بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

فهرستگان نسخه های خطی ایران (فنخا)

جلد اول: آئین - اجوبة

به کوشش: مصطفی درایتی

نسخه شناسی/1

ص: 3

سازمان اسناد و کتابخانه ملی

جمهوری اسلامی ایران

فهرستگان نسخه های خطی ایران (فنخا)

مولف: مصطفی درایتی

Derayatimostafa@yahoo.com

ویراستار: دکتر مجتبی درایتی

چاپ اول: 1390

ناشر: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

شمارگان: 1000 نسخه

مدیریت هماهنگی:عباسعلی علیزاده یزدی

مدیریت فنی و کامپیوتر مهندس امین رشیدی، مهندس محبوبه درایتی

آماده سازی اطلاعات: علی علیزاده یزدی، حسین متدین طوسی

تقی چیت سازیزدی، ابراهیم ملکی، عباسعلی علیزاده یزدی تایپ و تصحیح:طاهره موسوی فر، سمیرا عابد پور، ملیحه فولادی، ملیحه اسلامی طرح روی جلد: برگرفته از جلد نسخه خطی کلیات سعدی دوره صفوی

با شماره ثبت 19165 کتابخانه ملی

خوشنویسی روی جلد:مهدی فلاح

صفحه آرایی: مهندس محبوبه درایتی

ناظر چاپ: نصرت ا... امیرآبادی

چاپ و صحافی: قلم قم نشانی: تهران بزرگراه شهید حقانی (غرب به شرق)،

بعد از ایستگاه مترو، بلوار کتابخانه ملی تلفن فروشگاه: 81623318- 81623315-88941946 دورنگار: 88947496

وب سایت : www.nlai.ir | پست الکترونیک انتشارات: Publication@nlai.ir

ص: 4

مركز الوثائق والمكتبة الوطنية في الجمهورية الاسلامية الايرانية

الفهرس الموحد

للمخطوطات الايرانية

المجلد الأول: آئین - اجوبة

اعداد: مصطفى الدرایتی

ص: 5

آتشی: مجموعه آقای سید علی آتشی در یزد

آثار ملی: کتابخانه آثار ملی کاشان

آغاز: برابر: آغاز برابر نمونه کتاب

آغاز و انجام بر ابر: آغاز و انجام برابر نمونه کتاب

احتمالاً غير همانند: در مورد نسخه های فاقد مؤلف به کار رفته است که نام مشترک دارند و ما به احتمال آنها را متفاوت می دانیم

احتمالاً همانند: در مورد نسخه های فاقد مؤلف به کار رفته که نام مشترک دارند ولی ما احتمال می دهیم برخی از آنها یک اثر است ولی مطمئن نیستیم.

احتمالاً بعضا همانند: در مورد نسخه هایی به کار رفته که نام مؤلف آنها معلوم نیست ولی نام مشترک دارند و تعدادی نسخه به این نام معرفی شده است و برخی از آنها احتمال می رود یک کتاب باشند ولی مطمئن نیستیم

ادبیات: با نام شهر تهران: کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران؛ با نام شهر مشهد: کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد؛ با نام شهر اصفهان: دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان

اصغرزاده: مجموعه اصغر زاده

الفبائی: فهرست الفبائی نسخه های خطی کتابخانه آستان قدس رضوی.

الهیات: با نام شهر تهران: کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه تهران، با نام شهر مشهد: دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد.

امام جمعه: کتابخانه امام جمعه زنجان

امام صادق: مدرسه امام صادق چالوس و مدرسه امام صادق قزوین و کتابخانه مؤسسه امام صادق قم و کتابخانه حوزه علمیه امام صادق اردکان یزد. که هر کدام با قرینه نام شهر قبل از آن قابل تشخیص است.

امام عصر: کتابخانه مدرسه امام عصر شیراز

امام هادی: کتابخانه عمومی امام هادی در مشهد

امیر کبیر: کتابخانه امیر کبیر در باغشاه فين

امیرالمؤمنین: کتابخانه امیرالمؤمنين بشرویه

انجام برابر: انجام برابر نمونه کتاب.

اندازه: اندازه صفحه.

اوراق عتیق: مجموعه ای به همین نام که به کوشش محمد حسین حکیم از طریق کتابخانه مجلس شورای اسلامی منتشر شده است.

اهدائی ف: فهرست نسخه های خطی اهدائی رهبری به آستان قدس رضوی، تالیف رضا استادی

اهدائی رهبر: مجموعه فهارس نسخه های خطی اهدائی رهبری به آستان قدس رضوی که چندین جلد آن منتشر شده است.

بی تا: بدون تاریخ کتابت.

بی کا: بدون کاتب.

پ: پشت

ص: 7

تا: تاریخ کتابت

جا: محل کتابت.

چهل ستون: مدرسه چهل ستون تهران

حجتیه:کتابخانه مدرسه حجتیه

حججی: کتابخانه آیه الله حججی نجف آباد

حقوق: دانشکده حقوق دانشگاه تهران

حوزه علمیه: حوزه علميه آشتيان

خاتم الانبیاء: کتابخانه مدرسه خاتم الانبیاء (صدر) بابل

دائرة المعارف: کتابخانه مرکز دائره المعارف بزرگ سلامی

دار الحديث: کتابخانه مرکز دار الحدیث در قم

دانشگاه: کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران

د.ث: به معنای دفتر ثبت کتابخانه مجلس شورای

اسلامی است.

دهگان: مجموعه ابراهیم دهگان اراک.

دیانی: کتابخانه شيخ محمد علی دیانی بیرجند

ذكاء، یحیی: مجموعه ذكاء یحیی

ر: رو

رایانه: رایانه کتابخانه ملی ایران و کتابخانه آستان قدس رضوی و در مواردی کتابخانه مسجد گوهرشاد. لازم به ذکر است که شماره بعد از آن در مورد کتابخانه ملی غیر قابل پیگیری است و منظور شماره صفحاتی است که متن پیاده شده فایل آن می باشد که در اختیار ماست و برای کنترل کار خود ما می باشد.

رضوی: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

روضاتی: مجموعه شخصی سید احمد روضاتی

سپهسالار: کتابخانه مدرسه عالی شهید مطهری (سپهسالار)

سریزدی: کتابخانه مسجد حظیره (سریزدی)

سعید نفیسی: نسخه های خطی مرحوم سعید نفیسی

سم: سانتیمتر

سناف: فهرست نسخه های خطی کتابخانه مجلس سناکه (مجموعه آن به کتابخانه مجلس شورای اسلامی منتقل شده است.

سلطنتی: کتابخانه کاخ گلستان (سلطنتی)

شاهچراغ: کتابخانه آستانه حضرت شاهچراغ شیراز

شیخ علی حیدر: مکتبه شیخ علی حیدر (مؤید)، این مجموعه شخصی که ظاهراً هنگام جنگ کویت توسط صاحب آن از کویت به ایران منتقل شده بود ابتدا در قم نگهداری می شد و بعد دچار مشکلاتی شد و معلوم نبود در چه محلی نگهداری می شود. آخرین اطلاع این است که این مجموعه به شهر مشهد و به آستان قدس رضوی انتقال یافته است و ضمن مجموعه اهدائی رهبری نگهداری می شود.

ص: صفحه

صادقیه: کتابخانه مدرسه فتحعلی بیگی (صادقیه) دامغان

طبسی: کتابخانه طبسی حائری در قم

عبدالعظیم: آستان مقدس حضرت عبدالعظیم در شهر ری

ص: 8

عکسی: این تعبیر دردو جا به کار رفته است: یکی در کنار شماره برخی از نسخه ها که به معنای آن است که نسخه، عکسی است و باید برای یافتن نسخه در کتابخانه معرفی شده، به عکسی بودن توجه شود؛ و دوم در معرفی مأخذاست که منظور فهرست عکسی آن کتابخانه می باشد.

علامه طباطبائی: کتابخانه علامه طباطبائی شیراز که نام شیراز در قبل از آن آمده است.

علامه طباطبائی: مکتبه علامه طباطبائی قم که نام شهر قم در قبل از آن آمده است.

علوم پزشکی: کتابخانه دانشگاه علوم پزشکی تهران

عمومی ساری: کتابخانه عمومی ساری

عمومی: با کلمه قبل سمنان: کتابخانه عمومی سمنان

عمومی: باکلمه قبل مراغه: کتابخانه عمومی مراغه

غیر همانند: در مورد نسخه هایی که نام آنها یکی است ولی نسخه ها متفاوت است و به دلیل صرفه جویی و جلوگیری از تکرار، نام مکرر آنها حذف شده است.

ف: این رمز در مورد مأخذ به کار رفته است و هنگامی که برای یک کتابخانه فهرستی به نام همان کتابخانه به صورت مستقل منتشر شده باشد، نام مأخذ آن با رمز «ف» به معنای فهرست، به کار رفته است و اگر نام مأخذ با نام کتابخانه متفاوت باشد، نام مأخذذکر شده است.

فاضل: کتابخانه آیه الله فاضل خوانساری

فاضل قائینی: کتابخانه فاضل قائینی قم

فرهاد معتمد: مجموعه فرهاد معتمد

فرهنگ و هنر: کتابخانه فرهنگ و هنر مشهد

فرهنگ و ارشاد: کتابخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان

فیاض: مجموعه دکتر علی اکبر فیاض

فیضیه: کتابخانه مدرسه فیضیه قم

فیلمها: فهرست فیلم های کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران

قاضی طباطبائی: مجموعه محمد علی قاضی طباطبائی تبریز

قمر بنی هاشم: کتابخانه قمربنی هاشم دامغان

كا:كاتب

كاتب=مؤلف: نسخه به خط مؤلف است.

کاظمینی: کتابخانه میرزا محمد کاظمینی

گ: برگ.

گلپایگانی: کتابخانه عمومی حضرت آیه الله العظمی گلپایگانی

گوهرشاد: کتابخانه مسجد جامع گوهرشاد.

مجلس: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

محدث ارموی مخ: فهرست مجموعه نسخه های خطی محدث ارموی، مخطوط

محمد هلال: کتابخانه امامزاده محمد هلال آران کاشان، مخطوط.

مختصر ف: فهرست مختصر نسخه های خطی مجلس شورای اسلامی که در سال 1387 منتشر شده است.

مخ: به معنای مخطوط بودن فهرست می باشد.

مدارک فرهنگی: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب

ص: 9

مدرسه غرب: کتابخانه مدرسه غرب همدان

مدرسی: کتابخانه سید محمد مدرسی در یزد

مرعشی: کتابخانه عمومی آیة الله العظمی مرعشی نجفی

مرکز احیاء: مرکز احیاء میراث اسلامی، قم.

مرکز مطالعات: کتابخانه پژوهشگاه علوم و تحقیقات اسلامی قم

مروی: کتابخانه مدرسه مروی تهران

مسجد اعظم: کتابخانه مسجد اعظم قم

مطالعات فرهنگی: کتابخانه (پژوهشگاه) مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی

معصومیه: آستان مقدسه حضرت معصومه علیها سلام

مفتاح: مجموعه محمد حسین مفتاح

ملک: کتابخانه ملک

ملی: با نام قبلی تهران: کتابخانه ملی ایران؛ با نام قبلی شیراز: کتابخانه ملی شیراز؛ با نام قبلی تبریز: کتابخانه ملی تبریز.

مهدوی: مجموعه دکتر اصغر مهدوی

موزه ملی: کتابخانه موزه ملی ایران ( موزه ایران باستان)

مؤسسه آیه الله بروجردی: مؤسسه حضرت آیة الله العظمی بروجردی.

مولوی عبد المجيد مولوی (قسمتی از این مجموعه به کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه فردسی مشهد منتقل شده است.)

مینوی: مجتبی مینوی

علم نجومی: مجموعه سید مرتضی نجومی

نسخه پژوهی: مجموعه ای با همین عنوان که چند شماره از آن از طرف کتابخانه مجلس شورای اسلامی و به کوشش ابوالفضل حافظیان منتشر شده است.

نشریه: نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران

نک: این علامت به معنای «نگاه کنید» می باشد و در موارد ارجاع به کار رفته است. ارجاع دو گونه است: گاهی عنوان ارجاع داده شده کلاً در جای دیگری که راهنمائی شده، ثبت شده است و گاهی قسمتی از عنوان ارجاعی در محل دیگری ثبت شده است که در واقع به معنای «نیز نگاه کنید» می باشد.

نواب: کتابخانه مدرسه نواب مشهد

نمازی: کتابخانه مدرسه نمازی خوی

نوربخش: کتابخانه نوربخش (خانقاه نعمت اللهی تهران)

وابسته به: این اصطلاح در جایی به کار رفته که کتاب معرفی شده به اثری دیگر وابسته است و بیشتر در مورد شرح ها، حاشیه ها، تعلیقه های منتخب ها، مختصرها، گزیده ها، و ترجمه ها به کار رفته است و نام کامل اثر اصلی، همراه با نام مؤلف آن معرفی شده است و در صورت نیاز می توانید به اثر اصلی مراجعه کنید.

وزیری: کتابخانه وزیری یزد

همانند: این کلمه در جایی به کار رفته، که اثر معرفی شده فاقد نام مؤلف است و چند نسخه از آن در کشور وجود دارد و به معنای آن است که نسخه ها یک اثر است.

ص: 10

آوانگاری و اختصارات

در آوانگاری عناوین کتاب ها چند نکته هست که باید یاد آوری شود 1- در آوانگاری فقط حروفی که تلفظ می شوند، ضبط می گردند. مثال: آداب الشریعه=ādāb-oš šarī‘a

2- عنوان کتاب های فارسی با تلفظ فارسی و عنوان

کتاب های عربی با تلفظ عربی آوانگاری شده اند.

مثال: آداب صوفیه =ādāb-e sūfīye

آداب الصوفيه =ādāb-uṣ ṣūfīya

3- کلمات و ترکیباتی که از زبان های دیگر از (جمله عربی به فارسی وارد گردیده، با تلفظ متداول در فارسی ضبط شده است.

مثال: اسطرلاب=ostorlāb

ابواب الجنان =abvāb-ol jenān

4-چون در آوانگاری مقصود فقط نشان دادن تلفظ کلمات است با حروف اول عناوین مانند دیگر حروف کوچک نوشته شده است.

5- برای آوانگاری کلماتی که بارها تکرار شده اند، از اختصار استفاده شده است.

تصویر

الف - آوانگاري كلمات و تركيبات فارسي:

1. مصوت ها:

2. صامت ها:

ص: 11

ب - آوانگاري كلمات و تركيبات عربي:

1. مصوت ها:

تصویر

2. صامت ها:

ص: 12

انتظار طیف وسیعی از پژوهشگران است..

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران با این دیدگاه، انتشار «فهرستگان نسخه های خطی ایران» را از وظایف اصلی خود می داند. این کتاب گرانسنگ، اطلاعات کتابشناختی تمام نسخه های خطی فهرست شده در کتابخانه های ایران از سال 1304 تا 1390 شمسی - بالغ بر 320٫000 عنوان را در بر می گیرد.

در کشوری که دانشمندانش سالیان متمادی - از قرون نخستین اسلامی تا قرن 13 هجری . بیشترین آثار علمی دنیا را در قالب انبوه نسخه های خطی به یادگار گذارده اند، هم اکنون فهرست نگارانش تعداد قابل توجهی از آن آثار را در فهرستگانی به صورت متمرکز معرفی می نمایند.

امید است با توجه به پراکندگی نسخه های خطی اسلامی ایرانی- در منطقۀ آسیای میانه و کشورهای متعدد همچون هند، پاکستان، ترکیه، مصر و غیره، هر چه سریع تر شاهد تدوین و انتشار فهرستگان نسخ خطی فارسی و عربی در آن کشورها هم باشیم.

از حجت الاسلام و المسلمین مصطفی درایتی که در «مؤسسه فرهنگی الجواد» سالیان متمادی از عمر خود را به گردآوری و تدوین این مجموعۀ ارزشمند اختصاص داده اند، تشکر و قدردانی می شود. همچنین از کتابخانه ها، مؤسسات و مراکزی که فهرست های نسخ خطی موجود در مجموعۀ خود را برای شکل گیری این اثر بزرگ در اختیار گذارده اند، سپاسگزارم.

اسحاق صلاحی

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی

جمهوری اسلامی ایران

ص: 14

می داد که امید به تحقق چنین ایده هایی از واقعیت به دور است. دغدغه ها، ناپایداری مدیریت ها، بی سامانی در برنامه های جهت گیری هزینه ها، در اولویت ها و ده ها مسئله دیگر اجازه نمی دهد چنین مقوله هایی در ساختار مراکز ملی ما، پایدار بمانند و سرانجام پیدا کنند، بلکه کارهای در نیمه راه مانده، در این مراکز محبوس می شود و باید همه چیز از نو آغاز شود.

مهمتر این که بر این اعتقاد بوده و هستم که پشتوانه اصلی در به سرانجام رسانی کارهای بزرگ عشق به کار است، نه امکانات گسترده؛ امکانات لزوماً به تحقق کار ماندگار نمی انجامد، ولی عشق به کار بسیاری از موانع را بر خواهد داشت. بنابراین تحذیر دوستان را جدی نگرفتم و عزم کردم که با ورود به این عرصه، یکی از کاستی های موجود را مرتفع کنم. چشم از همه بر گرفتم و دل به خدا سپردم، بر لطف او امید بستم و دست همت بر زانوی خویش نهادم و کار را آغاز کردم. بارها تا مرز توقف کار پیش رفتم، ولی لطف و عنایت حضرت حق و استمدادی که از روح بلند و ملکوتی علی بن موسی علیه السلام کرده بودم، راه ها را گشود و موانع را مرتفع ساخت. به هر صورت، آنچه در ذهن داشتم، به واقعیت نزدیک شد و بدیهی است که احساس خوشی داشته باشم و از خدای بزرگ سپاس گزار باشم.

آنچه فراهم آمده، مطمئناً دارای کاستی های بسیار است، ولی واقعیت آن است که مصالح در اختیار به حدی ناهمگون، مشوش، پراکنده و مغلوط بود که تبدیل آن به بنایی بدون نقص غیر ممکن می نمود. لذا تلاش شد از آن همه، نمایی ساخته شود که نواقص، در شکل و قواره اصلی بنا – که می تواند غرور آفرین باشد - خللی وارد نکند و این یکی از اهداف اصلی تهیه و تنظیم فهرستگان بود. اصولاً دلیل ورود من به این عرصه، دل آزردگی از این مسأله بود که پیشینیان، ابزار بزرگی و افتخار ما را فراهم آورده اند، ولی ما از تبدیل آن به مجموعه ای هویت بخش و افتخار آفرین برای نسل امروز و فردای خود یا غافلیم یا ناتوان. اگر وجود نسخه های خطی بسیار، سندی بر پیشینه تمدن ساز و توجه به پایه های بالندگی یک ملت است که حتماً چنین است، چرا از تبدیل آن به سرمایه های ملی و فرهنگی غفلت می کنیم.

نگاه من به «دنا» و «فنخا» صرفاً نگاه فهرست نگارانه نیست، بلکه نگاه یک متخصص اطلاع رسانی پژوهشی است که در تلاش بودم اطلاعات هنگفت تولید شده را در قالب و شکلی زودیاب و مرتبط به گونه ای عرضه کند که عمده آن در دسترس سریع تر پژوهشگران قرار گیرد تا بتواند نمایشی شایسته نام ایران و گنجینه مکتوب آن باشد.

«فنخا» نشان می دهد که مردم ایران با همه فراز و فرودهای سنگین سیاسی، هیچ گاه و در هیچ برهه ای از تاریخ از دانش و علم غافل نبوده اند و از هر محدودیتی، فرصتی ساخته اند تا تلاش و نبوغ فکری و فرهنگی خویش را اثبات کنند.

موجودی امروز ایران اسلامی - به جز آنچه از آن به غارت رفته- نشان می دهد که این کشور حداقل یکی از بزرگترین کشورهای دارای نسخه خطی است و ذخائر موجود آن، منبعی عظیم در اختیار پژوهشگران،

ص: 16

ایران شناسان، شرق شناسان و محققان رشته های گوناگون قرار می دهد. این موجودی محصول فکر یا عمل این ملت است و کمتر از دیگر کشورها منتقل شده است و اکثر قریب به اتفاق آن یا تراوش فکری یک شیعه یا یک ایرانی است یا حداقل یک ایرانی آن را کتابت کرده است.

تمدن پیشین ما، در دو نماد اصلی بروز دارد: آثار به جامانده باستانی و آثار به جامانده مکتوب. حفاظت و نگهداری و تبدیل این آثار به دستمایه های علمی و فرهنگی، همت و عزم می طلبد و در غیر این صورت، ارزش و اثر گذاری خود را از کف خواهد داد و به مرور نابود خواهد شد. همواره از این نکته دل آزرده بوده ام که باید ارزش ذخائر ما را دیگران بگویند تا اهمیت آن را دریابیم و یا آنها بشناسانند تا مورد توجه قرار بگیرد.

باید دانست که «نسخه های خطی» نماد مکتوب پیشینه علمی، فرهنگی و تاریخی این ملت است و دستمایه بسیاری از پژوهش های علمی و تاریخی، شناخت توانایی ها، فراز و فرود علوم، شخصیت های تأثیرگذار و نظریات برجسته در مسائل علمی، روند شکل گیری و رشد و تعالی علوم گوناگون، شناخت نوآوری ها و چگونگی بسط و گسترش علوم گوناگون، شناخت تأثیر فرهنگ ها در یکدیگر، شناخت تحولات اجتماعی و سیاسی و تأثیر آن در رکود یا بسط مسائل علمی، چگونگی فربهی و نزاری برخی از علوم و شناخت علل و عوامل آن، شناخت نقش ایرانیان در فرهنگ و تمدن بشری، شناخت تاریخ علمی و فرهنگی بسیاری از مناطق ایران و بررسی و تحلیل تاریخی رشد و تکامل خط، تذهیب، کاغذ، مرکب، تجلید و ... همگی نیازمند مراجعه و کاوش علمی در نسخه های خطی است، جز آن که آثاری بسیار فاخر در میان آنهاست که ابداً به زیور طبع آراسته نشده و نیازمند تصحیح انتقادی و انتشار است.

توجهی که در دو دهه اخیر به آثار باستانی ایران به عنوان بخشی از تاریخ و تمدن مردم ایران صورت گرفته، قابل تقدیر است گرچه کاستی در آن حوزه نیز اندک نیست؛ ولی چرایی همسان ندیدن بخش دیگری از میراث عظیم و افتخار آفرین این ملت که در قالب نسخه های خطی وجود دارد، بر من پوشیده است. اگرچه نهادی با عنوان میراث فرهنگی» وجود دارد ولی گویا نسخه های خطی، جزء میراث فرهنگی این کشور نمی باشد و لذا نه تنها در شهرستان ها و استان ها، که حتی در کشور نیز نمی توان متولی مشخصی برای این حوزه پیدا کرد.

البته در دو دهه اخیر کارهایی در این حوزه انجام شده است ولی فاصله بسیار تا بایستگی دارد. هنوز شاید از نیمی از نسخه های موجود در کشور ابداً اطلاعاتی منتشر نشده است. کارهای به جامانده بسیار است بالاخص در مراکز مهم نگهداری نسخه ها که یا دولتی اند و یا کاملاً شناخته شده و از اهتمام جدی در فهرست کردن موجودی خود و انتشار حداقل اطلاعات اولیه آن غفلت دارند و عملاً به مهجوری ذخائر علمی کشور دامن زده اند. بسیاری از این نسخه ها هم در مراکز مختلف کشور پراکنده است که هیچ مرکزی همت بر فهرست کردن آنها نمی کند. واقعیت آن است که اگر ما مدعیان پر سخن و کم عمل در مورد اهمال در استحکام بخشی به پایه های اصلی هویت تاریخی و فرهنگیمان ملامت شویم، ابدا ناروا نیست.

ص: 17

دو هدف اصلی، انگیزه تدوین این مجموعه بود:

1- تبدیل اطلاعات ناهمگون و پراکنده به مجموعه ای سامان یافته به جهت نمایش حجم و اهمیت ذخائر مکتوب ایران.

2 - ایجاد پشتوانه اطلاعاتی برای مراکز پژوهشی و پژوهشگران این حوزه.

این دو هدف، البته با عنوان عام آن، دغدغه ای بوده است که در طول سه دهه گذشته چه در مراکزی که مسئولیت داشته ام و چه در کارهای علمی شخصی ام، دنبال کرده ام. معتقدم اگر در حوزه تولید علم و نو آوری ها یا تعميق آنها، حرکتی شتابان پدید نیاورده ایم، بدان جهت است که مقدمات و زمینه های آن را فراهم ننموده ایم. یکی از زمینه ها، دسترسی آسان و جامع به اطلاعات متن های علمی است که از آن به کارهای «میان پژوهشی» یاد می کنم؛ به عبارتی تا کارهای میان پژوهشی ما کامل نشود، انتظار تحرک و نوآوری و تولید علم کمی غیرواقعی است و در این حوزه، کار مانده بسیاری است که باید افراد و مؤسسات بر آن همت جدی بگمارند.

« فنخا» از جمله کارهای میان پژوهشی است که تلاش می کند از اطلاعات گسترده و پراکنده در حوزه نسخه های خطی، بنایی بسازد که راه های ورود تعریف شده داشته باشد و راه های فرعی احتمالی را نیز به راه اصلی هدایت کند و بهره از اطلاعات ناهمگون را میسر سازد.

در کتاب های فارسی، عنوان «پیشکسوت کار فهرستگان» از آن استاد احمد منزوی - که عمرش دراز و جسمش سلامت باد - است که مقدار نشانی دهی به آن نشان می دهد که هر کس درباره اثری فارسی به تحقیق بپردازد، چاره ای جز مراجعه به آن ندارد، ولی زمان گذشته بر آن و انحصار آن در کتاب های فارسی و ... می طلبید همه ذخائر کشور یا دست کم اطلاعاتی که تا امروز نشر یافته، در شکلی زودیاب تر و البته هماهنگ تر و جامع تر تدوین شود تا پشتوانه ای برای مؤسسات و پژوهشگران این عرصه باشد.

البته در این حوزه، گه گاه هزینه بسیار سنگینی در استفاده از امکانات سخت افزاری صرف شده است، در حالی که این امکانات زمانی کارآیی مناسب خواهد داشت که امکانات نرم افزاری و زمینه های آن از یک روش و روند هدفمند و اجمالاً هماهنگی تبعیت کند و بدون آن، کارآیی سخت افزار در حد صفر است و اگر اطلاعاتی نیز بدون رعایت استانداردها به آن داده شود، نتیجه آن یا اطلاعات مغشوش است یا اینکه دچار ریزش و اختلاط شدید خواهد بود.

به هر صورت احساس کردم اطلاعات فراهم آمده از نسخه های خطی بسیار قابل توجه است و تشویش و ناهماهنگی در آن بسیار زیاد و لذا بهره از آن بسیار اندک است و تا وقتی با یک کار میان پژوهشی منضبط، تجمیعی صورت نگیرد، نتیجه مورد انتظار از آن حاصل نخواهد شد. کار سخت و سنگین بود و آشنایی های گوناگون را می طلبید، علاوه بر این، حجم اطلاعات نیز ایجاد نگرانی می کرد. سراغ ندارم در هیچ کجای دنیا، بالاخص در این حوزه،

ص: 18

مجموعه ای با این حجم اطلاعات فراهم آمده باشد. بنابراین برای من و آشنایی ها و دغدغه هایم، کاری اساسی و ضروری تلقی می شد. لذا با همه نگرانی ها و کاستی ها بدان پرداختم و امیدوارم دو هدفی که برای آن تعریف کرده بودم، اجمالاً محقق شده باشد.

ابتدا در نظر داشتم که به اطلاعات نسخه شناسی موجود در «دنا» اکتفا نموده و در «فنخا» بیشتر به کتاب شناسی بپردازم ولی به دلایلی جامع دیدن «فنخا» را ترجیح دادم که فقط به برخی از آنها اشاره می کنم :

1- اطلاعات نسخه شناسی موجود در «دنا» به جهت تلخیصی بودن کار، محدود دیده شده و عملاً بخش عمده ای از اطلاعات نسخه شناسی از مدار تحقیق خارج شده است.

2- بیش از 20 هزار نسخه جدید باید استدراک می شد و مقدار اطلاعات این نسخه ها عملاً کامل تر بود و باعث تفاوت اطلاعات نسخه شناسی می گردید.

3- حدود 50 هزار اصلاح اطلاعات نسبت به «دنا» صورت گرفته است که می بایست استدراك و جبران می شد و این کار باعث سردرگمی مراجعه کننده می گردید.

4- عملاً هر دو مجموعه ناقص عرضه می شد که نیازمند منابع جدید بود تا پژوهشگر را به مقصود نزدیک کند و این کار نقض غرض بود.

5-عملاً امکان ارزیابی نسخه به جهت عدم تطبیق با معیارها، نه در «دنا» و نه در «فنخا» وجود نداشت و این نقیصه مهمی بود که پژوهشگر را وادار به جستجویی دیگر برای ارزیابی می کرد یا این که مجبور به اعتمادی بود که ممکن است خطا هم در آن راه یافته باشد و...

لذا تصمیم گرفتم «فنخا» را جامع تر پیش بینی کنم گر چه عملاً به تکرار قسمتی از اطلاعات «دنا» نیز منجر شود.

دنا» یک فهرست بين الدفتین است ولی «فنخا» یک فهرست مشترک فنی و تمام عیار است که تلاش می کند اطلاعات فراهم آمده درباره نسخه های خطی و عکسی ایران را در مجموعه ای سامان یافته و استاندارد برای قرار گرفتن آنها در مدار تحقیق و پژوهش عرضه نماید و راه را برای تحقیقات جدید هموار نماید. مهم آن است که در «فنخا» امکان ارزیابی و داوری نسبت به اطلاعات وجود دارد و درهم کرد اطلاعات و کنارهم نشانی آنها، همراه با معیارهای ارزیابی است تا داوری پژوهشگر نسبت به داده های عرضه شده را امکان پذیر نماید.

در مدت کوتاهی که از انتشار «دنا» می گذرد، انتقادات و پیشنهادات را از اهل فن و استفاده کنندگان آن شنیده ام و تلاش کرده ام تا آنها را در «فنخا» مورد توجه قرار دهم، از شکل و خط و اندازه تا محتوا و اطلاعات. امیدوارم که آنچه در این مجموعه عرضه می شود عمده نظرات را تأمین نماید.

ابداً مدعی کاری بدون خطا و نقص نبوده و نیستم ولی امید دارم با انتشار کامل«فتخا» - که انشاء الله تمامت

ص: 19

آن بیش از دو سال به طول نینجامد - آینه ای تمام نما از گوشه ای از میراث ارزشمند و غرور آفرین ملت ایران را به جامعه علمی عرضه کنم. امیدوارم انتشار این مجموعه تحرکی در میان پژوهشگران، دانشجویان، اساتید، ایران شناسان و ... ایجاد نماید و راه را برای تحقیقات جدید در حوزه های مختلف که اطلاعات نسخه های خطی می تواند دستمایه آن قرار گیرد، هموار نماید.

نکته مهم دیگر آن است که «فنخا» فهرست مشترکی از کلیه اطلاعاتی است که از سال 1304 شمسی تا اوایل سال 1390شمسی درباره نسخه های خطی و عکسی ایران به نحوی منتشر شده با در اختیار ما قرار گرفته است. به عبارتی حدود یکصد نفر از فهرست نگاران بنام یا گمنام ایرانی در فراهم آمدن این مجموعه به صورت مستقیم ایفای نقش کرده اند تا بتوان بخش عمده ای از میراث علمی و فرهنگی ایران را به نمایش گذاشت. یکی از اهداف «فنخا» درهم کرد و تجمیع و استاندارد سازی اطلاعات مشوش، پراکنده و ناهمگونی بود که با زحمت و رنج بسیار در طول حدود نود سال توسط فهرست نگاران سخت کوش و فاضل تهیه و در لابه لای فهرست ها ثبت شده بود و به جهت پراکندگی و ... امکان انتقال آن به مدار تحقیق سخت و بعضاً ناممکن بود. در «فنخا» تلاش شده است از همه اطلاعات مهم فراهم آمده، در جای خود و به صورت شکل یافته استفاده شود و با بهره گرفتن از روش های نوین تجربه شده، راه های رسیدن به آنها تسهیل گردد. چون بسیاری از اطلاعات حاشیه ای نسخه ها هنگامی کاربرد پیدا می کند که با اطلاعات مشابه آن مرتبط شود و در غیر آن صورت، ممکن است ارزش چندانی نداشته باشد.

اطلاعات بسیار مفید و ارزشمندی در لابه لای کار فهرست نگاران ایران دیده می شود که از این جهت نیز کار آنها نسبت به بسیاری از فهرست نگاران دیگر کشورها متمایز است. ولی سوگمندانه به دلایل گوناگون حاصل این رنج سنگین و سخت و این همه اطلاعات بکر و مستند، چندان به کار پژوهشگران نیامده است. به یاد ندارم در طول این سالیان دراز یک فهرست (که چاپ همه آنها با شمارگان بسیار محدود بوده) به چاپ دوم رسیده باشد. «فنخا» بازتولید فنی و استاندارد تلاش فهرست نگاران ایران است همراه با افزودن اطلاعاتی دیگر و شکل دهی مناسب، تا زحمت آنها را در مدار تحقیق قرار دهد و مجموعه آن را به نمایشی هویت بخش و افتخار آفرین برای نسل امروز و فردای ایران تبدیل نماید.

البته تصور نشود که این کار، یک درهم کرد صرف و کم زحمت است. آنهایی که دستی بر آتش دارند می دانند سر و سامان دادن به این حجم عظیم از اطلاعات مغشوش چه کار سترگی را می طلبد. زمان بیش از 13 ساله ای که صرف آماده سازی و شکل دهی، تصحیح و استانداردسازی آن شده گویای کاری است که در پس این مجموعه قرار دارد. که اگر لطف خداوند و همکاری و شکیبایی همکارانم نبود امکان به پایان بردن آن محال می نمود. خوب به یاد دارم که مؤسساتی با امکانات گسترده -در قبل و بعد از انقلاب به آن مبادرت کردند و پس از چند سال تلاش و هزینه بسیار متوقف شدند.

بررسی های اولیه نشان می دهد که این مجموعه به حدود چهل جلد خواهد رسید که چندین مجلد آن اختصاص

ص: 20

به نمایه های ده گانه (و یا محتملاً دوازده گانه) دارد که برای آن طراحی شده است. این نمایه ها عبارت است از: نمایه مؤلفان (که اطلاعات و شمایلی ویژه دارد)، نمایه کاتبان، نمایه واقفان، نمایه موضوعی، نمایه محل تالیف، نمایه محل کتابت، نمایه اعلام نمایه اماکن، نمایه کتاب های به خط مؤلف و نمایه اهداء شوندگان. دو نمایه دیگر که عبارت است از نمایه مهرها و نمایه کتاب های فارسی و عربی و ترکی و غیره محتملاً بدان افزوده خواهد شد.

به هر صورت در تلاشم که آنچه از اطلاعات در این مجموعه عظیم قرار می گیرد، به گونه ای رافع نیاز بخشی از پژوهشگران باشد و با راهنمای مناسب، رسیدن به آن اطلاعات تسهیل گردد.

مداخل رسیدن به اطلاعات «فنخا» در نمایه ها به جهت محدودیت های کار چاپی منحصر در نام کتاب و چند گزینه است، در صورتی که اطلاعات موجود درباره نسخه های خطی به حدود 60 گزینه می رسد که هر کدام می تواند اطلاعات خاصی را در اختیار پژوهشگر قرار دهد که دست یابی و جمع آوری آن، به صورت عادی بسیار زمان بر و بعضاً غیر ممکن است. این کارآیی ها نیازمند استفاده از رایانه بود که نسبت به کار چاپی، محدودیت کمتری دارد. این کار نیز همراه با آماده سازی اطلاعات فهرستگان انجام شد و با دورنمایی گسترده تر با عنوان «بانک اطلاعات نسخه های خطی جهان اسلام» پی گرفته شد که به نظر من اکنون یکی از کارآمدترین بانک های اطلاعات علمی است که می تواند فراتر از «فنخا»، نیازهای بسیار دیگری را پاسخگو باشد و زمینه های بکری را جهت پژوهش در اختیار محققان قرار خواهد داد. این «بانک اطلاعات» نسبت به نسخه های ایران، روز آمد است و کار آماده سازی و ورود اطلاعات نسخه های دیگر کشورها را در دست کار دارد و حجم فعلی اطلاعات آن 000/410

نسخه (حدود 80/000 نسخه مربوط به دیگر کشورها )است که مرتب در حال افزایش و ویرایش است. این بانک در سایتی که با آدرس www.mssdb.com تعریف شده است، در دسترس محققان است. با وجود این، کار چاپی دارای امتیازاتی است که نمی توان همه را در کار الکترونیکی جبران کرد، علاوه بر این، نمایش عظمت و حجم کار، جز با اثر مکتوب امکان پذیر نیست.

فهرست نگاری ایران، مجموعه ای - گرچه به نام فهرست - در ایران پدید آمد که اطلاعات بسیار متنوعی از قبیل کتاب شناسی، نسخه شناسی، تحلیل و نقادی کتاب ها، تراجم و شرح حال مؤلفان و بعضاً کاتبان و حتی اطلاعات ریز و درشت بسیاری از علوم و فنون مختلف را در خود گنجانیده است و در واقع دائره المعارفی را می ماند که نام فهرست به خود گرفته است و بعضاً اظهار نظرهای بسیار عالمانه ای را در ضمن خود دارد، گرچه برخی این چنین فهرست نوشتن را نقص و نوعی اختلاط و درهم آمیختگی غیر ضرور می پندارند. این روند البته چندان دوام نیاورد و به مرور فهرست های نسخه های خطی ایران، به طرف فهرست صرف شدن حرکت کرد و امروز فهرست های ایران بیشتر در همین چهار چوب در حرکت اند تا پرداختن به اطلاعات حاشیه ای و یا اظهارات مربوط یا نامربوط آنچه از یک فهرست نگار خبره انتظار می رود در مرحله اول، شناخت صحیح نام اثر و نام مؤلف آن است و می توان گفت 70٪ کار اصلی و بسیار مهم او در این مرحله است و فقط 30٪ به دیگر خصوصیات نسخه باز می گردد. تفاوت میان یک فهرست نگار فاضل و خبره با فهرست نگار غیر متخصص در صحت و خطای او در این مرحله از کار است. علاوه بر این، لازم است فهرست نگار جهت مستند کردن تشخیص خود، ابتدا و انتهای نسخه را دقیق و به مقدار لازم و با جدا کردن دقیق متن مؤلف از متن احتمالی کاتبان، متذکر شود، چرا که در غیر این صورت، ابداً نمی توان به اظهار نظر وی اعتماد کرد. اشتباهاتی که حتی برخی از فهرست نگاران بنام و آن هم نسبت به کتاب های معروف مرتکب شده اند، اندکی نیست و در «فنخا» به برخی از آنها حتماً بر خواهید خورد؛ لذا لازم است فهرست نگار حتی نسبت به کتاب های معروف، از ثبت آغاز و انجام نسخه غفلت نکند.

با انبوه شدن اطلاعات نسخه های خطی، بهره برداری از آنها دچار مشکل می شود و باید برای زودیابی اطلاعات، تغییراتی در شکل کار فهرست نگاران روی دهد تا اطلاعات به زحمت فراهم آمده با سرعت و دقت در مدار کار پژوهشگران قرار گیرد. از این روی تعیین اصول کار و رعایت استانداردها در تنظیم فهرست بسیار اساسی و مهم است. ناهماهنگی و عدم رعایت اصول کار و اعمال سلایق خودساخته یا اصرار بر روش های قدیمی، نتیجه ای جز کم بهره شدن زحمت فهرست نگار را در پی نخواهد داشت. ما در این فهرستگان تلاش کرده ایم تا مداخل اصلی فهرست را به یک دستی و اجمالاً قاعده مندی نزدیک کنیم و با توجه به این که حجم بسیار زیادی از اطلاعات در آن گنجانیده شده، انتظار دارم فهرست نگاران محترم با رعایت قواعد در تنظیم اطلاعات جدید، متخصصان اطلاع رسانی را در اشاعه سامان یافته و کم خطا تر آن یاری کنند.

اگر این کار بیش از یک دهه زمان به خود اختصاص داد، از این روی بود که اطلاعات عرضه شده بسیار ناهماهنگ و مغشوش بود و با همه تلاشی که صورت گرفت هنوز بسیاری از آن نواقص باقی است و باید به مرور سامان پیدا کند. روشمند شدن فهرست نگاری، هم زمان کمتری را در تجمیع و کنارهم نشانی خواهد گرفت و هم خطای کمتری را در ساماندهی کار موجب خواهد شد. واقعیت آن است که ذخایر موجود در کشور برای جامعه علمی، منبعی پر مایه و برای ملت ایران پیشینیه ای افتخار آمیز است و وظیفه فهرست نگاران و متخصصان اطلاع رسانی تبدیل

ص: 22

این گنجینه عظیم به بنایی چشم نواز و دلپذیر است تا کارآیی و اثربخشی خود را پیدا کند. عرضه ناهماهنگ، مغشوش و پراکنده، ارزش و اعتبار این میراث عظیم را کاهش خواهد داد.

1- آتابای، بدری

2- آصف فکرت، محمد

3- ابن يوسف شیرازی

4- اذکائی، پرویز

5- اردلان، على

6- ارگانی بهبهانی، محمود

7- استادی، رضا

8- اشکوری، احمد

9- اشکوری، جعفر

10- اشکوری، صادق

11- اصغرزاده، اصغر

12- اصیلی، سوسن

13- اعتصامی، یوسف

14- افشار، ایرج

15- امینی، محمد حسین

16- انتظاری، رمضانعلی

17- انصاری، محمد باقر

18- انوار، عبدالله

19- انواری علمی

20- اوکتائی

21- ایزدپناه، حمید

22- برکت، محمد

23- بشری، جواد

24- بینش، تقی

25- بهروزی، علینقی

26- بیانی، مهدی

27- بیگ باباپور، یوسف

28- ترابیان، محمد

29- توفيق

30- حائری، عبدالحسین

31- حائری، محمد علی

32- حافظیان بابلی، ابوالفضل

33- حاکمی، اسماعیل

34- حجتی، محمد باقر

35- حسن زاده، حسن

36- حسینی، احمد

37- حضرتی، صادق

38- حکیم، محمد حسین

39- خانی پور، رضا

40- دانش پژوه، محمد تقی

41- درایتی، مصطفی

42- دیباجی، ابراهیم

43- ذكاء، يحيى

44- راستکار، فخرى

45- روشن، محمد

46- روضاتی، محمد على

47- ریاضی، محمد رضا

48- زادهوش، محمد رضا

49- سالاری، علیرضا

50- سمامی حائری، محمد

51- سنندجی، سلطان حسین

52- سید یونسی، میر ودود

53- شاکری، رمضانعلی

54- شریعتی، مهدی

55- شكر اللهی، احسان الله

56- شکور، علی اکبر

57- شیروانی، محمد

58- صدر هاشمی، محمد

59- صدرائی خوئی، علی

60- ضمیری، امیره

61- طاهری، شهاب

62- طباطبائی، عبدالعزيز

63- طباطبائی، محمد (منصور)

64- طيار مراغی، محمود

65- عاطفی، حسن

66- عراقی، آقامجتبی

67- عرفانیان، غلامعلی

68- عظیمی، حبيب الله

ص: 24

69- غلامی مقدم، براتعلی

70- فاضل، محمود

71- فاضل قائینی، علی

72- فاضل هاشمی، محمد رضا

73- فرزانه پور، غلامرضا

74- فرشچی، معصومه

75- فقیری، محمد صادق

76- فقیه امامی، احمد

77- قاسمی، رحیم

78- گلچین معانی، احمد

79- مایل هروی، نجیب

80- متقی، حسین

81- محقق، مهدی

82- مختاری، رضا

83- مدرسی طباطبائی

84- مدیر شانه چی، کاظم

85- مرعشی نجفی، محمود

86- معیری، زهره

87- مقصود، جواد

88-مقصود،رضا

89- منزوی، احمد

90- منزوی، علینقی

91- موسوی، میر محمود

92- ناطقی، علی اوسط

93- نظری، محمود

94- نفیسی، سعید

95- نقیبی، حسن

96- نورانی، عبدالله

97- وفادار مرادی، محمد

98- ولائی، مهدی

98- مقصود، رضا

99- هاشم پورسبحانی، توفیق

100- هدایت، محمد على

* * * * * * * * * * * * * * * *

ص: 25

برای کاستن از تفرق و اشتباه آن پیدا کنیم، کاری که با صرف وقت بسیار و تلاش مستمر انجام شد. مهمترین ابزار ما تطبيق آغاز یا انجام نسخه بود، گرچه قراین دیگری را نیز به کار بستیم تا ثبت نام کتاب اجمالاً دقیق تر آورده شود. باید اذعان کنم که تجربه تطبیق نشان داد که به فهرستی که آغاز و انجام نسخه را ثبت نکند ابداً نمی توان اعتماد کرد و خطاهایی رخ داده است که فقط با تطبیق آغاز یا انجام می توان فهمید.

در تقدم و تأخر و یا ترجیح نامی بر نام دیگر، شاید در مواردی دقت لازم را به کار نبسته باشیم ولی تلاش کردیم تا اثری را به چند نام و در چند جا معرفی نکنیم. البته این کار بیشتر در مورد نسخه هایی انجام شد که دارای آغاز و انجام بوده اند ولی درباره دیگر نسخه ها دچار محدودیت بوده ایم. در تطبیق آغاز و انجام، چه بسیار نسخه های مجهولی که شناخته شد و چه بسیار نسخه های غلط معرفی شده ای که اصلاح شد و چه بسیار نسخه هایی که گرچه نام مؤلف آن معلوم نبود، ولی در یکجا و کنار هم چیده شد تا امکان بررسی های بعدی را آسان تر کند. در مورد آثاری که دارای چند اسم بوده اند یا به چند نام در فهارس ثبت شده اند، یک نام را در ابتدا قرار دادیم و بقیه نامها در دنباله نام کتاب آمده و با علامت «» از یکدیگر جدا شده اند؛ نام های دیگر در جای الفبایی آن، به نام اول ارجاع داده شده اند. همان گونه که متذکر شدم در انتخاب نام اول، وسواس چندانی به کار نرفته است.

در انتخاب نام کتاب تصرفات مختصر دیگری نیز انجام شده است که به آنها اشاره می شود:

4-1-کلیه آثاری که با نام های «مثنوی»، «رباعی»، «چند بیتی»، «شعر»، «قصیده»، «قصاید» و نام های مشابه بوده است، در صورتی که نام مؤلف آن معلوم بوده، تحت عنوان «دیوان» آمده است و اگر مؤلف آن نامعلوم بوده، تحت عنوان «اشعار» آمده است.

4-2- این قاعده فقط در مورد عناوینی که معروف است، رعایت نشده و به همان نام در فهرست آمده است: مثل رباعیات خیام یا رباعیات بابا طاهر یا قصیده بانت سعاد یا قصیده برده و ...

4-3 - عناوینی چون «رساله در ...» و یا «کتاب ... در ابتدای نام کتاب، یا حذف شده یا در انتهای نام داخل () قرار داده شده است. بنابراین چنین آثاری را منهای این کلمات باید جستجو کرد.

4-4 - این قاعده در مورد کلماتی چون «مختصر»، «منتخب» «ترجمه» نیز به کار رفته است. در این موارد نام اصلی اثر ابتدا آمده و کلمه ترجمه یا مختصر یا منتخب در آخر نام کتاب و داخل () آورده شده است. لازم به ذکر است این رویه در مورد کتاب هایی اعمال شده که مترجم یا مختصر کننده یا انتخاب کننده، نام مشخص دیگری به اثر نداده باشد. به عنوان مثال مختصر تحفه الابرار به «تحفه الابرار (مختصر)» تغییر یافته است.

4-5- منظومه هایی که دارای نام مشخص بوده اند، تحت همان نام آمده است.

ص: 27

4-6 - آثاری که ابتدای آن کلمه منظوم و یا منظومه بوده، مثل «منظومه ای در منطق»، بدین شکل تغییر یافته: «منطق منظوم» یا «المنطق (منظومه)».

4-7 - عباراتی که در ابتدای نام کتاب آمده و معنایی جهت راهنمایی ندارد مثل «قسمتی درباره ربا» و مانند اینها، به عنوان «ربا» تغییر یافته و عبارت حذف شده در قسمت مباحث افزوده شده است. لازم به ذکر است که این رویه بیشتر در مورد کتاب هایی پیش آمده که نام ذکر شده، از طرف فهرست نگار بدان داده شده و نام اصلی کتاب نمی باشد.

4-8 - کلیه رساله های حدیثی که نام خاصی نداشته و فهرست نگاران نام های ناهماهنگ و مختلفی بدان داده اند، همگی تحت عنوان «احادیث» آمده است.

4-9 - در مورد کتاب ها و رساله هایی که محتوی دعا بوده اند و اکثراً فاقد مؤلف اند و با نام های بسیار متفاوت و ناهمگون ثبت شده اند، همگی تحت عنوان «ادعیه» آمده اند، جز کتاب هایی که دارای نام مشخص بوده اند که تحت همان عنوان آمده است.

4-10- چون تمامی محتوای مجموعه ها تفکیک شده و جدا جدا در فهرستگان آورده شده است، بنابراین مجدداً تحت عنوان «مجموعه» نخواهد آمد. جز در مورد مجموعه هایی که چند رساله از یک مؤلف را در خود جای داده است که این مجموعه ها تحت عنوان «رسائل» و در جای الفبایی خود آمده است.

4-11- عنوان نسخه هایی که با نام «مجموعه» در فهرست ها آمده اند ولی محتوای آنها نشان می دهد که شامل رساله های جدا و قابل تفکیک نیستند، به «جنگ» تغییر یافته است. برعکس آن، عنوان نسخه هایی که نام «جنگ» بدانها داده شده است، ولی رساله های جدا جدا و قابل تفکیک دارند، به «مجموعه» تغییر یافته و کلیه رساله های آنها جدا جدا در «فنخا» معرفی شده است.

4-12- عناوینی چون «پراکنده ها»، «گوناگون» و ... همگی تحت عنوان «متفرقات» آمده است.

4-13- عناوینی چون «بياض» یا «جنگ» گرچه از جهاتی همپوشانی دارند ولی برای این دو عنوان به نظر فهرست نگار اعتماد کردیم و هر چه در فهرست آورده اند، در «فنخا» نیز گنجانیده ایم.

4-14 - در مورد کتاب های عربی که نام کتاب با الف و لام اضافی آمده، در ردیف الفبایی، الف و لام اول کلمه لحاظ نشده و حروف بعد از الف و لام ملاک ترتیب الفبایی بوده است. این رویه در مورد کلیه کلمات عربی موجود در عنوان کتاب رعایت شده است. به عنوان مثال: المنطق، در حرف میم آمده است و کلمه آداب نکاح» و «آداب النكاح» علی رغم تفاوت نوشتاری در کلمه دوم، در دو جا ثبت نشده اند. بنابراین

ص: 28

مراجعه کننده محترم باید به این تفاوت ها توجه کند و عبارات عربی در نام کتاب را منهای الف و لام زاید دنبال کند و جستجوی خود را تا یافتن نام کامل اثر دنبال نماید. ضمناً این قاعده در مورد ارجاعات نیز اعمال شده است.

4-15 - در سیستم ارجاعات مهمترین کار، ارجاع نام دیگر کتاب به نام انتخاب شده است که حداکثر تلاش در این خصوص صورت گرفته است. در برخی کتاب ها یا رساله ها، ارجاعاتی جهت راهنمایی صورت گرفته با این که نام دیگر یک اثر محسوب نمی شود. ولی بدان جهت که در راهنمایی مراجعه کننده مهم تشخیص داده شد، از آن استفاده شده است.

5- بعد از نام و نام های دیگر کتاب، و در همان ردیف، موضوع و زبان اثر آمده است و با علامت/ از هم جدا شده است. در ثبت موضوع گرچه مفیدتر آن بود که ثبت موضوع، دقیق تر و جزئی تر باشد، ولی به دلیل عدم رعایت این مطلب از جانب تمامی فهرست نگاران و عدم امکان دسترسی کامل ما به نسخه های ما نیز از موضوعات کلی استفاده کردیم.

6- در خط بعد آوانگاری لاتین نام کتاب آمده است. گرچه این کار مخالفان و موافقانی داشت و برای ما نیز تنگناها و مشکلاتی پدید آورد ولی در مجموع، بودن آن را ترجیح دادم. در آوانگاری لاتین علائم برای عبارات عربی و فارسی متفاوت است و لذا فهرست جایگزین کلمات عربی و فارسی پیش از همین مقدمه توضیح داده شده که باید برای تلفظ صحیح به آن مراجعه کرد.

7- دومین مدخل بسیار مهم نام مؤلف است که در این مدخل چند کار اساسی در «فنخا» دنبال شده است که به آن اشاره می شود

7-1- یکسان سازی و تلاش برای ثبت هماهنگ نام مؤلفان ضرورتی است که مدتهاست متخصصان اطلاع رسانی در کشور برای آن تلاش کرده اند تا از ناهماهنگ نویسی بکاهند و راه را برای طبقه بندی کار آمد اطلاعات - بدون ریزش و اختلاط - فراهم سازند. نام نویسنده امروز در طبقه بندی اطلاعات مهمترین مدخل است و سرشناسه قرار می گیرد گرچه در گذشته نام اثر، بیش از نام نویسنده مورد توجه بوده است و به نظر نمی رسد با تحولات پیش آمده در تولید علم، این گذشته تکرار شود و اثری بتواند بیش از مؤلف آن شهرت پیدا کند. شاید تعمیم این رویه، که در مورد کتاب های چاپی بیشتر معمول است، به نسخه های خطی چندان درست نباشد. از این رو، ما در «فنخا» نام کتاب را اصل قرار داده ایم ولی همان وسواس را درباره نام نویسنده نیز به کار بردیم تا رسیدن به اطلاعات از طریق نام نویسنده نیز بدون اختلاط صورت گیرد. اولین اثر مورد استفاده در مورد نام مؤلفان، کتاب «مستند مشاهير» کار کتابخانه ملی ایران بود. به نظر ما این کار می تواند مبنا باشد، گرچه

ص: 29

فهرست نگاران نسخه های خطی کمتر از آن استفاده کرده اند. مبنا قرار دادن «مستند مشاهیر» به معنای عدم وجود نقص در این کار نیست و ما تلاش نموده ایم با رعایت اصول کار، برخی از نواقص آن کاسته شود. این کار گرچه زمان بسیاری را به خود اختصاص داد ولی تمامی آثار خطی ایران به یک روش مشخص و نسبتاً استاندارد در آمد. امیدوارم فهرست نگاران محترم و معزز با رعایت اصول به کار رفته در این فهرستگان، روش هماهنگ تری را در تدوین فهرست های آینده دنبال نمایند تا زحمت آنها کاربردهای بهتری داشته باشد.

7-2- برای تدوین و مستند کردن نام مؤلفان، ابتدا تمامی اطلاعات درج شده در مستند مشاهیر ثبت و در رایانه ذخیره شد و پس از آن با استفاده از تراجم و اطلاعات موجود در فهرست ها به تکمیل آن پرداخته شد و اشتباهات احتمالی مرتفع گردید و بعضاً نام مستندشده در مستند مشاهیر تغییر یافت و نام های مستند نشده - که اندک هم نبود - به آن افزوده شد و البته در این کار همان قواعد به کار گرفته شده در مستند مشاهير رعایت شد. در ادامه برای فراهم آوردن یک بانک جامع تر مؤلفان، اطلاعات بیشتری به صورت مستند آماده و در سیستم ثبت گردید تا در مراحل بعدی کار استفاده شود؛ همچون مذهب مؤلف به صورت سامان یافته، جنسیت، تخصص ها و جهت فکری او و اطلاعات دیگری که ممکن بود در بهره دهی بیشتر به کار آید. به مرور ما دارای یک بانک اطلاعات نسبتاً کار آمد از مؤلفان شدیم که توانمندی ویژه ای در تنظیم و استخراج مطالب دارد و با ضمیمه شدن به بانک اطلاعات نسخه های خطی جهان اسلام، امکان تنظیم و تدوین گزارش های بسیار متنوعی را فراهم نمود؛ به عنوان مثال تفکیک آثار شيعه، اسماعیلیه، زیدیه، سنی با تفکیک مذاهب چهارگانه و غیر آن؛ امکان گزارش از تألیفات در قرن خاص، امکان گزارش گیری از آثار عارفان، فیلسوفان، متکلمان، ریاضیدان ها، شعرا، موسیقیدان ها، پزشکان، فقیهان و دیگر تخصص های موجود و ....

7-3 - در مستند نمودن نام مؤلف، همان روش مستند مشاهیر دنبال شده و در مورد تاریخ وفات و تولد مؤلف، سال هجری قمری مبنا قرار گرفته است، چون کاربرد بیشتری در مورد مؤلفان نسخه های خطی دارد.

7-4- تلاش شد حتی المقدور سال تولد و وفات مؤلف استخراج و ثبت شود و در صورت نامعلوم بودن، قرن زندگی مؤلف را تعیین کنیم که البته درباره همه مؤلفان موفق نشدیم ولی اطلاعات بسیاری از مؤلفان را کامل کردیم.

تاریخ سمت راست خط تیره «-» سال تولد و تاریخ سمت چپ خط تیرہ سال وفات مؤلف است و علامت «ق»، «ش»، «م»، «قم»، «ق ه.» بعد از تاریخ، به ترتیب سال قمری، سال شمسی، سال میلادی، قبل از میلاد و قبل از هجرت است.

7-5- برخی از سال های تولد و یا وفات مورد اختلاف است که علامت سؤال (؟) قبل از سال تولد یا وفات نشان

ص: 30

اختلاف در سال می باشد.

7-6- در مورد نام مؤلف، پس از نام خانوادگی یا لقب او (در صورت وجود)، بعد از یک ویرگول (،) فقط نام مؤلف و نام پدر او آمده است.

7-7- اگر نسبت اثری به مؤلف محتمل یا مورد شبهه و اختلاف باشد، قبل از نام مؤلف علامت سؤال (؟) آمده است و این علامت در ابتدای نام مؤلف به معنای منسوب بودن اثر به مؤلف است.

7-8- نام مؤلف در تمامی آثار معرفی شده از او در این فهرستگان، یکسان ثبت شده و از این جهت منحصر به فرد است، گرچه هنوز دچار کمبودها و مشکلاتی است که به مرور باید مرتفع کرد.

7-9- در مورد برخی از نام ها، نام مشهور شده او را به نام واقعی مؤلف ترجیح دادیم چون آن را زودیاب تر از نام واقعی او دانستیم همانند «شهید ثانی»، «شهید اول»، «شیخ بهائی»، «صاحب معالم» و «صاحب جواهر» که شاید نام واقعی آنها برای بسیاری از افراد غریب و نا آشنا باشد. البته در نمایه مؤلفان «فنخا»، تمامی اسامی دیگر مؤلف را که در منابع و فهارس آمده با ارجاع کامل به نام مستند شده برگردانیده و راهنمای کاملی برای آن در نظر گرفته ایم.

8- پس از نام مؤلف، آوانگاری لاتین آن همراه با تبدیل تاریخ تولد و وفات به سال میلادی آورده شده است.

لازم به ذکر است علامت های به کار رفته در آوانگاری برای اسامی مؤلف، همگی بر اساس جایگزین فارسی است.

9- از کارهای دیگر، ثبت وابستگی اثر به اثری دیگر است. این کار بیشتر در مورد حاشیه ها، شرح ها، تعليقه های ترجمه های منتخب ها، مختصرها و ... صورت گرفته است. در این موارد بعد از عبارت «وابسته به:» نام کتاب به صورت کامل و همان گونه که در این «فهرستگان» ثبت شده، همراه با نام مؤلف آن، همراه با تاریخ تولد و وفات او آمده است و می توان آن را به راحتی در جای الفبایی آن در «فنخا» پیدا کرد. البته ثبت این وابستگی در صورتی است که نسخه ای از اثر اصلی در ایران موجود باشد. از این جهت این فهرست منحصر به فرد است.

10- در سطر بعدی، اگر مؤلف کتاب را برای کسی نوشته یا به کسی اهداء نموده باشد با عنوان «اهدا به:» تذکر داده شده است.

11- در سطر بعد اگر تاریخ تأليف اثر معلوم باشد یا محل تالیف آن مشخص باشد با عنوان «تاریخ تالیف» و «محل تالیف» گزارش شده است.

ص: 31

12- پس از آن گزارشی خلاصه از کتاب داده شده است. دست مایه اصلی ما در تهیه این کتاب شناسی ها گزارشی است که فهرست نگاران از محتوای اثر به دست داده اند. البته برخی از رساله ها یا کتاب ها چون هیچ گزارشی از آنها در فهرست ها موجود نبوده است و دسترسی ما نیز به اصل نسخه برای تهیه گزارش میسر نبود، فاقد کتاب شناسی اند. لازم به ذکر است که اگر گزارش فهرست نگاری را جامع و کامل یافتیم و از آن به عينه استفاده کردیم، در پایان گزارش نام گزارشگر را آورده ایم جز درباره برخی کتاب ها که فقط یک نسخه داشته است که با توجه به آدرس آخر نسخه و مشخص بودن گزارشگر، تکرار آن را ضروری ندانسته ایم.

13- تلاش شده یک آغاز و انجام کامل از اثر گزیده شود و نسخه ها با تطبیق با آن ارزیابی گردند. آغاز و انجام بعد از کتاب شناسی همان نمونه است تا کار تطبيق را تسهیل کند.

14- بعد از آن اطلاعات چاپ آمده که با استفاده از منابع گوناگون تهیه شده است. در ثبت اطلاعات چاپ به ذکر همه چاپ ها نپرداختیم و فقط در پی آن بودیم که اگر اثری به چاپ رسیده تذکر داده شود. البته عدم وجود اطلاعات چاپ به معنای آن است که ما به اطلاعاتی درباره چاپ آن دست نیافته ایم، نه آنکه آن اثر حتماً چاپ نشده است.

15- پس از اطلاعات چاپ، مآخذ عمومی در میان [ ] آمده است.

16- اگر اثری دارای شرح، حاشیه، تعليقه، ترجمه و ... باشد و از آن در ایران نسخه ای معرفی شده باشد تحت عنوان «شروح و حواشی» معرفی شده است که باید آن را برخی از شروح و حواشی دانست. شکل معرفی آن فقط با عنوان نام کتاب و مؤلف و تاریخ تولد و وفات اوست و به همان شکل نیز در «فنخا» و در جای الفبایی آن قابل یافتن است.

19 - بعد از شماره، سه مدخل اساسی ثبت شده است که برای مشخص بودن با خطوط سیاه و در یک سطر چیده شده است: 1- نام شهری که نسخه در آن نگهداری می شود؛ 2- نام محلی که نسخه معرفی شده در آنجاست و عمده آنها کتابخانه های عمومی و خصوصی است. البته نام اکثر این مراکز خلاصه شده است و برای شناخت نام کامل آن به بخش توضیح رموز مراجعه نمایید؛ 3- شماره نسخه، یعنی شماره ای که نسخه را می توان با آن شماره در آن کتابخانه پیدا کرد. به عنوان مثال در عبارت «تهران - دانشگاه، شماره نسخه: 7191/11 »، «تهران»، نام شهری است که کتابخانه در آن قرار دارد؛ «دانشگاه» به معنای کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، مکانی است که نسخه را نگهداری می کند؛ «شماره نسخه: ...» به معنای شماره ای است که به نسخه در کتابخانه مذکور داده شده است. بنابراین برای مراجعه به نسخه باید این شماره را در نظر گرفت. در ثبت شماره بازیابی نسخه اگر نسخه حاوی یک اثر باشد، شما یک شماره خواهید دید و اگر مجموعه ای باشد که در آن چند رساله قرار دارد، بعد از شماره اصلی نسخه، شماره ای قرار دارد که جای این رساله را در آن مجموعه نشان می دهد. مثلاً در نمونه بالا شماره 7191 شماره نسخه است و شماره 11 که بعد از خط مورب / قرار دارد نشان دهنده این است که این رساله یازدهمین رساله آن مجموعه می باشد. البته فقط در شماره کتابخانه گلپایگانی قم، تفاوتی دیده می شود که شماره ها را افزایش داده است. شماره این کتابخانه دارای سه قسمت است: دو شماره در ابتدا از سمت چپ که با خط مورب/ از هم جدا شده است. این دو شماره مربوط به قفسه هاست که در کتابخانه شماره اول صورت و شماره بعد در مخرج قرار دارد. سپس بعد از خط تیره (-) شمارهای دیگر قرار دارد که شماره نسخه محسوب می شود ولی برای یافتن نسخه دو شماره اول مورد نیاز است. البته اگر نسخه دارای چند رساله باشد بعد از شماره آخربا خط مورب (/) مشخص شده که نشان دهنده جای این رساله در آن مجموعه است.

20- بعد از اطلاعات اولیه نسخه، آغاز و انجام نسخه آمده است. در این قسمت اگر در فهرست، آغاز و انجام ثبت شده باشد، چنانچه آغاز و انجام نسخه با آغاز و انجام کتاب (نمونه) در ذیل کتاب شناسی، برابر باشد، عنوان آغاز و انجام: برابر» آمده است بدان معنی که این نسخه آغاز و انجامی هماهنگی با نمونه دارد. اگر فقط آغاز یا فقط انجام آن برابر نمونه بوده، در برابر همان کلمه «برابر» آورده شده و تفاوت دیگری به عینه ذکر شده است. عدم ذکر آغاز یا انجام به معنای آن است که نسخه در فهرست فاقد آغاز یا انجام یا هر دو بوده است.

21- در سطر بعد به ترتیب این اطلاعات آمده است: 1- اگر نسخه در فهرست ناشناس (فاقد نام مؤلف یا نامی مشخص برای کتاب) باشد و در «فنخا» شناخته شده باشد یا اگر تفاوتی در نام کتاب بین فهرست و «فنخا» وجود داشته باشد در این قسمت توضیح داده می شود، همچنین هر توضیحی که مربوط به تفاوت مأخذ اصلی با «فنخا» باشد در ابتدا آورده می شود. در دنبال آن مباحث نسخه آورده می شود، بدین معنا که اگر نسخه

ص: 33

بخشی از کتاب یا جلدی مشخص از کتاب های چندجلدی باشد، تذکر داده خواهد شد. در مورد نسخه های عکسی اطلاعات مربوط به نسخه اصل آنها در همان ابتدا خواهد آمد (تنها در مورد جلد اول نسخه های عکسی کتابخانه دائره المعارف بزرگ اسلامی اطلاعات نسخه اصل آورده نشده چرا که همه نسخه های این مجلد عکس هایی از نسخه های موجود در کتابخانه خصوصی اهدایی زین العابدین ابراهیمی می باشند). لذا این مطالب در تمامی نسخه ها موجود نیست فقط در اطلاعات نسخه هایی دیده می شود که نیازمند این توضیحات می باشند. 2- خط نسخه؛ 3- کاتب نسخه. اگر نسخه دارای نام كاتب باشد بعد از «كا:» آورده شده و اگر فاقد نام کاتب باشد کلمه «بی کا» آمده است یعنی بدون نام کاتب؛ اگر نسخه به خط مؤلف باشد عبارت «کاتب = مؤلف» آمده است بدان معنی که نسخه اصل و به خط مؤلف می باشد؛ 4- تاریخ کتابت نسخه: اگر تاریخ کتابت نسخه معلوم باشد با عنوان » تا:» تاریخ کتابت آورده شده است. در برخی نسخه ها تاریخ دقیق کتابت معلوم نیست و قرن آن (که معمولاً حدس فهرست نگار است) ذکر شده که ما نیز همان تاریخ را آورده ایم. در برخی نسخه ها نه تاریخ کتابت و نه قرن آن معلوم نشده ولی تاریخی در تملك ها، مهرها، یادداشت ها، رساله های دیگر آن مجموعه و .... ذکر شده که حداقل می رساند تاریخ کتابت نسخه همزمان یا قبل از آن تاریخ بوده است. در این موارد بعد از کلمه «تا:» عبارت «با تاریخ ...» را آورده ایم و این کلمه بدان معنی است که در نسخه چنین تاریخی آمده و تاریخ کتابت آن قبل از این تاریخ است؛ در صورت مشخص نبودن تاریخ کتابت نسخه، کلمه «بی تا» آمده است، به معنی بدون تاریخ کتابت؛ 5- اگر محل کتابت نسخه معلوم باشد بعد از کلمه «جا:» به معنی محل کتابت آورده شده و اگر معلوم نباشد، ذکری از آن نیامده است؛ 6- اگر نسخه افتادگی داشته باشد بعد از آن با کلمه «افتادگی:» در آغاز یا انجام یا وسط ذکر شده است؛ 7- بعد از آن توضیحات اضافی نسخه خواهد آمد که عبارت است از تصحیح، با عبارت: «مصحح»، دارای حاشیه یا تعليقه، با عبارت: «محشی»، علامت بلاغ، مقابله و سماع، ذكر تملك ها و مهرها، اطلاعات وقف و اهدا، یادداشت های مفید و روشن، تزئینات، جدول، سرلوح ها، کتیبه ها و غیره، که تلاش شده است به صورت خلاصه گزارش شود. 6- نوع کاغذ؛ 7- مشخصات جلد (البته گاهی به صورت تلخیصی)، 8- تعداد برگ ها (با حرف «گ» بعد از عدد) یا صفحات (با حرف «ص» بعد از عدد)؛ 9- تعداد سطرها؛ 10- اندازه سطرها، داخل ()؛ 11- قطع؛ 12؛ اندازه صفحات. پس از آن در داخل قلاب [] نام مأخذی است که اطلاعات نسخه از آن نقل شده است. در نقل مأخذ اگر نام فهرست و نام مرکز نگهداری تقریباً همانند باشد، علامت «ف» قرار دارد که به معنای فهرست آن کتابخانه است و شماره یا شماره های بعد، شماره جلد و صفحه مأخذ می باشد. شکل کار در نشانی دهی مأخذ بدین گونه است که شماره اول از سمت چپ، شماره صفحه است و شماره بعد از خط تیره شماره جلد مأخذ است. اگر مأخذ چند جلدی باشد، مثلاً [ف: 2- 245] یعنی فهرست جلد دوم صفحه 245. اما در مورد مأخذی که نام آن متفاوت با نام محل نگهداری است، نام مأخذ به صورت اختصاری آمده است که برای شناخت نام کامل آن باید به قسمت توضيح رموز

ص: 34

واختصارات مراجعه شود.

هم نباشند رعایت شده است. مثلاً در مورد عناوین عامی چون «ادعیه» یا «احادیث» که تعداد بسیاری نسخه غیر همانند وجود دارد، چیدن نسخه ها بر اساس قدمت آنها می باشد.

للشعب الايراني و رأسمال عظيماً للباحثين، و للموسوعيين الايرانيين، و علماء الاسلام، و محقّقي الفروع المختلفة. و لكن ممّا يفت في العضد أنّ جهد المفهرسین و عناءهم أضحى نسياً منسيّاً، و استغني عن تجارتهم أرباب العمل لأسباب شتّی، و منها عدم رعاية القواعد و الأصول بالتساوي في عملهم و ابتکاراتهم الفطرية. و تسعى «فنخا» إلى إعداد موسوعة من خلال جمع هذه المعلومات المشتّتة و المتباينة، و توحيد الموضوعات الأصلية، و تنضيد المعلومات المتناثرة، و إيجاد الترابط بينها، حتى تجعل - عند إبراز عظمة الشعب الإيراني العلمية و الثقافية السالفة - في دائرة التحقيق و الدراسة، و تكون رصيداً للباحثين في الحقول المختلفة.

وكان الباعث على تدوين هذه الموسوعة أمران أساسيّان:

1- استبدال المعلومات المتباينة و المتناثرة بموسوعة منظّمة، لابراز حجم و أهمية الكنوز الايرانية المدوّنة.

2- تکوین رصيد من المعلومات للمراكز التحقيقية و للباحثين في هذا الميدان.

و يلزم لتحقيق هذين الأمرين أن تعرّف الموضوعات الأصلية و الفرعية، و أن توضع خطّة لترتيبها و تنسيقها. فأخذ بنظر الاعتبار موضوعان: «اسم الكتاب» و «اسم المؤلّف»، و أصبحا مستندين بعد أن صرف فيهما جهد كبير ووقت كثير . و «فنخا» - الفهرس الموحّد- هو «الأثر المحوري»، و اختير لاسم الكتاب لفظ «المشهور» الذي شاع استعماله في المخطوطات، و استخدام لفظ «المشهور الثاني» لاسم المؤلّف. و استغرق التسجيل النهائي لاسم الأثر وقتاً طويلاً، نظراً إلى الاختلاف الفاحش في الفهارس و المصادر، و احترازاً من عرض أثر بأسماء متعدّدة في «فنخا» قدر المستطاع، و وضع دليل للعثور على المعلومات المنشودة بالرجوع إلى الأسماء الأخرى حسب نظام الألفباء للحروف. ولانزعم أنّ في هذا المشروع نقصاً، غير أنّ ما أنجز في مضماره قليل و نادر، رغم العقبات الكبيرة و تعذّر الإلمام بجميع المخطوطات و العيوب التي تشين الفهارس و المصادر. وقد روعي تنظيم أسماء المؤلّفين و توثيقها بنفس المقياس منذ البداية. و يظهر التباين و الاضطراب و الأخطاء في موضوع اسم المؤلّف في الفهارس أكثر من اسم الكتاب بكثير، و كان الاضطراب يزداد فيه حسب عدد المفهرسین، و هذا الأمر يؤدّي أحياناً إلى حيرة المحقّقين، رغم أنّ الفهرس أعدّ ليكون لهم دليلاً. وقد أفرغ المجهود في مماثلة اسم المؤلّف، لكي يسجّل في جميع مواضع «فنخا» على وتيرة واحدة و نسق منتظم. ولعلّ فيه عيوباً ينبغي إصلاحها في المستقبل، غير أنّنا نتعهد بأنّ «فنخا» ذات آلية خاصة في هذا المضمار.

لقد انتخبت المعلومات في «فنخا» و رتّبت على نسق فاتّصفت بما يلي:

1- وثائقية و ذات مصادر معلومة.

2- تيسير تقويمها و الحكم عليها من قبل من يرجع إليها.

3- عدم إهمال المعلومات اليسيرة و الخطيرة المعدّة التي قد تنفع المحقّقين بنحوما في المجالات الخاصة، أي من يستفيد من المعلومات المنشودة من عامة المحقّقين و خاصتهم.

4- مراعاة التناسق و التماثل في عرض المعلومات.

ولم تشمل هذه القواعد بعض معلومات «فنخا» إمّا لعدم وجود معلومات كاملة، فكانت تقادیر ناقصة، و إمّا لندرة المعلومات المشابهة لها في هذه الموسوعة.

ص: 38

وقد استغرق جمع هذه المعلومات و إعدادها و تنظيمها أكثر من عقد من الزمان، و نشرناها بمساهمة بعض المعاونين في مؤسسة المواد الثقافية التحقيقية، و نتوقّع أن تتكوّن هذه الموسوعة من نحو أربعين مجلّداً، و نأمل أن تنشرها المكتبة الوطنية في ايران بعد سنتين. و لهذه الموسوعة العظيمة (12) مسرداً ، تسهّل الانتفاع بالمعلومات للاحتياجات المتنوّعة إلى أقصى غاية، و ستكرّس إليها في النهاية بضعة أجزاء من الموسوعة. و أمّا المسارد الموجودة فهي: مسرد المؤلّفين، و لعلّه يتكوّن من جزأين، و المسرد الموضوعي، و مسرد الكتب العربية و الفارسية و التركية و الأردو، و مسرد النسّاخ، و مسرد الواقفين، و مسرد المهدين، و مسرد مكان التأليف، و مسرد مكان النسخ، و مسرد الختم، و مسرد الكتب التي نسخت بخطّ المؤلّف، و مسرد الأعلام، و هي الأعلام الواردة في الوصف ولم يرد لها ذكر في المسارد الأخرى، و مسرد الأمكنة.

و قد رتّبت «فنخا» و دوّنت وفق أسماء الكتب، و تستوعبها بلغاتها و موضوعاتها قاطبة. و يقتصر النطاق المحدّد لفهرس «فنخا» على النسخة الأصلية أو المصوّرة للكتاب الموجود في ايران فقط، و على المعلومات المنتشرة منه أو المفوّضة إلينا بنحوما، مهما كانت قليلة، ولكنّها مشخّصة و مميّزة.

و استخدمت رموز و علامات مختصرة في «فنخا» للحدّ من تكرار بعض الأسماء، فيحال القارئ إلى صفحات الرموز و الاختصارات في بداية كلّ جزء لتوضيح المقصود.

و ماشابه من الأسماء، تسجّل بعنوان «دیوان» إن كان مؤلّفها معلوماً، أو بعنوان «أشعار» إن كان مؤلّفها مجهولاً.

1-2- استثنيت هذه القاعدة في العناوين المعروفة فقط، إذ جاء في الفهارس بنفس عناوينها المذكورة، مثل: رباعيّات الخيّام، أو رباعیّات باباطاهر، أو قصيدة «بانت سعاد»، أو قصيدة البردة» وغيرها.

1-3- إنّ عنوان من نحو: «رسالة في ...» أو «كتاب ...» تحذف من بداية اسم الكتاب، أو توضع داخل قوسين ( ) في نهاية اسم الكتاب. فينبغی استقصاء أمثال هذه الكتب دون هذه الكلمات.

1-4- تحري هذه القاعدة في كلمات، مثل: «مختصر» و «منتخب» و «ترجمة»، فيرد في هذا المجال الاسم الأصلي للكتاب، و توضع كلمة «ترجمة» أو «مختصر» أو «منتخب» في نهاية اسم الكتاب و داخل قوسين. ومن الجدير بالذكر أنّ هذا المنهج يتّبع في مجال الكتب التي لايوسمها المترجم أو المختصر أو المنتخب باسم معين آخر، فمثلاً استبدل «مختصر تحفة الأبرار» باسم «تحفة الأبرار (مختصر)».

1-5- وردت المنظومات ذات العناوين المعيّنة بنفس أسمائها.

1-6- استبدلت الكتب التي بدأت بكلمة «منظوم» أو «منظومة» بلفظ «منطق منظوم» أو «المنطق (منظومة)».

1-7- استبدلت العبارات التي وردت في بداية الاسم و ليس لها دلالة معنوية، مثل: «فصل في الربا» و غير ذلك باسم الربا»، و أضيفت العبارة المحذوفة إلى حقل البحوث. وممّا يجدر ذكره أنّ أغلب هذه الموارد تخصّ الكتب المذكورة

آنفاً، ولم يكن لها اسم، بل سمّاها المفهرسون.

1-8- إنّ جميع رسائل الحديث التي لها اسم و سمّاها المفهرسون بأسماء مضطربة و مختلفة وردت باسم «أحاديث».

1-9- إنّ الكتب و الرسائل التي تحوي الدعاء و يفقد أغلبها اسم المؤلّف و سجّلت بأسماء متباينة كثيراً و مضطربة، وردت بعنوان «أدعية»، عدا الكتب ذات الأسماء المعيّنة، فوردت بنفس عناوينها.

1-10- لاترد المجموعات المفّككة و المفرزة بعنوان «مجموعة»، لأنّ جميع محتوياتها وردت في الفهرس الموحّد، و تستثنى من ذلك المجموعات التي استوعبت بضع رسائل لمؤلّف واحد، فوردت بعنوان «رسائل» حسب حروف الألفباء.

1-11- إنّ المخطوطات التي وردت بعنوان «مجموعة» في الفهارس، إلّا أنّ محتوياتها لاتدلّ على أنّها تشمل الرسائل المفرزة و المفّككة، استبدل عنوانها باسم «جُنگ» (موسوعة)، خلافاً للمخطوطات التي أطلق عليها اسم «جُنگ» (موسوعة)، إلّا أنّها رسائل مفرزة و مفكّكة، فانّها استبدلت بعنوان «مجموعة»، و عرضت جميع رسائلها في «فنخا) مفرزة.

1-12- وردت العناوين من نحو: «پراکنده» (مبعثرة)، و «گوناگون» (منوّعة) و ماشاكلهما بعنوان «متفرقات».

1-13- استندنا في عناوين نحو «بياض» أو «جُنگ» (موسوعة) إلى المفهرس، و إن كان أحدهما يستوعب الآخر من وجوه، و كلّ ما جاء في الفهرس أدرجناه في «فنخا».

1-14- أهملنا «ال» التعريف الواردة في أسماء الكتب العربية، و اتّبعنا هذا المنهج في جميع الكلمات العربية، سواء في أوّل العنوان أم في وسطه أم في آخره، فكلمة «المنطق» مثلاً وردت في حرم الميم، و سجّلنا عنوان «آداب نکاح» و

ص: 40

عنوان «آداب النكاح» في موضع واحد، رغم اختلاف بنية الكلمة الثانية عن الأولى، فلابدّ للمحقق الكريم أن يلتفت إلى هذا التباين، و ينشد الجملات العربية في اسم الكتاب دون «ال» التعريف، ثم يستقصي بحثه ريثما يعثر على الاسم الكامل للكتاب. كما أنّ هذه القاعدة قد أجريت في الإحالة أيضاً.

1-15- إنّ أهم أمر في نظام الإحالة هو إحالة الاسم الآخر للكتاب إلى الاسم المنتخب، و قد استنفدنا وسعنا فيه. وجرت الإحالة في بعض الكتب أو الرسائل للدلالة، و لاتعدّ اسماً آخر للأثر، و إنّما استعملت في هذه الحقل لأنّها مهمّة للباحث.

2- ورد موضوع الكتاب و لغته في سياق اسم الكتاب، و فصل بينهما خطّ مائل (/).

3- ورد في السطر الثاني ضبط اسم الكتاب بالحروف اللاتينية، ورجّحنا هذا الأسلوب بين مؤيّد و معترض، كما أوجد النا حرجاً و عقبات أيضاً. و في هذه الطريقة من الضبط علامات مختلفة بين العبارات العربية و الفارسية، وقد وضعنا فهرساً يوضّح الكلمات العربية و الفارسية البديلة في المقدّمة، فيجب الرجوع إليه لمعرفة التلفّظ الصحيح للمفردات.

4- اسم المؤلّف: جرت عدّة أمور أساسية في «فنخا» حول اسم المؤلّف، و هي:

4-1- إنّ اسم المؤلّف اليوم أهمّ من اسم الكتاب في تصنيف المعلومات، كما يعتبر اليوم مدخلاً أيضاً. إلّا أنّ تعمیم هذا المنهج الذي يتّبع على الأغلب في مضمار الكتب المطبوعة، ليس ذا فائدة تذكر في مجال المخطوطات، فلهذا جعلنا اسم الكتاب أصلاً في «فنخا». ولكنّنا توسّلنا هذا التردّد في اسم المؤلّف أيضاً، ريثما تحوز المعلومات بواسطة اسم المؤلّف دون عقبة. و قد اتّبعنا في توثيق أسماء المؤلّفين منهج كتاب «مستند مشاهير» للمكتبة الوطنية في إيران، و سددنا بعض الخلل أيضاً.

4-2- اتّبعنا السنة الهجرية القمرية في تاريخ ولادة المؤلّف و وفاته، لأنّها تستعمل بكثرة في مجال مؤلّفي المخطوطات.

4-3- أفرغنا مجهودنا في استخراج و تسجيل سنة ولادة المؤلّف و وفاته، و إذا كانا مجهولين ذكرنا القرن الذي عاش فيه، و لم نفلح في تعيين ذلك لكلّ المؤلّفين، ولكنّنا نجحنا في إكمال تاريخ كثير منهم. و وضعنا سنة الولادة يمين الخطّ المعرض «-»، و سنة الوفاة يساره. و رمزنا إلى السنة القمرية بحرف «ق»، و إلى السنة الشمسية بحرف «ش»، و إلى السنة الميلادية بحرف «م»، و إلى سنة ما قبل الميلاد بالحرفين «ق.م»، و إلى ما قبل الهجرة بالحرفين «ق.ه».

4-4- يختلف تاريخ الولادة و الوفاة لبعض المؤلّفين، فوضعنا علامة الاستفهام (؟) قبل سنة الولادة و الوفاة للدلالة على هذا الاختلاف.

4-5- ورد اسم المؤلّف و اسم أبيه بعد لقبه، و فصل بين لقبه و اسمه و اسم أبيه بفارزة (،).

4-6- وضعنا علامة استفهام قبل اسم المؤلّف الذي نسب إليه كتاب احتمالاً أو شكّاً أو اختلافاً، فترمز هذه العلامة في أوّل اسم المؤلّف إلى أنّ الكتاب منسوب إليه.

4-7- سجل اسم المؤلّف في جميع كتبه الواردة في هذا الفهرس الموحّد على وتيرة واحدة، و هذا ما تنفرد به هذه الموسوعة، رغم أنّها لازالت تشينها النقائص و المثالب، فيقتضي إصلاحها في المستقبل.

ص: 41

4-8- آثرنا في بعض الأسماء الاسم المشهور للمؤلّف على اسمه الصريح، إذ نرى أنّ الباحث يعثر عليه أسرع من سائر الأسماء، نحو: «الشهيد الثاني» و «الشهيد الأوّل» و «الشيخ البهائي» و «صاحب المعالم» و «صاحب الجواهر»، فلعلّ أسماءهم الصريحة غريبة و مجهولة عند أغلب الناس. و حريّ بالذكر أنّنا أحلنا جميع الأسماء الأخرى للمؤلّف - والتي وردت في المصادر و الفهارس - إلى الاسم الموثّق، و وضعنا دليلاً واضحاً لذلك.

5- ضبط اسم المؤلّف بالحروف اللاتينية بعده مباشرة، و استبدل تاريخ الولادة و الوفاة بالسنة الميلادية. و حقیق علينا هنا أن نذكر أنّ العلامات المستعملة في ضبط أسماء المؤلّفين جرت وفق لفظها بالفارسية.

6- ما قمنا به أيضاً تسجيل ارتباط الكتاب بكتاب آخر، و استخدمنا هذا المنهج غالباً في مجال الحواشي، و الشروح، و التعليقات، و الترجمة، و المنتخبات، و المختصرات و غيرها. وورد اسم الكتاب بعد لفظ «وابسته به» (ملحق ب .) بصورة كاملة، و كما سجّل في هذا الفهرس الموحّد اسم مؤلّفه و تاریخ ولادته و وفاته، فيستطيع الباحث أن يجده بسهولة في موضعه من «فنخا» حسب حروف الألفباء. و لا يخفى أن تسجيل هذا الارتباط يكون سهل المرام عند وجود نسخة من الكتاب الأصلي في ايران.

7- إذا صنّف المؤلّف الكتاب لشخص أو أهداه إليه، كتبت جملة «اهداء به» (أهدي إلى) في السطر التالي.

8- إذا كان تاريخ تأليف الكتاب أو محلّه معلومين، كتب عنوان «تاريخ التأليف» و «محلّ التأليف» في الخطّ التالي .

9- كتب بعد ذلك تقرير موجز حول الكتاب، فانّ اعتمادنا الرئيسي في إعداد هذه المعلومات المحتوى الكتاب هو التقرير الذي كتبه المفهرسون حول الكتاب في الفهارس. و من الطبيعي أنّ بعض الرسائل أو الكتب عارية من «البليوغرافيا»، إذ لم يكتب حولها تقرير في المصادر المتوفّرة قطّ، و لم تكن أصل النسخة قريبة المتناول لإعداد تقريرها . و ممّا ينبغي التنويه به هو أننا استفدنا من التقرير الشامل و الكامل للمفهرس، و قد ذكرنا في الختام اسمه، إلّا في الكتب ذات النسخة الواحدة فقط، إذ مارأينا ذكر اسم المفهرس ضرورياً، نظراً إلى وجود عنوان الفهرس في آخر المعلومات حول النسخة.

10- صرفنا عنایتنا في انتخاب بداية ولاية للكتاب بصورة كاملة، و قوّمنا النسخ بتطبيقها عليها. و أردفنا البداية و النهاية ب «الببليوغرافيا»، لتيسير مهمّة التطبيق.

11- تلي ذلك معلومات حول الطبع، و قد اقتبسناها من مصادر مختلفة. ولم نتعرّض في تسجيل هذه المعلومات لذكر جميع طبعات الكتاب، بل اكتفينا بتنبيه الباحث على ذلك إن كان مطبوعاً. و إذا لم نعرض معلومات حول طبعه، فدلّ ذلك على عدم وقوفنا على هذا الأمر، و ليس أنّه لم يطبع بتاتاً.

12- وردت المصادر العامة بعد المعلومات حول طبع الكتاب بين معقوفتين []

13- إذا احتوى الكتاب على شرح، و حاشية، و تعليقة، و ترجمة و غير ذلك، و وجدت منه نسخة في ايران، عرض بعنوان «الشروح و الحواشي»، إذ ينبغي أن يصنّف وفق هذا الضرب من الكتب . و يعرض هذه الشاكلة فقط: اسم الكتاب، و اسم المؤلّف، و تاریخ ولادته و وفاته، و يبحث عنه بنفس النمط أيضاً في «فنخا» حسب ترتیب حروفه في نظام الألفباء.

1- يحسن بنا قبل عرض بعض النسخ أن تحيط باصطلاحين يستعملان في الكتب المجهولة المؤلّف، غير أنّها ذات اسم مشترك، فالاصطلاح الأوّل «همانند» (مماثل)، و يستعمل في النسخ المعروضة لكتاب واحد، أي أنّ جميع النسخ تعود إلى كتاب واحد، و الثاني «غير همانند» (غير مماثل)، و يستعمل في النسخ المعروضة لرسائل متبانية، إلّا أنّها ذات اسم مشترك، أي أنّ النسخ لاتعود إلى كتاب واحد.

2- تعرض النسخ بعد موضوعات «الببليوغرافيا»، فيتصدّرها عدد، فتبدأ بالعدد (1)، و يوضح عدد النسخ كتاباً واحداً، و لايتصدّرها عدد إذا كان الكتاب يحتوي على نسخة واحدة.

3- سجلت بعد العدد ثلاثة موضوعات أساسية نسّقت بخطوط سوداء لتشخيصها، وسردت في سطر واحد، وهي: 1- اسم المدينة التي أودعت فيها النسخة 2- اسم المكان الذي عرضت فيه النسخة، و هو المكتبات العامة والخاصة عادة. وقد اختصرت أسماء أغلب هذه المراكز، فينبغي الرجوع إلى جدول توضيح الرموز لمعرفة أسمائها الكاملة 3- رقم النسخة، أي الرقم الذي يستطيع الباحث بواسطته أن يعثر عليه في المكتبة. فمثلاً في عبارة «تهران، دانشگاه، شماره نسخه: 7191/11 » (طهران-الجامعة، رقم النسخة: 7191/11

) طهران: اسم المدينة التي فيها المكتبة، و «دانشگاه» الجامعة): مكتبة جامعة طهران المركزية، و هو المكان الذي تودع فيه النسخة، و رقم النسخة: الرقم الذي يرمز إلى النسخة في المكتبة المذكورة. فيجب أخذ هذا الرقم بنظر الاعتبار عند الرجوع إلى النسخة. و إذا كانت النسخة عند تسجيل رقمها تحتوي كتاباً واحداً، وجد الباحث رقماً واحداً، و إذا كانت مجموعة تحتوي بضع رسائل، ضبطت برقم بعد الرقم الأصلي للنسخة، و هو يدل على موضع هذه الرسالة في المجموعة. ففي المثال السابق أنّ الرقم (7191) هو رقم النسخة، و الرقم (11) الذي كتب قبل الخطّ المائل يدلّ على أنّ هذه الرسالة هي الرسالة الحادية عشرة في هذه المجموعة. ولكنّ نظام الترقيم في مكتبة الگلپایگاني يختلف عن سائر المكتبات، إذ زيدت الأعداد في نظامها. فرقم هذه المكتبة يتكوّن من ثلاثة أقسام؛ الأوّل: عددان يفصل بينهما خطّ مائل، ويقعان في بداية الجهة اليسرى، و هما يخصّان الخزانات، و يرمز العدد الأوّل في المكتبة إلى الفهرس، بينما يرمز العدد الثاني إلى الموضوع. و الثاني : عدد يقع بعد الخطّ المعترض (-)، و هو يرمز إلى النسخة، غير أنّ الباحث يحتاج إلى العددين في القسم الأوّل للعثور على النسخة . و الثالث: خطّ مائل يقع بعدد العدد الآخر، و يستعمل في النسخ التي تحتوي بضع رسائل، و يدلّ على موضع الرسالة في هذه المجموعة.

4- وردت بداية النسخة ونهايتها بعد المعلومات البدائية حولها. ففي هذا الحقل إذا سجّلت البداية و النهاية في الفهرس ورد فيه العنوان على النحو التالي «آغاز و انجام: برابر» (البداية والنهاية: على السواء)، كما تساوت بداية النسخة و نهايتها مع بداية «المثال» ونهايته في ذيل «البليوغرافيا»، أي أنّ هذه النسخة ذات بداية ونهاية تتوافقان مع «المثال». و إذا كانت بدايتها أو نهايتها فقط تساوي المثال، وردت أمام لفظ «برابر» (على السواء)، ثم ذكر الاختلاف الآخر بعينه. و إذا أهمل ذكر البداية و النهاية، فليس للنسخة بداية أونهاية أو كلاهما.

5- وردت في السطر التالي المعلومات الآتية: 1- إذا كانت النسخة في الفهرس مجهولة و في «فنخا» معلومة شرحنا ذلك في هذا الحقل. و إذا وجد اختلاف في اسم الكتاب أو في غيره بين المصدر الرئيسي و الفهرس الموحّد، نوّهنا به

ص: 43

في البداية، ثم أتينا بعده مباحث النسخة. و نعرض هنا أيضاً معلومات حول النسخة الأصلية في النسخ المصوّرة. فلا تتوفر هذه الموضوعات إلّا في النسخ التي تحتاج إلى شرح و توضیح 2- خطّ النسخة 3- كاتب النسخة: إذا كانت النسخة تحمل اسم الكاتب، سجّل بعد لفظ «کا:»، و إذا كانت لا تحمل اسم الكاتب، رمز إلى ذلك بلفظ «بي كا»، أي دون كاتب. و إذا نسخت النسخة بخطّ المؤلّف، رمز إلى ذلك بلفظي «الكاتب = المؤلّف»، أي كتبت النسخة الأصلية بخطّ المؤلّف 4- تاريخ كتابة النسخة: إذا كان تاريخ كتابة النسخة معلوماً، رمز إلى ذلك بلفظ «تا:». ولم يرد في بعض النسخ تاریخ کتابتها بدّقة، غير أنّه ذكر القرن فقط، و هو من تخمين المفهرسین عادة، ففي هذه المواضع نتّبع هذا التاريخ أيضاً. وجاءت بعض النسخ عارية من كليهما، فلا عام يدلّ عليها و لاقرن، إلّا تاریخ تملّكها و ختمها و الملاحظات و غير ذلك، و هذا ينبئ و لو بقدر يسير بأنّ تاريخ كتابة النسخة سبق هذه المعالم. و قد رمزنا إلى هذه المواضع بلفظ «با تاریخ» (مع التاريخ)، أي ورد التاريخ في النسخة بهذا النمط، و تاریخ کتابتها يسبق هذا الزمان. كما ورد لفظ «بی تا»، أي بدون تاریخ، عند عدم وجود تاريخ كتابة النسخة. 5- إذا كان مكان كتابة النسخة معلوماً رمز إليه بلفظ «جا»، أي مكان الكتابة، و إذا كان مجهولاً يهمل ذكره. 6- إذا كان في النسخة سقط، رمز إليه بلفظ «افتادگي» (سقط) في البداية (آغاز ) أو النهاية (انجام) أو الوسط 7- ترد بعد ذلك توضيحات إضافية حول النسخة، و حاولنا جهد استطاعتنا أن تكون موجزة، وهي: «المصحّح» من التصحيح، و «المحشّی»، أي الحواشي و التعليقات، و علامة البلاغ، و المقابلة و السماع، و ذكر التملّك و الأختام، و الملاحظات المفيدة و الواضحة، و الزخارف، و الجداول، و الديباجات، و النقوش و غير ذلك 7- نوع الورق. 8- صفات الجلد بصورة موجزة 9 - عدد الصفحات بشكل «ص» و عدد الأوراق بشكل «گ» 10- عدد السطور 11- حجم السطور داخل قوسين. 12 - الحجم 13- قياس الصفحات. و يوضع بعد ذلك اسم المصدر الذي نقلت منه المعلومات حول النسخة داخل معقوفتين. و اتّبعنا في نقل المصدر النهج الآتي: إذا كان اسم الفهرس و اسم مركز الايداع متشلابهين تقريباً، رمزنا إلى ذلك بالحرف «ف»، أي الفهرس يعود إلى هذا المركز، و يرمز الرقم أو الأرقام التي تليه إلى رقم الجلد و الصفحة للمصدر. و يكون عملنا في استخرج العنوان من المصدر على النحو التالي: إذا كان المصدر يتكوّن من بضعة أجزاء، فالرقم الأوّل على اليسار هو رقم الصفحة، و الرقم الذي يلي الخطّ المعترض (-) هو رقم الجلد في المصدر، فمثلاً [ف: 2-245] أنّ حرف الفاء يرمز إلى الفهرس، و (2) يرمز إلى رقم الجلد، و (245) يرمز إلى رقم الصفحة. و أمّا إذا كان اسم المصدر و اسم مركز الايداع مختلفين، اختصرنا اسم المصدر، و على الباحث أن يرجع إلى جدول توضيح الرموز و الاختصارات لمعرفة اسمه الكامل.

2- اهملت «ال» التعريف في ترتيب أسماء الكتب العربية التي تبدأها، و اعتبر الحرف الذي يليهما هو الحرف الأوّل. و قد اتّبعت هذه القاعدة في مجال الكلمات الثانية و الثالثة و ما يليها أيضاً، إلا في مواضع خاصة في التوالي الضروري. فيجب رعاية الكلمات العربية بدون «ال» التعريف، و اعتبار الحرف الذي يليه هو الأوّل.

3- نظّمت الكتب ذات الاسم الواحد لمؤلفين مختلفين وفق تاریخ و فیاتهم اعتباراً من المتقدّمين حتى المتأخرّين، و ذلك لاستخدام منهج مناسب، مثل كتاب «آداب البحث» حتى ننقل تاریخ بحثه إلى القارئ، و لهذا غيّرنا نهجنا أحياناً و

خالفنا القاعدة و النظم أيضاً.

4- رتّبت الكتب المتشابهه المجهولة المؤلّف بعد الكتب المعلومة المؤلّف.

5- إذا كان المؤلّف معلوم الاسم، مجهول العام أو القرن الذي عاش فيه، وله كتاب مشابه في الاسم، صنّف كتابه حسب تاريخ أقدم نسخة له.

6- إذا كان الكتاب مشابهاً في الاسم، معلوم المؤلّف، و مجهول تاريخ المؤلّف و النسخة، صنّف بعد الكتب المعلومة المؤلّف و التاريخ.

7- أهملت اللغة و الموضوع في ترتيب الكتب المتشكلة في الاسم، إذ رتّبت وفق تاریخ مؤلّفيها بغضّ النظر عن لغتها و موضوعها.

8- نظّمت الكتب ذات النسخ المتعدّدة حسب قدمها.

9- تقدم النسخة المكتوبة بخطّ المولّف على سائر نسخ الكتاب، و إن لم يسجّل لها تاريخ في الفهرس.

10- رتّبت النسخ حسب قدم كتابتها، و منها النسخ المتناثرة التي يمكن أن لاتكون كتاباً واحداً، فمثلاً أنّ العناوين العامة مثل «الأدعية» أو «الأحاديث التي يتّصف كثير من نسخها بالاختلاف و الاضطراب، رتّبت حسب قدمها.

مصطفي درايتي

مشهد المقدّسة

في شهر دي من سنة 1390 ه.ش

المصادف لشهر صفر من سنة 1433ه.ق

ص: 45

ص: 46

نسخه های خطی، دفتر اول، صادق حضرتی، مجمع ذخائر اسلامی، قم، زمستان 1387 ش/ 1430ق، صفحات 261؛ کتابخانه استاد ابراهیم دهگان، فهرست نسخه های خطی، دفتر دوم، صادق حضرتی، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1387 ش، صفحات 518-263.

•کتابخانه عبدالحسین بیات، نسخه های خطی، دفتر ششم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، گلچین معانی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1348، صفحات 117-63 .

على روضاتی، نشر نفایس مخطوطات اصفهان، اصفهان، بهمن 1340، صفحات 112- 811؛ فهرست کتب خطی کتابخانه های اصفهان، نشریه تاریخی موسسه نشر نفایس مخطوطات اصفهان، جلد4، سید محمد علی روضاتی نشر نفایس مخطوطات اصفهان، اصفهان، بهمن 1340، صفحات 144-113؛ فهرست کتب خطی کتابخانه های اصفهان، نشریه تاریخی موسسه نشر نفایس مخطوطات - اصفهان، جلد5، سید محمد علی روضاتی، نشر نفایس مخطوطات اصفهان، اصفهان، اسفند 1340، صفحات 176-145؛ فهرست کتب خطی کتابخانه های اصفهان، نشریه تاریخی موسسه نشر نفایس مخطوطات اصفهان، جلد، سید محمد علی روضاتی، نشر نفایس مخطوطات اصفهان، اصفهان، اسفند 1340، صفحات 208-177؛ فهرست کتب خطی کتابخانه های اصفهان، نشریه تاریخی موسسه نشر نفایس مخطوطات - اصفهان، جلد 7، سید محمد على روضاتی، نشر نفایس مخطوطات اصفهان، اصفهان، 1سفند 1340، صفحات 240-209؛ فهرست کتب خطی کتابخانه های اصفهان، نشریه تاریخی موسسه نشر نفایس مخطوطات - اصفهان، جلد8، سید محمد علی روضاتی، نشر نفایس مخطوطات اصفهان، اصفهان، اسفند 1340، صفحات 272-241؛ فهرست کتب خطی کتابخانه های اصفهان، نشریه تاریخی موسسه نشر نفایس مخطوطات اصفهان، جلد9، سید محمد علی روضاتی، نشر نفایس مخطوطات اصفهان، اصفهان، فروردین 1341، صفحات 304-273؛ فهرست کتب خطی کتابخانه های اصفهان، نشریه تاریخی موسسه نشر نفایس مخطوطات - اصفهان، جلد 10، سید محمد علی روضاتی، نشر نفایس مخطوطات اصفهان، اصفهان، خرداد 1341، صفحات 336- 305 ؛ فهرست کتب خطی کتابخانه های اصفهان، نشریه تاریخی موسسه نشر نفایس مخطوطات- اصفهان، جلد 11 و 12، سید محمد علی روضاتی، نشر نفایس مخطوطات اصفهان، اصفهان، آبان 1341، صفحات-337 - 392؛ کتب خطی کتابخانه های اصفهان، فهرست کتب خطی اصفهان دو هزار نسخه عربی و فارسی، جلد 1، سید محمد علی روضاتی، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهراء، اصفهان، 1386، 446 ص.

•مدرسه صدر بازار اصفهان، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه صدر بازار اصفهان - ایران)، دفتر اول ( 350- 1)، سید جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1385، 244 ص؛ مدرسه صدر بازار اصفهان، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه صدر بازار (اصفهان - ایران)، دفتر دوم (700-351)، سید جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1385، 511 ص؛ مدرسه صدر بازار اصفهان، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه صدر بازار (اصفهان - ایران)، دفتر سوم (973-701)، سید جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1385، 808 ص

•کتابخانه سید احمد روضاتی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه سید احمد روضاتی، (اصفهان - ایران)، رحیم قاسمی، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1385، 151 ص.

•کتابخانه مكتبه الزهراء اصفهان، فهرست نسخه های خطی مکتبه الزهراء، (اصفهان - ایران)، تألیف حضرت آیه الله حاج سید احمد فقیه امامی (قدس سره)، مقدمه و تصحیح: سید صادق حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی،

ص: 49

قم، 1385، 182ص.

•کتابخانه عمومی اصفهان، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی اصفهان، جلد اول، تهیه و تنظیم جواد مقصود همدانی، اداره کل فرهنگ و هنر، تهران، آبان ماه 1349، 395ص.

•کتابخانه سید رضا ابوالبركات، فهرست نسخه های خطی سه کتابخانه اصفهان (ابوالبركات، علامه فانی، سید شفتی)، (اصفهان - ایران)، رحیم قاسمی، مجمع ذخائر اسلامی، قم، صفحات 78-1.

•کتابخانه علامه فانی، فهرست نسخه های خطی سه کتابخانه اصفهان (ابوالبركات، علامه فانی، سید شفتی)، (اصفهان -ایران)، رحیم قاسمی، مجمع ذخائر اسلامی، قم،، صفحات 155-82 .

•کتابخانه سید مهدی شفتی - مسجد سید، فهرست نسخه های خطی سه کتابخانه اصفهان (ابوالبركات، علامه فانی، سید شفتی)، (اصفهان - ایران)، رحیم قاسمی، مجمع ذخائر اسلامی، قم،، صفحات 200-159.

-کتابخانه مدرسه صدر خواجو، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه صدر خواجو، (اصفهان - ایران)، نگارش: جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1386، 96 ص.

•کتابخانه آیه الله حججی (نجف آباد)، فهرست نسخه های خطی کتابخانه آیت الله حججی، (نجف آباد - ایران)، نگارش: ابوالفضل حافظیان، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1386، 248 ص.

•کتابخانه شخصی سید کشفی، دليل المخطوطات، جلد 1، سید احمد حسینی، چاپخانه علمی، قم، 1397ق، 338 ص.

•کتابخانه علامه روضاتی، نسخه پژوهی، دفتر یکم، به کوشش ابوالفضل حافظیان بابلی، ترجمه و تنظیم: محمدرضا زادهوش، مؤسسه اطلاع رسانی مرجع، خانه پژوهش، قم، پاییز 1383، صفحات 170- 145.

•کتابخانه صدر هاشمی، نسخه های خطی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، جلد 2، محمد صدر هاشمی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1341، صفحات 187-182 .

•کتابخانه شهرداری اصفهان، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، اسفند 1344، صفحات 472- 470؛ کتابخانه شهرداری اصفهان، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات .310- 308.

•کتابخانه دانشکده ادبیات اصفهان، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات 480-475 ، کتابخانه دانشکده ادبیات اصفهان، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346،

ص: 50

صفحات 307-298.

•کتابخانه عمومی اصفهان (فرهنگ)، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات 473-474 ؛ کتابخانه عمومی اصفهان (فرهنگ)، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات 315-322.

•کتابخانه سید محمد علی روضاتی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، سید محمد علی روضاتی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات 152- 132.

•کتابخانه آقای کتابی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحه 325.

•کتابخانه آقای دکتر کارو میناسیان، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحه 325.

•موزه کلیسای ارمنیان در جلفا، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات 323 -324 .

•کتابخانه جابری انصاری، نسخه های خطی، دفتر ششم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1348، صفحات 599-593.

-کتابخانه مصلح الدین مهدوی، نسخه های خطی سید مصلح الدین مهدوی، اهدائی به گنجینه نسخه خطی اصفهان، (اصفهان - ایران)، محمد علی هدایت، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1387، 172 ص.

•صارم الدوله (کتابخانه فرهنگی)، فهرست نسخه های خطی صارم الدوله، اهدایی به کتابخانه فرهنگ، (گنجینه نسخ خطی اصفهان)، محمد علی هدایت، مجمع الذخائر اسلامی، قم، 1378، 215ص.

•دانشکده ادبیات تبریز، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحه 323.

•کتابخانه آقای محقق، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات 337-329.

-کتابخانه موزه آذربایجان، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحه 324.

•کتابخانه حسين نخجوانی، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات338-343.

•کتابخانه واعظ چرندابی، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحه 337.

•کتابخانه محمد علی قاضی طباطبائی، نسخه های خطی، دفتر هفتم، نشریه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، سید عبدالعزیز طباطبائی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران،

1344، صفحات 523-511.

•کتابخانه شخصی حجت الاسلام و المسلمين خادم حسینی، صدرایی خویی، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط. اوراق عتیق، دفتر اول، به کوشش سید محمد حسین طباطبائی، نگارش صدرائی خوئی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، 1389، صفحات 121-83 .

•نسخه های خطی مدرسه علوم دینی ولیعصر (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) تبریز، طیار مراغه ای، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی،

مؤسسه فرهنگی- پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط.

•کتابخانه دولتی تربیت، فهرست کتابخانه دولتی تربیت تبریز، محمد نخجوانی، چاپخانه شفق، تبریز، 1329ش، 320 ص.

جلد پانزدهم، تحریر و چاپ و فهرست توسط احمد منزوی، زیر نظر ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، علینقی منزوی، چاپخانه مجلس، تهران، 1347، 461ص؛ جلد شانزدهم، تحریر و چاپ و فهرست توسط احمد منزوی، زیر نظر ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، علینقی منزوی، چاپخانه مجلس، تهران، 1348، 387ص؛ جلد هفدهم، اداره بررسی و تحقیق، عبدالحسین حائری، چاپخانه مجلس، تهران، 1348، 424ص؛ جلد هیجدهم، کتب اهدائی رهی معیری، شرح حال و نقد شعر رهی از: تقی تفضلی، فخری راستکار، چاپخانه مجلس، تهران، 1348، 160ص؛ جلد نوزدهم، عبدالحسین حائری، چاپخانه مجلس، تهران، 1350، 464ص؛ جلد بیستم، نسخه های شماره 6411- 7000، سید جعفر حسینی اشکوری، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، 1389، 460ص؛ جلد بیست و یکم، عبدالحسین حائری، انتشارات مجلس شورای اسلامی، تهران، 1357، 469ص؛ جلد بیست و دوم، شامل کتب خطی مجموعه اهدائی سید محمد صادق طباطبائی، عبدالحسین حائری، انتشارات مجلس شورای اسلامی، تهران، 1374، 516ص؛ جلد بیست و سوم، شامل کتب خطی مجموعه اهدائی سید محمد صادق طباطبائی، عبدالحسین حائری، انتشارات مجلس شورای اسلامی، تهران، 1376، 508ص؛ جلد بیست و سوم / بخش دوم، شامل کتب خطی مجموعه اهدائی سید محمد صادق طباطبائی، عبدالحسین حائری، انتشارات مجلس شورای اسلامی، تهران، 1378، صفحات 966-510؛ جلد بیست و چهارم، شامل کتب خطی مجموعه اهدائی سید محمد صادق طباطبائی، با نظارت و مقدمه استاد عبدالحسین حائری، سید محمد طباطبایی بهبهانی (منصور)، چاپخانه مجلس شورای اسلامی، تهران، 1381، 502ص؛ جلد 2/24، مجموعه اهدائی سید محمد صادق طباطبائی، تأليف محمود نظری، کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، 250، 1388ص؛ جلد 3/24، مجموعه اهدائی سید محمد صادق طباطبائی، تألیف سید محمد طباطبائی بهبهانی (منصور)، کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، 1389، 160ص؛ جلد بیست و پنجم، 7500-7001، با همکاری کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، با نظارت عبدالحسین حائری، به کوشش علی صدرائی خوئی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1376، 528ص، جلد بیست و ششم، 8000-7501، با همکاری کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، با نظارت عبدالحسین حائری، به کوشش علی صدرائی خوئی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1376، 542ص؛ جلد 1/27، نسخه های شماره 8200-8001، جواد بشری، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1388، 564 ص؛ جلد 2/27، نسخه های شماره 8400-8201 محمود نظری، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1389، 130ص؛ جلد بیست و هشتم، نسخه های شماره 8800-8401، سید جعفر حسینی اشکوری، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1388، 288 ص؛ جلد 1/29، نسخه های شماره 9000-8801، سید محمد حسین حکیم، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1390، صفحات 1- 585؛ جلد 2/29، نسخه های شماره 9200-9001، سید محمد حسین حکیم، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1390، صفحات 1043-587؛

ص: 55

جلد سی ام، نسخه های شماره 9600-9201، ابوالفضل حافظیان بابلی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1388، 328 ص؛ جلد سی و یکم، نسخه های شماره 10000-9601، ابوالفضل حافظیان بابلی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1388، 230ص؛ جلد سی و دوم، نسخه های شماره 10400-10001 ، محمود نظری، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1388، 383ص؛ جلد 1/33، نسخه های شماره 10800-10401، محمود طيار مراغی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1388، 264ص؛ جلد 2/33، نسخه های شماره 11600-10801، محمود طيار مراغی، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1389، 238 ص؛ جلد سی و چهارم، نسخه های شماره -11601 12000، محسن صادقی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1389، 204ص؛ جلد سی و پنجم، 12500-12001، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی با همکاری کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، با نظارت عبدالحسین حائری، به کوشش علی صدرائی خوئی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1376، 494ص؛ جلد سی و ششم، 13500-12501، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی با همکاری کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، با نظارت عبدالحسین حائری به کوشش علی صدرائی خوئی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1377، 526ص؛ جلد سی و هفتم، 14000-13501، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی با همکاری کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، با نظارت عبدالحسین حائری، به کوشش علی صدرائی خوئی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1377، 694ص؛ جلد سی و هشتم، 14500-14001، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی با همکاری کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، با نظارت عبدالحسین حائری، به کوشش علی صدرائی خوئی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1377، 725ص؛ جلد 2/40، نسخه های شماره 510-401، از مجموعه اهدایی محمد علی کریم زاده تبریزی، حسین متقی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1388، 510 ص؛ جلد چهل و یکم، نسخه های شماره 14900-14501، سید صادق حسینی اشکوری، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1389، 360 ص؛ جلد چهل و سوم، نسخه های شماره 15301-15700، سید صادق حسینی اشکوری، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1389، 310 ص؛ جلد چهل و چهارم، نسخه های شماره 16100-15701، ابوالفضل حافظیان بابلی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1389، 324 ص؛ جلد چهل و پنجم نسخه های شماره 16500-16101، سید صادق حسینی اشکوری و یوسف بیگ باباپور، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1390، 340 ص؛ جلد 1/47، نسخه های شماره 17100-16901، احسان الله شكر اللهی طالقانی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوری اسلامی، تهران، 1390، 265 ص؛

•کتابخانه مجلس شورای اسلامی، فهرست مختصر نسخه های خطی، سید محمد طباطبائی بهبهانی (منصور)، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی، تهران، 1386ش، 1305 ص؛ کتابخانه مجلس شورا،

ص: 56

نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد پنجم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 671-658؛ کتابخانه مجلس شورا، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، به کوشش سید محمد طباطبایی بهبهانی، جلد سیزدهم، سیمین صیدیه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، صفحات 446-405

-کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه دانشگاه تهران، اهدایی آقای سید محمد مشكوه، جلد اول، کتب راجع به قرآن و دعا، علینقی منزوی تهرانی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1330، 275ص؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه دانشگاه تهران، اهدایی آقای سید محمد مشكوه، جلد دوم، کتب ادبی، علینقی منزوی تهرانی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1332، 898ص؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه دانشگاه تهران، اهدایی آقای سید محمد مشکوه، جلد سوم، کتب فلسفی، عرفانی و کلامی، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1332، 689ص؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه دانشگاه تهران، اهدایی آقای سید محمد مشكوه، جلد سوم - بخش دوم (جلد چهارم)، کتب تاریخ فلسفه، پزشکی، ریاضی و هنرهای شگفت انگیز و افزارهای علمی، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1332، صفحات 693-1051؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه دانشگاه تهران، اهدایی آقای سید محمد مشكوه، جلد سوم - بخش سوم (مجلد پنجم)، کتابهای اخبار و اصول و فقه، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1335، صفحات 2109-1055؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه دانشگاه تهران، اهدایی آقای سید محمد مشکوه، جلد سوم - بخش چهارم (مجلد ششم)، ذیل، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1335، صفحات 2600-2114؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه دانشگاه تهران، اهدایی آقای سید محمد مشكوه، جلد سوم - بخش پنجم(مجلد هفتم)، دومین ذیل، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1338، صفحات 2808-2601؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، جلد هشتم، نسخه های خطی شماره های 2120-1321، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1339، 759ص؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، جلد نهم، نسخه های خطی شماره های 2629-2121، محمد تقی دانش پژوه انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1340، صفحات 1504-761؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، جلد دهم، نسخه های خطی شماره های 3062-2630، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1340، صفحات 2000–1505؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، جلد یازدهم، نسخه های خطی شماره های 3469-3063، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1340، صفحات 2502-2001؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، جلد دوازدهم، نسخه های خطی شماره های 4013-3497، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران،

ص: 57

تهران، 1340، صفحات 308- 1505؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، جلد سیزدهم، نسخه های خطی شماره های 4014-4579، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1340، صفحات 3512-3009؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، جلد چهاردهم، نسخه های خطی شماره های 4944-4580، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1340، صفحات 4064-3513، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، جلد پانزدهم، نسخه های خطی شماره های 5400-4945، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1345، صفحات 4244-4065؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، جلد شانزدهم محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1357، 768ص؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، جلد هفدهم، از شماره 10050-8001، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1364، 540ص،

•کتابخانه دانشکده ادبیات، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، جلد اول، محمد تقی دانش پژوه، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، تهران، 1339، 680ص، ضمیمه مجله دانشکده ادبیات؛ کتابخانه دانشکده ادبیات، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، مجموعه وقفی جناب آقای علی اصغر حکمت، جلد دوم، محمد تقی دانش پژوه، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، تهران، 1341، 104ص، ضمیمه سال دهم مجله دانشکده ادبیات کتابخانه دانشکده ادبیات، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، مجموعه اما جمعه کرمان، اهدایی آقای احمد جوادی، جلد سوم، محمد تقی دانش پژوه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، تهران، 1344، 241ص، به جای شماره ال سال سیزدهم مجله دانشکده ادبیات.

•کتابخانه دانشکده الهیات تهران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، با تحقیق و نظارت محمد تقی دانش پژوه، سید محمد باقر حجتی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1345، 1227ص.

•کتابخانه دانشکده حقوق و علوم سیاسی تهران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی دانشگاه تهران، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1339، 602ص.

-کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد اول، کتب فارسی، از شماره 500-1 سید عبدالله انوار، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1382، 524 ص، چاپ سوم؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد دوم، کتب فارسی، از شماره 1000-501، سید عبدالله انوار، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1382، 609 ص، چاپ سوم؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد سوم، کتب فارسی، از شماره 1500-1001، سید عبدالله انوار، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1369، 620 ص، چاپ دوم؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی

ص: 58

کتابخانه ملی ایران، جلد چهارم، کتب فارسی، از شماره 2000-1501، سید عبدالله انوار، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1371، 553 ص، چاپ دوم؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد پنجم، کتب فارسی، از شماره 2500-2001، سید عبدالله انوار، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1365، 720 ص، چاپ دوم؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد ششم، کتب فارسی، از شماره 3083-2501، سید عبدالله انوار، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1379، 942 ص، چاپ دوم، کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد هفتم، کتب عربی، از شماره 500-1، سید عبدالله انوار، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1379، 450ص، چاپ دوم کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد هشتم، کتب عربی، از شماره 1000-501، سید عبدالله انوار، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1379، 532ص، چاپ دوم؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد نهم، کتب عربی، از شماره 1500-1001، سید عبدالله انوار، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1379، 594 ص؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد دهم، کتب عربی، از شماره 1975-1501 و ضمیمه از ف 3064 تاف 3083، سید عبدالله انوار، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1358، 736ص؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد یازدهم، کتب عربی، از شماره 2300–1976، تحقیق و تدوین: علینقی منزوی، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 853،1375 ص، چاپ اول؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد دوازدهم، کتب عربی، از شماره 2600-2301، تحقیق و تدوین : حبيب الله عظیمی، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1372، 620 ص، چاپ اول؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد سیزدهم، کتب عربی، از شماره 2900-2601، تحقیق و تدوین: حبیب الله عظیمی، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1375، 472ص، چاپ اول؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد چهاردهم، کتب عربی، از شماره 3200-2901، تحقیق و تدوین: امیره ضمیری، با همکاری زهره معیری، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1375، 331 ص، چاپ اول، کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد پانزدهم، کتب عربی، از شماره 3500-3201، تحقیق و تدوین: امیره ضمیری، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1380، 335 ص، چاپ اول، کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد شانزدهم، کتب عربی، از شماره 3501-3800، تحقیق و تدوین: حبیب الله عظیمی، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1379، 491ص، چاپ اول، کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد هفدهم، کتب عربی، از شماره 380-4100، تحقیق و تدوین: علینقی منزوی و حبیب الله عظیمی، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1379، 483 ص، چاپ اول؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد هجدهم، کتب عربی، از شماره ع4400-4101، تحقیق

ص: 59

و تدوین: زهره معیری با نظارت حبیب الله عظیمی، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1381، 410ص، چاپ اول؛ کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد نوزدهم، کتب عربی، از شماره 4401-4700 ع، تحقیق و تدوین: امیره ضمیری و زهره معیری، با نظارت دکتر حبیب الله عظیمی، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1381، 410ص، چاپ اول، کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران، جلد بیست و دوم، کتب عربی (قرآن ها)، از شماره 6050-5501ع، تحقیق و تدوین: رضا خانی پور، با نظارت دکتر حبیب الله عظیمی، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1383، 389ص، چاپ اول؛ فهرست نسخه های عکسی کتابخانه ملی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد دوم، عبدالله انوار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1341، صفحات 281-271؛ فهرست نسخه های عکسی کتابخانه ملی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد سوم، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1342، صفحات 104-100.

•کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار، فهرست کتابخانه دانشکده معقول و منقول در مدرسه عالی سپهسالار، جلد اول، کتب خطی عربی و فارسی، ابن يوسف شیرازی، مطبعه مجلس، تهران، 1315، 696 ص؛ کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار، فهرست کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار، جلد دوم، کتب خطی فارسی - عربی - ترکی، ابن يوسف شیرازی، مطبعه مجلس، تهران، 1318، 791 ص؛ کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار، فهرست کتابخانه سپهسالار، دبیران دانشگاه تهران، جلد سوم، کتب خطی آ- ث ، تصحیح و تجدید نظر به وسیله علینقی منزوی، محمد تقی دانش پژوه و علینقی منزوی، چاپخانه دانشگاه تهران، تهران، 1340، 546 ص؛ کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار، فهرست کتابخانه سپهسالار، دبیران دانشگاه تهران، جلد چهارم، کتب خطی ج-ذ، تصحیح و تجدید نظر بوسیله علینقی منزوی، محمد تقی دانش پژوه و علینقی منزوی، چاپخانه دانشگاه تهران، تهران، 1346، 560ص؛ کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار، فهرست کتابخانه سپهسالار، دبیران دانشگاه تهران، جلد پنجم، کتب خطی ری، تجدید نظر محمد تقی دانش پژوه، محمد تقی دانش پژوه و علینقی منزوی، چاپخانه دانشگاه تهران، تهران، 1356، 771ص؛

•کتابخانه ملی ملک، فهرست کتابهای خطی کتابخانه ملی ملک، وابسته به آستان قدس رضوی، جلد اول، کتابهای عربی و ترکی، ایرج افشار و محمد تقی دانش پژوه، با همکاری محمد باقر حجتی و احمد منزوی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1361، 626 ص، چاپ دوم؛ کتابخانه ملی ملک، فهرست کتابهای خطی کتابخانه ملی ملک، وابسته به آستان قدس رضوی، جلد دوم، کتابهای فارسی، از آداب جنگ تا ذخیره خوارزمشاهی، ایرج افشار و محمد تقی دانش پژوه، با همکاری محمد باقر حجتی و احمد منزوی، انتشارات دانشگاه تهران، 1354، 399 ص؛ کتابخانه ملی ملک، فهرست کتابهای خطی کتابخانه ملی ملک، وابسته به آستان قدس رضوی، جلد سوم (بخش اول)، کتابهای فارسی، ایرج افشار و محمد تقی دانش پژوه، با همکاری محمد باقر حجتی و احمد

ص: 60

منزوی، کتابخانه ملی ملک، 1361، صفحات 656-400؛ کتابخانه ملی ملک، فهرست کتابهای خطی کتابخانه ملی ملک، وابسته به آستان قدس رضوی، جلد چهارم، نسخه های فارسی از کلیات شوقی تا یوسف و زلیخا، ایرج افشار و محمد تقی دانش پژوه، با همکاری محمد باقر حجتی و احمد منزوی، کتابخانه ملی ملک، 1364، صفحات 868-657 ؛ کتابخانه ملی ملک، فهرست کتابهای خطی کتابخانه ملی ملک، وابسته به آستان قدس رضوی، جلد پنجم، مجموعه ها و جنگها، ایرج افشار و محمد تقی دانش پژوه، با همکاری محمد باقر حجتی و احمد منزوی، کتابخانه ملی ملک، 1363، صفحات 490ص؛ کتابخانه ملی ملک، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ملک، وابسته به آستان قدس رضوی، جلد ششم، مجموعه ها و جنگ ها، ایرج افشار و محمد تقی دانش پژوه، با همکاری محمد باقر حجتی و احمد منزوی، کتابخانه ملی ملک، 1366، 496 ص؛ کتابخانه ملی ملک، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ملک، وابسته به آستان قدس رضوی، جلد هفتم، مجموعه ها و جنگها، ایرج افشار و محمد تقی دانش پژوه، با همکاری محمد باقر حجتی و احمد منزوی، کتابخانه ملی ملک، 1369، 487 ص؛ کتابخانه ملی ملک، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ملک، وابسته به آستان قدس رضوی، جلد هشتم، مجموعه ها و جنگها، ایرج افشار و محمد تقی دانش پژوه، با همکاری محمد باقر حجتی و احمد منزوی، کتابخانه ملی ملک، 1369، 493 ص؛ کتابخانه ملی ملک، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ملک، وابسته به آستان قدس رضوی، جلد نهم، مجموعه ها و جنگها، ایرج افشار و محمد تقی دانش پژوه، با همکاری محمد باقر حجتی و احمد منزوی، کتابخانه ملی ملک، 1371، 434.

•مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، فهرست نسخه های خطی مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، جلد اول، گنجینه اهدائی خاندان سلطانعلی سلطانی (شیخ الاسلامی بهبهانی)، احمد منزوی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1377، 472ص؛ -مرکز دائره المعارف بزرگ، فهرست نسخه های خطی -مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، جلد دوم، از شماره 1150-541، احمد منزوی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1384، 552 ص؛ -مرکز دائره المعارف بزرگ، فهرست نسخه های عکسی کتابخانه مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد یکم، (کتابخانه خصوصی اهدایی زین العابدین ابراهیمی)، احمد منزوی، مرکز دائره المعارف بزرگ، تهران، 1382، 766ص، جلد دوم، از شماره 1-500، احمد منزوی، مرکز دائره المعارف بزرگ، تهران، 1388، 488 ص

•کتابخانه سازمان مدارک فرهنگی انقلاب، فهرست نسخ خطی فارسی موجود در کتابخانه سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، معصومه فرشچی، ارشاد اسلامی، تهران، 1377، 213 ص [ به کتابخانه ملی منتقل شده]

•کتابخانه مدرسه مروی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه مروی تهران، رضا استادی، کتابخانه مدرسه مروی، تهران، 1371، 398 ص.

-کاخ گلستان، فهرست کتب دینی و مذهبی خطی کتابخانه سلطنتی، جلد 1، بدری آتابای، بی نا، تهران، 1352، 1105 ص؛ کاخ گلستان، فهرست مرقعات کتابخانه سلطنتی، جلد 2، بدری آتابای، بی نا، تهران، 1353، 408 ص؛

ص: 61

کاخ گلستان، فهرست مرقعات کتابخانه سلطنتی، جلد 3، بدری آتابای، بی نا، تهران، 2535 شاهنشاهی، 724ص؛ کاخ گلستان، فهرست دیوان های خطی کتابخانه سلطنتی و کتاب هزار و یکشب، جلد 4، بدری آتابای، بی نا، تهران، 2535 شاهنشاهی، تا 1392؛ کاخ گلستان، فهرست تاریخ - سفر نامه - سیاحت نامه – روزنامه و جغرافیای خطی کتابخانه سلطنتی، جلد 5، بدری آتابای، بی نا، تهران، 2536 شاهنشاهی، 759 ص؛ کاخ گلستان، فهرست آلبوم های کتابخانه سلطنتی، جلد6، بدری آتابای، 2537 شاهنشاهی، 238 ص؛ کاخ گلستان، فهرست کتب ادبی عرفانی خطی کاخ گلستان، جلد 7، بدری آتابای، کاخ گلستان، 823 ص، هنوز تهیه نشده است؛ کاخ گلستان، فهرست ناتمام کتابهای کتابخانه سلطنتی، دکتر مهدی بیانی، بی نا، تهران، 676 ص، وارد نشده است.

•کتابخانه مدرسه قنبر علی خان (ولی عصر)، فهرست نسخه های خطی مدرسه قنبر علی خان (حضرت ولی عصر(علیه السّلام) تهران - ایران به ضمیمه چاپ عکسی مجموعه ای کهن در علم نجوم (ذخائر کتابخانه های ایرانی - شماره 4)، سید محمد حسین حکیم، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1386، 85 ص.

•کتابخانه مدرسه معمار باشی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه معمارباشی (تهران - ایران)، سید محمد حسین حکیم، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1385، 154 ص.

•کتابخانه نوربخش تهران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه نوربخش (خانقاه نعمت اللهی تهران)، جلد اول، سید ابراهیم دیباجی، انتشارات خانقاه نعمه اللهی، تهران، 1352، 235 ص؛ کتابخانه نوربخش تهران، فهرست نسخه های خطی کتابخانه نوربخش (خانقاه نعمت اللهی)، جلد دوم، سید ابراهیم دیباجی، انتشارات خانقاه نعمه اللهی، تهران، 1350، 296 ص.

•کتابخانه انجمن آثار ملی، فهرست نسخه های خطی فارسی و عربی، کتابخانه انجمن و آثار و مفاخر فرهنگی، عبدالله انوار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1380، 240 ص؛ انجمن آثار ملی تهران، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد هفتم، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353،صفحات 6-1 .

•کتابخانه مدرسه صدر، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه صدر( تهران - ایران)، سید محمد حسین حکیم، مجمع ذخائر اسلامی در مدرسه سپهسالار است)، قم، 1386، 114 ص.

•کتابخانه مدرسه چهل ستون، آشنائی با چند نسخه خطی، رضا استادی، مدرسی طباطبائی، بی نا، قم، 1396 ق، 448 ص.

-کتابخانه دکتر مهدی بیانی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، دفتر نخستین، مهدی بیانی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1340، صفحات 17-8؛ کتابخانه دکتر مهدی بیانی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد دوم، مهدی بیانی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1341، صفحات 49-43 ؛ کتابخانه دکتر مهدی بیانی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج

ص: 62

افشار، جلد ششم، مهدی بیانی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1348، صفحات 695-691.

•کتابخانه حسین شهشهانی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، دفتر نخستین، غلامرضا فرزانه پور، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1340، صفحات 231-270.

•وزارت امور خارجه، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، دفتر نخستین، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1340، صفحات 7-1؛ وزارت امور خارجه، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد دوم، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1341، صفحات 267-259؛ وزارت امور خارجه، بررسی کتب خطی یا قدیمه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، علیرضا سالاری، انتشارات وزارت امور خارجه، تهران، 1377، 227ص.

•کتابخانه موزه ملی( ایران باستان)، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه وایرج افشار، جلد دوم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1341، صفحات 218-200؛ کتابخانه موزه ملی ایران باستان)، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد سوم، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1342، صفحات 125-119.

•کتابخانه دکتر اصغر مهدوی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد دوم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1341، صفحات 136-62؛ کتابخانه دکتر اصغر مهدوی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد سوم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1342، صفحات 485-481.

•کتابخانه یحیی ذکاء، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد سوم، یحیی ذکاء، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1342، صفحات 140-135.

• دانشکده علوم پزشکی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد سوم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1342، صفحات 386-299.

•کتابخانه محمود فرهاد معتمد، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد سوم، غلامرضا فرزانه پور و محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1342، صفحات 252- 141.

• لغت نامه دهخدا، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد سوم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1342، صفحات 59-1 و 426-388.

•کتابخانه آقای باقرزاده، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد پنجم، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346 ، صفحه 112.

•کتابخانه آقای ثامنی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد

ص: 63

پنجم، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحه 111.

•کتابخانه خان ملک ساسانی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد پنجم، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 115-114.

•کتابخانه عبدالعظیم قریب (دانشسرای عالی)، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد پنجم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 657-618.

•کتابخانه حسن علی غفاری (معاون الدوله)، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد پنجم، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحه 112.

•کتابخانه مسعود محتشمی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد پنجم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 673-672.

•کتابخانه حسن سادات ناصری، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد ششم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1348، صفحات 698-696.

• کتابخانه مجتبی مینوی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد ششم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1348، صفحات 690-637.

•کتابخانه اسدالله خاکپور، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد هفتم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 568-566.

-کتابخانه سعید نفیسی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد هفتم، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 689-685.

•کتابخانه دکتر رضا صحت، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد هفتم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 561-556.

•کتابخانه همایون صنعتی زاده، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد هفتم، ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحه 799.

•کتابخانه حافظ فرمانفرمائیان، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد هفتم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 555-544.

•کتابخانه علی اکبر فیاض، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد هفتم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 701-695.

•کتابخانه محمد حسین مفتاح، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد هفتم، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 345-95.

•موزه مردم شناسی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد سوم،

ص: 64

یحیی ذکاء و محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1342، صفحات 134-132.

•موزه هنرهای تزئینی، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، جلد سوم، یحیی ذکاء و محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1342، صفحات 131-128.

•موزه ملی ایران، فهرست میکروفیلم ها و نسخ خطی موزه ملی ایران، محمد رضا ریاضی، سازمان میراث فرهنگی کشور، موزه ملی ایران، تهران، 1374، 224 ص.

•کتابخانه (پژوهشگاه) موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، فهرستواره کتابخانه مینوی و کتابخانه مرکزی پژوهشگاه، (خطی، عکسی، میکروفیلم، یادداشتها)، به کوشش محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1374، صفحات 197-161؛ فهرستواره کتابخانه مینوی، فهرستواره کتابخانه مینوی و کتابخانه مرکزی پژوهشگاه، (خطی، عکسی، میکروفیلم، یادداشتها)، به کوشش محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1374، صفحات 158-13

•نسخه های خطی سعید اعتماد مقدم، میراث اسلامی ایران، دفتر پنجم، به کوشش رسول جعفریان، ایرج افشار، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (رحمه الله)، قم، 1376، صفحات 621- 620 .

- نسخه های نوش آفرین انصاری، میراث اسلامی ایران، دفتر پنجم، به کوشش رسول جعفریان، ایرج افشار، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(رحمه الله)، قم، 1376، صفحه 627.

• نسخه های باقر رقت (ترقی)، میراث اسلامی ایران، دفتر پنجم، به کوشش رسول جعفریان، ایرج افشار، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (رحمه الله)، قم، 1376، صفحات 625-623.

• نسخه هایی از بانکی پور، میراث اسلامی ایران، دفتر پنجم، به کوشش رسول جعفریان، ایرج افشار، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (رحمه الله)، قم، 1376، صفحه 627.

• نسخه های ابراهیم حکیمی، میراث اسلامی ایران، دفتر پنجم، به کوشش رسول جعفریان، ایرج افشار، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (رحمه الله)، قم، 1376، صفحه 620 .

•نسخه های خطی خانم لشکری (بدر)، میراث اسلامی ایران، دفتر پنجم، به کوشش رسول جعفریان، ایرج افشار، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(رحمه الله)، قم، 1376، صفحه 626.

• نسخه های خطی علی وثوق، میراث اسلامی ایران، دفتر پنجم، به کوشش رسول جعفریان، ایرج افشار، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(رحمه الله)، قم، 1376، صفحه 621.

-رجائی زفره ای، میراث اسلامی ایران، دفتر دهم، به کوشش رسول جعفریان، محمد حسن رجائی زفره ای، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(رحمه الله)، قم، 1378، صفحات 754-745.

• مؤسسه مطالعاتی اسلامی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دکتر مهدی محقق موجود در مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، دانشگاه مک گیل، دکتر توفیق ه سبحانی، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران -

ص: 65

دانشگاه مک گیل، تهران، 1383، 135ص.

اسلامی، دفتر دهم، به کوشش رسول جعفریان، علی صدرائی خوئی، کتابخانه آیه الله العضمی مرعشی نجفی (رحمه الله)، قم، ص 755 - 781.

• کتابخانه موزه (گنجینه)، فهرست گنجینه (موزه)، صدرایی خویی به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط.

• کتابخانه شخصی جناب آقای جواد شریف، فهرست شریف، صدرایی خویی به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط؛ اوراق عتیق، دفتر اول، کتابخانه ملا علی خویی، به کوشش سید محمد حسین حکیم، نگارش صدرائی خویی، کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، 1389، صفحات 143- 122.

•کتابخانه عمومی خوی، فهرست عمومی خوی، صدرایی خویی به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط.

• کتابخانه شاد قزوینی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 396-394.

- کتابخانه مدرسه مهدویه، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 393-392 .

• کتابخانه ملی رشت، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 392-388.

• کتابخانه آستانه حضرت شاهچراغ، کتابخانه آستان حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (علیه السّلام)، فهرست کتب خطی، جلد اول، قر آنها و تفسیر ها، تهیه و تنظیم علی نقی بهروزی، علی نقی بهرورزی، کتابخانه آستانه، شیراز، 1360، 337 ص؛ کتابخانه آستانه حضرت شاهچراغ، کتابخانه آستان حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (علیه السّلام)، فهرست کتب خطی، جلد دوم، تهیه و تنظیم علی نقی بهروزی، هدیه محمد مهدی مظلوم زاده، علینقی بهرورزی، کتابخانه آستانه، شیراز، 1360، 468 ص؛ کتابخانه آستانه حضرت شاهچراغ، فهرست کتابخانه آستانه حضرت شاهچراغ (علیه السّلام)، فهرست کتابهای خطی، جلد سوم، کتابخانه حضرت شاهچراغ (علیه السّلام) با همکاری محمد برکت، کتابخانه آستانه، شیراز، 1382، 164 ص.

•کتابخانه بنیاد فارس شناسی، فهرست نسخه های خطی بنیاد فارس شناسی، محمد برکت، بنیاد فارس شناسی، شیراز، 1384، 175 ص.

•کتابخانه مدرسه امام عصر شیراز، فهرست نسخه های خطی مدرسه امام عصر (عجّل الله تعالی فرجه الشریف)، جلد اول، سومین نشریه کتابخانه

مدرسه امام عصر (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) شیراز، محمد برکت، مدرسه امام عصر، شیراز، 1374، 155 ص.

• کتابخانه حجه الاسلام شیخ عبدالکریم انصاری، نسخه پژوهی، به کوشش ابوالفضل حافظیان بابلی، دفتر یکم، محمد برکت، خانه پژوهش، قم، 1383، صفحه 62.

• کتابخانه حجت الاسلام سید بدرالدین دستغیب، نسخه پژوهی، به کوشش ابوالفضل حافظیان بابلی، دفتر یکم، محمد برکت، خانه پژوهش، قم، 1383، صفحات 61-60

• کتابخانه مدرسه حکیم، نسخه پژوهی، به کوشش ابوالفضل حافظیان بابلی، دفتریکم، محمد برکت، خانه پژوهش، قم، 1383، صفحات 48-42.

• کتابخانه مدرسه منصوریه، نسخه پژوهی، به کوشش ابوالفضل حافظیان بابلی، دفتر یکم، محمد برکت، خانه پژوهش، قم، 1383، صفحات 55-49.

• کتابخانه موزه پارس، نسخه پژوهی، به کوشش ابوالفضل حافظیان بابلی، دفتر یکم، محمد برکت، خانه پژوهش، قم، 1383، صفحات 59-56.

• کتابخانه علامه طباطبائی، نسخه پژوهی، به کوشش ابوالفضل حافظیان بابلی، دفتر یکم، محمد برکت، خانه پژوهش، قم، 1383، صفحات 42-18؛ کتابخانه علامه طباطبائی، نسخه پژوهی، به کوشش ابوالفضل حافظیان بابلی، دفتر دوم، محمد برکت، خانه پژوهش، قم، 1384، صفحات 242-107؛ کتابخانه علامه طباطبائی، نسخه پژوهی، به کوشش ابوالفضل حافظیان بابلی، دفتر سوم، محمد برکت، خانه پژوهش، قم، 1385، صفحات 178-65.

•کتابخانه خانقاه احمدیه، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 229-209.

• کتابخانه دکتر خاوری، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی

ص: 70

دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 269-267.

•کتابخانه خدای خانه مسجد جامع عتیق شیراز، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346،

صفحات 208-207.

• نسخ آقای حاج محمد خلیلی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحه 266. •کتابخانه دانشکده ادبیات شیراز، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحه 230. •کتابخانه سیفی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحه 295.

•کتابخانه آقای دکتر عینی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 276 275.

• نسخه های آقای فروردین، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 278-277.

• کتابخانه کاظمی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحه 295.

• کتابخانه امین الله کوثر، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحه 295.

•کتابخانه آقای صدرالدین محلاتی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات

271-274 .

• کتابخانه آقای منتظر، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحه 295.

•کتابخانه دکتر میر، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 284-282.

• نسخه های آقای واجد، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحه 285.

•کتابخانه آقای دکتر وصال، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی

ص: 71

دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 294-290.

• کتابخانه خاندان حاج سید نورالدین هاشمی حسینی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحات 289-286.

• کتابخانه مزار روز بهان قلی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1346، صفحه 295.

• بغایری، عبدالرزاق، میراث اسلامی ایران، دفتر پنجم، به کوشش رسول جعفریان، ایرج افشار، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (رحمه الله)، قم، 1376، صفحات 576-566.

• اوراق عتیق، دفتر اولی، فهرست نسخه های خطی مرحوم آیت الله حاج شیخ محمد رضا ثامنی از علمای شیراز که بسیاری از نسخه های آن برای کتابخانه ملی تهران خریداری شد، به کوشش سید محمد حسین حکیم، نگارش محمد برکت، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، 1389، صفحات 283-265.

مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1381، صفحات 173-9؛ مدرسه جعفریه (امام صادق)، فهرست نسخ خطی کتابخانه مدرسه جعفریه امام صادق (عليه السلام)، سید جعفر حسینی اشکوری به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی،

مؤسسه فرهنگی پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط.

• مدرسه جعفریه زهان - قائن، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه جعفریه، (زهان - ایران)، به ضمیمه نسخه های خطی کتابخانه سید معصوم فهستانی (قائن - ایران)، سید جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی،

قم، 1383، صفحات 109-7.

• کتابخانه سید حسین امام، فهرست نسخه های خطی کتابخانه های قائن (قائن - ایران)، سید جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1381، صفحات 207-177.

•کتابخانه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی (دکتر بهشتی)، فهرست نسخه های خطی کتابخانه های قائن (قائن - ایران)، سید جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1381، صفحات 221-211

• کتابخانه سید معصوم قهستانی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه جعفریه، (زهان - ایران)، به ضمیمه نسخه های خطی کتابخانه سید معصوم فهستانی (قائن - ایران)، سید جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1383، صفحات 152-109.

اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1354، 388ص؛ جلد ششم، 2400-2001، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1357، 398 ص؛ جلد هفتم، 2800-2401، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1358، 383 ص؛ جلد هشتم، 3200- 2801، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1357، 443 ص؛ جلد نهم، 3600-3201، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1360، 395 ص؛ جلد دهم، 4000-3601، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1362، 390ص؛ جلد یازدهم، 4001-4400

، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1364، 420ص؛ جلد دوازدهم، 4800-4401، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1365، 379 ص؛ جلد سیزدهم، 5200-4801، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1365، 424 ص؛ جلد چهاردهم، 5600-5201، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1366، 384ص؛ جلد پانزدهم، 6000-5601، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1367، 387ص؛ جلد شانزدهم، 6400-6001، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1367، 370ص؛ جلد هفدهم، 6800-6401، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1368، 352ص؛ 7200-6801، جلد هجدهم، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1368، 353ص؛ جلد نوزدهم، 7201-7600، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1369، 432 ص؛ جلد بیستم، 8000-7601، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1370، 323 ص؛ جلد بیست و یکم، -8001 8400، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1372، 386ص؛ جلد بیست و دوم، 8401-8800، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1373، 385 ص؛ جلد بیست و سوم، 9200-8801 زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1373، 321 ص؛ جلد بیست و چهارم، 9600-9201، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1374، 347 ص؛ جلد بیست و پنجم، 10000-9601، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1374، 274 ص؛ جلد بیست و ششم، 10500-10001، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1375، 425ص؛ جلد بیست و هفتم، 11000-10501، زیر نظر محمود مرعشی، سید احمد حسینی اشکوری، کتابخانه مرعشی، قم، 1376، 424ص؛ جلد بیست و هشتم، 11000-11400 ، از سید محمود مرعشی نجفی و گروه فهرست نگاران کتابخانه، کتابخانه مرعشی، قم، 1379، 722 ص؛ جلد بیست و نهم، 11800-11401، سید محمود مرعشی نجفی با همکاری گروه فهرست نگاران کتابخانه کتابخانه مرعشی، قم، 1380، 678 ص ؛ جلد سی ام، 11801-12200، سید محمود مرعشی نجفی با همکاری گروه

ص: 74

فهرست نگاران کتابخانه، کتابخانه مرعشی، قم، 1380، 761ص؛ جلد سی و یکم، بخشی از نسخه های کتابخانه های شخصی مرحوم آیت الله شیخ محمد باقر بهاری همدانی و مرحوم آیت الله شیخ محمد امین صدرالاسلام خویی و ...، 1260- 12201، سید محمود مرعشی نجفی با همکاری گروه فهرست نگاران کتابخانه، کتابخانه مرعشی، قم، 1382، 812 ص؛ جلد سی و دوم، بخشی از نسخه های کتابخانه های شخصی آیت الله حاج ملا محمد جعفر فارس آباده ای، آیت الله حاج میرزا علی ثقهالاسلام تبریزی، آیت الله حاج میرزا یحیی بید آبادی اصفهانی، آیت الله حاج سید عبدالله برهان سبزواری، آیت الله حاج سید ریحان الله موسوی کشفی بروجردی، آیت الله حاج سید مهدی لاجوردی قمی و..، 13000-12601، سید محمود مرعشی نجفی با همکاری گروه فهرست نگاران کتابخانه، کتابخانه مرعشی، قم، 1383، 1056 ص؛ جلد سی و سوم، 13001 - 13400، سید محمود مرعشی نجفی با همکاری میر محمود موسوی، کتابخانه مرعشی، قم، 1380، 761ص؛ جلد سی و چهارم، بخشی از نسخه های خطی کتابخانه های شخصی فیض کاشانی، برادران فرزندان و نوادگان وی شامل 251 جلد در 515 عنوان و تعدادی دیگر از آثار عالمان و دانشمندان مشهور، 13401-13800، سید محمود مرعشی نجفی با همکاری محمد حسین امینی، کتابخانه مرعشی، قم، 1385، 915 ص؛ جلد سی و پنجم، 14200-13801، سید محمود مرعشی نجفی با همکاری محمد علی صالحی و حسین متقی، کتابخانه مرعشی، قم، 1389، 955 ص؛ جلد سی و ششم، - 14201 14600، سید محمود مرعشی نجفی با همکاری سید محمد اسفیانی، کتابخانه مرعشی، قم، 1389، 915 ص؛ جلد سی وهفتم، بخشی از نسخه های خطی کتابخانه های شخصی: میرزا قمی، میرزا یحیی اصفهانی، شیخ محمد بهاری، حاج میرزا محمود طباطبائی، شیخ محمد باقر بیرجندی، سید عبدالله شبر، ملا محمد جعفر آبادهای، سید محمد حجت، سید ابوالقاسم دهکردی، سردار کابلی، سید ریحان الله موسوی، شیخ محمد حسن نجفی رحیمی، سید مهدی لاجوردی، مهندس حاج عبدالرزاق بغایری، 15000-14601، سید محمود مرعشی نجفی با همکاری میر محمود موسوی، کتابخانه مرعشی، قم، بی تا، 934 ص، جلد سی و هشتم، 15300-15001، سید محمود مرعشی نجفی با همکاری محمد حسین امینی، کتابخانه مرعشی، قم، 1388، 954 ص؛

•کتابخانه عمومی آیه الله مرعشی، فهرست نسخه های عکسی کتابخانه عمومی حضرت آیه الله العظمی مرعشی نجفی، جلد اول، زیر نظر سید محمود مرعشی، محمد علی حائری، کتابخانه مرعشی، قم، 1369، 457ص؛ کتابخانه عمومی آیه الله مرعشی، فهرست نسخه های عکسی کتابخانه عمومی حضرت آیه الله العظمی مرعشی نجفی، جلد دوم، زیر نظر سید محمود مرعشی، محمد علی حائری، کتابخانه مرعشی، قم، 1370، 498؛ کتابخانه عمومی آیه الله مرعشی، فهرست نسخه های عکسی کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله العظمی مرعشی نجفی، گنجینه جهانی مخطوطات اسلامی، جلد سوم، 1300-1001، زیر نظر سید محمود مرعشی، ابوالفضل حافظیان بابلی، کتابخانه مرعشی، قم، 1387، 713ص، جلد چهارم، 1600-1301، زیر نظر سید محمود مرعشی، ابوالفضل حافظیان بابلی، کتابخانه مرعشی، قم، 1388، 601 ص، جلد پنجم، 2000-1601، زیر نظر سید محمود مرعشی، ابوالفضل حافظیان

ص: 75

بابلی، کتابخانه مرعشی، قم، 1388، 525 ص؛ کتابخانه آیه الله مرعشی (نسخ عکسی)، مجله میراث شهاب، ابوالضل حافظیان، شماره های مسلسل: 31، 34-33، 36-35، 37، 38، 40-39، 42-41، 46-45

•کتابخانه سید محمد حجت کوه کمری، فهرست کتب خطی کتابخانه سید محمد حجت کوه کمری، جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1377، 80 ص.

• مرکز مطالعات و تحقیقات، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، جلد اول، 700-1، على صدرائی خوئی، علی اوسط ناطقی و رمضانعلی انتظاری، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی واحد احیاء آثار اسلامی، بوستان کتاب، قم، 1381، 616 ص؛ مرکز مطالعات و تحقیقات، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)، جلد دوم، 1383-701، على اوسط ناطقی و رمضانعلی انتظاری، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مرکز احیای آثار اسلامی، بوستان کتاب، قم، 1386، 358ص.

• کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های خطی مرکز احیاء میراث اسلامی، قم - ایران، 400-1 جلد اول، سید احمد حسینی اشکوری، مرکز احیاء میراث اسلامی، قم، 1377، 534 ص؛ کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های خطی مرکز احیاء میراث اسلامی، قم - ایران، 401-800، جلد دوم، سید احمد حسینی اشکوری، مرکز احیاء میراث اسلامی، قم، 1380، 467 ص؛ کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های خطی مرکز احیاء میراث اسلامی، قم - ایران، 1200-801 جلد سوم، سید احمد حسینی اشکوری، مرکز احیاء میراث اسلامی، قم، 1380، 472 ص؛ کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های خطی مرکز احیاء میراث اسلامی، قم - ایران، 1600-1201، جلد چهارم، سید احمد حسینی اشکوری، مرکز احیاء میراث اسلامی، قم، 1381، 467 ص؛ کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های خطی مرکز احیاء میراث اسلامی، قم - ایران، 1601-2000، جلد پنجم، سید احمد حسینی اشکوری، مرکز احیاء میراث اسلامی، قم، 1382، 440 ص؛

• مرکز احیاء میراث اسلامی - مجموعه محدث ارموی، فهرست محدث ارموی - مرکز احیاء التراث العربی، جلد اول، سید جعفر حسینی اشکوری به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 537-1؛ مرکز احیاء میراث اسلامی مجموعه محدث ارموی، فهرست محدث ارموی -مرکز احیاء التراث العربی، جلد دوم، سید جعفر حسینی اشکوری به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 1087-539؛ مرکز احیاء میراث اسلامی - مجموعه محدث ارموی، فهرست محدث ارموی - مرکز احیاء التراث العربی، جلد سوم، سید جعفر حسینی اشکوری به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 1691-1089؛ کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های عکسی مرکز احیاء میراث اسلامی، قم ایران، جلد اول، زیر نظر

ص: 76

سید احمد حسینی اشکوری، نگارش سید جعفر حسینی اشکوری و سید صادق حسینی اشکوری، 400-1، مرکز احياء میراث اسلامی، قم، 1377، 488 ص؛ کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های عکسی مرکز احياء میراث اسلامی، قم - ایران، جلد دوم، زیر نظر سید احمد حسینی اشکوری، نگارش سید جعفر حسینی اشکوری و سید صادق حسینی اشکوری، 800-401، مرکز احیاء میراث اسلامی، قم، 1380، 496 ص؛ کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های عکسی مرکز احیاء میراث اسلامی، قم - ایران، جلد سوم، زیر نظر سید احمد حسینی اشکوری، نگارش سید جعفر حسینی اشکوری و سید صادق حسینی اشکوری، 1200-801 مرکز احیاء میراث اسلامی، قم، 1380، 504 ص؛ کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های عکسی مرکز احیاء میراث اسلامی، قم - ایران، جلد چهارم، زیر نظر سید احمد حسینی اشکوری، نگارش سید جعفر حسینی اشکوری و سید صادق حسینی اشکوری، 1600-1201، مرکز احیاء میراث اسلامی، قم، 1382، 488 ص؛ کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های عکسی مرکز احیاء میراث اسلامی، قم - ایران، جلد پنجم، زیر نظر سید احمد حسینی اشکوری، نگارش سید جعفر حسینی اشکوری و سید صادق حسینی اشکوری، - 1601- 2000، مرکز احیاء میراث اسلامی، قم، 1383، 464 ص؛ کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های عکسی مرکز احیاء میراث اسلامی، قم - ایران، جلد ششم، زیر نظر سید احمد حسینی اشکوری، نگارش سید جعفر حسینی اشکوری، 2400-2001، مرکز احیاء میراث اسلامی، قم، 1386، 507 ص؛ کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، فهرست نسخه های عکسی مرکز احیاء میراث اسلامی، قم - ایران، جلد هفتم، نگارش سید جعفر حسینی اشکوری، 2800-2401، مرکز احیاء میراث اسلامی، قم، 1387، 420 ص.

• مدرسه فیضیه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه فیضیه قم، جلد اول، بخش اول (کتابهای عربی)، رضا استادی، بینا، قم، 1396، 315 ص؛ مدرسه فیضیه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه فیضیه قم، بخش دوم (کتابهای ترکی و فارسی)، رضا استادی، بی نا، قم، 1396ق، 120 ص؛ مدرسه فیضیه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه فیضیه قم، بخش سوم (مجموعه ها)، رضا استادی، بی نا، قم، 1396 ق، 208 ص؛ مدرسه فیضیه، فهرست کتابخانه مبارکه مدرسه فیضیه قم، جلد اول، آقا مجتبی عراقی، بی نا، چاپخانه علمیه قم، قم، 1337، 475 ص.

• کتابخانه مدرسه حجتيه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه حجتیه قم، رضا استادی، بی نا، قم، 1354، 135ص.

• رضا استادی، صد و شصت نسخه از کتابخانه شخصی رضا استادی، رضا استادی، چاپخانه مهر، قم، تابستان 1354، 80 ص.

• کتابخانه آستانه مقدسه حضرت معصومه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه آستانه مقدس حضرت معصومه (علیها السّلام)، جلد اول، ایران- قم، نگارش و تحقیق:سید حسن نقیبی، زائر، قم، 1357، 422 ؛ کتابخانه آستانه مقدسه حضرت

ص: 77

معصومه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه آستانه مقدس حضرت معصومه (علیه السّلام)، جلد دوم، ایران - قم، نگارش و تحقیق: علی صدرائی خوئی، زائر، قم، 1357، 424 ص؛ کتابخانه آستانه مقدسه حضرت معصومه، فهرست نسخ خطی کتابخانه آستانه مقدسه قم، محمد تقی دانش پژوه، آستان مقدسه قم، قم، بی تا، 434 ص، فهرست قدیمی قبل از انقلاب.

•کتابخانه مفتي الشيعه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مفتي الشيعه، (قم - ایران)، سید احمد حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1381، 130 ص؛ مخطوطات مكتبه الاردبیلی (قم - ایران)، السيد احمد الحسینی، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1424ق، 51 ص.

• مؤسسه آیه الله بروجردی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مؤسسه حضرت آیه الله العظمی بروجردی، قم - ایران)، دفتر اول، 400-1، سید احمد حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1384، صفحات 253-1؛ مؤسسه آیه الله بروجردی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مؤسسه حضرت آیه الله العظمی بروجردی، قم - ایران)، دفتر دوم، 401 - 623، سید احمد حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1384، صفحات 466-355.

•کتابخانه مؤسسه امام صادق قم، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مؤسسه حضرت امام صادق (علیه السّلام)، سید احمد حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1383، 130 ص.

• کتابخانه ارگانی بهبهانی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ارگانی بهبهانی (قم - ایران)، شیخ محمود ارگانی و بهبهانی حائری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1386، 140 ص.

•کتابخانه مدرسه رضویه قم، آشنائی با چند نسخه خطی، دفتر اول، مدرسی طباطبائی، بی نا، قم، 1396ق، صفحات 61-3.

• کتابخانه شخصی آیت الله زنجانی، آشنائی با چند نسخه خطی، دفتر اول، مدرسی طباطبائی، بی نا، قم، 1396ق، صفحات 249-189.

•کتابخانه شخصی سید مهدی لاجوردی، آشنائی با چند نسخه خطی، دفتر اول، مدرسی طباطبائی، بی تا، قم، 1396ق، صفحات 116-105.

• کتابخانه شخصی مهدی روحانی، آشنائی با چند نسخه خطی، دفتر اول، مدرسی طباطبائی، بی نا، قم، 1396ق، صفحات 448-445.

• مكتبه علامه الطباطبائی، مجله تراثنا، سید احمد حسینی اشکوری، شماره های 25-22.

• مكتبه على فاضل قائنی، مجله تراثنا، علی فاضلی، شماره های 25-22

• کتابخانه مهدوی، مجله تراثنا، سید احمد حسینی، شماره های 25-22.

• نسخه های خطی کتابخانه محمد حسین شریعتی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه شهید محمد حسین شریعتی -قم، با یادمانی از مرحوم آیه الله حاج شیخ ابوالقاسم شریعت نیاسری و برخی دیگر از بزرگان نیاسر کاشان، مهدی

ص: 78

شریعتی، کتابخانه شهید شریعتی، قم، 1379، 196 ص.

• دار الحديث، فهرست نسخه های خطی کتابخانه تخصصی مرکز تحقیقات دار الحدیث، جلد اول، علی صدرایی خویی، سازمان چاپ و نشر دار الحدیث، قم، 1384، 386ص.

• مسجد اعظم قم، فهرست نسخ خطی کتابخانه مسجد اعظم قم، جلد اول، طیار مراغی - حسن زاده، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 521-1؛ مسجد اعظم قم، فهرست نسخ خطی کتابخانه مسجد اعظم قم، جلد دوم، طیار مراغی - حسن زاده، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 523 - 966؛ مسجد اعظم قم، فهرست نسخ خطی کتابخانه مسجد اعظم قم، جلد سوم، طیار مراغی - حسن زاده، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 967 -1417؛ مسجد اعظم قم، فهرست نسخ خطی کتابخانه مسجد اعظم قم، جلد چهارم، طیار مراغی - حسن زاده، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 1418- 1870؛ مسجد اعظم قم، فهرست نسخ خطی کتابخانه مسجد اعظم قم، جلد پنجم، طیار مراغی - حسن زاده، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 1871-2303.

•کتابخانه شخصی حجه الاسلام حافظیان، فهرست کتابخانه ی شخصی حجه الاسلام حافظیان قم، ابوالفضل حافظیان، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط.

• کتابخانه طبسی حائری، فهرست نسخ خطی کتابخانه طبسی حائری (قم)، جلد اول، ابو الفضل حافظیان به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 476-1؛ کتابخانه طبسی حائری، فهرست نسخ خطی کتابخانه طبسی حائری (قم)، جلد دوم، ابوالفضل حافظیان به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 47-927.

• کتابخانه آیه الله گلپایگانی، فهرست نسخ خطی کتابخانه عمومی آیت الله العظمی گلپایگانی (قم)، جلد اول، الف - الف، صدرائی، حافظیان، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 573-1؛ کتابخانه آیه الله گلپایگانی، فهرست نسخ خطی کتابخانه عمومی آیت الله العظمی گلپایگانی (قم)، جلد دوم، ب -ث، صدرائی، حافظیان، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی۔ پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 1100-575؛ کتابخانه آیه الله گلپایگانی، فهرست نسخ خطی کتابخانه عمومی آیت الله العظمی گلپایگانی (قم)، جلد سوم، ج -خ، صدرائی، حافظیان، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 1782-1101، کتابخانه آیه الله گلپایگانی، فهرست نسخ خطی کتابخانه عمومی آیت الله العظمی گلپایگانی (قم)، جلد چهارم، د - س، صدرائی، حافظیان، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات -1783

ص: 79

2366؛ کتابخانه آیه الله گلپایگانی، فهرست نسخ خطی کتابخانه عمومی آیت الله العظمی گلپایگانی (قم)، جلد پنجم، ش - ع، صدرائی، حافظیان، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 2966-2367؛ کتابخانه آیه الله گلپایگانی، فهرست نسخ خطی کتابخانه عمومی آیت الله العظمی گلپایگانی (قم)، جلد ششم، غم، صدرائی، حافظیان به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 3598-2967؛ کتابخانه آیه الله گلپایگانی، فهرست نسخ خطی کتابخانه عمومی آیت الله العظمی گلپایگانی (قم)، جلد هفتم، م - م، صدرائی، حافظیان به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 4277-3599، کتابخانه آیه الله گلپایگانی، فهرست نسخ خطی کتابخانه عمومی آیت الله العظمی گلپایگانی (قم)، جلد هشتم، می صدرائی، حافظیان به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، صفحات 4955-4279.

نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 94- 29.

• کتابخانه حسن عاطفی، نسخه های خطی، دفتر هفتم، نشریه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، حسن عاطفی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 757-721؛ کتابخانه حسن عاطفی، نسخه های خطی، دفتر یازدهم و دوازدهم، نشریه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و اسماعیل حاکی، حسن عاطفی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1362، صفحات 955-951.

• بهيا عباس، میراث اسلامی ایران، دفتر پنجم، ایرج افشار، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(رحمه الله)، قم، 1376، صفحه613 .

• نسخه های خطی علامه فیض، میراث اسلامی ایران، دفتر پنجم، ایرج افشار، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (رحمه الله)، قم، 1376، صفحات 620-619

•افشین عاطفی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه افشین عاطفی (کاشان - ایران)، سید صادق حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1385، 140 ص.

• فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان، فهرست نسخه های خطی کتابخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی (کاشان - ایران)، سید احمد حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1381، 120 ص.

• مدرسه سلطانی کاشان، فهرست نسخ خطی کاشان (1)، (مدرسه سلطانی و مدرسه جعفری)، طیار مراغه ای، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، 510 ص.

• مدرسه جعفری کاشان، فهرست نسخ خطی کاشان (1)، (مدرسه سلطانی و مدرسه جعفری)، طیار مراغه ای، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط، 510 ص.

• مدرسه عزیز الله امامت، فهرست نسخه های خطی کتابخانه آیه الله عزیز الله امامت، طیار مراغه ای، مؤسسه فرهنگی۔ پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط. و کتابخانه میثم نمکی، فهرست خصوصی میثم نمکی، طیار مراغه ای، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط

درایتی، مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط.

• مسجد شیخ بابا مراغه، فهرست مسجد شیخ بابا مراغه، طیار مراغه ای، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، مؤسسه فرهنگی پژوهشی الجواد، مشهد، مخطوط.

مشهد، 483،1350 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد نهم، مایل هروی -علی اردلان، آستان قدس رضوی، مشهد، 1361، 420 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد دهم، غلامعلی عرفانیان، آستان قدس رضوی، مشهد، 1362، 315 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد یازدهم، مهدی ولائی، آستان قدس رضوی، مشهد، 1364، 732ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد دوازدهم، غلامعلی عرفانیان، آستان قدس رضوی، مشهد، 1370، 576 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد سیزدهم، لغت، احمد گلچین معانی-غلامعلی عرفانیان، آستان قدس رضوی، مشهد، 1372، 241 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد چهاردهم، موضوع: اخبار، براتعلی غلامی مقدم، آستان قدس رضوی، مشهد، 1376، 669 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، جلد پانزدهم، موضوع: ادعیه، محمد وفادار مرادی، آستان قدس رضوی، مشهد، 1376، 591ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، جلد شانزدهم، موضوع: اصول فقه، محمد وفادار مرادی، آستان قدس رضوی، مشهد، 1380، 569 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، جلد هفدهم، موضوع: ادبیات، محمدرضا فاضل هاشمی، آستان قدس رضوی، مشهد، 1380، 632 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، جلد هجدهم، موضوع: ریاضیات، مهدی ولائی، آستان قدس رضوی، مشهد، 194،1380 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، جلد نوزدهم، موضوع:طب، غلامعلی عرفانیان، آستان قدس رضوی، مشهد، 1380، 747 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، جلد بیستم، موضوع: كتب فقهی چاپ نشده، براتعلی غلامی مقدم، آستان قدس رضوی، مشهد، 1379، 623 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، جلد بیست و یکم، موضوع فقه، براتعلی غلامی مقدم، آستان قدس رضوی، مشهد، 1381، 1717 ص، در دو جلد است؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد بیست و دوم، موضوع: تفسیر، براتعلی غلامی مقدم، آستان قدس رضوی، مشهد، 1384، 496 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد بیست و سوم، موضوع: تجوید و قرائت، محمد وفادار مرادی، آستان قدس رضوی، مشهد، 1384، 237 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد بیست و چهارم، موضوع: منطق، براتعلی غلامی مقدم، آستان قدس رضوی، مشهد، 1383، 287 ص؛ کتابخانه

ص: 84

مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد بیست و پنجم، موضوع: معانی و بیان، براتعلی غلامی مقدم، آستان قدس رضوی، مشهد، 1383، 237 ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد بیست و ششم، موضوع: اخبار، براتعلی غلامی مقدم، آستان قدس رضوی، مشهد، 1386، 743ص؛ کتابخانه مرکزی آستان قدس، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جلد بیست و هفتم، موضوع: اجازات، رجال، درایه الحديث، براتعلی غلامی مقدم، آستان قدس رضوی، مشهد، 1387، 360 ص

• دانشکده الهیات مشهد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده الهیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، جلد اول، محمود فاضل، مؤسسه چاب و انتشارات و گرافیک دانشگاه فردوسی، مشهد، 1353، 676 ص؛ دانشکده الهيات مشهد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد، جلد دوم، محمود فاضل، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1361، 720 ص؛ دانشکده الهیات مشهد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد، جلد سوم، محمود فاضل، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1361، صفحات 1358- 821

• دانشکده ادبیات مشهد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده الهیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، محمود فاضل، انتشارات دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، مشهد، 1354، 294 ص.

•کتابخانه عمومی مسجد جامع گوهرشاد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد، جلد اول، محمود فاضل، کتابخانه جامع گوهرشاد، مشهد، 1363، 496 ص؛ کتابخانه عمومی مسجد جامع گوهرشاد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد، جلد دوم، محمود فاضل، کتابخانه جامع گوهرشاد، مشهد، 1365، صفحات 1078-505؛ کتابخانه عمومی مسجد جامع گوهرشاد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد، جلد سوم، محمود فاضل، کتابخانه جامع گوهرشاد، مشهد، 1367، صفحات 1838-1088؛ کتابخانه عمومی مسجد جامع گوهرشاد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد، جلد چهارم، محمود فاضل، کتابخانه جامع گوهرشاد، مشهد، 1371، صفحات 2268-1843، جلد پنجم، براتعلی غلامی مقدم، سازمان کتابخانه ها و موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد، 1387، 927ص؛ کتابخانه جامع گوهرشاد، فهرست نسخه های خطی چهار کتابخانه مشهد (مدرسه سلیمانیه، مدرسه میرزا جعفر، کتابخانه فرهنگ، جامع گوهر شاد)، مدیر شانه چی، عبدالله نورانی، تقی بینش زیر نظر: محمد تقی دانش پژوه، انتشارات فرهنگ ایران زمین،

تهران، 1351، صفحات 435-59.

• مدرسه آیه الله خوئی، فهرست نسخه های کتابخانه مدرسه آیت الله العظمی خوئی، سید احمد حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1377، 150 ص؛ اوراق عتیق، دفتر اول، به کوشش سید محمد حسین حکیم، نگارش عبدالله غفرانی، کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، 1389، صفحات 241-266؛

ص: 85

• کتابخانه عمومی امام هادی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی امام هادی(علیه السّلام)، مشهد مقدس - ایران، سید احمد حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1377، 100 ص.

• کتابخانه فرهنگ و هنر مشهد، فهرست کتب خطی کتابخانه عمومی فرهنگ و هنر مشهد، فارسی - عربی، رمضانعلی شاکری، فرهنگ و هنر خراسان، مشهد، 1348، 127 ص.

• مدرسه فاضلیه مشهد، فهرست کتب کتابخانه مدرسه فاضلیه، اوکتائی، آستان قدس رضوی، مشهد، 1309، 265 ص، در فهرست نواب آستان قدس آمده.

•کتابخانه مدرسه سلیمانیه (سلیمان خان)، فهرست نسخه های خطی چهار کتابخانه مشهد (مدرسه سلیمانیه، مدرسه میرزا جعفر، کتابخانه فرهنگ، جامع گوهر شاد)، مدیر شانه چی، عبدالله نورانی، تقی بینش زیر نظر: محمد تقی دانش پژوه، انتشارات فرهنگ ایران زمین، تهران، 1351، صفحات 24-1 •کتابخانه مدرسه میرزا جعفر، فهرست نسخه های خطی چهار کتابخانه مشهد(مدرسه سلیمانیه، مدرسه میرزا جعفر، کتابخانه فرهنگ، جامع گوهر شاد)، مدیر شانه چی، عبدالله نورانی، تقی بینش زیر نظر: محمد تقی دانش پژوه انتشارات فرهنگ ایران زمین، تهران، 1351، صفحات 43-26.

• کتابخانه مدرسه نواب، مجموعه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های شهرستانهای ایران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه، جلد دوم، فهرست نسخه های خطی. دو کتابخانه مشهد (مدرسه نواب - آستان قدس)، مدیر شانه چی، عبدالله نورانی، انتشارات ایران زمین، تهران، 1351، صفحات 562-439؛ مدرسه علمیه عالی نواب، محمود یزدی مطلق (فاضل)، عروج اندیشه، مشهد مقدس، 1388، 639ص.

• فهرست نسخه های خطی مدرسه خیرات خان مشهد، مجموعه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های شهرستانهای ایران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، کتابخنه جمعیت نشر فرهنگ رشت - کتابخانه غرب مدرسه آخوند همدان و چند مجموعه خصوصی همدان، محمود فاضل، انتشارات ایران زمین، تهران، 1353، صفحات 1795-1718.

• کتابخانه سید علی اصغر اصغرزاده، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، اصغر اصغرزاده، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحات 617- 613؛ نسخه های خطی مجموعه اصغرزاده، نسخه های خطی، دفتر هفتم، نشریه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایراج افشار، اصغر اصغرزاده، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 769-771.

•کتابخانه آقای کاظم مدیر شانه چی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، کاظم مدیر شانه چی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحات

584-611 .

ص: 86

• کتابخانه عبدالمجید مولوی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، مهدی ولائی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحات 107-8 .

• نسخه های خطی محمود فاضل، نسخه های خطی، دفتر هفتم، نشریه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایراج افشار، محمود فاضل، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات

759-771 .

• نسخه های خطی مدرسه عباسقلی خان، نسخه های خطی، دفتر هفتم، نشریه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایراج افشار، محمود فاضل، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 768-766.

• نسخه های خطی مدرسه حاج حسن، نسخه های خطی، دفتر هفتم، نشریه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایراج افشار، محمود فاضل، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 764-763.

• مدرسه باقریه، مجله تراثنا، محمود فاضل، شماره های 25-22 .

• کتابخانه رجائی معزی، مجله تراثنا، سید احمد حسینی، شماره های 25-22. • کتابخانه مرتضوی، مخطوطات مكتبة المرتضوی (مشهد - ایران)، سید احمد حسینی، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1424، 48 ص.

• معرفی نسخه های خطی کتابخانه شخصی حاج آقا حیدری، مجله اندیشه حوزه (فصلنامه فرهنگی، سیاسی، اجتماعی)، سال 2شماره 7، دکتر محمود یزدی مطلق (فاضل)، مشهد، 1375، صاحب امتیاز: دانشگاه علوم اسلامی

رضوی.

• کتابخانه فرهنگ، فهرست نسخه های خطی چهار کتابخانه مشهد (مدرسه سلیمانیه، مدرسه میرزا جعفر، کتابخانه فرهنگ، جامع گوهر شاد)، مدیر شانه چی، عبدالله نورانی، تقی بینش زیر نظر: محمد تقی دانش پژوه، انتشارات

فرهنگ ایران زمین، تهران، 1351، صفحات55- 45.

• مخطوطات مكتبه الامام الهادی (مشهد - ایران)، سید احمد حسینی، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1424 ق، 62 ص.

• مخطوطات مكتبه الميبدی (مشهد - ایران)، سید احمد حسینی، مجمع ذخائر اسلامی، قم، ق1424، 54 ص.

• فهرست نسخه های خطی اهدائی حضرت آیت الله العظمی خامنه ای، جلد اول: علوم قرآنی، زیر نظر اداره مخطوطات، دکتر سیدعلی اردلان جوان -سید محمدرضا فاضل هاشمی، نگارش: براتعلی غلامی مقدم - حسین قاسمیان نادر علیزاده؛ سازمان کتابخانه ها و موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد، 1389، 444ص؛ جلد دوم: اخبار1، زیر نظر اداره مخطوطات، ابوالفضل حافظیان - سید محمدرضا فاضل هاشمی، نگارش: براتعلی غلامی مقدم - نادر علیزاده - علی علیزاده؛ سازمان کتابخانه ها و موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد،

ص: 87

1389، صفحات 475-1؛ جلد دوم: اخبار 2، زیر نظر اداره مخطوطات، سید محمدرضا فاضل هاشمی، نگارش: محمد حسن نوری نیا - نادر علیزاده - حسين خبازیان؛ سازمان کتابخانه ها و موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد، 1389،صفحات 940-488؛ جلد سوم: فقه 1، زیر نظر اداره مخطوطات، محمد وفادار مرادی- سید محمدرضا فاضل هاشمی، نگارش: براتعلی غلامی مقدم - حسین قاسمیان علی علیزاده - حسین خبازیان - محمد حسن نوری نیا؛ سازمان کتابخانه ها و موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد، 1387، صفحات 440-1؛ جلد سوم: فقه 2، زیر نظر اداره مخطوطات، محمد وفادار مرادی- سید محمدرضا فاضل هاشمی، نگارش: براتعلی غلامی مقدم - حسين خبازیان - محمد حسن نوری نیا؛ سازمان کتابخانه ها و موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد، 1388، صفحات 879-446؛ جلد هشتم: درایه، رجال، تراجم، تاریخ، داستان، کتابشناسی، زیر نظر اداره مخطوطات، نگارش: سید محمد حسین حکیم - ابو الفضل حافظیان؛ سازمان کتابخانه ها و موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد، 1389، 600ص؛

دانش پژوه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، کتابخنه جمعیت نشر فرهنگ رشت - کتابخانه غرب مدرسه آخوند همدان و چند مجموعه خصوصی همدان، پرویز اذكانی، انتشارات ایران زمین، تهران، 1353،

صفحات 1685-1673.

• کتابخانه آقای رضاهمراه، مجموعه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های شهرستانهای ایران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، کتابخنه جمعیت نشر فرهنگ رشت - کتابخانه غرب مدرسه آخوند همدان و چند مجموعه خصوصی همدان، پرویز اذكانی، انتشارات ایران زمین، تهران، 1353، صفحات 1701-1687.

• صدیقه حیدریان، مجموعه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های شهرستانهای ایران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، کتابخنه جمعیت نشر فرهنگ رشت - کتابخانه غرب مدرسه آخوند همدان و چند مجموعه خصوصی همدان، محمد روشن، انتشارات فرهنگ ایران زمین، تهران، 1355، صفحات 1716-1703.

• عباس زند، مجموعه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های شهرستانهای ایران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، کتابخنه جمعیت نشر فرهنگ رشت - کتابخانه غرب مدرسه آخوند همدان و چند مجموعه خصوصی همدان، محمد روشن، جواد مقصود، پرویز اذکائی، انتشارات فرهنگ ایران زمین، تهران، 1353، صفحات 1716-1703.

• امیر ساسان دهگان، مجموعه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های شهرستانهای ایران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، کتابخنه جمعیت نشر فرهنگ رشت- کتابخانه غرب مدرسه آخوند همدان و چند مجموعه خصوصی همدان، محمد روشن، جواد مقصود، پرویز اذکائی، انتشارات فرهنگ ایران زمین، تهران، 1353، صفحات 1716-1703.

• حمید سیر لو، مجموعه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های شهرستانهای ایران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، کتابخنه جمعیت نشر فرهنگ رشت - کتابخانه غرب مدرسه آخوند همدان و چند مجموعه خصوصی همدان، محمد روشن، جواد مقصود، پرویز اذکائی، انتشارات فرهنگ ایران زمین، تهران، 1353، صفحات 1703-1716.

• کتابخانه خرد، مجموعه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های شهرستانهای ایران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، کتابخانه جمعیت نشر فرهنگ رشت - کتابخانه غرب مدرسه آخوند همدان و چند مجموعه خصوصی همدان، محمد روشن، جواد مقصود، پرویز اذکائی، انتشارات فرهنگ ایران زمین، تهران، 1353، صفحات 1703-1716.

• علی اکبر مجیدی، مجموعه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های شهرستانهای ایران، زیر نظر محمد تقی دانش

ص: 89

پژوه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، کتابخنه جمعیت نشر فرهنگ رشت - کتابخانه غرب مدرسه آخوند همدان و چند مجموعه خصوصی همدان، محمد روشن، جواد مقصود، پرویز اذکائی، انتشارات

فرهنگ ایران زمین، تهران، 1353، صفحات 1716-1703.

•فروزان مهر، مجموعه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های شهرستانهای ایران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، کتابخانه جمعیت نشر فرهنگ رشت - کتابخانه غرب

مدرسه آخوند همدان و چند مجموعه خصوصی همدان، محمد روشن، جواد مقصود، پرویز اذکائی، انتشارات فرهنگ ایران زمین، تهران، 1353، صفحات 1703-1716.

•هادی مرتضوی، مجموعه فهرست نسخه های خطی کتابخانه های شهرستانهای ایران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، کتابخانه جمعیت نشر فرهنگ رشت - کتابخانه غرب مدرسه آخوند همدان و چند مجموعه خصوصی همدان، محمد روشن، جواد مقصود، پرویز اذکائی، زیر نظر : محمد تقی روشن پژوه، انتشارات فرهنگ ایران زمین، تهران، 1353، صفحات 1716-1703.

•آرامگاه بوعلی همدان، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحات 340-327

•کتابخانه اعتماد الدوله، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحات 346-342

•کتابخانه دبیرستان امیر کبیر، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحات 348-347.

•کتابخانه اوقاف، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحه 349.

•کتابخانه مدرسه دامغانی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحه 349.

•کتابخانه مدرسه زنگنه، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحات 351-350.

•کتابخانه حاجی ایزدی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحات 368-366.

• کتابخانه محمود ایزدی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحه 369.

• کتابخانه قاسم برنا، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن

ص: 90

و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحات 380-371.

• کتابخانه آقای حاج سید نصرالله بنی صدر، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحه 380.

•کتابخانه حسن پنبه چی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحه 381.

•کتابخانه دکتر جلالی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحه 382.

• کتابخانه آقای دامغانی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحات 384-383.

•کتابخانه نجفی عرب زاده، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحه 385.

•کتابخانه آقای کمالی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحات 387-385.

• کتابخانه تقی یوسفی، نسخه های خطی، دفتر پنجم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی روشن و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1347، صفحه .387

•کتابخانه سریزدی (حظیره)، فهرست نسخه های خطی کتابخانه سریزدی (مسجد حظیره)، (یزد - ایران)، دفتر اول، 1400، جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1384، 235 ص؛ کتابخانه سریزدی (حظيره)، فهرست نسخه های خطی کتابخانه سریزدی (مسجد حظیره)، (یزد - ایران)، دفتر دوم، جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1384، 140 ص.

•کتابخانه میرزا محمد کاظمینی یزد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه میرزا محمد کاظمینی (یزد - ایران)، دفتر اول، جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1383، 284 ص؛ کتابخانه میرزا محمد کاظمینی یزد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه میرزا محمد کاظمینی (یزد - ایران)، دفتر دوم، جعفر حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1383، 279 ص

•کتابخانه صدوقی یزد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه صدوقی یزدی(یزد - ایران)، سید احمد حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1383، 180 ص.

•کتابخانه مدرسه خان يزد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه خان (یزد - ایران)، سید احمد حسینی اشکوری، مجمع ذخائر اسلامی، قم، 1384، 125 ص.

•کتابخانه شرف الدین علی یزدی، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحه 435. کتابخانه شيخ على علومی، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات 436 450 .

•کتابخانه میرزا حسن محمود آبادی، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات

451-458 .

•کتابخانه سید ابوالفضل سعیدی یزد، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات

462- 459.

•کتابخانه محمد علی فرهمند، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات -463-

464 .

کتابخانه علی اصغرخجسته، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحات -465

ص: 92

466.

•کتابخانه محمد باقر عجمين، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحه 467.

•کتابخانه جواد مدرسی یزدی، نسخه های خطی، دفتر چهارم، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1344، صفحه 468 .

•کتابخانه آقای آتشی، نسخه های خطی، دفتر هفتم، نشریه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، سید احمد حسینی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 709-703.

•کتابخانه آقای آصف پور، نسخه های خطی، دفتر هفتم، نشریه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، سید احمد حسینی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 711-709.

•کتابخانه محمود علومی، نسخه های خطی، دفتر هفتم، نشریه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، سید احمد حسینی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1353، صفحات 713-711.

التراث العربی، بیروت - لبنان، 731ص؛

(واثق - یهو)، علامه شیخ آقا بزرگ طهرانی، دار الأضواء، بیروت، الطبعه الثانيه، 496ص؛

قم، چاپ اول، تابستان 1384، 536ص؛

التراث العربی، بیروت، لبنان، 320ص: الجزء السادس، تألیف: عمر رضا کحاله، دار إحياء التراث العربی، بیروت، لبنان،295 ؛ الجزء السابع، تألیف: عمر رضا کحاله، دار إحياء التراث العربی، بیروت، لبنان، 320ص؛ الجزء الثامن، تأليف: عمر رضا کحاله، دار إحياء التراث العربی، بیروت، لبنان، 320ص؛ الجزء التاسع، تألیف: عمر رضا کحاله، دار إحياء التراث العربی، بیروت، لبنان، 320؛ الجزء العاشر، تأليف: عمر رضا کحاله، دار إحياء التراث العربی، بیروت، لبنان، 320ص؟ الجزء الحادي عشر، تأليف: عمر رضا کحاله، دار إحياء التراث العربی، بیروت، لبنان، 320ص: الجزء الثاني عشر، تألیف: عمررضا کحاله، دار إحياء التراث العربی، بیروت، لبنان، 320ص؛ الجزء الثالث عشر، تألیف: عمر رضا کحاله، دار إحياء التراث العربی، بیروت، لبنان، 421ص: الجزء الرابع عشر، الإحالات، تألیف: عمر رضا کحاله، دار إحياء التراث العربی، بیروت، لبنان، 326 ؛ الجزء الخامس عشر، الإحالات تأليف: عمر رضا کحاله، دار إحياء التراث العربی، بیروت، لبنان، 320

؛ الجزء الرابع، تألیف: عمر رضا کحاله، دار إحياء التراث العربی، بیروت، لبنان، 332ص؛

ص: 102

ص: 2

« آئین اکبری »الامامة و السياسة

« آئین اکبری » تاریخ اکبری

برای بشر معصوم اعلم از تمامی مکلفین یا برخی در امر دنیا و دین؛ چهارم، امامت است که آن ریاست الهيه است عامه بر وجه نیابت خاصه از برای بشر معصوم منصوص اعلم بعد از رسول دین؛ پنجم، معد است که زمان اجزای عباد است و عود ارواح و حشر اجساد است.

مؤلف دارای پنج گفتار در این باره است بزرگترین آنها «فلك مشحون» و سپس «آب حیات» است و کوچکترین آنها «اصل الاصول» می باشد. دو گفتار دیگر به عربی است که هر دو با مميزه تفصيل و اختصار بر گرفته از «فلک مشحون» است.

بخش هایی از این رساله با کتاب «اصل الأصول» او همخوانی دارد و جز «فلك المشحون» اثر دیگر مؤلف که به آب حیات كبير مشهور است می باشد. این رساله از سوی داعی دزفولی به نظم نیز کشیده شده است. در فهرستواره منزوی ( 83/10 ) آب حیات را فقط منظوم فرض کرده و آن را از استر آبادی دانسته که به نظر می رسد که در اثر است و منظوم آن از شاگرد اوست.

چاپ: تهران، 1296ق. سنگی؛ اصفهان، 1345ش. سربی، جیبی، کتاب فروشی تحریریان، با مقدمه سید احمد روضاتی، 50ص، با منظومه اصول دین در یک جلد

آغاز: بسمله الحمدلله الواجب الوجود بالذات. اما بعد پس می گوید خادم بساتين مذهب جعفری و شرع محمدی محمد جعفر استر آبادی که این رساله ایست مسماة به آب حیات در بیان معانی اصول دین

انجام: شفاعت می کنند از برای هفتاد هزار همسایگان و خویشان خود نجانا الله من عذاب القبر و البرزخ و النار و حشرنا مع النبيين و الصديقين و الصالحين الهی آمین

شرح و حواشی:

1- آب حیات (منظوم) داعی دزفولی، عبد الله بن محمد باقر (1158-1256)

[اعلام الشيعه الكرام البرره) 254؛ منزوی 977/2 و 267/24 ؛ الذريعه [101/25 ]

1. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 118/1

خط: نستعلیق ؛ بی کا، تا: قرن 13؛28ص ( 1-28): 17 سطر ( 7×14)، اندازه: 13×21سم [ سنا- ف: 1-61)

2. قم، گلپایگانی، شماره نسخه: 5861/2/ 5861- 201/ 29

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13، جا: کربلا؛ 14-17 سطر، اندازه: 11×15سم( ف: 1- 13)

3. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 7/ 8740- 190/ 58

آغاز: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، تا: غره ربیع الثانی 1236، جا: مدرسه مادرشاه؛ 13گ (55-67)، 12 سطر، اندازه: 10×14سم [ف: 1-3]

4. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 5417/6

آغاز: برابر، انجام: قد تم هذه الرسالة الموسومة به آب حیات خط: نستعلیق؛ كا: حیدر علی بن محمد بن امین هزار جریبی، تا: رجب 1239؛ دنباله رساله از 49ر تا 50ر دعائی است به سریانی و مطلبی راجع به عقد ازدواج؛ 6گ (43ر -48پ)، 13 سطر (ف: [16-326 ]

5. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 27371

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ خفی؛ كا: کاشانی آرانی، ابوطالب، تا: 1241؛ این رساله به نسخه 27359 ضمیمه شده است؛ 13 سطر ( 19/3× 15/2) [رایانه ]

6. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 889/1

آغاز: برابر، انجام: و شقی شقی در شکم مادر بود و الله العالم و له الحمد الدائم و الصلوة و السلام على محمد و اله القائم.

خط: شکسته تعليق؛ كا: علی اکبر پسر عبدالعلی کرمانی، تا: 18 ربيع الثانی، 1268، جا: کرمان؛ 32گ (1پ -3پ)، 21 سطر (10×16)، اندازه: 15×21/5سم [ف: 3-522]

7. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 23861

آغاز: بسمله، الحمدلله. .. اما بعد میگوید؛ انجام: میرزا هادی... سنه 1358

خط: نستعلیق؛ کا: میرزا هادی، تا: 1358؛ 19 سطر (7×19)، اندازه:

17×21سم (رایانه)

8. ساری؛ عمومی؛ شماره نسخه: 3/ 130

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ و نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ 15 تا 26 سطر راسته و چلیپا

(13×18)، اندازه: 17×20سم [عمومی ساری و تنکابن - ف:-105]

9. تهران؛ مروی؛ شماره نسخه: 934/5

بی کا، بی تا؛ 2گ، قطع: رقعی (ف: - 328]

10. قم؛ فیضیه؛ شماره نسخه: 2060/4

آغاز: برابر

خط: نسخ و نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ 13 گ، اندازه: 15x11 سم (ف: [3-175]

āb-e hayāt

داعی دزفولی، عبد الله بن محمد باقر، 1158-1256؟ق

dāʻī dezfūlī, ‘abd-ol-lāh ebn-e mohammad bāqer (1745-1840)

وابسته به: آب حیات استر آبادی، محمد جعفر بن سيف الدين (1198-1263)

منظومه ای است در حدود 126 بیت در اصول پنج گانه. بنا به گفته ذریعه (1: 1) این منظومه از یکی از شاگردان شریعتمدار استر آبادی است که «آب حیات» استاد خود را به نظم در آورده است. منزوی در فهرستواره (10: 83) آب حیات منظوم را همان آب حیات منثور فرض کرده و نسخه های معرفی شده نیز مخلوط از منثور و منظوم است و از استر آبادی دانسته شده ولی ظاهراً دو اثر است و منظوم آن از شاگرد او داعی است. گرچه در صفحه بعد، از آب حیات داعی دزفولی نام می برد و «داعی» را به معنای لغوی آن حمل کرده و از استر آبادی می داند. در اشعار پایانی به نام استاد اشاره نموده است: «نسخه آب حیات این است گر جوئی به کام xx رشحه ای از قلزم تالیف مولانا بود / از جلال و علم و فضل و رافت حق نام وی xx چار حرف آمد که جیم و عین و فاء و راء بود»

چاپ: تهران، 1293ق، سنگی؛ اصفهان، 1345ش، سربی با پیشگفتار سید احمد روضاتی.

آغاز: هر که را در سر هوای لؤلؤ لالا بود xx باید این سلک گهر را طالب و جویا بود

انجام: قاریا چون زین مراتب بهر ور گردی بگو xx جای داعی در ریاض جنة المأوی بود

[در دنا به جهت تفاوت بسیار در ثبت اثر و اكثراً بدون مؤلف در فهارس، پراکنده شده ]

1. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 3852/4

آغاز و انجام: برابر

نام مؤلف به استناد نسخه ش 3/645 مرکز احیاء ذکر شد؛ كا: اسدالله موسوی، تا: 1253؛ 10گ (34پ- 43ر)، 18 سطر، اندازه:11×16/5 سم [ف: 241-10]

2. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 14327/2

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1257، 6گ (35-40)، 11 سطر، اندازه: 8×12/5

سم [ف: 36-203]

3. قم: مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 645/3

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ كا: غلامحسین بن علی اصغر خان، تا: رمضان 1260؛11گ(29پ - 39ر)، 12سطر، اندازه: 11×17/5 سم [ف: 2 - 306]

4. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 2551/4

نام مؤلف به استناد نسخه ش 3/645 مرکز احیاء ذکر شد؛ خط:

نسخ؛ بی کا، تا: 1263، 5ص (122-126) [ف: 12-461]

5. مشهد؛ شیخ علی حیدر (مکتبة)؛ شماره نسخه: 1070/1

آغاز و انجام: برابر

در فهرست نام کتاب «اصول عقائد» از محمد جعفر استر آبادی دانسته شده که با توجه به آغاز و انجام تصحیح شد؛ خط: نستعلیق؛ كا: ابوالقاسم بن احمد کتابفروش، تا: 1269، جا: لاهیجان، مدرسه اکبریه؛ 7گ (9پ 15ر)، اندازه: 16/5

× 22/5سم [مؤید: 3-75]

6. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 703/3

آغاز و انجام: برابر

در فهرست نام کتاب «اصول دین» از محمد جعفر استرآبادی دانسته شده که با توجه به آغاز و انجام و نسخه تصحیح شد؛ بی کا، بی تا [ف: 2-211]

7. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 726/5

آغاز و انجام: برابر

نام مؤلف نصحيح شد؛ کا: محمد بن حسین خراسانی، بی تا؛ 5گ ( 143پ-147 پ)، اندازه: 5/5× 21سم [ف: 2-322]

8. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 3849/6

آغاز و انجام: برابر

نام مؤلف تصحیح شد؛ بی کا، بی تا؛ 8گ (114پ-121ر)، اندازه: 15x10سم [[ف: 10-234]

9. مشهد؛ نواب؛ شماره نسخه: 8/22

آغاز و انجام: برابر

نام مؤلف تصحیح شد؛ خط: نستعلیق؛ كا: سید صدرالدین عربی استرابادی، تا: 1254؛ تملک: کاتب نسخه؛ 4گ (113-117)، 14-23 سطر، اندازه:12×17/5 سم [ف: - 22]

1680)

مثنوی با دیباجه ای به نثر در 2 «جرعه»: 1. خطاب به حق تعالی جل شانه؛ 2. عتاب به نفس. هر یک از دو جرعه مشتمل بر سه نفس است. در آن مراتب وصول به معبود را بیان می کند.

آغاز: بسمله. فياض على الاطلاق را حمد و سپاس بی منتها رسانندگان فيض او را... اما بعد این شرری است چند از آتش دل خسته فیض جسته. ... موسوم بآب زلال... موصل باد طالب را بالله التوفيق. يا محيي قلب كل عارف xx فياض

ذوارف العوارف / ستار معارف البرايا xx غفار كبائر الخطايا

انجام: هان برون آی چو مغز از پوست xx من گفتم و شنیدی ای دوست / از سر تا پای گوش بادت xx وين آب زلال نوش بادت چاپ: با تصحیح جوبا جهانبخش، در گنجینه بهارستان، ادبیات فارسی 2 (شعر)، مسلسل 9، تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، بهار 1384ش

[الذريعة 2/1؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 1/1؛ نسخه های فارسی

2617/4 (نشانی 6 نسخه)؛ فهرستواره منزوی 85/10 و 15/7]

1. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 15235/2

آغاز و انجام: برابر

خط: شکسته نستعلیق چلیپا؛ بی کا، تا: قرن 11؛ 9گ (18-10)، اندازه:19x9/5سم [ف: 17-39 ]

2. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 291/22 -فیروز

بی کا، تا: 1089؛ 10ص (504-513)، قطع: رحلی، اندازه:22×35سم [ف: 21-278]

3. تهران؛ ملک؛ شماره نسخه: 5109/3

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12؛ 8گ، 18 سطر، اندازه:14/1× 20/5سم [ف: 8-207]

4. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 5903/3

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ كا: بسطامی، تا: 1119، جا: اصفهان؛ 7 ص (101- 108)، قطع: رقعی، 18-25 سطر، اندازه: 20x13سم [ف: 17-295]

5. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 525/2

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ كا: غلامعلی بهبهانی، تا: 1122، الذریعه معتقد است به دستور عبد الغني بن عبدالغفار حسینی دهدشتی کتابت شده؛ 21گ (68پ -87پ)، 11 سطر (12x6)، اندازه: 10/5 × 15/5سم [ف: 2-130]

6. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 1667/2

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ کا: محمد بن معزالدین محمد حسینی موسوی نجفی قزوینی (به قرینه برگ 45)، تا: 1183ق؛ 11گ (13پ۔ 23پ)، 12 - 13 سطر، اندازه:11×17 سم [ف: 5-62]

7. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 776/5

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13؛ افتادگی: انجام؛ محشی؛ 3ص ( 374-376

)، ابعاد متن:19x10، اندازه: 20×29سم [سنا-ف:2-58]

8. تهران: مفتاح؛ شماره نسخه: 525/5

آغاز: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13؛ قطع: رحلي [نشریه: 7-246]

9. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 3851/7

آغاز و انجام: برابر

فاقد مقدمه منثوره؛ خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1221؛ مصحح؛10گ (63پ -72ر)، اندازه: 18x 11سم [ف: 10- 239]

10. تهران؛ ادبیات؛ شماره نسخه: 271/1

خط: شکسته نستعلیق ؛ بی کا، تا: سه شنبه 19 رجب 1230 [ف: 3-42]

11. تهران؛ نوربخش؛ شماره نسخه: 651/3

آغاز و انجام: برابر

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: 1249؛ قطع: رقعی، 12 سطر، اندازه: 12/5x8سم [نشریه: 13- 39]

12. قم: مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 538/2

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ و نستعلیق؛ كا: سید هاشم بن حسن موسوی، تا: 1256؛ 4گ (37ر - 40پ)، اندازه: 21x17/5 سم [ف: 2-173]

13. خوی؛ نمازی؛ شماره نسخه: 457/1

آغاز: برابر

خط: نستعلیق؛ كا: اسدالله بن مصطفی، تا: 1260؛ 15 سطر، اندازه:

20x16سم [ف: -229]

14. مشهد؛ شیخ علی حیدر (مكتبة)؛ شماره نسخه: 1441/4

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ كا: رضي بن رضا بن محمد علی حسینی قزوینی خیابانی

حیدری، تا: 1292، جا: مدرسه اثنا عشریه مشهور به آقاسی؛ 11گ (47پ -57ر)، اندازه: 10/5 × 16/5 سم [مؤيد: 3-354]

15. تهران؛ دائرة المعارف؛ شماره نسخه: 247/2

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق تحریری؛ بی کا، تا: صفر 1295؛ 7گ (19پ -25پ) [ف: 1-1]

16. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 5886/6

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ 3گ (19ر-22)، قطع: بغلی، 18 سطر

(11×16)، اندازه: 11×17 سم [ف: 16-131]

17. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 28896

آغاز: برابر، انجام: موجود: در گناه دست گیردش مهر ابن شاه مصطفی بنی مرتضی علی مهر این...

خط: نسخ خفی خوش؛ بی کا، بی تاب افتادگی: انجام؛ به نسخه ش 28895 ضمیمه شده است، پنج برگ در اشعار ضمیمه دارد؛ قطع: بياضی، 23 سطر (

15/2x6/2 )، اندازه: 19/3x6/6 سم (رایانه)

18. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 4118/4

ص: 6

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ 15گ (33-48)، 17 سطر (21x11)، اندازه: 30x19سم [ف: 13-3097]

19. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 9198/2 - 60/138

آغاز: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، بی تا، 12گ (90-101)، اندازه: 13x6 سم [ف: 1-3]

20. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 2757/2 - 14/207

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق شکسته؛ بی کا، بی تا؛ 11گ، 13 سطر، اندازه:18x11 سم [ف: 1-3]

21. قم؛ مسجد اعظم، شماره نسخه: 1489/4

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا، فوائدی در حکایت، صفات خدای تعالی، فضیلت سوم، 24 بیت شعر عربی [كاتب ضمیمه دوم (صلواتیه) محمد جعفر بن حسینی موسوی در تاریخ 1134ه] ادامه فوائد: فضیلت يس، یک رؤیاه چند فائده: 1. قصيده دالیه صفي الدين حلى ( 199ر)، 2. صلواتیه (101پ -107 پ)، آغاز: «و ليس ممکنك في جمعتك و عبد حمودك بذي خطبتی فحسب و تحمیدک ربک بصورة مكتوبي في ورقی لیس غیر لقول بعض ذوی علم نبی طریقی و جزم غصة من مهرة ذوى فحلتي بعدم سوغ تلفظ»، 3. صلواتیه (؟) (108ر -113ر) آغاز: «اللهم صل على نبیک المصطفی و رسولك المجتبی و حبیبک المرتجی و نحیبک المنتمي شمس الضحى بدرالدجی کهف الورى غيث الندى ليث الشری نورالهدی نجم التقى ثمرة الشجر سید البشر»؛ 4گ، اندازه: 19x11سم [ف مخ: 1-1]

22. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 14418/7

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعليق؛ بی کا، بی تا، جلد: تیماج سبز ضربی مجدول، 2گ ( 42ر-44

پ)، اندازه: 15×21/5سم [ف: 38-553]

«آب زندگانی » رجوع الشيخ الى الصباوة (ترجمه)

شراب نسر شتد و بر آلتشان مالند نعوظ تمام آورد

[دنا 4/1 (7 نسخه)؛ نسخه های خطی فارسی 460/1 ؛ الذريعة 188/3

و 229/7 و 530/9 ؛ استوری 245: 2؛ فهرستواره منزوی 3257/4 ]

1. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 1198

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 10؛ 54گ، 9 سطر (7×10/5 )، اندازه:

14×19سم [سنا - ف: 2-166]

2. تهران: مفتاح، شماره نسخه: 342

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11 [نشریه: 7-105]

3. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 562- 4/32

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ و نستعلیق؛ كا: محمد امین انصاری، تا: 1077؛ این رساله در متن نسخه موسوم به «جنگ» آمده است؛ 30گ، مختلف السطر، اندازه: 15×26سم [ف: 1-4]

4. تهران، سپهسالار؛ شماره نسخه: 2931/49

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1101 و 1102؛ مالك: اعتضادالسلطنه 1294ق؛ 20گ [ف: 3-1]

5. قم؛ مسجد اعظم؛ شماره نسخه: 4091/4

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1114؛ دارای فائده در چند بیت طبی از ابن سینا و غیره؛ 38گ (61پ -97ر)، 11 سطر، اندازه: 16×21سم [ف مخ: 1]

6. همدان؛ دانشگاه بوعلی؛ شماره نسخه: 134/2

خط: نستعلیق، کا: حسین بن علی محمد رشتی متطبب، تا: 1229؛ 17گ (72پ -89پ)، اندازه:16× 21/5 سم [ف: -69]

7. قم؛ مسجد اعظم، شماره نسخه: 2610/2

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق ؛ بی کا، تا: 1266؛ فوائد طبی طلسمات و ادعیه بسیار و بی سروته در ادامه آمده است؛ 12 گ، 22 سطر، اندازه: 12×17 سم [ف مخ: 1-2]

« آبله » آتشک

مستدعی از آقایان این است که اگر بر خطا. واقف شوند ... عفو فرمایند بجهت اینکه در دو سه روز معجلا نوشته شد ... اگر بنای طبع آن شود تغییری در مطالب آن داده می شود.

[فهرستواره منزوی 3259/5 ]

تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 6278

خط: نستعلیق شکسته؛ کاتب = مؤلف، تا: 1298؛ دارای یک سرلوح مذهب در ص اول؛ 34ص، قطع: نیم خشتی، 34-15 سطر [ف: 19-256]

آغاز: بسمله. الحمدلله و سلام على عباده الذين اصطفی و بعد چون امر اشرف اعلى و فرمان عالم مطيع جهان پیما صادر شد که داعی دولت قاهره محمد باقر بن اسمعيل الحسینی الخاتون آبادی را در باب آب نیسان و سبب شرافت نیسان ماه رومی. ... بر سبیل اختصار بعرض رسانم.

انجام: و شش کو کب مزبور در آخر برج عقر بند و الله تعالی يعلم حقایق الاحكام و حججه الكرام عليهم الصلوة والسلام.

[ذریعه 13/19 ؛ فهرستواره منزوی 3259/5 ]

1. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 6890/2

انجام: و گمان ایشان این باشد که کواکب و اوضاع فلکی علت مستقله حدوث حوادثند و نیز مذمت

خط: نسخ ؛بی کا، تا: قرن 12؛ افتادگی: انجام؛ مصحح، بسیار کثیف؛ 9گ (13پ -22پ)، 12 سطر، اندازه: 9×17سم [ف: 20-324]

2. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 2599/4

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ کا: محمد باقر خاتون آبادی، تا: 1115، جا: محتملاً اصفهان؛ 11ص (71-60)، 16 سطر (125x7)، اندازه: 13×18سم [ف: 6-136]

3. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 1266/3

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ كا: محمد ترشیزی، تا: 1125؛ 4گ (12پ -16ر)، 22 سطر (10×17/5)، اندازه:15×23سم [ف: 7-2717]

4. تهران؛ سپهسالار؛ شماره نسخه: 1844/2

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ كا: محمد ابراهیم ابن محمد علی طباخ، تا: 1130؛ واقف: سپهسالار، تاریخ وقف: 1297؛ تملک: علی قلی میرزا در 1270؛ 5گ (9پ -13ر)، 15 سطر، اندازه: 10/5 × 15/5 سم [ف: 3-1 ]

5. تهران: مفتاح؛ شماره نسخه: 1289/17

خط: نستعلیق؛ كا: محمد بن عباس على هزار جریبی، تا: سه شنبه 4

شعبان 1196، جا: روستای پیل؛ قطع: بیاضی ربعی [نشريه: 7-276]

6. قم: مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 4065/2

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ كا: آقا میرزا محمد على كاتب، تا: 2 شعبان 1335، جهت حاج آقا منیر؛ 11گ (33پ -44ر)، 15 سطر، اندازه: 9/5×16سم [محدث ارموی مخ: 1-1 ]

« آتش بازی »مجموعة الصنايع

«آتش بازی»باغچه گل

انجام: و علت طبیعی آنها را هم نمیدانستند حمل باین قسم خرافات کرده و معتقد شده بودند.

تهران؛ حقوق؛ شماره نسخه: 163 - ج

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 14؛ در حواشی نامهای تاریخی و جغرافیایی شرح داده شده است؛ کاغذ: فرنگی، جلد: تیماج سرخ مقوایی، 34 گ، 15 سطر (7/5×15)، اندازه: 13/5×21 سم [ف: -3 ]

آغاز: برابر، انجام: تاشرح تمام باید این روغن را نام روغن راحت است اسم موافق مسمی است صحت کامل باستعمال این حاصل است. انشاء الله تعالی. در فهرست با عنوان «رساله در آبله» و ناشناس است؛ بی کا، تا: قرن 11؛ 4گ (476-473) [ف: 15-189]

7. تهران؛ ملک؛ شماره نسخه: 4504/7

آغاز: برابر، انجام: ... تا بر مبصر روشن شود ... و التوفيق

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11، 13 سطر، اندازه: 12/8 × 23/5سم

[ف: 7-414]

8. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 694/11 -ف

آغاز: برابر، انجام: بعد از این بگویم تا بر مستبصر روشن شود و من الله الاعانة وقت مضيق. و نسخه سقیم امید که متوجه ارباب کمال صحت یابد. تمت. نسخه اصل: موزه بریتانیا ش 19619 Add (ریو 843)؛ خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 21 جمادی الثانی 1103، 23گ (284پ۔ 307پ)، 15 سطر [فیلم ها - ف: 1-525]

تهران؛ دائرة المعارف؛ شماره نسخه: 431/11 -عکسی

نسخه اصل: همان نسخه اصل بالا [عکسی - ف: 2-1]

9. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 667/2

آغاز: برابر، انجام: ليكن بلغمیت و سوداویت اجزای بدن غالب بود

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: شوال 1103؛ 18گ (27ر -54ر)، اندازه: 11×17سم [ف: 2-261]

10. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 6521/3

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: یک شنبه 27 ذیقعده، 1106، کاتب رساله در چند جا اشاره کرده که عمادی الدین محمود شیرازی جد اوست؛ مصحح، 5گ (حاشیه 5پ حاشیه 10پ)، 16 سطر، اندازه: 17×24سم [ف: 20-96]

11. تهران: علوم پزشکی؛ شماره نسخه: 287/2

آغاز: برابر، انجام: کوفته و بیخته بکار دارند. تمام شد کلام سید بهاء الدين مولفها الفقير ... ابن مسعود بن محمود الطبيب و الحمد لله اولا و آخرا و ظاهرا و باطنا و السلام

تذکر: نام مؤلف در این فهرست سيد بهاء الدين آمده که آقای دانش پژوه در نشریه 299/3 اصلاح کرده اند؛ خط: نستعليق ؛ بی کا، تا: قرن 12؛ 51ص

(208-157)، 14 سطر، اندازه: 10×16 سم (نشریه: 3-361]

12. یزد؛ کاظمینی؛ شماره نسخه: 115/1

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11 یا 12، 28گ (1ر-29ر)، 15 سطر، اندازه:

10/5 × 18/5 سم [ف: 1-110]

13. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 379/3 - 2/199

آغاز: برابر، انجام و اتفاقا مجموع اهل خبرت و تجربه بر آن اتفاق کرده اند تمت الرساله على يد ابن اخ مولفها الحقير الفقير الى ربه الحبيب على رضا بن حسن بن مسعود الطبيب في سلخ شهر جمادى الأول من سنة أربع و ثمانين تسعمائه سبع و ثلاثين و الف ...

خط: نستعلیق؛ كا: محمد کاظم بن محمد حسینی شریف، تا: یک شنبه 28 ربیع الثانی ؛1251؛ 24گ، 16 سطر [ف: 1-4]

14. قم؛ مسجد اعظم، شماره نسخه: 3952/8

آغاز: برابر، انجام: بگیرند ده درهم سفوف معوي و دو درهم حنا و فلفل و زنجبیل از هریک دو مثقال كوفته و نپخته بسمآب را به آنها بکشند و به عسل و شربت لیمو معجون سازند شربتی مقابل نخودی سفوف معوی دار چینی رازیانه و مصطکی بابویه کوفته و نپخته سفوف سازند این است تمام کلام سيد بهاء الدين

خط: نستعلیق؛ کا: محمد حسین بروجردی، تا: ذیقعده 1284، جا: بروجرد؛ 13گ، 19 سطر، اندازه: 13×21سم [ف مخ: 1-3 ]

15. همدان؛ دانشگاه بوعلی؛ شماره نسخه: 299/1

خط: نستعلیق؛ کا: مرتضی بن میرزا جعفر، تا: 1287-1288، 24گ (9ر -33ر)، اندازه:11× 17/5 سم [ف: -162]

16. تهران؛ ملک؛ شماره نسخه: 4207/2

آغاز: برابر، انجام: مجموع اهل خبره و تجربه بر آن اتفاق کرده اند. قدتم الرسالة، تاریخ اتمام تأليفه على يد مؤلف يوم الخميس 2 ربیع الثانی 977 ... خط: نسخ؛ کا: محمد جعفر خوزانی اصفهانی، تا: سه شنبه غره ربیع الاول 1288، 15گ (236پ -251)، 19 سطر، اندازه: 14/5 ×22 سم [ف: 7-271]

17. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 13167/1

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ كا: حکیمی حسینی، تا: محرم 1301، 25گ، 16 -14 سطر، اندازه: 11/5×18/3سم [ف: 19-47]

18. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 15731

آغاز: برابر، انجام: ... در آتشک و ادویه او نیز بهمین شیوه مسلوك شده است و اتفاقا مجموع اهل خبرت و تجربه بران اتفاق کرده اند تمت بعون الملك الوهاب خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ مصحح، بعد از این رساله چند دستور دارویی نیز برای بیماری آتشك نوشته شده است؛ 15گ ( 33پ-48 )، 19سطر (10×19)، اندازه: 4/5×23سم [رایانه]

19. همدان؛ مدرسه غرب؛ شماره نسخه: 4722/2

آغاز: برابر، انجام: حقیر می گوید که این کلام حفر است و سبب آن این است که باقصى الامكان طبيعة جد می کند در پاک داشتن باطن از این ماده خبيث ... لیکن بلغمیت متخلخل و سودا و به احتراقی بر آن غالب بود و ابن خلط می باشد و الله اعلم بالصواب.

در فهرست با عنوان «رساله نار فرنگی (جدری آتشك)»؛ خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، بی تا، قطع: ربعی [رشت و همدان - ف:1534]

20. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 1994/2

آغاز: برابر، انجام: در آتشك و ادویه او نیز همین شیوه مسلوک

ص: 12

شده است و اتفاقا مجموع اهل خبره و تجربه بر آن اتفاق کرده اند.

خط: نسخ؛ كا: محمد جعفر بن عبدالله خوزانی اصفهانی، بی تا؛ 31ص (455-485، 19 سطر [عکسی - ف: 5-406]

21. اصفهان، دانشگاه؛ شماره نسخه: 395/5

بی کا، بی تا [نشریه: 11-946]

22. تهران؛ لغت نامه دهخدا؛ شماره نسخه: 197/11

بی کا، بی تا، [نشریه: 3-15]

23. تهران؛ لغت نامه دهخدا؛ شماره نسخه: 197/18

بی کا، بی تا [نشریه: 3-3]

24. اصفهان؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 154/3

بی کا، بی تا، افتادگی: انجام؛ 2گ (168ر -169ر)، اندازه:15×21سم [ف: 1-111]

25. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 6536/3

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ مصحح، در پایان فائده ای پزشکی از کمال الدین حسین دارد؛ 8گ (61ر -68ر)، اندازه: 12×21/5 سم [ف: 20-110]

1. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 8941

آغاز: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13؛ افتادگی: انجام؛ نسخه بیاضی است، روی برگ اول یادداشت عبدالحسين بن عبدالعلی به تاریخ 1270 و در آخر نسخه یادداشت ابو طالب اردکانی به تاریخ 1272 دیده می شود؛ 157گ، مختلف السطر، اندازه: 8×16سم [ف: 23 - 113]

2. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 6679

آغاز: برابر، انجام: پیوستن به گسستن پیوندد و بستن بشکستن انجامد پس اولی که قبل از این مرافقت قولی، بیت او خود قلمی...

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ مهرها: عبداه الرجی خسرو مالک و شعاع مالک؛ 55گ، 16 سطر، اندازه: 15×21سم [ف: 17- 239]

خط: نستعلیق؛ كا: عبدالله بن حاج سید علی، تا: 4 جمادی الاول 1025 (كذا)؛ افتادگی: آغاز، اهدائی صمدی زرگر است؛ 174 گ، 25 سطر (14×23)، اندازه: 19×29/5سم [ف: 3-975]

4. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 5122

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: رمضان 1045 (كذا)؛ 310گ، قطع: وزیری، 19 سطر (14×22)، اندازه: 30x20سم [ف: 15-4119)

5. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 1274/1

آغاز: که از منه مختلفه بوده و گوی فصاحت از امثال و اقران خود ربوده، انجام: مرغ چمن وفاست جامی ×× در دام غم بلا چو افتاد

خط: نستعلیق؛ كا: محمد صادق بن مرحوم حاجی محمد بیک شیرازی، تا: 1132 (كذا)؛ افتادگی: آغاز؛ 418ص (1-418)، 25 سطر (13/5 × 24/5)، اندازه: 19×28سم [ف: 3-337)

6. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 4296

آغاز: برابر، انجام: جوارشی ز تحیت مفرحی ز ثنا

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1193؛ 22 سطر (25x17)، اندازه:20×29سم [الفبائی: -9]

7. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 4426

آغاز و انجام: برابر

خط: شکسته نستعلیق خوش؛ بی کا، تا: قرن 12؛ واقف: نایینی؛ 230، 25سطر (12×21/5)، اندازه: 18/5×28/8 سم [ف: 7-1]

8. تهران؛ ادبیات؛ شماره نسخه: 39 - ب

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12؛ افتادگی: از آغاز و انجام دیباچه افتاده است؛ 332گ، 24 سطر (16×26)، اندازه: 21×33سم [ف: [1-7 ]

9. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 1529

آغاز: برابر، انجام: آیا جهان مکارم که صبح و شام جهان xx چو موردانه کش آورده بر سر تو هجوم

خط شکسته نستعلیق ؛ بی کا، تا: محتملاً قرن 12؛ 231 گ، 25 سطر (15×24)، اندازه: 20×31سم [ف: 4-23]

10. تهران؛ ملک؛ شماره نسخه: 3737/1

گزیده آن است، افتاده در شیراز تا نویدی؛ خط: نسخ و نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12؛ افتادگی: انجام [ف: 7-34]

11. تهران؛ مفتاح؛ شماره نسخه: 1387

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12؛ قطع: رحلی (نشریه: 7-96]

12. تهران: مفتاح، شماره نسخه: 816

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12؛ افتادگی: آغاز و انجام؛ قطع: رحلی [نشریه: 7-96]

13. تهران؛ مینوی، مجتبی؛ شماره نسخه: 134

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12؛ قطع: رحلي [نشریه: 6 - 638 ]

14. یزد؛ وزیری، شماره نسخه: 361

آغاز: برابر، انجام: محيط خشک شد و كان بخاک یکسان شد xx پس از تو ماندم اگر چند شرط یاری نیست

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11 و 12؛ افتادگی: انجام؛ اهدایی حاج وزیری است با نشانه ای که در کاظمین خریده است؛ 232 گ، 25 سطر (13×22/5)، اندازه: 19/5×29 سم [ف: 1-333]

15. یزد؛ کاظمینی؛ شماره نسخه: 49

خط: نستعلیق چهار ستونیابی کا، تا قرن 12، در برگ اول یادداشتی آمده که کتاب از تحریرات ملامهر علی است و از نواب اشرف شاهزاده طهماسب میرزا خریداری شده است؛ برخی از اشعار تصحیح شده و در حاشیه نوشته شده: «من تصرفات محمد کاظم الواله الاصفهاني سلمه الله» در برگ 82 و 119 و 122 یادداشتی از حسین باستانی راد در چهارم اردیبهشت 1328 و 1330 آمده است؛ 253گ، 24 سطر، اندازه: 20/5×32سم [ف: 1-54]

16. یزد؛ جامع کبیر؛ شماره نسخه: 1

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11 و 12؛ قطع: رحلی (نشريه: 4-374]

17. اصفهان؛ روضاتی؛ شماره نسخه: 21

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12؛ مهرها: محمد تقی بن محمد کاظم، اسماعيل بن محمد کاظم، و محمد جعفر بن محمد صادق؛ 280ص، 21 سطر، اندازه: 20×28سم [ف: -27]

18. اصفهان؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 43

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12 [نشریه: 11-881]

19. اصفهان، ادبیات، شماره نسخه: 1

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12، قطع: رحلي [نشریه: 4-475 ]

20. تهران؛ سپهسالار؛ شماره نسخه: 2674

آغاز: برابر

خط: شکسته نستعلیق خوب؛ كا: علی اصغر، تا: 1207؛ واقف: سپهسالار؛ نویسنده خود را علی اصغر معرفی کرده و سال نگارش را چنین نوشته «127»، از آثار و علائم ظاهر است که صفر در مرتبه عشرات را نگذاشته نه صفر در مرتبه آحاد را بنابراین در سال 1207 نگارش یافته؛ 286 ص، قطع: رحلی، 21 سطر، اندازه: 19×29سم [ف: 2-454]

21. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 1113- 7/13

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق، كا: عبد الله حسینی، تا: 1209، به دستور میرزا محمد حسین بن میرزا محمد میرزائی؛ 266گ، 28 سطر چهارستونی، اندازه: 19/5×31

سم [ف: 1-5]

22. تبریز؛ ملی؛ شماره نسخه: 3121

آغاز: با این ابیات از خان احمد خان شروع می شود: قاتل من چو بسوی من محزون گذرد xx چشم پر خون مرا بیند و از خون گذرد / بدگمانی بین که با هر کس حکایت میکنم xx او تصور میکند کز وی شکایت میکنم / ترا کای همنشین بر گریه من خنده میآید xx چو من کارت ببير حمی نیفتاده است پنداری، انجام: اختتام پذیرفت آتشکده آذر ... في شهر شوال لوى ئیل 1212 ه خط: نستعلیق شکسته؛ بی کا، تا: شوال لوى ئیل 1212؛ افتادگی:

ص: 15

آغاز (حدود پنج برگ)؛ در حواشی نام ولایات قید گردیده است و در شماره گذاری اغلب اشتباه است مثلا به جای صفحه 35 سی و شش نوشته است و در نتیجه در برگ 149 به جای صفحه 298 صفحه 300 مضبوط است؛ 355 گ، 23 سطر، اندازه: 20/5×29/5 [ف: 1-7]

23. قم: مؤسسة آية الله بروجردی؛ شماره نسخه: 176

خط: نسخ و نستعلیق؛ كا: لطف الله بن حاجی لطفعلی بیک آذر اصفهانی، تا: 15 شعبان 1212، 238 گ، 25 سطر، اندازه:19×29سم [ف: 1-113]

24. مشهد؛ الهيات؛ شماره نسخه: 14781

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: چهارشنبه 6 صفر 1216؛ دارای یک سرلوح مرصع، میان سطور و هامش دو صفحه اول طلا اندازی شده، جدول و ستون بندی صفحات با طلا و مشکی کاغذ ترمه؛ 277گ، 19 سطر در چهار ستون، اندازه: 8/5×28 سم [ف: 2-83]

25. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 2017- 36/17

آغاز: بسمله فروغ آتشکده دل و زبانه اخگر زبان سپاس بی قیاس قدیمی است به هر بهانه که می نگارد و عوالم مختلفه از پرتو آفتاب، انجام: نهفته روی تو خورشید را ضيا از چیست xx تھی از شخص تو ایوان فلکی دوا از چیست خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: جمعه 8 ذیقعده 1216، 253 گ، 24 سطر،

اندازه: 19×31سم [ف: 1-6]

26. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 886

خط: شکسته نستعلیق، کا: محمد علی بن محمد اسماعيل، تا 1217؛ صفحات مجدول به طلا و زنگار، پشت صفحه نخستین دعائی به خط نسخ نگاشته شده؛ 420گ، قطع: رحلی، 21 سطر، اندازه: 20×31سم [ف: 3-128] 27. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 6935

آغاز و انجام: برابر

خط: شکسته نستعلیق متوسط؛ كا: محمد على الشريف الاشترى یزدی، تا: 1218؛ مهرها: محمد جعفر بن محمد صادق و اسماعیل بن محمد کاظم و محمد تقی بن محمد کاظم؛ چاپ سنگی، 465ص، 38 سطر (14×24/5 متن و حاشیه)، اندازه: 22/2×31 سم (رایانه)

28. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 8339

خط: نستعلیق، كا: كلب حسین وزیر، تا: 1219؛ در پایان این نسخه پنجاه و یک بیت از مرثیه حاجی سلیمان صباحی بیدگلی که در فوت مؤلف سروده بوده نوشته شده است، جدول تحریر و زر و لاجورد و زنگار و سرنج، با یک سر لوح بزرگ و زیبا؛ واقف: سردار کل یار محمد افشار؛ 283گ، 22 سطر (13×21/5)، اندازه: 20/7×20/3سم [ف: 7-1]

29. تهران: دانشگاه؛ شماره نسخه: 4865

خط: نستعلیق؛ كا: محمد بن کربلایی احمد قزوینی استر آبادی، تا: 1219؛ 301گ، 20 سطر (14×24)، اندازه: 30x20سم [ف: 14 -3891]

30. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 4425

خط: نستعلیق؛ كا: محمد رفیع شیرازی، تا: 14 جمادی الاول 1220؛ مرثیه صباحی بیدگلی را هم دارد؛ واقف: نایینی؛ 262گ، 23 سطر ( 22/3x13/5 )، اندازه: 20/5 × 31/5سم [ف: 7-2]

31. تهران؛ سلطنتی؛ شماره نسخه: 862

آغاز: برابر، انجام: شکایت از زمانه بیوفا ... نه جز آزار مردم کاری او xx نه از زاری کسی آزاری او / .. غم عالم مخور تا شاد باشی xx درین زندان ممان كازاد باشی

خط: شکسته نستعلیق خوب؛ كا: میرزا عبدالرحیم این میرزا محمد، تا: 1220؛ این نسخه قبلاً در تصرف حاجی محمد رحیم گازرانی بوده، سپس به سال های 1282 و 1314 و 1322 به ترتیب از عرض کتابخانه مبارکه ناصری و مظفری گذشته است، مجدول زرین بند مشکی، یک سرلوح مذهب مرصع مرزوج بسیار عالی در تارک صفحه اول طرح است، بين السطور و حواشی دو صفحه اول طلااندازی زرین با گل و برگ الوان، سه مجلس نقاشی آب و رنگ مکتب قاجار دارد اما در 16 ورق این کتاب نقاشی ها مقراض و نصف هر صفحه بریده شده است؛ مهر: ناصرالدین شاه قاجار؛ 530ص، قطع: وزیری، 25 سطر، اندازه:

19/5 ×5/ 30سم [ف: 7- 240]

32. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 17994

بی کا، بی تا؛ با تملك: محمد بن محمد على متخلص به طلعت در سال 1220 [د.ث. مجلس]

33. تهران، ادبیات، شماره نسخه: 38- ب

از آغاز تا پرتو دوم که خاتمه باشد و در سرگذشت مؤلف؛ خط: شکسته نستعلیق، کا: محمد حسن خان محمد نصیر، تا: 1220؛ 216گ (21×31)، 25گ (15×23) [ف: 1-7)

34. قم؛ مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 1747

خط: نستعلیق؛ كا: محمد رحيم بن آقا مسلم نجف آبادی، تا: چهارشنبه 6 ربیع الاول 1221، جا: نجف آباد از توابع اصفهان؛ روی برگ اول اشعاری است به خط عبد العلی چاوشی؛ 258گ، 23 سطر، اندازه: 30x19/5 سم [ف: 5-149]

35. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 139 سرود

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1221؛ تملک: لطفعلی بن مويد الدوله طهماسب میرزا قاجار مورخ 1305ق؛ قطع: رحلی (نشریه: 13-444]

36. اصفهان؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 507

خط: شکسته نستعلیق خوش؛ بی کا، تا: 1222، جا: اصفهان؛ واقف: سید علی بن محمد حسین طباطبائی؛ برگ اول دارای سرلوح زرین با حاشیه سازی گل و بوته به نقش اسلیمی، صفحات مجدول به مشکی و زر و شنگرف، اشعار چهار ستونی، در برگ آغازین تاریخ تولدی به سال 1245؛ تملک: سید علی بن محمد حسین طباطبائی؛ مهر: «الرجی عبده محمد حسين الطباطبائی» (مربع)؛ 289گ، 21 سطر، اندازه: 21×30/5سم [ف: 2-396)

ص: 16

37. همدان؛ دانشگاه بوعلی؛ شماره نسخه: 48

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1222؛ دارای یادداشت هایی به تاریخ های 1242-1267 ؛ 229گ، 25 سطر، اندازه: 30x20/5 سم [ف: -31)

38. تهران: مفتاح؛ شماره نسخه: 1113

خط: نستعلیق؛ کا: محمد جعفر همدانی، تا: دوشنبه 20 جمادی الأول، 1222، جا: مدرسه چهارباغ؛ قطع: وزيري (نشریه: 7-96)

39. تهران؛ الهيات؛ شماره نسخه: 158

خط: نستعلیق؛ كا: مهدی اصفهانی ابن آقا حسین، تا: جمادی الاول 1225، جا: اصفهان؛ در برگ 136 اشعاری از اسماعیل دلال متخلص به شعله دیده می شود؛ 237 گ، قطع: رحلی، 24 س، (14×22/5)، اندازه: 21×39/5سم [ف: -1]

40. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 322

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1225؛ محشی؛ 128گ، قطع: رحلی، 20 سطر، اندازه: 25/5x13/5 سم [ف: 2-188]

41. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 5054

خط: نستعليق؛ كا: محمد مهدی قزوینی، تا: 14 ربیع الاول 1225، جا: مچھلی بندر دکن؛ 1ص (271)، قطع: رحلی، 22 سطر (16×25)، اندازه: 23×38سم [ف: 15-4098]

42. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 1286

آغاز و انجام: برابر

خط: شکسته نستعلیق؛ كا: محمد بن محمد جعفر شیرازی، تا 1226، جا: شیراز؛ سر لوحه مذهب زر و شنجرف و لاجورد، در صفحات اول و دوم میان دو جدول گل و بوته زر و شنجرف و لاجورد، در همان دو صفحه بين سطور طلا اندازی، مجدول؛ 329گ، 21 سطر (9×14/5)، اندازه: 14×21/5سم [ف: 3-348]

43. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 16250

آغاز: برابر، انجام: تهی ز شخص تو ایوان فلک دو تا از چیست. خط: شکسته نستعلیق؛ كا: امان الله زنگنه البار فروشی، تا: 20 ذیقعده 1226، جا: اصفهان؛ واگذاری بنیاد مستضعفان در 1367؛ 273 گ، 20 سطر چهار ستونی، اندازه:

19/5 × 29/5سم [ف: 17-1]

44. قم: مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 138

آغاز: فروغ آتشکده دل و زبانه اخگر زبان سپاس بیقياس قدیمی است که کرمی هنگام عوامل مختلفه از پرتو آفتاب ذات او است.

انجام: نهفته روی تو خورشید را ضيا از چیست xx تھی ز شخص تو ایوان فلک دوپا از چیست

خط: نستعلیق؛ كا: میر رضا بن محمد جعفر ترشیزی، تا: شعبان 1226؛ صفحه اول دارای سرلوح، در پایان نسخه چند رباعی و فرد شعر به خط بابا بیک افشار دیده می شود؛ 307گ، 19 سطر، اندازه: 26/5x15سم [ف: 1-191]

45. تهران؛ سپهسالار؛ شماره نسخه: 7074

خط: نستعلیق؛ كا: محمد نبي ابن محمد محسن، تا: 15 ذیقعده 1227؛ مجدول؛ 284گ، 21 سطر چهار ستونی (14×22)، اندازه: 30x20سم [ف: 3-4]

46. تهران، ادبیات، شماره نسخه: 133 - ب

خط: نستعلیق؛ كا: غلامعلی بن محمد شیرازی، تا: محرم 1227، برای آقا میرزا مرتضی قلی؛ جدول و ستون بندی شنگرف و لاجورد و زر با سرلوح زرین، یادداشت های قزوینی در آغاز و انجام هست و او فهرستی در آغاز نسخه برای کتاب نوشته است. شماره قزوینی: 9IVC ، 22756، 249گ سطر (13×23)، اندازه: 19×31سم [ف: 1-7]

47. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 19668

آغاز: برابر؛ انجام: تهی ز شخص توایوان فلک که از چیست مهر مصطفی

خط: نستعلیق شکسته؛ کا: محمد محسن بن محمد، تا: 1228؛ 23 سطر (25x14)، اندازه: 20×30سم (رایانه)

48. قم: مرکز مطالعات، شماره نسخه: 17

آغاز: برابر؛ انجام: فتاد نخل تو از پا و در ترشح ابر xx گل تو ریخت ز باد و در اهتراز نسیم / نهفته روی تو خورشید را ضيا از چیست xx تھی ز شخص تو ایوان فلک دو تا از چیست

خط: نستعلیق زیبا؛ بی کا، تا: جمادی الاول 1229؛ مجدول؛ 288 گ، 21 سطر (اشعار چهار ستونی)، اندازه: 18×29سم [ف: 1-24]

49. تهران؛ دائرة المعارف؛ شماره نسخه: 697

آغاز: برابر؛ انجام: نهفته روی تو خورشید را ختیار از چیست ×x تھی ز شخص تو، ایوان فلک دو تا از چیست

خط: نستعلیق شکسته تحریری؛ بی کا، تا: رمضان 1229؛ مجدول؛ 597ص، 21 سطر ( 26/5x15)، اندازه: 20/5 × 33/5سم [ف: 2-1]

50. قم: مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 1886

خط: نستعلیق خوش؛ بی کا، تا: جمادی الاول 1229؛ تملک: دکتر محمود به تاریخ 1316؛ 280گ، 22 سطر، اندازه:29818سم [ف: 5-312]

51. تهران: مفتاح، شماره نسخه: 582

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1229؛ قطع: ربعی (نشريه: 7-96]

52. تهران، سپهسالار؛ شماره نسخه: 2682

آغاز: برابر

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: 1229؛ واقف: سپهسالار؛ كاتب از عباراتی که در آخر کتاب نوشته مردی ادیب بوده ولی نام خود را تصریح ننموده و شرحی که در بیان علت نگارش این کتاب به عباراتی ادیبانه می نوشته به انجام نرسیده، حرکت دست وی در نگارش آن به سكون مبدل گردیده، پس از نام ابوالقاسم هجری و شرح حال مختصر و آثار منتخبه از او که آخرین کس از معاصرین مؤلف می باشد، نویسنده نسخه به شرح حال محمد صادق متخلص به زری و اخیراً به زیور که در هنگام نگارش نسخه 18 سال داشته با نقل قصاید و مقطعات و غزلیات و رباعیاتی از او در ص 586 تا 611 نسخه پرداخته و بنا بر آنچه گذشت تولد این محمد صادق 16 سال پس از فوت آذر مؤلف آتشکده بوده و كاتب الحاق نموده است. در حاشیه ص 166 مقابل نام خواجو

ص: 17

اعتضاد السلطنه عین یادداشت نام برده در اول این صفحه را نوشته اند، دارای یک سرلوح و چهارده مجلس نقاشی می باشد؛ 340ص، قطع: رحلی، 19 سطر، اندازه: 30×20/5 سم [ف: 2-455)

53. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 6989

خط: شکسته نستعلیق؛ كا: محمد جعفر، تا: 1229؛ با مرثیه صباحی بیدگلی در آخر نسخه؛ واقف: درة السلطنه ملكزاده کوثر؛ 275 گ، 21 سطر (13/5 ×22)، اندازه:19/8×31سم [ف: 7-2]

54. تهران؛ سلطنتی؛ شماره نسخه: 1757

آغاز: برابر؛ انجام: نهفته روی تو خورشید اختیار از چیست xx زهی ز شخص تو ایوان فلك دوار یافت

خط: شکسته نستعلیق خفی؛ کا: محمد جعفر همدانی، تا: عید اضحی 1229، جا: اصفهان، مدرسه جدید سلطانی چهارباغ؛ مهر: ناصرالدین شاه قاجار؛ 457ص، قطع: وزیری، 25 سطر، اندازه: 30x20سم [سلطنتی - ف:7-229]

55. تهران؛ سلطنتی؛ شماره نسخه: 891

آغاز: برابر؛ انجام: مرثیه ... دریغ و درد که رفت از جهان جهان سخن xx نهان بزیر زمین گشت آسمان سخن / ... نهفته روی تو خورشید راضيا از چیست xx تھی ز شخص تو ایوان فلک دوتا از چیست

خط: نستعلیق متوسط؛ كا: منصور تویسرکانی، تا: 1231، جا: دارالمؤمنین شوشتر؛ تملک: فرهاد میرزا در 1304؛ مهر: فرهاد میرزا معتمدالدوله؛ 602ص، قطع: وزيري متوسط، 19 سطر در متن و 36 نیم سطر در حاشیه، اندازه: 16/5×26سم [ف: 7-238]

56. اصفهان؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 62

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 16 رجب 1232؛ از روی نسخه صحيح، تصحیح شده و در برگ پایانی یادداشتی آمده که نسخه حاضر از روی نسخه عماد الدوله به سال 1297 تصحیح شده و به مقدار ثلث از نسخه چاپ بمبئی اضافه دارد، برخی از اشعار روی برگهای الصاقی آمده است؛ تملک: فرهاد میرزا در 1295،

عبدالحسین سپنتا؛ 462 گ، 23 سطر، اندازه: 22×35سم [ف: 1-56]

57. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 6328

خط: نستعليق؛ كا: على محمد بیگدلی، تا: 11 جمادی الثانی 1232؛ 230 گ، قطع: رحلی، 30 سطر (14×21)، اندازه:30x20سم [ف: 16-243]

58. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 2986

آغاز: بسمله، فروغ آتشکده دل و زبانه اخگر زبان سپاس قدیمی است ذات دوست؛ انجام: نهفته روی تو خورشید را ضيا از چیست xx تھی ز شخص تو ایوان فلک دو تا از چیست

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1233؛ 460ص، قطع: رحلی، 25 سطر، اندازه: 22/5 ×36سم [ف: 10-1619]

59. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 15897

آغاز: برابر؛ انجام: کم حصار قفس طاير اسیر گرفت.

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: 1233؛ در پایان مرثیه صباحی بیدگلی را به طور ناقص یعنی 14 بیت آن را دارا می باشد، واگذاری بنیاد مستضعفان در 1367، 206گ، 25 سطر، اندازه: 27×15/5 سم [ف: 17-3]

60. تهران؛ ذكاء، یحیی؛ شماره نسخه: 183

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: آدینه 28 رمضان 1234؛ 25 سطر

(14×21)، اندازه: 30x19سم (نشریه: 3-144]

61. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 9446

آغاز: برابر

خط: نستعلیق شکسته؛ بی کا، تا: 18 جمادی الاول 1235؛ 258گ، 23 سطر، اندازه: 19/5×29سم [ف: 30-133]

62. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 16275

بی کا، تا: 1236؛ با تذهیب و خط خوب؛ قطع: رحلی کوچک [د.ث. مجلس]

63. مشهد؛ رضوی، شماره نسخه: 10407

آغاز: برابر؛ انجام: به بستر افتم و مردن کنم بهانه خویش xx باین بهانه مگر آرمش به خانه خویش

خط: شکسته نستعلیق تحریری؛ بی کا، تا: 23 ذیحجه 1237؛ 231 گ، 23 سطر، اندازه: 14×24سم [ف: 9-3]

64. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 5702

آغاز: برابر، انجام: تهی ز شخص تو ایوان فلک دو تا از چیست ناقص؛ خط: نستعلیق زیبا؛ كا: ملا علی شیدای تویسرکانی، تا: 1237، جا: تویسرکان؛ 526ص، قطع: رحلی، 23 سطر، اندازه: 18×29/5سم [ف: 17-157]

65. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 5272

خط: نستعلیق؛ كا: اسماعيل، تا: سه شنبه 10 صفر 1237؛ 272گ،

22 سطر (12×19)، اندازه: 19×28سم [ف: 15-4189]

66. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 7391- 38/11

آغاز: بسمله فروغ آتشکده دل وزبانه اخگر زبان سپاس بی قیاس قدیمی است به هر بهانه که می نگارد وعوالم مختلفه از پرتو آفتاب ذات اوست؛ انجام: هر جرم که بر گردن از آن دستش بود xx از گردن خود فکند بر گردن من

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: شوال 1238؛ 210گ، 26 سطر، اندازه: 30x20سم [ف: 1-6]

67. تهران؛ سلطنتی؛ شماره نسخه: 863

آغاز: برابر، انجام: شکایت از زمانه بیوفا ... نه جز آزار مردم کاری او xx نه از زاری کسی آزاری او / ... غم عالم مخور تا شاد باشی xx درین زندان ممان كازاد باشی

خط: شکسته نستعلیق خفی؛ کا: میرزا کوچک شیرازی متخلص به وصال، تا: 1238، جهت میرزا ابوالقاسم اینجوی شیرازی؛ مجدول کمنددار زرین بند مشکی بسیار ظریف، دو صفحه اول تماماً مذهب مرصع منقش ممتاز طرح کار شیراز و بسیار زیبا و جالب می نماید در 48 صفحه از ابتدای کتاب جداول و لچکی و تزئینات بسیار شکیل و خوش نقشی طرح است، مطالب در متن کتاب میان

ص: 18

جداول بند زرین و در حواشی به طریق مورب نگاشته شده است؛ تملک: فرهاد میرزا در 1304؛ مهر: فرهاد میرزا معتمدالدوله؛ قطع: وزیری بزرگ، 445ص، 18سطر در متن و 31 نیم سطر در حواشی، اندازه: 22×32سم [ف: 7-234]

68. تهران؛ سلطنتی؛ شماره نسخه: 860

آغاز: برابر؛ انجام: رباعیات. دور از تو شبی از اثر زاریها xx دیدم از تو در خواب بسی یاریها / ... بکشاد خدا برویت آندر خوشباش xx اندر که خدا گشاد و بستن نتوان ...

کامل؛ خط: نستعلیق شکسته؛ کا: محمد اسمعیل، تا: 1238، جا: فرح آباد مازندران، به جهت شکرالله خان نوری؛ تملک: فرهاد میرزا در 1304؛ مهر: فرهاد میرزا معتمدالدوله، شکرالله خان نوری به تاریخ 1239، ناصرالدین شاه قاجار؛ 392ص، قطع: وزیری، 25 سطر، اندازه: 19×31سم [ف: 7-244]

69. تهران؛ الهیات؛ شماره نسخه: 168

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: دوشنبه 12 جمادی الثانی 1238؛ 287گ، قطع: رحلی، 21 سطر (13/5×22)، اندازه: 21×5/ 30سم [ف: -1]

70. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 7620

آغاز: برابر؛ انجام: ... قاصدی با کاروان آید همی xx جبرئیل از آسمان آید همی.

خط: نستعلیق شکسته؛ كا: محمد باقر خلف میرزا روح الله کجوری، تا: 1239؛ دارای حاشیه کوتاهی درباره شعرای صفویه در حاشیه برگ 74 با تاریخ 1295 ق.، در پایان قطعاتی شعر از مؤلف نگارش یافته است، در صفحه قبل از آغاز چند یادداشت تأیید برای ارزشمند بودن کتاب نگارش یافته یکی از آنها به تاریخ 1290 ق است، دارای حاشیه تقریظی به تاریخ 1304 در برگ 89، 226گ، 20سطر (14/5 × 23/5)، اندازه: 20×30سم [رایانه]

71. کاشان؛ عاطفی، حسن؛ شماره نسخه: بدون شماره

خط: شکسته نستعلیق؛ كا: محمد باقر بن میرزا روح الله کجوری، تا: یک شنبه جمادی الثانی 1239، جا: بلوک کلارستاق؛ اندازه: 20×29سم [نشریه: 7-721] 72. تهران؛ سلطنتی؛ شماره نسخه: 861

آغاز: برابر، انجام: شکایت از زمانه بیوفا ... نه جز آزار مردم کاری او xx نه از زاری کسی آزاری او / ... غم عالم مخور تا شاد باشی xx درین زندان ممان كازاد باشی

خط: نستعلیق خوب؛ كا: محمد حسن ابن محمد رضا، تا: 1240؛ تملک: فرهاد میرزا در 1304 مهر: فرهاد میرزا معتمدالدوله؛ 475ص، قطع: وزیری، 25 سطر، اندازه: 19×30سم [ف: 7-242)

73. تهران: نوربخش؛ شماره نسخه: 389

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق، کا: محمد هادی بن حاجی عبدالله آشتیانی قمی، تا: 7 جمادی الاول 1242، جهت میرزا محمد تقيا مستوفی دیوان عباس میرزا؛ 526ص، 25 سطر، اندازه: 15/5 ×27سم [ف: 2-103]

74. تهران، فرمانفرمائیان، حافظ (دکتر)؛ شماره نسخه: بدون شماره

خط شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: شعبان 1244؛ قطع: وزيري [نشریه:

544-7 ]

75. اصفهان، دانشگاه؛ شماره نسخه: 690

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1244؛ مصحح، روی برگ اول تملک طاهره امامی و در پایان یک بیت فارسی به خط همو آمده است؛ 252گ، 23 سطر، اندازه: 21×30سم [ف: 2-534]

76. مشهد، گوهرشاد؛ شماره نسخه: 2168

آغاز: برابر؛ انجام: نهفته روی تو خورشید راضيا از چیست ×x تھی ز شخص تو ایوان فلک دو پا از چیست.

خط شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: 1244؛ واقف: سید سعید طباطبایی، تاریخ وقف: 1332، 285گ، 21 سطر، اندازه: 20×33سم [ف: 5-536]

77. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 189-طباطبائی

آغاز: برابر؛ انجام: عجب که سطح زمین بر قرار خود مانده ×x که از دیده من رخته اش به بنیان شد

خط: نستعليق؛ بی کا، تا: دوشنبه 15 رجب 1245، جا: اصفهان، مدرسه چهار باغ اصفهان؛ 229گ، قطع : وزیری، 25 سطر، اندازه: 15×27سم [ف: 24-138] 78. تهران؛ سپهسالار؛ شماره نسخه: 7075

خط: نستعليق؛ بی کا، تا: 21 شعبان 1245؛ افتادگی: آغاز (یک برگ)؛ در پایان مرثیه صباحی کاشانی برای آذر را دارد؛ 299گ، 21 سطر، اندازه: 20×29سم [ف: 3-4]

79. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 6988

خط: نستعلیق تحریری؛ کا: میرزا محمد باقر رشحه اصفهانی، تا: شعبان 1247؛ واقف: درة السلطنه ملکزاده کوثر؛ 241، 25 سطر 23×13/5 سطر، اندازه: 2313×20/5سم [ف: 7-2]

80. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 250-فیروز

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1247؛ افتادگی: آغاز (یک برگ)؛ 504ص، قطع: رحلی، 24 سطر چهار ستونی، اندازه: 21×30سم [ف: 21-2]

81. مشهد؛ گوهرشاد؛ شماره نسخه: 301

آغاز: برابر

خط: نستعلیق خوش؛ كا: على متخلص به سیدا، تا: 13 رمضان 1247؛ 316گ، 19 سطر متن و حاشیه (9×19)، اندازه: 15/5×24سم [ف: 1-255]

82. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 9165

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 8 صفر 1247 [مختصر ف: 10]

83. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 2169

خط: نستعلیق، كا: يوسف بن حاجی فریدون، تا: دوشنبه 12 جمادی الاول 1248، برای آقا محمد رضا؛ 281گ، 21 سطر (13/5×22) ، اندازه: 21×30سم [ف: 9-864]

84. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 25066

ص: 19

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: 1248؛ مصحح، در دو برگ اول اشعار متفرقه به فارسی و در برگ های 19پ-21 مخمس دوازده امام و نیز اشعار پراکنده ای به فارسی نوشته شده؛ 9 و 10 سطر چلیپا ( 8×12/5 -12) سطر، اندازه: 11/5×18سم [رایانه ]

85. یزد؛ صدوقی یزدی؛ شماره نسخه: 149

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 14 جمادی الاول 1250؛ 145گ، 21 سطر، اندازه:

19/5 × 29/5 سم [ف: -115]

86. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 2632

آغاز: فروغ آتشکده دل و زبانه اخگر زبان سپاس بیقياس قدیمی است که کرمی هنگام عوالم مختلفه؛ انجام: نهفته روی تو خورشید را ضیا از چیست xx تھی ز شخص تو ایوان فلکی دوپا از چیست

خط: نستعلیق؛ كا: غلام رضا بن میرزا حبیب الله طباطبائی، تا: یکشنبه 22 ذیحجه 1251؛ تملک: علی محمد طباطبائی به تاریخ 1265؛ 276گ، 21 سطر، اندازه:16×23سم [ف: 7-205]

87.تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 16844

بی کا، تا: 1252؛ انتقالی از کتابخانه پهلوی - مجموعه نوازی؛ 225گ، اندازه:

25x14/6 سم (رایانه)

88. تهران؛ مهدوی؛ شماره نسخه: 86

خط: شکسته؛ کا: محمد صادق انجوی، تا: صفر 1252، به فرموده میرزا محمد [نشریه: 2-62]

89. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 112

خط: نستعلیق زیبا، کا: محمد على مشرف شیرازی (از شاعران بنام قرن سیزدهم در شیراز)، تا: چهارشنبه 13 صفر 1253؛ 227گ، 25 سطر (12×22)، اندازه: 21×31/5سم [ف: 2-465]

90. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 16495

آغاز: برابر؛ انجام: تهی ز شخص تو ایوان فلک دو تا از چیست.

خط: شکسته نستعلیق؛ كا: فتحعلی بن محمد کریم خان، تا: 1254، جا: دارالسلطنه اصفهان؛ واگذاری بنیاد مستضعفان در 1367، 286گ، 19 سطر، اندازه: 20×29/5سم [ف: 17-3]

91. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 4460

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: ربيع الاول 1258؛ 214گ، 27 سطر (24715)، اندازه: 30x20سم [ف: 12-137]

92. مشهد؛ مرتضوی؛ شماره نسخه: بدون شماره

بی کا، تا چهارشنبه 13 صفر 1259، 8 روز بعد از نوروز [ف مخ: -5]

93. تهران؛ سلطنتی؛ شماره نسخه: 859

آغاز: برابر؛ انجام: شکایت از زمانه بیوفا ... نه جز آزار مردم کاری او ×x نه از زاری کسی آزاری او / ... غم عالم مخور تا شاد باشی xx درین زندان ممان كازاد باشی

خط: نستعلیق؛ كا: فتحعلی تنکابنی، تا: 1260؛ تملک: فرهاد میرزا در 1304؛ مهر: فرهاد میرزا معتمدالدوله؛ 513ص، قطع: سلطانی، 23 سطر، اندازه: 24×36/5سم [ف: 7-231]

94. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 8444

خط: نستعليق؛ بی کا، تا: 11 رمضان 1263؛ کاغذ: فرنگی، جلد: تیماج زرد مقوایی، 236 گ، 25 سطر، قطع: رحلی، اندازه: 19×28سم [ف: 17-136]

95. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: بدون شماره

خط: نستعلیق، کا: میرزا محمد مهدی بن میرزا رفیع شیرازی، تا: غره شعبان 1264، برای محمد قلی خان ایل بیگی مملکت فارس؛ صفحات چهارستونی، مجدول؛ قطع: وزیری [میراث شهاب: س 5ش 3و 4-150]

96. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 13261

آغاز: برابر؛ انجام: این باغ سر کوی نگاری بوده است xx این شاخ گل آتشین عذاری بوده است / این سرو که در کنار جوی بینی ×x یاریست که در کنار یاری بوده است.

جاد دوم و سوم؛ خط: نستعلیق زیبا، كا: محمد مهدی بن میرزا رفیع شیرازی، تا: شعبان 1264؛ واقف: راجی سلطان، تاریخ وقف: 1252؛ تملک: کتابخانه ضياء لشکر» در شیراز؛ مهرها: ضياء الشكر و راجی سلطان على مالك؛ 289 برگ، قطع: حرزی بغلی، 21 سطر (11×18/5)، اندازه: 17/5 × 27/5سم [ف: 33-478)

97. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 6163

آغاز: من کلام استادی شیخ نظامی قمی رحمة الله عليه. بسم الله الرحمن الرحیم. هم جرس جنبید و هم در جنبش آمد کاروان xx کوچ کن زین خیل خانه سوی دارالملک جان / شحنه ما دانش آنکه حرص در همسایگی ×x رستم ما زنده آنکه دیو در مازندران؛ انجام: تا کی بخدا نالم از ایشان شب و روز ×× روز آید و بنگرم که مستند همه

گزیده ای از این تذکره و شرح احوال و اشعار 28 شاعر است. شاعران مذکور عبارتند از: نظامی قمی، شاه طاهر قمی، لوائی قمی، رفیعی کاشی، کلیم کاشی، مایلی کاشی، اثیرالدین همدانی، رشیدالدین محمد همدانی، ملا عبدالباقی، جوهری، تبریزی، حکیم قطران، ملهمی تبریزی، سید ذوالفغار، فلکی، کنجوری، اوحدی، معزی، ادیب صابر، دهلوی، وطواط، داعی، داعی، رفیق، شعله اصفهانی، محمد صادق تفرشی، صافی اصفهانی، طوفان مازندرانی، عاشق اصفهانی، عبدالباقی طبیب اصفهانی، نام انتخاب کننده در نسخه نیامده است؛ خط: شکسته نستعلیق، كا: حسن بن احمد حسینی کاشانی متخلص به ثریا، تا: 1274؛ مصحح، در برگ 73پ اشعاری نوشته شده است، زیر آنها با همان خط و مرکب آمده است: «خط الاستاد الكل درویش عبدالمجید» این دست خط يقيناً صورت دست خط درویش عبدالمجید طالقانی (م 1186 ق) است، نام کاتب و تاریخ کتابت به قرینه نسخه شماره 5 -6164ف نوشته شده است؛ 48گ (26پ -73)، 17 سطر (7/5×15 )، اندازه: 13/5 × 21/5 سم (رایانه ]

98. تهران: مفتاح، شماره نسخه: 767

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: سه شنبه 10 شعبان 1284، برای آقا شیخ زکریا؛ تملک: کتابخانه ضياء لشكر تقی دانش؛ قطع: رحلی

ص: 20

بزرگ [نشریه: 7-96]

99. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 11266

آغاز: برابر؛ انجام: تهی ز شخص تو ایوان فلک دو تا چیست ... سمت اتمام پذیرفت 1290

خط: نستعلیق؛ كا: حسین مازندرانی، تا: 1290؛ 25 سطر (14×22)،

اندازه:19×27سم [الفبائی: -9]

100. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 21374

آغاز: برابر؛ انجام: تھی ز شخص تو ایوان فلک دو تا از چیست

خط: نستعلیق خوب، كا: نظیر زنگنه، امان الله بن محمد تقی بیک، تا: شعبان 1292، جا: اصفهان، دارالسلطنه؛ 238 گ، 25 سطر چهار ستونی، اندازه: 18×26سم [ف: 17-4]

101. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 27355

آغاز: موجود: شد ساعد سیم زمنش، چون ... قلم در آستینش ... فقیری پرهیزگار اوقاتش شد مصروف، انجام: من شیر جوانم چه غم از ... دشمن همه خود دوزد ... دیده به تیرم

خط: نستعلیق مخلوط به شکسته؛ بی کا، تا: قرن 13؛ افتادگی: آغاز و انجام؛ جدول، قطع: وزیری کوچک، 15 سطر (12×15/5)، اندازه: 15×20/7سم (رایانه)

102. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 27119

آغاز: برابر، انجام: گفتم که کنون جور تو باور نکند کس ... که دا آگهی از ... شد از دو چشم

خط: نستعلیق ممتاز؛ بی کا، تا: قرن 13؛ افتادگی: انجام؛ قطع: سلطانی، 24 سطر (14×26)، اندازه: 19/5×32 سم (رایانه)

103. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 16456

آغاز: برابر، انجام: زکوه با رخ زرد آفتاب سر بر زد.

خط شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13؛ در این نسخه از مرثیه صباحی بیدگلی در مرگ مؤلف سه بیت باقی مانده، واگذاری بنیاد مستضعفان در 1367؛ 210گ، چهار ستونه 19 سطر، اندازه: 18×28سم [ف: 17-4]

104. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 13456

آغاز: فهرست کتاب آتشکده مشتمل بر دو مجمره، مجمره اول در ذکر اطوار و اشعار، انجام: تهی ز شخص تو ایوان فلک دو تا از چیست.

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: اوایل قرن 13؛ واگذاری بنیاد مستضعفان در 1367؛ 238گ، 24 سطر، اندازه:18×28/5 سم [ف: 17-5]

105. تهران؛ ملک؛ شماره نسخه: 4636/3

از ابتدا تا اول شراره سوم؛ خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: اوایل قرن 13، 27 سطر، اندازه: 11/1×21/4سم [ف: 7-443]

106. تهران، دانشگاه، شماره نسخه: 1434

خط شکسته نستعلیق خوش؛ كا: آقاجان متخلص به نوا، تا: قرن 13؛

219گ، 25 سطر (12/5×23) ، اندازه: 19×29/5 سم [ف: 8-104]

107. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 5458

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13، 384گ، قطع: وزیری، 18 سطر (11/5×19)، اندازه: 17/5 ×27سم [ف: 16-14]

108. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 7817

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13؛ صفحه بازپسین نونویس، اهدایی آقای حسن علی غفاری معاون الدوله کاشانی؛ 252گ، 22 سطر (17×22)، اندازه: 21×30سم [ف: 16-714]

109. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 2565

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13؛ یادداشت مورخ 20 ذیحجه 1298 در صفحه عنوان هست؛ 227گ، 26 سطر، اندازه: 18/5×29سم [ف: 9-1355] 110. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 14735

انجام: هر روز گرفته شمع خورشید بكف xx کردم پی آن شب که ترا دیدستم خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13؛ افتادگی: آغاز؛ 540گ، 21 سطر، اندازه: 20/5×29/3سم [ف: 18941]

111. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 8337

آغاز: برابر، انجام: نهی ز شخص تو ایوان فلک دو تا از چیست.

خط: نسخ؛ كا: عبدالواسع موسوی، تا: قرن 13، جزو کتابخانه دکتر قاسم غنی بوده است؛ 246گ، 25 سطر، اندازه: 30x20سم [ف: 2/27-69]

112. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 5012

آغاز: بسمله. فروغ آتشکده دل و زبانه اخگر زبان سپاس بیقياس قدیمی است؛ انجام: نهفته روی تو خورشید را ضیاء چیست xx تھی ز شخص تو ایوان فلک را دوام چیست

خط: نستعلیق شکسته، كا: علی اصغر، تا: قرن 13، برای فتحعلی شاه؛ شعرها در چهار ستون و سرگذشت ها راسته در یک ستون نوشته است؛ 420 گ، 20 سطر (12×12/5)، اندازه: 18×28/5 سم [ف: 14-318]

113. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 3099/2

آغاز: برابر، انجام: که بوقت بی خودیها نکنم شکایت از تو از آغاز کتاب تا همدمی از شعرای طوس؛ خط: نستعلیق تحریری؛ بی کا، تا: قرن 13، 92ص (202-210)، قطع: رحلی، 24 سطر، اندازه:30x20/5 سم [ف: 10-650]

114. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 5548

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13، 492ص، قطع: رحلی، 19 سطر، اندازه: 19/5×32سم [ف: 17-4]

115. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 246-فیروز

خط: نستعلیق و شکسته؛ بی کا، تا: قرن 13؛ پشت صفحه اول و آخر صفحه آخر تاریخ فوت مظفرالدین شاه به خط محمد اسماعیل نوشته شده؛ 480ص، قطع: رحلی، 25 سطر، اندازه: 20×30سم [ف: 21-2]

116. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 100

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ خوش؛ بی کا، تا: محتملا اواخر قرن 12 و اوایل قرن

ص: 21

13ق؛ مجدول؛ 238گ، 25 سطر (14×22)، اندازه: 30x20سم [ف: 1-84]

117. تهران؛ سپهسالار؛ شماره نسخه: 2726

آغاز: برابر

خط شکسته نستعلیق خوب؛ بی کا، تا: قرن 12 یا 13؛ واقف: سپهسالار؛ در متن و حاشیه نوشته شده، مرحوم اعتضادالسلطنه پشت صفحه نخستین نوشته اند «از خطوط خوب میرزا کوچک اصفهانی است که از شاگردان معتبر درویش عبدالمجيد عليه الرحمه بوده و این کتاب داخل قطعات است الخ» و می دانیم که درویش (عبدالمجید) استاد معروف خط شکسته به سال 1190

وفات یافته است بنابراین نگارش این نسخه در اواخر قرن دوازدهم یا اوایل سیزدهم بوده؛ 229ص، قطع: وزیری، 17 سطر، اندازه: 18/5×28سم [ف: 2-453]

118. تهران؛ سپهسالار؛ شماره نسخه: 2676

آغاز: برابر

خط شکسته نستعلیق، کا: محمد رضا کاتب اصفهانی، تا: قرن 13؛ توضیحات: به سال 1279 داخل کتابخانه اعتضاد السلطنه شده، در حاشیه برگ 69 اعتضاد السلطنه یادداشتی به خط خویش مبنی بر این که در کتاب رجال و بلدان که دربلو فرانسوی به فرانسه تألیف نموده در شرح حال خواجوی کرمانی گوید: «لقب وی ملک الفضلا بوده و چون اشعارش آبدار و سلیس بوده مردم وی را نخليد الشعرا می گفته اند». نیز گوید صاحب تذکره هفت اقلیم گوید: «چون در اشعار خود همه تلاش الفاظ غیر متعارفه کرده است بدان جهت وی را نخلبند الشعرا گفته اند»؛ واقف: سپهسالار؛ 263 ص، قطع: رحلی، 21 سطر، اندازه: 20×29/5سم [ف: 2-454]

119. تهران؛ سپهسالار؛ شماره نسخه: 7190/2

ناقص می باشد و تنها سرگذشت آذر و معاصران وی تا پایان کتاب را دارد و سپس چند برگ از آغاز کتاب می آید؛ خط: نسخ و نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13؛ در انتها در دو برگ فهرست عنوان های مثنوی به نستعلیق شکسته در 1245 ق نوشته شده؛ 35گ (42ر -76پ)، 26 سطر (13×23) (ف: 3-4)

120. تهران؛ سپهسالار؛ شماره نسخه: 2718

آغاز: در ذکر احوال و نقل اشعار شاهان و شاهزادگان هر دیار، و امرای عالی مقدار ... به ترتیب حروف تهجی نوشته می شود: ابن محمود غزنوی سبکتکین ثانی، محمد خلف محمود ... انجام: غم گرفته است فرا مجلس میخواران را xx مگر امروز درین میکده هشیاری هست

مباحث: گزیده آن و در خاتمه سرگذشت مؤلف و سپس اشعاری از میر محمد تقی سپهر کاشانی است و پس از آن اشعاری از ابوالقاسم قائم مقام و شعری در مذمت حیدر علی خان شیرازی است، و سپس شعری از «ذره» و شعر دیگر خطاب به سالار در زمان معزولی دارد؛ خط: نستعلیق، بی کا، تا: قرن 13؛ 202گ، 11 سطر، اندازه: 14×23/5سم [ف: 3-5]

121. تهران؛ مهدوی؛ شماره نسخه: 87

خط: شکسته؛ بی کا، تا: قرن 13 [نشریه: 2-62]

122. تهران؛ موزه ملی؛ شماره نسخه: 13

خط: نستعلیق شکسته؛ کا: غلامعلی، تا: قرن 13 [نشریه: 3-119]

123. تهران؛ خاکپور، اسدالله (خاندان)؛ شماره نسخه: 1

بی کا، تا: قرن 13 [نشریه: 7-566]

124. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 11921

آغاز: برابر، انجام: بپاست رایت اسلام از سلامت او xx خدا کند نفتد رخنه در مسلمانی / غرض نگارش تاریخ را نوشت آذر ×x زید بکام درین بوستان سرابانی

خط: نسخ و نستعلیق خوش و استادانه، کا: رشید خان بیگدلی، تا: قرن 13، کاتب نسخه از احفاد مؤلف می باشد؛ مصحح، محشی، روی برگ آغاز دست خط حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی در کنار دستخط حاج رشید خان بیگدلی با عبارت «هذا خط الأديب الأريب الحاج رشید خان البيگدلی؛ شهاب الدين الحسینی المرعشی النجفی 1350[ق]» آمده است؛ 238گ، 25 سطر (14/5×24)، اندازه: 30x20سم [ف: 30-213)

125. قم، گلپایگانی؛ شماره نسخه: 6488- 33/38

آغاز: برابر، انجام: نهفته روی تو خورشید ... تمام شد بعون ملک الوهاب کتاب تذکره مسمی با تشكده ...

خط: نستعلیق شکسته، بی کا، تا: قرن 13؛ تمامی صفحات مجدول مذهب، صفحه اول سرلوح مزدوج مذهب مرصع، هشت صفحه اول طلا اندازی بین سطور شده است، اشعار در چهار ستون درج شده است؛ 236گ، 25 سطر، اندازه: 25x15سم [ف: 1-6]

126. اصفهان، دانشگاه؛ شماره نسخه: 533

خط: نستعلیق ؛ بی کا، تا: قرن 13؛ تملک: فرهاد میرزا [نشریه: 11 -881 ]

127. اصفهان، دانشگاه؛ شماره نسخه: 583

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12 یا 13؛ مصحح، 285گ، 21 سطر، اندازه: 18×28سم [ف: 2-454]

128. یزد؛ کاظمینی؛ شماره نسخه: 22

خط: نستعليق؛ بی کا، تا: قرن 13؛ اشعار چهارستونی، در برگ اول یادداشتی در مدح مؤلف کتاب و در دو برگ آخر چند یادداشت متفرقه و چند بیت شعر فارسی دیده می شود؛ 250گ، 23 سطر، اندازه: 21/5 × 31/5سم [ف: 1-35] 129. یزد؛ صدوقی یزدی؛ شماره نسخه: 119

خط: نستعلیق خوش؛ بی کا، تا: قرن 13؛ روی برگ اول یادداشت سید مجد الدين تفتی در طهران و پشت برگ آخر واقعه سیل عظیم در سانيح و علی آباد پشتکوه به تاریخ 11 ذیحجه 1375 یادداشت شده است؛ مهر: «صح محمد حسین» (بادامی)؛ 302گ، 19 سطر، اندازه: 20×33سم [ف: -95]

130. شیراز؛ هاشمی، نورالدين (خاندان)؛ شماره نسخه: 1

بی کا، تا: قرن 13 [نشریه: 5-286]

ص: 22

131. شیراز؛ بنیاد فارس شناسی؛ شماره نسخه: 11

آغاز: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 13؛ مهر: ابوالحسن الحسینی الانجوی 1312؛ برافزوده: روی برگ اول: اینک هلال ماه محرم شد آشکار xx ای دل هزار پاره شو ای چشم خون ببار / ابر بهار نیست که می بارد این چنین ×x چشم ملایک است که گردیده اشکبار / شد تشنه لب شهید درین ماه شاه دین ×× در آن زمین که بود روان نهرش از کنار؛ 247گ، 28 سطر (12/5 × 22/5)، اندازه:19/5

× 28/5سم [ف: -29]

132. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 45260

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 14 [رایانه ]

133. تهران: مجلس؛ شماره نسخه: 14794

خط: نستعلیق خوب؛ بی کا، تا: احتمالاً 1300؛ 240گ، 25 سطر، اندازه: 19/5×30/3 سم [ف: 41-216]

134. تهران؛ سلطنتی؛ شماره نسخه: 864

آغاز: برابر؛ انجام: شکایت از زمانه بیوفا. ... نه جز آزار مردم کاری او xx نه از زاری کسی آزاری او / ... غم عالم مخور تا شاد باشی xx درین زندان ممان كازاد باشی

خط: نستعلیق خفی، بی کا، بی تا؛ تملک: فرهاد میرزا در 1304؛ مهر: فرهاد میرزا معتمدالدوله؛ 429ص، قطع: وزیری کوچک، 17 سطر در متن و 34 نیم سطر در حاشیه، اندازه: 14×21/5 سم [ف: 7-236]

135. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 9169

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ برگ هایی از نسخه افتاده بود و محمود بن محمد علی به تاریخ 11 رمضان 1314 آنها را تکمیل کرده است؛ تملک: سید حسن حسینی حائری به تاریخ صفر 1366؛ مهر: اهدایی مهدی خان آذری قمی به تاریخ 1354/1/5 ش؛ 285گ، 21 سطر، اندازه: 20×28سم [ف: 23-289]

136. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 44250

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا [رایانه]

137. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 26297

آغاز: سرمدی گردانیده حسن گلوساز دل آن و عشق جان؛

انجام: عذرا لاله و گلگونه ز دیر گرفت

خط: نسخ ممتاز؛ بی کا، بی تا؛ افتادگی: آغاز و انجام؛ قطع: وزیری بزرگ، 21 سطر (13×24)، اندازه: 18/5 × 30/5سم (رایانه)

138. مشهد؛ شیخ علی حیدر (مكتبة)؛ شماره نسخه: 1083

آغاز: برابر؛ انجام: هر جرم که بر گردن از آن دستش بود xx از گردن خود فکند در گردن من

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا، مقداری از مطالب متن در حاشیه با خط چلیپا نوشته شده؛ 293گ ، 20 سطر، اندازه:16/5×27سم [مؤید: 3-86]

139. مشهد؛ اصغر زاده؛ شماره نسخه: 7

بی کا، بی تا آنشریه: 7-769)

140. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 5136ف

نسخه اصل: مونیخ 428؛ خط: نستعلیق؛ كا: سید خان خواجه يدالله سید نعمان خواجه سرغانی، بی تا، به فرمایش غلام رضا خان پسر محمد رضا خان [فیلم ها - ف: 3-136]

141. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 1939-ف

نسخه اصل: کتابخانه ملی فرهنگ، ش 618؛ بی کا، بی تا [فيلم ها - ف: 1-1]

142. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 25057

بی کا، بی تا؛ مذهب مرصع [رایانه ]

143. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 16862

بی کا، بی تا؛ انتقالی از کتابخانه پهلوی - مجموعه نوازی؛ 375گ، اندازه: 15×24/4سم (رایانه)

144. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 17479

بی کا، بی تا، خریداری از مصطفی يسمعی؛ اندازه: 18/5 × 29/5سم

[رایانه ]

145. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 18892

بی کا، بی تا؛ انتقالی از کتابخانه پهلوی - مجموعه نوازی؛ 444ص، اندازه: 21/5×33/6سم (رایانه)

146. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 18893

بی کا، بی تا؛ انتقالی از کتابخانه پهلوی - مجموعه نوازی؛ 238گ، اندازه: 20× 30/9 سم (رایانه)

147. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 18021

بی کا، بی تا؛ انتقالی از کتابخانه پهلوی - مجموعه نوازی؛ 268گ، اندازه: 20×30/3سم (رایانه)

148. تهران: ملی؛ شماره نسخه: 17810

بی کا، بی تا انتقالی از کتابخانه پهلوی - مجموعه نوازی؛ اندازه: 27×39سم (رایانه)

149. تهران: مجلس؛ شماره نسخه: 622/6

مقدمه قسمت اخیر آتشکده آذر؛ بی کا، بی تا، قطع: خشتی

اندازه:16×21/5سم [ف: 2-382)

150. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 321

آغاز: برابر

خط: نستعلیق ریز؛ بی کا، بی تا، 256گ، قطع: رحلی، 23 سطر، اندازه:

14/5 × 24/5 سم [ف: 2-188]

151. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 14320

آغاز: برابر؛ انجام: بپاست رایت اسلام از سلامت او xx خدا کند نفتد رخنه در مسلمانی / غرض نگارش تاریخ را نوشت آذر ×x ذرید بکام درین بوستان سرابانی

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ 250گ، 23 سطر، اندازه: 20×29/5

سم [ف: 38-450]

152. تهران؛ نوربخش؛ شماره نسخه: 172

آغاز: از شعشعه ذات مستجمع الصفات، انجام: فسردگی که به گلزارها زمستان داد.

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ افتادگی: آغاز، 560ص، 22 سطر،

ص: 23

اندازه: 17×26سم [ف: 1-180]

153. قم: مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 290

آغاز: برابر؛ انجام: نهفته روی تو خورشید را ضيا از چیست xx تھی ز شخص تو ایوان فلک دو پا از چیست

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا، نزدیک عصر مؤلف؛ 238 گ ، 25 سطر، اندازه:

20/5 × 29/5سم [ف: 1-397]

154. قم؛ مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 1088

خط: نستعلیق شکسته خوش؛ بی کا، بی تا، نزدیک عصر مؤلف؛ مهر: المتوكل على الله عبده اسماعيل بن محمد على مالك؛ 268گ، 23 سطر، اندازه: 20×28/5 سم [ف: 3-330]

155. قم؛ مسجد اعظم؛ شماره نسخه: 4039

آغاز: مهر جمال اوست و هم شعله ی جانسوز از بارقه ی عشق به زوال او اگر لاله است جگرش از آتش داغ اوسوزان. در رزم چو آتشم ودربزم چو موم ×x بر دوست مبارکیم وبر دشمن شوم؛ انجام: کاغذ به جهان گران بها شد xx ازبس

خو زدم دعای توبه / از دوزخ و زمهریر کردند ×x گویا ز ازل بنای توبه

خط: نستعليق؛ بی کا، بی تا، افتادگی: آغاز و انجام؛ 160گ، 20 سطر، اندازه: 21×30سم [ف مخ: 1-3 ]

156. قم: مسجد اعظم، شماره نسخه: 1681

آغاز: افروزان است و اگر برق يمانی است شراری از کانون قدرت اوست و اگر ابر بهار است دودی از گلخن صنعت اوست و اگر باد شمال است به فرمان او دامن بر آتش؛ انجام: دریغ و درد که رفت از جهان جمال سخن xx نهان به زیر زمین رفت آسمان سخن / فتاد سرو بلاغت ز جویبار کمال ×x پرید مرغ فصاحت از آشیان سخن

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا، افتادگی: آغاز و انجام؛ مجدول؛ 160گ، قطع: رحلی، 21 سطر، اندازه: 22×32سم [ف مخ: 1-4]

157. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 24-/124

آغاز: و امید که این فن شریف چون هنرهای دگر موجب حرمان نشود و هرگز غیر خیال نظم که میوه باغ عشق است فکری و به جز قیل و قال، انجام: منش می گفتم از هر کار در دنیاست عشق اولی xx مرامی گفت او از هر چه در دنیاست حسنی / منش می گفتم اینک آید از پی میوه لاتحزن xx مرا می گفت اختر گشت با ما ز امر لاتبكی

خط: نستعلیق بی کا، بی تا، افتادگی: آغاز و انجام؛ اهدائی حاج اسماعیل هدایتی؛ 234گ، 25 سطر، اندازه: 20×29 [ف: 1-5]

158. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 916-6/6

آغاز: برابر؛ انجام: بگشاد خدا برویت این در خوش باشی xx آن در که خدا گشاده ...

از اول تا آخر؛ خط: نستعلیق، كا: على محمد شیرازی، بی تا، به دستور جعفر

علیخان بهادر؛ 279گ، 21 سطر، اندازه:23×33/5سم [ف: 1-6]

159. قم؛ معصومیه؛ شماره نسخه: 198

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ 265 گ، 21 سطر، اندازه: 20×29سم

[ف: 1-210]

160. قم؛ معصومیه؛ شماره نسخه: 98

آغاز: برابر؛ انجام: نهفته روی تو خورشید راضيا از چیست xx تھی ز شخص تو ایوان فلک دو پا از چیست

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، بی تا، 187 گ، 25 سطر، اندازه: 18×28سم [ف: 1-121]

161. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 4288

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ 137 گ، 25 سطر، اندازه: 18×28/5سم

[ف: 11-285]

162. یزد؛ وزیری؛ شماره نسخه: 3838

انجام: غوک همی کند کنون بر لب چشمه گازری

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تاب افتادگی: انجام؛ اهدایی سید حسن

بقائی پور؛ 21 سطر (12×12/5)، اندازه: 30x20سم [ف: 5-1816]

163. تبریز؛ ملی؛ شماره نسخه: 3120

آغاز: برابر؛ انجام: بعد از هزلیات نامربوط با خط خوش و زیبا غير از خط و مرکب متن این رباعی مسطور است: خوش آنکه بفصل گل بانگ دف و نی xx سرخوش چو شوم از قدح پی در پی / من باشم و یار و ساقی و ساغر و می Xx ساقی لب جام برسد و من لب وی. و بعد با همان خط و مرکب این مصرع را نوشته شده است: نگاه من بتو و دیگران بخود مشغول

خط شکسته نستعلیق، بی کا، بی تا 210 برگ، 25 سطر، 20×31سم [ف: 1-5]

164. ساری؛ طاهری شهاب؛ شماره نسخه: 225/1

بی کا، بی تاب با وصف آن که تاریخ کتابت آن را ضمن صحافی محو کرده اند از حيث خط و کاغذ می رساند که در همان عصر مؤلف نوشته شده باشد زیرا این نسخه فاقد شرح سوانح ایران در حملات افغان است که در نسخه چاپ هند و ایران مذکور است و چنین استنباط می شود که این قسمت را که از یادداشت های مؤلف بوده بعداً به کتاب در پایان افزوده اند [نشریه: 6-633]

حاجی ترخان و آمیزش با زنان بیمار، بیماری بر ایشان سرایت نموده و بعد از برگشت این مرض دربار فروش مازندران شایع شده، این رساله را نگاشتم.» آغاز: بسمله. این رساله ای است شريفه ... جهت دفع آبله فرنگ که بلغمی و سوداوی آن را کوفت و صفراوی آنرا آتشک گویند ... اما بعد باید دانست که این گونه از امراض ...

انجام: ... صفراوی و دموی، که این دو را مفید است، تمام شد.

[فهرستواره منزوی 2361/5 ]

تهران، ملک، شماره نسخه: 4452/12

آغاز و انجام: برابر

بی کا، بی تا، 6گ (113پ -118پ)، 18 سطر، اندازه: 11×19/7 سم

[ف: 7-404]

دهد دست xx توئی ای قاسمی آن گل اگر هست / قدم ننهاده بیرون از در باغ xxزرنگ و بو نهادی بر جهان داغ».

باب چهارم: در این باب منتخب ترجيع و بعضی رباعیات و اشعار مصنوع ایراد می شود با آغاز: «ای من ز تو دور مانده ناچار xx از من تو جدا مباش زنهار اگر سر خواهی ز من هم اکنون xx در پای تو افکنم چو دستار».

باب پنجم: در این باب پنج دیباچه از کتاب سلم السموات ایراد می شود.

باب ششم: با آغاز: «در این باب بسبيل نمودار، سه فصل از مقاصد سلم السموات ایراد می شود».

باب هفتم: با آغاز: «سبیل نمودار، در این باب سه فصل از رساله خطاب الغائبين مذکور می شود).

آغاز دیباچه: «سرتاسر کائنات حمداست و ثناست xx الله الله چشم بیننده کراست / بگشای نظر که آفرینش ورقی است xx کز فاتحه تا خاتمه در حمد خداست».

آغاز دیباچه مرقوم دوم: «ای از تو بلند پایه ملت و دین xx محکم ز تو حجت رسولان امین / جز معرفت تو هیچ مقصودی نیست xx از بعثت انبیاء به آیات مبین / حمد فراوان و ستایش فراوان ...

آغاز دیباچه مرقوم چهارم در ذکر حکماء»: «بنام حکیمی که روز نخست xx شد از حکمتش کار عالم درست».

آغاز دیباچه مرقوم پنجم، «در ذکر شعراء»: «بهترین سخن ثنای خداست xx دم زدن بی ثنای او نه رواست».

آغاز دیباچه مرقوم هفتم «در موت و معاد»: «بسم الله أول كل شیء و آخره، منه البداية و اليه النهاية و هو الكفاية، فاتحه هر باب و خاتمه هر کتاب حمد خداوندی رواست که بر صحیفه زمین و آسمان ...»

این مجموعه که بسیار نایاب و ظاهراً، نسخه منحصر است، پنجمین اثر از آثار «ابوالقاسم فرزند ابو حامد فرزند نصر البيان» و فهرست تفصیلی و گزیده آنها است؛ آثار دیگر مؤلف «دیوان اشعار»، «رساله مبدأ و معاد»، «خطاب الغائبين» و «سلم السموات» است و تاکنون، نسخه کاملی از کتاب سلم السموات به دست نیامده است. مرقوم پنجم از کتاب سلم السموات توسط استاد دکتر یحیی قریب در سال (1340ش) در تهران به چاپ رسیده است.

[دنا 11/1 (1نسخه؛ ایضاح المکنون 23/2 ؛ الذريعة 865/9 ، 221/2 ، 287/26

؛ مرقوم پنجم سلم السموات (چاپی).)

قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 12075/12

آغاز: ... بسبيل نمودار، باب هفتم در ذکر نمونه از رساله خطاب الغائبين و من الله أستعين و هو المعين؛ باب اول، در این باب سی و یک غزل ایراد می شود، انجام: تمام شد نمودار منشآت بنده ابوالقاسم، امید که ناظران در اصلاح کوشند و سهو و سقمی که یابند بذیل عنایت به پوشند و من الله السداد و عليه الاعتماد.

خط: نستعلیق؛ كا: مسعود فرزند فضل الله، حسنی حسینی، تا: ذیقعده 1039؛ افتادگی: آغاز؛ 43گ (198-240)، 12 سطر (1377/5 )، اندازه: 20x12سم [ف: 30-485]

على و فرزندان اوست.»

عنوان اول: قصه حلیمه خاتون و آمدن به مکه ... راویان معتبر و مورخان پاکیزه سیر آورده اند که چون آن حضرت متولد شد هفت روز مادرش آمنه خاتون؛ عنوان دوم: ذکر حالات آن سرور که بعد از سه سالگی روی داد و امور عجیب و غریبه که از آن حضرت مشاهده افتاد اصحاب حکایات و ارباب روایات ...؟

خاتمه الكتاب در ذکر خلافت اصحاب على سبيل الاجمال بعد از واقعه پیغمبر و شمه ای از احوال فرخنده حضرات ائمه اثنا عشر؛ آخرین عنوان: گفتار در ذکر امام حسن عسکری. آغاز: خدایا ز شکرت زبان کام یافت xx زنام تو هر نامه ای نام یافت / دهان درج و در از عطای تو شد xx زبان سرخ رو از ثنای تو شد

انجام: چون که بدین پایه رساندم کلام xx به که کنم ختم سخن والسلام

چاپ: تبریز، 1274ق. سنگی (با تحفة المجالس در یک جلد)؛ با تحقیق میر هاشم محدث فرزند جلال الدين محدث ارموی، دفتر میراث مکتوب، تهران، 1374ش

[دنا 11/1 (38 نسخه)؛ آثار احمدی، از انتشارات میراث مکتوب، تهران،

1374ش؛ الذریعه 1/؛ فهرستواره منزوی 1529/3 و 16676/3 ]

1. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 7527

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعليق؛ كا: حافظ شریف بن حسن مدنی، تا: 8 شعبان 970،

جا: ایروان آذربایجان؛ منزوی قدیمی ترین نسخه را در انجمن آسیایی در ایالت بنگال در شهر کلکته معرفی نموده است که در سال 964 ق تحریر شده، بعد از آن این نسخه، دومین نسخه قدیمی می باشد؛ 213گ، 21 سطر، اندازه: 26x18سم [ف: 26-29]

2. تهران: مفتاح، شماره نسخه: 533

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 10؛ افتادگی: آغاز و انجام؛ تملک: فرهاد میرزا در 2 صفر 1290 [نشریه: 7-96]

3. قم؛ مسجد اعظم، شماره نسخه: 3361

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 26 ربیع الثانی 1068، 171گ، قطع: خشتی، 22 سطر، اندازه: 2016سم [ف مخ: 3-1048]

4. یزد؛ وزیری؛ شماره نسخه: 613

آغاز: برابر؛ انجام: آن جماعت با شمشیرهای کشیده بسرای وی در آمدند و کسی را ندیدند و در گوشه سرای خانه پرده ای دیدند. تم کتاب آثار احمدی بعون الملک السرمدی.

خط: نستعلیق؛ كا: اسدالله بن شاه محمد حسینی؛ تا: محرم 1073؛ اهدایی

حاج وزیری؛ کاغذ: حنایی اصفهانی، 335 گ، 20 (7/5×16)، اندازه: 14×24سم [ف: 2-518]

5. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 184

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق هندی؛ کا: شهر سوار سوار بن شاه مراد بیک نوائی، تا: 14 محرم 1077؛ محشی؛ نام نویسنده و تاریخ آن در پایان نسخه در برگ 288پ چنین آمده است: «صورت اتمام یافت بعون الله الصمدی کتاب آثار احمدی» و در برگ 289ر؛ تملك: ملاصالح ولد رجب خبوشانی در لاهور به تاریخ 1168؛ 289گ، 19 سطر [ف: 2-470]

6. تهران؛ سلطنتی؛ شماره نسخه: 771

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق تحریری؛ بی کا، تا: 5 صفر 1077؛ انتقالی از کتابخانه اندرون شهر صفر قوی ئیل 1301؛ مهر: مشير السلطنه على اكبر بن حسین الحسینی؛ 458 گ، قطع: رحلی، 19 سطر، اندازه: 22/5×33 سم [ف: 1-1]

7. قم؛ مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 4164

آغاز: از ربط مبادی قصه و فهم سامع از حفظ مطلع حکایت تا به مقطع روایت عاجز می شد و موجب ملال و باعث کلال می گردند، انجام: برابر

خط: نستعليق؛ كا: محمد تقی بن حاجی درویش، تا: 5 ربیع الاول 1082؛ افتادگی: آغاز؛ 166گ، 25 سطر، اندازه: 25x15/5 سم [محدث ارموی مخ: 3-773]

8. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 25717

آغاز: شدم از مال داران مقرر؛ انجام: سلسله ایشان به آن نه کس منتهی مس شود ... تمام شد

خط: نستعلیق ممتاز؛ كا: مازندرانی، محمد قاسم بن رستم، تا: 1085؛ افتادگی: آغاز؛ قطع : وزیری کوچک، 14 سطر (8/3×15)، اندازه: 13×21سم (رایانه) .

9.قم، مسجد اعظم؛ شماره نسخه: 3141

آغاز: برابر؛ انجام: ... و همسایگان را بیازاند وزکوات مال ندهند و مسائل حلال و حرام را بغير علم جواب گویند و امثال این علامات بسیار فرمود، این مقدار نوشته شد که مومنان را کفایتست خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11، 268گ، 15 سطر، اندازه: 17×28سم [ف مخ: 3-1047]

10. یزد؛ وزیری؛ شماره نسخه: 1886

آغاز: بسمله بعد از محامد حق و اوصاف مصطفی دارم هوای ذكر صفات پسندیده و اخلاق حمیده امام و پیشوا؛ انجام: و مساجد بفرش و عمارت بیارایند خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 11، 291گ، 20 سطر (7/5×15)،

اندازه: 11/5×21 سم [ف: 3-1085]

11. کاشان؛ امیر کبیر؛ شماره نسخه: 4

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 11 [نشریه: 4-354]

12. شیراز؛ امام عصر؛ شماره نسخه: 164

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11؛ افتادگی: آغاز و انجام؛ 237 گ، 20 سطری و سطح مكتوب ( 7/5×18/5 )، اندازه: 12/5×23 سم [ف: 1-3]

ص: 27

13. تهران: مجلس؛ شماره نسخه: 7935

آغاز: از اقامت حمد نامحدود و شرایط لوازم درود عاقبت محمود، انجام: برابر خط: نسخ؛ کا: شمس محمد الخطيب، تا: شنبه 17 جمادی الاول 1105، حسب فرموده آقا محمد تاج خان؛ افتادگی: آغاز؛ 292گ، 21 سطر، اندازه 14×24/5 سم[ف: 26- 414].

14.تهران: ادبیات؛ شماره نسخه: 40

خط: نسخ؛ بی کا، تا: پنج شنبه 23 ذیحجه 1115 [ف: 3-10]

15. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 1047

خط: نسخ؛ كا: حسن بن محمد بن قدیر سمنانی، تا: رجب 1136، جا: کرمانشاه، به جهت مستوفی الممالک میرزا نوری؛ 250گ، 19 سطر، اندازه:16×24سم [ف: 3-238]

16. تهران ؛ دانشگاه؛ شماره نسخه : 5120

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 12، 241گ، قطع: وزیری، 21 سطر (10×19)، اندازه: 16×26سم [ف: 15-4118]

17. تهران؛ ادبیات، شماره نسخه: 150 حکمت

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 12؛ قطع: ربعی [ف: 2-3 ]

18. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 2502

آغاز: که در بیدای نهایت فرس السبق در میدان بیان رانده ...؛

انجام: و کسی را ندیدند در گوشه سرای خانه پرده دریدند خط: نسخ خوش، بی کا، تا: محتملاً قرن 12؛ افتادگی: آغاز؛ 276گ، 21 سطر (15x7/5 )، اندازه: 25x15سم [ف: 6-3 ]

19. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 8932

آغاز: آن مرد الحاح کرد که جاریه را قبول فرماید آنحضرت فرمود که ای ...

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12؛ افتادگی: انجام مطالعه نسخه را سید حسین آموزگار در سوم محرم 21×34 به پایان برده است؛ 186 گ، 20 سطر، اندازه: 21×34سم [ف: 23-106]

20. شیراز؛ امام عصر؛ شماره نسخه: 122

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12؛ افتادگی: انجام؛ 191 برگ، 17 سطری و سطح مكتوب (12/5 × 21/5)، اندازه:18/5×29سم [ف: 1- 3]

21. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 282

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق ؛ بی کا، تا: قرن 13، 227گ، 20 سطر (9/5×18/5)،

اندازه: 16×28سم [ف: 1-274]

22. اصفهان؛ روضاتی؛ شماره نسخه: 73

خط: نسخ؛ كا: ابراهیم بن حسن کازرونی، تا: سه شنبه 18 رجب 1227؛ چند روایت به نقل از حديقة الشيعه در پایان پایان تحریر شده؛ 19 سطر، اندازه: 20×29سم [ف: -53]

23. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 5901

آغاز: برابر؛ انجام: این مقدار نوشته شد که مؤمنان را کفایت است.. و اليه المرجع و المآب

خط: نستعلیق؛ كا: زین العابدین، تا: 1232، 236 ص، قطع: رحلی 27 سطر، اندازه: 21×30سم [ف: 17-292]

24. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 6343

خط: نسخ؛ كا: حاجی محمد بن ملا کریم خسروشاهی، تا: 9 جمادی الثانی 1232، 229گ، قطع: وزیری، 30 سطر (12×20)، اندازه: 30x20سم [ف: 16-246]

25. تهران؛ سپهسالار؛ شماره نسخه: 7266

آغاز: برابر؛ انجام: و امثال این علامات بسیار فرمود. این مقدار نوشته شد که مؤمنان را کفایت الله و الله اعلم

خط: نستعلیق؛ كا: حسن خان پسر محمد قلی هزارهای فراهانی، تا: 12 ربیع الاول 1232، جا: تبریز؛ 145گ، 21 سطر (22814)، اندازه: 20×29سم [ف: 5-74]

26. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 7971

خط: نستعلیق؛ كا: جلیل بن ابراهيم خلخالی، تا: 1233؛ مهر: الواثق بالله الغني عبد الرزاق الحسینی»؛ 174 گ، 22 سطر، اندازه: 22×35/5سم [ف: 20-299]

27. قم؛ مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 3881

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ كا: ابراهیم به رجبعلی پوسکانی ساكن قصر الدشت، تا: دوشنبه 24 ربیع الثانی 1233؛ مهر: «شعاع»، در چند برگ آخر مطالبی در بیان صفت دنیا و عجایب آن و متفرقاتی دیگر آمده است؛ 217گ، 23 سطر، اندازه: 30x20سم (محدث ارموی مخ: 2 -773 ]

28. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 3677

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 3 ذیحجه 1236؛ از روی نسخه بسیار مغلوطی نوشته شده؛ 291گ، 15 سطر (10×14)، اندازه: 14×20سم [ف: 12-2684] 29. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 5732

خط: نسخ؛ كا: آقا بابا بن محمد رفیع دیو کالجی از محال کجور، تا: سلخ رجب 1239؛ مهرها: «عبده الراجی بابا بن محمد رفیع» و «اللهم صل على محمد و آل محمد»؛ 229گ، 18 سطر، اندازه: 21×16/5سم [ف: 15-128]

30. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 2264

آغاز: حمد بی حد و ثنای بی عد کریمی را سزد؛ انجام بدین اکتفا نموده شد و الله اعلم بالصواب؛ شامل سیرت رسول (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و مختصری از مناقب و معجزات ائمه (علیه السّلام) است

خط: تحریری متوسط؛ كا: محمد على ولد مرحوم میرزا على اردکانی، تا: 1245؛ نسخه بسیار پر غلط؛ 353ص، 23 تا 24 سطر، اندازه: 20/5×33

سم [ف: 6-222]

31. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 14777/3

آغاز: ... خلق قاصر بمانده در صفتش xx فهم عاجز شده ز معرفتش / از زمان و مکان بیرون ذاتش xx محض جهلست نفي

ص: 28

اثباتش؛ انجام: طريق اول، آنکه شفیق بلخی می گوید که چون پدر آن حضرت (علیه السّلام) را وفات رسیده، جعفر که عم آن حضرت بود، خواست که بر او نماز کند، آنجا پسری در سن پنج سالگی حاضر گردید و جعفر را باز پس کشید و گفت: من سزاوار ترم که بر این میت نماز گذارم و چون جعفر آن حجت از وی بدید

خط: نستعلیق؛ كا: مهدی بن ابراهیم هاشمی، تا: 1249؛ افتادگی: آغاز و انجام؛ 165گ (48ر -212پ)، 22 سطر، اندازه: 13/5×32 سم [ف: 37-371]

32. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 10636

خط: نسخ؛ كا: على اكبر بن سیودمعلی، تا: پنج شنبه 7 ربيع الأول 1262؛ تملک: ابن يوسف شیرازی در 1355؛ جلد: تیماج مشکی، 197گ، 22 سطر، اندازه: 15×21/5 سم [ف: 27-98]

33. تهران، دانشگاه، شماره نسخه: 10933

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ كا: اسماعیل بن قاسم زائر مرقد امام رضا، تا: پنج شنبه 7 ربيع الأول 1262؛ مهر: «عبده محمد اسمعیل 126»؛ 191گ، 22 سطر (9/5×16/5)، اندازه: 15×21/5سم [ف: 20-519]

34. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 25706

بی کا، بی تا؛ خریداری از میرداد خان (رایانه)

35. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 732

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا، تملک: عبدالحمید علاء الحكماء به تاریخ رمضان 1335؛ 325گ، 19 سطر، اندازه: 22×11/5سم [ف: 2- 328 ]

36. قم؛ مسجد اعظم؛ شماره نسخه: 124

آغاز: برابر؛ انجام: جعفر آن حجت از وی بدید و چنان جرات شاهده کرد برنجید و عدوات وی در دل گرفت و به اتفاق جماعت همه نزد خلیفه رفتند چندان

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تاب افتادگی: انجام؛ 207گ، 25 سطر، اندازه: 18×26سم [ف مخ: 3-1048]

37. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 262

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ كا: عبدالصمد بن محمد مقیم حسینی ابرقوهی، بی تا؛

175 گ، 24 سطر، اندازه: 26×17 سم [ف: 1-293]

38. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 8797- 59/17

آغاز: راوی می گوید که روزی آنحضرت طواف خانه کعبه می کرد و قریش آنجا حاضر بودند هرگاه نزدیک ایشان می رسید قوم ناسزا می گفتند.

از ما قبل «گفتار در ذکر آزار یافتن آن سرور از گروه کفار و اسلام آوردن عم بزرگوار» تا آخر؛ خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ افتادگی: آغاز و وسط و انجام؛ 213گ، 17 سطر، اندازه:17×24سم [ف: 4-2180]

تفسیر آن پیراسته شود سزاوار پروردگاریست ... و بعد ... واجب و لازم است بر همه ...

انجام: مستنیر گردد بانوار این تفسیر که بآثار الاخیار موسوم شده.

[دنا 12/1 (3 نسخه)؛ الذریعه 90/4؛ فهرست نسخه های فارسی 1/1]

1. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 15524

آغاز: برابر؛ انجام: پس هر جوانمرد بلند همت، چون خواهد که دنیا حمید باشد و در عقبی سعید، پس باید که به کوشش هوش، ندای هل من تائب و صدای هل من مستقفر شنوده و به مفتاح نجاح ابواب توبه را بر روی امید خود بگشاید ... بر سریر کرامت بیشیند ...

تا اواخر تفسیر آیه 82 سوره بقره «آن تصل أحدهما فتذكر إحديهما الأخرى»؛ خط: نستعلیق ممتاز، كا: محمد بن على، آیتی مداح، تا: ربيع الثاني 953؛ نسخه ای بسیار نفیس و هنری و زیبا؛ 306گ، 17 سطر (10/5 × 14/5)، اندازه: 25x18/5 سم [ف: 36 -525 ]

2. خوی؛ نمازی؛ شماره نسخه: 67

آغاز: مقرب بارگاه اله مشرف بتشرف فاتبعونی یحببکم الله،

انجام: برابر

خط: نسخ جلّی؛ كا: نجف على، تا: 1235؛ افتادگی: آغاز (دو یا سه ورق)؛ در آخر نسخه دستخط محمد باقر عراقی سال 1254؛ مهرها: «محمد باقر دارد امید شفاعت»، «محمد باقر» و «عبده حسین بن مصطفی»؛ 25 سطر، اندازه: 22×30سم [ف: 46]

قم؛ مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 830

نسخه اصل: همان نسخه بالا [عکسی - ف: 3-26]

3. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 1432

آغاز: موجود: مقرب بارگاه اله مشرف بتشریف فاتبعونی یحببکم الله؛ انجام: برابر

مباحث: تا اواخر تفسیر آیه 282 سوره بقره؛ خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1265؛ افتادگی: آغاز؛ واقف: رجبعلی، تاریخ وقف: مرداد 1316؛ رونویس شده است از نسخه ای که ناقص بوده و چند سطری از دیباچه را هم ندارد؛ 270 گ، 17 سطر، اندازه: 25x17سم [ف: 4-401]

بالصواب. قد فرغت من تحريره و تصنيفه و تأليفه في السابع و العشرين من شهر ... من شهور سنة 1289 ...

نجف آباد؛ حججی؛ شماره نسخه: 128

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ كاتب = مؤلف، تا: 1289؛ 108گ، 11 سطر، اندازه:11×18 سم [ف: 193]

الذريعة 6/1؛ اعلام زرکلی 205/6 ؛ معجم المطبوعات العربية 615/1 ]

1. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 49-ف

نسخه اصل: کتابخانه عمومی استانبول ش 4667؛ خط: نسخ، بی کا، بی تا؛ تقی بن المجتبی ابی شجاع الحسینی در رمضان 603 از روی آن نسخه برداشته و صفی بن علی بن احمد بن حمزه در 640 آن را خوانده است؛ 203گ [فيلم ها - ف: 1-279]

2. تهران؛ دائرة المعارف؛ شماره نسخه: 93- عکسی

آغاز: برابر؛ انجام: محمد المعبوث الى خير الامة دائما ابدا ...

نسخه اصل: همان نسخه اصل بالا؛ توضیحات: در 3 مجلد: 1. (ص 1-149)، آغاز برابر، 2. (ص 150-292)، آغاز: لم تفضل القول في ذلك تفصيلا، 3. (ص 293-403)، آغاز: فانما مال على ناحیه [عکسی - ف: 2-1]

3. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 971-ف

نسخه اصل: احمد 3 توپ قپو سرای ش 3043؛ خط: نسخ؛ بی کا،

بی تا: با تاریخ 1813؛ 184گ، 21 سطر [فیلم ها - ف: 1-279]

تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 146-عکسی

نسخه اصل: همان نسخه اصل بالا [نشریه: 2-271]

4. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 4610/2 -ف

نسخه اصل: ایاصوفيا 2947؛ خط: نستعلیق؛ بی کا، 839، جان سمرقند؛ با گواهی وقف محمود خان عثمانی از مفتش اوقاف [فیلم ها - ف: 3-78]

5. تهران، سپهسالار؛ شماره نسخه: 1517/1

آغاز: مطابق چاپ اروپا؛ انجام: برابر

خط: نسخ؛ كا: محمد مؤمن گلپایگانی، تا: آدینه 20 ذیقعده 1075؛ در پایان جدول اعياد اهل ذمه دیده می شود، در پنج برگ آغاز نسخه جدول های نجومی و زایجه ها است، اعتضاد السلطنه در 1292 ق نوشته 26 تصویر در این نسخه هست، 192 برگ شمار به حروف ابجد دارد؛ تملك: محمد کریم در 1009ق، محمد امین بن محمد رضا منجم در 1131ق؛ مهر: «محمد قاسم بن عبدالقادر نوائی» به تاریخ 1064؛ 181گ (6پ -187ر)، 18 سطر،

اندازه: 25x16سم [ف: 3-5]

6. تهران؛ ملک؛ شماره نسخه: 3891

از آغاز تا ص 323 چاپ اروپا پیش از «جدول الدور المعدل»؛ خط: نسخ، بی کا، تا: قرن 11؛ 159ص، 23 سطر، اندازه:16/9×24/1سم [ف: 1-11]

7. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 6565

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 12؛ دارای 23 مجلس مینیاتور آب و رنگ جدید، در برخی از صفحات آثار تصحیح مختصری به خط کاتب دیده می شود، دارای دو حاشیه به سال 1283ق؛ 158گ، 21 سطر، اندازه: 15/5×23سم [ف: 20-130]

8. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 11979

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق تحریری؛ کا: محمد باقر (بن محمد الحسینی) منجم اصفهانی، تا: 20 ذیقعده 1257؛ واقف: سید جلال الدين طهرانی، تاریخ وقف: مرداد 1361، 123 گ، 19 سطر، اندازه: 15×21سم [ف: 18-3]

9. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 2780

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ كا: زکی بن سلمان طالقانی، تا: 1272؛ نسخه به سال 1287 و 1295 با خط نستعلیق حاشیه نویسی و مقابله و تصحیح شده، بیشتر حواشی به فارسی؛ تملك: اعتضاد السلطنه علیقلی میرزا به سال 1273 و کتابخانه عزالدوله عبدالصمد قاجار به سال 1300؛ مهر: «اعتضاد السلطنة»؛ 334ص، 21 سطر (179)، اندازه: 15×24سم [ف: 13-258]

10. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 16246

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ خوش؛ بی کا، تا: 8 ذیقعده 1284؛ واگذاری بنیاد مستضعفان در شهریور 1367؛ 129، 21 سطر، اندازه: 18× 27/4سم [ف: 18-1]

11. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 6837

خط: نسخ؛ كا: سید حسن ساوجی، تا: چهارشنبه 12 رمضان 1284؛ تملك: محمد طاهر فارسی به سال 1333 ه و محمد حسین رئيس الكتاب؛ 177گ، 20 سطر، اندازه: 18/5×29سم [ف: 20 -295 ]

12. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 6406

انجام پایان کتاب الآثار الباقیه: و برهان ذلک مکتوب و مشروح في كتاب المجسطى الآن نذكر جدول مواضع كواكب المنازل للاستفاده او معاداتها ... و شعاری اینا كنت دولة مولينا الأمير السيد الأجل المضور ولي النعم شمس المعالي ..... و بنورها الساطع اهتدائی و الى میامنها الزاهره اعتضادی و ارتجائی ... و ادمان الدعاء له بتولی مجازاته عنهم بمنه و کرمه و لنختم آخر الكتاب بالحمدله الذي نصر و هدی ... و على اهله الطاهرين

خط: نسخ؛ بی کا، تا: 1295؛ 346ص، 244 گ، قطع: وزیری، 17

سطر، اندازه: 25x16 سم [ف: 19-570]

13. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 6454

خط: نسخ؛ بی کا، تا: 25 شعبان 1296؛ روی برگ اول برچسب کتابخانه صنيع الدوله محمد حسن خان آمده است، در دو برگ پایانی 25 کلمه از کلمات منسوب به بقراط حکیم در علامات موت به خط کاتب آمده است؛ 174 گ، 18 سطر، اندازه: 25x16/5 سم [ف: 20-36]

14. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 471-طباطبائی

آغاز: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 13، 211گ، قطع: وزیری، 17 سطر، اندازه: 16/5×26 سم [ف: 24-307]

15. تهران: ملی؛ شماره نسخه: 18150

ص: 32

بی کا، تا: 1302؛ انتقالی از کتابخانه پهلوی - مجموعه نوازی؛ 152گ، اندازه:

16/1×26/6سم (رایانه)

16. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 145-عکسی

نسخه اصل: کتابخانه عمومیه ترکیه، ش 4267؛ بی کا، بی تا [نشریه:

[271-2 ]

قزوینی، زکریا بن محمد، 605؟ - 682 ق

qazvīnī, zakaryžā ben mohammad (1208-1283)

تأليف: 674ق

کتاب آثار البلاد و اخبار العباد درباره هفت اقلیم عالم است با شرح مفصلی در ذكر قبایل و خصوصیات مردمان و بیان حال رجال و مشاهیر هر یک از بلاد هفت گانه. مؤلف در مقدمه یاد آور شده که آنچه را که نوشته نتیجه مشاهدات و تجربیات و مطالعاتی است که در طی سفرهای متعدد خویش به دست آورده است. قزوینی اقلیم های هفت گانه را زیر عنوان های جداگانه بررسی می کند و بلاد آن را به ترتیب حروف الفبا شرح می دهد. این بلاد، شامل نواحی، سرزمین ها، مناطق جغرافیایی، کشورهای استان ها، شهرها، شهرک ها، روستاها، جزایر، کوه ها، دژها، ساختمان ها و آثار تاریخی می گردد و در میان همه اینها بسیاری از جاها واقعی و تاریخی است و برخی داستانی یا افسانه ای، مانند «جزیره زنان» در چین. مؤلف در هنگام یاد کردن از هر مکان تاریخی، مطالب بسیاری درباره آن به میان می آورد: روایات جاهلی، داستان های محلی، احادیث نبوی، کاریزها، فرآورده های صنعتی و کشاورزی، پرندگان، رویدادها، عالمان، ادیبان، شاعران برخاسته از آن و شعرهای سروده درباره آن. قضاوت وی درباره مردمان مناطق بر اساس عواطف و احساسات شخصی است. در مجموع این کتاب حاوی اطلاعات جغرافیایی، ادبی، تاریخی و علمی فراوانی است و در آن گزارش هایی درباره شماری از شاعران ایرانی بزرگ و نام آور آمده است که از آن میان می توان اوحد الدین کرمانی، صدرالدین خجندی، رشیدالدین وطواط، انوری، فردوسی، حکیم عمر خیام، ناصر خسرو، نظامی گنجوی و خاقانی شروانی را نام برد.

آغاز: بسمله، العز لک و الجلال لكبريائك و العظمة لشائنک و الدوام لبقائک انجام: و السلام على محمد خاتم النبيين خير صحب و آل و على آله و أصحابه و اولاده و اتباعه و احبائه و البائه صلوة زاكيه متواليه

چاپ: وستنفلد آن را در گوتادر 1848- 1850م با پیشگفتار آلمانی؛ بیروت، دار صادر، مأخوذة عن الطبعة الأروبية، 1960م، 665ص

شرح و حواشی:

1- آثار البلاد و اخبار العباد (ترجمه) = بحر البلدان = تحفة العجايب؛ طایری هروی، علی (-928)

2- آثار البلاد و اخبار العباد (ترجمه) = سير البلاد، محمد مراد بن عبدالرحمان (-11)

3- آثار البلاد و اخبار العباد (ترجمه)؛ جهانگیر میرزا (1222-1269)

4- آثار البلاد و اخبار العباد (ترجمه) = عجایب الاقالیم؛ ناشناس

5- آثار البلاد (منتخب )؛ ناشناس

[ترجمه عربی فرهنگ جغرافیائی خاوری کراچوسکی ص 359؛ آینده 264/6

و 419؛ الذريعة، 7/1؛ فهرست کتابهای چاپی عربی، مشار، 1-2؛ فهرستواره

منزوی 161/1 -162؛ کشف الظنون 9/1؛ معجم المطبوعات العربية و المعربة،

[1508-1507/2 ].

1. تهران، سپهسالار؛ شماره نسخه: 1495

خط: نسخ و نستعلیق؛ كا: حسین بن عثمان بن حسين حافظ معلم، تا: سه شنبه 5 رمضان 803؛ مطابق چاپ اروپا، مصحح، نسخه در مدرسه شاهرخ هرات در 4 رمضان 1055 به پنجاه تومان خریده شده است؛ 202گ، 23 سطر، اندازه: 22×27سم [ف: 3-6]

تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 6422-عکس

نسخه اصل: همان نسخه بالا [فیلم ها - ف: 3-258]

2. تهران؛ ملک؛ شماره نسخه: 682

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 10؛ تملک: 976، در 1034 در دست عبدالسمیع بوده است؛ کاغذ: ترمه بخارایی، جلد: میشن سیاه، 306گ، 19 سطر، اندازه:

12/7×21/2سم [ف: 1-11]

3. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 1244 عکسی

آغاز: الاقليم الدول لزحل فجنوبية مما يلي الزنج و النوبة و شمالية الاقليم الثاني و أوله حيث يكون الظل نصف النهار اذا استوى الليل و النهار قدم واحد و نصف و عشر و سدس عشر قدم و آخره حيث يكون؛ انجام: الاقليم السابع للقمر حيث يكون النهار في الاستواء سبعة أقدام و نصفاً و آخره حيث يكون الظل نصف النهار ... حرف الصاد صقلاب أرض صقلاب في غربي الاقليم السادس و السابع ... ذکرت الفلاسفة انه من الجبال العلية و لهذا البيت أخبار عجيبة في كيفية بنائه و ترتيب أحجاره تمت الكتاب.

نسخه اصل: کتابخانه سلطان احمد ثالث منتقل شده به طوپقاپی سرای در استانبول ترکیه، ش 2844؛ فاقد خطبه و مقدمه های سه گانه مؤلف، از اقليم اول شروع می شود و در انجام نیز ناتمام است، همچنین با نسخه چاپی در حذف برخی مطالب و اضافات برخی کلمات تفاوت هایی دارد و گویا گزیده ای از کتاب باشد؛ خط: نسخ؛ كا: محمد بن حاجی علی مرعشی، تا: اواسط شعبان 992، جا: ولایت کرخی؛ در زمان فتح حصن لوری، گویا برای مراد پاشا کتابت کرده است، در اول نسخه مهر کروی مربوط به وقف نسخه به کتابخانه سلطان احمد ثالث دیده می شود؛ 128ص، 17 سطر [عکسی - ف: 3-544]

4. تهران، مینوی، مجتبی؛ شماره نسخه: 68

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11؛ افتادگی: انجام؛ 289گ (نشریه: 6- 638)

5. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 1318

آغاز و انجام: برابر

نام کتاب در فهرست «عجائب المخلوقات و ...» آمده است که با

ص: 34

توجه به آغاز نسخه تغییر یافت؛ خط: نسخ خوش؛ بی کا، تا: محتملاً قرن 12؛ 237 گ، 21 سطر ( 9×17/5)، اندازه: 17×26سم [ف: 9-303]

6. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 738

آغاز: برابر؛ انجام: و السلام على محمد خاتم النبيين خير صحب و آل و على آله و أصحابه و اولاده و اتباعه و احبائه و البائه صلوة زاكيه متواليه

خط: نسخ؛ کا: شیخ موسی خوانساری، تا: 1288؛ 152گ، 26 سطر (13×24)، اندازه: 20/5 ×34سم [ف: 8-196)

ترجمه می پردازم. او در سال 1268 هم بدان می پرداخته است.

آغاز: بسمله، الملك لله تعالی شانه قادریکه ابداع آسمان و زمین را بیک تائی خود از دایره عدم بر صفحه وجود کشید ... اما بعد بعرض میرساند بنده سراپا تقصیر امیرزاده جهانگیر که پس از هیجده سال که در قصبه توي سرکان از جار و جیران دور و از بين الاخوان چون غلام کنعان بحکم ملک منان مهجور آمد ... و همه روزگار خود را درین چاه غربت تاریک دید و از همه جهة صدای ربنا اخرجنا من هذه القرية الظالم اهلها را شنید و از آفریننده خود بعجز و زاری دریافت حضور حضرت شهریاری ... ناصرالدین شاه مسئلت نمود ... بوساطت مهدعلیا و ستر کبری ... بشرف زیارت پادشاه زمان ... رسید ... قفل از زبان گشوده و تكلم آغاز نهاد و معروض داشت که در نزد حقیر نسخه ایست مسما به آثار البلاد که احوال عجایب بلاد اقالیم سبعه را بزبان عربی نوشته اند ... اگر حکم پادشاهی صادر شود او را برای تحفه در گاه شاهی بحول و قوه الهی بزبان فارسی ترجمه سازم و بقدر وسع در انجام این مطلب بپردازم حضرت شهریار جهان اشاره بامضای این امر فرمود ... بنده مشغول ترجمه کتاب آثار البلاد گردید به امید که دوباره بفضل الله تعالی فیض حضور با اتمام فرمایش شهریاری میسور آید بفضله و کرمه ... هذا چنین گوید زکریا ابن محمد ابن محمود القزوینی که جمع نموده ام در این کتاب ...

انجام: ... قحط در میان ایشان پیدا شود زیرا که قوت ایشان از گوشت این ماهی است و علم بلاد تا بشهر پورا منتهی میشود و خدایتعالی داناست با حوال ما بعد پورا و دریاها که بعد از او چه باشد. الحمدلله رب العالمين ... تمام شد ترجمه کتاب آثار البلاد در يوم دوشنبه چهاردهم شعبان المعظم فيسنه 1269 كتبه محمد تقی ابن محمد کاظم الهمداني. (احتمالاً تاریخ فوق تاریخ اتمام ترجمه است)

چاپ: انتشارات امیر کبیر، تهران: 1372ش، افست از روی چاپ بیروت، دار صادر، 1380ق، 271ص

[دنا 13/1 (5 نسخه)؛ فهرستواره منزوی 1/161]

1. تهران؛ سلطنتی؛ شماره نسخه: 834

آغاز و انجام: برابر

نام کتاب بر اساس فهرستواره منزوی 161/1 کامل شد؛ خط: نسخ؛ كا: محمد تقی بن محمد کاظم، تا: 1269؛ افتادگی: انجام؛ قطع : وزیری، 371ص، قطع: وزیری، 26 سطر، اندازه: 19×30سم [ف: 5-568]

2. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 14302

آغاز و انجام: برابر

نام کتاب بر اساس فهرستواره منزوی 161/1 کامل شد؛ خط: نستعلیق؛ كا: احمد بن ابوالحسن الهمدانی، تا: 1344؛ مهر: «الحاجیه سلطان 1317»؛ مجدول گرهی؛ 415گ، 12 سطر، اندازه: 16/5 × 21/5 سم [ف: 38-426]

3. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 2439

آغاز: الاقليم الأول جنوب آن اقلیم ببلاد زنج و حبشه و ولایت نو به اتصال دارد؛ انجام: و دندانهای ایشان بدندان (یاجوج و ماجوج)

خط: نستعلیق؛ كا: حاجی یحیی میرزا، بی تا، افتادگی: انجام؛ 280گ، 16 سطر (11×15/5)، اندازه: 18×23سم [ف: 9-1114]

4. تهران: مطالعات فرهنگی؛ شماره نسخه: ف 60

بی کا، بی تا مینوی ف: 165]

تواریخ و سیر مواظبت می نمود ... و این مختصر به آثار جعفری مسمی نمود ذکر مزیت این کشور و احادیث مأثوره از حضرت خیر البشر ...

انجام: ذکر شمه ای از محاسن و اوصاف ... ناصرالدین شاه قاجار و سایه اقبال این خسرو بي همال ستوده افعال ... پاینده و مخلد دارد به محمد و آله الأمجاد ... تمت.

چاپ: تهران، 1276ق، چاپ سنگی، 393ص، کتابت میرزا آقا کمره ای؛ شیراز، بنیاد فارس شناسی، با مقدمه و تصحیح احمد شعبانی، 1380ش، 148ص

[دنا 14/1 (6 نسخه)؛ نسخه های منزوی 3929 و 3931 و 3986؛ مشار 13؛

الذريعة 7/1؛ استوری: 343/1 و 352؛ فارسنامه ناصری 280/1 و 97/2 و 155 و

207؛ ریحانة الادب 335/1 ]

1. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 752

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ كا: محمد جعفر بن ابی الحسن حسینی، تا: 12 ذیحجه 1282؛ در ص 145- 165 سه بند است درباره مربع مشهور به اجل عدد؛ 6گ، 15-19 سطر (11×16)، اندازه: 18×23سم [سنا - ف: 2-52]

2. تهران: مجلس؛ شماره نسخه: 8909

خط: نستعلیق تحریری؛ کا: سید شکرالله بن میرزا محمد باقر طباطبائی بیدگلی کاشانی، تا: 16 جمادی الثانی 1294 [مختصر ف:10]

3. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 2782-فیلم

آغاز و انجام: برابر

نسخه اصل: مجلس ش 385 طباطبائی (29597)؛ بی کا، بی تا،

[فیلم ها - ف: 1-1 ]

4. شیراز؛ محلاتی، صدرالدین؛ شماره نسخه: 1

بی کا، بی تا [نشریه: 5-271]

5. تهران: مفتاح؛ شماره نسخه: 1097

خط: نستعلیق خوش؛ بی کا، بی تا؛ با سرلوح و حاشیه سازی در ص 1و 2؛ 35 ص، قطع: ربعی [نشریه: 7-97)

اندلسيه، مهجه قرطبيه، قرة العين، سجاح، صنعت، فضل مهری، هند دختر خس، حاجیه گوهر خانم، خیزران، آغاباجی، خرنق، تصویر، تحفه، ماه لقا، رابع عدویه، نهانی، ام حکیم، جهان خاتون، اعرابیه، جهان آرا بیگم، رابعه شاميه، جمیله، کندیه، همدمی، بره، رشحه، طره، ام المظفر، محبوبه، قبيحه، نورجهان بیگم، ماریه، فخری، عبيده طنبیه، دلشاد خاتون، خنساء، حیاتی، عایشه دختر باعونی، حجابی، ثریا، آغادوست، آمنه یا اميمه، آغابیگم هروی، عجوزه، آرزو، زنی که عمر اشعارش را شنید، آغا بیگم خراسانی، خرقاء، خورشید، اعرابیه، ستاره بانو، شاریه، خدیجه دختر مأمون، گلچهره دختر بابر شاه، ليلى عامریه، عصمتی، تركن، بثينه دختر معتمد ملک اسپانیا، فناء النساء، عفيره، حجابی، دختر حسن بن سهل، ضعیفی، حمیده اندلسيه، حمیده اصفهانیه، حاجيه، ذلفاء، گلتدن دختر بابر شاه، سعدونه، والده شاه سلیمان کابلی، حسانه، نائله، زینب اندلسيه، دنانير، دختر عقیل، ام حکیم خارجيه، دهاء ریاء، امامه، ويكتوريا، عليه، عریب، عفت نسابه، مرزوعه، اعرابیتی، ام العلاء، میسون، ام الكرم، عدیه، متعه، نابغه، هندالاندلسيه، دنيا، اعتماد کنیز معتمد ملک اسپانیا، قره، غسانیه، غاية المنی، حمیده، مریم، بثينه، عيشه اندلسيه، خوله صحابیه، نزهون، قصيب البان، شلبيه، باکره، اسماء، عنان، دختران، همام بن مره، زنی که از حیص و بیص هجو نموده، بصبص، بنان، ليلى عامریه، بذل، مستوره، زائری، زبیده عباسیه، زبیده قاجاریه، زرقاء، زیبائی، زینب طثریه، زینب دختر عوام، زیور، سعدی، سلطان، سکن، سلمی، سلمى قراطیسی، سلمی یمانیه، شادن، شعانين، شهباز، شیما، صاحبه، صفيه قرشيه، صفيه باهليه، ضباعه، تاج الدوله، طرفه، طیبه قاجاریه، طيبه بصریه، عایشه دختر احمد، عایشه دختر عبدالله، عایشه عباسیه، عاتکه دختر شهده، عاتکه هاشمیه، عتابهف عصمت، عصمت بیگم، عصمتی، عفاف، عفت قاجاريه في عمره، عمره خثعميه، عوارء غانمه، فارعه، ام حکیم، لیلی خارجیه، لیلی أخیلیه.

آغاز: اگر چه نام مبارک حضرت صدیقه طاهره -علیها سلام الله - را جوز آنان نگاشتن کمال بی ادبی است چه نسبت خاکرا با عالم پاک اما چون

انجام: در کشلول نبشته كتب بعض النساء وهي كسرى على ایوان کسری، ولا تاسفن على ناسک xx ون مات ذو طرب فابکه / و نک من لقيت من العالمين xx فان الندامة في ترکه

[فهرست مجلس شورا 483/37 ؛ دایرة المعارف تشیع 556/2 ]

تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 13890

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ كا: مؤلف، بی تا، 163گ، مختلف السطر، اندازه: 13×21سم [ف: 37-485)

6- چند خبر (54پ -60پ)

7- احکام جاماسب حکیم (61ر - 70پ)

8- شرح و ترجمه اوستا از روایت کامد بهره (71ر-83پ)

9- نامه ای که از کرمان به بهمن سورتیه رسیده است به نظم و نثر (84پ -88ر)

10- نامه ای از ترکاباد رسیده (88ر-91ر)

11- كتاب وصف (92ر-105ر)

12- مارنامه (105ر-106ر)

13- کیفیت قصه سلطان محمود غزنوی (106ر- 111ر)

14- در صفت ایزد تعلی (112ر-114پ)

15- حکایت شاه جمشید (115ر-117پ)

16- دستان مزدک شاه نوشیروان عادل (118ر-127پ)

17- داستان نشستن نوشیروان عادل (128ر-133پ)

18- داستان مرغو زن نوشیروان عادل (133پ -135ر)

19 - حکایت شاهزاده ایرانزمین با عمر خطاب (135پ -143پ)

20- ماده تاریخ نوشتن این نسخه (143ر-143پ)

21- خردنامه = مینوی خرد (144ر-147ر)

22- نوشته ای به خط سانسکریت (147پ -151ر)

23- پرستش زرتشت از اورمزد و پاسخ دادن آن (151پ)

آغاز: تو بشنو همین گفته از راه دین xx که نوشیروان نظم کرد اینچنین

24- معنی چند از اوستا و زند به نظم و نثر (152ر-154پ)

25- نیرنگ ها (154پ -164ر)

26- داستان (164پ-168پ)

27- رفتن زرتشت به درگاه یزدان (196ر -176پ)

28- حکایت (177ر-189 پ)

29- چند ابیات در معنی دین به ماز دینستان می گوید (190ر 191پ)، آغاز: تو بشنو معنی این دین به را xx بشو یک رنگ اندر دین به ما

30.اردای ویراف؛ نوشیروان مرزبان (192پ-199پ)

31- توحید باری تعالی (200ر-206پ)

32- نامه به سانسکریت با اندکی نظم و نثر فارسی (207ر 221پ)

33- پرسش و پاسخ (228ر-231پ)

34- گفتدر درباره نریمان هوشنگ (323ر - 233ر)

35- دونامه (233ر-237پ)

36- دین به آویز مازدیستان (238 ر-247پ)

37- حکایت شاه جمشید (248ر -251ر)

38- تاریخ ملوک (254ر -256ر)

39- احکام فصل سیوم درین قرن واحکام فصل چهارم از روز سیزدهم (257ر -257پ)

-(258ر -260پ) سفید مانده.

40- نامه از اسفندیار رستم (261ر -262پ)

41۔ مکتوب سهرابجی جمشید جی (263ر -267ر)

[فهرست مجلس شورا 403/37 -408]

تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 13842

خط: نستعلیق؛ كا: فریدون بن مرزبان و رستم بن دستور نوشیروان بن مرزبان دستور، تا: 9 آذر 916 یزدجردی برابر با 1036 هجری؛ 267گ، 18 سطر، اندازه: 18×23سم [ف: 37-403]

1- خشنو من (273ر -295ر) متعلق به نیانش هایی که در روزهایی که در روزهای ماه باید به جا آورده شود به فارسی و سانسکریت در آخر آن آمده: (تمام شد این خشنومین میز گوسفند از نوشته دستور اردشیر ولایتی)

2- بر شنوم و شرح آن (295پ -313ر)

3- پرسش زرتشت (313ر -316ر)

4- پرسش و پاسخ (316پ -318ر)

5- تصویر خانه دریمهر و شرح چگونگی بنای آن (318پ۔ 319ر)

6- پرسش و پاسخ (319پ - 321ر)

7- دستور نوشیروان از روایت بهمن پونجیه (321ر-323ر)

8. چند روایت از بهمن پونجیه و کامدین شاپور (322ر-323ر)

9- پرسش و پاسخ (323پ-325ر)

10- از کتاب صد در بندهش (325ر - 330ر)

11- کرسی زرتشت پیغمبر و حقیت های او (330ر - 331پ) در آن از کتاب صد در بند هش نقل شده است

12- از کتاب جاماسب دستور برزوی قیامدین (332ر - 332پ)

13- روایت کامد بهره (333ر)

14- صد در بندهش (333ر-336ر)

15- روایت بهمن پونجيه (336ر-343ر)

16- خردنامه = مینوی خرد (343ر - 346ر)؛ مرزبان

17- دساتانی در مورد جمشید و اسکندر (346ر-346پ)

18- داستان پرسش های دینی (346پ -349پ)

19- روایت برزوجی و روایت شاپور بدوجی و نریمان هوسنگ (350ر - 352پ) 20- کتاب علمای اسلام رساله یکم (353ر - 364ر)

21- شرح و ترجمه اوستا (364ر - 379ر)

22- پیشگوئیها (379ر -381ر)، پیشگویی هایی است در مورد حوادثی که بعد اتفاق خواهد افتاد

23- جاماسب نامه، جاماسب فرزند لهراسب (381ر-395)

24. پرسید و شتاسب شاه از حکیم جاماسب (396ر -398)

25- پرسید کجسته آبالش (399ر - 401پ)

26- فرخ نامه که يونان دستور به نوشیروان نوشته بود (401پ۔ 405پ)

27- داستان مرغو زن انوشیروان عادل (405ر-407پ)

28- قصه دستور پیدا شده (407پ-411پ)

29- حکایت شاهزاده ایران زمین با عمر خطاب (411پ۔ 418پ)

30- نامه ای که از کرمان به هدین بهمن سورتیه آورده است (419ر -419پ) 31- رقعه نامه (419پ -423پ)

32- کتاب ترکاباد (423-424ر)

33- دستور رستم نوشیروان (424ر -425پ)

34- اختیارات ایام (426ر -428پ)

35۔ مارنامه یعنی هر روزی که مار بیند و تأثیر آن (429ر - 430ر)

36- قصه سلطان محمود غزنوی (430ر - 432پ)

37- وصیت کرد دستور نوشیروان فرزند خود را (433پ۔ 4752ر)، حکایت های منظوم است در افسانه و پند و اندرز

38- پرسشهای زرتشت از اورمزد (472پ -475ر)

39- نامه ای از مهرداد و پرسش های او با جوابشان (480ر -483ر)

41- سخنان نریمان هوسنگ در سال اول به يزد آمده و فارسی نمی دانست (483ر -484ر)

42- کتاب فریدون (484ر -487ر)

43- دستوراتی به زرتشتیان در مورد دین زرتشت (487پ -488)

44- اسامی کشورهای هفت اقلیم، حدود نیاز بقول حکیم افلاطون، حدود نیاز از کتاب دیگر (488ر -489پ)

45- تاریخ ملوک ایران (489پ-492ر)

46- معنی رپنت پشیمانی (492 پ -497پ)

47۔ مکتوبی که در سال 1019 یزدجردی از ایران به دست کاتب رسیده است (498ر -505پ) در آن سؤال و جواب هایی است در مورد اوستا و بخش های آن که نام بخش های اوستا ذکر شده است

48- حکایت رفتن هارون الرشید برای زیات دخمه انوشیروان (506ر-509پ)

49- انوشیروان نامه (509پ -511پ)، منظومه ای در مورد سرگذشت انوشیروان

50- روایت برز و قيام الدین (511پ -514پ)، متنی به فارسی و سانسکریت 51- معنی و زند خشنودثر (515ر -515پ)

52- دو نامه که دستوران کرمان زمین به دستوران و موبدان هندوستان از وجر دین نوشته اند (515پ -522پ)

53- کتاب صد در بندهش؛ فیروز بن کاووس (522پ -553پ)

[مجلس شورا 271/37 -277]

تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 13741

نسخه حاضر که جلد دوم این مجموعه است از برگ 273 تا 553 و شماره بعدی که جلد اول است از برگ 17 تا 272را شامل است و 17 برگ افتادگی دارد؛ خط: نستعلیق، كا: فردون بن مرزبان، تا: 11 بهمن ماه الهی 996 یزدجرد بن شهریار سنه 1036هجری؛ 553گ، 23-21 سطر، اندازه: 19×26سم [ف: 37-271]

تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 16881

بی کا، بی تا [د.ث. مجلس ]

آغاز 2: حکماء چنین گفته اند که موجودات عالم از دو گونه است یکی استحالتی ...

انجام: از آن سبب به آتش نسوزد و برطوبت زنگار شود.

چاپ: به تصحیح محمد تقی مدرس رضوی، تهران، 1319ش، سربی، 52ص [معجم المؤلفين 298/12 ؛ مشار فارسی 38/1؛ فهرست نسخه های فارسی 392؛ فهرستواره منزوی 3773/5 ]

1. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 6492/7

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: دوشنبه غره محرم 845؛ مصحح؛ 8گ (137ر145ر)، اندازه: 18×23/5سم [ف: 20-72]

2. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 2452/2

دیباچه ای دارد که در چاپ 1320 تهران نیامده و کامل است؛ بی کا، تا: 14 شعبان 964، جا: مشهد، مدرسه یوسفیه؟ 20ص (97 -116)، 25 سطر (14×19)، اندازه: 25x18سم [ف: 9-1183]

3. تهران، سپهسالار؛ شماره نسخه: 2911/17

آغاز: برابر 2؛ انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1092، جا: شهر اجمیر هند؛ 4ص (70 -73)، 11 سطر، اندازه: 21×32/5سم [ف: 3-7]

4. تهران: مهدوی، شماره نسخه: 281/12

گویا از اسفزاری، در سیزده باب؛ خط: نستعلیق ؛ بی کا، تا: شنبه 22

ربیع الاول 1108، جا: کرمان [نشریه: 2-105]

5. تهران؛ دائرة المعارف، شماره نسخه: 152/1

آغاز: برابر 1، انجام: پس از این حادثه مدتی بزیست. و الله اعلم تنها مقاله یکم؛ خط: نستعلیق تحریری پخته؛ بی کا، تا: 1174؛ 4گ (1پ -4پ) [ف: 1-1]

6. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 7387/32

آغاز: بسمله و حمد له... و بعد یکی از علمهای نیکو و استنباطهای عجیب که قدماء کرده اند و کسی که در باید آسوده خاطر گردد علمی است که آن را آثار علوی خوانند ... پس تالیفی باشد به اسم فلان، آغاز کتاب: حکیمان چنین گفته اند که موجودات از دو گوهر است؛ انجام: و بعضی مانده است و الله اعلم بی کا، تا: قرن 12، 5گ (73-78)، قطع: رحلی، ابعاد متن: 13×23، اندازه: 21×31سم [ف: 16-531]

7. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 5697/11

آغاز: برابر 1؛ انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ كا: ملا محمد شهير به ملا آقا جان مازندرانی، تا: 1268؛ 7گ (55پ-61ر)، اندازه: 21/5 ×17 سم [ف: 15-100]

8. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 11294/2

آغاز: برابر 2؛ انجام: برابر

خط: نسخ و نستعلیق؛ كا: عبد الرحیم خراسانی، تا: 16 شوال 1348، جا: تهران، مدرسه سپهسالار، به دستور مرحوم آیت الله ضیاء الدین ابن یوسف

شیرازی؛ 8گ (2-9)، 19 سطر، اندازه: 10×16سم [ف: 28-443]

9. تهران: مجلس؛ شماره نسخه: 6495/4

آغاز: فرض کنی مانند آینه و تقدیر کنی که شعاع بصر بدان آینه پیوست و از این خط شعاع عمودی توهم کنی ...

خط: نستعلیق؛ كا: اصلان بن اسماعیل قلی افشار، بی تا، افتادگی:

آغاز؛ 17گ (43ر -60ر)، اندازه: 11×19سم [ف: 20-75]

10. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 15367/21

آغاز: سپاس و ستایش مر خدای را که آسمانها و زمینها بیافرید بکمال قدرت خود و مر آن را آراسته گردانید شگفتیها؛ انجام: اختلاف الوان راجات بسبب اختلاف آن خاکها بود

خط: نستعلیق شکسته؛ كا: محمد طاهر بن حسن (بابا حسن بیک) آراسنجی قزوینی، بی تا؛ افتادگی: انجام؛ 6گ (258ر -263پ)، مختلف السطر، اندازه: 15/2 × 27/5سم [ف: 43-54]

11. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 5980

آغاز: برابر 2؛ انجام: برابر

خط: نستعليق؛ بی کا، بی تا، مجدول به تحریر و طلا به شش جدول؛ واقف: نائینی؛ 3گ، اندازه: 26×43سم [ف: 4-218]

1. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 10586

خط: نسخ؛ كا: محمود بن بختیار اتابکی، تا: قرن 7؛ 46گ، 13 سطر، اندازه:12×15/5 سم [ف: 27-60]

2. مشهد؛ مرتضوی؛ شماره نسخه: بدون شماره

آغاز: برابر

کا: صدرالدین محمد بن محمد صادق حسینی، تا: عید رمضان 1080 [ف مخ: 38]

قم: مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 2609/3

نسخه اصل: همان نسخه بالا [عکسی - ف: 7-195)

3. یزد؛ کاظمینی؛ شماره نسخه: 472/2

خط: نستعلیق؛ كا: صالح، تا: قرن 11؛ مصحح؛ 42گ (11پ۔ 52پ)، اندازه: 11×17/5 سم [ف: 2-160]

تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 819-ف

نسخه اصل: همان نسخه بالا [فيلم ها - ف: 1-1 و 541]

4. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 6238/9 - 31/118

آغاز: بسمله رساله حکمت در آثار علوی بدانند که سبب کون آتش حرکت فلکست و آن آتش که زیر فلک قمر است او را اثير خوانند؛ انجام: فلک می گردد افروخته شده تا آن وقت که فرو می رودد تمام شد آنچه در آثار علوی یادبود والله اعلم بالصواب

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1266؛ صفحات مجدول؛ 3گ، 16 سطر، اندازه: 15×22سم [ف: 1-7]

5. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 1069/6 - 6/159

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: صفر 1267؛ پس از اتمام چند بیت فارسی است در معما به اسامی غیاث، شرف الدين و ... و فایده ای درباره ربع مسکون؛ 28گ، 14 سطر، اندازه: 10/5 × 17/5 سم [ف: 1-6 ]

6. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 11358/2

آغاز و انجام: برابر

مباحث: مقدمه و 13 باب؛ خط: نسخ؛ کا: محمد بن ملا عبدالعظیم بیدگلی، تا: قرن 13؛ اندازه: 21817سم [ف: 11-337]

7. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 819-ف

خط: نسخ؛ بی کا، بی تا؛ 55گ، 24 سطر [فیلم ها - ف: 1-1]

8. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 9850

شامل مقدمه و 12 باب و خاتمه؛ بی کا، بی تا؛ افتادگی: آغاز و انجام؛ قطع: جيبي آمیراث شهاب: سلاش 3-4-21]

مدرسه قرچغای بیک؛

بی کا، تا: سه شنبه 25 جمادی الاول 1098، جا: اصفهان، مدرسه قرچغای بیک؛ 6ص (204-210)؛ قطع: رحلی، اندازه: 18×29سم [ف: 19-334]

2. یزد؛ علومی، شیخ علی؛ شماره نسخه: 53/5

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 11؛ قطع: ربعی [نشریه: 4-444]

3. شیراز؛ علامه طباطبائی؛ شماره نسخه: 63/3

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 12 [نسخه پژوهی: 3-73]

4. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 1937/1

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 14 یا اواخر قرن 13؛ 11ص (85 -95)، قطع: رقعی، 12 سطر، اندازه: 20x13سم [ف: 5-437]

5. تهران: مجلس؛ شماره نسخه: 621/3

آغاز: برابر

در فهرست ناشناس آمده؛ خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ مجدول، قطع: رحلی، اندازه: 19×31سم [ف: 2-374]

6. قم؛ فیضیه؛ شماره نسخه: 1665/22

در فهرست ناشناس؛ خط: نسخ؛ بی کا، بی تا، 21 سطر، اندازه: 12×19 سم [ف: 3-113]

7. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 2489/11 -ف

نسخه اصل: کتابخانه علومی ش 613؛ بی کا، بی تا [فیلم ها - ف: 1 -702 ]

8. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 7191/11

خط: نسخ؛ بی کا، بی تا 14 سطر (7×13)، اندازه: 12×19سم [ف:16-480 ]

9. تهران، دانشگاه؛ شماره نسخه: 7008/21

خط: نسخ؛ بی کا، بی تا؛ 30گ (69پ -99ر)، قطع: ربعی، 15 سطر

(8×14)، اندازه: 12×29سم [ف: 16-427]

10. تهران: دانشگاه؛ شماره نسخه: 6142/2 -ف

بی کا، بی تا [فیلم ها - ف: 3-202]

قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 8021/4

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ كا: احمد بن محمد بن حسن جرجانی، تا: دوشنبه 5 شوال 823، جان هرات؛ 6گ (76پ -81پ)، 15 سطر، اندازه: 10×17 سم [ف: 21-34]

2. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 6525/3

آغاز: برابر؛ انجام: و جوهر خارصین را نیامده از احوال آثار علوی و معدنیات بدین قدر اختصار افتاد

در یک مقدمه و 12 باب؛ خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا، 7گ (23ر - 30پ)، اندازه: 25x17سم [ف: 17-106]

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ خوش خفی؛ بی کا، بی تا، قطع: حمایلی، 9 سطر (5/5×10)، اندازه: 8×12سم (رایانه)

[سزگین 384/7 ؛ الفهرست ابن ندیم (چاپ مصر): 370]

1. تهران؛ ملک؛ شماره نسخه: 829/26

دنباله آن در فصل دوم باید ترجمه او باشد از آثار علوی ارسطو از سریانی که در نسخه ها نیست؛ خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: 1023؛ 1گ (378پ-378ر)، اندازه: 13×19/8 سم [ف: 5-201)

2. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 634/18

آغاز: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1043؛ 31 سطر، اندازه: 18×31سم [ف: 2-397 ]

3. تهران: دانشگاه؛ شماره نسخه: 7208/7

خط: نستعلیق؛ كا: محمد مومن یزدی، تا: 1051؛ 14گ (123پ۔ 137ر)، قطع: ربعی، ابعاد متن: 6×12/5 ، اندازه: 12×20سم [ف: 16-488 ]

4. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 253/1

آغاز و انجام: برابر

خط: تعليق؛ کا: کرکی، تا: 1075؛ 12گ (2پ -13پ)[ف:3-375]

5. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 2401/58

خط: نستعلیق؛ كا: رضا بن موسی کشمیری، تا: قرن 10،11 ص (412- 421)

، 28 سطر (13/5 ×19/5)، اندازه: 18×24/5سم [(ف: 9 - 1023]

6. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 223/7 -ف

نسخه کتابخانه علومی ش 630؛ بی کا، تا: قرن 11؛ قطع: ربعی [فیلم ها - ف: 1-683]

7. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 4942/53

آغاز: أن الذي يظهر من كلام ارسطو طاليس و سقو لاوس و اولو معود و رس انهم يعتقدون انها خيال يحدث عن انعكاس القوة الباصرة من الغمام؛ انجام: لم ينعكس البصر اليها فاذن لا يمكن أن يكون القوس اكبر من نصف دائرة فهذا هو البيان الماخوذ من التعاليم

خط: شکسته نستعلیق چلیپا؛ بی کا، تا: قرن 11، 3گ (176پ۔ 178ر)، ابعاد متن: 11×19، اندازه: 14×24سم [ف: 14-194]

8. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 12235/9

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ و شکسته؛ كا: محمد على قائنی، تا: 1263؛ اندازه: 14/2×20/52

سم [ف: 10-121]

9. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 12087/2

آغاز: برابر

خط: شکسته؛ كا: میرزا عبدالله طبری، تا: 1276، جا: همدان؛ 9گ، اندازه:

15×21/2سم [ف: 10-162)

10. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 90/5 -طباطبائی

انجام: فهذا هو البيان المأخوذ من التعاليم

قسمتی از آن؛ بی کا، تا: قرن 13؛ افتادگی: انجام؛ 5گ (121- 125ر)، قطع: خشتی، اندازه: 17×21سم [ف: 22-17]

11. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 6092/4

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ کا: اسدالله منجم مازندرانی هزارجریبی، تا: 1310؛ 26ص (46-72)، 16 سطر، اندازه: 22/5x15سم [ف: 19-74]

نظام استر آبادی، - 921 ق

nezām-e estarābādī (-1515)

اهداء به: خواجه سيف الدين مظفر بتكچی

تأليف: 922 ق

در ستایش محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و علی (علیه السّلام) و سرگذشت و جنگ های پیامبر، به وزن خسرو و شیرین ساخته است. دو نسخه از آن در کتابخانه شجدرين لنینگراد معرفی شده است. در میانه کتاب آمده:ز هجرت نهصد و هجده گذشته xx که کلکم زین هنر فیروز گشته. در پایان تاریخ 922 دارد که ممکن است در طول چندین سال سروده باشد و در 922 به پایان برده است.

آغاز: خداوند در گفتار بگشای xx دلم را دولت دیدار بنمای /ز لطفم سرفراز انجمن کن xx هدایت را دلیل راه من کن انجام: مکمل چون شد این فرخنده دلبر xx نهادم نامش آثار المظفر /گذشته نهصد و اثنی و عشرين xx که کلکم یافت از رفتار تسکین

[منزوی 2910؛ چستر بیتی 13/3 ش 235؛ فهرستواره منزوی 1684/3 ]

تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 3642

آغاز: برابر؛ انجام: افتاده: در «ذکر خاتمه کتاب و مدح مخدوم کامیاب»: نبودی گر خديو ملک اقبال xx کزو گردیده دلها فارغ البال

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11؛ افتادگی: انجام؛ یادداشت تولد 1194 و 1195 و 1197 و 1168 دارد؛ تملک: محمد جانی سلیمانی پسر محمد رفیع شریف مکی؛ 284گ، 24 سطر (7×16)، اندازه: 12×25سم [ف: 12-2646]

rašīd-od-dīn fazl-lo-lāh-e hamadānī (1250-1318)

از آثار و اخبار او و بیشتر در باره پیوند زدن است. [آینده 482/8 ]

تهران؛ ملک؛ شماره نسخه: 1503/4

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1293 [ف: 5-277]

يعقوب؛ 17. شیخ محمود گلستانی؛ 18. شيخ كمال الدين؛ 19. شیخ جمال الدين؛ 21. شيخ شمس الدين؛ 21. شیخ ابو الوفاء 22. صدرالدین؛ 23. شیخ معروف به حلوائی؛ 24. نجم الدین کبری؛ 25. از حلية الابدان؛ 26. از شیخ محی الدین عربی؛ 27. از وصایای قدسیه شیخ محمد دمشقی؛ 28. از حدائق شيخ ریاض؛ 29. شیخ نجم الدين دایه؛ 30. از سواطع علاء الدوله؛ 31. از واردات نجم الدین کبری؛ 32. از فواتح نجم الدین کبری؛ 33. کلمات مجدالدین بغدادی؛ 34. از کتاب علم نقطة الوحده شيخ رازی (29ر -91ر)؛ 35. از نوریه آقا شمس؛ 36. از اسرار الدقائق شیخ بدرالدين سماوی؛ 37. معرفت نفس: (1پ -76)؛ 38. گزیده فصوص محی الدین؛ 39. كلمات امام محمد غزالی در قول «من عرف نفسه ...» در کتاب بداية الهدایه ؛ 40. از گفته های شیخ احمد غزالی در معنی قول «من عرف نفسه ...)؛ 41. از رساله ابن کمال در معنی «من عرف نفسه ...»؛ 42. از حکیم ابن عطاء الله در معنی «من عرف نفسه ...»؛ 43. الغوثیه، عبدالقادر جیلانی، عبدالقادر بن موسی (7ر-10پ)؛ 44. الفصوص، ابن عربی، محمدبن على (11ر-29ر)؛ 45. النورية، آقا شمس الدين (91ر - 794)؛ 46. اسرار الدقایق، از شیخ بدر الدين سماوی (94ر - 103پ)؛ 47. قانون المحبة، نوری، احمد (118پ -124پ)؛ 48. مرآت المحققین، محمود شبستری، محمود بن عبدالکریم (124پ -134)؛ 49. مقصد اقصی، عزیز نسفی (134پ - 142پ)؛ 50. رساله در بیان طریقه نقشبندیه، عبدالرحمن بن احمد (143ر-144پ)؛ 51. زبدة الحقایق، عین القضات، عبدالله بن محمد (144پ -162ر)؛ 52. زبدة الطريق، کوکدی، علی بن یوسف (162ر -171ر)؛ 53. لمعات از فخرالدین عراقی بخشی از آن است (171ر185پ)؛ 54. لمعات، از علاء الدوله سمنانی، بندی از آن است (185پ -186پ)؛ 55. مفاتيح الغيب (197پ۔ 303پ)؛ 56. مفاتح الغيب، از حکیم اصفهانی، بخشی از آن است (203-208پ)؛ 57. گزیده ای از کلمات شیخ حبیب عجمی در معنی قول «من عرف نفسه ...» (208-209ر)؛ 58. رسالة التركية في الطرق النقشبندية (210-211ر)؛ 59. بندهایی از کیمیای سعادت غزالی به ترکی در معنی «من عرف نفسه ...) (211ر -225ر)؛ 60. زبده: از مولی الهی؛ 61. نقطة الوحدة، از شیخ ابواسحق (225ر - 232ر)؛ 62. وصایای بابای عالم.

تهران؛ ملک؛ شماره نسخه: 6096

خط: نسخ؛ كا: يوسف نسیم، بی تا، در آغاز شرح حال مؤلف و فهرست رسائل نسخه نوشته شده است، در پایان فهرست تألیفات فقهی افندی مؤلف

کتاب به زبان ترکی آمده است؛ 234گ، 23 سطر، اندازه:15/5×21

سم [ف: 9-144]

7- الهدية البدوية لمن يرغب في بسط اعراب الآجرومية؟ میهنی، علی بن عمر (-1204)

8- الرسالة الدمشقية في ترجيز الاجرومية ( رسالة الاعراب )؛ انطاکی، داود بن حسن

9- التحفة الوفية بحل الفاظ الآجرومية؛ بلخی، عبدالله بن محمد قلی

10- شرح المقدمة الآجرومية في النحو؛ زين الدين جبريل

1. کاشان؛ مدرسه سلطانی؛ شماره نسخه: 331/1

آغاز: .. و جمع المؤنث السالم و الفعل المضارع الذي لم يتصل بأخره شیء وأما الواو فتكون علامة للرفع في موضعين في جمع المذكر السالم و في الاسماء الخمسة و هي ابو ک و اخوک و حموک؛ انجام: برابر

از نسخه حاضر چند برگ از انتهایش باقیمانده است؛ خط: نسخ؛ کا: ابراهيم بن على، تا: قرن 19 19گ، 9 سطر، اندازه: 10×15سم [ف]

2. قم: مسجد اعظم؛ شماره نسخه: 2661/1

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 10؛ 6، 20 سطر، اندازه: 14×17 سم

[ف مخ: 1-5]

3. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 4046/3

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ درشت؛ بی کا، تا: قرن 10؛ 21گ (50پ - 70ر)، 9 سطر (6/5× 13/5 )، اندازه: 20613سم [ف: 13-3032]

4. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 15637

آغاز: بسمله قال الشيخ الامام العالم العلامة الاستاد النحوي ابو عبدالله محمد بن محمد داود الصنهاجي الشهير بابن آجروم تغمده الله برحمته و اسكنه فسيح جنته بمنه و کرمه (الكلام) هو اللفظ المركب المفيد الخ؛ انجام: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، تا: جمعه غره ذیقعده 1011؛ افتادگی: وسط؛ 8گ، 12 سطر، اندازه: 9/5×16/7سم [ف: 12-2]

5. تهران؛ الهيات، شماره نسخه: 106/3

انجام: برابر

در فهرست ناشناس؛ خط: نسخ؛ كا: سيد ادریس بن سید یوسف، تا: 5 محرم 1045؛ افتادگی: آغاز؛ 3گ (82-184)، اندازه:20/5x15سم [ف: 235]

6. تهران: ملی؛ شماره نسخه: 2466/3

آغاز و انجام: برابر

نام کتاب و مؤلف به قرینه آغاز و انجام نسخه به دست آمد؛ خط: نسخ؛ كا: حسن ولد تمر بن برخوردار بن تمر خان تکلو، تا: محتملاً قرن 11، جا: پاکک شمیران؛ عص (11-17)، 17 سطر (7×14)، اندازه: 10×17/5 سم [ف: 5-628]

7. قم؛ مسجد اعظم؛ شماره نسخه: 2378/5

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 11؛ تاریخ 1101 ق در برگ آخر آمده است؛ تملك: مصطفی زاهر؛ 11گ، 13 سطر، اندازه: 13×20سم [ف مخ: 1-5]

8. قم؛ مسجد اعظم؛ شماره نسخه: 2815/3

آغاز: برابر؛ انجام: اذا ابدل اسم من اسم او فعل من فعل تبعه في جميع اعرابه وهو على اربعة اقسام بدل الشيء من الشيء و بدل البعض من الكل و بدل الاشتمال

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 11؛ افتادگی: انجام؛ 4گ، 16 سطر، اندازه: 10×18سم [ف مخ: 1-5]

9. یزد؛ وزیری؛ شماره نسخه: 1119/1

خط: نسخ؛ بی کا، تا: اواخر قرن 11؛ دارای با نشان «س»؛ 15ص ( 15-1

)، اندازه: 15×21سم [ف: 3-864]

10. یزد؛ جامع کبیر؛ شماره نسخه: 138/1

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 11؛ قطع: ربعی [نشریه: 4-394]

11. قم؛ طبسی؛ شماره نسخه: 208/1

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، تا: 1220؛ محشی؛ 25گ، 5 سطر، اندازه: 20x15سم [ف مخ: 1-1]

12. قم؛ گلپایگانی؛ شماره نسخه: 7118/1 - 36/118

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، تا: 1228؛ محشی؛ جلد: تیماج قهوه ای بدون مقوا، 21گ، 6 سطر، اندازه: 15×21سم [ف: 1-7]

13. قم: مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 3463/5

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، تا: 1230؛ مصحح، در برگ آخر اشعاری به عربی آمده؛ 8گ (81پ - 88ر)، 15 سطر، اندازه: 15x10 سم [محدث ارموی مخ: 1-1]

14. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 12113/1

آغاز: برابر؛ انجام: مثل باب صخر و خاتم فضة و مفتاح ذهب و ما أشبه ذلك، تم الكتاب بكرم الملک الوهاب

خط: نسخ؛ كا: مهدی آل شیخ امین الکاظمی، تا: یک شنبه 12 رجب 1236، جا؛ تهران، دارالخلافه؛ در انجام نسخه یادداشتی از غنی بن محمد رفیع افشار» در روز جمعه 18 ربیع الاول سال 1261 نگاشته شده است، دارای حواشی بسیاری که احتمالاً از شروح معروف نقل شده است؛ 24گ (1-24)، 5 و 6 سطر (15x10)، اندازه: 16/5 × 21/5 سم [ف: 30-557]

15. قم؛ مسجد اعظم؛ شماره نسخه: 1573/8

آغاز: برابر؛ انجام: و هو على قسمين ما يتقدر باللام وما یتقدر بمن فالذي يتقدر باللام نحو غلام زيد والذي يتقدر بمن نحو ثوب جبة وخاتم حديد وما أشبه ذلك خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: 1242، 4گ، اندازه: 20x11سم [ف مخ: 1- 5]

ص: 52

16. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 2676

آغاز و انجام: برابر

نام مؤلف به قرینه آغاز و انجام به دست آمد؛ خط: نسخ، كا: عثمان مختار افندی زاده، تا: 1243؛ در برگ اول یادداشت تملک کاتب نسخه به همراه یادداشت ملاحظه نسخه توسط سید عبدالغفار حسینی شافعی و مطالب متفرقه دیگر، در حاشیه برگ پایانی ثبت صیغه طلاق، توضیحاتی در ارتباط با عبارات کتاب همراه با تجزیه و ترکیب برخی از جملات متن در لابه لای سطور و با امضای «م»؛ 27گ، 5 سطر (149)، اندازه: 14/5 × 20/5سم [ف: 13-100] 17. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 25065

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ خفی؛ بی کا، تا: 1254؛ ضمیمه نسخه شماره 25063 می باشد؛ قطع: خشتی، 10 سطر (5×10)، اندازه: 10/5×15سم رایانه ]

18. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 7926

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ ممتاز؛ كا: على محمد بن محمد حسن نجف آبادی، تا: 1260؛ محشی؛ 6گ، 15 سطر ( 6/5×10/5 )، اندازه: 11×18سم [ف: 12-1]

19. قم، مؤسسه آية الله بروجردی؛ شماره نسخه: 480/6

خط: نسخ؛ كا: جمال الدین طباطبائی، تا: 1262؛ 7گ (164پ۔ 171ر)، 10 سطر، اندازه: 10/5 × 15 سم [ف: 2-304]

20. تهران؛ عبدالعظیم؛ شماره نسخه: 615/4

آغاز: برابر؛ انجام: أن يكون المضاف صفة الی معمولها و هي بتقدير الانفصال في اللفظ نحو ضارب زید غدا و حسن الوجه. تم الكتاب المسمس بالآجرومية خط: نسخ معرب؛ كا: عبد الحسين بن خليفه آقا بابا بن اولاد بن خلیفه، تا: سه شنبه 24 جمادی الثانی 1265ق، جا: مدرسة التفاتیه؛ 22گ (169پ-191پ)، 7 سطر، اندازه: 15/5×22سم [ف: 1-17]

21. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 11498/3

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ، كا: رستم ابن کرای بک العربی، تا: 1279 و 1280؛ اوراق معلق به حواشی؛ 9گ (108-99)، اندازه: 17×21/5سم [ف: 12-344 ]

22. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 3710/2

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، تا: 1280؛ 19گ (43-61پ)، 7 سطر (5/5×11)، اندازه: 10×17 سم [ف: 16-316]

23. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 14001/12

آغاز: مقدمه: الحمدلله و كفى و السلام على عباد الذين اصطفی قال الشيخ الإمام العلامة ابی عبدالله ... الكلام اللفظ المركب المفيد بالوضع؛ انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ كا: فرج الله، تا: پنج شنبه 15 شوال 1283؛ شرح این مقدمه در حواشی تحریر شده است؛ 4گ (174ر -178ر)، اندازه:15×21سم [ف: 38-13] 24. قم؛ طبسی؛ شماره نسخه: 380/2

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ كا: احمد حسینی، تا: 1293؛ 33گ، 7 سطر، اندازه: 11×16سم [ف مخ: 1-1]

25. مشهد؛ گوهرشاد؛ شماره نسخه: 959/3

آغاز و انجام: برابر

نام مؤلف به قرینه آغاز و انجام نسخه به دست آمد؛ خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 13؛ مهر: حاج سید سعید؛ جلد: تیماج عنابی لایه ای، 9گ (49-58)، 10 سطر ( 7/5×12/5 )، اندازه: 12×18سم [ف: 3 -1316 ]

26. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 16164

بی کا، تا: قرن 13؛ قطع: خشتی [د.ث. مجلس]

27. تهران؛ دائرة المعارف؛ شماره نسخه: 526/3

آغاز: برابر؛ انجام: و لا قوة الا بالله العلى العظيم

خط: نسخ خوش ابی کا، تا: قرن 13، 6گ (61پ -86پ) [ف: 1-2]

28. قم؛ طبسی؛ شماره نسخه: 211

آغاز: برابر؛ انجام: اما تابع للمخفوض فقد تقدم ذكره في المرفوعات

خط: نسخ؛ بی کا، تا: قرن 13؛ افتادگی: انجام؛ 33 گ، 5 سطر،

اندازه: 15×21سم [ف مخ: 1-1]

29. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 18826 ض

بی کا، تا: 1310 [دث. مجلس]

30. قم، گلپایگانی؛ شماره نسخه: 2070/1 - 11/170

آغاز و انجام: برابر

این رساله در فهرست به عنوان «الشافية» ابن حاجب آمده که به قرینه آغاز و انجام نسخه تصحیح شد؛ خط: نسخ؛ كا: محمد بن على، تا: یک شنبه 10 جمادی الثانی 1315؛ جلد: مقوا، 6گ، 14 سطر، اندازه: 11×17 سم [ف: 5-2372]

31. تهران؛ ملی؛ شماره نسخه: 5/5 340

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، بی تا، دارای حواشی با نشان «12»، مصحح؛ 177گ، 7 سطر (9×13)، اندازه: 20/5x15سم [ف: 15-214]

32. قم؛ مسجد اعظم؛ شماره نسخه: 1433

آغاز: و حروف الخفض و هي من و الى وعن و على؛ انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا؛ 12گ، 12 سطر، اندازه: 11×18سم [ف مخ: 1-5]

33. قم؛ طبسی؛ شماره نسخه: 852

آغاز: برابر؛ انجام: باب مخفوضاة الاسماء المخفوضات ثلاثة مخفوض بالحرف و مخفوض ... و الباء و التاء وبوا و رب و منذو

ص: 53

و ما يخفض

خط: نسخ؛ بی کا، بی تا، افتادگی: انجام؛ محشی؛ 35 گ، 5 سطر، اندازه: 15×21/5 سم [ف مخ: 1-1]

34. قم؛ معصومیه؛ شماره نسخه: 4/69/2 -6383

خط: نسخ؛ كا: دخیل بن على بن صالح بن ثابت حلی، بی تا؛ قطع: ربعی، 13 سطر [ آستانه قم: -210]

35. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 9670/3

تنها دو صفحه از ابتدای رساله؛ خط: نسخ؛ بی کا، بی تا؛ 2گ ( 44پ- 45ر)، 25 سطر، اندازه: 5x15/ 20سم [ف: 31-43]

36. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 22775

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ بی کا، بی تا؛ 8 سطر (7×12)، اندازه: 14×19 سم (رایانه)

- آخر الزمان » آشوب آخر الزمان

اختیار کرده شده است از طب ائمه علیهم السلام و از مجموع الدعوات پدر من طول الله عمره».

[مجلس شورا 451/38 ]

تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 14321

آغاز: دوست می داشت و بعد از آن که سرکه و زیت آوردند و فرمودند که فاطمه علیها السلام این را دوست می داشت بعد از آن آش سرکه آوردند ... فصل چهارم در آداب آب آشامیدن و آنچه متعلق بدانست؛ انجام: منقول است از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام که گفت چون روز قیامت شود خدای تعالی ... عیادت من نکردی ...... بنده گوید بلی یا رب گوید

از فصل چهارم از باب هفتم تا بخشی از فصل اول از باب یازدهم؛

خط: نستعلیق؛ بی کا، بی تا، افتادگی: آغاز و انجام؛ 70گ، 17 سطر، اندازه: 17×24/5سم [ف: 38-451]

3. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 12589/36

آغاز و انجام: برابر

خط: شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: ذیقعده 1070، جا: روستای اجين؛ در انجام چند سطر از رساله مابال ارسطو آمده که ناتمام مانده و دو برگ بعدی نانوشته است؛ 2گ (94پ-95ر)، سطر چلیپا، اندازه: 11/5 × 14/5 سم [ف: 31-702]

4. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 15366

خط: شکسته نستعلیق؛ كا: محمد طاهر بن حسن (بابا حسن بیک)

آراسنجی قزوینی، تا: 1079؛ 1گ (88ر - 88پ) [ف: 43-55]

5. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 10055/53

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ و نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11؛ 3ص (451-453)، اندازه:11/5×23

سم [ف: 32-74]

6. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 223/20 -ف و 2830/20 -ف

نسخه اصل: کتابخانه علومی ش 630؛ بی کا، تا: قرن 11؛ قطع: ربعی [فیلم ها - ف: 1-684]

7. شیراز؛ علامه طباطبائی؛ شماره نسخه: 873/16

آغاز: برابر

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11؛ 2گ (86ر-87ر)، اندازه:19×12/5سم [نسخه پژوهی: 3-123]

8. مشهد؛ رضوی؛ شماره نسخه: 19251

آغاز: بسمله. و الحمد لله رب العالمين و الصلاة و السلام على سيد المرسلین؛ انجام: تمت آداب ارسطو طاليس الفيلسوف و الحمد لله واهب العقل حق حمده

خط: نسخ خفی خوش؛ كا: تونی، محمد رضا، تا: 1107؛ واقف: محمد على قائم مقام، تاریخ وقف: 1316؛ ضمیمه نسخه شماره 5542 می باشد؛ 4گ، قطع: وزیری کوچک، 10 سطر (8×16/5)، اندازه: 23/5x15 سم (رایانه)

تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 2059-ف

نسخه اصل: همان نسخه بالا [فیلم ها - ف: 1-279]

9. تهران؛ ملک؛ شماره نسخه: 4693/6

آغاز و انجام: برابر

خط شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 12؛ اگ (12ر -12پ)، اندازه: 25/5x13/7 سم [ف: 8-33]

10. تهران: ملک؛ شماره نسخه: 1460/9

خط شکسته نستعلیق؛ بی کا، تا: 1270 [ف: 5-270]

11. رشت؛ جمعیت نشر فرهنگ؛ شماره نسخه: 65/13 ر

بی کا، تا: قرن 13؛ اندازه: 12/5 × 17/5 سم [رشت و همدان - ف: 1195 ]

12. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 253/15

آغاز و انجام: برابر

خط: تعليق؛ بی کا، بی تا؛ 2گ (95-96پ) [ف: 3-641]

13. تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 402/3

آغاز و انجام: برابر

خط: تعليق؛ بی کا، بی تا، 2گ (52پ -53پ) [ف: 3-642]

14. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 4353/13

کا: محمد مهدی بن علینقی حسینی قمی مشهور به توحید، بی تاب 1گ (43ر -43پ)، اندازه:12/5×23سم [ف: 11-338]

15. قم؛ مرعشی؛ شماره نسخه: 3045/8

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق نازیبا؛ كا: حسن بن میرزا علی یزدی، بی تا؛ 2گ

(95ر 96پ)، مختلف السطر، اندازه:14×18سم [ف: 8-260]

16. قم؛ مرکز احیاء؛ شماره نسخه: 1861/14

آغاز و انجام: برابر

خط: نستعلیق؛ كا: رفیع الدین محمد بن غیاث الدین محمد، بی تا؛ مصحح؛ 2گ (55پ -56پ)، اندازه:15×25/5سم [ف: 5-284]

17. رشت؛ ملی رشت؛ شماره نسخه: 65/11ر

آغاز: برابر

بی کا، بی تا [نشریه: 5-390]

18. شیراز؛ هاشمی، نورالدین (خاندان)؛ شماره نسخه: 17/13

بی کا، بی تا [نشریه: 5-288]

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ و نستعلیق؛ كا: محمد رضا بن محمد هاشم منجردین جی، تا: 25 ذیحجه 1124؛ 9گ (109پ -117ر)، اندازه: 12×17/5 سم [ف: 11-83]

4. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 17750

بی کا، بی تا [د.ث. مجلس]

5. تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 18334

بی کا، بی تا [د.ث. مجلس ]

الحمدلله على التمام بحسن الختام ... ما دار الدور بالدهور و الأعوام

تهران؛ مجلس؛ شماره نسخه: 9376/4

آغاز و انجام: برابر

خط: نسخ؛ کا: محمد بن ابراهیم، تا: پنج شنبه اوایل ذیحجه 1085؛ جلد: تیماج فرسوده، 10گ (50پ - 60پ)، 23 سطر، اندازه:12×20سم [ف: 30-98]

الطهرانی (نجم الحكماء)، تا: 1314؛ کاغذ: فرنگی، جلد: تیماج سرخ یک لا، 3گ (56ر -58ر)، 15 سطر (9×15/5)، اندازه: 13×20/5سم [ف: 14-215]

7. شیراز؛ بنیاد فارس شناسی؛ شماره نسخه: 47/1

آغاز: الحمد الله رب العالمين و العاقبة للمتقين ... چنین گوید اضعف الضعفاء و خادم الفقراء ... که جماعت فقرا ازین بیچاره درخواست کردند که می باید، انجام: و ایشان از پیروان حق باشند و از ریاضت و عبادت و فرمان برداری بدین مرتبه رسیده باشند و الله اعلم بالصواب.

خط: نستعلیق شکسته؛ بی کا، بی تا، جلد: تیماج سبز مجدول بی لایه و آستر؛ 39گ (1پ-40پ)، 19 سطر، اندازه: 21×14/5سم [ف: -69]

jorjānī, mohammad e-bn-e ‘alī (-1434)

تهران؛ دانشگاه؛ شماره نسخه: 7090/12

آغاز: بسمله، حامد الله الغني ... هذه رسالة مشتملة على قواعد شريفة و فواید انيقة من علم النظر ولا يشذ عنها شيء من المناظرات الجزئية الجارية بين المناظرین علقه علامة بن العلامة و محقق بن المحقق الحبر المعظم و الفاضل الفخم سید محمد ابن سید شریف العلامة ... اعلم أن كلام المتناظرين اما ان يقع في التعريفات او في المسائل؛ انجام: فاذا انتهى التفسير الى الفاظ جلية فليس للسائل المكاوحة في طلب توضيحها من المعلل و المعرف الحمد الله اولا و آخرا و ظاهرا و باطنا

خط: نستعلیق؛ بی کا، تا: قرن 11؛ 2گ (57پ -58ر)، قطع: ربعی، اندازه: 12×19سم [ف: 16-451]