غنا و موسیقی از دیدگاه قران و عترت

حضرت آية الله حیدر تربتی کربلائی

ص: 2

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

ص: 3

ص: 4

نهى الهي

نهى نبوی صلی الله عليه وآله

مأموریّتی الهی

نردبان فحشاء ...30

مانند شکوفه ؟! ...

آشیانه دو رویی ...31

تھی دستی

پست ترین مخلوق

حرام محض

آموزش کفر ... 32

پای کوبی شیطان ...

نفرین کبوتران ...33

ناامن و بی نور

غضب الهی

حشرنوازنده و ...

نشانه آخرالزمان ...34

رساله دیگری درباره موسیقی و نوازندگی ...37

حكم غنا و موسیقی چیست؟ ...38

حکمت تحریم موسیقی چیست؟ ...39

پی نوشت ها ...40

کتابنامه ...49

ص: 6

راست قامت و مهربان، که همه ما روزی باید پاسخگوی او باشیم.

روزی باید ببینیم چطور جواب محبت های او را داده و چه به درگاهش می بریم ؟ (1)

دانستن این موضوع که نافرمانی از آنچه تحت عنوان وحی از آن یاد می شود، چه تبعات و آثاری را به دنبال دارد، بسیار مهم است. زیرا از این جاست که پی می بریم خداوند نیازی به من وما ندارد و خود قادر مطلق است و اگر فرمان او را بر دیده نهیم، رستگار خواهیم بود و چنانچه نافرمانی او را سرلوحه رفتار کنیم، خود و خانواده و جامعه خود را درگیر آثار زیانبار این نافرمانی کرده ایم.

آنچه امروزه شاهد آن هستیم، چیزی جز ندانستن، رسیدگی نکردن یا لجبازي بدون علم، نیست؛ لجاجتی که به دنبال ناآگاهی از سیمای واقعی وحی به وجود آمده. و این من و ما هستیم که باید به آنان که نمی دانند، بگوییم تا بدانند و به آنان که گوشزد نمی کنند، بگوئیم تا آگاه باشند و به آنان که سیمای واقعی وحی را ندیده اند، نشان دهیم آنچه را که می توان دید و همه به هم کمک کنیم تا رنگ ها عوض شوند و سمت و سوها، یک جهت واحد بگیرند و به درستی که این جهت همان است که خداوند تعيين فرموده ، همان که خداوند خود فرمود تبعيتش کنید تا رستگار شوید؛ (2) راه مردی که گناهان من قلبش را به درد می آورد و اشک را از

چشمانش جاری می سازد.

امام عزیزی که شاید هرگز او را ندیده باشیم ولی قلب هایمان را صاحب است.

امروز آنچه ما را از واقعیّت دین دور می کند « توجیه گناه » و « تفسیر » هایی است که شیطان می پسندد، اما خدا آن را قصد ننموده، هوس های آلوده آن را زیبا می بینند، اما قلب امام عزیزمان را به درد می آورد.

شیطان هر زمان حربه ای جدید می سازد و هر روز به شکلی در می آید.

باید دانست که او از کار نمی نشیند و می خواهد آخرین تلاش خود را برای گمراه نمودن انسان، به کاربندد. دنیای او صحنه نمایشی است که امروزه با بیان لغات و بازی با الفاظ آن را اجرا می کند. و می بینیم در این زمان ، که سخن از فکر روشن و روشنفکری است، از این راه به دل های پاک

ص: 8

جوانان نفوذ کرده و آنان را غافل می نماید و گمراه می کند و سپس برای این که آنان را از سرزنش های نفس لوامه یا همان وجدان برهاند، گناهان را برایشان «توجیه می کند ... و این جا است که دیگر تصورش را هم نمی توان کرد که جامعه به چه شکلی درخواهد آمد؟ آیا دیگر حتی می تواند لباس زیبای لفظ را که خود سرپوش گناهش قرار داده، درآورد و زشتی گناه را ببیند و باور کند؟ دیگر حرب های جدید به میدان آمده، که نام آن را «دلیل» می گذارد، در

حالی که واقعیّت آن را نمی بیند و نمی داند «دلیل» را جایگزین «توجیه» کرده و مصمّم ادامه

می دهد...، تا نا کجا آباد ... .

روی سخن با همه ماست، همه ما، کسانی که خود را پیرو مکتب علوی می دانند، آنان که قرآن را در میان دست های خود می گیرند و تلاوت می کنند و می خواهند عمل کنند، اما ... شاید راه را گم کرده اند.

اصل مسلّم این است که خداوند متعال، آفریدگار مهربان جهان، آنچه را پاک است و سودمند، حلال و آنچه را ناپاک است و برای حیات مادی و معنوی بشر زیان بار، حرام نموده است. و این یکی از الطاف اوست. همچنان که در قرآن کریم فرموده است:

وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ».

و خداوند برای ایشان آنچه را پاک باشد، حلال و آنچه را ناپاک باشد، حرام نمود. (1)

او پیامبران الهی و جانشینان آنان را برای بیان حلال و حرام فرستاد و به وسیله متابعت از فرمان ایشان ، پاک را از ناپاک جدا می کند: « لِيَمِيزَ ٱللَّهُ ٱلْخَبِيثَ مِنَ ٱلطَّيِّبِ » (2) ، و خدا با لطفی که در حق ما روا داشته ، راه را به وسیله ایشان نمایان می سازد. قرآن را می فرستد تا هدایت باشد و اهل بیت اطهار علیهم السلام را می فرستد تا معنای این هدایت را بیان کنند.

و ابلاغ را به پیامبر امر می فرماید تا کسی نگوید نمی دانستم یا نفهمیدم.» (3)

او برای دانستن و فهمیدن تک تک ما، راهی گذاشته است، و آن را به لطف خود با چهارده

ات

ص: 9

خورشید و ماه و ستاره آذین بسته تا همه راه را ببینند و بخواهند تا هدایت شوند ... . (1)

فضای نفس کشیدن ما باید پاک باشد تا بتوانیم نفس بکشیم، غذایی که می خوریم باید پاکیزه باشد تا با خوردن آن بیمار نشویم، برای استراحت و رفع خستگی نیاز به محیطی آرام برای تسکین روح داریم، براستی ! چرا راهی را نپیماییم که همانا همه خوردن و خوابیدن ها و نفس کشیدن ها را برای پیمودن آن خلق کرده اند؟!

ما آمده ایم تا بمانیم. (2)

از این روست آن جا که می بینیم گناهی رخ می دهد، گویا نفس کشیدن . که مایه و لازمه تداوم حیات ماست . برایمان عذاب آور است، و گویا احساسمان می گوید: سینه ام برای تحمل این عذاب تنگ می آید ... و می خواهیم هر طور شده خود را خلاص کنیم.

پس بیایید همه با هم تلاش کنیم تا خود، خانواده و اجتماعمان را پاک نگه داریم، بیایید به هم کمک کنیم تا بتوانیم فضای کشور اهل بیت اطهار علیهم السلام، ایران عزیز را از آلودگی های اخلاقی پاک کنیم و همان شویم که او می خواهد ... . (3)

گناهانی چون بی حجابی، ربا، شطرنج و موسیقی از جمله گناهانی هستند که بستر انجام بسیاری از گناهان دیگر را فراهم می آورند و این از مکر شیطان است که زشتی را زیبا جلوه دهد تا آن که ربا می خورد، از ربا خوردن لذت ببرد و هوس آلوده آن که تربیت شده مکتب وحی نیست از نگاه حرام، لذت ببرد و آن که پا در عرصه شطرنج یا موسیقی می نهد، احساس کند لذت می برد، حال آن که شیطان زشتی را زیبا جلوه می دهد (4) و آن گاه که دست انسان از همه جا قطع شد، خود را به کناری کشیده، سخن از اختیار به میان می آورد . (5)

و انسان را از یاد خدا . که همانا تمام زیبایی است. غافل می سازد، تا آن جا که می تواند گناه کند و از خدا دور شود، تا به حدی برسد که دیگر نیاز به تلاش او نباشد، تا آن قدر نفس او را بروی مسلط سازد که بتواند رو در روی امام خویش بایستد ... .

آنچه در این کتاب آمده است در واقع سخن خدا و پیامبر و اولیاء اوست، کلام پروردگار متعال

ص: 10

پیرامون موضوع حجاب. و در ذیل آیات، گزیده ای از احادیث پیرامون موضوع حجاب ذکر شده که محققین محترم می توانند جهت اطلاع بیشتر به مصادری که مختص به آن ها است مراجعه نمایند. احادیث از معتبرترین کتاب های حدیثی و فقهی آورده شده است و برای ترجمه نمودن متن احادیث، اقدامی دقیق به انجام رسانده ایم.

برای آنان که کلام اهل بیت اطهار علیهم السلام قلب هایشان را صیقل داده و نورانی می کند، پیش از آغاز متن کتاب، سه قسمت آورده شده:

تا بدانیم خداوند، قرآن را نازل کرد و عترت را خلق نمود تا ما، راز سعادت ابدی را از آنان جویا شویم ...، آنان که امرهدایتگری را به عهده دارند.

و بدانیم آنچه را برایمان برای پیمودن این مسیر توشه نهادند، تا ابد كفاف سعادتمان را می دهد و هرگز نیاز ندارد به روز شود، و یا اگر به روز نبود نتواند پاسخگو باشد، و هرگز نسخه ای از قرآن با ویرایش و اضافات، چاپ نخواهد شد و همان قرآنی که بر قلب پیامبرمان نازل گشت برای

خوشبخت شدن ، خوشبخت باقی ماندن، و عاقبت به خیر شدن همه ما کفایت می کند. هیچ نیازی بی پاسخ باقی نمانده که ما بخواهیم برای پاسخ گویی به آن دست به دامن بیگانه شویم و یا خود را اسیر هوس های آلوده دیگران کنیم یا به شیطان پناه ببریم . بلکه خداوند به ما می آموزد تا از شیطان به او پناه ببریم.

و بدانیم که در این واویلای گناه چه کنیم تا نگاه آن مرد پاک از آن سلاله پاک را برای خود بخریم و چه کنیم تا پاک به درگاهش زانو زده، دست او را ببوسیم و از حمایتگران او باشیم. تا آن روز که آمد، اگر بودیم، از ما روی نگرداند و مبادا ما از او روی بگردانیم ... چرا که تنها غصه چنین کابوسی برای مردن تک تک ما کافیست.

و این تنها تذکّری است برای آنان که ایمان آورده اند:

« وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَىٰ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ » (1)

ص: 11

یادآور شو، بدرستی که تذکّر مؤمنان را سود می بخشد.

و در پایان همه ما را بس است که تحفه ای به عنایت او به درگاهش ببریم و او لطف کند و یک شاخه گل لبخند را از روی لب هایش به ما هدیه دهد ... به خدا سوگند که دنیا و آخرت همه ما را کفایت می کند.

« اللّهُمَّ ... وَأَعِنّا عَلى تَأدِيَةِ حُقُوقِهِ إِلَيْهِ, وَالاجْتِهادِ فِي طاعَتِهِ وَاجتِنابِ مَعْصِيَتِهِ، وَامنُنْ عَلَيْنا بِرِضاهُ, وَهَبْ لَنا رَأفَتَهُ وَرَحْمَتَهُ وَدَعاءَهُ وَخَيْرَهُ ما نَنالُ بِهِ سَعَةً مِنْ رَحْمَتِكَ وَفَوْزًا عِنْدَكَ ....) (1)

لازم به ذکر است که صبيّه فاضله ام در تنظیم و تایپ و ویرایش و بازنویسی کتاب یاری ام نموده اند، و امیدوارم این عمل صالح وی مورد قبول ولي الله الأعظم صلوات الله علیه قرار گیرد.

بدرستی که دو چیز را برای شما به یادگار می گذارم، تا آن هنگام که به آن دو روی آورید ( از ایشان پیروی نمایید ) ، هرگز گمراه نخواهید شد، کتاب خداوند و عترتم، اهل بیت من، زیرا خداوند مهربان و آگاه با من عهد نموده است آن دو تا زمانی که در کنار حوض کوثر برمن همچون این دو انگشتم ( و پیامبر آن گاه میان دو انگشت کنار شست جمع فرمود ) وارد شوند و نه همچون این دو انگشت ( ومیان انگشت اشاره و وسط جمع نمود ) و هیچکدام از آن دو بر دیگری پیشی نخواهد گرفت. پس به آن دو چنگ زنید (آنچه امر می فرمایند،

پیروی نمایید) و دور و گمراه نشوید و بر آنان پیشی نگیرید که گمراه خواهید شد.

نتیجه: خداوند برای ما اهل بیتی را در کنار قرآن قرار داده که آنچه می گویند، و آنچه عمل می کنند و آنچه را تایید می نمایند، همان است که خداوند فرموده است. کلام مولایمان پیامبر خدا صلى الله عليه وآله بسیار ظریف است: «دور و گمراه نشوید، و بر آنان پیشی نگیرید که گمراه خواهید شد»، ....

قرآن بیان نموده، و من در سنت و سیره ام آن ها را بیان نموده ام. در میان آن ها شبهه هایی از شیطان، وبدعت هایی پس از من است، هرکس این شبهه ها و بدعت ها را ترک نماید، امردين، مروت و آبروی خود را نیکوقرارداده است، و هرکس خود را به آن آلوده کند، و در پی بدعت ها برود، مانند کسی است که گوسفندانش را نزدیک مرز (حصار) چراگاه می چراند، نفس او وسوسه اش می کند که آن ها را در چراگاه پس مرز نیز بچراند. آگاه باشید سرزمین هر پادشاهی مرزی دارد، و مرز خداوند محرمات ( ممنوعیت های ) اوست، پس مراقب مرزهای فرمان ها و محرمات او باشید. و امام جعفرصادق عليه السلام فرمودند:

« حَلالُ مُحَمَّدٍ حَلالٌ ابَداً الى يَوْمِ الْقِيامَةِ وَ حَرامُهُ حَرامٌ ابَداً الى يَوْمِ الْقَيامَةِ ، يَكُونُ غَيْرُهُ وَلا يَجيئُ غَيْرُهُ، . قالَ عَلِيٌّ عَلَيْه السَّلامُ : مَا أَحَدٌ اِبْتَدَعَ بِدْعَةً إِلاَّ تُرَكَ بِهَا سُنَّةً (1)

آنچه حلال محمد است برای همیشه تا روز قیامت حلال است، و آنچه حرام محمد است برای همیشه تا روز قیامت حرام است، جز این نمی شود، و نباید بشود. و حضرت علی علیه السلام

فرمودند: کسی نیست که بدعتی را بنیان نهد مگر این که سنتی را ترک کرده باشد.

و فرمود:

مَا خَلَقَ اَللَّهُ حَلاَلاً وَ لاَ حَرَاماً إِلاَّ وَ لَهُ حَدٌّ كَحَدِّ اَلدُّورِ ، و َانَّ حَلالُ مُحَمَّدٍ حَلالٌ ابَداً الى يَوْمِ الْقِيامَةِ وَ حَرامُهُ حَرامٌ ابَداً الى يَوْمِ الْقَيامَةِ، ... ) (2)

خداوند متعال حلال و حرامی را نیافریده است مگر این که برای آن حد و مرزی مانند خانه ها قرار داده است، و به درستی که حلال محمد حلال است تا روز قیامت، و حرام

محمد نیز حرام است تا روز قیامت، ....

نتیجه: احکام شرعی بخش عظیمی از دین کامل اسلام هستند که سعادت همیشگی انسان را تضمين نموده، و دستورات خداوند است که از نیازهای مادی و معنوی بشر آگاهی کامل دارد و

ص: 14

او را سعادتمند می خواهد.

احکام مطهر اسلام از استاندارد الهی برخوردار هستند و هیچ خطا و اشتباهی در آن ها نیست .

زمان و دگرگونی های آن نباید هیچ گونه تغییری در آن ها ایجاد کند، و نباید تابع زمان و مقتضيات آن باشند، تا بتواند سعادت ابدی را برای بشر به ارمغان آورد، در هر زمان و هر مکان .

از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام روایت شده که فرمودند:

« إِذَا ظَهَرَتِ اَلْبِدَعُ فَعَلَی الْعالِمِ أَنْ یُظْهِرَ علْمَهُ ، فَإنْ لَمْ یَفْعَلْ سُلِبَ نورَ الْإیمانِ . ». (1)

آن زمان که بدعت ها آشکار شوند، بر عالم واجب است علم خود را آشکار کند، اگر( با بدعتها مبارزه ) نکند نور ایمان از او گرفته خواهد شد.

پذیرفتن این که خدایی یکتا وجود دارد و او تنها وجود لايق پرستش است، کار سختی نیست. مشکل کنار گذاشتن غیراوست، اگر غیر او را، غیراو ببینیم و بدانیم. وقتی کسی کار زشتی را مرتکب می شود ، اگر آن اشتباه را زشت نپندارد، اصلا اشتباهی نمی بیند، که بخواهد رهایش کند، و امروز ما به این بلای عظیم گرفتار آمده ایم. گناهان وجهه شرعی پیدا کرده اند و دیگر نمی گوییم فلان کار حرام است، باید بگوییم: حلال نیست، تا شکل حلال بودن به خود نگیرد.

ص: 16

چشم و دل، همه را بازخواست کنند؟.

گفت: آری؛ به خدا سوگند گوئی هرگز این آیه از کتاب خدا را نه از عجم و نه از عرب نشنیده بودم و بدرستی که دیگر چنین کاری را انجام نخواهم داد . إن شاء الله . و از خدا طلب مغفرت می کنم. حضرت فرمودند:

« قُمْ فَاغْتَسِلْ وَ سَلْ مَا بَدا لَكَ فَإِنَّكَ كُنْتَ مُقيماً عًلى أًمْرٍ عَظیمٍ ما كانَ أَسْوَأَ حالَكَ لَؤْمِتَّ عَلى ذلِكَ إِحْمَدِ اللهَ وَ سَلْهُ التَّوْبَةَ مِنْ كُلِّ ما يَكْرَهُ فَإِنَّهُ لا يَكْرَهُ إِلّا قَبیحٍ وَالْقَبيحَ دَعْهُ لِأَهْلِهِ فَإِنَّ لِکُلٍّ أَهْلاً ». (1)

برخیز و غسل کن و هرچه می خواهی درخواست کن، زیرا تو برامر و گناه بزرگی بودی، اگر در آن حال ( بدون توبه و بازگشت از دنیا می رفتی ( می مردی )؛ در حالت بسیار بدی بودی. حمد و سپاس خداوند را بگو و از او درخواست توبه کن از انجام هر کاری که خدا را خوش نیاید، چرا که خداوند جز کارهای قبیح ( زشت و پلید ) را ناپسند نمی دارد و انجام

هرگونه امر زشت و پلید را برای اهلش رها کن زیرا هر چیزی اهلی دارد.

ا

دوری کنند. و هرکس چهل روز در خانه خود طنبور (ابزار موسیقی) نگه دارد به سوی

غضب خداوند بازگشته است.

برخی از اصحاب امام جعفرصادق علیه السلام از حضرت نقل می کنند که درباره فرماییش خداوند متعال: «و الجيبوا قول الورا، فرموده اند:

مقصود از سخن ناروا، غنا (آوازه خوانی و نوازندگی) است . (1)

امام جعفر صادق علیه السلام می فرمایند:

« اِجْتَنِبُوا قَوْلَ اَلزُّورِ اَلْغِنَاءَ وَ إِنَّ اَلْمُؤْمِنَ عَنْ جَمِيعِ ذَلِكَ لَفِي شُغْلٍ . » (2)

مراد خداوند از این که فرمود: از سخن ناروا بپرهیزید، غنا می باشد، و همانا مؤمن از انجام دادن تمامی این کارها به کار دیگر ( از باطل روی گردان ) است.

عبدالأعلى می گوید: از امام جعفرصادق عليه السلام در مورد فرمایش خداوند متعال

« فَاجْتَنِبُوا اَلرِّجْسَ مِنَ اَلْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَولَ الزُّورِ » ، پرسش نمودم، فرمود:

مقصود از پلیدی از بت ها ( بت پرستی ) شطرنج، و مقصود از سخن ناروا، غنا است.

عرض کردم: کلام پروردگار متعال: «ومن الناس من يشتري لهو الحديث» فرمود:

از جمله آن (سخنان بیهوده) غنا است . (3)

برخی اصحاب از امام جعفر صادق علیه السلام درباره فرمایش خداوند متعال: « فَاجْتَنِبُوا اَلرِّجْسَ مِنَ اَلْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَولَ الزُّورِ »، نقل کرده اند که فرمود:

مقصود از پلیدی از بت ها ( بت پرستی ) شطرنج، و مقصود از سخن ناروا، غنا است.

شیخ صدوق می نویسد:

« وَ إِيّاكَ وَ الْغِناءَ فَإِنَّ اللهَ تَوَعَّدَ عَلَيْهِ النّارِ وَ الصّادِقُ عَلَيْه السَّلامُ وَ یَقُولُ : شَرُّ الأَصْواتِ الغِناءُ. وَقالَ اللهُ تَعالى: وَ اجْتَنَبُوا قَوْلَ الزَّورِ، وَ هُوَ الْغِناءُ. وَقَالَ: وَ

ص: 21

مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْتَري لَهْوَ الْحَديثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبيلِ اللهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مَهينٌ، وَلَهْوُ الْحَدیثِ في التَّفْسيرِ هُوَ الغِناءُ » (1)

تو را از غنا برحذر می دارم زیرا خداوند متعال برای انجام آن وعده آتش داده است و امام جعفر صادق علیه السلام فرمود: پلیدترین صداها، صدای غناست و خداوند متعال فرموده است:وَ اجْتَنَبُوا قَوْلَ الزَّورِ. از گفتار ناروا بپرهیزید، که همان غنا است و

فرموده است:مِنَ النّاسِ.... و از میان مردم ...، وَ لَهْوَ الْحَديث در تفسیر، همان غنا است.

و ابن عباس و ابن مسعود روایت کرده اند در تفسیر سخن خدای تعالی: «وَ اجْتَنَبُوا قَوْلَ الزَّورِ» و کلام پروردگار متعال: «مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْتَري لَهْوَ الْحَديثِ » که مقصود از هر دوی آن ها غنا می باشد. (2)

حضرت امام علىّ الهادی از پدرانش علیهم السلام نقل می فرماید که:

از امام جعفرصادق عليه السلام درباره کلام خداوند متعال: « فَاجْتَنِبُوا اَلرِّجْسَ مِنَ اَلْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَولَ الزُّورِ » پرسیده شد، آن حضرت فرمود: «الْرِجْس» شطرنج

است و «قَولَ الزُّورِ» غنا است . (3)

مقصود) غنا می باشد. (1)

و در برخی کتاب ها اضافه بر غنا، مجالس لغو نیز ذکرشده است. (2)

محمد بن أبي عبّاد که آشکارا به خوانندگی و نوازندگی گوش می داد و آبجو می خورد می گوید: از امام على الرضا عليه السلام درباره سماع (گوش دادن به آواز و موسیقی) سؤال کردم، فرمود:

اهل حجاز را نظری ( رأيي ) است و آن داخل در باطل ( ناروا ) است، آیا نشنیده ای که خداوند می فرماید: وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا و چون بر ناروایی گذر کنند به

شتاب از آن دور شوند؟ (3)

ابو ایّوب خرّاز می گوید: به مدینه رفتیم و نزد امام جعفر صادق علیه السلام، به ما فرمود: «کجا بارنهاده اید؟» گفتيم: نزد فلانی که دارای نوازندگان و خوانندگان است. فرمودند: « کرام باشید ».

به خداوند سوگند ما گمان کردیم که به ما فرمود « بفرمایید »، به سوی ایشان بازگشتیم و عرض نمودیم این که فرمودید « کرام باشید » مقصود شما را نفهمیدیم. فرمودند:

آیا نشنیده اید که خداوند می فرماید: وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا و چون برناروایی

گذر کنند به شتاب از آن دور شوند؟ . (4)

از امام جعفر صادق علیه السلام درباره فرمایش خداوند تعالى: « وَالَّذِينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا » سؤال شد؛ فرمود:

از جمله آن غنا و شطرنج می باشد؟ (5)

برایشان است.

از امام محمدباقر و امام جعفرصادق و امام على الرضا علیهما السلام روایت گردیده است که درباره این آیه فرمودند:

از جمله آن ( سخنان بیهوده ) غنا می باشد .(1)

از امام جعفرصادق علیه السلام در مورد این آیه سؤال شد، فرمود: امام محمدباقر علیه السلام فرمود:

« هُوَ الغِناءَ ُ وَقَد تَواعَدَ اَللَّهُ عَلَيْهِ بِالنَّارِ »

آن غنا می باشد، و همانا خداوند برای آن وعده آتش داده است (2)

در کتاب فقه منسوب رضوی علیه السلام آمده است:

« إِعْلَمَ أَنَّ اَلْغِنَاءَ مِمَّا وَعَدَ اَللَّهُ عَلَيْهِ اَلنَّارَ في قوله: وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ ... » (3)

بدان ! غنا از گناهانی است که خداوند در کلام خود برای انجام دادن آن، وعده آتش داده، آن جا که فرموده است: برخی از مردم خریدار سخنان بیهوده ( غنا ) هستند، تا مردم را بدین وسیله از راه خدا گمراه کنند و قرآن را به سخره می گیرند. عذاب خوارکننده برای

آن ها است.

محمد بن مسلم می گوید: شنیدم امام محمدباقر عليه السلام می فرمودند:

غناء از گناهانی است که خداوند برای انجام آن ها وعده آتش داده است، و این آیه را تلاوت فرمودند:

« مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْتَري لَهْوَ الْحَديثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبيلِ اللهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مَهينٌ » .(4)

امام محمدباقر علیه السلام فرمود:

« اَلْغِنَاءَ مِمَّا وَعَدَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهِ النّارَ ».(5)

ص: 24

همانا غنا از چیزهایی است که خداوند متعال در کلامش برای انجام دادن آن وعده آتش

داده است.

و این آیه را تلاوت فرمودند: « مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْتَري لَهْوَ الْحَديثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبيلِ اللهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مَهينٌ ».

امام جعفر صادق علیه السلام فرمود:

غنا همان لَهْوَ الْحَدیثِ در کلام خداوند تعالی است که فرمود: وَ مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْتَري لَهْوَ الْحَديثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبيلِ اللهِ (1)

حسن بن هارون می گوید: شنیدم امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند:

مجلس غنا مجلسی است که خداوند تعالی به اهل آن مجلس نظر رحمت نمی اندازد و از مجالسي است که ( خداوند ) درباره اش فرموده است:

مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْتَري لَهْوَ الْحَديثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبيلِ اللهِ (2)

وَشّاء می گوید: شنیدم امام علىّ الرضا عليه السلام فرمودند:

از امام جعفرصادق درباره غنا سؤال شد، حضرتش فرمود: غنا همان است که خداوند درباره اش فرمود:

مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْتَري لَهْوَ الْحَديثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبيلِ اللهِ (3)

موسیقی) ذکر می کند آیه: «إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ»

می باشد و می نویسد: به روایت برخی از علماء ما منظور از این صدا غنا می باشد.

تفسير مجاهد و ابویوسف يعقوب بن ابی سفیان از ابن عباس در مورد کلام خداوند تعالى: « وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انْفَضُّوا إِلَيْهَا وَتَرَكُوكَ قَائِمًا » نقل کرده اند که:

دحیه کلبی در روز جمعه ای از شهر شام غذا آورده بود و در محلی به نام اَحجارالزّیت بار انداخت، سپس برای آگاهی مردم به طبل نواخت؛ پس از شنیدن آن صداها مردم از پیرامون رسول الله صلى الله عليه وآله پراکنده شدند و تنها حضرت علی و امام حسن و امام حسین و حضرت فاطمه و سلمان و ابوذر و مقداد و صُهَیب، کس دیگری نماند و رسول خدا را ایستاده بر روی منبر ترک نمودند، آن گاه حضرت فرمود:

« لَقَدْ نَظَرَ اَللَّهُ يَوْمَ اَلْجُمُعَةِ إِلَى مَسْجِدِي، فَلَوْلاَ الْفِئَةُ اَلَّذِينَ جَلَسُوا فِي مَسْجِدِي لَأُضْرِمَتِ اَلْمَدِينَةُ عَلَى أَهْلِهَا نَاراً، وَ حُصِبُوا بِالْحِجَارَةِ كَقَوْمِ لُوطٍ . »

بدرستی که خداوند در روز جمعه به مسجدم نظر فرمود و همانا اگر نبودند گروهی که در مسجد من باقی ماندند، هرآینه شهر بر اهل آن آتش می گرفت و ( اهل شهر ) مانند قوم لوط سنگباران می شدند. و درباره آن گروه که در مسجد ماندند.

این آیه نازل گردید: « رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ ۙ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ . »

مردانی که تجارت و خرید و فروش آن ها را از یاد خدا و ادامه نماز و دادن زکات باز

نمی دارد، آنان از روزی که دل ها و دیده ها دگرگون می شوند بیم دارنده (1) » (2)

در تفسیر علی بن ابراهیم قمی قدس سره آمده است:

پیامبر صلی الله عليه وآله در روز جمعه ای در حال ایراد خطبه بودند؛ در آن هنگام کاروان آذوقه ای وارد شهر شد و جلوی آن گروهی بود که به دف و دیگر ابزار موسیقی می نواختند، مردم نمازگزار با شنیدن آن صدا، نماز را رها کردند و برای تماشای آن ها (از مسجد) بیرون رفتند، آن گاه خداوند تعالی این آیه را نازل فرمود:

« وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ

جام

ص: 27

أَوْ لَهْوًا انْفَضُّوا إِلَيْهَا ... ». (1)

نکته: برادران و خواهران ایمانی خود را برای آگاهی از آثار شوم و زیانبار موسیقی به کتاب ارزنده: تأثیر موسیقی بر روان و اعصاب ، نوشته مرحوم حسين عبداللهی خوروش ارجاع می دهم .

ص: 28

بدرستی که خداوند مرا رحمتی برای جهانیان، به پیامبری مبعوث فرمود و مرا برانگیخت

تا آلات موسیقی و نیها و امور زمان جاهلیت (کفر) را از میان ببرم.

پیامبر اکرم صلی الله عليه وآله فرمودند:

« إِنَّ اَللَّهَ تَعَالَى بَعَثَنِي هُدًى وَ رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ وَ أَمَرَنِي أَنْ أَمْحُوَ اَلْمَزَامِيرَ وَ اَلْمَعَازِفَ وَ اَلْأَوْتَارَ وَ اَلْأَوْثَانَ وَ أُمُورَ اَلْجَاهِلِيَّةِ ... إِنَّ آلاتِ الْمزامیرَ شِراوُها وَ بَیْعُها وَ ثَمَنُها وَ التّجارَةٌ بِها حَرامٌ » (1)

خداوند تعالی مرا برای هدایت و رحمت برای عالمیان به پیامبری برانگیخت، مرا امر نمود که نی ها و آلات موسیقی و تارها و بت ها و امور زمان جاهلیت (کفر) را از میان ببرم ...

همانا خرید و فروش و پولی که در این راه داد و ستد می شود و تجارت با ابزار موسیقی

حرام است.

الْعَمَلُ بِهِ وَ أَخْذُ الْأَجْرِ عَلَيْه؛ وَ جَميعُ الَّقَلُّبِ فيهِ مِنْ جَميعِ وُجُوهِ الْحَرَكاتِ كُلِّها » (1)

و همانا خداوند تعالی کار و ابزاری را حرام کرده است که تمام کاربرد و مصرف آن حرام است و جز در راه فساد کاربرد ندارد؛ مانند تارسازی و فنی سازی و شطرنج سازی و هر آلت لهو دیگری و همچنین حرام فرموده است ساختن صلیب ها و بت ها و شبیه آن ها، مانند نوشیدنی های حرام و آنچه که از آن و در آن جز فساد نیست و از آن و در آن چیزی از کاربردهای سالم نباشد.

آموختن آن و آموزش دادن آن و کار کردن با آن و مزد گرفتن

برای آن و همه کاربردهای آن و هرگونه حرکتی با آن ها حرام است.

دقت کردید در فرمایش امام علیه السلام: « هِيَ حَرامٌ کُلُّهَا الَّتي يَجيءُ مِنْهَا الْفَسادُ مَحْضاً نَظيرَ الْبَرابِطِ وَ الْمَزامِيرِ وَ... ) کاملا دقت کنید.

امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام درباره خواندن نوعی کبوتر به نام راعبي فرمودند:

« تَدْعُو عَلَى أَهْلِ اَلْمَعَازِفِ وَ اَلْقِيَانِ وَ اَلْمَزَامِيرِ وَ اَلْعِيدَانِ . » (1)

برنوازندگان و ترانه خوانان و نی زنان و تارزنان لعنت می فرستد.

ذَلِكَ وَ صَاحِبُ اَلْمِزْمَارِ مِثْلَ ذَلِكَ وَ صَاحِبُ اَلدَّفِّ مِثْلَ ذَلِكَ . » (1)

اهل طنبور (نوازنده و شنونده و سازنده و نگهدارنده و ...) روز قیامت در حالی محشور می شوند که روسیاه هستند و طنبوری از آتش به دست دارند و هفتاد هزار فرشته از بالای سر با عمود آهنين بر سر و صورت آن ها می زنند. آوازه خوان ، کور و کر و گنگ از

گورخود محشور می گردد وزناکار ونوازنده نی و نوازنده دف نیز با این حالت محشور می شوند.

بِالْقُرْآنِ فَعَلَيْهِم مِن أُمَّتِي لَعْنَةُ اللَّهِ، و ... فَأُولَئِكَ يُدْعَوْنَ في مَلَكوتِ السَّماواتِ السَّماواتِ وَالأرضِ الأرجاسَ وَالأنْجاسَ...» (1)

از نشانه های ساعت (آخر الزمان) است: تباه نمودن نمازها و... و طبلها، زنان آوازه خوان، ابزارهای موسیقی و میل به نوازندگان طنبور و دف و نی و سایر آلات موسیقی آشکار شود. آگاه باشید هر که آن ها را به دینار و درهمی (ازنظر مالی و یا پوشاک و غذایی و یا غیر از این ها کمک کند؛ گناهش مانند کسی است که با مادر خود در درون کعبه هفتاد مرتبه زنا نموده باشد. در آن هنگام بدترین امتم آن ها را سرپرستی کنند و حرمت ها هتک گردد و گناهان کسب شوند، شرورترین افراد بر نیکوکاران چیره گردند، با پوشاک خود بریک دیگر فخرفروشند و نوازندگان و اهل فساد و زنان بی عفت را نیکو شمارند، آن گاه باران (به جای رحمت) بلا خواهد بود و... و دروغ گفتن آشکار گشته،

نیازمند فراوان شود و تهی دستی آشکار گردد، آن زمان گروه هایی قرآن را برای غیر خداوند بیاموزند و آن را به آواز بخوانند و گروه های علم فقه را برای غیر خداوند بیاموزند و زنازادگان زیاد شوند و قرآن را با آواز بخوانند، پس آن گاه از سوی امتم لعنت خدا بر آنان باد و... آنان در ملکوت آسمان ها و زمین نجس و آلوده خوانده می شوند.

سخن پایانی

ای کاش همه ما معنای گناه را می فهمیدیم. چهار حرف بیشتر ندارد ولی چهار ستون بدن را می لرزاند. چه چیز بدتر از این است که خدا نگاه لطف خود را از من بگیرد؟ یا نه، من به او پشت کنم و نخواهم بپذیرم که او برای من نیکویی را می پسندد؟... نخواهم ببینم که او مرا پاک می خواهد، برای خودش بدون غل وغش، تا امروز دنیایم آباد باشد و وسیله ای برای آباد شدن زندگی جاودانه ام، فراهم سازم ؟! .... براستی مگر زور و زر دنیا چه چیزی با خود دارد و چقدر ارزش و دوام دارد که من بخواهم

ص: 35

احساس در سایه لطف خدا بودن را به آن بفروشم؟

آیا اگر همه دنیا از آن ما بود، حاضر نبودیم آن را بپردازیم تا خدا از ما راضی شود؟ فقط همین را بدانیم برای آن مرد از آن سلاله پاک، یک قدم هم برداریم کافیست. اگر هر کدام از ما یک قدم بردارد، راهی نمانده، خوب بودن سخت نیست، اما تلاش می خواهد و درک این که این یک قدم ها وظیفه ای است که باید از عهده آن برآییم، خود حکایتی طولانی دارد، پس به جای حرف بهتر است به دنبال عمل برویم.

و در پایان تو را که می دانم قلبت از آن اوست و برای او می تپد به او می سپارم تا به من و ما بگوید: فرقی نمی کند که نوازندگی و غنا چطور باشد، تفاوتی نیست که مثلا برای چه و چگونه باشد. و هرگز انبیاء و ائمه علیهم السلام با هوو آلات موسیقی دست های خود را آلوده نکرده اند . کافی است نگاهی به ادیان نسخ و تحریف شده و پیروان فرقه های گمراه و گمراه کننده بیندازیم و توجه کنیم که چه کسانی هستند که از این آلات استفاده می کنند. خدا کند که بفهمیم، و اگر فهمیدیم به لطف او، خدا کند که وارد راه شویم، و اگر وارد راه شدیم به لطف او، خدا کند رهایش نکنيم، باز هم به لطف او ....

وَ آخِرُ دَعْوانا أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين

وَصَلَّى اَللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ وَ آلِهِ اَلطَّاهِرِينَ وَ لَعْنَةُ الله عَلى أَعْدائهم أَجمعين

حیدرحسين التربتي الكربلائي عفي الله عن والديه و عنه آمین

جمادى الآخرة 1428 ه.ق

ص: 36

و جایز نیست بازی با خواتيم و اربعة عشر و همه آن ها و چیزهای دیگری که شبیه آن

است قمار می باشد، و حتی بازی کودکان با گردو همان نیز قمار است، ....

و امام جعفرصادق عليه السلام فرمودند:

«... وَ أَمَّا الشِطْرَنْجُ فَهِيَ الَّذي قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ : فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الأَوثانِ وَ الجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ، فَقُوْلُ الزُّورِ الْغِناءُ، وَ ِانَّ الْمؤمِنَ عَنْ جَميعِ ذلِكَ لَفي شُغُلٍ، ما لَهُ وَ الْمَلاهي ؟! قإِنَّ الْمَلاهِيَ تُورِثُ قَساوَةَ القَلْبِ، وَ تُورِثُ النّفاقَ، وَ ...) . (1)

و اما شطرنج، همان است که خدای عزوجل در مورد آن فرموده است: از پلیدی از بت ها

بت پرستی) اجتناب ورزید، و از سخن ناروا دوری کنید و «سخن ناروا» غنا است، و همانا مؤمن از تمامی این کارها به کار دیگر است، مؤمن را چه به آلات لهو، (مؤمن و شطرنج بازی و مطربی؟!) زیرا استعمال) آلات لهو، قساوت قلب می آورد، و دورویی را به یادگار می نهد، و....

امیرالمؤمنين عليه السلام فرمودند:

نهى رسول الله صلى الله عليه و آله عَنِ اَللَّعِبِ بِالنَّرْدِ وَ اَلشِّطْرَنْجِ وَ اَلْكُوبَةِ وَ اَلْعَرْطَبَةِ وَ هِيَ اَلطُّنْبُورُ وَ اَلْعُودُ .. ».(1)

رسول خدا صلى الله عليه و آله از بازی کردن با نرد و شطرنج و طبل و طنبور و سه تار و

دیگر ابزارهای موسیقی... نهی فرمودند.

8- سوره (76) الدّهر ( الإنسان ) آیه 4: « إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا».

9- بحارالأنوار: ج 6 ص 249 ب8 وج58 ، ص78: النبي صلى الله عليه و آله: «ما خلقهم للفناء بل خلقهم للبقاء، وإنما تنفقون من دار إلى دار پیامبر اکرم صلی الله عليه و آله فرمودند: شما برای نابود شدن آفریده نشده اید، بلکه آفریده شده اند تا بمانید و جاودانی شوید و همانا از خانه ای (دنیا) به خانه دیگر (آخرت) منتقل می شوید.

وغرر الحكم: ص 133ح2291: « إنَّمَا خُلِقْتُمْ لِلْبَقاءِ لا لِلْفَناءِ، وَ إِنَّکُمْ فی دارِ بُلْغَةٍ وَ مَنْزِلِ قُلْعَةٍ ».

10- «أَنْت کمَا أُحبُّ فَاجْعَلْنِی کمَا تُحِبُّ ». امیرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: پروردگارا ! تو

همانطوری که من دوست دارم، مرا هم همان گونه کن که خود دوست می داری.

الخصال: ج2 ص420، روضة الواعظين: ج1 ص109، بحارالأنوار: ج 74 ص 402 ب15 و ج91

ص 92 ب 32.

11- سوره (6) الأنعام آیه 44: « فَلَولا إِذ جاءَهُم بَأسُنا تَضَرَّعوا وَلٰكِن قَسَت قُلوبُهُم وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيطانُ ما كانوا يَعمَلونَ »..

12- سوره (14) ابراهيم عليه السلام آیه 23: «... وَمَا كَانَ لِىَ عَلَيْكُم مِّن سُلْطَٰنٍ إِلَّآ أَن دَعَوْتُكُمْ فَٱسْتَجَبْتُمْ لِى ۖ فَلَا تَلُومُونِى وَلُومُوٓاْ أَنفُسَكُم ۖ مَّآ أَنَا۠ بِمُصْرِخِكُمْ وَمَآ أَنتُم بِمُصْرِخِىَّ » .

13- سوره (51) الذاريات آيه 56.

14- فرازی از دعای شریف ندبه که از امام جعفرصادق و حضرت صاحب الأمر عليهما السلام

نقل شده است.

15 - الكافي: ج2 ص 414 باب أدني ما يكون به العبد مؤمنا ... ح1.

16- کنزالفوائد: ج1 ص352، وسائل الشيعة: ج 27 ص 169 ب12ح 33515، بحارالأنوار: ج2 ص260

ب31 ح 17 و ج71 ص 28 ب18ح7، مستدرك الوسائل: ج12 ص 217 ب14 ح2.|

17 - الكافي: ج1 ص 58 باب البدع و الرأي والمقاييس ... ح19.

ص: 41

18- بصائرالدرجات: ص 148 ب 13 ح 7.

19 - الكافي: ج1 ص 54 باب البدع و ... ح2، عوالی اللآلي: ج4 ص 70 جمله 2 ح 39، نهج الحق:

ص 37، منية المريد: ص186، وسائل الشيعة: ج16 ص 269 ب.4 ح21538، بحارالأنوار: ج 105

ص 15 اجازه 28.

20- بحارالأنوار: ج 4 ص 234.

21- إرشاد القلوب: ج1 ص 69 ب17.

22- رجال الكشّيّ: ص 493 ح 946، علل الشّرائع: ج1 ص235 ب171 ح 1، عیون أخبار الرضا

عليه السلام: ج 1 ص 112 ب 10 ح2، الغيبة، الشيخ الطوسي: ص 63، وسائل الشيعة: ج16

ص271 ب 40 ح21546، بحارالأنوار: ج 48 ص 252 ب.10 .

23- سوره (17) اسراء: آیه 37.

24 - الكافي: ج 6 ص 432 باب الغناء .... ح10، مستدرك الوسائل: ج13 ص221 ب 80 ح15182 -

2 و 15186 - 4.

25- سوره (17) الإسراء آیه 65.

26- سوره (21) الأنبياء آیات 17 الی 19.

27 - الكافي: ج6 ص 433 باب الغناء... ح10، دعائم الإسلام: ج2 ص 206 فصل 4 ح 753، وسائل الشيعة: ج 17 ص303 ب99 ح22608، مستدرك الوسائل: ج13 ص216ب 79

ح15164 - 5.

28- سوره (22) الحج آیه 31.

29 - الكافي: ج6 ص 431 باب الغناء... ح1، وسائل الشيعة: ج 17 ص 303 ب 99 ح22602.

30 - الكافي: ج6 ص 435 باب النّرد و الشّطرنج...ح2 و7، وسائل الشّيعة: ج 17 ص 303 ب99

حہ22595 و ص308 ح 22619 و ص318 ب 102 ح 22646

ص: 42

31- من لایحضره الفقيه: ج4 ص 58 باب حدّ شرب الخمرو ... ح8093

32 - وسائل الشّيعة: ج 17 ص 303 ب99 ح22601.

33- مستدرك الوسائل: ج13 ص 214، 78- باب تحريم الغناء حتى في القرآن و ... ح15153- 13.

34- دعائم الإسلام: ج2 ص207 فصل 4 ح 757، وسائل الشيعة: ج 17 ص 308 ب99 ح22613 و

بحارالأنوار: ج 76 ص 245 ب99 - الغناء... ح20، مستدرک الوسائل: ج13 ص 222 ب81

ح15186-1.

35- مستدرك الوسائل: ج13 ص 214 ب78 ح15156 - 16.

36- عوالي اللآلي: ج1 ص 244 فصل 9 ح173، مستدرك الوسائل: ج13 ص215 ب78 ح15108 - 18 .

37 - بحارالأنوار: ج 76 ص 244 ب99 ح17.

38 - سوره (25) الفرقان آیه 73.

39 - الكافي: ج6 ص 433 باب الغناء...ح13، وسائل الشيعة: ج 17 ص 304 ب99 ح22598.

40- بحارالأنوار: ج 76 ص240ب 99 ح 3 و5 از تفسیر قمی: وَ مِنَ النّاسِ ... قالَ: الْغِناءُ وَ شُرْبُ

الْخَمْرِ وَ جَميعُ الْمَلاهي.

41- وسائل الشيعة : ج 17 ص 308 ب99 ح22612.

42 - الكافي: ج6 ص 432، باب الغناء ...ح9، وسائل الشّيعة: ج 17 ص316 ب 101 ح22642.

43 - دعائم الإسلام: ج2 ص 208 فصل 4 ح763، مستدرك الوسائل: ج13 ص 213 ب78

ح15147- 7.

44 - سوره (31) لقمان عليه السلام آیه 7.

45- وسائل الشيعة: ج 17 ص310 99 ح22618 از تفسیر مجمع البيان .

ص: 43

46 - مستدرك الوسائل: ج13 ص 212 ب78 ح15142- 2.

47- بحارالأنوار: ج 76 ص 249ب 99 - الغناء... ح 23، مستدرك الوسائل: ج13 ص 213 ب78

ح15149-9.

48 - الكافي: ج6 ص431 باب الغناء... ح4، من لایحضره الفقيه: ج4 ص 58 باب حد شرب الخمر

و ...، وسائل الشيعة: ج 17 ص 304ب 99 ح22599.

49- الكافي: ج 6 ص 431 باب الغناء... ح4، وسائل الشيعة: ج 17 ص 304 ب99ح 22599،

مستدرك الوسائل: ج13 ص 213 ب78 باب تحريم الغناء حتى في القرآن ح15149-9 .

50 - الكافي: ج6 ص 431 باب الغناء... ح5، وسائل الشيعة: ج17 ص305 ب99 ح.22600.

51- الكافي: ج6 ص 433 باب الغناء... ح16، وسائل الشيعة: ج 17 ص 307 ب99 ح22609.

52 - الكافي: ج 6 ص 432 باب الغناء... ح8، وسائل الشيعة: ج 17 ص 306 ب 99 باب تحريم

الغناء ...ح22604.

53 - سوره (31) لقمان علیه السلام آیه 20.

54- سوره (62) الجمعه آیه 12.

55- مستدرك الوسائل : ج 6 ص 24 ب14 ح6346 - 3.

56- بحارالأنوار: ج 22 ص 59 ب37 تفسيرالآيات.

57- سوره (24) التور آیه 38.

58- بحارالأنوار: ج 86 ص 195 تبيين ...ح 39.

59 - تفسیر علی بن ابراهيم القمي: ج 2 ص 367 س62، بحارالأنوار: ج22 ص 72 ب 37 ح 24 .

60 - مستدرك الوسائل: ج1 ص218 ح15170- 11.

61- الكافي: ج6ص431 باب الغناء... ح7 - علي بن إبراهيم، عَن أَبيه، عَن النوفليّ، عَن

السكونّي، عن أبي عبدالله عليه السلام قَالَ: قَالَ رَسُول الله صلى الله علیه و آله. و دعائم

ص: 44

الإسلام: ج2 ص 207 ح 754، وسائل الشيعة: ج 17 ص 314، مستدرك الوسائل: ج13 ص217 ح

.6-15165

62 - الكافي: ج6 ص 395 باب شارب الخمر... ح1، الأمالي، الشيخ الصدوق: ص 417 المجلس 65

ح1، بحارالأنوار: ج 76 ص 125 ح4.

63 - مستدرك الوسائل: ج13 ص 219 ح 15175- 16.

64 - جامع الأخبار: ص180.

65 - دعائم الإسلام: ج2 ص 208 فصل 4 ح761 .

66 - الكافي: ج6 ص 631 کتاب الأشربة، باب الغناء ح2.

ثَوَابُ اَلْأَعْمَالِ وَ عِقَابُ اَلْأَعْمَالِ : ص 244- وبهذا الإسناد () عن محمد بن أحمد، عن محمد بن جعفر القمي رفعه إلى أبي عبد الله عليه السلام قال: الغناء عش النفاق، و شرب الخمر مفتاح کل شر، وشارب الخمر مكذب کتاب الله عز و جل، ولؤصدق الله وكل لاجتنب محارمه.

و علل الشرائع: ج2 ص 476 ب 244 ح 3 - حدّثنا محمّد بن الحسن رحمه الله قال: حدثنا محمد بن الحسن الصفار رحمه الله، عن يعقوب بن يزيد، عن إبراهيم، عن أبي يوسف، عن أبي بكر الحضرمي عن أحدهما (علیهماالسلام) قال:

اَلْغِنَاءُ عُشُّ اَلنِّفَاقِ وَ اَلشُّرْبُ مِفْتَاحُ كُلِّ شَرٍّ وَ مُدْمِنُ اَلْخَمْرِ كَعَابِدِ اَلْوَثَنِ مَكْذُوبٌ بِكِتَابِ اَللَّهِ لَوْ صَدَّقَ كِتَابَ اَللَّهِ لَحَرَّمَ حَرَامَ اَللَّهِ .

67 - الخصال: ج1 ص24 ح 84 .

68 - دعائم الإسلام: ج2 ص 207 فصل 4 ح756.

69 - وسائل الشيعة: ج 17 ص 83 ح 22047.

70- دعائم الإسلام: ج2 ص 209 فصل 4 ح 767.

71- جامع الأخبار: ص 154.

72- وسائل الشيعة: ج21 ص 443 ح27536.

ص: 45

73 - الكافي ج:6 ص 433 ح15، دعائم الاسلام: ج2 ص 208 فصل 4 ح762: بَيْتُ الغناء بَيْتُ لا تُوْمِنُ

فيهِ الْفَجيعَةُ، و لا تُجابُ في الدَّعْوَةُ، وَ لا تَدْ خُلُهُ الْمَلائِكَةُ، وسائل الشّيعة: ج 17

ص 303 ب99 ح 22594، مستدرك الوسائل: ج13 ص213 ب78 ح15146-6.

74- فقه الرضا عليه السلام: ص 282 ب45.

75- جامع الأخبار: ص 154 فصل 115 وقال رسول الله صلى الله عليه وآله: از او : بحارالأنوار :

ج76 ص 253 ح 12 و مستدرك الوسائل: ج13 ص215 ح 15179- 17 .

76- مستدرك الوسائل: ج11 ص 372 ح 13294- 11 - أبو محمد الفضل بن شاذان في كتاب

الغيبة، حدثّنا عبد الرحمان بن أبي نجران رضي الله عنه قال: حدّثنا عاصم بن حميد قال: حدّثنا أبو حمزة الثمالي، عن سعيد بن جبير، عن عبد الله بن العبّاس قال:. و كفاية المهتدي في معرفة المهدي عليه السلام: ص 693 قال الشيخ السعيد أبو محمد بن شاذان عليه الرحمة و الرضوان : حدّثنا عبد الرّحمان بن أبي نجران رضي الله عنه ....

تفسیرالقمي: ج2 ص 303 فإنه حدّثني أبي، عن سليمان بن مسلم الخشّاب، عن عبد الله بن جريح المكي، عن عطاء بن أبي رباح، عن عبد الله بن عباس قال: حججنا مع رسول الله صلى الله عليه و آله حجة الوداع فأخذ بحلقة باب الكعبة ثم أقبل علينا بوجهه فقال:

ألا أخبركم بأشراط الساعة؟ و كان أدنى الناس منه يومئذ سلمان رحمة الله عليه ، فقال : بلى يا رسول الله ! فقال صلى الله عليه و آله:

«... يا سَلْمَانُ! ذَاكَ إذَا انْتُهِكَتِ الْمَحَارِمُ، وَ اكْتُسِبَت الْمَآثِمُ، وَ سُلِّطَ الأشْرَارُ على الأخْيَارِ، وَ يَفْشُوَ الْكِذْبُ، وَ تَظْهَرُ اللَّجَاجَةُ، وَ تَفْشُو الْفَاقَةُ، وَ يَتَبَاهَوْنَ في اللِبَاسِ، وَ يمْطَرُونِ في غَيرِ أوانِ الْمَطَرِ، وَ يَسْتَحْسِنُونَ الْكُوبَةَ1 وَ الْمَعَازِفَ وَ يُنْكِرُونَ الأمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ حَتَّى يَكُونَ الْمُؤمِنُ في ذَلِكَ الزَّمَانِ أذَلَّ مَنْ في الأمَّةِ، وَ يُظْهِرُ قُرَّاؤُهُمْ وَ عُبَّادُهُمْ فيمَا بَيْنَهُمْ التَّلَاوُمَ؛ فَاولَئِكَ يُدْعَوْنَ في مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ: الأرْجَاسَ وَ الأنْجَاسَ. »

77 - فقہ الرّضا عليه السلام: ص284 ح4، و من لا يحضره الفقيه: ج4 ص 58 باب حدّ شرب

ص: 46

الخمرح5093.

78 - الأصول السّتّة عشر ( دار الحديث ) : ص 199 کتاب زيد النّرسّي: زيد، عن أبي عبد الله

عليه السلام، قال: سأله بعض أصحابنا عن طلب الصيد، و قال له: إني رجل ألهو بطلب الصيد و ضرب الصّوالج و ألهو بلعب الشّطرنج قال:

فقال أبو عبد الله عليه السلام:

أَمَّا اَلصَّيْدُ فَإِنَّهُ مُبْتَغًى بَاطِلٌ وَ إِنَّمَا أَحَلَّ اَللَّهُ اَلصَّيْدَ لِمَنِ اُضْطُرَّ إِلَى اَلصَّيْدِ فَلَيْسَ اَلْمُضْطَرُّ إِلَى طَلَبِهِ سَعْيُهُ فِيهِ بَاطِلاً وَ يَجِبُ عَلَيْهِ اَلتَّقْصِيرُ فِي اَلصَّلاَةِ وَ اَلصِّيَامِ جَمِيعاً إِذَا كَانَ مُضْطَرّاً إِلَى أَكْلِهِ وَ إِنْ كَانَ مِمَّنْ يَطْلُبُهُ لِلتِّجَارَةِ وَ لَيْسَتْ لَهُ حِرْفَةٌ إِلاَّ مَنْ طَلَبَ اَلصَّيْدَ فَإِنَّ سَعْيَهُ حَقٌ وَ عَلَيْهِ اَلتَّمَامُ فِي اَلصَّلاَةِ وَ اَلصِّيَامِ لِأَنَّ ذَلِكَ تِجَارَتُهُ فَهُوَ بِمَنْزِلَةِ صَاحِبِ اَلدُّورِ اَلَّذِي يَدُورُ اَلْأَسْوَاقَ فِي طَلَبِ اَلتِّجَارَةِ أَوْ كَالْمُكَارِي وَ اَلْمَلاَّحِ وَ مَنْ طَلَبَهُ لاَهِياً وَ أَشِراً وَ بَطِراً فَإِنَّ سَعْيَهُ ذَلِكَ سَعْيٌ بَاطِلٌ وَ سَفَرٌ بَاطِلٌ وَ عَلَيْهِ اَلتَّمَامُ فِي اَلصَّلاَةِ وَ اَلصِّيَامِ وَ إِنَّ اَلْمُؤْمِنَ لَفِي شُغُلٍ مِنْ ذَلِكَ شَغَلَهُ طَلَبُ اَلْآخِرَةِ عَنِ اَلْمَلاَهِي .

و أَمَّا الشِّطْرَنْجُ فَهُوَ الَّذي قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ الغِناءَ ، و ورث النفاق.

وَ اِنَّ اَلْمُؤْمِنَ عَنْ جَمِيعِ ذَلِكَ لَفِى شُغُلٍ مَا لَهُ وَ لِلْمَلاهِىَ فان اَلْمَلاَهَى تُورِثُ قَسَاوَةَ اَلْقَلْبِ وَ تُوَرِثُ اَلنِّفَاقَ .

وَ مَا ضَرْبُكَ بِالصَّوالِجِ فَانٍ الشَّيطانَ مَعَكَ يَركُضُ وَ الْمَلَائِكَةُ تَنْفِرُ عَنْكَ .

وَ اَنْ اصابَكَ شَىْءٌ لَمْ تُوْجَرْ وَ مَنْ عَثَرَ بِهِ دابَّتُهُ فَماتَ دَخَلَ النّارَ .

از او : بحارالأنوار: ج 73 ص 356 ب 67 ح 22ومستدرک الوسائل: ج13 ص 222 ب81 ح 3/15188 .

79- من لایحضره الفقيه: ج4 ص 3 ح 4998 - قال أبو جعفر محمد بن الحسين بن موسی بن

بابويه القميّ الفقيه نزيل الرّيّ مصنّف هذا الكتاب رضي الله عنه و أرضاه: روي عن شعیب بن واقد، عن الحسين بن زيد، عن الصادق جعفر بن محمد، عن أبيه، عن آبائه، عن أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليهم السلام قال : و الأمالي، الشّيخ الصّدوق: ص 424 مجلس 66 ح 1 حدّثنا حمزة بن محمد بن أحمد بن جعفر بن محمد بن زید بن علي بن الحسين بن علي بن أبي طالب عليهم السلام قال: حدّثني أبو عبد الله عبد العزيز بن محمّد بن عيسى الأبهريّ قال: حدّثنا -

ص: 47

أبو عبد الله محمد بن زكريا الجوهري الغلابّي البصري قال: حدّثنا شعیب بن واقد قال: حدّثنا الحسين بن زيد، عن الصّادق جعفر بن محمّد، عن أبيه، عن آبائه، عن أمير المؤمنين

عليهم السّلام قال:. از او: مکارم الأخلاق: ص 425 و مجموعه ورّام: ج2 ص 257.

80 - سوره (7) الأعراف آیه 158: « الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ ۚ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ ۙ أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ».

ص: 48

الإسلامية - تهران چاپ چهارم.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال: الشيخ الصدوق محمد بن علي بن بابويه القمي (ت381 ه)، نشر رضی1364ش.

ج

جامع الأخبار: محمد بن محمد السبزواري (قرن 7)، مؤسسة آل البيت عليهم السلام قم.

خ

الخصال: الشيخ الصدوق محمد بن علي بن بابویه (ت381 ه)، جامعه مدرسین حوزه علميه - قم .

د

دعائم الإسلام: نعمان بن محمد التميمي المغربي (ت 363 ه)، دارالمعارف - مصر، چاپ دوم

1385 ه.

ع

علل الشرائع: الشيخ الصدوق محمد بن علي بن بابویه (ت381 ه)، المطبعة الحيدريه - التجف الأشرف، 1386ه.

عوالي اللآلي العزيزية في الأحاديث الدينية: ابن أبي جمهور الأحسائي (ت880ه)، تحقیق مجتبی عراقی ، نشر سيد الشهداء - قم، چاپ اول 1405ه.

عيون أخبارالرضا عليه السلام: الشيخ الصدوق محمد بن علي بن بابویه (ت381 ه)، نشر مؤسسة الأعلمي- بيروت.

غ

غرر الحكم: عبدالواحد الآمدي التميمي (ت.550ه)، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه - قم، چاپ اول 1366ش.

ص: 50

الغيبة: شیخ الطّائفة الحقّة محمد بن الحسن الطوسيّ (ت460ه)، مؤسّسة المعارف الإسلاميه - قم، چاپ اول 1411ه.

ف

و في فقه الرضا عليه السلام: تحقيق مؤسسة آل البيت عليهم السلام ، چاپ کنگره جهانی امام رضا عليه السّلام.

ک

الكافي: ثقة الإسلام أبوجعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق الكليني الرازي (ت 329 ه)، دارالکتب الإسلاميّة - تهران، چاپ سوم 1388 ه

م

المقنع: الشيخ الصدوق أبو جعفر محمد بن علي بن بابويه القمي (ت381 ه)، نشر مؤسّسه امام هادی علیه السلام - قم.

مجمع البيان في تفسير القرآن: فضل بن الحسن بن فضل الطوسي (ت560)، نشر مؤسسه الأعلمي- بيروت.

مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل: الحاج میرزا حسين الكوري الطبرسي (ت1320 ه)، مؤسسة آل البيت عليه السلام - قم، 1407ه

مکارم الأخلاق: أبونصرحسن بن الفضل الطبرسي (از علمای قرن 6)، منشورات الشّريف الرضي، قم.

و چاپ جامعه مدرّسین قم.

من لا يحضره الفقيه: الشيخ الصدوق محمد بن علي بن بابويه القمي (ت381 ه)، نشر جامعه مدرّسین حوزه علميّه - قم، چاپ دوم 1404ه

منية المريد في آداب المفيد و المستفيد: الشّهيد الثّاني زين الدّين بن عليّ بن أحمد العامليّ

ص: 51

الشامي (ت 965 ه )، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه عمليه - قم، چاپ اول 1409 ه.

ن

نهج الحق و کشف الصّدق: العلّامة حسن بن يوسف بن عليّ بن مطهّر الحلّيّ (ت 729ه)،

چاپ 4، دارالهجرة - قم

و

وسائل الشّيعة إلى تحصيل مسائل الشّريعة: الشيخ محمد بن الحسن الحرّ العامليّ (ت 1104 ه)،

تحقیق مؤسّسه آل البيت عليهم السّلام - قم، چاپ اوّل 1411ه.

ص: 52

حريم و حیا

حضرت حرّ آزاد مرد شهید علیه السّلام (دفاعيّه)

حلّاج مرتدّی به دار آویخته (ردّ تصوّف و فلسفه)

حور و آتش (دفاع از حضرت فاطمه و خدیجه سلام الله عليهما)

در محضر فقیه معارف جلد1 و 2 و 3 مجموعه ای نفیس از پاسخ به سؤالات و شبهات معارفي،

قرآنی، فقهی، تاریخی ، حدیثی، درایه و منبع شناسی

گزیده ای از فقه طه و آل یاسین علیهم صلوات الله ( فقهی فتوائی؛ عبادات، معاملات و ...)

مناسک حج و عمرہ ( فقهی فتوائی)

یکصد و ده حديث معارفي

و...

ص: 54