوش و تلاش کن، وضع تو غیر از وضع من است. یحیی علیه السلام برخاست و پیراهن خود را تکان داد، مادرش او را در آغوش کشید و گفت: اجازه می دهی دو قطعه نمد برایت تهیه کنم که به گونه هایت ببندی تا دندانهایت را بپوشاند و اشک را بگیرد؟ گفت: اختیار با شماست. دو قطعه نمد به گونه های ایشان بست که دندانهایش را بپوشاند و اشکش را بخشکاند. ایشان گریست تا از اشکش خیس شد. آستین بالا زد و آن را گرفت و فشار داد و اشکها از میان انگشتانش سرازیر شد و زکریا علیه السلام به پسر خود و اشکهایش نگریست و سر به آسمان بلند و عرض کرد: بارخدایا، این پسر من است و این اشکهای چشم او می باشد و تو ارحم الرّاحمینی. این قسمت در حکایت نهم خواهد آمد .

دیدم درست می گوید، گفتم: از این رفیق چه بخواهم؟ گفت: سر را به طرف آسمان بلند کن و صادقانه بگو رفیق دوستت دارم، ولی این را بدان تو که نان و نمک رفیق را می خوری، مواظب باش که نمکدان را نشکنی. سرِ خود را به سوی آسمان بلند کردم، گفتم: ای رفیق شفیق دوستت دارم، خدایا تاکنون هر چه خواستم برای خودم بود، مرا ببخش غیر تو را طلب کردم خدایا شنیده ام همّت بلند را دوست داری، به من همّت بلندی عطا کن که به کمتر از رسیدن به رضا و لقای تو قانع نشوم. (1)

الهی دلی ده که جای تو باشد *** لسانی که دروی ثنای تو باشد

الهی بده همّتی آن چنانم *** که سعیم وصول لقای تو باشد

الهی چنانم کن از عشق خود مست *** که خواب و خورم از برای تو باشد

الهی عطا کن به فکرم تو نوری *** که محصول فکرم دعای تو باشد (2)

*****

خداوند می فرماید: اگر کسانی بعضی از ویژگی ها را داشته باشند من شیرینی مناجاتم را از کام آنها بر میدارم.

«لَا ذُیِقُهُ حَلَاوَةَ مَحَبَّتِی» (3)

روایتی از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم است که فرمودند: «قَالَ اللّهُ سُبحَانَهُ اِذا عَلِمْتُ اَنَّ الغالِبَ عَلَی عَبْدِیَ الاشْتِغالَ بِی نَقَلْتُ شَهْوَتَهُ فی مَسأَلَتِی وَ مُناجاتِی» (4)

یعنی اگر دیدم که بنده ام اغلب اوقاتش را صرف من می کند و به فکر من است، یعنی فکر این است که چه تکلیفی دارد تا انجام دهد، یا از چه نهی شده است که اجتناب کند، (ممکن است لحظات و ساعاتی رفتارهای نامناسبی هم داشته باشد) تمایلات او را سوق می دهم به طرف گفتگو با خودم، به جای اینکه تمایل به امور پست و حیوانی داشته باشد، اصلاً علاقه اش به این جهت می شود که با خدا صحبت کند، این لطفی است که خدا به او می کند، اگر کسانی باشند که بیشتر اوقات یا خدای نا کرده همه اوقاتشان، فکر لذائذ دنیا باشند، فکر اینکه چه غذایی لذیذ است، چه جایی مناسب تر است چه لباسی زیباتر است چه فیلمی لذّت بخش تر است، مجالست با چه کسی شیرین تر است، چه پُست و مقامی می توانند به دست بیاورند، خداوند هم البته اجازه نمی دهد که با او مناجات و راز و نیاز کند.

کرد که ای شعیب تا کِی به این حالت ادامه می دهی؟ اگر گریه ی تو از ترس آتش دوزخ است؛ آن را بر تو حرام کردم و اگر از شوق بهشت است، آن را برای تو مباح و حلال کردم. شعیب علیه السلام عرض کرد: «اِلَهی وَ سَیِّدِی، اَنْتَ تَعْلَمَ اَنِّی ما بَکَیْتُ خَوْفاً مِنْ نَارِکَ وَ لَا شَوْقاً اِلَی جَنَّتِکَ وَ لکِنْ عُقِدَ حُبُّکَ عَلَی قَلْبِی فَلَسْتُ اَصْبِرُ اَوْ اَراکَ» (1) یعنی ای خدای من و ای سرور من! تو می دانی که من نه از خوف آتش دوزخ تو گریه می کنم و نه به خاطر اشتیاق بهشت تو، بلکه حبّ و عشق تو در قلبم گره خورده که قرار و صبر ندارم، تا تو (با چشم دل) بنگرم و به درجه نهایی عرفان و شناخت تو و یقین برسم و مرا به عنوان حبیب درگاهت بپذیری. خداوند متعال به شعیب فرمود: اکنون که دارای چنین حالتی هستی، به زودی کلیم و هم سخن خودم موسی علیه السلام را خدمتگزار تو می کنم، پس آن بود که حضرت موسی علیه السلام پس از فرار کردن از مصر (از فرعونیان، ستمکاران، بت پرستان و مشرکان) به مَدْیَن (2)رسید و در آنجا ماجرای سقایی کردن برای دختران حضرت شعیب علیه السلام پیش آمد. (3)

می شد؟ گفت: چون قدری از شب می گذشت و در صحن و سرای کتاب خانه مانند آدم دیوانه بر سر خود میزد و های های گریه می کرد، و به مناجات و ادعیه مشغول بود، تا اینکه صبح می شد و عمامه بر سر و عبایش را به دوش می گرفت و مانند عقلاء می نشست و هر شب کارش همین بود.

در کتابخانه هر شب تنها بود و کنیزی در دم در می خوابید و چراغ او دو فتیله داشت، یکی ضخیم و یکی باریک آن فتیله کلفت را زمانی که بیدار بود، روشن می کرد و همیشه چون قرص آفتاب مخفی و مستتر می شد ، پیش از مغرب چراغ را روشن می کرد و چون آفتاب طلوع می کرد، چراغ را خاموش می کرد، گویند که: این نحو مایه انفتاح امور و اقبال و رو آوردن دولت است و حدیث لا اسراف فِی السراج، شاهد بر این مدعاست. و چون حمام می رفت بنای او این بود که همیشه روزهای چهارشنبه به حمام می رفت و در حدیث نیز همین مضمون وارد است. و معروف است که در روز چهارشنبه سر تراشیدن باعث ازدیاد دولت می شود. (1)

گویند که: مرحوم حجة الاسلام سیّد محمدباقر شفتی در این مدت که به مسجد نماز جماعت می خواند، هرگز در نماز سهو نکرد، مگر یک روز که فرزندش سیّد هاشم وفات کرده بود. در آن روز در وقت ظهر در نماز سهو کرد. (2)

که گویا در زمین نبود. و حضور مرا در آن مکان به کلّی از یاد برده بود. متحیّر آن صحنه ملکوتی بودم که ناگهان ایشان به خود آمده و من هم به خود آمدم، در حالی که دودی غلیظ تمام حجره را فرا گرفته بود و در آن عالم حیرت بادمجان ها همه در تابه سوخت و ذغال شده بود. آخوند هم بدون آنکه چیزی از آن حال به روی خود بیاورد، گفت: آقا رحیم بادمجان ها سوخت، طوری نیست، امشب هم حاضری خودمان را می خوریم.

یکی از خصوصیات این عالِم وارسته این بود که (علی ما نقل) صورت برزخی افراد را می دیدند، از جمله نقل می کند روزی مرحوم آخوند در جلسه ی تدریس خود، قرار گذاشت که تفسیر کشّاف زمخشری (1) را برای شاگردان درس بدهد و بعد هم اعلام کرد که هر کس سر درس، حاضر شد، باید با خود این کتاب را بیاورد. روز بعد همه طلبه ها سر درس حاضر بوده و کتاب آورده بودند، و در میان طلبه ها ، طلبه ای بود که مشهور به قداست و تقوا (تقوا و قداستی نداشت اصلاً) او را بسیار تکریم می کردند،آن روزوی آن کتاب را نیاورده بود. مرحوم آخوند، پس از تدریس متوجه آن طلبه می شود و با او به شدّت برخورد می کند و به او حتی ناسزا می گوید. به طوری که تمام طلبه ها به ایشان شک کردند. چند روز بعد یکی از مریدان و شاگردان آخوند که ظاهراً مرحوم خراسانی بوده اند، از ایشان در مورد این ماجرا سوال می کنند که آقا شما چرا اینقدر این طلبه را اذیت کردید، با اینکه او در میان طلّاب مشهور به قداست و تقواست؟ مرحوم آخوند در جواب او می گوید:

تو م-و م-ی بینی و من پیچش مو *** تو اَبرو می بینی و من اشارت های اَبرو

پس از فوت آخوند معلوم شد که آن طلبه مبلّغ فرقه ی ضاله ی بابیّت و بهائیّت است (2) و در این مدت مرحوم آخوند با چشم برزخیِ خویش از نیّات پلید او آگاه بوده اند.

مرحوم آخوند گزی اصفهانی معاصر از مرحوم آخوند کاشی، نقل می کند که شبی در مدرسه صدر اصفهان، میهمان یکی از طلبه ها شدم، در آن شب احساس کردم در و دیوار و درخت ها مشغول ذکر گفتن هستند، آخوند کاشی را در حجره خود دیدم که با حالتی مخصوص مشغول نماز خواندن بوده و احساس کردم در و دیوار و درخت ها همراه آخوند ذکر می گویند. همچنین آقا رحیم ارباب نقل می کند: شبی از اتاقم به قصد وضو به صحن مدرسه آمدم که نماز شب را بخوانم وقتی از اتاق بیرون آمدم دیدم صدای همهمه می آید، هرچه نگاه کردم دیدم همه جا خاموش است ولی باز از همه جا و درختان و در و دیوار نجوایی که مانند ذکر بود به گوش می رسید، به سمت وضو خانه رفته و دیدم آنجا هم صدا می آید. تعجب کردم که این صدای ذکر از کجاست ؟ آمدم که در ایوان نماز بخوانم متوجه شدم که مرحوم آخوند کاشی در قنوت نماز وِترشان ، ذکر می گویند و گریه می کنند و همراه ایشان در و دیوار هم، اذکار را تکرار می کنند. من نیز ایستادم و به او نگاه کردم تا نماز صبح شد و دیدم که سر و صدا تمام شد، فردا نزد ایشان رفتم و گفتم: آقا من به شما حاجتی دارم و ماجرای دیشب را برای ایشان بازگو نمودم. آخوند گفت: خودتان شنیدید؟ گفتم بله. گفت: خداوند به شما عنایتی کرده که شنیده اید.

ایشان درهنگام فوت وصیّت کردکه برسنگ مزارش عبارت«فقیر الحقّ اَضعف خلق اللّه» را بدون هیچگونه القابی حکّ کنند. (3)

ص: 51

1- آیه ی 54 سوره ی زمر

2- آیه ی 75 سوره ی هود

3- آیه ی 9 سوره ی سبأ

4- آیه ی 8 سورهٔ ق

5- آیه ی 8 سورهٔ ق

6- آیه ی 33 سورهٔ ق

7- آیه ی 8 سوره ی زمر

8- آیه ی 31 سوره ی روم

9- آیه ی 33 سوره ی روم

1- آیه ی 41 سورهٔ ص

2- آیه ی 41 سوره ی احزاب

3- آیه ی 28 سوره ی رعد

4- آیه ی 2 سوره ی مریم

5- آیه ی 124 سوره ی کهف

و ساکنان به عنایت و رحمت من نیاز دارد که باید باران ببارم، علف ها را برویانم، و آبها را به جریان بیاندازم تا نیاز همه موجودات، روی زمین رفع شود) و همه موجودات به حال سجده به من تسبیح می گویند (یعنی سر تعظیم و تکریم را پایین گرفته اند) بعد هم تو را به نماز توصیه می کنم، آری به نماز چون نماز از من برای بندگانم، آرامش و اطمینان می باشد، نماز در نزد من مقام والایی دارد، بعد از نماز هم چیزهایی را که موجب تقرّب به من می شود، انجام بده. یعنی به خویشان فقیر و مسکینان، از بهترین اموالت زکات بده و از بهترین طعام هایت، انفاق کن، زیرا من احسان را قبول نمی کنم مگر، اینکه از چیز پاکیزه باشد و آن احسان، فقط به خاطر من، انجام شود. به این اعمال صله ارحام را هم اضافه کن. زیرا من خداوند رحمان و رحیم هستم که صله ارحام را از باقی مانده ی رحمتم، به وجود آوردم. تا مردم به وسیله ی انجام این عمل با هم مهربان باشند. برای صله ارحام در آخرت ارزش بسیاری در نزد من هست. من از کسانی که صله ارحام را قطع کرده اند، می بُرم و به کسانی که صله ارحام را وصل نموده اند متصل می شوم. بلی کسی که امر مرا نادیده بگیرد، من با او اینطور رفتار می کنم.

هنگامی که تضرّع به من می کنی، با خشوع و خضوع تضرّع کن و با من با همان کلمات سخن بگو و مرا صدا کن که در کتاب خود به تو آموخته ام.

بدان که من شما را مانند آقایی که بنده زر خریدی خود را صدا کند، تا به او عنایت نماید و به او شرف مقام بدهد صدا می کنم. همین عمل من به تو و به اجداد گذشته ات فضل و احسان من است.

ای موسی مرا در هیچ حالی فراموش مکن، به زیادی مال مسرور و خوش حال مباش. زیرا فراموشی من موجب قسی شدن دلها می شود، و زیادی مال هم سبب زیاد شدن معصیت می گردد. زمین به من، اطاعت می کند، آسمان ها و دریاهامطیع من هستند. (یعنی آنها با آن عظمتی که دارند مطیع خداوند هستند) معصیت بر من موجب شقاوت همه می شود. من خداوند بخشنده و مهربانم. رحمان هر زمانی هستم که بعد از رفاه، شدت و سختی بیاید و یا بعد از سختی و شدت، رفاه و همچنین به پاداش نیکی که بعد از یک دیگر و مُلک من دائمی است و زوال ندارد.

چیزی از آسمان و زمین بر من پوشیده نیست چگونه از من چیزی پنهان می ماند در حالی که من اوّل و آخر آن ها هستم. چگونه تو متوجّه آن چیزهایی نمی شوی که در نزد من است (از ثواب و عقاب و بخشش و غفران) در صورتی که تو به طور قطع، عاقبت به سوی من باز خواهی گشت. (1)

ای موسی! در مقابل من ، کف های دستت را با ذلّت و خواری بلند کن همان طوری که بنده التجاء کننده و زاری کننده به سوی مولایش دراز می کند، چون اگر این کار را بکنی مورد رحمت من واقع می شوی، برای اینکه من کریم تر از همه ی قدرت مندان می باشم. ای موسی! از من به خاطر فضل و رحمتم سؤال کن، چون آن دو در دست من است. کسی غیر از من مالک آنها نیست . از من مسألت می کنی توجّه کن ، که برای هر عملی جزای مناسبی هست . و کسانی که کفران نعمت می کنند، پاداش عمل خویش را خواهند گرفت. (2)

ص: 57

عَن اَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام، قال: مَکْتُوبٌ فِی التَّوْراةِ الَّتِی لَمْ یَتَغَیَّرْ اَنَّ مُوسَی علیه السلام سَأَلَ رَبَّهُ فَقالَ: یا رَبِّ اَقریبٌ مِنِّی فَأناجِیکَ اَمْ بَعیدٌ فَأنادیکَ فَاَوْحَی اللّهُ عزّوجَلَّ اِلَیْهِ یا مُوسی اَنا جَلِیسُ مَنْ ذَکَرَنِی.

امام باقر علیه السلام فرمودند: که در تورات موسی علیه السلام آمده است که جناب موسی علیه السلام به خداوند عزّوجل عرض کرد: ای خداوند من آیا به من نزدیک هستی که با صدای آهسته تو را صدا کنم و یا دوری که با صدای بلند تو را بخوانم؟ خطاب آمد، ای موسی! من همنشین کسی هستم که مرا یاد کند ( در هر حالی که باشد) (1)

فقال علیه السلام قال: مَکتوبٌ فِی التَّوراةِ الَّتِی لَمْ تُغَیَّرْ اَنَّ مُوسی سَألَ رَبَّهُ فقالَ اِلَهِی وَ سَیِّدِی اَنَّهُ یَأتِی عَلَیَّ مَجالِسٌ اُعِزُّ کَ وَ اَحَلُّکَ اَنْ اَذْکُرَکَ فیها فقالَ: یَا مُوسَی اِنَّ ذِکرِی حَسَنٌ عَلَی کُلِّ حالٍ. (2)

امام باقر علیه السلام فرمودند: در تورات جناب موسی علیه السلام نوشته شده است که: جناب موسی علیه السلام به خداوند عرض کرد: ای خداوند من و مولایم، برای من مجالسی پیش می آید که در آن نام تو را با عزّت و جلال یاد کنیم آیا خوب است؟ خطاب آمد که: ای موسی! ذکر و یاد نام من در همه ی احوال خوب و نیک است.

عَنْ اَبِی عبداللّهِ علیه السلام قال: اَوْحِیَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ اِلَی مُوسی یا مُوسَی اَشْکُرکَ حَقَّ شُکْرِکَ وَ لَیْسَ مِنْ شُکرٍ اَشْکُرَکَ بِهِ اِلَّا وَ اَنْتَ بِهِ عَلَیَّ قال: یا مُوسَی اَلْآنَ شَکَرْتَنِی حِینَ قُلْتُ اَنْ ذَلِکَ مِنِّی. (3)

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند عزّوجلّ به جناب موسی علیه السلام وحی فرمودند: ای موسی! شکر ، سزاوار من است به جا آور. موسی علیه السلام عرض کرد: چگونه شکر کنم تا شایسته مقام احدیّت باشد؟ در صورتی که همان شکر کردن به تو هم نعمت است باید شکر آن را هم به جا آورم. خطاب شد: ای موسی! همین حالا که گفتی این شکر هم نعمتی از جانب من است، شکر مرا ادا کردی.

امام صادق علیه السلام علیه السلام فرمود: خداوند به موسی علیه السلام وحی کرد: ای موسی! می دانی که چرا تو را از میان مخلوقاتم برای سخن گفتن و وحی انتخاب کردم؟ جناب موسی علیه السلام گفت: خداوند نمی دانم. خداوند فرمود: من همه بندگان حاضرم را زیر و رو کردم در میان آنان فقط تو را یافتم که نسبت به من خود را خیلی خوار و حقیر می دانی، زیرا تو هر وقت نماز می خوانی، رویت را به روی خاک می گذاری. (4)

عَن اَبِی عبداللّهِ علیه السلام قال: اَوْحِیَ اللّهُ اِلَی مُوسَی ما یَمْنَعُکَ عَنْ مُناجاتِی قال: یا رَبِّ اَجْلِکَ عَنِ المُناجَاةِ لَخَلُوقِ فَمِ الصَّائِم، فَاَوْحِیَ اللّهُ اِلَیهِ: یا موسی لَخَلُوقُ فَمِ الصّائِمِ اَطْیَبُ عِندِی مِنْ رِیحِ المُشکِ.

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که خداوند به جناب موسی علیه السلام وحی فرمود: ای موسی! چه چیزی تو را از مناجات با ما مانع شده است؟ موسی علیه السلام عرض کرد: خداوندا! بوی دهان روزه مرا مانع شده است، خداوند فرمود: ای موسی بدان که بوی دهان روزه داران برایم پاک تر و معطر تر از مُشک می باشد.

عبد العظیم حسنی از امام صادق علیه السلام نقل کرده که: حضرت فرمودند: روزی حضرت موسی علیه السلام در مناجات خود، به خداوند عرض کرد: خداوندا پاداش کسی که به پیامبری من شهادت بدهد و بگوید که با من سخن می گویی چیست؟ خداوند فرمود:

ص: 58

ملائکه ی من، او را روز قیامت با خود می آورند و به وی مژده ی بهشت می دهند. بعد موسی عرض کرد: خداوندا پاداش کسی که برای عبادت در جلوی تو بایستد چیست؟ خداوند فرمود: موسی هر وقت آن شخص سراپا می ایستد و یا رکوع و سجود می رود، به ملائکه ام فخر می کنم، پس کسی که من به وسیله ی او به ملائکه ی خود مباهات کنم، او را گرفتار عذاب نمی کنم.

باز هم موسی علیه السلام عرض کرد: خداوندا پاداش کسی که به خاطر رضای تو، به مسکینی غذا می دهد چیست؟ خداوند فرمود: در روز قیامت امر می کنم منادی ندا دهد که این فلان و فرزند فلان را خداوند از آتش جهنّم آزاد کرده است. بعد هم جناب موسی علیه السلام عرض کرد: خداودا پاداش کسی که صله رحم کند چیست؟ خداوند فرمود:من به خاطراین عطش،رنج جان کندن را به وی آسان می کنم و خازنان بهشت، او را صدا می کنند بیا و از هر کدام که می خواهی، داخل بهشت شو.

باز جناب موسی علیه السلام عرض کرد: خداوندا پاداش کسی که به مردم اذیّت و آزار نکند چیست؟ خداوند فرمود: در روز قیامت آتش جهنّم به او می گوید: من نمی توانم تو را بسوزانم. باز جناب موسی علیه السلام عرض کرد: خداوندا پاداش کسی که تو را با قلب و زبان ذکر گوید چیست ؟ خداوند فرمود : ای موسی من چنین شخصی را در روز قیامت در زیر سایه ی عرش خود قرار می دهم، او را تحت حمایت خود در می آورم... . (1)

از امام صادق علیه السلام مرویست که: حضرت موسی علیه السلام با خدا مناجات می کرد، خداوند فرمود: ای فرزند عمران، دروغ می گوید کسی که خیال می کند مرا دوست دارد وقتی که شب می خوابد، آیا نباید هر دوست داری خلوت کردن با حبیب خود را هم دوست بدارد؟

ای فرزند عمران! من از وضع دوست دارانم آگاهم که وقتی شب تاریک می شود، چشمان آنها در قلبشان جا می گیرد و عذاب من در جلو چشمانشان مجسّم می شود. مرا مانند این می بینند که مورد خطاب قرار می دهند، و با من مثل اینکه مرا در آنجا حاضر می بینند حرف می زنند. ای فرزند عمران! قلبت را برای من خاشع کن و با اعضای بدنت به من خضوع نما، و از چشمانت اشک بریز و مرا در تاریکی های شب بخوان، زیرا در آن صورت تو مرا به خود نزدیک می یابی که دعاهایت را اجابت می کنم. (2)

از حضرت امام رضا علیه السلام مرویست که: خداوند به حضرت موسی علیه السلام وحی فرمود: ابلاغ کن که هیچ چیزی، بندگانم را به من نزدیک نمی کند، مگر گریه از ترس من و هیچ کدام از عبادت ها در نزد من به اندازه ی چشم پوشی از حرام های من ارزش ندارد. (3)

در مناجاتی که حضرت موسی علیه السلام با خدای عزّوجل داشت از جمله این بود که: وقتی که در جلوی من قرار می گیری برای نماز با تأنی و آرام نماز بخوان، به غیر از من به کسی امیدوار مباش، مرا سپر بلاهای خود قرار بده.

(یعنی هنگام بلا پناه آور ) و مرا قلعه ای برای امورت و هدف هایت بکن. باز هم خطاب شد که ای موسی وقتی که مرا می خوانی، خائف باش و رویت را به خاک بمال و با گرامی ترین اعضای بدنت به من سجده کن، و در حال قیام درمقابل من قنوت بگیر و مرا با قلب ترسان مناجات کن. (4)

ص: 59

اِلَهِی اِنْ کَانَ النَّدَمُ عَلَی الذَّنْبِ تَوْبَةً فَاِنِّی وَ عِزَّتِکَ مِنَ النّادِمِینَ وَ اِنْ کانَ الْأسْتِغفارُ مِنَ الخَطِیئَةِ حِطَّةً فَاِنِّی لَکَ مِنَ المُسْتَغْفِرِینَ لَکَ العُتْبَی حَتَّی تَرْضَی.

خدایا اگر پشیمانی از گناه توبه است، پس من سوگند به عزّتت از جمله پشیمانی هایم. و اگر آموزش جوئی از خطا گُنه ریز است، من براستی از درگاهت از آمرزش جویانم. و تو را سزد که مرا عتاب کنی تا راضی شوی.

اِلَهِی بِقُدْرَتِکَ عَلَیَّ تُبْ عَلَیَّ وَ بِحِلْمِکَ عَنِّی اعْفُ عَنِّی وَ بِعِلْمِکَ بِی اِرْفَقْ بِی.

معبودا به توانایی که به من دادی ، تو به ام را بپذیر و به بُردباریَت بگذر از من و به آگاهی و دانشت از من مُدارا کن.

اِلَهِی اَنْتَ الّذِی فَتَحْتَ لِعبادِکَ باباً ماباً اِلَی عَفْوِکَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَةَ فَقُلْتَ تُوبُوا اِلَی اللّهِ تَوْبَةً نَصُوماً فَما عُذْرُ مَنْ اَغْفَلَ دُخُولَ البابِ بَعْدَ فَتْحِهِ

خداوندا تو خود برای بندگانت دری گشودی در عفو و بخشش و آن را توبه نام نهادی، و فرمودی بازگردید به سوی خدا بازگشتی حقیق. پس چه عذری دارد کسی که غفلت کرده باشد از ورود این درگه که باز است.

اِلَهِی اِنْ کَانَ قَبُحَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیُحْسِنُ العَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ

خدایا اگر گناه زشت است از بنده ات پس نیکوست گذشت از دستگاه تو

اِلَهِی ما اَنَا بِاَوَّلِ مَنْ عَصاکَ فَتُبْتَ عَلَیْهِ وَ تَعَرَّضَ لِمَعْرُوفِکَ فَجُدْتَ عَلَیْهِ یا مُجِیبَ المُضْطَرِّ یا کاشِفَ الضُّرِّ یا عَظِیمَ البِرِّ یا عَلِیماً بِما فِی السِّرِّ یا جَمِیلَ السَّتْرِ اسْتَشْفَعْتُ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ اِلَیْکَ وَ تَوَسَّلْتُ بِجَنابِکَ وَ تَرَحُّمِکَ لَدَیْکَ فَاسْتَجِبْ دُعآئِی وَ لا تُخَیِّبْ فِیکَ رَجَآئِی وَ تَقَبَّلْ تَوْبَتِی وَ کَفِّرْ خَطِیئَتِی بِمَنِّکَ وَ رَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمِین.

خداوندا من اول کسی نباشم که نافرمانیت کرده، توبه پذیرش شدی، و احسانت را خواسته به او بخشش کردی. ای اجابت کننده بیچارگان، ای برطرف کننده بیچارگی، ای بزرگ احسان ای دانای آنچه در نهان است، ای خوش پرده پوش، طلب شفاعت می نمایم به درگاه توبه و سبب جود و کَرَمَت و توسّل می جویم به آستانت و ترحمت و مهربانی به درگاهت. پس دعایم را مستجاب فرما و ناامید مساز در درگاهت امید مرا و بپذیر توبه ام و نادیده گیر خطاهایم را ببخش و رحمت خودت ای مهربانترین مهربانان.

ص: 61

خدایا مرا از خشم و غضب که بسیار سخت است در پناه خود گیر، ای پر محبّت و رأفت، ای احسان کننده به بندگان، ای مهربان، ای جبران کننده، ای قهر کننده، ای آمرزنده، ای پرده پوش بر عیوب خلق به حقّ رحمت بی نهایت که مرا از آتش عذابت نجات بخش و از رسوایی و ننگ محفوظ دار. در روزی که نیکان از بدان جدا می شوند و هنگامی که مقامات و حالات فرا می رسد و عقبات هول انگیز پدیدار می شود و نیکوکاران به مقام قرب و عنایت رسند.

و بدکاران دور از لطف و رحمت گردند و همه به کیفر (نیک و بد) اعمالشان کاملاً می رسند و به هیچ کسی ستمی نخواهد شد.

بابُهُ

مَفْتُوحٌ لِداعِیهِ ،و حِجابُهُ مَرْفُوعٌ لِراجِیهِ ،اَسْئَلُکَ بِکَرَمِکَ اَنْ تَمُنَّ عَلَیَّ مِنْ عَطآئِکَ، بِما نَقِرُّ بِهِ عَیْنِی، وَ مَنْ رِجائَکَ بِما تَطْمَئِنُّ بِهِ نَفْسِی،وَ مِنَ الیَقِینِ بِما تُهَوِّنُ بِهِ عَلَیَّ مُصیباتِ الدُّنْیَا،وَ تَجْلُو بِهِ عَنْ بَصِیرَتِی غَشواتِ العَمَی،بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحمین

یا خدای من به ذیل عنایت و لطفت دست دراز کرده ام و برای رسیدن به عطا و کرمت دامن آروزیم را باز نموده ام، پس خدایا مرا در مقام توحیدت (از شرکت ظاهر و باطن) خالص گردان و یکی از بندگان خاص خود قرار ده. ای خدایی که به هر جا بگریزد به سوی او پناه بَرَد و هر که هر چه بخواهد از درگاه او امیدوار است.ای بهترین کسی که به او امید توان داشت. ای کریم ترین کسی که از او درخواست توان کرد ای خدایی که سائل را به درگاهش محروم نمی سازد و آرزومند را مأیوس نمی کند. ای خدایی که درگاهش به روی سائلان باز و حجابش را به روی امیدوارانت برانداخته است. ای خدایی که به کرمت درخواست دارم که بر من منّت گذاری و از عطایت که چشمم را روشن کند، کَرم فرمایی و از امیدی که به تو دارم، دلم را مطمئن سازی و یقینی که رنج و مصائب دنیا را بر من آسان کند، و از چشم بصیرتم پرده ای جهل و ظلمت براندازد، به من عطا کنی. به حقّ رحمت بی پایانت ای مهربان ترین مهربانان عالم. (1)

و لطفت در آورده و تقاضای باران جود و رحمتت می نمایم و از غضب تو به سوی لطفت می گریزیم، و از تو به سوی تو گریزانم و امید آنچه نزد تو بهتر است از تو دارم، اعتمادم همه بر موهبت و بخشش های تو است. و به رعایت و نگهبانی تو محتاجم.

اِلَهِی ما بَدَأْتَ بِهِ مِنْ فَضْلِکَ فَتَمِّمْهُ وَ ما وَهَبْتَ لِی مِنْ کَرَمِکَ فلا تَسْلُبْهُ ، وَ ما سَتَرتُهُ عَلَیَّ بِحِلْمِکَ فلا تَهْتِکْهُ وَ ما عَلِمْتَهُ مِنْ قَبِیحِ فِعْلِی فَاغْفِرْهُ

ای خدا نعمتی که از فضل و کرمت آغاز فرمودی، به انجام رسان و آنچه به من از کرم بخشیدی، باز مگیر، و گناهانی را که به حلمت پنهان داشته ای پرده از آن بر مدار واز فعل زشتم که آگاهی در گذر.

اِلَهِی اِسْتَشْفَعْتُ بِکَ اِلَیْکَ، وَ اسْتَجَرْتُ بِکَ مِنْکَ، آتَیتُکَ طامِعاً فِی احْسانِکَ، راغِباً فِی اِمْتِنانِکَ مُسْتَقِیماً وَابِلَ طَوْلِکَ، مُسْتَمْطِراً غَمامَ فَضْلِکَ، طالِباً مَرْضاتَکَ ،قاصِداً جَنابَکَ ،وَ ارِداً شَریعَةً رِفْدِکَ، مُلْتَمِساً سَنِّیَ الخَیْراتِ مِنْ عِنْدِکَ ،وافِداً اِلَی حَضْرَةِ جَمالِکَ مُریداً وَجْهَکَ، طارِقاً بابَکَ، مُستَکِیناً لِعَظَمَتِکَ وَ جَلالِکَ ،فافْعَلْ بِی ما اَنْتَ اَهْلُهُ مِنَ المَغْفِرَةِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ لا تَفْعَلْ بی ما اَنا اَهْلُهُ مِنَ العَذابِ وَ النِّقْمَةِ، بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمِینَ.

ای خدا تو را به درگاه تو شفیع خود ساخته از قهر توبه سوی تو پناه می آورم. آمده ام به درگاهت در حالی که به احسان تو چشم طمع و به نعمت هایت دیده ی رغبت دارم، تشنه ی باران احسانت و ابر عنایتت و طالب رضا و خوشنودیت بوده و اراده ی توجّه به درگاهت داشته و وارد بر جوی یار عطایت شده و درخواست عالی ترین خیرات را از لطف تو می کنم، در حالیکه به حضرتت که بسیار نیکویی به مهمانی وارد شده و خواهان مشاهده ی تو بوده و حلقه بر در رحمتت می زنم و به شهود عظمت و جلالت بسی نیازمندم. پس با من آن کن که شایسته ی آنی از بخشایش و مهربانی نه آنچه شایسته ی من است از عذاب و انتقام تو، به حق رحمتت ای مهربان ترین مهربانان عالم. (1)

بیشمار وسیع تو معترف و با تقصیر در (ادای شکر) آن نعمت ها مواجه است. و بر خود گواهی دهد که نفس خود را ضایع و مهمل گذشته (و به کار طاعتت برای نفس نپرداخته) است و با این حال تو بسیار با رأفت و مهربان و باکَرَم و احسانی که هیچ کس که، رو به تو آورَد محروم نکرده و اَحدی را که به تو چشم امید دارد، دور از درگاه کرمت نخواهی فرمود. ای که امیدواران همه به ساحت قدس تو بار افکند و طالبان عطا به عرصه ی عنایتت اقامت کنند، امیدهایی که به تو داریم با مایوسی روبرومگردان،وجامه ی نومیدی مپوشان. و لباس ناامیدی و رانده شدگان از درگاهت را به ما مپوشان.

اَلَهِی تَصاغَرَ عِنْدَ تَعاظُمِ آلآئِکَ شُکْری و تَضَآئَلَ فِی جَنْبِ اِکْرامِکَ اِیَّایَ ثَنآئی و نَشْرِی، جَلَّلَتْنِی نَعِمُکَ مِنْ اَنْوارِ الأیمانِ حُلَلاً وَ ضَرَبَتْ عَلَیَّ لَطآئِفُ بِرِّکَ مِنَ الْعِزِّ کِلَلاً، وَ قَلَّدَتْنِی مِنَنُکَ قَلآئِدَ لا تُحَلُّ وَ طَوَّقَتْنِی اَطْواقاً لَا تُفَلُّ فَالآئُکَ جَمَّةٌ، ضَعُفَ لِسانِی عَنْ اِحْصآئِها ،وَ نَعْمآؤُکَ کَثِیرَةٌ قَصُرَ فَهْمِی عَنْ اِدْراکِها ،فَضْلاً عَنِ اسْتِقْصآئِها، فَکَیْفَ لِی بِتَحْصِیلِ الشَّکْرِ ،وَ شُکْرِی اِیَّاکَ یَفْتَقِرُ اِلَی شُکْرٍ ،فَکُلَّما قُلْتُ لَکَ الحَمْدُ وَجَبَ عَلَیَّ لِذَلِکَ اَنْ اَقُولَ لَکَ الحَمْدُ.

ای خدا شکر من در مقابل نعمت های بزرگ تو ، بسیار ناچیز و حمد و ثنای من در قبال اکرام و عنایتت بسی ناقابل است . ونعمت انوار ایمان را به زیورهای مجلل بیاراسته ولطائف جود وکرمت تاج عزّت برسرم نهاده واحسان هایت رشته ی علاقه ای و طوق های شرافتی بر گردنم افکنده که دیگر گشوده نگردد. آنقدر نعمت های تو زیاد است که زبانم از شمارش ناتوان و به حدّی بسیار است که فهم از ادراکش قاصر است. تا چه رسد که همه را بتواند اندازه یافت. پس من چگونه توانم شکر آن نعمت را به جای آورم و حال آنکه شکر تو گفتی (هم یکی از نعمت های تو است) شکری بر آن لازم است، پس من هر چه حمد و شکر گویم، بر آن تو را حمد و شکری دیگر باید گفت.

اِلَهِی فَکَما غَذَّیْتَنا بِلُطْفِکَ ،وَ رَبَّیْتَنَا بِصُنْعِکَ، فَتِمَّمْ عَلَیْنا سَوابِعُ النِّعَمِ وَادْفَعْ عَنَّا مَکارِهِ النِّقَمِ ،وَ آتِنا مِنْ حُظُوظِ الدّارَیْنِ، اَرْفَعَهَا وَ اَجَلَّها عاجلاً وَ آجِلاً ، وَ لَکَ الحَمْدُ عَلَ حُسْنِ بَلآئِکَ، وَ سُبوغِ نَعْمآئِکَ حَمْداً ،یُوافِقُ رِضاکَ، وَ یَمْتَرِی العَظیمَ مِنْ بِرِّکَ وَ نَداکَ یا عَظیمُ یاکَرِیمُ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمُ الرّاحِمِینَ. (1)

ای خدا، چنان که ما را در اوّل به لطف خود غذا دادی و در مهد حکمت و صنعت پرورش دادی، پس نعمت های بی حدّت را بر ما با تمام رسان و ناگواری های انتقامت را دفع گردان و به ما در دو عالم بالاتر و بزرگتر خط و بهره را کرامت فرما و ستایش مخصوص تو است بر ابتلاء و آزمایش نیکویَت و وفور نعمت هایت آنگونه ستایشی که پسند توست و احسان و عطای بزرگت را بر ما قرار می دارد. ای خدای بزرگ با کرم و احسان به حقّ رحمتت ای مهربانترین مهربانان عالم.

ص: 67

و از تو ای خدا درخواست می کنم که بهره ی مرا از فضل خود و بیشتر منزلتم را نزد خویش بالاتر از همه ی آنان قرار دهی و قسمتم را از دوستی و عشق و محبّت بزرگتر و نصیب معرفتم را به تو اَفزون تر گردانی که من ای خدا توجّهم از همه منقطع به سوی تو و دلم مشتاق توست.

تویی مقصودم نه غیر تو از شوق توست بیدار و کم خواب و والِهِ(وشیفته) توام. دلباخته هوای توام، غرض و مقصدم خشنودی توست و به مشاهده ی تو نیازمندم و نعمت جوارت مطلوب من است و مقام قربت منتهای خواهش من است و دوای مرض و شفای قلب سوزانم و تسکین حرارت دل و رافع غم و اندوهم پیش توست. پس ای خدا تو در حال وحشت و هولناکی انیس و مونس من باش و عذر لغزش هایم بپذیر و از زشتی هایم در گذر و توبه ام قبول و دعایم اجابت فرما. و از گناهکاری مرا یاری و نگهداری کن و از فقر و دفاقه ام غنی گردان و مرا از خود جدا و دور مگردان. ای تو نعمت و بهشت و دنیا و آخرت من. ای مهربانترین مهربانان عالم. (1)

اَللّهُمَّ اجْعَلْنا مِمَّنْ دَأْبُهُمُ الاِرْتِیاحُ اِلَیْکَ وَالْحَنِینُ، وَ دَهْرُهُمُ الزَّفْرَةُ وَالاَنِینُ، جِباهُهُمْ ساجِدَةٌ لِعَظَمَتِکَ، وَعُیُونُهُمْ ساهِرَةٌ فى خِدْمَتِکَ، وَدُمُوعُهُمْ سآئِلَةٌ مِنْ خَشْیَتِکَ، وَقُلُوبُهُمْ مُتَعَلِّقَةٌ بِمَحَبَّتِکَ، وَاَفْئِدَتُهُمْ مُنْخَلِعَةٌ مِنْ مَهابَتِکَ، یا مَنْ اَنْوارُ قُدْسِهِ لاِبْصارِ مُحِبّیهِ رآئِقَةٌ، وَسُبُحاتُ وَجْهِهِ لِقُلُوبِ عارِفیهِ شآئِفَةٌ، یا مُنَى قُلُوبِ الْمُشْتاقینَ، وَیا غایَةَ امالِ الْمُحِبّینَ،

ای خدا ما را از آنان قرار ده که بالفطرت به تو شادمان و خوشنود و از دل ناله ی شوق می کشند و همه ی عمر با آه و ناله ی (عاشقانه) اند. پیشانیشان در پیشگاه عظمتت به سجده و چشم هایشان بیدار در خدمتت و اشک دیدگانشان و قلوبشان را جلال و مهابتت از عالم پر کننده است. ای خدایی که انوار قدسش به چشم دوستان در کمال شوق و نشاط انگیز است. ای آرزوی دل مشتاقان ای منتهای مقصود محبّان.

اَسْئَلُکَ حُبَّکَ وَحُبَّ مَنْ یُحِبُّکَ، وَحُبَّ کُلِّ عَمَل یُوصِلُنى اِلى قُرْبِکَ، وَاَنْ تَجْعَلَکَ اَحَبَّ اِلَىَّ مِمّا سِواکَ، وَاَنْ تَجْعَلَ حُبّى اِیّاکَ قآئِداً اِلى رِضْوانِکَ، وَشَوْقى اِلَیْکَ ذائِداً عَنْ عِصْیانِکَ، وَامْنُنْ بِالنَّظَرِ اِلَیْکَ عَلَىَّ، وَانْظُرْ بِعَیْنِ الْوُدِّ وَالْعَطْفِ اِلَىَّ، وَ لاتَصْرِفْ عَنّى وَجْهَکَ، وَاجْعَلْنى مِنْ اَهْلِ الأِسْعادِ وَالْحِظْوَةِ عِنْدَکَ، یا مُجیبُ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.

از تو درخواست می کنم دوستی تو را و دوستی دوست دارانت را و دوست داشتن هر کاری که مرا به مقام قُرب تو رساند و هم درخواست دارم که خود را از هر چه غیر توست بر من محبوبتر گردانی و محبّتم را منجر به مقام خوشنودی خود سازی و شوقم را به تو بیش از عُصیانت قرار دهی، و بر من به یک نظر کردی بر جمالت منّت گذار و به من به چشم لطف و محبّت بنگر و هیچ وقت روی از من مگردان، و مرا از اهل سعادت و سالکان طریق محبّت نزد خود گردان، ای اجابت کننده دعای خلق، اى مهربانترین مهربانان. (1)

به نام خداوند بخشنده مهربان. خدایا مرا به سوی تو وسیله ای جز عواطف مهربانیّت نیست و دست آویزی غیر عطاهای رحمانیّت و شفاعت پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم رحمتت که نگهدار امّت از رنج و آلام دو عالم است، نخواهد بود. پس تو این دو را برای من وسیله ی آمرزش و سبب وصول به مقام سعادت رضوانت قرار ده، قافله ی امید من وارد حریم درگاه کرمت گردیده و راحله طعم به آستان جود و اِحسانت فرود آمده، پس تو ای خدا امید و آرزویی که به لطف و کرمت دارم برآور و به حقیقت رسان و کارم را ختم به خیر گردان و مرا از آن بندگان خاص با صفای خد قرار ده که در میان بهشت خود در آوری و در منزل کرامت و عزّتت جایگاه بخشیدی و به مشاهده ی حُسن و جمالت در روز ملاقات دیده هایشان روشن کردی و آنان را وارث منزل های حقیقت در جوار خود گردانیدی، ای خدایی که هیچ کس وارد بر کسی کریم تر از تو نشده است و حاجت مندی شخصی رحیم و مهربان تر از تو نیافته است. ای بهترین کسی که بی کسان در خلوت عنایتت راه یافتند و ای مهربان تر شخصی که گریختگان به سویت پناه گرفتند. ای خدا، من به سوی وسیع مقام عَفوت دست امید دراز کرده ام و به ذیل کرم و احسانت چنگ زده ام. پس ای خدا، مرا به ناامیدی برنگردان و زیان حِرمان مبتلا مساز، ای شنوای دعا و ای مهربانترین مهربانان عالم.

و پریشانی خیالم را نشوید جز دستور تو ای نهایت آرزوی آرزومندان و ای نهایت سؤال کنندگان و ای بالاترین مطلب جویندگان و ای برترین رغبت راغبان و ای سرپرست شایستگان و ای امان خائفان و ای اجابت کننده ی دعوت بیچارگان و ای ذخیره مسکینان نداران، و گنج درماندگان و ای دادرس دادگاهان و ای برآورنده ی حاجت های فقراء و مسکینان و ای با کرامت ترین کریمان و ای مهربانترین مهربانان برای توست خضوع من و مسئول من و به سوی تو زاری و ناله ی من.

اَسْئَلُکَ اَنْ تُنِیلَنى مِنْ رَوْحِ رِضْوانِکَ، وَتُدیمَ عَلَىَّ نِعَمَ امْتِنانِکَ، وَهااَ نَا بِبابِ کَرَمِکَ واقِفٌ، وَلِنَفَحاتِ بِرِّکَ مُتَعَرِّضٌ، وَبِحَبْلِکَ الشَّدِیدِ مُعْتَصِمٌ، وَبِعُرْوَتِکَ الْوُثْقىَ مُتَمَسِّکٌ،اِلهى اِرْحَمْ عَبْدَکَ الذَّلیلَ،ذَااللِّسانِ الْکَلیِلِ، وَالْعَمَلِ الْقَلیِلِ، وَامْنُنْ عَلَیْهِ بِطَوْلِکَ الْجَزیِلِ، وَاکْنُفْهُ تَحْتَ ظِلِّکَ الظَّلیِلِ، یا کَریِمُ یا جَمیِلُ، یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ. (1)

از تو خواهم به این که برسانی از نسیم رضوانت و ادامه دهی بر من نعمت ها امتنانت و هم اکنون من به در خانه ی کرمت ایستاده ام و برای نسیم نیکی تو منتظر و به ریسمان محکم تو چنگ زنان و به حلقه ی مطمئن و محکم تو در آویخته ام، اى مهربانترین مهربانان.

خدایا بگردان ما را از آن که ریشه کرده درخت اشتیاق به تو در بُستان های سینه آنها و در برگرفته سوز محبّت تو در سراسر دلشان. پس آنان آشیانه های افکار جاگیرند و در گلزارهای قرب و مکاشفه بگردند و از حوزهای محبّت دوستی با جام لطف جرعه درکشند، و در نهر های صادق وصف در آیند. به تحقیق برداشته پرده از دیده های ایشان و بلند شد برای پیشگیری به سعادت در زهد مَنِشی، همّت هایشان و گواراست در چشمه کِردار نوشیدنشان و خویش است در مجلس اُنس سرّشان و ایمن است در محل ترسناک جمعشان، و مطمئن است به برگشت به ربّ الاَربابِ جانشان و یقین آورده به فوز و رستگاری روحشان و روشن است به دیدار محبوب خود چشمشان و برجاست به درک کردن مسئول و رسیدن به آرزو قرارشان و سود بخش است در فروش دنیا به آخرت تجارتشان.

اِلهى ما اَلَذَّ خَواطِرَ الاِلْهامِ بِذِکْرِکَ عَلَى الْقُلُوبِ، وَما اَحْلَى الْمَسیِرَ اِلَیْکَ بِالاَوْهامِ فى مَسالِکِ الْغُیُوبِ، وَما اَطْیَبَ طَعْمَ حُبِّکَ،وَما اَعْذَبَ شِرْبَ قُرْبِکَ، فَاَعِذْنا مِنْ طَرْدِکَ وَ اِبْعادِکَ، وَاجْعَلْنا مِنْ اَخَصِّ عارِفیِکَ، وَاَصْلَحِ عِبادِکَ، وَاَصْدَقِ طآئِعیِکَ، وَاَخْلَصِ عُبّادِکَ، یا عَظیمُ یا جَلیِلُ، یا کَریِمُ یا مُنیِلُ، بِرَحْمَتِکَ وَ مَنِّکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمیِنَ. (1)

خدایا چه خوش منزّه است خاطرهای الهام در یادآوری تو بر دل ها، و چه شیرین است سیر به سویت بر رفتن اَوْهام در راه های نامرئی و چه خوش است مزّه دوستیت و چه گواراست نوشابه قربت. پس ما را پناه ده از این که بر این ما را و دور کنی و بگردان ما را از مخصوص ترین عارفانت و شایسته ترین بنده گانت و راستگوترین پیروانت و با اخلاص ترین بنده گانت ای بزرگوارترین بزرگوار، ای با کرامت ای عطابخش به رحمت و منّت خود اى مهربانترین مهربانان.

و همان اجازه اى است که براى دعا کردن و به پاکى ستودنت به ما دادى خدایا پس ذکر خویش را به ما الهام کن در خلوت و جلوت و شب و روز و آشکار و نهان و درخوشى و ناخوشى و ما را به ذکر خفى و پنهانت مأنوس کن و به کار پاکیزه و کوشش خداپسند وادار و پاداش ما را به سنگ تمام بده

اِل-هىِ بِکَ هامَتِ الْقُلُوبُ الْوالِهَةُ، وَعَلى مَعْرِفَتِکَ جُمِعَتِ الْعُقُولُ الْمُتَبایِنَةُ،فَلا تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ اِلاَّ بِذِکْراکَ، وَلا تَسْکُنُ النُّفُوسُ اِلاَّ عِنْدَ رُؤْیاکَ، اَنْتَ الْمُسَبَّحُ فى کُلِّ مَکانٍ، وَالْمَعْبُودُ فى کُلِّ زَمانٍ، وَالْمَوْجُودُ فى کُلِّ اَوانٍ ، وَالْمَدْعُوُّ بِکُلِّ لِسانٍ ، وَالْمُعَظَّمُ فى کُلِّ جَنانٍ،وَاَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ لَذَّةٍ بِغَیْرِ ذِکْرِکَ، وَمِنْ کُلِّ راحَةٍ بِغَیْرِ اُنْسِکَ، وَمِنْ کُلِّ سُرُور بِغَیْرِ قُرْبِکَ، وَمِنْ کُلِّ شُغْلٍ بِغَیْرِ طاعَتِکَ،

خدایا دلهاى شیدا همه سرگشته و تشنه تواند و خِرَدهاى متفرق و جدا همه در مورد شناسایى و معرفت تو متفق گشته اند و از این رو دلها جز به یاد تو آرام نگیرند وجانها جز به مشاهده جمالت تسکین نیابند تویى که در هر جا تسبیحت گویند و در هر زمانى پرستش کنند و در هر آن موجود بوده اى و به هر زبان تو را خوانند و در هر دلى تو را به بزرگى یاد کنند و از تو آمرزش خواهم از هر لذتى جز لذت تو و از هر آسایشى جز انس با تو و از هر شادمانى بجز قرب تو و از هر سرگرمى به جز فرمانبرداریت

اِل-هىِ اَنْتَ قُلْتَ وَقَوْلُکَ الْحَقُّ: یا اَیُّهَا الَّذینَ امَنُوا اذْکُرُوا اللهَ ذِکْراً کَثیِراً، وَسَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَاَصیِلاً. وَقُلْتَ وَقَوْلُکَ الْحَقُّ: فَاذْکُرُونىِ اَذْکُرْکُمْ فَاَمَرْتَنا بِذِکْرِکَ ، وَ وَعَدْتَنا عَلَیْهِ اَنْ تَذْکُرَنا تَشْریِفاً لَنا وَ تَفْخیِماً وَ اِعْظاماً ، وَ ها نَحْنُ ذاکِرُوکَ کَما اَمَرْتَنا ، فَاَنْجِزْ لَنا ما وَعَدْتَنا، یا ذاکِرَ الذّاکِریِنَ، وَیا اَرْحَمَ الرّاحِمیِنَ. (1)

خدایا تو فرمودى و گفته ات حق است «اى کسانى که ایمان آورده اید خدا را یاد کنید یاد کردن بسیار و تسبیح او گویید در بامداد و پسین» و نیز فرمودى و گفته ات حق است «مرا یاد کنید تا من هم شما را یاد کنم» پس تو ما را به یاد کردنت دستور فرمودى و به ما وعده دادى که براى شرافت و عزت و عظمت بخشى به ما تو هم ما را یاد کنى و ما هم اکنون مطابق فرمانت تو را یاد کنیم پس تو هم به وعده خویش وفا کن اى که از یادکنندگانت یاد کنى و اى مهربانترینِ مهربانان.

بِاَذْیالِ عَفْوِکَ، وَاَحْوَجَتْنِى الْخَطایا اِلىَ اسْتِفْتاحِ اَبْوابِ صَفْحِکَ، وَدَعَتْنِى الاْسآئَةُ اِلَى الاِناخَةِ بِفِنآءِ عِزِّکَ، وَحَمَلَتْنِى الْمَخافَةُ مِنْ نِقْمَتِکَ عَلَى الْتَّمَسُّکِ بِعُرْوَةِ عَطْفِکَ، وَما حَقُّ مَنِ اعْتَصَمَ بِحَبْلِکَ اَنْ یُخْذَلَ،وَلا یَلیِقُ بِمَنِ اسْتَجارَ بِعِزِّکَ اَنْ یُسْلَمَ اَوْ یُهْمَلَ،

به نام خداوند بخشنده مهربان. خدایا اى پناه پناه جویان و اى پناه ده پناهندگان و اى نجات دهنده هلاک شدگان و اى نگهداربیچارگان و اى مهرورز مسکینان واى اجابت کننده درماندگان واى گنج فقیران واى جبران کننده دل شکستگان و اى جاى ده(مَأوی) دور از وطنان و اى یاور آنان که ناتوانشان شمرده اند و اى پناه ده ترسناکان و اى فریادرس غمدیدگان و اى قلعه محکم پناهندگان اگر من به عزت تو پناه نیاورم پس به که پناه برم و اگر به قدرت تو دست پناهندگى دراز نکنم پس به که پناهنده شوم (خدایا) گناهان مرا ناچار کرده که به دامان عفوت چنگ زنم و خطاها مرا نیازمند کرده که از تو بخواهم درهاى چشم پوشیت را به رویم بگشایى و بدی ها مرا بدین جا کشانده که به آستان عزت تو بار اندازم و ترس از انتقام مرا واداشته که به رشته محکم مهر تو چنگ زنم و براستى آن کس که به ریسمان تو چنگ زند سزاوار خوارى نیست و آن کس که به عزت تو پناهنده شود تسلیم کردنش و یا واگذاردنش شایسته نیست

اِل-هىِ فَلا تُخْلِنا مِنْ حِمایَتِکَ، وَلا تُعْرِنا مِنْ رِعایَتِکَ، وَزُدْنا عَنْ مَوارِدِ الْهَلَکَةِ،فَاِنّا بِعَیْنِکَ وَفى کَنَفِکَ وَلَکَ، اَسْئَلُکَ بِاَهْلِ خآصَّتِکَ مِنْ مَلائِکَتِکَ وَالصّالِحیِنَ مِنْ بَرِیَّتِکَ، اَنْ تَجْعَلَ عَلَیْنا واقِیَةً تُنْجِیِنا مِنَ الْهَلَکاتِ، وَ تُجَنِّبُنا مِنَ الاْفاتِ، وَ تُکِنُّنا مِنْ دَواهِى الْمُصیباتِ، وَاَنْ تُنْزِلَ عَلَیْنا مِنْ سَکینَتِکَ، وَاَنْ تُغَشِّىَ وُجُوهَنا بِاَنْوارِ مَحَبَّتِکَ، وَاَنْ تُؤْوِیَنا اِلى شَدیدِ رُکْنِکَ، وَاَنْ تَحْوِیَنا فى اَکْنافِ عِصْمَتِکَ،بِرَأفَتِکَ وَرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمیِنَ.

پس اى خدا ما را از حمایت خویش وامگذار و از رعایت خود باز مدار و از پرتگاههاى هلاکت بازدار زیرا ما در تحت توجه تو و در کنف حمایت تو و از آن توییم از تو خواهم به حق خاصان درگاهت از فرشتگان و شایستگان از بندگانت که براى ما سپرى قرار دهى که ما را از مهالک نجات دهد و خودت ما را از آفات دور کنى و از مصیبتهاى بزرگ ما را محفوظ دارى و از آرامش خود بر ما فرود آرى و چهره هاى ما را به انوار محبّت خویش بپوشانى و در پایگاه محکمت ما را جاى دهى و ما را در کرانه هاى عصمت خویش بدارى به حق عطوفت و مهرت اى مهربانترین مهربانان.

اِل-هىِ فَزَهِّدْنا فیِها، وَسَلِّمْنا مِنْها بِتَوْفیقِکَ وَ عِصْمَتِکَ، وَانْزَعْ عَنّا جَلابیِبَ مُخالَفَتِکَ، وَتَوَلَّ اُمُورَنا بِحُسْنِ کِفایَتِکَ، وَاَوْفِرْ مَزیدَنا مِنْ سَعَةِ رَحْمَتِکَ، وَاَجْمِلْ صِلاتِنا مِنْ فَیْضِ مَواهِبِکَ، وَاَغْرِسْ فىِ اَفْئِدَتِنا اَشْجارَ مَحَبَّتِکَ، وَاَتْمِمْ لَنا اَنْوارَ مَعْرِفَتِکَ، وَاَذِقْنا حَلاوَةَ عَفْوِکَ وَلَذَّةَ مَغْفِرَتِکَ، وَ اَقْرِرْ اَعْیُنَنا یَوْمَ لِقآئِکَ بِرُؤْیَتِکَ، وَ اَخْرِجْ حُبَّ الدُّنْیا مِنْ قُلُوبِنا، کَما فَعَلْتَ بِالصّالِحیِنَ مِنْ صَفْوَتِکَ، وَالاَبْرارِ مِنْ خآصَّتِکَ، بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ، وَ یا اَکْرَمَ الاَکْرَمیِنَ.

خدایا پس ما را در دنیا پارسا کن و ما را به وسیله توفیق و نگهدارى خود از شرورش سالم بدار و بیرون آر از بر ما جامه هاى مخالفت و نافرمانیت را و با حسن کفایت خود امور ما را سرپرستى فرما سهمیه عطاى ما را از رحمت وسیع خود افزون گردان و جایزه هاى ما را از سرچشمه پرفیض مواهبت نیکو گردان و بنشان در دلهاى ما درختهاى محبّتت را و کامل گردان بر ما انوار درخشنده معرفتت را وبچشان به ماشیرینى عفوولذت آمرزشت را ودیدگانمان را درروز قیامت به مشاهده جمالت روشن کن و دوستى دنیا را از دلهاى ما بیرون کن چنانچه درباره برگزیدگانت و نیکان از خواص درگاهت چنین کردى به رحمتت اى مهربانترین مهربانان و اى کریم ترین کریمان.

مناجات منظومه ی حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام

بِسمِ اللّه الرَحمنِ الرَحیم

لَکَ الْحَمْدُ یا ذَاالْجُودِ وَ الْمَجْدِ وَالْعُلى + تَبارَکْتَ تُعْطىِ مَنْ تَشاءُ وَتَمْنَعُ

ستایش توراست اى صاحب جود و بزرگى و بلندى + بزرگى تو راست که به هر که خواهى بدهى و یا بازگیرى

اِل-هىِ وَ خَلاّقى وَحِرْزىِ وَمَوْئِلى + اِلَیْکَ لَدَى الاْعْسارِ وَالْیُسْرِ اَفْزَعُ

اى معبود و آفریدگار و پناه و نگهدار من بدرگاه + تو در سختى و آسانى پناه برم

اِل-هىِ لَئِنْ جَلَّتْ وَجَمَّتْ خَطِیئَتىِ + فَعَفْوُکَ عَنْ ذَ نْبى اَجَلُّ وَاَوْسَعُ

خدایا اگر خطایم بزرگ و زیاد است + ولى گذشت تو از گناه من بزرگتر و وسیعتر است

اِل-هىِ لَئِنْ اَعْطَیْتُ نَفْسِىَ سُؤْلَها + فَها اَ نَا فى رَوْضِ النَّدامَةِ اَرْتَعُ

خدایا اگر من از خواهش نفس پیروى کنم + پس در آن حال من در چراگاه پشیمانى مى چرم

اِل-هىِ تَرىَ حالىِ وَفَقْرىِ وَ فاقَتىِ + وَاَنْتَ مُناجاتِى الخَفِیَّةَ تَسْمَعُ

خدایا خود تو حال من و ندارى و تهیدستیم را بینى + و تو رازهاى پنهان مرا مى شنوى

اِل-هىِ فَلا تَقْطَعْ رَجآئى وَلا تُزِغْ + فُؤادِىِ فَلىِ فى سَیْبِ جُودِکَ مَطْمَعٌ

خدایا پس امیدم را قطع مکن و منحرف مساز + به نومیدى دلم را که من طمعکار باران سخایت هستم

ص: 77

اِل-هىِ لَئِنْ خَیَّبْتَنىِ اَوْ طَرَدْتَنىِ + فَمَنْ ذَااَّلذىِ اَرْجُو وَ مَنْ ذا اُشَفِّعُ

خدایا اگر نومیدم سازى یا از درگاهت برانى + پس به چه کسى امید داشته باشم و که را شفیع گردانم

اِل-هىِ اَجِرْنىِ مِنْ عَذابِکَ اِنَّنىِ + اَسیرٌ ذَلیِلٌ خائِفٌ لَکَ اَخْضَعُ

خدایا از عذاب خود پناهم ده که براستى من + اسیر و خوار و ترسان و خاضع درگاه توام

اِل-هىِ فَآنِسْنى بِتَلْقِینِ حُجَّتىِ + اِذا کانَ لى فِى الْقَبْرِ مَثْوَىً وَمَضْجَعٌ

خدایا بوسیله تلقین دلیل و حجتم با من انس گیر + در آن هنگام که در گور منزل و مأوى گیرم

اِل-هىِ لَئِنْ عَذَّبْتَنى اَلْفَ حِجَّةٍ + فَحَبْلُ رَجآئى مِنْکَ لا یَتَقَطَّعُ

خدایا اگر هزار سال مرا عذاب کنى ولى + باز رشته امید من از درگاه تو قطع نمى شود

اِل-هىِ اَذِقْنىِ طَعْمَ عَفْوِکَ یَوْمَ لا + بَنُونَ وَلا مالٌ هُنالِکَ یَنْفَعُ

خدایا مزه گذشتت را به من بچشان در آن روز + که نه فرزندان و نه مال در آن جا سود بخشد

اِل-هىِ لَئِنْ لَمْ تَرْعَنىِ کُنْتُ ضائِعاً + وَاِنْ کُنْتَ تَرْعانىِ فَلَسْتُ اُضَیَّعُ

خدایا اگر تو مراعاتم نکنى یکسره از بین رفته ام + و اگر تو مراعاتم کنى ضایع نگردم

اِل-هىِ اِذا لَمْ تَعْفُ عَنْ غَیْرِ مُحْسِنٍ + فَمَنْ لِمُسىءٍ بِالْهَوى یَتَمَتَّعُ

خدایا اگر بنا شود جز از نیکوکار نگذرى + پس کیست امید گنهکارى که به هواى نفس کامرانى کرده

اِل-هىِ لَئِنْ فَرَّطْتُ فى طَلَبِ التُّقى + فَها اَ نَا اِثْرَ الْعَفْوِ اَقْفُو وَ اَتْبَعُ

خدایا اگر در جستجوى پرهیزکارى کوتاهى کردم + ولى اینک بدنبال گذشت تو مى گردم و آن را مى جویم

اِل-هىِ لَئِنْ اَخْطَاْتُ جَهْلاً فَطالَما + رَجَوْتُکَ حَتّىَ قِیلَ ما هُوَ یَجْزَعُ

خدایا اگر از روى نادانى خطا کردم پس چه بسیار امیدوار + به تو بوده ام

بطورى که درباره ام گفتند باک ندارد

اِل-هىِ ذُنُوبىِ بَذَّتِ الطَّوْدَ وَاْعتَلَتْ + وَصَفْحُکَ عَنْ ذَنْبىِ اَجَلُّ وَاَرْفَعُ

خدایا گناهانم برتر و بلندتر از کوههاى بزرگ گشته + ولى چشم پوشى

تو از گناه من بزرگتر و برتر است

اِل-هىِ یُنَحّىِ ذِکْرُ طَوْلِکَ لَوْعَتىِ + وَذِکْرُ الْخَطایَا الْعَیْنَ مِنّى یُدَمِّعُ

خدایا یاد بخشش تو سوز درونم را ببرد + و یاد گناهان چشمانم اشک بار

کند

اِل-هىِ اَقِلْنى عَثْرَتى وَامْحُ حَوْبَتىِ + فَاِنّىِ مُقِرٌّ خائِفٌ مُتَضَرِّعٌ

ص: 78

خدایا لغزشم را ببخش و گناهم را محو کن + زیرا که من به گناه اقرار داشته و ترسان و نالانم

اِل-هىِ اَنِلْنىِ مِنْک رَوْحاً وَراحَةً + فَلَسْتُ سِوى اَبْوابِ فَضْلِکَ اَقْرَعُ

خدایا صفا و آسایشى از جانب خود به من ببخش + که من جز درهاى فضل تو را نکوبم

اِل-هىِ لَئِنْ اَقْصَیْتَنىِ اَوْ اَهَنْتَنىِ + فَما حِیلَتىِ یا رَبِّ اَمْ کَیْفَ اَصْنَعُ

خدایا اگر دورم کنى یا بى اعتناییم کنى + پس دیگر چه چاره کنم پروردگارا و یا چه بکنم؟

اِل-هىِ حَلیفُ الْحُبِّ فِى اللَّیْلِ ساهِرٌ + یُناجى وَیَدْعُو وَالْمُغَفَّلُ یَهْجَعُ

خدایا آن که با دوستى تو دست بگریبان است شب را همه بیدار + و در مناجات و دعاست ولى غافل یکسره در خواب

اِل-هىِ وَهذَا الْخَلْقُ ما بَیْنَ نآئِمٍ + وَمُنْتَبِهٍ فىِ لَیْلِهِ یَتَضَرَّعُ

خدایا این مردم هم یک دسته شبها خواب + و دسته اى بیدار و به تضرع مشغولند

وکُلُّهُمُ یَرجُو نَوالَکَ راجِیاً + لِرَحْمَتِکَ الْعُظْمىَ وَفِى الْخُلْدِ یَطْمَعُ

و همگى به امید عطاى تواند و امیدوار + به رحمت بزرگ تو و طمع بهشت برین دارند

اِل-هىِ یُمَنّینى رَجآئى سَلامَةً + وَقُبْحُ خَطیئاتِى عَلَىَّ یُشَنِّعُ

خدایا امید من مرا آرزومند سلامتى مى کند + ولى زشتى گناهانم مرا به رسوایى تهدید مى کند

اِل-هىِ فَاِنْ تَعْفُو فَعَفْوُکَ مُنْقِذىِ + وَاِلاَّ فَبِالذَّنْبِ الْمُدَمِّرِ اُصْرَعُ

خدایا اگر بگذرى گذشت تو نجات بخش من است + وگرنه من با این گناه مهلک به نابودى درافتم

اِل-هىِ بِحَقِّ الْهاشِمىِّ مُحَمَّدٍ + وَحُرْمَةِ اَطْهارٍ هُمُ لَکَ خُضَّعٌ

خدایا به حق محمّد هاشمى + و به حرمت پاکانى که به درگاهت خاضعند

اِل-هىِ بِحَقِّ الْمُصْطَفىَ وَابْنِ عَمِّهِ + وَحُرْمَةِ اَبْرارٍ هُمُ لَکَ خُشَّعٌ

خدایا به حق محمّد مصطفى و پسر عمویش (على علیه السلام) + و به حرمت نیکانى که بدرگاهت خاشعند

اِل-هىِ فَاَنْشِرْنىِ عَلى دینِ اَحْمَدٍ + مُنیباً تَقِیّاً قانِتاً لَکَ اَخْضَعُ

خدایا مرا بر دین احمد در قیامت برانگیز + در حال انابه و پرهیزکارى و فروتنى و خضوع

وَلا تَحْرِمَنّى یا اِل-هىِ وَسَیِّدىِ + شَفاعَتَهُ الْکُبْرى فَذاکَ الْمُشَفَّعُ

و مرا محروم مکن اى معبود و آقایم از + آن شفاعت بزرگش که شفاعت او پذیرفته است

ص: 79

وَصَلِّ عَلَیْهِمْ ما دَعاکَ مُوَحِّدٌ + وَناجاکَ اَخْیارٌ بِبابِکَ رُکَّعٌ (1)

و درود فرست بر ایشان تا زمانى که یکتاپرستى به درگاهت + دعا کند و نیکان با تو در مناجات و به درگاهت در رکوعند

يَا سَيِّدِي فَكَيْفَ لِي وَ أَنَا عَبْدُكَ الضَّعِيفُ الذَّلِيلُ، الْحَقِيرُ الْمِسْكِينُ الْمُسْتَكِينُ، يَا إِلَهِي وَ رَبِّي وَ سَيِّدِي وَ مَوْلاَيَ، لِأَيِّ الْأُمُورِ إِلَيْكَ أَشْكُو ، وَ لِمَا مِنْهَا أَضِجُّ وَ أَبْكِي ، لِأَلِيمِ الْعَذَابِ وَ شِدَّتِهِ ، أَمْ لِطُولِ الْبَلاَءِ وَ مُدَّتِهِ، فَلَئِنْ صَيَّرْتَنِي لِلْعُقُوبَاتِ مَعَ أَعْدَائِكَ وَ جَمَعْتَ بَيْنِي وَ بَيْنَ أَهْلِ بَلاَئِكَ، وَ فَرَّقْتَ بَيْنِي وَ بَيْنَ أَحِبَّائِكَ وَ أَوْلِيَائِكَ، فَهَبْنِي يَا إِلَهِي وَ سَيِّدِي وَ مَوْلاَيَ وَ رَبِّي صَبَرْتُ عَلَى عَذَابِكَ فَكَيْفَ أَصْبِرُ عَلَى فِرَاقِكَ، وَ هَبْنِي (يَا إِلَهِي) صَبَرْتُ عَلَى حَرِّ نَارِكَ فَكَيْفَ أَصْبِرُ عَنِ النَّظَرِ إِلَى كَرَامَتِكَ، أَمْ كَيْفَ أَسْكُنُ فِي النَّارِ وَ رَجَائِي عَفْوُكَ، ! فَبِعِزَّتِكَ يَا سَيِّدِي وَ مَوْلاَيَ أُقْسِمُ صَادِقاً، لَئِنْ تَرَكْتَنِي نَاطِقاً، لَأَضِجَّنَّ إِلَيْكَ بَيْنَ أَهْلِهَا ضَجِيجَ الْآمِلِينَ، وَ لَأَصْرُخَنَّ إِلَيْكَ صُرَاخَ الْمُسْتَصْرِخِينَ، وَ لَأَبْكِيَنَّ عَلَيْكَ بُكَاءَ الْفَاقِدِينَ، وَ لَأُنَادِيَنَّكَ أَيْنَ كُنْتَ يَا وَلِيَّ الْمُؤْمِنِينَ، يَا غَايَةَ آمَالِ الْعَارِفِينَ، يَا غِيَاثَ الْمُسْتَغِيثِينَ، يَا حَبِيبَ قُلُوبِ الصَّادِقِينَ، وَ يَا إِلَهَ الْعَالَمِينَ. (1)

ای سرور من تا چه رسد به من؟ ! و حال آنکه من بنده ناتوان، خوار و کوچک ، زمین گیر و درمانده توأم ، ای خدای من و پروردگار و سرور و مولایم، برای کدامیک از دردهایم به حضرتت شکوه کنم؟ و برای کدامین گرفتاریم به درگاهت بنالم و اشک بریزم؟ آیا برای دردناکی عذاب و سختی اش؟ یا برای طولانی شدن بلا و زمانش؟ پس اگر مرا در عقوبت و مجازات با دشمنانت قرار دهی، و بین من و اهل عذابت جمع کنی، و میان من و عاشقان و دوستانت جدایی اندازی، ای خدا و آقا و مولا و پروردگارم، بر فرض که بر عذابت شکیبائی ورزم، ولی بر فراقت چگونه صبر کنم؟ ! و گیرم ای خدای من بر سوزندگی آتشت صبر کنم، اما چگونه چشم پوشی از کرمت را تاب آورم؟ ! یا چگونه در آتش، سکونت گزینم و حال آنکه امید من گذشت و عفو تواست؟ پس به عزّتت ای آقا و مولایم سوگند صادقانه می خورم، اگر مرا در سخن گفتن آزاد بگذاری در میان اهل دوزخ به پیشگاهت سخت ناله سر دهم همانند ناله آرزومندان، و به درگاهت بانگ بردارم همچون بانگ آنان که خواهان دادرسی هستند، و هر آینه به آستانت گریه کنم چونان که مبتلا به فقدان عزیزی می باشند، و صدایت می زنم: کجایی ای سرپرست مؤمنان، ای نهایت آرزوی عارفان، ای فریادرس خواهندگان فریادرس، ای محبوب دلهای راستان، و ای معبود جهانیان،

يا اِلهىِ وَ سَيِّدىِ وَ مَوْلاىَ وَ مالِكَ رِقّىِ، يا مَنْ بِيَدِهِ ناصِيَتىِ، يا عَليِماً بِضُرّىِ وَ مَسْكَنَتىِ، يا خَبيراً بِفَقْرىِ وَ فاقَتىِ، يا رَبِّ يا رَبِّ يا رَبِّ، اَسْئَلُكَ بِحَقِّكَ وَ قُدْسِكَ، وَ اَعْظَمِ صِفاتِكَ وَ اَسْماَّئِكَ، اَنْ تَجْعَلَ اَوْقاتى مِنَ اللَّيْلِ وَالنَّهارِ بِذِكْرِكَ مَعْمُورَةً، وَ بِخِدْمَتِكَ مَوْصُولَةً، وَ اَعْمالى عِنْدَكَ مَقْبُولَةً، حَتّى تَكُونَ اَعْمالى وَ اَوْرادى كُلُّها وِرْداً واحِداً، وَ حالى فى خِدْمَتِكَ سَرْمَداً ، يا سَيِّدى يا مَنْ عَلَيْهِ مُعَوَّلى، يا مَنْ اِلَيْهِ شَكَوْتُ اَحْوالى ، يا رَبِّ يا رَبِّ يا رَبِّ ، قَوِّ عَلى خِدْمَتِكَ جَوارِحى ، وَاشْدُدْ عَلَى الْعَزيمَةِ جَوانِحى ، وَ هَبْ لِىَ الْجِدَّ فى خَشْيَتِكَ، وَالدَّوامَ فِى الاِتِّصالِ بِخِدْمَتِكَ، حَتّى اَسْرَحَ اِلَيْكَ فى مَيادينِ السّابِقينَ، و َ أُسْرِعَ اِلَيْكَ فِى الْبارِزينَ، وَ أَشْتاقَ اِلى قُرْبِكَ فِى الْمُشْتاقينَ، وَ أَدْنُوَ مِنْكَ دُنُوَّ الْمُخْلِصينَ، وَ اَخافَكَ مَخافَةَ الْمُوقِنينَ، وَ اَجْتَمِعَ فى جِوارِكَ مَعَ الْمُؤْمِنينَ. (2)

اى خداى من اى سرور من، اى مولاى من و اختیار دارم، اى کسی که مهارم به دست اوست، اى آگاه از پریشانى و ناتوانی ام، اى داناى تهیدستى و ناداری ام، پروردگارا! پروردگارا! پروردگارا! از تو درخواست می کنم به حقّت و قدست و بزرگ ترین صفات

ص: 81

و نام هایت که همه اوقاتم را از شب و روز به یادت آباد کنى، و به خدمت گزاری ات پیوسته بدارى و اعمالم را در پیشگاهت قبول فرمایى تا آنکه اعمالم و اورادم همواره هماهنگ و همسو باشد، و حالم در خدمت تو پاینده گردد، اى سرور من، اى آن که بر او تکیه دارم، اى آن که شِکوِه حالم را تنها به سوى او برم، اى پروردگارم، اى پروردگارم، اى پروردگارم! اعضایم را در راه خدمتت نیرو بخش، و دلم را بر عزم و همّت محکم کن، و کوشش در راستاى پروایت، و دوام در پیوستن به خدمتت را به من ارزانى دار تا به سویت برانم در میدان های پیشتازان، و به سویت بشتابم در میان شتابندگان، و به کوى قربت آیم در میان مشتاقان، و همانند مخلصان به تو نزدیک شوم، و چون یقین آوردگان از جاه تو بهراسم، و با اهل ایمان در جوارت گرد آیم.

وَاجْعَلْنى مِنْ اَحْسَنِ عَبيدِكَ نَصِيباً عِنْدَكَ، وَ اَقْرَبِهِمْ مَنْزِلَةً مِنْكَ، وَ اَخَصِّهِمْ زُلْفَةً لَدَيْكَ، فَاِنَّهُ لا يُنالُ ذلِكَ اِلّا بِفَضْلِكَ، وَ جُدْلى بِجُودِكَ، وَاعْطِفْ عَلَىَّ بِمَجْدِكَ، وَاحْفَظْنى بِرَحْمَتِكَ، وَاجْعَلْ لِسانى بِذِكْرِكَ لَهِجاً، وَ قَلْبى بِحُبِّكَ مُتَيَّماً، وَ مُنَّ عَلَىَّ بِحُسْنِ اِجابَتِكَ، وَ اَقِلْنى عَثْرَتى، وَاغْفِرْ زَلَّتى، فَاِنَّكَ قَضَيْتَ عَلى عِبادِكَ بِعِبادَتِكَ، وَ اَمَرْتَهُمْ بِدُعائِكَ، وَ ضَمِنْتَ لَهُمُ الإِجابَةَ، فَاِلَيْكَ يا رَبِّ نَصَبْتُ وَجْهى، وَ اِلَيْكَ يا رَبِّ مَدَدْتُ يَدى، فَبِعِزَّتِكَ اسْتَجِبْ لى دُعائى، وَ بَلِّغْنى مُناىَ، وَ لا تَقْطَعْ مِنْ فَضْلِكَ رَجائى، وَاكْفِنى شَرَّ الْجِنِّ وَالاِنْسِ مِنْ اَعْدائى، يا سَريعَ الرِّضا، اِغْفِرْ لِمَنْ لا يَمْلِكُ اِلّا الدُّعاءَ، فَاِنَّكَ فَعّالٌ لِما تَشاءُ، يا مَنِ اسْمُهُ دَواءٌ، وَ ذِكْرُهُ شِفاءٌ، وَ طاعَتُهُ غِنىً، اِرْحَمْ مَنْ رَأسُ مالِهِ الرَّجاءُ، وَ سِلاحُهُ الْبُكاءُ، يا سابِغَ النِّعَمِ، يا دافِعَ النِّقَمِ، يا نُورَ الْمُسْتَوْحِشينَ فِى الْظُّلَمِ، يَا عالِماً لا يُعَلَّمُ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَافْعَلْ بى مَا اَنْتَ أَهْلُهُ. (1)

و به سویت بشتابم در میان شتابندگان، و به کوى قربت آیم در میان مشتاقان، و همانند مخلصان به تو نزدیک شوم، و چون یقین آوردگان از جاه تو بهراسم ، و با اهل ایمان در جوارت گرد آیم ، خدایا! هرکس مرا به بدى قصد کند تو قصدش کن ، و هرکس با من مکر ورزد تو با او مکر کن ، و مرا از بهره مندترین بندگانت نزد خود ، و نزدیک ترین شان در منزلت به تو و مخصوص ترین شان در رتبه به پیشگاهت بگردان، زیرا این همه به دست نیاید جز به فضل تو، خدایا! با جودت به من جود کن و با بزرگواریت به من نظر کن و با رحمتت مرا نگاهدار، و زبانم را به ذکرت گویا کن، و دلم را به محبتت شیفته و شیدا فرما، و بر من منّت گذار با پاسخ نیکویت، و لغزشم را نادیده انگار و گناهم را ببخش، زیرا تو بندگانت را به بندگى فرمان دادى و به دعا و درخواست از خود امر کردى و اجابت دعا را براى آنان ضامن شدى، پس ای پروردگار من تنها روى به سوى تو داشتم ، و دستم را تنها به جانب تو دراز کردم، پس تو را به عزّتت سوگند می دهم که دعایم را اجابت کنی، و مرا به آرزویم برسانى ، و امیدم را از فضلت ناامید نکنى، و شرّ دشمنانم را از پرى و آدمى از من کفایت کنى، ای خدایی که زود از بنده ات خشنود می شوی، بیامرز آن را که جز دعا چیزی ندارد، همانا تو هرچه بخواهی انجام می دهی، ای آن که نامش دواء، و یادش شفا، و طاعتش توانگری است، رحم کن به کسی که سرمایه اش امید و ساز و برگش اشک ریزان است، ای فرو ریزنده نعمت ها، ای دورکننده بلاها، ای روشنی بخش وحشت زدگان در تاریکی ها، ای دانای ناآموخته.

2- أَنْتَ یَا رَبِّ مَوْضِعُ کُلِّ شَکْوَی وَ حَاضِرُ کُلِّ مَلَإٍ وَ شَاهِدُ کُلِّ نَجْوَی ،مُنْتَهَی کُلِّ حَاجَةٍ مُفَرِّجُ کُلِّ حَزیِنٍ غِنَی کُلِّ مِسْکِینٍ حِصْنُ کُلِّ هَارِبٍ أَمَانُ کُلِّ خَائِفٍ حِرْزُ الضُّعَفَاءِ کَنْزُ الْفُقَرَاءِ مُفَرِّجُ الْغَمَّاءِ مُعِینُ الصَّالِحِینَ ذَلِکَ اللَّهُ رَبُّنَا لا إِلَهَ إِلا هُوَ تَکْفِی مِنْ

ص: 82

عِبَادِکَ مَنْ تَوَکَّلَ عَلَیْکَ وَ أَنْتَ جَارُ مَنْ لاذَ بِکَ وَ تَضَرَّعَ إِلَیْکَ عِصْمَةُ مَنِ اعْتَصَمَ بِکَ ، نَاصِرُ مَنِ انْتَصَرَ بِکَ تَغْفِرُ الذُّنُوبَ لِمَنِ اسْتَغْفَرَکَ جَبَّارُ الْجَبَابِرَةِ ،عَظِیمُ الْعُظَمَاءِ، کَبِیرُ الْکُبَرَاءِ سَیِّدُ السَّادَاتِ مَوْلَی الْمَوَالِی صَرِیخُ الْمُسْتَصْرِخِینَ ،مُنَفِّسٌ عَنِ الْمَکْرُوبِینَ، مُجِیبُ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ، أَسْمَعُ السَّامِعِینَ ،أَبْصَرُ النَّاظِرِینَ، أَحْکَمُ الْحَاکِمِینَ ،أَسْرَعُ الْحَاسِبِینَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ ،خَیْرُ الْغَافِرِینَ، قَاضِی حَوَائِجِ الْمُؤْمِنِینَ، مُغِیثُ الصَّالِحِینَ. (1)

تو ای پروردگار من آستانت جایگاه هر شکایتی است و خود حاضر در هر جماعتی و گواه هر گفتگوی نهانی، نهایت هر حاجتی، شادی بخش هر اندوهگین، توانگری هر بر خاک نشسته ای، دژ استوار هر گریزانی، امان هر هراسانی، نگاهدار ناتوانی، گنجینه تهیدستانی ، غم زدای غم زدگانی ، پشتیبان شایستگانی ، آن است خدا ، پروردگار ما ، معبودی جز او نیست ، کفایت می کنی از بندگانت آن را که بر تو توکل کند، و تویی پناه آن که به تو پناه آورد و به درگاهت زاری نماید، نگهدار کسیکه به دامن تو چنگ زند، یار آن که از تو یاری جوید، می آمرزی گناهان آن را که از تو آمرزش خواهد، جبّار جبّارانی، بزرگ بزرگان.

أَنْتَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِینَ،أَنْتَ الْخَالِقُ،وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ،وَ أَنْتَ الْمَالِکُ وَ أَنَا الْمَمْلُوکُ،وَ أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْعَبْدُ،وَ أَنْتَ الرَّازِقُ وَ أَنَا الْمَرْزُوقُ ، وَ أَنْتَ الْمُعْطِی وَ أَنَا السَّائِلُ وَ أَنْتَ الْجَوَادُ وَ أَنَا الْبَخِیلُ،وَ أَنْتَ الْقَوِیُّ وَ أَنَا الضَّعِیفُ،وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ وَ أَنَا الذَّلِیل، وَ أَنْتَ الْغَنِیُّ وَ أَنَا الْفَقِیرُ ،وَ أَنْتَ السَّیِّدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ، وَ أَنْتَ الْغَافِرُ وَ أَنَا الْمُسِیءُ ، وَ أَنْتَ الْعَالِمُ وَ أَنَا الْجَاهِلُ ، وَ أَنْتَ الْحَلِیمُ وَ أَنَا الْعَجُولُ ، وَ أَنْتَ الرَّحْمَنُ وَ أَنَا الْمَرْحُومُ ، وَ أَنْتَ الْمُعَافِی وَ أَنَا الْمُبْتَلَی ، وَ أَنْتَ الْمُجِیبُ وَ أَنَا الْمُضْطَرُّ. (2)

سرور سروران، آقای آقایان، سرآمد مولایان، دادرس دادخواهان، گره گشای گرفتاران، اجابت کننده دعای بیچارگان، شنواترین شنوندگان، بیناترین بینندگان، داورترین داوران، سریع ترین حسابرسان، مهربان ترین مهربانان، بهترین آمرزندگان، برآورنده حاجات مؤمنان، فریادرس نیکان، تویی خدا، معبودی جز تو نیست، پروردگار جهانیان، تویی آفریدگار و من آفریده و تویی مالک و من مملوک، و تویی پروردگار و من بنده، و تویی روزی دهنده و من روزی خوار، و تویی بخشنده و من سائل، و تویی دارای جود و من بخیل، و تویی توانمند و من ناتوان، و تویی عزّتمند و من خوار، و تویی بی نیاز و من تهیدست، و تویی آقا و من بنده، و تویی آمرزنده و من بدکار، و تویی دانا و من نادان، و تویی بردبار و من شتابزده و تویی رحم کننده و من رحم شده و تویی عافیت بخش و من بلازده و تویی اجابت کننده و من ناچار و پریشان، و گواهی میدهم که تویی خدا، معبودی جز تو نیست، عطابخش بندگانی بدون درخواست ایشان، و گواهی میدهم تویی خدای یگانه یکتای بی همتای بی نیازتک،وبازگشت همه به سوی تو است، خدایا بر محمّد و اهل بیت پاک و پاکیزه اش درود فرست و گناهانم را بیامرز و بر من بپوشان کاستی هایم را و از پیشگامت برای من رحمت و روزی فراوان بگشا ، ای مهربان ترین مهربانان ، و سپاس خدا را پروردگار جهانیان ، و خدا ما را بس است و چه نیکو وکیلی است و جنبش و نیرویی نیست جز به عنایت خدای والای بزرگ.

ص: 83

3- اللَّهُمَّ فَضْلُكَ رَجَائِي، وَ كَرَمُكَ وَ رَحْمَتُكَ أَمَلِي، لا عَمَلَ لِي أَسْتَحِقُّ بِهِ الْجَنَّةَ، وَ لا طَاعَةَ لِي أَسْتَوْجِبُ بِهَا الرِّضْوَانَ، إِلا أَنِّي اِعْتَقَدْتُ تَوْحِيدَكَ وَ عَدْلَكَ، وَ ارْتَجَيْتُ إِحْسَانَكَ وَ فَضْلَكَ، وَ تَشَفَّعْتُ إِلَيْكَ بِالنَّبِيِّ وَ آلِهِ مِنْ أَحِبَّتِكَ، وَ أَنْتَ أَكْرَمُ الْأَكْرَمِينَ، وَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ. (1)

خدایا! بخششت امید من، و کرم و رحمتت آرزوی من است، عملی که به آن سزاوار بهشت باشم ندارم، و طاعتی که به آن شایسته خشنودی ات گردم در پرونده ام نیست، جز اینکه یگانگی و دادگری ات را باور دارم، و به احسان و فضلت دل بستم، و از محبوبانت؛ پیامبر و خاندانش را در بارگاه تو شفیع آوردم، و تو کریم ترین کریمانی، و مهربان ترین مهربانانی، و درود خدا بر پیامبرمان محمّد و همه خاندانش، آن پاکان و پاکیزگان، و سلام بسیار او بر آنان باد.

4- مرحوم شیح طوسی علیه الرحمة از محمّدبن سلیمان دیلمی روایت کرده است که به خدمت حضرت امام صادق علیه السلام عرض کردم که : شیعیان تو می گویند که ایمان بر دو قسم است یکی مُسْتَقرّ و ثابت و دیگر آنکه به امانت سپرده شده است و زایل می گردد. پس به من بیاموز دعایی را که هرگاه آن را بخوانم، ایمانم کامل گردد و زایل نشود. فرمود: بگو بعد از هر نماز واجب:

رَضيِتُ بِاللَّهِ رَبّاً وَ بِمُحَمَّدٍ نَبِيّاً وَ بِالاِسْلامِ ديناً وَ بِالْقُرْآنِ كِتاباً وَ بِالْکَعْبَةِ قِبْلَةً وَ بِعَلِیٍّ عَلَیْهِ السُّلامُ وَلِیّاً وَ اِماماً وَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلِیِّ بْنِ الحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بن عَلِیٍّ وَ جَعْفَرِبْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی، وَ مُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ الحُجَّةِ بْنِ الحَسَنِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْهِمْ اَئِمَّةً، اللّهُمَّ اِنِّی رَضِیتُ بِهِمْ اَئِمَّةً فَارْضِنِی لَهُمْ اِنَّکَ عَلَ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرُ. (2)

5- يَا حَبِيبَ الْبَاكِينَ، يَا سَيدَ الْمُتَوَكِّلِينَ، يَا هَادِيَ الْمُضِلِّينَ، يَا وَلِيَّ الْمُؤْمِنِينَ، يَا أَنِيسَ الذَّاكِرِينَ، يَا مَفْزَعَ الْمَلْهُوفِينَ، يَا مُنْجِيَ الصَّادِقِينَ، يَا أَقْدَرَ الْقَادِرِينَ، يَا أَعْلَمَ الْعَالِمِينَ، يَا إِلَهَ الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ. (3)

ای محبوب گریه کنندگان، ای سرور توکل کنندگان، ای راهنمای گمراهان، ای سرپرست مؤمنان، ای همدم ذاکران، ای پناه جان سوختگان، ای رهایی بخش راستگویان، ای تواناترین توانایان، ای داناترین دانایان، ای آنکه از بلندی مقام بر خلق قاهر و غالبی.

يَا عَلامَ الْغُيوبِ، يَا غَفَّارَ الذُّنُوبِ، يَا سَتَّارَ الْعُيوبِ، يَا كَاشِفَ الْكُرُوبِ، يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ، يَا طَبِيبَ الْقُلُوبِ، يَا مُنَوِّرَ الْقُلُوبِ، يَا أَنِيسَ الْقُلُوبِ، يَا مُفَرِّجَ الْهُمُومِ، يَا مُنَفِّسَ الْغُمُومِ. (4)

ای دانای نهان ها،ای آمرزنده گناهان،ای پرده پوش عیب ها،ای غمگسارغم ها،ای دگرگون سازدل ها،ای پزشک قلب ها، ای روشنی بخش دل ها، ای همدم جان ها، ای گره گشای اندوه ها، ای گشایشگر دلتنگی ها، ای زایل کننده ی غم ها.

6- شیخ کفعمی در کتاب بلد الأمین دعایی مروی از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کرده که هر ملهوف و مکروب و محزون و گرفتار و ترسانی، بخواند آن را، حق تعالی او را فرج کرامت فرماید و آن دعا این است:

ص: 84

يا عِمادَ مَنْ لا عِمادَ لَهُ، وَ يا ذُخْرَ مَنْ لا ذُخْرَ لَهُ، وَ يا سَنَدَ مَنْ لا سَنَدَ لَهُ، و يا حِرْزَ مَنْ لا حِرْزَ لَهُ، وَ يا غِياثَ مَنْ لا غِياثَ لَهُ، وَ يا كَنْزَ مَنْ لا كَنْزَ لَهُ، وَ يا عِزَّ مَنْ لا عِزَّ لَهُ، يا كَريمَ الْعَفْوِ، يا حَسَنَ التَّجاوُزِ، يا عَوْنَ الضُّعَفاءِ، يا كَنْزَ الْفُقَراءِ، يا عَظيمَ الرَّجاءِ، يا مُنْقِذَ الْغَرْقى، يا مُنْجِىَ الْهَلْكى، يا مُحْسِنُ، يا مُجْمِلُ، يا مُنْعِمُ، يا مُفْضِلُ، اَنْتَ الَّذى سَجَدَ لَكَ سَوادُ اللّيْلِ، وَ نُورُ النَّهارِ، وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ، وَ شُعاعُ الشَّمْسِ، وَ حَفِيفُ الشَّجَرِ، وَ دَوِىُّ الْماءِ، يا اَللّهُ يا اَللّهُ يا اَللّهُ، لا اِلهَ إلّا اَنْتَ، وَحْدَكَ لا شَريكَ لَكَ، يا رَبّاهُ، يا اَللّهُ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْعَلْ بِنا ما اَنْتَ اَهْلُهُ.

ای تکیه گاه آن که تکیه گاهی ندارد،ای اندوخته آن که اندوخته ای ندارد،ای پشتیبان آن که پشتیبانی ندارد،ای نگاهدار آن که نگاهداری ندارد،ای فریادرس آن که فریادرسی ندارد،ای گنج آن که گنجی ندارد،ای عزّت آن که عزّتی ندارد ، ای کریمانه درگذرنده،ای نیکو گذشت،ای پشتیبان ناتوانان، ای غنای تهیدستان،ای بزرگ مایه امید،ای نجات دهنده غریقان،ای رهایی بخش هلاک شدگان، ای احسان کننده، ای زیبایی بخش، ای نعمت ده، ای عطابخش، تویی آن که سیاهی شب و روشنی روز و پرتو ماه و شعاع خورشید و وزش باد در درخت و صدای آب برایت سجده کرد، ای خدا، ای خدا، ای خدا، معبودی جز تو نیست، یگانه و بی شریکی، ای پروردگار، ای خدا، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و با ما آنچه شایسته آنی انجام ده.

7- شیخ کفعمی در بلد الامین دعایی را از امام زین العابدین علیه السلام نقل کرده این دعا را مقاتل بن سلیمان از آن حضرت روایت کرده و هم گفته هر که صد مرتبه آن را بخواند و دعایش مستجاب نگردد لعنت کند مقاتل را (1) و این است دعا:

إِلَهِي كَيْفَ أَدْعُوكَ وَ أَنَا أَنَا، وَ كَيْفَ أَقْطَعُ رَجَائِي مِنْكَ وَ أَنْتَ أَنْتَ، إِلَهِي إِذَا لَمْ أَسْأَلْكَ فَتُعْطِيَنِي فَمَنْ ذَا الَّذِي أَسْأَلُهُ فَيُعْطِينِي، إِلَهِي إِذَا لَمْ أَدْعُكَ ( أَدْعُوكَ ) فَتَسْتَجِيبَ لِي فَمَنْ ذَا الَّذِي أَدْعُوهُ فَيَسْتَجِيبُ لِي، إِلَهِي إِذَا لَمْ أَتَضَرَّعْ إِلَيْكَ فَتَرْحَمَنِي فَمَنْ ذَا الَّذِي أَتَضَرَّعُ إِلَيْهِ فَيَرْحَمُنِي، إِلَهِي فَكَمَا فَلَقْتَ الْبَحْرَ لِمُوسَى عَلَيْهِ السَّلامُ وَ نَجَّيْتَهُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَنْ تُنَجِّيَنِي مِمَّا أَنَا فِيهِ، وَ تُفَرِّجَ عَنِّي فَرَجاً عَاجِلاً غَيْرَ آجِلٍ، بِفَضْلِكَ وَ رَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ. (2)

خدایا چگونه تو را بخوانم و حال آنکه من منم، و چگونه امیدم را از تو قطع کنم و حال آنکه تو تویی، خدایا! آنگاه که از تو نخواهم که به من عطا کنی پس کیست که از او درخواست عطا کنم؟ خدایا! آنگاه که تو را نخوانم تا مرا اجابت کنی پس کیست که او را بخوانم تا اجابتم کند؟ خدایا! آنگاه که به سوی تو زاری نکنم تا به من مهرآوری پس کیست که به جانب او زاری کنم تا به من مهر آورد، خدایا! چنان که دریا را برای موسی (درود خدا بر او) شکافتی و نجاتش دادی، از تو درخواست می کنم بر محمّد و خاندانش درود فرستی، و از آنچه در آن گرفتارم مرا رهایی بخشی، و بر من گشایش دهی گشایشی فوری نه دیر، به فضل و مهربانی ات، ای مهربان ترین مهربانان.

ص: 85

8- يَا مَنْ يَمْلِكُ حَوَائِجَ السَّائِلِينَ، وَ يَعْلَمُ ضَمِيرَ الصَّامِتِينَ، لِكُلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْكَ سَمْعٌ حَاضِرٌ، وَ جَوَابٌ عَتِيدٌ، اللَّهُمَّ وَ مَوَاعِيدُكَ الصَّادِقَةُ، وَ أَيَادِيكَ الْفَاضِلَةُ، وَ رَحْمَتُكَ الْوَاسِعَةُ، فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَقْضِيَ حَوَائِجِي لِلدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ، إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ. (1)

اى که مالک حاجات خواهندگانى، و از باطن لب فروبستگان خبر دارى، از سوى تو براى هر خواهشى، گوشى شنوا، و پاسخى آماده است، خدایا به حق وعده هاى صادقانه ات و نعمت هاى فراوانت ، و رحمت گسترده ات، از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستى، و حاجات دنیا و آخرتم را برآورى، چه همانا تو بر هر کارى توانایى.

يَا مَنْ أَرْجُوهُ لِكُلِّ خَيْرٍ، وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ] مِنْ [ كُلِّ شَرٍّ، يَا مَنْ يُعْطِي الْكَثِيرَ بِالْقَلِيلِ، يَا مَنْ يُعْطِي مَنْ سَأَلَهُ، يَا مَنْ يُعْطِي مَنْ لَمْ يَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ يَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً، أَعْطِنِي بِمَسْأَلَتِي إِيَّاكَ جَمِيعَ خَيْرِ الدُّنْيَا وَ جَمِيعَ خَيْرِ الْآخِرَةِ، وَ اصْرِفْ عَنِّي بِمَسْأَلَتِي إِيَّاكَ جَمِيعَ شَرِّ الدُّنْيَا وَ (جَمِيعَ) شَرِّ الْآخِرَةِ، فَإِنَّهُ غَيْرُ مَنْقُوصٍ مَا أَعْطَيْتَ، وَ زِدْنِي مِنْ فَضْلِكَ يَا كَرِيمُ (2).

ای آن که هر خیری را از او امید دارم، و از خشمش در هر شرّی ایمنی جویم، ای آن که در برابر عبادت اندک مزد بسیار عطا می کند، ای آن که به هرکه از او بخواهد می بخشد، ای آن که به هرکه از او نخواهد و او را نشناسد نیز می بخشد، عطایش از روی مهربانی و رحمت است، با درخواستم از تو همه خیر دنیا و خیر آخرت را به من عنایت کن، و با درخواستم از تو همه شر دنیا و شر آخرت را بازگردان، زیرا آنچه را تو عطا کردی کاستی ندارد، و از احسانت بر من بیفزای ای کریم.

راوی گفت: پس حضرت امام صادق علیه السلام محاسن شریف خود را در پنجه ی چپ خود قرار داد و خواند این دعا را: باحال التجا و تضرّع ، با حرکت دادن انگشت سبّابه ی دست راست پس گفت: بعد از این: یا ذَا الجَلالِ وَ الاِکْرامِ ، یَا ذَا النِّعمآءِ وَ الجُودِ، یَا ذَ المَنِّ وَ الطَّوْلِ حَرِّمْ شَیْبَتِی عَلَی النَّارِ.

ای صاحب جلال و هیبت و کرامت، ای صاحب نعمت های فراوان و بخشش، ای صاحب منّت به جا و دوام نعمت، پس حرام کن چهره ی مرا بر آتش جهنّمت.

9- إِلَهِي إِنْ حَرَمْتَنِي فَمَنْ ذَا الَّذِي يَرْزُقُنِي وَ إِنْ خَذَلْتَنِي فَمَنْ ذَا الَّذِي يَنْصُرُنِي. إِلَهِي أَعُوذُ بِكَ مِنْ غَضَبِكَ وَ حُلُولِ سَخَطِكَ إِلَهِي إِنْ كُنْتُ غَيْرَ مُسْتَأْهِلٍ لِرَحْمَتِكَ، فَأَنْتَ أَهْلٌ أَنْ تَجُودَ عَلَيَّ بِفَضْلِ سَعَتِكَ ،إِلَهِي كَأَنِّي بِنَفْسِي وَاقِفَةٌ بَيْنَ يَدَيْكَ وَ قَدْ أَظَلَّهَا حُسْنُ تَوَكُّلِي عَلَيْكَ فَقُلْتَ (فَفَعَلْتَ) مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ تَغَمَّدْتَنِي بِعَفْوِكَ. (3)

خدایا! اگر محرومم کنى پس کیست آن که به من روزى دهد؟ و اگر خوارم سازى پس کیست آن که به من یارى رساند، خدایا! به تو پناه می آورم از خشمت و از فرود آمدن غضبت. خدایا! اگر شایسته رحمت نیستم، تو سزاوارى که بر من با فراوانى فضلت بخشش نمایى،خدایا گویى من باهمه هستی ام دربرابرت ایستاده ام،درحالیکه حسن اعتمادم بر تو، بر وجودم سایه افکنده است، و آنچه را تو شایسته آنى بر من جارى کرده ای و مرا با عفوت پوشانده اى،

ص: 86

إِلَهِي إِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلَى مِنْكَ بِذَلِكَ وَإِنْ كَانَ قَدْدَنَاأَجَلِي وَ لَمْ يُدْنِنِي (يَدْنُ) مِنْكَ عَمَلِي فَقَدْ جَعَلْتُ الْإِقْرَارَ بِالذَّنْبِ إِلَيْكَ وَسِيلَتِي إِلَهِي قَدْ جُرْتُ عَلَى نَفْسِي فِي النَّظَرِ لَهَا فَلَهَا الْوَيْلُ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَهَا، إِلَهِي لَمْ يَزَلْ بِرُّكَ عَلَيَّ أَيَّامَ حَيَاتِي فَلا تَقْطَعْ بِرَّكِ عَنِّي فِي مَمَاتِي،إِلَهِي كَيْفَ آيَسُ مِنْ حُسْنِ نَظَرِكَ لِي بَعْدَ مَمَاتِي وَ أَنْتَ لَمْ تُوَلِّنِي (تُولِنِي) إِلّا الْجَمِيلَ فِي حَيَاتِي.

خدایا! اگر گذشت کنى، چه کسى از تو سزاوارتر به آن است؟ و اگر مرگم نزدیک شده باشد و عملم مرا به تو نزدیک نکرده، اعترافم را به گناه وسیله خویش به بارگاهت قرار دادم. خدایا بر نفسم در فرمانبرى از آن گناه بار کردم، پس واى بر او اگر او را نیامرزی، خدایا نیکی ات بر من در روزهاى زندگی ام پیوسته بود، پس نیکى خویش را در هنگام مرگم از من قطع مکن. خدایا چگونه از حسن توجهت پس از مرگم ناامید شوم؟ ، درحالیکه در طول زندگی ام مرا جز به نیکى سرپرستى نکردى.

إِلَهِي قَدْ أَحْسَنْتَ إِلَيَ إِذْ لَمْ تُظْهِرْهَا لِأَحَدٍ مِنْ عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ

خدایا گناهانى را در دنیا بر من پوشاندى، که بر پوشاندن آن در آخرت محتاج ترم، گناهم را در دنیا براى هیچ یک از بندگان شایسته ات آشکار نکردى، پس مرا در قیامت در برابر دیدگان مردم رسوا مکن،

إِلَهِي لا تَرُدَّ حَاجَتِي وَ لا تُخَيِّبْ طَمَعِي وَ لا تَقْطَعْ مِنْكَ رَجَائِي وَ أَمَلِي

خدایا، حاجتم را برمگردان، و (طمع ام) را قرین ناامیدى مساز، و امید و آرزویم را از خود مبر.

إِلَهِي إِنْ أَخَذْتَنِي بِجُرْمِي أَخَذْتُكَ بِعَفْوِكَ وَ إِنْ أَخَذْتَنِي بِذُنُوبِي أَخَذْتُكَ بِمَغْفِرَتِكَ وَ إِنْ أَدْخَلْتَنِي النَّارَ أَعْلَمْتُ أَهْلَهَا أَنِّي أُحِبُّكَ

خدایا اگر مرا بر جرمم بگیرى، من نیز تو را به عفوت بگیرم، و اگر به گناهانم بنگرى، جز به آمرزشت ننگرم، و اگر مرا وارد دوزخ کنى، به اهل آن آگاهى دهم که تو را دوست دارم.

إِلَهِي إِنْ كَانَ صَغُرَ فِي جَنْبِ طَاعَتِكَ عَمَلِي ، فَقَدْ كَبُرَ فِي جَنْبِ رَجَائِكَ أَمَلِي

خدایا اگر عملم در برابر طاعتت کوچک بوده، همانا از سر امید به تو آرزویم بزرگ است. خدایا چگونه از بارگاهت با نومیدى و محرومیت بازگردم،

إِلَهِي كَيْفَ أَنْقَلِبُ مِنْ عِنْدِكَ بِالْخَيْبَةِ مَحْرُوماً ، وَ قَدْ كَانَ حُسْنُ ظَنِّي بِجُودِكَ أَنْ تَقْلِبَنِي بِالنَّجَاةِ مَرْحُوما

درحالی که خوش گمانی ام به بخشش وجودت این بوده که مرا نجات یافته و بخشیده باز می گردانى،

إِلَهِي وَ قَدْ أَفْنَيْتُ عُمُرِي فِي شِرَّةِ السَّهْوِ عَنْكَ ، وَ أَبْلَيْتُ شَبَابِي فِي سَكْرَةِ التَّبَاعُدِ مِنْكَ

خدایا عمرم را در آزمندى غفلت از تو نابود ساختم، و جوانی ام را در مستى دورى از تو پیر نمودم.

إِلَهِي فَلَمْ أَسْتَيْقِظْ أَيَّامَ اغْتِرَارِي بِكَ ، وَ رُكُونِي إِلَى سَبِيلِ سَخَطِكَ.

خدایا در روزگار غرور نسبت به تو، بیدار نشدم و گاه تمایلم به سوى خشم تو آگاه نگشتم.

ص: 87

إِلَهِي اُنْظُرْ إِلَيَّ نَظَرَ مَنْ نَادَيْتَهُ فَأَجَابَكَ ، وَ اسْتَعْمَلْتَهُ بِمَعُونَتِكَ فَأَطَاعَكَ ، يَا قَرِيباً لا يَبْعُدُ عَنِ الْمُغْتَرِّ بِهِ ، وَ يَا جَوَاداً لا يَبْخَلُ عَمَّنْ رَجَا ثَوَابَهُ

خدایا بر من نظر کن، نظر به کسی که صدایش کردى و تو را اجابت کرد، و به یاری ات به کارش گماشتى و او از تو اطاعت کرد، اى نزدیکى که از فریفتگان دور نمی شود، و اى سخاوتمندی که از امید بستگان به پاداشش دریغ نمی ورزد.

إِلَهِي هَبْ لِي قَلْباً يُدْنِيهِ مِنْكَ شَوْقُهُ ، وَ لِسَاناً يُرْفَعُ إِلَيْكَ صِدْقُهُ ، وَ نَظَراً يُقَرِّبُهُ مِنْكَ حَقُّهُ

خدایا، قلبى به من عنایت کن، که اشتیاقش او را به تو نزدیک کند، و زبانى که صدقش به جانب تو بالا برده شود. و نگاهى که حق بودن او را به تو نزدیک نماید،

إِلَهِي أَنَا عَبْدُكَ الضَّعِيفُ الْمُذْنِبُ ، وَ مَمْلُوكُكَ الْمُنِيبُ (الْمَعِيبُ) فَلا تَجْعَلْنِي مِمَّنْ صَرَفْتَ عَنْهُ وَجْهَكَ وَ حَجَبَهُ سَهْوُهُ عَنْ عَفْوِكَ

خدایا، من بنده ناتوان گنهکار توام، و مملوک توبه کننده به پیشگاهت ، مرا از کسانی که رویت را از آنان برگرداندى قرار مده ، و نه از کسانى که غفلتشان از بخششت محرومشان نموده.

إِلَهِي هَبْ لِي كَمَالَ الأِنْقِطَاعِ إِلَيْكَ ، وَ أَنِرْ أَبْصَارَ قُلُوبِنَا بِضِيَاءِ نَظَرِهَا إِلَيْكَ ، حَتَّى تَخْرِقَ أَبْصَارُ الْقُلُوبِ حُجُبَ النُّورِ فَتَصِلَ إِلَى مَعْدِنِ الْعَظَمَةِ وَ تَصِيرَ أَرْوَاحُنَا مُعَلَّقَةً بِعِزِّ قُدْسِكَ

خدایاکمال جدایى ازمخلوقات را،براى رسیدن کامل به خودت به من ارزانى کن،ودیدگان دلهایمان رابه پرتونگاه به سوى خویش روشن کن،تادیدگان دل پرده های نوررادریده وبه سرچشمه عظمت دست یابد،وجان هایمان آویخته به شکوه قدست گردد.

10- اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى اَدْعوُهُ فَيُجيبُنى وَاِنْ كُنْتُ بَطيَّئاً حينَ يَدْعوُنى وَالْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى اَسْئَلُهُ فَيُعْطينى وَاِنْ كُنْتُ بَخيلاً حينَ يَسْتَقْرِضُنى وَالْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى اُناديهِ كُلَّما شِئْتُ لِحاجَتى وَاَخْلوُ بِهِ حَيْثُ شِئْتُ لِسِرِّى بِغَيْرِ شَفيعٍ فَيَقْضى لى حاجَتى اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى لا اَدْعُو غَيْرَهُ وَلَوْ دَعَوْتُ غَيْرَهُ لَمْ يَسْتَجِبْ لى دُعاَّئى وَالْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى لا اَرْجُو غَيْرَهُ وَلَوْ رَجَوْتُ غَيْرَهُ لاَخْلَفَ رَجآئى وَالْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى وَكَلَنى اِلَيْهِ فَاَكْرَمَنى وَلَمْ يَكِلْنى اِلَى النّاسِ فَيُهِينُونى وَالْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى تَحَبَّبَ اِلَىَّ وَهُوَ غَنِىُّ عَنّى وَالْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى يَحْلُمُ عَنّى حَتّى كَاَنّى لا ذَنْبَ لى فَرَبّى اَحْمَدُ شَى ءٍ عِنْدى وَاَحَقُّ بِحَمْدى. (1)

ستايش خدايى را كه مى خوانمش و او پاسخم دهد و اگرچه وقتى مى خواندم بكندى به درگاهش روم و ستايش خدايى را كه مى خواهم از او و به من عطا مى كند و اگرچه در هنگامى كه او از من چيزى قرض خواهد من بخل كنم و ستايش خدايى را كه هرگاه براى حاجتى بخواهم او را ندا كنم و هر زمان بخواهم براى راز و نياز بدون واسطه با او خلوت كنم و او حاجتم را برآورد ستايش خدايى را كه جز او كسى را نخوانم و اگر غير او ديگرى را مى خواندم دعايم را مستجاب نمى كرد و ستايش خدايى را كه بجز او اميد ندارم و اگر به غير او اميدى داشتم نااميدم مى كرد و ستايش خدايى را كه مرا به حضرت خود واگذار

ص: 88

كرده و از اين رو به من اكرام كرده و به مردم واگذارم نكرده كه مرا خواركنند و ستايش خدايى را كه با من دوستى كند در صورتى كه از من بى نياز است و ستايش خدايى را كه نسبت به من بردبارى كند تا به جايى كه گويا گناهى ندارم پس پروردگار من ستوده ترين چيزها است نزد من و به ستايش من سزاوارتر است

اَللّهُمَّ اِنّى اَجِدُ سُبُلَ الْمَطالِبِ اِلَيْكَ مُشْرَعَةً،وَمَناهِلَ الرَّجآءِ اِلَيْكَ مُتْرَعَةً،وَالاِسْتِعانَةَ بِفَضْلِكَ لِمَنْ اَمَّلَكَ مُباحَةً،وَاَبْوابَ الدُّعآءِ اِلَيْكَ لِلصّارِخينَ مَفْتوُحَةً،وَاَعْلَمُ اَنَّكَ لِلرّاجى بِمَوْضِعِ اِجابَةٍ،وَلِلْمَلْهوُفينَ بِمَرْصَدِ اِغاثَةٍ،وَاَنَّ فِى اللَّهْفِ اِلى جوُدِكَ وَالرِّضا بِقَضآئِكَ عِوَضاً مِنْ مَنْعِ الْباخِلينَ،وَمَنْدوُحَةً عَمّافى اَيْدِى الْمُسْتَاْثِرينَ،وَاَنَّ الرّاحِلَ اِلَيْكَ قَريبُ الْمَسافَةِ،وَاَنَّكَ لا تَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِكَ اِلاّ اَنْ تَحْجُبَهُمُ الاْعمالُ دوُنَكَ،وَقَدْ قَصَدْتُ اِلَيْكَ بِطَلِبَتى وَتَوَجَّهْتُ اِلَيْكَ بِحاجَتى،وَجَعَلْتُ بِكَ اسْتِغاثَتى،وَبِدُعآئِكَ تَوَسُّلى،مِنْ غَيْرِ اسْتِحْقاقٍ لاِسْتِماعِكَ مِنّى، وَلاَ اسْتيجابٍ لِعَفْوِكَ عَنّى، بَلْ لِثِقَتى بِكَرَمِكَ وَسُكوُنى اِلى صِدْقِ وَعْدِكَ وَلَجَائ اِلىَ الاْيمانِ بِتَوْحيدِكَ وَيَقينى بِمَعْرِفَتِكَ مِنّى اَنْ لا رَبَّ لِی غَيْرُكَ وَلا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ وَحْدَكَ لا شَريكَ لَكَ. (1)

خدايا من همه راههاى مقاصد را به سوى تو باز مى بينم و چشمه هاى اميد را بسويت سرشار مى يابم و يارى جستن به فضل تو براى آرزومندانت مباح و بى مانع است و درهاى دعاى بسوى تو براى فريادكنندگان باز است و به خوبى مى دانم كه تو براى اجابت شخص اميدوار آماده اى وبراى فريادرسى اندوهگينان مهياى فريادرسى هستى و براستى مى دانم كه در پناهندگى به جود و كرمت وخوشنودى به قضا و قدرت عوضى است از جلوگيرى كردن بخيلان و گشايشى است از احتياج بدانچه در دست دنياطلبان است و براستى كوچ كننده به درگاهت راهش نزديك است و مسلّماً تو از خلق خود در حجاب نشوى مگر آنكه كردارشان ميان آنها و تو حاجب شود و من با مطلبى كه دارم قصد تو را كرده و با حاجت خود رو به درگاه تو آوردم و استغاثه ام را به درگاه تو قرار دادم و دعاى تو را دست آويز خود كردم بى آنكه من استحقاق داشته باشم كه تو از من بشنوى و نه مستوجب آنم كه از من بگذرى بلكه بدان اعتمادى كه من به كرم تو دارم و آن اطمينانى كه به درستى وعده ات دارم و به خاطر پناهندگيم به ايمان و اعتقادى كه بر يگانگى تو دارم و يقينى كه به معرفت و شناسايى تو دارم كه مى دانم پروردگارى غير تو نيست و معبودى جز تو وجود ندارد يگانه اى كه شريكى برايت نيست.

اَللّهُمَّ اَنْتَ الْقائِلُ وَقَوْلُكَ حَقُّ ،وَ وَعْدُكَ، صِدْقٌ وَاسْئَلوُا اللّهَ مِنْ فَضْلِهِ اِنَ اللّهَ كانَ بِكُمْ رَحيماً، وَلَيْسَ مِنْ صِفاتِكَ يا سَيِّدى صِفاتِكَ يا سَيِّدى ، اَنْ تَاْمُرَ بِالسُّؤالِ وَتَمْنَعَ الْعَطِيَّةَ ، وَاَنْتَ الْمَنّانُ بِالْعَطِيّاتِ عَلى بِالْعَطِيّاتِ عَلى اَهْلِ مَمْلَكَتِكَ ، وَالْعائِدُ عَلَيْهِمْ بِتَحَنُّنِ رَاْفَتِكَ

خدايا تو فرمودى و گفتارت حق و وعده ات راست است (كه فرمودى ) ((و درخواست كنيد خدا را از فضلش كه براستى او به شما مهربان است )) و رسم تو چنان نيست اى آقاى من كه دستور سؤ ال بدهى ولى از عطا و بخشش دريغ نموده و خوددارى كنى و تويى بخشاينده به عطايا بر اهل كشور خود و متوجه بدانها به مهربانى و رأفتت.

ص: 89

يا حَليمُ يا كَريمُ يا حَىُّ يا قَيُّومُ يا غافِرَ الذَّنْبِ ، يا قابِلَ التَّوْبِ ، يا عَظيمَ الْمَنِّ يا قَديمَ الْاِحسانِ اَيْنَ سِتْرُكَ الْجَميلُ ، اَيْنَ عَفْوُكَ الْجَليلُ ، اَيْنَ فَرَجُكَ الْقَريبُ ، اَيْنَ غِياثُكَ السَّريعُ ، اَيْنَ رَحْمَتُكَ الْواسِعَةُ اَيْنَ عَطاياكَ الْفاضِلَةُ ، اَيْنَ مَواهِبُكَ الْهَنيئَةُ ، اَيْنَ صَنائِعُكَ السَّنِيَّةُ اَيْنَ فَضْلُكَ الْعَظيمُ ، اَيْنَ مَنُّكَ الْجَسيمُ اَيْنَ اِحْسانُكَ الْقَديمُ اَيْنَ كَرَمُكَ يا كَريمُ. (1)

اى بردبار اى بزرگوار اى زنده و اى پاينده اى آمرزنده گناه اى پزيرنده گناه اى بزرگ نعمت اى ديرينه احسان كجاست پرده پوشى زيبايت ؟ كجاست گذشت بزرگت ؟ كجاست گشايش نزديكت ؟ كجاست فريادرسى فوريت ؟ كجاست رحمت وسيعت؟ كجاست عطاهاى برجسته ات ؟ كجاست بخششهاى دلچسبت ؟ كجاست نيكى هاى شايانت ؟ كجاست فضل عظيمت ؟ كجاست نعمت بزرگت ؟ كجاست احسان ديرينه ات ؟ كجاست كرمت ؟ اى كريم

اَللّهُمَّ تُبْ عَلَىَّ حَتّى لا اَعْصِيَكَ ، وَاَلْهِمْنِى الْخَيْرَ ،وَالْعَمَلَ بِهِ وَخَشْيَتَكَ بِاللَّيْلِ وَالنَّهارِ ما اَبْقَيْتَنى ،يا رَبَّ الْعالَمينَ اَللّهُمَّ اِنّى كُلَّما قُلْتُ قَدْ تَهَيَّاْتُ وَتَعَبَّاْتُ وَقُمْتُ لِلصَّلوةِ بَيْنَ يَدَيْكَ وَناجَيْتُكَ، اَلْقَيْتَ عَلَىَّ نُعاساً ،اِذا اَنَا صَلَّيْتُ وَسَلَبْتَنى مُناجاتَكَ ، اِذا اَنَا ناجَيْتُ، مالى كُلَّما قُلْتُ قَدْ صَلُحَتْ سَريرَتى، وَقَرُبَ مِنْ مَجالِسِ التَّوّابينَ مَجْلِسى ،عَرَضَتْ لى بَلِيَّةٌ اَزالَتْ قَدَمى وَحالَتْ بَيْنى وَبَيْنَ خِدْمَتِكَ سَيِّدى، لَعَلَّكَ عَنْ بابِكَ طَرَدْتَنى وَعَنْ خِدْمَتِكَ نَحَّيْتَنى، اَوْ لَعَلَّكَ رَاَيْتَنى مُسْتَخِفّاً بِحَقِّكَ فَاَقْصَيْتَنى، اَوْ لَعَلَّكَ رَاَيْتَنى مُعْرِضاً عَنْكَ فَقَلَيْتَنى، اَوْ لَعَلَّكَ وَجَدْتَنى فى مَقامِ الْكاذِبينَ فَرَفَضْتَنى، اَوْ لَعَلَّكَ رَاَيْتَنى غَيْرَ شاكِرٍ لِنَعْمآئِكَ فَحَرَمْتَنى، اَوْ لَعَلَّكَ فَقَدْتَنى مِنْ مَجالِسِ الْعُلَمآءِ فَخَذَلْتَنى ،اَوْ لَعَلَّكَ رَاَيْتَنى فِى الْغافِلينَ فَمِنْ رَحْمَتِكَ آيَسْتَنى، اَوْ لَعَلَّكَ رَاَيْتَنى آلِفَ مَجالِسِ الْبَطّالينَ فَبَيْنى وَبَيْنَهُمْ خَلَّيْتَنى، اَوْ لَعَلَّكَ لَمْ تُحِبَّ اَنْ تَسْمَعَ دُعآئى فَباعَدْتَنى، اَوْ لَعَلَّكَ بِجُرْمى وَجَريرَتى كافَيْتَنى، اَوْ لَعَلَّكَ بِقِلَّةِ حَيآئى مِنْكَ جازَيْتَنىِ فَاِنْ عَفَوْتَ يا رَبِّ فَطالَ ما عَفَوْتَ عَنِ الْمُذْنِبينَ قَبْلى، لاِنَّ كَرَمَكَ اَىْ رَبِّ يَجِلُّ عَنْ مُكافاتِ الْمُقَصِّرينَ، وَاَنَا عائِذٌ بِفَضْلِكَ هارِبٌ مِنْكَ اِلَيْكَ مُتَنَجِّزٌ ما وَعَدْتَ مِنَ الصَّفْحِ عَمَّنْ اَحْسَنَ بِكَ ظَنّاً. (2)

خدايا توبه ام ده تا نافرمانيت نكنم و به دلم انداز كار نيك را و عمل بدان و ترست را در شب و روز تا هنگامى كه در اين دنيا زنده ام دارى اى پروردگار جهانيان خدايا من هر زمان پيش خود گفتم كه ديگر مهيا و مجهز شده ام و برخاستم براى خواندن نماز در برابرت و با تو به راز پرداختم تو بر من چُرت و پينكى را مسلط كردى در آن هنگامى كه داخل نماز شدم و حال مناجات را از من گرفتى در آن وقتى كه به راز و نياز پرداختم ، مرا چه شده است كه هرگاه با خود گفتم باطن و درونم نيكو شده و نزديك شده از مجالس توبه كنندگان مجلس من ، گرفتارى و پيش آمدى برايم رخ داده كه پايم لغزش پيدا كرده و ميان من و خدمتگذاريت حائل گشته اى آقاى من شايد مرا از دَرِ خانه ات رانده اى و از خدمتت دورم كرده اى يا شايد ديده اى سبك شمارم حقّت را پس دورم كرده اى يا شايد ديده اى از تو رو گردانده ام پس خشمم كرده اى يا شايد مرا در جايگاه دروغگويانم ديده اى پس رهايم كرده اى يا شايد ديده اى سپاسگزار نعمتهايت نيستم پس محرومم ساخته اى يا شايد مرا در مجلس علماء نيافته اى پس خوارم كرده اى يا شايد مرا در زمره غافلانم ديده اى پس از رحمت خويش بى بهره ام كرده اى يا شايد مرا

ص: 90

ماءنوس با مجالس بيهوده گذرانم ديده اى پس مرا به آنها واگذاشته اى يا شايد دوست نداشتى دعايم را بشنوى پس از درگاهت دورم كرده اى يا شايد به جرم و گناهم كيفرم داده اى يا شايد به بى شرميم مجازاتم كرده اى پس اگر از من بگذرى پروردگارا بجاست چون بسيار اتفاق افتاده كه از گنهكاران پيش از من گذشته اى زيرا كرم تو پروردگارا برتر از كيفر كردن تقصيركاران است و من پناهنده به فضل توام و از ترس تو بسوى خودت گريخته ام و درخواست انجام وعده ات را در چشم پوشى از كسى كه خوش گمان به تو است دارم

سَيِّدىِ

اَنَا الصَّغيرُ الَّذِىِ رَبَّيْتَهُ ،وَاَنَا الْجاهِلُ الَّذِىِ عَلَّمْتَهُ ،وَاَنَا الضّآلُّ الَّذِىِ هَدَيْتَهُ ،وَاَنَاالْوَضيِعُ الَّذِىِ رَفَعْتَهُ وَاَنَا الْخآئِفُ الَّذِىِ آمَنْتَهُ، وَالْجايِعُ الَّذِىِ اَشْبَعْتَهُ، وَالْعَطْشانُ الَّذِىِ اَرْوَيْتَهُ ،وَالْعارِىِ الَّذِى كَسَوْتَهُ ،وَالْفَقيرُ الَّذِىِ اَغْنَيْتَهُ ،وَالضَّعيفُ الَّذِىِ قَوَّيْتَهُ وَالذَّليِلُ الَّذِىِ اَعْزَزْتَهُ، وَالسَّقيمُ الَّذِىِ شَفَيْتَهُ، وَالسّآئِلُ الَّذِىِ اَعْطَيْتَهُ ،وَالْمُذْنِبُ الَّذِىِ سَتَرْتَهُ، وَالْخاطِئُ الَّذِىِ اَقَلْتَهُ وَاَنَاالْقَليِلُ الَّذِىِ كَثَّرْتَهُ، وَالْمُسْتَضْعَفُ الَّذِىِ نَصَرْتَهُ ،وَاَنَا الطَّريدُ الَّذِىِ آوَيْتَهُ، اَنَا يا رَبِّ الَّذِىِ لَمْ اَسْتَحْيِكَ فِى الْخَلاَّءِ ،وَلَمْ اُراقِبْكَ فِى الْمَلاَّءِ ،اَنَا صاحِبُ الدَّو اهِى الْعُظْمىِ، اَنَا الَّذىِ عَلى سَيِّدِهِ اجْتَرىِ، اَنَا الَّذىِ عَصَيْتُ جَبّارَ السَّمآءِ، اَنَا الَّذىِ اَعْطَيْتُ عَلى مَعاصِى الْجَليلِ الرُّشا ،اَنَا الَّذىِ حِينَ بُشِّرْتُ بِها خَرَجْتُ اِلَيْها اَسْعَى. (1)

آقاى من من همان بنده خردسالى هستم كه پروريدى و همان نادانى هستم كه دانايش كردى و همان گمراهى هستم كه راهنماييش كردى و همان پستى هستم كه بلندش كردى و همان ترسانى هستم كه امانش دادى و گرسنه اى هستم كه سيرش كردى و تشنه اى هستم كه سيرابش كردى و برهنه اى هستم كه پوشانديش و ندارى هستم كه دارايش كردى و ناتوانى هستم كه نيرومندش كردى و خوارى هستم كه عزيزش كردى و دردمندى هستم كه درمانش كردى و خواهنده اى هستم كه عطايش كردى و گنهكارى هستم كه گناهانش را پوشاندى و خطاكارى هستم كه از او گذشتى و اندكى هستم كه بسيارش كردى و خوارشمرده اى هستم كه ياريش كردى و آواره اى هستم كه جا و ماءوايش دادى منم پروردگارا آن كسى كه در خلوت از تو شرم نكردم و در آشكارا هم رعايت تو را نكردم منم صاحب مصيبتها و ماجراهاى بزرگ منم كسى كه بر آقاى خود دليرى كرده منم كسى كه نافرمانى برپادارنده آسمانها را كرده ام منم كسى كه براى نافرمانيهاى بزرگى كه كرده ام رشوه داده ام منم آن كسى كه هرگاه نويد گناهى رابه من مى دادند بسويش شتابان مى رفتم.

سَيِّدىِ اَخْرِجْ حُبَّ الدُّنْيا مِنْ قَلْبىِ، وَاجْمَعْ بَيْنى وَبَيْنَ الْمُصْطَفى وَآلِهِ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ ،وَخاتَمِ النَّبِيّينَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَانْقُلْنىِ اِلىِ دَرَجَةِ الَّتوْبَةِ اِلَيْكَ،وَاَعِنّىِ بِالْبُكآءِ عَلى نَفْسىِ،فَقَدْ اَفْنَيْتُ بِالتَّسْويفِ وَالاْمالِ عُمْرىِ،وَقَدْ نَزَلْتُ مَنْزِلَةَ الاْيِسينَ مِنْ خَيْرىِ فَمَنْ يَكوُنُ اَسْوَءَ حالاً مِنّى،اِنْ اَنَا نُقِلْتُ عَلى مِثْلِ حالى اِلى قَبْرى لَمْ اُمَهِّدْهُ لِرَقْدَتى،وَلَمْ اَفْرُشْهُ بِالْعَمَلِ الصّالِحِ لِضَجْعَتى وَمالى لا اَبْكىِ وَلا اَدْرى اِلى ما يَكوُنُ مَصيرى،وَاَرى نَفْسىِ تُخادِعُنى،وَاَيّامى تُخاتِلُنىِ،وَقَدْ خَفَقَتْ عِنْدَ رَاْسىِ اَجْنِحَةُ الْمَوْتِ فَمالى لا اَبْكىِ،اَبْكىِ لِخُروُجِ نَفْسى،اَبْكىِ لِظُلْمَةِ قَبْرى،اَبْكىِ لِضيقِ لَحَدى،اَبْكىِ لِسُؤ الِ مُنْكَرٍ وَنَكيرٍ اِيّاىَ،اَبْكىِ لِخُروُجى مِنْ

ص: 91

قَبْرىِ عُرْياناً ذَليلاً حامِلاً ثِقْلىِ عَلى ظَهْرىِ،اَنْظُرُ مَرَّةً عَنْ يَمينى وَاُخْرى عَنْ شِمالىِ،اِذِ الْخَلائِقُ فى شَاْنٍ غَيْرِ شَاْنى لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَاْنٌ يُغْنيهِ ،وُجوُهٌ يَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌ ،ضاحِكَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ ،وَوُجوُهٌ يَوْمَئِذٍ عَلَيْها غَبَرَةٌ ،تَرْهَقُها قَتَرَةٌ وَذِلَّةٌ. (1)

اى آقاى من محبت دنيا را از دلم بيرون كن و جمع كن ميان من و ميان (پيامبرت حضرت ) مصطفى و آلش برگزيدگان خلقت و خاتم پيمبران محمد صلى الله عليه و آله و مرا به درجه توبه و بازگشت بسويت برسان و ياريم ده به گريه كردن بر خويشتن زيرا كه من عمرم را به امروز و فردا كردن و آرزوها گذراندم و درآمده ام در جايگاه نااميدان از خير خودم پس كيست كه بدحال تر از من باشد اگر من بر اين حال بسوى قبرم منتقل گردم زيرا كه آماده اش نكرده ام براى خوابيدنم و فرش نكرده ام آنرا به عمل صالح براى آرميدنم و چرا گريه نكنم در صورتى كه نمى دانم به چه سرنوشتى دچار گردم من نفس خود را چنان بينم كه با من نيرنگ زند و روزگارم را كه مرا بفريبد در حالى كه مرگ بالهاى خود را بر سرم گسترده پس چرا گريه نكنم ؟ گريه كنم براى جان دادنم گريه كنم براى تاريكى قبرم گريه كنم براى تنگى لحدم گريه كنم براى سؤ ال نكير و منكر از من گريه كنم براى بيرون آمدنم از قبر برهنه و خوار كه بار سنگينم را به پشتم بار كرده يكبار از طرف راستم بنگرم و بار ديگر از طرف چپ وهريك ازخلايق رادركارى غير از كار خود ببينم براى هر يك از آنها در آن روز كارى است كه به خود مشغولش دارد چهره هايى در آن روز گشاده و خندان و شادمانند و چهره هايى در آن روز غبارآلود است و سياهى و خوارى آنها را فرا گرفته ای.

إِلَهِیِ ارْحَمْنِی إِذَا انْقَطَعَتْ حُجَّتِیِ ،وَ کَلَّ عَنْ جَوَابِکَ لِسَانِی ،وَ طَاشَ عِنْدَ سُؤَالِکَ إِیَّایَ لُبِّی، فَیَا عَظِیمَ رَجَائِی لا تُخَیِّبْنِی إِذَا اشْتَدَّتْ فَاقَتِی ،وَ لا تَرُدَّنِی لِجَهْلِی ،وَ لا تَمْنَعْنِی لِقِلَّةِ صَبْرِی، أَعْطِنِی لِفَقْرِی، وَ ارْحَمْنِی لِضَعْفِی (2)

ای پروردگار عالمیان، ای خدا در آن هنگام (یعنی روز مرگ یا قیامت) که حجّت قطع می شود و زبانم از جوابت لال و غافل و هوشم مضطرب می گردد، در آن حال بر من ترحّم فرما، ای امید بزرگ من گاه فقر وفاقه سخت مرا از کرمت محروم مساز، و به واسطه ی جهل و نادانیَم از درگاهت مرا و به کم صبری ام از لطفت مکن و چون فقیرم عطایم بخش و چون ناتوانم به حالم ترحّم کن.

إِلَىِ جُودِکَ وَ کَرَمِکَ أَرْفَعُ بَصَرِی ،وَ إِلَى مَعْرُوفِکَ أُدِیمُ نَظَرِی، فَلا تُحْرِقْنِی بِالنَّارِ وَ أَنْتَ مَوْضِعُ أَمَلِی، وَ لا تُسْکِنِّی الْهَاوِیَةَ فَإِنَّکَ قُرَّةُ عَیْنِی ،یَا سَیِّدِی لا تُکَذِّبْ ظَنِّی بِإِحْسَانِکَ وَ مَعْرُوفِکَ ،فَإِنَّکَ ثِقَتِی وَ لا تَحْرِمْنِی ثَوَابَکَ، فَإِنَّکَ الْعَارِفُ بِفَقْرِی

و به جود و کرمت چشم گشوده و به احسان قدیمت همیشه نظر دارم، پس مرا به آتش قهرت مسوزان که تو محلّ امیدواری منی و در ماویه ی دوزخ جای مده. که تو روشنی چشم و نشاط قلب منی، ای سیّد من، حُسن ظنّم را به عطا و احسانت آشنا گردان که تو محلّ وثوق منی و از ثواب خود محرومم مساز چرا که از فقر و پریشانیم آگاهی.

إِلَهِی إِنْ کَانَ قَدْ دَنَا أَجَلِی وَ لَمْ یُقَرِّبْنِی مِنْکَ عَمَلِی، فَقَدْ جَعَلْتُ الاعْتِرَافَ إِلَیْکَ بِذَنْبِیِ، وَسَائِلَ عِلَلِی، إِلَهِی إِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلَى مِنْکَ بِالْعَفْوِ،وَإِنْ عَذَّبْتَ فَمَنْ أَعْدَلُ مِنْکَ فِی الْحُکْمِ،ارْحَمْ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا غُرْبَتِی،وَ عِنْدَ الْمَوْتِ کُرْبَتِی،وَ فِی الْقَبْرِ وَحْدَتِ،وَ فِی اللَّحْدِ وَحْشَتِی،وَ إِذَا نُشِرْتُ لِلْحِسَابِ بَیْنَ یَدَیْکَ ذُلَّ مَوْقِفِی،وَ اغْفِرْ لِی مَا خَفِیَ عَلَى الْآدَمِیِّیِنَ مِنْ عَمَلِی وَ أَدِمْ لِی مَا بِهِ سَتَرْتَنِی وَ ارْحَمْنِی صَرِیعاً عَلَى الْفِرَاشِ تُقَلِّبُنِی،أَیْدِی أَحِبَّتِی وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ مَمْدُودا عَلَى الْمُغْتَسَلِ یُقَلِّبُنِی (یُغَسِّلُنِی) صَالِحُ جِیرَتِی وَ تَحَنَّنْ

ص: 92

عَلَیَّ مَحْمُولا قَدْ تَنَاوَلَ الْأَقْرِبَاءُ أَطْرَافَ جَنَازَتِیِ،وَ جُدْ عَلَیَّ مَنْقُولا قَدْ نَزَلْتُ بِکَ وَحِیدا فِی حُفْرَتِیِ،وَ ارْحَمْ فِی ذَلِکَ الْبَیْتِ الْجَدِیدِ غُرْبَتِیِ حَتَّى لا أَسْتَأْنِسَ بِغَیْرِکَ،یَا سَیِّدِی إِنْ وَکَلْتَنِیِ إِلَى نَفْسِیِ هَلَکْتُ،سَیِّدِیِ فَبِمَنْ أَسْتَغِیثُ إِنْ لَمْ تُقِلْنِیِ عَثْرَتِیِ، فَإِلَى مَنْ أَفْزَعُ إِنْ فَقَدْتُ عِنَایَتَکَ فِی ضَجْعَتِی،وَ إِلَى مَنْ أَلْتَجِئُ إِنْ لَمْ تُنَفِّسْ کُرْبَتِی،سَیِّدِی مَنْ لِی وَ مَنْ یَرْحَمُنِی،إِنْ لَمْ تَرْحَمْنِی وَ فَضْلَ مَنْ أُؤَمِّلُ إِنْ عَدِمْتُ فَضْلَکَ یَوْمَ فَاقَتِی،وَ إِلَى مَنِ الْفِرَارُ مِنَ الذُّنُوبِ إِذَا انْقَضَى أَجَلِی،سَیِّدِی لا تُعَذِّبْنِی وَ أَنَا أَرْجُوکَ

ای خدا! اگر اَجلم نزدیک شده و عملم مرا به مقام قرب تو نرسانید به هم اعتراف به گناهم را اسباب عذر گردانیده ام، ای خدا اگر تو عفو کردی، چه کسی سزاوارتر از تو به عفو است و اگر عذاب کردی، که از تو در حکم عادل تر است؟ خدا در این دنیای (پُر گیر و دار) به حال غربتم رحم کن. و هنگام مرگ بر غم و حسرتم و در لَحَد به تنهایی و وحشتم رحم کن. و چون برای حساب نامه ی عملم گشوده شود به حال ذلّتم در پیشگاه عظمتت ترحّم فرما و گناهانی را که از چشم مردم پنهان است بر من ببخش و لطفی که به آن گناهم را مستور کرده ای برقرار دار. باز هم ترحّم کن آنگاه که در بستر مرگ افتاده ام و قادر بر حرکت نیستم و دست دوستان مرا حرکت می دهد و تفضّل فرما. آنگاه که در وقت غسل دادن دست همسایگان صالح به راست و چپم می گردد و لطف و مهربانی کن، آنگاه که از این جهان رخت بربستم و در قبر بر حضرتت غریب و تنها وارد شدم. بر من ببخش و در آن منزل تازه بر غربتم ترحّم فرما. تا انجا هم اُنس و اُلفت به غیر تو نگیرم. ای سیّد من اگر تو مرا به خود واگذاری هلاک خواهم شد. ای آقای من اگر تو از لغزش های من در نگذری، پس من به سوی چه کسی پناه برم؟ و به درگاه چه کسی زاری کنم و اگر عنایت در خواب گاه مرگ شامل حالم نشود به کدام در پناهنده شوم. اگر تو غم و اندوهم را زائل نگردانی، ای آقای من اگر تو به من رحم نکنی چه کسی دارم که به من رحم خواهد کرد و اگر فضل تو شاملم نگردد به فضل و کرم چه کسی روز بیچارگی امیداوار باشم و به سوی که از گناهانم آنگاه که اجلم فرا رسد، توانم گریخت؟ ای آقای من عذاب مکن چرا که به تو امید دارم.

إِلَهِیِ وَ سَیِّدِیِ وَ عِزَّتِکَ وَ جَلالِکَ ، لَئِنْ طَالَبْتَنِی بِذُنُوبِی لَأُطَالِبَنَّکَ بِعَفْوِکَ ، وَ لَئِنْ طَالَبْتَنِی بِلُؤْمِی لَأُطَالِبَنَّکَ بِکَرَمِکَ ، وَ لَئِنْ أَدْخَلْتَنِی النَّارَ لَأُخْبِرَنَّ أَهْلَ النَّارِ بِحُبِّی لَکَ

ای خدای من و آقای من، سوگند به عزّت و جلالت اگر مرا در مورد گناهانم بازخواست کنی، من نیز تو را به عفو و گذشت مطالبه می کنم و اگر به پستی ام مرا مؤاخده کنی من هم به کرمت تو را مطالبه می کنم و اگر به دوزخم ببری، به دوزخیان گزارش می دهم که دوستت دارم.

إِلَهِیِ وَ سَیِّدِیِ إِنْ کُنْتَ لا تَغْفِرُ إِلا لِأَوْلِیَائِکَ وَ أَهْلِ طَاعَتِکَ فَإِلَى مَنْ یَفْزَعُ الْمُذْنِبُونَ ، وَ إِنْ کُنْتَ لا تُکْرِمُ إِلا أَهْلَ الْوَفَاءِ بِکَ فَبِمَنْ یَسْتَغِیثُ الْمُسِیئُونَ

ای خدای من و آقای من، اگر نیامرزی مگر دوستانت و پیروانت را پس به که پناه برند گناهکاران و اگر اکرام نکنی مگر نسبت به وفاداریت پس به که استغاثه کند بدکرداران.

إِلَهِی إِنْ أَدْخَلْتَنِی النَّارَ فَفِی ذَلِکَ سُرُورُ عَدُوِّکَ ، وَ إِنْ أَدْخَلْتَنِی الْجَنَّةَ فَفِی ذَلِکَ سُرُورُ نَبِیِّکَ ، وَ أَنَا وَ اللَّهِ أَعْلَمُ أَنَّ سُرُورَ نَبِیِّکَ أَحَبُّ إِلَیْکَ مِنْ سُرُورِ عَدُوِّکَ

ص: 93

خدایا اگر به دوزخم ببری، این کار موجب خوشحالی دشمنت گردد و اگر به بهشتم ببری موجب خوشحالی پیامبرت شود و من به خدا سوگند مسلّماً می دانم که خوشحال شدن پیامبرت را بیشتر از خوشحال شدن دشمنت دوست داری.

یَا مَفْزَعِی عِنْدَکُرْبَتِی،وَیَاغَوْثِی عِنْدَ شِدَّتِی،إِلَیْکَ فَزِعْتُ،وَ بِکَ اسْتَغَثْتُ،وَ لُذْتُ لا أَلُوذُ بِسِوَاکَ،وَ لا أَطْلُبُ الْفَرَجَ إِلا مِنْکَ،فَأَغِثْنِی وَ فَرِّجْ عَنِّی،یَا مَنْ یَفُکُّ الْأَسِیرَ [یَقْبَلُ الْیَسِیرَ] وَ یَعْفُوعَنِ الْکَثِیرِ اقْبَلْ مِنِّی الْیَسِیرَ وَ اعْفُ عَنِّی الْکَثِیرَ إِنَّکَ أَنْتَ الرَّحِیمُ الْغَفُورُ. (1)

ای پناهم در هنگام اندوه و غم ای فریادرسم در هنگام سختی به درگاه تو زاری می کنم و به تو استغاثه کنم و به تو پناه آرم و به دیگری پناه نبرم و گشایش نخواهم جز از تو پس تو به فریادم برس و گشایش در کارم بده، ای که اسیر و گرفتار را آزاد کنی و گناه بسیار بگذری طاعت اندکی را از من بپذیر و از گناه بسیارم بگذر، که به راستی تو مهربان و آمرزنده ای.

11- اَللّهُمَّ اجْعَلْنىِ اَخْشاكَ كَانّى أَراكَ ،وَاَسْعِدْنى بِتَقويكَ وَلا تُشْقِنى بِمَعْصِيَتِكَ ،وَخِرْلى فى قَضآئِكَ، وَبارِكْ لى فى قَدَرِكَ ،حَتّى لا اُحِبَّ تَعْجيلَ ما اَخَّرْتَ وَلا تَاْخيرَ ما عَجَّلْتَ، اَللّهُمَّ اجْعَلْ غِناىَ فى نَفْسى وَالْيَقينَ فى قَلْبى وَالاْخْلاصَ فى عَمَلى وَالنُّورَ فى بَصَرى وَالْبَصيرَةَ فى دينى، وَمَتِّعْنى بِجَوارِحى ،وَاجْعَلْ سَمْعى وَبَصَرى اَلْوارِثَيْنِ مِنّى، وَانْصُرْنى عَلى مَنْ ظَلَمَنى وَاَرِنى فيهِ ثارى وَمَ-آرِبى وَاَقِرَّ بِذلِكَ عَيْنى. (2)

خدایا چنانم کن که از تو بترسم گویا که تو را میبینم، و با پرهیزگارى مرا خوشبخت گردان، و به نافرمانى ات بدبختم مکن ، و خیر در قضایت را برایم اختیار کن، و به من در تقدیرت برکت ده، تا تعجیل آنچه را تو به تأخیر انداختى نخواهم، و تأخیر آنچه را تو پیش انداختى میل نکنم. خدایا قرار ده، بى نیازى را در ذاتم، و یقین را در دلم، و اخلاص را در عملم، و نور را در دیده ام، و بصیرت را در دینم و مرا به اعضایم بهره مند کن، و گوش و چشمم را دو وارث من گردان، و مرا بر آن که به من ستم روا داشته پیروز فرما، و در رابطه با او انتقام و هدفم را نشانم ده، و چشمم را بدین سبب روشن گردان.

اَللَّهُمَّ اكْشِفْ كُرْبَتى، وَاسْتُرْ عَوْرَتى ،وَاْغْفِرْ لى خَطيَّئَتى ،وَاخْسَاءْ شَيْطانى وَفُكَّ رِهانى، وَاْجَعْلْ لى يا اِلهى الدَّرَجَةَ الْعُلْيا فِى الاْ خِرَهِ وَالاُوْلى

ای خدا تو غم هایم برطرف و عیب هایم را مستور ساز و از خطاهایم در گذر و شیطانم را بِران و ضمّه ام بِرهان.

يا مَوْلاىَ ، اَنْتَ الَّذِى مَنَنْتَ اَنْتَ الَّذِى اَنْعَمْتَ اَنْتَ الَّذِى اَحْسَنْتَ اَنْتَ الَّذِى اَجْمَلْتَ اَنْتَ الَّذِى اَفْضَلْتَ اَنْتَ الَّذِى اَكْمَلْتَ اَنْتَ الَّذِى رَزَقْتَ اَنْتَ الَّذِى وَفَّقْتَ اَنْتَ الَّذِى اَعْطَيْتَ اَنْتَ الَّذِى اَغْنَيْتَ اَنْتَ الَّذِى اَقْنَيْتَ اَنْتَ الَّذِى اوَيْتَ اَنْتَ الَّذِى كَفَيْتَ اَنْتَ الَّذِى هَدَيْتَ اَنْتَ الَّذِى عَصَمْتَ اَنْتَ الَّذِى سَتَرْتَ اَنْتَ الَّذِى غَفَرْتَ اَنْتَ الَّذِى اَقَلْتَ اَنْتَ الَّذِى مَكَّنْتَ اَنْتَ الَّذِى اَعْزَزْتَ اَنْتَ الَّذِى

ص: 94

اَعَنْتَ اَنْتَ الَّذِى عَضَدْتَ اَنْتَ الَّذِى اَيَّدْتَ اَنْتَ الَّذِى نَصَرْتَ اَنْتَ الَّذِى شَفَيْتَ اَنْتَ الَّذِى عافَيْتَ اَنْتَ الَّذِى اَكْرَمْتَ ، تَبارَكْتَ وَتَعالَيْتَ فَلَكَ الْحَمْدُ دآئِماً وَلَكَ الشُّكْرُ واصِباً اَبَداً

ای سرور من، تویى که عطا کردى، تویى که نعمت دادى، تویى که نیکى کردى، تویى که زیبا نمودى، تویى که افزون نمودى، تویى که کامل کردى، تویى که روزى دادى، تویى که موّفق نمودى، تویى که عطا فرمودى، تویى که بی نیاز نمودى، تویى که ثروت بخشیدى، تویى که پناه دادى، تویى که کفایت نمودى، تویى که راهنمایى فرمودى، تویى که حفظ کردى، تویى که پرده پوشى نمودى، تویى که آمرزیدی تویى که نادیده گرفتى، تویى که قدرت دادى، تویى که عزّت بخشیدى، تویى که کمک کردى، تویى که مساعدت فرمودى، تویى که تأیید نمودى، تویى که نصرت دادى، تویى که شفا بخشیدى، تویى که سلامت کامل دادى، تویى که گرامى داشتى، بزرگ و برترى، حمد و شکر همیشگى توراست،

ثُمَّ اَن-َا يا اِلهىَ الْمُعْتَرِفُ بِذُنُوبى فَاغْفِرْها لى اَن-َا الَّذى اَسَاْتُ اَن-َاالَّذى اَخْطَاْتُ اَن-َاالَّذى هَمَمْتُ اَن-َاالَّذى جَهِلْتُ اَن-َاالَّذى غَفَلْتُ اَن-َا الَّذى سَهَوْتُ اَن-َا الَّذِى اعْتَمَدْتُ اَن-َا الَّذى تَعَمَّدْتُ اَن-َا الَّذى وَعَدْتُ وَاَن-َاالَّذى اَخْلَفْتُ اَن-َاالَّذى نَكَثْتُ اَن-َا الَّذى اَقْرَرْتُ اَن-َا الَّذِى اعْتَرَفْتُ بِنِعْمَتِكَ عَلَىَّ وَعِنْدى وَاَبوُءُ بِذُنُوبى فَاغْفِرْها لى يا مَنْ لا تَضُرُّهُ ذُنُوبُ عِبادِهِ وهُوَ الَغَنِىُّ عَنْ طاعَتِهِمْ

سپس من معبودا اعتراف کننده به گناهانم هستم، پس مرا بیامرز، منم که بد کردم، منم که خطا کردم، منم که قصد گناه کردم، منم که نادانى نمودم، منم که غفلت ورزیدم، منم که اشتباه کردم، منم که به غیر تو اعتماد کردم، منم که در گناه تعمّد داشتم، منم که وعده کردم، منم که وعده شکستم، منم که پیمان شکنى نمودم، منم که اقرار کردم، منم که به نعمتت بر خود و پیش خود اعتراف کردم، و به گناهانم اقرار میکنم، پس مرا بیامرز، اى آن که گناهان بندگانش به او زیانى نرساند، و او بی نیاز از طاعت آنان است.

اِل-هىِ وَسَيِّدىِ اِل-هىِ اَمَرْتَنى فَعَصَيْتُكَ وَنَهَيْتَنىِ فَارْتَكَبْتُ نَهْيَكَ، فَاَصْبَحْتُ لا ذا بَر آءَهٍ لى فَاَعْتَذِرُ،وَلاذا قُوَّهٍ فَاَنْتَصِر، فَبِأَىِّ شَىْءٍ اَسْتَقْبِلُكَ يا مَوْلاىَ اَبِسَمْعى اَمْ بِبَصَرى اَمْ بِلِسانى اَمْ بِيَدى اَمْ بِرِجْلى اَل-َيْسَ كُلُّها نِعَمَكَ عِندى،وَبِكُلِّها عَصَيْتُك،يا مَوْلاىَ فَلَكَ الْحُجَّهُ وَالسَّبيلُ عَلَىَّ يا مَنْ سَتَرَنى مِنَ الاْ باءِ وَالاُمَّهاتِ اَنْ يَزجُرُونى،وَمِنَ الْعَشائِرِ وَالاِخْوانِ اَنْ يُعَيِّرُونى وَمِنَ السَّلاطينِ اَنْ يُعاقِبُونى وَلَوِ اطَّلَعُوا يا مَوْلاىَ عَلى مَا اطَّلَعْتَ عَلَيْهِ مِنّى اِذاً ما اَنْظَرُونى وَلَرَفَضُونى وَقَطَعُونى،فَها اَن-َا ذا يا اِل-هى بَيْنَ يَدَيْكَ يا سَيِّدى، خاضِعٌ ذَليلٌ حَصيرٌ حَقيرٌ لا ذُو بَر آئَهٍ فَاَعْتَذِرُ ،وَلا ذُو قُوَّهٍ فَاَنْتَصِرُ وَلا حُجَّهٍ فَاَحْتَجُّ بِها ،وَلا قائِلٌ لَمْ اَجْتَرِحْ ،وَلَمْ اَعْمَلْ سُوَّءاً وَما عَسَى الْجُحُودَ، وَلَوْ جَحَدْتُ يا مَوْلاىَ يَنْفَعُنى كَيْفَ وَاَنّى ذلِكَ وَجَوارِحى كُلُّها شاهِدَهٌ عَلَىَّ بِما قَدْ عَمِلْتُ، وَعَلِمْتُ يَقيناً غَيْرَ ذى شَكٍّ اَنَّكَ سآئِلى مِنْ عَظايِمِ الاُمُورِ وَاَنَّكَ الْحَكَمُ الْعَدْلُ الَّذى لا تَجُورُ وَعَدْلُكَ مُهْلِكى، وَمِنْ كُلِّ عَدْلِكَ مَهْرَبى فَاِنْ تُعَذِّبْنى يا اِل-هى فَبِذُنُوبى بَعْدَ حُجَّتِكَ عَلَىَّ ،وَاِنْ تَعْفُ عَنّى فَبِحِلْمِكَ وَجُودِكَ وَك-َرَم-ِكَ

اى معبود من و آقاى من، و خداى من، فرمان دادى فرمانت نخواندم، نهیم نمودى، مرتکب نهیت شدم، اکنون چنانم، که نه دارنده زمینه برائتم تا عذرخواهى کنم، و نه داراى قدرتم، تا یارى ستانم، اى مولای من با چه وسیله اى با تو روبرو شوم؟ ، آیا با گوشم، یا با دیده ام، یا با زبانم، یا با دستم، یا با پایم، آیا این همه نعمت هاى تو نزد من نیست؟ و من به همه اینها تو را

ص: 95

معصیت کردم، اى مولاى من، تو را بر من حجّت و راه است، اى آن که مرا از پدران و مادران پوشاند، از اینکه مرا از خود برانند، و از خویشان و برادران، از اینکه مرا سرزنش کنند، و از پادشاهان از اینکه مجازاتم نمایند ، مولاى من اگر اینان آگاه می شدند، بر آنچه تو بر آن از من میدانى، در این صورت مهلتم نمی دانند، و مرا تنها میگذاردند، و از من می بریدند، هم اینک اى خداى من در برابرت هستم، ای آقاى من، فروتن و خوار، درمانده و کوچک، نه دارنده زمینه برائتم، تا عذرخواهى کنم ، و نه نیروى که یارى بطلبم، و نه دلیلى که با آن احتجاج نمایم، و نه گوینده اى هستم که گناه و کار بد نکرده باشم، انکار گناه کجا؟ بر فرض اگر انکار میکردم، چه سود میداد، چگونه؟ و چسان این معنا ممکن شود، و حال آنکه همه اعضایم بر آنچه عمل کردم بر من گواهند به یقین دانستم بدون تردید. که تو از کارهاى بزرگ من پرسنده اى، و تو حاکم عدالت پیشه اى هستى که در حکم و داورى ستم نمیکنى، و عدالت تو هلاک کننده من است، و من از همه عدالت تو گریزانم، معبودا اگر مرا عذاب کنى، به خاطر گناهان من است پس از حجّتى که بر من دارى، و اگر از من درگذرى، به سب بردبارى و جودوکرم توست،

لا اِلهَ اِلاّ اَن-ْتَ س-ُب-ْحان-َكَ اِن-ّى ك-ُن-ْتُ م-ِنَ الظّالِم-ي-نَ

لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الْمُسْتَغْفِرينَ

لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الْمُوَحِّدينَ

لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الْخ-اَّئِف-ي-نَ

لا اِلهَ اِلاّ اَن-ْتَ س-ُب-ْحان-َكَ اِن-ّى ك-ُن-ْتُ م-ِنَ الْوَج-ِلي-نَ

لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الرَّاجينَ

لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الرّاغِبينَ

لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الْمُهَلِّلينَ

لا اِلهَ اِلاّ اَن-ْتَ س-ُب-ْحان-َكَ اِن-ّى ك-ُن-ْتُ م-ِن الس-ّ-اَّئِلي-نَ

لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الْمُسَبِّحينَ

لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الْمُكَبِّرينَ

لااِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ رَبّى وَرَبُّ اباَّئِىَ الاَوَّلينَ،

معبودى جز تو نیست من از ستمکارانم،

معبودى جز تو نیست من از آمرزش خواهانم،

معبودى جز تو نیست من از یکتاپرستانم،

معبودى جز تو نیست من از هراسندگانم

معبودى جز تو نیست، من از بیمناکانم،

معبودى جز تو نیست من از امیدوارانم،

ص: 96

معبودى جز تو نیست من از مشتاقانم،

معبودى جز تو نیست من از «لا اله الّه اللّه» گویانم، معبودى جز تو نیست من از درخواست کنندگانم،

معبودى جز تو نیست من از تسبیح کنندگانم،

معبودى جز تو نیست منزّهى تو، من از تکبیرگویانم،

معبودی جز تو نیست منزّهى تو پروردگار من و پروردگار پدران نخستین من،

يا اَسْمَعَ السّامِعينَ ،يا اَبْصَرَ النّاظِرينَ ،وَيا اَسْرَعَ الْحاسِبينَ ،وَيا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ ،صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ السّادَهِ الْمَيامينِ، وَاَسْئَلُكَ اَللّهُمَّ حاجَتِىَ الَّتى اِنْ اَعْطَيْتَنيها لَمْ يَضُرَّنى ما مَنَعْتَنى ،وَاِنْ مَنَعْتَنيها لَمْ يَنْفَعْنى ما اَعْطَيْتَنى، اَسْئَلُكَ فَكاكَ رَقَبَتى مِنَ النّارِ لااِلهَ اِلاّ اَنْتَ وَحْدَكَ لا شَريكَ لَكَ لَكَ الْمُلْكُ وَلَكَ الْحَمْدُ وَاَنْتَ عَلى كُلِّشَىْءٍ قَديرٌ يا رَبِّ يا رَبِّ.

اى شنواترین شنوایان، اى بیناترین بینایان، و اى سریع ترین حسابرسان، و اى مهربان ترین مهربانان، بر محمّد و خاندان محمّد آن سروران با میمنت درود فرست، و از تو درخواست میکنم خدایا حاجتم را که اگر آن را به من عطا کنى، بیشک هرچه را از من دریغ ورزى به من ضررى نرساند، و اگر قضاى حاجتم را از من دریغ نمایى، آنچه را عطایم کنى سودى نبخشد، آزادى عهده ام را از آتش از تو درخواست میکنم، معبودى جز تو نیست، یگانه اى، برایت شریک نیست، فرمانروایى و سپاس خاص توست، و تو بر هرچیز توانایى، پروردگارا پروردگارا.

اِل-هى اَن-َا الْفَقيرُ فى غِناىَ، فَكَيْفَ لا اَكُونُ فَقيراً فى فَقْرى، اِل-هى اَن-َا الْجاهِلُ فى عِلْمى فَكَيْفَ لا اَكُونُ جَهُولاً فى جَهْلى

خدایا، در عین توانگری تهیدستم، پس چگونه در تهیدستى تهیدست نباشم، خدایا در عین دانایى نادانم، پس چگونه در عین نادانى نادان نباشم.

اِلهى ما اَقْرَبَكَ مِنّى، وَاَبْعَدَنى عَنْكَ، وَما اَرْاَفَكَ بى ،فَمَا الَّذى يَحْجُبُنى عَنْكَ

ای خدا تو چه اندازه به من نزدیکی و من تا چه حد از تو دورم و چقدر تو با من رأفت داری و باز آن چیست که مرا از تو محجوب داشته است.

اِلهى عَلِمْتُ بِاخْتِلافِ الاَثارِ ،وَتَنقُّلاتِ الاَطْوارِ ،اَنَّ مُرادَكَ مِنّى اَنْ تَتَعَرَّفَ اِلَىَّ فى كُلِّشَىْءٍ حَتّى لا اَجْهَلَكَ فى شَىْءٍ

خدایا من از اختلاف تإثرات و گوناگون شدن تحولات جهان بر من، دانستم غرض تو از آفرینشم آن است که تو خود را در هر چیز به من شناسایی کنی و من در هیچ یک از امور عالم از تو غافل و جاهل نباشم

اِلهى كُلَّما اَخْرَسَنى لُؤْمى اَنْطَقَنى كَرَمُكَ ،وَكُلَّما ايَسَتْنى اَوْصافى اَطْمَعَتْنى مِنَنُكَ . اِلهى مَنْ كانَتْ مَحاسِنُهُ مَساوِىَ فَكَيْفَ لا تَكُونُ مَساويهِ مَساوِىَ وَمَنْ كانَتْ حَقايِقُهُ دَعاوِىَ

ای خدا! کسی که محاسن و خوبی هایش بدی است، پس چگونه زشتی و بدی هایش بد نخواهد بود، و کسی که حقیقت هایش دعوی باطل است چگونه دعوی بی حقیقتش باطل نخواهد بود.

ص: 97

اِل-هىِ اَخْرِجْنى مِنْ ذُلِّ نَفْسىِ، وَطَهِّرْنى مِ--نْ شَكّ-ى وَشِرْكى ،قَبْلَ حُلُولِ رَمْسى بِكَ اَنْتَصِرُ فَانْصُرْنى ،وَعَلَيْكَ اَتَوَكَّلُ ،فَلا تَكِلْنى وَاِيّاكَ اَسْئَلُ فَلا تُخَيِّبْنى، وَفى فَضْلِكَ اَرْغَبُ فَلا تَحْرِمْنى، وَبِجَنابِكَ اَنْتَسِبُ فَلا تُبْعِدْنى وَبِبابِكَ اَقِفُ فَلا تَطْرُدْنى .

خدایا مرا از خوارى نفسم نجات ده، و از شک شرکم پاک کن و پیش از آنکه وارد قبر شوم، از تو یارى میجویم، پس مرا یارى ده، و بر تو توّکل میکنم، پس مرا وامگذار، و از تو درخواست میکنم. پس ناامیدم مکن، و در فضل تو رغبت مینمایم، پس محرومم مگردان، و خود را به تو منسوب میکنم، پس دورم مکن، و در آستانه تو می ایستم پس مرانم.

اِل-هىِ اِنَّ رَجآئىِ لا يَنْقَطِعُ عَنْكَ وَاِنْ عَصَيْتُكَ ،كَما اَنَّ خَوْفى لا يُزايِلُنى، وَاِنْ اَطَعْتُكَ فَقَدْ دَفَعَتْنِى الْعَوالِمُ اِلَيْكَ، وَقَدْ اَوْقَعَنى عِلْمى بِكَرَمِكَ عَلَيْكَ

خدایا امیدم از تو قطع نشود، گرچه نافرمانی ات کردم، چنان که ترسم از تو زایل نشود، گرچه اطاعتت نمودم، همانا جهانیان مرا به جانب تو رانده اند، و دانشم به کرمت مرا به آستانه تو انداخته.

اِلهىِ كَيْفَ اَخيِبُ وَاَنْتَ اَمَلى اَمْ كَيْفَ اُهانُ وَعَلَيْكَ مُتَّكَلى اِل-هى كَيْفَ اَسْتَعِزُّ وَفِى الذِّلَّهِ اَرْكَزْتَنى،اَمْ كَيْفَ لا اَسْتَعِزُّ وَاِلَيْكَ نَسَبْتَنى.

خدایا چگونه عزّت خواهم، درحالى که در خوارى ثابتم کرده اى، و چگونه عزّت نخواهم با آن که به خود نسبتم داده اى؟

اِل-هىِ كَيْفَ لا اَفْتَقِرُ وَاَنْتَ الَّذى فِى الْفُقَرآءِ اَقَمْتَنى،اَمْ كَيْفَ اَفْتَقِرُ وَاَنْتَ الَّذى بِجُودِكَ اَغْنَيْتَنى، وَاَنْتَ الَّذى لا اِلهَ غَيْرُكَ تَعَرَّفْتَ لِكُلِّ شَىْءٍ فَما جَهِلَكَ شَىْءٌ وَاَنْتَ الَّذى تَعَرَّفْتَ اِلَىَّ فى كُلِّ شَىْءٍ ،فَرَاَيْتُكَ ظاهِراً فى كُلِّ شَىْءٍ ،وَاَنْتَ الظّاهِرُ لِكُلِّ شَىْءٍ يا مَنِ اسْتَوى بِرَحْمانِيَّتِهِ فَصارَ الْعَرْشُ غَيْباً فى ذاتِهِ مَحَقْتَ الآ ثارَ بِالآ ثارِ، وَمَحَوْتَ الاْغْيارَ بِمُحيطاتِ اَفْلاكِ الاْنْوارِ، يا مَنِ احْتَجَبَ فى سُرادِقاتِ عَرْشِهِ عَنْ اَنْ تُدْرِكَهُ الاَبْصارُ ،يا مَنْ تَجَلّى بِكَمالِ بَهآئِهِ فَتَحَقَّقَتْ عَظَمَتُهُ الاِسْتِوآءَ ،كَيْفَ تَخْفى وَاَنْتَ الظّاهِرُ اَمْ كَيْفَ تَغيبُ وَاَنْتَ الرَّقيبُ الْحاضِرُ اِنَّكَ عَلى كُلِّشَىْءٍ قَديرٌ ،وَالْحَمْدُ لِلّه وَحْدَهُ،

خدایا چگونه نیازمند نباشم، و حال آن که مرا در نیازمندان نشاندى، یا چگونه نیازمند باشم در صورتى که تو به جودت بی نیازم کرده اى، و تویى که معبودى جز تو نیست، خود را به هرچیز شناساندى، پس چیزی جاهل به تو نیست، و تویى که خود را در هرچیز به من شناساندى، پس تو را در هرچیز نمایان دیدم، و تویى نمایان براى هرچیز، اى که به رحمانیّتش چیره شد، در نتیجه عرش در ذاتش پنهان شد، آثار را با آثار نابود کردى، و اغیاررابه احاطه کنندگان افلاک انوار محو نمودى، اى که در سراپرده هاى عرشش پرده نشین از این شد که دیده ها او را دریابد، اى آن که به کمال زیبایی اش تجلّى کرد، پس تحقق یافت عظمتش از روى استیلا و برتری چگونه پنهان شوى و حال آن که نمایانى، یا چگونه غایب شوى و حال آن که دیده بانى و حاضرى، همانا تو بر هرچیز توانایى، و سپاس تنها از آن خداست، خداى یگانه.

ص: 98

3- طلب آمرزش از گناهانی که سبب خشم و غضب خداوند است.

«اللّهمُّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یَدْعُولِی ( اِلَی غَضَبِکَ ) . اَوْ یُدْنِی مِنْ سَخَطِکَ اَوْ یَمِیلُ بِی اِلَی مَا نَهَیْتَنِی عَنْهُ . اَوْ یَنأَی بِی عَمَّا دَعَوْتَنِی اِلَیْهِ فَصَلِّ عَلَی مَحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْهُ لِی یَا خَیْرَ الغَافِرِینَ»

بار خدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که مرا به سوی غضبت فرا می خواند یا مرا به سوی خشمت نزدیک می سازد، یا مرا به سوی آن چه که نهی ام کرده ای می کشاند، یا از آن چه که مرا به سوی آن دعوت نموده ای، دور می نماید. پس بر محمد و آلش درود فرست و این گونه گناهانم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

4- طلب آمرزش از گناهانی که سبب انحراف سایرین و آشنایی آنها با گناهان جدید شده است.

«اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ اسْتَمَلْتُ اِلَیْهِ اَحَداً مِنْ خَلْقِکَ بِغَوَایَتِی . اَوْ خَدَعْتُهُ بِحِیلَتِی فَعَلَّمْتُهُ مِنْهُ ما جَهِلَ وَ عَمَّیْتُ عَلَیْهِ مِنْهُ ما عَلِمَ وَ لَقِیتُکَ غَداً بَأَوْزارِی وَ اَوْ زارٍ مَعَ اَوْ زَارِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْهُ لی یَا خِیْرَ الغَافِرِینَ»

بار خدایا! از تو آمرزش می طلبم از هر گناهی که بنده ای از بندگانت را با فریب کاری به سوی آن کشاندم و با نقشه و خدعه او را فریب دادم. آنگاه گناهی را که نمی شناخت به او یاد دادم و جلوی دید او را از آنچه می دانست گرفتم و می دانم که فردای قیامت باید با وِزر و وبال گناه دیگران ، علاوه بر گناه خود ، با تو ملاقات کنم . پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و اینگونه گناهم را بیامرز ای بهترین آمرزندگان.

5- طلب آمرزش از گناهانی که باعث دوری از مسیر تعالی و کاهش رزق و بدنامی در جامعه است.

«اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یَدْعُو اِلَی الغَّیِّ وَ یُضِلُّ عَنِ الرُّشْدِ وَ یُقِلُّ الرِّزْقَ وَ یَمْحُو البَرَکَةَ وَ یُخْمِلُ الذِّکْرَ . فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَالغافِرینَ»

بار خدایا! از تو آمرزش می طلبم از هر گناهی که به سوی گمراهی می کشاند و از راه رشد دور می کند و روزی را کم و برکت را از بین می برد. پس بر محمّد و آلش درود فرست و اینگونه گناهم را بیامرز ای بهترین آمرزندگان.

6- طلب آمرزش از به کار گیری اعضاء و جوارح برای گناه و معصیت

«اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذِنْبٍ . اَتْعَبْتُ فیهِ جَوارِحِی فِی لَیلِی وَ نَهَارِی وَ قَدِ اسْتَتَرْتُ مِنْ عِبادِی بِسِتْرِی وَ لا سِتْرَ اِلّا مَا سَتَرْتَنِی . فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَالغافِرینَ»

بار خدایا! از تو آمرزش می طلبم از هر گناهی که در شب و روزم اعضا و جوارحم را در آن گناه خسته کردم و خود را در پرده ی حفظی جز پوشش تو نیست، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و این گونه گناهانم را بیامرز ای بهترین آمرزندگان.

ص: 100

7- طلب آمرزش از گناهانی که باعث بی آبرویی و شادی دشمنی ها شود.

«اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذِنْبٍ رَصَدَنِی فِیهِ أَعْدَائِی لِهَتْکِی فَصَرَفْتَ کَیْدَهُمْ عَنِّی وَ لَمْ تُعِنْهُمْ عَلَی فَضِیحَتِی،کَأَنِّی لَکَ وَلِیُّ فَنَصَرْتَنِی وَ اِلَی مَتَی یا رَبِّ أَعصِی فَتُمْهِلَنِی وَ طالَ مَا عَصَیْتُکَ فَلَمَ تُؤَاخِذْنِی وَ سَأَلْتُکَ عَلَی سُوءِ فِعْلِی فَأَعْطَیْتَنِی، فَأَیُّ شُکْرٍ یَقُومُ عِنْدَکَ بِنِعْمَةٍ مِنْ نِعَمِکَ عَلَیَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ»

بار خدایا! از تو آمرزش می طلبم از هر گناهی که دشمنانم با آن در پی آبرو ریزی من بودند و تو نقشه ی آنهارا از من برگرداندی و کمکشان نکردی که مرا مفتضح کنند. گویا من دوست تو ام که مرا یاری کردی. پروردگارا تا کی معصیت کنم تو را و تو مهلتم دهی؟ چقدر معصیت کردنم طولانی شده و تو مؤاخذه ام نکرده ای و با وجود بدی کردنم از تو درخواست کردم و تو عطا نمودی، پس کدام شکر است که بتواند در برابر حتّی یکی از نعمت هایت قرار گیرد؟ پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و این گونه گناهانم را بیامرز ای بهترین آمرزندگان.

8- طلب آمرزش از تکرار گناهان و نفاق و دو رویی.

«اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذِنْبٍ قَدَّمْتُ اِلَیْکَ فِیهِ تَوْتَبِی ، ثُمَّ وَاجَهْتُ بِتَکَرُّمِ قسمِی بِکَ وَ اَشْهَدْتُ عَلَی نفسِی بِذَلِکَ اَوْلِیائَکَ مِنْ عِبَادِکَ اَنِّی غِیرُ عائِدٍ اِلَی مَعْصِیَتِکَ فَلَمَّا قَصدَنِی بکَیْدِهِ الشَّیطانُ وَ مالَ بِی اِلیهِ الخِذْلانُ وَ دَعَتْنِی نَفْسِی اِلَی العِصیانِ اسْتَتَرْتُ حَیَاءً مِنْ عِبَادِکَ جُرْأَةً مِنِّی عَلَیْکَ وَ اَنَا اَعْلَمُ اَنَّهُ لَا یَکْنُنِّی مِنْکَ سِتْرٌ وَ لا بَابٌ وَ لَا یَحْجُبُ نَظَرَکَ اِلَیَّ حِجَابٌ . فَخالَفْتُکَ فِی المَعْصِیَةِ اِلَی ما نَهَیْتَنِی عَنْهُ ثُمَّ کَشَفْتَ السِّتْرَ عَنِّی وَ سَاوَیْتُ اَوْلِیائَکَ کَأَنِّی لَمَ اَزَلْ لَکَ طائِعاً وَ اِلَی اَمْرِکَ مُسارِعاً وَ مِنَ وَعِیدِکَ فَازِغاً»

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم از هر گناهی که در آن توبه ی خویش را تقدیم به تو کردم سپس مواجه شدم با کرامت و قسم یاد کردنم به تو و اولیائت را از میان بندگان بر خود شاهد گرفتم که دیگر به سوی معصیت باز نمی گردم. ولی آن گاه که شیطان با کید و حیله اش مرا هدف گرفت و خواری و بیچارگیَم مرا به سوی آن کشایند و نفسم مرا به سمت آن معصیت خواند، خود را به جهت حیا از بندگانت مخفی ساختم، و این از گستاخی من نسبت به تو بود، در حالی که می دانم هیچ پرده و بابی مرا از تو پنهان نمی کند و هیچ حجابی نظر تو را از من نمی پوشاند، پس تو را مخالفت کرده و به آنچه مرا از آن نهی کرده بودی، مبادرت نمودم. سپس پرده را کنار زده و خود را به اولیائت قرار دادم. گویا همیشه مطیع تو بوده و به سوی اَوامرَت شتابان و از تهدیدهایت هراسان بودم.

«فَلُبِّسْتُ عَلَی عِبادِکَ وَ لا یَعْرِفُ بِسِیرَتِی غِیْرُکَ، فَلَمْ تُسَمِّنی بِغَیْرِ سِمَتِهِم بَلْ اَسْبَقْتَ عَلَیَّ مِثْلَ نِعَمِهِمْ ثُمَّ فَضَّلْتَنِی فِی ذلِکَ عَلَیهِمْ حَتَّی کَأَنِّی عِنْدَکَ فِی دَرَجَتِهِمْ، وَ ما ذَلِکَ اِلَّا بِحِلْمِکَ وَ فَضْلِ نَعْمَتِکَ فَلَکَ الحَمْدُ مَوْلَایَ فَأَسْأَلُکَ یا اللّهُ کَمَا سَتَرْتَهُ عَلَیَّ فِی الدُّنیا اَنْ لا تَقْضَحِنی بِهِ فِی القِیامَةِ یا اَرْحَمَ الرَّاحِمِین»

ص: 101

ظاهرم را آنگونه آراستم که بر بندگانت مشتبه شد. در حالی که غیر از تو از درون من آگاه نبود، تو نیز مرا آنگونه که می شناختند، معرفی نکردی، بلکه حتی نعمت هایی را که به آن ها می دادی، به من هم عطا کردی، سپس مرا به آن ها برتری دادی، گویا نزد تو همرتبه آن ها هستم، این ها همه نیست، مگر به واسطهٔ حلم و بردباری تو و نعمت فراوان تو بر من، پس حمد و سپاس از آنِ توست، ای مولای من، از تو درخواست می کنم ای خدا، همان طور که اینگونه گناه را در دنیا مستور و پنهان ساختی، در قیامت نیز مرا رسوا نکنی، ای بهترین رحم کنندگان.

9- طلب آمرزش از گناهانی که در تاریکی شب مرتکب شدیم ولی صبح خود را از صالحین نشان دادیم.

«اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذِنْبٍ سَهِرْتُ لَهُ لَیْلِی فِی التَّأنِّی لَإِتْیانِهِ ، وَ التَخَلُّصِ اِلَی وُجُودِهِ حَتّی إذَا اَصْبَحْتُ تَخَطَّأتُ اِلَیْکَ بِحِلْیَةِ الصَّالِحِینَ وَ اَنَا مُضْمِرُّ خِلافَ رِضاکَ یا رَبَّ العَالَمِینَ ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَالغافِرینَ»

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم از هر گناهی که با صرف وقت و تأمّل برای انجام آن، شب را به بیداری گذرانده تا توانستم مرتکب شوم، ولی صبح که شد، در زیِّ صالحین به سوی تو گام برداشتم، در حالی که خلاف رضایتت را در درون خود پنهان کرده بودم. ای پروردگار عالمیان، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و این گونه گناهانم را بیامرز ای بهترین آمرزندگان.

10- طلب آمرزش از گناهانی که به واسطه آن ظلمی به اولیای الهی شده و یا دشمنان خدا یاری شده اند.

«اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذِنْبٍ ظَلَمْتُ بِسَبَبِهِ وَلِیّاً مِنْ اَوْلِیائِکَ اَوْ نَصَرْتُ بِهِ عُدُوّاً مِنْ اَعْدائِکِ، اَوْ تَکَلَّمْتُ فِیهِ بِغَیْرِ مَحَبَّتِکَ اَوْ نَهَضْتُ فیهِ اِلَی غَیْرِ طاعَتِکَ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَالغافِرینَ»

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم از هر گناهی که به واسطه ی آن به ولییّ ای از اولیایت ظلم کردم، یا یکی از دشمنانت را یاری کردم، یا به جهت غیر محبت و سخن راندم، یا در غیر مسیر طاعتت به آن اقدام کردم، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و این گونه گناهانم را بیامرز ای بهترین آمرزندگان.

11- طلب آمرزش از گناهانی که از آن نهی شده بودم ولی آن را برای خود زینت داده و مرتکب شده ام.

«اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذِنْبٍ نَهَیْتَنِی عَنْهُ فَخالَفْنُکَ اِلَیْهِ، اَوْ حَذَّرْتَنِی اِیّاهُ فَأَقَمْتُ عَلَیْهِ، اَوْ قَبَّحْتَهُ لِی فَزَیَّنْتُهُ لِنَفْسِی ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَالغافِرینَ»

بار خدایا! از تو آمرزش می طلبم، از هر گناهی که مرا از آن نهی کردی و من مخالفت تو نمودم، یا مرا از آن بر حذر داشتی و من بر ارتکاب آن ایستادگی کردم یا آن را برایم زشت شمردی و من آن را برای خود زینت دادم. پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و این گونه گناهانم را بیامرز ای بهترین آمرزندگان.

12- طلب آمرزش از گناهان که فراموش و یا سبک شمرده شده.

«اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذِنْبٍ نَسِیتُهُ فَأَحْصَیْتَهُ ، وَ تَهَاوَنْتُ بِهِ فَأَثْبَتَّهُ وَ جَاهَرْتُ بِهِ فَسَتَرْتُهُ عَلَیَّ وَ لَوْ تُبْتُ اِلَیْکَ مِنْهُ لَغَفَرْتَهُ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَالغافِرینَ»

ص: 102

بار خدایا! از تو آمرزش می طلبم، برای هر گناهی که آن را فراموش کرده ام ولی تو آن را شمرده ای، و آن را سبک شمرده ام و تو آن را نوشته ای، و آشکار آن را مرتکب شده ام، و تو آن را پوشانده ای و اگر از آن توبه می کردم. حتماً می آمرزیدی. پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و این گونه گناهانم را بیامرز ای بهترین آمرزندگان.

13- طلب آمرزش از گناهانی که عقوبت آن حتمی است. ولی خداوند به ما مهلت داده است.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذِنْبٍ تَوَقَّعْتُ فیه قَبْلَ انْقِضائِهِ تَعجیلَ العُقُوبَةِ فَأَمْهَلْتَنِی وَ اَدْلَیْتَ عَلَیَّ سِتْراً فَلَمُ آلِ فِی هَتْکِهِ عَنِّی جَهْداً فَصَلِّ عَلی مُحمّدٍ و آلِ محمّدٍ وَ اغْفِرْهُ لی یا خَیْرَ الغافِرینَ.

بارخدایا از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که تعجیل عقوبت را قبل از پایان یافتن گناه توقع داشتم. ولی مهلتم دادی و پرده ی پوشش را بر من افکندی و با این همه از هیچ کوششی در هتک آن فرو گذار نکردم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهانم را بیامرز. ای بهترین آمرزندگان.

14- طلب آمرزش از گناهانی که باعث دوری از رحمت خداوند و نزول عذاب می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یَصرِفُ عَنِّی رَحْمَتَکَ اَوْ یُحِلُّ بی نَقِمَتَکَ اَوْ یَحْرِمُنِی کَرامَتَکَ اَوْ یُزیلُ عَنِّی نِعْمَتَکَ فَصَلِّ عَلی مُحمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرهُ لِی یا خَیْرَ الغافِرِینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم از هر گناهی که رحمتت را از من باز می دارد. یا عذابت بر من فرو می آورد. یا مرا از کرامتت محروم می سازد. یا نعمتت را از من زایل می سازد. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهانم را بر من بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

15- طلب آمرزش از گناهانی که موجب هلاکت و نزول بلا و یا شماتت دشمن و بسته شدن درهای رحمت می شود

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یُوْرِثُ الفَنآءَ اَوْ یُحِلُّ البَلاءَ اَوْ یَشْمَتُ الْأَعْداءِ اَوْ یَکْشِفُ الغِطاءَ اَوْ یَحْبِسُ قَطْرَ السَّمَآءِ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که هلاکت را به دنبال دارد. یا بلاء را فرود می آورد. با شماتت دشمنان را در پی می آورد. یا پرده را می دَرد. یا ابرهای پر باران آسمان را حبس می کند. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و اینگونه گناهانم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

16- طلب آمرزش از گناهانی که دیگران را از آن منع ولی خود مرتکب شدیم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ عَیَّرْتُ بِهِ اَحَداً مِنْ خَلْقِکَ اَوْ قَبَّحْتُهُ مِنْ فِعْلُ اَحَدٍ مِنْ بَرِیَّتِکَ ثُمَّ تَقَحَّمْتُ عَلَیْهِ وَ انْتَهَکْتُهُ جُرْأَةً مِنِّی عَلَی مَعْصِیَتِکَ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ محَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرِینَ.

ص: 103

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که کسی از بندگانت را به آن سرزنش کردم. یا در فعل کسی از مخلوقاتت، آن گناه را تقبیح کردم (آن گناه را زشت می شمردم) اما پس از آن خودم وارد آن گناه شدم و مرتکب گشتم، به خاطر جرأتی که از من بر عصیانت سر زد، پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

17- طلب آمرزش از گناهانی که باوجود حیاء از خداوند و تقاضای پذیرش توبه، باز مرتکب آن شده ایم.

اللّهُمَّ وَ اسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ تُبْتُ اِلَیْکَ مِنْهُ وَ اَقْدَمْتُ عَلَی فِعْلِهِ مَا یَسْتَحْیَیْتُ مَنْکَ وَ اَنَا عَلَیْهِ وَ رَهَبْتُکَ وَ اَنَا فیهِ ثُمَّ اسْتَقَلْتُکَ مِنْهُ وَعُدْتُ اِلَیْهِ. فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بار خدایا ! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که از آن توبه کردم و بر انجامش اقدام نمودم پس از تو حیا می کردم، در حالی که مرتکب آن بودم، و از تو می ترسیدم در حالی که من در انجام آن گناه غوطه ور بودم، پس از تو خواستم که از من (در انجام آن گناه) در گذری، در حالی که باز به سوی آن برگشتم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

18- طلب آمرزش از گناهانی که با نقض عهد و پیمان و شکستن قسم، مرتکب شده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ تَوَّرَکَ عَلَیَّ وَ وَجَبَ فِی فِعْلِی سَبَبِ عَهْدٍ ما هَدْتُکَ عَلَیْهِ اَوْ عَقْدٍ عَقَدْتُهُ اَوْ ذِمَّةٍ آلَیْتُ بِهَا مِنْ أَجْلِکَ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ ثُمَّ نَقَضْتُ ذَلِکَ مِنْ غَیْرَ ضَرُورَةٍ لِرَغْبَتِی فِیهِ بَلِ اسْتَزَلَّنِی عَنِ الوَفاءِ بِهِ البَطَرُ وَ اسْتَحَطَّنِی عَنْ رِعایَتِهِ الْأَشَرُ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که شعله ی غضب تو را بر من مشتعل ساخت و باعث شد در اثر ارتکاب آن به خاطر عهدی که با تو بسته بودم. یا پیمانی که با تو داشتم، یا قَسَمی که برای یکی از مردم به خاطر تو خوردم، گناهی بر ذمّه ی من لازم آید. اما پس از آن به خاطر میل و رغبتم به گناه، آن عهدی و پیمان را بدون ضرورت نقض کردم، و خوش گذرانی مرا از وفای به آن بازداشت و سر مستی مرا از رعایت آن فرو انداخت. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

19- طلب آمرزش از گناهانی که با کمک نعمت های خداوند مرتکب شده ایم.

اللّهُمَّ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ لَحِقَنِی بِسَبَبٍ نِعْمَةٍ أَنْعَمْتَ بِهَا عَلَیَّ فَقَوِیتُ بِهَا عَلَی مَعْصِیَتِکَ وَ خالَفْتُ بِهَا اَمْرَکَ وَ قَدِمْتُ بِهَا عَلَی وَ عِیدِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که گریبان گیرم شد به واسطه ی نعمتی که به من عطا کردی و با آن قوّت بر معصیت پیدا کردم و مخالفت امر تو نمودم. و با آن به سوی وعده ی عذابت نزدیک شدم، پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

ص: 104

20- طلب آمرزش از گناهانی که به خاطر آن ها، شَهوَت را بر طاعت و رضایت نفس را بر رضایت خالق مقدّم داشته ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ قَدَّمْتُ فِیهِ شَهْوَتِی عَلَی طاعَتِکَ وَ آ

ثَرْتُ فِیهِ مَحَبَّتِی عَلَی اَمْرِکَ وَ اَرْضَیْتُ نَفْسِی فِیهِ بِسَخَطِکَ اِذْ رَهَّبْتَنِی مِنْهُ بِنَهْیِکَ وَ قَدَّمْتَ اِلَیَّ فِیهِ بِاَعْذارِکَ وَ احْتَجَجْتَ عَلَیَّ فیهِ بِوَعِیدکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که شهوت خود را بر طاعتت مقدّم داشتم، و دوست داشتنی خود را بر امر تو ترجیح دادم. نفس خویش را با چشم تو راضی ساختم. زیرا با نهی از آن مرا ترسانده بودی و پیشاپیش راه عذر را بر من بسته بودی و با وعده ی عذابت حجّت را بر من تمام کرده بودی، پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

21- طلب آمرزش از گناهانی که به یاد داریم و یا فراموش شده، عمد یا سهوی بوده و در مورد آن بازخواست می شویم.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که خود از آن خبر دارم، یا فراموش کرده ام، یا به یاد می آورم، که بی شک از من سؤال خواهی کرد، و نفسم پیش تو در گرو آن است، هر چند آن را فراموش و از آن غافل شده باشم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

22- طلب آمرزش از گناهانی که از توبه و استغفار از آن غافل شده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ وَ اجَهْتُکَ بِهِ وَ قَدْ اَیْقَنْتُ اَنَّکَ تَرانِی عَلَیْهِ وَ اُعْقِلْتُ اَنْ اَتُوبَ اِلَیْکَ مِنْهُ وَ اُنْسِیتُ اَنْ اَسْتَغْفِرُکَ لَهُ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که با آن، با تو روبه رو شدم و یقین داشتم که تو مرا در آن حال می بینی و غافل شدم که از آن توبه کنم. و فراموش کردم که از آن استغفار نمایم، پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

23- طلب آمرزش از گناهانی که بواسطهٔ امید به مغفرت خداوند مرتکب شده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ دَخَلْتُ فیهِ بِحُسْنِ ظَنِّی بِکَ اَنْ لا تُعَذِّبنِیَ عَلَیْهِ وَ رَجَوْتُکَ لِمَغْفِرَتِهِ فَأَقْدَمْتُ عَلَیْهِ وَ قَدْ عَوَّلْتُ نَفْسِی عَلی مَعْرِفَتی بِکَرِمِکَ اَنْ لا تَفْضَحَنِی بَعْدَ اَنْ سَتَرْتَهُ عَلَیَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که وارد آن شدم به واسطه ی حُسن ظنّ به تو که مرا به آن عذاب نمی کنی و امیدوار بودم که آن را می آمرزی، پس به آن اقدام کردم، در حالی که دیگر پس از آن را بر من پوشاندی

رسوایم نمی کنی. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

ص: 105

24- طلب آمرزش از گناهانی که موجب عدم استجابت دعا شده است.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ اسْتَوْجَبْتُ مِنْکَ بِهِ رَدَّ الدُّعاءِ وَ حِرْمانَ الإجَابَةِ وَ خَیْبَةَ الطَّمِعَ وَ اِنفِساخَ الرَّجاءِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا ! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که به واسطه ی آن، مستحقّ رد شدن دعا و محرومیّت از اجابت و ناامیدی از طمع و گسستن آرزو شده ام پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

25- طلب آمرزش از گناهانی که موجب حسرت و پشیمانی و قطع روزی می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یَعْقُبُ الحَسْرَةَ وَ یُوْرِتُ النَّدامَةِ و یَحْبِسُ الرِّزْقَ وَ یَرُدُّ الدُّعآءَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا!ازتوآمرزش می طلبم برای هرگناهی که موجب حسرت وپشیمانی می گردد وباعث بندآمدن روزی وردشدن دعا می گردد پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

26- طلب آمرزش از گناهانی که موجب بیماری و گرفتاری و حسرت در قیامت می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یُورِثُ الْأَسْتِقامَ وَ الفَنَآءَ وَ یُوجِبُ اَلنِّقَمَ وَ البَلاءَ وَ یَکُونُ فی القیامَةِ حَسْرَةً وَ ندامَةً فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بار خدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که موجب بیماری و نابودی و باعث گرفتاری ها و بلاها می شود، و در قیامت حسرت و ندامت در پیش خواهد داشت. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

27- طلب آمرزش از گناهانی که به آن فکر و به انجامش مشتاق بوده و از بازگو کردن آن شرم نداشتم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ مَدَحْتُهُ بِلِسانِی اَوْ اَضْمَرَهُ جِنانِی اَوْ هَشَتْ اِلَیْهِ نَفْسِی اَوْ اَتَیْتُهُ بِفِعَالِی اَوْ کَتَبْتُهُ بِیَدِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که آن را با زبانم نفرین کردم، با درد دل به فکر آن بودم یا نفسم به آن مشتاق گشته یا با کردارم آن را انجام دادم، یا با دستم آن را نوشتم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

28- طلب آمرزش از گناهانی که نفس آن را زینت داده و در خلوت و تنهایی آن را مرتکب شده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ خَلَوْتُ بِهِ فِی لَیْلٍ اَوْ نَهَارٍ وَ أَرْخَیْتَ عَلَیَّ فِیهِ الْأسْتارَ حَیْثُ لا یَرانِی اِلّا اَنْتَ یا جَبّارُ فَارْتابَتْ فِیهِ نَفْسِی وَ مَیَّزْتُ بَینَ تَرْکِهِ لِخَوْفِکَ وَ انْتِهاکِهِ لِحُسْنِ الظَّنِّ بِکَ فَسَوَّلَتْ لی نَفْسِی الاِقدامَ عَلَیه فَواقَعْتُهُ وَ اَنَا عارِفٌ بِمَعْصِیَتِی فیهِ لَکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

ص: 106

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که در شب یا روز در تنهایی به سراغ آن رفتم و تو پرده های ستّاریَت را بر من فرو انداختی. به طوری که هیچ کس جز تو، ای خدای جّبار، نمی دید. پس به تردید افتادم بین این که از ترس تو آن را ترک کنم یا به واسطه ی حُسن ظنّ به تو آن را مرتکب شوم. پس نفس آن را برایم زینت داد و انجام دادم در حالیکه می دانستم معصیت تو را مرتکب می شوم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

29- طلب آمرزش از گناهانی که آن را کوچک یا بزرگ شمرده و به واسطه ی نادانی و جهالت مرتکب شده ایم

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ اسْتَقْلَلْتُهُ اَوِ اسْتَکْثَرْتُهُ اَوِ اسْتَعْظَمْتُهُ اَوِ اسْتَصْغَرْتُهُ اَوْ وَرَّطَنیی جَهْلِی فِیهِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که آن را کم شمردم یا زیاد شمردم یا کوچک یا این که نادانیَم مرا در ورطه ی فرو بُرد، پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

30- طلب آمرزش از گناهانی که بر علیه یکی از بندگان خدا اقدام نموده و یا دیگران را بر علیه آنان تحریک کرده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ مَالَأْتُ فِیهِ عَلَی اَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ اَوْ اَسَأْتُ بِسَببِهِ اِلَی اَحَدٍ مِنْ بَرِیَّتِکَ اَوْ زَیَّنْتُهُ لِی نَفْسِی اَوْ اَشَرْتُ بِه اِلَی غَیْرِی اَوْ دَلَلْتُ عَلَیه سِوایَ اَوْ اَصْرَرْتُ عَلَیْهِ بِعَمْدِی اَوْ اَقَمْتُ عَلَیْهِ بِجَهْلِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که در آن معاونت کردم علیه یکی از بندگانت، یا دیگری را به سوی آن راهنمایی کردم، و یا غیر خود را به سوی آن دلالت نمودم. یا با تعمّد در آن اصرار ورزیدم. یا از روی نادانی در آن مقیم شدم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

31- طلب آمرزش از گناهانی که به واسطه ی آن، بر بدن خود صدمه وارد نموده و یا دیگران را فریب داده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ خُنْتُ فیهِ اَمانَتِی اَوْ بَخَسْتُ فیهِ بِفِعْلِهِ نَفْسِی اَوْ اَخْطأتُ بِهِ عَلی بَدَنِی اَوْ آثَرْتُ فِیهِ شَهواتِی اَوْ قَدَّمْتُ فیهِ لَذّاتی اَوْ سَعَیْتُ فیهِ لِغَیْرِی اَوِسْتَغْوَیْتُ اِلَیهِ مَنْ تابَعَنی اَوْ کاثَرْتُ فیهِ مَنْ مَنَعَنِی اَوْ قَهَرْتُ عَلَیهِ مَنْ غالَنَبِی اَوْ غَلَبْتُ عَلَیهِ بِحِیلَتِی اَوِ اسْتَزَلَّنِی اِلَیْهِ مَیْلِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که به امانت خویش در آن خیانت کردم، یا با انجام آن از ارزش نفس خود کاستم یا با آن بر بدنم صدمه وارد کردم. یا شهواتم را بر آن برگزیدم، یا لذت هایم را در آن مقدم داشتم، یا برای دیگری در آن تلاش نمودم. یا آن کس را که از من پیروی می نمود اِغوا نمودم و به سوی آن کشاندم یا علیه کسی که مرا از آن منع می کرد، لشگرکشی کردم، تا بر او چیره شوم، یا با قهر بر کسی که می خواست بر من غلبه کند یا با حیله و نیرنگ به راه دست یافتم یا میلم مرا به سوی آن لغزانیده. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

ص: 107

32- طلب آمرزش از گناهانی که به واسطه ی آن کسی را به معصیت مایل نموده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ اسْتَعَنْتُ عَلَیْهِ بِحِیلَةٍ تُدْنِی مِنْ غَضَبِکَ اَوْ اسْتَظْهَرْتُ بِنَیْلِهِ عَلَی اَهْلِ طاعَتِکَ اَوِ اسْتَمَلْتُ بِهِ اَحَداً اِلَی مَعْصِیَتِکَ اَوْ رَأیْتُ فِیهِ عِبادَکَ اَوْ لَبَسْتُ عَلَیْهِمْ بِفِعَالِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که به کمک نقشه ای که مرا به غضب تو نزدیک می کرد به آن، دست یافتم، یا با آن بر اهل طاعتت غلبه کردم، یا کسی را با آن به معصیت مایل نمودم، یا با آن خود را نزد بندگانت، خوب نشان دادم، یا با کردارم خود را نزد آن ها وارونه جلوه دادم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

33- طلب آمرزش از گناهانی از قبیل خودپسندی، خودنمایی و خودستانی.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ کَتَبْتَهُ عَلَیَّ بِسَبَبِ عُجْبٍ کانُ مِنِّی بِنَفْسِی اَوْرِیاءٍ اَوْ سُمْعَةٍ اَوْ خُیَلاءَ اَوْ فَرَحٍ اَوْ حِقْدٍ اَوْ مَرحٍ اَوْ أَشَرٍ اَوْ بَطَرٍ اَوْ حَمِّیَةٍ اَوْ عَصَبِیَّةٍ اَوْ رِضاً اَوْ سَخَطٍ اَوْ سَخآءٍ اَوْ ظُلْمٍ اَوْ خِیانَةٍ اَوْ سَرِقَةٍ اَوْ کَذِبٍ اَوْ نَمِیمَةٍ اَوْ لَعِبٍ اَوْ نَوْعٍ مِمَّا یُکْتَسَبُ بِمِثْلِهِ الذُّنُوبُ وَ یَکُونُ فِی احْتِرَاحِهِ الْعَطَبُ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که بر من نوشته ای به جهت خودپسندی که در من به وجود آمده یا خودنمایی، یا خودستانی (با رساندن عمل خود به گوش دیگران) یا تکبّر، یا شادمانی، یا کنیه، یا خوشی، یا بخشندگی، یا بُخل ، یا ظلم ، یا خیانت ، یا دزدی ، یا دروغ ، یا سخن چینی ، یا لهو و لعب و یا هر نوع کاری که با آن مرتکب گناه می شوند، و هر که آن را انجام دهد، خود را به هلاکت اندازد. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

34- طلب آمرزش از گناهانی که به واسطه ی قدرتی که خداوند به ما داده است مرتکب شده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ سَبَقَ فِی عِلْمِکَ اَنِّی فاعِلُهُ بِقُدْرَتِکَ الَّتِی قَدَرْتَ بِهَا عَلَی کُلِّ شَیْءٍ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که در علم تو گذشتم که من با کمک و استعانت از قدرت تو انجام داده ام، آن قدرتی که تو را بر همه چیز توانا کرده است. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

35- طلب آمرزش از گناهانی که در انجامش از هر کسی غیر از خدا، ترس داریم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ رَهِبْتُ بِهِ سِواکَ اَوْ عادَیْتُ فِیهِ اَوْلِیاءَکَ اَوْ وَالَیْتُ فِیهِ اَعْداءَکَ اَوْ خَذَلْتُ فِیهِ أَحِبَّاءَکَ اَوْ تَعَرَّضْتُ فِیهِ لِشَیْءٍ مِنْ غَضَبِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

ص: 108

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که در آن از غیر تو ترسیدم، یا به وسیله ای با اولیایت دشمنی کردم یا با دشمنانت دوستی کردم، یا دوستانت را وا گذاشتم، یا با آن خود را در معرض خشم و غضبت در آوردم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

36- طلب آمرزش از گناهانی که به سبب بخشش خدا، مرتکب می شویم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ تُبْتُ اِلَیْکَ مِنْهُ ثُمَّ عُدْتُ فیهِ وَ نَقَضَتُ العَهْدَ فیِما بَیْنِی وَ بَیْنَکَ جُرْأَةً مِنِّی عَلَیْکَ لِمَعْرِفَتِی بِکَرَمِکَ وَ عَفْوِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که از آن به سویت توبه نکردم و مجدداً به سوی آن برگشتم، و عهدی را که بین من و تو بود با گستاخی و جرأت نقض کردم. زیرا با کرَم و عفو تو آشنا بودم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

37- طلب آمرزش از گناهانی که ما را به عذاب نزدیک و از پاداش و نعمت دور نموده است.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ اَدْنانی مِنْ عَذابِکَ اَوْ نَأَی عَنْ تَوابِکَ اَوْ حَجَبَ عَنِّی رَحْمَتَکَ اَوْ کَدَرَ عَلَیَّ نِعْمَتَکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که مرا به عذابت نزدیک کرده یا از پاداش نیکویت دور نموده، یا منع رحمتت گشته، یا نعمتت را بر من مکدّر نموده است. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

38- طلب آمرزش از گناهانی که موجب نقض پیمان الهی و محرومیّت از نزول خیرات می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ حَلَلْتُ بِهِ عَقْداً شَدَدْتُهُ اَوْ حَرَّمْتُ بِهِ نَفْسِی خَیْراً وَعْدَتْنِی بِهِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که به واسطه ی آن پیمانی را که محکم کرده بودی، شکستم، یا خود را از خیری که وعده داده بودی، محروم کردم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

39- طلب آمرزش از اعمال خیری که آلوده به ریا شده است.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ ارْتَکَبْتُهُ بِشُمُولِ عافِیَتِکَ اَوْ تَمَکَّنْتُ مِنْهُ بِفَضْلِ نِعْمَتِکَ اَوْ قَوِیتُ عَلَیْهِ بِسابِغِ رِزْقِکَ اَوْ خَیْرٍ اَرَدْتُ بِهِ وَجْهَکَ فَخَالَطَنِی فِیهِ وَشارَکَ فِعْلِی مَا لا یَخْلُصُ لَکَ اَوْ وَجَبَ عَلَیَّ مَا اَرَدْتُ بِهِ سِواکَ فَکَثِیرٌ ما یَکُونُ کَذالِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

ص: 109

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که به کمک عافیتت، آن را مرتکب شدم. یا به نعمت فراوانت متمکّن به انجام آن شدم. یا به واسطه ی رزق واسعت بر آن قدرت پیدا کردم. یا خواستم کار خیری را برای رضای تو انجام دهم، ولی نیّت غیر تو در من وارد شد و کار مرا آلوده ساخت. یا گناهی که وبال آن به واسطهٔ این که غیر تو را با آن خواستم، دامن گیر من شد که بسیار از موارد همین گونه است. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

40- طلب آمرزش از اعمال حرامی که به خواست نفس آن را حلال دانتسه و مرتکب شدیم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ دَعَتْنِی الرُّخْصَةُ فَحَلَّلْتُهُ لِنَفْسِی وَهُوَ فیما عِنْدِکَ مُحَرَّمٌ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا ! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که رخصت در آن انگیزه ی من شد تا برای خود حلال دانستم، در حالی که نزد تو حرام بود. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

41- طلب آمرزش از گناهانی که به واسطه ی ستّار العیوب بودن و توبه پذیری خداوند، مرتکب شده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ خَفِیَ عَنْ خَلْقِکَ وَ لَمْ یَعْزُبْ عَنْکَ فَاسْتَقَلْتُکَ مِنْهُ فَأقَلْتَنِی ثُمَّ عُدْتُ فِیهِ فَسَتَرْتَهُ عَلَیَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که از مردم مخفی است. اما از تو پنهان نیست، پس از تو خواستم بگذری و تو گذشتی، آنگاه بار دیگر آن را انجام دادم و آن را هم بر من پوشاندی. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

42- طلب آمرزش از گناهانی که با اعضاء و جوارح و به جهت وسعت رزق مرتکب آن شدیم

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ خَطَوْتُ اِلَیْهِ بِرِجْلِی اَوْ مَدَدْتُ اِلَیْهِ یَدِی اَوْ تَأَمَّلَهُ بَصَرِی اَوْ اَصْغَیْتُ اِلَیْهِ بِسَمْعِی اَوْ نَطَقَ بِهِ لِسَانِی اَوْ اَنْفَقْتُ فِیهِ ما رَزَقْتَنِی ثُمَّ اسْتَرْزَقْتُکَ عَلَی عِصیانِی فَرَزَقْتَنِی ثُمَّ اسْتَعَنْتُ بِرِزْقِکَ عَلَی مَعْصِیَتِکَ فَسَتَرْتَ عَلَیَّ ثُمَّ سَأَلْتُکَ الزِّیادَةَ فَلَمْ تُحَیِّیْنِی وَ جاهَرْتُکَ فِیهِ فَلَمْ تَقْضَحْنِی فَلا اَزالُ مُصِرّاً عَلی مَعْصِیَتِکَ وَ لا تَزالُ عائِداً عَلَیَّ بِحِلْمِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ یا اَکْرَمَ الْاَکْرَمِینَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که با پای خود به سوی آن گام برداشتم یا دستم را به سوی آن دراز کردم، یا چشمم با دقت آن را نظاره کرد، یا گوشم را به سوی آن باز نمودم یا زمانم به آن گویا شد، یا آنچه را به من عطا کردی، در آن خرج کردم. سپس با وجود عصیان از تو روزی خواستم و تو، به من دادی، آنگاه از رزق تو در راه معصیت کمک گرفتم و تو آن را پوشاندی، سپس از تو بیشتر خواستم، باز نا اُمیدم نکردی و آشکار آن را مرتکب شدم، رسوایم ننمودی و پیوسته بر معصیت اصرار می ورزم، ولی همواره توبه ام را می پذیری وباحِلم ومغفرتت، گذشت می کنی،ای کریم ترینِ کریمان.پس برمحمّد وآل محمّددرودفرست واین گونه گناهم رابیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

ص: 110

43- طلب آمرزش از گناهانی که موجب عذاب و عقوبت شدید و نزول بلا می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یُوجِبُ عَلَیَّ صَغِیرُهُ اَلِیمَ عَذابِکَ وَ یُحِلُّ بِی کَبیرُهُ شَدیِدَ عِقابِکَ وَ فی اِتْیَانِهِ تَعْجِیلُ نِقَمَتِکَ وَ فِی الاِصْرارِ عَلَیْهِ زَوالُ نِعْمَتِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که کوچک آن باعث عذاب دردناک و بزرگ آن عقوبت شدیدت را در پی دارد، و انجام دادن آن باعث تعجیل نقمنت می گردد. و اصرار بر آن زوال نعمتت را در پی دارد. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

44- طلب آمرزش از گناهانی که فقط خداوند از آن اطلاع دارد.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ لَمْ یَطَّلِعْ عَلَیْهِ اَحَدٌ سِواکَ وَ لا عَلِمَهُ اَحَدٌ غَیْرُکَ وَ لا یُنْجِینی مِنْهُ اِلّا حِلْمُکَ وَ لا یَسَعُهُ اِلّا عَفْوُکَ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که هیچ کس جز تو بر آن آگاه نشده و کسی یر تو آن را نداشته و جز حلمت مرا از آن نجاتی نیست و غیر عفوت چیزی فراگیر آن نیست. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

45- طلب آمرزش از گناهانی که موجب زائل شدن نعمت نزول بدبختی می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یُزیلُ النِّعَمَ اَوْ یُحِلُّ النِّقَمَ اَوْ یَعَجِّلُ العَدَمَ اَوْ یُکْثِرُ النَّدَمَ. فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که نعمت ها را از بین می برد و بدبختی را فرود می آورد یا موجب تعجیل در فنا و نیستی می شود یا باعث پشیمانی بسیار می گردد. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

46- طلب آمرزش از گناهانی که موجب نابودی حسنات و اَفزونی سیّئات می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یَمْحَقُ الحَسَنَاتِ وَ یُضَاعَفَ السَّیِّئَاتِ وَ یُعَجِّلُ النَّقَمَاتِ وَ یُغْضِبُکَ یا رَبَّ السَّماواتِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که حسنات را نابود و سیّئات را چند برابر می کند. بدبختی ها را با شتاب به سوی انسان سوق داده و تو را ای پروردگار آسمان ها به غضب می آورد. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

ص: 111

47- طلب آمرزش از گناهانی که خداوند بهتر از دیگران آن را می شناسد.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ اَنْتَ اَحَقُّ بِمَعْرِفَتِهِ اِذْ کُنْتَ اَوْلَی بِسَتْرَتِهِ (بِسَتْرِهِ) فَاِنَّکَ اَهْلُ التَّقْوَی وَ اَهْلُ المَغْفِرَةِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که تو به شناخت آن آگاه تری، زیرا پیش از هر کسی تو به پوشانیدن آن سزاوارتری، چون فقط تو سزاوار پرهیز و آمرزش هستی.

48- طلب آمرزش از گناهانی که موجب کمک به دشمن خدا و گناهکاران شده است.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ تَجَهَّمْتُ فِیهِ وَلِیّاً مِنْ اَوْلِیائِکَ مُساعَدَةً فیهِ اَعْدائِکَ اَوْمَیْلاً مَعَ اَهْلِ مَعْصِیَتِکَ عَلَی اَهْلِ طاعَتِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا ! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که در آن به جهت کمک به دشمنانت ، یا خوش آمد گناهکاران و مقدم داشتن آنها بر اهل طاعتت، یا یکی از اولیایت، روترش کرده و اَخم نمودم پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

49- طلب آمرزش از گناهانی که موجب تکبّر و ذلّت و باعث نا امیدی از رحمت خداوند شده است.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ اَلْبَسَنیی کِبْرَةً وَ انْهِماکِی فِیهِ ذِلَّةٌ اَوْ آیَسَنِی مِنْ وُجُودِ رَحْمَتِکَ اَوْ قَصَّرَ بِیَ الْیَأْسَ عَنِ الرُّجوعِ اِلَی طاعَتِکَ لِمَعْرِفَتِی بِعَظِیمٍ جُرْمِی وَ سُوءٍ ظَنِّی بِنَفْسِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که لباس تکبّر به من پوشانید و فرو رفتن در آن موجب ذلّت گردیده، یا مرا از وجود رحمتت مأنوس گردانیده ، یا نا اُمیدی مرا از بازگشت به اطاعتت بازداشت ، چون به جرم بزرگم آشنا و نفس خویش بدگمان بودم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

50- طلب آمرزش از گناهانی که باعث هلاکت و گمراهی و نابودی می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ اَوْ رَدَنِی الهَلَکةَ لَوْ لَا رَحْمَتُکَ وَ اَحَلَّنِی دارَ البَوارِ لَوْ لا تَغَمُّدُکَ وَ سَلَکَ بِی سَبیلَ الغَیِّ لَوْ لَا رُشْدُکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که اگر رحمتت شامل نمی شد، مرا به هلاکت انداخته بود و مرا به دار فنا و نابودی می کشانید ، و اگر هدایت تو نوبد ، مرا به گمراهی می برد . پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

51- طلب آمرزش از گناهانی که باعث غفلت از اسباب هدایت و فرامین الهی می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ اَلْهَانِی عَمَّا هَدَیْتَنِی اِلَیْهِ اَوْ اَمَرْتَنِی بِهِ اَوْ نَهَیْتَنِی عَنْهُ اَوْ دَلَلْتَنِی عَلَیْهِ فیما فِیهِ الحَظُّ لِبُلوُغِ رِضاکَ وَ إیثارِ مَحَبَّتِکَ وَ القُرْبِ مَنْکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

ص: 112

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که مرا غافل کرده از آنچه به سوی آن هدایتم کردی، یا به آن امر نمودی، یا از آن نهی فرمودی، یا راهنمایی کردی به سوی آنچه که در آن توفیق رسیدن به خشنودیت یا برگزیدن محبّت و قربت می باشد. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

52- طلب آمرزش از گناهانی که مانع استجابت دعا و سبب یأسی از پروردگار می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یَرُدُّ عَنْکَ دُعائِی اَوْ یَقْطَعُ مِنْکَ رَجائِی اَوْ یُطِیلُ فی سَخَطِکَ عَنائی اَوْ یَقْصُرُ عِندَکَ اَمَلِی. فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا ! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که مانع قبولی دعایم می گردد، یا امید مرا از تو قطع می نماید ، یا رنج و زحمت مرا به واسطه خشمت طولانی می کند، یا امیدم را به تو کم می نماید. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

53- طلب آمرزش از گناهانی که باعث خشنودی شیطان و غضب خداوند می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یُمیتُ القَلْبَ وَ یَشْعَلُ الکَرْبَ وَ یَرْضِی الشَّیطانَ وَ یُسخِطُ الرَّحمَنَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که از دل را می میراند و آتش مشکلات را می افروزند، و شیطان را خشنود کرده و خدای رحمان را به خشم می آورد. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

54- طلب آمرزش از گناهانی که باعث یأس از مغفرت الهی می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یَعْقُبُ الیَأْسَ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ القُنُوطَ مِنْ مَغْفِرتِکَ وَ الحِرمانَ مِنْ سِعَةِ ما عِنْدَکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که یأس از رحمتت و نا اُمیدی از مغفرتت و محروم ماندن از فراوانی آن چه نزد توست را در پی دارد. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

55- طلب آمرزش از گناهانی که به واسطه ی پیروی از هوای نفس مرتکب شده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ مَقَتْ نَفْسِی عَلَیْهِ اِجْلالاً لَکَ فَأظْهَرْتُ لَکَ التَّوْبَةَ فَقَبِلْتَ وَ سَأَلْتُکَ العَفْوَ فَعَفَوْتَ ثُمَّ مَالَ بِیَ الهَوَی اِلَی مُعاوَدَیةِ طَمَعاً فِی سَعَةِ رَحْمَتَکَ وَ کَرِیمِ عَفْوِکَ ناسِیاً لِوَعِیدِکَ راجِیاً لِجَمِیلِ وَعْدِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

ص: 113

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که به خاطر تعظیم تو با نفس خویش دشمن گشته و اظهار توبه نمودم و از تو درخواست عفو کردم و تو عفو نمودی ولی پس از آن هوای نفس مرا به سوی آن مایل کرد تا این که به طمع رحمت واسعه و عفو کریمانه ات و با فراموش تهدیدت و آرزوی وعده ی جمیلت مجدداً به آن بازگشتم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

56- طلب آمرزش از گناهانی که باعث روسیاهی در قیامت می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یُوجِبُ سَوادَ الوُجُوْهُ یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوه اَوْلِیائِکَ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهُ اَعْدائِکَ اِذْ اَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَی بَعْضٍ یَتَلاوَمُونَ فَقیلَ لَهُمْ لَاتَخْتُصِموالَدَیَّ وَقَدَّمْتُ اِلَیْکُمْ بِالوَعِیدِفَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍوَآلِ مُحَمَّدٍوَاغْفِرْهُ

لِی یاخَیْرَالغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که باعث روسیاهی می شود، در آن روزی که چهره ی دوستانت سفید و چهره ی دشمنانت سیاه می گردد. آن زمانی که گروهی یک دیگر را ملامت می کنند. پس گفته می شود که نزد من با هم دیگر مخاصمه نکنید، چه من پیش از این وعده ام را به شما رسانده بودم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

57- طلب آمرزش از گناهانی که باعث کفر، سرگردانی و فقر و سختی می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یَدْعُوا اِلَی الکُفْرِ وَ یُطِیلُ الفِکْرَ وَ یُورِثُ الفَقْرَ وَ یَجْلِبُ العُسْرَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا ! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که به کفر می کشد و فکر و تحیّر را زیاد می کند و موجب فقر می شودوسختی رامسببش می کشد.پس برمحمّد وآل محمددرودفرست واین گونه گناهم رابیامرز،ای بهترین آمرزندگان.

57- طلب آمرزش از گناهانی که باعث کوتاهی عُمر و نزدیکی مرگ می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یُدْنِی الاَجالَ و یَقْطَعُ الآمالَ وَ یَبْتُرُ الْاعْمارَ فُهْتُ بِهِ اَوْ صَمَتُّ عَنْهُ حَیآءً مِنْکَ عِنْدَ ذِکْرِهِ اَوْ أَکْنَنْتُهُ فِی صَدْرِی اَوْ عَلِمْتَهُ مِنِّی فَاِنَّکَ تَعْلَمُ السِّرَّ وَ اَخْفَی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا ! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که موجب نزدیکی مرگ و اجل می گردد و موجب قطع امیدها و آرزوها می گردد و عمرها را کوتاه می کند، چه بر زبان آورده باشم یا هنگامی که آن را به یاد آوردم، به خاطر شرمندگی از تو از آن دم فرو بستم، یا آن را در سینه پنهان کردم، یا من از آن بی خبرم و تو آن را می دانی، زیرا تو به هر سرّی و مخفی تر از آن آگاهی. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

59- طلب آمرزش از گناهانی که موجب قطع روزی، زیاد شدن گرفتاری و رد شدن دعا می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یَکُونُ فِی اجْتِرَاحِهِ قَطْعُ الرِّزقَ وَ رَدُّ الدُّعاءِ وَ تَواتُرُ البَلاءِ وَ وُرُودُ الهُمُومِ و تُضاعُفُ، الْغُمُومِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

ص: 114

بارخدایا ! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که در ارتکاب آن قطع روزی، و رد شدن دعا و پی در پی آمدن بلا و روی آوردن ناراحتی ها، و مضاعف شدن غم هاست. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

60- طلب آمرزش از گناهانی که باعث غضب و تنفّر اولیای الهی نسبت به ما می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یُبْغِضُنِی اِلَی عِبادِکَ وَ یَنْفِرُ عَنِّی اَوْلِیائِکَ اَوْ یُوحِشُ مِنِّی اَهْلَ طاعَتِکَ لِوَحْشَتِهِ المَعاصِی وَ رُکُوبِ الحُوبِ، وَ کآبَةِ الذُّنُوبِ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا ! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که مرا نزد بندگانت مبغوض می دارد و اولیائت را از من متنفّر می سازد. یا اهل طاعتت را به جهت وحشت از معاصی و ارتکاب و اندوه جرائم، از من به وحشت می اندازد. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

61- طلب آمرزش از آن چه خداوند آن را پوشانده بود ولی ما آن را اِفشا نمودیم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ دَلَّسْتُ بِهِ مِنِّی ما اَظْهَرْتَهُ اَوْ کَشَفْتُ عَنِّی بِهِ ما سَتَرْتَهُ اَوْ قَبَّحْتُ بِهِ مِنِّی ما زَیَّنْتَهُ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که با آن، آنچه را ظاهر کرده بودی وارونه جلوه دادم یا با آن، آنچه را از من پوشانده بودی برملا کردم (مثل عیوب مردم) یا با آنچه را زینت داده بودی، زشت شمردم، پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

62- طلب آمرزش از گناهانی که مانع تداوم نعمت و نزول رحمت می شود.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ لا یُنالُ بِهِ عَهْدُکَ وَ لا یُؤْمِنُ بِهِ غَضَبُکَ وَ لا تَنْزِلُ مَعَهُ رَحْمَتُکَ وَ لا تَدُومُ مَعَهُ نِعْمَتُکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا ! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که به جهت آن به عهد تو نمی توان رسید، و از خشم و غضبت نمی توان در امان ماند. و با وجود آن رحمتت نازل نمی شود، و نعمتت به واسطه ی آن از تداوم باز می ایستد. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

63- طلب آمرزش از گناهانی که در محضر خدا مرتکب شده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ اسْتَخْفَیْتُ لَهُ ضَوْءَ النَّهارِ مِنْ عِبادِکَ وَ بارَزْتُ بِهِ فِی ظُلْمَةِ اللَّیْلِ جُرْأَةً مِنّی عَلَیْکَ عَلَی اَنِّی اَعْلَمُ اَنَّ السِّرِّ عِنْدِکَ عَلانِیَّةٌ وَ اَنَّ الخَفِیَّةَ عِنْدَکَ بارِزَةٌ وَ اَنَّهُ لَنْ یَمْنَعَنِی مِنْکَ مانِعٌ وَ لا نَیْفَعُنِی عِنْدَکَ نافِعٌ مِنْ مالٍ وَ بَنِینٍ اِلّا اَنْ اَتَیْتُکَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

ص: 115

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که در روشنایی روز، خود را از دید بندگانت پنهان کردم و در تاریکی شب، با جسارت در پیشگات آشکارا، مرتکب آن شدم، و پنهان تر تو موید است و این که هیچ مانعی از تو باز نمی دارد و چیزی از مال و اولاد پیش تو، به من سودی نمی بخشد، مگر اینکه با قلب سلیم تر تو آیم، پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

63- طلب آمرزش از گناهانی که باعث غفلت از یاد خدا و هشدارهایش شده است.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ یُورِثُ النِّسْیَانَ لِذِکْرِکَ وَ یُعَقِّبُ الغَفْلَةَ عَنْ تَحْذِیرِکَ اَوْ یُمادِی فِی الْأمْنِ مِنْ اَمْرِکَ اَوْ یَطْمَعُ فِی طَلَبِ الرِّزقِ مِنْ عِنْدِ غِیْرِکَ اَوْ یُؤْیِسُ مِنْ خِیْرِ ما عِنْدَکَ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که باعث فراموشی یاد تو و غفلت از هشدارهایت خواهد بود، یا مرا در امنیّت از مسکرت قرار می دهد، طمع می اندازد که از غیر تو طلب روزی کنم، یا از خبری که نزد توست، مأیوس می سازد، پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

64- طلب آمرزش از گناهانی که موجب ناسپاسی از خداوند و طلب نیاز از بندگان شده است.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ لَحِقَنِی بِسَبَبِ عُتْبَی عَلَیْکَ فِی احْتِباسِ الرِّزْقِ عَنِّی وَ اِعْتراضِی عَنْکَ وَ مَیْلِی اِلَی عِبادِکَ بِالاسْتِکانَةِ لَهُمْ وَ التَّضَرُّعِ اِلَیْهِم وَ قَدْ أَسْمَعْتَنِی قَدْ لَکَ فِی مُحْکَمِ کِتابِکَ فَما اسْتَکانوُا لِرَبِّهِم وَ ما یَتَضَرَّعُونَ ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که مرا به خاطر پرخاش و ناشکری و روی گردانی از تو و رفتن به درب خانه ی بندگانت با خواری و ذلّت در هنگام حبس رزق و بسته شدن در روزی در برگفته، آنگاه که بازاری به سراغ بندگانت رفتم در حالی که کلامت را در کتاب محکمت به گوشم رسانده بودی که آنان برای پروردگارشان اظهار خضوع و تضرّع نکردند (1). پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

66- طلب آمرزش از گناهانی که به واسطه ی طلب یاری از غیر خداوند مرتکب شده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ لَزِمَنِی بِسَبَب کُرْبَةٍ اسْتَعَنْتُ عِنْدَها بِغَیْرِکَ اَوِ اسْتَبْدَدْتُ بِاَحَدٍ مِنْها دُونَکَ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که همراهم گفت به خاطر گرفتاری که در آن از غیر تو کمک خواستم، یا در آن گرفتاری به کسی جز تو پناه بردم. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

ص: 116

67- طلب آمرزش از گناهانی که به واسطه ی ترس از غیر خدا یا طمع به مال دیگران بوده است.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ حَمَلَنِی عَلَی الخَوْفِ مِنْ غَیْرِکَ اَوْ دَعانِی اِلَی التَّواضُعِ لِأحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ اَوِ اسْتَمالَنِی اِلَیْهِ الطَّمَعُ فیما عِنْدَه اَوْ زَیَّنَ لِی طاعَتَهُ فِی مَعْصِیَتِکَ اسْتِجْراراً لِما فی یَدِهِ وَ اَنَا اَعْلَمُ بِماجَنِنی اِلَیْکَ لا غِنالِی عَنْکَ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که مرا واداشت که از غیر تو بترسم، یا مرا به تواضع کردن پیش یکی از مخلوقاتت کشانید، یا به طمع آنچه نزد او بود به سوی او مایل شدم، یا چون پیروی اش را در معصیت تو، برای من زینت و جلوه داده بود مرتکب شدم ، در حالی که من می دانم همواره به تو محتاجم و هرگز از تو بی نیاز نیستم . پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

68- طلب آمرزش از گناهانی که از انجامش لذّت برده و با کردار و گفتارمان، دیگران را به آن ترغیب نموده ایم

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ مَدَحْتُهُ بِلِسانِی اَوْ هَشَّتْ اِلَیْهِ نَفْسِی اَو حَسَّنْتُهُ بِفِعالِی اَوْ حَثَثْتُ اِلَیْهِ بِمَقالِی وَ هُوَ عِنْدِکَ قَبِیحٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیْهِ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که با زبان آن را مدح کردم، یا نفسم به سوی آن مشتاق گشت یا با کردار خود ، آن را نیکو جلوه داد ، یا با گفتارم به آن تشویق کردم، در حالی که آن نزد تو قبیح بوده و بر آن عذابم می کنی پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

69- طلب آمرزش از گناهانی که به سبب سبک شمردنشان مرتکب آن شده ایم.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ مَثَّلَتْهُ فِی نَفْسِی اسْتِقْلالاً لَهُ وَ صَوَّرَتْ لِی اسْتِصْغارَهُ وَ هَوَّنَتْ عَلَیَّ الاِسْتِخْفافَ بِهِ حَتَّی اَوْ رَطَتْنِی فِیهِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیْرَ الغَافِرینَ.

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که با کوچک شمردن آن در نفسم، آن را تصّور کردم، پس حقیر کردن آن برایم مجسّم نمود، و خفیف شمردن را از من آسان کرد، تا آن که مرا در ورطه ی آن فرو برد. پس بر محمّد و آل محمد درود فرست و این گونه گناهم را بیامرز، ای بهترین آمرزندگان.

70- طلب آمرزش از تمامی گناهانی که خداوند به آن عالِم است.

اللّهُمَّ وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ جَرَی بِهِ عِلْمُکَ فِیَّ وَ عَلَیَّ اِلی آخِرِ عُمْرِی بِجَمِیعِ ذُنُوبِی لِأَوَّلِهَا وَ آخِرها وَ عَهْدِها و خَطائِهَا و قَلِیلِها وَ کَثیرِها، وَ دَقِیقِها وَ جَلِیلِها وَ قَدِیمِها وَ حَدِیثِهَا وَ سَرِّها وَ عَلانِیَتَها وَ جَمِیعِ ما اَنَا مُذْنِبُهُ وَ اَتُوبُ اِلَیْکَ وَ اَسْأَلُکَ اَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَغْفِرَ لِی جَمِیعَ ما أحْصَیْتَ مِنْ مَظالِمِ العِبادِ قِبَلِی، فَاِنَّ لِعِبادِکَ عَلَیَّ حُقُوقاً اَنَا مُرْتَهَنٍ بِها تَغْفِرُها لِی کَیْفَ شِئْتَ وَ اَنَّی شِئْتَ یا اَرْحَمَ الرَّاحِمِین.

ص: 117

بارخدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر گناهی که در علمت ، درباره ی من و علیه من تا آخر عمرم، ثبت گردیده، همه گناهانم از اوّل و آخرش، و عمدی و سهوی و کم و زیاد، ظریف و باریک و یا جلیل و بزرگش، قدیم و جدیدش، پنهان و آشکارش، و همه ی آن گناهانی که من مرتکب آن می شوم و به سوی تو، توبه می کنم، می خواهم که بر محمّد و آل محمّد درود فرستی و همه ی مظالم بندگان را که بر ذمّه ی من آمده و تو آن ها را به شماره آورده ای، ببخشی. زیرا بندگانت بر گردنم حقوقی دارند که من در گِرو آنها هستم، پس هر گونه و هر زمان که خواستی آنها را بیامرز، ای مهربانترین مهربانان.

مدارک:

1- قرآن

2- اصول کافی

3- بحار الانوار

4- مستدرک الوسائل

5- وسائل الشیعه

6- دارالسلام نوری

ریشه و سند این هفتاد استغفار این روایت است: از قول حضرت امام رضا علیه السلام مرویست که از پدران بزرگوار نقل می کند که امام حسین علیه السلام فرمودند: « روزی نزد امیرالمؤمنین علی علیه السلام نشسته بودم که عربی وارد شد و عرض کرد: یا امیرالمؤمنین، من مرد عیالمند و فقیر هستم و مالی که زندگی مرا کفایت کند، ندارم. حضرت فرمودند: ای برادر عرب، چرا استغفار نمی کنی تا حالت نیکو شود؟

عرض کرد : زیاد استغفار می کنم ، اما تغییری در زندگی ام پیدا نشده . حضرت فرمودند : ای برادر عرب ، خداوند متعال می فرماید: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُم اِنَّهُ کَانَ غَفَّاراً» (1) پروردگار خویش آمرزش بطلبید که او بسیار آمرزنده است، بعد فرمود: چون به گناه بودن بعضی از اعمالت آگاه نیستی استغفار تو ناقص است. زیرا از آن ها استغفار نمی کنی، و نتیجه نمی گیری، سپس فرمود: اینک به تو استغفاری می آموزم که اگر آن را هنگام خواب بخوانی، خداوند به تو وسعت رزق عطا بفرماید. حضرت دعا را نوشته، به اعرابی داده و فرمود: شب، قبل از خوابیدن این استغفار را بخوان و گریه کن و اگر اشکت جاری نشد، تباکی کن.

ص: 118

امام حسین علیه السلام فرمودند: سال بعد، اعرابی به خدمت حضرت آمد و عرض کرد، یا امیرالمؤمنین خداوند به من نعمت های زیادی عطا فرمود، شتران و گوسفندان من، آنقدر زیاد شده اند که محلّی برای نگه داری آنها ندارم، آن حضرت فرمودند: ای برادر عرب، قسم به آن خدایی که محمّد صلی الله علیه وآله وسلم را به نبوّت برگزید بنده ای نیست که با این دعا به درگاه خداوند، استغفار کند، مگر اینکه خداوند متعال به برکت آن، گناهانش را آمرزیده، حوائجش را برآورده و به مال و اولادش فراوانی و برکت عطا فرماید. (1)

لذا بسیاری از مردم حتّی متدینین و خوبان، از معصیت بودن بعضی از کارها غافل هستند، و به گناه بودن آن، اصلاً توجّه ندارند. این استغفار شریفی که از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده در هفتاد بند می باشد، که ذکر شد ، علاوه بر جامع بودن و توجّه به این گونه گناهان که غالباً مورد غفلت ما می باشد، و دارا بودن آثار معنوی و دنیوی، بسیار مجرّب است و اگر کسی آن را با توجّه بخواند (در حال مناجات) آثار عجیبی از آن ظاهر می شود. انشاءاللّه تعالی

دوست دارد، اگر بتواند از عذاب آن روز، پسرانش و همسرش و برادرش و خویشانش که او را در بر مى گیرند و هرکه در روى زمین است بها بدهد سپس این بها دادن او را نجات دهد هرگز! همانا عذاب الهى آتشى شعله ور است، برکننده پوست اعضا براى سوزاندن است! و از تو امان مى خواهم روزى که عذرخواهى ستمکاران سود نمى دهد، و بر ایشان است لعنت، و عذاب و شکنجه سراى آخرت و از تو امان میخواهم روزى که کسى براى کسى اختیار چیزى را ندارد، و اختیار همه چیز در آن روز براى خداست، و از تو امان مى خواهم روزى که انسان فرار مى کند از برادر و پدر و مادر و همسر و فرزندانش،

مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْمَوْلَى وَ أَنَا الْعَبْدُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْعَبْدَ إِلّا الْمَوْلَى مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْمَالِكُ وَ أَنَا الْمَمْلُوكُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَمْلُوكَ إِلا الْمَالِكُ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْعَزِيزُ وَ أَنَا الذَّلِيلُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الذَّلِيلَ إِلّا الْعَزِيزُ ؟

مولایم اى مولاى من، تو مولایى و من بنده ام، آیا رحم مى کند به بنده جز مولا؟ مولایم اى مولاى من، تو مالکى و من مملوکم، آیا رحم مى کند به بنده جز مولا؟ مولایم اى مولاى من، تو عزیزى و من خوار، آیا رحم مى کند به خوار جز عزیز؟

مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْخَالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَخْلُوقَ إِلّا الْخَالِقُ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْعَظِيمُ وَ أَنَا الْحَقِيرُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْحَقِيرَ إِلّا الْعَظِيمُ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْقَوِيُّ وَ أَنَا الضَّعِيفُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الضَّعِيفَ إِلّا الْقَوِيُّ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْغَنِيُّ وَ أَنَا الْفَقِيرُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْفَقِيرَ إِلّا الْغَنِيُّ ، مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْمُعْطِي وَ أَنَا السَّائِلُ وَ هَلْ يَرْحَمُ السَّائِلَ إِلا الْمُعْطِي ؟

مولایم اى مولاى من، تویی آفریننده ی من و من مخلوق تو ام، آیا رحم مى کند به مخلوق جز آفریننده ی او؟ مولایم اى مولاى من، تو عزیزى و من خوار، آیا رحم مى کند به خوار جز عزیز؟ مولایم اى مولاى من، تو خالقى، من مخلوق، آیا رحم مى کند به مخلوق جز خالق؟ مولایم اى مولاى من تو باعظمتى و من ناچیز، آیا رحم مى کند به ناچیز جز باعظمت؟ مولایم اى مولاى من، تو نیرومندى و من ناتوان آیا رحم مى کند به ناتوان جز نیرومند؟ ، مولایم اى مولاى من تو بى نیازى و من نیازمند، آیا رحم مى کند به نیازمند جز بى نیاز؟ مولایم اى مولاى من، تو عطا بخشى و من سائل، آیا رحم مى کند به سائل جز عطابخش؟

مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْحَيُّ وَ أَنَا الْمَيِّتُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَيِّتَ إِلا الْحَيُّ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْبَاقِي وَ أَنَا الْفَانِي وَ هَلْ يَرْحَمُ الْفَانِيَ إِلا الْبَاقِي ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الدَّائِمُ وَ أَنَا الزَّائِلُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الزَّائِلَ إِلا الدَّائِمُ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الرَّازِقُ وَ أَنَا الْمَرْزُوقُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَرْزُوقَ إِلا الرَّازِقُ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْجَوَادُ وَ أَنَا الْبَخِيلُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْبَخِيلَ إِلا الْجَوَادُ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْمُعَافِي وَ أَنَا الْمُبْتَلَى وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُبْتَلَى إِلا الْمُعَافِي ؟

مولایم اى مولاى من، تو زنده اى و من مرده آیا رحم مى کند به مرده جز زنده؟ ، مولایم مولاى من تو باقى هستى و من فانى، آیا رحم مى کند به فانى جز باقى؟ ، مولایم اى مولاى من تو پاینده اى و من از بین رونده، آیا رحم مى کند به از بین رونده جز پاینده؟ مولایم اى مولاى من، تو روزى دهنده اى و من روزى داده شده، آیا رحم مى کند به روزى داده شده جز روزى دهنده؟مولایم اى مولاى من، تو جودمندى و من بخیل، آیا رحم مى کند به بخیل جز جودمند؟ مولایم اى مولاى من، تو عافیت بخشى و من گرفتار، آیا رحم مى کند به گرفتار جز عافیت بخش؟

ص: 120

مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْكَبِيرُ وَ أَنَا الصَّغِيرُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الصَّغِيرَ إِلا الْكَبِيرُ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْهَادِي وَ أَنَا الضَّالُّ وَ هَلْ يَرْحَمُ الضَّالَّ إِلا الْهَادِي؟مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الرَّحْمَنُ وَ أَنَا الْمَرْحُومُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَرْحُومَ إِلا الرَّحْمَنُ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ السُّلْطَانُ، وَ أَنَا الْمُمْتَحَنُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُمْتَحَنَ إِلا السُّلْطَانُ

مولایم اى مولاى من تو بزرگى و من کوچکم، آیا رحم مى کند به کوچک جز بزرگ؟ مولایم اى مولاى من، تو راهنمایى و من گمراه، آیا رحم مى کند به گمراه جز راهنما؟ مولایم اى مولاى من تو رحم کننده اى و من رحم شده، آیا رحم مى کند به رحم شده جز رحم کننده؟ مولایم اى مولایم من، تو سلطانى و من آزمایش شده به بلاها، آیا رحم مى کند به آزمایش شده به بلاها جز سلطان؟

مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الدَّلِيلُ وَ أَنَا الْمُتَحَيِّرُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُتَحَيِّرَ إِلا الدَّلِيلُ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُذْنِبَ إِلا الْغَفُورُ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْغَالِبُ وَ أَنَا الْمَغْلُوبُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَغْلُوبَ إِلا الْغَالِبُ ؟

مولایم اى مولاى من تو دلیلى و رهنما و من سرگردان، آیا رحم مى کند به سرگردان جز دلیل و رهنما؟ ، مولایم اى مولاى من تو آمرزنده اى و من گناهکار، آیا رحم مى کند به گناهکار جز آمرزنده؟ ، مولایم اى مولاى من، تو غالبى و من مغلوب، آیا رحم مى کند به مغلوب جز غالب؟

مَوْلايَ يَا مَوْلايَ أَنْتَ الْمُتَكَبِّرُ وَ أَنَا الْخَاشِعُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْخَاشِعَ إِلا الْمُتَكَبِّرُ ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ ارْحَمْنِي بِرَحْمَتِكَ وَ ارْضَ عَنِّي بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ وَ فَضْلِكَ يَا ذَا الْجُودِ وَ الْإِحْسَانِ وَ الطَّوْلِ وَ الامْتِنَانِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ .

مولایم اى مولاى من تو پرورنده اى و من پروریده، آیا رحم مى کند به پروریده جز پرورنده؟ مولایم اى مولاى من، تو بزرگمنشى و من فروتن ، آیا رحم مى کند به فروتن جز بزرگمنش؟ مولایم اى مولاى من به من رحم کن به رحمتت و به جود و کرم ، و فضلت از من راضى شو، اى داراى جود و احسان و عطا و بخشندگى، به مهربانى ات اى مهربان ترین مهربانان.

عَظَمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیَحْسُنِ العَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ یا کَرِیمُ (1)

بزرگ است گناه بنده ات، پس نیکوست عفو و گذشت از طرف تو ای کریم

سَیِّدِی لَوْ عَلِمَتِ الْأَرْضُ بِذُنُوبِي لَسَاخَتْ بِي أَوِ الْجِبَالُ لَهَدَّتْنِي أَوِ السَّمَاوَاتُ لاخْتَطَفَتْنِي أَوِ الْبِحَارُ لَأَغْرَقَتْنِي سَيِّدِي سَيِّدِي سَيِّدِي مَوْلايَ مَوْلايَ مَوْلايَ قَدْ تَكَرَّرَ وُقُوفِي لِضِيَافَتِكَ فَلا تَحْرِمْنِي مَا وَعَدْتَ الْمُتَعَرِّضِينَ لِمَسْأَلَتِكَ يَا مَعْرُوفَ الْعَارِفِينَ يَا مَعْبُودَ الْعَابِدِينَ يَا مَشْكُورَ الشَّاكِرِينَ يَا جَلِيسَ الذَّاكِرِينَ يَا مَحْمُودَ مَنْ حَمِدَهُ يَا مَوْجُودَ مَنْ طَلَبَهُ يَا مَوْصُوفَ مَنْ وَحَّدَهُ يَا مَحْبُوبَ مَنْ أَحَبَّهُ يَا غَوْثَ مَنْ أَرَادَهُ يَا مَقْصُودَ مَنْ أَنَابَ إِلَيْهِ يَا مَنْ لا يَعْلَمُ الْغَيْبَ إِلا هُوَ يَا مَنْ لا يَصْرِفُ السُّوءَ إِلا هُوَ يَا مَنْ لا يُدَبِّرُ الْأَمْرَ إِلا هُوَ يَا مَنْ لا يَغْفِرُ الذَّنْبَ إِلا هُوَ يَا مَنْ لا يَخْلُقُ الْخَلْقَ إِلا هُوَ يَا مَنْ لا يُنَزِّلُ الْغَيْثَ إِلا هُوَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِي يَا خَيْرَ الْغَافِرِينَ. (2)

آقاى من، آقاى من آقاى من، مولایم، مولایم، مولایم، توقفم براى میهمانى ات تکرار شده، پس مرا از آنچه به درخواست کنندگان از حضرتت وعده دادى محروم مکن، اى شناخته عارفان، اى پرستیده پرستندگان، اى سپاس شده سپاس گزاران اى همنشین یادکنندگان، اى ستوده کسى که او را ستوده، اى موجود براى کسی که او را جست، اى وصف شده کسى که او را به وحدانیّت وصف نمود، اى محبوب کسى که او را دوست داشت، اى فریادرس کسى که او را اراده کرد، اى مقصود کسى که به سویش باز آمد، اى که غیب را جز او نداند، اى که بدى را جز او باز نگرداند، اى آن که امر را جز او تدبیر نکند، اى که نیامرزد گناهان را جز او، اى که پدید نیاورد مخلوق را جز او، اى که نازل نمى کند باران را جز او، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بیامرز اى بهترین آمرزندگان،

رَبِّ إِنِّي أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ حَيَاءٍ وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ رَجَاءٍ وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ إِنَابَةٍ وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ رَغْبَةٍ وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ رَهْبَةٍ وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ طَاعَةٍ وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ إِيمَانٍ وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ إِقْرَارٍ وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ إِخْلاصٍ وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ تَقْوَى وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ تَوَكُّلٍ وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ ذِلَّةٍ وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ عَامِلٍ لَكَ هَارِبٍ مِنْكَ إِلَيْكَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ تُبْ عَلَيَّ وَ عَلَى وَالِدَيَّ بِمَا تُبْتَ وَ تَتُوبُ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ

پروردگارا من از تو درخواست آمرزش میکنم، آمرزش شرم سارى، و درخواست آمرزش میکنم، آمرزش امیدوارى، و درخواست آمرزش میکنم ، آمرزش بازگشتن ، و درخواست آمرزش میکنم ، آمرزش شوق ، و درخواست آمرزش میکنم ، آمرزش بیم ، و درخواست آمرزش میکنم، آمرزش طاعت، و درخواست آمرزش میکنم، آمرزش ایمان، و درخواست آمرزش میکنم آمرزش اقرار، و درخواست آمرزش میکنم، آمرزش اخلاص، و درخواست آمرزش میکنم، آمرزش تقوا، و درخواست آمرزش میکنم، آمرزش توکّل، و درخواست آمرزش میکنم، آمرزش خوارى، و درخواست آمرزش میکنم، آمرزش عمل کننده براى تو، گریزان

ص: 122

از تو به سوى تو پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و بر من و پدر و مادرم پذیراى توبه باش، به آنچه بر تمام بندگانت توبه پذیرفتنى و مى پذیری اى مهربان ترین مهربانان.

يَا مَنْ يُسَمَّى بِالْغَفُورِ الرَّحِيمِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْبَلْ تَوْبَتِي وَ زَكِّ عَمَلِي وَ اشْكُرْ سَعْيِي وَ ارْحَمْ ضَرَاعَتِي وَ لا تَحْجُبْ صَوْتِي وَ لا تُخَيِّبْ مَسْأَلَتِي يَا غَوْثَ الْمُسْتَغِيثِينَ

اى آن که به آمرزنده و مهربان نامیده شوى، اى آن که به آمرزنده مهربان نامیده شدى، اى آن که به آمرزنده و مهربان نامیده شدى، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و توبه ام را بپذیر، و عملم را پاک کن، و از کوششم قدردانى فرما، و به زاریم رحم کن، و صدایم را در پرده قرار مده، و درخواستم را ناامید مکن، اى فریادرس دادخواهان

7- یا عیِسیَ اِستَغَثَ لِی فِی حالِ الشِّدَّةِ فَاِنِّی اُغیثُ المَکْرُوبِینَ وَ اُجِیبُ المُضْطَرِّینَ وَ اَنَا اَرْحَمُ الرّاحِمینَ. (1)

ای عیسی هنگامه ی سختی از من ، فریاد یاری برآور که همانا من فریاد رسِ پریشان حالان و پاسخ گوی واماندگان باشم و من رحم آورترین رحم آوران هستم.

8- یا مُوسَی لَا تُطِلْ فِی الدُّنْیَا اَمَلَکَ فَیَقْسُوَ قَلْبَکَ وَ قاسِی القَلْبِ مِنّی بَعِیدٌ ، اَمِتْ قَلْبَکَ بِالْخَشْیَةِ ، وَ کُنْ خَلِقَ الثّیَابِ جَدیدَ القَلْبِ تَخْفَی عَلَی اَهْلِ الْأرْضِ وَ تَعْرَفُ بَیْنَ اَهلِ السَّمآءِ ، وَصِحْ اِلَیَّ مِنْ کَثْرَةِ الذُّنُوبِ صِیاحَ الهارِبِ مِنْ عَدُوِّهِ ، وَاسْتَعِنْ بِی عَلَی ذَلِکَ فَاِنِّی نِعْمَ المُسْتَعانُ (2)

ای موسی آرزویت را در دنیا دراز مدار که سنگدل شوی و سنگ دل از من دور باشد. و دلت را با بیم (از من) بمیران، جامه ات کهنه ودلت تازه وسرزنده باشددرمیان زمینان ناشناس وگمنام ودر میان آسمانیان شناخته و نام آشنا باش.همچون گریزنده ی ازدشمن خویش.به درگاه من ازگناهان بسیارفریادبرآور و بر این کار از من یاری بخواه چرا که من نیکو ترین یاری رساننده هستم.

9- یا مُوسَی اغْسِلْ وَ اغْتَسِلْ وَاقْتَرِبْ مِنْ عِبادیَ الصّالِحیِنَ. (3)

ای موسی! خویش را بشوی و غسل ده (دلت را) و به بندگان درستکار نزدیک شو.

10- یا مُوسَی کُنْ اِذا دَعَوْتَنِی خائِفاً مُشْفِقاً وَجِلاً وَ ناجِنِی حِینُ تُناجِینِی بِخَشْیَةٍ مِنْ قَلْبٍ وَجلٍ ، وامْحِی بِتَوْراتِی اَیّامَ الحَیاةِ، وَ عَلِّمِ الجاهِلِینَ مَحامِدِی وَ ذَکِّرْهُمْ آلائِی و نِعَمِی. وَ قُلْ لَهُمْ لَا یَتَمادَوْنَ فِی غَیِّ ما هُمْ فِیهِ فَاِنْ اَخْذِی اَلِیمٌ شَدِیدٌ (4)

ای موسی چون مرا فراخوانی، ترسان و دلواپس و هراسان باش و به گاه مناجات با من، با دلی فروتن و هراسان نجوا کن. و با تورات من روزگار زندگی را زنده بدار و ستودگی های مرا به نادانان بیاموز و نعمت های نهان و آشکارم را به آنان یادآور شو، و به آنان بگو: گمراهی را که در آن به سر می برند طولانی نسازند که به راستی، باخواست من دردآور و سخت باشد.

11- یا موسی مَتَی ما دَعَوْتَنِی وَ جَدْتَنِی فَاِنِّی سَأَغْفِرُ لَکَ عَلَی ما کانَ مِنْکَ ، السَّمَاءُ تُسَبِّحُ لِی وَجِلاً ، وَ المَلائِکَةُ مِنْ مَخافَتِی مُشْفِقُونَ وَ الأرْضُ تُسَبِّحُ لِی طَمَعاً... (5)

ای موسی هر گاه مرا فراخوانی بیابی، که من به زودی هر آنچه را که مرتکب شده ای خواهم آمرزید. آسمان بیمناکانه مرا به پاکی یاد کند و فرشتگان از ترس من نگرانند. و زمین امیدوارانه مرا به پاکی یاد کند...

ص: 125

12- یا مُوسَی اجْعَلْنِی حِرْزَکَ وَضَعْ عِنْدِی کَنْزَکَ مِنَ الصّالِحاتِ وَ خَفْنِی وَ لا تَخَفْ غَیْرِی، اِلَیَّ المَصِیرُ. (1)

ای موسی مرا دِژ و پناهگاه خویش قرار ده و گنجینه ی نیکی هایت را در نزد من بِنه و از من بیمناک و ترسناک باش و از دیگری بیم و ترسی نداشته باش که بازگشت تو به سوی من است.

13-یاموسَی عَجِّلِ التَوْبَةَ وَ اَخِّرِ الذَّنْبَ وَ تَأَنَّ فِی المَکْثِ بَیْنَ یَدَیِّ فِی الصَّلاةِ وَ لا تَرْجُ غَیْرِی التَّخِذْنِی جُنَّةً لِلشَدائِدِ وَ حِصْناً لِمُلِّماتِ الاُمُورِ (2)

ای موسی در پوزش و توبه ی خویش شتاب کن و گناه را به تأخیر انداز. در نماز در پیشگاه من به آهستگی تأمل نما و به دیگری امید مدار مرا سر سختی ها قرار ده و در کارهای رنج آور پناهگاه خویش ساز.

14-یاموسَی اجْعَلْ لِسانِکَ مِنْ وَراءِ قَلْبِکَ تَسْلَمْ وَاَکْثِرْ ذَکْرِی بِاللَّیْلِ وَالنَّهارِتَغْنَمْ وَلاتَتَّبِعِ الخَطایافَتَنْدَمَ فَاِنَّ الخَطایامَوْعِدُها النّارُ. (3)

ای موسی دلت را در پسِ دلت بِنه تا سالم بمانی و شب و روز مرا فراوان یاد کن تا بهره ببری و از خطا ها و گناهان پیروی منما که پشیمان شوی چرا که قرارگاه گناهان دوزخ باشد.

15- یا مُوسی طِبْ نَفْساً عَنِ الدُّنْیا وَ انْطَوِ عَنْها فَاِنَّها لِیْسَتْ لَکَ وَ لَسْتَ

لَها، مالَکَ وَ لِدارِ الظّالِمینَ اِلّا عامِلٍ فیها لَهُ نِعْمَ الدّارُ(4)

ای موسی از دنیا دست برکش و از آن روی گردان، زیرا همانا از آنِ دنیا نیستی تو را با منزلگاه ستمکاران چه کار؟ مگر آن کسی کردار نیکی کند که به راستی برا او نیکو منزلگاهی است.

16- ای موسی به بندگانم فرمان ده که در هر جایگاهی هستند مرا فرا خوانند، پس از آن که اقرار کنند که همانا من رحم آورترین رحم آوران و پاسخگوی واماندگان هستم. بدی را دور سازم و روزگار را برگردانم و تغییر دهم و آسایش آورم و از کاری اندک سپاسگزاری کنم و بر کار بسیار پاداش دهم و نادار را دارا سازم و من پاینده ی گران قدر توانایم. پس هر که از خطاکاران به تو پناه آورد و پیروِ تو شد، بگو که به فراخ ترین پیشگاه که از آنِ پروردگار جهانیان است، خوش آمدی، و برای آنان آمرزش جوی و با آنان همانند یکی از ایشان باش، و به خاطر برتری و فزونی ای که تو را بخشیدم بر آنان ستم مران و به آنان بگو: از من فزونی و رحمن بخواهند، زیرا جز من کسی صاحب آن نباشد، و من فضیلت مندی بزرگ و پناهگاه خطاکاران و همنشین واماندگان و بخشاینده ی گناهکارانم.

ص: 126

17- قال رَسُولُ اللّهُ صلی الله علیه وآله وسلم: قال اللّهُ جَلَّ جَلالُهُ وَ ما تَقَرَّبُ اِلَیَّ عَبْدِی بِشَیْءٍ اَحَبُّ اِلَیَّ مِمَّا افْتَرَضْتُهُ عَلَیْهِ ، وَ اِنَّهُ لَیَتَقَرَّبُ اِلَیَّ بِالنَّافِلَةِ حَتَّی اَحِبُّهُ فَاِذا اَحْتَبُهُ کُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِی یَسْمَعُ بِهِ ، وَ بَصَرَهُ الَّذِی یُبْصِرُ بِهِ ، وَ لِسانُهُ الَّذِی یَنْطِقُ بِهِ ، وَ یَدِهِ الَّذِی یَبْطُشُ بِها اِنْ دَعانِی اَجِبْتُهُ وَ اِنْ یَسَئَلَنِی اَعْطَنْتُهُ،وَ ما تَرَدَّدْتُ فِی شَیْءٍ اَنا فاعِلُهُ کَتَرَ دَدُّی فِی مَوْتِ الْمُؤْمِنِ یَکْرِهُ المَوْتَ وَ اُکْرُهُ مَساءَتَهُ. (1)

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرموده خداوند می فرماید: بنده من نمی تواند به من تقرّب پیدا کنند مگر با انجام فرایضی که بر او واجب کرده ام، او به وسیله ی نماز نافله هم می تواند به من تقرّب پیدا کند. تا من او را دوست بدارم. وقتی که او را دوست داشتم. من گوش او می شوم که به وسیله آن می شنود ، چشم او می شوم که با آن ببیند ، زبان او می شوم که با آن سخن گوید و دست او می شوم که با آن کار کند. این بنده وقتی مرا بخواند به وی جواب می دهم و اگر چیزی از من خواست به وی عطا می کنم. من در هیچ چیزی تردید نمی کنم جز در مرگ بنده ی مؤمن خودم که او را سختی مرگ می ترساند و نمی خواهد بمیرد و من نمی خواهم او ناراحت شود.

(یعنی خداوند در هیچ چیزی شک و تردیدی هرگز ندارد، و در مرگ مؤمن هم تردیدی ابداً ندارد، چون نسبت تردید به خداوند کفر است. بلکه منظور این است که می فرماید هیچ کسی از مخلوقاتم در نزد من، منزلت و حُرمتی مثل قدر و منزلت مؤمن ندارد. پس برای من هرگز روانیست تردید کردن، بر فرض محال، اگر تردید روا بود برای او، هرگز در چیزی مثل تردیدی که در وفات مؤمن بود، نمی داشت. و خلاصه اصل معنی اینکه هیچ یک از مخلوقاتم در نزد من، منزلت و حرمت مؤمن را ندارد. شاهد اینکه در همین حدیث قدسی دارد که در خطاب به پیامبرش حضرت محمّد صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: «مَنْ اَهانَ لِی وَلِیّاً فَقَدْ اَرْصَدَ لِمُحارِیَتی» هر کس به دوست دار من اهانت کند، خود را برای جنگ با من آماده کرده است. یا می فرماید: «قَدنا بَذَنی مَنْ اَذَلَّ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنَ» هر کس بنده مؤمن مرا خوار کند، به من اعتنایی نکرده است. (2)

18- از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم مرویست که خداوند متعال به من وحی فرمود: سوگند به عزّت و جلالم وقتی که من می خواهم به بنده ای رحم کنم، او را از دنیا نمی برم مگر اینکه تمامی گناهان او را می بخشم یعنی یا او را بیمار می کنم و یا او را مبتلا به خوف از دنیا می کنم، و در أثر صبر در مقابل رنج ها، گناهانش را می بخشم. اگر بازهم گناهی برایش باقی ماند، جان کندن را برایش سخت می گیرم، تا بقیه ی گناهان او را پاک کند.سوگند به عزّت و جلالم وقتی که می خواهم بنده ای را عذاب دهم، او را از دنیا نمی برم و به وی سلامتی و وسعت رزق و ایمنی می دهم تا همه ی اعمال خویش را با گناهان از بین ببرد و اگر چیزی از آن حسنات باقی بماندف مرگ را به وی آسان می کنم تا در آن دنیا حجّتی نداشته باشد. (3)

19- از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرموده، خداوند جلّ جلاله فرمود: ای بندگانم همه شما گمراه هستید مگر آن کسی را که من هدایت نمایم، و همه بندگانم فقیر هستند جز کسانی که من آن ها را غنی بکنم و همه بندگانم گناهکارند. جز کسانی که من آنها را از ارتکاب گناه باز دارم. (4)

ص: 127

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود جبرئیل به من گفت خداوند متعال فرموده: هر کسی گناه بزرگ و یا کوچکی را مرتکب شود در حالی که معتقد نیست که من او را عذاب می دهم یا می بخشم. هرگز این گناه او را نمی بخشم ولی اگر گناهی مرتکب شود در حالی که می داند من می توانم او را عذاب بدهم، یا او را ببخشم. آن گناه را من می بخشم.

20- قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه وآله وسلم: قالَ اللّهُ یَابْنَ آدَمٍ اُذْکُرْنِی بَعْدَ الغَداةِ ساعَةً وَ بَعْد العَصْرِ ساعَةً اَکْفِکَ ما اَهَمُّکَ. (1)

رسول گرامی صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: خداوند به من فرمود ای فرزند آدم، پس از صبح یک ساعت به یاد من باش و پس از غروب هم یک ساعت به یاد من باش، من همه امور زندگی تو را کفایت می کنم.

21- قال رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه وآله وسلم: قالَ اللّهُ اَیُّما عَبْدُ اَطاعَنِی لَمْ اَکِلَهُ غَیْرِی وَ اَیُّما عَبْدُ عَصانِی وَکَلْتُهُ اِلَی نَفْسِ ثُمَّ لَمْ اُبالِ بِاَیِّ وادٍ هَلَکَ. (2)

امام صادق علیه السلام از پدرانش علیهم السّلام نقل کرده که رسول اللّه صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: خداوند به من وحی فرمود: هر بنده ای که به من اطاعت کند ، امور او را به دیگری واگذار نمی کنم ، و هر بنده ای که به من معصیت کند، او را به حال خودش رها می کنم و برای من اهمیّت ندارد که در کدام وادی هلاک می شود.

22- رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: خداوند به دنیا وحی کرد که هر کسی به تو خدمت کند، من از او دوری می کنم و هر کس تو را دور بیاندازد، من او را در تحت حمایتم قرار می دهم وقتی که بنده ای در میان شب و تاریکی با خدایش خلوت کند، و با او مناجات نماید، خداوند نوری را در قلب، او می تاباند. وقتی که بنده بگوید: ای خدا، ای خدا یا ربّ یا ربّ خداوند جلیل او را صدا می کند. لبّیک ای بنده ی من، لَبَّیک عَبْدِی سِلْنِی اُعَطِکَ وَ تَوَکَّلَ عَلَیَّ اَکْفِکَ. از من بخواه تا به تو بدهم، و به من توکّل کن تا امورت را کفایت کنم، بعد خداوند متعال به ملائکه ی خود می فرماید: ای ملائکه های من، به این بنده ام نگاه کنید که چگونه در وسط شب تاریک با من خلوت کرده ، ولی آن گمراهان و بلهوسان، در خواب غفلت هستند. شاهد باشید که من این بنده ام را بخشیدم. (3)

23- رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: وقتی که خداوند متعال ببیند اهل یک دهی در گناه اسراف می کنند، و در میان آن ها سه نفر مؤمن هم هست که خداوند به آن ها می گوید: ای گناهکاران، اگر در میان شما این مؤمنات محبوب من نبودند، که با نمازهای خود زمین و مساجد مرا آباد کرده اند، و صبحگاه استغفار می کنند هر آینه من عذاب خد را بر شما نازل می کردم. (4)

24- قال رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه وآله وسلم: اِذا کانَ آخِر اللّیْلِ یَقُولُ اللّهُ سُبْحانَهُ هَلْ مِنْ داعِی فَاُجِیبَهُ ؟ هَلْ مِنْ سائِلٍ فَاُعطِیَهُ سُؤلَهُ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَاغْفِرَ لَهُ ؟ هَلْ مِنْ تائِبٍ فَاَتُوبَ عَلَیْهِ. (5)

ص: 128

رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: وقتی که شب به آخر می رسد، خداوند می فرماید: آیا کسی هست که دعا کند، تا من اجابت نمایم؟ آیا کسی هست که چیزی از من بخواهد تا من خواسته وی را عطاء کنم آیا کسی هست که از من طلب مغفرت نماید تا من او را ببخشم، آیا کسی هست که توبه کند و من توبه او را قبول نمایم؟

25- عَنِ النَّبِیّ صلی الله علیه وآله وسلم قال: قالَ اللّهُ تعالی: مَا مِنْ مَخْلُوقٍ یَعْتَصِمْ بِمَخْلُوقٍ دُونِی اِلّا قَطَعْتُ اَسْبابَ السَّمواتِ و الأرْضِ مِنْ دُونِهِ فَاِنْ سَأَلْتَنِی لَمْ اُعْطِهِ وَ اِنْ دَعانِی لَمْ اَجِبْهُ وَ ما مِنْ مَخْلُوقٍ یَعْتَصِمُ بِی دُونَ اَحَدٍ مِنْ خَلْقِی اِلّا ضَمِنْتُ السَّمواتِ وَ الْأرْضَ رِزْقَهُ فَاِنْ دَعانِی اَحِبْبُهُ. (1)

از رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده که گفته: خداوند فرمود: هر مخلوقی به غیر من متوسّل شود وسایل آسمانها و زمین او را قطع می کنم و اگر از من هم بخواهد،به او عطا نمی کنم اگر مرا بخواند به وی جواب نمی دهم و هر کسی که همه مردم را بگذارد و رها نماید، و به من توسل شود من در آسمانها و زمین ، روزی او را ضمانت می کنم و اگر مرا بخواند به وی پاسخ می دهم.

26- وَ مِنَ النَّبِیِّ صلی الله علیه وآله وسلم قال: اِنَّ رَبِّی خَبَّرَنِی فقالَ: وَ عِزَّتِی وَ جَلالی ما اَدْرَکَ العامِلُونَ دَرْکَ البُکاءَ عِنْدِی شَیْئاً وَ اِنِّی لَأَبْنِی لَهُمْ فِی الرَّفیعِ الأعْلَی قَصْراً لا یُشارِکُهُمْ فِیهِ غَیْرُهُمْ. (2)

از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده که فرموده خداوند به من خبر داد و فرمود: به عزّت و جلالم سوگند هیچکدام از اعمال در نزد من ارزششان بیشتر از گریه کردن از خوف من نمی باشد و من برای چنین اشخاص در رفیع اعلاء قصری بنا می کنم که هیچکدام غیر از گریه کنندگان به آن قصر راه ندارند.

27- رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: وقتی که بنده می گوید: خداوندا مرا ببخش، خداوند از او رو گردان می شود، اگر دفعه دوم هم بگوید باز خداوند به وی اعتنا نمی کند، اما در دفعه ی سوم خداوند به ملائکه میفرماید: نمی بینید بندهٔ مرا که از من مغفرت خواست و من به او اعتنا نکردم، باز هم دوباره خواست، باز اعتنا نکردم، دفعه ی سوم هم خواست، پس این بنده ام معتقد است، که کسی غیر از من نمی تواند گناهان را ببخشد. لذا من شاهد می گیرم که گناهان این بنده ام را بخشیدم.

28- قال عزّوجلّ: اِنِّی اَغَنَی الاَغْنِیآءَ مِنَ الشِّرکِ فَمَنْ عَمِلَ عَمَلاً شِرکَ فِیهِ فَاَنَا مِنْهُ بَریءٌ وَ هُوَ الّذِی اَشْرَکَ بِهِ دُونِی. (3)

خداوند عزّوجل می فرماید: من بهترین شُرکاء هستم. پس هر کس مرا در عمل خود شریک خویش قرار دهد، ان عمل مال خود او است نه برای من، چون من فقط عملی را قبول می کنم که خالصانه تنها برای من باشد.

29- از رسول خدا صلی الله علیه وآله مرویست که خداوند متعال فرموده: من جلیس کسی هستم که مرا یاد کند، باز هم فرمود: ای بندگانم شما مرا یاد کنید من هم با نعمت هایم شما را یاد می کنم ، و شما با عبادت و طاعت به یاد من باشید ، من هم با نعمت ها

ص: 129

واحسان و رحمت و رضوانم شما را یاد می کنم. همچنین خداوند فرموده است کسی که از خواندن قرآن متمتّع و بهره مند شود و مرا بخواند ، و از من مسئلت بنماید، من ثواب بهترین شکر کنندگان را به وی می دهم. (1)

30- قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله: قال اللّهُ عَزّوجلّ اَنَا مَعَ عَبْدِی ما ذَکَرَنِی وَ تَحَرَّکَتْ بِی شَفَتآهُ. (2)

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: خداوند عزّوجلّ فرموده: من با بنده ای هستم که مرا ذکر گوید و لبهایش با نام من حرکت کند.

31- قال صلی اللّه علیه و آله و سلّم: اِنَّ اللّهَ اَوْحَی اِلَیَّ اَنْ تَواضَعُوا. (3)

پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: خداوند به من وحی فرمود که: شما امّت اسلام متواضع باشید.

32- ای احمد صلی الله علیه وآله قلب و زبانت را یکی کن و بدنت را همیشه زنده نگدار، هرگز غافل نشو هر کسی از من غافل شود، برای من مهم نیست که در هر کجا هلاک گردد. (4)

33- یا اَحْمَدُ هَلْ تَدْرِی مَتَی یَکُونُ العَبْدُ عابداً؟ قال : لا یا رَبِّ . قال : اِذا اجْتَمَعَ فِیهِ سَبْعُ خِصالٍ و رَعٌ یُحْجُزُهُ عَنِ المَحارِمِ وَ صُمْتٌ یُکَفُّهَ عَمَّا لا یُعِینُهُ وَ خَوْفٌ یَزْدادُ کُلَّ یَوْمٍ بُکاؤُءُ، وَ حَیآءٌ یَسْتَحْیِی مِنِّی فِی الخَلَاءِ، وَ اَکْلُ ما لا یُدَّ مِنْه وَ یُبْغُضُ الدُّنیا لِبُغْضِی لَها، وَ یُحِبُّ الأَخْیَارَ لِحُبِّی اِیّاهُمْ. (5)

ای احمد صلی الله علیه وآله می دانی شخصی کِی عابد می شود؟ رسول خداJ عرض کرد: نه خداوندا نمی دانم. خداوند فرمود: وقتی که در او، هفتاد خصلت نیک جمع شود، پاکدامنی، و تقوا که او را از مرام ها باز دارد، و سکوت که او را از گفتن سخنان غیر مفید و یا مضرّ باز می دارد. و ترس از من که هر روز گریه اش زیادتر شود و شرم و حیا کردن از من در خلوت و قناعت کردن به حدّ اقل زندگی و دنیا را بخاطر من دشمن بدارد، و مردم نیک را چون دوست میدارم او هم دوست بدارد.

34- ای احمد صلی الله علیه وآله، صورت زاهدان از عبادت شبانه و روزه های روز، زرد است و زبان آنها در اثر ذکر خداوند خسته است و دل هایشان در سینه هایشان است. و مردم به واسطه ی زیادی مخالفت آنان با هوا و هوسشان به آنان طعنه می زنند که چرا این همه دست از دنیا و لذّت آن کشیده اند؟ (6)

35- عَنْ اَبِی عَبْدِاللّهِ علیه السلام قال: قال اللّهُ: یَابْنَ آدَمُ اُذْکُرْنِی فِی نَفْسِکَ اَذْکُرُکَ فِی نَفْسِی ابْنُ آدَمُ اُذْکُرُنِی فِی خَلاءٍ اَذْکُرَکَ فِی خَلاءٍ اِبْنُ آدَمٍ اُذْکُرُنِی فِی مَلاَءٍ اَذْکُرُکَ فِی مَلأٍ خَیْرٍ مِنْ مَلائِکَ. (7)

ص: 130

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند می فرماید: ای فرزند آدم مرا در قلب خود یاد کن، من هم در ذات خودم تو را یاد می کنم. ای فرزند آدم مرا در خلوت یاد کن تا من هم تو را در خلوت یاد کنم و مرا در میان جماعت یاد کن، من هم تو را در میان جماعتی یاد می کنم، بهتر از آن (در جمع ملائکه)

36- شهید ثانی در کتاب (مسکن الفُؤاد) (یعنی آرامش دهنده ی قلب ها) هنگام از دست دادن دوستان و اولاد گفته است: امام علیه السلام (غیر معیّن) خداوندا به بعضی از صدّیقان وحی فرمود که: من بندگانی دارم که مرا دوست می دارند و من هم آنها را دوست می دارم آنها به من مشتاقند و من هم به آنها مشتاقم. همیشه مرا یاد می کنند و من هم آنها را یاد می کنم. پس تو هم اگر راه آنها را در پیش گیری، تو را هم دوست دارم، و اگر از راه آنها عدول کردی، هلاک می شوی، آن صدّیق پرسید: خداوندا علامت آن بندگان چیست؟ خداوند می فرماید: آنها در روزها به دنبال سایه ها هستند (یعنی به فکر یاری کردن به سایر همنوعان خود می باشند) همانطوری که چوپان از گوسفندان خود مراقبت می کند، وقتی که خورشید غروب کرد به خانه های خود می روند، همانطوری که پرنده ها به آشیانه خود باز می گردند، وقتی شب تاریک تر می شود (یعنی: به نصف شب می رسد) و رخت خواب ها انداخته می شود، هر حبیبی با محبوب خود خلوت می کند، آنها قدم های خویش را به خاطر من دچار رنج و مشقّت می کنند. (یعنی یا نماز می خوانند و یا برای کمک به بیچارگان از خانه بیرون می روند) و صورت های خود را بر زمین می گذارند و با من مناجات می کنند و سخن می گویند و به خاطر نعمت هایم که به آنها داده ام ، از من تشکّر می کنند. بعضی ها گریه و ناله می کنند و بعضی دیگر نشسته و یا ایستاده برایم عبادت می کنند برخی دیگر در حال رکوع و عدّه ای در حال سجده می باشند و من همه ی رنجها را که به خاطر من متحمّل می شوند، می بینم و همه ی آنچه را که از محبّت من مسئلت می کنند، می شنوم.

در وهله ی اول: سه چیز به آنها عطا می کنم، نخست آنکه از نور خودم در قلب آنها می تابانم که در نتیجه آنها مرا همانطوری می بینند که من آنها را می بینم. (یعنی آنها به وجود من مطمئن تر می شوند)

دوم آنکه: همه ی آنچه را که در آسمان و زمین وجود دارد در نظر آنان بی ارزش می کنم که فریفته ی آنها نشوند.

سوم آنکه: من روی خود را به آنان نشان می دهم، آنوقت آنها عالم می شوند به این که من می خواهم به آنها چه بدهم. (یعنی همانطوری که دو شخص هنگام روبرو شدن از قصّه ی یکدیگر آگاه می شوند ، همانطور هم ایمان آنها به مرحله ی یقین می رسد. مانند این که با من روبرو هستند.) (1)

37- یا احمد صلی الله علیه وآله هر کسی ادّعا کند و بگوید: خدا را دوست دارم، درست نیست مگر اینکه اکتفا به قوت روزانه اش کند، لباس ساده بپوشد، در حال سجود بخواند، قیامش را طول دهد، ساکت و خاموش باشد، بر من توکّل کند، زیاد گریه کند، کم خنده نماید، مخالفت هوای نفس را کند، مسجد را خانه خویش قرار دهد، پارسایی را همنشین خود کند، دانشمندان را دوستان خود قرار دهد، فقیران و تهی دستان را رفیقان خود بداند، رضا و خشنودی مرا بخواند، از گناهان فرار کند، به ذکر من سرگرم

ص: 131

و مشغول باشد، همیشه تسبیح مرا بگوید، سُست پیمان نباشد، به وعده اش وفا کند، دلش پاک باشد، در نماز پاکیزه باشد، در واجبات سعی و کوشش داشته باشد، در آنچه که پیش من است از پاداش مایل باشد، از عذاب من ترسان باشد، نزدیک و همنشین دوستان من باشد. (1)

38- ای عیسی! شیفته ی درگاه من باش و از من بترس که پناهی جز خود من، از من نیابی. (2)

39- ای عیسی! یاد مرا به زبانت زنده دار و دوستی مرا در دلت داشته باش. (3)

40- ای عیسی! علاقه مند و بیمناک باش و دلت را با ترس از من بمیران. (4)

41- ای عیسی! در خلوت ها به حال خود گریه کن، و به جایگاههای نماز گام بردار و لذّت نطق خود به ذکر مرا به من بشنوان، زیرا کار من نسبت به تو نیکی و خوبی است. (5)

42- ای عیسی! تو فانی ومن باقیَم،روزی تو دست من است،و هنگامه ی مرگت نیزپیش من است،وبازگشت توبه سوی من ، وحسابت با من است، پس از من بخواه نه از غیر من، باید نیک خواستن از جانب تو و نیکو اجابت کردن از جانب من باشد. (6)

43- ای عیسی! پس از گناه به درگاه من توبه کن، و هم چون بازگشت کنندگان مرا یاد کن و به من ایمان آور، و به مؤمنان نزدیک شو، و به آنان بگو تا با تو مرا بخوانند. دوری کن از نفرین مظلوم، زیرا که من به خودم سوگند یاد کرده ام که دری از درهای آسمان را برای قبول نفرین وی بگشایم و آن را هر چند پس از مدّتی اجابت کنم. (7)

44- ای عیسی! در پیشگاه من توبه کن که برای من بزرگ نمی ماند گناهی که آن را ببخشم و منم بخشنده ترینِ بخشندگان. (8)

45- ای عیسی! محبوب ترینِ شما نزد من، فرمان بُردار ترینِ شما و بیمناک ترینِ شما از من است. (9)

46- ای عیسی! مرا همچون غرق شده ای اندوهناکی که هیچ فریادرسی ندارد یاد کن. (10)

47- ای عیسی! دلت را با من پاک کن ، و در خلوت ها مرا زیاد یاد کن و به بالا دست خود نگاه نکن و بدان که ریشه ی همهٔ خطا و گناه دوستی دنیا است. آن را دوست مدار که من هم آن را دوست ندارم. (11)

48- ای عیسی! برایم از چشمانت اشک بریز، و از صمیم دل خاشع باش. (12)

ص: 132

49- ای عیسی! در حال سختی به من بازگرد، زیرا که من به داد گرفتاران می رسم و بیچارگارن را اجابت می کنم و من بخشنده ترین بخشندگانم. (1)

روایت شده مردی به خدمت امام حسین علیه السلام شرفیاب شد و عرض کرد : من مردی گنه کارم ، و در برابر صبر و قرار ندارم ، و طاقت نمی آورم، مرا موعظه فرما. فرمودند: پنج چیز را انجام بده. بعد از آن هر گناهی را خواستی مرتکب شو، اوّل روزی خدا را نخور، هر گناهی را انجام ده. دوّم از ولایت خدا خارج شو، بعد هر گناهی را انجام بده. سوّم جایی را طلب کن که خداوند تو را نبیند، آنگاه گناه کن. چهارم وقتی ملک الموت برای گرفتن جانت آمد، او را از خود دفع کن، بعد از آن گناه کن. پنجم زمانی که مالک دوزخ تو را وارد دوزخ کرد، تو وارد نشو، سپس هر معصیتی را خواستی انجام ده. (2)

50- قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله: ما یقطر فی الأرض قطرة احبّ الی اللّه من قطرة دمع فی سواد اللیل من خشیه لا یراهُ احدٌ الّا اللّه عزّوجلّ. (3)

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: قطره ی اشکی که از خوف و خشیّت خداوند، روی زمین بریزد، در دل شب که کسی غیر از خداوند او را نبیند، چیزی مانند آن در نزد خداوند محبوبّیت ندارد (کمتر دارد)

51- و قال صلی الله علیه وآله: حرمت النار علی عین بکت من خشیة اللّه تعالی. (4)

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: آتش جهنم بر چشمی که از خشیّت و خوف و عظمت خدا بگرید، حرام خواهد بود.

52- عَنْ اَبی عبداللّه علیه السلام: ما من شیءٍ الّا و له کیل او وزن الّا الدموع فانّ القطرة تطفی بحاراً من نار و اذا اغرَوْ رَقَتِ العَین بمائها لا یرهق وجهه قتر و لا ذلّة فاذا فاضت حرمّه الله علی النار و لو ان باکیاً بکی فی اُمّتِه لرحمة. (5)

امام صادق علیه السلام فرمودند: هر چیز که باشد، کیل وزن دارد (در این عالم) مگر اشک ها، پس یک قطره از آن دریایی از آتش را خاموش می کند، و هنگامی که اشک در چشم جمع و پُر شده آن صورت، بد و ذلّت نمی بیند. و هنگامی که جاری شد و بر صورت سرازیر شد، خداوند جسد او را بر آتش حرام می نماید و اگر در اُمَّتی یک نفر گریه کند آن امت مورد رحمت خداوند واقع خواهد شد.

53- قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله: طوبی لصورة نظر اللّه الیها تبکی علی ذنب من خشیة اللّه تعالی، لم یطلع الذنب غیره. (6)

رسول خدا صلی الله علیه وآله می فرمایند: خوشا به حال صورتی که خداوند به او نظر (رحمت) نماید که بر گناه خود، از خشیّت و خوف آن بگرید، و کسی غیر از خداوند بر گناهش مطلّع نگردد.

ص: 133

54- قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله: قال اللّه تعالی و عزّتی و جلالی لا اجمع علی عبدی خوفین و لا اَجمع لَهُ اَمنین فَاذا امننی فی الدنیا اخفته یوم القیامة و اِذا اَخافتی فی الدنیا أمنته یوم القیامة. (1)

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: خداند متعال می فرماید: به عزّت و جلام سوگند، من برای بنده ی خودم دو خوف دو امنیّت جمع نخواهم کرد، پس وقتی که در دنیا از من در امان باشد، در آخرت او را می ترسانم و اگر در دنیا از من بترسد، در روز قیامت در امان من خواهد بود.

55- امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: ای فرزندم از خدا بترس آن گونه ای که اگر به اندازه ی حسنات همه نفوس روی زمین نزد او ببری، از تو قبول نکند و آن گونه به خداوند امیدوار باش که اگر به اندازه اهل زمین سیّئه و گناه ببری، تو را می آمرزد. (2)

56- قال لقمان لأبنه خفّ اللّه خیفة لو جئته ببرّ الثقلین لعذّبک وارج اللّه رجاء لو جئته بذنوب الثقلین لرحمک. (3)

لقمان حکیم به فرزندش گفت: به نحوی از خداوند بترس که اگر به اندازه ی ثقلین (جنّ و انس) نیکی داشته باشی تو را عذاب کند، و جوری به او امید داشته باش، که اگر جمیع گناهان جنّ و انس را با خود داشته باشی تو را عذاب نکند و بیامرزد.

57- قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله کلّ عین باکیة یوم القیامة الّا ثلاث اعین، عین بکت مِن خشیة اللّه تعالی و عین غُضَّت عن محارم اللّه تعالی و عین باتت ساهرة فی سبیل اللّه تعالی. (4)

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: هر چشمی در روز قیامت گریان است، مگر سه چشم، چشمی که از خوف و خشیّت خداوند گریه کند و چشمی که از حرام های الهی چشم پوشی نماید و چشمی که در سحر بیداری بکشد.

58- و قال صلی الله علیه وآله: من بکی علی ذنوبه حتی یسیل دمعه علی لحیته حرّم اللّه تعالی وجهه علی النار. (5)

رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: کسی که بر گناهانش بگرید تا اشک بر محاسن او جاری گردد، خداوند متعال صورت او را بر جهنّم حرام می کند.

59- و قال صلی الله علیه وآله: من خرج من عینه مثل الذباب من الدمع من خشیة اللّه آمنه اللّه تعالی یوم الفزع الاکبر. (6)

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: کسی که به اندازه بال ذُباب و مگس، اشک از چشمش جاری گردد، از خوف خداوند متعال، خدای منّان او را از روز قیامت، امنیت دهد.

ص: 134

60- قال صلی الله علیه وآله: یابن مسعود اخش اللّه تعالی بالغیب فأنّک تراه فان لم تره یَراک یقول اللّه «مَنْ خَشِیَ الرَّحْمَنَ بِالْغَیْبِ وَ جَآءَ بِقَلْبٍ مُنِیبٍ . اُدْخُلُوا ها بِسلامٍ ذَلِکَ یَوْمِ الخُلُودِ» (1) کسی که در نهان از خدای رحمان می ترسد و دلی بسیار رجوع کننده به حق دارد به سلامت در بهشت وارد شود. (2) (منیب: بازگردنده)

61- قال الجواد علیه السلام: (3) تإخیر التَوبة اغترار و طول التسویف حیرة و الاعتدال علی اللّهِ هلکة، و الاصرار علی الذّنب امن «لِمَکرِ اللّهِ فَلا یَأمَن مَکْرَ اللّهِ اِلّا القَومُ الْخَاسِرُونَ» (4)

امام جواد علیه السلام فرمودند: پس انداختن توبه فریب خوردن است و پر دست به دست کردن سرگردانی است. عذر تراشی در برابر خدا، نابودی است و اصرار بر گناه آسودگی از مکر خداوند است، و از مکر خدا آسوده نباشند جز مردم زیانکار.

62- عَنْ مُعاوِیَةَ بْنِ وَهَب قال: سَمِعْتُ اَبا عَبْدِاللّه علیه السلام یَقُولُ: اِذا تابَ العَبْدُ المُؤْمِنُ تَوْبَةً نَصُوُحاً اَحَبَّهُ اللّهُ فَتَسَرَ عَلَیْهِ فِی الدُّنْیا وَ الآخِرَةِ قُلْتُ : وَ کَیْفَ یَسْتُرُ عَلَیْهِ؟ قالَ : یُنْسِی مَلَکَیْهِ ما کَتَبا عَلَیْه مِنَ الذُّنُوبِ ، وَ اَوْحَی اللّهُ اِلَی جَوارِحِه اکتُمِی عَلَیْهِ ذُنُوبَهُ وَ اَوْحَی اِلَی بِقاعَ الارضِ اکْتَمی عَلَیْهِ ما کانَ یَعْمَلُ عَلَیْکَ مِنَ الذُّنُوبِ فَیَلْقَی اللّهَ حِینِ یَلْقَاهُ وَ لَیْسَ شَیْءٌ یَشْهَدُ وَ عَلَیْهِ بِشَیْءٍ مِنَ الذُّنُوبِ. (5)

معاویةبن وهبی گوید: شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمود: هرگاه بنده ی مؤمنی از روی واقع توبه کند و دیگر به گناه دست نیالاید. خداوند وی را دوست بدار و اعمال ناشایسته اش را در دنیا و آخرت بپوشاند، گوید: پرسیدم چگونه بپوشاند؟ فرمود: فرشتگان را که عمل زشت او را می نویسند، فراموش کنند، و جوارحش را فرمان دهد، تا گناهان وی را پنهان دارند و بر سرزمین هایی که در آن معصیت نموده، دستور دهد آنچه دیده اند، نهان دارند و در قیامت به حساب حاضر شود و هیچ چیز بر هیچ گناهی از او شهادت ندهد.

63- قال علی علیه السلام: مَنْ اُعطی التوبة لَم یُحْرَم القبول و من اُعطی الاستغفار لم یحرم المغفرة. (6)

امام علی علیه السلام فرمودند: به کسی که توبه عطا شود، از قبول آن، محروم نخواهد شد و به کسی که استغفار عطا گردد از مغفرت و آمرزش محروم نخواهد شد.

64- عَنِ الصادق علیه السلام: اَوحی اللّه عزّوجلّ الی داود النّبیّ علی نبیّنا وَ آله و علیه السّلام: یا داوود اِنَّ عبد المؤمن اِذا اَذنب ذنباً ثمّ رجع و تاب من ذلکَ الذَّنبِ و استحیی منّی عنده ذکره، غفرت له و أنسیته الحفظة و ابدلته الحسنة و لا ابالی و انا اَرحم الرّاحمین. (7)

ص: 135

امام صادق علیه السلام فرمودند: خداوند به حضرت داوود علیه السلام وحی فرمود: ای داوود! بدرستی که بنده مومن من هنگامی که گناهی را (از روی جهل و نادانی و هوای نفس) انجام دهد سپس توبه نماید و از گناه برگردد و از من حیا و شرم کند، هنگامی که گناه خود را به یاد می آورد من او را می بخشم. و حافظینِ (ملائکه) او را دچار فراموشی می کنم (که چیزی را که نوشته اند، یادشان رود) و بدی های وی را تبدیل به حسنات می کنم و باکی ندارم و من اَرحم الرّاحمینم.

65- عن علی علیه السلام قال: قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله من علامات الشّقاء: جمود العین، و قسوة القلب و شدّة الحرص فی طلب الرّزق. و الاصرار علی الذّنب. (1)

امام علی علیه السلام از قول رسول اللّه علیه السلام روایت کرده که فرمودند: از علامات و نشانه های بدبختی، خشکی چشم، سختی دل، و زیادی حرص در طلب روزی و اصرار بر گناه می باشد. در روایت دیگر دارد که طولانی آرزو و دوست داشتن بقاء و باقی ماندن در دنیا. (2)

66- عن ابی جعفر علیه السلام قال: کان فیما ناجی اللّه به موسی علیه السلام علی الطور اَن: یا موسی اَبلغ قومک اَنّه ما یتقرّب الیَّ المتقرِّبون بمثل البُکاء مِنْ خشیتی قال موسی: یا اَکرم الاَکرمین ، فماذا أ ثَبْتَهُمْ علی ذلکَ ؟ قال : هم فی الرفیق الاَعْلَی لا یشرکهم فیه اَحَدٌ. (3)

امام باقر علیه السلام فرمودند: در مناجاتی که بین خداوند متعال و جناب موسی علیه السلام ردو بدل و گفت و گو شد:این بودکه خطاب شد ای موسی به قوم و ملّتت برسان که هیچ چیزی از مقرّبین (مانند بکاء و گریه) او را به من نزدیک نمی کند. جناب موسی علیه السلام عرض کرد: خدایا ثوال گریه کنندگان درگاهت چیست؟

خطاب شد آنان در بهترین جای عالی قرار می گیرند که احدی در رتبه و منزلت با آنان شریک نخواهد بود.

67- امام صادق علیه السلام فرمودند: خداوند وحی کرد به جناب موسی علیه السلام که بندگانم نزدیک نمی شوند به درگاه من به چیزی که بهتر از سه چیز باشد: زُهد در دنیا، و ورع و پرهیزگاری از معاصی و گناهان، و بکاء و گریه از خوف من. جناب موسی علیه السلام عرض کرد : ای پروردگار ثواب و پاداش این افراد چیست؟ خداوند متعال فرمود : امّا زاهدان و بی میل به دنیا ، پس فرمان می دهم در بهشت جایگزین شوند، و امّا اهل ورع پرهیزگار که از معاصی و نافرمانی من دوری می کند، من خود به حسابشان می رسم (نه کس دیگر، آنان را به آسانی وارد بهشت خواهم کرد) و اما گریه کنان از خوف من، پس آنان در بهترین جای (بهشت) جایگزین خواهند شد. (4)

68- قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله: مَن بکا عَلی الجنّة دخل الجنّة و من بکا عَلی الدّنیا دخل النار. (5)

ص: 136

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: کسی که بر بهشت و (فراقش) گریه کند، داخل بهشت می گردد و کسی که برای دنیا گریه کند، داخل آتش خواهد بود. (منظورش دنیا باشد نه آخرت، البتّه انسان باید بکاءش بخاطر خدای با عظمت باشد نه طمع به بهشت داشته باشد، ولی اکثر مردم چنین نیستند.)

69- وَ عَن اَبِی جعفر علیه السلام اِنَّ ابراهیم النَّبِیّ صلی الله علیه وآله قال : اِلهی مالعبد بَلَّ وجهه بِالدّمُوع مِن مخافتک ؟ قال : جزاؤُء مغفرتی و رضوانی یوم القیامَة. (1)

امام باقر علیه السلام فرمودند: جناب ابراهیم نبیّ خدا صلوات اللّه علیه عرض کرد: خدایا! پاداش بنده ای که صورت از اشک از خوف تو، تَر شود چیست؟خداوند فرمود: پاداش او مغفرت و خشنودی من است از او در روز قیامت.

70- قال ابو عبد اللّه علیه السلام: اِنَّ اَبی کان یقول: اَقرب ما یکون العبد من الرَّبِّ وَ هو ساجد یبکی. (2)

امام صادق علیه السلام فرمودند:پدرم می فرمود:نزدیک ترین حالات بنده به خدا،آن وقتی است که در حال سجده باشد و گریه کند.

71- و روی اَنَّ الکاظم علیه السلام: کان یبکی من خشیة اللّه حَتّی تخضلُّ لحیته بدموعه. (3)

و روایت شده که امام کاظم علیه السلام از خوف و خشیت (از عظمت خدا) گریه می کرد تا اشک های آن حضرت بر محاسن شریفش جاری می شد و خیس می کرد.

72- و فیما اَوحی اِلیه: یا موسی ادعی بالقلب التّقی و اللسان الصادق. (4)

در آن میان که خداوند وحی کرد به جناب موسی علیه السلام که ای موسی مرا با قلب پاک و زبان راست و حقیقت بخوان.

73- عن الحسن بن علی علیهما السلام قال اَوحی اللّه تعالی الی داوود صلوات اللّه علیه: اذکرنی فی اَیّام سرَّ إنک حتّی اَستجیبُ لک فی ایّام ضرَّائک. (5)

از امام حسن مجتبی علیه السلام مرویست که خداوند متعال به جناب داوود علیه السلام وحی فرمود: (ای داوود) مرا در روزها یاد کن تا خوشحالت کنم در روزهای سختی.

74- عن الحسن بن اَبی سارة قال: سَمِعْتُ اَبا عبداللّه علیه السلام یقول: لا یکون المؤمن مؤمناً حَتّی یکون خائفاً راجیاً و لا یکون خائفاً راجیاً حَتّی یکون عاملاً لا یخاف و یرجو. (6)

ص: 137

امام صادق علیه السلام فرمودند: مؤمن، مؤمن نیست تا اینکه خائف و امیدوار باشد و خائف و امیدوار نیست تا اینکه عامل کننده باشد به خاطر آنچه که امیدوار و خائف است.

75- عن الصادق علیه السلام قال: اَوحی اللّه تعالی اِلی داوود بی فافرح، و بذکری فتلّذد و بمناجاتی فتنعّم

امام صادق علیه السلام فرمودند: به حضرت داوود علیه السلام وحی شد به من خوشحال باشد و به یاد و ذکرم، پس لذّت ببر و به مناجاتم متنعّم شو.

76- قال علی علیه السلام: فی المناجاة سبب النجاة. (1)

امام علی علیه السلام فرمودند: در مناجات (با خداوند متعال) سبب نجات (از آتش جهنم و غضب و سخط خداوند می باشد)

77- قال علی علیه السلام: العبودیّة خمسة اَشیآء خلاء لابطن و قرآءة القرآن و قیام اللیل و التضرّع عند الصبح و لابکاء مِن خشیة اللّه. (2)

امام علی علیه السلام فرمودند : عبودیّت پنج چیز است : خالی بودن شکم ، قرائت قرآن ، ایستادن شب به نماز و عبادت ، تضرّع و زاری نزد صبح و بکاء و گریه از خوف خداوند متعال.

78- قال الرضا علیه السلام: أوّل عبادة اللّه معرفته. (3)

امام رضا علیه السلام فرمودند: اوّل عبادت خداوند شناخت خداوند است.

79- قال علی علیه السلام: التفکّر فی آلاء اللّه نعم العبادة. (4)

امام علی علیه السلام فرمودند: تفکر در نعمت های الهی بهترین عبادت است.

80- قال علی علیه السلام: اِنّ قوماً عبدوا اللّه رغبةً فتلک عبادة التّجار و انَّ قوماً عبدو اللّه رهبةً فتلک عبادة الصید، و انّ قوماً عبدو اللّه شکراً فتلک عبادة الأحرار. (5)

امام علی علیه السلام فرمودند: عده ای از مردم، خدا را از روی رغبت و میل پرستش می کنند، این عبادت بازرگانان است.و عده ای خدا را از روی ترس عبادت می کنند ، این عبادت بندگان است که به طمع مزد عبادت می کنند . عده ای خدا را برای شکر و سپاسگزاری و استحقاق پرستش بودن، عبادت می کنند، عبادت این گروه، عبادت آزادگان است. ( که این بهترین عبادت و پرستش است)

ص: 138

81- قال الامام زین العابدین علیه السلام: ابن آدم اِعمل بما افترضت علیک تکن من اَعبد الناس. (1)

پسر آدم، به آنچه که خداوندمتعال بر تو واجب فرمود، عمل کن تا عابدترین مردم باشی.

82- قال اللّه تبارک و تعالی الی داوود علیه السلام: ما لأولیائی و الهمّ بالدّنیا؟ اِنّ الهمّ یذهب حلاوة مناجاتی من قلوبهم، یا داوود اِنَّ محبّتی مِن اَولیائی اَن یکونوا روحانیّین لا یغتمّون. (2)

از خطاب های خداوند متعال به جناب داوود نبیّ علیه السلام این بود: همّ و غمّ اولیاء و دوستان و بندگان من چکار چرا همّ و غمّ دنیا برایشان، شرینی مناجاتم را از بین می برد. ای داوود! بدرستی که محبّت و دوستی من از دوستانم، روحانیانی است، که غم و غصه نمی خورند. (فوق تصور دنیا می باشد که بخاطر دنیا، حزن و غم و غصه بخورند. چون ارتباطشان با من است. بنابراین روح سرشاری دارند که از تعلّق دنیا بِدورند.)

83- از امام باقر علیه السلام مرویست که فرمودند: هرگاه بنده ای توبه کند و خالصانه توبه نماید، خداوند متعال دوست دارد، گناهان او را در دنیا و آخرت مخفی نگه دارد. روای می گوید: عرض کردم چگونه مخفی می کند؟ فرمود: فرشتگان او را فراموش می کنند که گناهانش را ثبت کنند؛ خداوند به اعضا و جوارحش امر می کند که گناهان او را فاش نسازند و به مکان هایی که در آن مرتکب گناه شده است وحی می کند که شهادت ندهند از او. و در هنگام مرگ گناهی نخواهد داشت. (3)

84- یکی از اصحاب به حضرت امام صادق علیه السلام گفت: گرامی ترین مخلوقات، نزد خداوند چه افرادی هستند؟ فرمودند: کسانی که ذکر خدا را بگویند، و از وی اطاعت کنند. (4) (البته به قول امام علی علیه السلام ذکر دو نوع است: یکی از آن دو؛ هنگام معصیت و بهترین ذکر آن است که در هنگام ارتکاب گناه به یاد خدا باشید و از گناه دست بکشید)

85- امام علی علیه السلام فرمود : مؤمن را سه ساعت است ، ساعتی که با پروردگارش راز گوید ، و ساعتی که به حساب خود برسد، و ساعتی که به لذّت حلال و خوب و مشروع ، پردازد . خردمند کار خود را قبیح نمی کند . مگر برای سه کار : تحصیل معاش ] من لا معاش له لا معاد له [ و گاهی برای معاد و یا گاهی درک لذّت حلال . (5)

ص: 139

لذا رفت و آن میش را گرفت و در جایی پنهان کرد و از همان علوفه و گیاهانی که خود می خورد به آن نیز می خورانید تا اینکه صاحبش آید و از او مواظبت هم میکرد که آن میش گرسنه نماند. چون که چند روزی به همین منوال گذشت. آن میش به فرمان الهی به تکلّم و حرف آمد و گفت: ای نصوح خدا را شکر کن که مرا برای تو آفریده. از آن وقت به بعد نصوح از شیر میش می خورد و عبادت می کرد تا موقعی که اتّفاقاً عبور کاروانی که راه را گم کرده بود و مردمش از تشنگی نزدیک به هلاکت بودند؛ به آنجا افتاد. همین که نصوح را دیدند از او آب خواستند. نصوح گفت: ظرف های خود را بیاورید تا من به جای آب، شیرتان دهم. مردم ظرف آوردند و نصوح آنها را از شیر پُر کرده به آنان میداد و به قدرت الهی هیچ از آن کم نمی شد. بدین وسیله نصوح آن گروه را از تشنگی نجات داد. بعداً راه شهر را هم به آنها نشان داد. کاروانیان راهی شهر شدند و هر یک مسافرین در موقع حرکت در برابر خدمتی که آقای نصوح به آنان کرده بود، احسانی نمودند و چون راهی که نصوح به آنها نشان داده بود، نزدیکتر به شهر بود، آنها برای همیشه رفت و آمد خود را از آنجا قرار دادند. به تدریج سایر کاروانیان هم بر این راه مطلّع شدند. آنها نیز هیمن راه را اختیار کردند. قهراً این رفت و آمدها برای نصوح درآمد سرشاری تولید می نمود. و او محل این درآمدها بناهایی ساخت و چاههایی احداث کرد و آبی جاری نمود و کِشت و زراعتی به وجود آورد و جمعی را در آن منطقه سکونت داد و بین آنها بساط عدالت را مقرّر کرد و برایشان حکومت می کرد. و جمعیّتی که در آن محل سکونت داشتند همگی به چشم بزرگی به نصوح می نگریستند. رفته رفته آوازه و حُسن تدبیر نصوح به گوش پادشاه وقت که پدر آن دختر بود رسید، ازشنیدن این خبر به شوق دیدنش افتاد. لذا دستور داد تا وی را دعوت به دربار کنند. همین که دعوت پادشاه به نصوح رسید، اجابت نکرد و گفت: مرا با دنیا و اهل دنیا کاری نیست، و از رفتن به دربار عذر خواست. مأمورین وقتی سخن نصوح را به پادشاه گفتند او بسیار تعجب کرد واظهارداشت حال که اوبرای آمدن عذردارد پس چه خوب است که ما نزد او برویم و قلعه ی نو بنیادش را مشاهده کنیم.

لذا با خواصش به سوی اقامت گاه نصوح حرکت کردند. همین که به آن محل رسیدند؛ به قابض الارواح امر شد که جان پادشاه را بگیر و به زندگانی وی خاتمه دهد. پادشاه از دنیا رفت. این خبر به نصوح رسید و دانست که وی برای ملاقات او از شهر خارج شده. لذا در تجهیزات و مراسم تششع جنازه اش شرکت کرد و آنجا ماند تا به خاکش سپردند و از این رو که پادشاه پسری نداشت، ارکان دولت مصلحت را در این دیدند که نصوح را به تخت سلطنت بنشانند، پس چنان کردند. نصوح همچون به پادشاهی رسید، بساط عدالت را در تمام قلمرو مملکتش گسترانید و بعد هم با همان دختر پادشاه که قبلاً ذکر شد ازدواج کرد. چون شب زفاف رسید و در بارگاهش نشسته بود ، ناگهان شخصی بر او وارد شد و گفت : چند سال قبل از این به کار شبانی و چوپانی مشغول بودم و میشی از من گم شده بود و اکنون آن را در نزد تو یافته ام. مالم را به من رد کن. نصوح گفت: همین طور است، الان امر می کنم به تو میش را تسلیم کنند و شخص تازه وارد بار دیگر گفت: چون میش مرا نگهداری کردی، هر آنچه از شیرش را خورده ای به تو حلال باد، ولی آن مقدار از منافعی که به تو رسیده نیمی از آنِ تو باشد و نیم دیگر را باید به من بدهی.

نصوح دستور داد تا آنچه از اموال منقول و غیر منقول در اختیار دارد، نصفش را به وی دهند و منشیان را دستور داد تا کشور را نیز بالمُناصفه بینشان تقسیم کنند. سپس از چوپان معذرت خواهی کرد تا او زودتر برود. در آن موقع شبان گفت: ای نصوح،

ص: 142

فقط یک چیز دیگر مانده که هنوز قسمت نشده. نصوح پرسید کدام است. چوپان گفت همین دختری است که به ازدواج خود درآورده ای.آن هم ازمنفعت میش من است.نصوح گفت:چون قسمت کردن اومساوی بامرگ وی است بیاو از این امر در گذر.

شبان قبول نکرد. باز گفت: نصف دارایی خودم را به تو می دهم تا از این امر در گذری. این مرتبه هم قبول نکرد. نصوح اظهار داشت تمام دارایی ام را به تو می دهم، باز هم نپذیرفت. به ناچار جلّاد را طلبید و گفت: دختر را به دو نیم کن. سپس جلّاد شمشیر را کشید تا بر فرق دختر زند، دختر از وحشت لرزید و از هوش رفت.

در این هنگام شبان جلوی جلّاد را گرفت و خطاب به نصوح گفت: بدان نه من شبانم و نه آن میش است. بلکه ما هر دو مَلِکی هستیم که از برای امتحان تو فرستاده شده ایم سپس در آن موقع میش و چوپان هر دو از نظر غایب شدند. نصوح شکر الهی را به جا آورد و پس از عروسی تا مدتی که زنده بود عبادت و سلطنت می کرد. و بعضی گفته اند آیه ی شریفه ی سوره ی تحریم، «تُوبُوا اِلَی اللّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً» که بحث وی گذشت. اشاره به توبه چنین شخصی است و اللّه العالم. (1)

قال اللّه تبارک و تعالی:

«قُل یا عِبادِیَ الّذِینَ اَسْرَفُوا عَلَی أَنْفُسَهُمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً اِنَّهُ هُوَ الغَفُورُ الرَّحِیمُ» (2)

بگو ای بندگان من (ای محّمد به بندگان من بگو) که اسراف کردید بر جان خویش ناامید نباشید از رحمت خدا بیامرزد گناهان را همگی، همانا اوست آمرزنده ی مهربان.

در این آیه 9 نکته وجود دارد:

1- عبادی با کمال لطف فرمود بندگان من 2- اسرفوا فرموده نگفته ظالمون و ستم کار بر خودشان باشند با کلمه اسرفوا یعنی بر خودشان زیاده روی کردند 3- اَنْفُسِهم یعنی بر خودشان اسراف کردند، ضرر به خودشان زده اند کاری به ما ندارد، مانند این که پدر به فرزندش بگوید: اینقدر بر خودت ستم روا مدار 4- قنوط در اینجا به معنی نا امیدی، با کمال لطف گفته است نا امید نباشید از گناهان 5- من رحمة اللّه ، یک عنایت دیگر است، رحمت خداوند شامل حالتان می شود با حالت مهربانی - انّ اللّه - تأکید دیگری است بر این امر که حتماً به رحمت خدا امیدوار باشید. 6- یغفرالذّنوب جمیعاً، همه گناهان را می بخشد، باز تأکید دیگری است، چه گناه کبیره و چه صغیره، همه را میبخشد (اگر توبه کنید) 7- اِنَّهُ هُوَ الغَفُورُ باز یک تأکید دیگر است بر این امر که خداوند حتماً آمرزنده است. 9- الرّحیم، باز تأکید دیگری است مهربان است بر بندگان پس جای نا امیدی برای احدی که بخواهد برگردد حتی برای مشرک که خداوند فرموده است اِنَّ اللّهَ لا یَغْفِرُ اَنْ یُشرَکَ بِهِ مشکرت را نمی آمرزد، اما اگرهمین مشرک،دست از شرک بردارد و مسلمان شود و توبه کند، بخشیده می شود. و این آیه از آیات عجیب قرآن مجید است.

از وجود مقدس امیرالمؤمنین سلام اللّه علیه مرویست که فرموده است: ما فی القرآن آیة اَوْسع من عبادی الذین اسرفوا. یعنی: نیست در قرآن آیه که رحمت و مغفرت دارد و وسیعتر باشد. از آیه ی «یا عبادی» و از وجود مقدّس رسول اکرم صلی الله علیه وآله منقول است که فرموده: «ما احبّ اَنَّ لِی الدُنیا و ما فیها بهذه الآیة» (3) یعنی: دوست نمی دارم که در دنیا و آنچه در او باشد، برای من باشد، در عوض این آیه شریفه.

ص: 143

خلاصه در شأن این آیه ی شریفه سه شأن گفته اند و مفسّرین ذکر کرده اند، بعضی ها گفته اند، شأن آیه درباره وحشی است که عموی رسول اللّه صلی الله علیه وآله را که، افسر شجاع و با ایمان عالی داشت، یعنی حمزه، را کشت که پیامبر خدا بسیار ناراحت شد، و وحشی اسلام آورد و توبه کرد. از او عفو کردند ولی گفت: در جلو چشم من نباشی که در چشمت نگاهم بیفتد، او هم رفت در شام از دنیا رفت.

بعضی ها گفته اند آیه درباره مردم مکّه نازل شده است که می گفتند : محمد صلی الله علیه وآله خودش اعتقاد دارد اگر کسی بت بپرستد و انسانی را بکشد عمداً هرگز بخشیده نمی شود. و از طرفی می گوید: از رحمت خدا ناامید نشوید. خداوند می بخشد، که این آیه نازل شد برای جواب آن گروهی که خداوند می بخشد. اگر با شرایط آن عمل گردد و توبه کنند پشیمان شوند. (1)

بعضی هم گفته اند در مورد بهلول نبّاش است. اگرچه این حکایت از حیث سند ضعیف است و از طریق عامّه منقول است ولی از لحاظ مضمون، منافاتی با مفاد آیه شریفه ندارد. بلکه مدلول آیه ی کریمه را تأیید می کند. یعنی می توان حکایت این جوان (بهلول نبّاش) را که گناه بسیار عظیمی مرتکب شده بود و دست آخر توبه کرد و توبه اش قبول شد و مشمول رحمت الهی واقع گردید. این مطلب یکی از مظاهر رحمت الهی به شمار آورد و یکی از موارد تجلّی معنای -اِنَّ اللّهَ یغفر الذّنوب جمیعاً- قرار داد و اینکه رسول خدا صلی الله علیه وآله تا گناه آن جوان را شنید، فرموده باشد این فاسق را بیرون کنید یا برو بیرون؛ فاسق و تو به دوزخ سزاوارتری دیگری، بر فرض صحّت این از باب آشنا کردن مردم است به رحمت غیر متناهی خدای متعال و اینکه مردم بدانند، چون رحمت خداوند متناهی و محدود نیست، پس رحمت او از رحمت هر کس به مراتب بیشتر و بالاتر است. و هو ارحم و الرّاحمین از پیامبر خدا صلی الله علیه وآله که رحمةً للعالمین است . در یک کلام رحمت و لطف و عفو و گذشت خدای متعال با هیچ عفو و گذشت و لطف و رحمت و مهربانیِ کسی ابداً قابل مقایسه نیست. چون او خالق است و دیگران مخلوق.

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله نگاه تند و خشمناکی به او انداخت و فرمود: ای جوان وای بر تو، گناهان تو بزرگتر است یا پروردگارت؟ جوان صورت بر خاک نهاد و گفت: منزّه است پروردگارم چیزی از پروردگارم بزرگترنیست،پروردگارم ای نبیّ خدابزرگترازهرچیزی است. (اصلاً و هرگز این بزرگی تصوّر نخواهد شد، از چه چیزی بزرگ تر باشد، بلکه اللّه اکبر من اَن یوصف)

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: گناه بزرگ را جز خدای بزرگ نمی آمرزد. جوان گفت: نه به خدا یا رسول اللّه (مطلب همین است که فرمودی) پیامبر صلی الله علیه وآله فرمودند: وای بر تو ای جوان به من گزارش نمی دهی یکی از گناهانت را. عرض کرد: چرا یا رسول اللّه عرض می کنم. من هفت سال نبّاش ( قبر شکافتن ) قبر بودم و قبر ها را نبش می کردم ، مُردگان را بیرون می آوردم وکفن آنها را می گرفتم وآن ها رارها می کردم. یک روز یک دختری از انصار مُرد و چون به خاکش سپردند و برگشتند شب شد، رفتم بر بالین قبرش، گورش را شکافتم و بدن او را در آوردم و کفن از تنش بر گرفتم که شیطان (ملعون) آمد و او را در نظرم جِلوه داد و می گفت: مگر آن شکم صاف و بلورش را نمی بینی و آن کفل و ران های فربه اش را نمی بینی، برگشتم و با او در آمیختم و او را به جای خود وانهادم. و برگشتم که از پشت سر آوازی شنیدم که می گفت: ای جوان وای بر تو، از حاکم روز جزا و از روزی که مرا با تو احضار کند. که چرا مرا برهنه انداختی روی زمین در میان گروه مُردگان و از قبرم در آوردی و کفنم را بُردی و مرا جُنب و ناپاک کردی و روی زمین انداختی. وای بر تو، از دوزخ (که اهل جهنّم خواهی بود) لذا من دیگر گمان ندارم که هرگز بوی بهشت را بشنوم، یا رسول اللّه نظر شما در این باره چیست؟ پیامبر خدا J فرمود : ای فاسق ، از من دور شو که می ترسم من هم به آتش تو بسوزم و تو چه نزدیکی به آتش جهنّم. و پی در پی این جمله را می فرمودند و با دست او را دور می کردند تا از نظرشان ناپدید گشت و رفت. در شهر مدینه توشه ای برگرفت و به یکی از کوه های مدینه رفت و در آنجا به عبادت پرداخت و جبّه و لباس موئی پوشید و هر دو دست خود را به گردنش بست و فریاد می زد: پروردگارا این بنده ی توست، پیش تو فکار است و دست به گردن. پروردگارا تو مرا می شناسی و می دانی چه لغزشی کردم، سیّدی، پروردگارم، من پشیمانم، و تائب نزد پیغمبرت رفتم، مرا راند و به ترسم افزود و از تو می خواهم به نام تو و جلال و عظمت سلطانت که نومیدم نکنی و دعایم را بیهوده نسازی و از رحمتت محرومم نکنی.

تا چهل شب و روز پی در پی همین جمله را می گفت تا درنده و حیوانات برایش گریستند پس از چهل شبانه روز، دست به دعا برداشت و گفت: آنچه در حاجت خود دیدم و توانستم انجام دادم، اگر دعایم را مستجاب کردی، به پیغمبرت وحی کن و اگر نکردی ونیامرزیدی وکیفرم خواهی کرد،پس به زودی به آتش بسوزانم یادردنیاهلاکم کن که ازرسوایی روز قیامت خلاص شوم. خداوند متعال این آیه را فرستاد که ذکر شد، یعنی آنان که چون هرزگی کردند، یعنی زنا یا به خود ستم کردند یعنی گناه بزرگتر از زنا که نبش قبور و بردن کفن هاست به یاد خدا افتادند و برای گناه خود آمرزش خواستند یعنی ترسیدند از خدای قهّار و زود توبه کردند. کیست که گناه را بیامرزد جز خدای عزّوجلّ. خداوند فرمود: ای محمّد، بنده ام پیش تو آمد و او را راندی، کجا برود و چه کسی را بخواهد و از چه کسی خواهش آمرزش گناه خود را کُند جز من؟ سپس فرمود: خدای عزّوجلّ و اصرار نکردند بدان چه کردند و می دانستند، می فرماید: ادامه ندادند به نبش قبور و بردن کفن ها (بعد از توبه) آنان را پاداش از طرف پروردگارشان آمرزش است و بهشت ها که از زیر آن نهرها روان است. در آنجا جاوید بمانند و چه خوب است مزد عاملان ( این مطلب دنباله ی آیه ی شریفه است ) چون این آیه شریفه نازل شد ، بر پیامبر صلی الله علیه وآله بیرون رفتند و با تبسّم این آیه را می خواندند و به اصحابشان فرمودند: چه کسی مرا به این جوان راهنمایی می کند؟ معاذ گفت: یا رسول اللّه به من خبر رسیده

ص: 145

که در فلان جا می باشد. رسول خدا صلی الله علیه وآله با اصحابش رفتند تا در کوهی آن جوان را یافتند که میان دو سنگ دست ها به گردن بسته و رویش سیاه شده و مژگانش ریخته از شدّت گریه و می گوید: ای آقای من تو مرا خوش رو و زیبا آفریدی، کاش می دانستم می خواهی در آتشم بسوزانی یا در پناهت مأوی دهی . خدایا تو احسان و نعمت فراوان به من دادی ، کاش می دانستم سرانجام من بهشت است،یا دوزخ.خدایاخطایم بزرگتراست،از آسمان ها و زمین و کُرسی و عرش، کاش می دانستم خطایم را می آمرزی یا روز قیامت مرا رسوا می کنی. پیاپی چنین می گفت و گریه می کرد و خاک بر سر می ریخت و درندّگان دورش را گرفته و پرندگان بالای سرش صف کشیده بودند و از گریهٔ او می گریستند. رسول خدا صلی الله علیه وآله خود را به او رسانید و دستهایش را از گردنش باز کرد و فرمود: ای بهلول، مژده که تو آزاده کرده ی خدایی از دوزخ، سپس به اصحاب گفت: گناهان را چنین باید جبران کنید که بهلول جبران کرد، سپس آنچه خداوند نازل کرده بود بر او تلاوت کرد و مژده بهشت را به او داد. (1)

امام جواد علیه السلام فرمودند: تاخیر انداختن توبه فریب خوردن است و امروز و فردا کردن در توبه سرگردانی و حیرت است.

7- قال علی علیه السلام: من تاب تاب اللّه علیه و اُمرت جوارحه اَن تستر علیه و بقاع الارض اَن تکتم علیه و اُنسیت الحفظة ما کانت تکتب علیه (1)

امیرالمؤمنان علی علیه السلام می فرمایدکسی که توبه کند،خداوند توبه اش را قبول می کندوامرمی نماید به این که جوارح و اعضای اوکه بپوشانند و بر زمین امرمی نماید که کتمان نماید و آن دومأمورین که مأمور نوشتن عمل اوهستند فراموش کنندگناه او را.

8- قال علی علیه السلام: عجبت لمن یقنط و معه استغفار (2)

امیر المؤمنان علیه السلام فرمودند: من تعجّب می کنم از کسی که نا امید است و حال آنکه استغفار با اوست.

9- قال صلی الله علیه وآله: خیر الدعاء الاستغفار (3)

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: بهترین دعا، استغفار و طلب آمرزش است.

10- و قال صلی الله علیه وآله: اکثروا من الاستغفار فانّ اللّه عزّوجلّ لم یعلّمکم الاستغفار الّا هو یرید اَن یغفر لکم (4)

و نیز آن حضرت فرمود: زیاد طلب آمرزش کنید چرا که خدای عزّوجلّ استغفار و طلب آمرزش را یاد شما نمی دهد، مگر اینکه می خواهد که شما را بیامرزد.

11- قال علی علیه السلام: اَفضل التوسّل الاستغفار (5)

امیرالمؤمنان علی علیه السلام فرمودند: برترین توسّل استغفار و طلب آمرزش و پوزش است.

12- و قال صلی الله علیه وآله: الا ادلّکم علی دائکم و دوائکم؟ اَلا اِنّ داءَکم الذنوب، و دوائکم الاستغفار (6)

رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : آیا می خواهید شما را از دردتان و دوای تان آگاهی دهم؟ آگاه باشید که درد شما گناهان شما ، و دوایتان استغفار است.

13- قال علی علیه السلام: سلاح المذنب الاستغفار (7)

امیرالمؤمنان علی علیه السلام فرمودند: سلاح گنه کار استغفار است.

14- امام صادق علیه السلام فرمودند: بدرستی که بنده ای که گناهان را مرتکب می شود از صبح تا شب به او مهلت میدهند، پس اگر استغفار و توبه کرد و برگشت، بر او نمی نویسند گناهی را. (8)

ص: 147

را کند، پس آن مرد در خاک خوابید ، روی خود را بر خاک نهاده و به درگاه بی نیاز عرض کرد : یا رَبّ لو کانت و الدتی عند رأسی لرحمتی و بکت علی ذنبی و غربتی. ای پروردگار عالم، ای خدای من، اگر والدین (والده یعنی مادرم) بر بالین من بود هرآینه بر من ترحّم می کرد و به حال من گریه می کرد. و لو کان والدی حاضراً لغسلنی و کفنی و دفنی. و اگر والدین من به بالین سرم می بودند هر آینه مرا غسل می دادند و کفن می کردند و دفن می نمودند. و لو کانت زوجتی و اولادی حاضرین عندی لیبکوا عَلَّی و قالوا اللّهم اغفر لوالدنا الغریب الضعیف العاصی المطرود مِن بلدا لی بلد و من قریة الی مغارة. اگر زوجه من و اولادم در نزد من حاضر بودند هر آینه بر من گریه می کردند و می گفتند: خدایا بیامرز پدر غریب و ضعیف ما را که گنه کارووامانده شده از شهری به شهری و از آن شکاف کوه رفته ودرآنجا از دنیا رفته است.(بی کس و غریب)اللّهم یا رب اِذا قطعتنی وفرّقت بینی و بین و له والدتی(والدینی)وزوجتی واولادی فلا تقطعنی یاربّ من رحمتک وکما احرقت قلبی بفرقتهم فلا تحرقنی بِنارکَ لِأجل معصیتی. یا ربّ. ای پروردگار من، چنانچه قطع نمودی وجدایی افکندی بین من و پدر و مادرم و بین زن و اولادم، پس قطع مکن مرا از رحمت خود و چنانچه سوزانیدی قلب مرا به جدایی ایشان، پس مسوزان مرا به آتش خود، به خاطر گناه من، ای پروردگارم.

چون آن مرد این مناجات را با پروردگار خود نمود، خداوند ارحم الرّاحمین امر فرمود: به حوریه ای از حوران بهشت که به صورت مادر این غریب حاضر شود بر بالینش و امر کرد به حوریه ای دیگر که به صورت زوجه او به نزد وی وارد شود. سپس امر فرمود به ملکی از ملائکه که ، به صورت پدر او نازل شود در نزد او، و امر به غلمان بهشتی شده که به صورت اولاد او نزد او حاضر گردند.پس ایشان جمع شدنددرمیان آن غاربر گِرد آن غریب و شروع کردند به گریه کردن، چون آن جوان ملتفت شد صدای گریه ای شنید،نظرکردوپدرومادرو زوجه واولادش رانزدخوددید.پس قلب آن جوان شادشد،درآن حالت روحش به آشتیان قدس پرواز کرد.پس خداوند غفّاربه حضرت موسی علیه السلام وحی فرمود:ای موسی به درستی که دوستی ازدوستان من درفلان موضع فوت شده به نزد اوبرو،اوراغسل بده وکفن کن.پس حضرت موسی علیه السلام روانه آن مکان شد،چون به غاررسیدمیّتی دید،چون خوب نگاه کرددیدهمان جوانی است که اورا ازشهربیرون کردند.چون شناخت،عرض کرد:پروردگارا این همان جوان گناه کار است که امر کردی به من که او را از شهر اخراج کنم و از قریه به قریه دیگر و از آنجا هم به غار... .ندا رسیدکه ای موسی این همان جوان است.من رحم کردم به او وازتقصیرات او گذشتم.به خاطر ناله ی او بر مرض و بیماری خودوبه سبب دوری ازوطن خودوازپدرومادروعیال واولادش واعتراف به گناه خود، و طلب عفو و آمرزشی که از من کرد.پس حوریه ای رابه صورت مادرش،حوریه ای رابه صورت عیالش،ملکی رابه صورت پدرش،غلمان بهشت رابه صورت اولادش بربالینش فرستادم تااورادلداری دهندوبرغربت اوبِگریند.ای موسی اذامات الغریب بکت علیه ملائکة السّماء واهل الارض رحمة له و لغربتة . یعنی هرگاه غریبی بمیردبرای اوازملائکه آسمان واهل زمین به جهت غربت وترحّم او،گریه می کند ومن ارحم الرّاحمین هستم. (1)

غریب تر از حسین علیه السلام در کربلا چه کسی بود؟تنها خواهر بزرگوارش حضرت زینب علیها السلام بود که کنار بدن قطعه قطعه ی برادر رسید . به قول راوی : فَاَبْکَت وَاللّهِ کُلُّ عَدُوٍّ و صَدِیقٍ که فریاد زد : وا مَحَمَّداهُ صَلیّ عَلَیکَ مَلائِکَةُ السَّمآءِ هذا حُسَینِ

ص: 149

مُرَمَّلٌ بِالدِّماءِ مِقَطَّعَ و الأعضاءِ وَ بَناتُکَ سَبایا ، ای محمّد ، ای جدّاه درود فرشتگان آسمان بر تو باد ، این حسین تو است که در خون غوطه ور است و اعضایش قطع شده و دختران تو به عنوان اسیر برده می شوند . (1)

قال اللّه تبارک و تعالی: «وَ اِنِّی لَغَفَّارٌ لِمَن تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدِی» (2)

ومسلماًمن آمرزنده کسی هستم که توبه کردو ایمان آورد وکار شایسته انجام داد،سپس درراه مستقیم پایداری و استقامت ورزید.

قال ابو جعفر علیه السلام: ثمّ اهتدی الی ولایتنا اَهل البیت فو اللّه، لو اَنَّ رَجُلاً عبداللّه عُمرَهُ ما بَیْنَ الرُکن و المقام ثمّ مات و لم بجئ بولایتنا، لَأکَبَّهُ اللّه فی النّار عَلَی وجهه.

امام باقر علیه السلام فرمودند: یعنی به ولایت ما اهل بیت علیهما السلام هدایت شود یعنی دارای ولایت ما باشد به خدا قسم اگر مردی تمام عمرش را در بین رکن و مقام عبادت کند، سپس بمیرد و دارای ولایت ما نباشد، خداوند او را بر صورتش در جهنّم می افکند. (3)

روایتی از امام صادق علیه السلام مرویست که فرمودند: الاصرار اَن یذنب فلا یستغفر اللّه و لا یحدث نفسه بتوبة فذلک الاصرار (1)

اصرار بر گناه این است که انسان گناهی کند و به دنبال آن، استغفار ننماید و در فکر توبه نباشد.

در کتاب امالی شیخ صدوق از امام صادق علیه السلام حدیثی پر معنی نقل شده که خلاصه اش چنین است:

هنگامی که ابلیس سخت ناراحت شد، و تمام یاران خود را با صدای بلند به تشکیل انجمنی دعوت کرد؛ چرا که آیهٔ شریفه ی گنه کاران توبه کار را به آمرزش الهی نوبه داد و خلاصه از آن علت وی را (دعوت دار و دسته ابلیس را دعوت کردن) برای چه می باشد او، نزول آیه شریفه را مایه ی نگرانی تلقّی کرد. یکی از یاران او گفت: من با دعوت خود انسان ها را به این گناه و آن گناه، تأثیر این آیه را خنثی می کنم، ابلیس پیشهاد او را نپذیرفت. دیگری نیز پشنهادی داد شبیه آن، آن را هم قبول نکرد.

در این میان شیطانی بنام وسواس کهنه کار گفت: من مشکل را حل می کنم. ابلیس پرسید: چگونه و از چه راهی؟ گفت: فرزندان آدم را با وعده ها و آرزوها، آلوده به گناه می کنم و هنگامی که مرتکب گناهی شدند، یاد خدا و بازگشت به سوی او را از خاطرشان می برم. ابلیس گفت: راه همین است و این مأموریت را تا پایان دنیا (رجعت) بر عهده ی او گذاشت. (2)

به همه ی مردم دستور داد که در صحرایی جمع شوند و نماز اِستِسقآء خوانند و دعا کنند که خداوند متعال باران را برای ما نازل کند. جمعیت زیادی که زیادتر از هفتاد هزار نفر بودند، در صحرا جمع شدند و هر چه دعا کردند خبری از باران نشد. حضرت موسی علیه السلام سر به آسمان بلند کرد و عرض کرد: خدایا! من با هفتاد هزار نفر هرچه دعا کنیم، چرا باران نمی آید؟ مگر قدرت و منزلت من پیش تو کهنه شده است؟ خطاب آمد ، ای موسیً در میان شما یک نفر است که چهل سال معصّیت می کرد، به او بگو از میان این جمعیّت بیرون رود تا باران را بر شما نازل کنم. فرمود: خدایا صدای من ضعیف است، چگونه به هفتادهزار نفر جمعیت میرسد. خطاب شد ای موسی تو بگو من صدای تو را به مردم می رسانم. حضرت موسی علیه السلام با صدای بلند صدا زد، ای کسی که چهل سال است معصّیت خدا را می کنی، برخیز و از میان ما بیرون رو. زیرا خدای متعال به خاطر شومی تو باران رحمتش را بر ما قطع کرد . آن مرد عاصی برخواست، نگاهی به اطراف کرد و دید که کسی بیرون نرفت،فهمیدخودش است که باید بیرون رود،باخود گفت:چه کنم؟اگربرخیزم ازمیان مردم بروم مردم مرامی بینند ومی شناسند و رسوا می شوم و اگر نروم خدای متعال باران را نازل نمی کند. همانجا نشست و از روی حقیقت و صمیم قلب از کارهای زشت خود پشیمان شد و توبه کرد. یکدفعه ابرها آمدند بهم متّصل شدند و چنان بارانی آمد که تمام سیراب شدند. حضرت موسی علیه السلام عرض کرد: الهی کسی که از میان ما بیرون نرفت. چطور شد که باران آمد. خطاب شد که «سقیتکم بالّذی منعتکم به» به شما باران دادم به سبب آن کسی که شما را منع کردم و گفتم از میان شما بیرون برود. حضرت موسی علیه السلام عرض کرد: خدایا می شود این بنده ی گنه کار و معصیت کار را به من نشان دهی؟ خطاب آمد: ای موسی آن وقتی که مرا معصیت می کرد، رسوایش نکردم حالا که توبه کرده او را رسوا کنم ؟ حاشا! من نمامین و سخن چینان را دشمن می دارم، آیا خود سخن چینی کنم؟ (1)

و مرا بیامرزد. درست است که من توبه کرده ام و از کرده هایم پشیمانم ولی تو این وصیّت های مرا انجام بده . وقتی که جوانم ازدنیارفت ریسمانی برگردنش بستم واوراکشیدم،ناگهان صدایی بلندشدوگفت:«اَلَااِنَّ اَوْلِیَاءَ اللّهِ هُمْ الفائِزُونَ (1)»بابنده گناهکارما این طور رفتار نکن، ما خود می دانیم با او چه کنیم. خوشحال شدم (که توبه ی او پذیرفته شده) و او را به طرف قبرستان آوردم.

من از پیرزن خواهش کردم که دفن پسرش را به من واگذار کند. او هم اجازه داد، بدن را در قبر گذاشتم، همین که خواستم لحد را بچینم، آیه ای را شنیدم که بگوشم رسید: «اَلَا اِنَّ اَوْلِیَاءَ اللّهِ هُمْ الفائِزُونَ»

بدست آورده بود، و غلام و کنیزان را که داشت در راه خدا خرج و آزاد کرد. و صومعه ای (عبادتگاه) برای خود در بیابان درست کرد و در آنجا مشغول عبادت و بندگی گردید. و سال ها ریاضت کشید تا سوخته و گداخته شد. روزی به حمام رفت تا سر و تن خود را بشوید، نگاهی به بدن خود انداخت، دید که بدنش سوخته و گداخته و نحیف و لاغر گشته، آهی کشید و گفت: ای شعوانه، این بدن توست، آه در دنیا چنین زار و نزار (لاغر و ضعیف) شدی. نمی دانم در آخرت احوال تو چگونه خواهد بود. سپس به گریه افتاد ناگهان صدایی شنید که: ای شعوانه! تو از درگاه ما دور نشو و ملازم درگاه ما باش و مترس تا ببینی که فردای قیامت کار تو چطور خواهد شد. کم کم کارش بالا کشید که یکی از اولیا شد که مجلسی درست می کردند. او سخنرانی می کرد و اشک می گرفت. (1)

خدا بازگشت و توبه ی حقیقی نمود و همان شب راه خود را گرفت و رفت تا به یک خرابه رسید. در آنجا پناه آورد وقتی وارد خرابه شد، دید عدّه ای مسافر دور هم جمع شده و از ترس فضیل و یارانش به آن خرابه پناه آورده بودند و بار انداخته و اکنون در فکر کوچ و حرکت بودند. با یکدیگر میگفتند: از شرّ فضیل چگونه خلاصی پیدا کنیم، قطعاً در این موقع شب، بر سر راه ما کمین کرده تا دستبُرد به اسباب و اثاثیهٔ ما بزند. فضیل از شنیدن این سخنان بیشتر متأثر گشت که چقدر بدبخت بودم که پیوسته خاطر آسوده ی خانواده ها را آشفته و ناآرام می کردم. چرا باید دلهایی از ترسِ او در اضطراب و پریشانی در این شب سیاه به سر برند. از جای خود حرکت کرد و خود را به کاروانیان معرّفی کرد و گفت: من فضیل هستم، از این به بعد آسوده باشید زیرا که فضیل توبه کرده و راه خدا را در پیش گرفته است. او کم کم طریق زهد را پیش گرفت و یکی از زهّاد زمان خود گردید. که یک روز هارون به مکر جهت طواف آمده بود (کمرش بزند) دید یک عدّه دور کسی را گرفته اند و به سخنانش گوش می دهند و گریه می کنند، پرسید این مرد کیست؟ گفتند: این همان فضیل بدکردار بود که حالا توبه کرده است. هارون در آن وقت از دزدی و غارتش ناراحت و ترسان بود، حالا از زهد و خدا ترسش ناراحت و ترسان است.

عادت فضیل این بود که هر کاروانی را لخت می کرد، نام و نشان کاروانیان را در دفترش ثبت می کرد. هنگامی که موفق به توبه شد، در پی صاحبان مال به همان نام نشانه هایی که در دفترش ثبت شده بود روان گردید، بیشتر صاحبان مال را پیدا کرد و از آنان رضایت طلبید و آن عدّه را که پیدا نکرد، از طرف آنان ردّ مظالم و صدقه داد. مگر یک نفر یهودی را که از او مال زیادی در نواحی شام برده بود. هر چه از او رضایت طلبید او رضایت نداد. در پاسخ می گفت: من نذر کرده ام تا در مقابل مال از دست رفته ام، زر بستانم، رضایت ندهم حالا که تو زیاد اصرار داری و مالی هم در دست نداری، مانعی ندارد، زیر بستر من زر و نقود زیادی موجود است،برو از زیر بستر من،زر بردار و به قصد ادای دِین به من بده تامن برخلاف نذرخودعمل نکرده باشم و تو نیز به مقصود خود رسیده باشی. فضیل دست در زیر بستر مرد یهودی نهاد و مقداری زر و نقود، بیرون آوررد، و به او داد. مرد یهودی فوراً به فضیل گفت: شهادتین را بر زبان من جاری کن که من به خدای محمّد صلی الله علیه وآله ایمان آوردم. از این به بعد در دین یهودیت ماندن خطای محض است. زیرا من در کتاب تورات خوانده بودم، یکی از صفات امّت محمد صلی الله علیه وآله آخر الزمان این است که هرگاه یکی ازآنان ازعمل های زشت خود از صمیم دل و از روی حقیقت توبه نمود، خاک در دست آنان زر خواهد شد، و به قدرت کاملهٔ حق تعالی، خاک بی مقدار زر و درهم و دینار گردد. بدان که در زیر بستر من ، جز خاک چیزی نبود، من خواستم که تو را آزمایش و امتحا ن کنم، چون خدای بزرگ خاک را به دست تو، زر ناب گردانیده است. بر من دو حقیقت آشکار شد، یکی اینکه دانستم تو از روی حقیقت و از صمیم قلب، توبه کرده ای و دیگر اینکه؛ دینی که حضرت موسی صلی الله علیه وآله از آن در تورات خبر داده و آن دین مقدّس را ناسخ خود و دین بعد از خود، (دین مسیح) دانسته، همین دین است که تو داری، از این رو یهودی به دست فضیل مسلمان شد. (1)

ص: 156

پسر گفت: درست می گویی، تا ساعت آخر عمرم، چنین بودم، امّا در آن وقت دیدم می خواهم بمیرم، و حالم به قدری خراب است که نزدیک ترین اشخاصم به من که پدرم باشد، مرا رها کرده است ، و به من ترحّم نکرد ، از کرده ی خود پشیمان شده و توبه کردم. آن وقت با دلِ شکسته گفتم یا اَرحم الرّاحمین ای خدایی که از هر رحم کننده ای مهربان تری، یک عمر معصیّت و گناه کردم، مرا ببخش و به من رحم کن، یک لحظه با دلِ شکسته و توبه ای راستین و حقیقی، رو به درگاه خداوند آوردم. (1)

الدّعوه- رو به جوان کرد و گفت: می بینی که از آفتاب ناراحتیم، بیا دعا کنیم خدا، سایه بانی برای ما بفرستد. جوان سر به زیر انداخت و گفت: من یک فرد گناهکارم که دعایم به جایی نمیرسد. عابد گفت: با هم دعا کنیم. پاسخ داد من آبروئی ندارم. عابد در آخر کار گفت: من دعا می کنم و تو آمین بگو. اینجا امید در دلش پیدا شد و پس از دعای عابد با شرمساری آمین گفت. اَبری پیدا شد و بر سرشان سایه افکند. همینطور که می رفتند بر سر دو راهی رسیدند که راهشان دو تا می شد، از هم خداحافظی کردند. عابد دید ابر همراه جوان رفت، تعجّب کرد و معلوم شد که ابر برای او بوده، دوید به دنبالش گفت: مگر نگفتی من گنه کارم ، گفت : من عبادتی ندارم، و گنه کارم. عابد گفت : از این ابر معلوم است که برای تو آمده ، به برکت تو می باشد. جوان قصّه ی خود را ذکر کرد، دانسته شد همان ترک گناه و شرمساری و توبه از روی صدق بوده و قیمت داشته که او را مورد رحمت و نظر و لطف خداوند نموده است. (1)

من گریه ام گرفت و گفتم: دخترم مگر شما قرآن بلدید؟ گفت: آری و از شما بهتر می دانم. گفتم: این اژدها چه کسی بود؟ گفت: این اژدها کردار شما بود . گفتم : اینجا چه می کنید؟ گفت : اینجا منتظر شما هستم تا روز قیامت از شما شفاعت می کنم، مالک دینار گوید: از خواب بیدار شدم و شراب را ریختم و توبه کردم. (1)

همین عمل نیک و راست گویی مسافر مؤمن ، رئیس راهزنان را دگرگون کرد ، و به توبه واداشت ، او از راه زنی دست کشید و توبه کرده و به راه خداوند رفت. (1)

می آمد و از حوائج او سؤال می کرد و به کارهای او اقدام می نمود. و محبّت آن زن بر او غالب شد و او را به تکلیف به کار خلاف کرد و زن امتناع ورزید و زیر بار ننگ نرفت، و قاضی قسم خورد که اگر قبول نکنی من به پادشاه می گویم که تو زنا کرده ای. گفت هر چه میخواهی انجام بده که من این عمل قبیح را قبول نخواهم کرد.

قاضی به نزد پادشاه رفت و گفت: زن برادرم زنا کرده است و نزد من ثابت شده است، پادشاه گفت: او را سنگسار کن، آمد به نزد زن و گفت: پادشاه مرا امر کرده است که تو را سنگسار کنم. اگر قبول می کنی این حکم را رد می کنم و الا تو را سنگسار می نمایم. زن گفت: من اجابت تو را نخواهم کرد و تو هم هر کاری که از دستت بر می آید انجام بده. قاضی مردم را خبر داد و زن را به صحرا برد و گودالی کَند و او را سنگسار کرد. تا وقتی که گمان کرد که او مرده است، بازگشت و در آن زن رمقی باقی مانده بود و چون شب شد حرکت کرد و از گودال بیرون آمد و بر سینهٔ خود خود را کشید تا به دیری (محلّ عبادت راهبان) رسید. آنجا دیرانی بود (محلّ عبادت گاه عُبّادر و راهبان مسیحی) در آن دیر خوابید. چون دیرانی (راهبان) در را گشود، آن زن را دید و از حکایت او سؤال کرد، زن قصّه ی خود را به او گفت. دیرانی (منسوب به دیر – صاحب دَیْر – دَیْر نشین – دَیْر صومعه، جایی که راهبان در آن سکونت و عبادت کرد. اَدیار جمع)

دیرانی بر آن زن ترحّم کرد و او را به دیر خود بُرد و آن دیرانی پسر خُرد و کوچکی داشت و غیر از آن فرزندی نداشت ، مال و جمعیّتی داشت. دیرانی آن زن را مداوا کرد، تاجراحت های او خوب شد. و فرزند خود را به او سپُرد که تربیت کند و آن دیرانی غلامی داشت، عاشق آن زن شد و با او در آویخت و گفت: اگر به من تن ندهی و راضی نشوی، سعی در قتل تو خواهم کرد.

آن زن گفت: هر چه می خواهی بکن، که این امر ممکن نیست که از من صادر شود. پس آن غلام فرزند دیرانی را کشت و به نزد دیرانی آمد و گفت این زن بدکار را آوردی و فرزند خود را به او دادی ، الحال فرزندت را کُشت . دیرانی به نزد آن زن آمد و گفت: چرا چنین کردی، می دانی من به تو نیکی ها کردم، زن حکایت خود را به او گفت. دیرانی گفت دیگر نفس من راضی نمی شود که تو در این دیر باشی، بیرون برو و بیست درهم برای خرجی به او داد، در شب او را از دیر بیرون کرد و گفت: این توشه ی راهت باشد ، آن زن در آن شب راه رفت ، تا صبح به دهی رسید ، دید مردی را بر دار کشیده اند و هنوز زنده است . از سبب آن حال، پرسید. گفتند: بیست درهم قرض دارد و قاعده نزد ما چنین است که هر که بیست درهم قرض دارد، او را بر دار می کشند و تا ادا نکند او را پایین نمی آورند. زن آن بیست درهم را داد و آن مرد را خلاص کرد. آن مرد گفت: ای زن هیچ کس بر من مثل تو حقّ نعمت ندارد. مرا از مردن نجات دادی، هر جا که می روی، در خدمت تو می آیم. پس همرا هم آمدند تا به کنار دریا رسیدند. در کنار دریا کشتی ها بود و جمعی می خواسنتند بر آن کشتی ها سوار شوند. مرد به زن گفت تو در اینجا توقف کن تا من بروم و برای اهل این کشتی ها کار کنم و مزدی بگیرم و طعامی به دست آورم و به نزد اهل آن کشتی ها آمد و گفت: در این کشتی شما چه متاعی هست؟ گفتند: انواع متاع و کالا و اجناس و جواهر و عنبر و سایر چیزهایی که وجود دارد. و این کشتی خالی است که ما خود سوار آن می شویم. گفت: قیمت این متاع شما چقدر است؟ گفتند: بسیار. حسابش را نمی دانیم. گفت: من یک چیزی دارم که بهتر است از مجموع آنچه در کشتی شماست. گفتند: چه چیز است؟ گفت: کنیزکی دارم که هرگز با آن حُسن و جمال ندیده اید. گفتند: به ما بفروش. گفت می فروشم. به شرط آنکه یکی از شما برود و او را ببیند و برای شما خبر بیاورد و شما آن را بخرید. که آن کنیز نداند که به من زر داده اید، من که رفتم او را تصرّف کنید. ایشان هم قبول کردند و کسی فرستادند و خبر آورد که چنین کنیزی هرگز ندیده ام. (به جمال و نیکی) پس آن کنیز را

ص: 165

به ایشان فروخت به ده هزار درهم. و زر را گرفت و رفت. ایشان به نزد آن زن آمدند و گفتند: برخیز بیا به کشتی، گفت: چرا؟ گفتند ما تو را از آقای خود خریدیم. گفت: آن آقای من نبوده، گفتند اگر نیائی تو را به زور می بریم. به ناچار برخاست و با ایشان به کنار دریا رفت. چون به نزدیک کشتی ها رسیدند هیچ یک از ایشان از دیگران ایمن نبودند (در مورد آن زن) آن زن را بر روی کشتی سوار کردند و خود همه در کشتی دیگر در آمدند و کشتی ها را روان کردند. چون به میان دریا رسیدند خداوند بادی فرستاد و کشتی ایشان با آن جماعت همه غرق شدند و کشتی با متاع ها و کالا ها و اجناس هانجات یافت.باداورابه جزیره ای برد ه از کشتی فرود آمد و کشتی را بست در اطراف جزیره، گردش کردید و مکان خوب و خوشی است و آبها و درختان میوه دارد. با خود گفت: در این جزیره می مانم و از این آب و میوه ها می خورم و عبادت الهی را انجام می دهم تا مرگ من برسد. پس خداوند وحی فرمود به پیغمبری از پیغمبران بنی اسرائیل که برو نزد آن پادشاه بگو، در فلان جزیره بنده ای از بندگان من در آنجا می باشد، باید تو اهل مملکت تو همه به نزد او بروید و به گناهان خود اقرار کنید. تا من گناهان شما را بیامرزم.

چون پیغمبر پیغام خود را به آن پادشاه رسانید پادشاه با اهل مملکتش همه به سوی آن جزیره رفتند و در آنجا همان زن را دیدند. پادشاه به نزد آن زن رفت و گفت: این قاضی به نزد من آمد و گفت زن برادرش زنا کرده است و من حکم کردم او را سنگسار کنند و گواهی نزد من گواهی نداده بود می ترسم به سبب آن جرمی کرده باشم. برای من استغفار نما، آن زن گفت: خداوند تو را بیامرزد. بنشین، شوهرش آمد و او را نمی شناخت گفت من زنی داشتم در نهایت فضل و صلاح از شهر بیرون رفتم و او راضی نبود به رفتن، من سفارش او را به برادر خود کردم، چون برگشتم از احوال او سئوال کردم برادرم گفت زن تو زنا کرد و او را سنگسار کردیم می ترسم که در حقّ آن زن تقصیر کرده باشم. از خدا بطلب مرا بیامرزد. زن گفت: خداوند تو را بیامرزد. بنشین و او را پهلوی پادشاه نشاند. قاضی پیش آمد و گفت: برادرم زنی داشت عاشق او شدم و او را تکلیف به زنا کردم. قبول نکرد و نزد پادشاه، او را متّهم به زنا ساختم و به دروغ او را سنگسار کردم. از برای من استغفار کن. زن گفت خدا تو را بیامرزد . پس رو به شوهرش کرد که بشنو ، دیرانی آمد و قصّه ی خود را نقل کرد ، گفت در شب آن زن را بیرون کردم ، می ترسیدم درنده او را دریده باشد، و کشته شده باشد به خاطر تقصیر من.

آن زن گفت: خدا تو را بیامرزد. بنشین. غلام آمد و حکایت خود را نقل کرد، زن گفت: بشنو، پس گفت خدا تو را بیامرزد چون او بی سبب در برابر نیکی ، بدی کرده بود. پس آن زن عابده به شوهر خود گفت من زن تو هستم.وآنچه شنیدی همه قصّه ی من بود. مرا دیگر احتیاجی به شوهر نیست می خواهم که این کشتی پر مال را متصرّف شوی و مرا در این دیر، بگذاری عبادت خدا کنم. می بینی از دست مردان چه کشیده ام. شوهر او را گذاشت و کشتی را با مال متصرّف شد. پادشاه و اهل مملکت همگی برگشتند.

او را طلبید و گفت: من چگونه همسایه ای بودم برای تو؟ گفت: نیکی بودی برای من. گفت : من به تو حاجتی دارم. گفت: حاجت تو برآورده خواهد شد . پس دو کفن به نزد او گذاشت و گفت هر کدام را که میخواهی و بهتر است برای خود بردار ، و دیگری را بگذار که مرا در آن دفن کنند، و چون مرا دفن کنند، قبرم را مشکاف و کفن مرا بیرون نیاوری، پس آن مرد نبّاش (نبش کننده ی قبر) از گرفتن کفن خود داری کرد و بیمار مبالغه کرد تا او کفن بهتر را برداشت. چون آن شخص مُرد، او را دفن کردند. نبّاش با خود گفت: این مرد بعد از مردن چه میداند که من کفنش را برداشته ام یا گذاشته ام، پس آمد و قبرش را شکافت. ناگهان صدایی شنید، کسی بانگ بر او زد که این عمل را انجام نده و ترسید و کفن را گذاشت، برگشت به فرزندان خود گفت: من چگونه پدری بودم برای شما؟ گفتند پدر نیکویی بودی. گفت حاجتی به شما دارم. گفتند بگو آنچه می خواهی، ما انجام خواهیم داد. گفت چون بمیرم مرا بسوزانید و سوخته ی استخوان های مرا بکوبید و در هنگامی که باد تندی آید نصف آن خاکستر را به جانب صحرا به باد دهید و نصف دیگر را به جانب دریا، گفتند این عمل را انجام می دهیم. چون مُرد، آنچه را وصیّت کرده بود بجا آوردند. در آن حال حق تعالی به صحرا فرمود: آنچه در میان توست جمع کن و به دریا فرمود: آنچه در میان توست جمع کن. و آن شخص را زنده کرد و باز داشت. فرمود: ترا چه باعث شد که چنین وصیّتی کردی؟ گفت: به عزّت تو از ترس و خون تو چنین کردم. حق تعالی فرمود: چون از خوف من چنین وصیّتی کردی خصمان تو را از تو راضی می کنم و خوف تو را به ایمنی مبدّل می سازم و گناهان تو را می آمرزم.

یکی از ایشان گفت: خداوندا تو می دانی که من مزدوری گرفتم، برای من کاری کرده بود که قدری از برنج در عوض بگیرد. و مزد خود را نگرفته ناپیدا شد. من آن برنج را برای او زراعت کردم و حاصل آن را برای او گاوها خریدم. چون آمد مزد خود را از من طلب کرد گفتم: آن گاوها از آنِ توست آنها را همراه خود ببر. او گفت من اندکی برنج طلب دارم. گاوها را برای چه ببرم؟ گفتم: این گاوها از حاصل آن برنج بهم رسیده و رشد نموده (از فوائد و سود آن) و همه مال تو می باشند. همه را به او دادم. خداوندا اگر می دانی (تصدیق می کنی) آن کا را از ترس تو کرده ام. این بلا را از ما دفع کن. پس اندکی آن سنگ دور شد از غار، دیگری گفت: خداوندا تو میدانی که من پدر و مادر پیری داشتم، و هر شب گوسفندان خود را برای ایشان و عیال خود می آوردم. شبی دیر آمدم و پدر و مادرم به خواب رفته بودند و اهل و عیالم از گرسنگی فریاد می کشیدند و هرشب تا پدر و مادرم نمی خوردند به ایشان چیزی نمی دادم. پس من نخواستم که ایشان را بیدار کنم و نخواستم که جلوتر از فرزندانم بدهم و نرفتم مبادا ایشان بیدار شوند و خواهند و من حاضر نباشم. تا صبح با آن حال انتظار کشیدم. خداوندا اگر می دانی (تصدیق می کنی) آن کار را از ترس تو انجام داده ام ما را فرجی کرامت فرما. سنگ اندکی از غار دورتر شد.

سومی گفت: خداوندا تو میدانی که من دختر عمویی داشتم و او را دوست می داشتم و خواستم او را فریب دهم، آن دختر گفت: تا صد دینار نیاوری تن نمی دهم. صد دینار را فراهم کردم و به او دادم، چون راضی شد و در میان پای او نشستم، گفت از خدا بترس و مُهر خداوند را به ناحق مشکن و ضایع نکن. من برخاستم و از صد دینار گذشتم. اگر می دانی که از ترس تو این عمل را انجام داده ام، این بلا را از ما دور گردان. آن سنگ دور شد و بیرون رفتند. (1)

بر دورش افروخته شده بود؛ نشست. امیرالمؤمنان علی علیه السلام و همه ی اصحاب گریان شدند. حضرت به آن جوان فرمود: ای جوان ملائکه ی آسمان ها و ملائکه ی زمین را به گریه درآوردی،توبه ی تو را قبول کرد برخیز و دیگر چنین کارقبیحی را نکن.

به مادرش گفت: آنچه می گوید برای او انجام بده ما در کلاه پشم و پیراهن مو، برای او بافت پوشید و رفت، به بیت المقدّس یا عبّاد مشغول عبادت شد، تا آنکه پیراهن مو، بدن شریفش را خورد. روزی نظر کرد به بدن خود، دید بدنش نحیف و لاغر است، شروع کرد گریه کردن، خطاب آمد که ای یحیی، آیا گریه می کنی. از این که بدنت کاهیده شد، به عزّت و جلال خودم قسم، اگر یک نظر به جهنم بکنی، پیراهن آهنی خواهی پوشید، به عوض لباس کتان و پنبه.

حضرت یحیی علیه السلام گریست تاآنکه از بسیاریِ گریه صورتش مجروح شد،به حدّی که دندانهایش پیدا شد.چون این خبربه مادرش رسید،بازکریّا علیه السلام به نزداوآمدندوعبّاد،بنی اسرائیل به گرداوبرآمدندواو را خبر دادند که روی تو چنین مجروح شده است.

گفت:من با خبر نشدم.زکریّا علیه السلام گفتند:ای فرزندم!چرا چنین می کنی،من ازخدافرزندی طلب کردم که موجب سُرورمن باشد، گفت: ای پدر، تو مرا به این امر کردی،گفتی که در میان بهشت و دوزخ، عقبه ای هست که نمی گذرند، از این عقبه، مگر جماعتی که بسیار گریه کنند، از خوف الهی گفت: بلی، من چنین گفتم: جُهد و سعی کند در بندگی خدا، که تو را به امر دیگری فرموده اند. پس مادر به او گفت: ای فرزندم، رُخصت می دهی دو پارهٔ نمد برای تو بسیازم که بر دو طرف روی خود بگذاری تا دندانهایت را بپوشاند و آب چشمت را جذب نماید؟

گفت: اختیار داری در این امر، پس آن دو پاره ی نمد را برای او درست کرد و بر رویش گذاشت و آستین هایش را فشرد از اشک چنان تر شده بود که آب از میان انگشتانش جاری شد، چون حضرت زکریّا علیه السلام این حال را مشاهده نمود، گریان شد، و رو به سوی آسمان کرد و گفت: خداوندا این فرزند من است و این آب دیده ی اوست و تو از همه ی رحم کنندگان رحیم تری، پس هرگاه زکریا علیه السلام می خواست بنی اسرائیل را موعظه کند ، به جانب چپ و راست نظر می کرد و اگر یحیی علیه السلام را حاضر می دید، نام بهشت و دوزخ را نمی برد. روزی یحیی علیه السلام علیه السلام حاضر نبود، شروع به موعظه کرد. یحیی علیه السلام سر خود را در عبائی پیچیده آمد در میام مردم نشست و حضرت زکریا علیه السلام او را ندید و فرمود: حبیب من جبرئیل مرا خبر داد که حق تعالی می فرماید: در جهنّم کوهی است که آن را سکران می نامند، و در پایین کوه وادی هست که آن را غضبان می گویند، زیرا از غضب الهی افروخته شده است، و در آن وادی، چاهی است که صد سال راه عمق آن است. و در آن چاه تابوت ها از آتش است و در آن تابوت ها صندوق ها و جام ها و زنجیرها و غُل ها از آتش در آن است.

چنانکه یحیی علیه السلام این اوصاف را شنید سر برداشت و فریاد برآورد که وا غفلتاه چه بسیار عظیم غافلیم از سکران . برخاست و بی خبر متوجه بیابان شد، پس زکریا از مجلس برخاست و به نزد مادرِ یحیی علیه السلام رفت. فرمود: یحیی را طلب نما که می ترسم او را نبینی، مگر بعد از مرگ او.

مادر به طلب یحیی علیه السلام بیرون رفت تا به جمعی از بنی اسرائیل رسید. ایشان از او پرسیدند، مادر یحیی به کجا می روی؟ گفت: به طلب فرزندم یحیی که نام آتش جهنّم را شنیده و رو به صحرا رفته است. پس رفت تا به چوپانی رسید، پرسید آیا جوانی را با این هیبت و شکل و قیافه ندیده ای؟ چوپان گفت: یحیی را می خواهی؟ گفت: بلی. گفت: فی الحال او را در فلان عقبه و گردنه پشت سر گذاشتم که مشغول گریه بود و سر به سوی آسمان بلند کرده و می گفت: به عزّت تو ای مولای من که آب سرد نخواهم آشامید ، تا منزلت و مکان خود را نزد تو ببینم . چون مادرش بیامد و نظرش به رویِ او افتاد ، به نزدیک او رفت و سرش را در میان پستان های خود گذاشت و او را به خدا قسم داد که با او به خانه رود. پس به خانه رفت و مادر التماس کرد که ای فرزندم، خواهش می کنم پیراهن مو را بکن و پیراهن پشم را بپوش که آن نرم تر است. یحیی علیه السلام قبول کرد و پیراهن

ص: 170

پشم را پوشید، مادر از برای او عدسی پخت، آن حضرت تناول کرد و خواب او را رُبود. هنگام نماز شد از طرف خدای متعال به او ندا رسد که ای یحیی خانه ای بهتر از خانه ی من می خواهی، و همسایه ای بهتر از من می طلبی؟ چون این ندا به گوشش رسید، از خواب برخاست و گفت: خداوندا از لغزش من در گذر، به عزّت تو که دیگر سایه ای به غیر از سایه ی بیت المقدّس طلب نخواهم کرد و به مادرش گفت: ای مادر! پیراهن مو را بیاور. مادر پیراهن را به او داد و در تن او کرد. که مانع رفتن شود. حضرت زکریا علیه السلام به او گفت: ای مادرِ یحیی بگذار که پرده ی دلش را گشوده اند و به عیش دنیا بهره ای ندارد. برخاست جناب یحیی علیه السلام و پیراهن موئین و کلاه پشمینه را پوشید به بیت المقدّس رفت. با احبار و رهبانان عبادت می کرد تا شهید شد. (1) و عدّه ای فاسق و گناهکار و زنازاده و کافر اورا کشتند.

جسم مبارکش، بی حِسّ افتاده بر روی زمین. گفتم: انّا للّه و انّا الیه راجعون، دویدم به خانه ی آن حضرت و خبر را به حضرت فاطمه زهرا علیها السلام رسانیدم. فرمود : واللّه ای ابودرداء ، این غَشی است که در غالب اوقات او را از ترس و خوف الهی دست می دهد، پس آبی آوردند و بر صورت آن حضرت پاشیدند. آن حضرت به هوش آمد، و ایشان نظر به سوی من در حالی که گریه می کردم، فرمود: چرا گریه می کنی ای ابودرداء؟ گفتم: از آنچه که تو را دیدم با خود چنین می کنی؟ فرمود: اگر ببینی مرا که به سوی حساب بخوانند، در هنگامی که گناهکاری و ملائکه ی غِلاظ و شداد، و زبانیه ی تند جو (19 نفر و مأموران جهنم که می کشانند به طرف جهنّم) مرا احاطه کرده باشند، و نزد خداوند جبّار مرا ببرند. جمیع دوستان در آن حال مرا واگذارند و اهل دنیا همه بر من رحم و ترحّم کنند هر آینه در آن روز بر من بیشتر ترحّم خواهی کرد که نزد خداوندی ایستاده که هیچ امری بر او پوشیده نیست. ابودرداء گفت: واللّه چنین عبادتی از هیچ کس از اصحاب پیغمبر خدا صلی الله علیه وآله ندیدم. (1)

ص: 172

نَبُد این خلق و تو بودی نبُود خلق و تو باشی *** نه بجُنبی نه بگردی نه بکاهی نه فزایی

همه عزّی و جلالی همه علمی و یقینی *** همه نوری و سُروری همه جودی و جزایی

اَحَدٌ لَیْسَ کَمِثْلِهِ صَمَدٌ لَیْسَ لَهُ ضِدّ *** لِمَنِ الْمُلک تو گویی که مر آن را تو سزایی

لب و دندان سنایی همه توحید تو گوید *** مگر از آتش دوزخ بودش روی رهایی

سنایی غزنوی، مدفون در گوشه ی شمالی غربی شهر غزنه، در افغانستان

*****

غرق گنه ناامید مشو ز دربار ما *** که عفو کردن بُوَد در همه دم کار ما

بنده ی شرمنده تو خالق بخشنده ی من *** بیا بهشت دهم مرو در نارها

توبه شکستی بیا هر آنچه هستی بیا *** امیدواری بجو زِ نام غفّار ما

در دل شب خیز و ریز قطرهٔ اشک ز چشم *** که دوست دارم کند گریه گنه کار ما

خواهم اگر بگذرم از همه ی عاصیان *** کیست که چون و چرا کند زِ کردار ما

وای بر آن کو نگشت نادم از عصیان خویش *** بسوزدش تا ابد حجیم پر نار ما

اگر چه ای مستمند غرق گناهی بیا *** دست توسّل بزن به آل اطهار ما

*****

خدایا ای پناه بی پناهان *** تو ای ستّار و غفّار گناهان

کریمی ، دست گیری ، بی نیازی *** رحیمی ، کارسازی ، دل نوازی

منم آن بنده ی محتاج و خسته *** کنار خوان احسانت نشسته

تویی تنها تو یا ربّ یاور من *** زِ جان و دل بُود این باور من

اگر لطف تو گیرد زیر بالم *** شوم آزاد از غم در دو عالم

خدایا بگذر از بنده ی بد *** به حقّ احمد و آل محمّد صلی الله علیه وآله

*****

الهی منم بنده ی رو سیاه *** که پا تا سرم گشته غرق گناه

ب-ه درب--ار ت--و آم---دم ع-ذر خ--واه *** به جز درگه تو ندارم پناه

آنقدر کوبم در این خانه را *** تا که ببنم لطف صاحب خانه را

گفت پیغمبر اگر کوبی دری *** ع-اقبت ز ان-در ب-رون آی-د سری

*****

باز آ ، باز آ، هرآنچه هستی باز آی *** گر کافر و گبر و بت پرستی باز آی

این درگه ما، درگه نومیدی نیست *** صد بار اگر توبه شکستی باز آی

*****

ص: 174

تویی رَبّ و پناه بی پناهان *** منم آن بنده ی سرگرد حیران

به غفلت رفت عم-ر ن-ازنین-م *** کنون با ضعف و با پیری قرینم

ز خواب غفلتم بیدار گشتم *** زِ اعمال نکو تخمی نَکِشتم

به لذّت های نفسم ره سپردم *** زِ طاعات تو لذّت ها نبردم

تن از بار گنه ویرانه گشته *** دل از ترس گنه غمی نه گشته

*****

خداوندا بده توفیق طاعت *** نما دورم هم از عصیان و غفلت

بده قوّت نمایم خدمت تو *** بکوشم در رضا و طاعت تو

در آیم در میان پیشتازان *** شتابم در رضایت از دل و جان

بیابم شوق قربت عاشقانه *** شوم نزدیک از تو مخلصانه

شوم از جمله ی شب زنده داران *** در آیم در جوارت با محبّان

*****

الهی چه سازم پناهی ندارم *** به جز توبه و گریه راهی ندارم

زِ هر سو گرفته مرا خوف و خشیت *** به جز غصّه و غم سپاهی ندارم

بری هستم از کفر و از شرک و طغیان *** به جز ذات پاکت پناهی ندارم

زِ کردار بد رفته آبرویم *** به نزد تو جز رو سیاهی ندارم

به آتش همه سوخته خرمن من *** به بستان عمرم گیاهی ندارم

ز افعال خود آنقدر شرمسارم *** که نزد کسی عزّ و جاهی ندارم

*****

ای خدا من فقیر و گدایم *** رانده و مُضطَرّ و بی نوایم

تو رحیم و کریم و غفوری *** آمدم تا که بخشی خطایم

خالق مهربانی و آقا *** بنده ی مستحقّ عطایم

بر در خانه ی تو شب و روز *** حلقه بر در زنان گشته جایم

با نوا گِریم ای بار الها *** بشنوی یا الهی صدایم

خوانمت با غم و آه و زاری *** کن ز فضلت اجابت دعایم

*****

یارب به در تو رو سیاه آمدم *** بر درگه تو به اشک و آه آمده ام

اذنم بده راهم بده ای خالق من *** افکنده سرو غرق گناه آمده ام

عمرم به گناه و معصیت شد سپری *** با بار گنه حضور شاه آمده ام

ص: 175

گم کرده ره و منزل پر خوف و خطر *** طی کرده به سوی شاه را آمده ام

یا رب تو کریمی تو رحیمی و عطوف *** با عذر و اشتباه آمده ام

غفار تویی، همه تویی، بنده منم *** محتاجم و با حال تباه آمده ام

با بیم و امید و حالت استغفار *** با چشم تَر و نامه ی سیاه آمده ام

یاربّ تو بده برات آزادی من *** درمانده منم، بهر پناه آمده ام

من معترفم به جرم و عصیان و گناه *** در بارگهت چو پرّ کاه آمده ام

دریای کرم تویی و من ذرّه ی خاک *** با لطف تو این گونه به راه آمده ام

دست من افتاده ی نالان تو بگیر *** چون یوسفم و زِ قعر چاه آمده ام

یا ربّ به محمّد و علیّ و زهرا *** پهلوی شکسته را گواه آمده ام

حق حسن و حسین و او لاد حسین *** ن-ومید مکن که رو سی-اه آمده ام

برنامه ی اعمال محبت نظری *** بر عمر گذشته عذرخواه آمده ام

*****

من به درگاه تو با بار گناه آمده ام *** شرمسارم ز تو با روی سیاه آمده ام

چشم پُراشک و دلخسته و بارسنگین *** مستمندم به در خانهٔ شاه آمده ام

آتش معصیتم شعله کشد بر آفاق *** زیرا بر کَرمت من به پناه آمده ام

گر قبولم نکنی روی نمایم به کجا *** نه بدین جا ز پی حشمت و جاه آمده ام

*****

الهی بی پناهان را پناهی *** به سوی خسته حالان نگاهی

چه کم گردد زِ سلطانی گر نوازد *** گدایی را زِ رحمت گاه گاهی

مرا شرح پریشانی چه حاجت *** که بر حال پریشانم گواهی

الهی تکیّه بر لطف تو کردم *** که جز لطفت ندارم تکیه گاهی

دل سر گشته ام را رهنما باش *** که دل بی رهنما اُفتد به چاهی

نهاده سر به خاک آستانت *** گدایی، دردمندی، عذرخواهی

امید لطف و بخشش از تو دارد *** اسیری شرم ساری روسیاهی

تهی دستی که با اشک ندامت *** ز پا افتاده از بار گناهی

گرفتم دامن بخشنده ای را *** که بخشد از کَرَم کوهی به کاهی

*****

یا رب به درگاهت کنون *** با چشم گریان آمدم

ب-ا ن--ال--ه و ش--ور و ن--وا *** با آه و افغان آمدم

کردم بسی جرم و گنه *** تا این که گشتم رو سیَه

ص: 176

بر درگَهت ای پادشه *** ای-ن-ک پ-ش-ی-م-ان آم--دم

دل از خطاها پر ملال *** روئی ندارم از سؤال

مانند مرغ بسته بال *** افتان و خیزان آمدم

رویم به روی خاک بین *** ب-ا دی-ده ی نمن-اک آم-دم

ای مالک املاک بین *** با قلب سوزان آمدم

*****

ای پادشاه کُون کَوْن و مکان ای اله من *** لطفت ز مهر شامل حال تباه من

من مستحقّ دوزخم از کرده های خویش *** وا حسرتا اگر تو نبخشی گناه من

در خشر حشر گر تو پرده ز کارم بر افکنی *** محشور بود سیاه روی سیاه من

آن دم که جز عطای تو کسی را پناه نیست *** خ-واهم که عط-ای تو

باش-د پناه من

یک شب به طاعت تو نیاورده ام صبح *** بیهوده رفت روز و شب و سال و ماه من

اعضای من که غیر گنه نیست کارشان *** ای وای گر شوند به محشر گواه من

ترسم که روز حشر ز بسیاری گناه *** نزد تو هیچ کس نشود عذرخواه من

من لایق جنان نیم ای وای پس اگر *** روز جزا جحیم نشود به شود جایگاه

من

*****

یا ربّ مرا به رحمت بی منتها ببخش *** از خود عطا بیاور و از من خطا ببخش

ش-د ننگ-م از چ-ه م-ای-هٔ بد نام-ی بُش-ر *** یا ربّ مرا به فخر بَشَر مصطفی ببخش

می خواند مصطفی بوجود علی تو را *** یا ربّ مرا به مرتبه ی مرتضی ببخش

زهرا حبیبه ی تو و بنت حبیب تو *** یا ربّ مرا به مرتبهٔ خیر النّساء ببخش

بعد از علی به خلق حسن مقتدا *** یا ربّ مرا به حرمت آن مقتدا ببخش

در کربلا حسینِ علی تشنه شد شهید *** یا ربّ مرا به تشنه لبِ کربلا ببخش

دارند أنبیاء برت قرب و منزلت *** یا ربّ مرا به منزلت أنبیاء ببخش

عصیان من اگر شده سَدِّ دعای من *** یا ربّ مرا به حالت اهل دعا ببخش

*****

یاربّ مرا به چنگ بلا مبتلا مکن *** دست زِ دامن لطفت جدا مکن

از حدّ گذشته گرچه گناه و خ-طای م-ا *** چشم از گُنه بپوش و نظر به خطا مکن

ما در خور عذاب و تو شایستهٔ کرم *** غیر از کرم سلوک به احوال ما مکن

گرچه گناه پرده ی ما را دریده است *** از کار ما به رحمت خود پرده وا مکن

ستاری ست شیوه ی تو چون بهر دو گونکَون *** رسوا مرا ز جرم به روز جزا مکن

هر معصیت که باعث حبس دعای ماست *** نادیده بین ز بخشش ورد دعا

مکن

ص: 177

امیدوار لطف و عطای تو بوده ایم *** قطع امیدواری ما ای خدا مکن

ما را به غیر جرم و خطا نیست پیشه ای *** ما را رها به خویش از این ماجرا مکن

*****

غیر از تو گر خدای دگر بود سوی او *** می بُردَمی پناه و لیکن خدا تویی

ه-م ت-رس-م از ت-و ه-م هس-تم ام-ی-دوار *** مقصود از نتیجهٔ خوف و رجا تویی

بر ما مَبین اگر همه در خواب غفلتیم *** بر خود مُبین که رافع هر ابتلا تویی

*****

سیه روزم خطا کارم خدایا *** گنه کارم جفا کارم خدایا

خدا ع-ف--و ک-ن ای-ن ب-ن-ده ات را *** ببخش این بندهٔ شرمنده ات را

اگر که جرم من کوه گناه است *** به پیش عفو تو کمتر زِکاه است

خداوندا به حق هشت و چارت *** مشو راضی بسوزم من به نارت

مَنِ سر گشته ی محزون و نالان *** ز تو خواهم تو را ای حیّ سبحان

دلی می خواهم از تو زار و خسته *** که جای توست در قلب شکسته

*****

سرا پا غرق عصیانم خدایا *** ز من بگذر پشیمانم خدایا

هم-ی دان--م که غفّ--ار و الذّنوب-ی *** ببخشا جرم و عصیانم خدایا

ندانستم اگر کردم خطایی *** که من آن بعد عبد نادانم

خدایا یقین دارم که ستّار العیوبی *** بپوشان عیب و نق-صان-م

خدایا گنه کارم من و بخشنده ای تو *** به درگاه تو گریانم خدایا

ز من بگذر به حقّ شاه مردان *** که عبد شاه مردانم خدایا

*****

ندارم من به غیر از تو امیدی *** بگذر گُنه دیدی ندیدی

ش-ود گ-ر بح--ر رح-مت در تلاطم *** نماید صاحب خود را گُنه کار

تو غفّار و الذّنوبی و تو ستّار *** منم مجرم منم عبد گنه کار

ندانستم اگر کردم گناهی *** ت-و آگ-اه--ی زِ ح-ال م-ن ال-ه-ی

به غیر از درگه لطف تو یا رب *** کجا رو آورم در این دل شب

به جز باب تو درها جمله بسته *** گدایی بر در عفوت نشسته

به اسم اعظمت ای حیّ یکتا *** ببخش--ایم ببخش--ایم ببخش--ا

کسی یا رب چو تو بخشش ندارد *** تن من طاقت آتش ندارد

ص: 178

*****

افسرده دل ز جرم و شرمنده از گناه *** غیر از تو ای کریم نباشد مرا پناه

در بح--ر رحمتت بنما شستش--وی من *** باز آمدم حضور تو با سیل اشک و آه

از لطف خویش گر تو نبخشی گناه من *** رسوا شوم حضور خلایق من از گناه

عالم تویی به سرّ و خفایت هر کسی *** افکنده س-ر منم که بود نام-ه ام سیاه

از لطف بیکران خود ای واجب الوجود *** کوه گناه من ز کرم کن تو پرّ کاه

شد صرف این آن همه عمرم در این جهان *** بر من ترحّمی که شده عمر من تباه

سرمایه رفت و از کف و دستم بود تهی *** گمراه بوده ام تو برون آورم زِ چاه

لیکن سرشک من شده جاری به اهل بیت *** باشد ولای فاطمه بهرم مقام و جاه

باشد شفیع من علی و آل او به حشر *** بر من طریق و مشیّ علی شد طریق و راه

هستم گدای درگَه و چشمم به سوی توست *** بنما به من ز روی محبت تو یک نگاه

*****

بی پناهم من و سوی تو پناه آوردم *** به امید کَرمت عذر گناه آوردم

یا رب از لطف پناه-م ده و ع-ذرم پ-ذیر *** حال چون روی به سوی تو اله آوردم

در بساطم نبود هیچ به جز آه دلی *** زین سبب هدیه به درگاه تو آه آوردم

دل بُریدم ز خلایق که همه محتاجند *** بی نیازی تو و من بر تو پناه آوردم

ما فقیریم به ذات و تو غنییّ بالذّات *** شاهد عجز خود این حال تباه آوردم

گنهم در خور بخشایش بسیار تو نیست *** گر چه چون کوه گران بار گناه آوردم

خواستم پیش عطای تو بسنجم گنهم *** مثل سیل عظیم و پر کاه آوردم

*****

قوت روان شیفتگان التقات توست *** آرام جان زنده دلان مرحبای توست

گ-ر م-ا مقصّ-ریم ت-و دری-ای رح-مت-ی *** جرمی که می رود به امید عطای توست

شاید که در حساب نیاید گناه ما *** آنجا که فضل و رحمت بی منتهای توست

کسی را بقای دائم عقد مقیم نیست *** جاوید پادشاهی و دائم بقای توست

هر جا که پادشاهی و صدری و سروری *** موقوف آستان در کبریای توست

سعدی ثنای تو نتواند به شرح گفت *** خاموش از ثنای تو حدّ ثنای توست

*****

الهی از غم عصیان چراغ راه ندارم *** به غیر درگه لطفت پناهگاه ندارم

زِ آستانهٔ خود گر مرا به قهر برانی *** کجا روم که به غیر درت پناه ندارم

ص: 179

طبیب گفت غمت به شود ز شربت توبه *** سوای عفو تو من لشکر و سپاه ندارم

صراط حقه دقیق و بعید و بحر عشق *** که مونسی به مقرّ و به جایگاه ندارم

رسان تو آل علی را بداد من به قیامت *** به جز شفاعت ایشان فرودگاه ندارم

ببخش از کرم خود گناه را جی را *** که غیر معصیت و حالت تباه دارم

*****

غیر ذات تو مرا دلبر و دل داری نیست *** جز رضای تو و مخلوق توام کاری نیست

عاقبت کار چو بر دست و یَدِ قدرت توست *** به جز از لطف توأم یاور و غمخواری نیست

به جز از چشمهٔ لطف و کرمت ای اللّه *** آب دگر به نُهور بدنم جاری نیست

شاکرم چون که مرا با تو سر و کاری هست *** که به غیر تو مرا محرم اسراری نیست

از همان روز که مشمول عنایت شده ام *** غیر بار غم تو بر بدنم باری نیست

*****

خداوندا ببین چشم پر آبم *** ز تو شرمنده بی حدّ و حسابم

به درگاه تو هستم چشم گریان *** بده از لطف و احسانت جوابم

تو معبودی و من عبد گنه کار *** ولی گفتی که غفّار الذّنوبم

سرا پا عیب و نقصم بار الها *** تو فرمودی که ست-ّ-ار العیوبم

الهی گشته ام زار و پریشان *** نظر نیما بنما بر این قلب کبابم

ببخشا از کرم جرم و گناهم *** نشانم ده ره خیر و ثوابم

خداوندا رحیمیی و کریمی *** من از شرمندگی در سوز و تابم

*****

الهی سینه ای دِه آتش افروز *** در آن سینه دلی و آن دل آتش افروز

هر آن دل را که سوزی نیست دل نیست *** دل افسرده غیر از آب و گِل نیست

دلم پُر شعله گردان، سینه پُر درد *** زبانم را به گفتن آتش آلود

کرامت کن درونی درد پرور *** دلی در وی درون و درد و برون درد

دلم را داغ عشقی بر حسین نِه *** زب-ان--م را ب-ی-ان--ی آت-ش-ی-ن دِه

سخن کز سوز دل تابی ندارد *** چکد گر آب ازو آبی ندارد

دلی افسرده دارم سخت بی نور *** چراغی زو به غایت روشنی دور

بده گرمی دل افسرده ام را *** فروزان کن چراغ مرده ام را

*****

ص: 180

الهی تویی آگَه از حال من *** عیان است پیش تو احوال من

تویی از کَ--رَم دل ن---واز ه---م--ه *** به بیچارگی چاره ساز همه

بود هر کسی را امید وی به کسی *** امید من از رحمت توست و بس

الهی بعزّتت بفرست که خوارم مکن *** به جرم و گُنه شرمسارم مکن

اگر دعوتم رد کنی ور قبول *** من و دست و دامان آل رسول

سازگار

*****

خدایا بخشش خود بیشتر کن *** زِ عفو خویش ما را مفتخر کن

م-ن-م دارم گ-ن-اه-ان زی-ادی *** ز عصیانم کنون صرف نظر کن

خداوندا به تو من خوش گمانم *** بِبخشا جرم من کز عصیانم

خداوندا مکن هرگز عِقابم *** نجاتم بخش گ-ر اه-ل عذابم

که دارم بر گناهم اعترافی *** ز فضل خود بده اکنون جوابم

ت-ن-ها ب-ه ت-و م-ن ام-ی-دوارم *** بِب--خ-ش-ای م------را گ-ن-اه-ک-ارم

در پیش تو غیر حُسن ظنّی *** س--رم--ایه ی دی-گ----ری ن--دارم

شده پرونده ام پر از گناهان *** پشیمان باشم از این جرم و عصیان

جز درگه تو کجا دیگر راهم بود *** خوش بین بمن و سینهٔ پُر آهم بود

گر از گنهم صرف نظر ننمایی *** بدتر زِ تمام بندگان خواهم بود

در رو به رویم زندانی است *** ک-ه م--دّت آن ط-ولان--ی اس-ت

دع--وت ش--ده ام آن-ج-ای--ی *** که همچو شب ظلمانی است

چ--ن-ان ز ب-ی-ای دن-ی-ا ش--یّاد *** مرا یک حالت دیوانگی داد

به دنیا گر شدم بسیار شایق *** دگرگون می شود روح خلایق

اگر من زهد دنیا را پذیرم *** شوم مسئول اغوای خلایق (1)

دیوان امام علی علیه السّلام

*****

لَ-بَّ-یْ--کَ لَ-بَّ-یْ-کَ اَنْتَ مَوْلاهُ *** فَرْحَم عُبَیْدَکَ اِلَیْکَ مَلْجَاهُ

یا ذَال-مَ-عالِ-ی عَ-لَ-یْ-کَ مُعْ-تَ-مِ-دِی *** طُوبَی لِمَنْ کُنْتُ اَنْتَ مَوْلاهُ

طُوبَ--ی لِمَ-نْ کَانَ ن-ادِم--اً اَرِق--اً *** یَبْکُوا لِی ذِی الْجَلَالِ بَلْواهُ

وَ م--ا بِ--هِ عِ--لَّ--ةُ وَ لا سَ-قَ-مٌ *** اَکْثَ--رُ مِ----نْ حُ-بِّ--هِ لِ-مَ-وْلاهُ

ص: 181

اِذا خَلَا فِ--ی ال-ظَّ-لامُ مُبْتَهِلاً *** اَج---ابَ----هُ اللّ---هُ ثُ---مَّ لَ---بَّ--اهُ

سَئَلْتَ عَبْدِی وَ اَنْتَ فِی کِنَفِی *** وَ کُلُّ ما قُلْتَ قَدْ سَمِعْنَاهُ

صَوْتُکَ تَشْتَاقُهُ مَلائِکَتِی *** فَذَنْبِکَ الْانَ قَدْ غَفَرْناهُ

فِی جَنَّةِ الخُلْدِ ما تَمَنَّاهُ *** طُوباهُ طُوباهُ ثُمَّ طُوْباهُ

تَسلْنِی بِلا حِشْمَةٍ وَ لا رَهَبٍ *** وَ لا تَخَفْ اِنَّنِی اَنَا اللّهُ (1)

*****

قَرِیْحُ القَلْبُ مِنْ وَجَعِ الذُّنُوبِ *** نَخِیلُ نَحیلُ الجِسْمِ یَشْهَق بِالنَّحیبِ

اَضَ--رَّ بِجِسْمِهِ سَهُرا اللّیال--ی *** فَصارَ الجِسْمُ مِنْهُ کَالْقَضِیبِ

وَ غَیَّرَ لَوْنَهُ خَوْفٌ شَدِیدٌ *** لِمَا یَلْقَاهُ مِنْ طُولِ الکُرُوبِ

یُنَادیِ بِالتَضَرُّعِ یا اِلَهِی *** اَقِلْنِی عَثْرَتی وَ اَستُر عُیُ-وبِ-ی

فَزِعْتُ اِلَی الخَلآئِقِ مسْتَغِیثاً *** وَ لَمْ اَرَفی الخَلآئِقِ مِنْ مُجِیبٍ

وَ اَنْتَ تُجِیْبَ مَنْ یَدْعُوکَ *** وَ نَکْشِفُ ضُرَّ عَبْدِکَ یا حَبِیبی

و دآئی باطِنٌ وَلَدَیْکَ طَیِّبٌّ *** وَ مَنْ لِی مِثْلَ طَیِّبِکَ یا طَبِیبِی (2)

*****

آیا مَنْ لَیْسَ لِی مِنکَ المُجِیرُ *** بِعَفْوِکَ مِنْ عَذَابِکَ اَسْتَجِیرُ

اَنَا العَبْدُ المُقِرُّ بِکُلِّ ذَنْبٍ *** وَ اَنْتَ السَّیِّدُ الصَمَدُ الغَفُورُ

فَاِنْ عَذَّبْتَنِی فَالذّنْبُ مِنِّی *** وَ اِنْ تَغْفِرْ فَاَنْتَ بِهِ جَدیرٌ (3)

*****

اِلَیْکَ رَبِّی لا اِلَی سِواکا *** اَقْبَلْتُ عَمْداً اَبْتَغِی رِضاکا

اَسْئَلُکَ الیَوْمَ بِما دَعاکا *** اَیُّ-وبَ اِذْ حَ-لَّ بِ--هِ بَ--لاکا

اِنْ یَّکُ مِنِّی قَدْدَنَی قَضاکا *** رَبِّ تَبارِکْ لِی مِنْ لِقاکا (4)

*****

ص: 182

یا ساَمِعَ الدُّعآءِ وَ یا رافِعَ السَّمَآءِ *** وَ یا دائِمَ البَقَآءِ وَ یا واسِعَ العَطاءِ (1)

*****

اِلَهِی لا تُعَذِّبْنِی فَاِنِّی *** مُقِّرٌ بالّذِی قَدْ کانَ مِنِّی

وَ مالِی حِیْلَةٌ اِلَّا رَجائِی *** بِعَفْوَکَ اِنْ عَفَوْتَ وَ حُسْن ظَنِّی (2)

*****

از هرچه گفتم ناروا *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

حقّ تقیّ شاه جواد *** آن هادی راه رشاد

اِرحَم عَلی کُلِّ العِباد (1) *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

حقّ امام دین تقیّ *** هم بر علیّ بن النّقی

بخشا گناه این شقیّ *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

حقّ شه دین عسگری *** آن خسرو دین پروری

از ه--ر چ-ه کردم بگذری *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

حقّ شاه صاحب زمان *** آن پیشوای انس و جان

بخشا گناه شیعیان *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

پُشتم خم از بار گناه *** از معصیّت رویم سیاه

هستم به پیشت عُذرخواه *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

در وقت ترع نَزع و احتضار *** دارم اُمیدی کِردگار

پیشت نباشم شرمسار *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

آن دم که شیطان لعین *** باشد مرا در قبض دین

بر حال زار من ببین *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

دارم ام-ی-دی ب-و ال-ف-ت-وح *** در وقت مرگ و قبض روح

روزی کنی توبه نَصُوح *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

آن دم که با جسم فکار (2) *** ب-ر م-رک-ب چ-وب-ی س-وار

رو آورم اَند هزار *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

دارم امیدی ذُوالمِننَ *** در غسل و مرگ و در کفن

آید به بالین بوالحسن *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

وقت سؤال اندر لَحَد (3) *** چون روح آیه در جسد

حیدر به فریادم رسد *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

در خانه ی تاریک گور *** در پیش دارم راه دور

کو همنشین جز م-ار و م--ور *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

خواهم به روز داوری *** ز افغان افعال زشتم بگذری

اندر بهشتم آوری *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

یا ربّ بسی کردم گناه *** بر لطفت آوردم پناه

آم----رزگ---اری ی---ا اِلَ---ه *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

ص: 184

ای جُرم پوش عیب ما *** داننده هر عیب ما

سر برده ام در جَیب ها *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

عمرم به آخر شد تباه *** از بار عصیان و گناه

ارض و س-ما ب-ر من گ-واه *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

یا ربّ تویی فریاد رس *** جز تو ندارم هیچ کس

می گویم اندر هر نفس *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

برداشتم دست نیاز *** بر درگهت ای بی نیاز

خود چاره ی کارم بساز *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

وقت سؤال اند لحَد *** چون روح آید در جسد

بگشا زبانم بر اَحَد *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

در منزل خوف و خطر *** رحمی خدای دادگر

از هرچه کردم درگذر *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

ای خالق ارض و سمای *** ای خالق جود و عطا

یاربّ ببخشا جُرم ما *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

بر من عطا کن ای کریم *** ف-ردوس از لط-ف عم-یم

ایمَن از ن--ار ج-ح-ی---م *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

هر کس بخواند این دعا *** او را ب-ی-ام--رزد خ---دا

شرطش بُود صدق و صفا *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

هر کس گذارد در کفن *** در خاک چون سازد وطن

احوال او گردد حَسن *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

هر کس گذارد در برش *** گردد نکیر و منکرش

در قبر هم چون چاکرش *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

هر کس بخواند در سحر *** سازد دو چشم خویش تر

هرگز نبیند او ضرر *** استغ-فِ---رُ اللّهَ العظی--م

*****

به حقّ حرمت عرش مجیدت *** به حقّ حرمت ذات کریمت

به حقّ اسم رحمن و رحیمت *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ حضرت جبریل یا ربّ *** به حقّ قرب میکائیل

یا ربّ به حقّ سوره ی تتریل (1) یا ربّ *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ صور اسرافیل یا ربّ *** به حقّ زهد میکائیل یا ربّ

به حق لوح عزرائیل یا ربّ *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ آدم و نوح و اسحاق *** به حقّ یوسف و یعقوب و شتاق (2)

به حق لوط و ابراهیم و الیاس *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ زکریّا ارّه بر سر *** به حقّ حضرت یحی-ی اک-بر

به حقّ عیس و زهد مکرّر *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ حضرت شُعیب یا ربّ *** به رویم در گشا از غیب یا ربّ

به حقّ آیه ی لارَیبَ (3) یا ربّ *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ خاتم و تخت سلیمان *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ خضر و هم الیاس یا ربّ *** به حقّ غوث و هم غیّاث یا ربّ

به حقّ ذات پاک حیّ سبحان *** به حقّ جمله ی آیات قرآن

به حقّ موسی و هرون و هم عمران *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ مصطفی یعنی محمّد صلی الله علیه وآله *** به حقّ مرتضی داماد احمد

مناجاتم مگردان هیچ رجادّ (4) *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

خداوندا با عز از امامان *** مرا نومید از لطفت مگردان

مرا بخشا از لطف ای حیّ رحمان *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ مرتضی آن شاه انور *** که هست او ساقی اندر حوض کوثر

امیرالمؤمنین آن شیر داور *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ فاط--مه خ-اتون جنّت *** بگیرد دست ما روز قیامت

بکن برما نظر با چشم رحمت *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ شاه حسن آن شارب سمّ *** که لطفت بی حدّ است و طاعتم کم

دو چشمانم بود از گریه پُر نَم *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ حرمت شاه شهیدان *** حُسَین آن پادشاه اهل ایمان

مگردانم به روز حشر حیران *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

ص: 186

به حقّ بانوی ماه دو عالم *** نما از مرحمت رحمی به حالم

کجا رو آورم آشفته حالم *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به زین العابدین آن شاه غمگین *** که باشد او ز نسل آل یاسین

خدایا رحم کن بر حال مسکین *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ جعفر صادق اِلَها *** به روی ما، دری از غیب بگشا

که مسکین و فقیر و بی سر و پا *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ باقر علم کمالش *** به حقّ رفعت و شأن و جلالش

به ماه روی و تابان جمالش *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ حضرت موسی ی کاظم *** که از شرّ بدانم ساز سالم

منم مسکین و داد از دست ظالم *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ شه علی موسی الرّضائی *** که دردَم را نماید او شفایی

ندارم غیر درگاه تو راهی *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ شه تقیّ آن شاه کَونَین *** به حقّ شه نقیّ آن نور عینین

به حقّ نور آن هر دو امامَین *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

به حقّ مهدی ای خلّاق و معبود *** ندارم غیر دیدارش چه مقصود

به لطف خود براری حاجتم زود *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

تو یار پادشاه بی نظیری *** تو یاربّ عاجزان را دستگیری

منم عاجز خدا دستم بگیری *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

خدایا رحم کن بر حال زارم *** که مسکین و فقیر و هم فکارم

امید عفو از فضل تو دارم *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

منم بیچاره یا ربّ دل ملولم *** به هر جایی که رفتم نا قبولم

ز لطف خود نما یاربّ قبولم *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

ضعیف و مضطر و هم شرمسارم *** اله--ی رو به درگ-اه که آرم

امید بخشش از فضل تو دارم *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

نهادم رو به رَه منزل به منزل *** سحر گریان و شب مضطر به محمِل

ز خجلت هر دو پایم مانده در گِل *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

نظامی از گناهان رو سیاهی *** چه غم دارد که دارد چون تو شاهی

ندارم غیر تو یاربّ پناهی *** اَغِثْنِی یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِین

*****

ص: 187

اهلی الهی اندرین دلهای خاکی *** ز ن-ور خ-وی-ش-تن ده ت-اب-ن-اک-ی

الهی هر دلی خود دل نباشد *** دل بی نور تو جز گِل نباشد

الهی پاک کن از گِل دلم را *** به حق می کن مبدّل باطلم را

الهی سینه ای دِه تابناکم *** بکن ز آلودگی ها جمله پاکم

الهی سینه ای دِه باغم و آه *** دل آن سینه دل از دَردَت آگاه

الهی سوز و درد و آه و ناله *** به سوی تو مرا باشد حواله

الهی هر که را ندهی غم و درد *** دل بی نور دارد سینهٔ سرد

الهی دوستانت را غم و داغ *** بسی خوش تر ز روح و راحت و باغ

الهی داغ ما را مرهمی نِه *** ز رحمت های خود بر آن همی نه

الهی نار شوق جان فزایت *** بِنه بر این دل ویران سرایت

الهی در نهادم آتشی نِه *** بر آن آتش ز شوقت تابشی نِه

الهی آتشی جان سوز دارم *** شب دردت چنان نوروز دارم

الهی آتشین تر کن زبانم *** که یارد گفتن از سوز نهادم

الهی از غم هجرم رها کن *** به وصل خویشتن دردم دوا کن

الهی کن مرا از خود خلاصم *** رهی دادی خدا در بزم خاصم

الهی اینکه فارغ کن ز خویشم *** مَنِه زین بیش غم بر جان ریشم

الهی جز محمد رهبرم نیست *** به دل غیر از ولای حیدرم نیست

الهی دوست دارِ هشت و چارم *** به ایشان کن به روز حشر یارم

الهی دانش قرآنم آموز *** به نور معرفت جانم بیفروز

الهی از کَرَم بخشا گناهم *** بده در سایه لطفت پناهم

الهی گر مرا غیر از گنه نیست *** به پیش رحمت نام گنه چیست؟

الهی بنده گر شد در خور بند *** امید عفو دارد از خداوند

الهی وصل خود را سهل گردان *** به وصل خویش دردم دوا کن

الهی بنده خود گر بخوانیم *** ز نفس بندگی تن را رهانیم

*****

به خدا که در دو عالم اثر از فنا نماند *** چ-و علي گرفته باشد سر چشمه ي بقا را

مگر اي سحاب رحمت تو بباري ، ارنه دوزخ *** به شرار قهر سوزد ، همه

جان ما سوا را

برو اي گداي مسکين در خانه ي علي زن *** که نگين پادشاهي دهد از کَرم گدا را

بجز از علي که گويد به پسر که قاتل من *** چو اسي-ر توست اکنون به اسي-ر کن مدارا

بجز از علي که آرد پسري ابوالعجائب *** که عَلَم کند به عالم شهداي کربلا را

چو به دوست عهد بندد ز ميان پاک-بازان *** چو علي که ميتواند که بسر برد وفا را

نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت *** متحيّرم چه نامم شه ملک لافتي را

بدو چشم خون فشانم هله اي نسيم رحمت *** که ز کوي او غباري به من آر توتيا را

به اميد آن که شايد برسد به خاک پايت *** چه پيامها سپردم همه سوز دل

صبا را

چو تويي قضاي گردان به دعاي مستمندان *** که ز جان ما بگردان ره آفت قضا را

چه زنم چو ناي هر دم ز نواي ش-وق او دم *** که لسان غيب خوشتر بنوازد اين نوا را

همه شب در اين اميدم که نسيم صبحگاهي *** به پيام آشنائي بنوازد و آشنا را

ز ن-واي مرغ يا حق بش-نو که در دل شب *** غم دل به دوست گفتن چه خوشست شهريارا

*****

ص: 190

گر من گنه جمله جهان کردستم *** لطف تو امید است که گیرد دستم

گفتی که به وقت عجز دستت گیرم *** عاجز تر از این مخواه که اکنون هستم

جامی

*****

ندارد راه لطفم روشنایی *** ز لطفت پرتوی دارم گدایی

اگر لطف تو بندد نَبُد(نَبْوَد) پرتو اندان *** کجا فکر و کجا گنجینهٔ زار

ز گنج راز در گنج سینه *** نهاده خازن تو صد دفینه

ولی لطف تو گر نَبْوَد به صد رنج *** پشیزی کس نیابد ز آن همه گنج

چو در هر گنج صد گنجینه داری *** نمی خواهم که نومیدم گذاری

به راه دین امید پیچ در پیچ *** مرا لطف تو می باید دگر هیچ

وحشی بافقی

*****

یا ربّ گناه اهل جهان را به ما ببخش *** ما را سپس به رحمت بی منتها ببخش

هر چند ما نِه ایم سزاوار رحمتت *** ما را بدان چه نیست سزاوار ما ببخش

گفتی که مستجاب کنم گر دعا کنی *** توفیق هم عطا کن و حال دعا ببخش

قصد دعا اجابت امر است، ورنه من *** خود کیستم که بر تو بگویم عطا ببخش

م-ا را شب-ی به باغ پُر از نرگس فلک *** یعنی بدین کواکب نرگس نما ببخش

با جُرم ما به داغ دل لاله عفو کن *** یا بر سرشک زالهٔ بی دست و پا ببخش

تا بشکفد به گُلش دل ها گُل اُمید *** ما را به فیض لطف نسیم صبا ببخش

ما را امید عفو تو مغرور کرد و بس *** گر شد خطا بدین سخن بی ریا ببخش

این اوّلیّن گذشت تو نبود ز جُرم ما *** بخشیده ای چنان که به ما بارها ببخش

تا همچو دیگران به نوایی مگر رسیم *** ما را به سوز سینه ی هر بینوا ببخش

دل های ما که تیره شد از زنگ معصیت *** یا ربّ به نور معرفت خود صفا ببخش

دور از کاروان سعادت فتاده ایم *** ما را به ره روان طریق و ما ببخش

آلوده از نخست نبودیم کامدیم *** ما را به حُسن سابقهٔ روز جزا ببخش

*****

خ-دایا ب-ه ذات خ-داوندیّت *** به اوصاف بی مثل و مانندیّت

به لبّیک حجّاج بیت الحرام *** به مدفون یثرب علیه السّلام

به طاعات پیران آراسته *** به صدق جوانان نو خواسته

به لطفت بخوان و مران از درم *** ندارد به جز آستانت سرم

به مَردان راهت که راهی بده *** و زین دشمنانم پناهی بده

اُمید است از آنکه طاعت کنند *** که بی طاعتان را شفاعت کنند

به پاکان کز آلایشم دور دارم *** و گ-ر ذلّ-تی رفت مع-ذور دار

به پیران پشت از عبادت دوتا *** ز شرم گنه دیده بر پشت پا

ص: 194

که چشمم زِ روی سعادت بلند *** زبانم به وقت شهادت بلند

چراغ یقینم قرار راه دار *** ز بد کردنم دست کوتاه دار

بگردان ز نادیدنی دیده ام *** مده دس-ت بر، نا پسندیده ام

زِ خورشید لطفت شعاماعی بَسَم *** که جز در سعادت نبیند کَسَم

خدایا به ذلّت مران از دَرَم *** که صورت بندد در دیگرم

ور از جهل غایب شدم روز چند *** چو باز آمدم، در به رویم مبند

لا ادری

*****

یا ربّ از ما چه فلاح آید اگر تو نپذیری *** به خداوندی و فضلت که نظر باز نگیری

درد پنهان به تو گویم که خداوند کریمی *** یا نگویم که تو خود واقف اسرار ضمیری

گر برانی به گناهان قبیح از در خویشم *** هم به درگاه تو آیم که لطیفی و خبیری

گر به نومیدی از این در برود بنده ی عاجز *** دیگرش چاره نماند که تو بی شبه و نظیری

دست در دامن عفوت زنم و باک ندارم *** که کریمی و حکیمی و علیمی و قدیری

خ-الق خ-لق و نگارنده ی ای وان رفیع-ی *** ف-الق ص-بح و بر آرنده ی

خورشید منیری

حاجت موری و اندیشه ی کمتر حَیَوان-ی *** بر تو پوشیده نماند که سمیع-ی و بصیری

گر همه خلق بخصمی به در آیند و عداوت *** چه تفاوت کند آن را که تو مولا و نصیری

همه را ملک مجاز است بزرگ-ی و امیری *** تو خداوند جهان-ی که نه

مُردی و نمیری

سعدی

*****

یا ربّ به پادشاه رسل ماه هاشمی *** یا ربّ برهنمای سُنبل شاه لا فتی

یا ربّ به زهد سلمان، آن میر پارسی *** یا ربّ به صدق بوذر، آن پیر پارسا

یا ربّ به اشک دیده ی گریان فاطمه *** یا ربّ به سوز سینه ی بریان مجتبی

یا ربّ به آفتاب امامت علی که هست *** مف-تاح آفرینش و مصباح اهتدا

ص: 195

یا ربّ به اشک چشم اسیران ماریه *** یا ربّ به خون پاک شهیدان کربلا

یا ربّ به نور بینش باقر که پرتوی است *** از علم او ظهور کرامات اولیا

یا ربّ بفرّ (1) مذهب جعفر که شیعه است *** از صدق او شهود مقامات اوصیا

یا ربّ به جاه موسی کاظم که بو قبیس (2) *** با حلم او به پُویَه (3) سبق گیرد از صبا (4)

یا ربّ به پادشاه خراسان کش آسمان *** هر دَم کند سجود که روحی لک الفدا

یا ربّ به جود عام محمّد که کرده اند *** تعویذ جان ز حِرز جواد وی اَنبیا

یا ربّ به مهر بُرج نقارت نقی که یافت *** مژده هزار عالم ازو تُرْهَت (5) و نوا

یا ربّ به نور دعوت حُسن حَسَن که یافت *** هستیّ او حقیقت جام جهان نما

یا ربّ به نور حُجّت قایم که تا قیام *** قائم به دوست قائمه ی عرش کبریا

فضلی که از شداید برزخ شوم خلاص *** رحمی که از ممالک دوزخ شوم رها

برِهانم از وساوَس این نفس خودپرست *** برِهانم از کِیشاکَشِ این طبع خود ستا

***** سعدی

خداوندا به نور صبح خیزان *** به اندوه دل شای گریزان

به بیتابیّ مشتاقان ز شوقت *** به فریاد سحر خیزان زِ ذوقت

به سوز سینه ی عشّاق نالان *** به آن دردی که او را نیست درمان

به مفتونان دائم در تکاپو *** که همچون فاخته گویند کوکو

به خاصانی که سرمست شهودند *** که بر آن طاق ابرو در سجودند

فروزان گشت از آن روحِ روان ها *** به ذکرت یافت گویائی زبان ها

منوّر گشت از آن شبهای عشّاق *** و ایشان گشت روشن جمله آفاق

همه شب ها که گفتی لیلةُ القدر *** که بر عشّاق باشد لیلة البدر

به امیدی که دارد با وص-الت *** بُوَد شان عشق بازی با خیالت

بدان ساعت که در قُربت دهی راه *** کنی جان را قرین لِی معَ اللّه

خداوندا بکن این راه روزی *** که دیگرمان به حرمانت نسوزی

چو گردد آتش عشقت فروزان *** گناهان را به یک سوزش بسوزان

محبّت کن سرا پای وجودم *** منوّر کن به انوار شهودم

که روز حشر چون برخیزم از جا *** مرا همره کنی با آل طه

شیخ محمد علی خراسانی

ص: 196

یا ربّ به نس-ل طاه--ر اولاد فاط--مه *** یا ربّ به خ-ون پاک شه-یدان کربلا

یا ربّ به صدق سینه ی پیران راست رو *** یا ربّ به آن دیده ی مردان آشنا

دل های خسته را از کَرم مرهمی فرست *** ای ن-ام اعظمت در گنجینه ی شِفا

گر خلق تکیه بر عمل خویش کرده اند *** ما را بس است رحمت و فضل تو مُتکا

یا رب خلاف امر تو بسیار کرده ایم *** امید هست از کَرمت عفو ما مَضا

چشم گناهکار بُود بر خطای خویش *** ما راز غایت کَرمت چشم بر عطا

سعدی

*****

ای کَرمت ه-م نفس ب-ی کسان *** جز تو کسی نیست ، کس بی کسان

بی کَسم و، هم نفس من تویی *** رو به که آرم؟ که کَسِ من تویی

کَون و مکان، مظهر نور تو اَند *** جمله جهان، مَحض حُضور تو اَند

در دل هر ذَرّه بود، سَیرِ تو *** نیست درین پرده کسی، غیر تو

ج-ز تو کس-ی نیست ، به بالا و پَست *** ما همه هیچیم و ، تویی هرچه هست

بزم بقا را، می و ساقی تویی *** جز تو همه فانی و، باقی تویی

کیست که قائل به ثنای تو نیست؟ *** کیست که قایل، به لقای تو نیست؟

ما همه مشغول ثنای تو ایم *** واله و مشتاق لقای تو ایم

رو زنِ جان ، بر در دل باز کن *** خاطر ما را صدفِ راز کن

مرد رهی، از کجی اندیشه کن *** راستی و راست روی پیشه کن

هر که کند روی طلب سوی تو *** قبله ذرّات شود ، روی او

شاه جهان گیری، دهلوی (هاشمی کرمانی)

*****

همه خوش دل اینکه مطرب بزند به تار، چنگی *** من از آن خوشم که چنگ بزنم به تار مویی

چه شود که راه یابد، سوی آب تشنه کامی؟ *** چه شود که کام جوید، ز لب تو کامجویی؟

شود این که از ترحّم دَمی ای سحاب رحمت *** من خشک لب هم آخِر، ز تو تر کنم گلویی

بشکست اگر دل من، به فدای چشم مستت *** سر خُمّ می سلامت، شکند اگر سبویی

همه مَوسم تفرّج، به چمن روند و صحرا *** تو قدم به چشم ما نِه، بنشین کنار جویی

ز چه شیخ پاکدامن، سوی مسجدم نخواند؟ *** رُخ شیخ و سجده گاهی، سرِ ما و خاک کویی

فصیح الزّمان رضوانی

*****

ای کریم و ای رح-یم سرم-دی *** در گذار از بدسگالان (1) این بدی

پیش

از استحقاق بخشیده عطا *** دیده از ما جمله کفران و خطا

ای عظیم از ما گناهان عظیم *** تو توان-ی عفو کردن در حریم

ما ز آز و حرص خود را سوختیم *** وین دعا را هم ز تو آموختیم

حرمت آن ک-ه دع-ا آم-وختی *** در چنین ظلمت چراغ افروختی

دست گ-یرو رَه نما، توفیق دِه *** جرم بخش و عفو کنی، بگشا گِره

در میان گفت و گریه م-ی تنم *** یا بگویم، یا بگریم ، چون کنم؟

گر بگویم ، فوت می گردد بُکا *** ور بگریم چون کنم مدح و ثنا؟

هم دعا از من روان کردی چو آب *** هم ثباتش بخش و گردان مستجاب

هم تو بودی ، اول آرنده دع-ا *** هم تو باش آخِر اجابت را رج-ا

جلالدین بلخی

*****

ب-ار اله-ا ب-اره-ا ب-رگ-شت-ه ام *** توبه ها و عذرها بشکسته ام

کرده ام آنها که از من می سزید *** تا چنین سیل سیاهی، در رسید

در جگر افتاده استم صد شرر *** در مناجاتم ببین خون ج---گر

این چنین اندوه، کافر را مباد *** دامن رحمت گرفتم داد، داد

جان سینگین دارم و دل آهنین *** ور نه خون گشتی در این درد و خین حَنین (2)

آب، بهر آبی ببادر ببارد از سماک *** تا پلیدان را کند، از خُبث جُنت پاک

جلال الدّین بلخی

*****

ص: 198

ای بی نیاز ، آمده ام بر در تو باز *** بر درگه ق-بول تو آورده ام نی-از

ام-یدوار ب-ر در لط-ف-ت ف-تاده ام *** امید ک-ز درت نشوم ناام-ید باز

دل زان توست ، بر سر کویت ف-کنده ام

زیرا به دل تویی، که تو دانیش جمله راز

گر یک نظر کنی به دل سوخته جگر *** بازش رهانی از تَف (1) هجران جان گداز

از کارسازی دل خود عاجز آمده ام *** از لطف خویش کار دل خسته ام بساز

خوارش مکن به ذُلّ حجاب خود، ای عزیز

زیرا که از نخست بپرورده ای به ن-از

چون بر در تو بار بُوَد دوستانت را *** ای دوست، در به روی طفیلی مکن فراز

بخشای بر عراقی مسکینت، ای کریم *** از لطف شاد کن دل غمگینشای رحیم

فخر الدّین عراقی

یکى حاجتم را نمانى به کس +++ برآرنده آن تو باشى و بس

دویّم روزى من زجایى رسان +++ که منّت نباید کشید از خسان

سیّم چون به مرگم اشارت بود +++ به «الّا تخافوا» بشارت بود

چهارم چنانم سپارى به خاک +++ که باشم زآلودگى گشته پاک

ششم آن که رویم زشرم گناه +++ در انبوه محشر نباشد سیاه

به هفتم به نیکوترین حال من +++ بچربد ترازوى اعمال من

به هشتم به هنگام بیم فزع +++ زبان را نباید نمودن جزع

نهم آن که بر من به کردار زشت +++ نبندند درهاى خرّم بهشت

دهم آن که بر سیر بالاى پُل +++ بود گردن آزادم از بند و غل

ده و یک چو دوزخ زبانه کشد +++ مرا لطف تو بر کرانه کشد

ده و دو چو سرعت بود در حساب +++ بود بر من آسان سؤال و جواب

(ده و سه ) که آن نامه هاى درشت +++ به دست چپم ناید از سوى پشت

ده و چارمین آن که بى ماجرا +++ ببخشى بدین چارده تن مرا

محمد بن حُسام خوسفی

*****

الهى مرا محرم راز کن +++ در معرفت بر دلم باز کن

دلى ده که باشد شناساى تو +++ زبانى که بستاید آلاى تو

چو با من در اول کرم کرده اى +++ به فضل خودم محترم کرده اى

در آخر همان کن که کردى نخست +++ که در هر دو حالت امیدم به توست

چو لطفت مرا رایگان آفرید +++ خردمندیم داد و جان آفرید

هم آخر به لطف خودتم دستگیر +++ به فضلت مرا رایگان درپذیر

چو دانى که بى زاد و بى توشه ام +++ هم از خرمن خویش ده خوشه ام

به روى من از کرده ناپسند +++ درى را که هرگز نبستى مبند

ز رحمت به رویم ز پیشم مران +++ به قهر از در لطفِ خویشم مران

که برگیردم گر توام بفکنى +++ که بپذیردم گر توام رد کنى؟

اگر رحمتت برنگیرد مرا +++ کرا زهره کاندر پذیرد مرا

مخوف است راهم ، دلیلى فرست +++ گذر آتش آمد خلیلى فرست

اگر دوزخ این ناسزا را جزاست +++ تو آن کن که از رحمت تو سزاست

من ار بى رهم ، از لئیمى خویش +++ تو مگذار راه کریمىّ خویش

خط عفو درکش ، خطاى مرا +++ ببخش از کرم کرده هاى مرا

مدر پرده من ، که بى پرده ام +++ به رویم میار آن چه من کرده ام

به آب کرم دفترم را بشوى +++ مریز این سیه نامه را آبرو

اگر من گنهکارم اى کردگار +++ تو آمرزگارى و پروردگار

محمّدبن حُسام خوسفی

*****

ص: 200

روزی امیری تخت نشین را نظر کنی *** کز تخت بر گرفته به تابوت م-ی برند

گرگ اجل یکایک ازین گلّه می برد *** وین گلّه را ببین که چه آسوده می چرد

اوحدی مراغه ای

*****

هر که ندارد به دل، محبّت زهرا *** دیده ی خود پوشد، از شفاعت زهرا

هاج-ر و ح-وّا ، صفیّه ، س-اره و مریم *** فضّه صفت، مفتخر به خدمت زهرا

به به از این منزلت که آمده بر تو *** ز آنچه تصوّر کنی فضیلت زهرا

آه که با این جلال و جاه و شرافت *** ب-ود ف-زون از ج-هان ، مض-یت مُصیبت

زهرا

آری، خود احتقای اختفای مدفن پاکش *** شاهد عدلی بود ز غربت زهرا

پهلویش از ضرب در شکست و دریغا *** گشت از آن آشکار رحلت زهرا

بازو بیش از ضرب تازیانه سیّه شد *** آه از آن درد بی نهایت زهرا

خوش دل تهرانی

*****

کسی را چه زور و زَهره که وصف علی کند *** جبّار در مناقب او گفته هَل اَتَی

زور آزمای قلعه ی خیبر، که ب-ن-د او *** در یک دگر شکست به بازوی لا فَتی

مردی که در مصاف زره پیش بسته بود *** تا پیش دشمنان نکند پُشت بر غزا

شیر خدا و صفدر میدان و بحرِ جود *** جان بخش در نماز و جهان س-وز در دعا

دیباچه ی مروّت و دیوان معرفت *** لشگر کِش فتوّت و سردار ات-قیا

فردا که هر کسی به شفیعی زنند دست *** مائیم و دست و دامن معصوم مرتضی

من وصف تو از کلام تو می گویم *** اَنتَ الباقی و کُلُّ شَیءٍ مالِکٌ

***** سعدی

علی آن شیر خدا شاه عرب *** اُلفتی داشته با این دل شب

شب ز اسرار علی آگاه است *** دل شب مح-رم سرِّ اللّه است

شب شُنُفتَه است مناجات علی *** جوشش چشمه ی فیض ازلی

شاه را دیده به نوشینی خواب *** روی بر سینه ی دیوار خراب

فجر، تا سینه ی آفاق شکافت *** چشم بیدار عل-ی خفتن نیافت

روزه داری که به مُهر اسحار *** بشکند نان جوین افطار

ناشناسی که به تاریکی شب *** می برد شام یتیمان عرب

پادشاهی که به شب بُرقع پوش *** می کشد بار گدایان بر دوش

تا نشد بردگی آن سرّ جلی *** نشد افشا، که علی بود علی

شهریار

*****

ص: 202

*****

اگر زرّین کلامی کُلاهی عاقبت هیچ *** اگر خود پادشاهی عاقبت هیچ

اگر مُلک سلیمانت ببخشند *** در آخر خاک راهی عاقبت هیچ

*****

یکی درد و یکی درمان پسندد *** یکی وصل و یکی هجران پسندد

من از درمان و درد و وصل و هجران *** پسندم آن چه را جانان پسندد

*****

محبّت آتشی در جانم افروخت *** که تا دامان محشر بایدم سوخت

عجب پیراهنی بهرم بریدی *** که خیاط اَجل می بایدش دوخت

*****

از آن روزی که ما را آفریدی *** به غیر از معصیت چیزی ندیدی

خداوندا به حقّ هشت و چارت *** ز مو بگذر شتر دیدی ندیدی

*****

کریمی که مکانش لا مکان بی *** صفا بخش تمام گُل رُخان بی

نگهدارندهٔ روز و شو خَلق *** به هر جُنبده ای روزی رسان بی

*****

وای از آن روزی که قاضی مان خدا بو *** سرِ پُل صراطم ماجرا بو

به نوبت بگذرند پیر و جوانان *** وای از آن دم که نوبت ز آن ما بو

*****

به صحرا بنگرم صحرا تُه و بینُم *** به دریا بنگرم دریا تُه و بینُم

به هر جا بنگرم کوه و در و دشت *** نشان از قامت رعنا (1) تُه و بینُم

*****

خوش آن روزی که قبرم میگره تنگ *** به بالین سرم خشت و گِل و سنگ

دو پا در قبله و جان در بیابان *** تنم به مار و موران می کره جنگ

*****

وای آن روزی که در گورم کرِن تنگ *** و ریزِن بر سَرُم خاک و خس و سنگ

نه پای آن که از ماران گریزُم *** نه دست آن که با موران کنُم جنگ

*****

ص: 204

خوشا آنان که اللّه یارشان بی *** که حمدوقُل هواللّه کارشان بی

خوشا آنان که دایم در نمازند *** بهشتِ جاودان بازارشان بی

*****

توبه کند مى پذیرى، هر چه بخواهى توانى کرد هر چه طلبى بیابى به شکرگزاران پاداش مى دهى و هر که به یاد تو باشد از او یاد مى کنى.

پروردگارا ! با فقر و احتیاج تو را مى خوانم و از بی نوایى به درگاهت با شوق مى آیم و با خوف و هراس به درگاهت مى نالم و از رنج و آلام عالم مى گِریم و از تو بر ضعف و ناتوانیم مدد مى طلبم و براى کفایت امورم بر تو توکل مى کنم پس خدایا تو میان ما و قوم ما به حق حکم فرما که این قوم درباره ی ما مکر و حیله کردند و دست از یاری ما برداشتند و در مورد ما عهد شکنی و خیانت کردند و ما را که عترت پیغمبر تو و فرزندان حبیب تو محمّد بن عبداللّه بودیم، که تو او را به رسالت برگزیدى و بر وحى خود امین قرار دادى، کُشتند. اى خدا پس در امور ما گشایش و در گرفتاری ها برایمان رهایی عطا فرما به حق رحمت بى پایانت اى مهربانترین مهربانان عالم.

و در نهایت مناجات خود را با این کلمات به پایان برد:

صَبْراً عَلَى قَضَائِکَ، یَا رَبَّ لَا إلهَ سِوَاکَ، یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ، مَالِی رَبُّ سِواکَ وَ لَا مَعْبُودَ غَیْرُکَ، صَبْراً عَلَى حُکْمُکَ یَا غِیَاثَ مَنْ لَا غِیَاثَ لَهُ، یَا دَائِماً لَا نَفادَ لَهُ، یَا مُحْیِى الْمَوْتَى، یَا قَائِماً عَلَى کُلِّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ، اُحْکُمْ بَیْنِى وَ بَیْنَهُم وَ أنْتَ خَیْرُ الْحَاکِمِینَ. (1)

در مقابل قضا و قدر تو شکیبا هستم؛ ای پروردگاری که به جز تو خدایی نیست؛ ای فریاد رس دادخواهان که مرا جز تو پروردگار و معبودی نیست. بر حکم و تقدیر تو صابر و شکیبا هستم. ای فریاد رس آن که فریاد رسی ندارد. ای همیشه زنده ای که پایان ندارد. ای زنده کننده مردگان. ای خدایی که هر کس را با اعمالش می سنجی، در میان من و این مردم حکم کن که تو بهترین حکم کنندگانی.

تَرَکْتُ الْخَلْقَ طُرّاً فِی هَوَاکَا *** وَاَیْتَمْتُ العِیالَ لِکَی اَرَاکَا

وَ لَوْ قَطَّعْتَنِی فَی الحُبِّ اِرْباً *** لَمَا حَنَّ الفُؤادُ اِلَی سِوَاکَا

«همه خلق را در راه عشق به تو، ترک کردم و راضی به یتیمی کودکانم شدم تا تو را بنگرم. و اگر در راه عشق به تو، مرا قطعه قطعه کنی، دلِ جان سوزم، به سوی غیر تو اشتیاقی نیابد. (2)

آن کس که تو را شناخت جان را چه کند *** فرزند و عیال و خانمان را چه کند؟

دیوانه کن-ی هر دو جهانش بخش-ی *** دیوانه ی تو هر دو جهان را چه کند؟

*****

الهی در رهت از جان گذشتم *** هم از جان و هم از جانان گذشتم

هم از عون و هم از جعفر گذشتم *** هم از عبّاس نام آور گذشتم

هم از اصغر هم از اکبر گذشتم *** هم از قاسم هم از احمد گذشتم

رضا گشتم که زینبت زار گردد *** اسیر کوچه و بازار گردد

زِ کینه پیکرم پامال گردد *** زِ عشقت سر زِ نِی بر دار گردد

وَ اَیْتَمْتُ العِیالَ لَکَی اَراکَا

ص: 206

*****

الحق نماز آن به در بی نیاز کرد *** از خون وضو گرفت و به مقتل نماز کرد

یک سجده کرد و داد سر اندر رضای دوست *** اهل نماز را در دو جهان س-راف-راز کرد

عشق از شهد شهید بیاموز کآنچه داشت *** از جان و دل به درگه جانان نثار کرد

ساقی هر آنچه جام بلا دادیَش به دست *** دست از برای ساغر دیگر دراز کرد

گه بر تنور و گه به نیسان شد سرش عجب *** در راه دوست ط-یّ نشیب و ف-راز کرد (1)

*****

به نماز سبت بست قامت، که نهد به عرش پا را *** به خدا علی نبیند، به نماز جز خدا را

چ-و بگفت نام اسرواللّه و، ادا نم-ود اک-بر *** بگرفت هیبت حق، همه مُلک ما سوا را

نبود زِ سجده خوشتر، به خدا قسم علی را *** که خدای می پسندد به سجود او دعا را

به نماز آخرینش چه گذشت من ندانم *** که ندای دعوت آمد، شه مُلک لا فتی را

همه اهل بیت عصمت، ز سرا برون دویدند *** اَبَتا و وا عَلیّا، بنموده پُر، فضا را

چه گذشت یا ربّ آن دم، به دل غمین زینب *** چو بدید غرقِ در خون، سر و روی مرتضی را

زِ گناه خود به محشر، چه غمت بود «حسانا» *** که ولای او کشاند، به سوی بهشت ما را

حسان

*****

*****

غم کی خورد آن که شادمانیَش تویی *** یا کی مُرد او که زندگانیش تویی

در سینه آن جهان کجا دل بندد *** آن کس که به نقد این جهانیش تویی

*****

ای خ-داون-دان م--ال الاع-تبار الاع-تبار *** ای خ-داوندان ق--ال الاع-تدار الاع-تدار

پیش از این کاین جان عذر آور فرو ماند ز نطق *** بیش از آن کین چشم عبرت بین فرو ماند ز کار

توبه پیش آرید و نام از گنه کاری خویش *** چشم گریان جان لرزان و رو سوی پروردگار

*****

روزی که مرا وصل تودر چنگ آید *** از ح--ال بهش--تیان م--را ننگ آید

*****

عطای حق درود روح آنان *** که بر حق زر عطا کردند و رفتند

به دندان می گزند خشت لحد را *** گروهی که جفا کردند و رفتند

در این دنیا به جز حسرت نبردند *** کسانی که خطا کردند و رفتند

خوشا در بندگی آنان که طالع *** به عهد خود وفا کردند و رفتند

طالع

*****

*****

نبیّ محترم روزی به منبر *** سخن می گفت اندر حقّ مادر

که مادر باب غفران جنان است *** بهشت زیر پای مادران است

که بعد از طاعت خلّاقف ذُوالمَن *** تو را احسان به مادر شد معین

جوانی ناگه از جا جِست بر پا *** که تکلیف مرا ای شه بفرما

پیاده بُردَمَش تا مکّه بر دوش *** نکردم حرمت او را فراموش

کنون گویی که دارد حقّی از من *** بیان کن یا رسول اللّه صلی الله علیه وآله ذُوالمَن

بفرمود: از، ده و نُه بار دیگر *** بری او را که گردد بیست، یکسر

نباشد مُزد بی خوابی یک شب *** که پستانت نهاد از مهر بر لب

بلی خوش دل مقام مادر این است *** خوشا مادر که قدرش بی قرین است

علی اکبر خوش دل

*****